Professional Documents
Culture Documents
(Çocuk Koşukları)
(s. 101.117)
I. güzel güzel 2. arzusuna 3. zihni açıklar 4. ödevini 5. benek benek 6. gülsuyu 7. elbise 8. herkimi 9. eziyet 10. kedi
II. tuzak 12. suç takipçileri, kolluk güçleri 13. yaşlı teke
Qanadlandım uçmağa, DENDELEN GÖZ
Haq qapısm açmağa,
Qapıçı qapı toxur, içinde 5. Bacadan baxan dendelen6 göz,
bülbül oxur. Birisi keher7, birisi boz.
Mindim bozun boynuna,
QIZIM Sürdüm Urum yoluna.
Urum yolu derbeder,
3. Qızım, qızım, nazdı qızım, İçinde meymun gezer.
Min tümene azdı1 qızım, Meymunu hürkütdüler,
Min tümeni getireler, Çhılağın qırpıtdılar.
Qızı yerden götüreler. Dağda gezen Hacılar,
Vurdu qolum qırıldı.
Balamdı, xandı, xandı, Qolum qazanda qaynar,
Bağçada quş qovandı, Oğlaq yanında oynar.
Misri qüme2 belinde, Oğlağı yere vurdum,
Vurmağa pehlevandı. Yer mene yemlik verdi.
Yemliyi tata verdim,
Qızım qızlar içinde, Tat mene dan verdi.
Eyrisi yox qıçında, Darını quşa verdim,
Qızımçün elçi geler Quş mene qanad verdi.
Bu gelen ayın içinde. Qanadlandım uçmağa.
Haq qapısm açmağa.
4. Beşdi-beşdi, ha beşdi, Haq qapısı kilidli,
Ağacdan alma düşdü. Kilid deve boynunda,
Alamanm yanı zede Deve Urum yolunda.
Zedeni yemez gede.
Çoban çölde gezirdi, TAMAR BEY...
Davarların düzürdü.
Çoban qoyuna geder, 6. Tamar bey, Tamar bey,
Köpeyi adam dider. İnci düşer, Tamar bey.
Bu iş gene ne işdi, Qaraca oğlan, ni peşe8,
Beş parmağım gümüşdü. Geder-geler hemmeşe9.
Gümüşü verdim tata, Hemmeşe heder-beder,
Tat mene darı satdı. Beyler Tiflise geder.
Darını sepdim yere, Beyleri öldürerler,
Yerde bitib göy ere, Ala-bula geydirerler.
Yerden darı göyerdi, Ketan" köynek fil-fil,
Biçinçi geldi, derdi. Gel oxu bizim dili.
Biçinçi Hezretqulu, Bizim dil alapaxta12,
Cibinde vardı pulu. Yuvası dal budaqda.
Hezretqulu bennadı 3 , Orurub kerke13 işler,
Arvadını dannadı 4 , Atasıynan otaqda.
Arvadı Cahan bacı
Bunun çarşabı hanı? AYZA-AYZA, NERGİZE...
Çarşabı cırılıbdır,
Qolbağı qırıllıbdır. 7. Ayza-ayza14 Nergize,
Cahan gedib hamama, Cehizi götür, gel bize,
Çarşabmı yamama. Bizden gedek Tebrize,
Hamamın suyu isti, Tebriz xereb olub gel,
İsti su da ne pisdi. Demir daraq olub, gel.
Telperi onun qızı, Demircinin qızları,
Paltarı qıpqırmızı. Yolda qaldı gözleri.
Oğlunun adı Xıdır, Güneş gözün açanda,
Elindeki dehredir5. Şübh şef eqin saçanda,
Xıdır beyin dehresi, İgidler yol atında,
Telperinin cehresi, Sevdanın qanadmda,
Cehre deme esasdı, Demircinin bağından,
Dehre deme almasdı, Qızların otağından,
Telperi yunu darar Ayza-ayza, Nergize,
Xıdır bey dokun yarar Apardılari5 Tebrize.
