Sabir Ehmedov
(Cebrayıl, 10 Temmuz 1930 )
Sabir Ehmedov Azerbaycan'ın. Cebrayıl böl-
gesinin Cebrayıl köyünde doğmuştur. Babasının
adı Mehemmed'dir. İlk ve orta öğrenimini burada
tamamladıktan sonra, Bakü'de Azerbaycan Devlet
Üniversitesinin Filoloji Fakültesinden mezun ol-
muştur (1946-1951). Sonra Cebrayıl bölge
merkezinde öğretmen (1951-1954), Şükürbeyli
köyünde orta okul müdürü (1955-1956), tekrar
Cebrayıl bölge merkezinde öğretmen (1956),
"Edebiyyat ve İncesenet"" gazetesinin re-
daksiyonunda görevli olarak çalışmıştır. Şimdi de
aynı gazetenin nesir şubesi müdürü (1957 yılından
beri).
Edebi çalışmalarına 1951 yılında "Poçtalyon"
hikayesi ile başlamıştır. Eserleri eski Sovyetler Bir-
liği'nde ve diğer bir çok ülkede yayınlanmıştır.
"Emek Şöhreti" eseri ödüle layık görülmüştür
AŞAĞI OBADA
(Sabir Ehmedov. Mavi gümbez. Bakı, 1984, s. 162-168)
Maşın 1 dereye endi, körpüye çatmamış 2
dönüb Aşağı obaya yollandı. Kendin? başındaki
göl dolmuşdu, su aşıb enişe gedirdi. Bu gölde qo-
yunları çimdirer4, özleri5 de çimerdiler. Ses eşiden
kimi 6 yere yatır, ya da baş vurub suya cu-
murdular7 ki, onları çılpaq görmesinler. Vay onda
idi ki, Xalid kişi ele8 bil yerin altından partlayıb
üstlerini kesirdi: "Ay köpek uşağı, kolxozunQ..."
1. araba 2. varmamış, ulaşmamış 3. köyün 4. yüzdürür, yıkandırır 5. kendileri b. gibi 7. d alıyor d ular 8. üyle 9. bölgenin 10. giysilerin
11. ilave ederdi, söylerdi 12. asmalar, üzümler 13. yüce 14. kavaklar 15. aralık
(1975). Azerbaycan Emekdar Sanat Xadimi'dir
(1984).
Başlıca eserleri: Bir Payız Axşamı/ B., 1961;
Aran, B., 1962; Pilleler, B., 1964; Görünmez Dalga,
B., 1966; Yamacda Nişane, Bv 1973; Yaşıl Teatr, B.,
1978; Toğana, B., 1981; Yasamal Gölünde Qayıqlar
Üzür, B., 1984; Mavi Günbez, B., 1984; Gedenlerin
Qayıtması, B., 1985; Seçilmiş Eserleri (iki dit), B.,
1990...
Kaynakça:
1. Azerbaycan Sovet Edebiyyatı Tarihi, Bakı,
1988.
2. Azerbaycan Sovet Edebiyyatı Tarihi, 2 cilt
te, cilt 2, Bakı, 1967.
3. Edebi Proses 1976-80, Bakı, 1978-90.
Paltarlarını10 qapıb götürülür, özlerim yaxındakı
qalın bağa salırdılar. Kim çatıb paltarını götüre bil-
mirdise, Xalid kişi getirib evlerine verir, tap-
şırırdı11: suyun qıt vaxlıdır, uşaqları qoymayın arxı
çevirsinler.
Bağ yerinde idi, bir qeder seyrelmiş, pe-
rişanlaşmışdı. Qoz ağaçlan, yola yaxın tiredeki
qoşa dağdağan dururdu. Gerlere dırmanan te-
nekler12, uca13 göyrüş ve qovaqlar14 dekabr15 ayının
ortası, günün günorta çağında ele bil ayaq üstdece
mürgüleyirdi1.
