TEKSTiL VE MÜHENDiS

66
TMMOB Tekstil Mühendisleri Odasý

UCTEA The Chamber Of Textile Engineers YIL 14
Tekstil ve Mühendis SAYI 66
The Journal Of Textiles and Engineers
TEKSTÝL VE MÜHENDÝS MAKALELER

Nisan 2007
Yýl/Year: 14 Sayý/No:66
MURATA VORTEX ÝPLIK EÐIRME SISTEMI:
Üç ayda bir yayýnlanan hakemli bir dergidir
(Refereed journal published quarterly) TEKSTILDEKI YERI VE ÖNEMI
Hüseyin Gazi ÖRTLEK, Funda GÖKSEL
Adýna Ýmtiyaz Sahibi (Publisher) ÞANTUKLU ÝPLÝK ÜRETÝM TEKNOLOJÝSÝ VE ÝPLÝK
Melike Anýl YÜKSEL ÖZELLÝKLERÝ ÜZERÝNE BÝR ÇALIÞMAÝ
Ýlhami ÝLHAN, Osman BABAARSLAN, Pýnar D. BAYKAL
Yayýn Kurulu (Publishing Board)
Baþkan (Chairman) TEKSTÝL TERBÝYESÝNDE BÝYOPARLATMA
Prof. Dr. Ayþe OKUR UYGULAMALARI VE PAMUKLU ÖRME KUMAÞLARIN
BAZI FÝZÝKSEL VE KÝMYASAL ÖZELLÝKLERÝNE
Üyeler (Members) ETKÝSÝ
Prof.Dr.Ayþe OKUR Serin MAVRUZ, R.Tuðrul OÐULATA
Prof.Dr.Güngör BAÞER
Prof.Dr.Emel ÖNDER DOKUMA MAKÝNALARINDA ATKI ATMA SÝSTEMÝ
Prof.Dr.Binnaz MERÝÇ ÜZERÝNE BÝR ÖNGÖRÜ
Prof.Dr.Erhan KIRTAY Sadettin KAPUCU, Evrim AFÞAR, Ýsmail ALBAYRAK
Prof.Dr.Osman BABAARSLAN
Prof.Dr.Fatma METE TEKSTÝL SEKTÖRÜ VE PATENT TESCÝLLERÝ
Doç.Dr. Ziya ÖZEK Türkay DERELÝ, Alptekin DURMUÞOÐLU
Doç.Dr. Merih SARIIÞIK
Doç.Dr. Ender Yazgan BULGUN
Yrd.Doç.Dr. Güngör DURUR
Yönetim Yeri (Head Office)

Anadolu Cad. No: 40/310
Tepekule Ýþ Merkezi Bayraklý/ÝZMÝR
Tel: (232) 462 77 16 Faks: (232) 462 76 48 ARTICLES
e-posta: tekstilvemuhendis@tmo.org.tr
MURATA VORTEX SPINNING SYSTEM: THE ROLE
Þube Temsilcilikleri (Subsidiaries) AND IMPORTANCE AT THE TEXTILE MARKETHüseyin
Bursa: (224) 223 82 49 Gazi ÖRTLEK, Funda GÖKSEL
Denizli: (258) 263 78 95
Güney Bölge: (322) 227 88 30 SLUB YARN MANUFACTURING TECHNOLOGY AND
Ýstanbul: (212) 451 50 92 A STUDY ON YARN PROPERTIES
Ýzmir: (232) 462 77 16 Ýlhami ÝLHAN, Osman BABAARSLAN, Pýnar D. BAYKAL
Yayýn Koordinatörü (Publishing Coordinator) BIOPOLISHING TREATMENTS IN TEXTILE
Ozan KAYACAN
FINISHING AND EFFECT ON SOME PHYSICAL AND
Sorumlu Yazý Ýþleri Müdürü (Managing Editor) CHEMICAL PROPERTIES OF COTTON KNITTED
Ü. Halis ERDOÐAN FABRICS
Serin MAVRUZ, R.Tuðrul OÐULATA
Grafik Tasarým (Designed by)
Bülent ERDOÐAN A FORECASTING ON WEFT INSERTION SYSTEM OF
WEAVING MACHINES
Baský (Printed by) Sadettin KAPUCU, Evrim AFÞAR, Ýsmail ALBAYRAK
TEXTILE INDUSTRY AND PATENT GRANTS

Türkay DERELÝ, Alptekin DURMUÞOÐLU
Yerel Süreli Yayýn (Local Periodical Publication)
ISSN 300-7599
Baský Tarihi
The Journal of Textiles and Engineer Tekstil ve Mühendis

MURATA VORTEX ÝPLÝK EÐÝRME SÝSTEMÝ:

TEKSTÝLDEKÝ YERÝ VE ÖNEMÝ
Hüseyin Gazi ÖRTLEK, Funda GÖKSEL *

Erciyes Üniversitesi Tekstil Mühendisliði Bölümü, Kayseri
*TÜBÝTAK Bursa Test ve Analiz Laboratuarý (BUTAL), 16190 Bursa.
ÖZET
Hava jetli iplik eðirme teknolojisinin geliþmiþ bir versiyonu olan Murata Vortex iplik eðirme sistemi (MVS), yeni
iplik eðirme teknolojileri içerisinde gelecek vaat eden bir sistem olarak dikkat çekmektedir. Ýlk kez 1997 yýlýnda
Murata firmasý tarafýndan tanýtýlan MVS sistemi; 300-450 m/dak üretim hýzý aralýðýnda, % 100 karde pamuk ipliði
üretiminin yapýlabildiði tek iplik eðirme teknolojisidir. Bu sistem, ülkemizde 2002 yýlýndan itibaren kullanýlmaya
baþlanmýþtýr. Murata firmasý tarafýndan sistem üzerinde yapýlan iyileþtirme çalýþmalarýnýn da etkisiyle, ülkemiz
kýsa stapel iplik üretimi sektöründe, MVS sistemi kullanýmýnýn giderek yaygýnlaþtýðý gözlemlenmektedir. Bu
çalýþmada, MVS iplik eðirme sistemi, bu sistemle üretilen ipliklerin yapýsý ve özellikleri hakkýnda bilgiler
verilerek, MVS sisteminin genel bir deðerlendirmesi yapýlacaktýr.
Anahtar Sözcükler : Vortex, MVS, Hava Jeti, Ýplik eðirme
MURATA VORTEX SPINNING SYSTEM:

THE ROLE AND IMPORTANCE
AT THE TEXTILE MARKET
ABSTRACT
Murata Vortex Spinning (MVS) system which is a modified version of air-jet spinning technology, gathers
attractions as a promising system in the new spinning systems. MVS system was developed by the Japanese firm
Muratec and made its first appearance in 1997. MVS is unique system which is to be capable of spinning 100%
carded cotton fibers at the delivery speed of 300-450 m/min. MVS machines are used in Turkish Textile Market
since 2002. The usage of MVS system in Turkey is spread out as a consequence of modifications of MVS machines
by Muratec. In this study the general evaluation of MVS system will be made by given some information about
MVS system and MVS yarn properties.
Keywords :Vortex, MVS, Air jet, Yarn spinning

Murata Vortex Ýplik Eðirme Sistemi: Hüseyin Gazi ÖRTLEK
Tekstildeki Yeri Ve Önemi Funda GÖKSEL
1. GÝRÝÞ Japon Muratec firmasý tarafýndan geliþtirilen MVS iplik

eðirme teknolojisi ile, Ne 15-70 numara aralýðýnda
Hem ihracat hem de istihdam bakýmýndan ülke %100 sentetik (38 mm uzunluða kadar polyester,
ekonomimiz için büyük önem arz eden tekstil viskon, lyocell, akrilik v.s) ve karýþým ipliklerinin
sektöründe, günümüz tüketicilerinin ürün yanýsýra, karde %100 pamuk ipliði üretimi de mümkün
özelliklerinden beklentileri her geçen gün deðiþerek olmaktadýr (Anonim 2003). Ne 20-30 numara aralýðýnda
artmaktadýr. Bunun yanýsýra, gittikçe zorlaþan rekabet 450 m/dk çýkýþ hýzýnda iplik üretiminin mümkün olmasý,
koþullarý ve artan maliyetler üreticiler üzerinde büyük MVS sisteminin cazibesini arttýrmaktadýr.
baský oluþturmaktadýr. Bu koþullarda, tekstil sektörünün
önemli bir kýsmýný oluþturan kesikli lif iplikçiliðinde, 2. MVS Ýplik Eðirme Prensibi
MVS iplik eðirme makinelerinde, 4 silindirli ve apronlu bir çekim
deðiþen yaþam biçimine uygun olarak, insanlarýn tekstil sistemi kullanýlmýþtýr. Hammadde, ikinci ya da üçüncü pasaj cer
ürünlerinden beklentilerinde oluþan farklýlýklarý þeridi formunda makinaya beslenmektedir. Hava jetli (MJS-Murata
karþýlayabilecek özellik ve kalitede iplikleri, düþük Jet Spinner) iplik eðirme makinalarýndan farklý olarak, bu sistemde
maliyetlerle üretebilmek gerekmektedir. ters yönde dönen iki hava jeti yerine farklý yapýda tek bir jet
kullanýlmaktadýr.
Kesikli liflerden iplik üretiminde en yaygýn, en esnek ve Çekim sistemi ön silindirlerinden çýkan lifler, düze tarafýndan
elde edilen iplik kalitesi yönünden en fazla benimsenmiþ oluþturulan hava emiþi yardýmýyla bir geçiþ kanalý içerisine
olan sistem, ring iplikçilik sistemidir. Günümüzde, çekilirler. Geçiþ kanalý düze bloðu ve iðne tutucudan oluþmaktadýr.
dünya üzerinde kurulu 160-170 milyon ið ile yýlda Þekil 1'de, iðne tutucunun þematik görünümü verilmiþtir. Ýðne
yaklaþýk 22 milyon ton iplik üretimi tutucu belirli bir açýyla boylamasýna uzanan bir rehber yüzeye ve içi
oyuk ið içerisine doðru yönlenmiþ, dýþarý doðru çýkan kýlavuz bir
gerçekleþtirilmektedir. Bu üretimin 15 milyon iðneye sahiptir.
tonunu Ne 50 inceliðine kadar olan iplikler, kalan 7.5
milyon tonunu ise daha ince iplikler oluþturmaktadýr
(Ömeroðlu 2003). Ring iplikçilik sisteminde büküm
verme potansiyeli olarak belirli limitlere ulaþýlmýþtýr.
1990'lý yýllarýn baþýnda ring iplik eðirme makinelerinde,
25.000 dev/dak ið devrine kadar çýkýlmýþtýr. Daha
sonraki yýllarda ise ið devrinde bir artýþ görülmemiþtir.
Kopça-bilezik arasýndaki sürtünme, ið devrini
sýnýrlandýrmaktadýr.
Þekil 1. Ýðne tutucu ve iðne (U.S. Patent 5,528,895)
Ring iplik eðirme sisteminde üretim hýzý sýnýrlarýnýn son Geçiþ kanalýnýn ardýndan lifler, içi oyuk ið içerisine emilirler. Bu
noktasýna gelinmiþ olmasý sebebiyle, ring esnada lifler, içi oyuk ið giriþinde farklý yönlerden belirli bir açýyla
iplikçiliðindeki geliþtirme çalýþmalarýnýn yaný sýra yeni verilen sýkýþtýrýlmýþ havanýn oluþturduðu kuvvet ile yalancý büküme
iplik eðirme teknolojileri ile ilgili yapýlan çalýþmalar da maruz kalýrlar. Oluþan büküm yukarýya doðru kayma eðilimindedir.
Ýðne tutucudan dýþarý doðru sarkan iðne, bükümün yukarýya doðru
hýzla devam etmektedir. Yeni iplikçilik sistemleri kaymasýný engeller. Böylece bazý liflerin üst kýsýmlarý çekim
içerisinde, endüstriyel olarak kabul görenlerini; açýk-uç sistemi çýkýþ silindirlerinin kýstýrma çizgisinden ayrýlýr ve açýk
rotor, açýk-uç friksiyon, örtülü (sarýmlý), hava jetli ve tutulur. Þekil 2'de MVS sisteminde iplik oluþum bölgesinin þematik
vortex iplik eðirme sistemi þeklinde sýralamak görünümü verilmiþtir.
mümkündür.
Yeni geliþtirilen iplik eðirme yöntemlerinde büküm

verme elemaný ile sarým elemaný birbirinden ayrý
tutulmuþ olup, bu sayede yüksek hýzlarda üretim imkaný
saðlanmaktadýr. Ayrýca iplik eðirme prosesinde bazý
iþlem basamaklarý elimine edilerek, personel ve yer
gereksiniminde önemli ölçüde azalma saðlanmýþ ve
otomasyon imkanlarý arttýrýlmýþtýr. Ancak yeni iplik
eðirme teknolojilerinin de, hammadde ve üretilebilen
iplik özelliklerine iliþkin çeþitli dezavantajlarý
bulunmaktadýr. Þekil 2. Murata Vortex sisteminde iplik oluþumu (Gray 1999)
The Journal of Textiles and Engineer YIL 14 - SAYI 66 Tekstil ve Mühendis

SAYFA 2
Murata firmasýnýn en son geliþtirdiði ve 2003 yýlý ITMA Murata vortex iplik eðirme makinalarý ile iplik
fuarýnda tanýttýðý MVS 861 model iplik eðirme üretiminde, genel olarak iki önemli problemle
makinasýnda üretim hýzý aralýðý 300-450 m/dk olarak karþýlaþýlmaktadýr. Bunlardan birincisi, özellikle kýsa lif
geniþletilmiþtir. Makina üzerindeki maksimum ið sayýsý oraný yüksek hammaddelerle çalýþýlmasý durumunda
72'den 80'e çýkartýlmýþtýr. Ayrýca makina boyutlarý bir görülen yüksek telef oranlarýdýr. Ýkincisi ise uygun
miktar küçültülerek, daha kompakt bir iplik eðirme þekilde temizlenmemiþ hammaddelerle çalýþma
makinasý elde edilmiþtir. durumunda ortaya çýkan düze kirlenmesidir.
MVS 861 makinalarýnda, önceki vortex iplik eðirme 4. MVS Ýpliklerinin Yapý ve Özellikleri
makinalarýndan farklý olarak, üretilen bobinlerin Bu bölümde, vortex ipliklerinin yapý ve özellikleri
kullanýlacaklarý iþlemlerin performansý açýsýndan son hakkýnda literatürde mevcut sýnýrlý sayýdaki
derece önemli olan bobin sarým gerginliðinin daha çalýþmalardan yararlanýlarak bilgi verilmeye
düzgün olmasýný saðlamak amacýyla, sarým makaralarý çalýþýlacaktýr.
geliþtirilerek kullanýlmýþtýr. Çýkýþ silindirleri ile sarým
silindirleri arasýna yerleþtirilen sarým makaralarý, atký 4.1. MVS Ýpliklerinin Yapýsý
akümülatörlerine benzer þekilde görev yaparak ipliðin Basal ve Oxenham (2003) elektron mikroskobu (SEM)
düzgün gerginlikte sarýlmasýna yardýmcý olmaktadýr altýnda yaptýklarý incelemede, vortex ipliklerinin
(Oxenham 2003). yapýsýnýn hava jeti iplikleri gibi merkezde bükümsüz
uzanan çekirdek lifleri ile bu lifler üzerine sarýlan sargý
MVS 861 vortex iplik eðirme makinalarýndaki diðer bir liflerinden oluþtuðunu belirtmiþlerdir. Þekil 6'da verilen
yenilik te, MVS 810 ve MVS 851 vortex iplik eðirme fotoðraflardan görüldüðü gibi, vortex iplikleri sargý
makinalarýndan farklý olarak düz bobinlerin yaný sýra liflerinin büküm yönünün tersi yönde el yardýmýyla
konik bobin kullanýmýnýn da mümkün olmasýdýr açýlmaya çalýþýlýrsa merkezde uzanan bükümsüz lifler
(Anonim 2003). bükümlü hale geçerken sargý lifleri bükümsüz hale
geçmektedir.
Çift katlý iplik üretimi için geliþtirilen MVS 81 T vortex
iplik eðirme makinalarýnda ise, iki eðirme pozisyonunda
elde edilen iplikler ayný iplik temizleyici ve parafinleme
ünitesinden geçtikten sonra ayný bobine sarýlabilmekte,
ardýndan da ikiye-bir büküm makinalarýnda büküm
iþlemine tabii tutularak çift katlý iplik üretilebilmektedir.
Vortex iplik eðirme makinalarýnda, çekim sistemi 3. ya

da 4. silindirlerine farklý renkte fitiller beslenerek
fantazi vortex iplik üretimi mümkündür. Þekil 5'de (A) (B)
fantazi vortex iplik üretim sistemi ve üretilen iplik yapýsý Þekil 6. Vortex ipliðinin elektron mikroskobu altýnda
görülmektedir. çekilmiþ fotoðraflarý
[A-Normal, B- Bükümü açýlmýþ] (Basal ve Oxenham,
2003)
Artzt (2000), vortex ipliðinin yüksek sargý lif oranlý özel

Fantazi MVS ipliði
Þerit yapýsý nedeniyle hava jetli ipliklere nazaran ring
ipliklerine görünüm olarak daha fazla benzediðini
Çekim
Sistemi belirtmiþtir. Vortex iplik üretimi sýrasýnda eðirme
bölgesindeki birçok lif, iðnenin büküm yayýlýmýný
önleyici fonksiyonu nedeniyle, yalancý büküm etkisine
girmemektedir. Liflerin bir uçlarýnýn demet formundaki
lif topluluðundan ayrýlmalarý demetin tüm dýþ çevresi
boyunca oluþtuðu için üretilen vortex ipliklerin
Þekil 5. Fantazi vortex ipliði ve üretim sistemi (Anonim yapýsýndaki sargý lifi oraný hava jetli ipliklere oranla çok
2000d) daha yüksektir (Basal 2003, Oxenham 2001).

SAYFA 4
Vortex iplik yapýsý, iplik uzunluðu boyunca deðiþim dirençleri, ring ve rotor ipliklerinden üretilen örme
göstermektedir. Basal (2003) izleyici lif tekniði kumaþlara göre daha iyi bulunmuþtur (Anonim 1999).
kullanarak %100 pamuk vortex iplik yapýsýndaki lif
yerleþimini incelediði çalýþmasýnýn sonunda, vortex Cotton Incorporated tarafýndan Ne 24/2 inceliðinde
iplik yapýsýndaki lifleri; iplik özüne paralel uzanan lifler, katlý vortex ve ring iplikleri ile yapýlan bir baþka
ipliðin akýþ yönüne göre arka uçlarý iplik içerisine çalýþmada, vortex ipliklerinin benzer þartlarda üretilen
gömülü lifler, ön uçlarý iplik içerisine gömülü lifler, her ring ipliklerine göre daha düþük tüylülüðe sahip olduðu
iki ucu da iplik içerisine gömülü lifler, ilmek formunda belirtilmiþtir. Ayrýca katlý iplik üretiminde vortex
lifler ve karýþýk lifler olarak 6 sýnýfa ayýrmýþtýr. iplikleri ile çalýþýlmasý durumunda, ring ipliklerine göre
yaklaþýk %21 oranýnda daha az katlý büküm deðerinde
4.2. MVS Ýpliklerinin Özellikleri çalýþýlabileceði belirtilmiþtir (Anonim 2000a).
Basal ve Oxenham (2003), farklý karýþým oranlarýnda
ürettikleri Ne 36 inceliðinde, polyester/pamuk vortex Vortex ipliklerden üretilen örme ve dokuma kumaþlarýn
(MVS) ve hava jeti (MJS) ipliklerle yaptýklarý aþýnma ve boncuklanma dirençlerinin, benzer þartlarda
çalýþmada, MVS ipliklerinin daha düþük kütlesel ring ve rotor ipliklerinden üretilen kumaþlara göre daha
düzgünsüzlük, hata ve tüylülük deðerlerine sahip yüksek olduðu belirtilmektedir. Ayný hammaddeden,
olduðunu belirtmiþlerdir. Ayrýca; MVS iplikleri, ayný incelikte üretilen ring, rotor ve vortex ipliklerinden
%100 poliester iplikleri hariç üretilen tüm karýþým ayný þartlarda üretilmiþ ham ve boyalý haldeki örme
oranlarýnda, MJS ipliklerinden daha yüksek mukavemet kumaþlarla yapýlan bir çalýþmada, ölçüm yapýlan tüm
deðerine sahip bulunmuþlardýr. Karýþým ipliklerdeki devirlerde en düþük aðýrlýk kaybý vortex ipliklerinden
pamuk oraný arttýkça, MVS iplikleri ile MJS iplikleri üretilen kumaþlarda görülmüþtür. Yine üretilen
arasýndaki mukavemet farký da artmýþtýr. Üretilen %100 kumaþlara ham ve boyalý halde uygulanan boncuklanma
poliester MVS ve MJS ipliklerinin mukavemet deðerleri testleri sonucunda, vortex ipliklerinden üretilen
ise ayný bulunmuþtur. Bu durumun, MVS iplik kumaþlarýn en yüksek boncuklanma dayanýmýna sahip
yapýsýndaki hava jeti ipliklere kýyasla artmýþ olan sargý olduðu tespit edilmiþtir. Bu kumaþlarý sýrasýyla ring ve
lifi oranýndan kaynaklandýðý belirtilmiþtir. Artan sargý rotor ipliklerinden üretilen kumaþlar takip etmektedir.
lifleri sayýsý ile birlikte artan radyal yöndeki kuvvet, Bu durumun vortex iplik yapýsýnýn merkezde bükümsüz
merkezde bükümsüz uzanan liflerin birbirleri ile uzanan lifler üzerine düzgün bir þekilde sarýlmýþ
etkileþimini arttýrmaktadýr. Mukavemet özelliklerinde liflerden oluþmasý ile iliþkili olduðu belirtilmiþtir. Ýplik
görülen bu durumun tersine, kopma uzamasý yapýdaki sarým lifleri ile iliþkili olarak vortex
bakýmýndan MJS ipliklerinin MVS ipliklerinden daha ipliklerinin sahip olduklarý düþük tüylülük özelliðinin
yüksek deðerlere sahip olduklarý belirtilmiþtir. MJS de, bu ipliklerden üretilen örme kumaþlarýn yüksek
ipliklerinde sargý lifleri oraný MVS ipliklerine nazaran aþýnma ve boncuklanma dayanýmý özelliði üzerinde
daha az olduðu için, bir yük altýnda merkezde bükümsüz etkili olduðu ifade edilmiþtir (Örtlek ve Ülkü 2005).
uzanan liflerin birbirleri üzerinde hareket edebilmeleri Ayrýca vortex ipliklerinden üretilen kumaþlarýn, ayný
MJS ipliklerinde daha kolay olmaktadýr. þartlarda ring ipliklerinden üretilen kumaþlara göre daha
iyi nem alma ve daha çabuk kuruma özelliðine sahip
Cotton Incorporated tarafýndan yapýlan bir çalýþmada, olduðu belirtilmektedir (Anonim 2000c).
farklý inceliklerde (Ne 13/1, Ne 18/1, Ne 20/1, Ne 30/1
ve Ne 40/1), vortex, ring ve rotor eðirme sistemleri ile 5. MVS Sisteminde Ýplik Üretim Maliyeti
üretilen %100 pamuk karde ipliklerinin fiziksel Üretimde bulunmak için, iþletmenin saðlamýþ olduðu
özellikleri ile bu ipliklerin örme kumaþ formundaki girdiler karþýlýðýnda yaptýðý ödemelere “maliyet” adý
performans deðerleri karþýlaþtýrýlmýþtýr. Çalýþmanýn verilmektedir. Ýþletmelerin girdileri belirli bir üretim
sonunda, vortex ipliklerinin hata ve tüylülük sürecinden geçerek, mal ve hizmete dönüþmüþ olarak
deðerlerinin genel olarak ring ve rotor ipliklerinden çýkmaktadýr. Mal ve hizmetlerin satýþa hazýr duruma
daha düþük olduðu belirtilmiþtir. Vortex ipliklerinden gelinceye kadar oluþan her türlü maliyete, üretim
örme kumaþ üretiminde, bu kumaþlarýn boyanmasýnda, maliyeti denilmektedir. Üretim maliyet faktörleri genel
bitim iþlemlerinde, ring ve rotor iplikleri ile çalýþýlmasý olarak, deðiþken ve sabit maliyetler olmak üzere iki
durumuna göre herhangi farklý bir iþleme gerek grupta incelenebilir.
olmadýðý belirtilmiþtir. Vortex ipliklerinden üretilen
örme kumaþlarýn, yüzey parlaklýklarý, boncuklanma Deðiþken maliyetler, iþletmenin üretim miktarýnýn
artmasý ile artan, azalmasý ile azalan maliyetlerdir.

