Professional Documents
Culture Documents
2
ჰე ღმერთო ერთო, შენ შეჰქმენ სახე ყოვლისა ტანისა,
შენ დამიფარე, ძლევა მეც დათრგუნვად მე სატანისა,
მომეც მიჯნურთა სურვილი, სიკვდიმდე გასატანისა,
და ცოდვათა შემსუბუქება, მუნ თანა წასატანისა.
10
11
12
13
14
მაშინღა ნახეთ მელექსე და მისი მოშაირობა,
რა ვეღარ მიხვდეს ქართულსა, დაუწყოს ლექსმან ძვირობა,
არ შეამოკლოს ქართული, არა ქმნას სიტყვა-მცირობა,
და ხელ — მარჯვედ სცემდეს ჩოგანსა, იხმაროს დიდი გმირობა.
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
არს პირველი მიჯნურობა არ-დაჩენა ჭირთა, მალვა,
თავის-წინა იგონებდეს, ნიადაგმცა ჰქონდა ხალვა,
შორით ბნედა, შორით კვდომა, შორით დაგვა, შორით ალვა,
და დათმოს წყრომა მეფეთაგან, მისი ჰქონდეს შიში, კრძალვა.
28
29
30
31
33
34
35
36
37
38
39
40
ავთანდილ იყო სპასპეტი, ძე ამირ-სპასალარისა,
საროსა მჯობი ნაზარდი, მსგავსი მზისა და მთვარისა,
ჯერთ უწვერული, სადარო ბროლ-მინა საცნობარისა;
და მას თინათინის გონება ჰკლვიდის წამწამთა ჯარისა.
41
42
43
44
45
46
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
72
74
75
76
77
78
79
80
81
82
84
85
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
ესე თქვა და შემობრუნდა, დაღრეჯილი წამოვიდა,
არცაღა ჰკრა ასპარეზსა, ვამი ვამსა მოურთვიდა;
ყველაკაი მოიშალა, სადაცა ვინ მხეცთა სრვიდა;
და ზოგთა თქვეს, თუ: “მართალია”, ზოგი, ღმერთო, უზრახვიდა.
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
ქალმან ჰკადრა: “მოგახსენებ მე სიტყვასა დანაყბედსა:
ჰე მეფეო! რად ემდურვი ანუ ღმერთსა, ანუ ბედსა?
რად დასწამებ სიმწარესა ყოველთათვის ტკბილად მხედსა?
და ბოროტიმცა რად შეექმნა კეთილისა შემოქმედსა?
113
114
115
116
117
118
120
121
122
123
124
125
ყმამან ჰკადრა: “საზაროსა ჩემგან თქმაღა ვით იქმნების?
მზესა მთვარე შეეყაროს, დაილევის, და-ცა-ჭნების;
აზრად არად აღარა მცალს, თავი ჩემი მეგონების,
და თქვენვე ბრძანეთ, რაცა გიმძიმს, ანუ რაცა გეკურნების”.
126
127
128
129
130
131
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
რა მონამან მოისმინა, გაუკვირდა, შეეზარა,
თვალთათ, ვითა მარგალიტი ცრემლი ცხელი გარდმოყარა;
მოახსენა: “უშენომან გულმან რამცა გაიხარა!
ვიცი, რომე არ დასდგები, მაგას გიშლი ამად არა.
159
160
161
162
164
165
166
167
168
169
170
171
რა ლაშქართა ინადირეს და პატრონი მოითვალეს,
იგი პირ-მზე ვეღარ პოვეს, პირი მათი იფერმკთალეს;
მათსა დიდსა სიხარულსა სამძიმარი ანაცვალეს,
და ყოვლგან რბოდეს საძებარად, ვინცა იყო უცხენმალეს.
172
173
174
176
177
178
179
180
181
182
183
184
საგონებელი შეექმნა, დადგა საქმისა მრჩეველად.
თქვა: “თუ დავბრუნდე, ეზომი ხანი რად დავყავ მე ველად?
ჩემსა რა ვჰკადრო მნათობსა, ვიყავ რად დღეთა მლეველად,
და მისი ვერა ვცნა ჭორადცა, ვარ ვისთა გზათა მკვლეველად?”
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
“კარგი გვესმა სანადირო, ნადირობას წამოვედით;
გვყვეს ლაშქარნი უთვალავნი, წყლისა პირსა გარდავხედით;
სანადირო მოგვეწონა, თვესა ერთსა არ წავედით,
და ვხოცეთ მხეცი უზომოსა მინდორით და მთით და ქედით.
198
199
200
201
202
203
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
218
219
220
221
222
223
224
225
226
228
229
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
“იმა მოყმისა ამბავი არსადა არ იპოვების;
თვით თუ არ გითხრობს, არ ითქმის, არ ვისგან დაიჯერების;
მოილოდინე, მოვიდეს, რაზომცა დაგეყოვნების,
და დადუმდი, ვარდსა ნუ აზრობ, ცრემლითა ნუ ითოვნების.
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
ქალსა ცრემლი გარდმოსცვივდა ას-ნაკეცი, ბევრის-ბევრად;
მოახსენა: “მხეცთა თანა იარები მარტო ტევრად,
არას კაცსა არ იახლებ საუბრად და შემაქცევრად,
და მას მაგითა ვერა არგებ, დღეთა შენთა ცუდად ჰლევ რად?
270
271
272
273
274
275
278
279
280
281
282
ავთანდილ გასცა პასუხი, სიტყვები ლამაზებია:
“ლომო და გმირო ტარიელ, ვის თავი გინაზებია:
მე ვარ არაბი, არაბეთს არს ჩემი დარბაზებია,
და მიჯნურობითა დამწვარვარ, ცეცხლი უშრეტი მგზებია.
283
284
285
286
287
288
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
303
304
306
307
308
“ხალვა მოსძულდა, შეექმნა გულს კაეშანთა ჯარები.
