ismail besik(i

BiLiM YQNTEMi .
Ttirkiye'deki Uygulama: 1

kiirtlerin 'me"cburi
iskin'l
komal

.,.

QstJrrI'O

KOMAl

YIWINLARI

13
6

ISMAil BE$IKCi

Aril~tLrtlla Dizisi

1. Basrrn Man 1917

BiLiM VONTEMi
TORKiYE'DEKi UVGULAMA

Kama I BCl,.m- Y ayl m-DuQltlo11

KDRTLER1N
Lale!i
'ci

Adres;

Ordu Cad. 732/19

'MECBURI iSKAN'I

Dizgi vc Tcr+ip

: Si..i&1U Matbaaullk

Ko!l, ~ti.

Bask!

: Er-Tu Matbaasl

ONSQZ

Bu

orostrrrnndo

sovtenenler,

Turkive'de

slmdlve kadar soylenenlerden epevce bir tcrkhIlk gosterlyor. Bunun neden1.yazann olgutardon horeket etmesi ve olguloro dayoll otmosroir, $imdiye kadar, «Butun olgulor birbirine baghdrr ve degi".me Icindedir, nesneJ gercegi kovromak icln olgular orosmdokl baglontl1an ve butunlUgu cok IVi kurmak gerekir» denmlsttr. Fa· kat, Kemalist ideolojinin, yani Resmi ioeotounin etktsl ile olgulardan cok 6nemli blrt, Kurt ulus olgusu rsrcrto ve bilincla tchlillerin ve erosnrrnolonn drsmdo tutulmustur, Bu, Turklve'de vosovcn herkesi Turk sayan bir cnlcvrsnr. Biz ise, ResmT ioeotouve, yoni Kemctlzm'e hlcbtr zaman itibar etmedik. ButUn olgulon, bu aroda Kurt olgusunu do cesltli boyutlan fie vermeye COIJ~tlk. Boyle olunca bu ikl tutumun UIOl?tlgl sonuclonn birbirinden cok forkll olmosi dogaldir, COnkO, blrlncisl, Resmi ldeolojlnin sublektit clomndon kaynaklanmakta ve Resmi ideoto-

jinin istedigi blctrnde dovrorusto bulunmoktodrr, lkinclsl ise, voscnon, objektlf hayattan kaynoktonmoktccnr. lste, bu orcsturnodo s6ylenentertn, simdive kadar sovlenrnis olanlara korst epevce btr torklrlrk gostermesinin temel nedeni budur. Burada, ikinci bir konu daha ortcvo elkrnoktodrr: 0 da su: TOrkiye'de dusunce ozour1090nOn krsrtlcnmosr deniidigi zaman hep TCK 141 - 142. mcddeleri oklo gelmi9 ve buna kor91 mUcadele vopilrmstrr. Halbuki Kurt sorununun onlotumcsmdo dU$uncenin k.sitlonrnosj, daha 141 - 142. moddeler ige konsrncdcn engellemeler vcprtmcktcdrr. Zaman zaman Omversttelertn ce?itli kuruJlan, zaman zaman kitle huberlesrne oroclcn, zaman zaman do Turk "50lu» v~ Turk «sosvoltst» hareketinin onernh bir b6h.imO 141 - 142. maddelerin gereklerini vertne getirmektedirler. SansOr uygu)omaktad!rJar. Bu crosnrmodo kullanJlml? kovnoklor. bilinrneven. ulosrlmovcn koynaklor degildir. Valruz, Kemalist ldeolo]l dolovrstvte doima gozden uzok tututmus, dikkate nhnmorrus kaynaklardlr. Okuyucular bu kaynoklan her zornon denetleme olanaklanna sahiptirler. Bu bokrrndon kaynoklarm boski torihleri, vovmevlen, sahife numarolon, bette bositdiklcn motboo tom 010mk verilmeye consumrstrr. Bu orosurrnodo orgl!lara. biiim y6ntemi iie yak!o:;;mamn nasl1 olacagln(J dair bir ({Gi~,;.o;;»)ten sonro, Cumhuriyet torihinden secilmls bozi olgular uzerinde duruloccktrr. 8u olqulon. Turk

cektir.

naSl1 degerlendirdikleri topto sadece, mecburi

aClklanacaktfr. iskon olgusu

Bu kiincelene-

GoruldOgO gibi bu ara9tJrma Bllim Yontemi (*) kUablnln bir devcrrudrr, SHim Y6ntemi'nin Turkiye'deki uygu/amosJ ite ilgiridir. Cesitf 01gulara dayanJlarak Turkiye'de «bHimsel» denilen bilgiJerin nosr; OreWdigi konusu Ozerinde durulmoktadJr. Kosrm / 1976

ismail 8e!?ikci

On Ivers itesin.n v»
6

TOrk «sosvo il8t.) hareketinin

(*) Bilirn Yontemi,

Komal

Yaymlan, Istanbn]

J976, 166

s,

GiRi~

SiLiMSEL

SiLGivE

VE BiLiM VONTEMiNE

DUYULAN

iHTiYAC

Turkiye. siyasal, ekonomik ve toplurnsol bakrmlardan Gelismektedir. Degi'9me ve geli'9melere parolel olorok sasya - ekanomik ve sasya - palitik 50runloru, kulturel sorunlara lllskln urusurmotor ve ternsmalar do gun gectikce ortrnoktndtr. 6nem kozonmoktodrr. Son ylilarda YOYlnlonan kitoplar, cesitll gazete ve dergilerde yaymlonan yazllar bu alanlardoki cohsmnlcnn ne denli bir yagunluk knzondrqrru ocrkco g6stermektedir. 12 Mart 1971 den sonra do anti - demoktorik geli$meier bu tOr dO$unsel fooliyetleri boski oltmo olrncvt denediyse de bosonh otcmom.strr. Bu fooliyetlerin daha yogun bir sekllde ge!i$mesini enqellevememtsur. Eskiden bu Hir okodemik cohsmolor sodece Onivarsitelerde yapllrrdr. GOnOmOzdeunlverslte, bilgi Oreten merkezlerden sodece blrldir. Oniversite drsindoki ceslttl kurum ve klslter de bu faoliyetlere katrlmaktodrr. Arcstrrmolen dogrudan dogruya kendileri planlamokta ve yOrutmektedirler. Oniversite drsmdo, Devlet PIOnlamo Te$kiIOtl, Devlet istatistik EnstitOsO. imar - iskOn Bakanlrgr. Kay ishrzlo degi9mektedir.

11

leri Bakanllgl, Bankolar, Vukttlor, VS. bilgi ureten onemtl rnerkezler olmustordtr. ButOn bunlcnn drsmdo siyasol partiler, sendikalar, dernekler, bunlann yaYln orgonlon alan gazete ve dergiler, bu kurumlordon baglmslz olorak faaliyetlerini surduren gazete ve dergiler. kistler .toplumun bilgHenmesi surecinde cok onemli ral ovnomoktcdrrlar.

I.

RESMI iDEOLOJiNiN DENETiMiNDEKi

BiLiM
Du:;;unsel faaliyetlerin, bilgi Oretrne tonkslyonlcnnm, untversttelercen, devletin cesltlt kurumlonna ve organlonno da gecmesi 6nemli bir geli$medir. Devletin cestt!l kurum ve organlan drsmdo, siyasal parti, sendika, dergi, gazete, gibi kurumlarrn bu tur fonksiyonlan yOklenmeleri lse, fikir hayatmm canllirgl ve demokrotiklesrnesl ocrsmdon son derece Onemlidir. Bilgi uretrne fonksiyonlanmn universltelerden, devletin otaki kurum ve organlanna gecmesi, devlet hayatmm kamu illskllerlnln geni!?lemesi ve yogunla9mas1yla, ocrkronabilir. Fokat devlet organlon ve kurumlan drsmdukl kurulus ve klsllerin bilgi Oretme sOrecine girmelerine zorunlutuk duymalarrilrn boshcc nedenlerinden blri, Imiversltelerin fikir ve bilgi ureten bir merkez olarok gorevlerini verine getirmemesi, getlrememesidir. Oniversite, OIkenin boZl temel sorunlanna vcklosrrndu bilimsel bir vontern kullonrnorms. Resmi Devlet ldeololtslnl aynen benlmsemtsttr, Bu ldeolojtnm. tornerlmoz tek dogru, hakikat, «nthol gercek» olduguna tnonmrs. bilim yontemini kuflanmokton ISrarla kocmmrstrr, brnegin 1960 Yillanno kodor, untverslte, 12

gerek Turkiye'deki smrtsot lllskiler konusundo, gerekse Kurt ulus sorunu uzertnda ResmT Devlet ideoloiisi drsmdo hlcbir /iley sovtememtsttr. Bu ideoJoji geregi olcrok, Turklva'de sosvol struflonn bulunmadlgl iddia edilmls. ve bu gonj~e lncrulmretrr. «Turkiye'de suutsiz. imtivozarz, kayna$ml$ bir millet vcsor, bu Turk milletidir» denrnlstlr, «Turklve, srrutsrz. lmttvczsrz kovnosrms bir kitledir» denmlstir. Vine bu ideoloji geregi, TOrkiye'de vosovon herkesIn soyca, Turk oldugu, Turk dill ve kultOriinlin dl~mda bir djl ve kUltOrun bulunmadJgr ifade edilerek, Kurt ulusuno ott topraklann Turklere cit olduqu: vercln ve yerusHl kaynaklarma, Turklertn sahip olduqu ileri siirOlmO$tUr. 1960 YJllarmdan sonra ise, toplumsal yapJda cok luzI! siyasal ve ekonomik degi$meler otmustur, Sasyo _ ekonomik yapldaki bu degi9meler yeni toplumsal ve siyasal ckrmlonn ortaya crkmosmo sebep olmustur, Toplumsal iliskller iclnde sag ve sol okrmlar gittikce belirgin bir hole gelmi9lerdir. Sol okrrnkmn halk Ylgmlorr lie organik baglor kurmosr, bu yetenegini gittikce geli$tirmesi, bosto, Turkiye'dekl sasyal struflorrn ve strut ilh;;kllerinin orastrnlmasrru gerekli krtrmstu. lste bu surec icinde Onlversite, tek pcrtl doneminde egemen olen «Turkiye'de sosyal smntor yoktur, srrutsrz, imtivozsrz, kayno:;;mr:;;bir kitleyiz» cnlovr:;;JOIbrrckornk, Ulkedeki sosyol srmttor gercegine egilmi$, ve bunu tqhlil etmeye boslomrsnr. Buna ragmen, Olkenin bosko bir temel sorunu alan
Kurt ulus sorunu kanusunda untverstte. Vine, Resmf ideo-

lojinin gereklerlni surduren bir tutum lclndedlr. Sorun gormemezlikten gelinmekte, herkesin Turk oldugu ilerl surutmekte, «Tl.irkiye'de etnik bir sorun yoktur» denmektedir. Universite, bilim vontemmt kullanmaktan, rsrnrlo, bilincli olorok kocmmokto ,Resmi Devlet ldeolopstnj, bu ideolojl, nin ortaya koydu~u dogmatizmi bOtun katlJI~1 ile savunrrmktcdrr. Oniversite bu konuda hlcblr zaman ozerk bir 13

dovrorus tclne gjrmemi~tir. glrememi9tir. Oniversite ozerk degildir. Oniversite idori blr unite olarak eksik olmakla beraber, ozerk niteliklere sahip olmcsi yamnda, bilimsel bilgi Oretme ronksiyonlan aClsmdon ozerk degildir. Kendisini Resmi ideoloii ue baglmli kurmstrr. Resrni ldeolo]t cercevesinin dl9lnQ ClkmamaYI, onun dl9mda d09unmemevi temel bir like ororck benimsemi9tir. Bu konudo somut blr ornek vermekte voror vordir. Ornek, Prof. Dr. Vavuz ABAOAN'm blr vozrsi lle ilgili. Prof. Dr. Yavuz ABAD{'.N istanbul ve Ankara Universitelerinde Kamu Hukuku, Hulwk Felsoj€GI, Komu Hurrivatleri, Siyasal Doktrinler, Siycsol Bilim Metadoloiisi gibi konularda cesitli dersler okutmu9tur. Prof. Dr. Yavuz ASADAN, 1958 1959 yillannda, «(Turkiye'de Sivosal Portiler ve Tczyik Grup:cn» ba9ligl oltrndo yazdlQI bir yanda bokin ne di-

B. Sosyal

tobckotosmo

vor: «... E. Meslekler Tlirkiye'de Mes\eki

m;;ogldaki tablodo i$tigal bokrrmndcn nulus dogl1191 % 66.4 % 17.9 % 5.4

• Yuknndoki toblolar, TOrk sosyol bunveslntn slyosl hayatm geli9imi bokrmmdon en onerntl unsurtorIO resmi istatistiklere dayanmakla beraber, oldukco konsik cizgilerle belirten orneklerdlr. Bu sebeple, ~~I1~!ordon ocik ve kesin sonuclonn crkorumosi guelugu mevdcndcdrr, Bu vuzunsuztuqun esos kaynogl ~O~yoJ?jik bir realitedir. TOrkiye'de ne hukuk], ne de IktJsadl bokrrndon kesin surette beliren sosyal errntlan~ bul~nmodlgJ konusunda gorOr;; birligi vordrr, Cogunlugunu mebuslarm teskf ettigi grup crosindc vopucn bir ankette, «Turklve'de sosyal siruflcr var mrdir?» sualine verllen cevoptcnn hepsi rnenfidir. (Bu hususta bk. Lucienne Talloen. Turkiye'de Siyasal Portiler ve Sosval Smlffar, s. 43 ve 50. 1955 sonbaha~l~da Stockholm'de toplonan Uluslornrost Siyosal Bilirnler Kongresine sunutcn Rapor)
. ~erCi, .. v~rilen orneklerde de garOldOgO uzere, gehlrh = koylu, okurno yazma bilen - bilmeyen, i:;;ci sonatkar, esnaf - tOccar, memur - asker vesaire knbilinden, aym lslerl yapanlon, farkll sosyal nOveler holinde

belirtilmil?tir:

1. Ziraatle ugral?anlar 2. Mesiegi belli olmayanlar 3. Kucuk sanat srbubr

4. Kalifiye olmayan isciler 5. Htzmetko ria r 6. Soncrlor 7. idoreciler 8. Nakliyat ve Muhabere Be ugro!?anlar 9. Serbest Meslek erbobi 10. Maden ve tos crkormo jle ugra~anlar
Kllynak;

: 9.936.000 : 2.595.000 784.000 297.000 293.000 265.000 246.000 174.000 162.000 45.000
372, Ankara,

%
% % % %

tcbokolcsnrmcvi busleri vnrdir,

~akat

hedef

tutan

tosnlf

tesebsmrt 9U-

bOtOn bu ovirmc tesebbuslerlnde

uru degil .. i9b610mO esos alCOyO tesk!l etmektedir. Nitekim, sovrco «meslek gruplan»nm bosrndo gelen ziraat tle ilgiJi nOfusun, cnhscnlor yekOnuna tesblt edilen nlsbeti bu cttt% 66.4'tGr. Aile sovrsi 2.778.750 olarak ct nutusuno ve arazi toproksrz ziraat sohibine, tsclstnden bOyOk clftlfk koruyucu-

%
%
1957, 3: Z7,

1955 nidus ~ay!ml, yaym No;

koy cobanmdan

orman

Tabla: 12.

15 14

suna kccor zlraatle uzokton dahil butunmoktcorr.» (1)

vckmdon

ilgBi herkes

IdII bir meclis

Prof. Dr. Yavuz ABADAN, 1958 veya 1959 villcnndc yazdlgl bu yazldo, Turkiye'de sosyal srmrtcrm o/modr"!, veya sosyal smrtlorm belirmedigi seklindeki tesbltl, buna sosyolojik bir reolite demesi, blllrn dl~1 bir tesbittir. Olgu[ora daYOII, olqulonn sistematik gozleminden ve izleminden elde edllmls onsrme degiJdir. Olgulardon kopuk bir onermedlr. Bunun loin btltmsst degildir. Turklve'de sosvol smrtlonn olrncdrqr, sasyal srrutlcnn belirme.digl ~eklindeki onerme ide%iik bir onermedir. Resmi Ideoloji alan Kemalizrn.etlpo - trp uygun blr cmerme. Bu onerrne Tek Portl donemtrun «Slnlfslz imtiyazslz k?yn~mu;; bir milletiz», «Slnlfslz Imtiyazslz kayna!}ml!1 bir ~ltleYlz». slogan!anno uygun olsun diye sovlenmts bir onerrnedlr. Bu bokrrndon bilimsel degildir. Bu slogan Kemouzmtn temelinde duron ve vazgeeilmez bir ifodesidir. «Altlok» un somutlcsrms bir bicimidir. iste, Prof. Dr. Yov~z~ABADAN 1958 veya 1959 vrllorrndo YOZdlQIbir yazlda, halo, Kemotlzm'In en blrincl o:z.elliglolan bu slooom dogrulomoya, onu, bHimsel blr oneriymi~ gibi gostermeye cotrsmcktornr. Hollnndch orostmcr Lucienne Tolloen'in, mebuslordan rnevdcno gelen bir gruba, «Turklve'de sosyal siruflor vor rmdir?» diye blr soru sorrnosr ve kar:;;lhgmdo «TOrkiye'de sosvol srmflor yoktur. Hak ve crkortcn birbirine bag II, Slrutsrz, lmttvozsrz, kovnosrrns bir millet. kitle vordir» , seklinde cevoplor otmosr, Tiirkiye'de sosvo: srrutlcrtn bulunmodlglm koti surette gostermez. Bu, sodece crostmcrrun .s~ru:;;turrna yaptlQI mebuslonn meydon~ g~tirdigi mechstn KemaUzm'in ideoloiik bunveslnde tuttudu, eritti(I) Yavuz ABADAN,
SBF. 100.

olduqunu gosterlr. Bu meclis, 10. donem (1954 - 1957) Turkiye BOyuk Millet Mec!isi'dir. Ara~tlrmoYI yiirDten Lucienne Trnloen'in tovinonndon

r«

Armagufif.

Tilrkiye'de Siyasi Partiler ve Tazyik Gruplan. SBF. Ankara, 1959, ss. 92-94.

ve hareket tarzmdon bilim yontemine, billmsel dusunce bGtGnlOgune eri:;;medigi unlosrlmcktodrr. Onun icln, Turkiye'de sosvot srrutlorm varllgl veya yokluQu, siyosal partilerle lllsklleri konusundo son derece vorultrci teknikler secrnlsttr. Bu do O'nu nesnel gercegi bulmayo gotLiremernis, bildkls oodon uzcktcstmrustrr. Ote yandon Ttirkiye'de sosyol srrutlorrn olmadlgl, bulunmodrq: bir hipotez olorak ele ulrnsn bile, bu hipotezin hang; olgulann, slsternctlk gozlemi ve izlemi sonucunda ifode edildigi de belli degildir. 8u onermenin olguloro donGlerek denetJenmeSi tslemine ise, hie girilmemi~, mebuslonn cevaplan qdogru», ehnktkct» olorak kabul edtlrrusttr. Bu bokimdon bu cousmo ve UIO:;;tlglsonuclor bilimsel degildir. Yontemi bilim 01mayan blr cohsrnorun do, bilimsel sonucloro uloernosi znten rnumkun degiJdir. Koldl ki. sosvcl srrutlnnn vorllgml reddetmek, temelde bllime korsr ge/en, bilim dl!?1bir tutumdur. Buna ragmen, biJimsel :;;Gpheciligi de osmoklc berober, Turkiye'de sosyal srruflor yoktur, sekllndeki bir onarmenin kesin 010rak olgularlo bagl kurulmosi gerekirdi. Zoten olgulorlo ocgl kurulsovdr, olqulonn sistemotik lzleml, ve gozlemi sonucu elde edllrnls hlpotezlere, bu hipotezlerin tekror olgulor on:ictITgl ile denetlenmesi yoluna gidilmi~ olsoydr, bOylesine bilimi reddeden bir sonuco do ula91Iamozd,. TOrkiye'de sosyol simttonn vor"QI veyo yokluQu konusundaki 01gular ise, Turkiye Buyuk Millet Meclisi'ndeki Mebuslonn konoctton degil, dogrudan dogruyo vcsoncn hoyottrr. Tum toplumdur. Toplumdckl urettm lliskilerldtr. Burado vurgulomayo colu;;tlglmlz nokta, dogrudon dogruyo, Holkmdou orostmcnun tutumu ile itgill degildir. Vurgulamoya eoh9tlglmlz nokto, Prof. Dr. Vovuz ABADAN-

16

17

In

tutumu Ue ilgllidir. Prof. Dr. Yavuz ABADAN, kendi gonJl?OnO dogruladlgl veya kendi g6rO~One kuvvet kczondirdlgl lctn, Lucienne Tclloen'ln, «Turkive'de sosyal sirutlcr yoktur», goru:;;One dort elle sorumoktodtr, En az 0 orosnrlCI kadar bilimsiz ve yontemstzdtr. BiHmsel dusunce yetenegine utcsmcmrstrr. GorOldOgO gibi, Prof. Dr. Yavuz ABADAN, TOrkiye'deki emnlosmovi anlatmaktan slddette kocmmoktcdrr. CGnkO Kemalisttir. Kendini, Resrni ldeololivl, yani Kemalizm'i dogrulomaklo yOkOmlO scvrncktcdir. O'nu biUmseJmil? gibi gosterme gayretine girmektedir. COnkO, Kemallzrn'de toplum, cikortcn blrblrlne uygun dOl?en insanlardan meydano gelen bir bOtOndQr. Zira, Kemalizm hlcblr toplumsal torkntosmovo lzln vermez. Kemalizm'de sadece yonetenler ve vonettlenter vordrr, Yonetenler egemen gOOIer cdmo Kerncllstler'dlr. Geriye kalan cok bOyOk coqunluk olon yonetilenler lse genil? halk kitleJeridir. Prof. Dr. Vovuz ABADAN, snntlosmovi anlatmamok tcln, TOrkiye'de sosyal srrutlor yoktur diyebilmek icln, btlerek veyo bllmeverek kullandlgl istatistikleri de okuyucuyo, tahrif ederek sunmoktcdir. KuJlandlgr lstotlstlqln ilgili b610mO aynen verildigi zaman tahrifatm nerede yaplldrgr ontoarloccktrr.

7. Mui.2:~ebbisler, idareciler buro ile Hgili meslekler

ve :

246.000 174.000 162.000 45.000

1957,

8. Nokiiyot ve muhaberat lie ilgili mestekler 9. Tckr.ik olemanlar, se.best meslek sahipleri 10. MCldcn ve to:;; C;lkarma fie ugro:;;onlar ,.. DiE 1955 nidus saYlml, _,. K ayna...,
s- '27, T~\blo: )-,.
.,_ , ;!:

. 372 Ankara yaym N o : •

i-;8r

,.(, CI.,.81",,,

'''-'.-<'1e7. kctegorideki

mek gorek:r. Pta. r... - '1' ynakta lse dl:ute~ebbiS, -I t 1,·, HalbuKI cscs ,0 .' len; cerr::;;:-( ernr. .: .. ','1 I" u'~'racanlor:), IbClresl .'!~ " t·p_·o lIe 11gl11 I'r er " 'c::1 9 . I 16~, iCGrec,,'O>;, + '1,,1' kutegorfye ili9k1n 0 an \," sus kaynak,o I :Jill vordtr. l inc cso ,~~ ''"'d'"' f.cret!i isci Coh!?t~rma· . " ~a vcrdrr {, .co .. , "'.-' , 1?oyie b:r aCIK.an. ,. , lcr i~<""·I.---tin). Bu aClklama • .. • ~"'otH'"'G yUt"-.an v. .~" ... don, [~~m k€n('! rl(!... .,'dan go··vOlmemektedir. ABADAN lOradn I do pr_?f. Dr; Yavuz ':' ~. I a~'llda an ve oruotcn ifadel.erCunku .oumcr simflaym .... I.. Y, i Y.. o"zellilde ust kesLm• . I, I ami bi..lrokraslnln dlr. (ddarecl1er», ".a~r ' d: bu baklmdon kapitalist
J ._.

-f 0

. flS' vovuz ,-' ADAN , earle'"'''' '" ~- "-',

ifodelere

di~kat

({ldorecl-

e~-

1. Ziraotle ugral?an/ar 2. Hangi rnesleqe girecegi

teyin tomirat edilemeyen/er lmoldt lscllerl ve

; 9.636.000 ; 2.595.000 784.000 297.000 293.000 265.000

% 66.4 % 17.9 %

lerini ifode eden b~r ~~~i~m ~~;$me sOreclne giren toplutoplumun veya kOPlt.o. 9kl~ deki SI01f aylflmlnl glzlemun, kapitalistler - 19c11erJe ~~kat cizelgeden boyle bir Vic; blr mahiye~ tOl?lmakta ir. 01 usun~ C;:lkarmamok mumtahrlf sonucu bile, sJnI~la~~t~' n ~lorOk allnabilir mi? Geni!? kiln deaiidir. % 66.4 brr U u k·· iuter oyn ay~ .' '1 He toprakSIZ oy toprok sahiplen zlroatOL e; _il ~idirler? Bunlonn bir butOn n Slmflarm mensuplon d 9 T" rk'lye'deki smlflol?mo 01.. il eye C;:OIl""11masl u olarak oosten m .". d ~'ld',r Simflo""mo 01~. k bal?ko blrl?ey egl. ." gusunu gizleme ten bT eli blr gekilde kac;:mmaktlr. gusunu ifode etmekten I In ABADAN kullanml9 oldugu ' .... I K a Id I. k'l Prof .' Dr Yavuzd kl blr oizelgeyi gormul? 0koynagm 2 sahife sonrosm a I

3. Sonatkarlar,

5.4

4. Kolifiye o/mayan lscller 5. Hizmet ile ilgili mes/ekler 6. SQtlcrlar ve eoncmklo

IIgili meslekler

18

19

sovdr, srnlflOl;>ma 01 . oiurcu. Bunu ifad gusunu glzlemeye calr!}masl hayli zor ta k e etmekten, anlatmaktan ve aClklamakn. a?lnamazdl. Bu cizelgede 15 ve daha ukon ~~kIB~Uf~S li~te~i ~e~~ii itibariyle kategOrile~e ayrrJ~~::~;~ . cize genrn Ilglll kisrm sudur: Sayrsl
isveren (Gcretli kimse colr9tlran) ~endi hesobma couson (Ocretli kimse COlJ9tlrmayan) Ucretli %

Flrkaslnln Genel Katlbi ve Oniversitedeki Turk inkllabl Torihi Protesoru ve lctslerl Boknm Recep Bey gibi konusmoktcdir. Ve, 1930'lann bu hovcsr, 1960'a uloson Yillarda aynen surdurutmektedlr. Sirt bu tutumu surdurebumek lcln istatistiklerde bile tahritat yaprlabilmektedir. Daha yararlr istatistikler gozardl edilerek done oz yararh oianlan okuyucuya sunutmoktcdrr, Burada onemtl bir noktaya daha deginmekte yarar vordrr. 0 da su: 1958 - 1959 vutormdo «siyast illrnleri vokralaro dayolr oiarak ge1i~tirmek», «olqulcrn dovch slvost Him metodu», «siyasi lllmlerln mchivetl ve metodu» gibi konular do konusulmovo, vuzumovo ve tcrusurnovo boslonmrstrr, Prot. Dr. Yavuz ABADAN do bu torusrnotcr tctndedir.(2) Fakat bu tornsmotor. Botr'do yaplldlgl icln TOrklve'de de voptlmoktcdrr. Asnndo TOrkiye'de bilimin ob]esl olan olgu, gercek somut (bu ornekte sosyal smrtlor) reddedilmektedir. Resmi ldeolo]t cercevesl tcmde, Resmi ideololinin verileri ile uretilen bilgi ise, billmsel bir bilg; degildir.

55.000 3.081.000 1.672.000 6.599.QOO 632.000

0.5 25.6 13.9 54.8 5.2

s,

Aile Icinde Ocretsiz call9anlar Mechul

Kaynak:

Ba~bakan!Jk tstatistik Umum MUd" I--v" Nii], US u ur ugu, 1955 Ubl Sayimi, Yayin No: 312, Ankara 1957' T a 0: 20. '

Genel 31

Bu cizelgede durum gayet k lerin . . aCI tir, Toplumda isverende ~ YO~I,ge~19~eye ba~layan kopitalist slOJfrn orcru bind6rt ~,uCretlIJerrn, von! lsc] smrnnm orom ise, yOzde on~Iva~mdadlr. Bu, srnlflo$maYI cork bir sekilde g6 t r~~ ~rr clzelge degif midir? Bu rakkamlar' ortada s eTurkrye'de sosyol stntflcr b I' " yken, .. k" .... e Irmeml$tPr, voktur demek ~um un mudur? MumkOn degildir, zira bu nesnel er e gl, gercek somutu lnkdr olur. Bu do bili' ~. C blr dovrant9 degiJdir F k t p , m drsrdrr, 81hmsel I . a 0, rof. Dr. Yovuz ABADAN bl I· Imse olmayon bu tutu ' 1sOrdOrmektedir COnku" oun son ~er~ce rahat bir ~ekilde m uK ~. . , ernousr Ideolojiye .R ~r IdeoJojiye inonmaktadlr. Bu ideolo" e ,yom esIdeolojisidir. Kernotrsr Ideolou . 'I g~men smlflonn . limn, «smlfslZ Imtiyazslz k ~~i;:I$~:~~in~~':iti:,»~g~~~~r~zg::~,~~~~~ ka~na~ml~ bir ~i~~ dir. Bu ideoloiiyi bilimsel blr do _ I yen~e getlrmekte.. d . gru 0 orok gosterme cabo Sl icm edlr. Bu baklmdan 1930 yrllarrnda, Cumhuriyet Hal~ 20

lste, 1960 vrllcnndcn sonra. toplumun ekonomik ve polltlk voprsmdokl geli~meiere porolel olarak, Oniversitenin bu ken tutumu, bilim dl91 tutumu da degi!}mi9, sosyal stmtlor kabul edilmeye bostcnrrustrr, Burada, unlversltenin, sosyal srrutlon kabul etmesi ile birlikte, bilimsel bUgi Oretmeye ba~ladlgim sovtemek isternlvoruz. Gercek somutun, (burada sosyal srruttcnn) varllglnln kabuiOnOn bosto gelen, onemn bir cdim olduqunu belirtmek istiyoruz. Gercek somutu kabul etmeden, onu lnkdr ederek bilimsel bilgi uretllemtveceqtnt vurgulamaya cohsrvoruz. Gercek somut kabul edildikten sonra, bilimsel bilgi Oretmek tcln uy(2) Yavuz ABADAN, Siyasette Nazariye ve Tatbikat MUnasebeti 1960,
S8.

ve

TUrk Anayasa

Sistemi. Incelemeler,

SBF, Ankara

90·107.

21

guianmosl gereken dnho bosko csomorcr ve mekanizmolor elbetts. vordrr, Kurt ulus sorunu konusundo lse. universite, gereek somutu haiti reddetmektedir. Resm; ideo!oiiYi yoni Kemalizmi butun katlllgi iie sOrdOrmektedir. KOrt utusot vorllglru rsrorio reddetmektedir. Oniversitenin drsmdok], bilgi ureten oteki merkezler de, ovru tutumu surdurmektedirler.

II. BiLiMSEL DUYULAN

BiLGiVE
iHTiv AC

Turkiye'deki okonomik geli9meler, siyasol ve toplumsal horekettor, KultUr faaliyetleri, halk Ylfllnlonnl dertndon etkiJclllektedir. Turkiye'nin demokratla$masr, toplumun demokratiO$tlnlmasr konusunda gostcrllen ccbolor, TOrkiverun her kesiminde otdugu gibi Kurt toplumunda do derln etkiler yaratmaktadlr. KUrt hoi;":l, ({uyanmaktm), ekonormk, politik, toplurnsal ve kutture! stotulert hokkrndo bilinc!enmektedirler. Temel hoklar, 6zguriOkier konusundo, Ilert surulen goru$ler ve vopucn tortrsrnotor, Kurt toplu. munda do etki yaratm.aktadlr. E$itlik konusunda, insan haklan konusunda, geli$tirilen tikirler icln de ovnr seyi soyleyebiJiriz. Vine bunun gibi, .uluslonn kendi kaderl~rini toyin hakkl konusundo ertaya onton cusunce ve gorlisler Kurt toplumunu derinden etkilemektedir. ButUn ulusl~nn kendi dogal zenginliklerinin utusc: kullorurm ve denetimi konusunda voprlon ideolojik cohsmotcr, eylernler, KLlrtleri de biline1endirmektedir. Bu ve buna benzer sloganlon srk slk duyan, buna ragmen, bunlara, tam cnlomrvlo Zit politikolarJa kar$1 kar~Hya olduklanm anlamaya ba$layan KOrtler, ister istemez bir celisme ve bunchrn surect ieine gir-

mekte ve bunloro cozurn oromoktodmor. En ozmdan cevcplonmosi gereken onemll sorular gundemle$mektedir. Devletin kendilerine korsi uyguladlgl potttlko konusundo gittikee bilinclenen Kurtler icln, KOrt toplumunun sosyo - ekonomlk, sosvo - pelitik ve kOltOrel yaplsl konusunda bilimsel bilgilere sahip olmak cok onernll bir ihtlvee olcrok belirmektedir. COnkO boyle blllmsel ~ilgiler 01madan, sorunlan cozurnlemenin olcnuksiz oldugu, sorunlor hokkrndo bilgi edinmenin mOmkOn olmadlgl cnlcsurmstir. Oniversite gibi, bilql ureten merkezlerin en Ost dOzeyinde bulunon kurumlcnn bu ko.nudaki tovn do gayet ociktrr, Sorunu yok saymak, Resm; ldeolollvt kabul etm:k. Bunun yonmda, Devlet PI6.nlama Teskildtr, Devlet Istatistik Enstttusu gibi devlet kurum ve organlannm tavn do bovledlr. Bu aroda, T~rkiye'deki bosm - yaym faaliy~tleri de tamamen Resmi Ideolojinin dogrultusundadlr. Kurt olgusu, hicblr zaman, hlcbir basin orgamn.da kabu~ e~iImerntstlr, Sorun yok scvrlrmetrr. Gorrnernezllkten gel1nml$tiro Bu konuda hozrrtcncn vozilor, reporter, hlebir zaman, komuoyunun ineelemesine ve elestlrtsme sunutrnurrus, daima, kopoh koprlor orkosmdo gizli olnrok konusutmustur, Siyasal portller, sendikolor, dernekler, bunlann yaym orgonion, otekl gazete ve dergiler veya kistler tcln de a~nI ~eyi sovleveblllriz. Hottn, TOrkiye'deki SOl.akllr~lar bile KOrt ulus sorununa gerekli ilgiyi g6stermeml$lerdlr. Sol. Resrni Devlet ldeolollelnln, slvosol ve ekonomik dusuncenln geli$mesine koydugu ambargoyu pnrcolcvip, soru.~a, daha 6zgur bir biclrnde vokloscrnormsnr. Kisaeo, blllm y6ntemini kullcnmornrstrr. Kullcnomorrusur. Bu durumda, Kurt toplumunun sosvo - ekonomik yaPISI, sosyo - politik yaplsl, kOl1Orelvoprs: lie bilgilerin Oretilmesi icln ortoya bozt kurum veya kurutuslonn Clk~asl eok dogaldlr. Ornegin, 1969 YIII yoz aylan~da, An~ara ~.a. istanbul'do ve Kurdistan'da kurulcn, Devnmcl Dogu Kul-

22

23

tOr Oeaklanm bu yonden mutotao etmek te mOmkOndOr. Devrimei Dogu KOltOr Oeaklan'nrn tOzOgOnde. kurulusun niteligi ve cmcci $oyle belirlenmektedir: «Turkiye'de iJeri Oretim bicimine geci$in etkin bir unsuru olen devrlme] kUltOrOn geli$tirilip vovrlmo. srru gercekle$tirmek tcm bilimsel davranma ve dO$unme yetisine ula,ml$. yOksek ogrenim gencligi ve mensuplanmn, aralonndaki dayonll?moya, kon?lhkh egitime, i9 ve evlem birligine, dayanon orgOtOdGr.» Amcc, «TOrkiye'de Toplumsal geUljimeyi bilimsel olarak bilmek, bu konulordo ora$tlrmalar yapmak ....»

trr, (3)

Devrimei Dogu KOltOr Oeaklan'nm, KGrt toplumu Ue ilgili crosnrmcror vcpip yapmadlgml, yaptlklonnda bosonII olup otmodrgml tortrl?mok, bu vozuun konusu degildir. Onemli de degildir. Oneml] olen, bilimsel bilgiye duyulan lhtlvocm belirtilmesidir. Bu ihtlvoc: kcrstlomok tctn birtakim cobalara girh;;mek gerektiginin OnIO$llmoSldlr. G6rOldOgO gibi, Gniversitelerin veyo gorevi bilgi Oretmek olen oteki kurumlann, toplumun temel soruntonno bilimsel bir vontem ile voktosmcmoton, sorunlan vok sovrp ineeleme konusu vopmomcton, bilimsel bilgi Oretmek sureeine giren yeni merkezlerin ortayo crkmosrno neden 0[moktcorr. COnkO bilim toptumsot ihtiyaclardan dogar. TopJumsol voscnudo, srmrsot iJil?kilerde, lc ve dll? etkenJerde, yeni vent unsurlor ortaya clktl£1I zaman, yeni durumlan aClklayan bilgilere ihtiyaC vordir. Bu ihtiyael do billmsel bilgi korsuor, BOtun bunlardan doloyr, bu tOr aral?tlrma ve yaym Islerlnin, Oniversite drsmdckt kil?i ve kurumlarea, ozellikle devlet organlan dll?mdaki kil?i ve kurumlarea do yOrOtOI(3) DDKO Dava Dosyast I, Komal Yaymlarr, Ankara 1957, s. 629.

mesl, bu vovmtor etrafmda, etkili ve dinamik tartll?~al.onn vcpumosmo neden otrncktodrr. Ve bu tartll?~~I?r gl.ttlkce yogunlal?maktadlr. COnkO, evvetce, sadeee, untversltelerde. veya bir krsim entellektOel cevrelerde konul?ulr:aakt~ ve tortrsrlmokto olan sorunlar. stmdl, C?k. dOh? geml? blr kamuoyunun dikkatine sunulmcktcdtr. Umverslte. vovmlonrun, Olkenin belirli verterlnde, son dereee dar blr okur.yazar cevreslne hitop etmesine ragmen, gozeteler, derqller, DIke copmdo, cok genil? halk Ylglnlonna hitop. etmektedirler. Bu Ise komuoyunun gittikce blllnclenrneslne sebep olmoktodrr, Bu blllnclenrne lse, TOrkiye'nin sorunlonno bokis ocrsrru temelden degi9tirmektedi~. ~.u ~areketler. TOrkiye'de bilimsel dU$Oneenin geli$mesl yonunden son dereee onemlldir. CunkO. Turkive'de, bctrlucsmo ~areke~lerinin bcslcmosmdon Itibaren, toplurnscl, ekonornlk, pOl~tik ve kOltUrelhayatm her yonunde sadeee, Botr, tokht edltrnts, kalkmmamn bu yolla gercekle$tirile:e~ine tnornlrmstrr. Ancok, bOtOn bu cobolcrm, olumlu blr sonuc vermedigi, Anadolu halklannm temel sosyo - ekonornlk ve sosyo polltik sorunlannm cozumunde bir oroc olarak kullanllamayaeagl gorulmO$tur.
w

Toplumun Batl lie sOrdurdOgO bu tar iI!.l?kiler: o.zellikIe genc kusoklordo ve genc orostmcucroo onemh blr tepki ve bunolrm vorotmrsnr. Bu tepkl ve bunahm TOrklye'nln ana sorunlannm, temelde yatan, esos can ohci noktolonrun ortaya cikmcsmc ve crostmlmcsmc otcnck nozrrtormstrr, Sorunlara billmsel yontemlerie voktcsmomn g~rekIi oldugu hususunu ortayo crknrrrustrr. Yukanda do lfcde ettigimiz gibi. bu gelil?iguzel blr horeket OI.~~YIP. temel toplumsal yapi ceuskttertntn ocrk secik su yuzune crkrnosldlr. Sorunlar boyle bir surecln sonunda ortoyo crkwor. Bosko bir devlste, cesttll, siyasal, ek~.nor:alk.v.e~oPlu~sal YOPl dinamiklerl Oretim gOclerini ve urettrn 11tl?kl.leri",. ~e kilemektedir. Toplumsal iH~kiler degil?mekte, yem veru Slw

24

25

vcso! gOeler ortaya crkmckto, ve toplurnsol vosonndo a(jlrlrk knzonmoktomr, Butun bun lor bilim cevrelerlnl ister jste~ez etkilemektedir. Bovtece toplumun voprsr ve degi$mesr konusunda, yeni yeni bilqilerin (iretilmesini ve eozurnlertn ycprlmcsrnr gerekli krlmoktodrr, Yeni bilgilerin ise, toplumsal illskileri etkiledigi supheslzdtr, Bu bokrmdcn toplumlarda bostovon «uvonrs» lle biJimsel faoliyetlerdeki d~nomiZi11 arasrnda derin ve cnlomh bir bag vordrr. Bu iIi$kiler nesne! gereege donuk ve olgulara dayolr olmovr, Anadolu ha!kJonnm temel sosyo - ekonomik ve sosyo _ polltik sorunJarrna daha cok aglrllk vermeyi gerekJi krlon sureclerl hazlrlamaktadlr. Bu surec icinde eksikligi duyulan onemn sevlerdon birl, orosnrmo vonteml ve orostrrmonm kuuonuobmr, protik S?nuelarr He ilgilidir. Buroda oklo gelen onemn soru, sirndive kadar voprlon orostrrmolonn, ulkenin sorunlorrnm eozOmiine ne derecede rstk tuttuqu veya tutrnodmrou. Arcstrrrnclcnn bu gorevleri verine getirebilmesi lcm, orostrrmaerlann nosu yetil,>tirilmesi, orcsnrmotonn hangi vonde gelil,>tirilmesi gerektiginin scptcnrnosrdir. Bu konuda, ikinei dereeetJe, onemtt bozi sorulor doha dUl,>OnGJebilir. Bir . orostrrmo neden yopllryor? Hangi sorunlarrn cozumlenmesinde foydalanrraeak veyo vordrmci bir koynok olorak kulramlocok? Genel sorunlar iclnde bu orcstrrmorun cozrneye <;alll,>tlgi sorunlarm 091rllgl nedir? Arcstirmcvo konu olon sorunun otekl sorunlarla bagJantrsl ncsildrr? 0 sorunrardan nosrl etkifeniyor, 0 sorunlan nosrl etkiliyor? Sorunun cozumlenmesl, muhtemel olarak ne gibi sorunlnrrn ortoya crkmosmo neden olur? vs ... BOtUn bu sorular bir toplumsol orostrrmu strotellslntn clzftmeslni ve orosnrmolonn belir!enen strateji ccrsmdon ele olmrncsiru gerektirir. Oysa, Turkive'de slrndlve kador vopuon crcsnrmolor, son derece dagrnlk olmus, nlctn yoprldrklon, hangi amoco hizmet edeeekieri, bu omoci sag 10-

yrp saglayamadlklan ccrk - secik ortaya konoma~'~t:r. Bunun temel nedeni, bilim vontemtnln kcvronmcmosi lie 11gilidiL Bilim yontemindeki gozlemsel ve kavramsal <1ur~~tor ve surecler arosmdaki lliskllerln bellrlenememesldlr. Qrnegin, pek cok kay orosnrmoton yapllml9tlL Fakat kovter, eogu zaman ulkenin toplumsal voprsrrun butOnG tclnde degil de, bu butunden baglmslZml$ gibi ele cunrmsnr. Koylerin kasaba ve kentlerdeki olusumloro baglantlsl kurulomcrrustrr, Koydeld toplumsol jli$kilerin genel yaplyl, yani bOttinu ncsrl etkilediql, bOtOnden nosrl etkilend~.gi. zaman ve mekon boyutu lctnde ortayo koncmcmrstir. BoyIeee, sosyo - ekonomik, sosyo - politik ve kOltUrel degi$meier. de(W;;melerin yonO, degif;>melerde belirleyiei olen temel dinamikler aelkllga kavuf;>turulamaml$tlr.

Ote vcndcn siyasal iktidarlor, toplum bilimi ve bu konularla ugrOl;>an bilim adamlarmrn foaliyetlerini, bO~.On omolon kullanarak, kendi ldeolojlsi dogrultusunda, yonlendirmeye eall$maktadlr. Fakat ilgili kurum ve klsllerln, Resmi [deololtvi tcrnsmosiz. tek «doqru», tek «gercek» olarak kabullenmeleri, giderek onun!a butunlesir blr hale geimeleri, durumu daha do kcnsrk bir hale getirmekted.ir: Demekki burada, gozden uzak nnutmomosr gereken lkl olgu vordrr, Bu olgulardan birincisi, siyasol iktidarlorrn Resmi Devlet ldeotollslnl. bilim adamlarrna empoze etmeye oousmceidrr. Siyosal iktidar Resmi Devlet Ideoloiisini~ yopllmasl ve yaYllmasl eyl~mlerine, bilim ~damlarrnrn dlnamik blr sekilde kcntmosim lsternektedir. Ikinei ~Igu}~~, biltm cdomlonnm devletten gelen bu tur taleplen, buyuk bir sevkle, arzuyla korsrlomovo ealrl,>malandlr. Resmi Devlet ldeotoilsi He bOtOnle$meleridir. Bu ideolojiyi sodeee yapmakla kotmovrp, yayma gorevlerini de yuklenme~er.idir. Silim yontemi gereginee, bu iki olgunun kestnllkle, btrbtrlvte eatl!~;masl. gerekir. BHim odcrm, devletten gel~n, slvoscl iktidardan gelen bu tur talepler korsrsmdo. kesln-

26

27

likle, ozerkligini korumohdrr. Ozerkligini korumak zorundodrr, Bnskrloro kar~lJkovmohdrr, Aksi halde bilim olmaz. Holbukl bu iki olgu, Turklve'de kesin olarak butunlesrnlsttr, Bilim odornlcn yarana dovoh Resml Devlet Ideolo]tslnl yapan ve yayan klsuer haline germi~tir. Bu konularla u~ra~an kurumlar lcln de aym ~eyi soyleyeblliriz. Bu durumdo, urcstrrmnlunn neden yapl1dlQI, ornstrrmo sonuclonnm nerede ve nosu kullamlacagl gibi sorunlann belirgin bir hale gelmeleri de engellenmektedir. Hele ilgili kil?i veya kurumlann, yalana dayal! Resmj Devlet ldeolollsrnt. brlim dive, «billmsel tek dogru» dive savunmalan, bunun oteslnde, «yurtseverlik» adl ottmdo propagandasmda da gorev almalan, bGyGk bir knnsrklrk getirmil;;tir. Devlet cesltll boski vonternlert ile, rodvo, televlzvon, basm, slnemo gibi kltle hobertesma oroctcnm en etkin bir blctrnde kullonarak, tek «dogru» nun bu olduquno lncndirmovo consmaktadlr. Buna «yurtseverlik» denmektedir. Bilim y6nte~ minin gereklerini gere~kten verine getirmeye cohsonlon, yalana dovoh Resmi ldeolojive inanmayanlan ise, cezo tehditlerl oltmdo tutmakta, zindanlara trkmoktodrr. Devletin, slvnsot iktidann, kendilerine verdigi Resmi ldeolo]! lie butunlesen bilim adamlan veya kurumlar ise, bu durum korsrsmdo sus ~pus olmakta, veyo nlkis tutmaktodrr. Burado Ozerinde durulmcsr gereken temel sorun 9Udur: Eger devlet, dogruyu, «gercek» i biliyorso, ondan bcska bir dogrunun olomayocagr do soz konusu ise, 0 zaman yeni _yeni bilgiler Oretmenin, bilgilenmenin ne geregi vordrr? Universiteler kurmanrn, urostrrmnlor, ineelemeler yapmanm ne geregi vordrr? Cagda~ demokratik toplumlorda bilgi uretme tonkslvonu ve toplumun bilgilenmesi lcln yu~ rutulen faaliyetler cok onernll olduquno gore, «tek dogru budur, bunun drsmdn bir dogru yoktur, herkes buna lnonsm ve geregini yapsm» demenin ne onroml vcrdir? Bunun koti bir dogmatizmi gostermekten bosko bir unlorm vor

mrdrr? Dogmotizm ozgur dUl?uneenin en bOyuk engellerinden biri degil mldir? Devlet smrf egemenliginin blr OrOnO,srruf egemenriginin bir boski ve slddet orcci olmosi nedeniyle, varhgma hayotiyet veren bu olgunun ldeolollk voprsrru olusturmok lcln egemen srmfm deger yargllan ile donoturms, buno uvgun bUgi Oretmekle yOkOrnlOdOr.Aneok bu bilgiler «kesin gercek», «kesin dogru» olma gibi bir sahtelikle ort ~bas edilemez. Bu bilgiler, devlete hakim alan srrufm crkortonnr korumo vonunde «tek doqru», «tek gereek» tirler. Egemen srntf tte cotrson diger simf ve tabakalarm «dogru», «gercek» anlaYll,'lan elbette ki degi9iktir. Ve bu slnlf ve tabokalorm dogrultusundodlr ... ve aslolan do budur. o halde sunu ifade edeblllrlz: Devlet bilgi ureten merkezlerin sodeee biridir. Fakat bilgi uretme lnhlsonru kendi bOnyesinde tutamoz. Devletin oismdo, bosto Oniversite 01rnok Ozere, siyasal partiler, sendtkolor, dernekler, cesltll kurumlar, basin. TRT, sinemo gibi kitle hoberlesrne orocton, gazeteler, derqller, vs. bilgi ureten onemll merkezlerdir. Bunlar toplumun bilgilenmesi surecl tclnde cok bOyuk gorevlere sahlptirler.

III.

siLiM YONTEMiNE DUYULAN iHTiYAC

Son vrllcrdc billmsel orcsnrmolordo kutlonrlon vontem ve tekniklere yakla91m btclml Batl takliteiligini ve cktormaelhgml reddeden bir surec iclne girmil?tir. Yeni yakla~ srrn, TOrkiye lctn gecerli bilgilerin Oretilmesini ve eozumlerin vcprlmosuu hedef otrmstir. Bu yolla Olkenin temel sorunlanno cozumter getirmeyi orncclcmrstrr.
29

28

TOrkiye'de nevin orusnrrloccqrm beltrleven etkenler, ornk, bilim adamlannm veya kurumlann masa bcsmdo yapacaklan tercihler degildir. Sosyo - ekonomik, sosyo - polltlk ve kulturel degi$meler bilimi ve blllm cdcnnru vckmdan etkilemektedir. Blllrnln veyo bilirn odommm bu lli$kileri etkilemesi de elbette murnkundur. lste bu etkileme ve etkilenme sOrecinde bnzi sorunlarm nrostmlrncst ve incelenmesi kendiliginden artaya crkrnoktodrr. 15 - 20 sene oncelerine kodar «ogrenci evlemlerl» bir olgu olrncdrqmdon. htc kimse bu konulorda orcstrrmu Ve inceleme yapmak gereglni duymuyordu. Boyle bir sorun toplum vosontrsmda vorhglnl hissettirmiyordu. Fakat, bugOn, bilim adamlan, toplumsal ve siyasal kuruluslor, agrencl eylemlerini nnlomaya, bu eyJemlerle toplum voprsi arasmdo iIi$ki kurmoyo cchsmcktodrrlor. Nedenleri, sonuclon Ozerinde durmoktodirlor. Vine bunun gibi, 1945 lerden son vrllorc kodor. butun siyaset bilimcileri, demokrasinin erdemlerinden, TOrkive'ye getirecegl yararlardan soz edtvorlordr, 0 '{Illorda bOVOk Omitler baglanan 8atl burjuva demokrcsllerinln uygulanmosirun, utkeyi zaman zaman dar bogozlara slkl$tlfdlgl, askeri darbeleri getlrd19i ise, sonralan, octk - seclk ortaya cikn. Bon burtuvo demokrasilerinin oz geJi$mi$ vovo gerl tnrokrlrms Olkelerde, butun kurumlanyla uygulonamayaca£II, ancak blclmsel olarak uygulandlQI cnlosrldr, COnkO Batr burjuva demokrasileri, Bctr'dokl kapitalist geli$melerin Ost yapl kurumu olarak geli$ir" koklesmlsti. TOrkiye'de Is6, sosvo - ekonomik yapJdaki degi$meler, klosik demokrasiye temel olacak ve onu vosotocok kadar degi$memi$ti ve geli~memi$ti. BugOn, siyaset billmclleri ornk, demokroslnln erdemlerinden soz etmlyor. 8unun neden blclrnsel 010rak kaldlgml, neden bOtOn kurumlonvto i~leyemedigini orostmvor. Geri brrckrlrrus, ver ver yon - feodal Qzellikler gosteren, scnovllesmeve boslovon bir toplumda, BatJ'nm 30

burjuva demokrasisi uygulandlgl zaman, ne gibi yeni sorunlann ortaya Clktlglnl veya crkocojnm orcstmvortor. COnkO hem demokrasi kavrammm ozundekl degi$meler, hem de geri brrokrlmrs. veya oz geJi$mi$ Olkelerin farklJ alan sosyo • ekonomik voprlon. veni toplumsal ve siyasal bicirnlerin meydana gelmesine neden olrnoktodrr. Vlglnlann demokratik tctep ve ozlemleri gittikce qenlslernekte ve yog u n 10$maktodi r. Turklve'de KOrt sorunu da bu surec icinde ortayo cikrrus ve cozumtenmesl gereken bir sorun olarak vorllglOl hissettirmeye bostomrstrr. $imdi devletten, siyasal portilerden, sendikalardon, derneklerden, bunun gibi cesltll kurumlardan ve kurutustordon. basin, TRT gibl kitle heberlesrne oruclonndon galen butun boskrlcro ragmen bu konuda orcstrrmolor ve ince!emeler voprlmokto ve bun lor kamuoyunun lncelerne ve ele$tirisine sumdrncktcc«. Ciinku, herhangi bir verde, herhangi blr sorun ortovo clktJgl zoman, bu sorun Ozerinde dusunenler lster istemez ortoya oikcr, Halbuki TOrkiye'de 18 - 20 VII oncesine kadar bu so~ run varllglnl aglr bir blcimde hissettirmiyordu. Dolovrsrvlo kimse bunu, kendine sorun etmiyor, orcstrrmc ve incelemelere giri$miyordu. Sorunlann, dl$ atkenler, {(dI9 krskrrtrnclor» toronndcn yaratlldlgma dair; gel1:;;tlrilen, fikirler ve g6rO$ler de ctddlya ohnornoz. COnkO, lcerde, ic voprdo, herllangi bir sorun olmasa, disondcn sorun yaratmak, etkilemek, mOmkOndegildir. Bunun vomndo gerek ic dinamikler, gerekse drs etkiler toplumsal sorunlnnn yogunlo$masma neden olobillr, o halde «drs krskirtmolor» stoqomru srk sik kullanmak ye~ rine, Olkedeki esos sorunu cozumlsme yoluna gidilmelidir. o holde neyin, nelerin crcsnnlmosr gerektigini soptoyon billm cdommm bizzat kendisi vevo tercihleri de9ildir. Arosnrmc ve inceleme konulan, temel toplumsal yapi dinamiklerinin lslevisi sonunda zaten ortovo crkmoktcdir. 31

Bllim odorm, bugOnkO kosullordc .toplumsal yapi dinamiklerinin geleeege dogru nosrl bir dogrultu gosterdigini. srhhatli bir sekllde ortaya koyobilmektedir. Boyleee. geleeekte dogabileeek muhtemel otusumloro, slmdlden dikkat cekebilmektedlr. BOtOn bunlordon crkcn sonuc sudur: Bilim odorm. kendisine. «su konuda orostirmo yap». denilen, etrotmdo soruh orayon klsl degil. toplumsol vosnntrdo. gOeIOkleri ve cellskileri farkeden. bunion problemlesttren ve cozum aravan klsldir. Toplum hokkmdo, toplumdokl, sosyo - ekonomik, sosyo - politik ve kOltOrefdegi:;>melerhokkmdo gOvenifir oian ve onernli cion bozt biigilere sohlblz. Bu bilgiler, toplumlarIO sistematik yollarla gozlenmesi ve lzlenrnesl sonucu elde edilmi:;>lerdir.' Bu tOr gOvenilir bilgilerin en onemllsl. blllrn vontemlnin de temelinde duran bir ilke iie ilgiiidir. Buna gore, dogadaki, tarihteki, toplumdaki bOtOn olguJar, bOtOn sevler birbirleri ile iIi:;>klhalindedirler. Bu olgular ve sevler birbirlerinden baglmslz degildirler. Geni!?,kormosik ve yogun bir iliskller sistemi lclndedlrler. DogodakJ, tarihteki, veya toplumdaki herhangi bir olgu veya sev, bu olgular veya seylerdeki degi:;;meler, lllskller bOtOnOndenetkilendigi gibl, bu bOtOnOde etkilemektedir. 0 hnlde, herhangi bir 01gu veya ~ey ele allmrken lllskller ve baglontllar otekl 01gu veya sevlerden baglmslz olarak ele ohnomoz. ili!?kiler ve baglantllar slsteml lclnde bulundudu oteki olgular veya sevter yok forzedilemez. Olgular vevo ssvlertn bOtOnlo ve dl9 baglantllan, ,bOtOnsellikieinde ele ohrur. Degi~melerde temel olen, ve toyin edlcl oion etkenlerin belirlenmesine cohsrhr. Fokot, bozi olgu veya seylerl mObalogah bir sekilde one cikonp otekiler gormemezlikten gelinemez, yok
sovrlomoz.

