Abbas Abdulla

( Gürcistan-Kepenekçi, 12 Mayıs 1940 )

Acaloğlu Abbas Abdulla, Gürcistan Cum-
huri6yeti'nin Bolinisi bölgesinde Kepenekçi kö-
yünde dünyaya geldi. İlk öğrenimini Kepenekçi,
Arıxlı ve Faxralı köylerinde gördü. İki yıl kendi kö-
yünde Öğretmenlik yapan Abbas Abdulla Baku'ya
geldi. Önce Azerbaycan Devlet Üniversitesi'nde
(1058-62), sonra İlimler Akademisi'nin Edebiyat
Enstitüsü'nde öğrenimini devam ettirdi (1964-66).
İlk şiiri 'öğün vetenim' 1976 yılında Tifîis'de
Şerqin şefeqi' gazetesinde yayımlandı. 'Edebiyyat
gazetesi'nde bölüm başkanı, 'Ulduz' dergisinde
bölüm başkanı ve redaktör (1966-92) olarak çalıştı.
Halen İstanbul'da Azerbaycan Cumhuriyeti'
nin Başkonsolosu olarak çalışmaktadır.
Edebî hayatına lirik şiirlerle başlayan Abbas
Abdulla ‘ın, 'Azerbaycan-Ukrayna Edebi İlişkileri'
isimli bir çalışması (1982) ve çeşitli tercümeleri var-
dır.
Başlıca eserleri: Ağlı-qaralı dünya (1980),
Üzü dan yerine (1984), Sonsuzluğu geden
kâvran (1988).

ŞİİRLER
(Çeşitli kitaplardan seçilmiş örnekler)

GÖY ÜZÜNE YAZILMIŞ ŞE'RLER

ALQIŞ
Ömrü-günü uralanan1 Anasıza ana dünya!
Yaşlılara yaşıllıq ver, qoca dünya! Boysuzların boyu dünya!
Toyda-yasda sıra-sıra sıralanan Soysuzların soyu, dünya!
Yaxşılara yaxşılıq2 ver, qoca dünya! Gedimli yol uzaq olsun!
Göy üzünün dumanını dağıt, getsin! Gelimli yol yaxın olsun!
Yer üzünün tufanını dağıt, getsin! Xeyirli axşamların,
Ormanların göylüyünü3 bolluca ver! Xeyirli sabahın olsun!
Toy-düyünün tünlüyünü4 bolluca ver! Ululardan ulu, dünya!
Atasıza ata dünya! Yolu uğurlu dünya!
1, ufalanan 2. iyilik 3. yeşilliğini 4. kalabalığını
Torpaqları duz-çörekli, Yerüzünde nağıl diler neveler,
Bulaqların sulu, dünya! Yerüzünde nağıl deyer neneler
Ağrı yenden uzaq olsun, Yerüzü başdan-başa nağıl olar.
Acı senden uzaq olsun!
El tapdamaq1, dil tapdamaq Bu işıqlı dünyanın son ucu upuzun,
Yağılara yasaq olsun! Uyqulu, şirin yuxulu nevelerin durğuzun.
Rahatlığa, maviliye bürün, dünya! “Gölöyüzü damar-damar
Bir ölmeyim, bir gününü görüm, dünya! Göyden yere nur damar..."

ADAMLI, ULDUZLU DÜNYA

AVTOPORTRET11 -1978
Bu göy üzünün halı başqa,
Bu yer üzünün halı başqa Bu seherde meni dindirmeyin,
Göy üzünde ulduzlar sedef-sedef, Baxışları, göz-qaşlan dinleyin,
ulduzlar ind-inci; Baxışlar dodaq-dodaq.
Yer üzünde adamlar çeşid-çeşid,
adamlar razı-razı2, Bu meşede meni dindirmeyin,
adamlar incik-incik3. Ağaçları dinleyin,
Göy üzü tanrının ovuriçi, Boy atın budaq-budaq.
Yer üzü insan tapdağı4.
Çetin olacaq qohum-eqrebamın Bu zemide meni dindirmeyin,
Yer üzünde qebrime yer tapmağı. Sümbülleri dinleyin
Qebrimi göy üzünde qazın, Sünbülleri saçaq-saçaq.
Tanrının ovcu içinde
I

Başdaşuna yazın: Bu denizde meni dindirmeyin,

Bu yaşıl sevdalı insan Külekleri, rüzgarları dinleyin,
Bir vaxt arxası üste uzanıb İndi tufan qopacaq.
Yer üzünün yamyaşıl bir düzüne,
Gözleriyle şe'r yazıb göy üzüne... Bu dünyada meni dindirmeyin,
Ölenleri, itenleri dinleyin.
Görün neler olub,
İŞIQLI DÜNYA Görün neler olacaq.

