Ehmed Cemil
(Erivan, 1913- Baku, 1977)
1913 yılında, Erivan'da, fakir bir esnaf çocuğu
olarak dünyaya geldi. İlk ve orta tahsilini Gence'de
görmüştür. 1933 yılında, Bakü'de, Devlet Pedagoji
Enstitüsü'nün Dil ve Edebiyyat Fakültesi'ni bi-
tirmiş, Şamxor ve Gence şehirlerinde öğretmenlik
yapmıştır.
1928 yılında "Qızıl Gence" mecmuasında ya-
yınlanan "Gözel Qafqaz" şiiri ile dikkatleri üzerine
çekmiştir.
İkinci Dünya Savaşi'na iştirak etmiş, 1943 yı-
lında cepheden döndükten sonra "Edebiyyat Ga-
zeti" redaksiyonunda çalışmış, "Azerbaycan" ve
"Ulduz" dergilerinin baş redaktörü olmuş, "He-
diyye" adlı ilk lirik şiirler kitabı 1942 yılında ya-
yınlanmıştır.
Hassas, lirik, peyzaj ustası ve vatan şairi ola-
rak, sanat gücü daha ziyade savaş yıllarında be-
lirgin hale gelmiştir. Onun "Can Nene Bir Nagıl
De", "Meni Yada Salının", "Bextiyar", "Moskva",
"Açıl Ey Seher", "Nişan Uzüyü" ve başka şiirleri
var.
Şairin kaynak suyu gibi saf, duru şiir dili ve
şiir ilhamı hakkında, 1943 yılında, Samed Vurgun
şöyle yazmıştır: "Men Şair Ehmed Cemil'in çaldığı
şe'r rübabını dinleyirem. Bu rübabın tellerinden
qopan zerif ve me'nalı neğmeler ne qadar dadlı ve
tebiidir. Bunlar saf dağ çeşmeleri kimi şırıl-şınl
axır, ilk baharın gülleri kimi etir saçır... Bu heqiqi
ilham demekdir".
"İnsan Körpü Salır Kehkeşanlara", "Sarsılmaz
İnamımız", "Zamanın Adamları" vb. şiirlerinde
hakim ideolojik söylemin ve sanat anlayışının etkileri
hissedilse de, romantik-lirik üslııb bunlarda da koruna
bilmiştir.
"Vaxtında Gelmişik Bu Dünyaya Biz", "Zamanın
Addımlan", "Gençlik Neğmeleri", "Eller Bayramı",
"Bol Mehsul Halal Çörek", "Xoşbext Uşaqlara", "Son
Mısralar" gibi şiirlerde de particiliğin ve sınıfçı
ideolojinin bilinen örtüsünün altında Azerbaycan'ı
yüreklen seven, şiir ile nefes alan zarif, hüzünlü
ilham sahibini görmemek mümkün değildir.
E.Cemil, tercüme sahasında da verimli çalışmalar
yapmıştır. Göthe'nin "Faust’unu, M Lermontov, S.
Marşak, N.Nekrasov, T.Şevçenko, İ.Franko,
V.Mayakovski, A.Tvardovski, A.Surkov, A.Adalis,
G.Leonidze, Q.Abaşidze, R.Hemzatov'un eserlerini
Azerbaycan okuyucusuna o tanıtmıştır. "Vaxtında
Gelmişik Bu Dünyaya Biz" şiir kitabından dolayı,
1980 yılında ona Azerbaycan Devlet Mükafatı
verilmiştir.
Başlıca eserleri: Vaxtında Gelmişik Bu Dün-
yaya Biz. Bakı, 1979. Seçilmiş Eserleri. Bakı, 1967;
Seçilmiş Eserleri. Bakı, 1975; Şe'rler. Bakı, 1957;
Dünyanın Gözelliyi. Bakı, 1983.
Kaynakça:
1. Azerbaycan Sovet Yazıcıları. Bakı, 1958.
2. Azerbaycan Sovet Edebiyyah Tarixi.
Bakı,1988.
3. Azerbaycan Sovet Edebiyyatı Tarixi. 1-11
ciltler. Bakı,
 ŞİİRLER
(Ehmed Cemil. Dünyanın gözelliyi. Bakı, 1983, s. 88-100; 1l0-118).
CAN NENE, BİR NAGIL DE!
- Ay nene, bir nağıl1 da de!
- Ömrüm-günüm yat daha,
Hamisini2 indi desem, nağil kalmaz sabaha.
- Can nene, de birini de.
- Ağrın ahın3, söze bah.
Evimizde senden savay, gör heç varını bir
oyak?
Gece keçib, ev soyuyub, henir4 gelmir ocakdan;
Taht üstünde mestan pişik5, odur yatıb ba-
yakdan&.
Ört üstünü, derdin mene, balı, eşikde yel esir...
- Kar yağırmı?
- Ele yağır.,, sazak kılınctek kesir...
Bele yağsa, kar sübhecen yolu-izi örtecek;
Kirpiklerin lap? kovuşub, cırtdan8 bala, yat
görek.
Nene yığır düyünçeye iynesini, sapını,
