İsa İsmayılzade

(Oarayazı-Gürcistan, 1941)

Mustafa oğlu İsa İsmayilzâde Gürcistan'ın
Aran Borçalı'sında Qarayazı (şimdiki Qarabani)
bölgesinin Qarayazı kasabasında, Bozoğlanlı oba-
sından bir kolhozcu işçi ailesinde doğdu. Qor-
dobani Azerbaycan ortaokulunu bitirdikten sonra
Baku Üniversitesi Filoloji Fakültesine girdi.
Öğrencilik yıllarından itibaren şiire ilgi duy-
muştur. İlk şiiri 1%4'te Azerbaycan Dergisinde ya-
yımlandı. 1964-66 yılları arasında Azerbaycan Baku
radyosunun çocuk bölümünde, daha sonra güzel sa-
natlar bölümünde redaktör olarak çalıştı. Edebiyat-
ince sanat ve Ulduz dergilerinde şube müdürü ve
redaktör olarak çalışan İsa İsmayilzâde halen Azer-
baycan Dergisi'nin baş redaktör yardımcısıdır.
Şiir ve manzum hikâyeleri çeşitli Türk leh-
çelerine ve yabancı dillere çevrilmiştir.
Başlıca eserleri: "Ulduzların ad günü", Bakı,
1968; "İşıqh yarpaqlar", Bakı, 1972; "Torpaq neğ-
mesi", Bakı, 1977; "Ömrümden keçen qatar", Bakı,
1980; "Salam Yer küresi", Bakı, 1982; "Anamla
sohbet", Bakı, 1984; "Bir ömürlük gece", Bakı,
1989; "Seçilmiş eserleri", Bakı, 1991;

ŞİİRLER
(Çeşitli toplulardan seçmeler)

Ay ana, ay ata, ay doğma oba, Ogey0 oğullara inanma, Veten,

siz mene, Dar ayaqda seni satacaq onlar.
siz mene bir ömrü halal eleyin. Ogey oğullara çox yanma, Veten,
Geyılmiş, köhnelmış başmaq10 şayağı11
Bugün gelmesem de gelerem sabah - Seni harda geldi, atacaq onlar.
siz mene bir ömrü halal eleyin.
Sinesine döyüb "Veten!" deyene,
Mürgülü1 çöllerden uzaq düşmüşem, Mertebe-mertbe kürsülerinden 12
tesbehli ellerden uzaq düşmüşem, Adını saqqız tek her çeyneyene
ixtiyar illerden qaçaq düşmüşem, İnanma, Veten,
siz mene, siz mene bir ömrü halal eleyin. Sene oğul olmaz elelerinden...
Başına fırlanıb her axşam, seher
Elimi uzatsam-elimmi çatar, İstisi-soyuğu heç bilinmeyen
Boğazdan yuxarı söz deyecekler.
qışqirsam2 - yolların qulağı batar,
geceler yuxumdan şütüyer3 qatar - Namerd xenceridir, uyuyor qında,
siz mene, Sıyrıb küreye sancıla biler.
siz mene bir ömrü halal eleyin. Zeherli gülledi, qalıb dabanda,
Bir göz qırpımında açıla biler13.
Çekmelerim4 her gün yol udur - desem, Ana südıi kimi halal saydığın
ayağımın üzü yoladır - desem, Havanı, suvunu, duz-çöreyini
gözlerim hesretle doludur - desem, Bir gün de başına qaxacaq onlar.
siz mene, siz mene bir ömrü halal eleyin. Halal ca, doğmaca övladların var,
5 6 Senin qoşa-qoşa qanadların var,
Her gecem qıvrılar söz soragında , Qurban gede biler senin yolunda;
nece yoxuşum var ağ varağımda, Araz bir oğlundur, Kür bir oğlundur,
bir damın altında, Kür7 qırağında8 Qoşqar bir oğlundur, Şahdagbir oğlun.
siz mene,
sîz mene bîr ömrü halal eleyin... 1976. Seni öpe-öpe ezizlemeye
Çay oğul qolları açılıb gelir.
Veten dirseklenib dincelsin deve,
Dağ oğul vüqarla ucalıb14 gelir.
Ögey oğullara inanma, Veten,
Ögey oğullara çox yanma, Veten,
Sene oğul olmaz elelerinden15...

