MALİYET MUHASEBESİ

Maliyet Muhasebesi: Üretilen mamul ya da hizmetlerin maliyetini oluşturan maliyet

türlerinin, oluş yerleri ve ilgili oldukları mamul ya da hizmet cinsleri bakımından
belirlenmesine ve izlenmesine olanak sağlayan hesap ve kayıt sistemine denir.
MALİYET MUHASEBESİNİN AMAÇLARI
1-) Mamul maliyetini saptamak 2-) Maliyet kontrolüne yardımcı olmak

3-) Planlamaya yardımcı olmak 4-) Özel yönetim kararlarına yardımcı olmak
MALİYET MUHASEBESİ İLE FİNANSAL MUHASEBE ARASINDAKİ
FARKLAR

Finansal Muhasebe (Genel Muhasebe) Maliyet Muhasebesi

İç ve dış gruplara bilgi verir İç gruplara bilgi verir
Tutarlar kesindir Tutarlar tahmini de olabilir
Para temel ölçü birimidir Para dışı öğelerde kullanılır
Kayıtlar muhasebe ilkelerine göre yapılır Yönetim için yararlılık ve beklentiler önemlidir
Bütün işletmeler finansal muhasebe tutmak zorundadır Sadece üretim yapan işletmeler tutar
* Gelir Tablosu: İşletmenin belirli bir döneme ait faaliyetleri sonuçlarını brüt satışlardan
başlayarak dönem net karı veya zararına kadar gösteren finansal tablodur.
* Bilanço : İşletmenin belirli bir andaki varlıklar ile bu varlıkların sağlandığı kaynakları
gösteren finansal tablodur.
* Maliyet : Bir iktisadi kıymeti(varlığı) elde etmek için yapılan harcamalar ya da
katlanılan fedakârlıkların toplamıdır.
* Harcama : Herhangi bir amaçla işletme tarafından ödenen nakdin, transfer edilen
varlığın, katlanılan borcun veya sunulan hizmetlerin para cinsinden tutarıdır.
Varlık : İşletmenin sahip olduğu mal stokları, mamul stokları, demirbaşlar gibi ekonomik
değerlerdir. Bir işletmenin varlık kullanım şekilleri 3 grupta toplanır.
1-)Hasılat elde etmek amacıyla varlık tüketimi (Gider)
2-) Üretim yapmak amacıyla varlık tüketimi (Maliyet Gideri)
3-) Amaçsız varlık tüketimi (Zarar)
MALİYET, GİDER VE HASILAT İLİŞKİSİ
1-) Bir üretim işletmesinde mamul üretmek için katlanılan fedakârlıklar mamul maliyetini
oluşturur.
2-) Üretilen mamuller satıldığında, maliyetler gidere dönüşür.
3-) Satış nedeniyle hasılat elde edilir.
4-) Varlıkların amaçsız olarak tüketilmesi zarardır.
Bir giderim dönem gideri mi yoksa üretim gideri mi olduğunun belirlenmesi için;

1-) Giderin üretimle ilgili olup olmadığına,

2-) Gelecek dönemlerde giderlerin kendisinden yararlanılıp yararlanılmayacağına
bakılmalıdır.
Üretim ile ilgili her türlü gider, Üretim Maliyetidir.
Üretim ile ilgili olmayan ya da üretimden sonra katlanılan her türlü gider dönem
gideridir.
MALİYET MUHASEBESİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
1-) İşletmenin büyüklüğü 2-) İşletmenin örgüt yapısı
3-) Mamullerin Cinsi 4-) Yöneticilerin ihtiyaç duyduğu bilgilerin niteliği

MALİYET SİSTEMLERİ
1-) Kullanılan Maliyetlerin Fiili Olup Olmamasına Göre Ayrım
a-) Fiili maliyet sistemi : Gerçekleşmiş tutarlara dayanır. Uygulamadaki en yaygın
sistemdir.
b-) İleriye Dönük maliyet sistemi : Tahmini tutarlara dayanır. Planlama ve kontrol
aracı olarak kullanılır
- Standart maliyet sistemi : Bilimsel esaslara dayanılarak yapılan maliyet sistemidir.
- Tahmini maliyet sistemi : Geçmiş dönemlere dayanılarak yapılan maliyet sistemidir.
2-) Maliyetlerin Tümünün Temel Alınıp Alınmamasına Göre Ayrım
a-) Sabit Maliyet: Üretim maliyetlerinden etkilenmeyen yani üretim hacmi ile artıp
azalmayan maliyettir. (Örneğin kira gideri)
b-) Kısmi Maliyet: Üretim hacmiyle birlikte azalıp artan maliyettir. (Örneğin kullanılan
hammadde, elektrik giderleri)
►Tam Maliyet Sistemi : Direkt İlk Madde Malz. + Direkt İşçilik + Genel İmalat Maliyeti
(SABİT+DEĞİŞKEN)
►Kısmi Maliyet Sistemi: 2’ye ayrılır;
- Direkt Maliyet Sistemi :Direkt İlk Madde Malz. + Direkt İşçilik
- Değişken Maliyet Sistemi : Direkt İlk Madde Malz. + Direkt İşçilik + Genel İmalat
Maliyeti ( DEĞİŞKEN )
3-) Üretim Eylemlerinin Niteliğine Göre Ayrım
a-) Sipariş maliyet sistemi: Üretilen her birimin maliyetinin ayrı ayrı hesaplandığı
maliyet sistemidir. Genellikle ileri teknoloji gerektiren, maliyetli (makine, gemi vb.)
mamüllerin üretiminde tercih edilir.
b-) Safha maliyet sistemi: Birbirlerini izleyen üretim safhalarında sürekli ve aynı
mamülü üreten işletmelerin kullandığı maliyet sistemidir.