Külek^ herden takkildadır pencereni, kapım.
Körpe çekir teze, güllü yorganım üzüne,
Gözlerini yumur... amma yuhu getmir gözüne.
- Ay nene, o kimdir ele pencereni berk vurur?
- Heç kim deyil, yat, ay bala, yeldir, karı so-
vıırıır...
Bir gizilti duyur uşak vücudunda bu ara,
Hesrel konan gözlerini züleyerek10 divara,
Çarpayımniı baş ucunda öz eliyle asdiğı
Şekle bahir, fikre gedir, kucaklayıb yastığı...
- Bes ay nene, atam indi haradadır^ göresen?!
-Bıy, başıma neler, oğul, yatmayıbsan hele
sen?!
- Ahi, nene, heç demirsen alam haçan13 gelecek,
İndi onu sengerde14bes üşütmürmü kar, külek?
- Ömrüm-günüm, körpe kuzum, kurban olum
adına,
Niye köks ötürürse15n o düşende yadına?
Atan yazır: hele hoşdur bu terefde havalar
Deyir oğlum darıhmasıniö, görüşerik bu
bahar.
Bağçalarda çiçek açar güleyşe nar, yasemen,
Karankuşla bir zamanda kayıdaram'18 kende
men...
Heç darılıma*9, derdin alım, atan geler, o
zaman
Sene çohlu nağıl deyer esgerlikden, davadan!
1. masal 2. hepsini 3. sıkıntını alayım 4. çıtırtı 5. kedi 6. biraz önce 7. tam 8. ufacık 9. rüzgar 10.dikerek 11. kar
yolasının 12. nerededir 13. ne zaman 14. siperde, hendekte 15. geçiliyorsun 16. sıkılmasın 17. kırlangıçla 18. dönerim 19.
sıkılma 20. tokluyu 21. hısım 22- götürdü 23. başörtülü 24. kozlu 25. dolukur, dolu dolu olur 26- dalar 27. güzellik 28.
şuursuz 29. aynalı 30. kavaklar 31. davar sürüsü 32. doğru
Di yat, indi gece keçir...
- Unda, nene, ay nene!
Koy kesmeyek ağ Loğlunu, kalsın alam gelene,
- Yahşi, bala, koy bağlarda çiçek açsın nar,
erik,
Sağlık olsun, ağ toğlunu20 atan üçün keserik.
Men eyvana halı sallam, anan evi bezeyer,
El kaydası süfre açar, kohum21-
konşumuz geler.
Sen atanı kucakîayar, üz-gözünden öpersen,
Koca baban saz kökleyib, nağıl deyer süb-
hecen...
Körpe güldü... hesret konan gözlerinden uçdu
kem,
Opdü onun heyalını indi özge bir alem:
Karankuşlar uçub geldi, açdı çiçek, güldü
yaz.
Kucakladı alasını, sonra kimse çaldı saz...
Körpe özü hiss etmeden, onu yuhu apardı22,
Çölde ise bütün gece külek tufan kopardı.
1940
KENDDE BAIIAR AHŞAMI
Güneş batar.,.
Al örpekli23 o nazende kız solur.
Göy alovlu, odlu rengler deryasına kerk olur.
Kölge düşür bağarası çığırlara, izlere.
Çökür ahşam serinliyi tepelere, düzlere,
Herden hefif meh esdikce yırğalamr gö25 bu-
ludlar.
Sıra dağlar fikre cumur26, ahan sular karalır,
Kölgelenen karşı sahil kerib bir görkem27 alır.
Kekliklerin neğmesiyle bihuş28 düşür ya-
maçlar...
Duvak örtmüş gelin kimi sakit durur ağaçlar.
Batan günün şö'lesile yarar nece aynabend29...
Dalır ahşam sükutuna sahil, meşe, tarla, kend.
Hışıldayır yol üstünde yene körpe kovaklar30,
Suya geden kızlar dönür, yalkız kalır bulaklar,
Çeperlerde öten kuşlar uçub konur kollara,
Enir nahır3i bulağından kende san32 mal-
kara...
İki körpe kuzusunu kabağına1 katarak, KORUYUN PLANETİ
Gedir bağlar arasıyla tütek2 çalan bir uşak.
Uzaklarda bir eyvanda zile kalhır kaman, tar; Ne Marsda, Venerada,
Kend üstüyle öte-öte durna uçur bir katar... Ne de ayda heyat var.
Orda-burda ocak tutur, eyler çırak yandırır, Kalan ulduzlar ise
Uçan durna, sönen kürub nağilları andırır... Bizden çoh uzakdadır...
Bizi çekib göylere
May, 1945 Aparsa6 da arzular,
Yene seadetimiz
Yerde-
ŞERQ QIZ1 bu torpakdadır.