თქვა: «წამიღია მტერთაგან ძლევით ნაპირთა არები,
ყოვლგნით გამისხმან, მორჭმით ვზი, მაქვს ზეიმი და ზარები»;
და ბრძანა: «წავალ და მეფესა ფარსადანს შევეწყნარები».
309
310
311
312
313
314
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
329
330
331
332
334
“მეფემან ახმა დურაჯთა მითხრა მიტანად ქალისა;
გამოვუხვენ და წავედით ჩემად სადებლად ალისა;
მაშინ დავიწყე გარდახდა მე საწუთროსა ვალისა,
და ალმასისა ხამს ლახვარი ლახვრად გულისა სალისა!
335
336
337
338
339
340
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
“მითხრა: «დღე ეგე სირცხვილად მედების გულსა ალობა:
გგონია, ჩემგან წინაშე მაგისთვის მომავალობა,
მაგრა აწ მიდებს იმედსა შენგან ცდისაღა მალობა.
და ამას თუ ღირს ვარ, ვერ ვიტყვი, მაკლია ღმრთისა წყალობა».
368
370
371
372
373
375
376
377
378
379
381
ჩვენნო ძმანო და პატრონნო, თქვენგან არ გავიმწარებით;
ესე რა ნახოთ ბრძანება, აქამცა მოიარებით.
თქვენ თუ არ მოხვალთ,ჩვენ მოვალთ, ზედა არ მოგეპარებით.
და სჯობს, რომე გვნახნეთ, თავისა სისხლთა ნუ ეზიარებით».
382
«კაცნი გავგზავნენ, მე გულსა უფრო მომეცა ლხინები,
დარბაზს ვიშვებდი, დამევსო ცეცხლი წვად მოუთმინები;
მაშინ სოფელმან საწუთრო მიუხვის, რაცა ვინები,
და აწ ხელ-მქმნა, რომე საახლოდ მხეცთაცა მოვეწყინები.
383
«პირველ გაჭრისა პირება,მერმე დაწყნარდეს ცნობანი ;
ჩემთა სწორთაგან იყვნიან ჩემს წინა ნადიმობანი,
მაგრა დამშლიდეს ლხინთაგან სურვილთა დიადობანი;
და ზოგჯერ შემცვიან სევდათა, ვთქვნი საწუთროსა გმობანი»
385
386
387
388
389
390
391
392
394
395
396
397
398
400
401
402
403
404
405
407
408
409
«აწ რასაცა მე მაღირსებ, ხორციელი არა ღირსა;
მოწყალება იჩქითია, ღმრთისა ამად არა მკვირსა;
შენთა შუქთა შემომადგამ, ბნელსა გულსა ზედა მჭვირსა,
და შენი ვიყო, სადამდისცა დამიყოფდეს მიწა პირსა».
410
411
412
414
415
416
417
418
420
421
422
423
424
425
426
427
428
429
430
431
432
“ქედსა რასმე გარდავადეგ, მინდორს მტვერი დავინახე;
ვთქვი თუ: «მოვა რამაზ მეფე; ჩემთვის უდგამს თუცა მახე,
ჩემი გაჰკვეთს ხორცსა მათსა ხრმალი ბასრი, შუბი ახე».
და მაშინ ვუთხარ სპათა ჩემთა, სახე დიდი დავუსახე.
433
434
435
436
437
438
439
440
441
442
443
444
445
“უკანანიცა ლაშქარნი მოესწრნეს მათ გაქცეულთა,
დაუწყეს პყრობა, ჩამოყრა შეშინებულთა, ძლეულთა;
ძილისა მიხვდა ნაცვალი ძილ-მკრთალთა, ღამე-თეულთა,
და ტყვეთა მრთელთაცა არ აკლდა კვნესა, მართ ვითა სნეულთა.
446
447
448
449
450
451
453
454
455
457
458
“ხატაეთისა ხელმწიფე მომყვანდა შეპყრობილია.
ინდოეთს მივე, მეგება ჩემი გამზრდელი ტკბილია;
რა ქება მითხრა, არ ითქმის, ჩემგან სათქმელად წბილია!
და ხელი გამიხსნა, შემომკრა მან სახვეველი ლბილია.
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
470
471
472
473
474
475
476
477
479
480
481
482
484
485
486
487
488
489
492
493
494
495
497
«მაშინ, ოდეს დამარჩინე, სულთა სრულად არ გამყარე,
აწცა ჩემთვის ესე ჟამი მასვე ჟამსა დავადარე;
სამხრე შენი მომივიდა, შემოვიბი მკლავსა გარე,
და რომე მმართებს სიხარული, ეგზომიმცა რა ვიხარე!?
498
499
501
502
503
504
505
506
507
508
509
511
512
513
514
515
516
517
518
519
520
521
522
523
“შევჰხედე, ვნახე სასთუნალ მუსაფი გაშლით მდებარე,
ავიღე, ავდეგ, მე ღმრთისა და მერმე მათი მქებარე,
ვჰკადრე თუ: «მზეო, დაგიწვავ, ჩემიცა დაწვი მზე ბარე,
და რათგან არ მომკალ, პასუხი ერთიღა გკადრო მე ბარე.
524
525
526
527
528
529
531
532
533
534
535
536
537
538
539
540
542
543
544
545
546
547
548
549
“მე მეწყინა, აღარა ვთქვი, ფიცხლად გარე შემოვბრუნდი.
უკუვჰყივლე: «აწ გამოჩნდეს, არ მინდოდეს, ვისცა ვუნდი!
ქალი ომსა რაგვარ მაწვევს, აგრე ვითა დავძაბუნდი!»
და შინა მოვე, მოკლვა მისი დავაპირე, არ დავყმუნდი.
550
551
552
553
554
555
557
558
559
561
563
564
565
566
567
568
569
570
571
572
573
574
575
«რად არ მიკვირვებ ცოცხალსა, მე ლახვარ-დაუსობელსა!
აწ იგი მიყავ, რა მმართებს ამისსა მახარობელსა!
ზენაარ, დამხსენ სიცოცხლე სულთადგმა-დაუთმობელსა!»