TEK DÜZEN MALİYET MUHASEBESİ SİSTEMİ

7/A SEÇENEĞİ : Maliyetler Fonksiyon esasına göre izlenir.

1-) Gider Hesapları : Dönem içinde yapılan ve tahakkuk ettirilen giderlerin

borçlandırılarak izlendiği hesaplardır.
710 Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri
Mamul Üreten İşletmeler
720 Direkt İşçilik Giderleri
730 Genel Üretim Giderleri Kullanır.
740 Hizmet Üretim Maliyeti  Hizmet Üreten İşletmeler Kullanır.
750 Araştırma ve Geliştirme Giderleri
760 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Gelir Tablosuyla İlgili
770 Genel Yönetim Giderleri
Hesaplardır.
780 Finansman Giderleri
2-) Gider Yansıtma Hesapları : Bu hesaplar alacaklı çalışan ve ilgili gider hesaplarıyla
karşılaştırılarak kapatılan hesaplardır. 751 Araştırma ve Geliştirme Giderleri Yansıtma
711 Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri Yansıtma Hesabı
Hesabı
721 Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma Hesabı 761 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri
731 Genel Üretim Giderleri Yansıtma Hesabı Yansıtma Hesabı
741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma Hesabı 771 Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hesabı
2-1-) Gider Fark Hesapları : Ortaya çıkan farkın781 olumlu veya olumsuz
Finansman olmasına
Giderleri göre
Yansıtma bu
Hesabı
hesaplar borç ya da alacak kalanı verebilir.
742 Hizmet Üretim Maliyeti Fark Hesabı
712 Direkt İlk Madde ve Malzeme Fiyat Farkı Hesabı
713 Direkt İlk Madde ve Malzeme Miktar Farkı Hesabı
722 Direkt İşçilik Ücret Farkı Hesabı 752 Araştırma ve Geliştirme Gider Farkları Hesabı
723 Direkt İşçilik Süre (Zaman) Farkı Hesabı
732 Genel Üretim Giderleri Bütçe Farkı Hesabı762 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Fark
Hesabı
733 Genel Üretim Giderleri Verimlilik Farkı Hesabı
734 Genel Üretim Giderleri Kapasite Farkları Hesabı
Gider Çeşitleri 772 GenelGider
Yönetim Gider Farkları Hesabı
Yerleri
0-) İlk Madde ve Malzeme Giderleri 10-) Esas Üretim Gider Yerleri
1-) İşçi Ücret Giderleri 20-) Yardımcı Üretim Gider Yerleri
2-) Memur Ücret ve Giderleri 30-) Yardımcı Hizmet Gider Yerleri
3-) Dışardan Sağlanan Fayda ve Hizmetler 40-) Yatırım Gider Yerleri
4-) Çeşitli Giderler 50-) Üretim Yerleri Yönetimi Gider Yerleri
5-) Vergi, Resim ve Harçlar 60-) Ar-Ge Gider Yerleri
6-) Amortismanlar ve Tükenme Payları 70-) Pazarlama, Satış ve Dağıtım Gider
Yerleri
7-) Finansman Giderleri 80-) Genel Yönetim Gider Yerleri
Dönem içinde katlanılan giderler ilgili hesapta borçlu olarak çalışır
Mamul üreten işletmelerde önceden hesaplanan maliyetlerin yansıtma hesaplarında
tahmini veya standart değer üzerinden alacaklandırılır, 151 Yarı Mamul Üretim Hesabı
borçlandırılır.
Hizmet Üreten İşletmelerde yansıtma hesabı alacaklandırılır, Satılan Hizmet Maliyeti
Hesabı borçlandırılır.
Tamamlanan Mamuller 151 Yarı Mamul Üretim Hesabından çıkarılarak 152 Mamuller
Hesabına devredilir.
Üretilen Mamuller satılmışsa ilgili tutar 152 Mamuller Hesabından çıkartılarak 620 Satılan
Mamullerin Maliyeti hesabının borcuna devredilir.
7/A gidere dönüşen tutarlar gelir tablosu hesaplarından çıkarılarak 690 Dönem Net Karı ve
Zararı hesabının borcuma devredilir.
7/B SEÇENEĞİ : Küçük çaplı üretim ve hizmet işletmeleri ile ticaret işletmeleri tarafından
kullanılır. Çeşit Esasına göre izlenir.
Gider Çeşitleri
790 İlk Madde ve Malzeme Giderleri 795 Vergi, Resim ve Harçlar
791 İşçi Ücret ve Giderleri 796 Amortismanlar ve Tükenme Payları
792 Memur Ücret ve Giderleri 797 Finansman Giderleri
793 Dışarıdan Sağlana Fayda ve Hizmetler 798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı
794 Çeşitli Giderler 799 Üretim Maliyeti Hesabı
Dönem içinde gerçekleşen giderler, ilgili hesapların borcunda izlenir.
Gider Dağıtım Tablosu ile fonksiyonlarına ve gider yerlerine göre ayrılan giderler 798.
Gider Çeşitleri Yansıtma Hesabı ile 799 Üretim Maliyeti Hesabı ile ilgili gelir tablosu
hesaplarına devredilir.
İşletmede mamul üretiliyorsa 799 Üretim Maliyeti Hesabına toplanan giderler; Mamuller
Tamamlanmamışsa ; 151Yarı Mamul Üretim Hesabının borcuna Mamuller Tamamlanmışsa
: 152 Mamuller Hesabının borcuna devredilir.
İşletmede hizmet üretiliyorsa 799 Üretim Maliyeti hesabına toplanan giderler 622 Satılan
Hizmet Maliyeti hesabının borcuna devredilir.
Üretimi tamamlanan mamuller satılmışsa 152 Mamul Stok Hesabında toplanan tutarlar
620 Satılan Mamullerin Maliyeti Hesabının borcuna devredilir.
Gelir Tablosu Hesaplarında toplanan giderler 690 Dönem Net Karı ve Zararı Hesabının
borcuna devredilir.