Torpaqaltdan yerüzüne çıxan çiçekler

İşildayır işıl-işıl SONSUZLUĞA GEDEN KARVAN 12
Yerüzünde şirinyuxullu körpeler
Mışıldayır mışıl-mışıl. Yurdundan cüda düşcn13 hem-yerlilerime14

Yer üzünde nağılh neneler Dağlar aşıp dözümünü yoxlayır15,

Sözleri ifcın-ifcın5 ifcinleyer, Düzler16 ötüp17 ötenleri haqlayır,
Nevetere6 işıq dolu nağıllar deyer. Çiçek-çiçek çemenleri qoxlayır18,
Yerüzünde eliqabarlı7 babalar, Hara gedirıy, hara geclir bu karvan?..
Yerüzünde çiyni8 tüfengli atalar,
Yerüzünde cürbecür9 bombalar, Oyrotdu mu20hoyratdı mı21 bilemmem,
Lazerler, atomlar... Sakatdı mı22, Bayatdı mı bilemmem,
Yerüzünde babaların qabarlı10ellerine, Bağdatdı mı, Tokatdı mı bilemmem,
Ataların tüıfnglerine, Hara gedir, hara gedir bu karvan?...
Bombalara, lazerlere, atomlara
sığınmışıq, Susur23 amma hay-harayı24 dünyaca25,
Yerüzünde qabarlı ellere, Gülür, amma ahı, vayı26 dünyaca,
Tüfenglere, bombalara, Tek görünür, amma sayı dünyaca27,
Lazerlere, atomlara Hara gedir, hara gedir bu karvan?
sığınıb işıq.
1. ezmek, Çiğnemek 2. memnun 3. incinmiş 4. çiğnendiği yer 5. duyarlıkla 6. torunlara 7. eli nasırlı 8. omuzu 9. çeşitli 10. nasırlı
11. kendi portrem, biyografim 12. kervan 13. uzak düşen 14. hemşehrilerime, memleketimden olanlara 15. tahammülünü eleniyor,
katlanıp katlanamayacağını kontrol ediyor 16. düz yerler; ovalar 17. geçip 18. geçenleri (geçip gitmiş olan şeyleri) haklıyor (hakkından
geliyor). Geçmişte olup bitmiş şeylerin hakkını veriyor, onları değerlendiriyor. 19. çimenleri kokluyor 20. nereye gidiyor 21. Oyrot:
Âltay Türklerinin ilmî adı 22. Hoyrat: Hoyratlar bir Türk kabilesinin ismi, "Hoyrat" nâzım şeklinin de bu kabileye ait olduğu
düşünülüyor. 23. Saka mıdır? : Sıka Türkleri midir? 24. susuyor 25- Ses sedası, bağırtısı 26. dünya kadar; "dünyayı kaplıyor" 27. Vahi;
ah vah etmesi 28. sayısı dünya kadar
O denizden bu denize güzân1, Yağıları qılınc kimi çapan ses15,
Neden bole kasad geldi bazan2, Yüzillikleri6 sinesinden gopan ses,
Beşik dünya, hem de onun mezarı, Bu tarihde gelip meni tapan ses17,
Hara gedir, hara gedir bu karvan? Heç susar mı, bahar nedi, qiş nedi?
Türkmenin bedöy atı kişnedi.
Mezar dedim, mezarları ekildi,
Ağban ağbaiv1 sarayları söküldü,
Yağı4 gelip torpağına tepildi5,
Hara gedir, hara gedir bu karvan? Türkmen dostum Nazar Gullayev'in bir
mektubuna cavab
Duman gelip yollarını bürüyür,
Torpag altda kemikleri çürüyür,
Torpag üstde ölmez ruhu yürüyor, Nazar18 dostum, yazar dostum qem yeme
Hara gedir, hara gedir bu karvan?.. Sevinç senin, qem menimdir19, qem menim.
Ulusumun neyi varsa ezelden,
1986 Hem senindir, hem menimdir, hem menim.
TÜRKMENİN BEDÖY ATI6 Parçalama sen Türkmen'in soyunu,
Uzun sürür bu dünyanın oyunu...
Taşlı Qurbanov'a hürmetle7 Gel bir içek bir bulağın20 suyunu
Çox senindir, kem21 menimdir, kem menim,
Bu ses ne ses? Gün altında, serinde,
Sen ağlasan, göz yaşını silerem,
Ulduzlardan yuxarıda, deryalardan derinde! Men ağlayanı, seni henı-dem22 bilerem,
Eşidende donup qaldim yerimde, Olsen öllem23/ gülsen gülüp deyerem,
Hayretimden barmağımı dikledim, Dövran24 senin, dem menimdir, dem menim.
Türkmenin bedöy atı kişnedi.
Göy ürgemdir25 dağlarında yürüyen,
Qorgud ata göy atının belinde, Yeherinde26 göy Oğuzdur; göy eren27.
Misrî qılınc8 Koroğlu'nun elinde, Novruz günü28 süfren29 üste göyeren30
Hara vardım Türkmenin elinde, Semenindir-'11, semenimdir, semenim.
Bir ses menim iliyime işledi
Türkmenin bedöy ah kişnedi. Qulağında Nesimi'nin sesi mi,
Mehdumqulu32 menim olsun, besim mi?.33
Bu dağların başındaki qar menim, Yadlar gelip payamızi yesin mi ?!
Yem senindir, yem menimdir, yem menim.
Bu ağacın budağında bar9 menim,
Esli kimi, Zöhre kimi yar menim, Taşoğuzum, Dağoğuzum34 bir olup
Men onlarsız, onlar mensiz heç nedi10... Süfremdeki çörek-duzum35 bir olup.
Türkmenin bedöy atı kişnedi Bu birliyim çoxlanna sirr olup.
Men seninem, sen menimsen, sen menim.
Bu zümrüddü, bu qartaldı, bu qırğı11
Başım üste hey şiğıyır şıqıyırr12, Ağır yükü, durma, qoşa daşryag36,
Kişisense, yaddan çıxarf13, yadırğı14 Dünya sene görükmeyin baş-ayaq37/
Köşküm altda bir od yandı, keçmedi Zemimiz38 bir, erkek biçek, yaşayag
Türkmenin bedöy ah kişnedi. Torpaq senin den39 menimdir, den menim.

