You are on page 1of 28

İLK OKUMA­YAZMA 

ÖĞRETİMİ
F. İLK OKUMA – YAZMA ÖĞRETİMİ 
İlk okuma yazma öğretiminin öğrencilere okuma ve yazma becerilerini kazandırmaktan 
daha geniş bir içeriği bulunmaktadır. Bu süreçte sadece okuma ve yazma becerilerinin 
kazandırılması değil aynı zamanda Türkçeyi doğru, etkili ve güzel kullanma, iletişim kurma, 
problem çözme, karar verme gibi temel becerilerin de geliştirilmesi amaçlanmaktadır. 

İlk okuma­yazma öğretimi, öğrencilerin zihinsel, duygusal ve sosyal becerilerinde 
önemli değişimlere neden olmaktadır. Bu değişimler öğrencinin hayat boyu kullanacağı 
anlama, sıralama, sorgulama, ilişki kurma, tahmin etme gibi zihinsel becerileri de 
geliştirmektedir. 
Öğrencilere yukarıda belirtilen nitelikleri kazandırmada  ilk okuma­yazma öğretim 
yöntem ve uygulamalarının büyük rolü vardır. 

1.  İlk Okuma Yazma Öğretim Yöntemi 

Bu  programda  ilk  okuma­yazma  öğretiminde  Ses  Temelli  Cümle  Yöntemi’nin 


uygulanması  benimsenmiştir.  Ses  temelli  cümle  yönteminde,  ilk  okuma­yazma  öğretimine 
seslerle  başlanmaktadır.  Anlamlı  bütün  oluşturacak  birkaç  ses  verildikten  sonra  seslerden 
hecelere,  kelimelere  ve  cümlelere  ulaşılmaktadır.  İlk  okuma­yazma  öğretimi,  kısa  sürede 
cümlelere ulaşılacak şekilde düzenlenmektedir. 
İlk okuma­yazma öğretimi boyunca okuma ve yazma birlikte sürdürülmektedir. Okunan 
her  öge  yazılmakta;  yazılanlar  da  okunmaktadır.  Yazı  öğretiminde,  öğrencilerin  gelişimine 
uygun olan bitişik eğik yazı harfleri kullanılmaktadır. 
Bu yöntemin özellikleri, ilkeleri, aşamaları ve bitişik eğik yazıya ilişkin bilgiler aşağıda 
verilmektedir: 

a.  Ses Temelli Cümle Yönteminin Özellikleri 

Ses Temelli Cümle Yönteminin özellikleri şöyle sıralanabilir:

·  Ses  Temelli  Cümle  Yönteminde  ilk  okuma­yazma  öğretimi,  dinleme,  konuşma 


becerilerinden kopuk sadece okuma­yazma becerilerini geliştirme olarak değil Türkçe 
öğretiminin beş öğrenme alanı ile birlikte yürütülmektedir.

·  İlk  okuma­yazma  öğretimine  seslerle  başlanması,  seslerin  birleştirilmesi  ile  anlamlı 


heceler,  kelimeler  oluşturulması  ve  cümlelere  ulaşılması  öğrencinin  bilgileri 
yapılandırmasını  kolaylaştırmaktadır.  Bu  yönüyle  Ses  Temelli  Cümle  Yöntemi, 
yapılandırıcı öğrenme yaklaşımına uygun bir yöntemdir.

·  Türkçede  her  harf  bir  sesi  karşıladığından  bu  yöntem  Türkçenin  ses  yapısına 
uygundur.

.  224 
·  Bu  yöntem  öğrencilerin  duyduğu  ve  çıkardığı  seslerin  bilincine  varmasını 
sağlamaktadır.  Böylece  öğrencilerin  dil  gelişimine  (doğru  telâffuz,  akıcılık,  sesleri 
ayırt etme vb.) katkıda bulunmaktadır.

·  Öğrencilerin  bütün  sesleri  öğrenmesi,  yazma  sürecinde  kelimeleri  doğru  yazmalarını 


sağlamaktadır.

·  Öğrenci  yazı  ile  konuşma  arasındaki  benzerlikleri  görmekte,  yazının  harflerin 


birleştirilmesiyle; konuşmanın ise seslerin birleştirilmesiyle yapıldığını anlamaktadır.

·  Öğrencilerin sözlü dilden yazılı dile geçmesini  kolaylaştırmaktadır. 
Bu yöntem ilk okuma­yazmayı öğrenme sürecinde öğrencilerin bireysel, zihinsel 
ve sosyal gelişimlerine katkı sağlamaktadır. 

b.  Ses Temelli Cümle Yönteminin İlkeleri 

İlk okuma­yazma öğretim sürecinde dikkat edilecek ilkeler şunlardır: 

İlk okuma­yazma öğretiminde; 
1.  Öğrencinin ön bilgilerinden hareket edilmelidir. 
2.  Özellikle ve öncelikle anlamlı heceler elde edilmelidir. 
3.  Oluşturulacak hecelerde aşağıdaki ölçütlere dikkat edilmelidir.

·  Kolay okunması.
·  Dilde kullanım sıklığına sahip olması.
·  Anlamının açık ve somut olması.
·  Anlamı görselleştirilebilir olması (canlandırılabilir, resmedilebilir vb.).
·  İşlek hece yapısına sahip olması. 

