Neriman Hesenzâde
(Kazak 1931)
Neriman Hesenzâde, Kazak bölgesinde, Poylu
adlı bir demiryolu kasabasında doğdu. Babası Al-
mehemmed bir demiryolu işçisidir.
İlk öğrenimini doğduğu kasabada, orta öğ-
renimini Ağstafa'da aldıktan sonra, Gence Devlet
Pedegoji Enstitüsü'nün Filoloji Fakültesi'ne kay-
dolmuş ve 1953 yılında yüksek tahsilini ta-
mamlamıştır,
1954-56 yıllarında orduda görev yapan N. He-
senzâde; 1957-61 yıllarında, Moskova'da, M. Gorki
Edebiyat Enstitüsü'nde okumuş, ikinci yüksekokul
diplomasim buradan almıştır. Bakü'ye döndükten
sonra, Baku Devlet Üniversitesi 'nde araştırmacı
olarak göreve başlamış, kısa bir zamanda "Azer-
baycan-Ukrayna Edebî İlişkileri" konusunda tez
hazırlamıştır.
N. Hesenzâde, çocuk ve gençlik edebiyatı ya-
yınlarında redaktör, "Azerbaycan Gençleri" ga-
zetesinde ve "Azerbaycan" dergisinde şube mü-
dürü, yazarların "Edebiyat Fontu"nda yönetici,
"Edebiyyat ve İncesenet" gazetesinde, sonra da
"Edebiyyat" gazetesinde baş redaktör görevlerinde
çalışmıştır. Halen "Matbuat ve İnformasiya" ba-
kanının yardımcısıdır. Azerbaycan Devlet Üni-
versitesi'nde edebiyat tarihi ve estetik tarihi üze-
rine seminerler vermiştir.
Şairin Bakü'de, Moskova'da, Tiflis'te olmak
üzere; Azerbaycan, Rus, Gürcü dillerinde 26'dan
fazla şiir ve nesir kitabı neşredilmiştir. "İmzalar
"İmzalar İçinde", "Bütün Şerq Bilsin", "Kimin Suali
Var", "Atabeyler" adlı manzum piyesleri Bakü'de,
Moskova'da, Tiflis'te, Gence'de, Sumgayıl'da,
Sekide, Mingeçevir'de sahneye konulmuştur.
Gazete ve dergilerde deneme yazıları ve Azer-
baycan tarihinin bilinmeyen dönemlerine ail ilmî
makaleleri de neşredilmiştir. Cephedeki olayları
konu alan şiirleri "Bütün Milletlere", "Taleyin Töh-
vesi" adlı kitaplarda toplanmıştır.
Bir çok şiiri bestelenmiş bulunan şair ayrıca,
O. T. Şevçenko, İ. Franko, L. Ukrainka, M. Şeyh-
zade, Nekrasov, G. Abaşidze, İ. Eradze gibi şa-
irlerden tercümeler de yapmıştır.
Başlıca eserleri:
Dostlar gözleyir meni, Bakı, 1956; Qız üreyi,
Bakı, 1957; Yadına düşeceyem, Bakı, 1966; Züm-
rüd quşu, Bakı, 1973; Nabat xalanın çöreyi, Bakı,
1974; Qoca çobanın hekayesi, Bakı, 1979; Sen ba-
ğışladın, Bakı, 1979; Bir az möhlet isteyirem
ömürden, Bakı, 1981; Fikir eleme, Bakı, 1982;
Kimin suali var, Bakı, 1984.
 ŞİİRLER

(Çeşitli kaynaklardan seçmeler)

AYRİLIQ Bir gözellik itib duman içinde,

dünya imtahanmış, işleri ovsun.
Men seni heyatda daşa deyişdim, İlahi, bu qeder insan içinde,
torpağa deyişdim, mezara döndün. bir insan tapılmır söz demek olsun.
Men öz baharımı qışa deyişdim,
çınara dönmüşdün, hasara döndün. Fikirli qalxıram üzüyuxarı,
ne qeder yaxınsan, ne qeder uzaq.
Bir ana bend imiş bu ebediyyet, Teze ot göyerib örtür çığın2,
duydum buza dönen nefesim de, itirmek isteyir qebrini torpaq.
Anamı elimden alan tebiet gözü
götürmedi, aldı seni de. Mensiz damardın3 evde her defe,
dözümsüz olmuşdu gece-gündüzün.
Men bir xecaîetden çıxa bilmedim, Gedende deyirdin tez qayıt eve, bes
bu gizli derdimi açıq desem de. niye qayıdıb gelmirsen özün?!
Sene - sene layiq baxa bilmedim,
seni - sene layiq defn elesem de. Gözüm yolda qalıb, qulağım sesde,
gedibsen, qalmışam men qonaq kimi.
Yere söykediler mermer üzünü, Sen yerin altında, men yerin üste, -
qışqırdım dayanın, el sakladılar1. biz ayrı düşmüşük kök-budaq4 kimi.
Men özüm örterdim evde üzünü,
burda, qebris tanda torpaqladılar.
QAYI
Sen geldin, deyişdi heyatın özü,
getdi dadi-tamı, her şeyi getdi. "Birqjadın ömrünü girov5 qoymuşam, bir
Evi bezerdin ki, gözel görünsün, şair ömrünü yaşatmacf üçün".
evimin en gözel bezeyi getdi. Sara.