- Tin bağ bizim elimizden neler çekib! Xalid ki
şini geceler yuxuya2 hesret qoymuşduq,
Obada teze3 evler likilmiş4, bağçalar
5
salınırmışdı. Köhne obadan tek-tek bine, küm qalırdı.
O vaxtkı olacqjdan birce'1 daxma7 da bağların ayağında
dururdu. Ondan üst teref açıq, bos çöldü8: daş
yatağına, yurd yerine benzeyirdi.
Kişi ve onunla arxa oluracaqda fikirli eyleşmiş
qadın nigaran9 baxışlarım bağların üstünden görünen
hemin10 çöle dikmişdiler.
Ağ "Volqa" hündür11, qenşer12 bir heyetin13
ayağında dayandı. Arxın kenarında arxasına körpe
şellemiş qoca qadın palaza14 yerilmiş buğdanı ant-
İayırdı15, Heyete giren yerde bir balaca16 ev de tikib
sulayırdılar. Bir yanda yedek arabası ve traktör
dayanmışdı. Kişi17 ve qadın qapı-bacadakı se-
mirsizliyin18 qıraqdaıg saxlanmış traktörün du-
ruşundakı qeremerin me'nasını anlamişdilar. Onlar yas
yerine gelmişdiler. Heyetdece20 traktörün altında qalıb
telef olmuş beş yaşlı uşağın21 qırxı tezece22 çıxmışdı.
Yuxarıdan Serverin xalası oğlu Sadıq enib geldi,
onları qarşıladı. Şofer maşınının23 yük yerinden iki
karton qutu düşürdü24, eve apardılar25.
Buğda temizleyen qarı öz20 işinde qaldı. Ev li-
kenler27 suvaq çekmekde28 davam etdiler. Server ve
yaxın qohumunun29 evine hüzre gelmiş arvadı, Sadıqla
birlikde yamaca qalxdılar. Buradaki ev de yeni idi.
Heyeti hamarlamış30, yarğanın31 yanınca bir neçe32
qeleme, meyve tingleri33 ekmişdiler.
Server:
- Mübarekdir, - dedi. Onun arvadı Sadığın ar
vadı ile yanaşı34 dayanib heyeti, evi süzdü. Onları
içeri de'vet etdiler. Bayırda hereketi duyan Server
xalası oğlunu çekindirdi:
- Çörek35 yemeyeceyik... O vaxt gele bil-
memişik. Gerek bağışlayasımz.
Xoşbext, bextever3b görünüşlü xalası oğlunun
ondan üzr istemeyi37 Sadığı müteessir eledi, onun
arvadı kövrelib38 ağlamsındı. Üz vermiş qezanın, beş
yaşında oynar-güler uşağın beşçe deqiqede bax,
aşağıda dayanmış hemin39 traktörün altında qalıb
güdaza40 getdiyinin nece41 ağır derd olduğunu ana
yaxşı bilirdi. O, Serverin üzrxahlığını eşilmek üçün
başını qaldırmadi. İncikliyini42 gizletmedi.
- İşdir, Mehbube, bacım, çatdırmaq43 olmur.
Neyleye bilerik. Gec xeber tutmuşuq. Uzağıq.
Mehbube yumşaldı. Teklif eledi ki, eyleşsinler.
Keçib oturdular. Otağın döşemesi, tavanı reng-
lenmemişdi. Görünür, uşağın ölümü onların qo-
lunu soyulmuşdu44.
Serverin atasını45 qaçaqlar iyirmi beşinci ilde46
vurmuşdular. Onu buraya arabada gelirdiler. Onda,
evleri indi47 aşağıda tikilen balaca48 otağın yerinde idi.
Bunlar Serverin xatirinde idi. Sadığın lap yaxşı yadında
idi. Anası ise üç il ondan qabaq4t) ölmüşdü. Serveri
xalasi, Sadığın anası saxlanıış, böyütmüşdü.