და საბრალოდ ცრემლსა ადენდა უკლებსა, დაუშობელსა.
576
577
578
579
580
581
582
584
585
586
587
588
“გამიცადა, ღმერთსა ჰკადრა: «შენ ასეთნი ხენი ვით ხენ!»
მერმე მითხრა: «მოგახსენებ, აწ სიტყვანი რომე მკითხენ:
იგი მტერნი გამილომდეს, აქამდისცა რომე ვითხენ,
და უკაზმავსა მიღალატეს, საჭურველნი ასრე ვითხენ».
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
599
600
601
“ამა ყმამან შემიკვეთა, გული მისკე მიმიბრუნდა.
მოვახსენე: «აჩქარება შენი ყოლა არა უნდა,
მეცა თანა წამოგყვები, დაიხოცნენ იგი მუნ და-!
და ჩვენ ორთავე მეომარი განაღამცა შეგვიძრწუნდა!»
602
603
604
606
607
608
609
610
611
612
613
615
616
617
618
619
620
621
622
623
624
625
626
627
“არ ავი გესვა მოყვარე, ჟამი თუ მომხვდეს ჟამისად,
ენა, გონება მახმარე გამოსარჩევლად ამისად:
რა მოვაგვარო, რა მიჯობს სალხენად ჩემად და მისად?
და თუ ვერას ვარგებ, ვიქმნები ვერ-დამყოფელი წამისად».
628
629
630
631
632
633
635
636
637
638
639
640
641
642
643
644
645
646
648
649
650
651
652
653
654
655
656
657
658
659
661
662
664
665
666
667
668
669
670
671
672
674
675
676
677
678
679
680
681
682
683
684
685
686
ყმა მხიარული წინაშე დასვა სკამითა მისითა;
სხენან სავსენი ლხინითა, ორთავე შესატყვისითა;
უბნობენ ლაღნი, წყლიანნი, არა სიტყვითა მქისითა;
და უთხრა: “ჰპოვეა, პატიჟნი ნახენ ძებნითა ვისითა?”
687
688
689
690
691
692
693
694
695
696
697
698
699
“ვა თუ გავიჭრე, გაჭრილსა სადა, გლახ, დამწვავს სამ-ალი!
გული ძეს საგნად ისრისა, მესვრის საკრავად სამალი;
დრო სიცოცხლისა ჩემისა დღისითგან ჩანს ნასამალი;
და მალვა მწადს, მაგრა გარდახდა ჟამი პატიჟთა სამალი!
700
701
702
703
704
705
707
708
709
710
711
712
713
714
715
716
717
718
720
721
722
723
724
725
726
727
728
729
730
731
733
734
735
736
737
738
739
740
741
742
743
744
745
“ჩემი ჭმუნვა ჭირსა ჩემსა არცა მატს, და არცა სდიდობს;
მეშინიან, თუცა შიშსა მოციქული არ დარიდობს.
აწ ავთანდილ გეთხოვების, მოაჯეობს, არ წამკიდობს,
და უმისყმისოდ სოფელსა და საწუთროსა მისთვის ფლიდობს”.
746
747
748
749
750
751
752
753
754
755
756
757
758
ყმამან უთხრა: ”აღარ-წასვლა არ ეგების ჩემგან აროს.
იადონი მაშინ მოკვდეს, ოდეს ვარდმან იდამჭნაროს.
ხამს, უძებნოს ცვარი წყლისა, მისთვის თავი ყოვლგან აროს,
და ვერ უპოვოს, რა ქმნას, ანუ გული რითა დაიწყნაროს!
759
760
761
762
763
764
766
767
768
769
770
771
“მტერთა ჩემთა ენაპირე, ძალი ნურა მოგაკლდების,
ერთგულთათვის კარგი ნუ გშურს, ორგულიმცა შენი კვდების.
შემოვიქცე, შენი ჩემგან ვალი კარგად გარდიხდების;
და პატრონისა სამსახური არაოდეს არ წახდების”.
772
773
774
775
776
777
780
781
782
783
784
“რაცა ღმერთსა არა სწადდეს, არა საქმე არ იქმნების.
მზისა შუქთა ვერ მჭვრეტელი ია ხამების, ვარდი ჭნების,
თვალთა ტურფა საჭვრეტელი უცხო რადმე ეშვდინების;
და მე ვით გავძლო უმისობა, ან სიცოცხლე ვით მეთნების!
785
786
787
788
789
790
792
793
794
795
796
797
798
799
ლოცვა ავთანდილისა
801
802
803
805
806
807
808
809
810
თავ-დადრეკით იგონებდა, გულსა ჰქონდა ჭმუნვა დიდი,
უში ქმნა და აიხედნა, უბრძანებდა მონას: “მიდი,
მოვიდეს და აწ მიამბოს, შემოვიდეს იგი ფლიდი!”
და რა ვაზირი შემობრუნდა, ფერი ჰკრთა და ჰქონდა რიდი.
811
812
813
814
815
816
818
819
820
822
823
რა მიეახლის დაბნედად, ვერ ხელ-ყვის გაძრვად ენისად,
მაგრა სდის ცრემლი თვალთაგან, მსგავსად დიჯლისა დენისად,
ზოეჯერ დაბრუნდის, იჭვრეტდის ღონედ პატიჟთა თმენისად,
და რა გაემართის, არ იცის, მას თუ არბევდის ცხენი სად.
824
825
826
827
828
829
831
832
833
834
835
836
837
838
839
840
841
842
844
845
846
847
848
849
850
851
852
853
854
855
857
858
859
860
861
862
863
864
865
866
867
868
870
871
872
873
874
875
876
877
878
879
880
881
882
ცხადად უთხრა: “შევჯდებიო, მომიყვანე ცხენი წინა”.
მან მოჰგვარა, წყნარად შესვა, არ სიჩქარით ააქშინა;
მინდორთაკე წაიყვანა, ტანი მჭევრი აძრვევინა,
და ხანი წავლეს, სიარულმან მოჯობება დააჩინა.
