Elağa Vahid
(Baku, 1895-Bakû, 1965)
Elağa Vahid İskenderov, 15.10.1895 tarihinde,
Bakü'de, bir marangoz ailesinin çocuğu olarak
dünyaya geldi. Babasının adı Mehemmedgulu'dur.
Daha küçük yaşlarda ana-babasmı kaybetmiş,
tütün fabrikasında işçi, marangoz yanında çırak
olarak çalışmıştır. 1914-1915 yıllardan itibaren "Ba-
siret", "İgbal", "Tereqqi", "Babayi Emir" gibi dergi
ve gazetelerde boy göstermeye başlamıştır. Mizahi
yazılarını, gazel, meyxana ve kısa hikayelerini
"İgbal", "Zehmet", "Bayrağ-ı Edalet", "Besiret",
"Tuti", "Mezeli" gibi gazete ve dergilerde ya-
yınlatmıştır.
Vahid'in üslubundaki mizah ve lirizm, 1920
nisan ihtilalinden sonra da devam eder. Şair,
"Kommünist", "Maarif ve Medeniyyet", "Şerg Qa-
dmı", "Yeni Yol", "Genç İşçi" ve benzeri yayın
organlarında sık sık görülmeye başlar, ikinci
Dünya savaşının ağır yıllarında, propaganda
komitelerinde yer alarak köy köy, fabrika fabrika
dolaşır ve halkı faşizmle mücadeleye çağırır.
1928-1936 yıllarında "Kommünist" gazetesi re-
daktörlüğünde edebi işçi, Azerbaycan Devlet Neş-
riyati'nda musahhih olarak çalışır, sanat faaliyetine
ömrünün sonuna kadar devam eder. Klasik Azer-
baycan edebiyatından Nizami, Xaqani, Feleki ve
Nevai şiirlerinden tercümeler yapar. 1959 yılının
ekim ayından sonra emekliye ayrılır ve "Emek
igidliyine göre" madalyasi ile taltif edilir.
1965 yılının 30 eylülünde, Bakü'de vefat etmiş,
"Fexri Xiyaban"da defn edilmiştir.
Başlıca eserleri:
Tamahın Neticesi, Bakı; Orucov Gar-
daşlarının Elektrik Metbeesi, 1916; Meyxana,
Bakı; Azerneşr, 1922; Meyxanalar, Bakı, 1925; Qe-
zeller, Bakı, 1939,42,44,45,54,56,61,64; Seçilmiş
Eserleri, iki ciltte, I. Cilt, Bakı, 1975; Seçilmiş Eser-
leri, Bakı, 1982.
Kaynakça:
1 - Azerbaycan Sovet Edebiyati Tarixi. I-II.
Ciltler. Bakı, 1966-67.
2 - Azerbaycan Sovet Edebiyati Tarixi. Bakı,
1988.
3 - Nuru Oğlu Memmed. Eser ki Qaldi Ca
nanda. Bakı, 1983.
 QEZELLER

(E.Vahid. "Seçilmiş eserleri" kitabından, Bakı, 1982.)