Arvad da gelib çixdı, taxıl tozuna bulanmış elini
dizliyinin eleyine silib ağappaq gelinin, sonra da oğul
beraberi Serverin üzünden öpdü.
Söhbel dolanıb Serverin ata-anasının üstüne
gelende Sadıq xalası oğlunun sifarişini xatırladı.
Onların gelişinin esil sebebini de deyesen indice
derinden anladı.
-Gedib gezmişem qebristanı, - dedi.
Onların körpesi50 de hemin51 qebristanda defn
edilmişdi. Mehbubeni oradan çekindirmek son bir
nece52 güne kimi53 mümkün olmamışdı. Bir ucdan
oğurlanıb54 qaçırdı. Sadıq da gedirdi. Erinin qeb-
ristana baş çekmeyinin bir başqa sebebi de olduğunu
Mehbubenin duyacağından qorxurmuş tek55 Sadıq
astadan56 qıru|-qırıq söyledi:
-Bir defe de Xalid kişini aparmışam57. O da
hemin yeri gösterir.
Heresi bir stekan5B çay içib qalxdilar. Server otağın
ortasında ayaq saxladı. Gözleri yere dikildi, arvadı da
onun kimi5Q bikefledi(ı°. Heyete01 çıxdılar. Curadan
maşına1'2 yöneldiler. Sadıq da onlarla eyleşdi. Mehbube,
ne de Serverin qoca xalası - Sadığın anası onlarla
getmediler.
Maşın bağın ayağından63 dolanıb son dax-manın64
böyründe, yas tanda65 dayandı. Düşdüler. Sadıq
daxmanın dövresine göz gezdirdi. Server xeber aldı:
- Bu koma66 gerek ki, Xalid kişinindir.
- Beli67, - Sadıq bir-iki ağız Xalid kişini sesledi.
68
Hay veren olmadı, üz tutub yamaca doğru gel
diler.
On-on beş ev olan Aşağı obanın qebristanı deste-
deste atlıların çapışdığı cıdır6" meydanıtek geniş bir
sahede yayılmışdı. Nesil-nesil gedenlerin tapşırıldığı70
torpağın altında kim bilir nece kend, el yatırdı. Alçaq
dağın eteyinden enib gelib Xalid kişinin daxmasına
direnen mezarıstanda abad71 qebir iki-üçdü. O biriler
orada-burada göze deyen, ovulub tökülmüş, be'zisi
xınayı72 mamir bağlamış, çopur73, boz daşlardi. Onları
yonmamış, cilalamamışdılar; qayadan, dağdan nece74
qoparmış dil arsa, o cür75 de elüstü sahmanlayıb7b
merhumların baş yerinde dikeltmişdiler.
Server çöle77 göz dolandırıb, fikrinde ölçüb-biçdi,
teessüfle dedi:

1. uyukluyordıı 2. uykuya 3. yem 4. yapılmış 5. eski 6. sadece, bir tek 7. ev 8. kırdı, bayırdı 9. gizli 10. aynı 11. yüce, yüksek 12- ön taraf, ön 13. avlunun,
bahçenin 14. kilime, çula 15. ayıklıyordu 16. küçük 17. adam, erkek 18. sessizliğin İl kenarda 20. bahçedeki, avludaki 21. çocuğun 22. yenice 23. arabanın
24. indirdi 25. götürdüler 26. kendi 27. ev yapanlar 28. sıva yapmakta 29. akrabasının 30. düzlenmiş 31. yaprağın 32. nice 33. fideleri 34.beraber 35. ekmek
36. şirin, güzel 37. üzür dilemesi 38. yumuşadı 39. aynı 40. boşa, boş yere 41. nasıl 42. kırgınlığını 43. ulaşmak, ulaşabilmek 44. soğutmuştu 45. babamı 4b.
yılda 47. şimdi 48. küçükçe 49. önce 50. yavrusu 51. aynı 52. kaç 53. kadar 54. gizlenip, saklanıp 55. gibi 56. yavaştan 57. götürmüşüm 58-bardak 5c'.gibi
6O.rahatsızlandı 61. avluya, bahçeye 62. arabaya 63- kenarından 64. evin 6S ...... 66. grup, küme 67. evet 68. ses_ 69. küçük krem, at yarışı 70. toplandığı,
eklendiği 71. mamur, bakımlı 72- kınayı 73. pütürlü 74. nasıl 75. tarz 76.. düzenleyip 77. kıra, bayıra
 - Gerek bura bütünlükde hasara alına idi. Mal-
heyvan girmezdi.