ÜNİTE – 1 FORMÜLLER
• KULLANILABİLİR DİREKT İLK MADDE MALZEME
DÖNEMBAŞI DİREKT İLK MADDE VE MALZEME STOĞU + DÖNEMİÇİ DİREKT İLK MADDE VE
MALZEME ALIMI
• ÜRETİMDE KULLANILAN DİREKT İLK MADDE VE MALZEME
KULLANILABİLİR DİREKT İLK MADDE MALZEME – DÖNEMSONU DİREKT İLK MADDE VE
MALZEME STOĞU
• TOPLAM ÜRETİM MALİYETİ
ÜRETİMDE KULLANILAN DİREKT İLK MADDE VE MALZEME + ÜRETİMDE KULLANILAN
DİREKT İŞÇİLİK + ÜRETİMDE KULLANILAN GENEL ÜRETİM MALİYETLERİ
• KULLANILABİLİR ENDİREKT MALZEME
DÖNEMBAŞI ENDİREKT MALZEME + ENDİREKT MALZEME ALIŞLARI
• KULLANILAN ENDİREKT MALZEME
KULLANILABİLİR ENDİREKT MALZEME – DÖNEMSONU ENDİREKT MALZEME
• ENDİREKT İŞÇİLİK MALİYETİ
KULLANILABİLİR ENDİREKT MALZEME + KULLANILAN ENDİREKT MALZEME
• DÖNEMİN ÜRETİM MALİYETLERİ
TOPLAM ÜRETİM MALİYETİ + DÖNEMBAŞI YARI MAMUL STOĞU
• ÜRETİLEN MAMULLERİN MALİYETİ
DÖNEMİN ÜRETİM MALİYETLERİ – DÖNEMSONU YARI MAMUL STOĞU
• SATILABİLİR MAMULLERİN MALİYETİ
ÜRETİLEN MAMULLERİN MALİYETİ + DÖNEMBAŞI MAL STOĞU
• SATILAN MAMULLERİN MALİYETİ
SATILABİLİR MAMULLERİN MALİYETİ – DÖNEMSONU MAMUL STOĞU

Ünite - 2
İLK MADDE VE MALZEME MALİYETLERİNİN SINIRLANDIRILMASI
Üretim süresince kullanılan her türlü malzeme ilk madde ve malzemedir. İlk madde
ve malzeme, mamule yüklenebilme olanağına göre direkt ve endirekt olarak ikiye ayrılır.
1-) Direkt Malzeme : Üretilen mamulün içine giren ana maddesini oluşturan ve
ekonomik açıdan önemli olan malzemedir. Örneğin… Mobilya için sunta, gömlek için
kumaş
2-) Endirekt Malzeme : Üretimde kullanılan ancak direkt ilk madde ve malzemelerin
dışında kalan malzemelerdir.
a-) Yardımcı malzeme: Üretilen mamulün içine giren ancak ana maddesini
oluşturmayan, ekonomik açıdan hesaplanması çok önemli olmayan malzemedir.
Örneğin… Mobilya için çivi, gömlek için düğme
b-) İşletme malzemesi: Üretim süreciyle ilgili olan ancak kesinlikle üretilen mamulün
içine girmeyen malzemedir. Örneğin… maskeler, bakım onarım malzemeleri, işçi
önlükleri

