Vidadi Babanlı
( Qazax, 5 Ocak 1927)
Yusuf oğlu Vidadi Babanlı Qazax'ın Muğanlı
köyünde doğdu. Burası Kür Çayı'nın kenarında
1920'li yıllarda kurulmuştur. İşçilik yapan babası
daha sonra okuyarak öğretmen olmuştur.
1944 yılında orta öğrenimini Ağstafa'da ta-
mamlayan Vidadi Babanlı aynı yıl Zikafkasya
Demir Yolu Mühendisliği Enstitüsünde okumaya
başladıysa da, tamamlayıp Baku'ya gelir. Burada
Azerbaycan Devlet Üniversitesinin Filoloji fa-
kültesini bitirir (1944-49).
Bir yıl kadar öğretmenlik yaptıktan sonra
Bakû'ye gelerek Azerbaycan Muallimi gazetesinde
çalışır. Azerbaycan Yazıcılar İttifakı tarafından
Moskova'da, Maksim Gorki Edebiyat Enstitüsüne
gönderilir.
1954 yılından itibaren 'Edebiyat ve incesenet'
ve Azerbaycan' gazetelerinde çalışmaya başlar. İlk
nesir eseri olan 'Gelin1 hikâyesi 1954'de yayımlanır.
Daha sonra, çevre kirlenmesi ve insandaki manevi
çözülmeyi işleyen 'Vicdan susanda' romanı çıkar.
'Müqeddes ocaq' (1982) romanı ve 'İnsaf nene'
hikâyesinde tarihi köklere, kutsal geleneklere, ta-
biat ve maneviyat konularına ilgisi devam eder.
Son romanı 'Ömürlük ceza'da, Azerbaycan ta-
rihinde meydana gelen sosyal ve siyasi meselelerin
doğurduğu ruhi sarsıntıları işler, Azerbaycan
Cumhuriyeti Emektar Sanat Hadimi unvanına
sahiptir ve bazı hikâyeleri çeşitli dillere çev-
rilmiştir.
Başlıca eserleri:
Gelin, Bakı, 1955; Ayazlı geceler, Bakı, 1961;
Heyat bizi sınayır, Bakı, 1964; Vicdan susanda,
Bakı, 1970-76; Müqeddes ocaq, Bakı, 1983; İnsaf
nene, Bakı, 1985; Hoydu, delilerim, hoydu, Bakı,
1993.
 QEMLİ GÖRÜŞ
(Novella)1
Şair Murad Qesenıli tebieten kövrek2 adam
idi. Oduqca hessas qelbi her adi qicıqdan, tesirli
hadiseden tezce riqqetlenir; iri, ifadeli gözleri
birce anda yaşla dolub-daşırdı. Şe'rleri de ele
özüne oxşamışdı. Oxucusuna hezin ovqat3, din-
leyicisine derin qüsse aşılayırdı. Ancaq bir şair
kimi seçdiyi leqeb xasiyyeti ile heç cüre uyuş-
murdun. Görünür, ilk genclikde - hele teze-teze
qafiye düzmeyi öyrenmeye başlayanda sözün
me'nasına varmamışdı, "qesem" kelmesinin gelişi
gözelliyine uymuşdu...
Beli, Murad Qesemli, nece deyerler, emeli
salelh bir insan idi. İnsaf en, şairlîyi de pis deyildi.
İste'dadının gücü, ilhamının tutumu qederinde
edebiyyata sedaqetle xidmet edirdi.
Son vaxtlar onun işlek qelemi bir az da fe-
allaşmışdı. Qarabağda ermenilerle münasibetler
gerginleşenden, milli münaqişeler keskinleşenden
beri gecesi-gündüzü yox idi. Gah ön cebhe Ket-
line gedir, dövüşçülerle görüşür; onlara merdlik,
vetenperverlik ruhlu şe'rler oxuyur, qayıdıb gör-
düyü yol qeydlerini yazır, radio ve televiziyada
verilişler aparırdı. Bir sözle, xalqına, velenine öv-
ladlıq borcunu hamıdan artıq ve temennasız ye-
rine yetirirdi.
Bugün de qayğısı başından aşmışdı. Seher
tezden te'cili de'vet almışdı. Yaşadığı rayonıın
icra idaresinden zeng çalıb4 bildirmişdiler ki, Xo-
cab köçkünlerinin xahişi ile görüşe çağırılır.