SAYFA 5
Bunlar; þeklinde genel bir sýnýflandýrma yapmak mümkündür.

- Hammadde maliyeti En yüksek enerji tüketimi makinalarýn tahrikinde
- Ýþçilik maliyeti, meydana gelmektedir. Enerji tüketiminde makinalarý
- Enerji maliyeti, sýrasýyla iklimlendirme ve aydýnlatma tertibatlarý
- Yardýmcý madde maliyeti, izlemektedir. Kýsa stapel iplik üretimi deðiþken
- Diðer maliyetlerdir. maliyetleri içerisinde enerji maliyetinin oraný
ülkemizde, ring ipliði üretiminde %15, rotor ipliði
Sabit maliyetler adýndan da anlaþýlacaðý gibi üretim üretiminde ise %14 olarak belirtilmiþtir (Kuþçuoðlu ve
miktarýndaki deðiþime baðlý olmayan, sabit maliyet Koç 2003). Vortex iplik eðirme sistemlerinde, fitil ve
giderleridir. Üretim yapýlsa da yapýlmasa da bu giderler bobinleme iþlemlerinin elimine edilmiþ olmasý, ring
kaçýnýlmazdýr. Ancak üretim miktarý arttýkça, toplam sistemine göre yaklaþýk %50 oranýnda yer tasarrufu
sabit maliyetler daha fazla miktarlara bölündükleri için saðlamaktadýr (Anonim 2003). Fitil ve bobinleme
birim üretim baþýna sabit maliyette azalma görülür. Bu iþlemlerinin elimine edilmesinden kaynaklanan enerji
maliyetler, tasarrufu, saðlanan yer tasarrufunun sonucu olarak
- Amortisman, aydýnlatma ve iklimlendirmeye baðlý enerji tüketiminde
- Sermaye faizi, görülen azalma ile birlikte vortex sistemine, ring
- Diðer maliyetlerdir. sistemine göre önemli oranda üstünlük
kazandýrmaktadýr. En son geliþtirilen MVS 861 vortex
Ülkemizde ring ipliði üretiminde hammadde iplik eðirme makinalarý, önceki versiyon MVS 810 ve
maliyetinin deðiþken maliyetlerin % 67'sini MVS 851 vortex iplik eðirme makinalarýna göre
oluþturduðu, rotor ipliði üretiminde ise bu oranýn % 76 sýrasýyla yaklaþýk %30 ve %25 oranlarýnda daha düþük
seviyelerinde olduðu belirtilmiþtir (Kuþçuoðlu ve Koç birim enerji maliyeti ile çalýþmaktadýr (Anonim 2000c).
2003). Hammadde maliyetinin deðiþken maliyetler MVS iplik eðirme makinalarý enerji tüketiminde
içerisindeki oraný, zaman içerisinde hammadde görülen bu iyileþme, enerji maliyetinin yüksek olduðu
fiyatlarýnda oluþan deðiþikliklere baðlý olarak ülkemizde, MVS makinalarýnýn pazar bulma þansýný
deðiþmektedir. artýrmaktadýr.
Kesikli lif iplikçiliðinde kullanýlan teknolojiye baðlý Yardýmcý madde maliyetlerini; makina bakým, yedek
olarak deðiþen telef miktarlarý da hammadde maliyeti parçalar, yaðlar, temizleme malzemeleri ve binalarýn
üzerinde etkili bir diðer faktördür. Vortex iplik eðirme bakýmý gibi giderler oluþturmaktadýr. Türkiye'de iplik
makinasýnda, kýsa lif oraný yüksek hammaddelerle üretimi deðiþken maliyetleri içerisinde yardýmcý madde
çalýþýlmasý durumunda görülen yüksek telef oranlarý, bu maliyetlerinin oraný, ring ve rotor ipliði üretiminde %2
sistemle karde pamuk ipliði üretiminde hammadde olarak belirtilmiþtir (Kuþçuoðlu ve Koç 2003). Vortex
maliyetinin artmasýna neden olmaktadýr (Örtlek ve ark. sisteminde makina bakým maliyetlerinin, sistem
2004). üzerinde dönen mekanik parçalarýn az olmasý nedeniyle,
konvansiyonel sistemlerden daha düþük olduðu
Ýþçilik maliyetinde, kullanýlan iþçi sayýsý, iþçilik belirtilmektedir (Anonim 2000d).
ücretleri ve iþgücü verimliliði temel faktörlerdir.
Ülkemizde, iplik üretimi deðiþken maliyetleri Ülkemiz, ring ve rotor iplik üretiminde; birim yatýrým
içerisinde, iþçilik maliyetinin oraný ring ipliði üretimi maliyetinin en yüksek olduðu ülkelerden birisidir. MVS
için %16, rotor ipliði üretimi için ise %8 olarak sisteminde, ring sistemine göre bazý iþlem
belirtilmiþtir (Kuþçuoðlu ve Koç 2003). Murata firmasý kademelerinin elimine edilmiþ olmasý ve sistemin sahip
tarafýndan, saatte 330 kg, Ne 30 inceliðinde karde % 100 olduðu yüksek üretim kapasitesi nedeni ile, MVS
pamuk ipliði üretim kapasitesine sahip olarak tasarlanan sistemi birim yatýrým maliyetinin, ring sistemine göre
model ring ve vortex iplik üretim tesisleri üzerinden daha düþük olacaðý düþünülmektedir.
yapýlan karþýlaþtýrmada, vortex sisteminin ring
sistemine göre iþçi sayýsýnda % 60 oranýnda tasarruf
saðladýðý belirtilmiþtir (Anonim 2000d).
Ýplik iþletmelerinde tüketilen enerjinin kullaným yerleri

olarak makinalarýn tahriki, iklimlendirme ve aydýnlatma

SAYFA 6
6. Sonuç ve Öneriler Research Report, North Caroline, 16 p. 1999.

Anonim, “Evaluation of MVS Plied Yarn in Pile
Bu çalýþmada, yaklaþýk 10 yýllýk bir geçmiþi olan, MVS Fabric”, Cotton Incorporated Fiber Processing
iplik eðirme sistemi, bu sistemle üretilen ipliklerin Technical Service Research Report, North Caroline, 5 p.
yapýsý ve özellikleri hakkýnda bilgiler verilerek, MVS 2000a.
sisteminin genel bir deðerlendirmesi yapýlmaya Anonim, “No.851 Murata Vortex Spinner”, Instruction
çalýþýlmýþtýr. Sistemin avantajlarýný maddeler halinde Manuel, Murata Machinery Limited. p.1-348, 2000b.
özetleyecek olursak; Anonim, “Muratec Air Creations, Yarn & Fabric Guide
- Hava jetli iplik eðirme sistemlerinin yeni bir versiyonu Book”, Customer Information Brochure, Murata
olan MVS sisteminde; üretilen iplik numarasýna baðlý Machinery Limited, 14 p. 2000c.
olarak deðiþmekle birlikte, ring sisteminin yaklaþýk 20, Anonim, “Murata Vortex Spinner, Murata Jet Spinner,
rotor sisteminin ise yaklaþýk 3 katý hýzlarda iplik üretimi Muratec Air Generations”, Customer Information
mümkündür. Brochure, Murata Machinery Limited, 18 p. 2000d.
Anonim, “No. 861. Murata Vortex Spinner, Customer
- MVS sistemi ile üretilen iplikler, çok düþük tüylülük Information Brochure”, Murata Machinery Limited, 15
özelliðine sahiptirler. p. 2003.
Artzt, P.,“Yarn Structures in Vortex Spinning”,
- MVS ipliklerinden örülen kumaþlarýn aþýnma ve Melliand, Vol. 6, E116, 2000.
boncuklanma dayanýmlarý yüksektir. Basal,G., “The Structure and Properties of Vortex and
Compact Spun Yarns”, Ph.D. Thesis (unpublished),
- MVS ipliklerinden örülen kumaþlar yüksek nem alma Fiber and Polymer Science, NCSU, Raleigh, p.1-139,
ve çabuk kuruma özelliklerine sahiptir. 2003.
Basal,G., Oxenham, W., “Vortex Spun Yarn vs. Air-Jet
- MVS sisteminde fitil ve bobinleme iþlemlerinin Spun Yarn”, AUTEX Research Journal, Vol. 3. No.3,
elimine edilmiþ olmasý, ring sistemine göre yer ve September, 96-101, 2003.
çalýþan iþçi sayýsýnda tasarruf saðlamaktadýr. Gray, W, M., “How MVS Makes Yarns”, 12th Annual
Engineer Fiber Selection System Conference Papers,
Bu avantajlarýna karþýn, MVS sisteminde kýsa lif oraný May. 1999.
yüksek hammaddelerle çalýþýlmasý durumunda görülen Kuþçuoðlu, R., Koç, E., “Ring ve Open-End Ýplik
yüksek telef oranlarý, bu sistemle karde pamuk ipliði Üretim Maliyetleri ve Maliyet Unsurlarý”, Tekstil
üretiminde hammadde maliyetinin artmasýna neden Teknoloji , Temmuz, 132-152, 2003.
olmaktadýr. MVS sistemi mevcut haliyle poliester, Oxenham, W., “Fasciated Yarns-A Revolutionary
viskon, karýþým iplikler ve penye pamuk ipliði üretimi Development?”, Journal of TATM, Vol.1. No.2. 2001.
için uygun görülmektedir. Oxenham, W., “Spinning Machines At ITMA'03”, J
TATM (Journal of TATM), Vol.3, Issue. 3, 2003.
Vortex iplik eðirme sistemi yeni bir sistem olup, bu Ömeroðlu, S., “Kompakt Ýplikçilik Sisteminde Üretilen
sistemle ilgili olarak baðýmsýz kiþi ve kurumlarca Ýpliklerin Yapýsal Özellikleri ve Bazý Üretim
yapýlan çalýþmalar sýnýrlý sayýdadýr. Sistem üzerinde, Parametrelerinin Etkileri Üzerine Bir Araþtýrma”,
modal, lyocell gibi farklý selülözik liflerle ya da Doktora Tezi (yayýnlanmamýþ), Uludað Üniversitesi
coolmax, dri-relase gibi çeþitli modifiye polyester lifleri Fen Bilimleri Enstitüsü, 146 s, 2003.
ile yapýlacak çalýþmalar, farklý lifler için üretim Örtlek, G. H., Þener, M., Ülkü, Þ., “Vortex (MVS)
parametreleri ile iplik özellikleri arasýndaki iliþkilerin Ýplik Üretim Maliyetinin Analizi ve Konvansiyonel
ortaya konmasýný ve sistemin daha iyi anlaþýlmasýný Sistemlerle Karþýlaþtýrýlmasý”, Tekstil Teknoloji,
saðlayacaktýr. Ayrýca bu tür çalýþmalar, katma deðeri Aðustos, 82-92, 2004.
yüksek, nitelikli spor ve iç giyim ürünleri için farklý ve Örtlek, G. H., Ülkü, Þ., “Pilling and Abrasion
özellikli ipliklerin üretilmesine yardýmcý olacaktýr. Performances of Murata Vortex Spun Cotton Yarns”,
Melliand International, No.4, 287-289, 2005.
Kaynaklar U.S. Patent, 5,528,895
Anonim, “Murata Vortex Spinning Comparison”,

Cotton Incorporated Fiber Processing Technical Service

SAYFA 7
ÞANTUKLU ÝPLÝK ÜRETÝM TEKNOLOJÝSÝ VE ÝPLÝK

ÖZELLÝKLERÝ ÜZERÝNE BÝR ÇALIÞMA
Ýlhami ÝLHAN, Osman BABAARSLAN, Pýnar D. BAYKAL
Çukurova Üniversitesi, Tekstil Mühendisliði Bölümü Balcalý / Adana
ÖZET
Günümüz tekstil sektöründe rekabet þartlarýnýn gittikçe artmasý nedeniyle sektörün ulusal ve uluslararasý ölçekte
varlýðýný korumak ve geliþme saðlayabilmek için katma deðeri yüksek ve modaya yönelik ürünler üretmesi zorunlu
hale gelmiþtir. Fantezi iplikler ve onun bir türü olan þantuklu iplikler bu kapsamda önem taþýmaktadýr. Þantuklu
iplikler deðiþik iplik üretim sistemleriyle çeþitli yapýlarda üretilebilmektedir. Þantuklu ipliklerin üretim sistemleri
ve iplik kalite deðerlerinin ölçüm yöntemleri üzerine Ar-Ge faaliyetleri devam etmektedir. Bildiri kapsamýnda
þantuklu iplik üretim teknolojisi ve yeni geliþmeler hakkýnda bilgi verilecektir. Þantuklu iplikler en yaygýn olarak
ring iplik makinesine ilave edilen donanýmlar yardýmýyla üretilmektedir. Bunun yanýnda yardýmcý donanýmlarla
ring ipliðine elastan dahil edilmesi de mümkün olduðundan “elastan içerikli þantuklu iplik” üretimi olanaklý hale
gelmektedir. Bu kapsamda normal bir ipliðe þantuk, elastan, þantuk ve elastanýn birlikte ilavesinin o ipliðin kalite
deðerlerine etkisini araþtýran bir deneysel çalýþma da yapýlmýþtýr. Bildiri kapsamýnda bu çalýþmanýn sonuçlarý da
sunulmuþtur. Yapýlan çalýþma genel olarak düz ipliðe efekt (elastan, þantuk) ilavesinin ipliðin kalite deðerleri
üzerinde etkili olduðunu göstermiþtir.
Anahtar Sözcükler :Fa ntezi Ýplik, PES/VÝS Özlü Ýplik, Þantuk Efekti, Elastan
SLUB YARN MANUFACTURING TECHNOLOGY AND

A STUDY ON YARN PROPERTIES
ABSTRACT
Nowadays, because of high competititon in textile industry firms are forced to manufacture high value added and
fashionable textile products in order to keep their positions or to improve in national and international area. Fancy
yarns and slub yarns as a kind of fancy yarns must have been payed attention in view of mentioned point above. Slub
yarns can be produced in different forms and by different manufacturing systems. R&D studies continue to be made
on slub yarn making systems and measurement quality of slub yarn. In this article some informations have been
given about slub yarn manufacturing technology and new developments. Generally, slub yarns are produced using
the ring machines on which slub yarn mechanism mounted. In these systems, elastane fibers can be added into the
ring yarn. It is possible to manufacture the slub yarn contains elastane fibre. In this work, an experimental study in
which the effect of adding slub, elastane and both of two into normal ring yarn on yarn properties are investigated is
also performed. In this article, the results of this work have been presented. It is concluded that the adding some
effects (elastane, slub) into the normal yarn affects on quality of yarn.
Keywords :Fancy Yarn, PES/VIS Core Yarn, Slub Effect, Elastane

Ýlhami ÝLHAN
Þantuklu Ýplik Üretim Teknolojisi Osman BABAARSLAN
Ve Ýplik Özellikleri Üzerine Bir Çalýþma Pýnar D. BAYKAL
1. Giriþ çeþitli uygulama alanlarý vardýr. Örneðin; denim iplikler

Dünyada tekstil ve hazýr giyim alanýnda rekabet gittikçe ve kumaþlar, gömlekler, moda tasarým giysileri, ev
artmakta ve kâr marjlarý da düþmektedir. Türkiye'nin tekstilleri, örme giysiler vs. bu grupta sayýlabilir
sýradan tekstil ürünleri sýnýfýnda Çin, Hindistan gibi (Amsler, 2004).
Asya ülkeleri ile rekabet etmesi oldukça zordur. Bu
nedenle istihdamý düþünerek sýradan ürünlerin Modaya yönelik, albenili, özgün tekstil ürünleri
üretiminden vazgeçmemekle birlikte, üreticilerin üretmek için, çok çeþitli fantezi iplikler, karýþým iplikler
sýradýþý ve katma deðeri yüksek ürünler üretmeye yoðun olarak kullanýlmaktadýr. Fantezi iplikler doðasý
yönelmesi gerekmektedir. Çünkü, bu tip ürünler üst gelir gereði sýnýrsýz sayýda deðiþik yapý, renk ve desende
grubuna hitap etmekte olup, moda ve marka yaratmak üretilebilmektedir. Bu nedenle özgün ürünler üreterek,
için olumlu özelliklere ve avantajlara sahiptir. Bu durum moda ve marka akýmlarý yaratma konusunda çok büyük
sýradýþý ürünleri satýlabilirlik ve kârlýlýk açýsýndan avantajlara sahiptir. Bunun yanýnda, üretiminde özel
aranýlýr kýlmaktadýr. teknolojilerin, yaratýcýlýk ve tasarým tekniklerinin
kullanýlmasý gerekmektedir. Ayrýca fantezi iplikler,
Günümüzde, geliþmiþ ülkeler tekstil sektöründe sýradan genellikle küçük partiler halinde talep edilmesi
ürün sýnýfýný baþka ülkelere býrakarak bilgiye, nedeniyle de, AB ülkeleri gibi hedef pazar ülkelere
teknolojiye, yaratýcýlýða dayalý çok iþlevli akýllý yakýn ve esnek bir tekstil üretim yapýsýna sahip olan
kumaþlar, tasarým ve marka, modaya yönelik albenili ülkemiz için avantajlý ürünler grubuna girmektedir.
kumaþlar, eko-tekstil ürünleri, dokusuz yüzey Türkiye bu konuda rekabet içinde olduðu ülkelere göre
teknolojileri, tekstilde nano-teknoloji uygulamalarý, bir çok avantaja sahiptir. Bunlar; Avrupa ülkelerine
teknik tekstiller gibi konularda faaliyetlerini yakýnlýk, süregelen ticarî iliþkiler, deneyim, birikim ve
yoðunlaþtýrmýþlardýr. Tekstil, ülkemizin en birikimli ve beceri düzeyi, sektörün esnek yapýsý, yeterli teknoloji ve
güçlü sanayisi olup, tüm olumsuzluklara karþýn halâ altyapýnýn olmasý þeklinde sýralanabilir.
ekonominin lokomotifi durumundadýr. Bu durumda,
tekstil sektörü dünya pazarlarýndaki payýný korumak ve Ülkemiz için bu avantajlarýn yanýsýra en önemli
geliþtirmek için nitelikli ve katma deðeri yüksek dezavantajlardan biri, tekstil makineleri ve
ürünler üretebilecek þekilde yeniden yapýlanmalýdýr teknolojisinde dýþa baðýmlý olmaktýr. Bu nedenle
(Tarakçýoðlu, 2004). Son yýllarda, ülkemiz modaya ülkemizde makine, teknoloji ve “know-how” üretmek
yönelik albenili kumaþlar ve tekstil ürünleri üretmeyi, tüm sektörlerde olduðu gibi tekstil sektörü içinde
markalaþmayý bir yöntem olarak benimsemiþ olup stratejik bir öneme sahiptir
çalýþmalar bu yönde yoðunlaþmýþtýr. Bu durum özel ve (http://vizyon2023.tubitak.gov.tr).
tüzel kurumlarca yürütülen çeþitli projelerden
anlaþýlmaktadýr. Bu projelerden bazýlarý aþaðýdadýr: 2. Þantuklu Ýpliðin Tanýmý ve Özellikleri
? - Moda Tekstil Ýþ Kümesi Projesi (ÝTKÝB, DTM), 2003 Þantuklu iplik bir tür fantezi ipliktir. Fantezi iplikler,
? - Ufuk 2010 Türk Hazýr Giyim Sektöründe Yeniden sýradan ticarî mal sýnýfýna girmemektedir ve gelecekte
Konumlandýrma Projesi (TGSD), 2003 girmesi de beklenmemektedir. Fantezi iplikler son
? - Turquality Projesi (DTM, TÝM, Ýhracatçý Birlikleri), ürünün estetik deðerini artýrmak amacýyla basit tek ve
2004 katlý ipliklerden farklý olarak, düzensiz bir þekilde özel
? - TÜBÝTAK Teknoloji Platformlarý Programý, Tekstil profil ve yapý kazandýrýlarak elde edilirler. Bir tür
Teknoloji Platformu, 2006 fantezi iplik olan þantuklu ipliklerin belirleyici özelliði,
? - DTM Tekstil ve Konfeksiyon Sektörü Ýhracat yapýsýnda ipliðin uzunluðu boyunca aralýklý olarak
Stratejisi, 2007-2009 tekrar eden ve deðiþen boyutlarda düzensizliklerin
bilerek oluþturulmasýdýr. Bu düzensizliklere “þantuk”
Gelecekte tekstil firmalarýnýn kârlýlýklarýný ve kâr adý verilir. Þantuklarýn boyutu (uzunluk, çap, þekil),
oranlarýný iyileþtirecek ürünlere ihtiyaç duyacaklarý tekrar etme aralýðý, rengi ve elyaf tipi deðiþebilir (Gong
açýktýr. Bu amacý gerçekleþtirmede yüksek kaliteli, ve Wright, 2002; Rameshkumar ve Anbumani, 2007).
özellikli iplikler ve tekstil ürünlerinin payý büyük
olacaktýr. Þirketlerin dünya pazarýnda rekabet Þekil 1'de bu özelliklere sahip bir þantuklu ipliðin basit
edebilirliði fantezi (efekt) ipliklerin yardýmýyla yapýsý ve ayný hammaddeden, bilinen bir eðirme
kuvvetlendirilebilir. Özellikli iplikler, pazarda fýrsatlarý sisteminde eðrilerek yan yana getirilmiþ þantuklu
ve kârlýlýðý artýrmakta, üreticilerin ürünlerine katma ipliklerin siyah bir zemin üzerindeki görünümleri
deðer eklemektedir. Günümüzde fantezi iplikler için çok verilmiþtir.