Könlüm yene bülbül kimiı şeydayi2-vetendir,

Mecnun eden aşiqleri Leylayi-vetendir.
Yüzlerle gözel aşiqi olsam da men, amma
Qelbim yene de aşiqi-sevdayi3-vetendir.
Dünyaya gözellik veren, elbette, Güneşdir,
Ondan da gözel xelqe tecellayi-vetendir.
Qoymaz4 bu müqeddes yere biganeS toxunsun,
Her kes ki, sedaqetlidir, ebnayi-vetendir.6
Te'rifi-behişt7 eylemesin xelqime heç kes,
Cennet de, behişt de bize sehrayi-vetendir.
Vahid, ele zenn eyle ki, men Yusifi-esrem,
Me'şuqe mene eşqi Züleyxayi-vetendir.
Könül, vefasız olan nazlı yare yalvarma!
Ne e'tibar ona, bie'tibare yalvarma!
Darıxma8, yaxşı-yaman9 - ruzigarımızio keçecek,
Bu beş gün ömre göre ruzigare yalvarma!
Senin de bir gün olar novbaharmn, ey bülbül,
Bu zövqsüz, bu sefasız bahare yalvarma!
Düşende müşküle, bir ehli-hale derdini de,
Elacm ondadır, ondan kenarel2 yalvarma!
Feqire, acize, mezlume ehtiram eyle,
Eduyei3, qaniçene, zülmkare, yalvarma!
Veten yolunda ölüm merd üçün seadetdir,
Heyat üçün feleki-kecmedareU yalvarma!
Müxalif ehline baş eyme, sen de Mensur ol,
Heqiqet üste çekilsen de dare, yalvarma!
Ne oldu dövleti-Cemşid, mülki-İskender?
Ne tacidareis, ne bir şehriyarelö yalvarma!
Eğer heyatmı, Vahid, xoş etmek istersen,
Ne gül cefasını çek, ne de xarel7 yalvarma!
Bütün gözelliyi tanrım o servnazeis verib,
Ol her ne etse, tebiet ona icaze veribl9.
Ol ahu gözlü meni, qorxuram, xetaye sala
Ki, fitnesile çox aşiqleri güdaze verib20,
Eyildi secdeye, mehrab gördü qaşlarını,
Odur ki, ehli-riya2l meylini namaze verib.
Gülerdi qırx gözel eşqile, ağlayardı Xezer,
Hemin22 o zövqü sefanı Küre, Araze verib.
Cemali Yusife, cahü celali23 Mehmude,
Kemalü me'rifeti24, sirri var, Eyaze verib.
Gözellik aleminin şehriyarıdır bu peri,
Buna bu selteneti-hüsni25 indi taze verib.
Bu feqrimiz bize, Vahid, böyük seadetdir,
Zemane, servet ağır yükdür, annamaze verib.
Gözelim, el duyar axır, mene az qaş-göz ele!
Bir de aldanmaram, ölsem de, vefasız gözele.
Alacaqsan, bilirem, canımı min naz ile,
Çox gecikdirme, gülüm, her ne bilirsen, tez ele!
Çıx çemen seyrine, bülbüller ölür derdinden,
Xeste aşiqlerinin ruhini güldür, tezele.
Naz ile gül, bizim ellerde de güller gülsün,
Solsun eğyarın26 açılmış gülü, dönsün xezele27,
Bu gözel ölke yetirmiş28 bu melahetde29 seni,
Her periçün30 bu seadet, bunu bil, düşmez ele.
İnciyib3l menden, eşitdim, o gözeller gözeli,
Aramız belke bu günlerde, güman32 var, düzele.
Deli ceyran kimi naz ile o süzgün baxışm
Vahidin şövqünü artırdı bu şirin qezele33,

1. gibi, kadar 2. çılgın, şaşkın, düşkün 3. görünme, belirme; görünüş 4. bırakmaz- izin vermez, imkan vermez 5. yabancı 6. vatan
evlatlarıdır 7. cenneti tanımlamak, tasvir etmek 8. sıkılma, canın sıkılmasın 9. iyi-kötü 10. zamanımız, devrimiz 11. ilkbaharın
12. başkasına 13. düşmana 14. eğri, ters dönen feleğe 15. taç giyene, padişaha, hükümdara 16. padişaha, hükümdara 17. di-
kene 18. servi gibi salınarak yürüyen uzun boylu sevgiliye 19. izin vermiş, ruhsat vermiş 20. eritmiş, mahvetmiş, yakmış 21. iki
yüzlü, riyakar kişiler 22. bu 23. büyüklük rütbe ve mevkiim 24. olgunluk ve bilgiyi 25. güzellik saltanatını 26. yabancıların,
başkalarının 27. güz yaprağına 28. yetiştirmiş 29. güzellikte, yüz güzelliğinde 30. peri gibi güzeller için 31. alınmış, da-
nlmış 32. zan, şüphe 33. ceylana, geyik yavrusuna
Öreyimde o qeder sevgi varımdır Vetene,
Nece ki, bülbüli-şeyda olur aşiq çemene.
İndi Feryadı gerekdir men olaydım bu günün,
Çünki men aşiqem her Xosrovi-şirinsüxenel.
Ger Züleyxada vefa olsa idi alemde,
Cövrler qılmaz idi Yusifi-gülpirehene2.
Qan olur lale kimi eşqde aşiq qelbi
Her baxan Iehzede3 bir dilberi-qönçedehene4.
Ey könül, qan olasan, eşqe meni sen saldın!
Senden oldu, o periçöhres cefa qıldı mene.
Teki,6 ey gül, sene fexr eyle ki, aşiq men olum,
Yoxsa eskilmerem7 her dılberi-nazikbedene.
Nola, Vahid, azacıq sakit ola8 meclisimiz,
Şur9 destgahınıio biz xahiş edekll tarzenel2.
Ey gül, meni sen istesen, ömrüm heder olmaz!
Sulh olmasa, övladi-Veten bexteverl3 olmaz!
Azadeliyil4, sülhü sevirler bizim eller,
Bir yerde ki, sulh olsa, o yerden zerer olmaz!
Odlar Vetenin nazlı gözeller bürüyübdür,
Ellerde mesel var ki, gözelsiz seher olmaz!
Ahim odu, belke, elesin qelbine te'sir,
Neysan suyunulS içmese, daşdan göherl6 olmaz!
Her lalerüxün30 şe'm31 kimi eşqine yandım,
Bir lehze xeber tutmadı pervaneliyimden.
Divaneyi-eşq olmağa her kim heves etse,
Evvelce gerek ders ala rindaneliyimden32.
Vahid, men o xakem33, yene meyxanede bir gün
Bir zövq yeter aleme peymaneliyimden34.
Gözeller içre sen, ey mahipare35, bir denesen,
Gözellerin gözüsen, zülfü qare, bir denesen.
Gülüzlü, nazlı senemler36 düşer qedemlerine,
Bu çeşmi-mest37 ile qılsan işare38, bir denesen.
Sen olmasan, meni hicran qemi helak eyler,
Şikeste39 könlüme alemde çare bir denesen.
Zemane ehline meşhursan gözellikde,
Bu sirr gizli deyil, aşikare bir denesen.
Reqibi qoyma yaxm vesline, xeyanet eder
Ki, qorxuram seni çeksin kenare, bir denesen.
O zövqü dövleti-dünyaya vermerem, herden40
Meni-feqire de qılsan nezare, bir denesen.
Gözl heyatmı, Vahid, fenaya4i serf etme,
Seni zemane yetirmez dübare42, bir denesen.