Demek ki, toplumsal voscnndokt cesltll unsurlar, insonlor arosmdokl her lllskl, bu tllsktlerden dogon her de-

ger yarglsl, vine bu ili9kilerden dogan ve bu lllskllen etkileyen, toplumsol. ekonomik, siyasal, kulturet, askeri, dtnl butun kururntor, birbirleriyle korsilikh ili:;;kiler hcllnde olup bir bOtOn meydano getirirler. Nesnel gereek bu lIi!?kilerin zaman ve mekon boyutu lclnds meydona getirdigi blr butOndOr. Veya bu ili:;>ki btclmlerlnln, kurumlann, degerlerin herbiri, nesnel gereegi meydana getiren blrer porccdir, 0 halde hlcblr toplum otekl toplumiardan tamamen teerid edllmis degildir. Htcbtr toplum. otekl toplumlara nazoran. kendi tctne kopcnrms ve kendi kendlne yeter blr yaplda degildir. Toplum vopucn ve bu yopldoki degi:;;meler hokkmda elde ettigimiz gOvenilir bilgilerden ve genellemelerden biri budur. Bu do krsocc, olgulan veya olgusal ili!?kileri bagh olduklon bOtOnsellikleri lclnde ele otmov: gerektirir. Bu bOtOnsellik lclnde bczi olgulann veya olgusal iIi:;;kilerin, bczi gereek somutlann yok aovrlmcsr, gormemezlikten gelinmesi, bozrlonrun iss, gerektiginden daha yogun bir sekilde ele olmmosr, bu temel ilkeye, giderek bilim vonterntne cvkm bir dcvrorustrr. Toplumlorrn sistematik yollordon izlenmesi ve gozlenmesi sonueu elde edllmls gOvenilir bilgilerden ve genellemelerden birr de olgu vevo sevln degi:?tigidir. Hlcblr olgu veya ~ey duroqon degildir. Degi:?ir. Bu do' bilim yontemi He iJgili temel bir ozelltkttr. Bu ozellige gore bOtOntoplumsal bilimlerin tarihsel olma durumlan vordrr, Toplumsal bilimier deneysel degil, tarihseldir. 6rnegin, fizik, kimya, deneysel bUjm/er olabilir. COnkO,burada, fjzikei veya kimyael, dogada gozledigi ve izledigi olgulon loboratuvannda tekrarlama, yeniden yaratma olanaklonna sahiptir. Holbuki toplumdo her olgu aneok bir kere vosorur. 6rnegin, belirli bir verde, belirli bir zamando meydano gelmi:? bir lhtilal eylemini yeniden yaratmak mOmkOn degildir. Ba~ka bir verde, bosko bir zamando Vine bir ihtilcl eylemi olobllir. Bu ornk, bosko bir olgudur. Ver, zaman bovutu degi:;;~

32

33

mlstlr, Ki9iler, srrutlor, vonetlcller orosmcokt ilil?kiler blotmi degi$mi$tir. Bu bokirndon toplumsol bilimler tarihsel 01rna ozelllklerine sahiptir. Ashndo. suonestz. doga do degislr, Her olgu degil?tigl gibi her $ey de degi$me halindedir. Fakat, doga olaylanm, labaratuvarlarda tekrarlamak. yeniden yaratmak mOmkOndOr. Holbukl bellrli bir tarihte cereyon etmls bir ihtildli yeniden yaratmak mOmkOn degildir. Toplumsal bilimlerin tarihsel olma vosrtlonmn 6nemli sonucu sudur: Herhangi bir toplumsal olgu veya olgular kurnesi, bugOnkO halleri ile dl$ gorOnOmleri ile kovrornlcmaz. Esas olen bu olgulara ve olgular orosmdokt ili$kilere contruk ve hoya.tiyet veren temel celiskllerln, bu cellsmelerdeki temel ve belirleyici etkenlerin kovrorutmcsrdrr. Bilim nesne! gercegi bir bOtOn o!arak kavrar. Olgulan veyo birbirleri He tllsklter holtnde olen olgular kOmesini, sodece ve bugOnkO hal1eri ile algllamaya Call$tlglmlz zaman nesneJ gereegi tOm oJarak kovrovomovtz. TopJumsal bllimlerin tarihsel olma zorunluluqu bunun lclndtr. Olgulonn veya olgular kOmesinin sodece, dl$ gorOnOmleri He ugral?movtp, onlara hoyatiyet ve conhhk veren, temel dinamiklerin vokotonmosi oncok, torihsel vuklosrmlc mOmkOndOr. Gecmlste olup bitenleri bilmeden bugOnO kovrovomoviz. Gecmlste cereyan eden olgulann nedenlerini ve sonuctonru, olgulardaki tliskl ve baglantJlon bllmeden. ilil?ki ve baglantl blctrnlerlne nOfuz etmeden bugOnO kavromak rnumkun degildir. Toplumun gelecege dogru geli$im dogrultusunu cizebllrnek ve gelecek hukkmdo ongorOde bulunabilmek lctn lse, bugOnu kovromomrz sorttrr, Herhangi bir olgunun veya birbirleriyle lllskller hallnde olen olqutor kOmesinin Ie ve dl$ bag(antl(ar.l. cellsrne ve degil?meleri. ancak, tarihsel blr voklosrmlc kuvrumlublltr. Nesnel gercek, ancak bu vontem lie, bir bOtOn halinde ve bOtOn ce-' $itlilikleriyle kuvrorulcblllr. Toplum voprlon ve bu vopilordokl degi$meler hokkm34

do ulo$tlglmlz gOvenilir ve onerntl genellemelerden btrt de olgu veya olgulordaki degi$melerin dogrultusunu beltrleyen dinamiklerle ilgilidir. Buna gore, bOtOn vonlerl tle, bOtOn kurumlon ve degerleriyle. her cesit lllskl blcimlvle bir butun hoHnde olon ve birbirine bagl] bir toplumsal vcpido. her lllski blctml ovru oglrhkto degildir. Her kurum, her deger, her yon. toplum voprsmcc veya bu yapldaki degi$melerde ovm tdvin edlci ve belirleyici aglrllkta degildir. Ce~ $itli zamon ve mekCin boyutlonnda bczi toplumlorda lc dlnamikler. bOZI toplumlordc da drston gelen etkiler. drston gelen dinamikler. toplumlonn degi$melerinde temel ve belirleyici 6zeJlige sohiptirler. Oretim gOeleri ve Oretim ili$kileri geli$mi~. sonovllesmls ve sehlrlesmls toplumlarda ie dinamikler, toplumdaki. sosyo - ekonomik. sosvo - polltlk ve kulturel degil?melerde. giderek deger degi$melerinde temel etkendirler. Bu tOr toplumlarda, hareketi, degi$meyi yaratan temel etkenler toplumun voprsmdckl cellsrnelerdir. Toplumu meydana getiren kurumlar orosmdakl etki tepki lllskllerfdtr. Ki$iler orasmdoki vuzvuze lllskllerln kayboldugu, anonim ve cok yonlu lllskltertn, kurumsal ili~ki1erln yogun!al?tlgl bu tOr toplumlarda to dinomikler toplumun geJi$im dogrultusunda tOyin edici bir gOce ve fonksivonc sohlptlrter, Scncvllesmemls. Oretim gueleri ve urettm 1Ii$kileri cok geri olen. nufusun daha cok krrsol olanlordo dOglldlg] toplurnlcrdo ise. toplumun, sosyo - ekonomik, sosyo - politik ve kOltOrel degi$melerlnde temel o/an daho cok drston gelen etkilerdir. DI$tan gelen dlnnmlklerdlr. Klsller orosindoki yOzvuze lllskllertn yogun oldugu, krrscl alanlonn ekonomik vcprdo aQlr bastlgl ve politlk bir butunlesrnenin gorOImedigi, torklucsmorms. uzmonhk olonlon belirginle9memi$ bu tOr toplum/arda politik, ekonomik, toplumscl, kUltOrel geli$melerin torihsel dogrultusu daha cok dll? etkenler torofmdan belirlenir. Bu tOr toplumlarda lc dinomikler cok
35

ya"a~ lsler. Ve drstcn gelen etkilere kan;H kendini fazla koruyamoz. 0 holde kisccc, scnovtlesrnls, sehlrleamls lleri teknoloji kullanan, forkhlosmrs, smrtlor arasmdaki farkntcsmo beltrqlnleemls, politik butunlesmelertnl gereeklel?ttrmts topturntordo lc dinamik/er belir/eylci ve tayin edlci blr fonksiyona sahiptirler. Bu ozelllklerl gostermeyen veyo bu 6zelliklerln aksini gosteren toplumlarda ise, diston gelen etkilerin daha temel, daha belirleyici ve tayin edici bir fonksiyonu vordrr. Demek ki toplumlar hakkmda ve toplurnlurdnkl degil?meler hakkmda incelemeler yaparken, butun tllskl blctrnlertnln. kurumlarm va degerlerin aym aglrllkta olmodrgml bileceqlz, 0 hotde, sectcl olmanm geregi vordrr, Seeicilik te bilim vontemtnde, uvulmosi gereken temel llkelerden biridir. Seeieilik, hem, lc dinamiklerin mi yoksa dll? etkilerin mi, tayin edlcl oldugu konusunda geeeriidir; hem de blr Ylgm lc dinamik arasmda veya drs etkiler arasmda hongilerinin belirleyiei ve toyin edlcl olduqunun saptanmasmda geeeriidir. Bu genelleme bize, toplum voprlcnrun tohlilinde lc dinamiklerin dll? etkilerin rolOnO g6stermesi ookrmmdon Onemlidir. Olgulardaki ve sevlerdekl hareketl vorotcn temel etkenin to etkenler oldugu supheslzdlr, Hareketi varatan cellsmedtr. Fakat drstcn gelen etkilerin de horekette cok onernll bir rol oynadlgml unutmamak gerekir. Hotto, drstcn gelen etkiler bazan, lc vcprdokl bOtOn dlnamikleri muhtemel potansiyelleri porcolor, onlann yerlna dll? etkenleri empoze etmeye cchsoblllr. Toplum voprlcnmn belirlenmesinde ve tayin edlcl rol konusunda hangi etkenler soz konusu olursa olsun, mevcut srmtsol ilil?kileri cok iyi kavramak gerekir. ve, herhangi bir degi9ikligin, sisteme voprlon lc veya drs mOdahaleJerin hangi srrutlonn talebl olorak devreye sokulduqunu iyiee saptamak gerekir. Bu mudcholenln, hongi snutlonn

lslne yaradlgl, talep edenlerl memnun edlp-etmedlql, toplum vcprsrndo lliskller sisteminde, nosrl bir de9il?iklik yarattlgl, Vine, uzerlnde durulmosi gereken konu lard Ir.

IV. KORT SORUNU'NA

YAKLA$IM

BiCiMi

Toplumlann sistematik yollardan izlenmesi ve gozlenmesi sonucu ulosrlmrs bu onemll ve gOvenilir genellemeleri krsoco ozetledikten sonra, 9U hususu belirtmek istiyoruz. TOrkiye'de 50 YIII oskm bir sOredlr, gerek Oniversite eevrelerinde, gerek Oniversite dll?mdaki otekt devlet kurum ve organlannda, TRT gibi kurumlarda, «blllmseb cdr altmda vcprlcn ealJ$malarda bu gOvenilir ve son dereee onemll olan genellemelere uvutmomrsnr, Blllrn vonteminin temali olanbuozellikleridikkotealmomakta.bllincli ve isrorh bir gayret gosterilmil?tir. Siyasal portllerln, derneklerin, gaLete, dergi ,sinema gibi kurumlarm ve kitle haberlesme croclonrun butun faaliyetleri yani, «bHimsel» adl oltrndc yOrOttOkleri faaliyetler lcln de 09091 yukon ovm sevlerl soy leyebi Iirlz, Bu tar vozuordo, Kart toplumu kati surette dikkate otmmorrustrr. Olkenin sosyo-ekonomik vcprsrmn, sosyopolitik voprsirnn onernlt bir porcosr olen bu unsur, «Kurt dive bir ulus yoktur, herkes Turk'tur, kurtce dive bir dil yoktur, bu tOrkeenin bir leheesidir» dive reddedtlmlsttr, Bu tamamen bilim dl$1 bir tutumdur. Yalandan koynaklanmakta ve volom mesrulosnrmovo cohsmoktodrr. Toplum Ozerine yalana dayol! bir ideolojiyi egemen krlmcvo coltsmoktodrr. Herkesi buna inanmaya ve gereklerini verine getirmeye zorlcrnoktcdrr. BatOn bunlarm oteslnde insan bl-

36

37

llnclnln somut seylerl, geroek somutlan (burodo Kurt ulusu) yak edebilecegini, ortadon kaldirobileeegini kabul etmektedir ki, boyle blr ontovrsm bilimsel olmosi mOmkOn degildir. Zira, bilimsel cnlovrstc billnc sornut vorukton sonro geUr. Bilinc herhongibir gercek somutun, herhangibir vorIIgm bilincidir. Bu soruna kar$1 gerek devlet organlannda ve kurumlannda, universltelerde, TRT, bcsm, sinemo, gibi kltle hoberlesrne oroclonndo. kisilerin ozel olorck surdurouktert faaliyetlerde, surdurulen ikinei bir voklcsrm do, sorunu, garmemezlikten, duymamazhktan gelmektir. Yok saymoknr. Ornegin, «Turk holkr», «Turk toplumu», «Turk insoru», «Turk kayO» gibi deyimler, Turk toplumunun y090dlgl olonlaro do tesmit edilerek d090nOlmekte. konusulmokta ve vozumoktodrr. Baylece herkesln «TOrk» olduqu kabul edilerek, Kurt toplumunun kendine has sorunlon, to ve dl~ toplumsal ili?kilet"i gormemezlikten, bilinmemezlikten gelinmektedir. «TOrkiye holkr». «TOrkiye toplumu» gibi, biroz do sahte ve aldatmaca kavramlan kullanlp, veya bunlarm hlcblrlnl kuttonmovrp, sorunun vorllglm gbrmemezlikten, duvmcmczhktcn gelmek de Vine mOmkOndOr. Bu do bosmda, 6zellikle sol basmda, stk srk rostlodrqrrruz bir onlonm blclrnldir. Boyleee, temel toplumsal i1i9kiJer, sosyo-ekonomik yoprrun onernll ve vozqecnmez bir pcrccsi YOk sovilorok tahliller vopitmoktcdrr, Aynea «Kurtluk» odmo tarihte vcpllml? butun eylemler yok sovilrnckto. g6rmemezlikten gelinmektedir. Bu ikinei tutum do blrlncisi gibi kesinlikle biJim-dl$1 bir tutumdur. BugOnkO toplum vcpisuun blcirnlenlslnde onernu bir rol oynayan geomi$ etmenler isrorh ve blllncll otorok gozden uzak tutulmaya hotto unutturulmaya cousrlmoktodrr. Ornegin, 1923 Lozon Antlosmcsi ile, Kurdiston·1n nosu porcolcmo b610f;1U1dOgu bilinmeden, KOrt toplumuna korsr. herbir parcada yOrOtOlen politikolo-

KOrt toplumunun bugOnkO vopisrm bilmek olonagl yoktur. Bu emperyalist ve s6mOrgeci paylosrm gozden uzok tutulorok KOrt sorununa voklosrlumoz. Bunun gibi CurnhuriyeUen sonraki Kurt Isyonlon, Kurtlere korsr uygulanan kitle katliamlan, sOrgOnler, meeburi tskon politikalan asimi1asyon politikalan, bunlann uygulam91 bllinmeden, gerek Dogu'da, gerekse TOrkiye'de kapitalizmin nosrl geli?tigi de cnlosrlcrncz. Veya kapitalist geli$me Botr'do devletin mOdahaleei engelleriyle kcrstlusrnodon geIi$tigi holde, Dogu'da neden geli9medigi bilinemez. CunkO bu olaylar toplum voprsm. derinden etkileyen, toplum vaprsrrun blcimlenislnde rol oynayan temel etkenlerdir. Nesnel gercegi btclmlendiren 6nemli ve vozqecllmez bir etkeni veva etkenleri yok farzederek, gormemezlikten gelerek toplum voprsr tahlil edilemez. Birbirleriyle etkln blr ili?~ kide olen, bu lliskilerl dolovrsrvlo butunluk orzeden olgu veyo olgular sistemi kavramlmaya cohsrhrken, bunlardon bczucrr. yak farzedilemez. G6rmemezlikten gelinemez. TOrkiye'de KOrt sorunu sozkonusu oldugu zaman, GcOneObir tutum daha vordrr. Ozelllkle bozi sol cevrelerde egemen alan bu gorO$ sudur : «Boyle blr sorun var omo, ~imdi bunun s6z0nO etmenin zcmoru degil. Her $ey, her zaman, her verde konusulmcz, Her $eyin bir srrost ve zcmom var.» Bu do bilim dl$1 bir gorO$tOr. Egemen Resmi ldeoloilve tovtz vermekten bosko bir sev degildir. Bir kocrsm ifadesidir. COnkO bilimin ifode ettigi sevler yeri ve zomcru olduqu lcin ifade ediliyordur. Esosen sorunlar, cozumu lein gerekli potansiyeller belirmeye ba$lodlg. zaman ortovo cikortcr, Ve bilimsel ineelemeye konu olurlar. Bu bokrrndon veri ve zornoru degil, gorO~O, Egemen Resmi ldeolollve korsi bir tovtz olup, Ilerl sOrenin o Ideolof korsrsmdo mesrulvetlnl saglar. Bir kocrsi, uzok durusu mesTU g6stermeye goy ret eder. Ornegin, bu kitcbm yazarma O$ogl yukon ovru verde 39

nn 6z0 unlcsrtmodon,

38

ve ovm klsller tarafmdan, 1964, 1970. 1974-1975 villanndo. yani 12 sene gibi bir zaman boyutunda cvru sev soytenrnlstlr. 1964 vrlmdo, «Bu gibi konulan orcstrrmoktcn uzak durmak gerekir. Devlet, askerler bu konulara korsr COk hossosdrr» denlvordu. 1969-1970 Villanndo Vine ovm sev. «Heryerde hersey konusutmoz. vozurnoz .hersevln blr zomom var. Universltede kahp akadamik foaHyeti sOrdOrmek lcln bozt tovlzlerl vermeyi bilmek gerekir». 1974-1975 Yillormda soylenenler ise biroz degi~ik «... Biz seni zomamndo uvorrmsnk ,sen Ise, 9U kadar olaylardan sonra halo okrtlcnmcrmssm. Soblrll olmak varken ..» Bu sozterln muhtevosr 12 VII bovunco hie degi9memistir. KOrt sorunu'nun orosnnlmcsnun srrost do gelmemlstlr, Hclbuki, son Ylllardo toplum voprsmoo meydona gelen detH9meleri g6z 6nOne aldlglmlz zaman bu 12 vum aslmdo uzunca blr rnOddet oldugu cnrosuobiur. Nitekirn, bu zomon zarfmda Oniversitenin bakl91 degi$memi9tir. arna, devletin KOrdistan'daki eylemlerinde bOyOk degi9meier 01 mustur, Ornegin, 1964 Yllfonnda herhangi bir yerde 50 klsllfk istihbarot kadrosu bulunduruyorsa, bu, bugOn 500 otrnustur. Polis, polis kodrolon, ordu birliklerinin kodrolcn, zindonlonn, mahkernelerin scvuon 0 nisbette crttrnlnustrr, 0 holde, Oniversitenin veya benzer kurumlolonn, krsoco, «zomam degil», «hossos eevreler», gibi bohoneler ileri sOrenlerin tovn, keslnlikle somOrgecl-mllitarlst burjuvozinin yando91, ernekcl halk Ylgmlarmm ve KOrt ulusunun dusmoru bir dovrcrustrr, COnkil nesnel gereegin bilfnrnesinden. onlo$llmasmdan, ontctumcsmdon Kurt ulusunun ve ernekcl halk Ylgmlannm hlcbtr zaran yoktur. Bilakis onlonn dogrulan, «hcktkotu bilrneye ihtlycclcn vordir. Nesnel gercegin bilinmesinden, gercek sonuclonn konusulmcsrndcn, unlosrlmnsmdcn korkanlor tse, militarlstsomOrgeci burjuvazidir. Egemen ulusun egemen srruf ve yoneticilerldir. COnku. onlor.l somOrOJerini ve somOrgeci 40

politikolonnJ surdOrebilmeJeri iein koronhklora ihtiyac vatdrr, Bilincsiz hark Ylgmlanna, koyun sOrOleri gibi rohotuk-

la vcnetlleblten somOrge uluslora ihtivaelan vordrr, Bu konuda d6rdOncQ bir gor09 doho sayobiliriz. Bu gor09 de sorunun varhglm kabul etmekte, fakat ortadan koldmlmost. yokedilmesi lctn cestth btctmlsrde vog-un bir asimilasyon polltlkosi surdurmevl onerrnektedlr, GorQldOgO gibi bu son gor09te oblekut olgulardan. gercek somutton degll, Egemen Resmi ldeolollden horeket etrnekte. bu ldeolollyl dogrulamaYI omnclcmcktcdrr. Bunu yaparken de gecmi9te cereyan etmls olaylon dikkate elmomoktodir, Bozi olguJan mObalogoh bir sekllde one ctkormokto, bozuonru do gormemezlikten gelmekte. yok sayrncktcdir. Egemen Resmf ldeolojtvt korumak, savunmak. gibi blr degerden. deger yorglsmdan hareket eden, Vine 0 ideoJojiyi dogrulamak gibi bir deger yarglSlna uloson bu gorO~ de elbette biJimsel degildir. COnkO billmde, degerler, tnonclor, rol oynamaz. Bilimde olgulardan harekat etmek, hipotez ve teorileri tekrar olgular yolu ile denetlemek esostrr, Dogrunun tek 61cOtOolqulordrr, Burada ornoc, ki$ilere veya kurumlora, «Kurt sorunu onernll blr sorundur, bu konuda slz de crosnrmo ve Incelemeler yapm. sorunun cozOmOnde vordimct olun, konuyu tortism ..» seklinde davetiye cikormck degildlr. Bu atken, yani, KOrt olgusu, dikkate almmodan, gormemezlikten gelinerek, yok scvncrok vcprlon cohsrnclcnn bilimseJ olmodlgml gostermektir. Bu hususu vurgulamaya cohsrnoktrr, CunkO boyle bir ontovrstc, yukanda belirtmeye cch9tlgtmlz. toplumlann sistemotik yollardon gozlemi ve lzlemi sonucu elde edllmls gQvenilir bilgilere ve genallemelere hie dikkot edilmemektedir. Toplumsol bir butun10k arzeden i1i9kiler sisteminde, bozi olguJar gormemazlikten gelinmekte, geemi$te cereyan eden o[guJar dikkote cnnmcmcktodrr. Olgulann ve olgusal ili9kilerin sodece dlf} 41

gorunumleri lte Hgilenip onloro conhhk ve hayatiyet veren dlnorntklertn onernll bir krsrm gizlenmeye cchsrtmoktodrr. Bovtece toplumun tarihsel dogrultusu kosrth olarak yanIr~ ctzltrnektedlr. Su tutum elbette bilimsel bir tutum degildir. Resmi Devlet ldeolojlstnl korumak ve dogrulamaktan, dogmotizmi bilime egemen krlmokton bosko bir anlam tosrmoz. Bu cohsmodo, Turklve'de cesltf toplumsol bilim dallannda kullomlon, cesltll vcklosrm blclmlerlnden, «blltmsel» ad/ altmda yap/fml~ ccnsmcrcrdonornekter vererek, blllrn vontemtntn ne dereceye Kadar uygulamp uygulanmadlQlnI crcstrrocoqiz, Bilimin, billm vontemrnm gereklerine uvuiup uyulmadlgml belirteceqtz. «Blllrnseb adl altmda voprlnus bu cchsmolonn gereekten bilimsel olup olmodrgmJ gosterecegiz. inceleme konusu, supheslz, Kurt toplumunun sosyoekonomlk, sosvo-polttlk, kulturel vcprsmo, giderek Kurt sorununa yaklo!?,m torzr otoccknr. Fakat bilim yontemi butun orcstrrmo ve lncelerne konulanna, butOn soruntoro ovru sekllde yakla:;lIr. Bu soruna, bu turlu, bosko bir soruno bosku tOrlO yoklcsrm, bHim vonteml bokrmmdon, sozkonusu olamaz. 0 boktmdon Kurt toplumunun sosyo-ekonomik vcprsmo, sosyo-politik ve kulturel vopismo yaklasim tarzmdan do, crustrrmotordo ve incelemelerde bilim vonterruntn ilkelerine dikkat edilip edllmedlqlnt crkorobtltriz. Bilimsel bir ybntem kuJlamldJgmm_veya kullcmlmodrglnln sonueuna varabiJiriz. Bostcnberl vurgulamaya eall~tiQImlz en onemll nokto ise, Kurt toplumunun, sosyo-ekonomik, sosyo-politik ve kulturel voprsmo, bilim ybntemi geregince vcklosmcrnok, fakat bunun drsmdok: konufara ve sorunlara bilim yontemi geregince vcktcsmck dive bir hususun meveut otmodrgldlr. COnku hicbir olgu veya sev otekllerden baglmslz de42

gildir. Hicblr toplum, yoprsi eevresindeki toplumlordan tecrit edilrnls, kendisine yeter bir durumda degildir. Nesnet gereek, topfumsal vosontrdo rnevcut alan ve sOregelen butun insan lllskilerlnden, bu lllskilertn meydana getirdigi kurumlardan degerlerden meydana geUr. Nesnel gercek bu etkenlerin korsihkh etki ve tepkilerinden meydano gelen blr bGtOndOr. Nesnel gereegi meydana getiren etkenler ,sadeee, toplumdo mevcut olen ve sureqelen ifi$kller, kurumlar, ve degerler degildir. Toplumun dl~ lliskileri d,~ baglantllan do onemudtr. Nesnel gereek toplumun lc ve d,~ iIi$kilerinin, tc ve dl~ baglantJlannm zaman ve mekan boyutunda rnevdono getirdigi blr butundur. lste, biitOnsellik arzeden boyle bir vooido, bOtOnO meydana getiren etkenlerden btrlni, keyfT olorok. Resmi Devlet ldeolohst oyle istiyor, dive, gozden uzok tutmak bllim vonterntne ZIt bir tutumdur. Bilim vonternl ile hie bagdosmoz. Bilim vontemlnln temelinde duran ozgOr dusunee, dogmatizme knrs: durmovi gerektirir. Boyle bir onlay'~la vopnrnovon cohsmo «bilimseJ» bir cohsrno degildir. Resmi ldeololivl koruyan ve gozeten, en czmdcn ana ve bu ideolojinin ortaya koydugu dogmatizme taviz veren bir tutumdur .Bu bckrmdon «Turklve'nln Sosyo-Ekonomik YoPISI», «Turklye'nln Toplumsal Yoprsr», «TOrkiye'de Kapitalizmin Geli~mesi», «Turkive'de SmJflann Konumu ve Srruf jli~kileri» denildikten sonra, «KOrt olgusu»nu isrorlo ve blline" olarak cozurnlemelere katmamak, onu gormemezlikten gelmek veya yok saymak, bilimsel blr tutum degildir. Resmi Devlet ldeolollslne veya doqmotlzme tcviz vermektlr. Boyle bir tutumun, nesnel gereegi zaman ve meken boyutu lclnde bir bOtOn olarak, bOtOnsellik lclnde kavramost mOmkOn degildir. COnkO onemll blr etkeni rsrcrlo ve blllncll olorak, dikkate ctrnomoktodrr. Boylesine bir tutumla vanlon sonuc ise srhhotli olomcmoktcdir. Nesnel gereegi meydana getiren ogeler, birer birer zaman ve me43

kon boyutunda ele ahnmodan, bozr unsurlar ve iIi~kiler gazardl edilerek. garmemezlikten gelinerek vopuon tohtlller bilimsel olcmoz. Bu tahlillerin bozi yerlerinde vevo tumOnde morkstst terminolojtntn de kullorulmcsr durumu degi~tirmez. Asundo votono ve lnkdro dovoh, gercek 50mutton reddeden. yok sayan. Resmi Devlet ideO!Ojisine to. viz verllerek marksist tahlil de yapllamaz .KOrt olgusunu rsrorh ve bilinoli bir sekllde dikkate almayarak vcprlcn cohsrnolor, sodece, bu tutumu sOrdOrenlere. devlet kcrsrsmdc, egemen gOeler kcrsrstndo belirli bir rnesrutvet kczondrnr, iJgili kit;;i veya kurumtor, Resmi iceotoltve gerekIi tavizi verdikleri sOrece, egemen gOeler yani devlet korsrsmdokl bu meerulvetlerinl de devom ettirirler.

v-

RESMi DEVLET iDEOLOJiSi

(KEMALiZM) ilE

BiLiM iLi$KiLERi

Herhangibir toplum voprsr, doima ott-vor» ve Ost-yapi iIi~ki1eri lie birlikte ele ohrur, Oretim gOoleri ve iiretim iii~kiler; olt-yaplYI meydano getirir. Politik sistemler, hukuk, din. egitim, ideoloji gibi kurumlar do ust-yaplYI meydana getlrir. Herhangi bir Oretim btctmt kendisini mesrulostrron ve evrenselmls gibi gosteren ust-yapJ iIi~kilerinden ozellikIe ideolojiden .yani, resmi ideololldsn baglmslz olarok savunulamaz. «80n tahlifde ott-vcpmm ust-yaplYI tayin etmesh>, ondon oncekl oscmolcrdo ust-vop: illskllertntn orostmtmcsr ve tayin edlcl etkllerlnln bel irtilmesi silreclne ovkm bir evtem degildir. Resmi ldeclolt, devletin, toplumsal vosonn lclnde veri ve tonkslvonu olon bOlGn kurumlora ve klsllere kabul at-

tirmeye cah~tlgl bir ldeolojldlr, Devlet resmi ideolojisini. cesltll crcclonru harekete geoirerek. cesltli kurumlara benimsetmeye cohsir. Su kurumlar orosmdo Oniversiteler, styasal partiler. mohkemeler. sendikaJor. dernekJer. her tOr10 egitim kururnlcn, dlni kurumlar v.s... orgOtler. klsller vardtr. Devlet. bu kurumlann, 6rgOtlerin ve klsilertn bu ideolojinin voprlmosi ve yaVllmasl sureclnde rei almalanm saglamava gayret eder, Bu surectn olusmosmc kctkuonm ister. Devletin resmi ldeolojlvl benimsetmek lcln kUliandlQI cesltll orccton iki grupta toplamak mumkundur, Bunterdan birincisi devletin zortcvrct orcclondrr. Bunlara devletin boski oroclon divebiurtz. Bunlor, karakollar, tutukevJeri, cezcevtert, mahkemeler. hOkOrnettir. Klsoco. ordu. polis ve [ondormo gOcOdOr.lkincl grupta olonlara tse, devletin ldeolojik oroclon diyoruz: Devletin ideolojik oroclon arosmda ana hatlan tle sunlon beiirtebiliriz: Siyasal sistemler. partiler. hukuk kurumlan, her tOrm egitim kururnian, bosm, rodvo. televlzvon gibi kitle hoberlesme orcctcrt, Oniversiteler. sendlkolor, dernekler, din! kurumlar, aile, sonat, edebtvot, ttvotro, spor gibi. .. kOltOrel kurumlor vesaire. Devlet bOtOn bu kurumlan resmi ideolojivi benimsevecek, yapocok ve yayocok sekllde organize eder, geli~tirlr. Bu ideolojiyi benimseyen kurumlan. argOt/eri, kisllerl devletin zorlovrci crcctcnm, yoni bcski oroclcnm ve devletin ldeololtk oroctonm kullanarak yok etmeye, en ozmdon etkisiz dururna getirmeye coh~W. Su ideoloiiyi benlmsemedig; gibi. buno kors: direnen kurumlara, orgOtlere ve kistlere lse. kestn, yogun ve etkili bir mOcadele ccor. Devletin, resmi ideoloilyi vopmusr ve geli~tirmesi boshco 00 osornodo gereekle~ir. Birinci oscmodo. devlet, temel konunu olan Anovososi ile ve oteki konunlon Ue resmi ideolojiye korst garO~ ve tikir okrmtonnm geli~mesini engelleyici kovrttor getirir. Boylece, res m i ldeolojl,

44

45

h u k uk sol plando korunduqu, me~rula~tlrlldlgl glbi, buna ovkm gorO~lerin ve fikirlerin goyn-me~ru oldugu ve hukuk dl$1 butunduqu ltcde edilmts olur. Bovlece, devlet gOeunO stvoscl ve ekonomik kurumlon He, devlet aygltl~ run do, hukurnet, komu gorevlileri, mahkemeler, tutukevlerl, polis ve ordu birlikleri yolu ile devletin resmt tdeolollvl koruyaeogl, bu ideolojiye korsi okimlcn tse yok etrne: sindirme gayreti tcinde oloea~1I cnlotrlrms olur. Resmi ideolo] inin yo PI I mcsi ndaki, sloqcntosn n Imosi ndoki ikinel oscrno ise sudur: Anayasa ve kanunlarla korunmaya cclrsrlon resmi ideoloji bilimsel bir bulgu. bilimset bir sonuc gibi gosterilmeye cohsrhr. Bu safhada universitelerin yardl rm buyOktDr. Oniverslteler, ecesltli yerli ve vobonci koynaklara dayanarak voptrklon uzun ineeleme ve orosnrmotcr» sonunda bu ldeolojlnln en gecerii bilimsel dogru oldugunu Han eder. Burado profesorlerln Onvanlan buyuk lse yaror. Bu sothodo, «boglmslz» olarak nitelenen mahkemeler, cesltli kamu kurutuslcn. siyasaJ partiler, sendikalar, dernekler, bu «btumsel sonucsu benimseyiei ve gereklerini verine getiriei bir dovroms iclne girerler. BOtOn eylemlerinde bunu dogrulamaya cchsrrlor, Resmi ldeolojlnln vcprlmosrndckl OcOneu cscmo ise, cesltll kamu kuruluslorr ve kamu gorevlileri her tOrlO egitim kurumlan, bosm, rodvo, televlzvon gibi kitle hoberlesme oroclon vesolre kullamlarak geni:;: holk Ylgmlanna anlotilmovo. benimsetilmeye ve gereklerinin verine getiri/mesine cchsrlmcsrdrr. Bu safhada resmi ldeolollrun, anlaturnosmco. benimsetilmesinde ve gereklerinin verine getlrilmesinde korsrlcsilnn tepkiler, pOrOzler. gOclOkler vesolre dikkate ctmorok, yeni ontonm blclrnlerl geli$tirilmeye Turkiye'de Kurt ulus sorunu konusundoki Resml lceololinin tesekkulunde, yani Resmi ldeolollnln bu konu ile ifgili krsmrrun tesekkulunds bu osomclcn ocrk seclk gorcohsrhr.

mek mumkundur. Once. anayasa ve buna uvorh olen oteki konunlorla Anodolu'da vosovon herkesin Turk oldugu ilOn edllmis, b.... o ovkm hareket edenlerin, kanunsuz her reket ettikleri ifade edttrntsttr. Daha sonra tse, untversite, bilgi ureten oteki merkezler. protesorler «bunun» en blllmsel doqru oidugunu ifade etmeye ccnsrmstordrr. Herkesin Turk oldugu, Kurt olarak bilinen bir halkm olmadlgl, Kurt~ ce dive bilinen bir dilin yal;>amadlgl detctcrco lsbnt edilmlsll), «en billmsel dogru budur» denmistlr. Tek dogrunun bu olduqu, bunun drsmdc bir dogrunun olamlyoeagl sovtenmtsttr. Devlet cesltll otcncklcnru etkin bir sekllde kunonorck. mahkemelere, slvosol partilere, derneklere. her turlu egitim kurumtonno v.s ... bu tek bilimsel dogruyu benimsetmeye oonsrmsnr. Resmi ldeolollvl bu kurumlara benimsetme surecinde ortaya cikcn guclukler, tepkiler dikkate otmrms, daha iyi benimsetme, yayglnlol;>tlrma yollcnrun aranmasma gayret edttmtstlr. Oniversiteler, demedikleri Be de aym hlzrnetl vurutmektedirler. Birden fazla ulusun birarada ya$Odlgl bir devlet yapIsl lclnde devamll olarak «Turkllden, «Turk inscnundon, «Turk Toplumuandon soz edilmesi, Kurt ulusunun yok sOYlldlgl, red edildigi onlamma geUr kl, bu do yukondaki kaplya cikor. Bazan do, Kurt holkirun varh~1Ikabul edilmis, fakat kesln-kes, kovrtsrz-sortsiz Turk ulusu lclnde erimesi, benligini reddetmesi lstenmlstlr. Bu, universilenin veya benzeri kurumlann iki stcndorth. ikl degerli bir btclmde dU$unduklerini gosterir. Kendi toplumu tcln, vent, Turk tnsoru, Turk toplumu, Turk ulusu lcin istedigi sevlertn, 6zgurlOklerin, zenginliklerin, mutluluklann, Kurt insam, KOrt toplumu, Kurt ulusu, KOrt holki icln istememesidir .Turk varllgmm yOcelmesini isterken ve bunun lcln cobo gosterirken, KOrt varllgmln vokolmostm, Turk varllglnln bovunduruqu otnndc kotmosrru ve Turk varllQIrun iclnde erimesini istemektedir.

46

47

iki stondorth, iki degerli dG~Onmek sadeee Turk universitelerine mahsus bir sOree degiJdir. Turk siyasol partnen, Turk sendikalon, krsoco Turk dO~uneesi. hatto bir krsrm Turk solu do bu surec ieindedJr. jki stondarth, iki degerli du~[mmenin temel nedeni bilim vonternlne sahip olmomok, bilimsel du~unee butunlugOne ertsrnemektlr. Resmi ideolojinin YOYllmasmda ve uygulanmasmda, Vine bir tokrm safhalordan geeilir. Birinci safhada devlet aygrtrndo, yani hilkumet, komu gorevlileri, ordu, polis birliklerinde, kamu kurutuslormdo, krsaea, devletin yasama, vurutme ve yargl orqcnlonndo, resmi ldeolojlvl benimsemeyen, ana korsi duran, bosko bir ideolojiyi geli~tirmeye cotrson butun unsurlarrn sistematik olorok ovrklonmost ve sistemin drsrno otnrnovo ccnsrlmosrd.r. Bu aYlklomo j~leminde politik, ekonomik, idari, hukuki butun tasorruflar oyn oyn veya hepsl bir aroda denenir. Devletin bOtOn 010noklan bu yolda kulloruhr, Resmi ldeoloilnln YOYllmasl ve uygulonmosmdoki ikinej csorno ise, devletin cesttlt orqonlonndo gorev alan kurum ve kistler arasrndo resmi ldeolollvl anlatmada ve savunmada en elverlall unsurlann seeilmesidir. Birinei sathada gereekle:;>tirilen oviktomo lslernl sonunda. devlet orgonlarrnda gorev alan butun unsurlonn resmi ideolojiyi benimseyen, savunan unsurlar olmcsi saglanml~tlr. iste. bu ikinel sathada. bu unsurlann en iyileri, en elverlalilerl seclllr, Bunlonn yasamo organlannda. yurOtme organlanndo, yargl organlannda cesitll kamu kurulustormdc. kitIe hoberlesme oroclonndo onernll gorevler olmalon soglorur. Devlet ekonomik ve politik olcnoklonru bu unsurlarm gOelenmeleri yolunda kullorur. Banka-kredi sistemi, bosto bu unsurlann faydalanmasma sunulur. Bu kadrolann, polttlk, ekonomik ve toplumsal yonlerden gUelendiril48

mesi yoluylo resmi tdeolollnln Ylgmlar Ozerindeki egemenligi saglanlr. Resmi ideoloiiyi uygu\ama ve yaygmlol?tJrmamn bu sofhosmdo ideolojilerin komufle edici rolu uzerinde dikkatie durulur. Resmi ideoloji temel lliskl btclmlertnl kamufIe eder. Oretim ilii?kilerini. bu ilil?kiler sistemi tclnde simflann birbirlerine kors: durumlanm en rasyonei ili9ki bicimi dtve gosterir. MOlk sahibi olon smrnorlo mUlk sohibi 01movonlor orosmdaki ili9kileri veyo somOrge ulus ile somurqeci devlet arasmdakl ilil?kileri kacmllmosl mumkun olmoyon, olmnst gereken tllskller dive gosterir. Bu, ilillki bicimlerini «en bilimsel», «en evrensel», (en vurtsever». «en cemokrottk» dive gostermeye cohsrr. 8Himin, Oniversiteterin bu sathadaki rolleri cok bOyOktUr. Devlet resmi ideolojiyi, butun tdeololtk croclonru kul!anarak halk Ylgmlanna kabul ettirmeye cchsrr. Bu ideoloiinln gereklerinin verine getirilmesini ister. BOtun ekonornik, polltik ve toplumsal olcncktonru bu vonde kultornr. 80sm, rodvo. televlzvon gibi kitle hoberlesme oraelannr tam onlorru ite denetimine almaya cousrr. Va ahr. Cei?itli ekonomik, idari ve politik mekanizmalon kul1anarak resmi tdeolollve kors: ideolojilerin onlotrlmnstmn ve voVgm1oi?nntmosmm onOne 'gecer. Egitim kurumlanm, Vine bu yonde gelii?tirir. Siyosa\ partilerin, sendikolann, derneklerin faaliyetlerini resmi ideoloji ceroevesl tcmde tutmoyo callsrr. Bu eercevenin dismo Clkllmomasmo ozellikle dikkat eder. Doha once de belirttigimiz gibl bu cercevevl onovososi ile ve otekl kanunlon lte Vine devlet clzer. Sanat, edebiyat, tlvotro gibi kOitOr kururnlonnm, bu ideolojinin itade edilmesinde kullamlmasml saglomaya gayret eder. Dini kurumlann fooliyetini Vine resml ideolojinin gereklerine gore bleimlendirir. Resmi ideolojinin uygulonmasrndo ve yaygmlai?tlfllmasmdo cok onernll ve vazgecilmez blr ro1i.i olon huku-

49

met: kamu gorevlileri gibi kurumlar ve unsurlar ideolojiyi bemmseyen ve savunan kis! veya kurumlara devletin ce~i~li ola~~klanndan tovdotonmotcnm sagl,yarak. onion guclendmrler. Banko kredi slsternl, ltholot, ihracat 010naklarrm. tesvtk tedbirlerini, votmrn olanaklanm onlann h~z~~tine sunarak. toplumda maddi olarak gOclenmeleriru, lttbcr kozonmclonru saglar; oovtece. toplum uzerinde resmi ldeolollnin yayglnla~tlnlmasml. gOclendirilmesini ve uygulanmasmr saglayan yeni odok noktolonrun kozorutmasr saglanml~ olur. Durmadan cogaltllmalanna. yaygmlostmtmolonno ve gOclendirilmelerine cchsilon bu adak nOkt.aJ.arresmi !.d~?lajjnjn halk Ylgmlan orcsmdckl geli1?mesmrn kontrolunu yaporlor. Bosko ideolojilerin. ozelllkle resmi ideolojiye korsr duron ideolojilerin geli~mesine engel oJurlor. Kar~1 ideolojileri geli~tirecek butun kanollan trkamaya cah.?,rlar. Gerekli bilgileri ve tovslvelerl bogll bulunduklan ust makamlara iletirler. . BOtO~ .bunlora ragmen resmi ideolajiye kcrsi g6rO~lenn ve tlkir akrmlanmn geJi~mesi hark YIglnlannda kok salm?s.r: etkinlik kczonmosr her zaman mOmkOndOr. Devlet butun olanaklanna ve bunion etkin bir blclrnde kullanm.?slna ragmen. resmi ideolojiye kar91 fikir ve g6ru~lerin guc1enmesine engel alamaz. lste, bu kosullordo devlet zorl?Ylcr .oroclcnrn. yani boski orcclcnrn harekete getirir. Ye~1 gell:;;en fikirlerin gucG oranmda toplumu harekete getlrme yetenegi orcnmdo devletin zorlovrci oroclon do kulioruhr. Boylece korakollar. tutukevlerl, cezaevleri mahkemeler:. pal~s birliklerl. ordu blrllklerl krsaca hOkO~et ve kamu .gorevhlerl. yani yOrOtme. yosama ve yargl organlar~ .yen ve zamanma gore kulloruhr. Boylece. yeni geli~en tlkir ckrrnlonrun, dOI~YISrYla toplumsal vcpmm ovrrsmosr sonunda oluson vern toplumsal guclerin etkinlik kazan~aslnln. toplurnun ileriye dagru degi::;;mesinin onune gecllmeve cohsrhr,

Devletin boski oraclanm harekete gecirmes;, etkin ve yogun blr bicimde uygulamaya call::;;masl. ornk, devletin ideolojik araclannm yetmedigi anlamma gelmektedir. Ar~ nk devlet. devletin boskt araclanm kullanmadan resrm tdeotoiive kar9' olon ideolojilerin. fikir aklmlannm geli~mesine engel olamamoktadlr. iste, devletin baskl nroclonru uVguloma surecme girmesine. resrnl ideolojiyi uyguebi lama ve yaygmla9tlrma safhasma. ucOncU a:;;ama diV unz. Gerci. devlet bcski oraclanm her zaman kutlorur fakat. bu UcuncU safhodo yogun olarak kutlomr. Birinci derecede bu araclor kullonrlarak. somOrgeci uygulomolar. fa!ilist diktatorlukte butGnleliltirilmi$ olur. Resmi ideolojinin Vayg,nla$tlnlmosl ve uyguianmosl tle ilgili olorok, Vine TUrkiye'deki ornege dOnelim. Resmi ideolojinin KUrt bolgelerindeki uygulomaSl $oyle olmustur. Once, Resmi ideolojiye kars1 gelen veya kar$1 gelme. onu benimsememe 0lasl1l91 olen bUtOn unsurlor. kurumlor ve ktsller birer blrer ve slstemli olarok aYlklonmlliltlr. 1923· 1938 orcsmdo cerevcn eden bGtOn KOrt direnmelerinde bu ay,klomo sistematik olarak sOrdOrOlmO$tOr.KOrt 010rak ya::;;amok isteven. KUrt toplumu olmo 6zetliklerini ko~betmek istemeyen bOtOn unsurlor ce$itli bicimlerde polltik sistemin, yani devlet sisteminin dl$JnO itilmi::;;lerdir. Bu sUrecte, KUrt ulusuno kabul ettirilmek istenen TOrk otmo. TOrkle$me olgusunu benimsemeyen. K~rt ~olm~k is~ey~~ bOtun unsurlar cesltli yollordan vok edllml$lerdlr. Turklu· gU kobule zorlan~'$lardlr. Kotliom yotu He trnhn .. d?hili sUrgUn yolu ue imho. hertel sOrgOn volu ue trnho. eSlmlloso yon yolu He lmhn verine ve zamamna gore tek tek vev hepsi biraroda uygulonml$tlr. Resmi ideolojiye kar::;;' olanlarm veyo ker::;;,otmo po1k tansiyelleri tOlillyon unsurlonn. sistematik yollordan OV -. tanmalormdan sonro geriye kolanlann orasmda Resmi ideolojiVi savunmo ve yoygmla$t,rma Volunda en etverlsf

51

50

olen unsurlor secllmtstlr, Kurtlilgunii reddederek TOrk 01· mOYI kabul eden bu unsurloro devlet her tOrlO olanogl sogloml~tlr. Bunlorm, yosama organlannda milletvekili veyo senator olorok gorev olmolon soglanml~, boyleee ~ev~eleri~de ~Olitik olcrok ve toplumsal olarok guclendi~ nlml~lerdlr. Mllletveklll veyo senator olan bu ki~ilerin Turk devletinin, Kurdistan'da gizli orgUtlerinin olonlon otmclcr~ saglanml~tlr. BunJorm ekonomik olorok gOclendirilmele· rt yoluno do gidilmi~tir. B5yleee bunlonn cevrelerlnde cereyan eden her tOrlO gel,h;:meyi kontrol eden elemonlar otmoton ternln edllmlstlr, Banka kredl sistemi genls olcude bunlarm do faydalanmalanna sunuldugu gibl, merkezl otoritenin KOrdistondo pazorlodlgl mollann araelllglni yopmok do geni~ olctide bunlora ve cevrelerine verHmistlr, Vine bu adak noktolon araelllgi He Resmi ldeolojlnin geni::;> holk Ylgmlon Ozerinde uygulanmasl ve yaygmlastlntmosr soglanml~tlr. . ldeolojt, bozi dusuncelerln, siyasal bir cmoci gerceklestlrmek uzere kullorulmcvo cohsrlrnosrdrr. Bu bokimdcn i.deoloji sadeee dusunce sistemleri olorok ele ohncmoz. ideolojiler fikir ckrmlcn yanmda deger yargllanm, monoian, dovroms blclmlerjnl de lcerir, Ne zaman, nosrl davromlacogml, hongi flklrlere lncrulrp, hangilerine inamlmayaeagml ideolojiler onceden gosterirler. Toyin ederler. lste bu noktada ideoloji ile bilim arasmda son derece onemli bir fork oldugu ortoyo cikmoktodir, Doha 6nceleri blrcok kereler tekrcrtcdunnuz gibi, blllrn olgulordan horeket eder g6zlemini ve izlemini yaptlgl bu olgulardan bczi hlpotezlere ula~lr '. Bu hipotezlerini tekror olguloro d6nerek, o/gular oroclllgl ile denetlemeye cohsrr. Ula!?tlgl sonuclon komunun incelemesine ve etestlrmesfne sunar. Ve bu dinomik b~r.sQre?tir. Bu .~?re.?te deger yorgr/an, tncnclor .dcvrorns blclmleri, keslnhgl yuzde-yGz olen bilgiler rol oynomoz. Ideoiojilerin degerl ve itiban toplum torofmdon be-

nimsenmesi kabul gormesi ve sovunulmasl, bm~to, nesnei gerceklerle ili9ki derecesirie baglldlr. Gercek somutlardan horeket eden, nesnel gercegi oksettiren bir tdeotoltnln toplum torotrndon benimsenmesi ve sovunulmasl daha koloydlr. Nesnel gerceklere ters dusen gercek somuttarr reddeden ideolojlter ise, toplumo ccno cok boski oroclcn kul1anrlorak kabul ettirilmeye cali1?lhr. jdeolojilere degerini ve itibanm veren ikinci blr etken ise, stvosol iktidar He ilgili olon otekl ideoloji ve sistemlerle carpr~ma kudretine baglldlr. Degi!?en kOf?ullora gore, politik ve ekonomik bokrmdcn kudret ve kuvvetini [spot eden ideolojiler ya~amlannr ve fonksiyonlannt sOrdOrOrler. conh ve etkili kahrlor. jdeolojilere toplumsal ya~ontlda etkinlik verecek, eonllhklanm sGrdOrecek bcsko bir mekonizma do tcmde dogdugu birlmln devamliligmi sagloyocak kurumlor kurup _ kurmadlklon, bu kurumlarr geli~tirip - geli!?tirmedikleri ile i1gi1idir. [clnde dogduklan birimin, devletln, siyasal partinin, grubun vesaire devamlrllglm saglayocak kurumlar kurrnus olan ideolojilerin varhgml ve etkinligini surdurme scnst echo fazladlr. Devlet tarofmdon uygulanan ideolojiye resml tdeolcii deni1digini be1irtmi~tik. Turkiye'de uygulanan resmi ~deoloil Kema1izm'dir. Kemo1izm, yalana doyah bir Resmi Ideoloiidir. COnkO, gercek somutu reddediyor. Kurt ulusunun varhgmm reddedilmesi Kemalizm'in temel ozelliklerinden blridir. Gercek somutu reddettigi, ortadon kaldlrmoya co"!?tlgl lcln Kemalizm'in geni~ hclk Ylgmlan crusmdc. o:ellikle Kurt holk yrgmlon arosmda destek kazanmasl mumkGn degiJdir. au yonden Kemolizm'in degeri ve utbcn co~ ozdrr. Fakat, Kemalizm oteki Ideolojilere nazaran resnu ideolojidir. Devletin her tOrlu olanoklonna sahiptir ve onIan kullanmoktodlr. $imdiye kodor siyasal iktidon bicim· lendirme va kontrol etme bakrmmdan otekl ideolojilerle 53

52

corprsrrus ve galebe colmrstrr, Bu vonden gOclOdQr. GOcOnOn zaYlfladrgr zaman devletin baskr croclonru harekete gecirir ve yeni yeni gOcler kozorur, Oevletin ideolojik orocJan lse, her zaman, zaten kendi denetimindedir. 6te yandan kendi varhgrnr sOrdOreeek kurumlar do kurmustur, TOrk Torih Kurumu, TOrk Oil Kurumu, yalono dovoh, inkora dayalr bu ideolojiyi «bilimsel» gosterme gayreti icindedirler. Doha sonralon bu kurumlara unlverstteler. mahkemeier, sivosol partiler, sendikolar, dernekler, her tUrlQ egitim kurumlarr, kitle hobertesme orocton VS. gibi kurumlor do kotrlrmstrr, Bunlar Kemolizm'in yosnmmr ve etkinligini surdurmeslnl soglayon kurumlordrr. Bilimin bosto gelen ornocr, nesnel gercegi bOtOn cesltllliklerlvle, lc ve dl~ baglontrlarr lie, celisme ve degi~meleri lie zaman ve mekdn boyutu lclnde ele olmok olduguna gore, bu sureeln normal yollardan geli~mesine engel o~on b?tlin kuru.~lora, engellemelere. ldeololttere korsi dikkntll durmak onemli bir gorevdir. TOrkiye'de Resmi ideolojl, yani Kemolizm bllimsel geli~meyi durduran temel bir etkendir. Valona dovoh bu ldeolof ile mOcadele etmeden bu ideolojinin hangi strut ve tobakalann lsine yaradlgr konusu iyiee ortovo crkcnlmodon billmi, bilimsel dO~Onceyi geli!?tirmek mOmkOn degildir.

VI.