SAYFA 9
Ýlhami ÝLHAN
bütünleþik haldedir ve þantuðu oluþturan lifler temel

iplik ile aynýdýr. Bu nedenle bu tür þantuklara “zemin
þantuðu” denir ve üretimi kolay olduðundan deðerlidir.
Ancak bu tür ipliklerde þantuklu bölgelerin daha az
büküm almasý nedeniyle zayýf noktalar
oluþabilmektedir (Gong ve Wright, 2002). Þantuklu
iplikler en çok ring iplik makinelerinde üretilmektedir.
Þekil 1. Þantuk ipliðin yapýsý ve %100 pamuk þantuklu Günümüzde ring iplik makinelerinde üretilen þantuklu
ring ipliði iplikleri baþlýca 3 ana grup halinde incelemek
mümkündür:
Þantuklu iplikler giysi (gömlek, takým elbise, denim 1.Basit þantuklu iplikler (basic slub)
vs.), perde, döþemelik kumaþlar gibi geniþ bir alanda 2.Deðiþken numaralý (multi-count) þantuklu iplikler
ürüne görsel efekt katmak, farklýlýk yaratmak, albeniyi 3.Deðiþken bükümlü (multi-twist) þantuklu iplikler
artýrmak amacýyla kullanýlabilmektedir.
Þantuklu iplik üretiminin yapýlabildiði ring iplik eðirme
3. Þantuklu Ýplik Türleri sisteminde çekim ünitesinin yandan görünüþü ve çekim
Þantuklu iplikleri deðiþik yöntemlerle üretmek ünitesi çýkýþýnda oluþmuþ bir þantuðun görünümü Þekil
mümkündür. Genel olarak, üretim yöntemleri ve iplik 2a'da verilmiþtir.
özellikleri açýsýndan þantuklu iplikler aþaðýdaki þekilde
sýnýflandýrýlabilir:
1.Kesikli lif eðirme makinelerinde deðiþik boyutlarda
lifler karýþtýrýlarak þantuklu iplik üretimi. Örneðin,
kamgarn tops bandý içine rastgele daðýlmýþ þtrayhgarn
elyaflar karýþtýrýlabilir.
2.Ýki adet temel iplikle birlikte, bükümsüz bir fitilden
besleme silindirlerinin ani hareketleri ile periyodik
olarak koparýlan düz lif demetleri (þantuklarý oluþturur) Þekil 2. Ring iplik makinesinde çekim sisteminin (a) ve
beslenir ve büküm uygulanarak iplik kararlý hale OE Rotor iplik makinesinde eðirme elemanlarýnýn
getirilir. Böylece daha açýk ve düzenli eðrilmiþ þantuklu yandan görünüþü (b)
iplikler elde edilir.
3.Kesikli lif eðiren iplik makineleri, üretim süresince 3.1. Basit Þantuklu Ýplik
çekim millerinin aralýklý olarak ivmelendirilmesini Ring iplik makinesinde belli bir temel iplik numarasýnda
saðlayacak þekilde yeniden düzenlenir. Böylece çekim iplik üretimi yapýlýrken, ön çekim milinin hýzý sabit
aralýklý olarak deðiþtirilerek istenilen plana göre kalmak kaydýyla, istenilen zaman aralýklarýyla orta ve
þantuklar oluþturulur. Bu yöntemin fitil makinesine arka çekim millerinin dönüþ hýzlarý eþ zamanlý olarak
uygulanmasý ile elde edilen fitile, ring iplik makinesinde aniden ivmelendirilmek suretiyle anlýk çekim
düz (sabit) çekim uygulanarak da þantuklu iplik azaltýlmakta ve böylece iplikte kalýn yerler
üretilmesi mümkündür. oluþturulmaktadýr. Þantuklu iplik üretimi süresince
4.Ýplik eðirme makinesinde çekim bölgesinde ipliði uygulanan büküm deðeri deðiþmemektedir. Basit
oluþturan malzemenin içine ilave malzeme beslenerek þantuk ipliðinin yapýsýný temsil eden deðiþkenler
þantuk oluþumu saðlanýr. þunlardýr:
5.Son geliþmelerle Open End rotor iplik makinesinde de ? Birim uzunluktaki þantuk sayýsý
þantuklu iplik üretimi mümkün hale gelmiþtir. Rotor ? Þantuk boyu
iplik makinesinde besleme mili aralýklý olarak ? Þantuk kalýnlýðý
ivmelendirilmek suretiyle þantuk oluþumu ? Þantuklar arasý boþluk
saðlanmaktadýr. Ayrýca diðer iplik üretim tekniklerinde ? Þantuk efekti tipi-yapýsý (Jaganathan S., 2005)
de (OE friksiyon, Hava-jetli eðirme, Vortex eðirme, vb.)
bu tür efektleri oluþturma çalýþmalarý mevcuttur (Gong Basit bir þantuklu ipliðin, yukarýda sýralanan
ve Wright, 2002). deðiþkenleri ihtiva eden yapýsal þekli aþaðýda verilmiþtir
(Þekil 3). Bu þekilde görüldüðü gibi, iplik boyunca
Yukarýdaki yöntemlerden en yaygýn olaný 3. yöntemdir. þantuklar arasý bölgelerde temel iplik numarasý (N1)
Bu yöntemle elde edilen iplikte þantuk ile temel iplik belli bir deðerde olup deðiþmemektedir. Büküm (T) ise

SAYFA 10
Ýlhami ÝLHAN
Þekil 7'de ise deðiþken numaralý ve bükümlü ipliðin büyük sýkýntý ipliðin yapýsýndaki kütlesel deðiþimler
üretilebildiði ring iplik makinesinin yapýsý verilmiþtir. nedeniyle düzgünsüzlük ölçümünde yaþanmaktadýr.
Þekilde görüldüðü gibi orta ve arka çekim milleri Servo- Alternatif ölçüm yöntemleri geliþtirmek önemli bir
motor-I ile kontrol edilirken, ön çekim mili Servo- gerekliliktir ve dünyada çeþitli çalýþmalar
motor-I ile eþgüdümlü çalýþabilen Servo-motor-II yapýlmaktadýr. Bu çalýþmalar daha çok görsel analize
tarafýndan kontrol edilmektedir. Yardýmcý servo- dayalýdýr. Þantuklu iplikler için diðer bir olgu da
motorlar diðer servo-motorlarla eþgüdümlü çalýþarak, üretilmiþ bir ipliðin partiler arasýnda efekt farký
uzun makinelerde destek saðlamak amacý ile olmayacak þekilde ayný özelliklerde yeniden
kullanýlmaktadýr. Bu sistem ile hem iplik numarasý hem üretilebilmesidir. Bunun için þantuklu ipliðin boyutsal
de uygulanan büküm deðeri kontrollü olarak özelliklerinin tam olarak ölçülebilmesi ve üretimin tam
deðiþtirilebilmektedir (www.pintersa.com, http://kma- kontrollü olmasý gerekmektedir (Jaganathan, 2005).
amsler.com, www.zinser.saurer.com, 2007). Þantuklu ipliðin mukavemeti normal ipliðe göre bir
miktar düþüktür. Çalýþmalar, þantuklu kýsýmda büküm
4.2. Open End Rotor Ýplik Eðirme Makinesi azalmasýndan dolayý meydana gelen mukavemet
Günümüzde rotor iplik eðirme makinesinde de þantuklu kaybýnýn, büyük ölçüde kesitteki lif sayýsýndaki artýþýn
iplik üretimi mümkündür. Bunun için besleme etkisi ile karþýlandýðýný göstermiþtir (Lou, Gao ve Xie,
silindirinin hýzý bir servo-motor ile kontrol edilmektedir 2006). Þantuklu ipliðin özelliklerini ölçmek amacýyla
(Þekil 2b). Böylece, beslenen þerit miktarý deðiþtirilmek Uster firmasý, Uster Tester 5 cihazýnýn bir seçeneði
suretiyle istenilen boyutlarda þantuk elde olarak Uster Fancy Yarn Profile yazýlýmýný önermiþtir.
edilebilmektedir. Basit þantuklu, deðiþken numaralý ve Sistem kapasitif sensör ile çalýþmakta olup kütlesel
bükümlü iplik üretimi mümkündür (www.pintersa.com, deðiþime dayalý deðerlendirme yapmaktadýr. Cihaz,
http://kma-amsler.com, 2007). günlük kalite kontrol iþlemlerinin yanýsýra yeni bir
þantuklu iplik tasarýmý için ayrýntýlý analiz de
Rotor iplik makinelerinde þantuk boyu rotor çevresi ile yapabilmektedir (Edalat, 2007).
sýnýrlýdýr. Bu uzunluk en küçük rotor çevresine karþýlýk
gelip, yaklaþýk olarak 10 cm civarýndadýr. Bu nedenle 6. Deneysel Çalýþma
þantuklu rotor ipliðindeki þantuklar daha uzun ve ince Çalýþma kapsamýnda “core-spun” (özlü iplik)
olmaktadýr. Rotor iplik makinesinde þantuk uzunluðunu yöntemine göre çeþitli efektlere (iplik türü faktörü)
etkileyen faktörler rotor çapý, temel iplik numarasý, sahip ring iplik örnekleri üretilmiþ, efekt türlerinin kops
þantuk katsayýsý ve servo-motor performansýdýr. Rotor ve bobin aþamalarýnda (iþlem faktörü) ipliðin kalite
makinesinde þantuklu iplikler ticarî olarak özellikleri üzerindeki etkileri araþtýrýlmýþtýr (Tablo 1).
üretilmektedir (Wang ve Huang, 2002 ; www.Rieter- Hammadde olarak yaygýn kullanýmý nedeniyle
Basetex.com, 2007) poliester/viskon karýþýmý seçilmiþ ve elastan lif olarak
78 dtex Lycra® (Dupont) kullanýlmýþtýr.
4.3. Ýçi Boþ Ýð Yöntemi ile Þantuklu Fantezi Ýplik
Üretimi Tablo 1. Çalýþmada kullanýlan iplikler
Ýçi boþ ið yöntemine göre çalýþan fantezi iplik
Ýplik Türü Hammadde Numara Büküm
makinelerinde üretilen þantuklu iplikler “zemin Kodu
Ýplik Türü
(%) (Tex) (tur/m)
þantuklu iplik” olmayýp, çok bileþenli yapýdadýr. Bu A düz iplik 50/50 PES/VÝS
47/47/6 PES/VÝS
32,8 807,09
B düz iplik + elastan 32,8 807,09
sistemde beslenen þerit, fitil gibi malzemeler ipliðin 78 dtex Lycra ®
C düz iplik + þantuk 50/50 PES/VÝS 32,8 807,09
þantuk bileþenini oluþturmakta, çekirdek iplik ve ince 47/47/6 PES/VÝS
D düz iplik + elastan + þantuk 32,8 807,09
filament sargý ipliði ile yapý bütünlüðü ve mukavemet 78 dtex Lycra ®
saðlanmakta, ilave efekt iplikleri ile de görsel etki Tablo 1'de verilen iplik türleri (4'er kops) ayný ring iplik
oluþturulmaktadýr. Ring iplik makinesi benzeri bir makinesi üzerinde üretilmiþtir. Örneklerin mukavemet
çekim sisteminde oluþturulan þantuklar, beslenen ve uzama özellikleri Uster Tensorapid ile (20'þer
çekirdek iplik ve efekt ipliði ile birleþtirilerek etrafý içi
ölçüm), diðer ölçümler ise Uster Tester-4 (1'er ölçüm)
boþ iðden saðýlan ince bir filament ile sarýlmaktadýr ile yapýlmýþtýr. Bobin ölçümleri ise her iplik türünden
(www.volkmann.saurer.com, 2007). üçer adet bobine uygulanmýþtýr. Elde edilen veriler
istatistiksel yöntemlerle analiz edilmiþtir. Bobin
5. Þantuklu Ýpliklerin Kalite Kontrolü iþleminin uygulanýp uygulanmayacaðýna karar
Þantuklu ipliðin kalite özelliklerinin ölçülmesinde en verilirken, bobin iþlemi ile iplik efekti arasýndaki

SAYFA 12
Ýlhami ÝLHAN
etkileþimin dikkate alýnmasý gerekmediðinden yalnýzca bölgelerinde kesitteki lif sayýsý artmakta, ancak büküm
ana etkiler incelenmiþtir. Bunun için bobin iþleminin artmadýðýndan mukavemette azalma meydana
iplik kalite özellikleri üzerindeki etkisi “eþleþtirilmiþ t- gelmektedir. Deðiþik efekt türlerinin ipliðin uzamasý
testi” (paired sample t-test) ve iplik türlerinin iplik kaliteüzerindeki etkisi anlamlýdýr. Düz ipliðe þantuk
özellikleri üzerindeki etkisi “tek yönlü varyans analizi” eklenmesi uzamayý %12,3 oranýnda, elastanlý ipliðe
(one-way anova) yapýlarak araþtýrýlmýþtýr. Daha önce þantuk eklenmesi ise uzamayý %7,05 oranýnda
yapýlmýþ olan çalýþmalarda çoðunlukla bobin iþleminin azaltmýþtýr. Düz ipliðe elastan eklenmesinin
düz iplikler üzerindeki etkisinin araþtýrýldýðý düzgünsüzlük üzerindeki etkisi anlamlýdýr. Düz ve
görülmüþtür. Bu nedenle her ne kadar bazý etkiler elastanlý ipliðe þantuk eklenmesi doðal olarak
önceden tahmin edilebilse de ve þantuklu iplikte ince, düzgünsüzlüðü anlamlý seviyede artýrmýþtýr. Düz ipliðe
kalýn yer sayýsý pek önemli olmasa da bobin iþleminin elastan eklenmesi ince ve kalýn yer sayýsýný
etkisinin çeþitli efektlere sahip iplikler için de etkilememiþtir. Ancak beklendiði gibi þantuk eklenmesi
incelenmesinin yararlý olacaðý düþünülmüþtür. Tüm ince ve kalýn yer sayýsýný belirgin þekilde artýrmýþtýr.
analizlerde önem seviyesi á = 0,05 olarak seçilmiþtir. Ýplik efektlerinin ve bobin iþleminin neps miktarý
üzerindeki etkisi de tahmin edilebileceði gibi anlamlý
Tablo 2. Ýplik türlerinin (efekt) ve bobin iþleminin iplik bulunmamýþtýr. Tüylülük üzerinde bobin iþleminin ve
özellikleri üzerindeki etkisi iplik efektinin etkisi anlamlý çýkmýþtýr. Bobin iþleminde
hava akýmý, çeþitli sürtünme ve merkezkaç kuvvetleri
tüylülüðün artmasýna neden olmaktadýr. Ýplik türünün
Ýplik özellikleri
Ýþlem etkisi
Efekt türünün etkisi anlamlý etkisinin nedeni ise, ipliðin elastan
(kops/bobin)
Rkm 0,588 0,000* içermesinden dolayý liflerin paralel diziliþinin
Uzama (%) 0,285 0,000
* bozulmasý ve þantuklu kýsýmlardaki liflerin kalýn yer ve
Düzgünsüzlük (%U) 0,092 0,000
*
yetersiz büküm nedeniyle dýþarýya doðru çýkýntý
*
Ýnce yer (-50 %) 0,185
0,049 (kops)
*
yapmasý olarak açýklanabilir (Duru, Babaarslan, ve
0,023 (bobin)
*
Ýlhan, 2007).
Kalýn yer (+50 %) 0,183 0,000
0,360 (kops)
Neps (+200 %) 0,062 7. Sonuç ve Öneriler
0,288 (bobin)
Tüylülük (H) 0,035 *
0,000 *
Þantuklu iplikler katma deðeri yüksek, modaya yönelik,
özgün tekstil ürünleri üretimi için önemli bir seçenektir.
En yaygýn üretimi bilgisayar kontrollü olarak ring iplik
* Faktörün etkisi istatistiksel olarak anlamlý (á = 0,05) makinelerinde gerçekleþtirilmektedir. Normal ring iplik
makinelerini, ilave bir donaným eklemek suretiyle
Tablo 1'den bobin iþleminin yalnýzca tüylülük özelliðine þantuklu iplik üretir hale getirmek mümkündür. Artýk
anlamlý etkisi olduðu, diðer özelliklere etkisinin anlamlý iplik makine üreticileri þantuklu iplik üretim
olmadýðý anlaþýlmaktadýr. Ýplik türü ise neps dýþýndaki donanýmýný seçenekli olarak makinelerine
tüm iplik örnekleri üzerinde anlamlý etkiye sahiptir. eklemektedirler. Þantuklu ipliðin kalite özelliklerinin
Nepsin kaynaðýnýn hammadde ve hazýrlama iþlemleri ölçülmesi henüz tam olarak çözümlenmiþ bir konu
olduðu göz önüne alýnýrsa bu sonuç doðal deðildir. Özellikle ipliðin boyutsal özelliklerinin ve
karþýlanmalýdýr. Bobin iþleminin tüylülüðü artýrýcý etkisi düzgünsüzlüðün ölçümü konusunda Ar-Ge çalýþmalarý
bilinmektedir (Örtlek ve Babaarslan, 2003). Ýplik yapýlmaktadýr. Ýpliðe uygulanacak efekt türlerinin
türünün RKM üzerindeki etkisi anlamlýdýr. Düz ipliðe (elastan, þantuk) neps dýþýndaki tüm iplik özelliklerine
herhangi bir efektin katýlmasý mukavemeti etkisi anlamlý bulunurken, bobin iþleminin yalnýzca
azaltmaktadýr. Mukavemet, düz ipliðe elastanýn tüylülük üzerinde etkili olduðu anlaþýlmýþtýr. Þantuðun
katýlmasý ile %11,4 oranýnda azalýrken, þantuðun iplik mukavemetini azalttýðý belirlenmiþtir. Þantuklu
eklenmesi ile %17,3 oranýnda azalmýþtýr. Düz ipliðe iki iplik üretim teknolojisinin yerli olanaklarla
efektin (elastan ve þantuk) birlikte katýlmasý ise gerçekleþtirilmesi, farklý üretim sistemlerine
mukavemeti %24,9 oranýnda düþürmüþtür. Burada uygulanmasý, fantezi ipliklerin kalite özelliklerinin
elastan içeriðinden dolayý ipliðin kesitindeki lif ölçülmesi için yeni sistemler geliþtirilmesi, þantuk
sayýsýnýn azalmasý, liflerin yerleþim düzenindeki efektinin iplik özelliklerine etkisi ve diðer efekt öðeleri
deðiþim ve birbirine tutunma yüzeyinin azalmasý ile (elastan, þönil vb) birlikte kullanýlmasý konularýnda
mukavemetteki düþüþü açýklayabilir. Ýpliðin þantuklu Ar-Ge çalýþmalarýnýn yapýlmasý önerilmektedir.