Murad Qesemli elüstü razılaşmışdi. Bu de'veti
çoxdan gözleyirmiş kimi, böyük memnuniyyetle
qebul etmişdi. Görüşün vaxtuu ve yerini öyrenib
evden xeyli erte5 çıxmışdı.
Görüş denizkenarı sefa ocaqlarinın birin.de
idi. Murad Qesemli burada çox olmuşdu. Dün-
yanın az-çox sehmanlı zamanlarında hemen sefa
ocağına gah müaliceye, gah da ele-bele din-
celmeye, eseblerini sakitleşdirmeye gelmişdi. Yo-
luna-izine yaxşı beled6 idi, asanca7 gedib ta-
pacaqdı8- Ancaq bir emma vardı: Evden çıxalı
üreyi tıqqıltılıydi. Hiss edirdi ki, bu görüş he-
mişeki görüşlere benzemeyecek; Könül oxşayan,
dinleyicilere xoş ovqat getiren şe'rler oxumaqla,
teselliverici sohbetler aparmaqla mesele bil-
meyecekdir. Ortaya başqa qanqaraltılarg çi-
1. kısa hikâye 2- yumuşak 3. durum 4. telefon edip 5. erken h. yol göstericiydi 7 kolayca 8. bulacaktı 9. sinir bozucu şeyler 10.
geçimden 11. şekilde 13. geçinip gitti 14. mahrum kalmış 15. ince 16. rahatlık 17. ağlamaklı olup 18. rezil olacaktı 19. yerine 20. kusur
21. acele 22. müzakeresiz 23. azarladı 24. durdurup25. inmek
xacaqdır. Hazirkı siyasi-ictimai veziyyetden na-
razılıqlar, gün-güzerandan11) şikayetler, ölüm-
itimden güey-güzarlar11 ön plana çekilecekdir.
Hele okun ki, be'zi telebler, teklifler de ireli sü-
recekler. Ne deyecek, ne cavab verecek? Lap tu-
talım ki, bunlardan bir teher12 ötüşdü^3, bes sonra
neyleyecek? Sir-sifeterinden derd-elem yağan,
keder dolu baxişları ürek üşüden qarı-qocaların,
qız-gelinlerin qarşısında nece duruş getirecek? Ev-
eşiyinden, el-obasından adamların üzlerine nece
ba-xacaqdı? Onlardan eşideceyi ağrılı-acılı
sözlere, ciyer dağlayan ehvalatlara, töredilmiş
musibetlere nece dözecekdi?!.. Yox, onun kimi
kövrek, qelbi yuxais bir insan bele dehşetlere
soyuqqanlı qala bilmezdi. Özünü ne qeder temkinli,
toxtaqlı16 aparmağa çalışsa da içinde püsküren
qeher vulkanı iradesini mütleq yenecekdî.
Hardasa, hansı me-qanıdasa gücü-qüvvesi
tükenecek, uşaq kimi umaxsıyıb17 ağlayacaq,
tamamca biabır olacaqdı18. Biabır olmağı cehennem,
görüşünden istenilen netice alınmayacaqdı.
Dinleyicilerinin könlünü ox-şamaq, müveqqeti de
olsa, derdlerini unutdurmaq evezine10, qem üstüne
qem artıracaqdı. Lakin çaresi ne idi? Söz vermişdi,
mütleq getmeliydi. Ve'de xilaf çıxmağı me'nevi
eybecerlik^o sayırdı.
O, avtobusda da bu barede çox düşündü.
De'veti telesik21, götür-qoysuz22 qebul etdiyi üçün
peşimanladı, üreyinde özünü berk danladı23. Maşını
saxlaldırıb24 yan yolda düşmek2^ istedi: "Ziyanın
yansından qayıtmaq da xeyirdir. Tekbaşına gedib
orda meqsedyönlü bir iş göremmeyecem. özümü
de, meni sayıb görüşe çağıranları da büsbütün
rüsvay edeceyem. Böyrümde bir qelem yoldaşım,
hemkarım olsaydı, yene derd yarıydı. Bir-
birimize arxa durub, veziyyetden bir teher çıxa
bilerdik... Yox, yox! Men tek-tenha o qeder derdli,
qem-qayğxh adam qabağında dayana bil-merem.