İLK MADDE MALZEME HAREKETLERİNDE KULLANILAN BELGELER

İlk madde malzeme giderleri temel olarak tedarik, depolama ve üretime sevktir.
Kullanılan belgeler ise ilk madde malzeme satın alma fişi, stok kartı, ilk mad.
malzeme istek fişidir. Bu üç belgeyi atölye şefleri yada ustabaşıları hazırlar.
STOK DEĞERLEME YÖNTEMLERİ
1- ORTALAMA MALİYET YÖNTEMİ
a-) Tartılı Ortalama: Alış maliyetleri alış miktarına bölünerek birim maliyet bulunur.
Buna göre malzeme değerlendirilir.
b-) Hareketli Ortalama: Her malzeme alışından sonra yeniden birim maliyet hesaplanır.
Faydaları: Uygulaması kolaydır. Çok yüksek ve çok düşük mallar arasında bir denge
sağlar.
Sakıncaları: Fiyatlar arasında aşırı farklar olduğunda maliyet hesaplamaları çok sağlıklı
olmaz.
2- İLK GİREN İLK ÇIKAR (FIFO) YÖNTEMİ : İlk alınan malzemenin üretime ilk
gönderileceği varsayımına dayanır.
FIFO’nun yararları : Malzemenin kullanım sırası mantıklı ve sistematiktir. Sağlıklı bir
stok kontrolü sağlar. Alınan ve kullanılan malzeme arasında tam bir eşitlik vardır.
FIFO’nun sakıncaları: Hammadde fiyatlarının yükselmesi durumunda maliyetleri eski
fiyata göre saptayacağından gerçek olmayan karlar elde edilmiş olur. Bunun sonucunda
aşırı vergi ödemeleri ve kar dağıtımı olacağından işletmenin mali yapısı zayıflar.
3- SON GİREN İLK ÇIKAR (LIFO) YÖNTEMİ : Son alınan malzemenin ilk olarak üretime
gönderildiği varsayımına dayanır.
LIFO’nun yararları: Hammadde fiyatlarının yükseldiği dönemde imalat maliyeti de
yükseleceğinden gerçek olmayan karlar önlenmiş olacak, bunun sonucunda da aşırı vergi
ödemeleri ve kar dağıtımının önüne geçilmiş olacaktır. Hammadde fiyatları düştüğünde,
maliyet de düşeceğinden kar artar, girişimci yatırıma özendirilmiş olur.
LIFO’nun zararları: Fiyatların sürekli yükseldiği bir dönemde hammadde maliyeti piyasa
maliyetinin altına düşeceğinden eksik değerlenmiş olacaktır.
►Son giren ilk çıkar (LIFO) yöntemi, üretim yapan işletmelerin genelde tercih ettiği bir
yöntemdir. VUK’na göre bu yöntem tercih edilirse, bu yöntemden 5 yıl vazgeçilemez.

4- SABİT FİYATLARLA DEĞERLEME YÖNTEMİ : Hammadde fiyatlarının belli bir süre

sabit fiyatlarla değerleneceği varsayımına dayanır. Dönem sonunda sabit fiyat ile gerçek
fiyat karşılaştırılır ve aradaki farklar standart fiyat ve tahmini fiyat olarak saptanır, buna
göre de kapatılır. Sabit fiyatlarla değerleme yöntemi; hesaplama kolaylığı sağladığı
gibi, maliyet kontrolüne de olanak vermektedir.
5- PİYASA FİYATLARI İLE DEĞERLEME YÖNTEMİ : Stokların maliyeti belirlenirken
piyasadaki fiyatla belirlenir.
Yararları: Piyasa fiyatı ile değerleme yapıldığından maliyetler daha gerçekçidir.
Sakıncaları: Piyasadaki cari fiyatların belirlenmesi oldukça güçtür.
6- PİYASA FİYATI veya ALIŞMALİYETİNDEN DÜŞÜK OLANLA DEĞERLEME
YÖNTEMİ : Stokların maliyeti değerlendirilirken alış maliyeti yada piyasa fiyatlarından
hangisi daha düşük ise ona göre değerlendirilir.
Yararları: Gelecekte doğacak zararların karşılanması, gerçek olmayan kar dağıtımının
önlenmesidir.
Sakıncaları: Piyasada değeri, maliyet değerinden düşük olduğunda düzeltici yevmiye
kayıtları yapılır. Fakat piyasa fiyatları yüksek olduğunda stok değer artışı dikkate alınmaz.
OPTİMAL (EKONOMİK) SİPARİŞ MİKTARI : Stok bulundurma maliyeti ile sipariş verme
maliyeti toplamının en az olduğu noktadır.

Q=
2x Yıllık Gereksinim x Sipariş Maliyeti
Malzeme Alış Fiyatı x Stoklama Maliyeti (%)

Stok Bulundurma Maliyeti

En Az Stok Miktarı : Bir Malzemenin yeniden sipariş verilmesi gereken noktayı gösterir.
En Az Stok Miktarı = Malzemenin Günlük Kullanım Miktarı x (Tedarik Süresi + Emniyet
Süresi)
Bir Malzemenin Maksimum Miktarı = Optimal Sipariş Miktarı + Emniyet Stok Miktarı