CHP'nin BiLiM ANLAYI$1. «BiLiM» ADI ALTINDA «BiLiM OO$MANLlGI»

TOrkiye'de Resmi ideoloiiyi yani Kemalizmi bllimsel gostermek, Kemalist ideolojinin bi1imsel blr bilgiye devondlgml anlatmak icln «blllm» kavromrndan cok yororlomlrrustrr. Bu kovrorm i$levsel hale getirebilmek icln cok bOyOk goyret gosterilmh}tir. Fakat, blllrn kcvrorm osu voprlont uzun mOddet gizleyememi!?tir. Protikte cok krso bir sure lcmde gercekle!?tirilmesi istenen orncclor ?OimO desltre edilmistir. CHP Genel Ba!?kanr BOIent ECEVIT'in tlkir ve davro~r!?lannr vonl, dO~Onceleri lie eyleminin rnuntevosrru kar~llO$tlrdlglmlz zaman cok ilqinc scnucloro vonhvor. 20 _22 Kaslm. 1970 tarihleri orosindo Istanbul'do CHP Genclik kollon torafrndon «Demokratik Sol Du~Once Forumu» adr altrnda bir forum duzenlenmtstlr- Bu torumdo \,0prlon konu!?malan toplayon btr kitaba yazdrgr onsozde CHP Genel Sekreteri BOlent ECEViT sovle demektedlr: «... TOrkiye'de solun' halktan destek g6rebilmesi, gOclenebilmesi gerceklik kazonabilmesi lcin bu engelleyici etkenleri gidermek gerekirdi. Bu amacla; 1. TOrkiye'nin nesnel kosullonru goz6nOnde tu-

54

55

t.on,. dogmo.?II.~godo ozentiellige de kopllmoyon yerI! blr sol dUl?unee ckrrm gelililtirilmeliydi. .. 2. Solun holko yoboncrhgl giderilmeli, sol dusuncs Ue demokrcsl bogdoliltlnlabilmeliydi. Turk toplumunun kosunonno uygun gerCekei ve yerli bir sol okirm daha genil? bir cevrede olusturmoyo Colrl?mak gerekirdi». (4) Burodo, «TOrkiye'nin nesnel kosullonm gozonOnde tutmok», «dogmacrirgo koprlmomo» deyimleri uzerinde rsrarla ~~r~ak gerekir. Bunlar, muhtevasl olmayon kovromlor deglldlr. Ve nevr ifade ettikleri somut oloruk ortoyo konulabilir. CHP Genel Ba~kanr Balent ECEViT, 27 - 29 Ekim 1974 torlhlert arosmda Ankara'da, Vine CHP Genelik Kollan toronndon dOzenlenen «Demokratlk Sol OOl?OnceForumundo» yoptlQr konu9mada, TOrkiye'nin nesnel kO{lullarrnm nosu de~erl~ndirilecegi, dogmotizm'den nosu kocmlloc091 konusu uzerrnde durmaktadlr. Bilimsel Sosyalizmin bilim olmodlglnr belirttikten sonrc, 90yle devom etmektedir: «". Bilimselligin temelinde kU$kueuluk vordrr. KuskuC~I~k derken, insonr koramsorhga ve horeketsizlige goturen kUl?kuculugu kostetmiyorum, insanlon vonug~.lard~n.kurtoner, butun dogru bilinenleri srnamayo voneltlct, yaplcr, ileriye gotQrOeu bir kUlilkuculugu kostediyorum. Bu onlamda kU$kueuluk dunyadoki biIimseJ geli~m~nin, daimo Wei gOcOolmu~tur. Eger in~anlor ~elh donemJerde dogru bilinenlerin, gercek bthnenlerrn do~rulugundan gereeklfginden kUliJku duymo~olardr, dunyada bilim dive birliJey olmozdr. Blllrn, bellr 0lilamalarda dogru bilinenlerin dogrulugundon
(4) BiiI~nt ECEVtT, OOS02:, Demokratik Sol Dii$ance Forumu, Tarkiye'nin Yap/sal A naltzi, Ulusal BaSlmevi, Ankara 1971, S5. 3-4.

kuskuvo kaprlmak suretiyle, yolo cikonlonn vorotnklan, otusturduktcn bir olgudur. Onun lctn bilimsel sosyalizm kavramrnr bile bilimsellik ite celtslr gorOyorum. Ozelllkle sosyal ve slyosol biHmlerde tek dogrunun, kesin gereegin bulundugunu iddia ~tmenin, blllmselltkla bagdal?mryacagrnr sonryorum. Ozellikle sosyol ve slvosot clcntordc kendi bildiklerini kusku duyulmoz ve tcrtrsrlmoz gercekler ve dogrular olduguno inanan kimseler ve siyasal gOoier tarihin her donemlnde gorOlmO~tOr. Soldo gorQ\mOl?tOr, soqdo gorOlmO!?tur.» (5) Bilimsel kuskuvu bu sekllde ifade eden CHP Genel Bcskom BOlent Ecevit, konusrnosmo 90yle devam edlvor: «". insanhk en bOyuk acrlan bovlelerin elinden cekmtstlr. COnkO, bir insan veva bir siyosol gOe, benim toplum sorunlarr icln yaptlgrm, cozumlemelenn en dogrusudur. Bundan bosko dogru coztlmteme olomoz, dive dusunurse veya «benim toplum sorunlon icln ongordOgOm cozum tek dogru cozumdur» dive dO~Onurse, 0 eozOmO topluma kabul ettirebilmek tcin zor kullanma hakkrnr do kendinde gonlr. Onun icin zora bosvurur, boskrvo bosvurur. inson kj~iljginj ezlcl ve toplumlan boski oltmdc tutucu yontemlere bosvurmayr kendilerinde hok olorok g6rOr. 0 bokrmdon biz gerektiginde lnnnclcnmrzt do kusku smovmdon. deneyinden geeirme geregini kabul eden kimseler 010rok, Kendi lnondrklcnndun bosko hlcbir sevln dogru otcrruvoccqmo inonanlann, 0 kamya varanlann bizlrn hckktmrzdokl yorgrlarrna bir olcunun otestnde onern vermezsek, bizl mazur gormelidirler.» (6}
(5) Biilent Ecevit, Demokratik Sol Diisunce Forumunda yapilan konusrna, Demokratik Sol Diisisnce Eorumu, Kalite Matbaasi, Ankara, 1974, 55. 3-4. (6) Bi.ilent Ecevit, y.a.g. Konusma s. 4.

56

57

su:

CHP Genel Ba~kam liretilmesi ile Ugili olarak sonra, billm dil?l bir olano cerlilik» gibi subjektlf btr

BOIent Eeevit, bUginin .blllmln lleri sOrdOgO bu gorO~lerinden gecmektedir. Bu, «siyasette gekavramdlr. Bu konuda sovienen

$u vozt, BOlent Eeevit'in dU$Oneelerinin krso blr ozeti halindedir: « ... OzgOr vosovobtlmek ve insanh~m 6zg.0rlOgQ, g~lismest ve mutluluqu lcln ugra~abl.~mek IS~eyenlen~ bcnnorlo. kameralarla eevrlll blr dunyada lz~e,:"ele~l gereken dcvroms. su olabilir aneak: Dogru bildlklerlni korkusuzea s6yl~mek. bOtOn aClkhgl ile anlatarak topluma benimsetmeve, tasarladlkl0.n~1 a~l~ca gerceklestlrmeve ugr09mak... dogru bll~lklennl ~Clk~a onlatobilmenin ve ccrkco gercekle9tlrmeye ugr09 bilmenin geregi olen, hlc degilse kOlaYla9tl~lelsl olan 6zg0rlOkcO demokrosiyi butiln kurumlan lie vosotmaya cohsmck.» (9) Bu olqulon burada brrokorok. ikinci tur olgula.r? geee«Holkcrlrk», «Blllm» adl lim. Bu, «0·· .. IU"kcu"Demokrasi» '... zgur k_ cttmdo, halklann 6zg0rlOgOne. n~.sll du~~an blr .~ovlr to I mldlgml, S6mOrgeei dilzent surdurmek icm ne tur cobolor norcondrqrm gostermektedlr.

onernl her holde kOcumsenemez. Siyasette gecerlHik hie degilse tutorhllk kndar onem tosrr. GecerJi 61cOsOnli kuJlandlgrmlz zoman lse, herkesin kabul edeeegi gercek sueur kl, CHP'nin Demokrotik Sol Siyaseti Turk toplumunun objektif, nesnel kosuuon tcmde gecerJiligini sirndtden kanltlamI9tlr.» (7) BOient Eeevit, gerek CHP Genel Sekreteri iken, oerek CHP Genel Ba9kam iken. gerekse Ce9itli yerlerde ve zamanlarda bu d090neelerini ifade etrnistrr. Bilimin geli 9 mesinin temel soru olen du:?unee ozgOrlOgOnO,srmrsrz dusunce 6zg0rlOgOnu Sovunmu9tur. (8)
(7) BUlent Ecevit, a.g. Konu$ma, ss. 4-5.

«. .. Siyasette gecerliligin

(8) SOzii edilen kitap ve konusmalann bazrlanm ~6yle Siralamak miimkilndtir : Bulent Ecevit, Ortanin Solu, O<;iincii bash. Kim Yayinlarr, Ankara 1966, ss. 86-95; BII Diizen Degismelidtr, Tekin Yaymevi, Ankara 1968, ss. 3·7; Ataturk: ve Devrimcilik, Tekin Yayinevi, (tarihsiz) ss. 3-16; Ecevifin Cumhuriyet'e demeci (Kernal Aydar He vapilan konusma), Cllmhllriyel, 12.2.1974; Abdi Ipekci ile 11.2.1974 tarihinde yaprlan sohbet, Milliyet, 13-17 Subat 1974; {jzgiir lnsan dergisi yazarlan ile (Bozkurt Guvene, Ahmet Taner Kislah, Kemal Dervis, Turhan Tilkel) yapllan goru~me, Ozgiir lnsan, sayr : 15 Mart 1974, ss. 3-21; Yeni Ortam Gazetesi yazarlan He (Mustafa Ekmek~i, Yasar Ugur Mumcu) yapilan gori.i~me, Yeni Ortam, 26 Mart-30 Mart 1974; Ismail Cern Blilent Ecevit He tarll~lyor: CHP, Sol ve Tiirkiye, Politika, 3 Kasun - 16 Kasun 1975; Basbakan Biilent Ecevit'in MilJiyet Gazelesinden Abdi Ipekcl ile, Ozgilr lnsan Dergisi yazarlan ile ve Yeni Ortam yazarlan ile yapttgl konu~malar su kitapta toplannusur . Basbakan Ecevit lle Sohbet, CHP Yayuu, Ankara 1974.

58

.. '-. 9) Billent Ecevit, Bauh Dunya, (j zgur t nsan, say!' 13 Haziran 1973, ,. . ( bk x-gu"r Insan Ozgiir lnsan, sayr : 1 Haziran 1972, ss, 4-5; Ayrica . VL. 1972 8S 2-5' ss. 2-6; Aydm ve halk, Ozgiir lnsan, sayt : 2 T:mmuz • ,,' : Demokraside Bunalim, {jzgiiT lnsan sayi : 3 Agustos 1972. ss, 2-10, I· ika, 0 .. lnsan say!' 4 Eyllil 1972, ss, t-7; Anayasa ve Dis Po JtI ZgUT • '. . Em net {jzDemokrasi, OZgiiT lnsan, sayr : 5 Ekim 1972, ss, ~.-5, a,. .. . vur I nsan, saYI., 6 Kasun 1972 ss. 1-4; Umut, {jl.RUT Insan, 9sayi b 8 . S:t Oc ·k 1973 SS. 1-2; Vietnam'da Barrs, Ozgiir Insan, sayi : .u a a, .. 1973 ss 1-3' Demokrasinin asgarisi . yoktur, 0 ZgUT tnmn, say.' '. 10 . , x .. Mart • 1973. ss, 14; Ordu ve Siyaset, Ozgur t nsan, say!' ' 11 N.san 1973. SS, 1-4.

59

VII.

«QZGORLOKCO DEMOKRASi» «HALKLARA QZGURLUK»

ADI AL TINDA OO$MANLIGI.

CHP llderl BOIent Ecevit 1975 yaz aylarmda Tunceli'de yaptlgl konusmodc sunlcn sovlemlstir: «... Holklar dive baglnrsamz, somurO dOzen! uzar glder, ben insanlann kotolonnm blclmlerlne bokmom, eger 0 kotornn lclnde inson sevgisi, yurt sevqlsl vorso halklar yoktur, halk vordir, gereek solcunun gozunde halklar yoktur, halk vordir». « ... CHP, Turk holkrru bolerek birbiri ile vurusturarak, sornuru duzenlnt surdurmek isteyenlere kOrfiil bcnsm, somurO lle scvcsm oncusudur». (10) Konusmosmrn SJk sik kesildigi, konu~turulmadJgl bu ortorndo, BOlent Ecevit «Halklara ozgurUik» diye baglranIan krskrrtrcr ojanltklo suclormstrr, 13 EylOl 1975 tarihli gazetelerde de su heber vor: «Halklora Ozgi.irli.ik, CHP liderini slnlrlendlrdls (Soke). « ••• BOlent Ecevit, oniden geriye donmO!] ve cok slnlrll bir sekllde grubun uzerlne yOrOmu!]tGr. Bu aroda diger partililer de Halklara QzgurlUk dive baglron klsllerln uzerlne yOrOmu!;>lerdirve ortolrk birden bire konsnustrr. CHP llderl halka hitoben vaptlgr konusmada, «bu slogona en az benim kador tepki g6stermezseniz demokrcsl yi Y090tarnaVIZ») dernlstlr.s (11)
(10) (11)

Bm;;ka bir heber: iI... Oogu Anodolunun MilliyetCi ve Yurtsever hal kine «Turk rnusun. degil rnisln» dive sorarak bcskr yapan, vurttoslcnrmz orosmdo ovmrn gozeten gorevliler, btzim gozumOzde «halklan edeblvcti yopanlardan torklr degildir. ikisi de cok ulustu sermaye empery~ltzmlnln tertiplerine alet olarak TOrk ulusunun blrltgini vikrnovo ugra~moktadJr». (12) «... TOrkiye'de tek halk vordrr, 0 do TOrk halkldl.~... Simdi bona gelen bir pusulaya gore, «halklara ozgOrlOk» diVe baglranlann arasmda «bozkurt rozettller» vcrdrr.» (13) Bir heber daha: ilCHP lideri «Halklara OzgOrIOk)) diyenlerin, sagdaki katiller kadar millivetei genelerin dusmoru oldugunu
soyledl.s (Izrntr, ozet.) .,'

«... Sagdaki katiller sizin ne kadar dusmommz rse. bu sloganlan tcsrvonlor do 0 derece dusmorurnzdrr. Bu krskrrtrnocrlonn ovuntormo gelmeyecegiz. Bir tokim sahte solculann tuzoklanno dusmeveeeqlz. Blr tokrm sohte solculonn ordmdan gereek sotculor yOrOmeyecektir. Oagru bildigimiz votdo mOcadelemize devam edecegiz. Turk holkrm halklar dive bolmeve consonlonn oyunlonna gelmeyecegiz.» (14)
tililer bu sloganlan bagiranlara saldmrken, Rahsan Ecevit de: du:" dugu yerden cliyle bu sloganlan baglranJan isaret ederek. p?liSle.n~ onlan tutuklamalarrrn saghyordu.) Ayrica Bk. ayru tarihli Mdtlyet, Yell I Astr vs ... (12) Cumliuriyet, 19 Nisan 1976. (13) CHP'nin Ankara'da Tandogan Meydam'nda dilzenlcdigi Bans .. ve ozgtirlilk mitinginde yapilan konusma, (18 Nisan 1976) Bu m~I~"" gin bir elestirisi i..in bk. Ozgtirltik Yolu, CHP'nill Tandogan mitmgi ve «Halklara bzgtirliib Ozerine, Ozgiir/iik Y olu, sayr : 12 Mayrs 1976, ss. 49-59. (14) Milliyel, 22 Mart 1976. CHP Genel Baskani Billent Ecevit'in Kurt ulusuna karst yaptlg..

7 EylUi 1975. 13 Eylul 1975, (Usak'ta ge..en bll olayla ilgili olarak bir gorgil tanrgmm iJgin.. bir izlenimi var : Bu olayda Biilent Ecevit'in karrsi Rahsan Eeevit de kocasimn gezilerine katilmaktadrr, Halklara Ozgtlrliik slogarn iizerine kargasa crkmca, Rahsan Ecevit de kocasina yardimcr olmustur, Blllent Ecevit ve pollster ve parYen! Yen! Ortam, Or/urn,

60

61

CHP Genel Bcskcru BOlent Ecevit, 1976 YIII bOtcesi dolovrsrvlo Turkiye Buvuk Millet Meclisinde yaptlgl konusmodo do, bu konuya deginmekten geri kolrnorrustrr: «... Biz b610cOlOgOtesvlk ediyormu9uz! Biz CHP'liler ne bicim boluculeriz ki, toplontrlonrnm sabote etmebu saldrrrlar.. kendisinin umdugunun aksine sag basmda biiyiik bir sempati toplarrustir. Ahmet Kabakh, Tekin Erer, Metin Toker gibi yazarlar Ecevit'in saldirtlarmdan ovgii ile soz etrnislerdir. 6rnegin: Son Havadis Gazetesinden Tekia Erer sunlan yazmaktadrr : ~... Saym Ecevit'in hiidiseler karsrsrndaki tutumunda begendigimiz ve begenrnedigimiz taraflar vardrr, Begendigimiz taraf, takdir ettigirniz taraf «halklara ozgiirlliko slogam karsismda komilnistlere acikca kursiilerden «Turkiye'de Halklar yokrur, halk vardrr» dernesidir. Gercekten CHP'liIerin kendisini tutan, destekleyen Korniinistlerin karsismda «Turkive'de Halklar yoktur, halk vardrrs dernesi btlyiik bir cesare! ve vatanocrverlik isaretidir. Bu tutumundan dolayt saym Ecevit'i takdir ediyoruz.s (Tekin Erer, e Halklara Ozgilrhlk», Son Havadis, 8 Eyliil 1975). Metin Toker, Hiirriyet Gazetesinde sunlan yazmaktadir : •... Bir siyasi partinin Genel Baskamndan bir secim kampanyasmm en onemli devresinde u~ solun bu teklifine •• Halklara OzgfJrWb diye bag:ran gruplarm iizerine yuriimesinin otesinde daha acrk, daha kesin bir vaziyet alma belki istenilemez. Ama, Ecevit ve CflP'nin her kesiti Marksist uc sol He Demokratik Ortamn Solu'nu gercekten nasil bir ucurumun aYlrdlglrun devamlt bilinci icinde olrnahdrrlar. 0 zaman, Ecevit, Barzani Kiirtlerinin Tiirkiye'ye girmesine izin verilmesini isternek hatasina dilsmez ve bunun kendisi icin bazi cevrelerde yarattlgl -genis kiltlelerden ve mernleketin sag-Jam kuvvetlerinden bahsediyorumprestij kaybma yo! acmaz. CHP'de Guney-Do. gu bolgesinde tertiplenen masum .&orlinil~lii boliicii tertipJere alet olmaz», (Metin Toker, Kendi Solundakilerin Ecevit'e Faturasr, Hiirriyet, 21 Ey1ii1 1975). CHP Gene1 Baskam Billent Ecevit'in Kiirt ulusuna saldiran konusmalarr sag basmi 0 kadar memnun etmis ki, Bli\ent Ecevit'in sozjeriyle Siileyman Demirel'in sozleri birinci sahifede aym puntolarla yanyana dizilmis, Biilent Ecevit'in sOzieri Kiirtlere karsi yaptigt saldmlarla ilgili, Siileyman Demirel'in sozleri ise, Blilent

ge kolkrscmor, gelirler, «Halklara OzgOrlOkler» dive baglnrlar, devir Cephe devridir, devlet onlara dokunmaz. CHP tek bosmo rnucndele eder. Onion susturur. Onion meydanlardan uzoklcstrnrl., Her seferinde bunlcnn krskrrtrct ajanlara alet olrnus kirnseler 01duklonru sovledim. Oyunlonna gelmedik, Tuzaklanna dU9medik ve onlorrn bu «Halklor» oyununu tezgdhlaEcevit ve CHP tarafrndan one siirillen gill, bu haberlerin bashklan soyle : yolsuzluk iddialarj He il-

Ecevit : En biiyilk ihanet sagdan degil, soldan gelir. Demirel : CHP Genel Baskani ile rniistesarin yeri suclu sandalyasidtr, dedi. Demirel : Ecevit, hayasiz ve alcakca yakisnrrnalar yaptyor. (Adalet Guzetesi, I3 Eyliil 1975) Basbakan Sdleyman Dernirel'in beyanlarrndan sagtn ve sag bastmn CHP'ye ve baskamna ne kadar klzdlgl ve kinli oldugu belli. Fakat, Ecevit'in KUrt ulusuna saldiran sozlert sag basmi 0 kadar memnun etmis ki, gazetenin 1. sahifesinde Dernirel'in sOzleri ile yanyana dizllmis. Bu belge, CHP'nin Ozgiirliikcll liderinin ne kadar derin bir cellsme icinde oldugunu sornut bir bicimde gostermektedir. Vine bu beige CHP Iiderl Biilent Ecevit'in anti-demokratik, somilrgeci diisiince ve eylem yapisuu acikca ortaya koyrnaktadrr. Bu konuda bir ornek daha verelim : Engin Konuksever Milliyet Gazetesinde, «Dgretim Kurumlarrndaki Olaylarm 10; Yiizii .. bashgt altmda bir roportaj dizisi yaymlamrshr. Bu dizinin .Dogu'nun Basbugu .. isimli bolilmiinde, Ulkiicii bir genr ~oyle konusmaktadir : •... Bizim icimizde Kiirt olan arkadasrrmz da var. Ama hie biri solcular gibi Kurdilz demiyor, Biz kendimizi Halklar olarak kabul etrniyoruz», (Milliyet, 17 Nisan 1976) Bu konusma ile CHP Genel Baskani Blilent Ecevit'in konusmaIan arasmda hi~ bir fark olmadijima okuyucular dikkat etmelidirler, OIkil Ocakli gene, «Kiittler, Kilrt olduklanm ileri siirmedikleri siirece, kolelestikleri, boyunduruk altmda yasadiklan stirece, "Olkii Ocaklannda gorev yapacaklar, a1UlIendirileceklerdin, demektedir, Tabii bu arada Kiirtlerin varhguu da kabul etmektedir,

62

63

mok istedikleri her verde Halkla birlikte. halklO onun~ de defalarca yenilglye ugrottlk. burunlanm yere surt~ tuk. Arno lskence etmeden, orne zor kullanmodan, rejimi tehlikeye dO~Ormeden bosordrk bunu» (15) CHP Genel Boskoru BOient Ecevit Demokratik Sol Du~Once Forumundo yaptlgl konusmoloro toban ~tabana ztt bir tutum lclndedtr. Qroda, kuskuculuqu vorutmoz ve sorsrlrnoz bilgi oimadrglnl belirten Ecevit, «TUrkiye'de Holk·Iar yoktur, sadece TOrk holkr vordir» demektedir. Bunun do vomtmcz. sarsrlmoz bir dogru olduqunu iddio etmektedir. Halklaro OzgOrlUk diyenlerin, KUrtlerden soz edenlerin uzerine yUrOmektedir. Aym ku;>klrtrClojanlor gibi. (16)
Yani, ger ..ek somutu kabul etmekte, onun kolelesmesini boyunduruktan, sdmilrge olmaktan kurtulmamasnn istemektedir . .CHP Genel Baskam Biilent Ecevit ise, ayru seyleri soylemektedir. Fakat gercek somutu kabul etmemektedir. Bunu ifade etmeclen, somiirgecilik eylemlerini hizlandrrmayr KUrt ulusunu tiimil ile kolelestirmeyi arm etmektedir. (15) Biilent Ecevlt, Tiirkiye Ajans Tiirk Matbaacihk 1965·1975, 1976 yrh Btit ..e Sanayii, Ankara. s. 201. konusmasi,

(16) CHP Genel Baskarn Billent Ecevit konusmalarmda krskrruci ajan sozdnii cok kullanmaktadtr, Olaylarm hemen hemen hepsinin kiskirncr aianlar tarafmdan <;lkartIldlglnl, ozellikle gen ..Ierin krsktrttci ajanlann oyununa geldigini belirtmektedir. Fakat kendisi, «Halklara dzgiirliib siogantru sOyleyenlerin ve bu slogam ihtiva eden pankartlan tasiyanlarm Iizerine saldmyor, Hem de bu saldiriyr tabancah mebuslann, koruma polislerinin refakatinde yapryor. Bunun iizerine partisinin oteki tiyeleri de liderlerinin arkasmdan saldmlara ge..iyorlar. Bu, herkesi kiskirucrhkla su ..layan, biitiln kltle hareketlerini krkrrncihkla acrklayan bir liderin bizzat kendislni kl~ktrtict olmaktan kurtaramadiguu gosterir, Yukanda l1.Nolu dipnotunda da ifade ettigirniz gibi, kartsi Rahsan Ecevit'le bu konuda yapilan i$birligi de bunu a<;lkya gostermektedir, Fasist kursunlarma giil He cevap veren Ecevit, ~Halklara bzgtirliik) slosanmi atanlara silahla karsr koymaktadir.

CHP Genel Ba~kam BOIent Ecevit. bilimin temel ogesl olan objeyi to bosto reddetmekte, dogrnatik bir tutumun hem de kotr, soldlrgan blr dogmotizm'in lelne girmektedir. Kendi gorO~OnU kabul etmeyen klsllerin Ozerine sotdrrdlgl gibi. soldrrmolon loin boskolcnm do krskrrtmoktodJr. Dikkot edilecek olursa CHP Genel Boskcru BOient Ecevit «Demokrasi» kovrorrum yer yer somOrgecilik terlmi Verine kunonmoktodrr. «Demokrosiyi vcsctobllmemlz loin Halklaro OzgUrlOk diyenlerin korsrsmc en oz benim kodar korsr crkrnoruz gerekmektedir», demektedir. Bu, «somOrgeciligI sOrdOrebilmek lcln KOrt ulusunu kole dOzeyinde tutobilmek lcln, Halklara OzgUrlUk diyenlere en az benim kadar kar91 cikmoruz gerekir» onlammo germekte~ dir. Ziro. KOrt ulusu ozgOr oldugu zaman somurqecl polltlkaYI sOrdUrmenin 010n091 kolmaz. SomOrgecilik ancak KOrt ulusu. kole duzevlnde, klslltkslz ,onursuz blraklldlgl sUrece yOrOyebilir. Bunun lcin Holklonn OzgOrlOgGne, doIOYlstylo bu sloqorn ifode edenlere kan;>] cikrnok gerekir. CHP Genel Bo9kanl BUlent Ecevlt Demokrasl kavramini yer yer somOrgecilik verine kulland]Qr gibi, polis. ordu, MiT gibi, devletin zortovrct kurumlanm do, zoman zoman, «halk» vertne kullcnmcktodir. 1976 yllI birtcesl dotevisivlo Ttirkiye BOyOk Millet Meclisi'ndeki yaptl91 konusmo ilginctir.
11: ... Halklara OzgOrlOk divenlerln oyunlonna gel. medlk. tuzoklanna dusmedlk ve onIon, bu «halklor» oyununu tezgahlamak istedikleri her verde. halkla birllkte, halkm onunde defalarca yenilgiye ugrattlk, burunlanm yere siirttuk. Amo lskence etmeden, oma zor kullanmadan rejimi tehlikeye dO~armeden bcsordrk bunul» (17)

(17) Bk. dipnotu 15.

64

65

Olgulor dikkate ol!ndlgmda CHP Genel Boskonr BOlent Ecevit'in bu konusmosmdon son derece ilginc sonuclor crkmcktodrr. TCtrkiye'deki tc - polltlko geli~me[erini blroz dikkatle izteyenler, bilirler kl, Halkloro OzgCtrlCtkstooorum ifode eden hicblr grubun Ozerine hotk vurumemte, «yenHgiye ugratmoml9», «burunlonm yere surtmemls» tiro Hele KOrdiston'da hlc. Bilekis, Diyarbekir'deki Slklyonetim Mahkemelerinde, somOrgeci politikaloro korsr kendi ki9illklerini ve holkmrn onurlanm savunon DDKO Ctyelerine ve otaki yurtsever Kiirtlere korsr, Kurt halk Yl9mlannda bellren sempatilerin bCtyCtdCtgO, gOclendigi, bu sempatilerin fikirsel plondo ocrkco maddfle::;;tigi gorOlmektedir. Bu, somGrgecilerin KOrtleri birbirlerine korsi krskrrtmovccoklon onlommo gelmez. Sadece, zaman ve mekon boyutunda belli bir geli::;;meyi ltcde eder. CHP Genel Bcskom BOient Ecevit Holklora ()zgOrlOk sloqorunr sovlevenlertn Ctzerine holkla beraber yOrOdCtklerinl, bu gruplon «hoikto beraber yendiklerlni», «burunlonOJ yere sOrttOklerinj)) ifode etmektedir .Bu, cone bir votondtr, Valona dovoh bir Resmt ldeolojlnln destekciJigini yapan bir polltlkocrnm yalon sovlememesl mOmkOn degildir. Dogu'da yaptlgl geziler srrosmdo «halklaro ozgOrluk» tolepleri ile korsnoscn CHP Genel aoskor». «hopishcnelerden ctkcrdrklonrruzt gorCtyorum» dlverek, istihbarot orgCtt~ lerinl, devletin zortovrci gOclerini KOrtlerin Ctzerlerine krskrrtrnckton bosko hlcblr sev vopmonustrr. Milliyetci Hareket Portlsl lideri Alparslan Turkes'ln Diyorbekir'deki 23. Haziran 1975 tarihindeki protestosu sirosmdo (18), Ylgmlor, «TOrkiye'de tek holk, tek ulus vordrr, 0 do TOrk hclkrdrr, Turk ulusudur» dive mi bagrnyor/ardl? yoksa Ha/klaro OzgOrluk toleplerini mi llerl sOrOyorlard!? MHP Genel Bo::;;komAlparslan Turkes te aym CHP Genel Boskom Bu(18) Yem Ortam, 24 Haziran 1975.

lent Ecevit gibi «Turklvs'de tek ulus voscr 0 do Turk ulusudur» diyordu .Amo y.gmrar oyle demiyordu. Yukonda sozu edilen CHP Tondogan mitinginde, «Halklaro ()zgur10k» diyenler orosrnco Bozkurt rozetliler vordrr, diyen CHP Genel Boskoru. yuhaianmaktan bosko nosil bir destek butmustur? o halde burado, CHP Genel Boskoru BUlent Ecevit'in, «holk» dedigi kimdir? Bu, Kurtlerle ugra::;;an, devletin zorlaYlcl gOcunOn to kendisidir. Korokol, [ondcrmo, polis, ordu, MiT. KOrtleri «yenilgiye ugratmaya» cohscnlcr, «burunlonm yere surtmsve» cah~onlor bunlordrr. CHP Genel Boskoru bu gruplarla ortok eall~tlglm ifade ediyor. Bosko bir calJ~mamlzda Tek Parti donemlnde Cumhuriyet Holk Flrkosmln, (doho sonro partisinin) Dogu'daki orgOtlerinde cohsonlcnn yuzde - yOzOnOn (% 99,5 degil) aslmda i~ti~barat clcnlcn olduqunu gosterecegiz. Bu durum gunumuz kosullonndc, samldrglndan cok az degi~mi~tir. Bu bokrrndon CHP Genel Ba9kom Bulent Ecevit'in, «hclklo birtunlesivoruz». «holkm dedigi yoldan gidiyoruz», «h~lk ne derse 0 olur» vs. dedigi yerlerde, halk kovrcrm eogu zcman vonetlten kalabahklan degil, vonettct elltl ve devletin zortovrcr gOeleri Verine kullamlmaktad,r. CHP Genel Ba9kanl, KUrt ulusuna kor::;;,bu sotdmtonnr sOrdiirOrken, kendilerine, «Dogu MilletvekiJi» denen kisllere zerre Kadar kivrnet vermemektedir. CDnkO, hlcbtr somOrgeci devlet, somurqe mebuslanno kivrnet vermez. COnkO voroluslon, somuruecl devlete baghdlr. Onun lcin, Ecevit, konusmclcnm onlann gozOnOn lclne boko boko sOrdOrmektedir. COnkO,CHP Genel Bo::;;kamcok iyi fcrkindodtr ki, onlann, ki9i1ikleri, onurlcn satm clmrrus, yOreklerine zincir vurulmustur. Egemen ulusun hizmetine kosutrnuslordtr. lste, Ecevit'in «yurtseverll, «devrlmct», «tedokar» dedigi ki9i1er bunicrdrr, Ve bunlora benzer olanlardlr. BCttUn bunter. su hususu ocrkco ortovo kovmoktodrr.

67
66

Birden fazla ulusun birarada yar;>adlgl. egemen 1I1us,00glmll ulus ilir;>kilerinin belirdigi bir OIkede. degil sosyollst, demokratik bir unsur olmak bile son derece zordur, Bu tur Olkelerde ulusol sorun, klsllerln slvosol partilerin veyo oteki orgut1erin gen;:ek nite1iklerini ortoyo koyan en 6nemB bir g6stergedir. Gostergelerden biri degil, gosterge!erin en onemlisidir. Bilim, bzgOrJUkcOdemokrasi gibi kovrcmIan dilinden dOr;>urmeyenCHP Genel Boskoru 801ent Ecevit'in dusuncelertnln aslmda anti - demokratik, sbmOrgecl ve toslst bir voprvc sahip oldugunu kurt sorununa bokrs torzi ocikco ortaya kovrnustur. Bu bckrmdon CHP Genel Boskom BDlent Ecevit, «burunlcnnr sOrtmek» gibi s6mOrge iargonlonm, ingiltere'nin, Frcnsu'run, isponya'nm veya Portekiz'in somurce generallerini. sornurqe volilerini hie orotrnovocok sekllde rohotco kunonmcktodrr. Kald! kl, Ecevit'in, bu konusmovt yaptlgl sirodo, KOrtier. ztndonlordo, somOrge mahkemeleri onunde vorhk mOcodelesi vermektedirler. CHP'nln Genclik Kollon tse, gizli roporlorlc bOtOn devrimcilerl devletin gizli 6rgOtierine lurnclleme sureei lclndedlr, MiT lcin rapor hczirtcnrnokto ve blr yolunu bulup bunu bosmo do srzdrrrnonm vollcnru oromoktodrr. lste, bu noktodo CHP Genel Boskoru Ecevit'in iki standarth dO$Onen,tipik blr somurqecl iilke pouttkncrsi ve cvdrm oldugu ortaya crkmcktcdrr. Turk ulusu Iclrr vodettlgi ozgOrlOkleri. zenginlikleri, mutluluklan, Kurt ulusu teln koti surette istememektedir. Kurt ulusunun k61e kolrnosrm, kesinlikle boyunduruk oltmdo yosomcsiru istemektedir. Dogu tcln dO!;>undOgtitoprok reformu uygu[amasl ise, bir somOrge dOzenlemesinden bosko blrsev degildir. Demekki, klsllerln soylediklerinden, vozdrklcnndcn, cok, onlonn eylemlerinin muhtevosuu ince~emek. cok onemlldtr. CHP Genel Bor;>kam80lent Ecevit, OzgOr Insan der.gisinde. cesitll gozetelere verdigi demeclerde, gazetecilerle yaptlgl konuemotcrdc, TRT'ye verdigi cerneclerde. 68

t8ilim», «0zg0rlOkcO demokrasi», «hnlkcrhk» gibi .~avromIan sik srk kullonabilir. Fakat Ecevlt, Halklara OzgurlOk slogomnl kullanonlara kar!?1 fiili saldlflda butunmus bir polltlkocrdsr. Bu eylemini de cesttll yerlerde ve zamanlarda iftlhorlo onlotrms. muhaliflerini, «siz neden boyle voprruvorsunuz?» dive suctomrsnr. Evleminin muhtevosi. anti - de~ mokratik ve somOrgecidir. ileride KOrdistan Ozerinde uvguloyacagl politlkovt bu eylemi belirler. Bu hcllvle CHP Genel Ba!?kam Tek Partl donemlnln keslntlslz ve kotrksiz
blr devormdrr,

Mussolini'nin, Hitler'in, Franco'nun sozlerl ve vozrlnnile eylemlerinin muhtevcsi kar~llo~tlnldlgl zaman bu husus daha iyi cntosumoktodrr. Hitler sovle dlyor: «... Nasyonal Sosvalist Ftrkost btrtckirn hususi smrtlor lcin degil, bOtOn bir millet lcln kurulrnustur. 9U holde, Millet ve devletin, saltanat olleslne ait menteatleri teminat altma nlrncsi beklenemez. Nasyonal sosyalistlik, cumhuriyetei:;;ekilci1iginden. cumhurivetcl mesrulvetlnden muarra bir mil1i irededir. Nosvonot Sosyalist1ik tarafmdon onlrms Irk di.i$Oncesl, bosko rrklcn hor gormeyi omae edinmez. Kendi milletimizin hovotrrn tanzim eder. Soltonotcrloru korsi mOcadele cctik. HOkOmdarlar (Versay ontlosrncsrru imza eden Alman imporatorluk hukurnetl) Millete tenallk etrntslerdtr, BOtUn Milletlerle sulh lclnde vcscmok istiyoruz.» (19) Hitler'in bosko bir konusrnosr ise $oyle: «.; bu dOnyanm 40 mityon kilometre kare murabba11kbir kismmdo 46 milyon ingiJiz Mkim bulunmakta(19) Hitler'In Ocak 1934 Reichstag Nutku, Aym 1934, ss, 281-285. Tarihi, Sayi : 2 Subat

69

dir. 37 milyon Fronsrz do 10 milyon kilometre murobbohk bir krsrmno hOkmetmektedir. 40 milyon halyan

ise, ancak yanm milyon kilometre murabbahk bir oraziye sahip bulunuvor, 85 milyon Alman'a gelince, bunlor 600.000 kilometre murabbollk bir saho uzennde vosomok ve gecinmek lmkdnlonru bulmok mecburiyetinde kohyorlar. Bir milletin lclnde fakirler ile zenginler orosmdoki gerginligi hafifletecek tedbirler almak nosrl 18zlmso, milletlerin novctmdo do onlardan birinin herseve sahip olmovi istemesi ve digerlerine hicblr ~ey brrokmomcsr rnurnkun degildir. Fakat bu dOnyo Allah torofrndon boyle tanzim edllmls degildi. Almanlar yenildigi zaman kabul ettlrildi. Ycsornck hakkl umumi bir hoktir, Ve herkese otttlr. Sir tek Milletin kendisinde herseve malik 01rna hakkrnr gormesi ve «slzlerln vcsivobttmenlze musoode bahgediyoruz» demesi lmkcnstzdrr. Hakikaten sosyalist her nizom. sadaka dagitmamosi. takat adalet talebi hckkmm yeniden tesis otunmcsi lcln elinden geleni yapmak mecburiyetindedir, Bahis mevzuu olan sev, bu dOnyamn poviosnrnosmdo oncok, pek ufak hisse olrrus olanlarm scdoko almalan degi1, fakat normal ve sosvol hayatta insonlann kendi hoklanndan !stifade ettiklerl gibi, MiUetlerin de haklora sohlp otmolorrdrr. Yosomok hckkr, esas prenslp olan hak talebidir. Yosomck hokkt hovotm yegane temeli olen topragl istemek hokkrdrr, Nasyonal Sosyalist inkllobrmlzda 1933'te iki torep lleri suruldu, Bu taleplerin birincisi, Alman Miiletinin Ilayati isteklerini tahakkuk ettirmek tcln, butun kuvvetieri birlik olrnodcn seferber etmek rnumkun 0:madlgl karan uzerinde butun milletin blrlik olmosi
70

idi. Milletimiz 0 zcrncn mahvolmok arifeslnde bulunuyordu. Ekonomimiz tam bir infial kcrsrsrnda ldl, Bu sebeplerden doloYI Millf Birlik, Alman Milletinin tam kuvvetini evvelc bir nizam oltma almak lcin 10zumlu soru tesktl ediyordu. To ki, blzzot Alman Milleti bu kuvvetinin btiyOklOgOnO anlasm ve bil6hare memleketin hayatf tsteklertnt verine getirebilsin. Bu MUlf birligi elde etmek lcln aklr selime hitap
ettlm, Her iki taraftan 15 sene Ozerime iftirolar yagdrrdrlor, Bir taraf, «sen bizi yoni vuksek sunto mensup olan zekl ve mOmtaz!an otekuenn mertebesine

indirmek istiyorsun» diyerek hitap ediyordu. Bunion ikno etmek mumkOn degildi. BugOn bile kanoat getirmeyen kimseler vordrr, Fakat Milletimizde ikilik 01morun Alman Milletinin rnohvuu Intoc edecegini anfayanlar cok toztodrr. lklncl bir tarof to benimle mucadele ediyordu. Bunter diyorlardr ki, «srruftunrnum ne demek oldugunu blliyoruz. insonlar gordOkleri terbtvenln mohsulOdQrve moclesef bu terbiye dogduktan az sonra bosicr. Herkes verilen terbiyenin yaptlgl gibi kalmak, 0 terbiyeyi muhofaza etrnek ister». 3, 4 veya 5 osrrdo vcprlon blrsevtn iki, tiC veyo dort sene lclnde ortadon kordrnlamryacagrnl biliyorum, Kati netice veren sev bunlarm ortadan knldmlmosi tcln tedbir olrnmrs olmcsrdrr, Escsh olen ~eyi onlodun. «Alman Milletinin yOkselmesini lsttvor isek, Almon Milletinin birligini dogurmoklrgrmlz IClzrmdlr». Rakiplerimizin hepsi buna muhalefet ettigi lcln bunun dogru yol olduguna inandrk. «Millf blrlik» i temin etmek ilk vazife idi ve bunu derece derece tomomludrk.» (20)
konus-

) Hitler'in 10 Ocak 1940'ta Alman iscilerine hitaben yaptllh rna, AYI1l T(lrihi, Sayr : 85, 11k Kanun 1940, SS. 143.148.

71

slzrn, her ikisini de kovnosnrmcvo

GorOldGgO Ozere Hitler, uluslonn efilitliginden, bosko uluslar aleyhine geni91eme pollttkosi olmodlgmdon, otekl uluslann hor gorDlmesi d090ncasi bulunrnodrqmdcn, otaki uluslarla birlikte Alman Ulu$unun do esitlik ve knrdestlk lclnde vcscmosmdon soz etmektedir. Bu lllsklleri krsrttoyon Ingiltere'ye ve Fronso'ya ko'9' mOcodele onerrnektedir. Hitler'in eyleminin muhtevcsi ise herkesce bilinmektedir. Bosko rrklon hor gorme, yaYllma, sosyalizm dusmonh~I, kapltalizm taraftarhgl. Mussounl sovle diyor: Fcslzrn'in kanaati 9U: i9Ci ile lsveren ortik birbirlne Zit iki eleman orornozdr. Onlarm menfaatleri huSUS! menfaatleri degil, MHletin yOksek menfaatini tesktl eden istihsalin umumi menfaatidir. ifilei nosrl fedo edilemez bir elemansa, kooltol de 0 derece feda edilemez blr eternondrr. iscistz kapitaHst, kapitoltstslz de igei olmaz. Onun loin birbirini tamomlayon bu iki elemonr, Milletin umumT menfnotl olan istih· sol gayesinde yon - yona getirerek bonstrrmck ve sosyal dovcvi bu suretle ha!letmek zaruridir. Sosyolist Devlet de, Liberal Devlet de smlf devtoudlr, Fcsist devlet de Miiletin Jl.iridik [hukuksol) tezohOrO olduquno gore, Milli devlettlr, Bu itiborla Foslst devlet de istihsalin birligidir. Korporatif nizam bu onlovrsm OrOnOdGr!(21)
II •••

oohscn, i!?ei ue potronu aym orgUtte biraraya getiren bir sistemdir. Fiklrlerl kisoco boyle ozetlenen Mussolini'nin evlernlnin muhtevcsi ise, Vine herkes tcrotmdcn bilinmektedir. Kopilalist Oretim iliskllerlnln korunrncsi, sosyolist slstemlere, i:;>eive emekcl Ylglnlara kan~" buyOk bir dusrncnhk, Hem patronu, hem i:;>Cjyjkoruvoruz. ad] altmdo patronun soz ve vozrlormdcn bczt ornekter lse sun-

korunmosr, Fronco'nun

lor:

«. .. DOnl<Oispanyo mazi 01 mustur. Bundan sonro ornk, oSilzadelere, flnansal kurumlaro hie lrnttvoz tammovoccdrz. Juan March gtbi hareketimize para vermls alan kimseler de, bu vord.mlcn mukabHinde hie bir sev istemeyeceklerdir. MO:;>terekbir OlkQ, osllzode ve avam, zengin ve fakir, genc ve ihtiyar, butun ispanyollon btrlestlrmektedlr. Bu OlkOd~ hakiki ispanyo'YI mahvetmek isteyen Sovyet ispanya'ya kor91 muvaffak olccoktrr.» (22) ({... DI9 Olkelerde rejimimize Dtktctortuk adl veriliyor. Sanki, ispanyol halkl blr diktatorlOge boyun egebiIirmi9 gibi. .. BOtOn devrimler gee unlcsrlrrustrr ve biz vcscvon bir devrimi gereekle9tlrmekteyiz.» (23) «... isponya loin ne Liberal kopttollzrn, ne de Komunlzm bir cozumdur. Biz QeQncOyolu tokip etttk, lkincl dQnya sovosrrun sonundo olduqu gibi boz: rejlmlere baglanmak vcnlrstrr.» (24)

Mussolini, tcstzm't, kopltcllzme ve sosyalizme btr 01· ternotif olarak getiriyor. Ona gore, dOzendeki soruntcn. bozukluklan ne kapitalizm, ne de sosyalizm cozeblnr. Fa(21) Mussolini,
fizm

bu yazs i<;;'1 bk. Nuzhet Ha~im Sinanoglu, FaMuallim Halit Kitaphanesi, istanbul, 1933. ss. 9-15; Mete Tuncay (derleyen), Bau'da Styasal Diisiince Tarihi, Cilt : 3. Yakin <;ag, SBF, Ankara 1969, SS. 250-264_
ve O'nun devlet sistemi,

F~izm,

(22) General Franco, Ispanya Ihtilaline Nasil Basladun, Ulus, 25 lkinci Kanun 1939, (Aym Tarihi, SaYI: 62, Ikincikanun 1939, ss. 285-288) (23) Franco'nun 9 Mart 1962'de lkinci Sendikalar Kongresinde yaplLg. konusma, Le Monde, Franco'nun Sozlilgil ve Seerneler, bu YazIDIO !;evirisi icin bk. Yeni Ortam, 3 Kasun 1975. (24) Franco'nun Rejimin 25. y.ldoniimii dolayistyla 1 Eldm 1961'de yapllg' konusma. Bk, Yukanda edilen 3 Kasun 1975 tarihli

sow

Yeni Ortam.

73

72

« ... lsponvo somurqecl degildir ve htcblr zaman do somOrgeci olmcmrstrr. isponya medeniyeteidir. 0 do tamamen fnrkh bir sevdtr.: (25) Franco'nun vozdrktormo ve konustuklcrrnc bokorsaruz, somurqecl degildir. Oiktot6r degildir, Afrika'ya medentvet gotOrmektedir, bu do hizmettir. Orada, toprok retormuna oenzer somurge dOzenfemeleri yopmok istemektedir. Finons - kapitale ve osilzodellde paydos demtsttr. Bu sozlere incrup geeemeyiz. Bunion pratikte srnomorruz gerekir. Bunun lcln Franco'nun evleminm muhtevnsrru crostmnz: Evleminin muhtevcsi Franco'Vu Dlktotor, sornurqecl, tostst bir ki~i olarak somutlornoktcdrr, BOtOn bunlar «bilim», «ozgOrlOkeO demokrosl» gibi kavromlan srk stk kullanan CHP Genel Boskoru'run cobuk desltre olduqunu gostermektedir. Artrk bu kavromlan rahat rahat lstismor etmesi pek olonak dahilinde degildir, Nitekim ortrk srmrsiz dO$Once ozgOrlOgO demlvor. OzgOrlugOn, sadeee Turk ulusu lein soz konusu oloccqrm bellrtlvor, Milliyet Gazetesi Genel Yovm MOdOrO Abdi lpekei ile vaptlgl bir konusmcsmdo bu husus cok ocik bir $ekilde gorulOyor. (26) KOrtler kOrtiOklerini reddettikleri, yani TOrk otduklonru i/on ettiklerl ve iktidarlan buna men(25) Franco'nun Temmuz 1968'de Ekvator Ginesine gonderdigi mesa], bk, yukanda sozU edilen 3 Kasun 1975 tarihli Yeni Ortam Gazetesi. (26) Abdi lpekci ile (1~, dis ve ekonomik konular uzerinde yapilan) sohbet, Milliyet, 28 Haziran - 5 Temmuz 1976; CHP Genel Baskam Biilent Ecevit'in Milliyet Gazetesindeki bu aciklamalarma Basbakan Siileyman Demirel cevap vermistir. M illiyet, 19-24 Temmuz 1976; Biilent Ecevit, Basbakan Siileyman Demirel'in bu ,0vahr uzerine yeni bir cevap daha vermistir. Milliye), 25 Temmuz 1976; Bu konusmalarda, CHP Genel Baskanr, Basbakan SiiJeyman Demireli Halklara Ozgiirliik diyenlerle geregi kadar sert miicadele etmemekle liUo;laml\ktadlr. Bu miicadeleyi ancak biz yapablliriz, demektedir.

drrdrklon surece 6zg0rlOkierden yarorlonabilirler. iste bu noktada CHP Genel Ba$kam BOlent Ecevit, «sivosette gecerlilik» kovrormm kuuonmcktodrr. Ornegin; «Halklara OzgurlOk» dive baglranlarla slddetll mOcadele ettigimiz zaman daha cok oy ohvoruz» demektedlr. Bi1im kovromrndan birdenbire, siyasette geeerlilik kavramma gecmesi, csunoo bilimsel d090nce bOtOnlOgOne ulcemomosrrun bir nedenldlr, Ornegin; Hitler, Mussolini Franco, Salazar gibl dtktotorter, uVguladlklan politikalann, krso sOreler tcln de olsa geeerii politikalar oldugunu, dolcvrsrvlo «dogru» politikalar oldugunu sovunmuslcrdrr. Halbuki siyasette geeerJilik i/e «dogrule ro», «bilimsei bi/g llere dovnh politikalor» orcsmco derin forklor vordrr. Iste bu, slyasette geeerlilik anlaYI$1 dolovrsivlo CHP Genel Ba$kam BOlent Ecevlt, Amerika Birle$ik Oevletleri OI$i9leri Bakam Kissinger ile kol - kola iken, ABO'ye «Yunanistan'm Nato'daki boslugunu biz doldururuz, endlse etrneyln», dive teminat verirken bile, «Halklora OzgOrlUk» diyenleri emperyalizmin oyununo gelmekle suclcmoktcdrr. «Halklara OzgOrlOk» stogommn gerisinde cok uluslu tekelleri gormektedir. Bunun iein KOrdistan Sorunu'nu, 6zellikle, Kurdistan'ln b610nOp vonetnmest sorununu zaman ve mekan boyutlan lelnde Incelemekten rsrcrlo kocmmoktodrr. Bu sorunun tart1911mosim engellemeleri lcln «hassas cevreler» in vordmum istemektedir. DOzenledigi mitinglerde, «en oz stz de benim kadar bu slogam sovlevenlere kors: crkmozscmz, demokrosl vosornozs demektedir. «Aksl holde demokrasl elden gider» dlye kitleleri tehdit etmeye, boski ottmdo tutmaya consmcktcdrr. COnkO, bunlar, Turk lc po1itikosmm en geeerii kovromtcndrr, Herhangi blr orgOt veva ki$i, KOrtlere kors: olumsuz tcvrr old] mr, siyasal iktidor korsrsmdaki rnesrulvetlnl saglaml$ demektir. BOlOn bunter Turk lc polltlkcsrmn geeerii kovromlondir ama, bilim He en ufak bir bagl, Hi9kisi yoktur. Yalana 75

74

dayal! bir Resmi ldeolollntn yaplcrlrgtndon ve yayrclllglndon bosko blrsev degildir. Burodo, onemll btr noktovo biroz daha ocikhk getlrm~k gerekir: {(OzgOrIOkeODemokrasi», «Bilim», «Eslttlk», «0zg0rlUk», «Halkla Butuniesmek», «insanhk Haysiyeti» gibi kavra':.'lan diJinden dO$Ormeyen CHP Genel BC9kam «Hctktoro OzgOrlOk» glbi son derece demokratik bir slogan korsrsmdo neden bu kadar celdllenrnekte, 6fkelenmekte, hiddete kaprlmaktadrr? Klbns'a, hottd Yunanistan'a bite 6zgQrhlk, demokrasi throe etmekle ovunen (27) «Demokratik Sol» riderin, holklcrm ozgOrlO90ne korsr duvdugu bu dO?manlrgm nedeni nedir? iste burodo blroz doha derine inen, cok daha geni$ mekdn ve zaman boyutundo tahliller voprlrncsr gerekmektedir. ilk once «Hclklcro OzgOrIOk)) talebinin hangi srmucnn veya tabakalann talebi olarak ortovo ClktrglOi ortovo koymak gerekir. Bunun icln de TOrkiye'nin toplumsal yapisiru, bu yoprdok] smrtsol Hi?kiJeri, ceusme ve degi?meleri kavramak gerekir. Ayrrca, zaman ve rnekcn boyutu lclnde KOrdiston'daki srrutscl geli?meleri, KOrt toplumunun lc ve dr$ baglantllannl, mevcut cellsmelen saptamak gerekir. Burada, Kurdistan toplurn voprsim belirleyici, degi$meleri tayin edici etken1eri saptamok gerekir. Ozel olorak do, Kurdiston'm Ti.irkiye keslrnlndekl porcosmdokl llisklleri ve butun bu lliskllerin Turk Merkezi Otoritesi He alan Illskllerlnl, Vine, zaman ve mekon boyutu lctnde tortrsrnuk gerekir. B6ylesine kopsornh bir orostrrmonm ayn bir eonsmovc konu olacagl suphestzctr. Bu bckrmdon burodo, sodece konunun ana hatJan Ozerinde duruyoruz. Burada sovlenenler, olqulcnn slsterncttk izlemi ve gozlemi sonu(27) Bk. 20 Temmuz 1974 tarihli Kibrts'a ordu gonderilerek mUdahale edilmesinden sonra, Krbns'ta ve Yunanistan'da meydana gelen degi~meJer. Ozellikle Yuni1ni~ta.'l'dakj cuntanm iktidardan !;ekilisi. vs.•

cu elde edtlmls hipotezler olarak ele olmabilir. Boyle olunco vine olgulonn, vosonon hoyatrn lzlernl ve gozlemi lie test edilmesi, yani smcnmcsi murnkun onermeler olorak kabul edilebilir. «Halklaro OzgOrluk», ozel olarak to, «KOrt Halkma do bzgOrlOI<» CHP Genel Ba?kanr BGlent Ecevit'in sandlgl ve bovlece kabul edilmesini istedigi gibi, KOrt egemen srruttonnm, hele hele Turk egemen srmttonmn tolebl degildir! CHP de dahil olmak uzere Turk egemen srmttormrn gerek siyasol ve gerekse ekonomik orgOtlerinin Ha!kJara ozgOr10k, hele hele KOrt hotkmo 6zg0rIGk talebi olmormstrr, A.P-. Genel Bcsknm ve Bosbokcn SUleyman Demirel'in MSP Genel Ba$kam ve Bosbokon vcrdimcrsi Necmeddin Erbakcn'rn, CGP Genel Bcskom ve acsbckcn Ycrdrmcrsi Turhan Feyzioglu'nun, MHP Genel Bcskoru ve Ba$bakan Yordrmcrsi AJparslan Turkes'In boyle bir talebi hlcblr zaman olmormstrr, olamaz. Bunu dusunrnek bile vosoncn hoyato ovkmdrr. Bunlann hepsl de Atoturkcu'durler, «Slnrfslz, tmnvozsrz kovnosrms bir Milletiz» demektedirler. Veya bovte bir Milleti, yani oteki milletleri bOnyesinde ivtce eritip k6lele?tirmi?, ki?iliksiz, onursuz hole getirmi?, egemen Turk milleti yaratmaya cohsmoktodirlor. Sermoyenin ekonomik orgutleri olan lsveren sendlkolcnrun, Ticaret Odolen, Sanayi Odalan ve Borsalar Birligi'nin de bu tutumu sOrdOrmesi dogaldlr. Bunlar do Atoturkcudurler. Kurt Ulusal hareketine kesin kes korsrdutor. Ycsoncn hayat baklrmndon do bu b6yledir. COnkO, KOrdistan bunter lcln onemli, blr pozcrdir. Ham madde koynagl, enerjt koynagl ve ucuz i$ gucu kaynogldlf. «Halklaro bzgOrlOk» slogom korsrsmdc KOrt egemen srmtlonrun tavnno gelince: Kurt egemen smrtlcnrun bQyuk bir kestmt, AtotOrkcOlOkleri en onemtr 6zeIHkleri olen styasal pcrtiler yolu ile TOrkiye BOyOk Millet Meclisinde temsil edilmektedirler. Bunlara «Dogu Milletvekilleri» de77