883
884
885
886
887
888
889
890
891
892
893
894
897
898
899
900
901
903
904
906
907
908
“სწყუროდეს, წყალსა ვინ დაღვრის კაცი უშმაგო, ცნობილი?
მე თვალთა ჩემთა მით მიკვირს, რად ვარ ცრემლითა ლტობილი!
უწყლობა ჰკლავს და წყალი სდის, აროდეს არ გახმობილი!
და ვა, წახდა ვარდი პობილი, ვა, მარგალიტი წყობილი!”
909
910
911
912
913
914
მას ღამესა ერთგან იყვნეს იგი ლომნი, იგი გმირნი,
იუბნეს და გააცხადნეს თავის-თავის მათნი ჭირნი.
რა გათენდა, კვლა დაიწყეს საუბარნი სიტყვა-ხშირნი;
და ერთმანერთსა გაუგონნეს ფიცნი პირველ დანაპირნი.
915
916
917
“ვინ დამბადა, განკურნება ჩემი უჩანს მასცა ძნელად,
ვისცა გესმის, გაიგონეთ, მით გაჭრილვარ ხელი ველად;
რაცა მართებს გონიერთა, ერთხელ ვიყავ მეცა მქმნელად,
და აწ ნობათი ხელობისა მომხვდომია, მით ვარ ხელად”.
918
919
“ღმერთსამცა ესე რად ექმნა, ეგეთნი დაებადენით,
აღარ შეგყარნა, გაგყარნა, ხელი გქმნა ცრემლთა დადენით!
სდევს ფათერაკი მიჯნურსა, გაჭვრიტეთ, გაიცადენით,
და თქვენ ერთმანერთი არ მოგხვდეს, მე სულნი ამომხადენით!
920
“ნეტარ, მამაცი სხვა რაა, არ გასძლოს, რაცა ჭირია!
ჭირსა გადრეკა რად უნდა, რა სასაუბრო პირია!
ნუ გეშის, ღმერთი უხვია, თუცა სოფელი ძვირია,
და რასცა მიწვრთიხარ, იწვართე; გკადრო, უწვრთელი ვირია.
921
“თუ რა გესმის, გაიგონე, ესე კმარის სწავლა სწავლად;
ჩემსა მზესა დავეთხოვე თქვენს წინაშე წამოსავლად,
მოვახსენე: «რათგან ჩემი შეუქმნია გული ავლად,
და არას ვარგებ, არ დავდგები, სხვა ვიუბნო რაღა მრავლად?»
922
“მან მიბრძანა: «მადლიერ ვარ, კარგად ხარ და მამაცურად,
შენგან მისსა გავლენასა მე დავიჩენ სამსახურად».
მისით კითხვით წამოსრულვარ, არ-მთრვალი და არ-მახმურად,
და მივბრუნდე და რა ვუამბო, «რად მოვეო ჯაბან-ხრდლურად?»
923
924
“სადაცა გწადდეს, მუნ იყავ მითვე წესითა მაგითა,
გწადდეს — გულითა ბრძენითა, გწადდეს — ცნობითა შმაგითა;
მაგა ქცევითა ტურფითა, ანაგებითა ნაგითა,
და ოდენ გამაგრდი,არ მოჰკვდე, არ დასდნე ცეცხლთა დაგითა.
925
926
“ამა დროსა გარდავსცილდე, აქავ ქვაბსა არ მოვიდე,
ცან, ცოცხალი არ თურე ვარ, უღონიოდ მოვკვე კიდე;
ეს ამისად ნიშნად კმარის, შენ თუ ჩემთვის ცრემლსა ღვრიდე,
და მაშინ გწადდეს — იხარებდი, გწადდეს — ჭმუნვა გაადიდე.
927
“აწ რაცა გკადრე, ამისთვის ნუთუ შენ იყო მჭმუნავი!
მოგშორდები და არ ვიცი, თუ ცხენი დამცემს, თუ ნავი;
არ, უთქმელობა არ ვარგა, არ პირუტყვი ვარ მჩმუნავი,
და არ ვიცი, ღმერთი რას მიზამს, ანუ ცა მიწყივ მბრუნავი”.
928
მან უბრძანა: “აღარ გაწყენ, არცა სიტყვა გამეტადდეს,
არ მომისმენ, რაზომიცა საუბარი მიდიადდეს;
თუ არ მოგყვეს საყვარელი, შენ მას მიჰყევ, რაცა სწადდეს,
და ბოლოდ ყოვლი დამალული საქმე ცხადად გამოცხადდეს.
929
“არ დაიჯერო, მაშინ სცნა ჩემთა საქმეთა ძნელობა;
ჩემთვის ყველაი სწორია, გაჭრა და გაუჭრელობა;
შენ რაცა გითქვამს, მაგას ვიქმ, მრჯის რაზომ გინდა ხელობა,
და უშენოდ მომხვდეს, რაღა ვქმნა, არ დია დღეთა გრძელობა!”
930
931
ლექსთა მკითხველო, შენიმცა თვალი ცრემლისა მღვრელია!
გულმან, გლახ, რა ქმნას უგულოდ, თუ გული გულსა ელია?!
მოშორვება და მოყვრისა გაყრა კაცისა მკლველია,
და ვინცა არ იცის, არ ესმის, ესე დღე როგორ ძნელია!
932
დილა გათენდა, შესხდეს და მას ქალსა გაესალამნეს.
ტარიელ, ასმათ, ავთანდილ თვალთაგან ცრემლნი დალამნეს;
სამთავე ღაწვთა ალამნი არღავნის ფერად ალამნეს,
და მათ ლომთა, მიწყივ მხეც-ქმნილთა, თავნი მხეცთავე ალამნეს.
933
934
მათ ყმათა, მუნით წასრულთა, იგი დღე ერთგან იარეს,
ზღვის პირს მივიდეს, მუნ დადგეს, არ ხმელთა არე იარეს,
არ გაიყარნეს მას ღამე, კვლა ცეცხლი გაიზიარეს,
და ერთმანერთისა შორს ყოფა იტირეს, იმგლოვიარეს.