Ûrek parçalayan soyuq baxişlara heç cüre
dözemmerem. Bundansa heç getmemek mey-
lehetdir".
Qerannı qet'iledi. Ayağa durub, maşım aci-
zane xahişle eyletmek meqammda, beyninde başqa
fikir oyandı. Gözegörünmez bir el çivililerinden
aşağı basdı, qımıldanmağa qoymadı. Axı, her şey
bir yana, neçe-neçe1 adam yığışıb onun yolunu
gözleyirdi. Belke de ondan neyinse bellinde imdad
umulurdu, üstünü kül örtmüş ümidleri üfürüb kö-
zertmeye şair nefesi lazım idi. Suda boğulan, elini
saman çöpüne de atır, deyibler. Bele kiçidk kömeyi
onlardan esirgemek dana çirkin rüsvayçılıq,
bağışlanılmaz qebahet deyildimi? (Görüşü poz-
duğumı mütleq pis terefe yozacaqdılar2. Üreyinin
içine ha girmemişdiler!
Murad Qesemli tereddüdler içinde çabaladı.
Axır-eneam tjenaete gelmemiş, avlobus menzil ba-
şına çaldık Sefa ocağının geniş heyetine ayaq
basan kimi, onu bayaqkı4 me'yushıq yemden bü-
rüdü. Peşmançıhğı bire-iki artdı. Rastına çıxan kişi
ve qadınların arıq5, solgun çöhreleri, ordıı-
orduna 7 yapışmış körpelerin bozumtul bet-
benizleri bağrını yardı. Qıcıqlı, bulantılı duygular
sinirlerine küt8 gizil tig saldı. Beş addım ireli ye-
rimeye beyi olmadı.
Yol üste, gözde-qulaqda dayanmış sefa10 oca-
ğının cavan bir işçisi qonağın11 gelişinden xeber
tutub, qabağına yüyürdü12. Yüksek hürmetle gö-
rüşüb, qoluna girdi, baş hekimin otağına getirdi.
Qonağı burada da eyni hörmet ve semimiyyetle
qarşıladılar. Baş hekim de, diğer şexsler de qul-
luğunda durdular. Yığınca qdan13 evvel nefesini
dermeye imkan yaradıb, yumşaq kürsüde ey-
leşdirdiler14 qabağına bir stekan15 çay qoydular.
Bütün bunlar, elbette, Murad Qesemliye çox xoş
te'sir bağışladı. Daxili gerginliklerini nisbeten
azaltdı. Lakin dincini alıb, yığıncaq salonuna ke-
çende, evvelki ağrılı-acılı hissler qelbini teze qüv-
vetle sıxdı.
Salon adamla dolu idi, Uzun cergeler16 boyu
biri-birine sığıınb, yazıqhal17 eyleşenlerin qaş-
qabaqli ıs görkemleri19 ürek üşüdürdü. Hele okt-
yabr20 ayının evvelleri, bayırda havanın xoş ol-
masına baxmayaraq, içeri soyuq idi. Bu soyuqluğu
salondakilerın mehzunluğıı, üz-gözlerden yağan
buz donuqluğu yaratmışdı. Murad Qesemli emelli-
başlı21 titretdi. Her terefden ona zillenmiş22 isi-
niksiz23 nezerler qelbinin içini göynetdi24. Da-
marlarında qam Iaxtalandı25. Eğer bir nece deqiqe
de bele davam etseydi, ona söz verilende dili hök-
men lopuq çalacaqdı26/ beş-on kelmeni bir-birine
uydurub danışabilmeyecekdi. Allah, sen saxla!
Murad Qesemli vahimeye düşdü. Töreyecek
biabırçılığı27 qabaqlamağa2S çalışdı, bacarmadi.
Bundan daha da vahimdendi. Yaşı altmışı haq~
lamışdı. Başının tükü sam bele görüşlerde ol-
muşdu. Amma heç vaxt indiki veziyyetle üz-
leşmemişdi, hele heyecan keçirmemişdi. Üreyinde
özüne berk açığı tutdu, dodaqaltı deyindi: "Lap za-
yıllamışam, ha!.. - dedi. - Mis qazan köhneldikce
paxırı üze vurduğu kimi, men de qocaldıqca sar-
saqlayıram, zeif cehetlerim bir-bir üze çıxır. Kişi
olan kes2Q temkinini, deyanetini heç yerde, heç bir
veziyyetde itirmemelidir30. Meni bura, taleden
küskün bu adamlar yanma kef-damağa 31 ça-
ğırmayıblar. Çağırıblar ki, onlara me'nevi dayaq32
durum. Xoş sohbetler, lirik şe'rlerle könüllerini
açım, qem-qüsselerini dağıdım. Sabaha ümidlerini,
inamlarını artırım... Beli, bunun üçün çağırıblar
meni bura. Eğer özüm de onların gününe dü-
şecekdimse, gelmeyimin me'nası neydi? Bu boyda
zehrnet kime lazım idi?!.."