1. yolunu şaşırdı, kandırıldı 2. mısrî kılıç 3. duvar ustası 4. azarladı 5. büyük bahçe bıçağı, tahra 6. dendelen 7. doru
8. sanatsız, mesleksiz 9. daima, her zaman 10. boşu boşuna 11. keten 12. halkalı güvercin 13. bir tatlı su balığı 14.
halk oyunlarında bir tipleme 15. götürdüler
ELDEN ÇIXDI KEPENEK Göytepenin belinde.
Şah Abbas cennetmekan,
El-el epelek Tereziye verdi tekan8,
Elden çıxdı kepenek, İki qoz, bir girdekan9.
Kepeneyin yarısı, Milçek10 mindik, çay keçdik,
Yumurtanın sarısı, Yabaynan dovğa11 içdik.
Derbendin şeh qalası,
Emim oğlu Balası,
Getdi felek yoluna TULKÜ, TÜLKÜ
Felek yolu derbeder,
İçinde meymun gezer. 11. Tülkü, tülkü, tünbekii2,
Meymunu hürkütdüm, Quyruq üste Lünbeki13
Balasını qorxutdum. Aslan ala ağamız,
Yol kenarı barılar1, Qaplan qara qağamız14.
Görenin bağrı yarılar. Xoruz bizim mollamız,
Yoldan keçen qarılar, Çaqqal da çavuşumuz,
Yurdu qolum qırıldı. Alaqarğa darğamız15,
Qolum qazanda qaynar, Sağsağan xeberçimiz,
Oğlaq yanında oynar, Toyuq bizim çerçimiz,
Çaparımı2 çapdırdım İlan bizim qemçimiz.
Kündesini3 yapdırdım. Sarıbabada gezersen,
Etini ite atdım, Bir çomaq vurram ölersen,
Otunu ata atdım, Tülkü, tülkü, tülkü, seni,
Ot yerini otdatdım, Öldürerler bil ki seni!
El-qolumu qatdatdım
Düşmen bağrın çatdatdım
El-el epelek KİME DÜŞEK QONAQ?
Elden çıxdı kepenek.
12. Ayı axmaq,
Donuz toxmaq.
ÇETİN, ÇETİN QOZ4 Qurd ulavuş16,
Çaqqal çavuş.
9. Çetin qoz, çetin qoz, İlan qamçı,
Biri kaval, biri boz, Qara qarğa.
Mindim bozun boynuna, Çox yalancı,
Sürdüm Urum yoluna. Cüyür17 ürkek.
Urum yolu derbeder Tülkü k l k ı s
İçinde meymun gezer. Şir amansız.
Meymunun balaları, Kel imansız,
Meni görcek ağladı, Porsuq gümür19.
Üreyimi dağladı. Dovşan sümür,
Kor meymunu hürkütdüm, Keçi yalan,
Çıxıb mindim dalma, Evi talan,
Sürdüm Urum bağına. Tısbağa çanaq
Kime düşek qonaq?
HAMAM, HAMAM İÇİNDE
A TESTİ 20
10. Hamam, hamam içinde,
Xelbir saman içinde. 13. A teşti-teşdi, testi,
Deve delleklik eyler, Vurdum Gilanı keşdi.
Köhne hamam içinde. İki xoruz dalaşdı,
Qarışqa5 şıllaq6 atdı, Biri gana bulaşdı.
Devenin budu batdı. Qan getdi çaya düşdü,
Hamamcının tası yox, Çaydan göyarçin uşdu.
Baltacının baltası yox. Göyerçin aîapaxta2:,
Orda bir tazı gördüm, Yuvası qelbi taxta,
Onunda xaltası7 yox. Görüm onu kim vursa,
Günlerin bir gününde, Qan qussun laxta-laxta22.
