Semed Vurgun
(Qazax, 1906-Bakû, 1956)
Semed Vurgun Vekilov, 1906 yılmda Qazax
şehrinin Yukarı Salahlı köyünde doğdu. Babasının
adı Yusif'dir. 1918 yılında Qazax Müellimler Se-
minariyasmda (öğretmen okulunda) okumuş, 1929
yılına kadar Qazax, Quba ve Gence'de öğretmenlik
yapmıştır.
1929 yılında Moskova Devlet Universitesi'nin
Dil ve Edebiyat Fekültesi'ne kaydolmuş, iki yıl
sonra Bakı'ya dönüp Pedagoji Enstitüsü'nde yük-
sek lisans eğitimi almıştır.
"Şairin Andı" (1930), "Fanar" (1932), "Könül
Defteri" (1934), "Şe'rler" (1936) kitapları ona ilk
büyük şöhretini kazandırmış ve artık. 30 uncu yıl-
lardan sonra eserleri Rus, Ukrayna, Gürcü, Özbek,
Türkmen ve diğer halkların dillerine tercüme edil-
meye başlamıştır. 1934 yılında, Tiflis'de ilk kitabı
basilmiş ve yayınlanmıştır.
"Komsomol Poeması", "Lekbatan", "Ölüm
Kürsüsü", "26-lar", "Beşti", "Bakinin Dastanı",
"Zencinin Arzuları", "Muğan", "Leninin Kitabı",
"Aygün", "Zamanın Bayraqdarı" adlı eserleri,
1930-1950 arası Azerbaycan'da yeni tipli epik şiirin
oluşum tarihini, onun güçlü ve zayıf taraflarım
bütün yönleriyle yansıtmaktadır.
İkinci Dünya Savaşı (1941-1945) yıllarında
yazdığı "Bütün Xalglar Qebileler", "Veten Ke-
şiyinde", "Ananın Öyüdü", "Şefget Bacısı", "Qızıl
Şahinler" ve onlarca başka eserde, Azerbaycan
Türklerinin vatanseverlik ve cengaverlik duyguları
terennüm edilir.
Savaştan sonraki şiirlerinde, Azerbaycan ta-
biatinin tasviri ("Muğan" ve "Talıstan"), Azer-
baycan köylüsünün sessiz emeği ("Beşti"), işçi ve
sanatkarlarin arzu ve emelleri ("Aygün"), o yıllar
için gelenek haline gelmiş, prototip mevzular ve
kahramanlardı. Özgürlük ve barış yolunda mü-
cadele ("Ölüm Kürsüsü" ve "Zencinin Arzuları")
şiirlerinin başlıca mazmununu teşkil etmekteydi.
Semed Vurgun, Azerbaycan edebiyatında bir
dramaturg olarak da büyük şöhret bulmuştur.
Azerbaycan halkının tarihini konu alan "Vaqif"
(1938), "Xanlar" (1939), "Ferhad Ve Şirin" (1941),
bu arada "İnsan" (1945) manzum dramlarının ya-
zarı da O'dur.
Bir göze gibi kaynayan, saf, duru, tabii üslubu
ve dili, insancıl, felsefi, romantik bakış açısı bu
eserlerde Semed Vurgun dramasmı farklı kılan
özelliklerdir.
Semed Vurgun, tercüme sahasmda da hem ta-
rihi, hem de edebi çalışmalar yapmıştır. A.S. Puş-
kin'in "Yevgeni Önekin" manzum şiirini, M.
Gorki'nin "Kiz Ve Ölüm", "Kaplan Derisi Giymiş
Pehlivan" (bu eserin bir bölümünü) gibi ölümsüz
sanat eserlerini büyük ustalıkla Azerbaycan türk-
çesine kazandırmıştır.
Semed Vurgun aynı zamanda, Azerbaycan'da
çağdaş edebi tenkidin, estetik nazariyesinin te-
melini atanlardan biribir. Azerbaycan ve Sovyet
edebiyatının muhtelif meseleleri, Nizami, M.P.
Vaqif, A.S.Puşkin, M.F.Axundov, V.V.Mavakovski,
C.Cabbarlı ve başka klasiklerin sanatı hakkında
pek çok makalenin de yazarıdır. Sovyet Ya-
zarlarının II. kurultayında okuduğu, şiir hak-
kındaki parlak tebliğinde, edebiyatın bir çok nazari
meselesine ışık tutmuştur. Filoloji ilminin ge-
lişmesindeki hizmetlerinden dolayı, Devlet Üni-
versitesinin akademik kurulu, kendisine fahri dok-
torluk unvanı vermiştir.