1. geçişi, geçip gidişi 2. işleri yolunda gitmemek. "Neden böyle işleri ters gitti?" 3. büyük büyük, (ağban: büyük çadır) 4. düşman 5.
doldu, tepilmiş gibi oldu, sokuldu 6- Bedevi at, Arap atı. Türkmenlerin görünüşü güzel ve çok hızlı koşan binek atı 7. bir Türkmen
yazan S. Köroğlu'muı kılıcı olarak halk hikâyelerinde geçer; "keskin, sağlam kılıç" manasına gelir 9. meyve 10. hiçbir şeydir 11. "bu
şahindir" 12. sürekli, devamlı sağanak yağıyor 13. unut, hatırından çıkar 14. unut 15. vuran, kıran ses 16. asırlar 17. bulan, yakalayan
ses 18. Nazar Gullayev: Türkmen ilim adamı, şair. Abbas Abdullah'ın dostlarındandır. Bir mektubunda "Nesimî Türkmendir, siz
Azeriler niçin bizim şairimize sahib çıkıyorsunuz?" yollu serzenişte bulunur. Şiir bunun üzerine yazılmıştır. 19. keder benimdir 20. bir
pınarın 21. az 22. dost 23. ölsen ölürüm 24. devran 25. genç yarış atı; genç yarış atımdır 26. eğerinde 27. Gök Oğuzdur, gök eren
{ermiş) 28. Nevruz bayramında 29. senin sofran 30. üstünde yeşeren 31. Semeni; Nevruz bayramından bir ay kadar önce buğday
taneleri suya konularak yeşertilir. Bundan hususî yemek de yapılır; Semeni aynı zamanda Nevruz sofrasının süsü olarak kabul edilir.
"Senin semenindir" 32. Mahdumkulu: XVIII. yüzyılda yaşamış Türkmen şairi. Türkmenlerin en büyük klasik şairi olarak kabil edilir.
33. Yeter mi? Kâfi midir? 34. Birincili Türkmenistan'da, ikincisi Azerbaycan'da bulunan yer isimleri. Ayrıca burada Oğuzların İç Oğuz
ve Dış Oğuz diye ayrılmalarına telmihte buluntum ustur. 35. ekmek ve tuzum 36. birlikte, beraber taşıyalım 37. ters olarak, alt-üst
şeklinde 38. tarlamız 39. dane, tohum
Qara qaşlı ala gözlü gözeller, Alov-alov yanar, odlu.
Toy düyünde ceyran kimi süzerler, Görüp-görmeyeli
Altın üzük, düz barmaqlar, düz eller. Xatırladım Ayhan'ımı12,
Senemindir1, senemimdir, senemim. İkisine de qurban vererem
Bu guru başımı, guru canımı.
Ellerimiz2 saya gelmez daxili3 V
Bilen bilir, heç dindirme cahili4! Bu sinnimde13, bu qış gününde
Göy Xezer'in qızıl15 qumlu sahili, Bu sebirsizlik haradan14 mende,
Çemenindir6, çemenimdir, çemenim. Anlamam, babam!
Sabah ayrılıram Ankara'dan.
Abbas bağban7, qoy gül açsın dost bağı,
Dalgalansın qardaşlığın bayrağı, MEFKURE ABLA 15
Türkmenistan, Azerbaycan torpağı
Kefenindir, kefenimdir, kefelinim. (On il önce tamdım, eri Rıza Beyle birlikte bizler emü-