Memednesir tininde,
I. duvarlar 2. atlı postacı 3. hamur merdanesi 4. ceviz 5. karınca 6. tokat 7. tasma 8. salladı 9. ceviz 10. sinek
II. bir tür çorba 12. uydurma bir tekerleme sözü 13. anlamsız bir söz 14. ağabey 15. mahallî idareci 16. uluyan
17. ceylana benzer hayvan 18. hileci 19. kemir 20. testi 21. halkalı güvercin 22. pıhtı
KESIBDI Qardaşımm toyunda,
Oturub durub süzeydim.
14. Elimi bıçaq kesibdi,
Deste bıçaq kesibdi,
Yağ getirin, yağlayaq, EMİM OĞLU
Bal getirin, ballayaq,
Desmal verin, bağlayaq, 15. Emim oğlu,
Desmal deve boynunda, Üzü buğlu.
Deve Şirvan yolunda. Haldırım2 dedi,
Şirvan yolu lil bağlar, Huldurum3 dedi.
Deste-deste gül bağlar. Göye bir ağaç atdı,
O gülün birin üzeydim1, Kerki sapı4,
Tellerime düzeydim. Gül budağı.
Acıtmalar
1. silaha 1. eşeğe 3. önüne 4. tırpan 5. kel 6.kan 7. kavga çıktı 8. kırıldı 9. ibrik 10. koparmazdi
Fatma hey deyer, Zibeyde çölde,
Fatma, tükezban, Ayağı gölde.
Qarışdı her yan, Başı dumanlı,
Kişnedi göyler, Köhne tumanlı,
Dağıldı evler. Eli süpürgeli,
Fatma, zibeyde, Saçı sirkeli
İkisi bir boyda. Yanı itdi,
Fatma dalaşdı, Yaxası bitdi.
Zibeyde qaşdı. Fenadı sonu,
Barıdan1 aşdı, Neynirem onu
Çarxa2 dolaşdı. Tükezban yatır,
Elleri fetü-3 Qız deme qatır,
İsteyir xetir Xor-xor xoruldar,
Ayağı kendir Gur-gur guruldar.
Nefesi tendir Gözleri miş-miş,
Dili bir ersin. Yanağı bişmiş.
Burnu bir şalin Ömrü âxırdı,
Fatma xanım tendirde, Axırı naxırdı,
El-ayağı kendirde, Bele söylerem,
Fatma biçinde, Onu neylerem.
Qan-ter içinde,
Cırıldı donu, Sanamalar
Neynirem onu.
BARMAQLAR
İYNE, İYNE
3. Baş barmaq
1. İyne, iyne. Başala barmaq.
Ucu düyme, Uzun Hacı.
Bal ballıca Qıl turacı
Ballı keçi. Xırdava bacı.
Şam ağacı5, Bu vurdu,
Şatır keçi6. Bu tutdu,
Qoz ağacı7, Bu bişirdi,
Qotur keçi8. Bu yedi,
Hoppan, Vay, bebeye qalmadı
Huppan,
Yırtıl, 4. Bir-iki
Yırtıl, Bıldırki.
Su iç, Üç-dörd
Qurtul. Qapmı ört.
Beş-altı
MOTAL-MOTAL Daş altı
Yeddi-sekkiz
2. Emim oğlu, Firengiz
Uzun bığlı. Doqquz-on
Haldırım™ dedi. Qırmızı don.
Huldurum11 dedi.
Göye bir ağaç atdı. 5. Bir-iki,
Qarğı sapı, Qırmadı,
Gül budağı. Üç-dörd,
Motal-motal,. Vurmadı.
Terse12 motal. Beş-altı,
Qıl atar", Xurmadı.
Qaymaq qatar. Yeddi-sekgiz,
Ağ quşum-ağarçmım Qurmadı,
Göy quşum-göyerçinim. Doqquz-on
Vur nağara14, Durnadı.
Çıx qırağa.
6. On bir, on iki, 9. Qırx bir
Basmadı. Xızır payıdı.
On üç, on dörd Qırx iki
Asmadı. Tale yazandı.