76

nilmektedir. 6rnegin. CHP Genel Bnskorn BOlent Ecevit, bunlonn gozunun tclne boka baka ozellikle bunlonn gozO. nan lclne baka bcko, «TOrklye'de vosovcn tek ulus vordrr, 0 da Turk ulusudur» demektedir. Bu kisllerden, yanl, Dogu Milletvekillerinden en ulak bir tepki gelmemektedir. Bunlar objektif olurck Kurttur. Subjektif olorok ise, ege. men ulusun hizmetine kosulmuslcrdrr. KGrt olduklcrrm ile. r; surmedikleri gibi, coklcn rahat rahat Turk olduktcrmr do soyleyemezler. AtotGrkcOlagO dilinden dOt;li..irmeyen, gercekten de en iyi AtatGrkci..ilerden biri alan Turhon Fey. zi091U, 1973 secimleri sonundo pcrtlsjnln kazandlgl 11 mllletvekiltdtnden yansmdan tcztosuu «D09U Milletvekllleri» meydano getirmiyor muydu? Adalet Partisi ve Adalet Portis; Boskoru Si..ileyman Demirel baklmmdan do aym sevler sovlenebtttr. Atcturkcu Partilerde orgutlenmi!i' KOrt egemen srrutlanmn (28). Holklaro 6zg0rJOk tolebinde buJunmolan, partilerinin, llderlerinin Kurt dusmom politikalanna tepkide bulunmaion mOmkOndegildir. 6rnegin: d)zgOrli..ikcO Lider»
(28) «KUrt egemen smiflan s tabiri aslrnda, yanhstir, Obiektif olarak Kilrt olan, fakat siibjektif olarak kiirtliiklerini inkar eden bu siniflar elbette KUrt degildir. Bunlar TUrk Merkez] Otoritesi He biitlinlesmis ve egemen ulusun hizrnetine kosulmuslardtr. Bu bakimdan TUrk egemen srmflan i"inde mUtalfta edilmeleri gerekir. Gercek anlamda vKilrt egemen stmfr» demek ise, kendi ulusal haklarina sahip ,<Ikan bir egemen SIDlf demektir. Ornegin; TUrk egemen smrflart Kendi tilusal haklarma, dillerine, killtiirlerine sa. hip O;lkmakta, korumakta re gel istlrmekredlr, -Kiirt egemen srrnfrs denenlerin ise, siibjektif olarak Kendi ulusal haklarma sahip olma, bunun ictn caba harcama gibi bir talepleri oImadtgl bj'linmektedir. Ote yandan bunlann ekonomik gelismeleri, banka kredi olanaklanndan faydalanmalari da Turklesmeleri oranma baghdrr, Merkezi Otorite'nin kendilerine verdigi, devletin giro orgiitlerinin Kiirdistan'daki aianlarr olma durumlarma baghdlr. Bu bakimdan bu tiir srmflarm Turk egemen snnflari i"inde miitalAa edilmeleriade fay. da vardir,

BUlent Ecevit, «Halklara 6zg0rlOk diyenlerle en az bentrn kodor mi..icodele etrnentz gerekir» dedigi zaman, koc tone «D09u Mitletvekili» buna tepki gosterrl'lili'tir? Tepkisini ltode etrntstlr? 6yleyse bu slogan bugi..inkOKi..irt egemen 81rutlormm tolebi degildir. Su talep .Kurdistcn'm sorunJanm, TOrkiye, Orta • Dogu ve DOnya tcertsinde degerlendirebilen, bunion kendi holkrno onlatabilen, cozum yollon onerebilen Kurt intelligentsia'slmn (29) talebi olabilir. Aid/klan egitim dolaYls,y(29) tnteiligentsia, aydm demek degildir. Aydinlar genel olarak, aldrkIan egitim dolayisiyla kendi toplumlanna yabancilasmis bir tabakadrr, Sahip oldugu bilgiler, iirettigi bilgiler, kendi toplumunun somut kosullarmdan kopuktur, Tavir ve davramslan da oyledir, Intelligentsia, toplumun somut bir Uriiniidiir. Kendi toplumunun somut kosullarrm oteki toplumlarla birlikte kavrayabilen bir kisidir. Biitiin bunlarm otesinde bilgisini Kendi halkma anlatabilen, onlara «oziim yollan onerebilen, bir kisidir, Demekki, Intelligentsia, kendi QZ sorunlan ile, memleket sorunlan veya ulusal sorunlarla ilgili bir kisidir. Politik niteligi olan bir kisidir. Aydm'm ise, politik bir niteliji olmayabilir, 1ntelligentsia, entellektliel demek de degildir. Entellektiiel, dii~ii· nen, o;ok bilen, okumus ki*i demektirvCogu zaman politik bir t~ilige sahip degildir. Intelligentsia cok okumarms, hatta okumarrus bile olabiJir, o;ok ~ey bilmeyebilir. tlrnegin; uzay «alJ$malan, trptaki son gelismeler, falanca iilkenin devlet baskanmm kim 01· dugu vs, gibi konularda enteliektiieI «ok sey bilir, Fakat entellektuel kendi toplumunun C;Z sorunlarrna biitiinii ile yabancrlasmrs bir kisidlr. Inrelligentsia, biirokrat d.emek de degildir. Bllrokrat, devlet aygitmda gorev alan ve resmi ideolojiye gore diisilnen ki~i demektir. mtelligelltsia'D1n ise, o;08u zaman devlet He herhangi bir iliskisi

"ok

yoktur.

intelligentsia, elit (seykin) demek de de~ldir. Elirler, bi.irokrasinin yukan kesimlerindeki yoneticilerdir. Biirokratlar, (ldareciler, 1«1$leri mensuplari, maliyeciler, disisleri mensuplari vs ..) teknik biirokratlar (iktisatcrlar, mlihendisler, hukukcular vs..) asker] biirokratlar, seckinler kategorisine dahil olabilirler, Intelligentsia kavramim, _halk egitimi~, «tOpIUDI kalkmmasn gibi

78

79

la, KOrdistan'm DOnya ieindeki konumunu daha Iyi kavrayabilen, sornurce kosullon konusunda gittikee bttlnclenen ve Kurt haJk YlQlnlan lle, KOrt yurtseverlerl ve millivetctlert He daha slkl bagJar kurma yolunda olen devrlrneilerin, sosyalistlerin talebi olabilir. Nihayet KOrt emekcl Ylglnlonnm, yoksul koylOJOgOntalebi olabilir. BOtOn bunlann oteslnde 1923'Jerden beri Turk Merkezi Otorttesl ile butuntesrneven, TOrk Merkezi Otoritesi lie daima surtusme lclnde olmus, egemen smrtloro mensup blrtokim klslJar ve cueler de verdi. Bu kategoriye mensup cslret raisleri, toprak sahipleri hottc seyhler bulunabilir. Bunlar ulusal ozelltklerlnl (dll, \{Oltar, toplumsal gelenek vs.) korumoktodrrlor. Halklara ozgurluk bu kesimlerin de tolebi olabilir. Fakat bu son kesim 50 vrlhk devlet politi kosi korsrsmda iyiee vrprcnmrstrr. SOrgOnlerle, kotliamlarla, eogu mevcut mal ve mUlklerini kovbetmis ..lerdlr, Cogunun adl kolrrustrr. Kitleier Ozerindeki etkinlikleri ulusaJ nitellklerinden dolovrdrr. Fakat, bu kesimin cok uluslu tekel strketle ri lle, emperyalizm i1e bagmm kurulmosr somut olgu ve ilil?kHere, vcsonon hayato ters bir tutumdur. Degil bu keslm, Merkezi otorite He hie surtusmernis veya giderek onunla uvusrnus sublektlt olorok Turk olen egemen keslmin bile emperyalizmle veya cok ulusiu sirketlerle bagl Turk egemen srruflcn dotovrsrvlodrr. Halklara bzgiirlOk cnlovrsrno, Qzellikle KOrt ulusunun 6zgurlugOne korst olmak hangi srrntlonn veya tabakalakalkmma tekniklerinde fonksiyonlan olan liderlik, onderllk kurumlarryla da karrsnrmamak gereklr, Kiirdistan'da, rnedreseden yetismis uluscu din hocalan (Mellalar) Intelligentsia'ya gdzel bir ornektir. Intelligentsiu'nm baska rbir anlaurru i~in Bk. Nkrumah, Afrika'da suu] mlicadelesi, Cev, Zillal Acaroglu, Yucel Yaymlari, Ankara, 1976,

nn tolebidlr. 9imdi, kisoco bunu gorelim: Kurt emekci YIgmlonnm. «ozgOr olmcmovi tstemek», «s6mOrge duzevlnde kolmak» gibi talepleri olamaz. Turk ernekcl Ylgmlanrun, i$eilerinin, k6ylUierinin de, KOrdistan'm, Kurt ulusunun sornurqe duzevlnde tutulmasmdan hlcbtr crkorlon voktur, Zira, bosko utusu ezen ulusun ozgur olamlyacaglm en iVi bu kesimin bilmesi gerekir. Demek ki, halklara 6zgurluk nntovrsmo, Kurt ulusunun 6zgurlugOne korst 01mok emekcl halk Ylglnlannln talebi degildir. Bu kimlerin tolebidir? KOrdistan'l s6mOrge dO:zeyinde tutan TOrk egemen smrtlonrun ve tabakalanmn tolebidir. Kurdistan'm dogal koynoklonnl somuren, KOrdistan'don ueuz il? gueO ve enerji temin eden srmflonn talebidir. KOrdistan'1 Orettigi molter icln bir pazar olarak kullonon TOrk egemen srrutlortnm talebidir. Bu smrtlonn KOrdiston'doki yerli lsblrlikcilerinin, ajanlannm talebidir. ButOn bunlarm gerisinde duran emperyallzm'in talebidir. COnkO, Kurt ulusu azgOr 01dugu zaman ham ~madde kaynaklan Kurt ulusunun denetlrnlne geeecek, pozor, enerji, ucuz ~i$ gOeO kaynaklan belli oranlarda ozolcccktrr. Bunlonn pOrOzsOzdevam edebilmesi lcln KOrt ulusunun ve KOrdistan'ln s6mOrge .duze~ yinde tututmosi gerekir. Bunun lcln de «Halklara bzgur1Gb e, KOrt ulusunun ozgurlOgOne kan?1olmak gerekir. [ste, Halklara ozgurlOk anlaYl9ma, KOrt ulusunun ozgOrl0g0ne kors: olen CHP Genel Ba~kam Bulent Eeevit, bu somurqeei ve samOrOcu smnlonn sozeOlugOnO yaprncktodrr, onlann taleplerlnl dile getirmektedir. CHP Genel Ba~kanl, neden, bu somurqeel ve somurucu srrutlorm sQzeulOgunO yapmaktadlr ve onlcnn toteplertnl dile getirmektadir? COnkO bu smiflcr ornk CHP'ni lktidcr alternatifi olarak g6rmektedirler. TOrkiye'nin soruntonrun Bulent Eeevit liderligindeki CHP tarafmdan cozurnlenebileeegine, utck tefek reformlarla kapitalizm'in uzontcbtleceqtne kanaat getirmi$lerdir. Kanaat getirmi$lerdir

80

81

omo, Kurt sorunu ne olccok? «Oogu» yo vcpilccok votrnrnlorm garantisi ncsrl saglonaco.ktlr? lste CHP Genel Boskom «Halkloro OzgurlOk» toleblne korst cikorken, Kurt ulusunun 6zgurlugune kOf$1 olurken sermovenin bu tolebini dile getirmektedir. $imdi sormok gerekir. uluslororosi tekel orgutleri, kimin orkusmdcdrr? Empervalizm klmin orkosmoodrr? Turk ve Kurt ernekcl srmflonmn rm. somurgeei ve somurucu Turk egemen srmtlonrnn ve bunlcnn KOrdiston'daki lsbirllkcl olontortrun ml? «Halkloro OzgOrJUk diyenlere kar$1 en iV; mucoceleyi biz vurOtUrOz, CHP iktidan yOrutOr. Halklora 6zg0rlOk divenlerin avun/orma gelmedik, ge/meyeee!}iz» $eklindeki mesojlonn ise KOrt ulusundan cok «hossas eevreler» e verilmil? teminat/or oldugu dikkatten uzok degi/dir. CHP Iiden BOlent Ecevit «CHP iktidar oldugu zaman, bu sorun, istenildigi gibi cozulecek, endlse etmeyin, merok etmevtn» demektedir. «Hassos Cevreler» in buna tnonmomosi lcln hlcblr neden yoktur. Nasil c6zUlecegi, konusunda ise, CHP Genel BO$kam'nm, daho vukontcrdo anlotmayo colI$tlglmlz eyleminin muhtevcsi ip - uclorr vermektedir. CHP, vckm zamanlarda, 1973 sectmtertnde bu ternlnon vermektedir. «Oemakrotik artamo geCi$» gerekcesi, Kurt ulusunun inkdn Ozerine oturtularak, «Hossas cevreler» e, ve «kitleler» e vaadlerde bulunuluyor. CHP, «En bOyOk Tehlike» olorak gordOgO sorun lcln $oyle bir teminat vermektedir: «... Bozr kimseler ve vonetlcuer, Oogu ve GOney I:)ogu Anodolu'nun etnik soruntonru gozlerinde cok bOyOtOrler. Ve gozlerde buyatOlen etnik sorunlonn yarottlgl kuruntu ve korkularlo do boski olcusune varon tedbirlere bosvurulur, Oyso, bu bolgelerin tOm halkl devletin ve milletin bOtOnl0g0 OZerine tltrer ve devJeti daha cok yanmda germek ister. Bu belgelerin sorunJon etnik degil, SOSValve ekonomiktir. Sos-

val ve ekonomik sorunlar, yukando ozetledigimiz yollardan cozutmeve ba~loymea, bu belgelerle llqlll olarak bozi cevreierln duydugu csrn koygllar kendiliginden ortadan kclkcccktrr, Dogu ve Guney - 009U Anadolu'da etnik ozellik!ere doyonon bolOeu horeketler bir olcude verso. bu hareketlerin koynagl, Orto - Dogu'nun yer - cttr kovnoklon He ilgili bozi vcbonci hesaplonnda ve tertiplerinde orcnmclrdrr, Turk Devleti, CHP'nin secirn bildirgesinin ilgUi yerinde aClklandlgl gibi, ulkentn yer - altl kaynoklanna tOmu He sahip crkrnco bu belgelerde kolkmmovi tuzlcndmnco, dl~ krskrrtrnolor do etkinligini yitirecektir. CHP iktidan Oogu ve GOney - Oogu Anadolu'do oncettkle koylOye dorulk bir egitim seferberligi boslotorak, egitim yetersizliginden dogon olonok esltslz, ligini de giderecektir. BOtun bunlonn gercekle$ebilmes] lctn. CHP ikndon uluscl kalkmmo plant cerceveslnde, Oogu ve GOney - Oogu Anadolu'nun kolkmmasml ve sanoyitesrnestnl tuziondmct yeresel planloma ccnsmotcn vopnrcccknr. V6resel pttmtomorun omcci, Dogu ve Guney - Dogu helkimn ruzlo ve cdctese kclkmdmlmosrmn voru sire, belgeler crcsi oynhklan ve adaletsizlikleri de en krso zomando gidermek ve TOrkiye'nin daho cok b(jtUnle~mesinl saglamak otccoknr. CHP iktidonnda devlet, Oogu ve GOney - Oogu Anadolu'do bcski tle, sUoh tle, komondo ile degil. holk yoronna ekonornlk. sosyol ve egitsel tedbirlerIe, reformlorla, yardlmlarla, gOleryOzle vorltgml duvurocoktrr.» (30)
10) Ak

Gun/ere,

CHP

1973 Serim Bildirgesi,

iSS.

49·50.

82

83

CHP, bu sectm bildirgesi lie de «hassas cevrelere» b~r kISI~. vonetlcttertn, KOrt sorununu onlann istedigi bi~ clmde cozeceklertne doir teminotlar vermektedir. Bu bitdirgeyi, biraz sonro tnceleveceplz. CHP Genel Boskoru Bulent Ecevit'in bu eylemleri, ayrn zamanda AET emperyolizmine kors: do vertlrnts bir temlnottrr. CHP Genel Ba!?kanl, TOrkiye'nin Orto - Dogu its Avrupo orosmdo bir koprO olmosrru istemektedir. AET 01kelerinin, Turklve ile ticari ve smat illskllerlnin orttmtmo81m, geJi!?tirilmesini istemektedir. Turkive'nln KOrdistan dive bir sorunu olduqunu lse, Avrupa Olkeleri cok iyi bllrnektedi_rler. a zaman, .«Dog.UJ) ycpilocok votmmtonn geleya ceg' ne olocok? lste, fktidar olternotifi CHP, ve Genel Boskcm, «Holkloro 6zg0rluk) slogamna kors: olmokla, ~.ET emperyaJizmine kar$1 da teminat vermls olmoktodrr, tste bu nedenle, Yunanistan'o «ozgOrIOk», «demokrost» ihroc etmekle QvOnen, bu yolda, kendlsl tcln propaganda vopnrnn CHP Genel Boskcm, Halklaro 6zg0rlOk dO$mam
kesllmlstlr.

CHP Genel Ba$kam BOIent ECEviTin ne yoptlQlm, nosrl yoptlgml cok iyi bilen, tecrObeli ve akllh bir politikaci 01dugunu gasterir. Nitekim Kurtleri, yani KOrt devrimeiler~ni ve sosyalistlerini bu seklldekl suclamalan He amae sdmdigi iki $eyi· gen;:ekle!?tirmi$tir. Birinei otornk, Kurt devrimeilerini ve ulusal hareketini emperyalizm ile iIi!?kili gostererek, kendi emperyalist ve somOrgeei ili9kilerini gizlemi$ttr. lklnci otorok, Kurt utusol demokratik hareketini TOrk Sol'undan teerit etmeye call$mll;>tlr. Nitekim, CHP Genel BO$konl'nm bu beyanlanna kadar, Turk solundo ve «Sosyo1ist» hareketinde, «Holklaro ozgGrluk» yolundo vcnso giren blrcok fraksiyon ortrk «Halko HGrriyet» demeye ba$loml!?lordlr. (31)
(31) Ornegin. 11 Arahk 1974 giinii Viransehir'de, 20 yoksul koyliiniin katledilmesi iizerine cesitli devrimci kuruluslar tarafmdan yaymlanan bildiride «yasasm halklarm kardesligi» denmektedir. Bu bildiri icin ·bk. Aydtnl: k Dergisi, Sayt : 48, 7 Ocak 1975, s, 5; 18 M aYIS 1976'da, Ankara'da, Fa~jstler tarafrndan vurularak oldUriilen Fevzi ARSLANSOY'un Suru~'laki cenaze merasimi sirasmda ";1kan otaylar lizerine yaymlanan yazilarda ise, .halka hiirriyet e denmektedir. Ornek olarak bk. Halkm Kurtulusu, Sayi : 16 - 31 MaYIS 1976; s. 3; Bu yaz1 hakkmda oz-ele5tiri icin Bk. Halkm Kurtulusu, Sayt : 17 - 14 Haziran 1976, s, 3. Aynca Bk. Halktn Kurtulusu, Sayt : 2 _ 19 Subat 1976 (Milletler I".lzglir, Halklar Birlik Olrnalrdrr); Hallan KlirIU11I~u, Savt : 12 - 26 Nisan 1976, (Kitleler Ba~!rdl: Fa~izme Oliim, Halka HurriyeJ); Devrimri Genclik der!li~indeki degisiklik i~in Bk. Sayt : I, 20 Kaslffi 1975, s, 3, SaY1: 9-10, 25 Haziran 1976, Sayi : 14; Militan Genclik, Sayt : 5, 23 Haziran 1976, s, 5; Halkm Sesi, SaYI: 53, 20 Nisan 1976, s. 6. Bu dergilerdert hernen hernen hie birinde ·CRP liderillin .Halklara OZgiirlilb sloganma karst crkmasi ele5tlrilmemi'ltir. Sadece, CHP mitinnleri oviilmii~tlir. Vine bu (Tandogan Mltingi) rnitingten sonfa y;ymlanan Kille, like, Urun, YiiriiyiiJ, Birikim, (jncii, Sosvalist Genr;lik gibi dergiler, boyle bir konuya bile dokunrnarmslardtr. Bunlarm, CHP Liderl Blilent Ecevit'in uyanlanm iyice dikkate aldiklan Bu mitingten anlasiltvor. bir ay kadar once, 9 devrimci kurulus taraftndan 13

Nitekim, CHP Genel Boskoru, BOlent Ecevit'in bu eytemlert. gerekli etkileri gostermh;;tir. Daho yukando ornek-

tertvte de g6sterdigimiz gibi, Tekin ERER'den (Son Havadis) Metin TOKER'e (Hurrtvet) kodar bOtOn sag bostrun ve sermayenin tokdirini kozcnrmstrr. 80gm tavn bu olmustur, Fakot, Sol'un tovn nedir? Ne olmustur? Cok onemli bir nokto do budur. Dikkat ediIlrse, CHP Genel Bcskoru. emperya!izmle en iyi bOtOnle!?me olanaklon oradJgl, emperyalist orgUtlere, cok uluslu te.~elJere ?oglam teminatlor vermeye coll$tl91 bir strode. Kurt devnmcilerini ve demokratlanm, vent. «holkloro ozgOrlOk» toleblnl ileri sOrenJeri emperyolizm'in orccr olarak suctcrmsnr. «Bu sloganlon bagJronlarm gerisinde cok uluslu sermaye tekelleri vordrr» derntsttr. «Boyle boglronlann arasmdo Bozkurt RozetliJer vordir», dernistlr. Bu, 84

85

Birden bire meydana gelen bu slogan degi~ikligjnin nedeni nedir? TOrkiye'de 501, KOrdistan sorununu hlc bir vakit meken ve zornon boyutu lclnde tahlll etmemlsttr, SomOrgeeilik olgusu genel olarak Turk dO~Oneesini oldugu kadar TOrk solunda ve sosyalist hareketinde de ozgur dO~unee· yi krsrtlorrus, bilimsel bilgi uretlmlnl enqellernlstlr. Ornegin, Turk solu ve «sosvonst» hareketi htcbtr zaman KOrdistan Ozerindeki Lozon EmperyaJist BolO~OmOnOve 50nuclonru lncelememtsttr. lncelemekten slddetle uzak durmustur, Sevr'j kendi egemen srrutlon ve vonetlcl kadrolan ile birlikte verden vere vuran TOrk solu, Lozanr Vine kendi egemen srruflcn ve vonetlcl kadrolan ile birlikte ovmekten geri kclrnorrustrr. Koldl ki, emperyaJist politikalar do, eger blr dereeelemeye tabi tutulabilirse, Lozon Sevr'den ook daha geriei ve cok doho borbordrr. COnku, Sevr'de Anadolu pcrooloruyor, fakat. Turk alan kesimlerinde Turk devletinin kurulmosmo izin veriliyordu. Lozan'da ise, cogrn en bOyOk emperyalist devletleri ve yerel lsblrtlkcllerl, KOrdistan'l tarihten silmek Ozere porcclodrlor. BOtOn direnmelerini kanla bogdular. SomOrgeeilik olgusu, TOrkiye'de Turk solunu ve Turk «Sosyalist» hareketini de iki stondorth dusunenlerden yaptlgl tcln, son dereee onemll alan bozi llisklter de bilincII otorok gozden uzok tutulmustur, CHP Genel Boskoru, koyun surulert gibi rahatlrkla yonetilebilen, ktstllkslz. onursuz bir halk isteyebilir. Halklann
Mart 1976'da Ankara'da duzenlenen «Faslst Baskilan ve KIY1IDIan Protesto Mitingi.nde, «Halklara i}zgiirWb sloganr kesin olarak reddedilmistir, (Rizgar), SaYI: I, 21 Mart 1976. s, 110). Bu. Turk solunun ve esosyalist» hareketinin, kendi somllrgeci burjuvazisinin eylemlerinden utanc duymak soyle dursun, ona karst !<Ikmayarak. onu elestirmeyerek, somlirgeci eylemlerinin yamnda yer aldlgml goste~tir.

OzgurlOgOne kar!?1durobillr. Bu, Partisinin ve sozeQlOgunO yaptlgl militarist - sornuruecl burjuvozlstnln, bu burluvnzinin gerisindeki emperyalist kuruluslortn talebidir. Fakat Kurt ulusunun tolebi ve tereihi bu degildir. 60 seneye yakin bir zcmcndrr KOrdistan'm cesttll verlerinde ve cesltll zamanlarda meydana gelen direnmeler bunu somutlamaktodrr. Burada Ozerinde durulmcsi gereken 6nemli bir konu daha vordrr. CHP. programmda KOrt ulus sorununu hlcblr zaman programlo!?tlrmamI9tlr. -Avru oteki partiler gibi. fakat progromla!?tlrmadlgl bu konu Ozerinde etkin bir mucodeleye giri!?mi9tir. Bu do onun kocok corprstrqrm gosterir. Ashndo bu mOeodelenin parti programmda ccrkco ifadesini bulmcsr gerekirdi. Militarist - sornurqecl burluvozl, «Hassas Cevreler», «Kurtlerle etkin bir mucodeleve giri!?ileeek» anlammda onermeler ifade edilirken bile, «Kurt» sozOnOn geemesini istememektedir. COnku. KOrdistan, bir kisrm klasik somuraeter gibi, «kendi kendini idare edebilir» hale getirildikten sonra baglmslzhk verilecek somurgelerden degildir. KOrdistan, KOrt odi. tarihlerden. dillerden yeryOzQnden sillnmek Ozere porcolcnrrustrr. Her parcost do oyn ovn emperyalist ve somurqecl devletrerin denetimine verilmistir. lste, kocck mOeadele bundan dolcvidrr,

Bu noktcdo CHP Genel Ba9kanr. ebllim» kavrommdan «pragmatizm» kovrcmmo vorrnoktodtr. PolitikamlZ iktidanrmz lctn yorarlr oldugu sOrece hergey dogrudur ontcvrsrno utcsmoktcdrr. Bu iki kavram lse, birbirine son derece Zit kcvromlordrr. BiltOn bunion KOrt Ulusunun ve TOrk sosyalistrerinin bllmeslnde yarar vordrr,

86

87

VIII.

CHP, OLGULARA NEDEN SiLiMSEL SiR ACIDAN YAKLA$MIYOR?

" Ak GUnlere, CHP 1973 Seclrn Bildirgesinin Dogu ile iIgl~.1 klsmtnda~ su sonuclon crkorobumz. Sir kere, Dogu ve Guney .- Dogu Anadolu'da etnik sorunlar oldudu belirtilmlstlr, Ikinei ~larak, .etnik sorunlan bostrrrnok lcin slddete bW,>vuruldugu da Ifade edllmlstlr, Ucuncu olarak 6zellikle bozi kimselerin ve vonettcuerrn «Hassas Cevrelersln b~ sorunlan g6z1erinde bGyuttOkleri s6ylenmi9tir. Dordilncu olarok, etnik sorunlann cok bOyOk korku ve kuruntu yoratmolonna ragmen, sorunun etnik degil, sosyol ve ekonomik oldugu sovlenmlsttr. Beslnct olcrok, «ovso bu bolgelerin turn hclki devletin ve milletin bOtOnlugO OstOne titrer ve devleti doha cok yonlndo gormek ister» denmlsttr. Altmci olarak, «etnik ezelliklere devon bOIGeu hareketler bir olcude de otso» denilerek, bunun, Orta.Dogu'nun yerotn kaynaklan ile Jlgili olarak dl!i' krskrrtrnctor torcnndon yarotlldlgl belirtilmlsttr. Yedinci olarak, hizh ve yogun bir egitim seferberligi ile, hizh bir osimilasyon surdurulerak, herkesin «Turk» yapllaeogl va etnlk sorunun cozurnlenece~i voadi vcpilrrusur. Sekizinei olarak, Dogu ve GOney _ Dogu, kolkmmo pl6nlan lle beige hotkirun odaletle kolkmdlfllocogl, bovlece, ekonomik bOt(jnlei?menin s0910naeo91, bunun ise, etnik sorunu yok edecegi belirtilmif;>tir. 00kuzuncu olorak do, bOtOn bunlann sildhlo, boski ile, komando ile degil, halk vorcnno sosyal, ekonomik ve egitsel~t~dbirlerle, reformlorla, vordrmlcrtc, guleryOzle vopnceagl Ifade edlhnlstir, Soylece geemii?te KOrdiston'da 9iddet volunun kul10nlldlQI do kabul edtlmlsttr, CHP 1973 seclm bildirgesi ile, etnik bir sorunun varIlgml ocrkco kabul etmlstlr. Bu Dogu'da Turk ulusundon 88

boskc btr ulusun, Kurt ulusunun ya~adlgl anlamma gelmektedir. Fakat, SomOrgeci devlettn temel polltlkcst «yaIan» a dcvcnrnoktcdtr. Kurdistcn'doki Turk somilrgeciligi de eylemlerini mesru gostermek lcln yolana dayol! resmi tdeolollden horeket etmektedir. Bu bckimdon TOrk somOrgecileri, cesltlt zamanlara ve yerlere gore, gayet rahat yolan sovleveblllrler. COnku, somOrgecilik olgusu Turk DO:;;Oncesinitohrtp strntsttr, iki standarth dUi?Cmen, ilimsel b dusunce bOtunlOgOne ertsmemls cvdmlor ve polrtlkcctlnr vorctrrnstir. 9 Hoziron 1976 tarihinde, CHP Genel Bcskoru BOient Ecevit, CHP parti mecllstnde YOptlQI konusrncdo bokimz ne dlvor: «... CHP hukumettevken, ulkemlzde, «holklaro 6zg0r10k» gibl TOrkive'de «Federosyon Kurulrnoso gibi ulusal vcronrmzo do, toplumsal ve tarihsel gereeklerimize de ters duson dusunceler one sOrillemezdi. Federotlf devlet blclmtert bOZI Olkelerde bulunabilir ve islivor olobilir. Fakat 0 Olkelerden hie blrtnde sun! otorok federasyona gidilmemi9tir. Ayn uluslordon oluson ulkeler birliklerini ancak 0 yoldan koruyabilecekleri lctn federasyonlan secmtslerdtr, sovyetler Bir1iginde durum b6yledir. Yugoslavyo'da boyledir. [svlcre'de bovteotr, Kibns'to durum aym oldugu lcin federosyon gereklidir. LObnon'do belki ovru nedenle tederosvono gidilmesi soz konusu olobitmektedir. Ama, Tarihi boyunea Anodolu toproklarmdo tek bir ulustan olmorun blllncl ve gOcO tclnde ve yOzY11lcrdir tek bir devletin cotrsi ulnndo vosorms alan Turk holkrru zorla b6lmeye cchsrnck ihanetten bosko birsev degildir. Sugunku hukumet, sanki kendisi lcin ovOntilecek birsevrnls gibi, TOrkiye'de boyle ckimlcnn htz

89

londrgmr resmen ocrklryor. Bu oslrndo, ocr bir Itirottrr. DOha iki yrl once CHP hOkumetteyken, neden 01kemizde boyle cktmlcr bir sorun degildi? Simdi neden, hOkOmetin bile iddiasrna ve itirafmo gore ciddi tilcUiere vcrmrstrr, veya vcrmrs gibi gorOnmektedir? Turk ulusu gun gelecek bunun hesabrnr bu hukOmetten sorccoknr. Ve bu hukumete ragmen, bu hOkOmetin akrl almaz sorumSuzluguna ve krl?krrtlc.lrgrnaragmen Turk ulusu b6JOnmeyecektir.» (32) GorOJd.~gu gibf, 1973'de etnik blr sorunun, bal?ka bir ulusun, Kurt uJusunun varlrgr kabul edilirken, 1976 do, «as.rlar~.'r Anadolu topraklarrnda tek bir uJus yosonusnr, do Turk uJusudur», denmektedir. Yalan sovlemek somOrgecl pOlitikacrhg,n temel bir 6gesidir. SomOrgeci devletlerln somurge halklar uzerindeki boskis, ve slddett, bu yalanla~.a inan,'maY'$' sonucudur. Turkive'de de «Ozgur/lib, «OzgurlukcO Demokrasi», «El?itJik»,«Hurrtvet», «insan Haysiyetine Ycrusrr DOzen» gibi «Ninni» lenn ninni olduklarr, vrgrnlar tarafrndan anla$lld'gr ondon itibaren, srvcsc: iktidann bu uvonmovi kontrol etmesi lcln bask, ve $iddet poUtikos'ni harekete geeirmesinden bnskn hicblr otlernatlfi voktur,

CHP, 1973 Seclm Bildirgesinde, yani Ak Gunler kitabmdo, «Dogu ve GOney - Dogu hnlkmm» etnik bir sorunu oJmadrgl, devletin kendilerine yakrn olmcsi gerektigini ifade eUikJeri, Turk batOnJOgO Ictnoe ver cldrkkm, kesin yanrlmaz ve sarsllmoz bir dogru olorok ifade edlllvor. Vani CHP'ye gore, Kurt utusu, ulusot haklarrndan, Kurt toplumu olma haklarrndan vazgeemil?, Turk ya$amok lstlvormus. Devlet kendisine her zaman iyl dovranmrl?, zulurn, ztndon, katliam otmcnus, bu bakrmdan devleti daho de cok yanrnda sormok istiyormw;t .. Halk, kesinlikle boyley(32) Cumhuriyet,

10 Haziran 1976.

mi$... Ook kOeuk bir grup KOrt olduklcnru ileri sOrOyorlarsode, onlor zaten kOeukmO$,etklstzmls. CHP'nin kararh potrttkosr onIon yolo getirecekmi!?, yolo gelmezlerse yok ad tleceklermts. CHP YOn~tiCileri bu kanaato nosu vcrnuslordrr? KOrt ulusunun kendi ulusol hak!annr, yani Kurt toplumu olma ozelllklertnl koruma haklonnr talep etmediql, bu haklan reddettlqi, Turk otrnovr benlmsedlqi hangi bilimsel ora$tr.~malann sonucudur? Hangi olgular, hongi gozlemler bu tur sonuctoro ulosmuvi saglaml$trr. lste bu, CHP'nin ve yoneticilerinin kendi subjektif tercihlerini «blllmselmls gibi» gosterme cobcsmdon bosko btrsev d~gild.~r. Olgu ~.e olaylara bilimsel bir ocrdcn yaklo$llmadrgl sure~e b.u.tu~ tovrrtercon hicblr zaman kurtulunomaz. CHP yonet,cllen Kurdistan sorununa hie olmazsa 1920'lerden beri zaman boyutu lctnde bokrms olsclordr, boyle bir sonuca utoscbllirler miydi? U1al?amazlardl. Cunku, 1920'lerden itibaren Kurtler de, Osrnonh lmpcrotorlucu bOnyesindeki otekt uluslar gibi, kendi kaderlerini tayin lcln buyOk diren~eler~ cobotor gtistermi~lerdir: Kurdtston'm doga! zeng.inh~len uzerlnde emellerl olon Ingiliz ve Fransrz empervollzml ve yerel lsblrtikcllerl kemoltstler lie $~hin~ah R'.z? sen yaneumt lse, musterek polltlk ve oskeri eylemlen lIe, bu, kendl koderlnl tayin cobclonru hep kanla boqrnuslordrr. Sorunun zaman boyutu iclnde ele ohnmosi, bu direnmelerin. birer birer incelenmelerini gerektirir. Sorunu rnekdn boyutu lclnde de ele alan btr ki$i veya orgOt, GOney Kurdlston'do ulu~al bagl.~s~zh~lanv~ az~ gUrlOkleri tcin mucodele eden Kurtler T.~rklY~ye .~ulteci olarak bile kabul edilmedikleri strode, Kurtlenn, Kurt t~plumu olmo haklannr reddettikleri, Turk otrncvi orzu ettlklerlnl ve TUrk olduklannr iJeri sOrmek murnkun mi.idOr? I"'te CHP, yalana dayolr resmi ideolojiye ovkm du~tagO ioYn, bu ideolojiyi desitre ettigi lcln, soruna bilimsel blr 91

90

cordon voklosmomoktcdir. Sorunu zaman ve mekdn bovutu tclnde ele almaktan rsrcrlo kocmmoktcdrr.

holde, CHP'nin bu tOr bilgileri hangi kaynaklora de-

vonmoktodrr? CHP'nin bu bi1gileri istihbarat orgOtierinde cotrson adamlannm raporlanndan gelmektedir. Yukanda

bir yerde (bk. s. 67) Ifade ettigimiz gibi Tek Parti Done. minde Cumhuriyet Halk Frrkcsrrun oogu ve GOney - 00gudaki gorevlilerinin tOmO istlhbcrot ajonlon idi. lstlhbcrat teskllcu ile to - ice cchsrvortordr, oogu ve GOney- 00gu vilayetlerinde, ornegin Eldzlg'da, oiyarbekir'de, Bitlis'te, Hakkeri'de, Mardin'de, Agn'da, Mus'to. Tuncell'de, Bingol'de, Urfa'da, Siirt'te portinin tesklldt: bile yoktu. Cumhuriyet Holk Ftrkcstmn Genel Bcskcrn, BOyOk $ef Gazi Mustafa Kemal, TOrkiye BuyOk Millet Meelisinin yanilenmesi zamam geldiginde buroloro do mebus tayin edivordu, Bu teyin lslernl, dono sonre Milli $ef ve degii?mez Genel Boskcn ismet inonO torafmdan yaplhyOrdu. (33)

setlerin yOksek iradesine go~~ toyin edilen Dogu M~istanbul, izmir, Selanik. UskOp, Kmrn ,Kazan, GIrit vs. dogumlular arasmdan toyin ediHyordu ve bu toyln ashnda Ornegin: Sir ogretmenin tdyininden daha kolay bir sekilde yoplhyordu. Dogu Vileyetlerine toyln ed~l~nv~Wer, Kaymakamlar ve Halkevleri bcskcnlcn C~P nI~. butOn tonkslvonlonru verine getiriyorlordl. Kernolist Burckrust, Dogu'da, giderek, yerli bir olen kadrosu do yar~tmI9nr, Ve bunlarlo sozIO bir nnlosmo vopmtstrr. (34) Boyleee CHP'nin outun kadrolan yerli ojanlarla dotdurulmustur. CHP'nin Tek Parti Donemindeki bu voprsi bugOn cok az degi:;;mii?tir. BugOn bu ilii?ki1er CHP'nin D~gu ille~.ind~ki te~kilotlannda aynen surmektadlr. oiyarbeklr Slklyonetlm Mahkeme!erinde yargllonanlar cok Iyi hatlrhyaeaklardlr.
buslcn,
huriyet Halk Partisi'nin degi~mez Gene! Baskarn oldugu hiikme kendiCHP Bayar) Recep zaman-

(33) Burada .tayin. sozti yaprlan eylemi tam anlamr ile karsilamaktadir. Fakat .se~im. kati surette karsrlamamaktadir. TBMM liyelerinin halk tarafrndan secilecegi 1924 Anayasasmm hiikmiidiir. Fakat, Tek Parti doneminde, Anayasarun kesinlikle tizerinde duran ve bUtUn maddeleri sanri satrrtna uygulanan bir metin vardrr, Bu da Cumhuriyet Halk Firkasunn tllzllgudiir. Bu tiiziik geregince, Cumhuriyet Halk Ftrkasmm Genel Baskam Gazi Mustafa Kemal'den, Genel Baskan Yardrmcrsmdan ve Genel Katibinden meydana gelen bir heyet (Genel Baskanhk Divam), mebus adaylarmi bizzat teshit eder, Vine, tuztigUn baska bir maddesine gore Genel Bar kanlrk Divam'nm bu kararlanna partililer kati surette itiraz edemezler. Sadece, hu kararlann gereklerini yerine getlrirler, Burada her ne kadar ti~ ki~i1ik hir hey etten soz edilmisse de, tek otorite, Biiyiik Sef Gazi Mustafa Kemal'in bizzat kendisidir. Zira, Genel Baskan Vekili'n], Genel Sekreteri tayin yetklsi, ttizUk geregince, yine kendisine aittir, Kendisinin Gene! Baskanhgmm omur hoyu oldugu ve hi~ bir zaman degismiyecegi yine tiizUk htikmlidUr. 1938'de ise, bir deg~iklik yapilarak Mill! Sef hmet lnonti'nUn Cum-

hagianmlsbr. Tek Parti doneminde Cumhuriyet Halk Partisi devletin ta sidir. CHP Gene! Baskam Gazi Mustafa Kemal Cumhurreisi. Genel Baskan Yardrmcisi lsmet tnonli (daha sonra Celal Basbakan, CHP Genel Sekreteri Stikrti Kaya (daha sonra Peker v.s.) t~isleri Bakarndrr. CHP'nin it baskanlan aynt

da validirler. Bu iliskiler, Gazi Mustafa Kemal Atattirk'un oltimtinde.n. sonra, Ismet lnonii'niin Cumhurreisliginde de aynen devam etrmstir. ~~I karrdaki iki kategori yani, Parti Genel Baskaru'nm Cumhurreisi, Parti Genel Baskan Yardrmctsmm da Basbakan olmasi tek parti doneminde hie degi$memistir. Son iki kategori ise, yani, Parti Genel Sekreterinin lcisleri Bakaru olmasi, parti iI baskanlarirun vali olmalan, cesitli yerlerde ve zamanlarda degi$iklikler ~ostermektedir .. Tek Parti doneminde, Anayasamn hemen hemen hl~ uygulanrnamasma karst, CHP tlizUgli harfi harfine uygulanrmstir. 1927, 1931, 1935 1939, 1943'te TBMM iiyelerinin yenilenmesi bu esaslar dahilinde yaptlmisnr. Tek Parti doneminin bu temel ozeUigi ayn bir arasttrmanm konusu olacaktir. (34) Bu ajan kadronun, nasil yarahldrima. bunda~ sonrakl bolUmrle. Ilgili yerlerde dokunulmaktadlr.

92

93

TOrkiye'de KOrdistan Oemokrat Portis! dosyalannda, Oevrimci D09U KOltOr Oeaklannrn dosyalannda bunlardan 00zrlannm cdtcn bile ocrklonmrstrr. Kiirt kovlulerlne lskence .yapan istihbarat mensuplarmm yanlannda bu tOr il ve ilea boekonlonmn ve Selediye Bcskonlonrun do bulunduklarr samklor tarafrndan gorOldO. BOtOn bunlara ragmen, blzlrn buradak/ beyan/anmrz somut orgu/arrn sistemotik izlemi ve gozlemi yoluyla elde edllmtstlr, Ozelllkle Tek Part! 06neminden beri zaman ve rnekdn boyutu lcerlslnde ele 011nan Kurdistan Sorunu'nun gunOmiize dogru getirilmesl sOreeinde elde edllmlsttr. $u veya bu ki~i ile ilgili bilgilerden cok, Kurt toplumunun Merkezi Otorite He lliskllertnin geli$iminin nesnel sonuctcndrr. CHP Genel Boskcm BDlent Ecevit, bunion eok iy; bilir. Silmemes; mOmkun degildir. Bilir oma, kendi porttslntn bunyesindeki iIi~kileri gizlemek lcln Kurt devrimeilerini, demokrctlonru ve yurtseverlerini krskrrtrcrlrklo veya krskirtrcilcnn oyununa gelmekle suclor, Bu, 1976'lar Turkiye'sinin en ibret veriei olaylarrndan ve celisrnelennden biridir. Turk solculonnm, KOrt solculcnnm, KOrt demokratlarmrn, yurtseverlerinin ve mltllvetcnennln bu durumu bilmelerinde, cevrelerinde bu lllskilerl izlemelerinde yarar var. CHP'nden koprnus olan CGP'nin 1973 seclrnlerlnde «D0901> daki bcsonsuu bu aCIdan do degerlendirmede yorar vardrr. Bilindigi gibi, CGP'nin 1973 sectmlertnde kazandrgr 11 mllletvekllllqlnden yansrndan fozlosl 009u'dan Idl.

«devrlrncb. «vurtsever». «haksever» dtve soz etmektedir. Bu gayet dogaldrr. jnglltere, Franso, ispanya, Portekiz gibi bOtOn emperyalist - somurqecl devletler somOrgelerindeki yerli i~birlikcilerinden ajanlonndan hep ovgu He soz etmlslerdtr, SomOrgelerindeki Oevrimei - Oemokratik ulusal hareketJeri de daima kiskrrtrno olorok nltelemtslerdlr, CHP'nin yayrn organr Demokratik Sol dergisinde, «Oogu Milletvekilleri he Acrk Oturum» adl oltrnda bir ocrk oturum vovmtonmrstrr. Bu oerk oturumu Oemokrotik S?I derqlsl idare mOdOrO Hamdi Fidan yonetmi~tir. Acrk oturuma CHP'nin «Oogu Mi1IetvekilleriJ> nden bir grup kentrmstrr, Katrlanlar sunlordrr: Hasan Deger, Tekin ileri Oikmen, Reeal iskenderoglu, SOreyyo Oner, Nurettin Yrlmcz. «Aerh Dogu'nun Sesi» adlr bu cork oturumda Tekin

llerl Dikmen ~oyle s6ylemektedir: «... Oogu ve GOney - Dogu Anadolu'da, TOrk Votanr olan TOrkiye'nin ayrrlmoz porcolondrr. Dogu ve GOney - Oogu Anadolu'da do diger b61gelerdeki gibi TOrkler oturmoktadrr. TOrk kellrneslnl her tOrlO rrkcrIrg. reddeden birlestirlcl Milliyetciligin I~rgrnda bir onovoso terimi olarak kullamyorum.Ekonomik ve sosyor yapr bokrmmdan aynJrk gaze carpmakta ise de, Votan bOtOnlOgO ve Mill1 Blrlik bckrrmndon blr aynlrk yoktur. Avmrn pesinde koscn veya kasten ovrnm yaratmak isteyen kucuk gruplann ise tehlike yarotma gucleri yoktur.» (35)
G6ruidOgG gibl, bu cork oturumda, Tekin llerl Dikmen, kendisi tcln «TOrkOm» dedigi gibi, bOtOn Oogu'yu do TOrk kabul etmektedir. Fokat Kurt ulusunu kabul etmemenin, ona boeko bir ulusun ulusal degerlerini empoze etmenin
(35) Dogu MiIletvekilleri ire A~lk Oturum, ACI1L Dogu'nun mokratik Sol Dergisi, Sayr ; 16 Kasun 1975, ss, 6-7. Sesi, De-

lste, CHP'nin «Doqu» He i1gili bilgisi bu tOr klsilerln rapor/anna dovonrnoktcd«. KOrtlOklerlni reddetmls. TOrk olmalan He ovunen, Ajanlrklan do zoten buna bagJr olan bu kadronun Resmi ldeolo]l dogrultusunda rapor vozmolarr gavet dogordrr. lste, CHP Genel Bnskcm'mn, «Oogu ve GOney - Oogu halkr kendtstni TOrk olarak g6rOvor» derken, «halk» dedigi bu kadrolardrr. CHP Genel Ba$kanr BDlent Ecevit. bu kadrolardan.
94

95

IrkClllk oldugunun forkmdo degildir. Kendi ki$iligini inkdr edenlere ne denir? SomOrgeei devletin, egemen ulusun ovdmtcrr, demokrotlon, hattO solculon «devrtmcl» diyor. Buroda vurgulomaya calu;:tl!~lImIZnokta, Tekin hen Dikmen'in bu konusmosrnm otektler toronndon hlcblr tepki Ue kart;;llo/?maml/?olmcsrdrr, Fakat ki/?ilikleri bizzat kendileri torofmdan reddedilen bu milletvekilleri, TOrkiye'deki bCiWn partilerln her zaman konustuklon yol, su, elektrik, enerji, kocokciuk vs .. gibi sorunlar etronndo bol bol konusrnuslcrdrr,

CHP te!?kildtlanmn, Dogu'da bu iIi/?ki/er ieinde oldugunu belirtirken, ornegin, Demokrat Portinin, Adalet Partisinin uzun ylllar hOkOmet olmalanna ragmen bu lllskllere CHP kodar yogun blr sekllde giremedlkleri, giremiyeeeklerinl benrtlvoruz. COnkO, bu lllskller lek Parti Donemlnde kurulmus. soglam kurulmus. {)te yondon bu iliskilerin CHP tcrofrndon yurOtOlmesi lcln de, devlet torotmdon cabo hcrccnrnqktcdrr. COnku, «azgOrlOk», «azgOrlOke0 Demokrosl», «Esltllk», «inson Haysiyetine Yaroslf DOzen» «Fakiri Fukcrovi Gozetmek» gibi sloganlarlo 'bu ili$kile; gizlenmektedir. iste, CHP'nin KOrt sorununa bttlmsel bir yontemle yaktosmomcsmm temel neden!, sorunlara zaman ve mekdn boyutu tctnde vcklosmukton slddetle kccmmosmm temel nedeni, sorunu «tobu» olarok tutmo gayretlnin temel neden! budur. Holbukl, zaman ve mekdn boyutu lcertslnde otekl toplumlarlo lllskllen tcertslnde ele almmayon toplurnlor hokkmda bilgi edinmek mOmkOn degildir. Hele toplumun gelecege dogru dogrultusunu ctzmerun hicbir olano91 yoktur. «Emperyalizm ver-oln zengin!ikleri dO!OYISIV!O, drs krskrrtmcfortc sorun vorctivor» demek toplum hokkmdo htcblr bilgi vermez. Onem1i olon, Lozon emperyalist boIO$OmOlie KOrdistan'm nosrl pcrcctcndrqrru. Kurt ulusunun nosu bolunOp, yonetildigini incelemektir. Kurdistan,

hangi smrtsol cikorlonn geregi olarak pcrcclcnrmstrr. Bu cikortorlo ulusol cikorlor nosil bogda$tlnlabilmi~tiro ingiliz emperyalizmine ve Frcnsrz emperyalizmine kar$1 kurtulus sovcsi verdigi iddio edilen bir kadro i1e, vent, kemalistlerle bu empervollst gOeler, sovcsm sonunda nastl blr ora yo gelepilmi$ler, rnusterek, pollttk ve askeri eylemlerde bulunqbllmlslerdlr. Kurdistan'l botusmek lcln birbirlerine ne tUr tavizler verrnlsler, imtiyozlar saglamJl?]ordir. Bu ili$kilerin kavronobilmesi sorunun ancok, zaman ve mekan boyutu tclnde ele ahndlglnda rnumkun olabilir. CHP, «Dogu»ya gOleryuzle gideeegini soyluyor. Bu ifodeye neden gerek duvulmoktodrr, Ornegin, neden Akdeniz, Ege b61geleri lcln, vevo Trakya lcln boyle demlvor do, Dogu ve GOney-Dogu lcln boyle dlvor, Bu, O'nun sorun korsrsmdo duydugu endisevl dtre getiren bir ibcredlr. Halbuki bu, sadeee bir <ddt» nr. CHP'nin ve CHP Genel Ba$kam BOIent Ecevit'in gereek anlamda demokrat olrncdlgl sOrece, boskidcn bosko yopaeagl hicblr alternotifi yoktur. CHP ve Genel aoskcru BOIent Ecevit, «etnik sarunu reddettik. halklora 6zg0rlOk tstevsntertn Ozerine soldirdrk. daha cok oy oldrk». dlvor. (36) Halbuki CHP'ye oy, doha demokratlk blr ortamo geel:;>sureclnde, emekcl YIgmlon gozetici, inson haysiyetine daho uygun bir dOzen vaad edtcl proqrorru lcln verllrnlstir. Bir ulusun temel klslllk hoklanm, hovstvet haklanm gasbetmek, lnson hoyslvetine uygun blr dOzen midir? CHP Genel Bm;:;kanmm, Kurt ulusu lcin dO$undOgu «Inson haysiyetine uygun dOzenin» ne olduqunu KUrt halk Ylgmlan elbette kovrovocoklordrr. Hem de oak toso bir zamando. Eeevit'in telosr. tedlrqlnll91, otkesl, jurnalciligi, kl$klrtlelllgl, Kurt ulusu Ozerinde surdurmek istedigi sornurqecl politikomn, KOrt devrimclleri ve demokratlan tcrotmdcn anlo$llml$ ve de$ifra edilmi$
srrutscl
(36) Ecevit'in Acrklamalan, MilIiyer, 29 Haziran 1976.

96

97

otmcsrdrr. Kurt devrimcilerinln ve demokrnttonnm, Kurt intelligentsiasmm, bu somurgeci pollttkovr doho once kovrcmolon lse dogaldlr. . $u olgulan gozden gecirelim: 1976 yill MaYls oymda, Yugoslavyo'YI ziyaret eden, CHP Genel Boskcru BOIent Eeevit, oradoki TOrklerin, Turk toplumu olmo nekton ile yakmdan ilgilenmi~tir.

oldupurnu soyledtrn. Ve bu hoklcnn daha do geli$tlrilmeslnl tolep ettlm. Tlto do bu hoklann daho do ge1i::;>tirilmesindenvonodrr, Bundan memnunluk duvdugumu belirttim.» Fakat, ovm televlzvon heber bultenlnde, vine CHP Genel Bcskoru BOIent Ecevit'e ait ikinci bir demec daho yovmlcnmrsur, Bu heber de oteki hoberin hemen arkasmdon verilmlsttr. Bu ikinci hoberde, BOIent Ecevit. halklaro ozgi.irJOk isteyenleri, KOrt ulusunun Kurt toplumu olrnn hakIanni savunonlan, emperyolizmin ajam olorok suclcrmsnr. Bunlarla slddettl bir rnucodeteve girililtigini oorktcnns. herkesi de bu mGcadeJeye dovet etmlstlr, Bu iki demec de Ecevit'in conh 90rOntOIeri Be vertlmlstlr. Birincl demecte Ecevit cagdo9 olmorun verdigl rohathk va huzur iclndedlr. Avdmhktrr, Demokrat bir llder gorGnOmOndedir. lkinclstnde ise, teloslr. huzursuz ve ofkelidir. KoronJ,k blr !iderdir. Bu somGrgeciligin verdigi bir huzursuzluktur. «OzgOrli.ikcG Demokrasi» ninni1erinin, ortik. bu somurqeol dusunce ve eylem vcprsrru gizleyememesinin verdigi bir tedirginliktir. Bu do onu ihbarcllIgo ve kl::;>klftlc,liga gotOrmektedir. KOrdiston Ozerinde 1923'ten beri sOrdOrOlen emperyalist ve somurqecl polltlkclor alanmda, gayet lvl oynoyon CHP Genel Boskoru, halklara 6zg0rlOk isteyenlerin oyununo gelmedlk, dive ovunmektedir. SomOrgeei politi kOSI He iftihar etmektedir. Militarist somurqecl burjuvazilerinin, KGrdiston uzerinde uygulodlgl, somOrge politi kos: ile DvOnmek, Turk «demokratlanmn», TOrk «solculonnrn» TOrk sagmm ortak bir ozelligidir. Halbuki Bon demokrosilerinde, demokrat ovdrnlor .sosvollstler, burjuvczllerinln, Atriku'do ve bcsko yerlerde uyguJadlklon. sornurqecl potrttkolordcn utonc duyduk!anm, her zcrncn benrtmlslerdlr. 9 Temmuz 1976 do televizyon haber bulteninde orkc arkayo yaymlanan bu iki demec, CHP Genel Boskoru'nm 99

«.•. Eeevit, oncekl geee, geldigi OskOp'te, bolqede vosovcn Turk'ler toronndon, sevgi gosterileri Be korsrlcnmrstrr. Halkla konuson Eeevit, «Yugoslovya'OIn. Olkede yO!jioyan TOrklere e;;;lt hoklar vermesinden duydugu memnuniveti» belirtmtstlr, Eeevit kendi orzusu Ozerine, TOrklerle temasta bulunmak uzere, Oskiip'e geldigini soylemi9tir.» (37) « .•. Ecevit, Yugoslavya lie yakmdan i1gil.enmesinin nedenlerini oz vonettm. UlU801sovunma, boglontlslz dl::;> politika ve milliyetler polltl kosi olcrok g08teriyor ... Ecevit konusmctcrmdo, Yugoslavyo'nm bOtOn ulusol toplulukloro eslt hoklor ve kendi dilinde vovrn vopmok, boyromlordo kendi bayragml osmak, kendi okutlonru ccrnck, gibi ozgOrlOkler tamyan, slvosetmden ovgO Ile soz eUi.» (38) 1976 yll' Hoziran aymm bostcnndo do, Yugoslavya Devlet Boskon: Tito, TGrkiye'yi ziyaret ettl. Cumhurboskum ve Bosbckun ile gor09tOkten sonra, CHP Genel Boskcm BOIent EceviUle de goru::;>tu. Hozlron 1976 gunkO televiz9 yon haberJerinde, BOJent Eeevit'in O$og' yukon 90yle bir demeci yaymlanml$tlr: « .•• Tito lie vororu bir goru$me voptim. Yugoslavya'dnkl TOrklere tonman ulusol haklardan cok memnun
(37) Hurriyet, 22 Mayis 1976. (38) Okay Gonensin, Ecevit'in Yugoslavya Duragr, Cumhuriyet,
YIS 1976.