Ünite - 3
Direkt İşçilik: Bir sanayi işletmesinin temel üretim konusunu oluşturan mamul ve
hizmeti üretmek için bizzat çalışan ve üretime direkt yüklenebilen işçilik “direkt işçilik”tir.
Örneğin, torna tezgahını kullanan kişi, kaynak departmanında çalışan kişi.
Endirekt İşçilik: Üretimde kullanılıp direkt işçilik dışında kalan, üretilen ürüne doğrudan
yüklenemeyen işçiliktir. Örneğin, ustabaşı, tamir-bakım, temizlik, taşıma.
İŞÇİLİK MİKTARININ BELİRLENMESİNDE KULLANILAN BELGELER
İşyerinde geçirilen toplam zamanı gösteren belgeler: Otomatik saat kullanımı ve puantaj
usulü. Ayrıca işçi saat kartları.
Ücret bordrolarının hazırlanmasında işçi saat kartlarından faydalanılır. (2003 ara sınav
sorusu)
Toplu zamanın hangi işler üzerinde, ne kadarlık sürelerde geçirildiğini gösteren belgeler:
İşçi çalışma kartı, işçi çalışma kartı özeti.
Her bir işçinin işyerinde hangi gider merkezlerinde, hangi işler üzerinde, ne süreyle
çalıştığını “işçi çalışma kartı”ndan görürüz. Tüm işçilere ilişkin işçilik giderlerinin direkt ve
endirekt ayrımının yapıldığı tablo “işçi çalışma kartı özeti”dir.
Bu kartlar özellikle sipariş maliyet sisteminde çok önemlidir. (2003 ara sınav sorusu)
İşçilerin çalıştıkları zamanı nerede ve nasıl geçirdiğini gösteren kartlar: İşçi kontrol kartı, iş
emri, işçilik takip fişi, günlük işçilik raporu, zaman kontrol kartı, işçilik çalışma kartı.
ÜCRET SİSTEMLERİ
1-) Zaman Temeline Göre Ücretlendirme Sistemi : Ücret belirlerken belli bir zaman
dilimi dikkate alınır.
FORMÜL : Hak Edilen Ücret = Çalışma Süresi x Saat Ücreti
Faydaları : Kolay ve uygulanabilirdir. Sabit gelir garantisi sağlar. Zaman baskısı
yaratmadığından dikkat ve kalite gerektiren ürünlerin üretiminde kullanılır.
Sakıncaları : Ücretin üretimi özendirme gibi bir etkisi vardır. Daha fazla kontrole ihtiyaç
vardır.
2-) Akord Temeline Göre Ücretlendirme Sistemi : Zamana göre değil, fiilen yapılan
üretim miktarına bağlı olarak ücret hesaplanır.
Para Akordu : Asgari ücretler ve normal olarak bir saatte üretilebilecek ürün miktarı
dikkate alınarak hesaplanan ortalama saat ücretine birim başına akort değeri denir.
FORMÜL : Hak Edilen Ücret = Birim Başına Akord Değeri x Üretim Miktarı
Zaman Akordu : Hak edilen ücret hesaplanırken bir birim için dakika olarak belirlenen
akord zamanı, üretim miktarı ve akord faktörü ile çarpılarak bulunur.
Grup Akordu : işçileri normal saat ücretleri dağıtım anahtarı olarak dikkate alınır.

FORMÜL : Akort Faktörü = Normal İşçi Ücreti + (Normal Saat Ücreti x Akord Zammı
Oranı)
60 Dakika
FORMÜL : Günlük Kazanç = Akort Zamanı x Üretim Miktarı x Akort Faktörü

Faydaları :Yapılan iş ile ödenen ücret arasında direkt bir ilişki vardır. Üretime teşvik
eder, verimliliği arttırır. Kontrole fazla gerek yoktur.
Sakıncaları : İşçiler aşırı çalışacağından ürünlerin kalitesi düşer. İşçiler arasında kırı
rekabetler olabilir. Hak edilen ücret az olduğunda işçi-işveren problemleri doğabilir.
3-) Prim Esasına Göre Ücretlendirme Sistemi : Zaman ve akord temeline göre
ücretlendirme sistemlerinin sakıncalarını ortadan kaldırmak amacı ile oluşturulmuş bir
sistemdir. İşçiye normal ücretin yanında fazla çalışması durumunda ek ücret de ödenir.

İŞÇİLİK GİDERLERİYLE İLGİLİ ÖZEL KONULAR

►Boşa geçen zaman, işletmenin önleyemeyeceği nedenlerle ortaya çıkıyorsa dönem
zararı olarak kabul edilir. (Grev, yangın, sel, deprem vb. ) Fazla çalışma belli bir siparişin
yetişmesi için, yani özel bir iş ivedi olduğu için yapılıyorsa direkt işçilik olarak kaydedilir.
Fazla çalışma kapasite eksikliği nedeni ile yapılıyorsa endirekt işçilik olarak kabul edilir.
ÜNİTE - 4
GENEL ÜRETİM MALİYETLERİ
Genel Üretim Maliyetlerinin Özellikleri
1- )Bu maliyetler ile üretilen mamuller arasında direkt bir ilişki yoktur.
2- ) Bu maliyetlerin bir kısmı zaman içinde düzensiz dağılım gösterir.
3- ) Bu maliyetlerin bir kısmının kesin tutarları yıl sonunda belli olur
4- ) Bu maliyetler birbirinden farklı bir çok maliyetin birleşmesinden
oluşur.
5- ) Yıllık tutarlarının ne kadar olduğu belirlenen bazı maliyetler, üretilen
mamulün maliyetine eklenebilir.
Genel Üretim Maliyetlerinin Türleri
1- Endirekt malzeme (yardımcı, işletme malzemeleri)
2- Endirekt işçilik maliyetleri
3- Üretimde kullanılan duran varlıkların amortisman giderleri
4- Üretimde kullanılan sabit hizmetlerin sigorta, vergi, resim, harç ve kira giderleri
5- Enerji ve yakıt giderleri
6- Servis giderleri

Amortisman Giderleri : Üretim departmanında kullanılan makinelerin amortisman

giderleri tahmini tutarlar üzerinden üretimin maliyetine yüklenir.

