Resul Rıza
(Göyçay, 1910 - Baku, 1981)
Azerbaycan'ın büyük şairi, büyük sanat
adamı, Sovyet şiirinin kurucularından biri olan
Resul Rzaev, 1910 yılında Göyçay şehrinde
doğmuştur. Babasının adı ibrahim'dir. İlk ve orta
öğrenimini Göyçay'da yapmış, 1927-1929 yıl-
larında, Tifliş'de, "Zaqafqaziya Kommünist
Universiteti"nde okumuş, Moskova'da "ki-
namnloqrafiya Lnstitütü'nü bitirmiştir. "Bu Gün"
adlı ilk şiiri (1927) Tiflis'te, "Qığılcım" al-
manağında çıkmıştır. Bunun gibi, "Qğul Qatili",
"Dilare", "Uxajor" vs. hikayeleri de Tiflis'te, "Yeni
Fikir", "Qızil Şefeq", "Dan Ulduzu" adlı gazete ve
dergilerde yayınlanmıştır.
Otuzuncu yıllarda yazdığı "Bolşevik Yazı",
"Lenin", "Madrid", "Komsomol Sözü", "Oktyabr
Neğmesi" vs. şiirleri, şiirde yeni üslubu, "sosialist
realizmi"ni belli bir çizgiye oturtan önemli ör-
neklerdir. "Almaniya", "Karmen", "İnqalesyo",
"Hebeşistan", "Si Ay", "Çapey", "Halqın Sesi" gibi
evrensel konularda yazılmış siyasi-epik yönelişli
eserlerinde, aşırı sol bakış açısı, "orator üslub", ser-
best vezin karakteristik Özelliklerdir.
Resul Rıza, 1941-1942 yıllarında, Kırım cep-
hesinde, ordu gazetelerinde çalışmış, savaş ko-
nusunu işleyen "Bizimdir", "Veten Neğmesi",
"Esker Anasının Sözleri", "Vur Snayper", "Bal
Arısı", "Vetene Hediyye" gibi şiirlerini, "Vefa" pi-
yesini yazmıştır.
Devrimci fanatizm, siyasi keskinlik, hakim
sosyalist estetik anlayışa mahsus particilik ve sı-
nıfçilık, Resul Rızavnın "Lenin" şiirinde mücessem
bir mahiyet erzidir.
Şairin yürekten bağlandığı mafkuresine büyük
inancının, fanatik fakat samimi bir ilhamın mah-
sulü olan bu eser, genelleştirmedeki başarısı ve
duygu yoğunluğu itibariyle, gerek Sovyetler Birliği
ve gerekse dünya ölçeğinde "Leniniana"nın (Le-
ninnamenin) başarısı olarak kabul edilir.
Altmışıncı yıllardan itibaren edebiyatta ken-
dini gösteren yeni düşünce, demokrasi ve ger-
çekçilik düşüncesinin şiirdeki ilk denemelerine
Resul Rıza başlar. Bu açıdan onun "Dana ve Balaca
Qız", "Bir Gün de İnsan Ömrüdür", "Pencereme
Düşen İşıq", "Renkler" gibi şiirleri daha ka-
rakteristiktir.
Şairin "Fuzuli", "Xalq Hekimi", "Qızılgül 01-
mayaydı" vs. eserleri de, şiirde bir aşamadan di-
ğerine geçişin denemesi olan Örneklerdir.
Şairin muhtelif dillerde yayınlanan "Çapey",
"Qanadlar", "Ölmez Qehremanlar", "Qezeb ve
Mehebbet", "İntiqam", "Lenin", "Güneşli So-
rağında", "Könül Sesleri", "Şe'rler", "Pencereme
Düşen İşıq", "Duygular Düşünceler", "Dözüm",
"Vaxt Var İken", "Heyat Duyumları", dört ciltlik
"Seçilmiş Eserleri" son yarım asır Azerbaycan şi-
irini, neredeyse tek başına temsil edebilecek ki-
taplardandır. Bu kitaplar Rusçaya tercüme edilerek
defalarca Moskova'da ve diğer halkların dil-
lerinde, dış ülkelerde basılmıştır.
 Bir mütercim olarak Resul Rza, dünya ede-
biyatının Örnek eserlerini de Azerbaycan türk-
çesinc tercüme etmiştir. (A.S.Puşkîn, M.Y. Ler-
montov, T.Şevçenko, Y.Heyne, Nazım Hikmet, Ş.
Petöfi, Taufer ve diğerleri)
Azerbaycan parlamentosuna defalarla mil-
letvekili seçilmiş, "Respublika Sulh Müdafie Ko-
mitesi Reyaset Heyeti"nin başkan yardımcısı, Asya
ve Afrika Ölkeleri ile Hemfikirlik Komitesinin baş-
kanı, Sovyet Yazarlar Birliği İdare Heyeti Üyesi,
"Azerbaycan Ansiklopedisinin ilk baş redaktörü
görevlerinde bulunmuştur. 1960 yılında kendisine
"Azerbaycan'ın Xalk Şairi" unvanı verilmiştir.
"Lenin" adlı eserinden dolayı 1951 yılında, Sov-
yetler Birliği devlet mükafatına layık görülmüştür.
Baku'de şeker hastalığından vefat etmiştir.
Başlıca eserleri: Seçilmiş Eserleri. 4 ciltte.
Bakı, 1967-1974. Vaxt Var İken. Bakı, 1970;
Dünen Bu Gün Ve Sabah. Bakı, 1973; Üzü
Kuleye. Bakı, 1978; Hava Haqqında. Bakı, 1972;
Heyat Duyumları. Bakı, 1975.
Kaynakça:
1. Azerbaycan Sovet Yazıcıları. 1958.
2. Azerbaycan Sovet Edebiyatı Tarihi. I-
II.ciltler. Bakı, 1966-1967.
3. Azerbaycan Sovet Edebiyatı Tarihi.
Bakı,1988.
4. Abdullazade A. Od Ne Çekdi. Bakı. 1980.
5. Veliyev M., Xelilov Q. Resul Rza (Mo-
nocjrafiya) Bakı, 1960.
6. Ebilov İ. Resul Rza. Bakı, 1960.
7. Elibeyova G. Axtarışlar Keşfler. Bakı, 1970.