4.  Kısa sürede cümlelere ulaşılmalıdır. 
5.  İmkânlar ölçüsünde görsellere başvurulmalıdır. 
6.  Somut ögelerden yararlanmaya ağırlık verilmelidir. 
7.  Hece tablosu hiçbir şekilde kullanılmamalıdır. 
8.  Öğrenilenlerin kalıcılığı sağlanmalıdır. Bu amaçla aşağıdaki etkinlikler kullanılabilir.
·  Yeni öğrenilenleri önceki öğrenilenlerle ilişkilendirme.
·  Öğrenci defterlerine yazma.
·  Okuma ve yazılanları sergileme.
·  Çalışma kitaplarında yer alan etkinlikleri yapma.

.  225
c.  Ses Temelli Cümle Yönteminin Aşamaları 
Ses Temelli Cümle Yöntemine göre ilk okuma­yazma öğretimi aşağıdaki aşamalar 
izlenerek gerçekleştirilir. 

1.  İlk okuma­yazmaya hazırlık 
2.  İlk okuma­yazmaya başlama ve ilerleme 
§  Sesi hissetme ve tanıma 
§  Sesi okuma ve yazma 
§  Sesten heceler, hecelerden kelimeler, kelimelerden cümleler oluşturma 
§  Metin oluşturma 
3.  Okur yazarlığa ulaşma 
İlk  okuma­yazma  çalışmalarında  dinleme,  konuşma,  okuma,  yazma  ve  görsel  okuma­ 
görsel  sunu  birlikte  ele  alınmalıdır.  Bütün  çalışmalar,  Türkçe  öğretim  programının  1.  sınıf 
düzeyindeki kazanımların gerçekleştirilmesine yönelik düzenlenmelidir. 

d.  Bitişik Eğik Yazı 

İlk okuma­yazma öğretimine bitişik eğik yazı ile başlanacaktır. Bitişik eğik yazı 
kullanımına ilişkin açıklamalar aşağıda verilmektedir. 

1.  İlk  okuma­yazma  öğrenmeye  başlayan  öğrencilerin,  kalemi  ellerine  ilk  aldıklarında 
eğik ve dairesel çizgiler çizdikleri gözlenmektedir. 
2.  Öğrenciler anatomik yapıları gereği kalemi eğik olarak tutmaktadırlar. 
3.  Bitişik  eğik  yazının  akıcı  ve  kesintisiz  olması,  soldan  sağa  doğru  yazı  yönünü 
desteklemektedir. 
4.  Bitişik eğik yazı geri dönüşlere izin vermemektedir. Bu durum yazının akıcı ve doğru 
yönde gelişimini sağlamaktadır. 
5.  Bitişik  eğik  yazı,  harflerin  doğru  yazımını  desteklemektedir.  Harflerin  yazılış 
yönlerinin karıştırılması sorununun ortaya çıkmasını önlemektedir. 
6.  Bitişik  eğik  yazıdaki  süreklilik  düşüncelerdeki  sürekliliğe  yansımakta,  birbirlerini 
desteklemektedir. Yazıda kazanılan bu akıcılık okuma becerisine de yansımaktadır. 
7.  Dik temel harflerin ardından bitişik eğik yazı harfleri ile yazmaya başlayan öğrenciler 
bitişik  eğik  yazıya  geçişte  güçlük  çekmektedirler.  Bu  nedenle  ilk  okuma­yazma 
öğretimine bitişik eğik yazı ile başlanmaktadır. 
8.  Yapılan  araştırmalar,  öğrencilerin  bitişik  eğik  yazı  harflerini  yazmada  bir  problemle 
karşılaşmadıklarını ve bu yazı türünden zevk aldıklarını göstermektedir. 
9.  Bitişik eğik yazının estetik görünümü, öğrencilerin estetik bakış açısı geliştirmelerine 
yardımcı  olmaktadır.  Bitişik  eğik  yazı  öğretimi  ile  resim  ve  müzik  derslerinin 
öğretimleri arasında ilişki bulunmaktadır.

.  226 
10. Bitişik eğik yazı alışkanlığı, öğrencilerin diğer yazı karakterleriyle yazılmış metinleri 
okumalarında  problem  çıkarmamaktadır.  Deneysel  çalışmalar,  öğrencilerin  değişik 
stillerde  yazılmış  harfleri  tanımakta  ve  okumakta  güçlük  çekmediklerini  ortaya 
koymuştur. 

2.  İlk Okuma­Yazmaya Hazır lık 


İlk okuma­yazmaya hazırlık aşamasında genel hazırlık, okumaya ve yazmaya hazırlık 
olmak üzere üç tür çalışma yapılmalıdır. 

a. Genel Hazırlık 
Öğrencilerin sınıf ortamına, arkadaşlarına alışmaları için okulun ilk gününden itibaren 
onlara  rahat  iletişim  kurabilecekleri  bir  ortam  sunulmalıdır.  Ayrıca  sınıfını  ve  sırasını 
bulmaya, sınıfına, sırasına, arkadaşlarına ve öğretmenine de alışmaları için gerekli çalışmalar 
yapılmalıdır.  Bu  çalışmalarda  oyunlar,  dramalar,  şarkılar,  bilmeceler  birer  araç  olarak 
kullanılabilir.  Böylece  öğrencilerin,    ilk  okuma­yazma  çalışmalarına  yönelik  olumlu  tutum 
geliştirmeleri sağlanmalıdır. 
Ayrıca öğrenciler çeşitli yönleriyle (görme, işitme, geçirdiği hastalıklar, aile ve sosyal 
durumu  vb.)  tanınmaya  çalışılmalı,  sınıf  ortamının  düzenlenmesinde  ve  ilk  okuma­yazma 
öğretiminde  bunlar  dikkate  alınmalıdır.  Yapılacak  çalışmalar  hakkında  aileler 
bilgilendirilmeli  ve  onların  yardımları  sağlanmalıdır.  Düzenli  aralıklarla  çocukların  gelişimi 
ve yapılması gerekenler hakkında bilgiler verilmelidir. 