Sadıq dedi: Şura sedri1 o gün soy ley irdi ki,
qebristanliği basara aldıracayıq.
- Camaat da kömek2 eleyer. Baqja yerlerde iş
leyenlerin3, çox adamın ala-anası4, yaxın qohum5-
eqrebası burada defn oluuıb. Hamımız 0 yardım
göslererik. Hasar çekiler, bir adam baxar.
- Xalid kişi yaxındır, göz olur, qurddan-
quşdan qornyur,
Dikele qaralan balaca7 mezara yaxınlaşdılar.
Bu, uşaq8 qebri idi. Hele o biri qebirlere uyuş-
mayan nem mezarın üstüne bir vole qaratikan qoy-
muşdular. Sadıq mezarın ayağında dayandı. Ser-
ver de onun yanında durdu. Servetin arvadı bir iri
boxça getirdi. Rengbereng0 kağızlı111 konfet11, şo-
koladı12 qebirin hendeverine13 enderdi14.
Server dillendi:
- Bir az kenara qoy.
Arvadı elini yelledi:
- İndice15 uşaqlar16 tökülüb yığışdıracaqlar17.
Bağın başında, gölün yaxınlığında bir deste
uşaq qoyun-quzunu yamaca ötürüb18 oyııayırdı.
Bu yana hele10 mehel qoymurdular. Ye’qin, ölülere
baş çekenler geden kimi20 buraya yüyürecekdiler.
Sadığın oğlunun mezarından ayrılıb ortaya ye-
ridiler. Qebirler yatıb düzlenmiş, torpağa21 bit-
mişdi. Be'zisini goreşen oymuş, yan-yörede ka-
lafa22 açılmışdı; derinde çürümüş ağaç parçayı,
küleyin23 süpürüb oraya doldurduğu yovşan24 qu-
rusu, ot kökleri görünürdü.
Aşağıdan bir kişi çıxdı, onlara san25 yöneldi.
Eynine26 sınqlı geymiş, ayaqlarına qaloş27 tax-
nuşdı. Her biri iri arpa sünbülü boyda olan qılçıqlı
küren28 qaşları, tutqun ve xor baxan xırda29 göy
gözlen vardı. Ele30 bil o da mamırlı qayadan qop-
muşdu, üzü, yalın topuqlan göyermişdi.
Server onun lap 31 yaxınlaşmağını, da-
yanmağını gözleyib soruşdu:
- Tanıdın meni?
Kişi ona zenn salmadan:
- Beli32, - dedi.
- Xalid kişi! Alanım33, ananım mezarını ax-
tanrıcı34- Bize kömek35 ele.
- Sadıq demişdi. O vaxt gelib baxdıq. - Xalid
kişi çökeye3'1 yöneldi. Sadıcj ondan ireli37 keçdi. Ar-
xalarınca Server ve arvadı geldiler. Server arvadına
danışmağa38 başladı:
- Men neyleye bilerdim. O vaxt3q uşaqdım.
Ananım ölümü heç yadıma gelmir. Birce40 orası xa-
tirimdedir ki, alamı arabada heyete41 gelirdiler.
Mene iki-üç konfet verib dediler gel oyna. Amma
Sadıq gelmedi. Ağlı42 kesirdi.