Hicran gecesi men çekeni çekmesin eğyari7,

Zennimce, qiyamet günü bundan beter olmaz!
Zülfün üzünü tutsa da, göyçekliyinlS artır,
Zulmet geceler olmasa, aydın seher olmaz!
Vahid, sene, qem çekme, reqabet eden olsa,
Min göl qovuşa bir yere, behri-Xezerl9 olmaz.
El düşdü bütün heyrete divaneliyimden,
Sirrin demedim bir kese20 merdaneliyimden2l,
Xakisteri-eşqem22, mene tehqir23 ile baxma,
Min genc24 çıxar zahire25 viraneliyimden.
Mecnun kimi men barigehi-eşqi26 beyendim,
Keçdim bu temenna27 ile şahaneliyimden28.
Mexmur gözün fikri ile bade çox içdim,
Bir kimse zerer görmedi mestaneliyimden29.
DAD ÇEKMEKDEN43
E.Müznibe nezire
Tükendi ömrümüz millet yolunda dad çekmekden,
Çoxaldı derdimiz min dad, min feryad çekmekden.
Cavan44 iken qocaldıq, getdi, heyfa45, ömrümüz bade,
Ne camin46 neş'esin gördük, ne olduq maüi-bade47,
Qeminden milletin şebruz48 geldik dadü feryade
Tükendi ömrümüz millet yolunda dad çekmekden,
Çoxaldı derdimiz min dad, min feryad çekmekden.
Şerabi-eşqi-milletle, hezar efsus49, mest olduq,
Görüb ezbesSO cefa daşın, sürahiteksi şikest olduq,
Düşüb qem hebsine, zenciri-cehle52 payibest53 olduq,
Yıxıldı ol zaman evmiz ki, biz milletperest olduq,
Tükendi ömrümüz millet yolunda dad çekmekden,
Çoxaldı derdimiz min dad, min feryad çekmekden.