935
936
ტარიელ სიტყვით ასწავლის მხარსა ფრიდონის გზისასა,
მართ გააგონა, რაც ოდენ შეეძლო ძალსა თქმისასა:
“აღმოსავლითკენ წადიო, პირსა იარე ზღვისასა,
და თუ ნახო, ჩემი უამბე, გკითხავს ამბავსა ძმისასა.”
937
თხა მოკლეს და მიითრიეს, ცეცხლი შექმნეს ზღვისა პირსა,
სვეს და ჭამეს, რაცა ჭამა შეჰფერობდა მათსა ჭირსა;
მას ღამესა ერთად იყვნეს, ერთგან მიწვეს ხეთა ძირსა.
და ვჰგმობ მუხთალსა საწუთროსა, ზოგჯერ უხვსა, ზოგჯერ ძვირსა.
938
ცისკრად ადგეს გასაყრელად, ერთმანერთსა მოეხვინეს;
მაშინ მათგან ნაუბარნი, დადნეს, ვინცა მოისმინეს;
თვალთათ, ვითა წყაროს თვალი ცრემლი ველთა მოადინეს,
და დიდხან დგანან შეჭედილნი მკერდი მკერდსა შეარკინეს.
939
941
ავთანდილ მისი გაყრილი ტირს, მისწვთომია ხმა ცამდის,
იტყვის, თუ: “ღვარი სისხლისა კვლაცა მდენია, კვლაცა მდის;
აწ აგრე გაყრა ძნელია, ვით მაშინ შეყრა და-ც-ამდის.
და კაცი არ ყველა სწორია, დიდი ძეს კაცით კაცამდის”.
942
943
ვარდი ჭნებოდა, ღვრებოდა, ალვისა შტო ირხეოდა;
ბროლი და ლალი გათლილი ლაჟვარდად გარდიქცეოდა;
გამაგრებოდა სიკვდილსა, ამისთვის არ უმხნეოდა;
და იტყვის, თუ: “ბნელი რას მიკვირს, რათგან დაგაგდე, მზეო, და -!”
944
945
946
947
948
949
950
951
952
953
954
955
956
რა ესმოდის მღერა ყმისა, სმენად მხეცნი მოვიდიან,
მისვე ხმისა სიტკბოსაგან წყლით ქვანიცა გამოსხდიან,
ისმენდიან, გაჰკვირდიან, რა ატირდის, ატირდიან;
და იმღერს ლექსთა საბრალოთა, ღვარისაებრ ცრემლნი სდიან.
958
959
960
961
962
ყმამან უთხრა: “მიკვირს, ძმანო, რად ხართ ჩემთვის გულ-მოკლულნი,
ანუ ეგრე ვით გეკეთნეს ზამთრის ვარდნი ფერ-ნაკლულნი!
თქვენმცა მაშინ გენახენით, ლაღნი ვდეგით, არ საპყრულნი!
და ჩვენნი მჭვრეტნი დავაშვენნით, ჩვენგან სხდიან მხიარულნი”.
963
964
965
მულღაზანზარს მიეახლა, ადრე დალევს გზასა გრძელსა;
მინდორს ნახა სპა ლაშქართა და ნადირთა ჰგვანდეს მსრველსა,
ყოვლგნით ალყა შემოეკრა, მოსდგომოდეს გარე ველსა,
და ისვრიან და იზახიან, მხეცთა სჭრიან ვითა მჭელსა.
966
967
968
969
იგი რა ნახეს, მესროლნი სროლასა მოეშლებოდეს,
ალყა დაშალეს, მოვიდეს, მოეხვეოდეს, ბნდებოდეს,
იქით და აქათ უვლიდეს, ზოგნი უკანა ჰყვებოდეს,
და ვერცა ჰკადრებდეს: “ვინ ხარო”, ვერცა რას ეუბნებოდეს.
970
971
972
973
974
975
976
მოეხვივნეს ერთმანერთსა, უცხოობით არ დარიდონ;
თვით უსახოდ ფრიდონს ყმა და მოეწონა ყმასა ფრიდონ;
რა მჭვრეტელთა იგი ნახონ, მზე მათთანა გააფლიდონ,
და მომკლად, ბაზარს სხვა მათებრი ივაჭრონ რა ანუ ყიდონ.
977
978
979
ყმა ფრიდონს ეტყვის: “ისწრაფვი, ვიცი, ამბისა თხრობასა,
გიამბო, ვინ ვარ, სით მოვალ, ვინათგან ლამი ცნობასა,
ანუ სით ვიცნობ ტარიელს, ანუ რად ვიტყვი ძმობასა,
და იგი ძმად მიხმობს, ძმა ხარო, თუცა ძლივ ღირს ვარ ყმობასა.
980
“მე ვარ ყმა როსტან მეფისა, მოყმე არაბეთს ზრდილობით,
დიდი სპასპეტი, სახელად მიხმობენ ავთანდილობით,
ძე დიდებულთა დიდ-გვართა, ზრდილი მეფეთა შვილობით,
და საკრძალავი და უკადრი, მყოფი არვისგან ცილობით.
981
982
983
“მან სპათაგან ვერ-შეპყრობა ცნეს მეფეთა მეტად მწყრალთა,
თვით შესხდეს და შეუტიეს ამაყთა და არას მკრთალთა.
რა ტარიელ მეფე იცნა, მუნღა დაჰკრთა მათთა ხრმალთა.
და ცხენსა მისცნა სადავენი, დაგვეკარგა წინა თვალთა.
984
985
986
987
988
989
990
991
“დავეთხოვე და გამიწყრა, მეფე მიეცა ჭმუნვასა.
დავყარენ ჩემნი ლაშქარნი, მით იზახიან მუნ ვასა;
გამოვიპარე, დავეხსენ სისხლისა ცრემლთა წურვასა,
და აწ ვეძებ მისთა წამალთა, ვიქმ იქით-აქათ ბრუნვასა.