Arvadı, Xalid kişi ve Sadıq hiss edirdiler ki,
Server ezab çekir. O, bu kendden43, obadan çıxan
adlı-sanlı adamdı. Onunla bir, yüksek mertebede
dayanan dost-tanışın hansının44 atası-anası reh-
mete getmişdise, onlardan bir neçesinin45 mezarını
Server görmüşdü. Çoxu seher qebristanlığında,
yaşıl ağaçların cergelendiyi4b cennete oxşayan47 gu-
şelerde48 idi. Demirden, çuqundan möhkem şebeke
hasar çekdirmiş, naxış vurdurmuş, üstlerini qızılı
herflerle yazdırmışdılar. O qebirler mermerden,
qranitdendir. Ata-ana mezarını abad40 eleyenler,
övladlıq borçlarını yerine yetirdiklerinden5" teselli
tapmışdılar51. Onları İşıqlı dünyaya getirenlerin
yatdiği mezar itmemişdi"2...
Server boş çölde53, deve hürkücüne benzeyen
dağın eteyinde torpacıdan güçle seçilen daşların
insan nişanesi olduğuna inanmaq istemirdi. Onun
valideynlerinin qebirleri do burada, bunların ara-
sında idi; götürülmedi yi, tikilmediyi bir yana, heç
yeri de belli deyildi. Qelbi sualdi, Sadığın körpe
balasının da elli-altmış il bundan evvel dünyadan
gelmiş merhumların adsız-ünvansız düşergesinde
yer tapdığına kövreldi.
Sadicqla Xalid kişi yendikçe Serverin qüçaları
dolaşırdı. Heç olmasa hele54 kalafa55 açılmayan,
heyvanların eşib dağıtmadığı bir bucaejela dayana
idiler. Axı nece olmuşdıı ki, indiyedek5'1 o, birce57
yol buraya gelmenüşdi? Aramamış, axtarmamışdı.
Yaş artmış, onu elliye yetirmişdi58. Sinlendikce5"
ara-sıra kendi1* düşünür, bu torpaği&ı anırdı. Belke
üreyine62 girmişdi ki, bir vaxt, bir üzü dönmez gün
çatacaq63/ onun cenazesini anadan doğııldıığu
hemin66 bu ucqar65 obaya getirecek... buradaca tor-
pağa qoyacaqdılar. Bir gün atasına baş çekmeye
gelen oğlunun, qızının, tanıyanın, tanımayanın
üzüne hemin bu mağmun mezarların oyulub tö-
külmüş gözleri ile baxacağını, itirilib- ta-
pılmayacağını66 düşünüb beynine vurarken sü-
mükleri67 gizildedi.
Yoxsa Xalid kişini de bu düşündürürdü ki, bir
addım gedir, ikincisinde duruxurdu(ı8. Kişinin gön-
lenüş, kobud dodaqları sıxılmışdı. Çiçeyi09 lö-
külenden sonra sarfa meyveciklertek göyeren göz-
leri yeri-yurdu gezirdi. Deyesen onun fikri özge70
yerde idi. Güya heç ne görmür, heç ne ax-
tarmırdı71. Üzü ne qeder boz ve aynaqsız72 olsa da
narazılığı, e'tinasızlığı sezilirdi: "Ölenlerin ha-
misinin 73 qebri saxlansa idi, yer üzü qebristana

1. başkane 2. yardım 3. çatışanların 4. baba-anası 5, akraba b. hepimiz 7. küçük, küçükçe 8. çocuk 0. rengarenk 10. kağıtlı 11. gofreti 12.
