Zelimxan Yaqub

( Kepenekçi, Gürcistan, 1950)

Yusuf oğlu Zelimxan Yakub Gürcistan'da, Bor-
çalı karapapağlarının yurdu olan Bolnis-Kepenekçi
köyünde doğdu. Babası öğretmendi. Orta öğ-
renimini kendi köyünde bitiren (1967) Zelimxan
Azerbaycan Devlet Üniversitesi'nin kütüphanecilik
bölümüne girdi.
1980-90 yılları arasında on kadar kitabı ya-
yımlandı. Azerbaycan Türklerinin tarihi ve talihini
konu alan hikâyeleri yayımlanmıştır. 'Yazıcı' neş-
riyatında redaktör ve şube müdürü olarak çalışan
şair halen Azerbaycan Kültür Bakanlığında bakan
yardımcısı olarak çalışmaktadır. Şiir yazmaya
devam etmektedir.
Başlıca eserleri:
Könlümün sesi, Bakı, 1980; Yolum elden baş-
layıb, Bakı, 1981; Od aldığım ocaqlar, Bakı, 1986;
Biz bir eşqin butasıyıq, Bakı, 1989; Ziyaretin
qebul olsun, Bakı, 1991; Şairin harayı, Bakı, 1994.

ŞİİRLER
(Çeşitli kaynakllardan seçmeler)

AZERBAYCAN TORPAĞIYAM

Bu dağ menim öz dağımdı, Bu yol menim öz yolumdu,

Men bu dağın bulağiyam. O tay, bu tay sağ-solumdu.
Çemeninde köze dönmüş, Xezer sinem, Kür qolumdu,
Şö'lelenmiş çırağıyam. Xan Arazın ferağıyam.

Bu daş menim öz daşımdı, Seçmeliyem lükden tükü,

Öz tarixim, öz yaşımdı. Ağırdı çiynimin yükü.
Qaya meğrur qardaşımdı, Köküm Dede Qorqud kökü,
Onun sesi, sorağıyam1. Qaracaoğlan bulağıyam.

1, sesi, sedasıyım
 DÜNYANIN YAXŞI ŞE'RI MEN ELE BİLİRDİM...

Nurlu gözde beslenir, odlu canda yaranır1, Ulu ozanımız Yunus Emre Hazretlerine
Çaxır şimşekler kimi, birce anda yaranır.
Gali qanli davalarda, gah zindanda yaranır, "Meni mende gezme, mende deyilem"
Dünyanın yaxşı şe'ri her gün yazılan deyil!
Meç gerek yoxuynuış seni gezmeye,
Xezinesi tükenmez ağır eldi, obadı,
Ellerim loxunan budaqdasanmış.
Dilqemin mektubunu öpen "badi-sebadı".
Şehriyarın dilinden qopan "Heyderbaba"dı, Yaşıl zemilere(ı baxdım, düşündüm,
Dünyanın yaxşi şe'ri her gün yazılan deyil! Sepilen den kimi torpaqdasanmış.

Dünen derin bildiyin bu gün dayaz2 görünür, Petekde, arıda, balda, çiçekde,
Yazdığın yazılarda ne qış, ne yaz görünür.
Barda, bereketde, duzda, çörekde,
Zeifler bolluğunda yaxşilar az görünür,
Dünyanın yaxşı şe'ri her gün yazılan deyil! Ulu sevgi kimi canda, ürekde,
Şirin neğme kimi dodaqdasanmış.
Oğulsan, axarına, zerbesine, qarşi dur,
O zulme, edavete, xeyanete qarşıdır. Od kimi baxışda, nur kimi üzde,
Mehmed Akif Ersoyun sert "Isliqlal marşı"dır, Ruh kimi bedende, gün kimi gözde,
Dünyanın yaxşı şe'ri her gün yazılan deyil!
Qan kimi damarda, güc kimi dizde,
Doğulan çox olsa da, neylesin doğan ana, Ses kimi könülde, qulaqdasanmış.
Her gün dünyaya gelmir ne Yunus, ne Mövlana.
Dahilik zerre-zerre hopur3 iliye, qana, Ömrüme naxışsan, könlüme yarsan,
Dünyanın yaxşı şe'ri her gün yazılan deyil! Hayana7 boylandım, her yerde varsan.
gül sem dodağımda çiçek açarsan,
Qelb incele-incele iyneye sap olsa da,
Ağlasam yaş kimi yanaqdasanmış.
Can quruya-quruya quruyub çöp olsa da,
Qalaq-qalaq4 yazılar yığılıb çap olsa5 da,
Dünyanın yaxşı şe'ri her gün yazılan deyil! Yağdın varlığıma qarla, yağışla,
Hopdun iliyime nurlu baxışla.
Kökü qedimden qedim, Ademnen, Nuhdan gelir, Bağışla Yunusum, meni bağışla,
Qarışıb qandan keçir, süzülüb ruhdan gelir.
Men ele bilirdim uzaqdasanmış!
Ruh da, qan da, nefes de qadir Allahdan gelir,
Dünyanın yaxşı şe'ri her gün yazılan deyil!