25 Ma-

98

koyu blr rrkct oldununu gun gibi ortoyo koymustur, CHP Genel Bcskoru, «Yugoslavyo'doki Turkler, Turk toplumu 01rna ozelliklerini korusunlar», demektedir. «Turkiye'deki Kurtler ise, Kurt toplumu olmo ozelliklerinl kesinlikle, kaybetslnler, Turklesslnler» istemektedir. Kurttere. her Wrm VOSltOkullorutorok, Turk ozelliklerinin osrlonmcsuu onermektedir. Turklve'de «rrkcr» oJorak bilinen MHP, bundon bosknsuu nu voprnoktodir? Bu demeclerle Ecevit'e «Koyu bir MilJiyetcl» demek cok zordur. Cunku, Mllllvetclllk herhongi bir ulusun kendi ulusal degerleri lie ilgilidir, Busko uluslann ulusal degerlerl alanrna tecovuz edildigl zaman Milliyetcilik olanmdan rrkcihk oianma gecilmi9 olur, Kendi ulusunun ulusol degerlerini bosko bir uluso kabul ettirmeye cohson bunu sovunan ki~i IrkCldJr. 9 Haziron 1976 tarihli televizyon hober biilteninde yer alan bu iki heber, iki standartlJ dU9unen bir somOrgeci polltlkacrnm, somut gorunOmunu, derin cellsrnelerlni gostermesi bokrmmdon. son derece 6nemlidir, CHP Genel Ba9kam, 11 Hozlron 1976 tarihinden ltlboren de bir hoftollk sOre ile Sovyet Sosyolist Cumhurivetlerl Birligini gezdi. Gezl izlenimlerini HOrriyet gazetesine gen;9' bir gekiJde ontotn. (39) Ecevit 90yle demektedir; «,.. OzgGrlOk konusuna gelince, TOrkiye'deki ozgOr10k onlaYl9' ile Sovyetler Birligi'ndeki OzgOrlGk anlavrsrrun birbirinden temelde torkh oldugu g6zonunde tutulmchdrr, Bu do, siyasal reltrnlertmtzln birbirleri lle kivcstonrmvccuk kadar degi9ik olusundcn ortayo CIkon bir sonuctur, Onun lctn, 0 Olkedekl durumu objektif olorok, vonsrz olorak degerlendirebilmek lstersek, TOrk csrlh Sovyetler Birligi vurttoslcnno tonman
(39) Ecevit Rusya'yi anlatiyor, Hiariyet, 27 Haziran - 3 Temmuz 1976.

hokJorJo ve QzgOrlOklerla ,Rus aS111J SovyetJer Birligi vurttuskmnn tanman hoklor ve ozgOrlOkler orosmoo e9itsizlik, dengesizllk bulunup bulunmodlgmo bokmahYlz, Dedigim gibi, kesin yargllara varabilecek kadar uzun kolmodtm ve geni9 temaslar vopmodrrn Sovyetler Birliginde .. , Ama, ilk izlenimim bu cordon bir sorun olmadlgl yolundodJr, Ana diJini diledigi gibi konuscbl Imekte, kultOrunO vosotro geli$tlrebllmektedi r. MesJeklerinde 6nler; oClktlr, Yclmz Turk osinrlonn cogunlukto bulunduklan Boku'do degil, Moskovo'da ve Leningrot'ta do sokokto, dukkanda, lokantado, muzede rastlodlglmrz Turk asrlll kimselerle rohotco konusoblldtk ... Ba$ka 6Jeek kulJonmadlglmlzo ve kullanamlyacogr rmzo kernsu10 nnzi ina ndi rabileceg imiz n orondo, hem 0 iilkeJerJe iJi$kilerimizin rahotca geli· sebtleceqlne, hem de 0 ulkelerdeki TOrk asrlh klmseterln geJenekseJ kultOrJerini ve ana dillerini Y090tlP ge1i$tirmelerine _daho cok kctkido bulunma kolovhgml elde edebiJecegimize Inoruvorum.» (40) CHP Genel Bcskoru BOient Ecevit, Rusya lzlentmlerinin bosko blr yerinde de 96yle demektedir: «, .. Benim Azerbaycon'da Turk toreterlnln ve kGItOrOnOn voscvtp geli$meSlnden duygulanarak sovledlgim, «S6z0nuz sozume. sozmrz sozrmo, yOzunOz yOzurne benzer» sozlerlrnden, TOrklye'deki bozi rrkcrTuronci eevrelerin, teloso koprldrklonru sezdim ... «Ecevit elimizdeki bir snotu rru almak istiyor?» gibi bir teloso, kaygrya knprlmrs, gorOnuyorlar. Hie teloslcnmosmlor. koygrlonmaslnlar! 0 cokor almaz sllohlan, 0 geri tepen siJahlan kendilerinln olsun! Ancak, TOrkiye'yi ve drsondokl TOrk'leri vorohvcbllecek olan ve ellerine bozi dl~ gOCler tarafrndon tutusturulon 0
(40) Ecevit Rusya'yr

anlatiyor,

Hurriyet, 29 Haziran

1976.

100

101

silahlar kendilerinin olsun! Elimi bite surmem a suoha•.. Biz silahla ve krskrrtrno lte degi], ckrllo. iVi niyetle ve kendi lnsonhk duygulan ile voklosivoruz bu soruno, Kendine «Mllllvetcl» diven hukurnet, Yunonistan'da dovcrulmoz bcskrlor oltmda vosovcn Boti Trokyo TOrk'lerinin odrru onmokton korkcrken, biz, onlann sorununu batOn dunvovc duyurmoya cohsivoruz. Kendine «Mililyetci» diyen hOkOmet Bulgaristan'daki Turk'lerin sorununu volruz bir goemen sorunu gibi ele chrken, daha otesml goze olamazken, biz 0 sorun Uzerinde de insani cordon ve Iyi lllskiler kurmok istedigimiz bu kornsu ulke lie cromrzi ocmadan duruyoruz.» (41) Bu ccrklomclordo, CHP Genel Boskom Bulent Ecevit ee!?itli Olkelerde vcsovcn Turk'lertn TUrk Toplumu alma hoklcnru savunmakta, bunun icln gerekli her tOrlu tedblrin ohnocoqrm her tOrlO muccdelentn yapllacoglm ifade etmektedir. TUrkiye'de vosovon Kurt'ler, Kurt toplumu alma hcklonru talep ettikleri zorncn lse, ~oyle demektedir; ( ... Federatif devlet biclmlerl bozr Olkelerde bulunablllr ve tsuvor olobltlr. fakat 0 Olkelerden hicbirinde suni olarak federasyono gidilmemi$tir. Ayn utustordon oluscn Ulkeler birliklerinl ancak 0 yoldan koruyobilecekleri lcin federasyonu secmislerdir. Sovvetfer Birligi'nde durum boyledir, Yugoslovya'da boyledlr, lsvtcre'de b6yledir. Krbns'to durum ovru oldugu tcln federasyon gereklidir. LObnon'da do, belki ovru nedenle federasyona gidilmesi soz konusu orobumektedir. Arna tarihi boyunea Anadolu toproklcnndo tek bir ulustan otmorun btllncl ve gOcO iclnde ve vuz(41) Ecevit Rusya'yi anlatiyor.
Hiirriyet,

YI[Jordlr tek bir devletin COtlSI altrnda vosorms ofan Turk holkrru bolmeve kolkismok ihanetten boskc btr!?ey degildir.» (42) Demek kl, Krbns'to vosovon 120.000 Turk'On haklanrun korunmosi tarihsel bir zoruret, Yugoslavya'daki 100.000 TOrk'On hcklcnrun geli!?tirilmesi Vine tcrlhsel bir zarurettir. Bulgariston'dakL Yunonistan'daki, Sovyetler Birligi'ndeki TUrk'ferin Turk toplumu alma haklarr ile ilgilenmek onemli bir gorevdir. Demokrosinin geregidir. Fakat, KOrt ulusunun, ulusol haklan soz konusu oldugu zoman, «Turkiye'de tek ulus vosor, O'da TOrk ulusudur» demek, vine demokrasinin geregidir. «TOrk degHim,» «KurdOm,» «Holkloro bzgOrlOk» gibi sozlerl sovlevenler krskirtrcrdrrtcr, (43)

BOient Ecevit'in konusmosmdcn su cnlosnrnoktcdrr: Oesltll uluslardan biri oteklnl veya otekrtertnl bovunduruk otnno alacak gOee sahip degilse orada federatif yapl uygulamr. Halbuki, TOrk vonetlmi KOrt utusunu iyice boyunduruk altmo olrrusttr. Bu durumdo boyle bir vcprvo do gerek yoktur. Ecevit'in dusuncestnln muhtevasr budur. Fakat bu dusuncesint ocikco ifade edemedigi loin «Turklve'de farkh' uluslor yoktur, herkes Turktur» dtvor, Kemalist IrkClllgln temel ozelligi Kurt ulusal ve demokratlk hok~ lcnru, Kurt ulus varl@m reddetmek, kabul etmemek surettvte gospetmi$ olrnasrdrr. Bu ornekler, CHP Genel Ba$kom BUlent Ecevlt'in IrkClllgml, sornurpeci zihniyetini cntl-demokrotlk tutumunu ocikco gozler onune sermektedir. lste.. sorunun dOgum noktcsi do budur, KUrt utusu, ulusol haklanm yogun bir
(42) Cumhuriyet, 10 Haziran 1976. (43) CHP yoneticileri, bu, kisktrnci soziinti sik srk kullanmaktadrr. Or. negin, bir cenaze tdreninde, Kiirtce .konusma yapilmasr bile bu parti tarafmdan krskirtrcrhk olarak nltelendirilmistir.

3 Temrnuz

1976.

103
102

ne vopocokttr? «Herkes Turk'tur, TurklOgOnden seref duyor. Tek ulus vordir da Turk ulusudur» ninniler! sOrekli 010maz. Bu, klmsey! uyutmuyor ortik. Kitleler sornurqecl devletin kendilerine onerdigi miskinlikten, uvusuktukton kurtu/ma sOree/erini hlzlandlrdJklan, somOrgecilerin kencuerinden istedigi korkuyu Ozerlerinden otnklorr zaman, bu suree buyuk bir yogun/uk kozoncccktrr. (44) Bu suree nosn geli~ir?' lste, biz diyoruz kl, bir lider, «QzgOrlOkeOdemokrosi» Odl oltmdo Foslzm'ln tohumlonm ekmektedir. 0, «Dogu»ya «gOleryuzle» gldecegim diyor. Yotruz, O'nun gOlervuzle gitmesi «Dogu» holkrmn koyun surOieri gibi kolav ldore edilebilmesine baghdlr. S6mOrge polltlkolorrnc boyun egmesine baglldlr. Biz divoruz kl, «gulervuzle» gltmesi nesnel olorok rnumkun degildir. COnkO, Kurt ulusu do, DOnya, Orto-Dogu. KOrdiston konumunda kendi ulusal sorunlannm bilincine buyOk btr hrzlo ulosmoktodrr, KOrdiston sorununu zaman ve mekan boyutu lclnde ele almoda bOyOk bir vetenece ulosrnoktodrr. BOtUn bunion CHP ile srkr-ftki lltskller lcinde olan TOrk Solu'nun ve Turk «Sosyalisb Hareketinin cok iyi kavraromost gerekir. KOrdistan Gzerindeki somurqeci polltlko sGrdGriildOgO surece TOrkiye'deki siyosal iktidann vcprsi, daima ontl-demokrotlk olocoktrr. CHP'nin Sosvalist enternasyonai 1Ie butiinlesrneve cohsmasr, cntl-demokrotlk nltel1g1 degi~tirmez. Zaten Sosyal1st Enternosyonol ile butunlesme. O'nun KOrdistan Ozerindeki sornurqeci evlernle-

btetmde talep ettigi zaman CHP ve Genel Boskcru

rinl dOnyanm ilerici kamu oyundan gizlemek lcln dO~unOI·

rnustur,

Dikkat edilirse, 1969 seclmlerlnde de CHP vovmlodr91 Secim BiJdirgesinde bu tur sorunJara vine deginmekte~ dir. (45) Yotrnz. 1973'Ierden sonra sorun kendisini daho yogun bir sekilde hissettirdigi lctn. «Hossos cevreler»e ve i:gili otekl cevrelere doho saglam garantiler vermek geregi ortaya cikrrustrr. Bunun lcln «srrursiz dOi?Once6zg0r10gu»nden tuzlo geri donOlmO~tOr. Bu hrzlo d6nu$On tek ornoct vordrr, Kurdiston sorununu tabu olorak tutmak .•• KOrdistan sorunu'na zaman ve mekon boyutlon icinde yaklo$maYI engellemek. Sorunu dcrmo tehllke olarok g6stermek, fakat ne oldugunu kati surette oniotmamak ve onlottrrmomok. VlQinlon bu konuda btlincsta brrokmok, Bunu CHP Genel Boskoru BOient Ecevit ocrk cork s6ylUyor. CHP Genel Boskcm 1976 Yill Hozlran oymda Milliyet Gazetesi Genel Yaym MOdOrOAbdi lpekcl ile yaptlgl uzun ,sohbette (46) bu hususu ocikco belirtmektedir; Ecevit ~6y~ Ie dlvor: «... Biz her ne kadar srrursiz dusunce 6zg0rlOgG istiyorsak do, bu demek degildir ki, Olkemizi b61mek tsteyenlere de bu dusunce ozgurlugOnu tomvohm. Bu bir dusunce 6zg0rlOgO degildir. Bence bir milleti, blr devleti, blr OJkeyi b6Jmek istemenin, dusunce 6zg0r~ lOgO ile iII~kisi voktur, Biz iktldora gelip yasalarda tstedigimiz degi~lklikleri yopsak bile bu tOrlO b6/OcO okrmtor benlm gozumde sue olmoya devom edecektlr ... Elbette, bovlelertne kcrst Anayaso ve yosa Sl·
(45) lnsanca (46) Ecevit'in bir dilzen kurmak aerklamalan, (Abdi i!rin Halktan lpekci yetki istiyoruz, Miltiyet, CHP'nin 28 Ha-

(44) Sornurgeci devletler. somiirgeiercc',;: halklardan daima kendilerinden korkmalannt talep ederler. Cezayir ulusal kurtulusculanndan ve ayru zarnanda savasm teorlsini yapanlurdan biri olan Fanon, ~oyle diyor : «SomUrge ulusun bir ferdi, sornlirgecilere ilk kursunu slktlgl zaman, ilk once kendi icmdeki kole ki~i1igini, korkak ki~iligini ol~ di.irUr. Yeniden dogar, ~agda~la~lr •.

diizen degi~ikligi programi,

Ulusal Basunevi Ankara, ile sohbet)

1969, ss, 45-56.

ziran - 5 Temmuz 1976.

104

105

rurlon lclnde her" tedbiri almok devletin g6revidir. 8iM zim bu konuda hicbir itirozrmrz olrnoz.» (47) CHP Genel Bcskcru BOIent Ecevit'in tutumu gayet cciknr. Bu, g6nJ~mesi ile s6mOrgeci ve onti-demokratik nlteliqlnl ocikco ortaya kovmoktodrr. Suleyrncn Demirel, Turhan Feyzioglu gibi llderler dusunce ozgOrl090ne kar~1 crkorken bosko gerekeeler mi lIeri suruvorlor? Halklaro 6zgurluk otrnovocokur. CunkO, Bulent Ecevlt'in dO~OndOgOdOzen sormrrqect, rrkcr ve cntl-dernokrctlktlr, Boyle bir dOzende halklann 6zg0riUgOne dusmon 01mak son derece dogaldrT. Boyle bir dOzende holklann OZgOr degiJ kole olmolon istenir. CHP Genel Boskcm, Turkive'ntn llerlcl kamuoyu Ozerindeki etkinligini korumak lcln, halklann ozgOrlOgO tcln mOcadele edenleri emperyalizmin ajanlan, krskrrtrc: cjonton otorok suclomnktodrr. Bunu yaM parken partisinin emperyalist OniteJerla kurdugu saglam iIi$kileri gizlemeye eah9trgrm ve bunda do boson Soglodrglm yukanda ifode etmlstlk. $imdi, herkesi ktskutrctltklo suclovon bir parti genel boskcmrun kendi partisinin genelik kollanrun hazlrladlgr giz!i rapordan soz edelim. Bu rapora her ne kadar, «CHP Gencllk Kolfarrnrn GizH Raporwl denrntsse de, bir MiT rcporudur. Srkrybnetim Mahkemelerini soruk, tamk, avukot veya dinleyici olarak izleme olanagmr bulonlor bunun bir MiT roparu olduqunu hemen kovrcnustcrdrr. (48) Bu rapordo: «... 1. 2. 3. 4. Turkiye lscl Partisl (TiP) TOrkiye Sosyalist i$ci Partisi (TSiPj Sosyalist Parti (SP) TOrkiye Emekci Partisi (TEP)

5. TOrkiye Blrlik Partisi (TBP) 6. Vatan Partisi (VP) 1. TOrkiye Komunlst Partisl (TKP) 2. Turkiye Marksist-Leninist (Maoeu) 3. TOrkiye HaJk Kurtulus Purtisl-Cephesl (THKP-C) 4. Turkiya Hark Kurtulue Ordusu (THKO) 5. Aydmllk Grubu 6. Turkiye ihtilolei i$Ci KoylO Ordusu (TiKKO) 7. Devrimei Demakratik KOltOr Dernekleri (DDKDJ 8. Trocklstter '9. Devrimei Genclik Birlikleri (DGB) :I gibi orgOtler hokkmdo bllql verllmlsttr. Jurnouemeter yapllmli?tlr. Bu orgOtlerin egilimleri, kimlerle lllskl halinde olduklan tc ve dl$boglantrlan vs ... cnlotrlrnoktcdrr. (49) Bu gizll ropordn Davrimei Demokrotlk Ktilt(i:r Dernek- , leri hokkrnda sunlor sbylenmektedir: «." DDKD eskl Devrimei 009U KGlWr Oeaklarrnm devorru otorck kurutmus olon bir 6rgOttOr. Bir krsnu Leninist olduklonnr sovleseler bile, tamel dovolannda sasyallstliktan once $oven Milliyetcidirler. Aralarmdo once Sosyalizmin kurulmost tcln mOeadele etrnenin gerektigini sovlevenler olcblltr orne, etkinliklerinin fozla aldugu sbylenemez. 6zellikle D09Ulu geneler arasmda son dereee etkindirler. Bu kestrntn Ankaro'do dOzenledikleri bir mitingte sovledlklert slagonlar cnlomlrdrr: Baglmslz KOrdistan, Kurdara Azadi-KOrtlere QzgOrIOk Oogu sorunu ile ilgili olarak ... gruplann hemen hemen hepsl «Kurt»lerin varhgl ko(49) CHP O ....."lik Kollanmn Gizli Raporu,
Vatall,

(47) Ecevit'in aciklamalan, Milllyet, 29 Haziran 1976. (48) eHP Genclik Kollarrrun Gizli Raporu, Varan, 24 Mayrs _ 30 MaYIS 1976; Ayrsca bk. 0 tarihlere ait oteki gazeteler, Tercilman vs ...

29 Haziran

1976.

106

107

nusunda goru!? birligindedirJer. Yctmz Tip, rsl=, SP «Kurt hclkmdon», Maocular tse, KOrt ulusundon bahsetrnektedlrler. TiP'in Oogu halkl ile ilgilJ ccrkhk kozonrms bir siyaseti yoktur. «Holklcr» sozcugu Tip tcrofmdan en czmdcn bugGn loin kuttomtmoktcdrr. rslr. bagnaz bir blclrnde «toslzme nthovet-noiklcro hurrivet» slogamm soyleyebilmektedir. «Cepheci»ler bugun rcln Halklann OzgurlugO sloganmm mevcut lktidara hizmet anlamma gelebileceglni, bugOn lcln kuliamlmosmm erken olduqunu sovlemektedlrter, OOKO ise, Cel?itli yaymlan yoluyJa, bagnaz btclrnde Barzani hareketinin hokhlrk ve gecerliligini korntlcmoktcd.r, Belclko ve isvec'teki bozi orgutferfe lllsklIi olduklon sovlenmektedtr, TiP'in ve bir krsim OOKO' cllerln ternsll ettlklerl du!?unce «Sosyalist KurtcOluk» Maocularm ve bir krsun millyetci KOrtcGlerin lzledtkferi siyaset ise, «Milliyetei Kurtculuk» olcrok odlnndmlmoktcdrr. Cunku ,adl gecen bu grupiar Kurt hotkrnm otesinde KGrt ulusunun varllgrnr savunmakta; «biz once Turk, sonra da Amerikan emperyoJizmi torafmdon eziliyoruz. 0 halde muccdetemm ikisine ker!?1da vuruteceqlz» demektedirler. Burada beltrtmek gerekir ki, su anda ortaya kovmosolor bile, Mooeuler ve OOKO'ciler gibi aynhkCI hareket yanllsl 01mayaniardan bir bolurnu de Oogu'da ozerkltk ya da federatif bir voprdcn voncdrrtor ... Mao'cular holk sovcsi tezleri nedeni lie KOrt davasma bir orcc olorok sonlrmstordrr. Cepheciler Oniversitelerde etkinliklerini bOyOk olcOde Oogulu genelerin mtlltnnuklnrr sayesinde sagladlklan lcln blr oroc olorck KOrt genclerini kullcnmoktodrrlor. BOtOn bu gruplar lclnde yalmzco Tip son derece ihtiyath bir tutum lzlemektedlr.»
(50)

Bu raporun MiT Raporu oldugunu belirten blrcok ozellikleri yanmda temel bir ozellIgi vordir. 0 da sudur, butun MiT raporJannda oldugu gibi, bu raporda do Kurt halkmm varhgl kabul edttmlstlr, Bu da MiTin CHP Ozerindeki kesln etkinliglnl ve denetlmlnl gostermektedir. Bu raporda KGrt devrimcileri ve demokrot ovdmton !?ovenlikle suclcnmoktodrr. Demek ki, KOrt utusunu, dili lie, tarihl lie, kOltOrO Ue, ekonomik voprsi ile, tUmOyle ortadan kctdumovo ,onu koteleetlrrneve cchsonlcr, ki$iliksiz, onursuz tutmaya oohsunlur «6zg0rIOkcO» fakat, bu emperyalist ve somurqecl politikolara kors: varhk mOcadelesl voponlor, bu emperyalist-somurgeci poltikalara korst direnenler soven olacak .•. Blr, MiT raporundo do bundan doha boskost denemezdi. Yukanda sozurui eUigimiz 9 Haziran 1976 tarihli televlzyon haberlerinde BOlent Ecevlt, bu roporun muhtevcsrru tcsvlp eden, bilgisi dahilinde hazlrlandlgl izlenimini veren btr konusrno voprrustrr. Zaten, Genel BOl?kondan hobersiz bu tOr raporlann noztrlonmosr da rnumkun degildir. Nitekim, bu raporun aClklanmasmdan va Genel Bal?kan Ecevit'in kll?klrtmolanndan sonra Devrlmcl Demokratik KOltOr Derneklerinin Ankara'daki kurucu ve Oyeleri ile, Dogu'nun cesltli vertertndekl Oevrimci KUltUr ve oovcmsmo Oerneklerinin kurucu ve Oyeleri tutuklcnmrslordrr. Tutuklananlar CHP'nin bu krskrrtrci tcvnru mahkeme huzurunda ifade etmlslerdlr. Ankara Devrimci Demokratlk KultOr Dernegi kurucu ve Oyereri Ankara kopoh cezaevinden raporu protesto eden bir bildiriyi basma ccrktorrualcrdrr. (51) BOnyesinde bu tur lliskllerl her zaman muhafaza etrnls CHP'nin Kurt devrimcilerinl, demokratlanm kll?klrtlclhkl0 suclcrnoSl, gercekten ibret vericidir. . Yukanda bu raporun osnndo bir MIT raporu oldugu(51) Cumhuriyet, 10 Haziran 1976, s. 9.

(50) CHP Genclik Kollannm Gizli Raporu, Vatan, 29 MaYIS 1976.

108

109

nu, bOtOn MiT raporlarmda oldugu gibi KOrt halkmm varIrgrnrn kabul edildigini bellrtrnlstlk. Zira TOrkiye'de Kernolist BOrokrasi, Etkili Cevreler, kapalr kcptlor arkasmda giz[i raporiarda bunu her zoman bellttrnlslerdtr. TOrkiye'de Kurt sorunu CHP tcln her zaman onernll bir sorun 01 mustur, Bu konuda Parti Genel Bnskcru ile Genclik Kcllcnrun birbirlerine ters tutumtor benimsemelerj mumkun degildir. Doha yukorrlorda cesltf kereler, belirttik ki, CHP Genel Boskoru, KOrt ulusunun varlrgrnl, hiebir zaman kabul etmemtsttr. Halbuki. adr geeen raporda, «KOrt geneleri» gibi ibareler kullcrutorck Kurt halkrnrn varIIgr kabul edilmektedir. lste biz, diyoruz ki, genel boskon ile genelik 6rgOtieri arasrnda onernll bir konuda bovleslne bir celtsrne olamaz. Dolovrsrvto, rapor MiT tarofrndan hazirlonrms ve CHP Genelik Kollan araeJligr Ue kamuoyuna duvurulmustur. Bu bakrmdan CHP. Gizf Raporun CHP gorO:;;OnO cksettirmedldlnl ocrklornck zorunda kclrmstrr, (52) Bu bovledlr ama, MiT'in Parti Ozerindeki etkinligi de ortayo cikrmstrr Bu gizli roper samldrgr gibi bir kaza sonueunda do basrn tcronndon ele gecirUmi:;; degildir. Bosma bizzat SIZdmlmrstrr, Bu srzdrrmorun cmocr, Minn CHP ile sikr-ftkrIrgim ispot etmek, sol gruplarla, KOrt utusol demokratik hareketi ile CHP orosmdo kesin bir mesote oldugunu gosterrnektlr, Nitekim, TOrk Solundaki ce:;;itli orgOtler hokkrndajurnall~me yapan bu gizli rapor, soldo tepki ile kcrsrlcnrmstrr. lste, bu raporun aerklanmasrndan bir kcc gOn sonra CHP Genel Boskom MilJiyet Gazetesi Genel Yayrn MOdOrO Abdi lpekcl lle vine yukanlarda s6z0 edilen geni:;; gorusrneslnl yap mist: r. Bu uzun gorO:;;mede, gizli rapor uzertnde hie goru:;;Olmemesi ilginctir. Fakat. bu gor09mede.
(52) Cumhuriyet, 5 Haziran 1976.

BUlent Ecevit, srnrrstz dO:;;OnceozgOrlOgOnOvine savundugunu, sadeee, halklarrn ozgOrlOgOnOisteyenlere korsi bunun hicblr zaman sovunulcmrvocoqnu belirterek, Turk solu ve Turk sosvollst hareketi korsrsmdo Vine mesruivetlnl korumaya cchsrmsnr. lste burada, Turk soluno ve sosvolist hareketine duson onemli blr gbrev vordrr. SbmOrgeeiligi ve rrkerllgl ile bvOnen bu lideri, kitleler onunde deslfre etmek. Ozgurl0kcO demokrasi g6rO~iinO perde ederek, rrkci. somuruecl bir dusunce ve eylem yaplSlna sahip oldugunu ocrktcmck. Bunun do blriclk yelu, KOrqistan sorununa bilimsel yollarla yakla:;;maktlr. Tabulan kirmok ve sorunu zaman va mekan boyutlarr lclnde ele olmcktrr. Sorun, zaman ve mekan boyutlarr lclnde ele allndlgl zaman, biitOn maskeler dusecek, maskelerin gizledigi clrktnttkler birer birer ortayo crkccoktir. Halk yrgrnlan ile organik baglar oneak bu vottorto kurulabilir. MHP, Tiirkiye'de Irkelirgm, somurqeclligin esos odok noktalarrnr gizleyen bir paravana olarak ele chnmornchdrr. Turk solu bunun gerisindeki CHP rrkcrhgmr ve sbmOrgeclfigini desltre etmek zorundadrr. KOrt ulusal demokratik mOeadelesinin sofrnda ver olcnlor, BOlent Ecevlt ve benzerleri tarafrndan emperyalizmin oyununa gelmekle suclonmoktodrr. Bu, bilimsel blr bokis degildir. Emperyalizm ve sbmOrgeeilik, Kurt ulusol demokratik hareketini, otekl devrimei horeketlerden teerit cmocuu tcstr, Soruna bilimsel bir bokrs sunu gerektirir: Emperyalizm, herhangl bir iilkeyi ve 0 Olke Ozerindeki vosovon ulusu pcrcolormssc, bundan cikorlcn vordrr. Bunu kendi crkarlarr lcln voprmstrr. Lozon emperyalist bolOsurnunde, KOrdistan bblu:;;OlmO:;;, Ort ulusu purcolonmrsK nr. Dbrt devletin slvosl otoritesi (lnqtltere, Fransa, TOrkiye, iran) rnusterek slvcsl ve askeri eylemleri ile bunu gerceklestlrmlslerdir. Kurdistan Ozerinde bol ve ybnet politikasr uygulayon emperyolist devletler, Kemolistlere de bo111

110

Zl imtiyazlar vererek, onIon da politikalanna ortak etrnlslerdir. Emperyalizm, Kurdlstcn'i boterken, elbette bir huzursuzluqu do plcnlcrmsnr. Zira, ulusal haklan ve demokroti~ hoklon gospedilmi~, dogal kaynoklan yagmolonml~ K.~rt ul~s~nun bu.~a sohip olmok lcln mOcodele edecegi supheslzdlr, Su suree lcerlslnde emperyalizmin parealonmrs olon bu klsll~nlardan birini otekine kors: kuuonmcsi bile mOmkOndOr. Iste, KOrdistan meselesinde emperyalizm faktorO buroda durur. Ve Kemalistler 1919'dan beri KOrdistan'dan pay alabilmek lcln jngiliz ve FranSlz emperyaliZm! ile tem~s ororrus ve bu omoclonru gereekle~tirmi~lerdlr: ~albukl gereekten anti-emperyalist bir kurtulus hareketintn emperyalizmin bu tOr tovtzlerlne kati surette iltifat ~tmemesi, kesin olorok uluslann e!?itligi dusunoe ve evlemlnden hareket etmesi gerekirdi. BOIent Ecevit gibi, bilincll bir somurqe polrtlkcsr uygulayanlor, TOrk solu ve TOrk «Sosyalist» hareketi Kurd~~tan sorununu zaman ve mekan boyutu icerlstnde yani, bltlmsel olarak ele almodlgl lcln, bu temel ili9kiyi daima gozden uzak tutrnustur. Diyarbekir'dekl srkrvonetlm durusmclcn ve dono sonra meydana gelen olaylar ise, KOrt devrlmcilerlnln, Kurt demokrotlonmn, yurtseverlerinin ve milliyeteilerinin hlzll v~. yogun bir sekude bilinelenmelerine neden olmustur, Kurt solunda mevcut, niceliksel dusunce birikimi, nitelik donu90mOne ugraml9tlr. KOrtler, somOrgecilik kavramma ulcsnuslcrdrr. DOnya ve Orto-Doqu konumlannda KOrdistcn'rn ve KOrt ulusunun statOsO konusunda gecerli ve saglam bilgiler edlnrnislerdtr, Kurdistan'daki bu uyanmo bosto rnllltortst-somurqecl burluvozlvl. onlann KOrdistan'daki yerli ojcnlcnru ve bunlonn gerisindeki emperyalizmi tedirgin etmlstir, Bunun Ozerine bosto CHP olmak uzere, somurqecl-rnilltorlst burjuvazinin sozculen olan siyasi par112

tiler, KOrt ulusal demokratik hareketine korsi ~iddetli bir kampanyaya giri9mi9lerdir. Bunlonn TOrkiye'deki sozculeri de 0 kodar coktur kl.,; Amae cork, KOrt utuscl demokrotik hareketinin otekl devrimci okrm ve hareketlerden teentini soglomak. Bunda boscnh olmcdrklon do soylenemez. Su eylemlerin sonucu nedir? Sonue: 1923'teki Lozon emperyalist bol09umOnu onaylamak1lr. BugOn, Turk solu, kendi militarist-somOrgeci burjuvazisi tte bir1ikte halO KOrdistan Ozerindeki bu emperyalist boH.i90mOonaylama noktasmdodlr. 1923'teki emperyolist bolu~OmO onaylayonlonn, 1976'larda, «Vatal1lmlZ, milletimiz botunuvor. emperyauzm .bol ve yonet politikasl uygUIUY0f)l demeleri, gUiOnetur. [nondmci degildir. 1923'te, KOrdistan'm bol~nOp-parcolanmosma ses elkarmoyanlann, bu eyleme, lngiliz ve Franslz emperyalistleri ile birlikte lstlrck etmts Kemalistleri hiebir zaman ele9tirmemi~ olanlann, 1976'Iarda kendi somOrgeci buriuvazisi ile birlikte Kurt utusol demokratik horeketlne korst tcvrr almalan ibret vericidir. Bu tovrr ctrnornn en keskin "Morksist-Leninist soz ve teorilerle voprlmrs olmcsi htcbir gey degi9tirmez. lste, butOn. bu. ~akm?alann onune, bUim vontemt kullol1llarok geelleblhr. Turk «Sosyalist» hareketi, bilim yontemlni kullanmadlQl, KOrdistan sorununu zcrnon ve mekan boyutu ieerisinde ele almad.gl sOrece «kendb somOrgeci-militarist buriuvazisinin goru~lerinden baglmslz bir gorO~e ve d09unceye sahip olomoz. Ki~ilerin veya orgOtlerin, zaman ve mekan ko~ullanndo degi!?miyecegi dive bir kurot yoktur. Degi9meleri mOmkimdur. BugOnkO kosuuordo CHP'nin ve Genel Ba9kamnm gorOnumO bu. Billm dl~I, bilimin ge1i~mesine engel 01mok lcln de «tabu»lora Slkl-Slklya snnlrms bir Genel Ba~ken ve bir OrgOt. $unu do belirtelim kl, ki9i1erin veya orgOtlerin bilinci blr bOtOndOr.,Herhangi blr soruno, bilimsel tovirto yakla~113

most, bosko sorunlara bilimsel o!mayan yollarla vcklosrnosi soz konusu olamaz. Ornegin: tlzlktekl blrteslk kepler slstemlni ele olchm. Kabm bir taratmdan doldurulan su, butun kesimlerinde estt derecede yukselir. Herhangi bir kesimde suyun yukselmeslne engel olunomoz. inson, dusuncesl de b6yledir. «Kurt sorunu norte olmak uzere 01gulara bifimsel vonden bckihvor», denemez. Cunku, Kurt sorunu da olgular butunu tcerlstndedlr. Kurt sorununun tabu olarak tnrokrlmosr. otekl sorunJora blllmsel yaklalllrru do enge/ler.

KORTLERiN MECBURi iSKANI

114

MECBURi iSKAN OLGUSUNA NASIL BAKILDI?

Cumhuriyetin ilanrndan bert, TOrkiye'de, gelil;>mekte. etklnligini vrldcn Vila crttrrmoktc olen bir kcpltcttst ilh;>kiler sisteminin yanmda feodal. yon-feodal veya prekapitalist gibi cesltu adlarla belirtilen lltskilertn de varhgml sOrdOrdugu ifade edilmi~tir. ilkel, geri, «cag-dl~l» oiarak bellrtllen bu i[i~ki1erin «D09U Anadolu Bolgesi»nde, kapitalist ilil?kilerin de TOrkiye'nin otekl bolgelerinde varhglnr sOrdOrdOgOde isrorto beurtttmtsttr. Vine bunun gibi Ataturk devrinde, bu. geri. «cag-dl$l» llkel uretlrn ilh;>kileri ile mucocele edildigi, toplumu demokrcttcstrrmck tctn her tUrlO coborun harcand]QI srk srk sovlenmts ve yazllmll?tlr, Bununlo beraber, bu geri uretlm iIt~kilerini cumhuriyete ve inkiloplaro kar$] direndigi ve vorhgml si.irdOrdOgOIddialon her zaman vurqulcnnustrr, Ce$ltli zamanlarda ve ce$itli 117

verterde

yaymlanan vozdordo va kitaplarda germek ve izlemek mOmkOndOr. (1)

bu iddialan

I. iSKAN KANUNU HAKKINDA

GORO$LER VE ELE$TiRiLER

Bu vovmlordo, merkezl otorltentn, «Oogu» belgesi lle ugra9masl daha cok siruf mOcadelesi gibi gesterilmeye cohsumcktccrr, Bu cntovrstoro gore, 19-24'lerden sonraki Oogu isyanlanmn yani, KOrt direnmelerinin temelinde feodaJizmin gefi9mekte olon Oretim iIi~kiJerine, kcpltollstlesmeye, rnodernlesrneve korsr 0lU9U vcrdrr, Vine bu anlavrsloro gore, zaman zaman toprnk reformu yapma ihtiya· CI bellrrnistlr. Cumhuriyet Halk Frrkosr Genel Bcsknm ve Cumhurreisi Gazi Mustafa Kemal ve devletin ve hOkOme(1) Bu yaymlann

. daha sonra gelen yetki1ileri bu ihtiyaci oesltll zamon~ ~~~dave ce9itll yerlerde belirtmi~lerdir. 1~34 Ylhnda kabbul " "rlu"g-e konutcn 2510 sovth Iskan Kanunu u edilen ve yuru K esas ihtiyaca cevap vermek iCi~ yaPI~~I~~\ak ~~~i~~netmek, omocmrn o9iretleri yerle9tlrmek p k kolayllklar muhacirleri yerle9tirmek ve t~pr?k veretre ak dog itmck ., k Id ~u topruksiz koylulere opr " gosterme 0 ug '. 'I 'I lll olorok, Orotducu lddio edilmekted:~. Bu kon~ I e ~ gliAl SARC 1934 _.. 0 d' orvus Profesor Doktor umer eo: . neqrn: r In _. 5" Siyaseti lstmll kttoYllmda yaYlnlodlgl, Ziraat ve anayn brndc sovte dlvor:
v

A-

Ord. Prof, Dr. Orner Cel61 SARC:

onemlilerinden bazrlarrrn ~oyle stralamak miimkfindiir, Ismail Hiisrev, Tlirkiye'de Kay lktisadiyatt, Kardo mecmnasi nesriyau, Istanbul, 1934, 5$. 152·203; Hasan Re~it TAN KUT, Kay. lerimiz bugiin nasi ldi 1', diin nasildi, yarm nastl olmaltdtr, Istanbul, 1939, ss, 18-41; Ali KEMAU, Erzincan Tarihi, Resimli Ay Mat· baasr, tstanbul 1932, S5, Il7·20S; Sevket Siireyya AYDEMIR, Tek Adam Mustafa Kemal, CHt; 3, 1922-1938, Remzi Kitabevi, Istanbul 1965, 88. 215-238; Sevket SUreyya AYDEMtR, lkinci Adam Ismet lnoni), 1. cilt, 1884-1938, Remzi Kitabevi, Istanbul 1966, 5$. 299318; Dogan AVCIOCLU, Tiirkiye'nin Diizeni-Diin, Bugiin, Yann. Cilt : 2, Cern Yayinevi, Istanbul 1974, 5S. 1136-1140; Dogan A VCJ~ OCLU, Milli Kurtulus Tarihi 1838'den 1915'e. ii~iincU kitap, Istanbul 1974, ss. 1332-1340; Ismail Cern, Tiirkiye'de Geri Kalml$!lgm Tarihl, 4, basks, Cern Yayinevi, Istanbul 1974, SS. 502-511; Behice BORAN, Tiirkiy« ve Sosyalizm Sorunlart, ikinci bash, Tekin Yaymevi, Istanbul 1970, ss, 183 ·194; Taner TtMUR, Turk Devrimi ve Sonrast 1919-1946, Dogan Yaymevi, Ankara 1971, S5, 83-94,

14 hoziran 1934 tarihli iskon Konunu TOrk isko~ ~i'~setinin bir donum noktaslnl, daha dogrusu hak~kiYtskon siyosetinln ternelini ve ba~langlcm' teskll der $irndiye kadar geli91g0zel ve plonslz otorok yoe I n lskcn lsleri bu konunto skonormk. sosyal ve ~:u~al gayeler gozeten suurlu btr siyasetln cercevesine girmektedir». (2)

ore. Prof. Dr, Orner Celal SARC, doho sonra Kanu·

nun amaclannl 90yle slralarnaktadlr: . 1 _ Memlekette Turk KOltlirOne bag-Ii muhcctr«... I " temin etmek ve nOfusu crttumok. ter ge mestru I . 'co 2 _ Ekonomik, ulusal ve oskerl ..sebep enn I ~ .. memleket dahilinde nufusun yaYlfl9 batma gore,

'n1

degifjtirmek, T" k KultUrlO nutusu a) Bazl yerlerde ur sif etrnek,

tek-

---------, •• Sf aseti (Zirai ve Smai lkti· (2) t>mer Celal SAR~;, Zlraa~ ve re~ Mektebi Talebe Cemiyeti Istanbul Yiiksek Iktisat e Lea sat,) Akd Matbaasl istanbul 1934 S. 102. Ne~riyatl NO; 65 ra~ ,

vsanj.u

118

119

b) Turk KOItliruna bag" naklederek. bunion temsil evlemok,

a/mayan nufusu Turk KulWrOne iyi topraklardan orta topraklardan 0$091 topraklardan

en cok 15 20

en az 10 15 20

c) Dar, vevo fena toprakrarda bulunan ve geerm vasltalanndon mohrum olen k" leri vcso aVy YII?ve slhhat I?artran elverlsj] Verlere nakJetmek, Y 3A:;:iretJeri yerJel?tirmek,

30

Ziraatte isk6n edilecek nafusa b' yaprllr, EzcOmJetoprck cltt h Ireok vardlmlor tr, tohumluk h ,ayvom, alat ve edcvo. , a ir ve somanllk vevo veri 'I' de; 17) Avnco h"k" , ven rr, (madu umetee venlen tali mota g" pI yaprlmasl lein mar ore, vo(Madde' 18) Yerud zeme veya para veruebutr, , ru en kurulan vey I koylere orta moh olarak mevcu .. a can andrnlan vccmo veti:;:en mektep corm k ..t nufusun ortak ihtlzor h " oy odosr, karakol po • orman ve mezarllk yerler] otl k ,man konunu hak" I ',. ,a , suvat ve orvcclorc lozun urn en lernde baltolrk ve bal?ka ihti19). gelen yerler paraSlz blrakrhr (Madde: Tevflz edilecek (d ~ t I ~.. d agl I acak) arazinin bOyOklgu ekor (1/10 hektor) ofor ck $oyJedir: ua) iki nOfuslu bir ai/eye: en cok ivi topraklordan orto toproklardan 0$091 topraklardon
45

fsk6n edilenlerden. tahsil gormu$ olcnloro, tohsillerinin derecelenne gore dono tozto toprok tevfiz olunur. (3) Yerlestlrtlenlere verilen mallann bir krsrru parol! blr krsrm porusrzdrr. MOtedaviJ sermoye, ziroot alat ve edavatr, hayvanlar. kurumlar ve araba tokrmlon, tohumluklor porcsrz verilir. (Madde: 25) TUrk KUltOr10 nOfusun yogunlugu lstenilen rnmnkolcro verlestlrilenlere veri/en toprak ve yapllan yapllar do po rsrzdir. Halbuki bu mrnnkulcnn hortclne verlestlruenlere verilecek vcpuor ve topraklar borclonmcvo tobldlr, [o h,;leri Bokam $Okru KAVA, rnecllsln 11 tssrtn evvel 1934 torihindeki toptcnnsmdo, 0 zomono kodar gelen muhocirlere devlet oroztslnden toprok verilebildigini, fokat yeni geleceklere toprok bulmonm onemli bir mesele olduqunu sovlernlstir. (4) ie i$leri Bakom $OkrO Kayo, biroz once bohsedUen sovlevlnde bu clhetl teylt etrntstir.. Muhacirler ve isk6n edi1enler yerle:;:tirildikleri yerde en oz 10 YII mOddetJe oturmoya mecburdurlcr (mcdde : 29). Konun mernlekete .gelecek Turk kOltOtlU muhocirlere bOyUk kolayhklar gostermektedir. Posoportlon vlze horcmdcn, beraberlerinde getirdikleri zoti e$yo, tohumlar, ve hayvonlor ,gumrOk resminden mu(3) Orner Celal SARC, a.g.e. ss, 102-103. (4) Orner CeliJ.] SARC, a.g.e. ss, 103·104.

en oz

60 90

30 45 60

b) ikiden ~~zra her nOtus lcin O$ogldoki rmkterror Ilove edillr : 120

121

ottrr, Yerlestirildiklerl mmnkovo gore iskOn torihlnden Ge veya bes YII lclnde toprak. vopr, kozonc ve yol vergilerinden lsnsno edtlmlsterdtr. Askerlik hususundo kendllertne koloyllklor gosterilmi~tir. Ayn~ co muhacirlerin bOtOn noknve masraflan hOkOmet torafmdan odenir, TGrkiye'ye geldikleri veya kotdikIan torihten lskonlcnru takip eden senenin nlhovetine kadar do. yatacaklan, vlvecektert, giyecekleri. vokacaklon. tedovtlerl hukumetce verilir. (Modde 15) (5)

uzerinde

devlet eli ue lslemek»

imkonian ongormek~

tedir. Gocebeieri yerle:;;tirmekie .ort.a cago cit bir rnuessese ilga edumls olocoktrr. to lsleri Boka",'nm 14 haziran 1934 te, meclisteki beyanotma gore msrnlekettmtzde blr milyondan fazla yon yohut dorm! goeer vordrr. ic 1$leri bokoru 11. te$rinevvel'deki soyievin~ de, Avrupa'da blr nOfusun lskcru 5.000 liraya mal 01dugu hoide, blzde 100 lirayo yapllabildigini s6ylemi$tir.» (6) Yeni iskon kanunumuzda, Avrupo memieketlerinde yapllan isk6nlarda muhim bir rol oynayan memleket dahilindeki toprakslz koylGleri topraklanoirmck cihetine temas edilmedigl gorOIOr... Fakat TGrkiye'de toprakslz koylOlere arazi verilmesi hakkmdo mevzuat yok degidlir. Ornegin; 1504 numeral! «$ark Mlntlkalan Dohilinde Muhtoc Cifteilere Dagltltccok Araziye Dair Kanun», bOyuk Ciftliklerln croztslnden koylO, nslret etrcdi, goeebe ve muhacirlere orozl dagltlmlna musoade etmi$ ve bu kanunun hukmu 14. 6. 1934 tarihli tefsirle diger mmtlkalara da tesmll edilmi~tir.» (7) Ord. Prof. Dr. Orner eelal SARC'm 2510 saYl1I iskan Kanunu nckkmoo soyledikleri bunter. Burado, iktisat Ord. ProfesorGnun, iskon Kanunu lle ilgi1i olarak getirdigi tahljllerin bilimsel blr oz ta!i'lmadlQim hemen belirteUm. CllnkO, OrdinaryOs Profesor lskcn Kanunu'nun buna iIi$~ kin olgulann yOzeydeki goruntGieri ile ugra$IYor. Kendi subjektif kamlanno gore, konun maddelerinin kab? blr tasvirini, entoumtm yaplyor. Holbuki. blltm olgulann yuzeydeki goruntOleri ue ugra!jmaz, bu, olgulara hayatiyet ve
(6) orner Celal BARC, a.g.e. ss, 106..107. (7) Orner Cela! BARC, a.g.e, ss. 107-108.

iskOn edileceklerin. iktisadi. ictlmcl, srhht vosrtlara ve scrtloro gore mGrettep yerleri tetkik etmek isk6na yarayacak toproklon orovip bulmak, rnuhccirlerin sevk sortlcnrn mOtola etmek gibi Islerle rnesqul olmok Ozere, lcislert Bakanllglndo. muhtelif bokanhklarca secilecek zotlardon mutesekkll bir komisyon kurulmustur. Kanunun. nOfusun memleket dahHindeki yaYlh~ $'"1 degi$tirmege motuf hukurnler! de, Turk lktlsodl ve KiHtOrO lctn feyizli neticeler verebilir. Oreyip turemek tmkcrunm krsith oldugu dar gecimli muhitlerdeki nOfusun, arazisi doho geni$ ve inki$of koabiJiyeti doho bOyOk alan mmtrkolordo toplomoklo, lktisndi refohm ortmcsi, uretimin cogolmosl temin edilebllir. BugOn inki$af koobiliyeti alan boz: orozl, mesete Van GolO ve havolisi tamamen bostur. isk6n kanunu'nun muoyyen unsurlonn Turk KOI~ tOrOne temsillne ait hukurnleri de aym ehemmiyeti hoizdir. Esbobr muclbe loyihasmda soylendigi gibi, Kanun «bOnyemizi korumok, saglamla~tlfmak, muteccnlslesttrmek ve milli horsrrmzo mucsrr medeniyete daha ziyade intibaklan motlup alan nOtus kutlelerl
(5) Ower Celil SARC, a.g.e. ss, 104-105.

122

123

conuhk veren temeldeki dinomikleri bulmaya cchsrr. Bu dinomiklere lllskln olgulan otekt olgularla olon iIi~kilerl ieind:, tc ve drs baglantllan tle kavramaya CalJ!i'lr. Ote yandan Ord. Prof. Dr. Omer Celdl SARC, nesnel gercegi ve gereek somutu isrorlo ve bllincle gizlemeye cohsivor. Bunun icln kanunun maddelerini tahlil etmeye 15. maddesinden itibaren bosnvor. Bu bokrmdcn kanunun maddelerini tahlildeki tutumu, tamamen sublekttt bir tutumdur. Kendi sublektlf kamlanna gore bir onlctrmdrr, 00laYlslyla bilimsel objektiflikten tam onlorru He uzcknr.

«Turk KOIturu'nun benimsetilmesi istenilen bir halk»tan soz etmektedir. Klmdir bu halk? adl nedir? dili nedir? kUltUrO nedir? Bu halka Turk kultuninun benimsetilmesi neden gerekiyor? Kendt oz diUni ve kOltOrOnO geli~tirmesinin mahsuru nedir? lknsct OrdlnaryOs Protesoru bu gibl sorulon ve bu sorulara Illskin olgulan rsrorlo ve blltncf bir sekllde gormemezlikten geliyor, duymamazhktan geliyor. Yozuonndo bu olgulara yer vermiyor. Daha dogrusu, tahlillerine bu olguian katmrvor, Onemli bir olqusol lllskller kategorisini blllncll bir !i'ekilde yok saydlgl, gormemezlikten geldigi, keyfi blr sekilde, otekt Ili!i'kilerden soyutladlgl, teerit ettigi lcln de yazilcn hlcbir zaman bilimsel bir bOtOnlOge vornnvor. insanlar, bczi olgulan veyo olgusal lllskllerl goremeyebilirier. Kavrayamayobilirler. Bu, goziemdeki bir yetersizllkten Ilerl gelebilir, Veya olgular crosmdoki iH9kileri. ili!i'kilerin temellndeki dinamikleri bOtOnsel bir sekuce goremeyebilir. ButOn bunlar bilimin Oretilmesi sOreeinde ole. gon olcvlordrr. COnkO, bu surectekt ki~i belirli bir zaman sonro gozleminin yetersizligini anlar veyo olgulann oteki olgulorla iIi~kisinl. bunlara conhhk veren temel dinomikleri daha dlkkatli bir seknde kavrayabillr .Boyleee muhtemel yonh911klar dOzeltilebilir. Fokat, Ord. Prof. Dr. Omer Celdl SARC'm durumu bu degil. lkttsot OrdinaryOs Profe124

Ord. Prof. Dr, Orner Celdl SARC,

soru dogrudan dogruyo bir olguyu, Kurt olgusunu rsrorto ve blllncll bir gekilde giz1emeve ve goz-ardl etmeye eoh~mcktodir. Bu do, onun billmsel bilgi Oretmediglni, Resmi ldeololl, vonl Kemalizmeereevesi icinde koup.onu dogrulama ve ovrne gayreti iclnde olduqunu gosterir. Ord. Prof. Dr. Orner CeWI SARC. Resmi ldeolollvl. yoni Kemalizmi bilimsel bir bilgi bOtUnO olarak gosterme gayreti lctndedtr. Yozdrklcn ile, bunu gereekle9tirmesi mumkun degildir. Zlra, olgulardan kaynaklanmayan, olgular oraCiligl ile denetlenemeyen hicblr onerrne bilimse1 olamaz. Temeldeki esos can ouci noktolan gizlemek, bu can ohcr olgulon gizleyen teferruat uzerlnde ise tozlcsi lie durmok biiimsel bir tutum olomaz. Ord, Prof. Dr. Orner Celdl SARC, voztsmm bir yerinde, Avrupa'da bir nilfusun tskdmrun 5.000 :iraya mol oldugunu, Turklve'de tse, 100 liraya yapliabildigini soytemisnr. Aradaki bu derin tcrkm nereden ilerl geldigini bilimin ociktomes: gerekir. Turk [skdn siyasetinin bu dereee mosrafSIZ olmosmm, bu dereee koloy yOrutOlmesinin Ozerinde durulmcsi gerekirdi. B-

Erdogon BA~AR

Ord. Prof. Dr. Orner Celdi SARC'm kltcbrrun bosun tarihi 1934. Bu Yllm son oylan. Bu konun uzerlnde doha sonraki Yillardo cesltll yorumlor vcpilmrs, goru!i'1er ilerl sOrOlmO$tlir. Bir tonesini ilgi eekiei bir kcrsncstrrmcvo 010nak sagladlQI lcin buroya aktarmakto yarar gorOyoruz. Bu voz: birineisinden 30 yll kcdcr sonra, 1963 te TOrkiye igei Partisi'nin yaym organ! olarok bilinen Sosyal Adalet dergisinde vovmlonrrusnr. Erdogan B090r'ln vozisr, «Tarih, Toprak Reformunu Hakll ve MOmkOn Killyor» bosIIgml tosiyor. (8) Erdogan BA~AR, ovru zamanda Sosyal
(8) Erdogan Basar, Tarih Toprak Reformunu Hakh ve Mtimkiin Kthyor, Sosyal Adalet, SaYI: 2, 26 Mart 1963, s, 7.

125

Adoret dergisinin sOrekli yozarlanndon biri (9) Erdogon BA$AR. «Tarlh, Toprok Reformunu Hakll ve. MOmkOn KIlIyor» ba~hkh vozismdo ~oyle demektedir: «... daha sonra 1926 $ark isyanr son undo cikonlon, 10 haziran 1927 tarih1i ve 1097 saYIII «Bazl E~hasln $ork Mmtlkosmdan Gorp ViJoyetlerine NakJine Dair Kanuo» gelir. Bu, «Bozi E~has» «$ark Crfi ldcre Mmtrkcs, ile, Bcyozit Vilayetlerinden 1400 kodar Eshos ve E~has ollelerl ile 8 osi ailesi ve mezkOr rmnnkolordoki aglr ceza mohkumlcnacrr. Bu kanunun 9. maddesine gore, nokledilenlerin terk ettlklerl crozt ve oroztve tobl olan binalor .vokit geJirleri hazineye intikal eder. Kanunun 1. maddesinde Idareye tcrunon nakil yetkisinin gerekcesl ociktonmokto, bu nakillerin, «idari, askeri ve lctlmcl nedenlere btnoen» voprlobtlecegi belirtilmektedlr. 13.6.1934 torlhll ve 2510 sovrh iskCin Konunu'nun 10. maddesi, bu kanunun daha geni~ hedefli oldugunu, bir lcttmol degi~ikligi de ongordugOnO ortaya kovmoktodtr. Bu madde ~6yledir: Madde 10 Konun, cslrete hukmu sohslvet tommoz. Bu hususto herhongibir hOkUm, vesiko ve ilama mUstenit 01so do torunrrus haklar kotdmlrmstrr, Aslret reisligi, beyligi, agallgl ve ~eyhligi ve bunlonn herhongi bir vesikoyo, veya gorgu ve gorenege mtisterut her tUrlO teskildt ve toazzuvlan koldmtmrstrr.
1963. s. 2.