Şairin eserleri sadece eski Sovyetler Birliği'nde
değil, aynı zamanda dış ülkelerde de yayılmıştır.
Şiir ve manzum eserleri dünyanın bir çok diline
tercüme olunmuş, piyesleri keza yabancı sah-
nelerde oynanmıştır.
Semed Vurgun, aynı zamanda ilim sahasına
büyük hizmetleri geçmiş ideolog ve toplum önderi
bir şahsiyetti. Azerbaycan Bilimler Akademi'sinin
asil üyesi ve başkan yardımcısıydı. Sovyetler Bir-
liği parlamentosunun ve Azerbaycan Par-
lamentosunun (Ali Sovyet) millet vekillerindendi.
Azerbaycan Yazarlar Birliği'nin ve aynı zamanda
Dış Ülkelerle Kültürel İlişkiler Cemiyeti'nin baş-
kani olmuştur. Bir barış gönüllüsü olarak, Sovyet
temsil heyetiyle beraber Almanya, Polonya, Bul-
ŞİİRLER
(Semed Vurgun. Seçilmiş eserleri. Bakı, 1986, s.52-56,139-145,180-182...)
İSTİQBAL TERANESİi
Güneşler, aylar, ulduzlar vüqar2 ile dolaşdıqca,
Müzeffer ordumuz her gün denizler, dağlar
aşdıqca,
Yerin qelbinde tufanlar, telatümler3 qopub çağlar,
Seadet al geyindikce, felaket yas tutub ağlar...
Müqeddes intiqam eşqi qılınc çekmiş üfüqlerden,
Xeyalım tek4 uçur göyde şefeqli, nurlu bir yelken...
O, şimşekden qanad taxmış, süzür göylerde
sür'etle,
O, insandır, o, insandır, ucalmış erse qüdretle.
O, insandır ki, her haqqı, nesibi qehermanlıqdır,
Hünersiz milletin yurdu güneşsiz bir qaranlıqdır!
Hünerdir ömre ilk zinet, onun hüsnünde me'na
var,
Qılınclar, nizeler5 haqdan, hünerden şövq alıb
parlar!
Hüner insanla bir yerde, her anda qandan
olmuşdur;
O en parlaq emellerden, ümidlerden
doğulmuşdur.
Hünersiz bir nefes sönmüş, kül olmuş aşiyandır,
bil!
1. gelecek şarkıcı 2. vakar, ağırbaşlılık, temkin 3. dalgalanmalar, taşkınlar 4. gibi 5. mızraklar, süngüler 6. saf tutmuş 7. ordu
düzmüş 8. sıralanmıştır 9. tipi, kar fırtınası
garistan, Çin, Fransa ve İngiltere'de bulunmuştur.
1941 yılında "Vaqıf", 1942 yılındaysa "Ferhad
Ve Şirin" dramlarından dolayı devlet mükafatı al-
mıştır.
Başlıca Eserleri: Eserleri, 6 ciltte, Bakı, 1960-
1972; Seçilmiş Dram Eserleri ve Poemaları. Bakı,
1974; Seçilmiş Eserleri, 2 ciltte, Bakı, 1966,1976; El
Bilir Ki Sen Menimsen. Bakı, 1970.
Kaynakça:
1. Azerbaycan Sovet Edebiyatı Tarbci. Bakı,
1988.
2. Abdullayev C. Semed Vurgun Poetikası.
Bakı, 1976.
3. Arif M. Semed Vurgunun Dramaturgiyası.
Bakı, 1966.
4. Bayramov Q. Vurgun Poeziyasi, Bakı, 1976.
5. Vahabzade B. Semed Vurgun (Mo-
noqrafiya). Bakı, 1968.
6. Vahabzade B. Semed Vurgun. Bakı, 1984.
7. Vurgun Yaşayır. Bakı, 1986.
8. Vekilov R. Semed Vurgunun Edebi-
Tenqidi Görüşleri. Bakı, 1988
Hünersiz günler ulduz tek batar bir-bir, söner
bir-bir.
Hünerle her zaman, her an heqiqet nuru
yanmışdır,
Bütün zencirlerin hökmü hünerle parçalanmışdır!
Hüner dünyası azaddır - fezalardan aşır qartal.
Felekler hökm edir güya: o ülviyyetden ilham al!
Atıl ummana eşq ile, qanad çal, dalgalardan keç,
Öz eşqin, haqqm uğrunda seadetden, bahardan
keç!
Sefasız bir xeyalatdır hünersiz bir heqiqet de,
Hünersizlik itaetse, rezaletdir itaet de!..