b. Okumaya Hazırlık 
1.  Oturma:   İlk  okuma­yazma  çalışmalarında  düşünce  akışını  artıran,  anlamayı  ve 
çalışmaları  kolaylaştıran  doğru  oturma  şekline  dikkat  edilmelidir.  Öğrencilerin 
sırada yanlış oturmalarına ve eğilerek çalışmalarına izin verilmemelidir. 

2.  Kitap  tutma  ve  açma:   Öğrencilere  kitabı  nasıl  tutmaları  ve  sayfaları  nasıl 
açmaları  gerektiği  gösterilmelidir.  Göz  ile  kitap  arasındaki  en  uygun  uzaklık 
sağlanmalıdır. 

3.  Görsel  okuma:   Okuma  çalışmalarından  önce  öğrencilerin  görselleri  tanıma, 


anlama, yorumlama ve anlatma becerileri geliştirilmelidir. Bu amaçla şu çalışmalar 
yapılabilir. 
§  Gördüğü bir resmi tanıma, diğerlerinden ayırt etme, 
§  Görsellerde gördüğü ayrıntıları anlatma, 
§  Söylenen kelimenin görsel karşılığını bulma, 
§  Söylenen cümleye uygun resimleri bulma, 
§  Sorulan bir soruyu görsellerden yararlanarak cevaplama, 
§  Görsellerden yararlanarak hikâye oluşturma, 
§  Görsellerden  yararlanarak  oluşturulan  bir  hikâyedeki  kahraman,  olay,  yer, 
zaman hakkında konuşma. 

4.  Okumaya  özendirme:   Öğretmen,  örnek  okuma  yaparak  öğrencileri  okumaya 


özendirmelidir. Bu amaçla şu çalışmalar yapılabilir.
.  227 
§  Hikâye, masal, fıkra, şiir, şarkı, tekerleme vb. okuma. 
§  Öğrencilerin resimli hikâyeleri okuyormuş gibi anlatmalarını sağlama. 

c. Yazmaya Hazır lık 
a. El hareketleri:  Yazmaya   başlamadan önce öğrencilerin çeşitli oyunlarla el kol 
kasları  geliştirilmelidir.  Bu  çalışmalarla  öğrencilerin  kas  esnekliği  sağlanmalıdır. 
Bu amaçla aşağıdaki etkinlikler yapılabilir. 

§  Parmakları  kullanarak  şarkılar  söyleme.  Örneğin,  “sağ  elimde  beş  parmak, 


sol elimde beş parmak...” şarkısının söylenmesi. 
§  Parmak  uçları  ile  sıra  üzerine  vurarak  yağmur  yağma  sesinin  çıkartılması 
(hafif yağmur, şiddetli yağmur, gök gürültüsü taklitleri). 
§  Direksiyon çevirme hareketiyle sağa ve sola doğru dönüşler yapma. 
§  Elma,  armut  toplama  veya  parmaklarını  açıp  kapatarak  far  yakıp  söndürme 
taklidi yapma. 

b. Boyama:  Çeşitli boya kalemleriyle resim yapma etkinlikleri yapılabilir. 

c.  Kalem  tutma:   İlk  okuma­yazma  öğretimi  açısından  kalem  tutmanın  ayrı  bir 
önemi  bulunmaktadır.  Öğrencilerin  bu  aşamada  edinecekleri  alışkanlıklar  ömür 
boyu sürmektedir. Öğrencinin kalemi yanlış tutması, ellerinin çabuk yorulmasına 
neden  olmakta  ve  güzel  yazı  yazmasını  engellemektedir.  Bunu  önlemek  için 
öğretmen  her  öğrencinin  kalem  tutuşunu  gözlemelidir.  Kalemi  doğru  tutma 
alışkanlığı kazanmalarını sağlamalıdır. 

d. Serbest çizgi çalışmaları:  Serbest çizgi çalışmaları bitişik eğik yazıya hazırlayıcı 


nitelikte  olmalıdır.  Öğrencilere  çeşitli  resimler  yaptırılır.  Yapılan  bu  çalışmalar 
çevrede  görülen  ve  bilinen  varlık  ve  nesnelerden  örneklendirilerek  öğrencinin 
çevresiyle  bütünleşmesi  ve  yaptıklarını  anlamlandırması  bakımından  önemlidir. 
Bu aşamada şu çalışmalar yapılabilir. 
§  Karalama (kuş yuvası, çember, bulut yapma). 
§  Sürekli ve eğik çizgiler çizme (dalga, yılan, halat vb.). 

e.  Düzenli  çizgi  çalışmaları:   Bu  aşamada  yapılacak  çizgi  çalışmaları  harfleri 
yazmaya hazırlık niteliğindedir. Bu amaçla şu çalışmalar yapılabilir. 

§  İki çizgi tek aralıktan oluşan satır aralığına çizme. İki satır çizgisinin arası 2 
cm olmalıdır.