On beş Qırx üç,
Derde salandı. Qaynar qazandı.
On altı Qırx dörd
Can alandı. Nahid6, denizdi.
On yeddi. Qırx beş,
Qız toyudu. Gözel kenizdi7.
On sekgiz Qırx altı
Cennet suyudu. Atdı.
On doqquz Qırx yeddi,
Yusif düşen quyudu. Muraddı.
İyirmi Qırx sekgiz
Yadda qalandı. Göydü.
Qırx doqquz
7. İyirmi bir, Söydü...
Yalandı. Elli,
İyirmi iki Amandı...
Talandı.
İyirmi üç 10. Elli bir,
Giftedi.1 Yamandı.
İyirmi dörd, Elli iki
Şer üstedi. Gece.
iyirmi beş Elli üç,
Reyhandı. Bice8.
İyirmi altı Elli dörd,
Ceyhandı. Sözdü.
İyirmi yeddi Elli beş,
Yağudu2. Gözdü.
İyirmi sekkiz Elli altı
Ağudu. Dadı.
İyirmi doqquz Elli yeddi,
Pozandı. Buxaqdı.9
Otuz Elli sekkiz,
Şer üstündedi Yoldur.
Azandı3, Elli doqquz,
Kesik qoldur.
8. Otuz bir de, Altmış,
Gerekti. Melhemdir.
Otuz iki
Melikdi. 11. Altmış bir,
Otuz üçse Göz dermanı.
Kölgedi. Selhengdi.
Otuz dörd, Altmış iki,
Qerib ölkedi. Nefesdir.
Otuz beş Altmış üç,
Her vaxt seherdir. Qefesdir.
Otuz altı, Qeherdi.4 Altmış dörd,
Otuz yeddi Boyundu.
Şeytandı. Otuz Altmış beş,
sekgiz Böhtandı.5 Gözbağlıca
Otuz doqquz Oyundu.
Qurandı. Qırx yerde Altmış altı,
Möhlet sayıdı. Devedir.
Altmış yeddi,
Nevedif.10
Altımş sekkiz;,
Günahsiz Tellidi.
1. güfte 2. düşman 3. sapıtandır 4. öfke 5. iftira 6. yeni yetme kız 7. köle 8. hiylekar 9. şakak 10. torun
Altmış doqquz, Meydi.
Külek babam Yetmiş sekgiz,
Yellidir. Çalmadı.
Yetmiş Yetmiş doqquz
Fesillerden Almadı,
Bahardır. Seksen
Gülüşdü.
12. Yetmiş bir,
Novbahardır. 13. Seksen bir,
Yetmiş iki Sütlü Gümüşdü.
alçadı1. Yetmiş üç Seksen iki,
Uçan xalçadı. İncildi. Seksen
Yetmiş dörd üç Zencirdi.
Qarğadı. Yetmiş beş Seksen dörd,
Darğadı.2 Yetmiş Sarıdır. Seksen
altı Neydi. beş Küpegiren
Yetmiş yeddi Qarıdı.
Arzulamalar
Oxşamalar
1. erik 2. bir tür mahallî idareci, muhtar 3. nasıl 4. ne zaman 5. tavlar 6. şekere
7. A dağdağanlar1, 19. Elinde var def,
İlan boğanlar, Üstünde sedef,
Oğlan doğanlar, Bir qızıl inek,
Bu balama qurban. Geler qızımçün.
8. Dağda meşelik, 20. Ağ man eller,
Gül benövşelik Belinde kemer.
Men hemişelik2, Qızıl düymeler,
Bu balama qurban. Geler qızımçün.
9. Dağda arılar, 21. Mehmanat10 bağı,
Şanın yarılar, Yaşıl yarpağı.
Qoca qarılar, Qızıl belbağı,
Bu balama qurban. Geler qızımçün.
10. Dağda inekler, 22. Güzgüde düyme,
Balam imekler, Tozunu silme.