TAPŞ1R1Q8
Türkiyeye gedirsen, uğurlar olsun sene,
Dumanlı suallara aydın bir cavab getir.
Biz neyi düşünürük, bizi de düşündürür,
Lap yerin deşiyinden axtar onu tap getir!
Hele çıxa bilmirik qanlı-qadahcı yasdan,
Balalarımız şehid, derdimiz dilde dastan.
İstambuldan, Bursadan, Erzurumdan, Sivasdan,
Yaramızı ölçmeye iyne getir, sap getir!
Qondarma10 yazıların lezzet gezme dadında,
Ölmez kitablar qalır nesillerin yadında.
Burdan bir kitab apar Azerbaycan adında,
Ordan Türkiye adlı ulu bir kitab getir!

1. meydana gelir 2. sathi 3. emilir 4. küme küme 5. yayınlansa ö. tarlalara 7. ne tarafa 8. buyruk 9. korkulu 10. uydurma
 Yunusu ne ucaldıb söz mülkünün taxtına/ MENİM DERDİM
Mövlana hardan doğub milletimin baxtına.
Atilladan ayna tut Atatürkün vaxtına, Deme senin ne derdin var,
Qayalar sir vermese sinesini çap getir! Derdli dilim - menim derdim.
Elimden eliboş geden
Bu ürek sende yoxsa o meydana girme sen, Ayım, ilim - menim derdim.
Ömrünü heder verib, vaxtını itirme sen.
Türkün üreyi boyda Türkiye getirmesen, Yox Babekim, yox Qorqudum,
Ne özüne zehmet ver, ne bize ezab getir! Çalınmaz qopuzum, udum.
Yurd yerinde sönen odum,
Qalan külüm - menim derdim.
FACİESİDİR
Loğman aciz, yara derin,
Qocaman palıdlar çox göze! bilir Gözüm ağlar serin-serin.
Her şimşek bir dağın faciesidir! Tağı çökmüş Xudaferin
Açılmaz çiçeyi, ballanmaz barı, Sınan belim - menim derdim.
Qırılmaq budağın faciesidir!
Hesret görüb, boyun bükdü,
Felaket ister ki, asdıra, asa, Bu Tebrizdi, o Kerkükdü.
Boyu görünenin başından basa. Bir danışmaz ağır yükdü
Qara gün ağ günü dönderer yasa, Daşan selim - menim derdim.
Her qara bir ağın faciesidir!
Gedemmirem yasa, toya,
Durmaz qabağında tufanın, yelin, Tarix buna ne ad qoya.
Ağzında yem olar her daşqın selin. Merende, Zencana, Xoya,
Şil olmaq1 adamın, qul olmaq elin, Çatmaz elim - menim derdim.
Kül olmaq ocağın faciesidir!
Öz evine qonaq düşen,
Havalar soyuqdur, aralar serin, Yüz yerine yamaq8 düşen,
Gülleler2 qansızdır, yaralar derin. Yaxm olub uzaq düşen
Qandal3 ayaqların, buxov4 ellerin, Obam, elim - menim derdim,
Qıfıllar5 dodağın faciesidir!
Çenlibelim, çeşmem, çayım,
Birinin yerinde beşi yoxdusa, Unudulan haqqı-sayım.
gülleye vermeye döşü yoxdusa6, Kesilen ne'rem, harayım,
Yolunda ölmeye kişi yoxdusa, Susan delim - menim derdim.
Ve tenin, torpağın faciesidir!
Saçım ağdı, bextim qara,
Tapdağ oldum9 her çapara10.
FUZULİ-SABİR Torpaq kimi para-para,
Bölüm-bölüm menim derdim.
Gözelliye, gözele könlünü bağlayanda
Fuzuli "Heyret!" - dedi. Qelbim sinemde yasdadı,
Milletinin halına gülende, ağlayanda Qilıncım qında pasdadı.
Sabirim "Qeyret" - dedi! Ümidim yene dostadı.
Heyret ile qeyreti yoğurdular, yapdılar, Ümid yolum - menim derdim.
Bu ölümlü dünyada bir ölmezlik tapdilar?!
Her biri bu dünyada heyat qeder qalası, Daha besdi, könlüm, ayıl,
Azerbaycan şe'rinin Sesin gelsin, seçil, sayıl.
Biri heyret qalası! Yaralanmış Şah İsmayıl,
Bir qeyret qalası! Sultan Selim - menim derdim.