.  228 
§  Dört çizgi üç aralıktan oluşan  satır aralığına çizme. Dış  iki çizgi arası 2 cm 
olmalıdır. 

§  Dört çizgi üç aralıktan oluşan  standart yazı aralığında çalışma. Dış  iki çizgi 


arası 1.3 cm olacak şekilde düzenlenmelidir.

.  229 
.  230
3.İLK OKUMA­YAZMAYA BAŞLAMA VE İLERLEME 

Bu aşamada sesi hissetme ve tanıma, sesi okuma ve yazma, sesten anlamlı heceler, 
kelimeler ve cümleler oluşturma ile metin oluşturma çalışmaları yapılmaktadır. 

a.  Sesi Hissetme ve Tanıma 
Sesi  hissetme  ve  tanıma  aşaması  tanıtılacak  sesin  öğrenciler  tarafından  fark 
edilmesini  sağlamaya  yöneliktir.  Bu  aşamada  aşağıdaki  çalışma  ve  etkinlikler 
yapılmalıdır. 

1.  Kısa  öyküler  anlatma,  drama  yapma,  tekerleme  ya  da  şarkı  söyleme  gibi 
etkinliklerle ses hissettirilir. 
2.  Sesin  geçtiği  kelimelere  örnekler  buldurulur.  Örneğin  tanıtılan  sesin  hangi 
öğrencilerin  adında  bulunduğu,  hangi  bitki,  hayvan  veya  eşya  adında  olduğu 
sorulabilir. 
3.  (Bu  kelimeler  söylenirken  ilgili  ses  vurgulanır.  Öğrenciler  örnekler  vermeye 
özendirilir.) 
4.  Görsellerden  yararlanılarak  sesi  ayırt  etme  çalışmaları  yapılır  (Sesin 
bulunduğu  ve  bulunmadığı  kelimelerin  resimleri  gösterilerek  bu  kelimelerde 
ilgili sesin geçip geçmediğini belirlemeleri istenir). 

b.  Sesi Okuma ve Yazma 

Sesin yazıdaki sembolü olan harf aşağıdaki sıraya göre yazılmalı ve okunmalıdır. 
1.  Öğretmen  tahtada  bu  harfin  nasıl  yazıldığını  göstermeli  ve  öğrencilerle 
birlikte okumalıdır. 
2.  Alıştırma  kitabındaki  büyükçe  çizilmiş  harfin  üzerinden  öğrenciler  ok 
yönünde defalarca giderek harfin yazılışına hazırlanmalıdır. 
3.  Öğrencilerin, satır aralıklarına (dört çizgi üç aralık) yazılmış harf örneklerinin 
üstünden kalemleriyle gitmeleri sağlanmalıdır. 
4.  Dört  çizgi  üç  aralıktan  oluşan  satır  aralarına  öğrenciler  harfleri  yazmalı;  ne 
yazdıkları  sorularak  harfin  doğru  yazımı  ve  seslendirilmesine  özen 
gösterilmelidir. 
5.  Yazılması zor olan (a, A, k, y, g, G, f, ) harflerinden önce, bu harflerin 
yazımına yönelik hazırlayıcı çizgi çalışmaları yapılabilir.

.  231 
Tablo 3: Ses Grupları Tablosu

.  232 
Sesler alfabedeki sıralarına göre değil aşağıda verilen sıraya göre ele alınmalıdır. Ayrıca, 
gruplardaki  seslerin  yerleri  değiştirilerek  farklı  gruplamalar  da  yapılabilir.  Ses  gruplarının 
düzenlenmesinde,  harflerin  yazım  kolaylığı  ve  anlamlı  hece  (kelime)  üretmedeki  işlekliği 
dikkate alınmalıdır. 

1. Gr up  :  e,l,a,t  E,L,A,T


2. Gr up  :  i,n,o,r,m  İ,N,O,R,M
3. Gr up  :  u,k,ı,y,s,d  U,K,I,Y,S,D
4. Gr up  :  ö,b,ü,ş,z,ç  Ö,B,Ü,Ş,Z,Ç
5. Gr up  :  g,c,p,h  G,C,P,H
6. Gr up  :  ğ,v,f,j Ğ,V,F,J 

1. Büyük Harfler 

Büyük harfler verilirken oluşturulan kelime ve cümlelerden yararlanılabilir. Bunun için 
özel  adların  yazım  kuralından,  cümleye  büyük  harfle  başlama  kuralından  hareket  edilebilir. 
Örneğin  “ela” kelimesi üretildiğinde  bu kelimenin  farklı  anlamları üzerinde durularak  insan 
adı olan “Ela” kelimesinin yazım şekli gösterilmelidir. Elde edilen büyük harfin yazım şekli 
üzerinde durulmalıdır.
·  Bitişik  yazıda  C,Ç,I,İ,J,O,Ö,P,S,Ş,U,Ü,V,Z  harflerinin  büyük  ve  küçükleri 
benzerdir.
·  Bitişik  eğik  yazıda,  harfler  üstten  bağlanır  ve  harflerin  noktaları  ve  noktalama 
işaretleri kelime yazımı bittikten sonra konur.
·  Bitişik  yazıda  “F, N, P, V, T  ”  harfleri  yazılış  özelliği  bakımından  kendinden 
sonra gelen küçük harfle bağlanmaz. Büyük harf yazıldıktan sonra kalem kaldırılır. 