Yıl sonu beklenmeden amortisman,

Genel Üretim Gideri üretilen mamülün maliyetine eklenmek
istenirse bu kayıt kullanılır.
 Maliyet Giderleri Karşılığı Hesabı

Genel Üretim Gideri Eğer fiili maliyet, tahmini maliyetten fazla

Maliyet Giderleri Karşılığı Hesabı olursa bu şekilde kaydedilir.
Birikmiş Amortisman

İşletmenin katlandığı finansman giderlerinin üretim ile ilgili olması durumunda bu tutar
üretimin maliyetine eklenir.
Değişken Maliyetler : Üretim hacmi ile birlikte artıp azalan maliyettir. Örnek : Direkt
ilk madde ve malzeme, Direkt işçilik, İşletme malzemesi gibi…
Sabit Maliyetler : Faaliyet hacmi ne kadar artarsa artsın, toplam olarak aynı kalan
maliyetlerdir. Ancak üretilen birimlerin sayısı arttıkça birim başına maliyet azalır. Örnek :
Kira, vergi.
a-) Yönetilemeyen Sabit Maliyetler : İşletme yönetiminin kısa dönemlerde
vazgeçemediği maliyetlerdir. Kira, vergi, personel maaşı gibi.
b-) Yönetilebilen Sabit Maliyetler : Kısa dönemde vazgeçilebilen maliyetlerdir.
c-) Karma Maliyetler : Hem sabit hem de değişken özellikler gösteren maliyetlerdir. Bu
maliyetlerin hiçbir zaman sıfır olması mümkün değildir. Örneğin bakım-onarım maliyetleri
karma maliyettir.

KARMA MALİYETLERİN ANALİZİ VE MALİYET FONKSİYONU OLARAK İFADE

EDİLMESİ
FORMÜL Toplam Genel Üretim Maliyeti = Toplam Sabit Genel Üretim Maliyeti +
Toplam Değişken Genel Üretim Maliyeti
FORMÜL  Toplam Değişken Genel Üretim Maliyeti = Saat Başına Değişken Maliyet x
Faaliyet Hacmi
FORMÜL  Toplam Genel Üretim Maliyeti = Toplam Sabit Üretim Maliyeti + (Saat Başına
Değişken Maliyet x Faaliyet Hacmi)

FORMÜL  y = a + bx faaliyet ölçüsü

Birim değişken maliyet

Toplam sabit maliyet

Toplam maliyet
Karma Maliyetlerin Sabit ve Değişken Kısımlarının Ayrılmasında Kullanılan
Teknikler
1- Muhasebe tekniği
2- En yüksek ve en düşük noktalar tekniği
3- Dağılım grafiği tekniği
4- En küçük kareler tekniği: Objektiflik düzeyi en yüksek olan tekniktir.

En Yüksek ve En Düşük Noktalar Tekniği

FORMÜL  Değişken Maliyet Oranı = Maliyetlerdeki Değişme
Faaliyet Ölçülerindeki Değişme
FORMÜL  Toplam Değişken Maliyet = Değişken Maliyet Oranı x Faaliyet Ölçüsü
FORMÜL  Toplam Sabit Maliyet = Toplam Maliyet – Toplam Değişken Maliyet

ÜNİTE - 5
MALİYET DAĞITIMLARI : Gider dağıtımı ile amaçlanan, üretilen mamulün maliyetinin
belirlenmesidir. Bir işletmenin gider yerlerine ayrılma nedenleri şöyle sıralanabilir;
• Üretilen mamullerin her bir üretim aşamasındaki maliyetlerini sağlıklı hesaplamak
• Maliyet bilgilerini maliyet planlaması ve kontrolünde kullanmak
• Maliyet bilgilerini özel yönetim kararlarına dayanak olması amacıyla kullanmak
GİDER DAĞITIMLARI
1.Dağıtım: Endirekt giderlerin tüm gider yerlerine dağıtım anahtarları aracılığıyla
dağıtılmasıdır.
2.Dağıtım: Yardımcı gider yerlerinde toplanan giderlerin esas üretim yerlerine
dağıtılmasıdır. 2. dağıtım ile amaçlanan üretilen mamulün maliyetini saptamak ve maliyet
kontrolü sağlamaktır.
3.Dağıtım: Esas üretim yerinde toplanan giderlerin mamule yüklenmesidir.

Gider dağıtım anahtarları: Gider merkezlerine direkt yüklenemeyen giderleri, gider

yerlerine dağıtmada kullanılan ölçütlere dağıtım anahtarı denir. Örneğin; aydınlatma
gideri için watt toplamı veya ampul sayısı, su gideri için musluk sayısı veya işçi sayısı.
Makinaların amortismanı, ustabaşı ücreti endirekt ilk madde malzeme giderleri açısından
direkt olduğundan mamule dağıtım anahtarı kullanılmadan direkt olarak yüklenir.