992
993
აწ ფრიდონ იწვის სიტყვითა მის ყმისა ნაუბარითა;
ორნივე სწორად მოსთქმიდეს მოთქმითა საქებარითა,
გულ-ამოსკვნილნი გულითა ტირან ვერ-დამთმობარითა;
და მუნ ვარდსა წყლითა ცხელითა რწყვენ ტევრთა საგუბარითა.
994
995
996
997
998
999
1000
1001
1002
1003
ყმა ფრიდონს ეტყვის: “გესმოდეს ჩემი აწ მონახსენები:
მე შენი გაყრა სიკვდილად მიჩს და მით თავსა ვევნები,
მაგრა არა მცალს დღე-კრულსა, ცეცხლი მწვავს მოუთმენები,
და გზა გრძელი, საქმე სასწრაფო მიც, დია დავეყენები.
1004
1005
1006
1007
1008
1009
1011
1012
1014
1015
ავთანდილ მარტო ზღვის პირსა მივა ოთხითა მონითა,
წამალსა ტარიელისსა ეძებს ყოვლითა ღონითა,
დღისით და ღამით მტირალი იღვრების ცრემლთა ფონითა,
და ჩალად უჩს ყოვლი ქვეყანა, მისვე ჩალისა წონითა.
1016
1017
1018
1019
1020
1021
“თქვა: «ქარავანი ეგვიპტით გამოვემართეთ ერითა,
ზღვასა შევედით ტვირთულნი ლარითა მრავალ-ფერითა,
მუნ მეკობრეთა დაგვხოცნეს ძელის სახნისის წვერითა;
და ყველაი წახდა, არ ვიცი, აქა მოსრულვარ მე რითა!»
1022
1023
ყმამან უთხრა: “ვინცა ჭმუნავს, ცუდია და ცუდად სცთების!
რაცა მოვა საქმე ზენა, მომავალი არ აგვცთების;
მე მივინდობ სისხლთა თქვენთა, შემოვისხამ, და-ცა-მწვთების,
და ვინცა გებრძვის, ხრმალი ჩემი მბრძოლთა თქვენთა დააცვთების”.
1024
1025
1026
1027
1028
1029
1030
1031
ძელი მოსტყდა და ავთანდილ დარჩა ნავ-დაულეწელი;
შეშინდეს იგი ლაშქარნი, გზა ძებნეს გარდსახვეწელი;
ვეღარ გარდესწრნეს, გარდუხლტა მტერთა მი და მო მლეწელი;
და არ დარჩა კაცი ცოცხალი მუნ მისგან დაუფრეწელი.
1032
1033
გაუმარჯვდა ომი მათი, ვითა სწადდა მისსა გულსა.
ზოგთა ჰკადრეს ზენაარი: “ნუ დაგვხოცო, შენსა სჯულსა!”
არ დახოცნა, დაიმონნა, დარჩომოდა რაცა წყლულსა.
და მართლად იტყვის მოციქული: “შიში შეიქმს სიყვარულსა”.
1034
1035
1036
1037
1038
1039
1040
1041
1042
1043
ყმამან შესთვალა: “ჰე, ძმანო, წეღანცა მოგისმენია,
ღმერთსა შეესმა, ნაკადი, რაცა თქვენ თვალთა გდენია,
მან დაგარჩინნა; მე რა ვარ? მე, გლახ, რა მომილხენია!
და რა გინდა მომცეთ, რას ვაქნევ? მე ვარ და ჩემი ცხენია!
1044
1045
1046
1047
1048
მუნით წავიდეს, იარეს, არ თურე ხანსა ზმიდიან,
მიხვდეს ტაროსსა ამოსა, ნიადაგ ამოდ ვლიდიან;
შეჰფრფინვიდიან ავთანდილს, ქებასა შეასხმიდიან,
და მას მარგალიტსა მას ყმასა, კბილთავე ფერსა, სძღვნიდიან.
1050
1051
1052
“წვრილად მითხარ ყველაკაი, — ყმა მას კაცსა ეუბნების, —
რა ლარია უფრო ძვირად, ან იეფად რა იხსნების?”
ჰკადრა: “ვხედავ, პირი შენი მზისა პირად მემეცნების;
და რაცა ვიცი, მართლად გკადრებ, მრუდი არა არ გემცნების.
1053
1054
1055
1056
1057
1058
1059
1060
1061
,,ვაჭარნი ვინმე პატრონი არს ქარავნისა დიდისა,
საროსა მსგავსი ნაზარდი და მთვარე დღისა შვიდისა;
შვენის ჯუბა და მოხვევა ძოწეულისა რიდისა.
და მე მიხმო, მკითხა ამბავი და ნირი ლართა სყიდისა”.
1062
1063
ზარი გახდა, შემოაკრბეს ქალაქისა ერნი სრულად,
იქით-აქათ იჯრებოდეს: “ვუჭვრიტოთო ამას რულად!”
ზოგნი ნდომით შეჰფრფინვიდეს, ზოგნი იყვნეს სულ-წასრულად;
და მათთა ცოლთა მოიძულვნეს ქმარნი, დარჩეს გაბასრულად.
1064
1065
1066
1067
1068
1070
1071
1073
1074
“შენ გტრფიალობენ მჭვრეტელნი, შენთვის საბრალოდ ბნდებიან,
ვარდი ხარ, მიკვირს, ბულბულნი რად არ შენზედა კრფებიან!
შენი შვენება ყვავილთა აჭნობს, ჩემნიცა ჭნებიან,
და სრულად დამწვარვარ, თუ მზისა შუქნი არ მომესწრებიან.
1075
1076
“მე ვირე ამა წიგნისა პასუხი მომივიდოდეს,
ვცნობდე, გინდოდე საკლავად, ან ჩემი რა გაგვიდოდეს,
მუნამდის გავსძლო სულთა დგმა, გული რაზომცა მტკიოდეს,
და სიცოცხლე ანუ სიკვდილი გარდმიწყდეს, ნეტარძი, ოდეს!”