Zamanın şanlı övladı qılmc taxmış bu imanla,
Axar çaylar, yaşıl düzler boyanmışdır qızıl qanla.
Dumanlar, tüstüler qopmuş qılınclar, toplar
ağzından;
Heyat eşqile odlardan, alovlardan keçir insan!
Menim yurdum da sef çekmişö, qoşun tökmüş?
vüqar ile,
Bu Odlar yurdu sirdaşdır ezelden ilk bahar ile.
Alaylar cergelenmişdir8, uçur teyyareler, tanklar;
Esir çovğun9, qopur tufan, yerin qelbinde yangın
var!
Zamanın qelbi dalgındır, ömürdendir keçen her an, Kamal seyyar doğulmuşdur, xeyal sevdası
Yanır gözlerde min şimşek çatılmış qaşlar altından! ne'metdir...
Uçub seyyar xeyalımla uzaqlaşdım bu alemden, Xeyalın hüsnü heç solmaz... Bu senet daima vardır
Zamanlar atlayıb keçdim, bir istiqbala vardım men.
Bir istiqbal ki, qoynunda gül açmışdır bütün alem, Zamanı feth eden erler yenilmez qehremanlardır...
Onun ulduzlu hüsnünde, Alovlardan yol açdıqca sen öz nizenle, süngünle,
Müzeffer, şanlı köksünde Yaşar fikrin, güler eşqin sabahki şanlı bir günle.
Ne bir qem var, ne bir matem! Çıraqbandırl° tamam yer, göy; ne zencir var, ne bir
Şehidler qebri üstünde o istiqbal qurulmuşdur, zindan,
Bulanlıq çaylar, ümmanlar, tamam yer, göy Bütün insanlıq ağ geymiş, keçir ömrün
durulmuşdur. baharından...
Könüller mülkü ney tutmuş, xuramandıri bütün Sema şeffaf,
dünya... Çiçekler saf.
Emel, arzu, xeyal, sevda Yerin qelbinde toy-bayram,
Ötür2 bir sazda, bir simde3, bir aheng, bir seadetle, Gülür senet,
Ötür her qelbe, vicdana, her eşqe, hüsne hörmetle. Gülür ilham!
Gülür torpaq, gülür insan, Güneş tek nure qerq olmuş bütün xilqet!
O çıxmış yas libasmdan,
Sema şeffaf, 1944
Çiçekler saf,
Yerin qelbinde toy-bayram!
Gülür senet, Gülür ilham! MEHEBBETH İLHAMA ÇAĞIRIR MENİ!
Güneş tek nure qerq olmuş bütün xilqet4!
Çıraqbandır5 tamam yer, göy; ne zencir var, ne bir Yene de yam-yaşıl geyinir dağlar,
zindan, Göz kimil2 durulur qaynar bulaqlar13.
Bütün insanlıq al geymiş, keçir ömrün baharından. Eriyir güneyler döşündeki qar,
Qılınclar, nizelerö, oxlar, ağır toplar pas atmışdır7, Yağış da İsladır o göy çemeni,
Kamalm hüsni-eşqile beşer cennet yaratmışdır. Tebiet ilhama çağırır meni!
Xeyal seyyar periler tek süzür göylerde ülfetle, Ürek dil acır ki, sönmemiş odum,
Çiçekler, quşlar, insanlar dil açmış bir mehebbetle. Hücuma başlayır menim söz ordum...
Qovuşmuş ayrı ümmanlar... Ne qürbet var, ne Könüller mülkünde min yuva qurdum,
hesret var, Unutmaz alemde seven seveni,
Bir eşqin şanlı hüsnile gelir dünyaya insanlar... Mehebbet ilhama çağırır meni!
Kamal hakim... Söz azaddır... Görürem, dan yeri yene sökülür,
Xeyal seyyar... Ürek şaddır... Göyden yer üzüne nurlar tökülür.
Bütün dünya Zemileri4, tarlalar üzüme gülür,
Deyir güya: Gözümde saralır sünbülün denii5...
Bu qardaşlıq şüarımdırS! Bu ne'met ilhama çağırır meni!
Tebietde, Heqiqetde Men yaranmamışam göyler övladı,
Ne me'na varsa evvele n... Ezel şöhretimdir torpağın adı...
O sevdadan yarandım^ men - Bu eşqim çoxuna qismet olmadı,
Gözellik ilk bahanındır! Şairem! Aç, paylat söz xezineni,
Xeyaldır belke bunlar ah!.. Qoy olsun, daş deyil Şe'riyyet ilhama çağırır meni!
insan. O kimdir külüngü dağ kimi vurur...