ŞİİRLER

(R.Rza. Seçilmiş Eserleri 2 cildde, c.I, Bakı, 1989, s.59-60.183-191...)

MEN-TORPAĞAM
Men torpağam, meni ateş yandırmaz; azadlığı3, mehebbeti, nifreti
terkibimde kömürüm var, külüm var. söylemeye qadir olan
Men baharam çemen-çemen dilim var.
çiçeyim var, gülüm var. Men bir qranilem4 ki,
Men küleyem1, esmesem, her parçamda duyulur
kim biler men varanı. berkliyim,
Men buludam, sehraları susuz görüb döyüşde gerekliyim,
ağlaram. ülfetde kövrekliyim5.
Men üreyem, döyünmesem Men insanam, ülfetsiz -
ölerem. ölerem.
Men insanam, sade insan elinin Mehebbetsiz, nifretsiz -
yaratdığı ne'metlerle öyünmesem, ölerem
ölerem. Men bulağam,
Men işığarn - qaranlığm qetümi2. tapşmqla6 axmıram.
Men insanam, Men heyatam,
daşıyıram qelbimde hemişe7 yoldayam,
dünyaların sevincini, qemini. nefesdeyem, arzudayam,
Maraq dolu gözem men, baxışdayam, ürekdeyem, qoldayam.
baxmaya bilmerem. Men torpağam, ne'metimi, varımı
qarh dağdan süzülen çayam men, zehmet seven insanlarla bölerem.
axmaya bilmerem. Men üreyem, döyünmesem -
Men insanam, ölerem.
vetenim var, elim var.
En boyük heqiqeti, 1963

1. rüzgârım 2. düşmanımı 3- bağımsızlığı 4. gramite taşım 5. zayıflığım 6. emirle, buyrukla 7. sürekli