çukıılatayı "13. etrafına, çevresine 14. indirdi 15. şimdi, hemen 16. çocuklar 17. toplayacaklar 18. geçilip 19 hâlâ, daha 20. gibi 21.
toprağa 22. çukur 23. rüzgarın 24. bir tür bitki, yavşan 25. ...e doğru 26. sırtına 27. çizme üzerinden giyilen koruma 28. çatık, sık 29.
küçük 30. öyle 31. hemen 32. evet 33. babamın 34. arıyoruz 35. yardım 36. bir-tür bitki 37. ileri 38. konuşmaya 39. zaman, vakit 40.
sadece, bir tek 41. avluya 42. aklı eriyordu 43. köyden 44. hangisinin 45. çoğunun, nicesinin 47. benzeyen 48. köşelerde 49. mamur,
bakımlı 50. ulaştırdıklarından 51. bulmuşlardı 52. çukur 53. bayırda, kırda 54. hâlâ, daha 55. çukur 5b. şimdiye kadar 57. bir lek 58.
ulaştırmıştı 59. yaşlandıkça 60. köyü 61 toprağı 62. yüreğine 63. gelecek, bulacak ö4. aynı 65. uzak 66. bulunmayacağını 67. kemikleri
f>8. durakladı 69. yeşeren, filizlenen 70. başka 71. araştırmıyordu 72. solgun 73. hepsinin, tümünün
çevrilerdi. Ekin, bağ-bağat üçün bir parça torpaq
qalmazdı. Övladsan, möhnetde qalmaq îstemirsen.
Qan çekir, doğmasan. Amma senin oğlun üçün,
oğlunun oğlu üçün buradakıların ferqi olmayacaq.
Sen özün1 de neçenei2 töremenin3 nezerinde yad
olub unudulacaqsan. Qurulan, bezenen4 gorlar tor-
pağın altındakılar yox5, üstündekiler üçündür.
Be'zisine teyelli, bir parasına şöhretdir. Yaranan
torpağa qovuşacaq. O baş daşlarım yonanlar özleri
de bilirler ki, çekdikleri zehmet ebesdîr... Bes11
nece7 olsun, başım yere qoyan kimi8 qııylayaq
ilsin? Mezarları ayırmayın. Elin qebrislanlığına
ellik hörmet olsun!.. Xalid kişi, deyesen axı senin
ölenden az sonra ilesi qebrinin önünde ucaları9 baş
daşlarına paxallığın10 tutur?"
Sadıq üzü günbatana, Xalid gündoğana, öz
daxmasın semle dayandı. Kişinin huşsuz12 baxışı
yere zillendi. Sadıq gözünü bir tala13 mezarda sax-
ladı;
- Gerek bura olsun, - dedi. - Men bileni bu
radır.
Xalid kişi onun sözünü tesdiq eldi. Amma İki-
üç addım irelini34 nişan verdi. Saydı, ora fi-
lankeslerin qcbridir, filan vaxt defn etmişik; ondan
beri lilankeslerin15 lorpağıdır, filan vaxt men en-
dirmişem. - Bu cür16, bu sayaq17. Axırda biri
uçmuş, biri yatıb çökmüş, devrelerinde bir nece18
mezar qabaran iki qebiri nişan verdi.
- Buradır. Bura olar! - Server de tesdiq edib ar-
vadmı inandırmağa çalışdı. Terpendikce19 ayağının
allına baxırdı ki, tapdamasin20,qebirler itdiyinden21
ister-istemez ayaqlamalı olurdular. Arvadı ile mes-
lehetleşdi:
- Buradır, kişinin yadında qalıb. Tezlikle gö-
türderem, - deyib Sadığı başa saldı. - Yaxşi ustalar
VAR. Qiyrnetli daş, qranit var. Hasar— da çek-
direrik. Gözleri nemçidi13. Elini uzatmadı. Belke24
o sebebden ki, adeti bilirdi: qebri elile göstersen
gerek barınağını derhal dişleyib ayağının altına
qoyub sıxaydm.
- Bu yeri bütün götürderik!
Arvadı gözünü ayaqqabıl arının burnuna
dikdi: çetin olaraqdi. Köhne25 qebirleri baş-
qalarından ayırmaq celin olacaqdı. Tikilesi2tı, qu-
rulası mezarların kime mensub olduğuna seksiz
inanmaq?! Uçmuş, sökülmüş qebirlerin ortasında
tjondarılan iki qiymelli baş daşmı, gecikmiş abi-
2.kaçıncı 4. süslenen 5. değil 6. peki, pekiyi 7. nasıl S. gibi 9. yükselen, yücelen 10. kıskançlığın, amirin, garazın 11. evi 12.