2.Dağıtım
1- Doğrudan Dağıtım: Yardımcı gider yerlerinde toplanan giderler esas üretim
yerine dağıtılır. Yardımcı üretim yerleri birbirlerinden pay almaz ve birbirine pay
vermez.
2- Kademeli Dağıtım (Merdiven, Basamak Yöntemi): En yüksek yardımcı gider
merkezi en yukarıya yazılarak kendinden sonra gelen yardımcılara ve esaslara
dağıtımın yapıldığı yöntemdir. En yukarıdaki yardımcı üretim yeri hiçbir yerden pay
almaz.
3- Matematiksel Dağıtım Yöntemi: Yardımcı gider yerleri arasında hem birbirine
hem de esas üretim yerlerine dağıtım yapılır. Yardımcılar hem birbirinden pay alır
hem pay verir. Yardımcı üretim yerleri arasında 2 bilinmeyenli bir denklem kurulur
ve buna göre dağıtım yapılır.

ÜNİTE - 6
FAALİYETE DAYALI MALİYETLEME ve BİRLEŞİK MALİYET DAĞITIMI
Maliyet Muhasebesi Uygulamasını Etkileyen Temel Faktörler:
1- Hizmet sektörünün yaygınlaşması
2- Teknolojik gelişmeler
3- Global rekabetteki artışlar
TAM ZAMANLI ENVANTER YÖNTEMİ : İlk madde ve malzeme, mamul ve yarı mamul
stoklarının sıfıra indirgenmesi hedefine dayanan maliyet sistemidir. Sıfır hatalı üretim de
bu sistemin varsayımlarındandır.
Faaliyete Dayalı Maliyetleme : Maliyet yerleri genel maliyet yerlerinde toplanır.
Buradan çeşidine göre ayrı yerlere aktarılır. Daha sonra uygun dağıtım anahtarlarıyla
mamullere yüklenir.
Geleneksel Maliyetleme :Maliyetler tek bir yerde toplanır ve tek bir dağıtım anahtarı ile
mamullere yüklenir.
Faaliyete dayalı maliyetlemede genel üretim maliyetleri ilgili oldukları ürünlere daha
detaylı ve daha sağlıklı yüklenir.

BİRLEŞİK MAMÜL : Birden çok mamulün üretildiği üretim sürecinde, ortaya çıkan fakat
satış değeri yüksek olan mamuldür.
Yan Mamül: Birleşik üretim sürecinde ortaya çıkan fakat satış değeri daha düşük olan
mamuldür.
Birleşik Maliyet: Birleşik mamulleri üretmek için katlanılan maliyettir.
Birleşik Maliyetlerin Birleşik Mamüllere Dağıtılmasında Kullanılan Yöntemler
1-) Fiziksel Ölçüler Yöntemi : Birleşik maliyet, birleşik miktara bölünerek bir birim için
birleşik maliyet payı hesaplanır. Hangi mamulün tutarı hesaplanacak ise onunla çarpılır.
2-) Satış Değeri Yöntemi : Bileşik maliyet, satış değeri toplamına bölünerek bulunan
dağıtım oranı hangi mamul hesaplanacak ise onun satış değeri ile çarpılır.
NOT : Tek düzen planında birleşik mamül kaydedilirken 152 Mamüller Hesabında izlenir.
Yan mamül kaydedilirken Diğer Stoklarda izlenir.
YAN MAMULLERİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
Yan mamul satış hasılatı ;
Gelir olursa, 649. Diğer Olağan Gelirler ve Karlar Hesabı
Ek Hasılat olur ise 602 Diğer Gelirler Hesabını ALACAKLANDIRI
Satılan Mamullerin Maliyetinden düşürülürse, 620. Satılan Mamullerin Maliyeti LIR
Hesabını
Üretim Maliyetlerinden düşürülürse, 151. Yarı Mamul Üretim Hesabını
ÜNİTE – 7
SİPARİŞ MALİYET SİSTEMİ : Çeşitli türde, özellikle müşterilerin isteklerine göre üretim
yapan işletmelerde kullanılan sistemdir. Sipariş maliyet sistemindeki en önemli unsur
sipariş maliyet kartıdır. Her bir siparişe ilişkin bilgiler bu kart üzerinde yer alır.
►Sipariş maliyet kartını oluşturabilmek için ilk madde malzeme istek fişi ve işçilik çalışma
kartından faydalanılır.