 KEFLİ1 İSGENDER RENGLER

Kimi derdinden içir,

kimi ketinden. Ağ, qara, sarı, yaşıl, qırmızı;
Kimi teze paltardan2 qorxur, heresi9 bir sınaqla10 bağlıdır.
kimi kefenden. Biri hesretimizi xatırladır,
İsgenderi soruşdunuz menden? biri derdimizi, biri arzumuzu.
İsgender içerdi, Meresinde bir me'na arayıb
Lecjebi de kefli İsgenderdi. bir sebeb gören var.
Gece-gündüz düşündürürdü onu
Kim bilir, kim sınamış,
diri ölülerin derdi.
Yoxsa, o da, bir poç3 me'muru olar, kim bunu ilk defe demiş.
ne derdlener, ne içerdi. Qara - matem,
Ömrü ölüler içinde qırmizı - bayram,
sakit, sessiz keçerdi. san nifrel ifadesi imiş.
Qınamayın İsgenderi! Kim bilir keyfinin ne vaxtında,
Yaman olur anlamaq derdi. kim olmuş rengleri bele damğalayıb,
bele ayıran.
Oırmızi qan da ola biler.
bahah (izük qaşı da,
göz yaşı da.
GELECEYE SEYAHET qara matem remzi de ola biler,
Penceremi açdım sabaha: mehebbet remzi11 de,
gördüm insan keçib gedir nifret remzi de.
iller üstünden, Ağ gözümüzü nurdan sala da biler,
aylar üstünden. çiçek-çiçek bezeye biler süfremizi de.
Serhed direklerinden körpüler salınıb4: Biri yaşıl görür yarpağı,
Denizler üstünden, biri Cjirrnızı.
çaylar üstünden. Ancaq yarpacj öz renginde qalır.
Zindan daşlarından yollar çekilib: Yaşıl olur, qızarır, saralır.
Kendler5 arasında Rengler könlümüzden keçir
seherler arasında isti'2, serin külekler13 kimi14.
Bu yollardan keçib gedir insanlar, Neğmeler15, sözler, sesler
ağı da,
qelbimize dolıır müxtelif rengler kimi.
sarısı da,
qarası da. Rengler xalireler oyadır,
Men de onların içindeyem, duygular oyadır.
siz de, Gördüyümüzden artıq görmek istemesek
bugün inanılıp her reng adice boyadır.
sabah ümidli qelbimiz de. Renglerin de musiqi kimi ahengi var.
Çağırdım: ey qardaşlar! Ağrının, sevincin, ümidin de
- Qardaş, - deye seslendi min bir ağız. rengi var.
Danışdıq, danışdıq, danışdıq Düşündükçe açılır
tercümesiz, dilmancsız, Elvan16 sehifeleri renglerin.
İnan bu sabaha Canlanır gözümüzde rengi
oğlum, qızım,
ömrün, mübarizenin17,
bacım, qardaşım. İnsan!
Atam,anam -İnsan! qelbin, nifretin,
yaşamaq olanın gecenin, seherin
inanmasan! ve insan taleyinin'18.
1. sarhoş 2. elbiseden 3. posta 4. kurulup 5. köyler 6. inançlı 7. konuştuk 8. uvertür 9. her biri ! 0. sınavla 11. işaretli
12. sıcak 13.rüzgârlar 14. gibi, benzer 15. şarkılar, nameler 16, çeşitli, renkli 17. vuruşun, kavganın, davanın, mücadelenin 18.
kaderinin, talihinin
 AG IŞIĞIN SEVİNÇ ÇALARI BOZ

Nene qurşağı1 Çoxlara qatışıb itenler7.

Veten torpağı. Her torpaqda bitenler.
Çiçekli bahar budağı. Cansız barmaqlar arasında
Göyerçin qanadları. sönmüş papirosun8 uzun külü.
Qüzey qarı. Vağam9 güller - selafanal" bükülü.
Bir körpenin2 süde bulaşıq üz-gözü. Boş günler,
Şorbaya yanbögü3 batırıb çıxardıği boş ürekler.
qaşıqdaıı aldığı lezzet. Hem ele, hem bele adam.
Şübhelerin dağıldığı gün. Verdişli11 könülsüz gülüş,
Dost eli. Soyiq tenhalıqdan
Açılmış düyun. saçlarda qalmış gümüş.
İnsan adına layiq Yetim bir qız uşağının
isler, işler, işler. deyişiksizl2 dizliyi.
Vaxtın rengsizliyi.

AĞ ISIO PÜSTEYİ

Yuxulu bir körpenin tebessümü. Yaz başında deniz.

Ümid. Yuxudan kal uyanmış bahar.
Temennasız4 yaxşılıq. Ehtiramla açılmış dodaqar.
"Sizde xerçeng5 yoxdur!" Qezeller,
sözlerinin deyildiyi deqiqe. gözeller.
İnsan seadetine sebeb olan İnsan baxışı.
her şey... Sabanı söyüd budaqlarında
Hetta, ilk yarpaqlann naxışı.
teselli üçün deyilmiş yalan. Ala gözlerde keder.
bir de Gendik düşüncelerinden sehîfeler
insan ülfeti.

YAŞIL
AĞ İŞIĞIN MEHEBBET ÇALARI
Baharlı düzler, dağlar.
Ömrün me'nası. Üstüne işıq süzülen dalgalar.
Qelbin aynası. Gücenmiş13 taxıl.
Bahası ve satış meydanı olmayan var. Planete14 sancılmış15 qelem - budağın
Kördün dinlediyi mahralara. ilk yarpağı.
Tek bir qelbin qapısına düşen açar. Sezanın16 "Menzereleri".
Anlayan, duyan Uğurlu yola sepilen işıq.
İnsan. Bir udum su.
İnsan qayğısı.