Örnek :  Fatma, Nevin, Papatya, Vatan, Temel


·  Bitişik yazı büyük harfleri ile kelime yazılırken harfler birleştirilmez . 

Örnek :  A N K A R A 

.  233 
2. Rakamlar 

Rakamlar  Matematik  Dersi  programının  gerektirdiği  zamanda  verilmelidir.  Ancak 


rakamların yazılışları ses öğretimi tamamlandıktan sonra gösterilmelidir. 

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 0
c.   Heceler Kelimeler ve Cümleler Oluşturma 

İlk okuma­yazma öğretiminin en önemli aşaması heceler üretme; hecelerden 
kelimeler, kelimelerden de cümleler oluşturmadır. Bu aşamada aşağıdaki çalışmalar 
yapılmalıdır. 

1.  Verilen ilk iki sesin ardından bu seslerden hecelere ulaşılmalıdır. 
2.  Elde edilen hecelerle okuma ve yazma çalışmaları yapılmalıdır. 
3.  Verilen  her  yeni  ses,  önceki  öğrenilenlerle  ilişkilendirilmeli  yeni  heceler  ve 
kelimeler oluşturulmalıdır. 
4.  Her  ses  grubu  tamamlandıktan  sonra  yapılan  çalışmalar  gözden  geçirilmeli  ve 
değerlendirilmelidir.  Bir  sonraki  ses  grubuna  geçişte  öğrencilerin  daha  önce 
verilenleri öğrenmiş olmalarına dikkat edilmelidir. 
5.  Sesler  verildikçe  üretilen  heceler  artacak  bunlara  bağlı  olarak  kelime  ve  cümle 
oluşturma süreci de kolaylaşacaktır. Bu süreçte elde edilen kelimelerden özel ad 
olanlar    ile  cümle  başlarının  yazımında  büyük  harf  yazımı  ve  kullanımı  eş 
zamanlı olarak verilmelidir. 
6.  Elde edilen kelime ve cümlelerin anlamları üzerinde durulmalıdır. 
7.  Öğrenciler,  kelime  ve  cümle  oluşturmaya  özendirilmelidir.  Oluşturulan  kelime 
ve cümleler okunmalı, yazılmalıdır. 

d.  Metin Oluştur ma 

Öğrenilen  kelimelerden,  yeni  cümleler,  cümlelerden  yararlanılarak  metin 


oluşturulmalıdır.  Metin  yazdırılırken  doğru  yazma  ve  yazı  estetiğine  özen 
gösterilmelidir.  Öğrenciler  yazılarını  dört  çizgi  üç  aralıktan  oluşan  satır  çizgilerine 
yazmalıdırlar. Ayrıca kendi oluşturdukları farklı metinleri okumaları teşvik edilmelidir. 

4.  Okur Yazar lığa Ulaşma 

Bu  aşama  ilk  okuma­yazma  öğretim  sürecinin  son  aşamasıdır.  Serbest  okuma­yazma 
aşaması  da  denilmektedir.  Bu  aşamada  öğrencilerin  şiirleri,  tekerlemeleri,  hikâyeleri  ve 
okuma  kaynaklarından  seçtikleri  metinleri  sınıftaki  arkadaşlarına  okumaları  sağlanmalıdır. 
Ayrıca  kendilerini  yazılı  olarak  ifade  etmeleri  ve  yazılanları  okuyarak  paylaşmaları 
sağlanmalıdır. Yazılarını tek çizgili defter satırı  üzerinde yazmalıdırlar. 

.  234 
5.  Uygulamalar 

“  e  ”  Sesi 

a.  Sesi Hissetme ve Tanıma 

Bu  aşamada  tanıtılacak  sesin  öğrenciler  tarafından  fark  edilmesi  sağlanmalıdır. 


Bunun için tanıtılacak ses ile ilgili aşağıdaki etkinlikler yaptırılmalıdır: 

§  Canlandırma,  tekerleme,  şarkı,  öykü  vb.  etkinliklerle  “e”  sesi 


hissettirilmelidir.  Örneğin:  Bebeğini  uyutmaya  çalışan  bir  anne 
canlandırılabilir.  Annenin  bu  sırada  söylediği  “eee….eee….”  sesi 
çıkarılır. 

§  Öğretmenin  söylediği  kelimelerden,  öğrencilerin  “e”  sesinin  olduğu 


kelimeleri belirlemeleri ve başka örnekler vermeleri istenmelidir. 
Örneğin; öğretmen “erik, etek, fare, kale, Emel, Ece, Elif  vb.” 

§  “e”  sesinin  olduğu  ve  olmadığı  kelimelerin  görsellerini  kullanarak 


öğrencilerin sesi ayırt etmeleri sağlanmalıdır. 

Adlarında “ e”  sesi geçen görsellerin altlarındaki kutuyu boyayınız. 

Değer lendir me: 

İçinde  “  e  “  sesinin  geçtiği  ve  geçmediği  resimlerden  oluşan  bir  çalışma  kağıdı 
düzenlenmelidir. Öğrencilerden “ e “ sesinin geçtiği resimleri belirlemeleri istenir. 

b. Sesi Okuma ve Yazma

.  235 
Bu  aşamada  tanıtılacak  sesin  sembolü  olan  harfin  yazımı  için  aşağıdaki  işlemler 
yapılmalıdır: 
Öğrencilerin harfin yazılış yönüne dikkat ederek üzerinden defalarca gitmelerini 
sağlayınız. Bunu yaparken keçeli kalem,  boya kalemi vb.  kalın uçlu kalemler 
kullanılabilir. 