Bu kanunun nesrlnden once herhangi bir hOkOm veya vesika ile veya 6rf ve adetle cstretlerln sohstyetierine veya onlora izatetle rets, bey, ago ve sevhlerine olt olarok tomnmrs, kcvrtsrz-scrtsrz butun gayn-menkuller devlete gecer. Cumhuriyetin devletcl blr tutumla sonovtlesme tecrUbelerine giri~tigi bir zomona rastlayan bu konun gorUldUgO gibi, gayet ocrk bir sekllde oslret hovat torzmo son vermeyi, osiret beylerlnin nOfuz ve hokimiyetini koldmnovi hedef tutmustur.» (10) Sosyol Adalet Dergisi yozon Erdogan BA$AR'm 2510 sOYIII iskon Kanunu hokkmdc s6yledikleri de bunlor. Arodan gecen 30 VII gibi uzun bir mOddete ragmen 2510 soYIII kanunun cnlotrmmdo hlcblr degl~iklik yok. Hatta, Konunun vopnmosrmn gercek nedeninin biraz doha biJincli olarok gizlenmesi vor, dlveblllriz, Devletin, sevhlerln, ogolonn, cslretlerln ve relslerlnln toproklanno et-kovmosi 010YI, toprok reformu cabolonna boslcnnus olarak g6sterilmek isteniyor. Sosyal-Adalet dergisl yazon Erdogan BA$AR ~6yle devam ediyor: «... 27 rncvrston sonra 19.10.1960 torih ve 105 saYl1i blr kanunlo 2510 sovrh konuna bon maddeler eklendl. Bu kanunun 1. maddesi, dlnl, his veya geleneklere olet etme veya vobonci ideolojilere alet etmek, veyo cebir veya slddet kullanmok suretiyle kurdugu nOtuzo dayanarak bolge hclkrru ezen, tedirgin eden, sornuren, haklonna tecavOz eden, irodelerine mOessir olan veya mllt mentoatiere mOessir herhangi bir harekette bulunanlar ile yakm hrsrmlonntn yurt lclnde boskc mmtrkolorc nakil ve lskdn edilmelerine imkon sogjaml~tlr.» (11)
(10) Erdogan Basar, a.g.m. s. 7. (11) Erdogan Basar, a.g.m. s. 7.

(9) Sosyal Adalet, Sayr : 2, 26 Mart

126

127

Erdogon BA$AR. daho sonra vozrsmo, konun hukurnlerinin, ogolann iktfsodi ve siyasi nOfuzlanmn kmlrncsmo yetmedfgi, bir tckrm pesln hOkOmlerle daha radikal tedbirlerden ceklnlldfjilnl belirterek, $oyle devam etmektedir: «..• Tarihimizin birbirfnden eok farkh ve uzok devlrlerinden ulrnmrs bu olaylar bir noktado blrlesrnektedlr. Toprak millkiyeti bir kutsal vcrhk, dokunulmoz ve degiljimez bir nesne, degiljimez bir kavrom degildir. Terslne bozan srrt slvosl, bozcn sosvol-polttlk, bazon do sosyal degi$meleri hedef tuton, bozan sosya/ degi$meler meydano getlrmek isteyen fokot okim kolmrs hukuki mOdaholeler bu olanda gorillmOljitur. Aljiiret hovonno son vermeyi hedef tutan hOkOm aelkhgmdo bir kanunlo TOrkiye'de toprak ogoll9mo son verilebilmilji olscvdr, 9imdi, cok daha ileri bir dOzevde bosko problemlerin tortrsmost ile mesqul 010coknk, Ce$itli nedenlerle bu mOmkun krlmmodr, Fokat, bugOn ornk mumkundur, Buna rnusort, hctto bunu emreden bir anoyasa hOkmu yOrurlUktedir. Turk toprak hukukunun geemiljii bu istikamette blr reformu hoku ve mGmkGn klIan misaller tostmoktcdrr. Turk koylOsO toprak ihtiyaC! iclnde kivronrnoktcdrr ve TOrk toplumu daha ileri bir istihsal dOzeyine gecmek Ihtiyaci lcinde, toprok meselesinin holkel ve devrimci bir yonde hal/edllmeslnl beklemektedir. Buna mukabil, «blr avuc botakCI toprak agosl», halkm agalann nOfuzundan kurtulrnosrru kendi lcln tehlikeli bulan «blr avuc kopltollst» ve bunlonn borusunu otturmekle bir lokma ekmege kovuson «blr ovuc gerie!» toprok reformunu yolundan crkormovo. anayasamn ocrk hGkmOnO gizlemeye cuhsmoktndrr. Bu mOeadele cagm istegine, Ylgmlann cikonno, toplumun hOrriyet muccceleslne ve onovoso llkelerlne 128

uygun bir tarzda sonuctcndmtccoktrr. sabit, gayri-mOmkOndGr.» (12)

Akst, tarihen

GorOidOgO gibi Erdogan BA$AR 2510 sovrh isk6n konununu. toprak reformu giriljiimi, toprcksiz koylUlere toprok dagltmonm blr bcsomojir, bOyuk toprak miHkiyetini porca!omok icln giri9i1en radikal bir tedbir olarak sunmoktodrr, BOtun bunlar gercek somutu, nesne! gercegi gizleyen ccbolordrr. Vozar, demokratik ve ileriei slogonlan do kullanarak nesnel gercegi gizlemeklcin bOyuk blr cabo hercormstrr, Sosyol Adalet dergisinin yozon, gercek somutu, nesnel gercegi gizleyebilmek tcln, klttelerln dUljiOncesinden uzak tutabllmek lcin tohrifato do giriljimektedir. Yozar. 2510 sovrlr kanunun 10. maddesi sudur dedikten sonro, yukandoki almtlYI aynen vermektedir. Halbukl. 2510 sovrh kanunun 10. maddest sodece bu degildir. Erdogan BA$AR 10. madde adl oltmdo sadeee maddenln A Irkrosrru ve B trkrosmm bir krsrmru vermlstlr, Halbuki maddenin C ve C nkrolon do vordrr. Bu flkrolarda sunlor vazumoktodn .
it ... C. Bu konunun nesrlnden once Aslretlere retslik, bevllk, agahk. sevhllk vepmrs olanlan ve yapmak is.. teyenleri ve smtrlor boyundo oturmasmdo emniyet ve osovis bokimmdon mahsur bulunanlan, aileleri ile birlikte mOnasip verlere noklettirlp verlesttrmeve, icrn vekilleri heyeti koran Be Dahiliye Vekili selahi· yetlidir.

C. Turk teboosmdan olup do. Turk kUltUrOne bagh buiunmayon oslretler fertlerinin daglmk olarak 2 numorah mmnkoloro, Turk tabiiyetli ve Turk kOl· tOrlO gocebe osiret tertlerlnl sihhot ve vcsomo sort(l~ ~ Basar, a.g.m.

129

Ion elvertsll yerlere nokledlp yerle:;:;tirmeye, TOrk teboost olmoyon ve Turk kGltOrOne bogli bulunmayon gocebe ostretler fertlerinl ieobo gore TOrkiye disonsino crkorrncyo Dohiliye Vekili selahtyetlidlr.» Sosval Adalet derqlslnln yazan Erdogon BA$AR 10. maddenin bu son frkralannl neden gormemektedir, 90Zden uzak tutmcktodrr, gizlemektedir? COnkO, bu flkralor, konunun vcprhsrrun gercek nedenlerini, bu olgulora hayotiyet ve ccnhhk veren te:mel dinarnikleri aClklomokta~lr. 8u bckimdon, bu konun, Iskan Kanunu degil, Meeburi Iskan Konunudur. SOrgOn Konunudur. Merkezi Otorite, Kernalist iktidor her tOrlO devlet olonaklonndon yororlanorak, oslretlerl, seyhlerl, agaJan, aileJerini, mollcnru ve mlHklerini de ellerinden olrp coluklanyJo-coeuklanylo jondarmo dipCigi retakotinde sQrgOne gondermekte, Sosyol Adolet Dergisinin yozan ise «blr cvuc botokci toprak ogo51» dive bu kisllere soldrrmcktodrr. Soyleee,sOrgOn tslemlni gerCeklel,>tiren Merkezi Otorltenln, yoni hokim ulusun egemen srmf ve yonetiei smin He kesin bir ozdesltk lclne girmektedlr. Su egemen ve yonetiei srmfrn butun somOrgeei onti-demokratik, IrkCI ve toslst eylemlerini onoylcmcktcdrr. Bu ktstler neden sOrgOne gonderilmektedir sorusunu sormomakto ve bu soruya eevop orcmomcktcdir, Koldi ki, surgune gonderilenler sodeee bunlar da degildir. Sormok gerekir; toprok reformunun yolu kitlalerl sOrgOne gondermek mldir? Agaler, bevler, sevhler ve oslret retslerl suutsol iIi:;>kileri ve somOrO duzenl lclnde somOrOeO smrttor olmok10 birlikte, sOrgOne gonderilmelerl, kOrt ulusalhgl ocrsmdan alternatif gorOlmelerindendir. COnku, somOrgeeiler bir 01001, bolgeyi ve ulusu scmuraetesttrlrken yerli eqemen smrtlonn polltlk olternotif olmo durumlanm kiror ve kendine uvoru hale getirmeye cohsrr. 130

Sosyol Adolet derqlsl yozan Erdogon BA$AR'm, «Torth, Toprak Reformunu Hakh ve MOmkOn Killyor» bosuku bu yOZISl, cok etkili olmus olaeak kl, Vine ovru derginin yazarlanndan Somim KOCAGOZ, vine ovru dergide yovmlanon bir vozrsmdo bu fikirlere oynen kotrlmoktcdrr,
(13)

2510 sovrh lskdn Kanunu, vani Meeburi lskdn Kanunu veya SOrgOn Kanunu ile ilgili olarak OcGncObir kislnin goru91erini daha elestireceqtz. Su Doc. Dr. Toner TiMUR'duro Yozar, kltobmrn bcsmdo, orostrrmosnu «Btlimsel Sosyalizmin teort ve y5ntemini kullanarak» yoptlgml vozrnoktodir, Su bokrmdon, bu elestlrlvl crostrrrnormzm biraz doha ileri kisrmlonndo vapmoYI uygun gorOyoruz. 2510 sovrh kanunun yaplll:;:;,"," gercek nedenlerini, konunun moddelerini, kanunun gerekcesini ve TGrkiye BOyuk Milet Meelisi'nde goru:;:;OImesi tslemlne doyanorok ar.latmaya cchsoum,

(13) Samim Kocagoz, Koyliimilz 16 Nisan 1963, s. 11.

Kimden

Yana, Sosyal Adalet, Say, :5,

131

duzeltllmesl

olarak iera vekilferinee vopuocok bir programa go~e, dahiliye vekilligine verllmlsttr,

Madde 2 - Dahiliye vekilligince vopmp, iera vekiUeri heyetinee tasdik olunaeak haritaya gore, Turklve, iskan mmtrkolcn bokrmmdon 3 nevi mmnkovo oynhr. 1 numaral! mmtlkalar: Turk kultOrlCi nufusun tekosutu istenilen yerlerdir. (15) II, OLGU. 1 : MECBURi iSKAN (SORGON) KANUNU

2 numaral! mmtkalar: Turk kOltOrune temsili lstenllen nOfusun nakil ve iskanina aynlan yerlerdir. (16)
3 numcrnh mlntlkaJar: Yer, srhhct, iktisat. kiiltur, slvoset, askerlik ve Inzibat sebepleri lie bosoltrlmosr istenilen ve lskdn ve ikame vosck edllen verlerdlr,

A. KANUNUN MADDELERi.

(17)
(15) Bu bolgeler, genel olarak uzun asirlardan bed en az M.O. 2000 yrlmdan beri Kiirtierin oturdugu bolgelerdir. Kilrdistan'm Kuzey ve Kuzey-Bati kesimleri, yani Lozan Emperyalist boJij~Umiinde Kiirdistan'tn Tiirkiye'de brrakrlan kesimidir, Hiikiimet 2510 sayrh kanun He bu boIgelere TUrk kiiltiirlli nufus yerlestirerek Turkce konusan, Tilrk Kiiltiiriine bagh olan nlifusun yogunluk kazanmaSlot istemektedir. (16) Bu mmtrkalar, Tiirkiye'nin Bah bolgeleridir, Ozellikle Akdeniz, Ege, Marmara, Trakya Bolgeieridir, Kiirtler, En az M.O. 2000 YI_ hndan bed oturduklan yurtlarmdan almarak bu bdlgelere stlrgilne gonderilmektedlr, Buralardaki Turk Kiilti.ir'Jii ntifns yogunlugn icine serpistirilerek eritilmek istenmektedir, (11) Bu bQJgeJer bosaltilacaknr, Iskan ve Ikame yasak edilecektir, Bu bolgeler, Ai1:n, Sason, Tunceli, Zeylan (Van), Kars'in Giineyi, Diyarbekir'in bazi kesimleri, Bitlis. Bingel ve Mus'un bazi kesimleridir, Ayrica Anadolu'nun oteki bolgelerinde de ufak-tefek birkac yer vardrr, Bk. 5826 sayrh kanun, Kabul tarihi: 3.8.1951, nesir tarihi; 9.8.1951; Basbakanhk Toprak ve Iskan i~leri Genel Miidtirlii-

2510 saVill konun, 52 maddedir. 1934 tarihinde kabul edilmi$tir. (14) Kanunun onemtl maddelerini buraya aynen ohvoruz. Kanunun ilgili maddeleri hokkindo gerekli ocrktomctcr dipnotlan araelhgl ile vopllmu;;tlr. Muk,oddeme lsken Mlntlkalan Madde 1 - Turklye'de Turk KiHtUrune baghhk doloVlslvla nDfuz oturus ve YOVIII~InIn,bu kanuna uvgun
(14) 2510 sayrh tskan Kanunu, Kabul tarihi, 14 Haziran 1934. Resmi Gazete ile nesir ve ilam 21 Haziran 1934, Resmi Gazetenin numarasi 2733, Dustur, 3. tertip, cur 15, Tesrisani, 1933·T~rinev· vel 1934, Basvekalet matbaasi 1934 ss, 1156-1175.

132

133

Yukanda vczucn Iskeln mmtrkolonmn tasdikli haritasmda, zamanla ortaya crkocck lhtlvoeo gore degil?iklikler vcprtmos: dahiliye vekilliginin tek1ifi uzerlne iero vekilleri hevetl karanna baglldlr.
f

Dahiliye Vekill;g; muhcctrlertn ve rnuttecflertn ohnmo yollanm gosterir bir ta1imatname hoztrtor. Madde 4 A : Turk kQlWrOne bogh olmayanlar, B Anorststler.

SI

I :1

Muhaeirlerin ve MUiteeilerin KabulO Madde 3 - Turkiye'de yerlesrnek mckscdi lle discndan, rnuntertden ve muctemlon gelmek [steven. Turk soyundon rneskun veya gocebe fertler ve oslretler ve Turk kulturune bagh meskun kimseler ls bu kanun hukumlerlne gore dahiliye Vekilligin;n emri tle kabul oJunurlar. BunJara rnuhcctr denir. Kimlerin vevo hangi memlekeUer hotkmm TOrk kulturune bagh saYllaeagl iera Vekilleri Heveti koran tle tesbit olunur. (18). Turklye'ds yerlesmek moksodt He olmovip. bir zaruret i1easl He muvakkat oturmak uzere slgmanlora (rnultecl) denir, 4. madde'de yazlll sebepler bulunmayon mOitaeiler. TOrkjye'de verlesrnek lsterler ve bunu yazi lle bulunduklan yerin hOklimetine bildirirler ise muhaeir muamelesi gorOrler. Obur multeeiler icin vatanda$hk kanunu hOkOmleri totblk olunur.
guniin, 6. subesinin 17.10.1951 tarihli ve 154 saYIl! tamimi, Tamim NO: 17180-3615/49500; Yine ayru subenin 3630-105/8836 numamit ve 224 sayrh tarnimi; 5098 sayih kanunun ek maddelerl, bu kanunlarda ve tamimlerde yukanda belirtilen bazt bolgelerde «yasakhk» durumunun kaldmldigt belirtilmistir. (18) Bunlar genel olarak Yugoslavya. Romanya, Bulgaristan, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birligi gibi ulkelerden gelen TUrk g&;menleridir. Hiiktimet bunlann Turkiye'ye gelmesini ozellikle tesvik etmektedir. Kiirt bOlgeierine yerlestirmeyi ama ..lamaktadrr.

Turkive'ye

Casuslar. G6cebe cingeneler. D Memleket disrno cikonlrrus olanlar muhaeir olarak chnmozlcr. (19)

(19) Hukurnet, «Turk kidtiirunc bajjh o/mayan/ar.a, yani ozellikle KUrtlere, ulusal kurtulusu i..n miicadele eden Kurtlere (bunlara yerine i gore anarsist, yerine gore casus diyor) miilteci olma hakki vermeyecegini beyan ediyor, Bu konuya ozellikle dikkat etrnek gerekir. Lozan Emperyalist bolil~iimilnden sonra Kiirdistan'l paylasan hilkiimetler yani, Ingiliz emperyallzmi, Fransrz emperyalizmi, Kemalist Cumhuriyet ve Sehinsah Riza Sah monarsisi, bu miisterek somiirgeyi iyice kontrol edebilmek i..in aralannda bircok anlasmalar imzalarmslardrr. Bu anlasmalarda temel hareket noktasi suurlardaki asayisi milstereken korumaknr. Bu mtistereklik, milsterek askeri, politik, idari ve hukuki eylemleri kapsamaktadtr. Ornegin : Kemalist htiktimet, 1926'da Ingiliz emperyalist hilkiimeti ile, 192Tde Fransiz emperyalist hiiktirneti ile, 1930 yillarmda da Sehinsah Rsza Sah Monarsisi ile btl tiir anlasmalar imzalamistrr. Bu anlasmalarin 1930 yrlr yaz aylarmda ibret verici bir uygularnasi olrnustur : Kilrtler, Kiirdistan'm ozerkligi icin Ingiliz emperyalist hiikilmeti lie Gliney Kilrdistan'da siddetli bir savas a tutusmustardrr, Ingiliz ordusu, yaruna, kukla Arap Monarsisinin giiclerini de katarak, hava ve bra birlikleri ile Kllrdistan'a ylirtimiisriir. Aym zamanda Iran ile de savas halinde olan Kilrtler son derece olumsuz durumlarla karsr-karsiya kalmislardrr. lngiliz ordu birlikleri tarafmdan sikisnrrlan Kiirtler Hakkari'ye kadar gelmisler 'lie Tlirkiye Cumhuriyeti Hiikiimetinden iltica hakki isternislerdir. Kernalist hiikilmet Ingiliz emperyalist hiikiimeti ile yaptlg! anlasma geregince kiirtlere iltica hakki vermemistir. Yine btl anlasrna geregince Ingiliz emperyalist hiikilrneti ile, Kernalist hiikiimetin musterek eylemleri sonucu kilrtlerln liderleri yakalannus ve KUrt Ulusal Demokratik talepleri i.. verilen miicadele kanla bogulrnustur. Seyh Ahmet ve in Molla Mustafa Barzani'nin tngllizler tarafmdan yakalarnp yargr-

134
135

BulO:;llk hostallkhlar dogrudon dogruya hOkOmet hostahanelerine gonderilip oroda porcstz tedavi oiunurlar. Madde 5- Hususi bir ahit dolovrstvlo TOrkiye'ye mecburi olorak gelenler vopnon muahede hOkOmlerine ve hukilrnetce veriten kararlaro gore onrurtcr. Madde 6 - A : Muhacirler srrurlordcn girdikleri veyo nakil vcsrtclonndon crktrkkm yerin en bUyOk miilkiye memuruna kendilerini ve ailesi fertlerin; vozdrnp bir «muhaeir kdgldl» almago ve bir vatando~hga girme beyannamesi imzalamaya meeburdurlar. Muhoeir kogldl muvakkot dogum kdgld, yerine qecer ve bir YII muteber tutulur. B : Muhaeir olarak allnanlar, iero Vekilleri Heyeti koran ile hemen vatanda~hga orlmrlor. Kucukler babe ve anolanna veya htsrrnlcnnc bag/! tutulurlar. Kimsesiz geren kiiciikler, vosmo bokrlmoksizm votcndoshqc gecirilirler. Madde 7 - A : TUrk irkmdcn otup. hOkOmetten iskan vordmn Istememeyi yazl Ue bildiren muhaeirler ve mOlteeiler, TUrkiye lclnde istedikleri verde verlesmeye serbest birokrurlcr. Hukurnetten iskan vordrrm isteyenler HUkOmetin gosterecegi yerlere gitmeye meeburdurlor. (20)
lanmalan ve idama mahkum edilmeleri olavi kisaca budur. lngiliz· ler daha sonra idam kararlanm omiir boyu hapis cezasma cevirmisler ve KUrt liderlerini Basra'da zmdana atnnslardir. Iste, mecburi iskan kanunu, bu maddeleri He Ulusal Kurtulusu io;in mlicadele surecindeki Kiirtlere multeci olma hakkt verllmeyecegini bir kere daha hiikme baglryor, (20) Gerek bu kanunda, gerekse bnndan sonraki ilgili kanunlarda, ge. re~ hUkiimet kararnamelerl ve tamimlerde, ~Turk Irki» tabiri ilk. Ilk ve rsrarla kullamlmaktadrr. 1951 ydlanna kadar bu devam

B : Turk irkmdcn olmayanlar, hOkOmettan yordim istemeseler bile, hOkOmetin gosterecegi verde yurt tutmcqc ve hOkOmetin izni olmodrkco burolorda kalmago mecburdurlor. lzinslz bcsko yere gidenJer ilk detosmdc yerlerine cevrilirler. TekerrOrO halinde iero Vekilleri Heyeti koran lie votcndoslrktcn dusurulurler. (21) C : Turklve've geldikleri tarihten itibaren iki VII lclnde iskan istemeyen muhoclr ve multecilere iskan vordrrru voouomoz. fa
SI

I;2

icerde NakilJer, KOltOr ve ldore Tedbirleri Madde 8 - TUrkiye lclnde topragl dar veya ozmozIlk. botckhk, ormonhk, dogllk ve tcshk olan verlerde bulunon ve gecim voartcsmdon mahrum olan koylerio gerek meskun. gerekse gocebe bulunsun 3 numaroh mmnkoror holkrm yo~oYJ~ ve sihhot sortlon etverj~li olen yerlere nakletmeye. evJeri dagmlk. kovleri doha uygun merkez[erde toplamaya, huglan, oboJan ve komlan koyler lclne kaldlfmaya ve yenilerinin
etmistir, Ileride kanun ile ilgili meclis gorii~melerinin anlauldigr boliimilnde gorillece~li gibi, zamanm 1,.: Isleri Bakam ~ilkrii Kaya, Tiirk irki tabirinin kullamlmasi ilzerinde israrla durmaktadir, Okuyucular Kemalistler dirler, bu noktaya dikkat etmek zorundadrr, Zira, bugilnkil de Sit srk Kemalizmin lrtql olmadlgrnl soylemekteyapacagt

Bu madde de TUrk rrkmdan olan muhacirlere biikilmetin yardimlardan g&terecegi ilgiden sOz etmektedir.

(21) Burada, «Tiirk lrkr»ndan olmayanlar sOzii iizerinde onemle dunnak gerekir. Bunlar Kiirtlerdir. OzelIikle Kurtlennr. Turk rrkmden olanlara ve Tilrk irkmdan olmayanlara karst Kernalist Cumhuriyetin gosterdigi ilgi son derece ibret vericidir.

136

137

yopumosuu

yasak etmeye Dahiliye Vektll selahiyet1i8 : Konunun nesrlnden once, herhongi biT hukurn veyo vesika ile veyo ort ve adetle celretlerin schstvetiertne veya onlcro izafetle rels, bey, aga ve sevhlerlne ait olornk torunrms kOYlth-kaYltslz bOtOn gayn menkuiJer devlete geeer. Bu konun hiikOmlerine ve devtetce tututon usullere gore bu gayn menkulter muhaclrlere. rnuttectlere, goebelere. ncklotunonlcru, toproksrz veyo oz toprckh yerU cittctlere dagltlhp topuya boglanlf, Bu gayn menkullerin oidiyeti sicillerindeki kayrtlara gore tesbit olunur.
olan su ki; birinci oge siirekli olarak ikinci ogeyi reddetmektedir. Yani, 1919-1923 ve sonrasmm nesnel ger<;egi, kendi yorurnunu ve sunulusunu, somut belgeleri ve uygulamalart ile reddetmektedir, Yani, tarihi yorumlayarak sunanlar, «tarihin blltiln maddi ogelerini tasfiye ederek, meydarn tlimii ile spekiilatif ve metafizik diisiincelere brrakmaktadrrlar s. Daha acsk bir deyimle, olgulardan, yasanan hayattan tarnamen kopuk bir dU~iince iireti!mi~tir. Boyle. ce olgulardan kopuk olarak iiretilen bu dustlnceler nesnel ger~egi ve gercek sornutu ortadan kaldirmaya cahsmaktadrr, Bu ideolojik bir <;arpltmadJf. Ve 5Ure~ icinde gelenek haline gelerek aldatmacaya nesnellik kazandmlmaya calrsilmaktadrr. 1919-1923 ve sonrasmm yorumuna dayanan sunulusu, «anti-emperyalist ulusal kurtulus hareketi» olarak nilelendiriImesidir. ldeolojik carpitma buradadtr, ki, olgunun bizatihi kendisi tarafmdan, yani yasannus hayatm bizatihi kendisi tarafmdan reddedilmektedir. Lenin, «savasm karakteri, saldirgamn kim olduguna ya da diismanm kimin yurduna yerlestigine degil, savasi hangi srmfm yaptigrna ve bu savasin hangi politikanm uzantisr oJduguna baghdrr», diyor. (Proletarya [)CI'rimi ve Donek Kautsky, Bilim ve Sosyalizrn -Yaymlan, Ankara 1974, SS. 142-143) 1919-1923 hareketini yoneten ve yonlendircn oge, ilzerinde genel olarak . ittifak edildigi uzere Osmanh pasalan, Ngu ordu kokenli sivil blirokratlar, tiiccar, esraf', mlitegallibe vb. benzeri smrf ve tabakalardir. Savasin ideolojik muhtevasrmn tekabUI cttigl nesnel gercek btl simf ve tabakalarm, smifsul varhklanrun ve tarihsel misyonlanmn dtstnda dlistinulebllir mi? $iiphesiz ki bu sorunun cevabi olumsuzdur. Olumsuzluk gerek savasm seyri, ittifaklari,

dir. (22) Madde 9 - TOrkiye tabiiyetinde bulunan gezginci cinqenelerl ve Turk KOItOrOne bagh olmoyan goeebeterl, toplu olmamak uzere kasabalora ve serpistirmek suretiyle Turk kU1tOrlOkovlere da~Jltlp verlestlrmeye, casusluklon sezilenleri smrr boylanndon uzaklostrrmovo ve ecnebi tebocsi gezginci eingeneleri ve TOrk kulturuno bagll olmayan goeebeleri Milli srrurlor dismo cikormovc Dahiliye Vekili selOhiyetlidir.
(23)

Madde 10 - A : Kanu n oslrete hOkmu sohslvet torumoz. Bu hususto herhangi bir hOkOm vesiko ve nomo mOstenitte olso, torunrms hoklor koldmlmrstrr, Astret reisHgi, beyligi, ogollgl ve $eyhligi ve bunlonn herhongi bir vesikaya, veyo gorgO ve gorenege mustenit her tOrlO teskllct ve taazzuvlon koldmlrrusnr.
(22) 3 Numarah bolgelerin kesin olarak bosaltrlacagi hiikrne baglanuustrr. Gerek gocebe, gerekse yerlesrnis olsun 3 numarah bolgeler kesin olarak bosaltilacak ve iskana kapait tutulacakur. Ni.ifusun srhhate daha elverisl! yere tasrnmasr, ternel OlgllYli gizleyici mahiyettedir. Ote yandan Kernalist hUkiimetin bu ilgisi TUrk irkmdan oirnayan Ki.irtlere degil, TUrk irkmdan olanlara yani Balkanlardan ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Bir liginden gelenler icindir. (23) Bu madde kanunun yapihsmm temel nedenini acskca ortaya koymaktadrr. Kiirtler, kenai yurtlarrndan sokillilp almacak, 2 nurnarali bolgelere, yani Akdeniz, Ege, Marmara, Trakya gibi bOlgelere silrgune gonderileceklerdir. Bu bolgelerde «Serpistirrne» suretiyle TUrk kiilturlu koylere dagrtilacaknr. Boylece Tiirkler io;:lnde eritilecektir. «U lusal Kurtuluscu ~ Kemalistlerio Kiirtler i<;in dii~Undi.ikleri ve uyguladtktarr budur, Arastirmamn konusu oJmamakla beraber su noktayi yeri gelmisken belirlemekte yarar var : 1919-1923 hareketinin belgelenmis, tarihsel bir nitelik kazanrrus nesnel gercekligi ayri sey, bu nesnel gercegin yorumlanmasi ve sunulmasi ise ayn bir seydir. lIgin!,:

138

139

Tapu slclllnde aidiyete dolr bir kovit yoksa, yahut kaYltlar yalmz schrslor namma olup do, halk arasmda bunlann cslrete cit oldudu ~avi butunuvor ve A~iret fertleri de bu gayn menkullerden boskosmo sahip bulunrnuvortcrso aidiyet tahkikat uzenne. 0 verln ldore hevett koran ile hcllolunur. idore heyetlerinin valileree tasdik edilen bu koran, katidir. (24)
siarlan itibariyle; savas sonu devlet aygrtma egemen olun felseie ve uygulamalar ile ve gerekse Kurdistan iizerinde uygulanan mtirgeci politika ile herhangi bir yoruma yer birakrnayacak kadar berrak olarak saptannusur. Bu nedenle konumuzla ilgili olarak denilebilir ki : boylesine bir kadronun yUriilti.igU suva" «ulusal Kurtuhis savasi s olabilir mi? Baska bir ulusu ezmeyi ve kolelestirmeyi amaclayan bir savas ulusal kurtulus savast olabilir mi? Bir Ulusu kolelestirrnek, dilini, kulturiinil, oz benligini ortadan kaldirabilmek icin emperyalist bir boitlsiimil, zamanm en gUr;lii emperyalist hiikilmetleri ile gerceklestiren bir kadronun yi.irtittUgU savas .Vlusal Kurtulus Savasr» olabilir OIi? Ulusal Kurtulus Savasi ancak baska 'uluslarm Ulusal kurtulusu ile birlikte gerceklestirildigi zaman, yani baska Uluslann Ulusal Kurtulusu iein de r;aba gosterildigi zaman, ger ..eklesen bir olgu degil midir? Komsu bir Ulusu tutsak eden, hemde bunu zamamn en biiyiik emperyalist gtir;leri ile birlikte ortak eylemlerle beceren bir kadro ulusunu kurtarmis sayilabilir mi? 0 ulus kurtulmus sayilabifir mi? (24) Kanun bu maddesi ile, asiretleri, asiret reisligini, beyligi, agahgl, ~yhligi ortadan kaldirdrguu beyan etmektedir, Daha sonra bunlann topraklanna devletce el konuldugunu soylemektedir. Daha soma da bu topraklarda Balkanlardan ve Sovyetler Birliginden gelen ve 1 numarah brilgelere yerlestirilen muhacirlere, rnilltecilere ve 1 numarah bolgelere nakledilen oteki kisilere dagtulacaguu nade etmektedir. lste bu husus TUrk yazarlan tarafrndan, Kemalistler tarafindan toprak reformu olarak goruhnek istenmektedir. Halbuki, bunun toprak reformu girisimleri ile hi", bir ilgisi yoktur. Bir kere Kilrdistan'daki toprak sahipleri yani sadece Kiirdistan'daki toprak sahipleri hedef ahnnnstir. Tlirkiye'nin oteki kesimlerindeki toprak sahlplerine, seyhlere, asiret reislerine dokunulmamisur. Ikinci olarak, toprak reformunun yolu surgiin degiJdir.

C. Bu kanunun nesrinden once ostretlere reisllk, beyllk, cigahk, :;;eyhlik vcprms olanlan ve yaprnok isteyenleri ve smrrtor boyunda oturmasmda emrnvet ve osovls bckrrntndon mchsur bulunanlan, olleleri He birlikte mflnoslp verlere naklettirip verlestirmeye, icro vekilleri heyeti koran He CahUiye Vekili seldhlvetlldir. (25)
Topraklara bclirli bir bedel karsrhgmda el koyup, topraksiz olanlara dagrtmaktrr, • Belirii bir bedeb i hukumetin devrimci muhtevast tayin eder. Toprak, topraksiz koylulere dagltJldlih icin toprak sahiplerinden gelebilecek tepkiler de kmlmis olur. Ote yandan toprak reformu faaliyetlerinde temel caba, once bolgedeki topraksiz koyliilerln topraklandmlmasidrr. Halbuki, Kiirdistandan siirgiine gonderilenler arasmda topraksiz koyliiler, az toprakhlar, marabalar vs ... de vardir. TUrk yazarlan, Kemalistler, emekci KUrt Ylgmlannm da siirgiine gonderildigini hie dikkate almaOIaktadirlar. Biitiin bunlar bu kanunda hie bir zaman soz konusu edilmemis ve dikkate almrnamrstrr. Topraksiz veya toprak sahipleri aymrm yaprlmadan bUti.in Kiirtlerin mecburi iskana tabi tutulmalan ve sUrgiine gonderilmelerl i5n goriilmiistur. Ve bu kanun harfi· harfine uygulanmisur. Ornegm, 3 numarah bolge olarak bilinen yasak bolgeler tumliyle bosaltilnusnr. KUrt emekr;ileri politik gerekcelerIe sUrgiinlere gonderilirkeu, balkanlardan ve Sovyetler Birliginden gelen ve «Turk rrkmdan» olan gor;men1er KUrt bolgelerine yerlesririlmistir, Bu bakundan, bu kanun asiret reisligi, seyhbk, aga. ilk gibi kurumlari kaldrrrnayi degi], dogrudan dogruya Kllrtliigil yoketmeyi amaclamaktadir, Kurt dilini, KUrt kiiltUrtinil, ilimiiyle yok etmeyi amaclamaktadir. Bu, somilrgeci devletin Kendi devlet gucune dayanarak Kiirdistan iizerindeki eylemlerlni ytlriltmesidir. Kiirdistam daha etkin bicimlerde kontrol edip devletin bunyesi icine alma eylemidir. Kimin icin? Egemen ulus ohm TUrk egemen ve yonetici smiflarmm palazlanmasr icin. Fakat kati surette TUrk emekcileri icin degil. (25) Hudutlarda asayisi temin e1mek i in yine siirgiinlerdeh soz ediliyor. .. Bu, lngilizve Fransiz emperyalistJerinin ve diger somurgeci devletlerin sOmlirgelerinde srk sik uyguladlkJan tekniktir.

so-

140

141

c. Turk tebaasmdan otup to, Turk Kunurune bagh bulunmayan Aslretler fertlerinin dagmlk olarak 2 numoroh mmtrkclcro, Turk toblvetlt ve Turk kOItOrlO gocebe oslretler fertlerini sihhct ve vcsomo sortlon elverisli yerlere nakledip verleetlrmeve, Turk tebcosi olmayan ve Turk kulturune bagll bulunmayon gocebe ostretler fertlerini ieaba g6re Turklye dlscnsmo cikormovo dahi1iye Vekili seldhivettldtr. (26)
Madde 11 - A: Ana diU Turkce olmayanlardan toptu olmak uzera yeniden k6y ve mahalle, i$Ci ve sanotcr kumes; kurulmos. veya bu gibi kimselerin bir koyO, bir mahalleyi. bir I$i veya blr scnon kendl soydoskmno inhisar eUirmeleri vosoktrr. (27) B: TOrk KOltOrOne bagh olmayanlar veya Turk KultOrOne bagh olup to TOrkceden bosko dil konusenior hakkmda, hcrst, asked. stvost, lctlmol ve inziboti sebeplerle. iero Vekilleri heyeti koran He. Dohiliye Veklli, IOzumlu gorOlen tedbirleri almaga mecburdur. Topton olmamak sorti ile, bosko yerlere nokil ve votcndcslrkton rskot etmek de bu tedbirler icmdedlr. C: Kasabalordo ve sehlrlerde verlesen ecnebilerin tuton belediye srrurlcn lclndekl butun nOfus tu(26) GoriildlJgii gibi Dahiliye Vekiline son derece geni$ yetkiler verilmektedir . «Tiirk KiiltlirUne bagh olmayanlar u yani, Kiirtleri Tiirkiye disarrsma Slkarmaya bile «selahiyatlidirv.. (27) Bu madde de kanunun oziintl, gercek niteligini gostermesi bakrrrundan sok i:inemlidir. Ana dili Tiirkce olmayanlann, Kiirtlerin, yeniden koy, rnahalle, i~Si veya sanatci kiimesi kurrnasi engellenmektedir. ASlksa anlR$lldlgl gibi, Kimler hem yerinden yurdundan kopanlarak stlrgime gonderilmekte, hem de siirgiine gonderildik leri yerlerde bile toplu olarak bulunmalarr, topluluk meydana getirmeleri, engellenrnektedir, Bir arada cahsrnalan, hep beraber aym isi surdlirmeleri yasaklanmaktadtr.

tannin % 10'unu gecemez. mozlar.

fas
I

Ve ayn moholle kura3

I:

iskan Madde 12 1 numornh mmnkolorc:

A: Yeniden hlcbir Astrettn vaya gocebenin 50kulmasrna. Turk kOlturOne bagh olmoyan hlcbir ferdin yeniden vertesnrttmestne ve bu mmnkolonn eski yerlilerinden olso bile Turk kOltOrOne bagh otrnoyon hicblr kimsenin avdet etmesine izin veri/emez. (28)

B: Bu mmtrkolcrdo soyea TOrk olup dlllnl unutmus veya lhmol etmts bulunan k6yler ve oslretler efrodl chcnst TUrk kulturune bagh k6yler ile nahiye, kaza ve vilayet merkezleri eivanndo vertesnnnr. (29) C. Bu mintrkolordc 1914 den once verteslp ana dili Turkce olan ve umumi veya milli sovosto mmtr(28) 1 numaralr bolgelere yani Kiirt bolgelerlne TUrk kiiltiiriine bagh olmayan hiS bir ferdin yerlestirilerneyecegini belirtiyor. TUrk kiiItilriine bagh olmayan hie bir ferdin veya grubun bu bolgelere yeniden gelip yer lesemeyecegi kesin hllkrne baglaruyor. (29) Turk kUlttiriine bagh olanlann KUrt bolgelerine yerlestirilecegi belirtiliyor, Burada, «soyca TUrk olupta dilini unutmus veya ihmal etrnis» tabiTi Iizerinde onemle dnrmak gerekir. Buniar aslrnda Kiirttiir fakat sorniirgeci TUrk hiikUmetinin baskrsmdan kurtulabilmek i.,in «Ttlrktim» diyenlerdendir, Devlet bunlann kiirtliiklerini reddettiklerine, «Ne rnutlu Tiirkiim diyene » sozilnil ictenllkle soylediklerine inandlgl an bunlara da TUrk muamelesi yapmaktadir. Bu husus ilzerinde onernle durrnak gerekir, Ciinkii, Kllrdistan'z sOmiirgelestiren Ingiliz, Pransiz, TUrk, Iran hiikiimet!eri bu tilr eylemlerle Kiirdistan'm sosyo/ekoDomik ve sosyo/politik ve kiiltiirel yaprsmda cok biiyiik tahribata girismislerdir. Bu tabir uzun asirlar silresi icerisinde Kiirtler tarafmdan asimile edilmis Tiirkleri de kapsayabilir,

143 142

ka dll~ansmdaki vileyetlere gelmi$ ve bu kanunun menvetlne Kadar hlcblr isken vordum gormemi~ bulunanlarm eski yurtlanna gelmeleri ve yerle~meleri ternln olunur. Turk kOlturlii muhacirler iklim ve ya~aYI$ scrttcnno uygunlugu gozonOnde tutulorok bu mmnkotoro ohmp yerle$tirilirler. (30) D: 3 numcron mmnkotor halkmdan veya 1 numaral! mmtrkolcr dismdu yerle$mi$ olanlordan Turk kOltOrlu vctcndosjor, oileleri ile birlikte ikHm ve ya90Yl9 sorttormo uygun olmok Ozere, 1 numarah rmntikotcro iskan edilirler. E: 1 numorcn rmnttkokrr hortctndekt Vildyetler ahalisinden bu mmukoloro, aileleri iJe blrlikta, gelip verlesmek isteyen TOrk Irk ve kOltOrlij asker ve mOIkiye mOtekaitieri, vtne bu vilayetler halkmdan ve Turk rrkrndon olduqu halde bu mmtEkolarda askerlik etmts olup, terhislerinde ailelerini getirerek ve bekdr olanlar do evlenerek verlesmek isteyenler, 17. maddeye gore isken edilirler. (31)
(30) Balkanlardan, yani Yugoslavya, Romanya, Bulgaristan ve Yunanistan ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliginden geten muhacirlerin I numarah bolgelere yerle~tiri1eeegi bir kere daha belirtilmektedir. (31) Bu maddede 2 kategoride toplanan kisilerin aileleri ile birlikte t numarah bolgelere yani Kilrt bolgelerine yerl~tiriJecekleri hilkme baglannus. Bu kategorilerden biri sudur : I numarah mmllk.alar haricm.deki Vi\ayellerden yani, Ege, Marmara. Trakya, Karadentz, Akdeniz, Orta-Anadolu bOlgelerinden olan TUrk Irk ve TUrk kiiltiirIii asker ve miilkiye miltekaitleri isterlerse aileleri He birlikte bu bolgeye gelip verlesebilirter, 2. kategori ise, su : Ege, Marmara, Trakya, Akdeoiz-Karadeniz, Orta-Anadolu bOigelerioden olan ve Tiirk irkma ve kUltiiriine bag-

Madde 13 -

2 numaral1 mmtrkodo:

1 - A9aglda vozuontor Dahiliye Vekilliginin munoslp gOrl:icegi yerlerde iSken edilirler.

A: Drsondon

C. DI9andan getecek

gelen muhacirler ve mOlteciler. oslretler,

B: Bu rrunnkclcrdcki

h fukat 1 numarah bolgelerde askerlik yapanlar terhisleri sonunda ailelerini de getirerek veya bekar iseler evlenerek bu bolglere yerlesebilirler. Devlet bu iki kategoriye de her tiir\ii kolayllgl sagiayacakur. Kiirdistan'rn sosyo/ekonomik ve sosyo/politik yapisuu ve srmf ili~kilerini ve bunlarm Merkezi Otorite ile olan iliskilerini incelerken bu iki kategori uzerinde dikkatle durrnak gerekir, Bu iki kategori de Merkezi Otoritenin Kilrdistan'daki gozii ve kulagrdir lar, Merkczi Otoritenin gizli orgiillerinin ajanlan olarak Kiirtlerin arasina sokulmuslardir. Tek Parti doneminde Cumhuriyet Halt Firkasunn Do~udaki orgiitlerirun baslarmda, Halk Evlerinin baslarmda tamamiyle bu tiir kisiler bulunmaktadir. lstihbarat gorevlerinin yerli ajanlara devri Tek Parti donerninin sonlarma dogru gerceklesmis, ve giderek yog-unluk kazanmistrr. Bu surec, yine Cumhuriyet Halk Partisi aracihgt He olmustur, CHP'nm Dogu illerinde gorulen ve izlenen bu ozelligi, gecmise nazaran cok az bir degi~iklik gostermistir, Bu ozellik ufak tefek degi~ikliklerle a~agl yukart giiniimiizde de devam etmektedir. Bunun icin, CHP'nin Genel Baskani Billent Ecevit, sHalklara bzgiiriUk,. sloganma gayet rahat bir sekilde ka~l cikmaktadir. Ctinkil, bu demokratik slogana karst cskarken, dayandigt gily emekci halk Ylgmlar degildir. Biilent Ecevit, istihbarat orgiitlerinden gUy alarak ve onlann gozllne daha cok girebilrnek gayesiyle bu slogana karst "Ikmaktadlf. Ve bu eyleminde cok rahattir. CHP Gene! baskam objektif olarak Kiirt olan ve kendilerine .Dogu Milletvekith denilen kisilerin gozlerinin icine baka baka, «Tiirkiye'de Halklar yoktur, sadece Turk halki vardtr» derken bunun i.. bu Kadar in rahatur, (:tinkii bu soz sarfedilirken dayandtgi gii<; ernekci Ylgtnlar degil, yerli isbirlikciler ve istihbarat orgiitieridir. Emekci YIiJ_nlara karst birazcrk sornmlulugu oldugunu kavrayabilen bit lider bQylesine demokratik bir slogana, bOylesine perV:1S1Zve sorumsuz bir sekilde karst durabilir mi?

144

145

C: 1 ve 3 numorah lor. (32)

mmtlkalardan

naklolunanikame yasak edillp bosutnlmosi istenilen 3 numarah mmnkojor holkt, iklime, ya~oYI~ sortlcnnc ve bu konunda yazlh kovrtloro gore 1 veya 2 numoroh rnmtrkalara nakil ve iskdn edilirler. 3 numarall rnmtrkoloru iero Vekilleri Heyeti koran ormodrkoo hie kimsenin yeniden iskdn ve ikemetine izin verilmez. (36)
15 - 1 - Devlet kara ve denlz nakil vosrtoIan muhacirleri, rnultecileri gOmrOkten muaf butun esvolonm ve hovvcnlcnru. hukurnetce naklolunanlon, ve esvc ve hayvanlanm verleseceklert vere, yarleseceklsrl yer yollan uzerlnde degilse. an vckm Istasyon veyo Umana kadar pcrosiz naklederler. imtiyazli nakliye ve tahmil ve tahliya slrketlerl bu kirnseler ve esvolon ve hayvanlan hakkmda asgari tarifelerini tatbika mecburdurlor. Madde

halkmdan olup, bu mmtlkalarda askerligini bitirmi~ olanlardan evlenerek kalmak isteyenler {33} D: 1 nurncrou mmtlkalarda Turk Irkmd~n olmoyanlardan bu rnmtlkayo gelip yerle~mek isteyenler (34). ~ - A~o9Id~ yazllanlar iera VekiJIeri Heyeti koran lie nckll ve lskdn edilirler.' A: ToProkslz veya oz toprokn Ciftciler B: Heyelon ve seylap gibi ofete ug-ra' yon serer, kimC; Verimsiz vevo ozmozuk t hl'k r
~. I

C: 1 ve 3 numoroh mmtlkalar

veya batakllk vevo e I veya askerJikee vcsok mmt'kalardakl msanlar.

lcttmor,

osksrt, iktisadi 3 seb~plerle nakline IOzum gorOlenler. . - ..Turk rrkmdan olmayanlann serpj~tirme suretiyle koylere ve cvn mahaIJe vevo kume teskl] edemiy~eek ~ekilde kasaba vevo ~ehirlere iskdnlar mecbundir. (35) ,
Madde 14 - Ver, srhhat iktisat k"It"' . u kerlik ve inzibat sebeple;; ire hU'.'k" ~r, sl~as~t,. csumetce rskon ve
(32) Kijrtlerir:, 2 numaraj, bolgeJere vani Akd . E gelerine siirgiine go d '1 kler .' " . emz, ge;, Marmara bolo n en ece en belirtiliyor (33) 2 numarah bolgeierde askerlik yapan KUrt;erln terhi i . da evlenerek b b "J I IS en sonun(34) T' k k dUO ge erde kalmalan tesvik ediImektedir. mu~ rr ~~ an olmayanlardan yani Kiirtlerden, iSleyenlerin 2 nu (35) T"~ ~h :olgeJere gelip yerie5meleri tesvik ediImektedir. ur '': I~ldan olmayanlarm, yani Kiirtlerin 2 numarah b" de ser~I~t1rme suretiyle yerle~tirilecegi bir kere d h 'f dolgel~r. mektedlT. Koyde veya mahallede vey k b a a I a e edildana getirmemeleri icin Ise, bUyiik ;. ~'~kada bir topJuluk meymektedir. If I at ve gay ret sarfedij,

C: Horst, slvosi, ldor],

2 - 8, 9, 10. 11, 12, 13 ve 14. maddelerde yazih dahilde blr yerden diger yere naklolunanlardan ve drsondcn kendi kendine gelen muhacir veya mul~ tecilerden lhtivoclcn olanlar: A - lskcno tobi tutulurlar. B - Kendilerinin zot, ev, sanat ve tlcaret e~yalormm oldt ve edevctimn, yiyeeekierinin, tohumluktonnm, kosum ve dorruzhk hayvanlannm ve gOmrukten muaf butun esvolonmn kclktrklon verden veyo simrdon verleseceklerl yere kodcr nakliye masraftan hukurnetce verilir. C - Bunlann koldmldrklon veya srrurlorrrmzdcn
(36) 3 numarah bolgeler halkmm yani yasak bolgeler Han edilen kesimlerdeki Kurtlerin nasil ve nerelerde iskan edilecekleri belirtilmektedir. Bakanlar kurulu karan olmadan bu bolgelere hi\( kimsenin iskan edilemeyecegi hususu vurgulanmaktadtr.