Xonçah3 beyler, İki cüt çekme11,
Bu balama qurban. Geler qızımçün.
11. Göyde ulduzlar, 23. Çekdim cefasın,
Şaxtah4 buzlar, Gördüm vefasın.
Cehizsiz qızlar, Böyüdüb bunu,
Bu balama qurban. Görüm sefasın.
12. Tüstüsüz damlar, 24. Tükendi ahım,
Sarı badamlar, Yoxdur günahım.
Tenbel adamlar, Balam böyüse,
Bu balama qurban. Odur penahım1?.
13. Çaydır denizdir, 25. Gördüm nalasın13,
Quldur, kenizdir, Çekdim belasın.
Balam her nedir, Balam da ister,
Mene ezizdir. Körpe balasın.
14. Güzgüde5 düyme, 26. Min tümen azdı,
Tozunu silme. Qızdır o nazdır.
Xonçada tirme6, Verin balamı,
Geler qızımçün. Halım nâsazdır14.
15. Durar namazdan, 27. Verdik bir dana,
Elinde Qur'an. Aldıq bir sona.
Bir de ki yorgan, Ay emim qızı,
Geler qızımçün. Qal yana-yana.
16. Yük üstü boxça, 28. Verdik bir dana,
Altında xonça. Aldıq bir sona.
Yüz dene xonça, Ay qız anası,
Geler qızımçün. Qal yana-yana.
17. Elinde var def, 29. Qız göze oxdur,
Üstünde sedef, Derd seri çoxdur.
Bir zerli örpek7, Götürün tullaym15,
Geler qızımçün. Bir xeyri yoxdur.
18. Elimin barı8, 30. Oğul ürekdir,
Heyvası, narı, Qızıl direkdir.
On sap mirvari9, Götürün saxlayın,
Geler qızımçün. Qıza gerekdir.
1. bir ağaç 2. her zaman için 3. sofralı 4. soğuk 5. aynada 6. el dokuması kumaş 7. başörtüsü 8. meyvesi, ürünü 9. inci
10. misafirlik, ziyafet 11. çizme 12. sığmak 13. ağlama 14. dayanıksız, zayıf 15. fırlatıp atın
31. Qız bir maraldır, El-oba gelsin,
Gözler qaraldır. Senin toyuna.
Hesret çekenin,
Rengin saraldır. 34. Oyna, balam, oyna,
Qurban kesim boyuna.
32. Badam badamı, Oyna gülüm oyna,
Oğlan adamı. Eller gelsin toyuna.
Qoy elçi gelsin,
Alsın qadamı. 35. Bala dadı bal dadı,
Bala adamı aldadı.
33. Men çalım oyna, Yaxşısına men qurban,
Qurban boyuna. Pisi yene bal dadı.
Laylalar
Çaşdırmalar
Birlerin gün biri, tek piyade ile PİŞİK
yol gedirdim 1. Şir el çekib belime,
Kim yapışar elime.
Eve meni bir qonaq apardılar. Arxam yere qoyulmaz
Aşı ocağa asıb qazan bişirdiler. Yükler üste yaylağım,
Aşda qazan çox lezzetli oldu. Soba altı qışlagım.
Hazır bişib aş oldu.
Aşıma bir qab qabaq getirdiler, yeyince Gelin verir, qaymağı,
doydum. Qarı çalır quymağı5,
Dedim sağ çox sonra olun. Çölde gezmek bilırem,
Suda üzmek bilirem.
Men muncuğu6 götürrem
Tez yarıma yetirrem.
CÜCELERİM
MEN DE, MEN DE 2. Cücelerim birer-birer,
Suyu görüb yaxın geler,
- Gel gedek bağa, İçer, geder eşelener,
- Men de, men de. Yeyer, içer cücelerim,
Doyub qaçar cücelerim.
- Çıxaq budağa,
- Men de, men de. Cücelerim bezeklidi,
- Şaftalı yığaq, Bezeklidi, düzeklidi.