Tanıtılan sesin sembolünü (harf) satır aralığına yazdırınız ve okutturunuz. 

eee
eeeeeee eee
eee
e ee
eee
eee
e

eeeeeee
ee
eeee 
eeee
Değer lendir me: Tanıtılan “ e “ sesini bir dizi sembol içinden seçmelerini sağlayınız. 

e  * +  e  + * 
* + *  +  *  e
.  236 
“  l ”  Sesi 

a. Sesi Hissetme ve Tanıma 

Bu  aşamada  tanıtılacak  sesin  öğrenciler  tarafından  fark  edilmesi  sağlanmalıdır. 


Bunun için tanıtılacak ses ile ilgili aşağıdaki etkinlikler yaptırılmalıdır: 

§  Canlandırma,  tekerleme,  şarkı,  öykü  vb.  etkinliklerle  “  l  ”  sesi 


hissettirilmelidir. 

Örneğin: 
Öğrencilerin  bildiği  bir  şarkının  melodisini  “lal  la  lal  la  lal  ...”  şeklinde 
söyleyebilirsiniz. 

§  Öğretmenin söylediği kelimelerden, öğrencilerin “ l  ” sesinin geçtiği kelimeleri 
belirlemeleri ve başka örnekler vermeleri istenmelidir. Sessiz harflerin 
tanıtılmasında kelimelerde harfin aşamalı olarak sonda, ortada ve başta olduğu 
örnekler seçilmelidir. 

Örneğin; “kol, gül, bal, zil, elma, kelebek, gelin, kale, limon, lale vb.” 

§  “  l  ”  sesinin  olduğu  ve  olmadığı  kelimelerin  görsellerini  kullanarak 


öğrencilerin sesi ayırt etmeleri sağlanmalıdır. 

Adlarında “ l  ” sesi geçen görsellerin altlarındaki kutuyu boyayınız. 

Değer lendir me:  İçinde  “l  “  sesinin  geçtiği  ve  geçmediği  resimlerden  oluşan  bir 
çalışma  kâğıdı  düzenlenmelidir.  Öğrencilerden  “l  “  sesinin  geçtiği  resimleri 
belirlemeleri istenir.

.  237 
b. Sesi Okuma ve Yazma 

Bu aşamada harfin yazımı için aşağıdaki işlemler yapılmalıdır: 

Harfin yazılış yönüne dikkat ederek üzerinden defalarca gitmelerini sağlayınız. Bunu 
yaparken keçeli kalem,  boya kalemi vb.  kalın uçlu kalemler kullanılabilir. 

llllllllll llllllllllllllllllllll

lllllllllll
llllllllll

.  238 
c. Sesten Hece ve Kelime Oluştur ma 

e
el

Önce “e ” ve ardından “  l ” sesleri yan yana getirilerek birlikte okunur. Bu süreçte şu 
işlemler yapılmalıdır. 

1.  “  e “ sesi tahtaya  yazılarak öğrencilerden okumaları  istenir.  Harfi defterlerine 


yazmaları istenir. 
2.  “  l ”  sesi  tahtada  yazılarak  birkaç  defa  öğrencilere okutulur.  Öğretmen,  doğru 
seslendirme yapılabilmesi için örnek seslendirme yapmalıdır. 
3.  “  e ” ve “  l ” sesi yan yana getirilerek her ikisinin birlikte nasıl okunabileceği 
sorulur.

.  239 
4.  Öğrencilerin  cevapları  dikkate  alınarak  “el  ”  okunur  ve  yazılır.  Öğretmen 
okumanın doğruluğunu kontrol etmeli, kendisi örnek okumalar yapmalıdır. 

el el el el el el

el el el
el el el el 
Değer lendir me: Oluşturulan kelimeyi öğrencilere yazdırınız ve okutunuz. 

1. Kelime Ür etme 

Öğrenilenlerin  kalıcılığını  sağlamaya  yönelik  etkinliklerin  ardından  aşağıdaki 


uygulama sırası izlenerek açık heceye ulaşılmalıdır. 

el
ele

Bu süreçte şu işlemler yapılmalıdır: 

.  240 
1.  “ el ”  kelimesi gösterilerek öğrencilerden okumaları istenir. 

2.  “ e  ” sesi gösterilerek okumaları istenir. 

3.  Önce “ el ” sonra “ e ” sesi aralarında boşluk bırakılmaksızın yazılarak oluşan 
yeni kelimenin nasıl okunabileceği sorulur. 

4.  Öğrencilerin  okuma  denemelerinin  ardından  doğru  okumayı  yaparak 


tekrarlamaları  istenir.  “  el  ”  kelimesine  “  e  ”  sesi  eklenerek  oluşturulan  yeni 
kelime hecelemeden okunmalıdır. 

5.  “ ele ” kelimesi birkaç defa okunarak yazılır. 

Elde  edilen  kelimelerden  yararlanarak  cümle  oluşturulabilir  ve  okutturulabilir. 


Cümleler oluşturulurken görsellerden yararlanılmalıdır. Örneğin: 

el ele. 

Öğrencilerinizden bu farklı isimler vermelerini isteyiniz. 

Cümlenin anlamlı hale getirilmesinde şarkı, tekerleme ve görseller kullanılmalıdır. 