SAYFA 13
Ýlhami ÝLHAN
Kaynaklar
Amsler, B., “Fancy Yarns-Opportunities in the Spinning

Process”, International Textile Bulletin, Þubat 2004,
Sayý 1-2, Ýsviçre
Duru Baykal, P., Babaarslan, O., ve Ýlhan, Ý., Poliester
/Viskon Karýþýmý Ýpliklere Elastan ve Þantuk Ýlavesinin
Ýplik Özellikleri Üzerindeki Etkisi, Tekstil Maraton,
Mayýs-Haziran, 3/2007 (basýmda).
Edalat, S., “Measurement of Slub Yarns with the Uster
Tester 5”, Uster Technologies AG, Ýsviçre
(www.fibre2fashion.com, 2007)
Gong, R.H. ve Wright, R.M.,”Fancy Yarns”, The Textile
Institue, Woodhead Publishing, England, 2002
Jaganathan S.,”Characterization Methods And Physical
Properties of Novelty Yarn”, Yüksek
Lisans Tezi, The Graduate Faculty of North Carolina
State University, A.B.D. , 2005
Lou, Y.Z., Gao, W.D., Xie, C.P. , “Twist Distribution of
Ring Spun Slub Yarn and Its Influence on
the Yarn Strength”, Journal of Textile Research, Sayý 27,
Çin, 2006
Rameshkumar, C., Anbumani, N., “Fancy Yarns For
Fashion”, 2007, www.fibre2fashion.com
Tarakçýoðlu, I., “Tekstil Sanayii Gelecekte Nerede
Üretecek ?”, 10. Uluslararasý Tekstil ve Hazýrgiyim
Sempozyumu, 2004
Örtlek, H.G., Babaarslan, O., “Spandex (Lycra) Ýçerikli
Core-Spun Ýpliklerin (PES/VÝS) Tüylülük
Özelliklerinin Ýncelenmesi”, Uludað Üniversitesi
Mühendislik-Mimarlýk Fakültesi Dergisi, Cilt 8, Sayý 1,
2003
Vizyon 2023 Teknoloji Öngörüsü Projesi, Tekstil Paneli
Son Raporu, 2003, http://vizyon2023.tubitak.gov.tr
Wang, J., Huang, X. (2002), “Parameters of rotor spun
slub yarn”, Textile Research Journal, Sayý:72,
Sayfa: 12-16, Princeton
http://kma-amsler.com, 2007
www.pintersa.com, 2007
www.Rieter-Basetex.com, 2007
www.volkmann.saurer.com, 2007
www.zinser.saurer.com, 2007

SAYFA 14
TEKSTÝL TERBÝYESÝNDE BÝYOPARLATMA

UYGULAMALARI VE PAMUKLU ÖRME KUMAÞLARIN
BAZI FÝZÝKSEL VE KÝMYASAL
ÖZELLÝKLERÝNE ETKÝSÝ
Serin MAVRUZ-R.Tuðrul OÐULATA

Çukurova Üniversitesi, Mühendislik-Mimarlýk Fakültesi, Tekstil Mühendisliði Bölümü
ÖZET
Biyoparlatma iþleminin örme kumaþlarýn bazý fiziksel ve kimyasal özelliklerine etkisinin incelendiði bu çalýþmada
%100 pamuklu süprem kumaþlar kullanýlmýþtýr. Piyasada yaygýn olarak kullanýlan üç farklý biyoenzim türü 3 farklý
konsantrasyonda ön terbiye aþamasýnda kumaþlara ilave edilmiþ, ardýndan gelen boyama ve apre iþlemleri ise
standart olarak uygulanmýþtýr. Daha sonra kumaþlara çeþitli fiziksel ve kimyasal (haslýk) testler yapýlmýþtýr. Yapýlan
deneysel çalýþmalara göre; patlama mukavemeti ve gramaj deðerlerinde biyoenzim türünün ve konsantrasyonun
anlamlý etkisi görülmüþ, biyoenzim konsantrasyonunun pilling deðerlerini etkilediði tespit edilmiþtir. Ayrýca
numunelerin yüzey görünümlerinin ve haslýk deðerlerinin de etkilendiði belirlenmiþtir.
Anahtar Sözcükler :Örme kumaþ, biyoparlatma, selülaz enzimi.
BIOPOLISHING TREATMENTS IN TEXTILE FINISHING

AND EFFECT ON SOME PHYSICAL AND CHEMICAL
PROPERTIES OF COTTON KNITTED FABRICS
ABSTRACT
The purpose of this research was to investigate the influence of biopolishing treatment on the knitted fabrics where
100% cotton single jersey fabrics were used. The commonly used three different bioenzymes with three different
concentrations (%) were applied to the fabrics in pretreatment processes while the successive dyeing and finishing
processes were carried out in a standard way. Afterwards, physical and chemical tests (color fastness) were applied
to the fabrics. In conclusion, it was indicated that, the effect of the type of bioenzyme and its concentration on
bursting strength, fabric weight and pilling degree was meaningful and the microscopic surface and the colour
fastness of the fabrics were also influenced.
Keywords :Knitted fabric, biopolishing, cellulase enzyme.

Tekstil Terbiyesinde Biyoparlatma Uygulamalarý
ve Pamuklu Örme Kumaþlarýn Bazý Serin MAVRUZ
Fiziksel ve Kimyasal Özelliklerine Etkisi R.Tuðrul OÐULATA
1. GÝRÝÞ zorlaþtýrmakta ve terbiyeci kullanacaðý en uygun enzimi

Enzimler yanlýþ bir ifadeyle, bakteri ya da mikroba seçebilmek için iyi bir araþtýrma yapmak zorunda
benzer canlýlarýn bir türü olarak tanýmlanmaktadýr. kalmaktadýr.
Oysaki enzimler canlý olmayan fakat canlýlarýn ve çoðu
zaman bakterilerin doðal metabolizma ürünleridir Bu çalýþmada; biyoparlatma iþleminin örme kumaþlarýn
(Duran ve Ayaz, 1999). Enzimatik prosesler bazý fiziksel ve kimyasal özelliklerine etkisi
konvansiyonel kimyasal maddeler kullanýlarak araþtýrýlmýþtýr. Bunun içine 30/1 iplikten üretilmiþ
oluþturulan proseslerle kýyaslandýðýnda düþük sýcaklýk süprem kumaþlar kullanýlmýþtýr. Piyasada yaygýn olarak
ve basýnçta kolayca spesifik reaksiyonlar vermekte, kullanýlan 3 farklý biyoenzim türünün 3 farklý
daha kontrollü proses, zaman ve enerji tasarrufu konsantrasyonu ön terbiye aþamasýnda kumaþlara ilave
saðlamaktadýr (Khoddami ve diðerleri, 2002). edilmiþ, bu iþlemin ardýndan gelen boyama ve apre
Enzimatik proseslerden kalan atýk su bakterilerle iþlemleri standart olarak uygulanmýþtýr. Bütün iþlemler
ayrýþtýrýlabilir. Bu durum; enzimleri konvansiyonel ayný makinede iþletme þartlarýnda gerçekleþtirilmiþtir.
olarak kullanýlan kimyasallardan daha çok çekici Deðerlendirmelerde referans olarak kullanýlacak kumaþ
yapmaktadýr (Sarkar ve diðerleri, 2001). ise ayný þartlarda enzimsiz olarak muamele edilmiþtir.
Enzimler tekstil endüstrisinde elyaf, kumaþ hatta giysi Literatürde konu ile ilgili rastlanan bazý çalýþmalar
imalatý sýrasýnda kullanýlabilmektedir. Kullanýlan bazý aþaðýda kýsaca özetlenmiþtir.
enzimler ve iþlevleri aþaðýda sýralanmýþtýr.
Sreenath ve diðerleri (1996), çalýþmalarýnda jüt/pamuk
Amilaz - niþasta haþýlýný uzaklaþtýrmada karýþýmlý kumaþta selülaz, xylanases ve pektinaz
Selülaz - biyoparlatmada enzimlerinin ayrý ayrý ve çeþitli konsantrasyonlardaki
Pektinaz - bitkisel liflerin kaynatma iþleminde kombinasyonlarýyla denemeler yapmýþtýr. Sonuçta;
Katalaz - hidrojen peroksit uzaklaþtýrmada enzimle muamele edilmiþ kumaþ yüzeyi iþlem
Proteaz - ipekte serisinin uzaklaþtýrýlmasýnda (Oltulu ve görmemiþ kontrol numune ile kýyaslandýðýnda daha
Menceloðlu, 1999 - Duran ve Ayaz, 1999 - Alkýþ, 2003). y u m u þ a k o l a r a k b e l i r l e n m i þ t i r . E n z i m
kombinasyonlarýyla muamele edilmiþ olan numuneden
Biyoparlatma iþlemi, pamuklu ürünlerin iþlenmesinde elde edilen etkinin, tek baþýna selülaz kullanýmýndan
kullanýlan enzimatik bir bitim prosesi olup, selülaz elde edilenden daha fazla olduðu tespit edilmiþtir.
enzimi kullanýlmaktadýr. Enzimlerin kullanýlmasýyla Öktem ve diðerleri (2003), çalýþmalarýnda penye, karde
saðlanan etkiler; daha düþük tüylülükte temiz bir yüzey, ve open-end olmak üzere üç farklý sistemde eðrilmiþ
pilling oluþma eðiliminde azalma, daha iyi tutum, ticari %100 pamuk ipliklerinden ribana ve single jersey
yumuþatýcýlarla kombine edildiðinde benzersiz bir konstrüksiyonunda kumaþlar kullanarak, deðiþik
yumuþaklýk olarak sýralanabilmektedir (Ciechanska ve aþamalarda yapýlan tüylenmeyi azaltýcý enzimatik
diðerleri, 2002). Biyoparlatma iþlemi ilk kez 1988 iþlemlerin bu kumaþlarýn mukavemet, aðýrlýk kaybý ve
yýlýnda Japonya'da geliþtirilmiþ ve dokuma kumaþlara boyanma özelliklerine etkisini incelemiþlerdir. Çalýþma
uygulanmýþtýr. Bu uygulamada, dökümlü bir görünüme sonuçlarýna göre; pamuklu mamullere uygulanan
sahip kumaþ yaratýlmaya ve bu kumaþa yüksek bir biyoparlatma iþlemi ile kumaþ yüzeyindeki tüycükler
yumuþaklýk derecesi kazandýrýlmaya çalýþýlmýþtýr önemli ölçüde giderilmekte, boncuklanma eðilimi
(Sreenath ve diðerleri, 1996 - Khoddami ve diðerleri, azalmakta, kumaþýn yumuþaklýk, dökümlülük, esneklik
2002). ve parlaklýk özellikleri geliþtirilmektedir.
Selülaz enzimleri, kumaþ yüzeyindeki kýsa tüycüklerin Örgü yün kumaþlarýn pilling davranýþlarý üzerinde
ve pillinglerin temizlenmesi için büyük bir yardýmcýdýr. enzim etkisini inceleyen Mazzuchetti ve Vinels (2005),
Bu iþlem yumuþaklýðýn artmasýný saðlar. Biyoparlatma ayný örtme faktörü, iplik numarasý ve büküme sahip iki
iþlemi ile giysilerin kullaným ömrü uzar ve pek çok adet örme kumaþla çalýþmalarýný gerçekleþtirmiþtir. Tek
yýkama iþleminden sonra bile orijinal görüntüsünü deðiþken yün lifinin çapýdýr. Ýki numune farklý
yitirmez (Ankeny, 2002). Tekstil sektöründe konsantrasyonlardaki proteaz enzimiyle muamele
biyoparlatma iþleminde kullanýlan çok sayýda selülaz edilmiþ, bu iþlem sonucundaki pilling deðerleri pilling
enzimi bulunmaktadýr. Bu kadar çok çeþitli tiplerin b o x t e s t c i h a z ý y l a ö l ç ü l m ü þ t ü r. Ve r i l e n
olmasý uygulayýcýnýn en uygun ürünü seçebilmesini konsantrasyonlardaki proteaz enziminin pilling box test
cihazýyla ölçülmüþtür.

SAYFA 16
proteaz enziminin pilling davranýþýný etkilediðini tespit prosesler için flotte oraný 1:20, uygulama sýcaklýðý
etmiþlerdir. Mccloskey ve Jump (2005), çalýþmalarýnda 50ºC'dir.
% 100 poliester dokuma kumaþý iki farklý katinaz enzimi
ile muamele etmiþlerdir. Bu çalýþma; % 100 poliester Tablo 2. Biyoenzimlerin uygulanmasý
kumaþýn biyoparlatma bitim iþleminde katinazla
muamele edilebileceðini ve poliester/pamuk karýþýmý Uygulama Enpilase Gempil 4L
Biopolish 300
2XL CONC Taným
kumaþýn biyoparlatma bitim iþleminde katinaz Ýþlem
0,5 g 0,5 g 0,5 g Gemsol Kombijet HK (Islatýcý)
enzimiyle kombine halde selülaz enziminin de 0,5 g 0,5 g 0,5 g Solvipol ECK (Yað sökücü)
1,0 g 1,0 g 1,0 g Setawash DL (Yað sökücü)
kullanýlabileceðini göstermiþtir. Kasar
3,0 g 3,0 g 3,0 g Payet Kostik 38 Be’
2,0 g 2,0 g 2,0 g Hidrojen peroksit (Peroksit)
0,5 g 0,5 g 0,5 g Tekstab BBY (Ýyon tutucu)
0,8 g 0,8 g 0,8 g Enperase FG (Peroksit enzimi)
2. MATERYAL VE METOT 1,0 g 1,0 g 1,0 g Asetik asit (Asit)
(%) Enzim 0,6 / 0,8 / 1 0,6 / 0,8 / 1 0,6 / 0,8 / 1 Biyoenzim
Hazýrlýk 1,0 g 1,0 g 1,0 g Tekstab BBY (Ýyon tutucu)
1,034 % 1,034 % 1,034 % Everzol Yellow 3RS H/C 150%
2.1. Materyal 3,940 % 3,940 % 3,940 % Everzol Red ED
Boyama 0,804 % 0,804 % 0,804 % Everzol Red ED-4B
80,0 g 80,0 g 80,0 g Pudra Sodyum Sülfat
20,0 g 20,0 g 20,0 g Soda
Bu çalýþmada Ne 30/1 iplikten üretilmiþ, ham eni 105 1,20 g 1,20 g 1,20 g Asetik asit (Asit)
0,75 g 0,75 g 0,75 g Mesg Quest New (Haslýk Arttýrýcý)
cm, ham gramajý 130 gr/m2 olan % 100 pamuklu süprem Yýkama 0,10 g
0,75 g
0,10 g
0,75 g
0,10 g
0,75 g
Asetik asit (Asit)
Mesg Quest New (Haslýk Arttýrýcý)
kumaþlar kullanýlmýþtýr. Çalýþmada kullanýlan selülaz 0,10 g 0,10 g 0,10 g Asetik asit (Asit)
Genamin KP/I Y (Katyonik
Apre 6,0 % 6,0 % 6,0 %
enzimlerinin bazý özellikleri Tablo 1'de verilmiþtir. yumuþatýcý)
Tablo 1. Kullanýlan enzim türleri ve özellikleri Deneysel çalýþma sonuçlarýnýn daha net görülebilmesi
Enzim adý Ticari firma Özellikleri
ve yorumlanabilmesi için uygulanan enzim denemeleri
Enpilase 2XL Enkim
Selülaz enzimi, açýk kahverengi sarý renkte, pH 4.9-5.3
çalýþma aralýðý, 2800 CMCU/g aktivite, 1,17-1.27 g/mL
Tablo 3'deki gibi kodlanmýþ olup, çalýþmanýn geri
yoðunlukta
Sývý selülaz tipi, Koyu kahverengi sývý renkte, pH 4.5-
kalanýnda bu kodlamalar kullanýlmýþtýr.
Gempil 4L CONC Gemsan 6,0 çalýþma aralýðý, min.2800 CMCU/g aktivite, 1,2
g/mL yoðunlukta,
Biopolish 300 Eksoy
Konsantre selülaz enzimi, suda kolay çözünebilmekte,
kahverengi renkli, pH 5-6 çalýþma aralýðý
Tablo 3. Pamuklu kumaþlara uygulanan biyoenzim
denemeleri
2.2. Metot Numune kodu Uygulanan enzim adý Enzim kodu Konsantrasyon
K0 Enzimsiz (Referans numune)
K1 E % 0,6
Çalýþmada, Adana'da faaliyet gösteren bir iþletmede % K2
K3
Enpilase 2XL E
E
% 0,8
% 1,0
100 pamuklu süprem örme kumaþýn üretimi ve enzim K4
K5 Gempil 4L CONC
G
G
% 0,6
% 0,8
denemeleri gerçekleþtirilmiþtir. Makine farklýlýðýnýn K6 G % 1,0
K7 B % 0,6
kumaþlar üzerindeki etkisini engellemek için bütün K8 Biopolish 300 B % 0,8
K9 B % 1,0
iþlemler ayný jet boyama makinesinde uygulanmýþtýr.
Böylece iþlem parametrelerinin etkileri dahil edilmeden
sadece kullanýlan enzimlerin örme kumaþlara etkisi 2.2.1. Uygulanan Testler
tespit edilebilecektir. Ayrýca kumaþlardan bir bölümü
diðer kumaþlarla ayný þartlarda sadece enzimsiz olarak Enzimsiz numuneye (1 adet) ve E, G ve B enzimleriyle
muamele edilmiþ olup, deðerlendirmelerde referans muamele edilen numunelere (9 adet) Tablo 4'de isimleri
kumaþ olarak kullanýlmýþtýr. ve standartlarý verilen testler uygulanmýþtýr. 10 adet
kumaþ numunesine 8 farklý test uygulanarak toplam 80
Selülaz enzimi uygulanan kumaþ numunelerine çeþitli adet test yapýlmýþtýr.
fiziksel ve kimyasal (haslýk) testler, Üniversite-Sanayi
Ortak Araþtýrma Merkezi (ÜSAM) Tekstilde Ölçme ve Tablo 4. Deneysel çalýþmada uygulanan testler
Kalite Kontrol Laboratuvarý'nda, Orze Tekstil'de ve Ç.Ü
Tekstil Mühendisliði Bölümü'nde uygulanmýþtýr. Test türü Test no Test adý Test standardý
Fiziksel 1 Gramaj tayini TS 251
2 Martindale pilling TS EN ISO 12945-2
3 farklý selülaz enziminin her biri %0,6, %0,8 ve %1,0 3
4
Patlama mukavemeti
Yüzey görünümlerinin incelenmesi
BS EN ISO 13938-2
--
konsantrasyonlarýnda Tablo 2'deki programa göre örme Kimyasal
(Haslýk)
5
6
Yýkama haslýðý
Ter haslýðý
TS EN ISO 105-C06
BS EN ISO 105-E04
kumaþlara uygulanmýþtýr. Bu þekilde, enzim türünün 7
8
Tükürük haslýðý
Sürtme haslýðý
DIN 53160
TS EN ISO 105-X12
kumaþ özelliklerine etkisiyle birlikte enzim
konsantrasyonunun da etkisi incelenebilmiþtir. Bütün

SAYFA 17
3. DENEYSEL ÇALIÞMA VE BULGULAR
Yapýlan testler ve deðerlendirmeleri aþaðýda

sunulmuþtur.
3.1. Gramaj Tayini Test Sonuçlarý
Enzimsiz ve enzimli kumaþ numunelerinin gramaj

tayini her bir numuneden 5 ölçümün ortalamasý alýnarak
yapýlmýþ olup, test sonuçlarý Þekil 1'de verilmiþtir.
180
Gramaj (g/m )
175
2
170
165
160
155
150
145
140
135
130
K0 K1 K2 K3 K4 K5 K6 K7 K8 K9
(E) (E) (E) (G) (G) (G) (B) (B) (B)
Numune kodu
Þekil 2-4 incelendiðinde biyoenzim ile iþlem gören
bütün numunelerin pilling sonuçlarý enzimsiz
Þekil 1. Gramaj tayini test sonuçlarý
numuneye göre oldukça iyi deðerlerde olup, devir sayýsý
arttýkça deðerlerlerde düþüþ gözlenmiþtir. Biyoparlatma
Biyoparlatma iþleminde selülaz enzimi kumaþ iþlemi ile kumaþ yüzeyinden tüycüklerin
yüzeyindeki tüycüklere etki etmekte, tüycükler banyo uzaklaþtýrýlmasý sonucu pilling deðerlerinde iyileþme
içerisine geçirilip yýkamayla birlikte gözlenmiþtir. Uygulanan biyoenzim maddesinin ve
uzaklaþtýrýlmaktadýr. Kumaþ yüzeyinden tüycüklerin konsantrasyonunun pilling sonuçlarýný etkilediði tespit
uzaklaþtýrýlmasýyla bir miktar aðýrlýk kaybý meydana edilmiþtir. En kötü pilling deðerleri 2000 devirdeki
gelmektedir. Ancak örme kumaþlarýn oldukça esnek deðerler göz önüne alýndýðýnda K4 ve K7
olan yapýlarýndan dolayý ýslak iþlemlerde lifler þiþmekte, numunelerinde görülmüþtür. En iyi pilling deðerleri ise
boyut deðiþimi meydana gelmekte ve kumaþ gramajý K6 ve K9 numunelerinden elde edilmiþtir. Özellikle G
artabilmektedir. Çalýþmada kullandýðýmýz kumaþýn ham ve B biyoenzimleriyle yapýlan iþlemlerde uygulanan
halde 130 gr/m2 olan aðýrlýðýnýn, enzimle muamele biyoenzim konsantrasyonu arttýkça boncuklanma
sonucunda deðiþken bir biçimde arttýðý Þekil 1'den eðiliminde düþüþ gözlenmiþ olup (uygulanan tüm
görülmektedir. Kumaþlarda biyoparlatma iþlemi ile devirlerde), genel olarak B enziminin diðer iki enzime
çekme yönünde oluþan boyut deðiþiminin, yüzeyden göre daha az boncuklanmaya neden olduðu
ayrýlan lifler sebebiyle oluþan aðýrlýk kaybýna göre birim söylenebilmektedir. Ayrýca uygulanan yaþ iþlemle,
alanda daha fazla olmasýnýn böyle bir sonuca sebebiyet çekme yönünde boyut deðiþimi gösteren numunelerde
verdiði düþünülmektedir. En fazla gramaj artýþý B oluþan sýký yapýnýn da pilling oluþumunu azalttýðý
biyoenzimi ile iþlem gören numunelerde tespit düþünülmektedir.
edilmiþtir.
3.3. Patlama Mukavemeti Test Sonuçlarý
3.2. Martindale Pilling Test Sonuçlarý
Patlama mukavemeti testi 5 ölçümün ortalamasý
Martindale pilling testi 2 ölçümün ortalamasý alýnarak alýnarak yapýlmýþ olup, test sonuçlarý Þekil 5'de
yapýlmýþ olup, test sonuçlarý Þekil 2-4'de verilmiþtir. verilmiþtir.