Xeyal idrakla bir yerde gelib keçmiş Keçici bayraq da yanında durur.
zamanlardan... Görürem, o yeni bir dünya qurur,
Xeyalsız fikrin övladı sefildir, daima acdır, Loğmanlar yazacaq bu qerineni,
Heqiqet bir güneşdirse, xeyalla eşqe möhtacdır! Bu hikmet ilhama çağırır meni!
Qanadsız bir böcek uçmaz, sürünmek qurda Car çekirl7 çarxların çaxnaşıq!8 sesi,
adetdir. Qızır baltaların poladi? pençesi,
Yatmayır Muğanın, Milin gecesi...
Seslenir Yetenin çölü, çemeni,
1. salınarak yürümektedir 2. geçer, geçiyor 3. telde 4. yaratıklar 5. ışıklarla donanmıştır 6. mızraklar, süngüler 7. pas-
lanmıştır, pas tutmuştur 8. sloganımdır, şiarımdır 9. yaratıldım, meydana geldim 10. ışıklarla donanmıştır 11. aşk, sevgi 12.
gibi 13. pınarlar, kaynaklar 14. tarlalar 15. tanesi 16. paylaştır, dağıt 17. yüksek sesle ilân eder, ifşa eder 18. telaşlı 19. çelik
Bu qüdret ilhama çağırır meni! Uçarda turacdır2l, qaçarda ceyran.
Çöllere min deste komsomoli gelir... Bir men deyilem ki, hüsnüne heyran.
De, Kürden, Arazdan nece2 qol gelir? Şöhretin yayılıb her yana, ceyran!
Ay eller, Muğanın ili bol gelir, Sükuta qerq olmuş üreyimle men
Sehralar emr edir: - yaz bu sehneni, Keçirem yene de Muğan çölünden.
Bu töhmet ilhama çağırır meni! Yanında balası, yağış gölünden
Boz dağın qoynunda bir deniz vardır, Eyilib su içir bir ana ceyran.
Çinarlar sahilde qatar-qatardır. Ele ki, son bahar min büsat22 qurur,
Hemdemim3 lepeler, göy dalgalardır, Kolları-kosları23 yıxıb uçurur,
Uçur qayıqların ipek yelkeni, Sıxnaşıb24 bir yere, baş-başa durur,
Bu sür'et ilhama çağırır meni! Düşende çovğuna25, borana ceyran.
Aynabend4 evlerin eyvanıS serin, On addım kenarda yatmayır teke,
Yuyunur qoynunda al şefeqlerin. Gezinir, oylağa baş çeke-çeke.
Her batan axşamın, doğan seherin Gelen qaraltıdır, yoxsa tehlüke?
Hüsnü salamlayır min pencereni, Bir özüne baxır, bir ona ceyran.
Seadet ilhama çağırır meni! Ovçu, insaf ele, keçme bu düzden!
Şirvanda sayrışırö bağlar-bağatlar?, O çöller qızmı ayırma bizden!
Şenlikler yanında kişneşir atlar, Qoyma ağrı keçe üreyimizden -
Axır qoşun—qoşun8 eller, elatlar9, Qıyma öz qanma boyana ceyran!
Elile keşf edir her defineni, Ne gözel yaraşır Muğana ceyran!
Bu senet ilhama çağırır meni!
Muğana su gelir, Mile su gelir, ŞAİR, NE TEZ QOCALDIN SEN!
Axışıbio öz eli, ulusu gelir...
Torpağa insanın arzusu gelir, Şe'metse2^ de gözel şeir
Bağrıma basıram ana Veteni, Şair olan qem de yeyir.
Bu ülfet ilhama çağırır meni! Ömrü keçir bir adetle,
Ürek dil acır ki, sönmemiş odum, Uğurlu bir seadetle.
Hücuma başlayır menim söz ordum... Gören mene nedir deyir:
Könüller mülkünde min yuva qurdum. Saçlarına düşen bu den27?
Unutmaz alemde seven seveni, Şair, ne tez qocaldm sen!
Mehebbet ilhama çağırır meni!.. Dünen28 mene öz elinde
1948 Gül getiren bir gelin de.
Gözlerinde min bir sual
Heykel kimi dayandı lal29...
CEYRAN O bextever30 gözelin de
("Muğan" poemasındanii) Men oxudum gözlerinden:
Şair, ne tez qocaldın sen!