Oturduğu yerde qefilden silkelendi. Sanki
qeybden onu dümsüklediler33. Ve qeribedir34 ki,
hemen anda da ona haradansa yeni toxtaxlıq 35
geldi, Üreyinin üşütmesi bala~bala35 keçdi. Canı
qızmağa başladı. Hele ne yaxşı ki, yığıncağı açan
baş hekim dilli-dilaver çıxdı, ona tez-telesik37 söz
vermedi. Özünün şe'rden hezz aldığını, incesenete
qelben bağlılığım nümayiş etdirmek fürsetini ötür-
Çerençiliyi30 beyenmeyen, çox danışan adam-
lardan ziyade zehlesi geden40 Murad Qesemli, indi
baş hekimin uzunçuluğundan41 memnun cjaldi-
Çünki vaxt qazandı. Emellice42 toxtayıb43, peren-
peren düşmüş44 fikirlerini başına cemleye bildi.
Danışmaq növbesi 45 çatanda, yerinden celd ve
gümrah durdu. Çevik addımlarla xitabet kür-
süsüne y;ıxınlaşdi. Amma ele ki, bir az hündüre4'1
qalxdı, kürsünün üstünden salona boylandî, ehvalı
saniyen pozuldu. Bağrım bayaqdan yarmış o sol-
gun çöhreleri, qem-qüsse dolu baxışları buradan
daha aydın seçdi, dünyası qara geydi. Xırıltılı sesi
titreye-titreye üç-dörd söz deyib suydu...
Kürsünün sol böyründe, kiçik ağ desmal üs-
tüne qoyulmuş dolu stekandan iki-üç qurtum47 su
içdi, derin nefes aldı. Ve birden mö'cüze baş verdi.
özünden asılı olmadan coşğun nitqe başladı. Can
yangısı İle süslenmiş sözler uc-uca calamb48, gözü
birden açılmış gur 49 bulaq suyu kimi axdı, hey
axdı.
Adeti beleydi, kövrek duygular könlünü çal-
xalandıranda o, ağlın, şuurun nezaretinden tamam
çıxıb içeriden qaynayır, Öz-özüne aşıb-daşırdı. Şair
kimi, bir bexteverliyi50 de vardı: bütün şe'rleri ez-
berinde idi. Nece şe'ri birnefese söyleyer, heç
yorulub-usanmazdi. İllah da bu sayaq51 coşub-
çağlayanda.

1, birçok 2. yoracaktılar 3- ulaştı 4. biraz önceki 5. zayıf b. çehreleri 7. avurdu avurduna 8. keskin olmayan 9. ağrı 10. şifa 11. misafir
12. koştu 13. toplantıdan 14. oturttular 15. bardak 16. saflar 17. zavallı bir halde 18. kaşları çatık 19. görünüşler 20. ekim 21. esaslı bir
şekilde 22. dikilmiş 23. soğuk 24. sızlattı 25. dolgunlaştırdı 26. konuşurken şaşıracaktı 27. ulanılacak durumu 28. önlemeğe 29. kimse
30. kaybetmemelidir 31. hoş vakit geçirmeğe 32. destek 33. dürtüklediler 34. hayret birşeydir 35. eminlik 3b. yavaş-yavaş 37. çabucak
38. geçirmedi 38. geçirmedi 3«. lafazanlığı 40. nefret eden 41. uzun uzadıya konuşmasından 42. mükemmel bir şekilde 43. sakinleşip
44. darmadağın olmuş 45. sırası 46. yükseğe 47. yudum 48. eklenip 43. gür 50. mutluluğu 51. şekilde
 Salon sehirlenmişdi. Eller üzlere yapışmış,
alınların qatar-qatar qırışları sıxlaşib qabarmış, qaş-
lar düyünlenib ağır-ağır sallanmışdı. Heç kesden
cınqır çıxmırdı1. Birden lap yaxınlıqdan, xitabet
kürsüsünün alt yanından güdü hönkürtü2 eşidildi.