SAYFA 18
800
Patlama mukavemeti (kPa)
700
600
500
400
K4 (G) numunesi K5 (G) num
unesi
300
200
100
0
K0 K1 K2 K3 K4 K5 K6 K7 K8 K9
(E) (E) (E) (G) (G) (G) (B) (B) (B)
Numune kodu K6 (G) numunesi K7 (B) numunesi
Þekil 5. Patlama mukavemeti deðerleri
Þekil 5'deki patlama mukavemeti test sonuçlarý

incelendiðinde, patlama mukavemeti deðerlerinin
K8 (B) numunesi K9 (B) numunesi
biyoenzim türü ve konsantrasyonuna baðlý olarak
deðiþtiði görülebilmektedir. K7 numunesi hariç bütün
Þekil 6.
Numunelerin yüzey görünümleri
(40X büyütme)
kumaþlarda biyoenzim ile muamelenin patlama
mukavemeti deðerini düþürdüðü gözlenmiþtir. En büyük
mukavemet azalmalarý E enzimi ile iþlem gören K1, K2 Þekil 6'daki görüntüler incelendiðinde, biyoenzimsiz
ve K3 numunelerinde tespit edilmiþtir. Bütün biyoenzim numune üzerinde oldukça fazla sayýda bulunan
uygulamalarý için konsantrasyonun artmasýyla patlama tüycüklerin, biyoenzimle azaldýðý, özellikle E, G ve B
mukavemetinde düþüþ gözlenmiþtir. Biyoparlatma biyoenzimlerinin %1'lik konsantrasyonlarýyla muamele
iþlemi, tüycükleri yüzeyden uzaklaþtýrýrken, lif yapýsýna edilen K3, K6 ve K9 numunelerinin daha temiz ve
da zarar verip bir miktar mukavemet kaybýna sebep pürüzsüz bir yüzeye sahip olduðu görülebilmektedir.
olmuþ, uygulanan biyoenzim yüzdesi arttýkça da
bununla orantýlý olarak patlama mukavemeti deðerleri 3.5. Yýkama Haslýðý Test Sonuçlarý
azalmýþtýr.
Tablo 5'de enzimsiz ve biyoenzimli numunelere TS EN
K7 numunesi; gramaj tayininde de en yüksek gramaj ISO 105-C06 standardýna göre 50ºC'de uygulanan
deðerine sahip olarak tespit edilmiþtir. Söz konusu yýkama haslýðý testi sonuçlarý görülmektedir.
numunenin uygulanan biyoenzim iþleminde meydana
gelen yüksek deðerdeki çekmesinden dolayý gramajýnýn Tablo 5. Yýkama haslýðý test sonuçlarý
arttýðý ve bunun sonucu oluþan sýký yapýdan dolayý da
mukavemetinin arttýðý düþünülmektedir. Numune kodu Asetat Pamuk Naylon Polyester Akrilik Yün Solma
K0 5 5 5 5 5 5 4/5
K1 (E) 5 4/5 5 5 5 5 4/5
3.4. Yüzey Görünümlerinin Ýncelenmesi K2 (E) 5 4/5 5 5 5 5 4/5
K3 (E) 5 4/5 5 5 5 5 4/5
K4 (G) 5 4/5 5 5 5 5 4/5
K5 (G) 5 5 5 5 5 5 4/5
Biyoparlatma iþleminin kumaþ yüzey düzgünlüðüne K6 (G) 5 5 5 5 5 5 4/5
etkisini tespit edebilmek için numunelerin yüzey K7 (B) 4/5 4/5 4/5 5 5 4/5 4/5
K8 (B) 4/5 4/5 4/5 5 5 4/5 4/5
görünümleri incelenmiþtir. Þekil 6'da söz konusu K9 (B) 5 5 5 5 5 5 4/5
görüntüler yer almaktadýr.
Tablo 5'e göre haslýk deðerleri genelde iyi çýkmýþtýr ve

enzim uygulamasýnýn yýkama haslýðý üzerinde deðiþim
K1 (E) numunesi
meydana getirmediði söylenebilmektedir.
Enzimsiz numune
K2 (E) numunesi K3 (E) numunesi

SAYFA 19
3.6. Ter Haslýðý Test Sonuçlarý 3.7. Tükürük Haslýðý Test Sonuçlarý
Ter haslýðý testi BS EN ISO 105-E04 standardýna göre Özellikle bebeklerin tekstil ürünlerine aðýzla temas
asidik ve bazik olarak yapýlmýþ olup, Tablo 6 ve 7'de test etmeleri sonucunda boyarmaddelerin tükürük
sonuçlarý verilmiþtir. çözünürlüklerinin deðerlendirilmesi amacýyla
uygulanan bu test, DIN 53160 standardýna göre asidik
Tablo 6. Ter haslýðý test sonuçlarý (Asit) ve bazik olarak yapýlmýþ olup, Tablo 8'de test sonuçlarý
Numune Asetat Pamuk Naylon Polyester Akrilik Yün Solma
verilmiþtir.
kodu
K0 5 5 5 5 5 5 4/5
K1 (E) 4 3 3 4/5 4 4 4/5
Tablo 8. Tükürük haslýðý test sonuçlarý (Asit-alkali)
K2 (E) 4/5 3/4 3/4 4/5 4/5 4/5 4/5
ASÝT
K3 (E) 5 4/5 5 5 5 5 4/5

ASÝT
K4 (G) 5 5 5 5 5 5 4/5
K5 (G) 5 5 5 5 5 5 4/5 Numune Akma Solma Numune Akma Solma
K6 (G) 4/5 4 3/4 4/5 4/5 4/5 4/5 kodu kodu
K7 (B) 4/5 4/5 4/5 5 5 4/5 4/5 K0 4/5 4/5 K0 4/5 4/5
K8 (B) 4/5 4/5 4/5 5 5 4/5 4/5 K1 (E) 4/5 4/5 K1 (E) 4/5 4/5
K9 (B) 4/5 4/5 4/5 5 5 5 4/5 K2 (E) 4/5 4/5 K2 (E) 4/5 4/5
ALKALÝ
ALKALÝ
ASÝT
K3 (E) 4/5 4/5 K3 (E) 4/5 4/5
ASÝT
K4 (G) 4/5 4/5 K4 (G) 4/5 4/5
K5 (G) 4/5 4/5 K5 (G) 4/5 4/5
K6 (G) 4/5 4/5 K6 (G) 4/5 4/5
K7 (B) 4/5 4/5 K7 (B) 4/5 4/5
K8 (B) 4/5 4/5 K8 (B) 4/5 4/5
Tablo 7. Ter haslýðý test sonuçlarý (Alkali) K9 (B) 4/5 4/5 K9 (B) 4/5 4/5
Numune Asetat Pamuk Naylon Polyester Akrilik Yün Solma

kodu
K0 5 5 5 5 5 5 4/5
K1 (E) 4 3 3/4 4 4 4 4/5
K2 (E) 4 3 4 4/5 4 4 5 Tablo 8 incelendiðinde tükürük haslýðýnýn enzim türü ve
ALÝ
ALKALÝ
K3 (E) 4/5 3/4 4/5 4 4 4/5 5

konsantrasyonundan etkilenmediði sonucuna
ALK
K4 (G) 5 5 5 5 5 5 4/5
K5 (G) 5 5 5 5 5 5 4/5 varýlmaktadýr
K6 (G) 4 3/4 4 4/5 4 4/5 4/5
K7 (B) 4/5 3/4 4 4 4 4 5
K8 (B) 4/5 3/4 4 4 4 4 4/5 3.8. Sürtme Haslýðý Test Sonuçlarý
K9 (B) 4/5 3/4 4 4 4/5 4/5 4/5
Tablo 9'da TS EN ISO 105-X12 standardýna göre

uygulanan sürtme haslýðý testi sonuçlarý görülmektedir.
Asidik ter haslýðý testinde referans numuneye göre en Tablo 9. Sürtme haslýðý test sonuçlarý (Kuru-yaþ)
kötü deðerin (3) olduðu numune K1 olarak tespit edilmiþ
olup, bunu K2 ve K6 numuneleri izlemiþtir. Asidik ter
haslýðýnda; multifibre üzerinde en kötü akma deðeri Numune kodu Kuru Yaþ Numune kodu Kuru Yaþ
pamuk ve naylon elyafýnda görülmüþtür. Bazik ter K1 (E) K0 4 2/3 K5 (G) 4 2
4 2 K6 (G) 4/5 2
haslýðý deneyinde K4 ve K5 numunelerinde bir deðiþim K2 (E) 4 2/3 K7 (B) 4 2/3
gözlenmezken, diðer numunelerde kötüleþme söz K3 (E)
K4 (G)
4
3/4
2
2
K8 (B)
K9 (B)
3/4
4
2
2
konusudur. Bazik ter haslýðý deneyinde de en kötü
deðerler K1 ve K2 numunelerinde gözlenmiþ olup,
multifibre üzerinde en kötü akma deðeri pamuk ve
naylon elyafýnda görülmüþtür.
Biyoenzim uygulamalarýnýn hem yaþ hem de kuru
Hem asidik hem de bazik ter haslýðý sonuçlarý göz sürtme haslýðý deðerlerinde çok büyük bir deðiþikliðe
önünde bulundurulduðunda E biyoenziminin ter yol açmadýðý tespit edilmiþ olup, bununla birlikte çýkan
haslýðýný daha olumsuz etkilediði söylenebilmektedir. en iyi deðerler kuru sürtmede K6 numunesinde, yaþ
Solma deðerlerinde ise önemli bir deðiþim tespit sürtmede ise K2 ve K7 numunelerinde gözlenmiþtir.
edilmemiþtir.

SAYFA 20
4. SONUÇ VE ÖNERÝLER ANOVA for Selected Factorial Model

Analysis of variance table [Partial sum of squares]
Sum of Mean F
Yapýlan deneysel çalýþmalar neticesinde elde edilen Source Squares DF Square Value Prob > F
sonuçlar aþaðýda özetlenmiþtir. Model 1.580E+005 8 19751.42 66.81 < 0.0001

significant
A 93671.78 2 46835.89 158.43 < 0.0001

- Biyoenzim ile iþlem gören kumaþ numunelerinin B
AB
41413.35
22926.23
2
4
20706.67
5731.56
70.04
19.39
< 0.0001
< 0.0001
gramaj deðerlerinde artýþ olmuþtur. Design-Expert 6.0.1
istatistik programý kullanýlarak
DESIGN-EXPERT Plot Interaction Graph
ANOVA for Selected Factorial Model B: Enzim miktari
Patlama mukavemeti 786.9
Analysis of variance table [Partial sum of squares]
X = A: Enzim türü
Sum of Mean F Y = B: Enzim miktari 2
Source Squares DF Square Value Prob > F

Design Points 735.925
Model 4817.79 8 602.22 242.41 < 0.0001
significant B1 0,6
Patlamamukavemeti
B2 0,8
A 2697.65 2 1348.83542.93 < 0.0001 B3 1,0
B 50.41 2 25.20 10.14 0.0003 684.95
AB 2069.73 4 517.43 208.28 < 0.0001
633.975
DESIGN-EXPERT Plot Interaction Graph

Gramaj degeri
B: Enzim konsantrasyonu
181.5 583
X = A: Enzim turu E G B
Y = B: Enzim konsantrasyonu
Design Points 172.95 A: Enzim türü

B1 0,6
B2 0,8 Þekil .8Patlama mukavemeti deðerleri için model grafiði
Gramajdegeri
B3 1,0
164.4
2
155.85
2
En yüksek patlama mukavemeti deðerinin B
147.3
biyoenziminin % 0,6'lýk konsantrasyonu ile elde
E G B
edildiði görülmektedir. E biyoenzimi ile iþlem gören
numunelerin patlama mukavemeti deðerleri birbirlerine
A: Enzim turu oldukça yakýnken, özellikle B biyoenziminin farklý
Þekil .7Gramaj deðerleri için model grafiði konsantrasyonlardaki deðerleri arasýnda oldukça büyük
farklar vardýr. Sonuçlara göre biyoenzim türünün,
konsantrasyonunun ve bunlarýn birbiriyle etkileþiminin
patlama mukavemeti üzerinde anlamlý bir etkisinin
olduðu tespit edilmiþtir.
E biyoenzimi konsantrasyon deðiþtiðinde gramajý en az
etkileyen kimyasal, G biyoenzimi ise en çok etkileyen - Yüzey görünümleri incelendiðinde, özellikle yüksek
kimyasal olarak tespit edilmiþtir. En yüksek gramaj konsantrasyonda biyoenzim kimyasallarýyla iþlem
deðeri B biyoenziminin % 0,6'lýk konsantrasyonu ile gören numunelerin pürüzsüz bir yüzeye sahip olduklarý
elde edilmiþtir. görülebilmektedir.
- 125, 500, 1000 ve 2000 olmak üzere 4 farklý devirde - Numune kumaþlarýn haslýk özellikleri incelendiðinde,
yapýlan pilling test sonuçlarýna göre, biyoenzim iþlemi yýkama haslýðýnýn ve tükürük haslýðýnýn enzimlerden
ile pilling deðerlerinde iyileþme gözlenmiþtir. etkilenmediði, genelde E biyoenziminin ter haslýðýný
daha olumsuz etkilediði, K2, K6 ve K7 numunelerinin
- Patlama mukavemeti deðerleri için ANOVA tablosu ve en iyi sürtünme haslýðý sonuçlarýný verdiði tespit
model grafiði Þekil 8'de verilmiþtir. Görüldüðü gibi 3 edilmiþtir.
enzim türü içinde konsantrasyonun artmasý patlama
mukavemeti deðerlerinde düþüþe neden olmuþtur.

SAYFA 21
KAYNAKLAR TS EN ISO 105-C06, Tekstil-Renk Haslýðý Deneyleri-

Bölüm C06: Evsel Yýkamaya ve Ticari Müesseselerde
Alkýþ, M., “Biyo-Parlatma Yöntemi ile Pamuklu Yýkamaya Karþý Renk Haslýðý Tayini, Türk Standartlarý,
Kumaþlarýn Yüzey Düzgünlüðünün Saðlanmasýnda 2001.
Olasý Sorunlar” Yüksek Lisans Tezi, Marmara TS EN ISO 105-X12, Tekstil-Renk Haslýðý Deneyleri-
Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tekstil Eðitimi Bölüm X12: Sürtünmeye Karþý Renk Haslýðý Tayini,
Anabilim Dalý, s.89., 2003. Türk Standartlarý, 2006.
Ankeny, M., “Single-Bath Dyeing and Bio-Polishing, TS EN ISO 12945-2, Tekstil- Kumaþlarda Yüzey
AATCC Review, p.16-19, May, 2002. Tüylenmesi ve Boncuklanma Yatkýnlýðýnýn Tayini-
Ciechanska, D., Struszczyk, H., Miettinen-Oinonen, Bölüm 2: Geliþtirilmiþ Martindale Metodu, 2002.
A., Strobin, G., “Enzymatic Treatment of Viscose TS 251 Birim Uzunluk ve Birim Alan Kütlesinin
Fibres Based Woven Fabric”, Fibres&Textiles in Tayini, 1991.
Eastern Europe, p.60-63, 2002.
Duran, K., Y. Ayaz, Ö., “Selülazlarýn Rejenere Selüloz
Liflerinde Kullanýmýyla Alternatif Alternatif Terbiye
Prosesleri”, Tekstil ve Konfeksiyon, Sayý:5, 390-396,
1999.
Khoddami, A., Siavashi, M., Ravandi S.A.H.,
Morshed, M., “Enzymatic Hydrolysis of Cotton
Fabrics with Weft Yarns Produced by Different Spinning
Systems, Iranian Polymer Journal, Volume 11 Number
2, p.99-106, 2002.
Mazzuchetti, G., Vinels, C., 2005, “Study of Enzyme
Treatments Effect on the Pilling Behaviour of Knitted
Wool Fabrics”, AUTEX Research Journal, Vol 5, No:1,
55-60.
Mccloskey, S.G., Jump, J.M., “Bio-polishing of
Polyester and Polyester/Cotton Fabric”, Textile
Research Journal, 75 (6), p.480-484, 2005.
Oltulu, T., Menceloðlu, Y.Z., Auterinen, A.L., “Tekstil
Endüstrisinde Ekolojik Çözüm: Enzimler”, Tekstil
Terbiye&Teknik, Sayý:37, 74-78, 1999.
Öktem, T., Özdil, N., Özdoðan, E., “Farklý Eðirme
Sistemi ile Elde Edilen Ýpliklerden Üretilen Örme
Kumaþlarda Bio-Parlatma Ýþleminin Boncuklanma
Özelliðine Etkisi”, Gemsan Teknik Bülten, Sayý 36-37,
2003.
Sarkar, A.K., Collins, F., Etters, J.N, “Kinetics of the
Enzymatic Hydrolysis of Cellulose”, AATCC Review,
p.48-52, March, 2001.
Sreenath, H.K., Shah, A.B., Yang, V.W., Gharia,
M.M., Jeffries, T.W., “Enzymatic Polishing of
Jute/Cotton Blended Fabrics”, Journal of Fermentation
and Bioengineering, Vol. 81, No.1, p.18-20, 1996.
BS EN ISO 105-E04, Tekstil - Renk Haslýðý Deneyleri -
Bölüm E04: Terlemeye Karþý Renk Haslýðý Tayini, Türk
Standartlarý, 2006.
BS EN ISO 13938-2, Textiles – Bursting Properties of
Fabrics, Part:2 Pneumatic Method for Determination of
Bursting Strength and Bursting Distension, 1999.
DIN 53160, Tükürüðe Dayanýklýlýk Testi

SAYFA 22
DOKUMA MAKÝNALARINDA ATKI ATMA SÝSTEMÝ

ÜZERÝNE BÝR ÖNGÖRÜ
Sadettin KAPUCU, Evrim AFÞAR, Ýsmail ALBAYRAK

Gaziantep Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Makine Mühendisliði Bölümü 27310 Gaziantep
ÖZET
Bu çalýþmada, dokuma makinelerýnda hali hazýrda kullanýlan atký atma sistemleri incelenmiþ ve atký atma sistemi
üzerinde bir öngörü de bulunulmuþtur. Öngörü için yaratýcý problem yada sorun çözme teorisinin araçlarý
kullanýlmýþtýr. “Yenilikçi/Yaratýcý Problem Çözme Teorisi” yeni kuþak ürün ve ürün yöntemlerinin geliþtirilmesi
için güçlü ve yapýsal yöntemler sunmaktadýr. Bu yöntemlerden “Teknik Sistemleri Geliþim Eðilimi” gelecek
teknolojilerinin sistematik olarak yaratýlmasýný/bulunmasýný saðlamaktadýr. Sözü edilen yöntemin atký atma
sistemine uygulanmasýyla elde edilen çarpýcý sonuçlar verilmiþ ve tartýþýlmýþtýr.
Anahtar Sözcükler : Atký Atma Sistemi, Yenilikçi Problem Çözme Teorisi, Teknik Sistemlerin Geliþime
A FORECASTING ON WEFT INSERTION SYSTEM OF

WEAVING MACHINES
ABSTRACT
In this study weft insertion systems in use are examined and a forecasting on the next generation weft insertion
system on weaving machine is presented. “Theory of Inventive Problem Solving” tools are intended for the
forecasting method. “Theory of Inventive Problem Solving” provides a powerful and structured methodology for
development new products and process. “Evolution of Technical System” is a forecasting technique that provides
the next generation system for products. This technique is used for forecasting on the weft insertion system and
remarkable results are obtained and discussed.
Keywords :Weft Insertion System, Inventive Problem Solving Theory, Evolution of Technical Systems