1. tatlı sözlü Husrev'e 2. gül gibi kanlı gömlekli Yusuf'a 3. anda, zamanda 4. gonca ağızlı güzele 5. peri yüzlü güzel 6. yeter ki,
elverir ki 7. eksik olmam, eksilmem 8. sessiz, sakin olsa 9. gürültü, şamata 10. tezgahını 11. isteyelim, dileyelim, rica edelim
12. tar çalan sanatçıya 13. bahtlı, talihli 14. hürriyeti, bağımsızlığı 15. Nisan yağmurunu 16. inci, cevher 17. yabancılar, baş-
kaları 18. güzelliğin, şirinliğin 19. Hazar denizi 20. kimseye, kişiye 21. mertliğimden, yiğitliğimden 22. aşk külüyüm 23. aşa-
ğılama, hor görme 24. hazine, servet 25. ortaya çıkar 26. aşk makamını, aşk divanım 27. istek, dilek 28. mükemmel olu-
şumdan, hükümdarla ilgili olmamdan 29. sarhoşluğumdan 30. lale gibi kırmızı yanaklı güzelin 31. mum 32. dünya işlerine
kayıtsızlık duyuşumdan 33. toprağım 34. kadeh yapımında kullanılan toprak oluşumdan 35. ay parçası gibi güzel sevgili 36.
put kadar güzel sevgililer 37. sarhoşça bakan göz 38. işaret edersen 39. kırık 40. bazen, ara sıra 41. boş yere, boşa 42. tekrar-
ıkinci defa 43. imdat istemekten, feryat etmekten 44. genç, delikanlı 45. yazık ki, heyhat, vah 46. içkinin, kadehin 47. içki müp-
telası 48. gece gündüz 49. binlerce defa yazık, eyvah, vah 50. çok miktarda, haddinden fazla 51. sürahi gibi 52. cehalet zincirine
cahillik bagma 53. ayağı bağlı olduk, bağlandık
O kes ki, isteyir möhnetde olsun canı asude,ı
Gerekdir milletinin olmasın fikrine alude,2
Xelilüllahı yaxsm ateşi-bidadi3 Nemrude,
Bizimtek4 olmasın viraneler küncündes qayqude,
Tükendi ömrümüz millet yolunda dad çekmekden,
Çoxaldı derdimiz min derd, min feryad çekmekden.
Qemi-millet bizi mehrum qıldı öyşü işretden,6
Yedi-ümmidimiz7 qet oldu axır malü dövletden,
Qurtarmaq emri-müşküldür bu qedri derdü
möhnetden,
Cahanda görmedik bir faide, efsus8 milletden,
Tükendi ömrümüz millet yolunda dad
çekmekden,9
Çoxaldı derdimiz min dad, min feryad çekmekden.
Kenare almadıqio şövq ile bir dem nazlı cananı,
Ne olduğ Sonya yarın bir gece izzetli mehmanı,
Ebes çekmekdeyik dünya üzerinde derdi-bicanı,ıl
Qerez,l2 bihude serf etdik bu ömrü, şanlı dövranı,
Tükendi ömrümüz millet yolunda dad çekmekden,
Çoxaldı derdimiz min dad, min feryad çekmekden.
Zülfün götür üzdenl3 dedim, ol mehi4 seke
düşdü,l5
Ayine kimi könlüne, gördüm, leke düşdü.
Ebrulerinel6 diği7 dedim, qanımı tökdü,
Qan eylememiş ger ne böyük me'rekeis düşdü!
Bildim ki, meni öldürecek naz ile ol şux,
Bu vahimedenl9 qelbime min sekseke20 düşdü.
Cövr etme, dedim, aşiqine rehm ele, ey gül,
Çox zülm eden axırda gelib pis2i köke düşdü.22
Zahid mene terk eyle, dedi, badeyi-nabı,23
Bir söz dedi, yüz defe başından yeke düşdü.24
Gah könlümü ister ala qemzen, gehi çeşmin,25
Biçareni ger bir nece çekhaçeke26 düşdü.
Vahid ne qeder ince qezeller demiş, amma
Başdan-başa bu bir qezeli mezheke27 düşdü.
Herden28 ki, naz edir mene canan, xoşum gelir,
Naz eyledikçe könlüm olur qan, xoşum gelir.
Menden küsüb, acıqlı baxır sevgilim mene,
Canım ola o gözlere qurban, xoşum gelir.
Bir an reqibi görmeye yoxdur gören gözüm,
Öz yarım incidir meni her an, xoşum gelir.
Zehlem29 gedir nigarime30 baxdıqca özgeler3l
Saymır raqibi ol güli-xendan, xoşum gelir.
Mümkünse, bir gözel sev, onun mübtelası ol,
Gördükde her gözel deme: - Bundan xoşum gelir.
Gül bülbül ile olmalıdır, xar32 xar ile, Yar
olsa bir qız ile bir oğlan, xoşum gelir.
Vahid, veten gözellerinin mübtelasıyam,
Dönmüş behişte33 Azerbaycan, xoşum gelir.

1. rahat, gailesiz, dinç 2. bulaşmış, bulaşık 3. zalimlik ateşi 4. bizim gibi 5. köşesinde 6. yiyip içip eğlenmeden 7. ümit eli-
miz 8. yazık ki, eyvah 9. imdat istemekten, feryat etmekten 10. kucağa almadık, kucaklamadık 11. manasız, yersiz, boş dertli, sı-
kıntıyı 12. maksat, niyet 13. yüzünden al, yüzünden kaldır 14. ay yüzlü sevgili 15. şüpheye düştü 16. kaşlarına 17. kılıç
18. savaş meydanı 19. kuruntudan, vehimden 2O.endişe, telaş 21. çirkin, fena, kötü 22. vaziyete düştü, duruma düştü 23. saf,
katıksız içki 24. Büyük konuştuğu için sözünün altında kaldı. 25. göz 26. çekiştirmeye düştü 27. komik duruma düştü
28. bazen, ara sıra 29. intikam, öç alaşım gelir 30. sevgilime 31. başkaları, yabancılar 32. diken 33. Cennete