çılgın, akılsız 14. ileriyi 15. filancâlârın 16. tarzı, gekli 17. tür, şekil 18. çekince 10. hareket ettikçe 20. dağıtmasın, yıkmasın,
bozmasın 21. kaybolduğunda 22. duvar 23. nemlendi 24. belki 25. eski 26. yapılası 27. bağlara, asmalara 28. kaplan 29,
bıyığı.30.'gîbi 31. tek tek, bir bir 32. kıpırdattı 33. bir tür ağaç 34. arabaya 35. para 3li. ranzaya 37. küçük 38. nereyse, nereyeyse
39. güzel 40. merdiveni, kapı ağzını 41. eski 42. çocukların 43. ne, neyi 44. misafir,konuk 45. yumacaklarını, kapatacaklarını
deni görmek çetin ve ağır olacaqdı!
Server soruşdu:
- Xalid kişi, yadındadir bu ağaçlara, o te-
neklere27 dirmandığımız?
Kişi bozaran bağlara baxmadı, başını di-
keltedi, peleng28 bığı29 kimi30 biz-biz31 oynaşan
qaşlarını terpetdi32:
- Yadımdadır.
- Topuğumuza deyenekle döye-döye dağ
dağandan3?, üzümlü gerlerden düşürmüsen!
Arxm altında saxladıqlari maşına34 doğru ter-
penende Server paltosunun eteyini kenara çekib
elini cibine saldı. Bir deste pul35 çıxardı. Bir qirmızı
onluq götürüb Sadığa işare eledi ki, Xalidi çağırsın.
Sadıq, Xalid kişini sesledi:
- A kişi, ayağını saxla!
Xalid yön çevirmeden dayandı, arxadan geleni
gözledi. Sadıq pulu ona verdi, çiynınden tutub geri
çevirdi, gösterdi.
- Server verdi, - deyib onu başa saldı. Kişi
pulu aldı, qoynuna qoydıı ve getdi.
Onlar da enişe yöneldiler. Arxı adlayanda Ser-
ver baxdı. Xalid kişinin dine, temiz daxmasının qa-
pısı açıqdı. Ağaç çarpayıya36 balaca37 yük yi-
ğılmışdı. Xaüd kişi evine girmemiş, onlardan
ayrılan kimi harasa38 çekilib gelmişdi. ön üç-on
dörd yaşlı göyçek3" bir qız kandan40 süpürürdü.
Server ve arvadı maşına eyleşdiler. Sadıq on-
ları yola saldı. Maşın bağarası ize düşüb obadan
çıxdı. Arvadı da, Server de yan şüşeden bağlara,
bağlardan o yanda dağın eteyinde iki-üç daş ağa-
ran çöle baxırdılar.
Köhne41 gölün başına toplaşıb oynayan oğlan-
qızların neyleyeceklerini gözlediler. Uşaqların42
başı qarışıqdı. Ağ maşının obaya girib qebristaiıa
geldiyini, böyük adamların orada dolanıb neşe43
axlardiqlarını da onlar bilmişdiler. Yamacda
qoyun-quzu otlayırdı. Uşaqlar oynamaqda idiler,
kende gelib-geden qonaq44 maşını asfalt yola çat-
mışdı. İçeridekiler sızıltılı intizarla uşaqlann ne
vaxt terpenib bir-biriıü öterek qebristana qa-
çacaqlarını, nefesleri qarala-qarala Sadığın oğ-
lunun mezarı üstüne cumacaqlarım45 ve Serverin
arvadınm oraya qoyduğu ehsan payını qar-
malayacaqlarını gözleyirdiler. Ebes yere. Uşaqlar o
niyyetde deyildiler.