İlamının diqqeti derhal o semte yöneldi. Murad
Oesemli de sözüne ara verib, ses gelen terefe boy-
landı. İlk cergenin beri ucunda tek-tenha bir qiz ey-
leşmişdi. Her iki eli ile üzünü berk-berk qa-
payaraq, daxili bir yangı ile ağlayırdı. Ağzım
ovudarı içinde möhkem sıxsa da hönkürtüsü an-
baaıı3 güçlenirdi. Qızın arxasından boynunu ireli
uzatmış cjeşeng, cavan bir oğlan ise canıyananlıqla
onu sakitleşdirmeye çalışır, qulağına neşe hey pı-
çıldayır, dbinden yaylığını4 çıxardıb onun bar-
maqları arasından süzülen göz yaşlarını silmeye
çalışırdı.
Qiz, nehayet, hönkürtüsünü kesdi, yaylığı oğ-
landan celd ve esebi bereketle alıb, gözlerine basdı.
Lakin qelbinin derd yangısı bir deqiqe sonra ye-
niden güçlendi. İçeride dayana bilmeyib, ayağa sıç-
radı, cergelerarası yolla seldirleye-seldirleye5 ba-
yıra şığıdı6 Oğlan da onun dalınca7 götürüldü.,.
Salon çaxnaşdı8- Narahat terpenişler köhne ey-
leşecekleri küt-küt9 cırıldatdı10. Bayaqdan11 abır-
lanna12 qısılıb13 için-için ağlaşan qadmlann da hıç-
qırlıları getdikce çoxaldı. Adamlar görüşün resmi
bağlanışına qalmayıb, üç bir-beş bir dağılışdılar.
Özünü tamam itirmiş Murad Qesemli işin son-
rasından halı olmadı. Yer-göy basmına ğırlaşmış
göz qapaqlarını qaldırıb bir kesin üzüne baxmağa
cesareti çatmırdı. Xudahafizleşmeden, sefa
ocağının işçileri île sağollaşmadan çrnb
getmeye ha-zırlaşırdı ki, çiynine usulca bir el
toxundu:
- Xahiş eleyirem14 bir ora baxın!
Murad Qesemli çiynindeki temasdan azacaq
diksindi, Ona müracietle deyilmiş sözlerden heç ne
anlamadı. Çaşqınlıqla baş hekimin üzüne, sonra da
onun işare etdiyi semle inanışız nezer yetirdi. Kip-
rik çaldı.
- Görmediniz?
- Neyi?
- O qızla oğlanı!
Murad Qesemli astaca15 başını buladı. Baş
hekim şehadet barmağını açıq pencereden bayıra
tuşladı10. Bağ-bağatlı17, seliqe-sehmanlııs heyetin
ucqarında - diqqetden xeyli qıraqdakı19 iri serv
ağacını dövrelemiş20 eyleşecekde21 qoşa22 oturanları
nişan verdi: - Odur, onları deyirem... Görün
1. ses çıkmıyordu 2. hıçkırık 3. gittikçe 4. mendilini 5. yalpalaya yalpalaya 6. fırladı 7. ardınca 8. birbirine girdi 9. manasız 10. gürültü
çıkarttı 11. önceden 12. giyimlerine 13. saklanıp 14. rica ediyorum 15. yavaşça İt-, yöneltti 17. bağlık-bahçelik 18. son derece tertipli 10.
kenardaki 2Ü. çevrelemiş 21. uluraklarcla22. çift 23. sıcak bir şekilde 24. alay etliklerini 25. kandırdıklarına 26. hiddeti 27. bitmeden 2S.
dayanak oldu 29. uğurluymuş
nece mehribandırlar!?
Murad Qesemli alakönül bir de baxdı. Bir
qızla bir oğlanın yan-yana, çox isinişikli23 otur-
duğunu aydın gördü. Lakin bu adi meselenin bele
xüsusi beyrete sebebini qavraya bilmedi. Qızla oğ-
lanın bele mehriban oturuşu beyem görünmemiş
şeydimi? Şair şübheye düşdü. Onu doladkılarım24,
açiqca ele saldıqlarını2C; güman etdi. Qanqarahğı2(ı
daha da artdı. Beyninin içinden amansız bir uğultu
qalxıb gözlerini torlandırdı. Baş hekim şairin ke-
çirdiyi sarsıntıya mehel qoymadan sevinde elave
etdi/
- Bayaq sizin görüşden yarımçıq çixan ca-
vanlardır. Ulduzları barışıb.