FORMÜL  Yükleme Oranı = TAHMİNİ (BÜTÇELENEN) TOPLAM GENEL ÜRETİM MALİYETİ

TAHMİNİ (BÜTÇELENEN) TOPLAM FAALİYET HACMİ

ARA SINAV YEVMİYE KAYITLARI

ÜNİTE – 3
Boşa geçen zaman işletme tarafından önlenebilir bir sebepten kaynaklanıyor
ise;
------------------------------------------/------------------------------------------
DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ HS.
GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HS.
İLGİLİ HESAPLAR
------------------------------------------/------------------------------------------
Boşa geçen zaman işletme tarafından önlenemeyen bir sebepten kaynaklanıyor
ise;
------------------------------------------/------------------------------------------
DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ HS.
ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER
VE ZARARLAR HS.
İLGİLİ HESAPLAR
------------------------------------------/------------------------------------------
Fazla çalışma sebebi siparişin yetiştirilmesi için yapılıyor ise;
------------------------------------------/------------------------------------------
DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ HS.
İLGİLİ HESAPLAR
------------------------------------------/------------------------------------------
Fazla çalışma sebebi kapasite eksikliği ise;
------------------------------------------/------------------------------------------
DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ HS.
GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HS.
İLGİLİ HESAPLAR
------------------------------------------/------------------------------------------
İşletmenin 1 yılda ödeyeceği ikramiyelerin kaydı
Ödenecek tutar 12 bölünerek aşağıdaki yevmiye kaydı yapılır.
------------------------------------------/------------------------------------------
GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HS.
MALİYET GİDERİ KARŞILIĞI HS.
------------------------------------------/------------------------------------------
İşçilere ikramiye ödenirse;
------------------------------------------/------------------------------------------
MALİYET GİDERİ KARŞILIĞI HS.
KASA HS.
------------------------------------------/------------------------------------------
Genel üretim maliyetlerine eksik yükleme yapılması durumunda;
------------------------------------------/------------------------------------------
GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HS.
MALİYET GİDERİ KARŞILIĞI HS.
KASA HS.
------------------------------------------/------------------------------------------
Tahakkuk edileceği tahmin edilen kıdem tazminatlarının 1/12’si
muhasebeleştirilmesi;
------------------------------------------/------------------------------------------
730. GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HS.
472. KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI HS.
------------------------------------------/------------------------------------------
Kıdem tazminatının izleyen dönemde ödenmesi durumunda ;
------------------------------------------/------------------------------------------
472. KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI HS.
372. KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI HS.
------------------------------------------/------------------------------------------
Kıdem tazminatının ödenmesi durumunda ise;
------------------------------------------/------------------------------------------
372. KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI HS.
100. KASA HS.
------------------------------------------/------------------------------------------

ÜNİTE – 4
Amortisman giderlerinin üretime yüklenirken aylık hesaplanan tahmini
amortisman kaydı;
------------------------------------------/------------------------------------------
730. GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HS.
373.MALİYET GİDERİ KARŞILIĞI HS.
------------------------------------------/------------------------------------------
Amortisman giderlerinin üretime yüklenirken aylık hesaplanan tahmini
amortisman eksik yükleme olması durumunda;
------------------------------------------/------------------------------------------
373.MALİYET GİDERİ KARŞILIĞI HS.
730. GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HS.
257. BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HS.
------------------------------------------/------------------------------------------
Amortisman giderlerinin üretime yüklenirken aylık hesaplanan tahmini
amortisman fazla yükleme olması durumunda;
------------------------------------------/------------------------------------------
373.MALİYET GİDERİ KARŞILIĞI HS.
257. BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HS.
730. GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HS.
------------------------------------------/------------------------------------------

ÜNİTE – 7
İlk madde ve malzemenin satın alınması
------------------------------------------/------------------------------------------
150. İLK MADDE VE MALZEME HS.
- Direkt ilk madde ve malzeme
- Endirekt ilk madde ve malzeme
320. SATICILAR HS.
------------------------------------------/------------------------------------------
Üretimde ilk madde ve malzemenin kullanılması
------------------------------------------/------------------------------------------
710. DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ HS.
730. GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HS.
- Endirekt Malzeme
150. İLK MADDE VE MALZEME HS.
- Direkt ilk madde ve malzeme
- Endirekt ilk madde ve malzeme
------------------------------------------/------------------------------------------
Üretimde işçilik kullanılması
------------------------------------------/------------------------------------------
720.DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ HS.
730. GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HS.
- Endirekt Malzeme
İLGİLİ HS.
------------------------------------------/------------------------------------------
Üretim maliyeti unsurlarının üretim hesabına yüklenmesi
------------------------------------------/------------------------------------------
151. YARI MAMUL ÜRETİM HS.
711. DİREKT İLK MADDE VE MALZEME
GİDERLERİ YANSITMA HS.
721. DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ
YANSITMA HS.
731. GENEL ÜRETİM GİDERLERİ
YANSITMA HS.
------------------------------------------/------------------------------------------
Üretimi tamamlanan mamullerin mamul stoklarına devredilmesi ve satılması
------------------------------------------/------------------------------------------
152. MAMULLER HS.
151. YARI MAMUL ÜRETİM HS.
------------------------------------------/------------------------------------------
1OO. KASA HS.
600. YURTİÇİ SATIŞLAR HS.
------------------------------------------/------------------------------------------
620. SATILAN MAMULLERİN MALİYETİ HS.
152. MAMULLER HS
------------------------------------------/------------------------------------------
Eksik yüklenen genel üretim maliyetleri
------------------------------------------/-----------------------------------------
731. GENEL ÜRETİM GİDERLERİ YANSITMA HS.
620. SATILAN MAMULLERİN MALİYETİ HS.
730. GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HS.
------------------------------------------/------------------------------------------

Fazla yüklenen genel üretim maliyetleri

------------------------------------------/-----------------------------------------
731. GENEL ÜRETİM GİDERLERİ YANSITMA HS.
730. GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HS.
620. SATILAN MAMULLERİN MALİYETİ HS.
------------------------------------------/------------------------------------------