1077
1078
1079
1080
1081
1082
კვლა იტყვის: “ვერვინ ვერას იქმს, თუ ეტლი არ მოსთმინდების;
მით რაცა მინდა, არა მაქვს, რაცა მაქვს, არ მომინდების;
ბინდის გვარია სოფელი, ესე თურ ამად ბინდდების,
და კოკასა შიგან რაცა დგას, იგივე წამოდინდების!”
წიგნი ავთანდილისა ფატმანის პასუხად მიწერილი
1084
1085
1086
1087
1088
1089
1090
1091
1092
1093
1094
1095
1097
1098
1099
1100
1101
1102
1103
1104
1105
1106
1107
1108
1110
1111
1112
1113
1114
1115
1116
1117
1118
1119
1120
1121
1122
«თუ არ მოგცენ, ნუღა მისცემთ, წაჰგვარეთ და დახოცენით,
მოიყვანეთ ისი მთვარე, ქმენით კარგად, ეცადენით.”
ჩემნი ყმანი ზედადაღმა ჩაეპარნეს, ვითა ფრენით,
და დაევაჭრნეს, არ მოჰყიდეს, შავნი ვნახენ მეტად წყენით.
1123
1124
1125
1126
მოიტირეს, ყმამან უთხრა: “ნუღარ გასწყვედ, გაასრულე”.
ფატმან იტყვის: “მივეგებე, გული მისთვის ვაერთგულე,
გარდვუკოცნე ყოვლი ასო, თავი ამად მოვაძულე,
და ზედა დავსვი ტახტსა ჩემსა, შევეკვეთე, გავესულე.
1127
1128
1130
“ვთქვი: «უჟამოდ არ წესია მოყვანა და მზისა ხმობა;
მომყვანელი გაშმაგდების და წაუვა ერთობ ცნობა;
ხმობა უნდა ჟამიერად, სააჯოსა ყოვლსა თხრობა.
და რად არ ვიცი ამა მზისა საუბრისა უჟამობა?»
1131
1132
1133
1134
1135
1136
1137
1138
1139
1140
1141
1142
«რაცა მითხრა, სიკვდილამდის არვის ვუთხრა სულიერსა,
არა ბერსა, არა ყმასა, მოყვარესა, არცა მტერსა».
მერე ვუთხარ ყველაკაი უსენს, კაცსა ლმობიერსა:
და «მოდი, მომყევ, აქა სადმე, მო, გიჩვენებ მზისა ფერსა».
1143
1144
1145
1146
1147
1148
1150
1151
1152
1153
1154
1155
1156
1157
1158
1159
1160
1161
1163
1164
1165
1166
1167
1168
1169
1170
1171
1172
1173
1174
1175
“მოიღეს, ტანსა ჩააცვეს შესამოსელი ქალისა,
მას ზედა შუქი მრავალი ჩნდა მნათობისა თვალისა,
დაადგეს თავსა გვირგვინი ერთობილისა ლალისა,
და მუნ ვარდსა ფერი აშვენებს ბროლისა გამჭვირვალისა.
1176
1177
1178
1179
1180
1181
1182
1183
1184
1185
1186
1187
1188
“მიბრძანა: «თავი ვიყიდე მოცემულითა შენითა;
მუქაფა ღმერთმან შემოგზღოს მოწყალებითა ზენითა!
ვეღარ დამმალავ, გამიშვი, ფიცხლად გამგზავნე ცხენითა,
და სადამდის სცნობდეს ხელმწიფე, კაცთა მომწევდეს რბენითა».
1189
1190
1191
1192
1193
1194
1196
1197
1198
1200
1202
1203
1204
1205
1206
1207
1209
1210
1211
1212
1213
1214
1215
1216
1217
1218
1219
1220
1221
«ესე ღმერთსა მისაგვრელად მისად ჩვენთვის მოუცია,
მივუტანოთ არმაღანად, დაგვიმადლებს მეტად დია.
თუ დავმალავთ, დავმჟღავნდებით, მეფე ჩვენი ამაყია,
და პირველ — მათი შეცოდება, მერმე დიდი აუგია».
1222
1223
1224
1225
1226
1227
1228
1229
1230
1231
1232
1233
1234
“მის ქალისა სიბრალული ამანთებს და მიდებს ალსა,
მაგრა ქაჯნი უხორცონი რას აქნევენ, მიკვირს ქალსა?”
ფატმან უთხრა: “მომისმინე, მართლად გხედავ მანდა მკრთალსა,
და არ ქაჯნია, კაცნიაო, მინდობიან კლდესა სალსა”.
1235
1236
1237
1238
1239
1240
1242
1243
1244
1245
1246
1247
1248
1249
1250
1251
1252
1253
1255
1256
1257
1259
1260
1261
1262
1263
1264
1265
1266
1268
1269
1270
1271
1273
1274
1275
1276
1277
1278
1281
1282
1283
1284
1285
1286
1287
1288
1289
1290
1291
1292
1294
1295
1296
1297
1298
1299
1300
1301
1302
1303
1304
1307
1308
1309
1310
1311
1312
1313
1315
1316
1317
1318
1320
1321
1322
1323
1324
1325
1326
1327
1328
1329
1330
1331
1332
უცნობო-ქმნილი ტარიელ ძეს მსგავსად ნატუსალისად
ავთანდილ ადგა, გამოვლნა შამბნი საძებრად წყალისად,
მან ჰპოვა სისხლი ლომისა, მოაქვს სავსებლად ალისად,
და მკერდსა დაასხა, გა-ვე-ხდა ლაჟვარდი ფერად ლალისად.
1333
1334
1335
1336
1337
1338
1339
1340
1341
1342
1343
1344
1345
ავთანდილ ცხენსა გარდახდა ასმათის მოსახვევლად.
მან მიჰყო ხელი ალვასა, შტო მოჰყვა მოსარხევლად,
ყელსა და პირსა აკოცებს, არის ცრემლისა მფრქვეველად;
და “რა სცანო. რა ჰქმნეს, მიამბე, ვტირ შენი მოაჯე ველად”.