1. beddua 2. kurşunlar 3. zincir 4. pranga 5. kilitler 6. yüreği yoksa 7. buldular 8. yana. 9. ayaklar altında çiğnendim 10. altı muhafıza
Men piyada, keder atlı, GÖZEL DÜNYA, GÜZELLERİN
Men qanadsız, o qanadlı, VAR OLSUN
Müşfiq, Cefer, Vurgun adlı
Vaxtsız ölüm - menim derdim. Gülüşünde güller açdı könlümüz,
Gözel dünya, gözellerin var olsun.
Saydığını saydı heyat, Vurgunu da, yorgunu da biz olduq,
Arzularım oldu boyat. Gözel dünya, gözellerin var olsun.
Bax bele gün, bele heyat,
Bele zülüm - menim derdim!!! Üreyi var, üreklerin ne'şesi,
Toxunarsan, pul-pul olar şüşesi.
Könül verib konul almaq peşesi14,
Gözel dünya, gözellerin var olsun.
YAŞAMIŞAM
Ferhadına yetişmese Şirinler,
Aylar, iller elinde ötüb getdi geneliyim, Qartal susar, peleng ağlar, şir inler.
Dayaz15 olmaz mehebbeti derinler,
Heç olmadı heyatda rahatlığım, dindiyim.
Gözel dünya, gözellerin var olsun.
Şe'rsiz keçen günüm varlığımda heçlîyim,
Şe'rimle bahar ömrü, qış ömrü yaşamışam! Nece defe pencereden daş gelib,
Nece defe xumar gözden yaş geîib.
Boy vermiş ağaç oldum, budaqlarım bulandı ı, Seven keşler Allaha da xoş gelib,
Varlığıma göz yumub o gizledi, bu dandı2. Gözel dünya, gözellerin var olsun.
Menim bu derba sebrim dağ boyda derd udandı3,
Derdime döze-döze4 daş ömrü yaşamışam! Al yanaqlar çiçeklerin dostudu,
Qara teller küleklerin dostudu.
Talan olmuş bostanın uralan5 mendedi, Ala gözler üreklerin dostudu,
Dağ-dağ olmuş dağların sıraları mendedi. Gözel dünya, gözellerin var olsun.
tarxin sağalmayan yaralan mendedi, Qız çiçekdi, o çiçekde şeh menem,
Men bir ömrün içinde beş ömrü yaşamışam! Qız çemendi, o çemende meh menem.
Gözelliye beş-on günlük mehmanam,
İnadımla daşlan yumşaldıb mum eledim, Gözel dünya, gözellerin var olsun.
Fikrimi, düşüncemi sağlam toxum eledim.
Ağappaqb varaqları qapqara şum eledim7, Ecel ömrü zemi kimi biçse de,
Men ekinci laleyi, xış ömrü yaşamışam! Bir qurtuma16 şerbet bilib içse de,
Vaxtlı-vaxtsız Zelimxanlar köçse de,
Be'zen vaxhm boş keçib, ömrü heder vermişem, Gözel dünya, gözellerin var olsun!
Be'zen gül dodaqlara şux neğmeler vermişem.
Menden sevine umana hesret, keder vermişem,
Bir gözel yanağında yaş ömrü yaşamışam! ALLAHIM, MENE BİR
AĞSAQQAL YETİR
Dözdüyüme dözemmez dözüm dersi keçenler,
Bu sınaq8 yollarım keçen fildi, keçen ner. Allahım, mene bir ağsaqqal yetir,
Meni herden çaşdırır9 bu dumanlar, bu genle10. Ona söylenesi ağrım-acım var.
Düz getmek evezine11 çaş12 ömrü yaşamışam! Oğul deye-deye sızlayan anam,
Qardaş deye-deye yanan bacım var.
Meni ömrün yolunda çox ölümler haqladı, Havalı dağların havası kimi,
Ne eqidem sarsıdı, ne inamım laxladıı3. İnsanı yasadan hava, su kimi,
Çetin günde qollarım torpağı qucaqladı, Bu gün ağsaqqala ehtiyacım var.
Ayaqda sürünmedim, baş ömrü yaşamışam! Allahım, mene bir ağsaqqal yetir!