Dokuma Makinalarýnda Sadettin KAPUCU
Atký Atma Sistemi Üzerine Evrim AFÞAR
Bir Öngörü Ýsmail ALBAYRAK
1. Giriþ durumunda, atký ipinin alýcý kanca tarafýndan tutulmasý

ve transferinde problemler ortaya çýkmaktadýr.
Dokuma iþlemi üç ana hareketle gerçekleþtirilmektedir. Gerginliðin yüksek olmasý, atký iþlemi esnasýnda
Bunlar; aðýzlýk açma çözgü ipliklerinin bir kýsmýnýn maksimum gerginliði artýracaðýndan atký ipliði kopuþ
altta bir kýsmýnýn üste olacak þekilde ayrýþtýrýlmasýna, oraný yükselir ve makine randýmaný düþmektedir
atký atma ise bu ayrýþtýrýlan çözgü ipliklerinin arasýndan (Söylemez, v.d., 1982, Sankaranamasivayam, 2007).
geçirilen atký ipliðinin yerleþtirilmesine ve bu atký
ipliðinin tefe ile daha önceki ile yan yana gelmesini Akýþkan jetli atký atma sistemlerinde önce, atký bir
saðlayarak kumaþ oluþumunun gerçekleþtirilmesidir. bobinden saðýlarak kýlavuz ve gerilim düzenleyiciden
Bu hareketlerden en önemlisi üretime doðrudan etkisi geçirilir. Tezgahta, atký ipliði tutucu, püskürtme
nedeniyle atký atma sistemleridir. Günümüzde tezgah memesi, atký kesici ve kenar kuvvetlendirme tertibatlarý
hýzlarýnýn arttýrýlmasý ve kumaþ kalitesinin bulunmaktadýr. Tarak geriye doðru hareket ederken,
iyileþtirilmesi amacý ile çok çeþitli atký atma sistemleri ölçme cihazý atký ipliðini, her atkýya yetecek uzunlukta
geliþtirilmiþtir. Atký ipliðini, oluþan aðýzlýk içerisinden hazýrlamaktadýr. Atký tutucular ipliði serbest
geçirmek için mekikli, kancalý, hava ve su jetli atký atma býrakmýþken, akýþkan jet aðýzlýða sevk edilir ve atký
sistemleri kullanýlmaktadýr. kaydý gerçekleþtirilir. Bu tamamlandýðýnda, tutucular
atký ipliðini yakalar. Tarak yeni atkýyý kumaþa tefelerken
Mevcut atký atma sistemlerinden mekikli sistemlerde, kesiciler, ipliðin ucunu keserek memeden ayýrýrlar.
atký ipliði atký masurasý üzerine sarýlarak mekiðin içine
yerleþtirilmektedir. Mekik vuruþ kollarý ile kumaþ Halen mevcut su jeti ile atký atma sistemlerde dýþarýdan
enince bir uçtan bir uca atýlýr. Masuradan saðýlan iplik saðlanan su, gerekli þartlandýrma ve filtreleme iþlemi
böylelikle açýlan aðýzlýða yerleþtirir. Her bir atký atma gerçekleþtirildikten sonra atký ipiyle birlikte atký
iþlemi sýrasýnda birkaç gramlýk atký ipini memesine beslenmektedir. Hareketli parçasý
hareketlendirmek için, aðýrlýðý yaklaþýk yarým kilo olan bulunmayan meme, basit olmasýna karþýlýk, su
atký taþýyýcýsýnýn da hareketlendirmek zorunda tüketiminin fazlalýðý ve atký aralarýnda su sýzýntýsý
kalýnmasýdýr. Bu sistemdeki problemler; mekik nedeniyle sorun teþkil etmektedir. Memeden sývýnýn
kütlesinin hýzlandýrýlmasý ve yavaþlatýlmasýnýn zor dýþarý akýþý, bütünlük arz etmelidir. Bu durum, atký
olmasý, enerji tüketiminin fazla olmasý, mekik yuvasý ve iþlemini saðlayacak bir çekiþ için gereklidir.
tarak nedeniyle tefe mekanizmasýnýn kütlesinin artmasý
nedeniyle tefe salýným hareket hýzýnýn sýnýrlandýrýlmasý Su jetli makinelerde suyun dokuma bölgesinden
gibi dinamik problemler üretim hýzýný kýsýtlamaktadýr. uzaklaþtýrýlabilmesi için tezgah belirli bir açýda eðimli
Üreticilerin tezgahlardan beklentileri; yeni eðilimlere olarak imal edilir. Bu imal þeklinin dezavantajý ise
uyum saðlayabilme, yüksek kalitede ürün, yüksek tezgah eðimli olduðu için üzerindeki elemanlarýnda
üretim kapasitesi, düþük maliyettir. Ýdeal bir dokuma eðimli olmasý anlamýna gelir ve bu da elektrik donanýmý
iþleminde olmasý gereken özelliklerin baþýnda, ve jakarlý sistemin kurulmasýnda sorunlar yaratýr.
minimum enerji tüketimi ile birlikte tezgah üretim Burada ki bir diðer sorun jet hýzý belirli bir mesafeden
hýzýnýn arttýrýlmasý ve dokunan kumaþ kalitesinin en üst sonra atkýnýn hýzýndan daha küçük deðerlerde olacaktýr.
düzeyde elde edilmesidir. Bu da atkýnýn bükümünün açýlmasýna neden
olabilmektedir. Metaller su ile etkileþime girdiklerinde
Bir diðer atký atma sistemi olarak kancalý atký atma korozyona uðramalarý sebebi ile tezgahýn su ile temas
sistemlerinde atký ipliði, verici kanca tarafýndan eden bölgelerinin korozyona karþý dayanýklý bir
bobinin bulunduðu taraftan tutulup aðýzlýðýn ortasýna malzemeden yapýlmýþ olmasý gereklidir. Su jeti ile
kadar taþýnýr. Burada alýcý kancaya transfer edilir ve daha dokunan bazý kumaþlarda, kumaþ özelliðinden dolayý
sonra alýcý kanca tarafýndan tezgahýn diðer tarafýna kumaþta aþýrý miktarda su bulunur. Bu suyun kumaþ
taþýnýr. Bu þekilde aðýzlýða yatýrýlan atký ipliði, daha üzerinden atýlmasý için ek olarak bir kurutma iþlemi
sonra tefelenerek kumaþa dahil edilir. Bu sistemin yapýlmasý zorunludur (Alpay, 1985).
olumsuz yönleri, ayný kanca baþý ile çok ince ve kalýn
atký ipliklerinin atýlamamasý ve verici kancanýn atkýyý Günümüzde sýklýkla kullanýlan bir diðer akýþkan atký
kapmasý ile atkýnýn alýcý kancaya transferi anýnda belirli atma sistemi de hava jetli sistemlerdir. Hava jetli
bir seviyede atký gerginliðine ihtiyaç duyulmasýdýr. Atký sistemlerde atký atma iþlemi, sýkýþtýrýlmýþ hava
gerginliðinin çok düþük olmasý veya hiç olmamasý kullanýlarak atký ipinin kinetik enerjisinin arttýrýlmasý

SAYFA 24
sureti ile kanal içerisinde ilerlemesi saðlanýlarak tarafýndan ortaya atýlmýþtýr. Yaygýn olarak kullanýlmasý
yapýlmaktadýr. Burada atký ipine ilk hareketin verildiði ise doksanlý yýllara rastlamaktadýr.
yer ana nozuldur. Bundan dolayý ana nozul tasarýmý
önemli yer tutmaktadýr. Teknolojik geliþimler düzensiz olarak geliþemeyip bir
eðilim içerisinde geliþmektedirler. Altshuller, yüz
Hava jetli atký atma sistemlerinde, havanýn hýzý ile atký binlerce patent üzerinde yaptýðý çalýþmasý sonucunda
ipliði arasýndaki hýz farký çok büyüktür. Bu hýz farkýndan zamanla teknolojik sistemlerin nasýl deðiþtiðine örnek
dolayý atký üzerindeki lifler bileþenlere ayrýlýrlar ve bu olarak alýnabilecek 8 kalýp ve bu kalýplarýn alt
bileþenler atkýnýn bükümünün açýlmasýna neden olurlar. eðilimlerini belirlemiþtir. Bu kalýplar ve eðilimler
Elyaflardan oluþan ipliklerde ise elyaflarýn yer i n s a n l a r ý n n e d ü þ ü n d ü k l e r i n d e n ç o k n a s ý l
deðiþtirmesine neden olmaktadýr. Tezgah eni arttýkça bu düþündüklerine dayandýrýlmýþtýr. TSG gelecek için bir
sorun daha belirgin olarak görülmektedir. Atký ipliðinin yol haritasý gibidir. Gelecek teknolojilerinin kestirimi
alýcý noktaya sapmadan ulaþtýrýla bilinmesi amacý ile yerine bir kiþiye TSG kullanarak gelecek
tarak eni boyunca yardýmcý nozullar kullanýlmaktadýr. t e k n o l o j i l e r i n i n s i s t e m a t i k o l a r a k
Fakat diðer yandan bu nozullarýn kullanýlmasý ile yaratýlmasýný/bulunmasýný saðlamaktadýr (Domb,
fazladan sýkýþtýrýlmýþ hava kullanýlmasý gerekliliði 2000). Bu sekiz kalýp aþaðýda verilmektedir.
ortaya çýkar ki bu da hava tüketiminin dolayýsý ile
maliyetin artmasýna neden olmaktadýr. Burada dikkat ? - Teknolojinin bir ömrü vardýr; doðar, büyür, geliþir
edilmesi gereken diðer önemli nokta ise, yardýmcý ve ölür.
nozullarýn memelerinde týkanma problemlerinin ? - Mükemmelliðin Artýrýlmasý.
yaþanmamasý için bu bölgelerin daima toz, kir ve yaðdan ? - Çeliþkiler sonucu alt sistemlerin orantýsýz geliþimi.
uzak tutulmasýnýn saðlanmasý gerekliliðidir. Hava jeti ? - Dinamikliðin ve kontrol edilebilirliðin artýrýlmasý,
ile çalýþan sistemler yüksek sýklýkta aðýr kumaþ ? - Karmaþýklýðýn basit sistemlerin bir araya getirilerek
dokuyamamaktadýrlar (Alpay, 1985). artýrýlmasý.
? - Parçalarýn uyuþmasý veya uyuþturulmamasý,
Yukarýda kýsaca atký atma sistemleri incelenmiþ ? - Makro sistemden mikro sisteme enerji alanlarýnýn
yeterlilikleri ile birlikte yetersizlikleri tartýþýlmýþtýr. daha iyi kullanýlanýlarak performans veya kontrol için
Dokuma iþleminde yüksek hýzlara eriþebilmek için, geçiþi
araþtýrmalar devam etmektedir. Elbette amaç sadece Otomasyonun artýrýlmasýyla insan katkýsýnýn
yüksek hýzlara eriþmek deðil, ayný zamanda da azaltýlmasýdýr
karþýlaþýlabilinecek problemlerin üstesinden
gelinmesidir. Atký atma sistemlerindeki yapýlan 3. TSG' nin atký atma mekanizmasýna uygulanmasý
yenilikler yeni sistemlerin geliþtirilmesinden çok,
varolan sistemlerin geliþtirilmesine dayanmaktadýr. Bu çalýþmada, teknolojik öngörü yönteminin kolaylýkla
Atký atma sistemi üzerine yapýlan bu çalýþmada yenilikçi uygulanabilmesi için aþaðýdaki adýmlar kullanýlmýþtýr
ve yaratýcý problem çözme teorisi'nin (TRIZ) bir yapý (Domb,2000). Ýlk adýmda, problemin yada sorunun
taþý olan Teknik Sistemlerin Geliþimi (TSG) ve tanýmlamasý gerçekleþtirilir. Ýkinci adýmda, sistem
“Fiziksel ve kimyasal etki tablolarý” kullanýlarak geçmiþinin analizi yapýlýr. Bu adýma kadar olan kýsým
mevcut atký atma sistemlerine alternatif sistemlerin hali hazýrda giriþ kýsmýnda detaylý olarak bahsedildiði
ortaya çýkarýlmasý amaçlanmaktadýr. için burada tekrar edilmeyecektir. Üçüncü adýmda,
Teknoloji geliþim kalýplarýnýn uygulanarak geliþimin
2. Teknik Sistemlerin Geliþimi (TSG) yapýsal ve fonksiyonel öngörüsü yapýlýr.
Teknolojik öngörü için analitik bir yaklaþým Genrikh Yeni bir teknolojik sistem özel bir problemin belirli
Altshuller (1996) tarafýndan yenilikçi ve yaratýcý ortamlara ve belirli durumlara göre çözümü için
problem çözme teorisi'nin (TRIZ) bir yapý taþý olarak geliþtirilir. Atký atma sisteminin gelecekte ne gibi bir
önerilmiþ ve geliþtirilmiþtir (Fey ve Eugene, 1999), teknolojik yapýda olacaðýna iliþkin teknik sistemlerin
(Kovalick, 1997). TRIZ, yaratýcý-yenilikçi problem geliþim kalýplarýndan “Dinamikleþtirme” eðilimi göz
çözme teorisinin Rusça'daki karþýlýðýnýn kýsaltmasýdýr. önüne alýnarak, Þekil 1'de mevcut sistemler analizi ile
TRIZ fikri ilk defa eski Sovyetler Birliði'nde 1946 birlikte verilmiþtir.
yýlýnda, makina mühendisi olan Genrich Altshuller

SAYFA 25
Þekil 1' den de görüleceði üzere bir çok sistemin Beþinci adým ise TRIZ'in analitik ve yöntemsel metotlarýnýn
dinamikleþtirilmesi statik parçanýn hareketli olanla, hareketli kullanýlarak problemin çözümüdür. Uzun erimli strateji
olanýn da daha çok birbirlerine göre mafsallarla birleþtirilerek olarak patentle korunmasý yapýlmamýþ yeni bir prensip
hareketli parçalarla, bir çok mafsallý sisteminde tamamen ve/veya tekniðin bulunmasý gereklidir. Bu konu araþtýrma
esnek sistemlerle, esnek sistemlerinde lineer olmayan gereksimi yarattýðý için AR-GE bölümü bu konuda
(hidrolik, pnömatik gibi) sistemlerle ve daha ilerisi ise bu çalýþmalarýna baþlamasý gereklidir. Uzun erimli strateji için
sistemlerin fiziksel ve kimyasal olaylarýn ve etkilerin TRIZ'in analitik ve yöntemsel metotlarýnýn kullanýlmasý
kullanýldýðý servo kontrollü sistemlerle gerçekleþtirilmesidir. gerekli olacaktýr. Atký atma sisteminden istenilen etki yada
özellik, bir nesnenin (atký ipi) hareketlendirilmesi olduðuna
Dördüncü adýmda, yapýsal ve fonksiyonel hedeflere eriþmek göre; Örneðin TRIZ'in etkiler ve fiziksel olaylar tablosunu
için mühendislik probleminin tanýmlanmasý ve kavramsal kullanarak farklý çözümler elde edebiliriz. Nesneler üzerinde
çözümün önerilmesidir. Hali hazýrda kullanýlan sistemler ile gerçekleþtirilmesi gereken deðiþik fiziksel ve kimyasal
teknik sistemlerin geliþim kalýplarýndan “Dinamikleþtirme” iþlemler için TRIZ yönteminin “Fiziksel ve kimyasal etki
eðilimi incelendiðinde bir sonraki teknik sistemin çalýþma tablolarý” nda farklý iþlem teknikleri önerilmektedir (Orloff,
prensibinde fiziksel ve/veya kimyasal olaylarýn ve/veya 2003). Bu tabloda hali hazýrda kullanýlan iþlemler yada
etkilerinin kullanýlacaðý görülmektedir. Þekil 1 prensipler koyu olarak yazýlmýþtýr. Manyetik alanýn
incelendiðinde ilk akla gelen çözüm manyetik alanýn kullanýlmasý henüz ticarileþmemesine raðmen koyu olarak
kullanýlmasýdýr. Bu prensiple çalýþan ve henüz ticarileþmiþ yazýlmýþtýr. Yedinci sýrada verilen ýþýk basýncýnýn atký
her hangi bir ürün yazarlarýn bildiði kadarý ile yoktur. Atký sistemlerinde kullanýlabilirliði konusunda yapýlacak
atma sistemleri için manyetik alan kullanýmý ile ilgili son araþtýrmalar yeni uygulama imkanlarýnýn tespiti için önemli
bilimsel çalýþma Mirjalili (2005) tarafýndan yapýlmýþtýr. Bir çalýþmalar olacaktýr. Tasarýmcý yenilikçi bir ürün elde
model geliþtirilerek manyetik kuvvetin atký atma sisteminin edebilmek için üstesinden gelinmesi gerekli birçok sorunla
farklý parametreleri üzerine olan etkilerini incelemiþtir. karþý karþýya kalacaðý da bir gerçektir.
Ayrýca ticarileþme olasýlýðýnýn göstergesi olarak patent
taramasý sonunda günümüze yakýn tarihli WO2005098109 Tablo 1. Atký atma iþlemi ile ilgili fiziksel etkiler ve önerilen
nolu Dünya patentine eriþilmiþtir (Werma, 2005). Bir süre iþlemler (Orloff, 2003)
sonra manyetik alan kullanan bir atký atma sistemi ile
karþýlaþma olasýlýðý yüksektir. Fiziksel etki Önerilen iþlem
Nesnelerin hareketlendirilmesi 1. Nesnenin üzerine veya nesneye iliþtirilmiþ cisim
atký ipi üzerine manyetik alan etkisi uygulanmasý,
2. Nesneye elektrik alanýnýn uygulanmasý,
3. Nesneye sývý veya gazýn basýnçýnýn uygulanmasý,
4. Mekanik titreþim uygulanmasý,
5. Merkezcil kuvvet uygulanmasý,
6. Termal genleþme
atký ipi
7. Iþýk basýncýnýn uygulanmasý
atký ipi Kancalý
4. Sonuç ve Öneriler
atký ipi Esnek Kancalý

Atký atma sistemi üzerine yapýlan bu çalýþmada yenilikçi ve
yaratýcý problem çözme teorisi'nin (TRIZ) bir yapý taþý olan
Teknik Sistemlerin Geliþimi (TSG) ve “Fiziksel ve kimyasal
etki tablolarý” yeni, etkili ürünlerin ve ürün yöntemlerinin
geliþtirilmesi için güçlü yapýsal bir yöntem olduðu
gösterilmiþtir. Buradaki örnekte TSG' nin sadece
Dinamikleþtirme kalýbý kullanýlmýþtýr. Diðer kalýplar ve/veya
atký ipi
alt geliþim eðilimleri kullanýlarak çözüm sayýsýnýn
artýrýlabilmesi mümkündür. Atký atma sistemlerinin
geliþtirilmesiyle ilgili önerilen manyetik alanýn
kullanýlmasýyla ilgili çalýþmalar devam etmekte olup kýsa
atký ipi sürede ticarileþme olasýlýðý yüksektir. Bununda ötesinde bu
çalýþmada önerilen atký atma sisteminde ýþýk basýncýnýn
kullanýlmasý ise henüz kavramsal tasarým aþamasýndadýr.
TRIZ metodolojisinin ülkemizde de kopyalama yerine
kendilerine özgün ürün yada ürün üretme yöntemlerini
kullanýlmasý rekabet için gerekli donanýmý saðlayabilmesi
Þekil 1: Teknik geliþim eðilimlerinden dinamikleþtirme. mümkündür.
Geliþim yönü yukarýdan aþaðýya doðrudur
SAYFA 26
Kaynaklar
Alpay,H.R., “Dokuma Makinalarý”, Makina

Mühendisleri Odasý, Yayýn No: 114, 1985.
Altshuller, G.S., “And Suddenly the Inventor
Appeared”, Technical Innovation Center,
Worcester, Massachusetts, 1996.
Domb Ellen, “Strategic TRIZ and Tactical TRIZ:
Using the Technology Evolution Tools”,
h t t p : / / w w w . t r i z -
journal.com/archieves/2000/01/e/index.htm
Fey, V.R., ve Eugene I. R., “Guided Technology
Evolution (TRIZ Technology Forecasting)”
h t t p : / / w w w . t r i z -
journal.com/archieves/99jan/99jan_article3/99jan
_article3.htm
Kowalick, J. F., ”Tecnology Forecasting with
T R I Z ” h t t p : / / w w w . t r i z -
journal.com/archieves/97jan/article2/forecasting.h
tml
Mirjalili, S. A., “Using Electromagnetic Force in
Weft Insertion of a Loom” 67 FIBRES
&TEXTILES in Eastern Europe July /September
2005,Vol.13,No.3 (51) pp 67-70.
Orloff, M. A. 2003. Inventive Thinking through
TRIZ, A Practical Guide. Springer-Verlag, ISBN 3-
540-44018-6
Söylemez, E., Tümer, T., Serdar, G., Tekstil
Makinalarýnda Dinamik Analiz, SEGEM, Yayýn
No: 96, Ankara, 1982.
Sankaranamasivayam, A., “Advantages Of
Shuttleless Looms Over Shuttle Looms In
Q u a n t i t a t i v e T e r m s ”
http://www.pdexcil.org/news/39N1002/advantages
.htm (Eriþim:Haziran 2007)
Werma, Rohit, “Electromagnetic Weaving
M a c h i n e ” , Wo r l d I n t e l l e c t u a l P r o p e r t y
Organization, International Publication Number:
WO 2005/098109.