1. gökkuşağı 2. çocuğu 3. yan, ters 4. karşılıksız, fayda gütmeden 5. yengeç 6. şarkılar 7. kaybolanlar 8. sigaranın 9.
ihtiyarlamış, çürümüş 10. naylon 11. tecrübeli, adet üzere 12. gömleksiz, atletsiz 13, yeşermiş, göğermiş 14. gezegene 15.
dikilmiş 16. Fransız ressam
 MAVİ NARİNCİ

Dalgasız deniz. Min bir gece nağılları12.

Iztirabsız mehebbet. qürub qarı.
Semanın derinliyi. Xorasan kürkü.
Deqanıln "Reqqaseleri", Nefes danxdıran13 bürkü14.
Körpe bir ressamın çekdiyi güneş. Bir aylıq balası kesilmiş
Gözlerin dincliyi. bir ineyin melemesi.
İnsan düşünceleri. Mestan pişiyin15
Buz adaları arasında nazlanıb şıllaq16 elemesi.
su küçeleri2. Sevimli qadımn xeyaldan
keçen kölgesi.
Seferi mümkünsüz
xatireler ölkesi.
SARI

Dolu denli3 sünbül denizi. XURMAYI

Şikest4 bir övlad anasının benizi
Payıza5 bürünmüş ağaçlar. Sehrada deve karvanı,
Payını güdüler yemiş adar. Babamın zer naxışlı Qur'anı.
Mehebbete leke salan Müstemlekeler.
cingiltili6 metal. Mübarizelerin sönmeyen alovu.
Heyatdan ayrılmış xeyal, Torpağı yandınb qovuran heraret.
Simlerin7 feryadı. Tesellesizderd.
Yol çeken gözler. Ağır salxımlarım
Qüdretli nergizler. yaşıl yarpaqlar arasına alan
Debyussinin8 "Küren saçlan" ucaldıqca17 uealan,
Sallaqxana9 qapısından giren fil xortumu-ağaclar.
qafil öküzler. Kederi çökmüş üzler.
Ağıllı deli. Gözler, gözler, gözler.
İnsan emeli.

TÜND QEHVEYI

KÜREN Güneşin sehra qumlarına tökülmüş

qezebi.
Arxadan vurulmuş bıçaq. Balzak haqqında xatireler.
Babalı buxov-qolbaq10. Yanmış ürek
Tüııd11 mavide gizlenmiş yaşıl. Sönmüş küreler.
Kiçiyin ögey qardaşı. Taiti adasında
Güneş boyalı saçlar. Qogenin lepirleri.
Cenuluı ağaçlar. Deryalarla göz yaşı.
Suda boğulanın Milyonlarla qebir daşı.
penah getirdiyi saman. Namerd lö'besi.
Tek-tek insan. Yer üzünde cehennemin şö'besi.
Gülen, ağlayan
insan, insan, insan.

1. Fransız ressamı 2. sokakları; yolları 3. taneli 4. kırık 5. sonbahara b. şıngırtılı, şangırtılı 7. tellerin 8. Fransız ressam
9. kasap; mezbaha l0.köstek 11. koyu 12.masalları 13. kesen, sıkan 14. sıcağı 15.kedinin 16. manasız talep, arzu istek
17. yeceldikçe
 BENÖVŞEYİ ÇEHRAYI

Qiş günlerinde bahar qoxusu. Bülbüle atılan böhtanlar8.