I, kötüleşti 2. inkâr etti 3. yutandı 4. tahammül ede ede 5- sebzenin meycanın en sonunda toplananı 6. bembeyaz 7. işledim 8- imtihan
9. yoldan çıkarır 10. sisler H. sisler 12. eğri 13. kımıldadı 14. usulü 15. adeti l6. sığ 17. yuduma
 Allahım, mene bir ağsaqqal yetir, Bir şair oğluna deyen güllenin,
İster yerden çıxart, özün bilersen. Bir xalqın qeddini eyen güllenin,
İster göy den endir, özün bilersen. Her gün başımızın üstünden keçen
Meslehet senindir, özün bilersen. Her gün qapımızı döyen güllenin,
İster Cavaşiri qaidır yerinden, Ağrısı, göyneyi, sızıltıları,
İster Xetaini1 tezeden getir. Prezident10 oğluna, nazir oğluna,
Yetir nevesini Dede Qorqudun, Deputatn oğluna yerelemirse
Qedim tarlamıza teze den getir. Yerini, yurdunu başda seçenler
Baş ver, başımıza tac ola bilsin! Yerinden, yurdundan ar elemirse
Ruh ver, qolumuza güc ola bilsin! Bu xalqm çöreyi, bu xalqın suyu
Sevgi ver, dost ile könül bağlasın, Kemfürset gözünü kor elemirse
Nifret ver, düşmenle öc ola bilsin! "Atılan toplara diksinmeyenin"
Özünü tox görüb harınlaşmasın2, Top da qulağıni kar elemirse
Xalqı ac görende ac ola bilsin! Allahım, mene bir ağsaqqal yetir!
Dönsün nesillerin ziyaretine,
Mekke ola bilsin, hac ola bilsin! Üzmüşem12 elimi yerdekilerden,
Ayrıseçkiliyin3, tayfabazlığın4 İlahi, göylerden bir kişi gönder.
Taxtını bir yolluq devirmek üçün, Min ildi Savalan dağında yatan
Adamı insana, kütleni xalqa, Hele ayılmamış dervişi gönder.
Tayfanı millete çevirmek üçün, Gelsin bu günüme yel qanadıyla,
Allahım, mene bir ağsaqqal yetir! Gelsin bu günüme köhlen atıyla,
Qoy bilsin qem sepib, derd ekirem men.
Pahd5 ele yanır, ele qovrulur, Qoy görsün günümü ne çekirem men,
Salamat bir quru çöp ele gelmir. Qeyret qılıncım sıyıra belke,
Düyün6 tilsimlidir, keler? dolaşiq, Yaxşını yamandan ayıra belke.
Yumaq dığırlanır8, ip ele gelmir. Qurula meydanda haq terezisi,
İpi suya verib höyüklerimiz. Çeke ağıllan, çeke başları.
Uçmaq isteyinin qanadı yoxdur, Layiq olanları taxta qaldıra,
Çiyinde9 dağ olnb bu yüklerimiz. Taxtından endire yekebaşlan13!
Bütün üreklerin arzularını Allahım, mene bir ağsaqqal yetir,
Bir sine altında yerleşdirmeye, Düşmene yem olan bir memleketi
Bütün inamları, eqideleri Yağılar14 dişinden saldıra bilsin.
Bir bayraq altında birleşdirmeye Dereler dibine düşen milletin
Allahım, mene bir ağsaqqal yetir! Dağlar zirvesine qaldıra bilsin.
"İstiqlal marşı"yla seferber olub
Qelebe himnini15 çaldıra bilsin,
Allahım, mene bir ağsaqqal yetir!
Allahım, mene bir ağsaqqal yetir!

1. Cavaşir-Xetai: Azerbaycan şairleri 2. azmasın 3. adaletsizliğin 4. tarafgirliğin 5. palamut ağacı 6. düğüm 7. ip yumağı 8. yuvarlanıp
gider 9. omuzda 10. başkan 11. milletvekili 12. ümidimi kesmişim 13. kalın kafalıları 14. düşmanlar 15. marşını