Gedib dost-qohumun qebri üstüne, Tek çeke bilmirem can ezabını,

gül-çiçek qoymuşuq ikilikde biz. sensiz üreyimi ezir aynlıq.
- Men sensiz ölerem! - demişdim sene, Men zengi basanda6 sen aç qapını,
Hamisi yalanmış, yaşadım sensiz. bextime çıxıbsan, qarşıma sen çıx.

- Sene sedaqetli bütün heyatım, - Tek senin sesine hesretem evde,

deyerdim, baxardın gülümseyerek. susub dinlesem de dostu, tanışı.
Seni qebristanda qoyub qayıldım, Oğul-qiz yanında men tekem evde,.
sedaqet şüarım bu imiş demek. başqadır heyatda heyat yoldaşı.

Bu gün qebristanda gecikib seher, Heyat çox sınadı xeyirde-şerde,

üstüne nur sepir qızıl dan yeri. Men dara düşende ilk heyanımsan.
Torpâq ot bitirer, ağaç bitlrer, Sen "Nabat xalnın çöreyi"nde de
burda daş bitirir qebristan yeri. menim Ferelı adlı qehremanımsan.

1. el çektiler, durakladılar 2. çığır, iz, patika 3. sıkılırdın, bunalırdın 4. kok ve dal 5. rehine 6-zile bastığımda
 Yayın istisinde1 - serin günlüyüm, TERCUMEYI-HAL
qışda - od nefesin heraret idi.
Menim meğrurluğum, erköyünlüyüm Döyüldüm demir kimi,
ancaq sene göre, sene göredi. döyüşde gerek oldum.
Yoğruldum xemir kimi,
Qayıt, adanılan tezeden tanıt, gördüler çörek oldum.
sehvimin2 üstünde danla, xelveti3. Ekildim torpaq kimi,
"Mensiz ne olacaq senin axırın?!" göyerdim, çiçek oldum.
-bir de tekrar ele bu heqiqeti. O qeder dandilar13 ki,
axırda gerçek oldum.
Evimin bezeyi, qayıt evime,
pencere, döşeme elece durur.
Ne qeder silirem, toz basir yene,
senin sildiyin tek heç temiz olmur. OĞLUMA CAVAB

Be'zen qohumlann yanır üreyi, Ne 'metdirse gözel şe 'r,

devirler gel çay iç, çörek ye herden4. şair olan qem de yeyir.
Senin bişirdiyin dadlı xöreyi5 S.Vurğun-
men tapa bilmedim6 o süfrelerden.
Soruşdu bir gün oğlum:
İlhamım, qelemim danışan deyil, - Ata, ağlamısanmı?
qayıt, öz gözümde itirem7 sensiz. Döyüblermi seni heç?
Unvan* menimkidir, Danlayiblarmı seni?
ancaq ele bil Söyüblermi seni heç?
özgenin evine gedirem sensiz.
Ne deyim indi oğlum,
Qoşa9 haaleylek yuvası olur, eşidersen sonradan, -
heç qaranquşu da tek qoymur heyat. özün ata olanda,
Bütün canlıların dünyası olur, bilersen ağlayıbmı,
-sen menim dünyamsan, gülübmü senin atan...
dünyama qayıt.

HEÇ NE İSTEMEYEN QIZ MÜBAREK

- Ata, güllü bir corab al, Tül örpeyin mübarek!

Heç ne daha istemirem. Beyaz donun mübarek!
Sen tülkülü bir kitab al, Medalyonun mübarek!
Heç ne daha istemirem. Boyunbağın, saatin,
Bir plaş10 al, iki bayraq, gülüşün, zarafatın,
bir qara zont11,bir ağ papaq. senin bütün heyatın,
Heç ne daha istemirem. mübarekdi, mübarek!
- Qızım, özge ne alım men? Mübarek olsun gülüm,
- Qırmızı lenfiz, yaşıl qelem. sen olan dünya gerek!
Heç ne daha istemirem.
<■

1. yaz sıcağında 2. halamın 3. gizlice azarla 4. arada bir 5. yemeği 6. bulamadım 7. kendimden geçiyonutı, kendimi kaybediyorum
S.adres 9. çifb 10. pardesü 11. şemsiye 12. kız çocuklarının taktığı kurdela 13. alay ettiler, küçümsediler
 YAŞAMAQ ÜÇÜN QIZ QALASI