SAYFA 27
TEKSTÝL SEKTÖRÜ ve PATENT TESCÝLLERÝ

Türkay DERELÝ, Alptekin DURMUÞOÐLU
Gaziantep Üniversitesi, Endüstri Mühendisliði Bölümü / Gaziantep
ÖZET
Patentler, buluþ sahiplerinin ilgili ürünlerini belirli bir süre “üretme, kullanma, satma veya ithal etme” hakkýný
saðlayan belgelerdir. Patent haklarýnýn korunmasý konusundaki yasal statü, 551 sayýlý “Patent Haklarýnýn
Korunmasý Hakkýndaki Kanun Hükmünde Kararname” (KHK) ile düzenlenmiþtir. Ýlgili KHK ile Türkiye'de patent
baþvurularýnýn deðerlendirilmesi yetkisi Türk Patent Enstitüsü'ne (TPE) verilmiþtir. Son yýllarda TPE ile benzer
statüye sahip diðer birçok enstitü; patent verilerini Ýnternet üzerinden yayýmlaya baþlamýþtýr. Bu veritabanlarý
aracýlýðýyla sunulan patent bilgileri, teknolojik geliþmelerin takip edilmesi ve sektördeki ürün deðiþimlerinin
tespiti açýsýndan önemli bilgileri saðlamýþtýr. Ýlgili verilere yönelik deðiþik analizler birçok bilimsel çalýþmaya da
konu olmuþtur. TPE de son dönemde patent bilgilerini içeren veritabanýný kamuya açýk hale getirmiþ
(http://online.tpe.gov.tr) ve bu konuda bilimsel çalýþmalar yapýlmasý yönünde önemli kolaylýklar saðlamýþtýr. Bu
çalýþmada; TPE tarafýndan tescil edilmiþ olan 2419 ulusal/uluslararasý tekstil patenti incelenerek, bu patentlerin
sektörel daðýlýmlarý, yýllara göre izledikleri eðilimler ve Türkiye'de buluþunu tescil ettirmiþ olan ülkelerin
durumlarý analiz edilerek sunulmuþtur.
Anahtar Sözcükler : Tekstil patentleri, teknolojik eðilimler, ulusal tekstil patentleri
TEXTILE INDUSTRY and PATENT GRANTS
ABSTRACT
Patents are the documents which enable owners to keep the right of “producing, using, selling and exporting “of the
relevant products. The regulations on the protection of patent rights are arranged by the Decree-Law No. 551
entitled as “Pertaining to the Protection of Patent Rights”. The relevant decree-law empowers Turkish Patent
Institute (TPI) for the evaluation of the applications. In recent years; the institutes similar to TPI, has started to
declare the patent information via internet. The information supplied by the databases in Internet; have created
important contributions to watch technological change and to trace novel products introduced into market. Thereby
patent information has been issued many scientific studies. TPI has also started to publish the patent information via
internet (http://online.tpe.gov.tr) and this state facilitates the scientific studies. In this study; 2419 granted textile
patents are issued, their sectoral distribution, the trends by the years and the country origins of the applicants has
been analyzed and presented.
Keywords :Textile patents, technology trends, domestic textile patents

Türkay DERELÝ
Tekstil Sektörü Ve Patent Tescilleri Alptekin DURMUÞOÐLU
1. Giriþ Intellectual Property Organization” (WIPO- Dünya

Entelektüel Mülkiyet Ajansý)'nýn geliþtirmiþ olduðu
Patentler, buluþ sahiplerinin geliþtirdikleri teknolojileri “International Patent Classification” (IPC- Uluslararasý
bir süre için “üretme, kullanma, satma veya ithal etme” Patent Sýnýflandýrma Sistemi)'dir. IPC sýnýflandýrma
hakkýný saðlayan belgelerdir. Ýþletmelerin araþtýrma sistemi ilk kez Strasbourg anlaþmasýyla 1971 yýlýnda
geliþtirme (AR&GE) faaliyetlerinin en önemli çýktýsý yürürlüðe girmiþ uluslararasý bir sistemdir. Türkiye'de
olan yenilikler/buluþlar, tescilin resmi olarak bu anlaþmaya taraftýr ve TPE'de patentlerin
tamamlanmasý için gerekli belirli bir sürenin ardýndan sýnýflandýrýlmasýnda IPC sisteminden
patent bültenlerinde yayýmlanýrlar. Patentler; ülke faydalanmaktadýr. IPC sistemi hiyerarþik bir düzene
teknolojilerinin geliþmiþliði ile ilgili önemli göre tasarlanmýþtýr. Sistem; teknolojileri içeriklerine
göstergelerdir (Dereli v.d., 2007) . göre bölümlere, sýnýflara ve alt sýnýflara ayýrmaktadýr
(http://www.wipo.int/classifications/ipc/en/). IPC
Ülkemizde patent haklarýnýn korunmasý konusundaki sistemi geliþen ve yeni ortaya çýkan teknolojiler ýþýðýnda
yasal statü, 8/6/1995 tarihli ve 4113 sayýlý Kanunun 2001 yýlýnda 8. kez güncellenmiþtir. IPC sistemi sekiz
verdiði yetkiye dayanýlarak Bakanlar Kurulu'nca ana bölüm ve bölümlere ait muhtelif sýnýf ve alt
24/06/1995 tarihinde hazýrlanan 551 sayýlý “Patent sýnýflardan oluþmaktadýr. Mevcut olan sekiz bölüm A-H
Haklarýnýn Korunmasý Hakkýndaki Kanun Hükmünde harfleri arasýndaki harflere denk gelecek þekilde
Kararname” (KHK) ile düzenlenmiþtir. Ýlgili KHK ile sýralanmýþtýr. Bu çalýþmada ele alýnan tekstil
Türkiye'de patent baþvurularýnýn deðerlendirilmesi teknolojileri IPC bölümlerinden D bölümünü
yetkisi Türk Patent Enstitüsü'ne (TPE) verilmiþtir. Son oluþturmaktadýr. D bölümde yer alan patentler, bu
yýllarda TPE ile benzer statüye sahip diðer birçok çalýþma için TPE'nin çevrimiçi veri tabanýndan
enstitü; patent verilerini Ýnternet üzerinden yayýmlaya (http://online.tpe.gov.tr/) faydalanýlarak ayrý bir veri
baþlamýþtýr. Bu veritabanlarý aracýlýðýyla sunulan patent tabanýnda toplanmýþ ve analiz edilmiþtir.
bilgileri, teknolojik geliþmelerin takip edilmesi ve
sektördeki ürün deðiþimlerinin tespiti açýsýndan önemli 3. Analiz
bilgileri saðlamýþtýr. Ülkemizde 1995 ve 2007 (en son Mart ayý çalýþmaya
dâhil edilmiþtir) yýllarý arasýnda 36.435 patent
Ülkemiz son dönemde patent sayýlarýnda önemli artýþlar baþvurusu yapýlmýþtýr. Bu baþvurularýn ancak 5.436'sý
saðlamasýna karþýn, ülkemizdeki patent sayýlarý geliþmiþ (14.97 %) yerli baþvurulardýr. Baþvurularýn 30.976
dünya ülkelerine kýyasla oldukça azdýr. Bu çalýþmada (85,3 %) ise yabancý menþeli baþvurulardýr. Ayný
ülkemizde tescil edilmiþ olan 2419 tekstil patenti ve bu dönemde toplam 20.816 patent tescil edilmiþtir. Bu
patentlerin deðiþik kategorilere göre daðýlýmý ele patentlerin 727'si yerlidir. Yýllara göre baþvuru ve tescil
alýnmýþtýr. Bu çalýþmayla ülkemizin lokomotif oranlarýnýn detaylý bilgisi Tablo 1'de sunulmuþtur.
sektörlerinden biri olarak bilinen tekstil sektörünün,
yeni ürünler ve teknolojiler üretmedeki konumunun Tablo 1. 1995–2007 (Mart) itibariyle tescil edilen ve
belirlenmesine çalýþýlmýþtýr. Bu çalýþma, ülkemizin baþvurularý yapýlan patent sayýlarý
gerek genel olarak teknoloji geliþtirme yönündeki
eksiklerinin belirlenmesinde gerekse tekstil sektöründe
Toplam Tescil Edilen Yerli Patent Yerli Patent
teknolojik dýþa baðýmlýlýðýnýn bir kez daha ortaya Yýl
Baþvurular Patentler Baþvurularý Tescilleri
konulmasý açýsýndan oldukça çarpýcý sonuçlar
içermektedir. 1995 1690 763 170 58
1996 902 601 189 47
2. Patentlerin Sýnýflandýrýlmasý 1997 1531 450 203 7
1998 2483 774 207 31
Literatürde patent faaliyetlerini deðiþik kapsamlarda 1999 3020 1125 276 28
inceleyen birçok çalýþmaya rastlamak mümkündür. Bu 2000 3433 1136 277 23
çalýþmalarýn içerikleri, belirli bir endüstri, ülke veya 2001 3214 2109 337 58
firmaya ait patentlerin deðerlendirilmesine yöneliktir 2002 1874 1784 414 73
(Pavitt, 1997, p. 514). Bu çalýþmalarda mevcut patent 2003 1152 1180 490 93
2004 2262 1936 685 68
sýnýflandýrma sistemlerinden yararlanmak mümkündür.
2005 3461 3172 935 95
Bu sýnýflandýrmalardan en geçerli olanlarýndan “World 2006 5165 4305 1090 122
2007 792 754 183 24

SAYFA 29
Türkay DERELÝ
Ülkemizde ayný yýllarda tescil patentlerin IPC Ülkemizde 1980–2006 yýlý arasýnda baþvurusu yapýlan
sýnýflarýna göre daðýlýmlarý Þekil 1'de gösterilmektedir. 2341 tekstil patentinin %17.7'si yerli baþvurudur.
Yeraltý kaynaklarý açýsýndan oldukça zengin olan Yabancý baþvurularýn ülkelere göre daðýlýmý Þekil 2'de
ülkemizde, en çok “Kimya ve Metalürji” alanýnda patent sunulmuþtur. Yabancý iþletme ve kurumlarýn ülkemizde,
(4574 patentle) tescili alýndýðý görülmektedir. “Kimya tekstil patentlerine yapmýþ olduklarý yatýrýmlarý,
ve Metalürji” alanýnda tescil edilen patentler ülkemizde sektörün uluslararasý boyutu güçlü bir sektör olmasýyla
ayný yýllarda tescil edilen toplam patentlerin %29,3'ünü açýklamak mümkündür (Dickson and Coles, 2000). Bu
oluþturmaktadýr. Bu alaný 23,6% ile “günlük insan baþvurularýn önemli bir kýsmý AB ülkeleri tarafýndan
ihtiyaçlarý” kategorisi takip etmektedir. Sadece Türkiye gerçekleþtirilmiþtir. Almanya; %29 ile bu ülkeler
menþeli yerel baþvurular ele alýndýðýnda en çok patent arasýnda ilk sýrada yer alýrken, ABD %21 ile ikinci,
tescili alýnan alan 128 patentle “günlük insan Ýsviçre % 9 ile üçüncü sýrada yer almaktadýr. Bu durum,
ihtiyaçlarý” kategorisi olmuþtur. Türkiye'nin lokomotif ismi geçen ülkelerin özellikle tekstil makinesi
sektörlerinden tekstil sektöründe alýnan patentler tüm imalatýnda dünya çapýnda önemli yere sahip olmasýyla
sekiz kategori içerisinde ancak altýncý sýrada (tescilli açýklanabilir. Buna karþýn ülkemizin tekstil
tüm patentlerin % 5,1'i) kalmýþtýr. Yerel baþvurularda ise teknolojilerinin geliþtirilmesi konusunda, diðer ülkelere
tekstil patentleri, 28 patentle yedinci sýrada yer almýþtýr. kýyasla oldukça geride olduðunu söylemek yanlýþ
Türkiye'de tescil edilen tekstil patentlerinin ancak olmayacaktýr. 1980–2006 yýllarý arasýnda tescil edilen
%3.01'ini yerli patentler oluþturmaktadýr. tekstil patentlerinin alt sýnýflara göre daðýlýmý Tablo 2'de
belirtilmiþtir. Tabloda belirtilen sýnýf ve alt sýnýflarýn
içerdiði teknolojilerin tam listesi Tablo 3'de yer
almaktadýr. Ayrýca ülkemizde tescil edilen tekstil
patentlerinin sýnýflarýnýn daðýlýmý Tablo 4 'de
sunulmuþtur. Ülkemizde en çok tescil edilen tekstil
sýnýfý patentleri, 343 patentle “tekstil dokumalarýný
nemli yýkama, kurutma, ütüleme ya da presleme” ile
ilgili patentler olmuþtur. Bu gurubu, 203 patentle; “Suni
elyaf, iplikler, lifler (elyaf), fýrça kýllarý veya
kurdelelerin üretimindeki kimyasal özellikler; karbon
elyafýnýn üretimi için özel olarak uyarlanmýþ olan
cihazlar” almýþtýr.
Tablo 2. 1980–2006 yýllarý arasýnda tescil edilen tekstil

patentlerinin alt sýnýflara göre daðýlýmý
Þekil 1. 1995–2007 yýllarý arasýnda ülkemizde tescil
edilen patentlerin IPC bölümlerine göre daðýlýmlarý
DÝÐER
AVUSTURYA 8% ABD
3% 21%
ISVIÇRE
9%
BELCIKA
5% FRANSA
8%
INGILTERE
5%
ITALYA
JAPONYA 8%
ALMANYA 4%
29%
Þekil 2. Ülkemizde alýnan yabancý

patentlerin ülkelere göre daðýlým

SAYFA 30
Türkay DERELÝ
Tablo 3. IPC sistemde belirtilen D bölümü patentlerinin 4. Sonuçlar ve Deðerlendirmeler

sýnýf ve alt sýnýflar için tam listesi Ülkemizdeki patent faaliyetleri (patent tescili ve baþvuru
D 01 DOÐAL VEYA SUNÝ ÝPLÝKLER VEYA LÝFLER; BÜKÜM
D 01 B Elyaf elde etmek amacý ile örneðin büküm için, tabii elyaflý malzemenin mekanik olarak iþlenmesi iþlemleri) geliþmiþ ülkelerdeki patent faaliyetlerine kýyasla
D 01 C Büküm amacý ile elyaf veya Filamant elde etmek amacý ile elyaflý malzemenin kimyasal olarak
iþlenmesi; Hayvani elyafý yeniden elde etmek için bez paçavralarýný kömürleþtirme
oldukça sýnýrlýdýr. Bu durumu; ülkemizdeki AR&GE
D 01 D Suni elyaf, ipliklikler, lifler, fýrça kýllarý veya kordelelerin üretimindeki mekanik metod veya
cihazlar
yatýrýmlarýnýn sýnýrlý oluþu ve halen tam olarak çözülememiþ,
D 01 F Suni elyaf, iplikler, lifler (elyaf), fýrça kýllarý veya kordelelerin üretimindeki kimyasal özellikler;
Karbon elyafýnýn üretimi için özel olarak uyarlanmýþ olan cihazlar
alt yapý ve insan gücü problemiyle açýklamak yanlýþ
D 01 G
D 01 H
Elyafýn örneðin büküm için, ön iþlem görmesi
Bükme (Eðirme) veya burma
olmayacaktýr. Ülkemizde 2006 yýlý içerisinde 4427 patent
D 02 BÜKÜLMÜÞ ÝPLÝKLER; BÜKÜLMÜÞ ÝPLÝK VEYA HALATLARI MEKANÝK APRE
tescil edilmiþken, Japonya'da 23 saniyede bir patent tescili
ÝÞLEMÝ; ÇÖZME VEYA SARMA yapýlýyor olmasý oldukça önemli bir farký iþaret etmektedir.
D 02 G Lif, filament, bükülmüþ iplik veya iplikleri havlandýrma veya kývýrma
D 02 H Çözme, sarma veya çapraz dokuma Öte yandan, ülkemizde patent faaliyetlerinin, kýsýtlý da olsa,
D 02 J Filaman, ip, iplik, sicim, halat veya benzerlerinin apre iþlemi veya tasarlamasý
genel olarak bir artýþ trendi izlemesi gelecek için umut verici
D 03 DOKUMA
D 03 C Argaçlama mekanizmalarý(Shedding); Numune kartlarý veya Zincirleri; Kartlarýn delinmesi; gözükmektedir.
Desenleme numuneleri
D 03 D Dokuma Kumaþlar; Dokuma yöntemleri; Dokuma tezgâhlarý
D 03 J Yardýmcý dokuma cihazlarý; Dokumacý aletleri; Mekikler
Ülkemizde tescil edilen patentlerin önemli bir çoðunluðunun
D 04 ÖRME; DANTELA ÖRME; ÖRME; KENAR KOYMA; DOKUNMAMIÞ BEZLE R
(KUMAÞLAR)
yabancýlar tarafýndan alýnmasý dikkatle ele alýnmasý gereken
D 04 B
D 04 C
Örme
Dantelâ örme veya üretimi, dantel kafesi veya karbonize dantelâ dâhil; örme makineleri; Ekstrafor;
bir diðer noktadýr. Patentlerin bir teknolojinin sadece üretim
D 04 D
Dantelâ
Baþka þekilde sýnýflandýrýlmamýþ olan Pervazlar, Kordeleler, Þeritler veya Bantlar
hakkýný deðil ayný zamanda kullanma, satma veya ithal etme
D 04 G Filamanlý materyalin (malzemenin) örülmesi ile að yapma: Ýlmekli Halýlar veya Resimli Kalýn Örme
Kumaþlar yapma; Baþka þekilde sýnýflandýrýlmamýþ olan örme
hakkýný da saðladýðý dikkate alýndýðýnda, ülkemizde alýnan
D 04 H Tekstil dokumalarý (Kumaþlarý) yapma, örneðin elyaflý veya filamanlý malzemeden; Bu gibi iþlem yabancý patentlerin pazarlama stratejisi açýsýndan yabancý
veya cihazlar ile yapýlan kumaþlar örneðin keçeler, dokunmamýþ kumaþlar; Hidrofil Pamuk, Tela,
Vatka; Vatka kaplama üreticilere önemli avantajlar saðladýðý göz önünde
D 05 DÝKÝÞ; NAKIÞ ÝÞLEME; TAFTÝNG bulundurulmalýdýr.
D 05 B Dikiþ
D 05 C Nakýþ iþleme; Tafting
D 06 TEKSTÝL VEYA BENZERLERÝNÝN ÝÞLENMESÝ; NEMLÝ YIKAMA; BAÞKA Ülkemizin lokomotif sektörlerinden olan tekstil
D 06 B
ÞEKÝLDE SINIFLANDIRILMAMIÞ OLAN ESNEK MALZEMELER
Tekstil malzemelerini sývý, gaz veya buharlar ile iþleme
sektöründeki patent faaliyetleri ise diðer sektörlere göre
D 06 C
D 06 F
Tekstil dokumalarýný (kumaþlarýný) tam Hazýrlama, Apreleme, Germe veya Uzatma
Tekstil dokumalarýný nemli yýkama, kurutma, ütüleme ya da presleme.
oldukça küçük bir paya sahiptir. Son dönemde emek gücünün
D 06 G Halý, kilim, çuval, meþin veya diðer deri ya da tekstil madde ve dokumalarýnýn mekanik olarak veya
basýnçla temizlenmesi; Esnek borumsu (tüp þeklinde) veya diðer içi oyuk maddelerin (eþyalarýn)
oldukça ucuz olduðu ülkelerin ülkemiz rekabet gücü önünde
D 06 H
ters yüz edilmesi
Tekstil materyallerinin iþaretlenmesi, kontrolü, dikiþi veya kesilmesi
oluþturduðu belli baþlý tehditlerin giderilmesi ancak kendi
D 06 J
D 06 L
Tekstil dokumalarý veya giyim eþyalarýný kývýrma
Lif, iplik, kumaþ (dokuma), kuþtüyü veya yapma lifli mallarýn aðartýlmasý, örneðin optik aðartma,
teknolojimizi geliþtirmemizle mümkün olacaktýr. Ancak
kuru temizleme veya yýkama; Deri veya kürklerin aðartýlmasý ülkemizde tescil edilmiþ olan mevcut tekstil patentlerinin
D 06 M Lif, iplik, Dokuma ipliði, kumaþ, kuþtüyü veya böyle malzemelerden yapýlmýþ lifli ürünlerin sýnýf D
06'nýn baþka bir yerinde verilmeyen iþlenmesi. önemli bir kýsmý yabancýlarýn mülkiyetindedir. Var olan yerli
D 06 N Bir Makromoleküler Katý Malzeme ile kaplý bir elyaflý Örtüden meydana gelmiþ olan Duvar,
Döþeme veya benzerlerini kaplama malzemeleri, örneðin linolyum, muþamba, suni deri, tavan keçesi tekstillerin ise yeterli sayýda olduðunu söylemek oldukça
(katranlý kâðýt), baþka þekilde sýnýflandýrýlmamýþ olan esnek tabaka malzeme
D 06 P Tekstillerin boyama veya basýmý; Deri, kürk veya herhangi bir þekildeki katý makro moleküler zordur. Bu durumda ülkemizin tekstil sektörü için geleceðe
maddelerin boyanmasý
D 06 Q Tekstilleri süsleme yönelik vizyonunu dikkatli bir þekilde belirlemesi ve
D 07 HALATLAR; ELEKTRÝK DIÞINDAKÝ KABLOLAR teknolojik yeniliði teþvik eden bir yapýnýn oluþturulmasýna
D 07 B Genel olarak halat veya kablolar
ihtiyacý vardýr.
Kaynakça
Tablo 4. Ülkemizde en çok tescil edilen tekstil patentleri Dereli, T., Durmuþoðlu, A., “Patent Alarm Sistemi (PAS)“,
sýnýflarý YA/EM'2007: Yöneylem Araþtýrmasý / Endüstri
Mühendisliði XXVII. Ulusal Kongresi, Ýzmir, 2-4
Patent
Sýra IPC Sýnýfý Sýnýf Baþlýðý
Sayýsý Temmuz, 624-629, 2007.
Tekstil dokumalarýný nemli yýkama, kurutma, ütüleme ya da
1 D06F 343
presleme.
Suni elyaf, iplikler, lifler (elyaf), fýrça kýllarý veya kordelelerin Dickson K., Coles M., “Textile design protection:
2 D01F üretimindeki kimyasal özellikler; Karbon elyafýnýn üretimi için 203 Copyright, CAD and competition“ Technovation, 20(1),
özel olarak uyarlanmýþ olan cihazlar
Lif, iplik, Dokuma ipliði, kumaþ, kuþtüyü veya böyle 47-53, 2000.
3 D06M malzemelerden yapýlmýþ lifli ürünlerin sýnýf D 06’nýn baþka bir 196
yerinde verilmeyen iþlenmesi.
Tekstillerin boyama veya basýmý; Deri, kürk veya herhangi Pavitt, K.,. “Transforming centrally planned systems of
4 D06P 192
bir þekildeki katý makromoleküler maddelerin boyanmasý science and technology: The problem of obsolete
Tekstil dokumalarý (Kumaþlarý) yapma, örneðin elyaflý veya
filamanlý malzemeden; Bu gibi iþlem veya cihazlar ile yapýlan competencies“. In: Dyker, D.A., Editor, 1997. The
5 D04H 172
kumaþlar örneðin keçeler, dokunmamýþ kumaþlar; Hidrofil
Pamuk, Tela, Vatka; Vatka kaplama
Technology of Transition: Science and Technology
6 D03D Dokuma Kumaþlar; Dokuma yöntemleri; Dokuma tezgâhlarý 161 Policies for Transition Countries, Central European
Suni elyaf, ipliklikler, lifler, fýrça kýllarý veya kordelelerin University Press, Budapest, 43–60, 1997.
7 D01D 125
üretimindeki mekanik metod veya cihazlar
8 D06B Tekstil malzemelerini sývý, gaz veya buharlar ile iþleme 113
9 D04B Örme 107
http://online.tpe.gov.tr/
http://www.wipo.int/classifications/ipc/en/