1985 safir gelmişdi. Rıza Bey indfi6 heyatda yozdur.)
“TÜRKİYE DEFTERİ"nden
ANKARA ...Ve yalnız indi inandım,
I Mefkure Abla!
Bir dumanlı qış gününde Göyde Tanrı'nın varlığına,
Ankara'da Yerde insanın yoxluğuna,
Köksümü açmışdım Özüne insan deyen çox olsa da.
Esen rüzgâra da,
Yağan qara da. ...Ve yalnız indi anladım,
Bele gezme, canım, Mefkure Abla!
Soyuq alarsan, dedin. Rıza Abi'nin on il17 önce
Amma bitmedin Bakı'da dinleyip aşığın sazını
Güneş doğmuştu Anıttepe'de, Çocuq kimi ağlamasını.
İçin isinirdi get gede. ...Ve yalnız indi gördüm,
II Mefkure Abla!
Ankara'da Yeryüzünde qorxulu18
1984, Aralik'da Böcek, sohulcan19 insanları-
Meç bir şey yoxdu ortalıkda; Nefesleri ölüm qoxulu20.
Sevgi vardı,
Saygı vardı, ...Ve yalnız indi bildim,
Bir-birimize qaygı vardı, Mefkure Abla!
Bir de eyni dilde danışmanın? Qanla gelen, geder canla21
Bextiyarlığı vardı. Ana dili de,
III Millî mensubluq da.
Ucatepe'de bir dost evinde
Yox, canım, dost ellerden olar9, ...Ve yalnız indi hatırladım,
Qardaş evinde Mefkure Abla!
Bir axşam Rıza Abi'nin
İçimde bir ehtişam, Üreyine sancılan ağrıları,
bir cah-celâl10. Mübarek, nurlu üzünü;
Garşımda bir süfre Qemden22 saralmış sapsan.
Göyüzü kimi müqeddes qutsal.
Torpag kimi bereketli, ...Ve seni hatırladım
Bir de sevdiyim insanlar; Mefkure Abla!
Melek tebietli. Derdli, sitemli
IV Dodağı kilidlenmiş,
Melikşah Emrah11 Gözleri nemli. -
Ankaralı bir deliqanlı; Derd eymeyeni
Dost-qardaş canlı. Tanrı eymez demişler,
Sesi; Doz23, tabla24 bu derde
Saz sesi kimi dadlı, Mefkure Abla...
Gözleri;
1. "Sanem"in; güzelin. 2. İllerimiz, halkımız, milletimiz 3. ilerisi (nüfusu) sayıya gelmez, sayılamaz 4. cahili hiç; konuşturma 5.allm,
allın renginde 6. senin çimenliğindir 7. bahçıvan S. aynı dilde konuşmanın 9. ellerden, yabancılardan oku- 10. gürken 11, Melikşah
Emrah: Yavuz Bülent Bakilerin oğlu 12. Ayhan: Abbas Abdulla'nın oğlu 13. bu yaşımda 14. nereden 15. Bulgaristan Türklerinden Prof.
Rıza Mollov'uıı esi Mefkure Mollov. Bulgaristan'daki Türk şairlerindendir. Rıza Molluv, Bulgaristan'da zorla bulgarlaştırma siyaseti
sırasında adını değiştirmek istemediği için işkence görmüş; dövüle dövüle öldürülmüştür. 16. şimdi 17. yıl 18. korkulan, korkunç 19.
solucan 20. ölüm kokan, ölüm kokulu 21. canla çıkar 22. gamdan 23. katlan, dayan 24. tahammül et