Başqa bir işçi de gülümsünüb, bu söze söykek
durdu2»:
- Hörmetli şairimizin ayağı sayahymış20, iki
üreyi birleşdirdi!
Murad Qesemlinin heniri kesildi. Ele sa-
lındığını tam yeqinledi. Baş hekim bir az da se-
vincek:
- Sizi tebrik eleyirem, - dedi. - Görüşünüzün
neticesi e'la oldu. Bir-birine hesret sevgilileri qo-
vuşdurdu. Dünyada bundan savab iş yoxdıır!
Murad Qesemli başını aşağı saldı. Mesxereye
qoyulduğuna daha bir zerre şekki qalmadı. Üre-
yinde özünü yaxşı-yaxşı yamanladı: "Çox haqq
eleyirler, ellerinin lap içinden gelir! Mene hele bu
da azdı. Tehqir elemeye, üzüme tüpürmeye de ix-
tiyarları çatır. Qaş düzeltdiyim olub, vurub göz
tökdüm. Adamlara teselli, teskinlik vermek eve-
zine, qemlendirib olan-qalan ümidlerini de
üzdüm. Çox eceb iş görüb mesxereye qoyurlar
meni. Onların yerine özüm olsaydım, daha beter
reftar eley erdim..."
Şairin ezabıni gözlerindenmi oxudu, ya ne-
dense, sefa ocağının qocaman bir hekimi ireli
keçdi. Murad Qesemli ile cinah-cinaha dayanıb, ağ-
saqqala mexsus ustalıqla meseleye aydınlıq getirdi:
- Sevgilileri qovuşdurmağa, iki üreyi bir-
leşdirmeye sebebkarlıq heqiqetde savab işdi, -
dedi. - Ancaq sizin xeyirxahlığmız bam-başqa
işdir. Bizim bu iki gencin sevgi macerası qey-
rilerine benzemir. Köhne dastanlardakı kimi ürek
ağrıdan bir ehvalatdı...
Qocaman hekim bir nece anlığa susdu. Elini
semimiyyetle şairin çiynine qoyub, titrek sesle
davam etdi:
- Bir ilden çoxdur yersiz-yurdsuz qalmış bu
adamlar gelib bizim sefa ocağına sığınıblar, İn
tizarla gözleyirler ki, muharibe qurtarsın, ara sa-
kitleşsin, öz kend-keseklerine qayıtsınlar. Bu bir
ilde o bîneva oğlanın neler çekdiyinin hamımız şa-
hidiyik. Qızın dalınca düşüb kölge kimi sü-
rünürdü. Üreyine yol tapmaq/ bir xoş sözünü eşit-
mek üçün deriden-qabıqdan çmrch1. Qız ise heç
cüre yaxınlıq vermirdi. Daş atıb, başını altına tıı-
turdıı. Yazıq oğlanı lap çerletmişdi2...
Qocaman hekim burada yene fasile verdi.
Qüsselenmİş gözlerini yere zilleyib\ sohbetini
derin qüsse ile tamamladı;
- C a ma a tın d e d i y in e g ö r e , b u n l a r n i -
sanlıymışlar. Xocalı iadesinden bir az evvel adax-
lamblarmış4. Facie zamanı qızgile böyük musibet
üz verib. Ermeniler evlerine od vurub yandırıblar.
(Sözü qabağında qoca ata-anasını vehşîcesine qetle
yetiribler. İki qardaşi da ele orda,qizğın döyüşde
şehid olub... Qız ilmüdam qara geyib gezirdi. Yas
paltannı heç geceler de soyunmurdu. Nişan üzü-
yünü de barmağından çıxarıb oğlanın üstüne at-
nuşdı. Heç vaxt, heç kese ere getmeyeceyini bil-
dirmişdi...
Baş hekim sohbete tekrar qarışmalı oldu.