De, yolun düşdümü Muğan düzüne*2? Ovçuluğa meyil saldım,
Piyadai3 gezdinmi çölleri sen de? Gece-gündüz çölde qaldım,
Söz qoşub!4 ceyranm qara gözüne, Dağ başından enib düze,
Dincini aldmmıl5 bir göy çemende? Bir ox kimi süze-süze
Yerden ayağını quş kimi üzübl6, Nece ceyran nişan aldım;
Yay kimi dartınıbi?, ox kimi süzüb. Cavab geldi güllelerden:
Yene öz sürünü nizamla düzüb, Şair, ne tez qocaldm sen!
Baş alıb gedirsen hayanais, cehran? Be'zen uca, be'zen asta3i,
Ezelden meylini salıb çöllere, Ötür sazım min sim32 üste
Bextini tapşırdm19 bizim ellere. Andı yalan, eşqi yalan,
O qara gözlerin düşdü dillere, Dostluğu da rüşvet olan,
Dişlerin oxşayır20 mercana, ceyran! Ürek yıxan bir iblis de
Bir mesel qalmışdır ata-babadan Üzevarı33 deyir herden34;
1. kominist Gençler Birliği Teşkilatının üyesi 2. nasıl 3. dostum, arkadaşım 4. canlı balkonlu 5. büyük sofası, salonu; çardağı 6.
parıldar, ışır 7. bağlar, bahçeler 8. ordu ordu, gurup gurup 9. liler 10. bir yere toplanıp 11. mesnevisinden, manzum hi-
kayesinden 12. ovasına 13. yaya, yayan 14. şiir söyleyip 15. dinlendin mi 16. kesip 17. silkinip 18. ne yana, ne tarfa 19. ıs-
marladın, havale ettin 20. benziyor 21. turaç adlı bir keklik türüdür 22. yaygı, kilim, döşeme 23. çalılıkları çırpılıkları 24. sı-
ğınıp 25. tipiye, kar fırtınasına 26. akşam yemeği yese de 27. saça düşen tek tük beyazlar 28. dün 29. sessiz durdu 30. bahtlı,
talihli 31. yavaş, usul, ağır 32. tel 33.yüzüne karşı 34. arada bir
Şair, ne tez qocaldın sen! Denizden-denize atsa da meni,
Saç ağardı, ancaq ürek Qorxma! Ürekle de: "Uğurlar ola!"
Alovludur evvelki tek1. Dur, bütün alemi gezek qol-qola,
Saç ağardı, ancaq ne qem! Sellerden, sulardan yeyin axsam9 da,
Elimdedir hele2 qelem... Şimşekle yanaşıio göyde çaxsam da.
Bilirem ki, demeyecek Ne şadlıq seyirtsinll atını, ne qem,
Bir sevgilim,., bir de Veten. Heç yana, heç yere men telesmiremi2!..
Şair, ne tez q'öcaldm sen!
Sen de, ovçu dostum, telesme sen de,
1953 Bu qelbi dağları qoy astal3 aşaq.
O çay yanındaki yaşıl çemende
Asta addımlayıb ağır dolaşaq.
MEN TELESMIREM3... Her güle, çiçeye salam vermesem ,
Xoş üz göstermesem, xoş üz görmesem;
Dostlar, badeleri qaldırm içek! Naneler, reyhanlar inciyer menden?
Gece ulduzludur, hava da serin. Güllerin yarpağı töküler den-deni4...
Demirem mest olub dünyadan köçek... Odur ki, yel olub çölde esmirem,
Deyirem mehriban4 düşüncelerin Heç yana, heç yere men telesmirem!
İstiS qucağında qızmaq6 bir az...
Qoy uzansın gece, geciksin seher, Bulud tez keçmesin başımın üstden,
Yuxuya getmesin meclisdekiler - Çay da yavaş axsm... sular boyunca.
Menim sohbetimden yorulmaq olmaz. Baxım her zerreye, baxım doyunca...
Hele yer üstünde, insan yanında Ürek terpenmeyir ötergilS sesden,
Deyib damşmaqdan7 doymamışam men.. Ne çıxar bir anlıq yanan hevesden?
Uzadaq ömrünü her bir anın da,
Yel kimi keçmesin vaxt üstümüzden... Ele zenn etme ki, ağırlaşmışam.
Bu aylı gecede, bu dağ döşünde, Ayağı sarıqlıl6, şikestl? bir quşam...
Bu sazlı, söhbetli bulaq8 başında Qoy dünya böyüsün, zaman uzansın,
Bu saat, bu dem Bir günün erzinde aylarla yansın
Heç yana, heç yere men telesmirem! Al güneş, gözünden nur yağa-yağa...