1. yarı uykuda 2. bağırsam 3. kaçar 4. aycık kabılar m 5. kıvrılır

6, somasında 7. Kür (yer adı) fi. kıyısında 0. üvey 10. ayakkabı 11. gibi
12. çiğneyene 13..saplanabilir 14. yükselip 15. öylelerinden
 VAXTLA UZLAŞMAĞI BACARMAYANDA1. "HARDASA? BİR UMID YAŞAYIR"
SİLSİLESİNDEN
Vaxtla uzlaşmağı bacarmayanda Birinci şe'r
birce2 saatlığa, birce günlüye,
Susacağam, susacağam
Heç olmazsa, birce solgun sevinçliye
lal8 olunca...
özümden redd olmaq isteyirem men, Sonra,
özümden redd olmaq çetindir, çetin!... qelem-kağız götürüb
qehqehe çekeceyem -
Vaxtla uzlaşmağı3 bacarmayanda buludlar serxoş bade kimi toqquşunca,
prospektlere çıxan yüzüncü mertebede
görünmez ağırlara, pencere şüşeleri çilik~çiIik9 olunca,
yeraltı keçidlere, Hardasa, idas salonlarında
vaxtdan sedeqe uman işıqlar titreyib infarkt olunca10,
tebessümlü fağırlara yaltaqlarn bayılınca,
qranit sedd olmaq isteyirem men - serxoşlar ayılınca...
qranit sedd olmaq çetindir, çetin!...
AXŞAMLAR
Vaxtla uzlaşmağı bacarmayanda,
vaxtla dil tapmağı bacarmayanda, Bu axşam o axşama
tanış professorun Oxşayacaq12 yene de.
qocalmış4 eyneyinden5, Gelib mene qovuşacaq,
anamın güeyinden, Üedib sene qovuşacaq
maşın qovhaqovundan, bu axşamın uzunluğu,
birinden, beşinden, yüzünden, Bu axşamın eni de.
vesiyyetden nesihetden
redd olmaq, redd olmaq isteyirem men - Gözlerimden keçecek,
anamın gileyinden, Siqaret qutusundan,
Külqabından keçecek
birinden, beşinden, yüzünden,
Bu axşamın uzunluğu.
vesiyyetden, nesihetden redd olmaq çetin...
Axşamları birer-birer
Vaxtla uzlaşmağı bacarmayanda Bir-birine vuracağam -
seheri er-esebi, Tenhalığı alınca.
kendler-yuxulu, Ayrılığın ayağını
tebessümler-solğun, Keher13 kimi çidarlayıb14
yağışlar-ölü... Boşluqlara salınca...

Vaxtla uzlaşmağı bacarmayanda Ulayacaq15 hardasa

ilbizler6 kimi Bir yalquzaq16 tenhalıq.
Gözümüzden, könlümüzden
çekilib könlüme susmaq isterem...
Uzaq-uzaq tenhalıq.
Bax,bele!
Saatiniz neçedir, Senin saçın uzun idi,
vaxtla uzlaşmağı bacarmayanlar, Dodaqların qalın idi,
vaxtla dil tapmağı bacarmayanlar?... Baxışlarm derin idi.
İsin17 indi18, qızm indi
Ayrılığın oduna.
Qovrul indi, inle indi
Tenhalığın elinde...