146

147

icerive girdikleri gunden iskdn edildikleri gune kodar geeen zaman zarfmda ve iskdnlanndan itibaren 1 VII lcinde yatacaklon, yiyecekleri, yakacakJan ve tedavileri hukumetce meccanen temin otunur, Bunlardan cok fakir olanlanna bir detoltk, givecek de hukumetce verileblllr. (37) 3 - Hukumetce naklolunanlardan ve kendl kendine gelen muhacir ve mOltecilerden Ihtivocsrz olanlora ve serbest iskdn isteyen bOtOnmuhacir ve multecuere hukumetce rnasraf voprlcrnoz. Arne Irnkdn alan yerierde bunloro toprak, ev veri, bO~ ve mevvetlk yerHir. (38) .Mosraflan kendi tarafmdan odenmek scruvlo nakli VO~lt?lan, yatacak yer, yiyecek, icecek ve yakacak hukumetee temin ve tanzim oiunabilir. 4 - HOkOmetkoran ile getirilen muhcclrlerden lhtivoch. Ihtlvccsrz orcnnuvorok hepsi lcin bu maddenln ikinci bendi tomamen tatbik olunur. Ve kolktrklon verden snurlonmrzo kadar ikinci bendin B flk· rosmdoki bOtOn nokJiye, yatacak yer, vivecek, yakacok ve tedovi mosraflan hOkOmet tarafmdon verillr, (39)
(37) ~u maddede Turk hukiimetinin balkanlardan ve Sovvetler Birligtnden, gelen, «Tiirk rrkmdan» ve .TUrk" kulturunden» olan g~menlere ne kadar SICak. bir ilgi gosterdigi belli olmaktadir, (38) K.~malist hlik~wet mecburi iskana tabi tuttugu ve kendi naklettigi ~u~t1ere. nakhye masraflan vs ... gibi masraflar yapmayacagrm kesj~l!kle ..If~d~ ediyor, Bu. kernalist htikiimetin «Tilrk rrkrndan ve ~r~ ktiltiirunden» olanlarla Kiirtlere karst s:ok farklt ve cok esitsiz muamele yaptigrm acrkca gostermektedir. (39) Bu ma~ded.~ de, TUrk rrkmdan

5 _ iskdn verterinl blrakarak serbest lskdn is, teyenlere, verilmi~ oton yapllar ve toproklor ve yapilon masraflor pesln otcrok geri ohnmak sortrvto Dahiliye Vekilligince serbest [skona izin vertlebl6 _ ihtiyaeh1an ve ihtiyacslzlan aYlrmoya yon· yon bir «ihtiyae derece cetveli» Dahiliye Vekilligince vopihr.
Modde llr, (40)

C-

16 -

A: Kan ve koco bir aile olarak

iskdn

edilir. B: Evlenmemi~"cocuklor. cocuksuz erkek ve kudm duller. ana ve bobo ile veya bunlardan sag olam ile birlikte iskon gorilrler .
••• + • ~ •• ~ ~ •••••

E _ Evli eocuklar ve evli torunlar ba9h bosrno bir aile olarak iskdn gorurler. (41)

lar yam Kurtler arasmda dugunu gostermektedir.

olanlar ile TUrk rrkmdan olmayanuygulama acismdan biiyiik bir fark oj·

(40) HtikUmet, Kendi istedigi yerde yerl~meyen ve serbest iskan isteyen muhaeirlerden: yaptlgl masraflarr pesin olarak geri abyor. Ancalc, bundan sonra, serbest iskanma karat verivor. Bu maddc de yapdan isin toprak reformu He en ufak bir iliskisi olmadi.&lm actkca ortaya koymaktadn:. Nitekirn htikumetiJl Kurt bOigelerine yerlestirdigi bircok go~mell, cesitli nedenlerle b31geye intibak edememis oralardan ayrihnak zorunda kalml~lardlr. (41) Kan-koca veya kan-koca ve evlenmemi~ \!OCuklar bir aile sayrlmakta ve bir iskan birimi meydana getirmektedir- Bu, geleneksel btiyiik KUrt ailesinin tepeden inme bir kararla par~alanmasLdrr. Zira. evli cocuklar ve evli torunlar bMhba~ma bir aile olarak iskan g3rmektedir:ler. Boylece hiikfimet ana-babaYI Edirne'ye, evIi oglunu Manisa'ya, baska hir evli oslunu da Tokat'a vs. sUrgtine gondermi~tir. Geleneksei genis KUrt ai]esinin bu tilr paro;alanmastna ait ornekler saytlamayacak. kadar coktur. Bu, Turk somiirgeciliginin KUrt toplum yap.sma zor gtio;lerini kullanarak mGdahale etmesini gostermesi baklmmdan onem]i bir ornektir. BUmn ern-

149 148

G-

bolormm lor. (42)

Turk muhacir ve mOlteciler hrsrm ve akrabulunduklan yerde iSkan olunur-

A: iki nOfuslu bir otleve: Kasaba ve sehlr civonnda sulu boston Verleri ile kurOmlu bag veva veti~kin verimli norenclve bahcesi, zeytinlik, dutluk, fidonhk ve her nevi meyve II -

~.adde 17 - lskdn bir olleve, nOtus ve ihtiyacma gore oturacak ev veya ev yeri, scnotkdrtcrc ve tuccarlara aynca. g.eCimgetirecek dOkkan veva magaza vohut bu gJbl yopi veyo veri veva mOtedavil serm~ve; clttcilere de ovnco kati toprcklo cltt hayvam, ~Iat ve edevotr, tohumluk ohrr va samanlJk veya yen vermekle voprhr. Koylerde, kasabalarda sonotkcrtoro dukkandan ovn vanm istihkak miktan toprok ta verilir. lskcn dereceslnl gosteren (toprak tevzli cetveli) sudur; 1- Ziraat topraklonnda: A: iki nutuslu bir aileye: En az dekar 30 45 60 En cok dekor 45 60 iVi topruklordon Orta » A~a~J »

bo hce 1eri den: n En az dekar 6

orttmhr.
• 4 ••••

En cok dekor 15

B: ikiden tozto beher nOfus lcln lkl dekor

IV _ Muhacir ve multecilerden vuksek mektep mezunlon ile TOrkiVe'ye veya Turk Milletine iVi hizmetleri geCtigi nukurnetce tasdik olunonlar tern birinci veya ikinc; ve ueuncu flkralardoki miktarlar bir mis1i ve lise ve bu derecedeki mektep mezunlorma ucte iki ve orta mektep mezunlanna ucte bir rozlost jle verilir. (43) V _ Bir numaral1 mmtlkava iskan edilen mutekoltlertn ve iki ve uc numarah mmtlkalardan 1 numarah mmtJkaya noklolunan TOrk Irk ve kultUrOne mensup olonlann VOksekve lise veya bu derecedeki mektep ve orta mektep mezunlonna do hisseleri dordOncO bentteki toztotcn ile verilir. (44)
diyarlara stirerken, «Tiirk irkmdans ve ~TUrk KUltiirUnden- olanIan biraraya toplamaya oze! bir gayret gostermcktedir. (43) Bu madde de yiiksek mektep mezunu muhacir veya multecllere daha fazla toprak verilecegini hukrue baglaml~. Verilecek toprak miktarlan yiiksek okul mezunlan h;:in iki misli arttlfll]yor. (44) 1 nurnarah mmllkalara iskan edilen asker! ve miilkiye miitekaitlerine yine 2 misli toprak verilmektedir. Oteki bolgelerden gelen ve .TUrk Irk ve kliltiiriine mensup» olanlardan 1 numarah minnkalara yerle~mek isteyen yiiksek okul mensuplanna yine iki misli toprak veriliyor. ornegin, okumasi yazmasi olrnayan veya sadece ilkokulu bitirmi~ 4 kisilik bir s;ifl<;i ailesine iyi ziraat topraklanndan en az 50 dekar arazi verildigi halde, yiiksek okul mezunu

90

B: lklden tozlo her nOtus tcln a~agrdaki miktarlor ilave olunur: En az dekar 10 15 20
En cok dekar

15 20 30

iVi topraklardan Orto » A~agl »

peryalist ~e somilrgeci devletler ilk once toplum yaprlanna miidahale e~lp, s~yai ,o~ganizasyonu parcalama yoluna gitmislerdir. Emperyalist Ingiltere nm veya oteki emperyalist ve so··m·· . d I tleri .... . urgect ev,e..erm somiirgelerinde uyguladiklan teknik budur, (42) furk muhacir ve miil1eciler bir kere daha devletin steak '1 ... .... K ... ] gisuu goruyor. emalist iktidar Kiirt aile sistemini zoraki bir sekild d it .. ·· .1 ~ 1 e ve ev e gucu I ~ parcalarken ve her parcayt birbirinden cok uzak

151

150

18 ve 19. maddelerde iskon edilenlere gosterilen kolayhklar belirtilmektedir. 20. maddede lse, 1 numorch borgelere isken edilenlere. degeri pesln odenrnek Ozere isken derecesinin 2 ken toprok verilecegi ifade edilmil?tir. 21. Maddede iskon edilenlere dagltllacak topraklardan ve evlerden soz etmekte. 22, 23 ve 24. maddelerde de bu evlerln, topraklann bosctntmoemdc, bunlara el konulmasm~a volllerin ve koymakamlorm kesin yetkileri oldugu belirtilmektedir. 26, 27 ve 28. maddelerde 3 numarali ve 1 numarah _rmnt.kotcrdon mecbur1 Iskona tobi tutulanlann yani. surqune g6nderilenlerin toprak/armm kesinlikle devlete gececegi. bunun kar9111gmdabellrll bir bedel odenecegi. bu bedelin de mahaJli takdir komisyonlan tarafmdan takdir edilecegi belirtilmektedir. 29. madde ise, aynen sudur: Madde 29 - A : HOkOmetce iskon edUen muhacirler rnultecller, gocebeler ve 1 numoroh rmnnkodo hOkO~ rnetce ver1eliltirflen klmseler, verlestlrlidlkler! yerde en az 10 VII oturmaga mecburdurlar. Bunlar Dahiliye Vekilliginin izni otmcdrkco bosko yerlerde yurt tutamazlar. Bosko yerlere lzlnsiz gidip yurt tuton/ar ve tutmak Istevenler yerle~tjrildikleri yere d6ndururler.
(45)
olanlara en az l()() dekar arazi veriliyor. Lise ve ortaokul mezuau olunca bu miktarlar biraz daha azalnliyor. (45) 29. maddenin bu frkrasmda iskana tabi rutulan muhacirlerin ve 1 numarah bolgelere hukumetce yerlestirilen kimselerin yerlestirildikleri yerlerde ell az 10 yil oturmaga mecbur olduklari belirtilmektedir, Dahiliye Vekilinin izni olmadan baska bir yere gidemiyecekleri ve baska yerlerde yurt tutamiyacaklan belirtilmistir. Buradan kabaca su sonuc crkarrlabilir : demek ki, Kemalist iktidar asimilasyon siirecini 10 yll olarak hesaplarmstir, Kurdistan' a iskan edilen «Turk rrk ve Kiilturtlne» bagh, Yugoslavya, Romanya, Bulgaristan, Yunanistan, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birligi'nden gelen gocmenler ve Anadolu TUrklerinin 10 Yll icinde Kurtleri

B: 1 ve 3 numoroh mmtlkalardan 2 nurnoroh mlntlkada, 9. 10 ve 11. maddelere gore bir verden bcsko bir yere nakledilenler 10 yll sonra dahi Icr~ Vekilleri Heveti koran olmadlkca bosko yerlere gldip yurt tutamazlar. (46) .. Kanunun 30. maddesinde tse, 1 ve 2 numaralt bolgelere iskon yoluyla yerle~enlere. borclu veya borcsuz ~larak verilen gayn-menkulleri 10 -VII rnudcetle scnhp bagl~lanamlyacag I gibi yasaklar hukrne baglanml~tlr. . Kanunun bundon sonraki maddeleri Vine tekmk duzeydedir. 31 _37. rnoddeler Balkanlardan ve ~ovyet S~~volist Cumhuriyetleri BirliQinden gelen muhcclrler ve n:'ulteciler lcln gumri..ik ve vergi muafiyetini. 38. madde tse,
V

askerlik muafiyetini belirtmi~tir. 39 _41. maddeler mali hukumlerden soz etmektedir. 39. madde 9udur: Madde 39 _ I: 1 ve 2 numaral! mmtlkalarda 12 ve 13. maddelere mutablk olarak hOkGmetce iskan edilmi9 veya edilecek muhacirlere. mUlteciiere, g~cebelere ve naklolunanlara 885 numorou konun hukGmlerine gore vertlmie veya bu konun hukOmlerine gore verilecek olen iskan haddi dahilindeki mutedovii sermaye sanat ve zlruot, alat ve sdevotr, hayvanlor, kosurn ve araba taklmlan, tohumluklar ve 1. n~marall mlntlkalardakine iskon haddi lclnde verllmis
benliginden uzak.la~tJracagl TUrk yapacagi ve kOJele~tirecegini dU-

~Unmii$. .. ki ,. ··1 k.i (46) 29. maddenin B flkrasmda ise, Kiirdist,an'dan Tur lye 0e kesimlerine surgime gonderilen ailelerin 10 yrl sonra. d~l baska yerlere yerl~melerinin mUmkUn oJmadlp-. lera Vekillett wan oJmadlk~a hi.; bir yerde yurt tutaIIUyacaklan .. h~~ g:.tir~tir. Bu asimilasyon siirecinin. kolelCftirme ve KurdlStan I somurgele~tirme eyleminin keiintisiz denmtn1 sajlamak. i~in getirilmi\l blr

nI?

tcdbirdir. 152

153

8. KANUNUN GEREKCESi.
veya v~.riJecek topraklar ve vcpuor pcrosrzdrr. Bunlardan once borclonnus olanlardan tahsil edilmeyen taksitler tahsil ofunmaz ve tahsil edilenler de g . verilmez. en Tevzii cetvelinin 3. bendine gore verilen toproklor do porosizdrr. (47) ., ..l: 2 nurnoroh mmnkodo 885 nurnoroh kanun l h~kum~erine gore iskon edllmls veya bu kanun hOkumlenne gore lskdn edilecek muhacirlere ve multec~lere, gocebelere ve naklolunanlara verilmis veya venlecek vcpuor ve topraklar borotonmoco tabidir. . Borclanma muameleleri dahiliye, tchslldt, tahsil! emval kanununa gore MaJiye VekCiletince voptmhr. (48) 42. m~dde. isk6n Komisyonu kurulmosmdcn, 43 - 50. ~?~deler rse, rcrovo lliskln bozi hOkOmlerden kanunu yurutmek Icln tuzuk ve kararnameJerin Bokonlor Kurulu torofmdon crkorrhp uygulanacaglnl dire getirmektedir.
(47) I sti madde Bu «Turk ba1\\t olup K"ur diISI ana yer• .[ ". Irk ve kiiltiirtlne» ... es ,m en ,rnuhao;lr ailelerine, multecilere veya htikllmetce KUrdistan a yam 1 numarali rnmukalara yerlestirilen oteki ailelere yap,llan yardimlarm karsrlrksiz oldugu, verilen topraklarin ve evlenn parasiz oldugn acikca hiikme bagranml~t1r. Bu K" di , daha fIr kIk ' ur istan a . '. a.r.a ," u~ r ve xununu. ailelerin yerlesmesini temin getirilmis bir tesvik tedbiridir,

«ESSASI MucisE LAViHASI»

Mecburi [skdn Kanunu teklifi gerekcesi ite birlikte Dohiliye Vekoleti tarafmdan nonrlonmrs ve ic!a Vekilleri Heyetinin 27.4.1932 tarihli oturumunda kabul edHerek Tarkiye Bayuk Millet Meclisine arz edi1mesine kcror verllmi$tir. 2 MaYls 1932 tarihinde Ba$vek6let Vekill Dr. Refik tamtrndon BayUk Millet Meclisi Reisligine arz editen gerekcenin, Esbabl Mucibe LCiyihasmm onemli bblUmleri suntordtr:

«. .. Clhon Tarihinde bUyuk munccerot setlerlnl ve akmlannl yapan irklorm bosmoc TUrkler ve Turani kavimler oldugu malOmdur.

(49)

GorilldUgil gibi, Kiirtler devletin zorlaYlo;lhgl ile yer\erinden, yurtlaf111dan kopanlarak meo;buri iskjma tabi tutulmuslar, yani slirgiine gonderilmi5lerdir. Hem de devlete borclu hale getirilmi~lerdir. Kemalist iktidar «TUrk irk ve killtUrunden. olarak tant mladlgl kisilerle Klirtler arasmda kesin bir aymm gozetmi~tir. Fakat, Kemalistler nutuklarda konferanslarda, Tu..rk Ink.ilabi derslerinde, surada. burada .51mfslz ve imtiyazs1z kayna~ml~ bir milletiz», «srmfsiz ve tezatsiz kayna5rnl~ bir kitleyin demeyi de hi", blr zaman ihrnal etrnernhlerdir. Ote yandan, hUklimet tarafmdan hazirlanan iskan kanunu tekfifi. 27.4,1932 tarihlidir. HI! teklif 27.5,1934 tarihinde yenilenrnj~ ve 14.6.1934 tarihinde gOrUsillerek kanunlalitlfllml~hr. Mustafa Kemal'in «Ne Mutlu Turkum Dlyene» sQzlinii soyledigi tarih ise, 29 Eklm 1933'tlir. Yukandaki tesbitler bu gayet a';ak bir sekilde (49) Bk. TBMMZC, Devre Ankara 1934, s, 67'deki sOzlin nasil bir ortam icinde soylendigini gozler Online sermektedirIV. lctima 3, cui 23, TBMM Matbaasl, kanun ile ilgili sira No: 189, ss. 1·4.

.,,10

(48) 39, madd.~Djn bu flkrasl?da ise, mecburi iskana tabi tutulup 2 numarah bolgelere yerlestirilen ailelere yani Kilrtlere verilen t raklann, yapilarin vs, " kesinlikle ve a"lkhkla borca b VI dO~ 'f d dilrni '" ~ ag an rgt ~.~ eel rrustir. Ole. yandan Balkanlardan veya Sovyetler Birligl nden gelen muhacirler veya mtilteciler ,s eg-er Kurdi t an ' a yer1 'I esir erse Devlet onlara verdigi topraklarm, evlerin karsrliguu alnuyor, Fakat baska yerlere yerlesirlerse, on lara verilen ziraat alat v~ edav.a~l d,a, borca baglaniyor. Bu da bir tesvik tedbiri olarak nltelendirilebilir. Tiirk irk ve kliltUrlil nUr K" di icin bir tedbir. usu ur istan'a cekmek

155

154

~ Cjfteiligjn ve demirciligin bcbost alan ve koplndlgl her mmtlkoyo medeniyet geturen Turk'un eski zomanda ve Orto Cagda tezahOrleri gerOnen temsil kudreti asan bakiye ile madeniyet tarihi Ue sabittir.
... Tonzlmot Turk ve islam comialan yerine din, Iisan, Irk ve hissiyatl tcrkn unsurlann kcnsrrm hnlinde te:;>kil ettigi tcttmot heyeti sun! bir Osrncnhhk camtos, altmda tuttu.

Dinf ve empervcnst saltanatm memlekette ida. me ettiQi rnunok idarenin biinyesi esasen mllli ternsil siyaseti uygulamasma museu degildir. Mutlakiyet kendi varllgml birbiri jle anlal?amayan unsurlann yanyana bulundurulmalanna ve birbirleri ile bagdal?mamalanna ve koynal?mamalanna istinat ettlrtyordu. Onun loin muhtelif krtolurdcn gelen muhacir ~nsurlar hone hone Turk kcsooo ve koyleri lclne dagltllorak erltlllp temsil edilmeleri mckscdi hlcblr zaman gereekle~emezdi. Muhtelif viloyetlere gelen bu halk ~IOk hcllnde mustakil key ve mahalle teskn etmek uzere yerli Turklerln arasma bir ihtilof unsuru otorok katlllrdi. Bunlar vrllorco kendi dilleri ile mOtekelli~ kcldrlor, ButUn Osmanh devrinde Turkeeyi ana dill olcruk benimseyemediler. Turk Irkmo ve horsrno mensup muhaclrler bile blok hcllnde cyn yerle~tirilmek yuzunden rrkdoslormo butun bir Osrnonh devrinde Ismamodllar, gittiler. ................. BU 9 YII zarfmda Cumhuriyet hOkOmetince hal v~ tesvlveslne muvoffokiyet elveren dahili, hariel blrcok meselelerden sonro normal btr slstern tchtmdo mi.lIi bO.nyemizl korumaya, soglomla$tlrmaya muteeanlSlel?tlrmeye ve milli hnrsrrmzn ve muosir medeniyete doha ziyade intibaklan motlup olen nOtus 156

uzerlnde rnusmtr bir surette devlet ellvle i~~ lemeye Turk nUfusunu kemlvet ve keyfiyetee geli!?tlrmeye mOteveccih bir nUfus slycsetl takip ve tatbikatma sire gelmi!?tir... Memleketimizde milli lstlhsoli ortnrmok ve krvmetlendirmek lcln mevcut nutusumuzu hem hcricten gelecek rrkdcstcnrmzlc crttrrmaga, hem de dahilde urevtp tUremek lmkdntnm klsrth olduqu dar geeimli muhitlerden kurtan!arak arazlsl geni9 mmtrkotordo Irkl kuvvetlendirecek ve iktisadf retotu ortnrccok sohctoro nakledilecek vatondcslor arasmda fazla tevelludotlo ve sihhi sercitt uygunsuz alan yerlerden kurtanlarak musolt moha!lere koldmlocck nufus kutleleri arasmda ...
kutleten

... Vine dahil1 lskdn sotohcti cOmlesinden olarak ana dili Turkce olmayan nOfus terokOmlerinin menni'ne ve mevcutlcnrun dagltllmaSI seklllertne ve bu suretle hars vahdetinin korunmasma ott tedbirlerin ittihoz ve tatbiki icin hukumete konunf seldhivet otmmosi dOl?unOlmu$ti.ir. Bu meyanda ecnebilerin k6ylerde tesisi ikamet .edemerneslnl ve sehtr ve kosaba hudutlan dchulnde eenebi nOfusun odedinin umumi nufus yekGnunun % 10'unu. tecavOz evlernemesini mutazammun hukurnler tedvini ile mim bunyemizin korunrnosi derpls edllmistlr.» GerOldOgu gibi, 1932 tanh!i bu gerekeede, Turklertn, dOnyada, gee okmlcnru yopan rrklcnn bcsmdo geldig!. istila ettlkleri her verde eevrelerini Turklesttrdtktert cnlctrlmoktodrr. Bununla beraber. ozelllkle tonztmot ve mesrutiyet devtrtertnde, isldmclhk eereyonlan dolcvrsrvtc turkeOiOk okimmo gerek1i onemin verilmedigi tcln boz: rrklonn ve kOltOrlerin TGrklUk lclnde erimelerl mumkun olmarmstrr. EsbabJ mueibe layihaslnm ltodest lie, «Bunlor YII~ rorco kendi dilleri ile mOtekellim kotdrlcr. BOtan Osmanll 157

devrinde Turkeeyi ana dili olarak benimseyemediler.» i~. te Cumhuriyetin, Kemalist inkllobrn en onemll i~i ana dili Turkce olmayan bu milletlere Turklugu ve Turkeeyl l;Ienimsetmektir. 0 milletleri Turkluk lclnde eritmek, voketmekttr, Dilini, kUltOrunu ve OZ benligini dillerden ve torihlerden sifmektir. Kanun bu sonuea tJla~maYI saglamak iein vopurmstrr. "7.4.1932 de gerekeesi ile birlikte Meelis Ba~kanhQr· no sunulan kanun toscnsr 40 maddedir. {501 Doha sonra, tasan lskcn Kanunu Toscns: Muvakkat Encumeninde ufak bozr degi~ikliklere ugratllmll?tlr. (51) 1934 Yllma kadar bu tasannrn bir lslem gormedigi enlcsrlryor, 27.5.1934 tarihinde, Turklye Buyuk Millet Mecllsl lsken Kanunu Loyihasl Muvakkat Encumeni karar No: 6, E~as No: 1/335, saYl1i yazi iJe tosonvr. yaptlgl degi~ik· liklerle birlikte Meelise sunuyor. (52) TBMM lskdn Konunu Loyihasl Muvakkat Eneumeni, 27.5.1934 de toscnvi meelise sunarken 1932 Vllmda vozrtrms tasan metninin di· linde, ltodeslnde ufak bozi degi~jklikler de voprvor, (53) 11.6.1934'de TBMM'ne verilen ve 14.6.1934'de kabul edtlen tasan budur. 27.4.1934 tar,;hli lskdn Kanunu Mozbatasmdo sunlor yozJIJd,r: Muvakkat Encumeni

niliyorsa do, bu, 8 binden olocok) (i. B.) buslcvornk crdr-crcsi kesilmemek uzere binlerce yll surrnus ve her akm karanhklaro burunmus olan Batl toprckIan uzerinde vcscvon sovloro 1l?lkve uyamkhk getir·
mlstlr,

«Bu kanun nlcin voprldr? Dogu'da bostovcn buyuk akmla Bat'-ya dogru TOrk soyunun yaYl1l91,butun dunvo lcln esl bulunrnoz bir iVllik olmustur. Bu g6c 8 gunden (metinde hernekadar 8 gunde de(50) (51) (52) (53) Yukanda adi gecen Zabit Ceridesi, ss. 21-27. Yukarida ad! gecen Zabit Ceridesl, ss. 28-45. Yukanda ad! gecen Zabrt Ceridesi, ss, 5-20. Bk. TBMMZC, Devre 4, lctima 3, 23, s, 140'da-ki Kanun ilgili oJarak srra No: 189'a ek, ss. 1-19.

au

Orto Asyo'do lc - denizlerin, rrmoklcnn, covlonn cekilip kurumost ve kum dalgalarmm ueu - bucagl 01mayan yerleri doldurmosi ortoya crkon bu okm, butun goeler; Batl'ya ikl yoldan yurutmu~ idi. Bu goe!er, Avrupa, On Asya ve Afrika'YI koplayarak bugOnkO medeniyetin temellertnl kurmuslnrdrr. lste ilk goeenler bu Turklerdir. Turk'lerin Anayurttaki varhklanm korumak lcin dort cevreve vovumolon do rastgele bir i~ degildir. Bu akin hangi srrurdo ve hongi Olkede durmus ise, aroda btr topluluk ya9aYl~1 uvondtrrmstrr kl, lste Anoyurdumuz olen Anodolu'yo ilk goeen otolorrmmn verleslp vcvumolon medeniyet lcln cok essiz bir iyi· lik otmus ve vervuzune bu medeniyet Anadolu'don yaYll rrustt r: $urasl cok ocrk olorok gorOIOr ki, Cihon tarihini kendi torihiyJe kurrnus olan Turk soyu, butnn bu Bon'yo dagru vonelisinde yalmz blrsev gozetmeden vazgeememi~tir: Efendi vcsomokt Bu, Turk soyunun ozlu ve k6klO vorcdrhsmdo yer et· mlstlr, Her ~eyi veren TOrk iki sevl vermemts, onu elinden yitirinee hie durmadan, her engeli, her 6nO· ne cikorn vrkrp devirerek ana ne degere mal olursa olsun, vetlsmls ve otrmstrr, TOrk blr gOn lcln beyninden 9U dusuncevl cikormorms: Tutsak ve buyruk 01· tmda voscmcmck. (54)
(54) .Tutsak zorunlu ve buyruk alunda yasamamak bir sonucudur. Ulus kavrammm,
s

ile uluslann gelismelerinin ulus olmanm muhtevasi

158

159

BU, vonhz hokcnhklor kurdugu gOnlerde degil. to Orto ~Asyo'da vosorken de bovte idi. Su ckrndon bugOne kadar da bovle gitmi:;;tir. Onbinlerce VII lclnde blrcok sorsmnlcrlo oz benligini kcvbederek, bosko sovlorm bovuncuruqu altmda kolmok zorluquno dusmernls degildir. Ancak, hto durmadan silklnlp kotkrnovr bir soluk goz onunden kccrrmcrrus ve b6Vlece ezildigi veri birokorok, otede Vine bir hokanhk kurmustur. Bu VOruvu9 lso dogumundan cln bin VII once bcslcyorck, bug One kadar boyle gelmi9tir. Sonra TOrk'On bir bosko ve ozhl gOcO doho vordrr ki, yerle~tigi verde parlak blr medemvet kuror, cobuk Orer ve Oreyince de atesll OlkO eri oldugu jcin Hen otrhr, Olkeler ccorck dort cevreve VaYllir ve her YOVlldlgl vere medemvet 1$191 go1OrOr, iste milletler kcprsmdon girerek, 10 bin vildon berl tarih bu buyOk milleti hep bu serplstirmek 19i ile ugra9lrken butmuster. Su yurOyur; onune knttrklnnru ite kako ileri
icinde bu ozellikler vardir. Fakat burada, «Turk Ulusu hep efendi yasadi, tutsak ve boyunduruk alttnda yasamaya hie bir zaman razr olamaz» seklinde bir oviinme var. 0 halde, burada, zaten normal olarak mevcut olmasi gereken ozellikler ile oviintilmektedir, Bu, anorrnal bir durumdur. Nitekim, «TUrk Ulusu hep efendi yasadi, asia tutsak olmadr, boyunduruk altinda yasama zilletine razi olmadt» gibi ifadelerle ovunenler, Kurt UIUSUDU tutsak etmek, kolelestirmek icin her tiirhi yolu, ama, her turlti yolu denemislerdir. KUrt adun, Kilrdistan adim dillerden silmek, tarihlerden silmek, Kurt varhgnn tumtiyle yokedebilmek i~in her seyi, ama her ~eyi mUbah saynnslardrr. Bu kanun da bu tiir eylemlerin bir parcasidtr. Goriildiigii gibi burada, iki standarth bir dii(;unce sOz konusudur. Kendi efendiligf ile, tutsak olmamasi iIe oviinen bir ulus baska bir ulusu tutsak etmek io;in her tiiTlii gayreti gostermektedir. Okuyuculann bu nokta iizerinde dikkatle durmalannda yarar vardir, Turk d~iincesi ozellikle 1923'!erden sonra hep iki standarth olagelmlstiro Bunun temel nedeni TUrk dii~ncesinin bilimsel bir biitiioliige

surerek cok yerlerde ontario kcrtsorck, cok yerlerde onion ellne otorok boyle surup gitmi9tir. lste, Turk soyundoki oz benlik sevgisi bu gbcebe va90Vl91mn cok verde bug One kador bu vonden vOrOyOp gitmesini ortaya crkcrrms ve bugOn g6rdOgumuz Turkmen, yorOk gibi abo ve ovmoktor bovlece kolrmstrr.
(55)

.,. Bu kanunu vapmaktoki temel de bu dusuncelerdir. Yclnrz muhocir getirerek verlesttrmsk dU$Oncesi bu kanunda ver tutrnus degildir. Burado en canll ve k6kl0 dusunce voprlocck i:;;, yerlestlrmentn bilgi votundo vcpilrms olmcsr He beraber binlerce Vlldan beri donup dotoson daglnlk Turklert toportovcrck ortik bu g6eebe vosovrsmo bir son vermek ve kultur i$ini k6kOnden kesmek Iein buroya ocik ve keetlrrne kurallar konrnustur. Cteden berl TOrk kOltOrOne uzak kotrms olanlorm OIkede yerleserek onlora Turk kOltiirOnO benimsetmek iein devletin yapacogl i$ler, bu kanundo ocikco g6sterilmi$tir. TOrk bayragma gonOI boglamamHilken, TOrk yurtta$liglnl, kanunun ona verdigi her tOrlO haklan kullanmakta olanlon TOrkiye Cumhuriyeti uVgun goremezdi. Sunun iclndtr ki, bu gibileri Turk kOltOrOnde eritmek ve onIon Turk olduklon lcln daha saglam vurdo baglamak vollcnru bu kanun gbstermi$tir. TOrkiye Cumhuriyeti devletinde Turk'Om dtven herkesin bu Turk/ugO devlet lcin belli ve ocik olmohdrr. Burada devlet, hiebir Turk'un TOrk'IOg0nden bir soluk lsklllenrnek isternez, Yalmz, devletin kanunlanndan her tOrlO koruyuculugu ve yorarhllQI gorerek, her Turk gibi yurdun bOtOn iyiliklerini, kozonclcnrn verlmlerlnt bot bel
(55) Bk. Tiirkiye Biiyuk Millet Meclisi Zabu Ceridesi, Devre IV, Iffiilia 3, cilt 23, s. 67'deki kanunun esbabs mucibe layihasi, s, 5.

eritmemii olmasidir,

160

161

almakla beraber, TUrk duygusunu tosrmoz gibi durmak il?ini bu kanun kokunden kesip otmrstrr. TOrkiye Cumhuriyeti bOtOn bunlann nereden geldiglnl orostirorck bu kanunla uygunsuzluklann hepsini ortodon k.aldm:nll?tlr. Bunion Turk Buyuk 8enllginde verlestlrip enterek, blr kordes ve vurttos varhgl yaratmak lstemlstlr. Bunun lcln de kanunun temeli ne geli!?iguzele, ne de bona g6reler Uzerine kurulmus degildir. ~urada en sorsrlmoz temel k6kOnO vcsornok bUgisinden otorok kurutmus olen Yurt bilgisidir. Ve konun volruz bunun Ozerine kurulmak tstenmtsttr. Bunun lcindlr kl, Devletin dusuncesl yalmz muhoclr getirip vertestlrmek olmadlgml baii>langlcta cnlctrmstrr.» (56) Acrkco gorOldOgU uzere, temel cmoc, KOrtlerl, TOrk ~nsurlor lclnde erltip, KUrt ulusol varllglm yok etmektir. lskdn konunu layihasl Muvokkat EneUmeni doha sonra maddeler hakkmdaki gorU91erini de birer birer bellrtmektedir. (57) HUkUmet teklifinin birinei maddesl Uzerinde 9U gor0ii> i1eri sOrOluyor:

yor.
(58)

Bu madde hukumetln teklifi gibi

brrokrlrmstir.

iskan Kanunu Muvakkat EneOmeni LCiyihasmm yedinei madde ile ilgili gor090 ise sudur: « .•. Yedinei maddede de, almaeak muhoeirlerin yurt tutmada bagh kolocokton esoslar konmustur. Maddenin blrtnclkrsrru TUrk soyundan olanlara ait olup, bunlar hOkOmetten yerle!?me vordirm istemedikleri takdirde TOrkiye'nin her yerinde vertesmekte serbest tnrcknrrusfordtr. Aneak hUkiimetten vordirn isteyinee, hOkOmetin gostereeegi yerlere gitmeye meebur tutulmusicrdrr. TUrk kOitOrOne bagll olup ta, Turkce'den boskc dll konusonlonn TurklOk lclnde erlvlp kovnosmolcn elde edilmek Uzere serbest yurt tutmada dahi hukumetin gostereeegi yerlerde verlesrneve meebur tutulmuslcrdtr. (59)

«.~ Birinei maddenin nOtus oturus ve yaYlh!?1gozo.. nune ohnorak bunu do aneak saglam ve surup gideeek ..bi.~programa baglamasl, kucuk ve dar dusune~ler on~ne gecerek, dOzenll bir voldo bu i!?i bcsorcbllmek lstemeslnden lterl gelmiii>tir. Demek istiyor kl: Herkesin kendi dU90neesine uygun olorck veya geli9i guzel vurdun neresinde olursa olsun Irkeklenerek bir yuvo kurmasma, daha OClgl darmadagmlk vertesmeslne devlet gez yummu(56) Yukanda adt gecen Zabit Ceridesi, s, 8. (51) Bk. TBMMZC Devre IV, lcttma 3, ciu 23 s, 61'deki ilgili olarak stra No: 189, ss. 8-20. '

«... HOkiimet teklifinde, TUrk kUltOrOne bagh olmayan gocebelerin TOrk kOltUrlO koylerimize birer aile ole- ' rak yerlel?tirilmesi vozitmrs lse de, maksat bunlann sOratle ana dillerini unutmost. TOrklerle kortsrncst oldugundan, bOyOk koylerde bir mahallede veya blrbirine komsu va kolayltkla toplomr bir yerde otmo(58) Burada Kiirtlerin binlerce seneden beri yasadiklan topraklardaki yerlesimine «larmadagiruk yerlesme» deniyor. Kiirtlerin kendi yurtlanndan sokulerek Anadolu'nun TUrk kesimine serpistirilmesine ise, dlizenli yerlesme deniyor. Okuyucular Kemalist iktidann bu derin "eli~melerjne dikkat etmelidirler. (59) Yukanda ad! gecen Zabtt Cerldesi, s. 9. Gerek kanun maddelerinde, gerekse kanunla ilgili olarak yaprlan ..esitli konusmalarda KUrtler i"in «Tiirk kiiltiiriine bagh olmayanlar» denildigl halde burada «Turk kiiltfirune bath olup da, 'Ttirkceden baska dil konusanJar» denmektedir,

kanun

ile

162

163

mok sortrvto
(60)

oturtulmalannda

beis gorOlmemi9tir.

11. Madde hnkkrndo ise, sovlenen sudur: « ..• HOkOmet teklifinin 9. maddesinin muadder gekli olen 11. madde, yurtta, «dll, kOltOr, kan birrigi» temin etmek moksodtvlo koncn bir maddedir». (61) BOtOn bu ccrklomolor Kanun tekJiflnin rrkci muhtevasrm gostermesi bokrmmdon cok onemltdlrler.

C. MECBURf iSKAN KANUNU'NUN TBMM'de GORO$OLMESi

Mecburi iskon Konunu tcscnsi TBMM'nin 7.6.1934 ve 14.6.1934 tarihli iki oturumunda gorO!};OlmO!j e kabul edilv mlstlr, (62) Bununla iJgili Mecris gor09melerinin bczi bo10mierinJ aynen ahyoruz. Goru9melerle ilgili ocrklcmclor Dip notion orocll191 ile gosterilmi:;;tir. «... 1/335 numaral! iskon Kanunu Loyihasl ve lskdn Muvokkat EncOmeni mozbotosr. REis - Heyeti Umumiyesi hakkmda mOzakere oCIImrsnr, etendim. NO!jit Hakkl Bey - (KOtahya) Azlz nrkcdoslonm, yurdumuza OlkOmOzdeki !jekli verecek, bugOnkO bekir vorhk Ozerinde hOr, zengin ve saglam nesilleri
(60) Bu konusma kanunun yaprhsmm gercek nedenini hi~ bir itiraza yer birakmayacak kadar acikhkla ortaya koyuyor. Yukanda adi gecen zabit ceridesi, s. 10. (61) Yukanda adi gecen zabtt ceridesi, s. 11. (62) TBMMZC, Devre IV. lctima 3, cilt 23, TBMM Matbaast, Ankara 1934, ss, 67-77, ss, 140-160, ss. 164-166.

ya!llatabilecek, TOrk olmanm seref ve deqerlnl bu topraklarda vosovonlcnn iJiklerine kadar tstetecek olen (verlestlrme kanunu) inkllobln ana kanunlanndan belli boshst olmak mOmtazllglndadlr. (63) .•• orkodcstor gOn gormO!j TOrk Milleti, DOnya'mn en bOyOk inkllopelsl ve TOrklOgOn bOyOk kurtoncrsr Gozi Mustafa Kernol'In etrcftndo toploruvor. Drsondo kolrrus olen TOrk'leri Ana Vatan bOyOk sevgi lie kucokhyor. iki bucuk osrrdon bert, Tuna boylanndon b0910yarak Merie kenanna kodar TOrkler, elleri bos, oc ve sefil, onoyurda ckrvor ve burada nOfusun srhhotln kadrini bilmeyen bir idorenin elinde krrthp gidiyordu. Bunlonn lclnde bilhassa korunan unsurlar TOrk dili lle konusmuvor, utuklar korardlgl va kit, dusmon safma geemekten utanmryor, Anadolu'nun klYllanndan bir honcer gibi Vatonm bogrma soplnnmcqo sovcsryorlor... Arkcdoslor biraz sonro TOrk Milletinin donOlmez blr koran olorok. Yurdun her yanma vovnocok olon bu konun kurunu vusto'dan kolan son lettmof mOesseseyi de kokunden kozivccoktrr. TOrk lcttmol varhgl, esasen, kendislne yakrstirmcrms oldugu bu tezat manzarasmdon kurtulacak, dil, kOltOr ve OlkO birligl ile birbirine keynesmrs olon milyonlann ornsmdon velevki pek ozhk to
(63) «Turk olmamn seref ve degerini bu topraklarda yasayanlarm iliklerine kadar isletecek olan (yerlestirme kanunulvndan sOz edilmektedir, Ve bu kanunun inkrlabm ana kanunlarrndan biri oldugu soylenmektedir. «TUrk Irk ve Ktlltiirtmden» olanlar TUrk olmamn seref ve degerini yasayabilirler, TUrk dil ve kiiltiiriinden olmayanlara ozellikle Kilrtlere ve ozellikle KUrt toplumu olma ozelliklerini savunanlara, ~TUrk olmanm seref ve degerini iliklerine kadar isletmek» bash ve zulUm mekanizmalanm kullanmadan ger~eklestirilebilir mi?

164

165

olsa bu gayrr tcbiilik tarihe intikal edecektlr. Su mesut netice, bir hamlede olmmrs degildir. BugOn gururla verdigimiz bu karar, Cumhuriyet kurulalldan beri busmdc, muhterem reisin bulunduqu hOkOmet tcrotmdcn inatla ve lsrorlo alman inkllap tedblrlerlnin ve cok cetin muccdelelerin verimidir. (64) Su Vatan Ozerinde srruf ve tezcdi vosctmcmck lctn bizim prenslplerimlzl tammayanlorlo mucodele cok cetln oldu. Muhtelif sUehl! isyonlar, irtica hareketleri, dog bcslcnndo soygunculuk ve mOtecavizler ekseriya oslret ruhunda beslendi. inklldp idaresi hark Be devlet arasmda nOfuz tlcorett yapon hotkm koruru emen, trzrno malmo ve hovotmo hGkmedenlerle korkusuzca corprsti. Ve bu devletin lstlrok kabul etmez varhgml hepsine tcruttr. lste bugOn bu seref dbides;ni, bu bOyuk sovosm sonunda kurulon scrsrtmoz asayi$ ve inzibot temeH uzerlne dikiyoruz. Geroekten ostret rnuessesesinln tosfiyesi lcln konan k6kten hukumler bu yOz korosi te$kilCitl cokertecek kodar kuvvetlidir. Blr coho filiz verdirmeyecek kador saglamd.r. ldore memunonrmzm lsi .kovraYI$' ve ana sanhslon muvaffakiyetin srrnru teskll edecektir. Kanun i$in bosonjmos: lOin sort olan bOWn silahiyetleri hQkOmete vermekle isabet etrntstlr. Su bOVOk Millet gOnunde, yon hur ostret hayatmdan tom hurrtver vlcdon, cousrno, kozanma ve hottc aile hOrriyetine oz mal toproqo ve dama kovuson vctondoslonrm
(64) Yukanda kumndan ads gecen Zabit Ceridesi, s. 68, dil, kiHtlir ve iiik_li bafarkhllk gosteren Kiirtlerin tepeden egemen inrne kararIarla ve ile Turklesrneleri ulus olan Tiirklerle

Millet kOrsOsOnden condon kutlonm. Ne mutlu onla-

ra. (65)
RU$ENi BEY - (Somsun) - Muhterem orkndosicr, ben cok soylemiyeceQjm. gerek hOkOmetin esbobi mucibe loyihasl, gerek EncOmenin mozbctost hoklkaten birer soheserdtr, Bu kanun rnemleketin en buyuk derdine ve en derin yaraslna nester vurrnus, hastahgl bOtOn Olplakhgl ile ortaya crkorrms ve tam devcsmi crcsnrrmstrr. Hukumet Esbobi Mucibe Layihasmda pek gOzel anlattlgl gibi imoorctonucun ilk te$ekkOJOnde devsirrne usulO timor ve zeamet kaidelerl lle pek az zaman zornndo vcbonci OIkererde mnvonlorco vobcnci lnsonlor Turk istilasma a~uk or~ muster. Turk Orkusune konlrmelor, Turk kOltOrO lie kovnosrmslor, TOrk koruno girmi/?Ier. ve cok faydah Turk olrnuslordrr. 0 devirlere gore, en uygun olen bu temsil sistemlerl lie. bu kadar faydah neticeler 0110mrs Iken daha sonrolan imparatorluk yalmz dini benlrnsemls ve butun ovnhklnn busi bos brrokmistrr. Yovos vovos vobonci dtnterde. voboncr diller ve yoboncr saylor bcsibos kolrms ve bircok imtiyazlor otrrusnr. lste bundon dolcvi koca imporatorluk tam monos.vto bir kozmopolit diinyas. oimustur. (66) Bu suretle MuslOman alan muhtelif saylor ile vobonci diller konuson TOrkler Imparatorlukto ayn ovrt kumeler ve mil/etler halinde ayn duygular. dll'Ier. ayn adetler ve hotte ayn elbiseler ile blrblrlnden
(65) Yukanda ad! gecen Zabtt Ceridesi, s. 68. Kemalist iktidar KiirtIere karst uyguladigr biitun somiirgeci baskrlarim asiret kurumlan He miicadele ediyorum siisii vererek gizlemektedir, Geleneksel Kiirt ailesini siirgtlnlerle parcaladigt halde, aile hiirriyetinden sOz etmektedir, (66) Osmanh Imparatorfuguaun biinyesindeki milletleri neden Tilrklestirmediginden yakimltyor.

baskr mekanizmalan kaynasmalan

istenmektedir.

166

167

a kordes tcruvon ve Turk'lesmeve pek mOsoit olan bu kOmeler cok yazlk ki, saltanotm her oynllgl tckviye edercesine hos gormesi yiizOnden imparotorluk yava$ vovos lclnden cOrOmO$ve drscnccn gelen ckrrnloro dovoncrmvcrck, dagllml$tlr. Bunun oct misollerlnl bugOn kendi dilimizde ornvrp bulnblltrtz.
1864'de Kuban Vildyetinde ikinei Alnxondrr, cerkezleri srkrstrrrrus. blreok corprsmolcrdcn sonra yo lcerl Rusya'ya gitmelerini, yahut hieret etmelerini emretmls, bunun Ozerine 840.000 ki$i birden TOrkiye'ye gelmi$tir. TOrk Milleti kendilerine olanea a$kl ire, harareti lie kueagrnl ccmrs, onion kabul etrnls, kendllerlnl en guzel yerlere verlesttrmlstlr. Onlor hie $Ophesiz ki, iyi niyet ve osk He gelmi$lerdir. Fakat ne yozlk kl, imparatorluk herseyds olduqu gibi ontonn kendi dil1erinde kalmalanna gayret etrnls ve 0 suretle vosctrnrsnr, Meselo, Memedi, pose vopmrs, ana eerkez memet PO$O demls. digerine Abaza demts, 6bOrOne GOreO demls, kovlerine GOreu kayO, Cerkez KoyO, Abaza KayO cdrrn kovrnustur. Laziston dOnya'do yokken, Osmanh lrnporotorluqu bir Lozistan vorotrmstrr. Kafkosya'don hieret etrnls en sat blr konll TOrk olan bu kordeeterlrnlze Laz derntsttr. Bosnadan btrook Turkler ge1iyor, bunlaro Bosnok ismi veriliyor. Bunlara bir verde dart bes evli bir rnohalle voprhvor, Buraya Bosnok maholJesi deniliyor. Arnavut'a do aym muomele vcpihvor. Hele Arab'a ... Be$YOzsene evvel TOrkler arasmda verlesrnts ve hie bir kel.ime Arcpco bilmeyen insana Arap lckub: veriliyor. Oyle gOnler geldi ki, ittihot ve Terakki zornonmdo TOrklOk duygusu bO$ladlQl zaman derhol btrcok kuh1pler ccrlmistrr. Cerkez KulObO. Bosnak KulObO, 8a~klr KurObO gibi sevlerdr. Ben Harb; Umumi-

cvrnrmsn.

Asrrlorco

volmz dinden lIhom olarak Turk'

den evvel Rusyo'da bulunuyordum. Rus idoresi 0 vokit bir istibdat idaresi idi. Fakat bir kanunu verdi. Mahkeme, ada let, polis, hersey Rusluga tartar, ana gore hak verirdi. 180 - 200 rnllvonluk bOyOk kutleler tcertstnde bOyuk kOmeler vovos vovos Ruslostmlmogo bastormusn. Eger Harbi Umuml'den sonro, Milliyet osk: parlamasa ve ihtilol otmovrp do bu Ise devam sdllrnls otsovdi, supheslz kl, bOyOk Rusyo'nm % 80'i tamamen Rusla9ml~ otccokn. Rusyo'da Memed'e Momilot denmls, Ago'yo Agayef, Hocr'vo Gclnskl denmis ve bovlece hersey Ruslostmlmodo carl~lrml~tlf. Mektepler, edeblyot, hayat ve idore her yam He Rusloetmlrncklo rnosquldu, (67) Son uc dart osir zornndo soltcnctm yarattlgl hostouk maaleset Turk knruna verlesmts ve Turk ya~ bonci mOslOman soylan orasmda kotdrkco TurklOgOnO unutarak 0 soylara kan9maga mOsteit olmustur, Bugun MIslr'da, Fi1istin'de, Suriye'de, surodo buroda oroptoscn Tiirkler yOzbinlere balig olmoktodtr. Halbuki tabiotta her zihayatm bir migdesi vordir. Migde rnutloko conh sevler yemekle vosor, Yani ya~ayan ya~ayanr yiyerek ya~ar. Ferdin migdesi oldugu gibi MiIletJerin de migdesi vordrr, 0 do insonlan ve kilmeleri yiyerek voscr, (68)
(67) Yukarida adi gecen Zabtt Ceridesi, s. 69. Kanun teklifinin aSI1 amact KUrt ulusal ivarhguu, KUrtlUgU ortadan kaldrrrnak oldugu halde, Ktirt'ten bir kelime bile soz edilmemesi ilginctir, Buna hedef sasirtmaca diyebiliriz, Veyaesas hedefi gizlerne diyebiliriz, BlI taktik, 1976 Kernalistlerinde de aynen vardtr, Bugunkll KemaIistler de Cerkez. Gtlrcii, Arap, Bosnak, Arnavut, Pomak vs. dedikleri halde «Kiirt» adrru kullanamazlar. (68) Burada Kemalistler aynen Hitler gibi diisilnmektedirler, «Milletler ancak birbirlerini yiyerek yasayabilirler» anlayisi, Hitler'in ehayat sahasr» anlayrsmm baska tUrlU bir ifadesidir.

168

169

Amerika senede 3,5 milyon vobcncivi Amerikahlcstrrrncktodrr. Halbuki torthte bir Amerikan milleti yoktu. Fokot vovos vovos bOyOyen ve temsil kuvveti ile tekdmul eden Amerlko, az zomanda yOzlerce rnilletten meydana gelen milyonlarca insonlan en rnutoossrp Amerikah voprnoktcdrr. Temsil kuvveti az alan yerJerde saglam kurneler bozulmoz. Filistin'e, Suriye'ye, Mlslr'o gidelim, bokolrm, Goreceksinlz kl, yOzbin Alman kolonlslnin hususi mektebi vordrr. Kendi din, kendi emeli, kendi kUltOrO i1e vcsor ve bcskclonrn da kendi mekteplerinde okutarak Almonlosnnvor. Yunonh da ovledlr. Mrsrr'do boston bcec bir Yunanhhk vosrvor, Dlvebillrlm kl, Mlslr'tn mukadderatma tesir ediyor. Ve muhtellt mahkemede ozuton bile vordir. Mlslr'do bosto honedan oldugu holde, yOzbinlerce TOrk vcrdir, tokot mohkemelerde bir TOrk ozos: yoktur. Onun lcln, yclruz dahilde degil, dtsondoklleri dahi kendi ulkulerl lle kendi kUltOrleri lie, kendi mektepleri ile vosomclonm ve orada saglam koloniler kurmolonru temine cohsmouvrz, $imdi bir de, dini ve dili ovn olen sovlon ete ololrm. imporatorluk devrinde dusmcnlordcn gordUkleri vordrmIorio, oldrklorr imtiyazlarla 6yle btr noktayo vcrrnrslord: kl, her dogon cocuk TUrk dusmoru olarak dogmus, TUrk yurduno zaror vermek uzere bUyUmU$tOr. Bunlar vovos YOVO$kendi kulturleri, kendi OlkOleri, kendi servetleri ve kendi voscviston ile TOrk'e kensmomak lcin 0 kador ileri gittiler kl, kendilerinin bile olmayan dlllerl benlmsemtsler, onu konusorok bizden oyn kclnuslordrr. (69) Cok $OkOr. bUyOk Reisimiz ve dOnyanm en bUyUk inkllapCls] Gazi Mustafa
(69) Yukartda ad! gecen Zabit Ceridesi, s. 70. Osmanlr Imparatorlugu devrinde ulusal ijzelJiklerini koruyan Kiirtlerden soz ediliyor.

Kemal, yOksek bilgisi ve yOksek OikOsOi~eTOrk'e tarihini ve dilini milletimize verdigi gibi, Imporatorluk devrinde kendilerini yabonci soydon sayanlora do kendilerinin halis TOrk olduktcnru 6gretmi$tir. Onlar do gOnOn btrinde TUrk olduklanm ogrenecekler, bize TUrk milletine kon$tlklan zaman mesut olduklonm ve 0 seref hlcblr vakit eski vorhklonnda butomcdrklanm anlayacaklardlr. Artrk bundon sonra TUrk votondosrmn diU' blr, duygusu blr, kulturu, UlkOsO bir
olocoktrr.

Kanundo Heveti VekiJe Koran ile tedbir olmak icln Dahiliye Vekilinin selahiyetli oldugu gosterilivor. Evlerinde ve Muamelelerinde oyn dil konuson vatondoslonn TUrk dllinl konu$malon icln tedbir almoVI krvmettor hUkOmetimizden ve muhterem Dahiliye Vekilimizden alenen rica ederim. $imdi Kanunun 11. moddesl hokkmdo nozon dl k kctt n izi celbedeceg irn, REis - Maddesi geld;g; zaman orzederslnlz. efendim. RU$ENi BEY {devomla) HOlosa olarak arzedece-

(70)

gim. Bu kanunda deniyor kl, Dohiliye Vekili bosko kUltlirden yohut bosko dil konuson insanlann mOstokil kume ve rnustokll key yapmolan vcsoktrr, ovm zomando eskiden boskc dil ve boskc kOltOrden olduklan hotde, ovm kume teskll atrnls olanlan dcht, toplu 01mayorak bosko vere g6eeUirmeye selahiyettardlr. $imdi burada bir noktoya nazan dikkotinlzl celbetmek lstertrn. iyi ammo, btzde 6y\e blr unsur vordrr ki, onu tek olorok [stediginiz TOrk comiasmm tel(70) «Ne Mutlu Tiirkiim Diyenell sOziiniin bu kosullarda sOYlendi~ini

bir daha hatulatahm.

170

171

ne ntrruz, crada, derhaJ inklsof ederek 0 ccmlorun bOnyesini kemireeek ve sermcvestnt vobonci memleketlere otcccktrr. Peki bunion ne vcpchm? Bunlar oy!e bir mlllettlr ki, zoru gordOgO zaman derhoJ vatan osrki, bOyOk votanperver, bOyOk tedokdr gorO~ nOr. Fakat, Vine oyle btr millettir ki, (vososm) der, lakin, kim. daha belli degildir (gO[Of,>meler). Bizim votornmrzdc buyOk kOtle tesktl etmezler, fakat lktlsudlvutrrmzdo blrcok tesiri ve bOyOk zararlan vordrr, MOstakillen sanat edinmek ve Jerai sanat etmek yascktrr, denildigi holde, bunlar ticaretin btrcok subelerinl mOstakilien kendi ellerinde bulundurmoktadrrlor.

mOesseselerinde hdkim alan su ya da bu zOmrenin zevkleri, kistoslcn degil. Turk rrkmm mozlsl ve bllhosso Istikba1i meselesidir. TOrk rrkrrun istikba1ini temln etmek, TOrk'On TOrk olarak vcsomcsmt temin etmek lctn en buyOk earelerden blrlsl lisanm Turkcelel?tirilmesidlr. Gayemiz budur, onun loin bu yOksek gayeye vasil olmak lctn herkes, her fert kendi sahasmda ealu;;malldlr. Bilhassa, bOtOn muesseselerin tevkinde olan TBMM bu tste onovok olrnohdrr. 19te bu fikirle dil rslotu tslnde onovck olmak fikri He ilk deta olorak tamamen oz Turkce blr kanun layihasl bize gel/yor. Bunun cnunde diz cokmek lazrmdlr. (72) DAHiLivE VEKiLi ~OKRO KAYA BEY - (Mugla) Muhterem efendiler, bu kanun memlekette buyOk bir ddvorun hollini temin edeeek bir kanundur. Fakat kanunun iyi talihi eseri olarak dig-er bir ddvcnin halliyle rnustereken huzurunuza ciktr, 0 da dll dltvQslnm halli. (73) ...... Biliyorsunuz ki etendifer, Turk okiru ve medeniyeti osrrtcrco cok bOyuk krtolcro hdkim oldu ve gittigi yerlere medenivetlnl, nOfusunu, di1ini de beraber g6tCrrdu. istismar tarihinde hlcbir kavim yoktur kl, hottd Romo tmoorotoriusu dahil - hlcbir cevlet voktur kl. TOrkler kadar istimar kaabiliyeti gostermi$ olsun. Bugun Avrupc'run her yerinde TOrk'lerin dtktigi abideler ve eserler rnevdcndcdrr. BugQn Turk Mkimiyetinin eekildigi yerlerde Turk'un hasretini eaken milleUer coktur, (dogru sesleri)
(72) Yukanda ad! gecen Zabit Ceridesi, s. 71. tki standartli dlistlnen TUrk ayduu tipi burada kar~lmlldad!r. Turkceyi gellstirrnek icin her yola basvuranlar, Kurtceyi yoketmek, ortadan kaldrrmak icin yine her yola basvuruyorlar. (73) Yukarida ad! gecen Zabit Ceridesi, s, 140. Kanunun !;lkanh$lmn gercek amaci burada bir kere daha ifade edilmektedir.

Benim kanaatimee bunlann ne dagltllmasl, ne de teheiri 16zIm ge/mez. Fakat, bizim kanunu medenimizce bu tiearette yOksek kaabiliyetli insan/ar pek aia Turk'e konscbttlr. Turk'e iltihak edeblllr, Bun/ann TQrk'ten olcccklcn serer namOtenahi oldugu gibi, TOrk'ten goreeekieri istifade de coktur, Bunlonn bcsko tOrlO temsil edilmeleri lmkum yoktur. Bunun lctn eekilmeye de lhtlvcc voktur, Bu benim kendi noktoyi nozonrndrr. Fakat herhalde rnontrksiz degildlr kcnoctmdovrrn. (71)

REFiK ~EVKET BEY - ... Lisan meselesinde heplmiz kendimizi rnutehossrs farzediyoruz. GOyo, bizim indl zevklerimiz krstcsrms gibi, soz soylOyoruz. Bu dogru degildir. Blzlm sohst zevklerimiz geeiei sevlerdjr. Zaten heptrnlz geeieiyiz. Dil onarma, dil rslotu
(71) Yukanda adi gecen Zabit Ceridesi, s, 70. Tiirk olmamn bahsedecegi serefIerden SOl ediliyor. TUrk olanlar, Tlirklesenler, Tilrktenistifade goreceklerdir deniliyor. Konusmacuun bu kesimde 50ziinii ettigi ticaret erbabi Rumlar ve Yahudiler 015a gerektir. Fakat hiikiimet onlan sUrgiine gondermeyerek, onlardan faydalanma yolunu, secsin, deumektedir,

172

173

Turk, hCikim oldugu voklt, hdkim bulundupu butOn noktalarda bir TOrk su!hO tests etrnis ve Turk sulhO osrrtcr ve csrrlorco devam etmistir. Fakat bozi tedbirsizlikler yOzOnden TOrk askerlerini cekmeve mecbur olduqu yerlerde kendi rrkmdon olan ukdcsIanni do brroktr. TOrkler, tarihte kolmovi istemediler ve memlekete geldiler. MalOmu dliniz iki tOriO muhaceret vordrr, Siri cebri ve zor muhacerettir. Digeri istekJi muhacerettir ki, nOfusu tOl?IP ta boskn yerlere giden nclkrn muhaceretidir. Cebir suretiyle gelen muhacirier, vaktin idareleri tarafmdan iVi verlestlrllmemlslerdir, veyahut vonhs iskon edllmlslerdir, bu muhacirler bu zorluklcn bugOne kadar cekmektedtrler. Bu kanun bunlann tashihini tccp ettirecek bircok hOkOmleri havidir. (74) Bundan sonra hortctsn yakm etrotmuzdo, iki milvono vokm, halis Turk vordrr. Bunlarm azar azar ana votano gelmeJeri adeta mukadderdir. Bunlar eskl, zor ve cebri muhaceret sekllnde gelmeyecek, kendi lstek ve orzuJanyla geleceklerdir. Kendilerini iskon ilminin icabettirdigi kavaidi lctlmolve ve lktlsodiveve gore verlestlrmek de blzim borcumuzdur. Kanundo buno gore hQkOmler vordrr. iskon keyfiyeti her yerde gOe geemil?tir. Ve bundo hlcblr memleket muvaffok otcmcrmsnr. Gene en cok muvaffak olan Turklerdir ... Su kanun tek dille konuson, bir dusunen, ovru hissi tosivcn bir memleket yopocoknr.s (Alkl:;;lor)
(75)
(74) Yukanda ad! gecen Zabit Ceridesi, s. 141. Dahiliye Vekili $illi.rii • Kaya, Klirtlerin zorla, cebirle, siirgilne gonderilmelerinin kendileri yararma oldugunu belirtmektedir. Kiirtlerin bu yerlesme duzeninden, zaten, rahatsizhk duyduklari ifade edilmektedir. (15) Yukanda adi gecen Zabu Ceridesi, s. 141'de Dahiliye Vekili $iikril Kaya, fasizmin temel slogamru bir kere daha ifade etmekte-

HASAN RE$iT BEY - (Mu$) Muhterem beyefendiJer, bu cok mOkemmel konunda, «soy» kettrnesl birkcc defa tekerrOr etti. Sendeniz anladlQlma gore soy kelimesi lte, «Irk» demek tstenlvor. Eger boyle ise, bu kelimenin burada kullamlmamasml rica ederim. Ounkll, «Irk» denilen l?ev. 5 ve nihayet ottrvo kador crkrmstrr. ium bunu tohdlt etrnlstlr, TOrkiye hududu hcrtclnden, TOrkiye'ye gelen ve TOrk horsmo tabi olmayan insanlar irkon TOrk demektlrler. Fakat Turk kOltOrOne tabi olmcdrklcn lcin Turkce konu:;;muyorlar. Esasen, bunlar blzlm, OZ votnndcslcnnuz olduqu tcln Vine bizim, oz kordeslmlz demektir. Rica ediyorum soy kelimesi verine Turk dlll ve Turk kOItOru ke1imesi konulsun. MEHMET BEY - (Kutchvo) Efendim, biz bu ke1ime hakkmda encQmende uzun boylu mOzakere ettik. Hasan Re9it Beyefendi'nin teklifleri hakikaten iyidir. Ancak Mec1ise gelip Dohiliye Encumeninden ctkrrus olan hususi bir konun vordir. Biz bu kelimeyi orodan oldrk. EncOmenimiz bu kelimenin kafi olduqunc koncot etti ve kovduk, Hasan Reslt Beyefendl'nin izah ettigi curnle daha 9umullOdur. Meclisi Aliniz ko- bul ederse oncumence bir mahzuru yoktur. RAS!H BEY onlovcrnodrk.