Sevgilim, qolunu boynuma dola! Ömrün kitabını tamamlamağa
Deme ki, yorğunam, ya qocalmışam. Çox da can atmasın elimde qelem,
Men hele dünyadan ne zövq almışam? Men telesmirem, Men telesmirem!
Dur, bütün alemi gezek qol-qola!
Yene de fikrimin seyyar yelkeni 1954

"Vaqif" dramından parça

(Azerbaycan edebiyyatı incileri. Dramlar. Bakı, 1986, s.638-649)

Dördüncü perde Men de yer üzünün bir allahıyam.

SEKKİZİNCI ŞEKİL Gerek biz qoymayaq daşı daş üste,
Atın yığm-yığm leşi baş üste!
Qarabağ, Şuşa qalası. Xan sarayı. Qacarm kef Menim vicdanım da, qelbim de qandır,
meclisiis. Meclisde e'yanlari9, beyler iştirak edirler. Dünya qan üstünde bir xanimandır20L
Qac a r Vezir
(höyük bir qürurla) Buyruq sizinkidir, adil hökmdar,
Keçdi pençemize gözel Qarabağ, Sizde fezilet de, edalet de var.
Öpsün qılıncımı her qaya, her dağ, Şeyx
Men Qacar nesliyem, şahlar şahıyam, Ey böyük hökmdar! Ey ulu Qacar!
1. gibi 2. hâlâ 3. ben acele etmiyorum 4. şefkatli, sevecen 5. sıcak 6. ısınalım 7. konuşmaktan 8. kaynak, pınar 9. çabuk ve
hızlı akşam da 10. birlikte, beraber 11. koştursun 12. acele etmiyorum 13. yavaşça, yavaş 14. tane tane, tek tek 15. ani olarak,
çok çabuk 16. ayağı sargılı 17. kırık 18. eğlence, keyif meclisi 19. ayanlar, ileri gelenler, büyükler 20. yuvadır
 Sizdeki qüvvete baş eyir dağlar. Bilmeyir bu qeder ters olduğunu,
Biz de sayenizde ömür sürürük, Bir de, berkl4 dostudur o qaçaq Eldar -
Bu fani alemde ağ gün görürük. Sizin düşmeniniz, beli, o murdar!
Size kömekl olsun böyük yaradan, Vaqif yaşadıqca - qorxudur bize.
Bu müqeddes kitab, müqeddes Qur'an. Şair görünmesin gözlerinize!..
Qacar Qacar
Reqqaseler gelsin! Yazdığı cavabdan bilmişem onu,
Reqqaseler oynayırlar. Qacar onların birini Dayan, sovuraramis göye tozunu!
öpür. Birden qızın döşünden geri iteleyerek. Qoy gelsin, eylenib gülüşek bir az,
Deyirler şirindir busenin dadı2, Bizim dilimizi o bağlayammaz.
O da kor3 bextime qismet olmadı. Telxeki6 hüre-hürel? gelir.
(xanendelere4 kinaye ile) Qacar
Bele deyirler ki, ağladır yeri Telxek, yene hürürsen?
Sizin Qarabağm xanendeleri. Telxek
Hüneriniz varsa, bir Rast oxuyun! (e'yanları ^göstererek)
Xanend e Şah sağ olun, bu sürüye
Gözüm yollarda qalmışdır, xeber yox Kür qı- Bes^9 bir köpek deyil gerek?
rağından5, Hamı20 gülür.
Usanmaq bilmeyir könlüm yaşılbaşlar6 so- Qaca r
rağından7. Tebcek, söyle, meni çoxmu sevirsen?
O yerler min xeyal eyler, tebiet şe're layiqdir, Telxek
Öper bülbül seher tezden gülün yaqut do- Şahim! Yaranmadan21 qulunuzam men..
dağmdan. Qac ar
Çemenler, yasemenler göz vurubs, bir cilve Bir de görüm, meni esir alsalar,
gösterse, Qaranlıq zindana tutub salsalar,
Durar könlüm, çıxar seyre heyatın qem ota- Neylersen?
ğından... Telxe k
Keçer aylar, keçer iller, yaz, ey Vaqitf, ömür Neylerem? Neylerem? Aman!..
azdır, Keçerem yolunda baş ile candan...
Düşer bir gün Iaçın9 könlün şe'r-senet ma- Sizi zindanlara salsalar eğer,
rağmdan10. İnsan boğazlaram düz22 otuz nefer...
Qacar Qaca r
Qezel Vaqifindir? (ayağa qalxıb qizıl kemerini göstererek)
Şeyx Tebcek, kemerimin qiymetidir bu.