I. beceremediğinde 2. bir tek 3. karşılıklı anlaşmayı 4. eskimiş 5. gözlüğünden 6. salyangozlar 7. bilinmeyen bir yerde 8. dilsiz 9. parça parça
10. kesilince II. dalkavuklar 7. benzeyecek 8. açık kestane at 14. kazığa bağlayıp 15. inleyecek 16. kurt 17. ısın 18. şimdi
 Qapınızda çinarlar Bir gün Qarayazı düzenliyinden
Uzanacaq illerle, Bir qatara minib Bakıya geldi,
Gözlerin de derinlikden Güneş şaxıyanda12 üstüme düşdü -
Usanacaq illerle. atamın kölgesi mene qarışdı.

Üfütjlerde dan sökülür1 - Atamın kölgesi birce qarışdı,

Sökülecek2 hesretim, atamın kölgesi mene qarışdı...
Menim şexsi işime, Neyleyim axı - kölge ütülemek,
Üreyime içime kölge uzatmaq,
Tikilecek hesretim. kölge yelpiklemek'13, kölge yaşatmaq,
kölge ezizlemek gelmir elimden...
Az gederem, üz gederem,
Dere-tepe, düz gederem, GÜLLELER DEMEDİ...
Yüyürerem3, yüyürerem,
Dere kimi gecelere enerem4, Davadan qayıimayan divanlara
Tepe kimi axşamları aşaram,
Axşamların üstünden, Geldiler... geldiler fit çala-çala14,
Ayrılığın üstünden Getdiler atları çimizdirmeye15 -
Atlanmağa çalışaram. bizi aparmadılar.
Qulançar1£ı yığmağa, moruq17 dermeye18
Bu axşam o axşama bizi aparmadılar.
Oxşayacaq yene de.
Gedib sene qovuşacaq, Yalvarıb-yaxarıb dil tökende biz
Gelib mene qovuşacaq Onlar üstümüze od elediler,
Bu axşamın uzunluğu, qışqınb-tepinibı-)hedelediler20:
Bu axsamın eni de... "Hele uşaqsınız/ ne yaşınız var!..."

Bir gün xeber geldi: dava başlanıb...

Onlar esgerliye çağınldılar,
BİR QARIŞ KÖLGE Ne tütek çaldılar, ne fit çaldılar,
Fikirli oldular, ağır oldular...
Toyuqlar5 bir çimdik darıdan ötrü,
serçeler bir parça kölgeden ötrü, Yola salanlara21 qoşulanda biz
serin bir ümidden, "belke"den ötrü Yalvarıb-yaxarıb dil tökdü onlar:
ora& vurnuxanda7/ bura qaçanda "Qayıdın... qayıdın, geri qayıdm,
atamın terlemiş, duzlu kölgesi Qayıdın atları çimizdirmeye,
bir qarış olardı... Qulançar yığmağa, moruq dermeye..."

Atanımı terlemiş sözlü kölgesi ele Biz getdik atları çimizdirmeye,

o zamandan birce qarışdı. Qulançar yığmağa, moruq yemeye.
O terlemiş kölge, o duzlu kölge ele Düşüb arxamızca geldi uşaqlar,
o zamandan, ele o günden Dilimiz gelmedi bir söz demeye.
pençeyi8, köyneyi9, üreyi kimi
qırış-qırışdi. Onların yoxluğu düşdü araya,
Oyunlar, meclisler qaldı yanmçıq.
Neyleyim axı - Toylar da seyreldi, toyxanalar22 da,
Kölge ütülemek gelmir elimden... Aşiq da havanı çaldı yarımçıq.

Nevesi10 - Kendimiz yamanca aralanmışdı,

hevesi böyüdü, amma atamın Yaman korun-kortın23 yanırdı ocaq.
kölgesi heç boy atmadı, heç Bir ağzıgöyçek24 de qaralanmışdı:
esgerliye de aparmazdılar11. "Deyesen... gedenler qayıtmayacaq..."