(Antalya) Su kelime nlcin konmustur, Soy Kanunu vordir. efendim.

MEHMET BEY RASiI; BEY -

(Antalya) Soy, lnsorun kendi oilesine

munnosrr olur. Eger burada do soy kelimesi ana delolet edtvorso. burada yerinde kullarulmormstrr .
dir. «Tek dille konusan, aym ~eyleri dii.5iinen. yani 'bir' dllsunen, ayn! hisleri duyan bir toplumyaratmak.» Bilindigi gibi fasizmin temel slogam da etek parti, tek sef, tek doktrin, tek millet. tit.

175

174

DAHiLivE VEKiLi $OKRO KAVA BEV (Mugla) Efendim, hOkOmetten soruyorlar. Buroda soydan moksat rrktrr, Binaenaleyh soy toblrl verine «Turk trkr» toblrl kullanmak faydalJ olocoktrr, Soy aile mo. nasmo do kulloruhvor. HASAN RA$iT BEY - (Mus) Efendim, TOrk dill ve kUlt!1ru tabirinin burada soy kellmesinln verine kullomlmosr daha uygundur. REis - Etondlrn, elimde muspet bir teklif Maddey! aynen reyinize crzedeceqlm. DAHiLivE VEKiLi $OKRO KAVA BEY Efendim, rrk diyelim sonra iltibas olur. yoktur. (Mugla)

D. MECBURi iSKAN KANUNU'NUN UVGULANMASI VONETMELiKLER, KARARNAMELER

REis - Dahiliye Vekili Beyefendi, buradaki soy kellmesi verine Irk kelimesinin konulmesmi teklif edivorlar bu teklifi kabul edenler ... etmeyenler ... kobul edllmisttr. Maddeyi bu suretle reyinize orz ediyorum. Kabul edenler ... etmeyenler ... kobul edllmlstlr, (76) Konun teklifinin gorOI?Olmesi sonundo hOkOmet teklifi aynen kabul edltmlstlr, Gents turtrsmnlor coho cok Turklestlrme, Turk rrkmm yOceligi, dil, Turkce, Turkcelestlrms konulon Ozerinde vcpilmrs, teklifin otek: moddeleri tornstlrnodon oldugu gibi kobul edllmlstlr,

Umum MOdOrlOgO,1934 VIlmda, «iskcn ve nurus lslerlnin sOrotle ikmali» hokkmdo Voliliklere btr tomim gondermil?tir. (77) Bu tamimde «$ark MO!tecileri» norm oltmda vevo cesltli biclmlerde mecburi lskono tobi tutulonlcnn, lskun muameleleri ve iskon Isleri hokkrndo vopuccck toleplerin hlcblr surette dinlenrnlveceqtne dclrdlr. (Madde: 2) Dorduncu modde de «TOrk irkmdcn ve kutturuncen» olonlarla Kurtler orosrndo ocrk blr fark gozetilmektedir, Bu tamimde KOrtier «Turkceden bosko dil konusonlor.» «Ana diU Turkce olmayanlar» degil de, dogrudan dogruyo KOrtler otcrok ifade edilmlslerd i r: «... Muhacirlerin bu nOfusa tescil lslerlnde pul ve hare almmoz. $uno cok dikkot etmek icap eder: Tobiiyet beyannamesi TOrk rrktndcn olanlaro veya TOrk kOltOrOne boglr olup do, Tiirkce konusup. Turkceden bosko dil bllmeyenlere bild tahkik derhal imzaIottm Ii r, Ve muhacir kdgldl verilir. (Bu tohrtrotm vOruduna-gelmesine-kodar garbi Trakyo'do gerek kocok ve gerek pasoportla gelmi$ olan TOrkler ve Turk kultunlne bogli olontor hakkmda ovru muameIe vcprlccoktrr.] Bunlardon herhongi bir sekilde kendllerinden suphe edilenler var lse, muhacir kd~hdl verildikten sonro bu suphe hokkmdo tahkikata devam olunur.
(17) Dahiliye Vekaleti, 1skan Umum 1503516559 sayrh tamimi. Mildur lilgtiniin 7.8,1934 tarih ve

1. Dohiliye Vekeleti lskon

(76) Yukanda

ad! gecen Zabtt Siikril Kaya TBMM

Ceridesi,
«rrk»

ss, 144-145, ilzerinde

Gorlildiigii israrla

gibi ve hi-

t<;i~leri Bakam iddialan

kelimesi

lincle durmaktadir, karsismda

eKemalistjer gerekir,

rrkci degildi, <;aMa~ milIiyet<;i idh ili~kill bu tutanaklann tarafnmzdan (Alti cizilen yerler

gorli5melerine

gozden uzak tututmamasi <;izildi)

176

177

Pomoklor,

Bo~noklor,

Totorlor,

Koropopoklor

hok-

kmdo do ovru muomele voprloccknr,

vobonci KOrtlere (78) Aroploro, Arnovutlora, Turkceden boskc dil konuson diger MOslOmonloro ve olelrt10k ecnebi Hmstlvontoro ve Yohudilere tabiiyet beyonnomesi imzo ettirilemez. Ve, bunloro muhocir kogldl verilemez. Bunlaro tomamen ecnebi muamelesi vcpuocckur. MOslOman, GOrcO, Lezgi, Cecen, Cerkez ve diger Turk kulturune bagh sovrlon (79) MOsOlmanlar hokkmda fert Ozerine merkezden olmocak emirle tobityet beyannamesi imzo ettirilecektir.»
onemlidlr,

din blr numoroh mmtlkotara, yoni Kurt b61gelerine yeniden yerle~tiril melerin in engel len mesi ne do ird ir. HOkOmet 24 11 1939 tarihinde, bu hGkmOn nosil uygulanacagma dair blr talimotname ve bu talimatnamenin kobulG hakkmda bir karornome vovmlormsnr. (80) Bu tolimatnomenin 6nemli maddeleri suntordrr. « ... Madde 2 - 2510 snvrh kanunun 2. maddesi mucibince tahdit edllen 1 numoroh mmtrkodo bulunon ve soy ve dili Turk alan her toproksrz veya oz toprokII ciftcHer,. bulunduklon yerlerde hazineye oit topraklardan ve sovet bulunduklan yerde hozineye ait toprok yoksa, en yakm yerlerdeki hazine topraklonndan verilmek uzere toproqo baglamrlar. Madde 3 - oieden beri 1 numorah iskon rmntrkcsmdo oturon ve dill Turkce olmovon ostret tertleri tle, bu mlntlkamn osli ahalisinden alan veya vertesrnek mokscdrvlc evvelee bu mtntrkoyo gelmi~ bulunan toprakslz veya az toprokli ctttciler a!i'agldoki esaslar dairesinde topraga baglamrlor: A: Bu zOmreye mensup olon toprokstz veya az toprokli eshosm toproeo baglanmak suretivle yeniden yerle:?mesi memnu saholar: I - Vekiller hevetl karanyla tahdit editen ve ed_ilecek alan memnu mmtrknlor (81). II - Birinci, ucOncli ve dordimcu umumi mutet(80) 2510 sayth kanunun 12. maddesinin A fikrasmm nasil uygulanacagma dair taiimatname, tarihi, 24.11.1939, numarasi : 2/12374. (81) Bu kanunun uygulanmaslOda Bakanlar Kurulu'nun De. ka.dar btl: ytik yetkilere sahip oldugu ortadadrr. Ashnda bu yetklle~.10 b~PSI de kanun bilkmiindedir. Hiikiimet istedigi yerleri yasak bolge ilan etmekte, sakinlerini siirgtlne gonderebilmektedir. Diledigi bo~gedeki topraklara el koyup sakinlerini siirgiine gonderebilmekted,r.

SozO edilen bu tomlmln 5/0 flkrosl Ise, son derece Bu nkro sudur. «. .. Soyeo TOrk olmayan ve TOrkceden boskn dll konuson muhacirler hakkmda lskcn Kanunu'nun 11. maddesi hOkOmlerinin tatbiki oslo unutulmcmohdrr.»

Hon rlanacagl g ibi 2510 saYIII j skdn Kanunu 'n un 11. maddesi ,sOrgOne gonderildikleri yerde KOrtlerin ,iki KOrt ailesinin birarada bulundurulmcmcsmo «Turk Irk ve kOltu- . runden» kovlerln arosmda serptstlrilrneslne ozelilkle dikkat edilmeslnl istemektedir • . 2. BiJindigi gibi 2510 sovrh Mecburi lskcn Kanunu'nun 12/ A trkrost «Turk Irk ve kOItOrOnden» olmayan htcblr fer(78) «Yabanci Kurtler s tabid ilzerinde onemle durrnak gereklr, YabanCI Kiirtler tabiri, Lozan Emperyalist bolustlmiinden sonra Kiirdistan'rn, Ingiliz ve Fransrz ruanda yonetimlerinde birakrlan kesimIerinden ve lran'dan Utica etmek isteyen Kiirtler icin kullamlrnaktadtr, Tilrk Hiikilmeti, yerli Klirtler - yabanci Kiirtler ayrum yapmasma ragmen, a~agl yukan her iki kategoriye de aym islemi uygulamaktadir. (79) Bu madde kimlerin TUrk kiiltiiriine bagh saYlldlgl, kimJerin Tilrk Irk ve kiiltilrllne bagh olmadigtm acikca gostermektedir.

178

179

til?likler rnmtrkcst dahilinde olup, Slhhat vekdletlnce dll? memleketlerden gelecek Turk gocmenlerinin tskonmo tahsis edilen scholor
(82), Dlvorbokrr vHayetinin, Sailor istasyonundan boslovcruk, Ergani, Diyarbaklr, Blsrnll, Beslri, Kurtalan, Baykan, Bitlis, Tatvan, Geva9, Van ve Ozolp kozotonm katederek gecen ve gececek olan demiryolu ite, Kurtalan istasyonundan bostovorok Dicle vadisini tokiben lrak hududuna giden demiryolu gOzergahl [mtldcdmco (boyunca) tarafeyndeki 20 Km'lik sahalar, IV - Firat k6prOsO, Yoleon (votcon - Elazlg), Divorbckrr demiryolu gOzergahl imtidadmco torafeyndeki 20 km'lik sahalar. V - Divrigi, Kimaliye, Erzincan, Tercan, Askole, . demiryolu gOzergahl He Cobondere koprusunden Sankaml9'0 kadar olan Dekovil hattl guzergahl ve Scnkomrs'tcn Senli Ahmet'e Mumted demiryolu gOzergahmm tarafeyninden 20 km'llk sahalar. VI - Malatya, Pevztposo, Divrigi olon demiryolu gOzerg6hl ve imtidadmca tarafeyndeki 20 km'llk saha. V!I - Urfa ve Mardin vilayetlerinin cenup hududunu te9kil eden demiryolunun TOrkiye toproklanna lscbet eden krsmmm butun imtidadmdaki 25 km'lik derinlikteki saholar.
(82) I numarah mutettislik Kiirdistan'm Tiirkiye'deki kesiminin Giiney ve Giiney-Dogu taraflarim, 3 numarah mlifettislik; Kuzey ve Kuzey-Dogu taraflanm kapsamaktadir. Ddrdilncii mufettishk ise, Dersim bolgesidir. 2. miifettislik Trakya'dadir, .

VIII -

1 numcroh mmtrko dahilindeki Suriye, trak ve iran ve Rus hududu .tmtldccmcc olan topraklcnrmzm 25 km'Iik derinlikteki sahalar. yonu. Diyo rboki r-Siverek-Urfa, Akcakale, Urfa-Birecik, Diya rbo kl r -SiIvan-Ziyaret, Diyarbaklr-Hani, Darahin, Copakcur, Bitl is-M us, BuIan Ik-Malazgi rt, MU9-Hlms, MU9-So1han, Van, Muradiye, Ho90p-Bal?kale-VOksekovo,

IX _ Dtvorboktr - Mardin sosest ve Mardin tstos-

III -

X-

Pasinler kozosrrun Cobandede kaprOsOnOn yonmdan itibaren Velibabo - Ele9kirt - Karakose - Diyadin - Dogubeyazlt kozalanndan gecen ve GOrcObulak'ta nihayet bulan transit yotu, Karokose- Hamurderesi.Patnos, Dogubeyazlt-Muradiye , Erzurum, T09kesen-Hmls, cooo ndede-Sa n ko rms-Benl i Ah met -Kars, Kars - Kotek - Karabulok - Dogubeyazlt - Kaglzman. Tuzluco - Igdlr - Cengelgedigi Kaglzmon, - Karok6se-

XI -

Elazlg, Pertek - Mameki - Seyithan - Dcrbogaz, POlO rnur-M uti K6prOsO-Sanbogazl, Pertek - Hozot - Karaoglan - Mara901 Cakmak - Zeyni Gedigi - Erzincon, Refahiye Erzincon-Tercon, Erzincon-GOmusnone, 181

180

Elazlg- Palu-Sol han, Palu-Ko rakoco n-Kig 1- Tercan, Elozlg-Volcotl-Komurhan koprOsO, Elazlg -Gezi noMaden -Ergoni, Elazlg-Keban-Arapkir, soselermjn imtidatlannca ve gOzergahlanmn tarafeyninden 15'er km. derinliklerdeki sohclor, XII Divrigi-Zara-Koyulhisar yolunun 1 numorou mmtrkovo isabet eden krsrru, Malatya-Hekimhan-Kangal-Ula~, Pozorei k-EIbistan- Darende-Guru n-Ulos, EIbista n-Goksu n. Mara~-Goksun-Plnarbm;:;1 yolunun 1 numcroh mmtrkcvo isabet eden krsmr, sosetertn butun lmtldodmcc ve gOzergahlannm tarafeyninden 15'er km'lik derinlikteki sahalar. Divrik demtr. Ergani' bokir, Guleman krom madenleri ile Malatya merkez kosobosi ve Van golO isletme tesrsoti merkezlerinin dolren madar 20 km'lik sohotor, Ercis'ten ltlboren Tatvan'a kadar Van golO sahilinin 25 km simol ve slrnolt garbisindeki sahalar, Mu~ vilayeti hududundakl Murat nehrinden itibaren Palu'ya kadar Murat nehrl tarafeynindeki 25 km'Iik saholar.

XIII-

XIV -

XV -

Madde 10 - BOrukili'ler ve Revanillar, Zeylan ve Agn yasak bolqelertnden gelen eshos 2. maddedeki SQholar lclndekl verlesmts olanlardan toprcksrz bulunan lan, bulunduklan yerlerde toprcktondmtmor. Acikco gbrOldOgO gibi, bu bolgelerden sOrgOne gonderilenierin tekrar bu b61gelere vertesmemeren son dere-

ce teferruath hukumtere baglanmll;ltlr. Ashnda, bu yosak mmtikoton gosteren bir haritaya boktlglmlz zaman butun KOrdiston'm (TOrkiye'deki krsrrurun) Kurtlerln tekror yerlesrneslne kcpcnlrms oldugu gorOIOr. Bu cok onemll blr husustur. Ziro, Dogu Anadolu'nun geri brrokrlrms otmosi meselesl, hep «Kcpitolizm'ln esitsiz geli9imi» vosost tle ociklonrnok lstenmektedtr. Bu, yukandaki olguyu rsrorh gozardl eden, bunun lcln de ozunde somuraect ve IrkCI politikoYI onayloyon bir tutumdur. llertde bu konu tortierlocokur. 3. Kimlerin yurtt09hgo allnacagl kimlerin ahnmoyacagl hokkmdo 1947 tarihinde lclslert Bakonhgl torotrndcn vilovetlere yaymlanan btr genelge Vine cok onernudir. (83) Burada do, Turk kultunlne bagh olmayan (Kurtlor) ue (Modde: 9) Turk irkmdon olan ve TOrk kOltlirOne bagh bulunanlar arasmdo Vine ovnm voptlrnoktodrr. 4. 1948 de vovmtcnon ve muhcctr, multecl, gboebe ve gezginci ctnqeneler hakkmda olen bir Bokanlar Kurulu karannda Vine aym sOrecleri izlemek murnkundur, (84) Mecburi [skdn Kanunu'nun hukumlerl Tek Parti doneminde outun stddetl He uygulanml9tlr. Vukanda sozO edtlen kanun, karorname, tamim, talimatname nukurnlert butan teferruatlon ile uygulanml!?tlr. KOrdistan zaman zoman bosotnlrms, verine Bo[konlardan ve Sovvet Sosyo1ist Oumhurlvetlerl Birligi'nden gelen gocmenler verlesttrtlmlstiro Kemaiist hOkOmet KOrtlerin, agalann, sevhtertn. ostretlerln toproklanno el kovrnus ve gocmeniere dagltml9tlr. Fakot, bcti kesimlerine surqune gonderdjQi Kurttere, git(83) Icisleri Bakanlrgi Iller Idaresi Genel MiidUrlilgli Sube 1, tarih 12.7.1947, Sayi : 8403/482-21115. (84) Bakanlar Kurulu karan, tarihi: 5.2.1948, numarasr : 3/6992, 50zi.i edilen taiimatname, Bakanlar Kurulu Karan vs., hakkinda Bk. Naci Kokdemir, Eski ve Yeni Toprak lskdn Htlkianleri ve Uygulama Klavuzu, Ankara 1952, 585 sahife.

182

183

tikleri yerlerde toprak vermemlstlr. Ozellkle zaten toprnkSIZ ve yoksul olen Kurt emekcilerl surgune gonderildikleri yerlerde lssiz gOe-sOzkctrmslor, cok zor durumlarla korsrtcsmrstordrr. Yerlestirlldlkleri sehlrlerde, daima iklnct srmf muamelesi gormul?ler, hortunrmslcrdrr. Daima, sehtrlerin drsmo ltllmlslerdir. Bu orostrrmonm cercevesl lclnde bu olgulan, olusumtcn teterruoti ile onlctmovi gerekli gormuyoruz. Fakat bu tOr olgulann, silreclerin orcstmlmosr, incelenrnesl son derece onernlldir. Ornegin; Kemalist iktidar Kurt hark Ylgmlan ile nosil temas sog!am1l?tlr? Su temasto hangi kana lion kullonnus, nosu kullonrmstrr? vs... gibi konulann aClkllga kcvusturutrncsi cok onernlidir, Sir cslretin veya otlernn herhangi bir verden, 6rnegin; Lice'den, Bitlis'ten, Sason'dan vs ... koldinnp Edirne'ye, Antalya'ya goturulunceve kadar mevdono gelen surecler hangileridir? Bu mecburi goC eyleminde oslretin, ollelerin kendi lclerlndeki ili9ki1eri nosildir? Koc kif;>iile veya koc hayvanla yolo crkurms, ne kadan lte vonlrms, ne kadan 01m09' ne kadon esklyovo kcptmtmrs? Ne kodon Kemollst SOrokrasiye r09vet dive dagltllml~tlr. Butun bu surecler tcinde Kemalist BOrokruslnin surgOne gonderilenlerle ili9ki1eri nosil saglanmll?, bu lllskllerl kim sag1am1lil,nosu sag1aml9? BOtOn bunlann ovdmloulmosr gerekir. $imdiye kadar Turkive'nin toplumsal yapisl ile ilgili tah1illerde «mecburi lsknn» olgusu adl oltmdc bir olgunun crostmldrqnu, toplumsal yapi tahilllerine boyle bir olgunun katlldlglnt g6rmOyoruz. Sonotcrlordon blrkuct bu konu He ilgilenmil? Sanotcrlorm bllimin hlcbir zaman rnesqul olmadlgl bovleslne yoz bir ortamda boyle bir olguyu yakolaYlp lslerneve cohsmclon cok onemlidlr. (85) Bu, TOr(85) Kema! Tahir, Kondurma Siyaseti isimli hikayesinde Dersim'den Edirne'ye siirgdne gonderilen bir nsiretin gt)s: eylemini anlatmak-

kiye'de bilimln (Oniversitenin) ~~vcut .~?~en H ile ?ok iyi Illsklter kurabildiginl, onunla butunle9t~glm ~oHst~~lr. Sanotcilcnn bu duzenle butunlegemediklen, belli oloude tepki gosterebildiklerini ontctir. _ .. Su olgulonn tamklan, vosodrktonno. bu olaylan b~tun teferruatlyla ym;lOdlkiorma gore, onion dinlemek ve dinlenenleri tespit etmek herzaman mumkundOr, bu konuda en degerli bilgiler bunlor otocoknr. Burada bizlm yapmaya oah!?tlglmlz, Tek Parti Donernlnde, belkl de Cumhurlyet tarlhi boyunca «Iskon» dive cruton son derece onemli blr olgunun oldugudur. Ve bu olgu Kurt toplumunun IC • dinamikleri sonucu olusmus ve devam etmls bir olgu, blr surec degildir. Bu olgunun nedenl toplumun nUfus yaplsmda onormal blr degi9me, teknolollnln ilerlemesi. tonm teknolojisindeki geli$meler, art~unlnun ortrst gibi olgulor do deglldir. Toplumun kullondlgl dogal koynaklarda birden bire bir artma yo do oz~lma do degildir. ButOn bunlorla iI1$kili ola.rak s?syal o:?amzasyondokl bir degi!?me, degerler sistemmdekl blr degl$me de degildir. Bu, isken olgusunun tek nedeni vordrr: Top~umo drsondon yopllan mekonik bir boskrdrr. Devlet, poIts, ordu, karakol. mahkeme, tutukevi gibi zorlcvrci kururnlcnru sotadir. Gerek gozlem, gerekse anlatlm ilginctir. Gol Insanlart, Bilgi

Yaymevi, Ankara 1969, ss. 281-335. ~ .. Demirta!j Ceyhun, As)'a isimJi romamnda, Dogu'mlU U7a~ Koselerinden Bah'da btiyUk bir sehre silrgune gonderilen, sehrin kenarmda bir yere ilismls yoksul bir ailenin, bu slirec icinde daba da yoksullasan bir ailenin ya~antlsmdan ....~~~li gortintUleri anlatmaktadir. Bilgi Yaymevi, TRT Roman odulu, Ankara 197~: B~ TOmarun ·muhtevasma katrhruyoeuz, yalmz, romancmm bu tnr bIT 01j(UYU yakalamast ..ok onemlidir kamsmdaYlz. Sinan Sabri, stir1!ii~lerdeki KUrt kadmlarmt anlatmaktadlr. .tnee a~n kapam, ~lnn emip kan tiikiiren», .DiI bilmez, usul bilmez KUrt analanm» •• adt !skan, adi Mecbur olan cocuklan» anlatmaktadlr. RIZGARt, SaYI: 2. 21 N isan 1976, s. 11.

184

185

nuna kodor kullanarok, KOrtleri osirtcrdrr ya~adJklan vurt1~~Jn~ank?parmakta ve TOrk KOltOrJOnOfuslann crosmo surgune ~ondermekt.~di~. Bunun ornocr, KOrt ulusunu voke~mek, ,Kurt odrru, Kurdlstan odmr dillerden ve tarihlerden sll.~ektJr .. B6ylece, KOrdistan'J daha etkin bir sekllds somurgelefiltJrme olanagJ ortaya crkoccktrr. Bu bokrrndnn bu dl~ boskr, s6mOrgeci bir boskidrr. S6mOrgeci bir mudoholedir. BO~O.n ~unlardan dolcvi olgunun adl «lskcn» degil, «Mecburi tskonadrr, yani sOrgOndOr. ;~t~. bi~: boyle bir olguyu saptamaya cous.voruz. Ne· den" C~,nk~, ~~nun gerek Kurdistcn'm srruf voprsrnr, ge· rekse Turkive run strut voprsuu derinden derine ,etkiledigi
korusmdcvrz. .

tl'nin «smlfslz ve tezotslz ve imtiyazslz kayna~ml~ bir mtllet» Oldugu (87) srk srk ]fade edilmi~tlr. Ornegin; CHF Genel Sekreteri Recep Peker, Partin;n yeni programl doloyrSJylo yaptlgl konu~mado ~unlan soylemektedir: «... Partimiz devrimcidir, partl programlmlzda devrimcilik, sosvot baklmdon, ekonomik boklmdon, sag ve sol telakkilere imkan blrakmlyacok kcdor ocrkltk tctndedlr. Turkiye'de sin., yoktur, cins yoktur, imtiyaz yoktur. Mmtlka menfaoti, derebeylik, agallk, cue, cemoat imtiyazl fikirleri yoktur. TOrkiye'de deger oncak bilgi OstOnlOgO,kopaslte ve coll~ma lie yOkselebilir. (88) )
(87) .Smlfslz imtiyazslZ kayna~ml~ kitle. anlayl~1 fa.5izmin temel slogamdir. Mussolini'nin ve Hitler'in, daha sonralart Franco ve Salazar'm yazr ve nutuklannda bu slogan srk srk tekrarlannl1~tlf. Bunun baska bir ifade bicimi «Tek parti, tek sef, tek doktrin, tek top. lum (Millet)» duro Fakat Kemalistlerin ka~lslIldaki KUrdistan'dan aldlklan payi hizle somUrgele~irmek ve KUrt utusunun ulusal benJigini htzla yokermek gorevi btiytik bir SOfUn olarak aguhgmt hissettirdigi icin daha ,"ok, «smrfsiz, jmtiyazslz, kayna$ml~ bir millet» ten soz edilmektedir. «Tek parti, tek sef, tek doktrin, tek millets. Bu ideolojinin Birinci DUnya SaV~1 sonu ile Ikinci Diinya Savasr arasmda Italya _ Tiirkiye ve Almanya'daki goriinii$leri ~oyJedir: tek parti ltalya/Milli Fasist Frrkast tek set Mussolini tek doktrin Fasizm tek millet Kavnasrms ltalyan Toplumu

E. i~KAN KA":IU":Il!'N~N YAPILDIGI SIRADA

BUROKRATIK ILI$KILER VE TURKivE'NiN ors DONVA iLE BAGLANTILARJ.

., lskdn Kanunu'nun metninde, «TOrk rrkrndcn olcnlorT~rk rrkrndon olmayanlor», «Turk KOltOrOne bagll olonlorTurk Kulturune bagh otmovonlor», «Ana dili Turkce olenlor-Ane dill Turkce oJmayanlar» gibi ibareler sik sik kullorulrmstir. Kanunun gerekcesinde, TBMM'ndeki gorO~meler ~I~aslnda voprlon konusmolordo, bu konunun uyguianmasl rem vcprton yonetmelikJerde, tamimlerde ve Bakanlar Kurutu karorlonnda, Meclis tefsirJerinde vs .•. bu tOr ibareler srk srk gecmektedir (86). .Cumh~riyet Halk Frrkcsuun vovm organlonndo voprIon Ideolollk propagandalarda ise, Yeni Turk Ournhurlve(86) Aym

TUrk Milleti Kemalizm Ataturk Tiirkiye/Cum- (daha sonra hurlyet HaJk lnonii) Flrkasl Kayna$ml~ AlNazizim Hitler Almanya/ Alman man topJumu Nasyonal S~ yalist 4!>i Frrkasi - (88) Recep Peker'in programm ana hatlaruu a!>lklamasl, Aym Tarihi, SaYI: 18, Agustos 1935, ss. 45-59; Olku, SaYI: 28, Haziran 1935, ss. 247-259.

Tarihi, SaYI: 7, Temmuz

1934,

58,

71-72, 76-78.

181
186

[ste KOrtler. molten mUlkleri ellerinden ohrup geni~ kitleler halinde sOrgOne gonderilirken sovlenen bu: «Srruf yok, imtiyaz yok, mmtrkc mentaoti yok, TOrk ulusundan bosko ulus yok.» Kemalist Protesorlerden, Ord. Prof. Dr. .$evket Aziz KANSU'nun yozdlQI voz: do su: « ••• HOr Anadolu cocuklon. TOrk latikldl ve inkil6p tarihl, Turk tarih telakkisi ve tezi gibi bOyOk davalan vcsrvorlcr. Kemallst nasyonalizm ide%lis; diyabJlecegimiz bu mOspet va hayattan gelen, hoven gOze] Turk votamnda tey;t eden, hayet' bu zinde topraklonn zinde cocuklormo sevdiren, bu golges;z, erkek ve dine tdeolojlntn temellerini yapan bu esosh buyQk davalor bize sunu ogretiyor: Biz, hersevden evvel kendlrnlzl orayacaglz, hereevden evvel kendi cehltlerlmtzin, kendi varllglmlzm verine, krvrnettne inanacoglz. Kendimizi hoyat dunvosmdo teyit edeceqlz., TOrk votorum seviyoruz.COnkO, onu tamyoruz. Turk ilmlni vorctccoqrz. CunkO Turk votcrum daha derin dcho metodJu anJamaya, gormeye bosnvoruz.» (89) Oteki yaymlarda, vozuordo ve konusmolordo do bu konu Ozerinde rsrorto durulrnustur. Ornegin; 1932-1934 VilIan arasmda 36 saYI crkcn Kadro derqlsi bu slogan! dogrulamak tern bOyOk cabo hcrccrmsnr, Ayn blr crcstrrmodo bu konular Ozerinde durulocoq] lctn burcdo ovrmntoro girmenin geregini gormOyoruz. Esosen «Srrutsrz lmtlvozsiz kaynalilml9 bir millet» yaratmak, Gaz; Mustafa Kemal'in 1923 izmir lkttsot Kongresinden beri Ozerinde durdudu bir konudur. (90)
(89) ~evket Azlz Kansu, Biyo-Sosyoloji, Ulkii, Sayt: 16, Haziran 1934, SIl. 253·262. (90) Gazi Mustafa Kemal'in bu beyanlari i!rin Bk. Atatiirk'iin Soylev ve Demecleri, II (1906-1938), 2. baski, TiTE, Ankara 1959, 14 Ocak 1923, s, 50; 16 Ocak 1923, s. 60; 30 Ocak 1923. s. 82; 7 .subat 1923, SIl. 97-98; 17 Subat 1923 (tzmir Iktisat Kongresinde va-

lskcn Kanunu'nun yaplldlgl eirodo Turklve'nln dl9' ili9kilerlne btr parco do olsa dokunmokta yarar vordrr, 8a9'bokan ismet inbnO Agn lsvoru dotcvrsrvtc 1930 Yllmda yaptlgl blr konusmodo filbyle diyor: «... TecavOzatm TOrkiye'nin komsulcn lle mOnasebatrru kesintiye sevkedebilmesi hayali de Omit ve itimat

ettigimiz gibi kottl bir inkisara ugradlm. BOtOn kornsulonrmz TOrk/ye ile Iyi dostluk iVi komsuluk ve hudutlann emnlveti noktalarmdan orormzdokl mukaveleJere rtovetl ve serserilerin bekledikJeri Omitlere herhalde bir nrsot vermemeyi tercih etmislerdlr. Demek istivorurn ki, bOtan komsulcnmrz bu mOtecavizler tedip olunduktan ve yerlerine firar ettikten sonra hie yOzvermediler. Ve horeketterlne katiyen musemoho etmeyeceklerlni kendilerine ihtar etttler. HattO btreok yerlerde takip, tedip ve nefyedildiler. Bu hal Turklye'ntn beynelrnllel mUnasebatto hoiz oldugu iti~ ban gosterdigi gibi, kendisinin diger komsulonno kcrs: sod/kane ve halisone emniyet, dostluk ve iyi komsulugo mOstenit hotti hareketini, tesotct cnosrro kendisinin rnusclt olmcrncsr tcrzmdok; faoliyetinin rnukobelest oddolunobtltr.» (91) « ... ltnco eUikleri memleketler TOrkiye ite dost bulunmak ve orodoki mukavelelere riayet etmek mOtekobil taahhOdOnO yerine getirdikce kendileri TOrkive'ye tecavOzde takip olunduau gibi fesat ilko etmek lcln
prlan konusma) II. 112; 27 Ocak 1931, SIl. 263·264; Afaliirk'iin Tamim, Te/graf ve Beyannameleri, IV. (1917·1938) TITA, Ankara 1964, 20 Nisan 1931 giinu, secim dolayrsiyla, Millete Beyanname, s. 550. Gazi Mustafa Kemal'in burada sozii edilen demecleri ve beyannameleri de yukarrda soziinii ettigimiz baska bir arasnrmada ele almacaktir. (91) Basvekilin 22 Eyliil 1930'da TBMM'deki konusmasi, Arm Tarihi, Sayi : 75·78, Haziran • Eyltll 1930, SIl. 6548-6553.

188

189

iltica ettlklerl yerlerde de fesat ilka etmek tmkdrnndan mahrum kcldrklcnrn gormuli> olocoklordrr.» (92) Bali>bakan ismet, emperya1ist ingiltere ve emperyollst Fransa hukumetlerl ile yaptlgl cnlcsmoturo bOyOk bir gO· ven duvmoktcdir. Bu bokimdon rohotnr. KOrtlerin musterek askeri ve politlk eylemlerle tepeleneceqlnl bilen bosbakan bu bokrrncon cok rchcttrr. Nitekim, «ingiliz 8elge'eri ile Tiirkiye'de Kurt Sorunu, 1924-1938» lslrnlt kitapta (93) KOrdistan'l somurqelestirrnek ve KOrt ulusunu voketmek isteyen bu hOkOmetlsrin birbirleriyle sOrdQrdOkleri iIi~kileri izlemek mOmkundCrr. Ote yandan bu kanunun TBMM komisyonlannda ve Mecliste gbrO$OIdOgOsrrodc gehin$oh Rlza'nm 40 gOn 40 gece TOrkiye'de misafir bulunmosi, ingiltere ve Fransa ve trek yetkiliJeri ile vopuon gbrul?meler dll? ilil?kilerin eoptcnmosr bckirnmdon onernlt olgulordlr. (94) Bu konuyu do bosko bir orostrrmodc genl$ olorok ele olocoqrrmz lcln burado doho fozla Ozerinde durmovi gerekli gormOyoruz.

III. DOCENT DR. TANER TiMUR'UN iSKAN KANUNU HAKKINDAKi

GLlRO$O VE ELE$TiRiSi

DoC. Dr, Taner TiMUR'un lskdn Konunu lie i1gili go· rU$OnOnogrenilmesinde, olgulara dayah olrno, olgulardan yarorlanma bokrrrundan bOyOk bir yarar vordir. CunkO, yo· zor kttobrm, Bilimsel Sosyalizm'in y6ntem ve teorilerinden yorarlanarok yazdlgml s6ylemektedir. Vozar l?byle diyor: «... Bu cousrnodo Bilimsel Sosya1izmin vontern ve teorllerinden vororlonorck vokm torihimizdeki sosyO/ politik ge1i!?imiccrktornovo oohl?acaglm» (95) «Bu 00hsmorndc TOrklye Cumhuriyetinin sosyo/potltik geltsirninl cciklomodo, ktstsel olanaklanm olcusunde bir kotkrdo bulunmak ccbosmdovrm: boyle blr colrsrna, 1. TOrkiye'nin ijretlm bicimini ve smttscl yaplsml, krsoco ott-vcprsrm, 2. Bu ait-yapmm ideolojlk duzevde nosu yansldlgml ve, 3, Emperyallzmin TGrkiye'yi gerek uretlm kosullcn, gerekse tdeololl dOzeyinde no(95) Taner Timur, Turk
Devrimi ve SonrQS1. 1919-1946.

(92) Yukanda ad! gecen konusma, s, 6553, (93) Ingili: Belgeleri ile Tiakive'de Kurt Sorunu, 1924-1938, Seyh Saito Agn ve Dersim Ayaklanmalan, hazirlayan Bilal Simsir, D!~i$leri Bakanlig! Basunevi, Ankara 1975, LIII+311 5. (94) Aym Tarihi, Sayr : 7 Temmuz 1934, Iran Sahi Tiirkiye'de, 5S. 1-56; tum. Sayi : 17 Temmuz 1934, Iran ve Tilrk.iye ss, 321-324.

Dogan

Ya-

ymevi, Ankara 1971, s. 10. 191

190

su !;>ortlandlrdlglm ortoyo koyobildigi olcude boscnn

010 bilir.» (96)

Bu vontern 1~lgmda, DoC. Dr. Toner TiMUR'un iskon Konunu hokkmdoki degerlendirmesini, kitobmm «lktidcr, Srmflor ve Kopitalizm» bO!?ligl oltmdaki b610mUnde lzlevebiliriz:

« •.• Tonmda aS11 cektct giri!?im, 1934 de kabul edtjlgi len isken Konunu'dur. Ashndo ustunde fozla durulmenus olan bu kanun cesltll bckrmtordcn onemlldrr. ileride rejlrn ve ideolojideki geli9meleri incelerken bu kanun Ozerinde tekrar durccoqrrn. Burada lsoret et* mek istedigim nokto, konunun tanm politlkuai ocrsmdon onemt ve adeta blr toprak reformu konunu olusudur. Turk Devriminin bir burjuva devrimi olduqunu soy[e* mlstlm. Sir buriuvo devrlmi tonmdo prekapltalist iIi!?klleri cozrnek ve kupltolizml geli9tirmek goreviyle kor91 korsrvoo«. Bu tse, yo buyuk toprok sohiplerini kopita list clftcl holine getirmek, (Prusyo volu) yo do toprok reformu (Amerika yolu} sekunds olur. Tek Parti D6neminde daho cok blrtncl yoldan kapitalizmin geli9tirilmeye Cah!?lldlgml biliyoruz. Bunun nedeni nOfusun cz ve ekllrnemls toproklonn de bol otusu idi. Bununla berober oz toprokh veyo toproksrz koylOleri toprok sahibi yopma vonunds giri$imler de olmustur. lsknn konunu bunun bir ornegidir» (97).
G6rUIdugu gibi, Doc. Dr. Taner TiMUR, lskdn Kanunu'nu, toprak reformu kanunu olnrok nltelendlnvor. Vozor, devlet. clttcllerl, bOyOk toprok sahiplerini, kcpltollst clttct haline getirmek istiyordu. Az toprakh ve toproksu k6ylQ(96) Taner Timur, a.g.e., s. 14. (97) Taner Timur, a.g.e., s. 170.

leri toprok sahibi yapmak istiyordu. Bunun icin lskon Konunu'nu crkcrdi divor. Bu, nesnel gercegin, gercek somutun lnkcr edilmesidir. Gozden uzak tututmosrdrr. DolaVlslylo olgulardan kopuk bir bilgi Oretimidir. Bu bokimdon bllimsel degildir. Bu orusnrmcmn doha onceki bolllmlarlnde isken Konunu'nun maddelerini, gerekcesini, TBMM'deki gorO$OlmeSini cesls Ii zomonlordo bu kanunun uygulanmosmo iIi$kin olorak CI* konlon tcmtrnlert. korarnomelerl, tolimotnomeleri, Bckonlor Kurulu kornrlonm uzun uzodivo ontcttik. Acikco gorOImektedir ki, bu konunun toprak reformu Heen ufak bir iIi!?kisi yoktur. Oztmde somurgeci blr konundur. Temel omoCI, KUrt diUni, Kurt kOltOrOnU,KUrt ulusol vorhgml ortodon koldrrmok. KUrt nolknu kolelestlrlp Kurdlstcn'r somUrge* lestlrmektir, Somut durum ocikco .bunu gosterirken, Doc. Dr. To* ner TiMUR'un konunu, toprok reformu kanunu dive nltelernesl, olgulordan ne derece koptugunu, gercek somutu. nesnel gercegi gormemezlikten geldigini gostermektedir. Doc. Dr. Toner TiMUR'un, lskon Kanunu'nu, «Az toprokh veya toproksiz koylUieri toprak sohibi yopmak yolundo giri$imler» olarak ele olrncsr, btltncll olarok vonhs olgllomoyo dovonmoktodtr. Doha once kanunun maddelerinl tahlil ederken belirttigimiz gibi, bu ifodeye lllskin 13. madde sudur: «... Madde 13 2 numcroh rmntikodc:

icra Vekilleri Heyetl koran ile nokil ve isken edilebilirler. A - Toproksiz va oz toprokh cittcller •.•... 3. Turk irkmdon olmoyanlonn serplsttrrne suretiyle kovtere ve ovn mohalle ve kUme teskn edemiyecek $ekilde kasoba ve sehlrlere lskdnkm mecburidlr.s
193

2:. A!?Ogldo vozucntcr,

192

lste yozann «toproksiz veya oz toprakh koyHlleri toprok sahibi yapmo» meselesi burodan kcynokloruyor. Halbuki, daho once de aClklad,gllTlIz gibi 2 numoroh bolge KOrtJerin osrrlordrr yosndrklon, kendi yurtJonndan devletin bask, polltl kosi ile kopanhp meeburi Iskcno tabi tutulduklan, yani sOrgOne gonderildikleri bolgelerdir. TOrkiye'nin Botl bolgeleridir. Ege, Marmara, Trakya, Akdeniz vs ... Vine Madde'den ocrkco anla~lldlgl gibi, «Toprnksrz veya az toprakh clttctlert» toprak sahibl vopmov: degil, onIon do iskdn etmeyi yon! sOrgOne gondermeyi amaclamaktodrr. Bu iki olgu arasmda onemll fork vordir, Demek ki bu hOkOm, bu kanunun toprak retormu kanunu olduqunu koti surette gostermez. Sadeee sunu gosterir: KOrtJerin sadeee, ago, bey, sevh, oslret relsl gibi mOlk sahibi srrnttonrun degil, toproksrz veya az toprokh olanlann, yani KOrt emekcilerinin de meeburi lskono tobl tutulduqunu, $OrgOne gonderHdigini gosterir. Doc. Dr. Toner TiMUR, bunu ISrarla gizlemeye cchsmoktodrr. Emekcileri, toprak sahibi yapmanm yolu onion slirgOne gondermek midir? Kald, kl, taprak, sadeee, KOrdistan'a verlestlrllen Turk nOfusu lcin dagltllml~tlf. TOrkiye'nin bosko tcrottormdo toprak sahiplerl sevhler yak muydu? Bunlcnn neden lstlsnolor lclnde tutuldugu sorulup cevoplondmlmosr gereken bit' sorun degil midir? Yozann belirttigl cizelgeler, onlar lclndir. SOrgOne gonderHen ozelllkle emekciler zulOmden yoklukton boskc blrsev gormeml~lerdir. Dogu'do 40 vos coglanm vcsovcnlonn bircogunun ad" neden lskon'drr, neden, Meebur'dur? lste bunun lclnt Yazor KOrt ulusuno kar~1 getirilrnls bOtOn bu eylemleri giz[emeye ve gozden uzok tutmago cohsrvor ve hem de Marksist yontem kullcndrquu belirterek.
Buroda Ozerinde durulmosi gereken temel nokta, yozann bu kodor bOyOk bir yonllljlhga, yanh~ bir sonuea nosll ulo~tlgldlr. Bunun tek nedenl vordrr, 0 do, O'nun olgu194

lara dikkot etmemesi ,olgulan gormemezlikten gelmesidir. Olgulardan koprnosrdrr. lste, billmsel olgusalhgl derken, bilim, olgusal olmohdtr, derken bunu kastediyoruz. Bu bokrmdon, olgusol olmak meselesini ne kodor tekrarlorsok czdrr, Bilimde, olgusal olmoyon .otouloro dovou olmoyan hlcbir onerme kabul edilemez. Olgular aroe'''gl ue denetlenemeyen hlcblr hlpotez dogru[anml~ say,lamaz. Yazann, neden olgulardon kopuk bir sekllde dOl?OndOgOnO, kanunun rrkct niteligi ccrkco belli ?Idu~u hald~ ~:~ den ifade edilemedigi, toprak reformu dlye ,fade ed"?'gi Ozerinde de durmak gerekir. Bunun nedeni, Kemalist Jdeolohnln bizzat kendisidir. Yazar, Kemalist ideoloiinln cercevesi lclnde kaldlgr ve onu a~amadlgl lcln, olgulan daha 6zg0r bir bicimde izliyemiyor. izlese bile ifade edemiyor. Bu tutumu i1e Kemalizmi dogru[amaktan, rrkc: ve somQrgeci eylemJeri onayJomaktan bosko liir I:;> vcpmryor, Halbuki, sosyolizmin vontern ve teorisini kullandlgm" orostrrrncsmrn bcsmdo ifode eden blr yozar olgulan bOtOn cesltltllklerl lle, tc ve dl~ baglont,Jan ve degi~im[eri lcinde ele otmosi gerekir. Doc. Dr. Toner TiMUR. omstrrmostndo. kanunun «Irk» eSOS1Oa gore bir verlestlrme onerdigini belirttiQj hotde, (98) bunun gerisindeki nedenleri ocrklornokton tsrorlo kociruvor. Mecburi iskdn ,surgun sorununo hie deginmiyor. Yazar sovle diyor: c. Kanun, Turkiye'de milliyetcilrgin doruduno utcstrgl bir osomorun eseridir. Aneak, lktlsodl politikoda o!dugu gibi ideoloiik tutumda do gerilemeler olmus ve 1935'te voprton bir degi:;>iklikle, kanunun metninden «lfk» kovrorm crkomrmst«.» (99)
(98) Tauer Timur, a.g.e.. ss. 171· t 72. (99) Taner Timur, a.g.e.. s. 200.

195

Bir kere yazann yanh!? unlotmuno, tohrifatma dikkati cekrnek gerekir. «Irk» kelimesinin 1935'te vopuon bir degi!?ikJikle kanunun metninden Olkanldlgl bellrtilmektedir. Bu, son derece yonhs bir gozlemdir. Bilincii oiorok vcpilmIl? bir vonhsuktrr. Irk kelimesi kanunun metninden hlcbtr zaman cikonlrnumistrr. Yukonda bczt orneklerlnl verdigi~ rntz gibi, bu kanunun uygulanmasl loin cestth tarihlerde yopllon tomimlerde, tolimotnomelerde, bakanlar kurulu kororlcnndo bile «Turk Irk ve kOlturune bogll olonlor», «Turk Irk ve kulturune bagll olrnovonlor». tcblrterl srk srk kulcrulrmstrr. Koldl ki, bu donemde kanunun metninden Irk keltrnesinl crkormok loin hie bir neden yoktur. Kemolist Irkcl1Jk butun $iddeti iJs devam etmekte, Kart ulusal ozelliklerini yok etmek. KGrtleri kolelestjrmek lcin devletin bQ~ tun orgonlan seferber edilmektedir. Gerci. 1935 Ylilnda kanunda degi$iklik yapan boskc bir kanun yaymlanml$tlr. (100) Fakat bu degi$iklik konunun metninden Irk kelimesini cikormok sskhnde blr degi~ sikllk degildir. Bu degi$iklik surgune gbnderme tslemlerlnl srrt iCi$leri Bokorurun sorumluludundcn cikormoktc, «Slh~ hat ve lctlrnol Muovenet Vekilini» de bu eylemle yetki ve sorumluluk sahibi kl(maktadlr. Boyleee, «Turk Irk ve kulWrune bagh 01movonlor» , «Ana dili Turkce olmayanlon» mecburi tskeno tobi tutma, surgune gonderme eylemi. «8lhhi olmoyon yerlerden daha srhhl verlere verlestlrmeks adl oltmdo gizlenmek lstenmtstlr. Fiiliyatta tse, Sagllk ve Sosyal Yordrm Bokanhgmm do aktit kotkrlon ile, Kurtler, verlerinden koponlmrslor. yollarda, sQrgQnlsrde pertscnhk cekrnlsler, blnblrturlu hastahga. blQme ve yoksulluga
mohkurn olmuslcrdrr.

rtstnden

{jimlz gibi, bu kitap «Bilimsel SosyaJizmin yontem ve teovorononorck» vozilmrstrr. Yani, bilim y6ntemi ge~ reklerine uyularak yazllmlliit1r? Boyle olunca vardlg! sonuckrn, yaptlQI tespltlerl iyiee gbzden gecirmemiz. ele$ti~ rlye tobt tutmomrz gerekir. CunkO, yazar oshndo olqulordan turnuvle kopuktur ve Kemalist ldeotoltntn cercevesl tctndedtr. iki srk uzerlnde durabiliriz. Yo. Yozor. csnnoc koynaklan blrinci elden g6rmemi~tir, yani Iskcn Kanunu Ue Jlgili TBMM zobrt certdelertnln esosnu gormemi$tir (101) veya gozlemlerini somut bir sekllde untotornormsttr. Kemalist ideolojinin IrkCIllgl onlosrlmosm diye nesnel ger· cek gizlenmeye cuhsilrmstrr. Her iki tutum do bllirn yonte~ mine oykln tutumlordrr, Kemalizmin IrkClhgmo, boylesine tovlz veren bir dovrorus sonundo uretllen bilql de hicblr zaman bilimsel degildir. COnku. bllimde ifade edilen onermelerin daima olgular aracIIIgl lie denetlenebilir olrnost
(101) Yazarm TBMM Zabrt Ceridelerinin ashm gdrmedigi anlasthyor, Zira, yazann verdiii kaynaklarda sahife numaralan goslerilme~ mistir. Sahife numaralarmm gosterilmesi ise, okuyucunun kaynaklan denetleyebilmesi, ilgisini ceken baska sorunlari da arasttrabilmesi bakrmmdan son derece onemlldir. Kaldt k i, adl gecen zabit cerideleri, 1000, 1500, 2000 sahife bllyilklilgiinde eiltler olarak yaymlanrmstrr. Sik arahklarla iki sutun halinde yazrlmrs, biiyllk boy ciltlerdlr, Ayrrca, bu zabrt ceridelerinde sadece Meclis gortismeleri, ~1. den baslayarak sahife numarasi almarrustrr. Kanun tasanlanmn gerekceleri aynca «1. den itibaren «Srra no. ad! altinda numaralanmlstlr. Bunun yamnda bazt Meelis kararlari, tefsirler, yine ayrrca numaralanmistir. Gi:irilldiigU glbi TBMMZe nde bircok seri SITa numarasi birbirini izlemekte veya birbiri i,.,indedir, Bunun i,.,in sahife numaralaruu gostermek cok onemli 01dugu gibi, sahife numaralaruun, kanun tasanlarmm gorU~Uhnesine mi yoksa «stra no. lara mi, tefsirlere mi ait oldugunu da gOstermek gerekir. ~iBMMZC devre IV, toplantl 3, cilt, 23. veya ,aym zabtt ceridelerindens seklindeki bir kaynak son derece yetersizdir, Hatta, zabit ceridesi wz kODUSU oldugu zaman hilt bir ~ey ifade etmez.

Bu durumda Doc. Dr. Toner TiMUR'un ifodesi uzerlnde iyice durmak gerekir. Ounku. daha once de, ifade ettt(loo) 21.11.1935 tarih ve 2848 saydl kanun.

196

197

sorttrr. Biz, DoC. Dr. Toner TiMUR'un 6nermelerini olguJar araclligl ile denetlemeye bo:;;ladlglmlz zaman yazonn doho bosto nesnel gercegi anlatmakton kocmdlglnl hotto, tahrif ettigini goruyoruz. IrkCI ve somDrgeci cmoolor lctn yapllmli? bir kanunu, «toprok reformu kanunu» dive gostermesl, «Kanunun metninden Irk kelimesi cikonldr» demesi bunun g6stergeleridir. Bu durumda, Doc. Dr. Toner TiMUR kltcbmm bosmdo ifode ettigi vonterne katl surette uvmormsnr. Yoni, orcstrrmovr, «Blllmsel Sosyalizmin yontern ve teorisinden yararlanarok vozdim» beyanmo htc uvmormstrr, Zira, olguJar gizlenerek, tahrif edilerek bilimsel bilgl uretllemez. Marksist slogoniann, terminolojinin kultcmlmosr do uretilen bUginin bilimse! oldugunu g6stermez. Somut gercegl, gercek somutu gizleyemez. Yazar, orostirmasmda su tespltl de voprvor: «... D6nemin miliyetcilik cersmdcn dcho ilgi eekle! yonO «kultur miJliyetciligi» olarak niteleyebileceQirnlz geli$melerdir.» (102) G6rOldOgO gibi yazor bu konudo do nesnel gercetji oksettirmiyor. Kurt ulusunu tOmO lie yoketmeye cohson, KOrt odrru, Kurdlston odtmdtllerden, tarihlerden, yer yOzunden silmeyi ornoclovon koyu bir IrkCI1Iga ragmen, donemin ozelligini, «KOltur Milliyetciligb} terimi ita ifade etmeye cousrncktcdrr. Doc. Dr. Toner TiMUR'un konuyu ele ons torzmm bllimsel olmodlgml sovtedlk. Konu bilirnsel olorok nosu ele ' ahnabilirdi? Herhalde $oyle: bir kere toplumun vcorsmdo mevcut celismelerin niteJigi nedir? Bu voprdo ulusal cellsmeier ne onlam ifode ederler. konulon aClkllga kovusturulmohdrr, iskon kanunu teklifinin Kurt direnmeleri sirosmda yaplldlgl dikkate ahnacok oturso. Kurdistan'm iran, ingiltere (daho sonra Irok), Fransa, (doho sonre Suriye)
(102) Taner Timur, a.g.e .. s. 200.

tarofmdon somurgele~tirilen kesimierindeki Kurt toplumIan He lllskllerlnln croetmlmosr, onemll oldugu gibi, bu devletlerln KOrtlere korst ortak dcvroruslcnmn, politik va oskeri eylemlerinin orcstmlmost do onernlidlr, lkincl olorok boylesine celismeler .ccusmotor ve ortakhklor zlnclrl lctnde lskon knnunu'nun vopurnosr hangi srrut ve tabokolann tolebi olorak ortayo cikrrustrr konusu uzerlnde durutmohdrr, Bu strode KOrdistan'1 rnusterek askeri ve poUtik eylemleri ile somOrgele:;>tirmeya cchson gOclerin toplontuon, onemle Ozerinde durutmcsi gereken bir konudur. Ornegin; konun teklifinin nenuz TBMM'ne gelmesinden once, iran gehin:;>ohl Rlzo $ah 40 gOn 40 gece neden TOrkiye'de misofir edilmi9tir? Emperyolist ing;ltere'nin Kurdistan i:;>leri ile g6revli yuksek korntserl Ue Kemolist iktidor orosmdo g6rO:;>melerolrnus mudur? 01musso mohiyeti nedir? Emperyalist ingiltere'nin kuklo kroh Faysal'ln bakonlan neden Turklve'dedlr? Buno benzer olaylonn incelenmesi lskcn olgusunun olusumundokl dl:;>etkenlerin olgunun otekl olgularla lliskilerlnln aClkhgo kcvusturutmcst bokrrmndcn Onemlidir. OcOncO otorck, lskdn Kanunu'nun Mecliste gorO:;>OImesi ele olmcblllr. Dorduncu olarok kanunun uygulanmosl ve toplurn yaplsmda maydana getlrdigl degi9iklikler ele chnoblur, Be:;>inciolarak to, bu uygulamaOln hangi suutlonn i:;>[ne yaradlgl, TOrk ve KOrt uluslan ccrsmdon inceleneb'lir. Yozor bunlordan hlcbtrinl vcpmormstrr. Kemolist ideolojlnln cercevesi iclnde olgulordan kopuk, soyut, ovokIan yere degmeyen bir ontonrn lctndedtr, Kitobm hacmi buna musott degUdir, anloYI:;>1 mazeret kabul eduemez. BOtOn bunlaro oz olarak deginilebilir. Kaldl ki, bu olgu, srmflarm nosil geJi:;;tigini, Turk egemen suntlormm her tur10 devlet nimetlerinden vorortomrken. Kurt egemen smn199

198