Çetin-çetin danışan qocanın dediklerini teessüfle
tesdiqledi:
- Beli, hörmetli ağsaqqal haqlıdı, - söyledi. Bu
ehvalat müasir dövrün en facieli mehebbet das-
tanidı. Her şey burda baş verdiyi üçün işe biz de
qarışmağa mecbur olduq. Oğlan çox terbiyeli, hed-
dinden artıq me'rifetli cavandı. Onun çekdiyi ezab-
lara, böyük iztirablara dözmedik. En möhterem ağ-
birçeklerimizi, sözü keçen, sayılıb-seçilen hekim
qadınlarımızı qızın yanına gönderdik, minnetçi
saldiq. Heç kimi eşilmedi, inadından el
götürmedik İndi birden-bire könüllenmesi, oğlanla
o cüre mehriban oturması mö'cüzedir. Bu bizim
üçün esil toy-bayramdır. Sizin kömeyinizle Allah o
qızın üreyine insaf salıb, daşı eteyinden tökdürdü7.
Heç bilmirik teşekkürümüzü size nece bildirek.
Bizi tayı-beraberi olmayan bir nigarançılıqdan qur-
tardınız.
Murad Qesemli eşitdiklerinin gerçekliyine
bundan bele şübhe etmedi. Qırışığı, bürüşüyü açıl-
1. çabalayıp duruyordu 2. usandırmıştı 3. dikip 4. nişanlanmışlarmış 5. güngörmüş ihtiyar kadınlarımızı 6. vazgeçmedi 7. inadı
bıraktırdı 8. her iki kanadını 9. gelmişti 10. çok süratli
dı. Qızla oğlan oturan semte dönüb-dönüb hevesle
boylandı. Bu oturuş, qızla oğlan mehribançılığı
doğrudan da qeyri-adi idi. Her gün küçe ve gezinti
yerlerinde gördüyü "sevişmelere" benzemirdi. On-
lardaki heqiqi can yangısının, mehebbet he-
raretinin qeyri-adiliyi kenardan da aşkar du-
yulurdu. Şairin qelbi iftixarla döyündü. Xecaleti,
peşmançılığı keçib getdi. Ve... qızı da, oğlanı da ya-
xından görmek, onlarla tanış olmaq hevesine
düşdü. Yiğıncaqda onlara lazımınca diqqet yetire
bilmemişdi. Çox heyecanlı olduğundan gençlerin
sifetleri yadında qalmanuşdı.
Arzusunu baş hekime söyledi. Birlikde heyete
endiler. Oğlan meseleni sanki anladı. Qızctan ara-
lanıb qabağa geldi. Üz-gözünden hedsiz sevine
yağa-yağa şaire yaxınlaşdı, edeb-erkanla el tu-
tuşdu. Heyadan, heyecandan tutula-lutula:
- Ömrüm boyu size minnetdar olacağam, -
dedi. - Siz mene yeni heyat verdiniz, bextiyarhq
dolu bir dünyanın qapısının üzüme taybatay8 aç-
dınız. Heç zaman, heç vaxt unutmaranı bu yax-
şılığınızı. Çox sağ olun!
Gencin heraretle, böyük semimiyyetle söy-
lediyi sözler şairi berk riqqetlendirdi. Gözleri fe-
rehden yaşardı. Demeye cavab tapmadı, razılığını
memnun-memnun gülümsemekle bildirdi. Sonra
dönüb qıza nezer saldı. Qız da ayaq üste idi. Boy-
nunu azacıq yana eyib sakitce dayanmışdı. Ağ be-
nizine narın qızartı çilenmişdi'1. İsvaha yatımlı do-
daqlarının uçlarında kövrek, utancat] bir tebessüm
seyriyirdi. O duruşun, me'sum görkemin özünde
de ince minnetdarlıq ifadesi vardı. Murad Qe-
semlinin şadlığı yere-göye sığmadı. Ömründe
belke de bu qeder sevinmemişdi. "Heyat davam
edir, - düşündü. - Gün-güzeran ne qeder ağır olsa,
qem-qayğı başdan aşsa ela dünya öz İşindedi. Ulu
Nizami mili defe haqlıdır; "Mehrabı eşqdir uca
göylerin, eşqsiz, ey dünya, nedir deyerin!?.."
Bu sevine ona sehere çatıncayadek bes eledi.
Ezablı fikirler, tereddüdler içinde geldiyi yolu itii
uçan quş qanadında qayıtdı.