1346
1347
1348
1349
1350
1351
1353
1354
1355
1356
1357
1358
თქვეს: “ესე ნიშნად გვეყოფის, ვართო კარგითა ბედითა;
ღმერთმან მოგვხედნა თვალითა, ზეგარდმო მონახედითა”.
აიღეს იგი აბჯარი თავის-თავისა ქედითა,
და თვითო მათ, ერთი ფრიდონის საძღვნობლად შეკრეს ღვედითა.
1359
1361
1362
1363
1364
1366
1367
1368
1369
1370
1371
1372
1373
1374
1375
1376
1377
თათბირი ნურადინ-ფრიდონისა
1380
1381
1382
თათბირი ავთანდილისა
1384
“რა გაჰხვიდოდე, გუშაგთა ესმის აბჯრისა ჩხერება,
გიგრძნობენ, თოკსა მოჰკვეთენ, ამისა ხამს დაჯერება;
წაგიხდეს ცუდად ყველაი, დაგრჩეს ცუდიღა ფერება,
და ეგე თათბირი არ ვარგა, სხვაებრ ვქმნათ თავის ტერება.”
1385
1386
1387
თათბირი ტარიელისა
1389
1390
1391
1392
1393
1394
1395
1396
1397
თუცა ფრიდონ და ავთანდილ სიკეთე-მიუწდომნია,
მაგრა ტარიას შებმანი არვისგან მოსანდომნია;
მზე მნათობთაცა დაჰფარავს, არცაღა ნათლად ხომნია,
და აწ იყურებდეთ, მსმენელნო, გესმნეს ფიცხელნი ომნია.
1398
1399
1400
1401
1402
1403
1405
1406
1407
1408
1409
1410
1411
1412
1413
1415
1416
1418
1419
1420
1421
1422
1423
1424
1425
1426
1427
1428
1429
1430
ფატმან ხათუნ თაყვანის-სცა ჰკადრებს მადლსა მეტის-მეტსა.
“მე,მეფეო, ნახვა შენი მიდებს ცეცხლსა დაუშრეტსა;
რა მოგშორდე, რა ვიქმნები? მე დამაგდებ ვითა რეტსა.
და ახ, ნეტარძი მოახლეთა! ვაგლახ თქვენსა ვერა-მჭვრეტსა!”
1431
1432
1433
1434
1435
1436
1437
1438
1439
1440
1441
1442
1443
მუნ ატირდეს ყველაკანი, რა ტირილად იგი ნახეს,
რაცა ვისცა დაჰკლებოდა, მათ ტირილით, სულთქმით ახეს;
დადუმდეს და მოახსენეს: “რათგან ბრძენთა მზეებრ გსახეს,
და თქვენთა მჭვრეტთა მღერა მართებს, რასათვისმცა ივაგლახეს!”
1444
1445
1446
1447
1448
1451
1452
1453
1454
1455
1456
1457
1458
1459
1460
1461
1462
1464
1465
1466
1467
1468
1469
1470
1471
1472
1473
1474
1475
1476
“ამას ოდენ მოვახსენებ მუდარით და შეპოვნებით,
რომე მოგცეს ქალი მისი მან მისითა მოგონებით.
რათგან ბოლო შეყრავეა, სიშორესა ვით ეთნებით?
და დააშვენეთ ერთმანეთი, თავის-თავის ნუ დასჭნებით”.
1477
1479
1480
1481
1482
1483
1484
1485
1486
1487
1488
1489
მიხვდეს არაბთა საზღვარსა, რა ვლეს მრავალნი ხანები.
დახვდა სოფლები, ციხები, ხშირ-ხშირად თანის-თანები,
მუნ შიგან მყოფსა ემოსა ტანსა ლურჯი და მწვანები,
და ავთანდილისთვის ყველაი ცრემლითა არს ნაბანები.
1490
1491
1492
1493
1492
1497
1498
1499
1500
1501
1502
1503
1504
1505
1506
1507
1508
1510
1511
1512
1513
1514
1515
1516
1517
1518
1519
1520
1521
1522
მეფემან ქალს უსალამა, მან შორით გარდახდომილმან.
დაუყვნა თვალნი ელვამან, მისთა ღაწვთაგან კრთომილმან;
გამოეგება, აკოცა კუბოსა შიგან ჯდომილმან,
და დაუწყო ქება მეფემან, თვით ვერას ვერ-მიხვდომილმან.
1523
1524
1525
1526
1527
1528
1529
1530
1531
1532
1533
1534
1436
1437
1438
1439
1440
1441
1442
1443
1444
1445
1446
1447
1448
“უცებნი მოსრნის მცოდნელთა ცლდნამან, ხელოვნებამან.
ვეჭვ, მოგცეს თქვენცა დაღრეჯა ჩემმან რასაცა ვნებამან;
წავიდე, ავი არ მიყოს მე აქა დაყოვნებამან,
და ადრე კვლა გნახნე მორჭმულნი, ინებოს ღმრთისა ნებამან”.
1449
1450
1451
1452
1453
1454
1456
1457
1458
1459
1460
1461
1462
1463
1464
1566
1567
1568
1569
1570
1571
1572
1573
1574
კვლა ფრიდონცა დაეთხოვა: “წავიდეო სახლსა ჩემსა,
ზედა-ზედა დავსტკებნიდე დარბაზსა და ამა თემსა;
სამსახურსა მიბრძანებდი უხუცესი ვითა მრწემსა,
და შენთვის ასრე მომსურდების, წყაროსათვის ვით ირემსა”.
1575
1576
1577
1578
1579
1580
1582
დასასრული
1584
1585
1586
1587
ამირან დარეჯანის ძე მოსეს უქია ხონელსა,
აბდულ-მესია — შავთელსა, ლექსი მას უქეს რომელსა,
დილარგეთ — სარგის თმოგველსა, მას ენა-დაუშრომელსა,
და ტარიელ — მისსა რუსთველსა, მისთვის ცრემლ-შეუშრომელსა.