- Men de, men de. Sarı, çil-çil, her renglidi,
Yeyer, içer, cücelerim,
- Bağdan gelsin, Doyub qaçar cücelerim.
- Men de, men de.
- İti qışqırsm, Cücelerim cıvıldaşar, 7
- Men de, men de, Qanad çalar, pıçıldaşar.
Anaları qırıldaşar.
- İt mene hürsün, Yeyer, içer cücelerim,
- Men de, men de. Doyub qaçar cücelerim.
1. yardanım 2. haberci 3. ağlayıcı 4. sokaklarda 5. kaymak ve unla yapılan bir yemek 6. boncuk 7. fısıldaşır
Yanıltmacalar
1.Şap beyin Şuppulu xatını gönderdi meni, tepel çepiş, men yeddi yal, qara, ala, qaşqa,
Şappulu xanımm şarap şurupımu getirmeye. sekil, tepel çepişin yerin niye otduyursan?
Getdim, gördüm Şappulu xanımm Dedi sen yeddi yal, qara, ala, qaşqa, sekil,
şarapşurupunu Supla Şap şappıldadır. Şapa tepel çepiş, men yeddi yal, qara, ala, qaşqa,
dedim şarapşurupu ver, dedi: sekil, tepel çepişin yerini otdadığma göre
men yeddi yal, qara, ala, qaşqa, sekil, tepel
Şupdan iste, Supa dedim şarapşupu ver, dedi çepiş de sen yeddi yal, qara, ala, qaşqa, sekil,
şapdan iste. Supu axtardım1 şarapşurupu tepel çepişin yerin otduyuram.
tapmadım2, Şapı axtardım şarapşurupu
tapmadım, gördüm ki, Şappulu xanımm 6. Nenem qatığı sarımsaqlasa da yeyecem,
şarapşurupu ne Şapdadır, ne Şupda, qaldım saramsaqlamasa da.
şarapşurupda...
Getdim gördüm bir derede iki kar3, kor kürkü 7. Ay qılquyruq qırqovul, gel bu kola gir
qılquyruq qırqovul.
yırtıq kirpi var. Dişi kar, kor kürkü yırtıq
kirpi erkek kar, kor kürkü yırtıq kirpinin 8. Dadaş dayı deyirmanm dalında daşı daşa,
kürkünü yamamaqdansa erkek kar, kor demiri daşa döyürdü.
kürkü yırtıq kirpi dişi kar, kor kürkü yırtıq
kirpinin kürkünü yamayır. 9. Axşama aş asmışam, bilmeyib gaz asmışam.
Ocaq, men seni qrğılcımlandırmadım. Seni 10. Ey qefesdeki çil bildirçin qardaş! Gel
qığücımlandıran qığılcımlandırdı. Sen çilbirdirçinleşek. Sen çilbildirçinleşmesen de,
qığılcımlanmasaydm da men seni çilbildirçinleşeceyem.
qığılcımlandıracaydım.
11. Getdim gördüm bir taxçada8 bal, bir taxçada
O taydan4 bir kişi gedirdi elinde qablama. qıl, bir taxçada zil. Balı uddum, qılı diddim,
Dedim, o qablamalı gel qablamalaşaq. Dedi, zili atdım.
sen mennen qablamalaşsan da
qablamalaşacam, qablamalaşmasan da 12. Sen cümeaxşamlasan da
qablamalaşacam. cümeaxşamlaşacağam, cümeaxşamlaşmasan
Getdim gördüm bir derede yeddi yal5, gara, da.
ala, qaşqa6, sekil, tepel7 çepiş otduyur. Dedim 13. Ey çerşenbe axşamı, gel çerşenbeleşek, sen
ey yeddi yal, qara, ala, qaşça, sekil, tepel çerşenbeleşesen de çerşenbeleşeceyem,
çepiş, sen yeddi yal qara, ala, qaşça, sekil, çerşenbeleşmesen de.