BeliH, Vaqifin. Tel x e k
Qacar Şahim! Ele men de bilirem bunu,
Ne oldu? Onu tez tapıb^2 getirin! Kemerden qiymetli sizde ne var ki?
Sergerde^3 baş eyib çıxır. Gülüş.
Vezir! Bu doğrudan böyük qüdretdir Vaqifi getirirler.
Her sözü, sohbeti canlı senetdir. Qac ar
Böyük tehlükedir bu şair bize, (heyretle)
Sen ne fikirdesen? Aha... baş eymeyir huzurumda bu!
Vezir Şeyx
Ne deyim size, Yoxdur vicdanında qanun qorxusu.
Buyruq sizinkidir, adil hökmdar, Qacar
Sizde fezilet de, edalet de var... (Vaqife)
Şeyx Şair, hökmdarın hüzurundasan!
Şahim! Tehlükedir Vaqif, doğrudan, Vaqif
Onu gözünüzden qoymayın bir an... Bunu sizsiz bele düşünürem men.
Deyir, qanunlarda yoxdur heqiqet, Qa c a r
Deyir ki, perdedir bütün şeriet, Bes baş eymediniz?
Nedense el-oba çox sevir onu, Vaqif

1.yardım 2. öpücüğün tadı, lezzeti 3. kör 4. okuyuculara, şarkıcılara 5. kenarından kıyısından ö.yaban ördekleri 7.haberinden,
sorgusundan 8. bakıp ortaya çıkıp 9. şahin, beyaz doğan 10. ilgisinden 11. evet 12. bulup 13. bir güruhun baş, ir tkımın
başı 14. kuvvetli, sağlam 15. savururum, fırlatırım 16. soytarı, palyaço 17. havlaya havlaya, ürerek 18. ayanları, meclisin ileri
gelenleri 19. peki 20. herkes, hepsi 21. meydana gelmeden, yaratılmadan 22. tam
 Eymedim, beli! Qacar
Eyilmez vicdanın böyük heykeli... Görünür Güneşe iştahan vardır.
Qa c ar Vaqif
Qılmclar toqquşubl iş gören zaman Güneşden gizlenen yarasalardır...
Neyler dediyiniz quru bir vicdan? Şeyx
Vaqif Buna qulaq asmaq çetin peşedirlO.
Vicdan dedikleri bir heqiqetdir - Vaqif
Besiyi, mezarı ebediyyetdir... Niye, qulağınız çoxdan şeşedirn -
Qacar Böhtani2 eşidende qızarıb yanar,
Bes zindan necedir2, qaranlıq zindan?! Doğru söz gelende pambıq tıxanar!3.
Vaqif Vezir
Soyuq mezara da zinetdir insan. Sizin sözünüzün keseri^ azdır.
Qacar Vaqif
Yene göylerdedir şair xeyalm!? Oxuyan bülbüldür, dinleyen qazdır!
Vaqif Vezir
Ezelden hududu yoxdur kamalın... Of... mende olsaydı bundaki hüner!..
Qaca r Vaqif
Aha... sınayırdım idrakinizi, Ağılsız köpekler ulduza hürer.
Doğrudan bir şair görürem sizi, Qaca r
Xoşbext3 xelq eylemiş4 sizi yaradan! (vezire)
Vaqif Di veriş cavabmı, ne durmusan?
Dünyada qalacaq yalnız yaradan!.. He, yene döyükürl7 sarsaq gözlerin!
Qa c a r Vaqif
Çox gözel, çox gözel, inanın ki, men Neylesin, yazığınl8 ne teqsiri var?
Sizin ruhunuzu sevdim ürekden. İşıq güçlenende çaşar!9 qarovlar20...
Bu dövlet, bu celal, bu şanlı saray, Şeyx
Göylerin busatı 5o ulduz, o ay (kinaye ile)
Size tapşırılsm6 bu günden gerek, Şaire senetdir tikanlı21 sözler.
Ancaq bir sertim var. Vaqif
Vaqif Sözden qızarmaz ki, bozarmış üzler.
Buyurun görek! Qapıçı daxil olur.
Qacar Qapıçı
Gerek fars dilinde yazsın senetkar. Şahim, bir qoca var, gelsin içeri?
Vaqif Qa c a r
Farsın Xeyyamı var, Firdovsisi De gelsin.
Ne çoxdur onlarda böyük senetkar. Vidadi daxil olub te'zim edir.
Bizim bu dağların oğluyam men de, Vidadi
Az-az uydururam yeri gelende. Hakimin hökmü, hüneri
Qa c ar Onun vicdanile qardaş olmalı!
Yaxşı, gel el götür bu inadından, Bize qalmayacaq dünyanın malı...