Gel görüm, "Qız qalası" heqiqetdir

gel görüm, efsane yox!
gel görüm seni, Bu efsane xeyanetdir,
nece danxmışam bir qıhq üçün. eksine yox!
Sonra evinize ötürrem seni,
Azerbaycan torpağında,
qurbanın olaram yaxşılıq üçün.
ola bilmez diller töksün,
Yollar naxışlansın ayaq izinden, ya diz çoksun,
yüz günün sevinci bîr günde olsun. ata qızı qabağında.
Be'zi adamların qaçım gözünden, Üz qızına, balasına,
teki senin gözün üstümde olsun. doğma ciyerparasına
"Sevgilim ol", "arvadım ol" desin ata.
Xetrime deyibler yene qadasi, Bu lekedir hem ataya, hem övlada.
xetrim bilirsenmi, sığa] isteyir1, Bu lekedir menim üçün,
Menim üreyımde ilham ağrısı,
senin üçün,
ilhamsız keşlerden macal isteyir.
onun üçün, -
Efirde2 dünyanın son xeberleri, dik beşer üçün.
torun3 sesinde ne qeder evham4. Bes Namerd özü lekelidir bu şer üçün.
menim dünyamın son xeberleri? İşgalcinin,
özüm diktoruyam, gel sene deyim. düşmenin söz yarasıdir, edavetdir5.
Amma adı efsanedir, revayetdir.
Gel görüm, Onun adı,
gel görüm, Qız qaladi! -
gel görüm seni, Bu torpağın qızlığıdır,
nece danxmışam bir qıhq üçün, bakiredir.
Sonra evinize ötürrem sem,
seni görmeliyem yaşamaq üçün. Deye bilmez düşmen eli, nakeredir6!
Men şairem -
bu milletin oğlu menem.
AYAQQABILAR Men atayanı -
qız atası, haqlı menem.
Qapımizm ağzında Yansın düşmen, haqsız odur,
evvel ancaq ikiydi, yalan odur!
onlar da menimkiydi. Qiz qalası saxlayıb öz qizlığıni,
Dörd oldu sonra bir gün, durur yene,
Üç il keçdi seraser, qalan odur.
gah axşam, gah da seher
hey açılıb örtüldü
GİROV
bizim doğma qapılar.
Bir gün de altı oldu
hemin ayaqqabılar. Bilmirem, bir ömrü yaşamışammı,
İkisi ber-bezekli, ya heç yaşamağa başlamışammı?!
dördü bezeksiz oldu. Belke yüz ilim var hele qabaqda7,
Artdı ayaqqabılar, belke birce heftem qalıb o vaxta.
sonra da sekkiz oldu.
Keçir günler, hefteler, Deyirler söz qalır dünyada yalnız,
yaş üstüne gelir yaş. geldi-gederiyik qalan hamımız8.
Kiçik ayaqqabılar Deye bilmişemmi qalan söz olsun,
büyüyür yavaş-yavaş. adımla çekilen filan söz olsun.
l-r

1. okşanmak isler 2. ekranda 3. spikerin 4. kuruntu 5. düşmanlığıdır 6. kim oluyor ki 7. Önde, ilerde 8. hepimiz
 Adım Nerimanın adıdır ne qem, Kesir qabağımı gah sis, gah duman,
o şöhret qazanıb getdi bu ada. gözümde yorğunluq, saçlarımda den.
Şöhretli bir adı yasadan menem, qalxıram, daş qopur ayağım altdan,
şöhretsiz olan da menem dünyada. dağ mene söykenir, men dağa herden.

Adlar yolumuza çıraq olurlar, İller pillelermiş1 bizden öteri,

yolların menzili kese olmayır. yollara gah bürkü, gah şaxta düşür.
Bir söz qezasında helak olurlar, Şöhretin sevinci, yaşın kederi
bu ömür - her ömre nesib olmayır, ters kimi ikisi bir vaxta düşür.

Ürekdir bu eşqle qaynayıb-daşan, Keçir icazesiz2 ömrün şeddim,

sinemde çırpınır alışmaq üçün. keçirdir bizi de alovdan, oddan.
Bir insan ömrünü girov qoymuşam, Sağlamlıq, gözellik leyaqetini alır
bir şair ömrünü yaşatmaq üçün. elimizden yaş soruşmadan.

Ah, zirve hardadır3, göresen harda?

nedir men getdiyim bu çığır, bu iz?!
ZİRVE Men de bir zirveyem aşağılarda, ne
men zirvesizem, ne zirve mensiz.
Zirveye qalxıram dolama yolla,
bu yol eziyyetdi, tamaşa deyil. Gedirem... illere sorağım4 düşür,
Qalxıram tedbirle, hissle, ağılla insan öz-özünden ayrılır demek.
zirvenin menzili birbaşa deyil. Yuxan baxıram - papağım düşür,
aşağı baxıram - gözümden eynek5.

l.basamaklarmış 2. izinsiz 3. nerdedir 4. sesim, izim, haberim 5. gözlük