(neğme) Ulduzların içinde

Hamısından uğurlu,
Kızarır, balı, üt'ükler, Hamısından7 gözeldir
üfükler, üfükler... Mavi planetimiz.
Oyanır al şefekler, Ulduzlann içinde
şefekler, şefekler... Ondan şefekli, nurlu,
Ondan şefketli dünya
Kızılgülden, laleden Tanımırık hele biz.
Don biçib, gey kırmızı; Mavi okeanları8,
Çili güneşi salamla, Yamyaşil meşeleri9,
Ey vükarlı Şerq qızı! Ağ karlı dağlarıyla
Ellerin keşeng4 qızı! Gözeldir öz dünyamız!
Onun sert tufanları,
Çih buhıddan, ol azad! Sefan guşeleri,
Ol azad Ol azad! Elvan çıraklarıyla
Küsseni at, kemi at! Ovsunlanıb rö'yamız...
Kemi at! Kemi at!
Meğrur dağ maralları,
Bizim göylerde nurlu Çöl kuşları gözeldir.
Bir ulduz var uğurlu - Onların kaçışları,
Odur ümid ulduzu! Uçuşları gözeldir...
Ey füsunkar Şerq qizı! Şimal parıltıları,
Ellerin keşeng kızı! Yay'10 şefekleri hoşdur...
Yerde göy kursağının
Döyüşe gir vükarla! Bütün rengleri hoşdur.
Vükarla! Vükarla! Hoşdur yay da, payız" da,
Vüsale yet baharla! Hoşdur kış da, bahar da...
Baharla! Baharla! Kar yağmış talalal2r da,
Güneşli tarlalar da.
Lalelerden, şefekden Daş yonanl3, tahıl biçen -
Don biçib, gey kırmızı; Eller en eziz eldir.
Ey vükarlı Şerq qızı! Bütün milletler, irkler,
Ellerin keşeng kızı! Bütün diller gözeldir!
Gözeldir tebietin
1963 Kusursuz elvanlığı!
Göylerin şe'riyyeti,
Yerin firavanlığı14!

Bu gündüzlü, geceli,

1. önüne 2. kaval 3. masalları 4. güzel, cazibeli 5. gezegeni 6. götürse 7. hepsinden 8. okyonuslan 9. ormanları 10.
yaz 11. sonbahar, güz 12. düzlükler 13. yontan 14. lıolhığu
 Bu ahşamli, seherli, Uzak ulduzlaradek gerir...
Bu sevindi, kederli Yene doymur dünyadan!
Yerin övladıyık biz. Doymak olmur suların,
Doğma planetimizi Yarpakların sesinden,
Bizimçün ulduzlarm Kızların gülüşünden,
Hamısmdan2 ezeldir. Çöllerin neğmesinden.
Hamısmdan güzeldir! Doymak olmur yaşamak,
Yaratmak hevesinden!
Yaşa, Ey
ey dağlan - nur, iyirminci esrin
Düzleri - bar, bereket... Oğulları, kızları!
Suları - duru, büllur! Koruyun yer üzünü
Göyleri - mavi heyret! Nüve4 silahlarından!
Dayandırır güneşe hüren
İnsanlar nesil-nesil ağılsızları!
heyret içinde gelir, Koruyun planeti
Nesiller zaman-zaman Onun bedxahlarından -
Pille-pille^ yükselir, Aclık,
Zekalar zaman, mekan Ölüm,
Serhedleri duymadan Felaket,
Kanadlarını Yangın Allahlarından!

1977

1. gezegenimiz 2. hepsinden 3. basamak basamak 4. atom