1. tan atıp 2. dağıtılacak 3. koşuyorum 4. iniyorum 5. tavuklar b. o yere 7 boşuna gidip 8. ceketi 9. gömleği 10. torunu 11. götürmezdiler
12. kuvvetli tesir yaptığında 13. yelpazelemek 14. ıslık çala çala 15. sulatmaya 16. yenilebilir yabani bir bitki 17. ahududu 18. toplamaya
"19. bağırıp-çağınp 20. korkuttular 21. yola koyulanlara 22. düğün meclisleri 23. kor halinde 24. güzel.
 Mermiler, gülleler fit çala-çala Payız öz fikrinde qalsın deyirem,
Cuvar Cavad kimi qovdu onları. deniz qüssesini çırpsın sahile.
Ketmen1 vura-vura, ot çala-çala Ne qeder ki, külek qalxmayıb hele -
baxdıq yollara... yarpaqlar fikrinden ölsün deyirem...
Desinler: ağacdan ahb özünü,
Getdiler, getdiler Berline sarı2, desinler: budaqdan asıb özünü...
Getdiler... getdiler ölüme sarı...
Qelpeler3 demedi, geri qayıdm, OYUNCAQSIZ UŞAQLIĞIM
Lüleler4 demedi, geri qayıdın.
Gülleler demedi, geri qayıdın, Menim oyuncağım olmayıb lıeç vaxt...
Hele uşaqsınız, ne yaşınız var... Herden9 kövrelende10, uşaqlaşandaıı/
yalancı temkinden, ne bilim neden
beşçe addımlığa uzaqlaşanda
YARPAQ ODASI Özüme oyuncaq almağım gelir...

Camal Yusifoğluna Yapışıb elinden körpeliyimin

"Uşaq alemine" çekmek isterem...
Payızda ağaçlar fikirli olur...
Fikirli-fikirli susar yarpaqlar, günlerin bir gününde balaca
fikirli-fikirli göye sovrular. İsaya mağazalardan bir qucaq
Başımın üstünde buludlar ağlar - sevine alam.
mene ağlamağı kim öyredecek?.. Ciblerine, papağına, qoynuna
qonşudan oğurlanan12
Payızın fikrim bilmek istesen, alma evezine13, armud yerine
gerek ağaç olasan, gerek yarpaq sevine dolduram.
olasan, gerek budaq olasan...
Sonra uşaq xeyalım
Deniz de fikirli, qağayılar da,5 uçub gede kendimize.
fikirli-fikirli yağar yağışlar. Plasmas sevincinden,
Bütün illerimi, qayğılarımı plastilin ferehinden,
duygulu evime yığar yağışlar. bir de rezin14 şadlığından
paylaya uşaqlara.
Denizin fikrini bilmek istesen, "Zim" balası ilişib tozlu yolda qalanda,
gerek dalga olasan. "teyyarenin" qanadını
Yağışın fikrini bilmek isteseiv decel15 eller, sertbudaqlar "yolanda" -
gerek bulud olsasan. gerek menden incimesin
illeri yeniden görmek istesen, görmemiş uşaqlığım...
gerek vaxt olasan, saat olasan... Menim oyuncağım olmayıb heç vaxt...

Ovçu6 güllesinden diksiner7 gece, Oyuncaq yollara asfalt çekilib,

fikirli-fikirli yol geler seher. oyuncaq arxlar da çoxdan quruyub.
Yenİyetme qızlar seksener gece, Oyuncaq ağaçlar çoxdan qarıyıb -
seheri gözleyer, dozer8 birteher. yandırılıb sobalarda...

Gecenin fikrini bilmek istesen, Sevine oyuncağım olmayıb heç vaxt...

gerek ulduz olasan. İndise herden
Qızların fikrini bilmek istesen - mene qonaq16 gelir oyuncaq sevine,
kövreklik olasan, ürek olasan... bir ürek,
bir otaq17, bir qucaq sevine...

1. çapa 2. doğru 3. kopuk parçalar 4. namlular 5. martılar 6. avcı 7. tiksinir 8. tahammül eder 9. bazen 10. gevşediğimde II. çocuklaştığımda
12. çalınan 13. yerine 14. lastik 15. yaramaz 16. misafir 17. oda