Bu qeder naşükür? olmasın insan! (Vacjifi göstererek)
Vaqif Şairdir... qelbi var, şirin sözü var,
Aldada bilmemiş dünyanın varı Böyük bir ölkenin onda gözü var,
Bir meslek eşqiyle yaşayanları! O ölse... dağlar da dil deyib ağlar,
Men eller bağında azad bir quşam, Efv edin... yaxşılıq qalır yadigar.
MensebeS, şöhrete satılmamışam. Qa c a r
Vezir Dinin düşmenidir, o, ölsün gerek!
Yaxşı da... Çarıqlı9 kiçik bir ölke Vidadi
Böyük Firdovsiler yaratdı belke?.. Xeyr, O, Vaqifdir, eşqe gelerek
Vaqif Be'zen qamçılayır zemanesini,
Güneşi örtse de qara buludlar, Allah da çox sevir şe'rin sesini.
Yene Güneş adlı bir qüdreti var. Qa ca r

1. çarpışıp 2. nasıldır 3. güzel bahtlı, talihli 4. yaratmış 5. halısı, kilimi, yaygısı 6. ısmarlansın, havale edilsin 7. şükretmeyen,
nankör 8. makama, mevkiye 9. çarıklı, ayağına çarık giymiş 10. zor iştir 11. diktir, dikilmiştir 12. iftira 13. pamuk tıkanır, din-
lemez 14. etkisi, tesiri 15. haydi 16. konuş, söyle 17. sarsag gözlerin 18. zavallının 19. şaşar, şaşırır 20. gece görmeyenler 21. dikenli
 (acıqlı)
Allah da çox sevir? Allaha yalvar,
Onun menden de çox edaleti var.
Eğer bacarırsai, qoy sağ saxlasm2.
Vidadi
Siz hökmdarsmız...
Qacar
Yaxşı, qoca, men
Artıq el çekirem ölüm fikrinden.
Ancaq... keseceyem yazan elini,
Bir de hecv3 deyen acı dilini.
Razısan?
Vaqif
Razıyam, böyük hökmdar!..
Merhemet sahibi olur ağalar.
Eyb etmez, size de çatar4 bir evez5,
Qatır cinsisiniz, doğub töremez^.
Qacar
Vaqif, indi get.
Saray heyatmı büsbütün terk et.
Gerek yaşamasın qedrnaşünas?!
Vaqif
Sense heqiqetin ağzına daş bas!
Men az görmemişem bu sarayları,
Burda göye çıxan ahü vayları...
Görmüşem şahların vefasını men,
Xanların zulmünü, cefasını men.
Görmüşem zamanın min rüzgarını,
Dustaq8 anaların göz yaşlarını.
Nifret! Qan çanağı taçlara nifret!
Var olsun azadlıq, bir de mehebbet!..
(Çıxır.)
Qacar
(hiddetlenerek, Vaqifin arxasınca)
Aparm, aparm^ onu zindana,
Göz dağı çekdirin Azerbaycana!
Vidadi
Qızılı udsa da qara torpaqlar,
Yene qiymetini özünde saxlar...
(Çıxır.)
Qaca r
Beri bax, dayanma^ burda, Zülfüqar!
Vaqifi zindana sen özün apar,
Bir quş da sekmesin onun yanından!
Qapıçı
(ikime'nalı)
Baş üste, yatmaram geceni bir an,
Esen külekdenil de gözlerem onu...
Qacar
Menim vicdanım da, qelbim de qandır,
Dünya qan üstünde bir xanimandırl2!..
Vezir

1. yapabilirse, elinden gelirse 2. korusun 3. hiciv, taşlama 4. ulaşır, yetişir 5. karşılık, hak, kısas, öç 6. çoğalmaz, doğup do-
ğurmaz 7. kadir kıymet bilmeyen insan 8. mahpus 9. götürün 10. durma 11. rüzgârdan, yelden 12. yuvadır 13. herkes,
hepsi 14. talih, kader 15. gibi 16. düzenli, muntazam çarpıyor 17. şimdilik 18. dayanarak, dirsek dayayarak 19. dinler 20.
uygun bir şey »münasebet 21. tanıdıklar 22. karşılaşıp görüşmesinde 23. din, iman ve sözünde durmanın kabulü 24. sakınma, çe-
kinme 25. yüce, yüksek insanlar 26. horluk, düşkünlük toprağında 27. alçak, seviyesiz insanlar 28. altın sahibinde, zen-
ginde 29. cömertlik 30. lâyık olma hükümleri 31. arıyorsun 32. önünde