El ele tutuşan çocukların resmi yapılabilir. 

“El ele, el ele verin çocuklar “ şarkısı söylenebilir. 

Değer lendir me:  Öğrencilere “ ele “ kelimesini yazdırınız ve okutunuz. 

!  2. Açık Heceye Ulaşma 

“  ele ”  kelimesinden  yararlanarak 


  le  hecesine  ulaşmak  için  aşağıdaki  sıra 
takip edilmelidir. 

1.  “  ele  ” kelimesini tahtaya yazınız. Öğrencilerinizin de defterlerine yazmalarını 


isteyiniz. 

2.  “ ele  ”  kelimesini okumalarını isteyiniz.


.  241 
3.  “  ele  ”  kelimesinde  heceler  vurgulu  okunarak  öğrencilerin  bu  heceleri 
hissetmelerini sağlayınız. 

4.  “  ele  ”  kelimesinde  “  e  “  açıkta  kalacak  şekilde  “  le  ”  hecesinin  üstü 


kapatılarak okumalarını isteyiniz. 

5.  “  ele  ”  kelimesinde  “  e  ”  nin  üstünü  kapatarak  “  le  ”  hecesinin  nasıl 


okunabileceğini  sorunuz.  Okuma  denemelerinin  ardından  sizden  sonra  tekrar 
etmelerini isteyerek “ le ” hecesini birlikte okuyunuz. 

6.  Farklı  metinlerde  bu  hecenin  geçtiği  yerleri  belirlemelerini,  göstermelerini  ve 
okumalarını isteyiniz. 

7.  “ el ” ve “ le ” hecelerini karıştırmamaları için aşağıdaki çalışmaları yaptırınız. 

§  Karışık olarak verilen heceleri okumaları, 
§  Söylenilen heceyi göstermeleri, 
§  Söylenen heceleri yazmaları 
§  Farklı metinlerde bu heceleri bulup okumaları sağlanabilir. 

3.  Metin  oluşturma:  Elde  edilen  kelimelerden  yararlanarak  cümle,  cümlelerden 


metin oluşturunuz. Üretilenleri okumalarını ve yazmalarını sağlayınız.

.  242 
4. Hece, Kelime ve Cümle Oluşturma 

Ses  Hece  Hece ve ses kaynaştırma  Kelime Oluşturma  Cümle Oluşturma Metin 


Oluşturma  Oluşturma 
e Cümleler oluştururken 
öğrencilerinizin 
“ e  ”  el el e = ele el ele 
adlarından 
l ele e, le le Not: Büyük harfler  yararlanabilirsiniz. 
özel adlarla birlikte 
“ l  ”  a
verilmelidir. 
al al a = ala al ela , Ela, E, e
l ala a, la la at el ele. 
“ a  ”  a Görsellerden 
ata, Ata A, a
yararlanabilirsiniz. 
at at a = ata at atla 
t ata a, ta ta
Ela al.
“ t  ”  e
et et e = ete et
t ete e, te te
Ela at. 

Tahmin yaptırabilirsiniz. 
Ela  ………atla.

.  243 
i eli,,
“ i  ”  il il i = ili il ile, Ali ile Ela
l ili i li li ali, Ali A, a Ali ile Ela el ele.
eti Ali et al.
“ n  ”  e Ali at al.
en en e = ene en ana
n ene e ne ne anne
a anla Anne et al.
an an a = ana an enli
n ana a na na neli Ela elli tane al. 
i tane, taneli,
in in i = ini in etli
n ini i ni ni teni,
elli,

6.  Ölçme ve Değer lendir me 

Ölçme  ve değerlendirme,  yapılan  bütün çalışmaların bir parçası olarak düşünülmelidir. 


Hazırlık  aşamasından  başlayarak  okur  yazarlığa  ulaşıncaya  kadar  bütün  aşamalar 
değerlendirilmelidir.  Öğretmen  ilk  okuma­yazma  değerlendirme  formunda  yer  alan 
değerlendirme  başlıklarını  temel  alarak  her  öğrencinin  gelişim  düzeyini  gösteren  ayrıntılı 
değerlendirme  formları  hazırlamalıdır.  Ölçme  ve  değerlendirme  için  aşağıda  verilen  okuma­ 
yazma değerlendirme formlarından yararlanabilirsiniz. 

YAZMA BECERİSİNİ DEĞERLENDİRME FORMU 

Adı­Soyadı:………………………………  Numarası:……… 
Hazir an 
Kasım 

Ar alık 

Mayıs 
Şubat 

Nisan 
Eylül 

Ekim 

Ocak 

Mar t 

1. Yazı Düzeni 
a. Dik 
b. Eğik 
c. Sola Yatık 
ç. Düzensiz
.  244 
2. Yazı Büyüklüğü 
a. Büyük 
b. Orta 
c. Küçük 
ç. Düzensiz 
3. Satır Çizgiler ine Yazma 
a. Düzgün 
b. Alta Kaymış 
c. Üste Çıkmış 
ç. Düzensiz 
4. Kelimeler  Ar asındaki Açıklık 
a. Bitişik 
b. Normal 
c. Çok Açık 
ç. Düzensiz 
5. Har flerin Yazılış Biçimi 
a. Tam Yazılmış 
b. Eksik Yazılmış 
c. Kuralsız Yazılmış 
ç. Düzensiz 
6. Yazının Temizliği 
a. Temiz 
b. Normal 
c. Çok Silinmiş 
d. Düzensiz 