Şaxtai1qorxusu Ucuz seadet
Hicran qorxusu. Qayğısız kend
ve onun tesvirini vermiş hepend9.
Ağ qırovda2
Arpa suyunun mezesi
güneşin çimdikleri. Bayağı dostun tezesi.
Ala gözlerin qezebi. Cüt çarpayım örtügü.
Qırılmış sim. Yaralanmış qızıl qazın
Boynuburuq yetim. havaya sovrulmuş tükü.
Göyde qalarlanan durna şefi. Ömer Xeyyam
Birde ve onun şerab kuzesi11;
nenemin nadanlar tesevvüründe.
dolaşıq kelefi?. Gündüzle gecenin ayrıcına tökülmüş
şerab.
Riyakar çeşmeyi.
Varağı çox, mezmunıı az kitab.
Xoş etirli yarpacjlar -
qızılgül tufanı.
BADTMCAN14
İşden, mehebbetden qızarmış
yanaqlar.
Eyyaş burnu. Heya.
ilk ders günü, Can qurlaran boya.
yanıqlı göz yaşına sebeb olan leke
ve körpe ellerinin naxışı.
Güneşli zanbaqlar. AL-QIRMIZ1
Alatoran içine girmiş bağlar.
Eyri-üyrü qaytanla Poladlaşani2 demir.
göyden asılmış dağlar. İnsan yuvasında
Prometeyin töhfesi13.
Dağlarda lale gölleri.
Ovodi4 ve onun faciesi.
Dalaşqan uşaq.
Qalil elinde bıçaq.
SÜRMEYİ Yağışlı günde silahlı üsyan.
Zefer bayraqlannm resmi-keçidi,
Zengin süfrenin yaraşığı5 Daxmalı15, qazmalı kendin
Ağır tezyiq altında sıxılıb minareli mescidi.
qatılaşmış mavi. Bir de insan bezeyi.
Denizin qezebi.
Xalçada6 göllenmiş ilmeler.
INNAB16
Ehüraslı öpüşün acı xatiresi.
Gözlerin göbesi7. İki nefer
Zulmün teb'esi. Herlendiler 17 dağı-dereni,
Aylı gecede yolu tapa bilmediler18
qarlı dağ tepesi. Gece kesmişdi bendi-berenil°.
Üfüqe sancılanda seher,
yolu tapdı
iki nefer.

1. soğuk 2. kırağıda, çiyde 3.yumağı 4. menekşe 5. süslü 6.hnhda 7. göbeği 8. iftiralar 9. ahmak, serseri 10. divan, karyola
11. güğümü 12. çelikleşen 13. hediyesi 14. Voyııiç'itı ovad adlı eserinin kahramanı 15. damlı, küçük evli 16. kırmızı, innabı oyunu
17. dolaştılar 18. bulanındılar 19. geçidi
 SUMAĞI! G ÜMÜŞÜ

Nenemin gelinlik şah. Yaraqların3 yararsızlığı.

Kabab qoxusu. Debden düşmüş4 kişi biğı5.
Döyüşden çıxmış Qıratın nalı. Bize ilkin elifba öyreden müellimin
Gecenin tabutuna salınmış örtük. zaman arxasında qalmış sureti.
Qessab baltası altına düşmüş kötük. Köpüklü lepeler6.
Dodaqlar, dırnaqlar. Baba, nene haqqında xatireler.
Yaralı ov İzinde qar. dumanlarda oyanan seher.
Şeyx Şamil
ve onun toqqasından7 asılmış,
QIRM1ZIVEQARA qebzesi dua yazılı xencer
Kuleye* qerq olmuş qovaq
O gelende, ümid gedirdi. yarpaqlarının
Onu görüb, yubandı2. gizlinpac9 oynaması.
Nefesi güzgünü bele Gelin aynası.
terletmeyen xestenin Oan-terin, yorgunluğun,
damarına axanda yuxusuz gecelerin
qan, bahası.
ümid qayıtdı geri. Şimallı budaqların soyuq üstü.
Adamların gözünde göründü. Yorgun bir yolçuya qüvvet veren
Baxışında, üzünde göründü. uzacqtüstü.
Buz nefesli qaraltı Qızılın kiçik qardaşı.
çekildi qapıdan; İnsanın belalı bası.
yavaş-yavaş,
peşman-peşman.
Derinden nefes aldı insan.
QLZIL1

Ömürlük dustağın qisa yuxusu.

aylı gecede buludların köbesi11 .
Torpağın sexavetii2.
Van-Qoqun "günebaxanları"!
Mehebbetin barmağa dolaşmış
damgası.
Qul ağası.
Söz bezeyi.
Otsuz-ağacsız sehralarda
mal tezeyi.
Buğda dağı.
Saçların saçağı.
Qehremanın göz yaşı.
Ölümden qaçmışın
mezendeli'3 başı.
Serabın yaşı.
Vaxt.
Muzeyde, mürgüleyen14 taxt.
Gümüşün böyük qardaşı.
Cinayetin yaşıdı.
1 .koy u kırmızı 2. geç kaldı 3. sabahların 4. adet olmaktan çıktruş 5. bıyığı 6. dalgalar 7. tokasından S. rüzgâra 9. körebe
10. dolaşlılaı 11. süsü, şeridi 12. cömertliği 13. belirtilmiş değer 14. ııyuklayan