Öğretmen:  Tarih:  İmza: 

OKUMA BECERİSİNİ DEĞERLENDİRME FORMU 

Adı­Soyadı:………………………………  Numarası:……… 

Hazir an 
Kasım 

Ar alık 

Mayıs 
Şubat 

Nisan 
Eylül 

Ekim 

Ocak 

Mar t 

1. Atlayar ak Okuma 
a. Normal okuma 
b. Harf­hece atlama 
c. Kelime atlama 
ç. Satır atlama 
2. Ekleyer ek Okuma 
a. Normal okuma 
b. Harf­hece ekleme 
c. Kelime ekleme 
ç. Satır ekleme 
3. Tekrarlayar ak Okuma 
a. Normal okuma 
b.Harf­hece tekrarlama 
c. Kelime tekrarlama 
ç. Satır tekrarlama 
4. İzleyer ek Okuma

.  245 
a. Normal okuma 
b. Parmakla izleme 
c. İki eliyle izleme 
ç. Cetvel, kalem vb. izleme 
5. Otur ma Biçimi 
a. Dik oturarak okuma 
b. Öne eğik oturarak okuma 
c. Geriye dayanarak okuma 
ç.  Öne  arkaya  gidip  gelerek 
okuma 
6. Okumada Ses Tonu 
a. Yüksek 
b. Alçak 
c. Normal 
ç. Düzensiz 
7. Okuma Hızı 
a. Çok yavaş 
b. Yavaş 
c. Normal 
d. Hızlı 
8. Okuma Kur alları 
a. Noktada durma 
b. Virgülde durma 
c. Vurgu yapma 
ç. Tonlama yapma 
9. Nefes Kontr olü 
a. Mırıltı çıkarma 
b. Düzensiz nefes alıp verme 
c. Okuma aralığı uzun 
d. Normal Okuma 
İLK OKUMA­YAZMA ÖĞRETİM SÜRECİNİ DEĞERLENDİRME FORMU 

Aşağıda yer alan formda değerlendirmelerinizi  1 (yapamıyor), ile 5 (mükemmel yapıyor) 
arasında bulunan değerleri dikkate alarak yapınız. 

Öğretmen:  Tarih:  İmza:

.  246 
Hazir an 
Kasım 

Ar alık 

Mayıs 
Adı Soyadı: 

Şubat 

Nisan 
Eylül 

Ekim 

Ocak 

Mar t 
Duyduğu sesi ayırt etme 
Görsellerle sesi eşleştirme 
Sesi okuma 
Sesi yazma 
Seslerden hece oluşturma 
Heceleri okuma 
Heceleri yazma 
Hecelerden kelimeler oluşturma 
Kelimeleri okuma 
Kelimeleri yazma 
Kelimeleri görsellerle eşleştirme 
Cümleler oluşturma 
Cümleleri okuma 
Cümleler yazma 
Cümleleri görsellerle ifade etme 
Metin oluşturma 
Metin okuma 
Kendini yazılı ifade etme

7.   İlk Okuma­Yazma Öğretimi İle İlgili Türkçe (1­5) 
Öğretim Programında Yer Alan Kazanımlar 

Hazır lık 
§  Dinlemeye hazırlık yapar. 
§  Yazmaya hazırlık yapar. 
§  Okumaya hazırlık yapar. 

Sesi Hissetme ve Tanıma 
§  Duyduğu sesleri ayırt eder. 
§  Dinlediğine dikkatini yoğunlaştırır. 
§  Seçici dinler. 

.  247 
Sesi Okuma ve Yazma 
§  Ön bilgilerini kullanarak okuduğunu anlamlandırır. 
§  Okuduğunu anlamlandırmada görsellerden yararlanır. 
§  Yankılayıcı okur. 
§  Rehber yardımıyla okur. 
§  Bitişik eğik yazı harflerini kurallarına uygun yazar. 

Seslerden Heceler, Kelimeler ve Cümleler Oluştur ma 
§  Seslerden heceler, hecelerden kelimeler, kelimelerden cümleler oluşturarak okur. 
§  Seslerden  heceler,  hecelerden  kelimeler,  kelimelerden  cümleler  oluşturarak 
yazar. 
§  Yankılayıcı okur. 
§  Rehber yardımıyla okur. 
§  Bütün yazılarını bitişik eğik yazı ile yazar. 
§  Dikte etme çalışmalarına katılır. 

Metin Oluştur ma 
§  Kelimeleri doğru telâffuz eder. 
§  Bütün yazılarını bitişik eğik yazı ile yazar. 
§  Dikte etme çalışmalarına katılır. 

Okur Yazar lığa Ulaşma 
Bu  aşamada  1.  sınıf  dinleme,  konuşma,  okuma,  yazma,  görsel  okuma­sunu 
kazanımlarının tümü kullanılmalıdır.

.  248 
Ek 1: Kılavuz çizgili yazı defteri örneği

10 mm 

15 mm  5mm 

7mm 

.  249 
Ek 2 : Kılavuz çizgili defter üzerinde bitişik eğik yazı harflerinin yazımı

A B C Ç D E F G
Ğ H I İ J K L M
N O Ö P R S Ş
T U Ü V Y Z
a b c ç d e f g ğ h
ı i j k l m n o ö p
r s ş t u ü v y z 

.  250 

You might also like