SAYFA 31
ULUSLARARASI KONFERANSLAR VE KONGRELER
AATCC International Conference www.texeng.co.uk
10-12 Mart 2009 Manchester, Ýngiltere
Ýletiþim AUTEX 2009 World Textile Conference
Kim Nicholson 26-28 Mayýs 2009
tel: +1 919 549 3535; fax: +1 919 549 8933 Ýletiþim
E-posta: nicholk@aatcc.org Doç. Dr. E. Perrin AKCAKOCA KUMBASAR
www.aatcc.org. Ege Üniversitesi Tekstil Mühendisliði
Myrtle Beach, Güney Carolina, ABD 35100 Bornova – Ýzmir
2nd World Conference on 3D Fabrics and their Tel ve Fax:+90 (232) 339 92 22
Applications E - p o s t a : a u t e x 2 0 0 9 @ m a i l . e g e . e d u . t r,
perrin.akcakoca@ege.edu.tr
6–7 Nisan 2009
Cesme - Ýzmir
Ýletiþim
48th Dornbirn Man-Made Fibers Congress
www.texeng.co.uk
16-18 Eylül 2009
Greenville, Güney Carolina, ABD
Ýletiþim
International Year of Natural Fibers – Natural
Fibers in Australasia Austrian Man-Made Fibers Institute
Congress Office Dornbirn Rathausplatz 1
15–17 Nisan 2009 A-6850 Dornbirn Austria
Tel: +43 (0)5572 36850 Fax: +43 (0)5572 31233
Ýletiþim
http://www.dornbirn-mfc.com/en/
http://www.otago.ac.nz/textiles/naturalfibres09/
2008 International Nonwowens and Technical
Dunedin, Yeni Zelanda Conference - INTC 2009
The First World Conference on Software for the 21-24 Eylül 2009
Textile and Clothing Industries
Ýletiþim
21–22 Mayýs 2009
Tel. (919) 233-1210 126
Ýletiþim
Fax (919) 233-1282
Xiaogang Chen
www.inda.org/events/index.html
E-posta: xiaogang.chen@manchester.ac.uk)
Denver, CO, ABD
TEKSTÝL VE MÜHENDÝS DERGÝSÝ
YAZIM KURALLARI DEÐÝÞÝYOR!
Tekstil ve Mühendis Dergisinde yayýnlanacak makalelerde 67. sayýdan itibaren aþaðýda ayrýntýlarý
verilen yazým kurallarý uygulanacaktýr. Dergimize yayýn gönderecek olan üyelerimize ve
akademisyenlere önemler duyurulur.
“Tekstil ve Mühendis”dergisi, özgün bilimsel araþtýrmalar ile ilginç çözünürlükte hazýrlanmalýdýr. Þekil isimleri sýra ile numaralandýrýlmalý ve
uygulama çalýþmalarýna yer veren ve bu niteliði ile hem araþtýrmacýlara þekil altýnda ortalanarak 10 punto olacak þekilde yer almalýdýr.
hem de uygulamadaki mühendislere seslenmeyi amaçlayan bir dergidir. - Tablolar sýra ile numaralandýrýlmalý, tablo baþlýklarý 10 punto
Dergide tekstille ilgili bilimsel, teknik, ekonomik içerikli, her konuda yazý büyüklüðünde tablonun üstünde sola dayalý olarak yer almalýdýr.
yayýnlanýr. Bu yazýlar, yazým kurallarýna göre hazýrlanmýþ özgün araþtýrma - Þekil ve tablolar metin içinde bir satýr boþluk býrakýlarak ilgili olduklarý
ürünü yazýlar veya belirli bir konuyu yeterli sayýda kaynaktan araþtýrarak kýsma konulmalý, þekil ve tablolardan sonra boþluk býrakýlmadan þekil ve
hazýrlanmýþ derleme yazýlar biçiminde olabilir. Dergide yayýnlanacak tablo isimleri yer almalýdýr.
- Her türlü formül, bilgisayar ile yazýlmalý ve yazý alanýnýn soluna
özgün ve derleme yazýlar ile ilgili yazým kurallarý aþaðýda verilmektedir:
yaslanmalý, formül veya baðýntý veriliþ sýrasýna göre yazý alanýnýn sað
Genel Yazým Kurallarý kýsmýna yaslanacak þekilde parantez içinde (1) þeklinde
- Yazý dili Türkçe'dir. Metin yalýn bir dil ile yazýlmalý, Türkçe yazým numaralanmalýdýr.
kurallarýna uygun olmalý, devrik cümleler içermemelidir. Tam Türkçe - Metinde kullanýlan semboller uluslararasý kullanýma uygun seçilmeli;
çevirisi ile birlikte olmak kaydý ile Ýngilizce yazýlmýþ bilimsel makaleler her bir sembol kullanýldýðý yerde tanýmlanmalýdýr.
de yayýnlanabilecektir.
- Dergide yayýnlanmasý istenen yazýlar, standart A4 boyutundaki 1. hamur Kaynaklar-Alýntýlar
- Kaynaklar metinin hemen sonunda yer almalýdýr.
kaðýda üstten 3.5 cm, alttan 3.5 cm, saðdan 2.5 cm ve soldan 2.5 cm boþluk - Kaynaklar metin içerisindeki kullaným sýrasýna göre numaralandýrýlarak
olacak þekilde hazýrlanmalýdýr. kaynaklar kýsmýna yerleþtirilmelidir. Kullanýlan kaynaklar metin
- Yazýlar, Windows uyumlu geliþmiþ bir kelime iþlemci (Winword)
içerisinde bu numaralar esas alýnarak [köþeli parantez içerisinde]
kullanýlarak hazýrlanmalýdýr.
- Metin ve baþlýk bölümlerinin tamamý Times New Roman yazý karakteri belirtilmelidir.
- Etik kurallarý gereðince, alýntýlar metindee týrnak içinde verilmelidir ve
ile yazýlmalýdýr.
- Yazý baþlýðý ortalanmýþ olarak 16 punto, büyük ve koyu harflerle bir referans numarasý ile kaynak belirtilmelidir.
- Kaynaklar aþaðýdaki formata uygun olarak yazýlmalýdýr;
yazýlmalýdýr. Yazý baþlýðý kýsa ve açýk olmalý, içeriði yansýtmalýdýr. Yazý
baþlýðýndan sonra iki satýr boþluk býrakýlýp sað köþeye yaslatýlarak yazar - Süreli Yayýnlar: Yazar(larýn) Soyadý, Adýnýn baþ harfi., (Yýl),
adlarý küçük ve soyadlarý büyük harflerle 12 punto ile yazýlmalýdýr. Birden Çalýþmanýn Baþlýðý, Dergi Ýsmi, Sayýsý, Numarasý, Sayfa.
fazla yazar tarafýndan hazýrlanmýþ yazýlarda yazar adlarý alt alta yazýlmalý, - Kitaplar: Yazar(larýn) Soyadý, Adýnýn baþ harfi., (Yýl), Kitabýn
unvan kullanýlmamalý, yazar adresleri yazar adlarýnýn hemen altýnda Baþlýðý, Yayýnevi, Basýldýðý yer.
verilmelidir. - Kongreler: Yazar(larýn) Soyadý, Adýnýn baþ harfi., (Yýl), Çalýþmanýn
- Metinin baþýna önce Türkçe, sonra yabancý dilde en çok 100 sözcükten Baþlýðý, Kongre veya Kongre Kitabý Adý. Sayfa, Tarih, Yapýldýðý Yer.
oluþan, okuyucuya yazýnýn konusunu, önemini, güncelliðini tanýtan özet - Ýnternet:- Yazar(larýn) Soyadý, Adýnýn baþ harfi. Çalýþmanýn Baþlýðý,
konulmalýdýr. Türkçe özet yazar adlarýndan sonra iki satýr boþluk Ýnternet Adresi, Eriþim Tarihi
býrakýlarak 12 punto koyu harfler ile yazýlmýþ “ÖZET” baþlýðýný takiben
Çalýþmanýn Dergiye Yollanmasý
iki yana dayalý olarak yazýlmalýdýr. - Yazar(lar) makale ile birlikte yazýþmalardan sorumlu kiþinin telefon
- Türkçe özetten sonra bir satýr boþluk býrakýlarak çalýþma alanýný
numarasý ve e-posta gibi iletiþim bilgilerini ayrýca yollamalýdýr.
tanýmlayan en az dört adet anahtar kelime verilmelidir. - Makalenin kaðýda basýlmýþ üç örneði ile CD'deki kopyasý dergi yazýþma
- Anahtar kelimelerden sonra iki satýr boþluk býrakýlarak 16 punto büyük
adresine gönderilebilir yada çalýþmanýn bir örneði
ve koyu harflerle ortalanmýþ olarak yazýnýn Ýngilizce baþlýðý verilmelidir.
tekstilvemuhendis@tmo.org.tr adresine iletilebilir.
Ýngilizce baþlýðýn ardýndan bir satýr boþluk býrakýlarak 12 punto koyu - Makalede kullanýlan þekiller ayrýca jpg veya tif formatýnda ayrý bir
harfler ile yazýlmýþ “ABSTRACT” baþlýðýný takiben iki yana dayalý olarak dosya olarak iletilmelidir.
Ýngilizce özet yazýlmalýdýr.
- Ýngilizce özetten sonra bir satýr boþluk býrakýlarak çalýþma alanýný Yazýlarýn Deðerlendirilmesi
tanýmlayan en az dört adet anahtar kelime (keywords) verilmelidir. - Yazýlar baþka süreli yayýnlarda yayýnlanmýþ olmamalýdýr. Herhangi bir
- Türkçe yazýlarda; Türkçe baþlýk ve özet, Ýngilizce yazýlarda ise Ýngilizce toplantýda teblið olarak sunulmuþ veya sunulacak ise bu açýk olarak
baþlýk ve özet önce gelmelidir. belirtilmelidir.
- Metin içerisindeki ana baþlýklar 12 punto, koyu ve büyük harf, alt - Dergi adreslerine gönderilen yazýlarýn yayýnlanýp yayýnlanmayacaðýna
baþlýklar 12 punto koyu ve küçük harf, metin ise 12 punto olacak þekilde ve yayýnlanma sýrasýna “Tekstil ve Mühendis”dergisi 'Yayýn Kurul'u karar
düzenlenmelidir. verir.
- Metin, iki yana dayalý þekilde, bir satýr aralýklý olarak yazýlmalý, satýr - Dergiye gelen yazýlar 'Yayýn Kurulu'nun belirleyeceði ve adlarý saklý
baþý kullanýlmayýp paragraflar arasýnda bir satýr boþluk verilmelidir. Metin tutulan en az üç uzman tarafýndan yazar kimliði bilinmeksizin
yazýlýrken hiçbir özel format (header, footer, heading) kullanýlmamalýdýr. deðerlendirilir.
- Yazýlarda, bölüm ve alt bölüm baþlýklarý numaralandýrýlmalýdýr. - Dergide yayýnlanan çalýþmalar tartýþmaya açýktýr. Uzman
Baþlýklardan önce ve sonra bir satýr boþluk býrakýlarak takip eden metin deðerlendirmeleri sonucunda Yayýn Kurulu'nda oluþan görüþler
yazýlmalýdýr. doðrultusunda yazarlardan düzeltme-ekleme-çýkarma istenebilir veya
- Yazýlarda yalnýzca SI birimleri kullanýlmalýdýr. Ancak zorunlu olarak yazýlar red edilebilir.
kullanýlan deðiþik birimlerin parantez içinde SI eþdeðeri verilmelidir. Dergide yayýnlanan ve yayýnlanacak yazýlara telif ücreti
ödenmeyecektir.
Þekiller, Tablolar ve Formüller
- Bütün þekiller basým kalitesi açýsýndan mümkün olan en yüksek
TMMOB TEKSTÝL MÜHENDÝSLERÝ ODASI
ÜYE OLUN VE AKTÝF KATILIN
Her birimizin gerek mesleðimiz ile ilgili gerekse ülkemizdeki sektörel ve ya genel durum ile ilgili olarak söz
söyleme hakký bulunmaktadýr. Mesleki olarak tekstil mühendislerinin bir çatý altýnda olacaðý kurum Tekstil
Mühendisleri Odasýdýr. Henüz üye olmadýysanýz en yakýn þubemize baþvurun, sözünüzü ve uygulamalarýnýzý aktif
olarak gerçekleþtirin.
Türk Mühendis ve Mimar Odalarý Birliði (TMMOB) 7303 sayýlý yasa, 66 ve 96 sayýlý Kanun Hükmünde Kararnamelerle
deðiþik 6236 sayýlý yasayla 1954 yýlýnda kurulmuþtur. TMMOB tüzel kiþiliðe sahip, Anayasanýn 135. Maddesinde
belirtilen kamu kurumu niteliðindeki bir meslek kuruluþudur. TMMOB çalýþmalarýný 23 meslek odasý ve bu odalara
baðlý 160 þube ve 30 Ýl Koordinasyon Kurulu ile sürdürmektedir. TMMOB'a baðlý odalara 50 kadar mühendislik,
mimarlýk ve þehir plancýlýðý disiplininden mezun olan mühendis, mimar ve þehir plancýlarý üyedir. 6235 sayýlý “Türk
Mühendis Mimar Odalarý Birliði Yasasý” uyarýnca Türkiye'de özel sektörde mesleki alanlarda çalýþan mühendislerin
TMMOB çatýsý altýndaki baðlý bulunduklarý odaya kayýtlý olarak görevlerini sürdürmeleri zorunludur. (Madde 33). Bu
gereði yerine getirmeyen söz konusu mühendisler Türkiye'de mesleki faaliyetten men edilmektedir. (Madde 38).
Bu yasa uyarýnca özel sektörde çalýþan tüm mühendislerin oda üyesi olmalarý gerekmektedir. Türkiye'de yaklaþýk
7000 “Tekstil Mühendisi” çalýþmaktadýr. Ancak bu rakamýn %25'i odaya kayýtlýdýr. Bu oran Türkiye'deki
örgütlenebilme, ekip çalýþmasýna yatkýnlýk, birlikte hareket edebilme ve hedef birlikteliði konularýna bakýþ
açýmýzýn da açýk bir göstergesidir. Kalkýnmak, kaynaklarýmýz ýþýðýnda Türkiye'nin hedeflerini daha doðru
belirleyebilmek ve ülkemizi hedeflere omuz omuza taþýyabilmek için, tekstil mühendislerini odaya üye olmaya
davet ediyoruz.
TEKSTÝL MÜHENDÝSLERÝ ODASI

Tekstil Mühendisleri, örgütlerini 1973 yýlýnda TMMOB tarafýndan alýnan karar gereði “Makine Mühendisleri Odasý”
içinde sürdürmüþlerdir. TMMOB 32. genel kurul kararýyla 23 Mayýs 1992 tarihinde “Tekstil Mühendisleri Odasý”
kurularak, birliðin halkasýna 21. meslek örgütü olarak katýlmýþtýr. Ýlk genel kurulunu ise19 Eylül 1992'de Bursa'da
gerçekleþtirmiþtir. Bu gün merkezi Ýzmir'de olan odamýz, Bursa, Denizli, Güney Bölge, Ýzmir, Ýstanbul þubeleriyle ve
il temsilcilikleriyle faaliyetlerini sürdürmektedir.
Ülke ve toplum yararlarý doðrultusunda Tekstil Sanayinin ulusal çýkarlara uygun yönden geliþmesini saðlamak
amacýyla gerekli inceleme ve araþtýrmalarý yapmak ve bunlarýn “Tekstil ve Konfeksiyon Sektörü”nün ve “Tekstil
Mühendisleri”nin yararýna sunmayý amaç edinen meslek örgütümüz tarafýndan saðlanan hizmetler þunlardýr:
-Serbest Mühendislik ve Müþavirlik (SMM) Belgesi
-Meslek içi eðitim çalýþmalarý
-Yayýn çalýþmalarý
-Bilirkiþilik hizmetleri
-Sempozyum ve seminerler
-Tekstil proje ve raporlarýný denetlemek
-Tekstil mühendisliði alanýnda teknik çalýþmalar yürütmek
-Tekstil ürünlerine kalite belgeleri vermek ve denetlemek
-Tüketicilerin bilinçlendirilmesine ve korunmasýna yönelik çalýþmalar
-Sosyal ve kültürel etkinlikler
TEKSTÝL MÜHENDÝSLERÝ ODASI ÜYELÝÐÝ VE ÜYELÝK ÞARTLARI

Gelirlerinin büyük bir kýsmýný üyelerinin ödediði aidatlarla ve yapýlan aktiviteler sonucu elde edilen gelirle
saðlayan meslek örgütümüz bünyesine katýlan her yeni üyeyle gücüne güç katmaktadýr. Meslektaþlarýmýzýn, üyelik
için aþaðýda listelenmiþ belgeler ile þubelere baþvurmalarý gerekmektedir;
-2 adet kayýt formu (Þubelerden veya www.tmo.org.tr adresinden temin edilebilir)
-Diploma fotokopisi (noter tasdikli sureti ya da aslý tarafýmýzdan görülmek koþuluyla fotokopisi)
-Nüfus cüzdaný fotokopisi
-5 adet fotoðraf (pasaport formuna uygun)
-Evlilik cüzdaný fotokopisi (evli bayanlar için)
Tekstil Mühendisleri Odasý ile ilgili her türlü bilgi ve geliþmeleri www.tmo.org.tr adresinden takip edebilir, her
türlü yazýþmalarýnýzý tmo@tmo.org.tr adresinden yapabilirsiniz.

TEKSTiL VE MÜHENDiS

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TEKSTiL VE MÜHENDiS

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

66

TMMOB Tekstil Mühendisleri Odasý

TEKSTÝL VE MÜHENDÝS MAKALELER

Yönetim Yeri (Head Office)

TEXTILE INDUSTRY AND PATENT GRANTS

The Journal of Textiles and Engineer Tekstil ve Mühendis

MURATA VORTEX ÝPLÝK EÐÝRME SÝSTEMÝ:

Hüseyin Gazi ÖRTLEK, Funda GÖKSEL *

Anahtar Sözcükler : Vortex, MVS, Hava Jeti, Ýplik eðirme

MURATA VORTEX SPINNING SYSTEM:

Keywords :Vortex, MVS, Air jet, Yarn spinning

The Journal of Textiles and Engineer Tekstil ve Mühendis

1. GÝRÝÞ Japon Muratec firmasý tarafýndan geliþtirilen MVS iplik

Yeni geliþtirilen iplik eðirme yöntemlerinde büküm

The Journal of Textiles and Engineer YIL 14 - SAYI 66 Tekstil ve Mühendis

Vortex iplik eðirme makinalarýnda, çekim sistemi 3. ya

Artzt (2000), vortex ipliðinin yüksek sargý lif oranlý özel

The Journal of Textiles and Engineer YIL 14 - SAYI 66 Tekstil ve Mühendis

The Journal of Textiles and Engineer YIL 14 - SAYI 66 Tekstil ve Mühendis

Bunlar; þeklinde genel bir sýnýflandýrma yapmak mümkündür.

Ýplik iþletmelerinde tüketilen enerjinin kullaným yerleri

The Journal of Textiles and Engineer YIL 14 - SAYI 66 Tekstil ve Mühendis

6. Sonuç ve Öneriler Research Report, North Caroline, 16 p. 1999.

Anonim, “Murata Vortex Spinning Comparison”,

The Journal of Textiles and Engineer YIL 14 - SAYI 66 Tekstil ve Mühendis

ÞANTUKLU ÝPLÝK ÜRETÝM TEKNOLOJÝSÝ VE ÝPLÝK

SLUB YARN MANUFACTURING TECHNOLOGY AND

Keywords :Fancy Yarn, PES/VIS Core Yarn, Slub Effect, Elastane

The Journal of Textiles and Engineer Tekstil ve Mühendis

1. Giriþ çeþitli uygulama alanlarý vardýr. Örneðin; denim iplikler

The Journal of Textiles and Engineer YIL 14 - SAYI 66 Tekstil ve Mühendis

bütünleþik haldedir ve þantuðu oluþturan lifler temel

The Journal of Textiles and Engineer YIL 14 - SAYI 66 Tekstil ve Mühendis

The Journal of Textiles and Engineer YIL 14 - SAYI 66 Tekstil ve Mühendis

The Journal of Textiles and Engineer YIL 14 - SAYI 66 Tekstil ve Mühendis

Amsler, B., “Fancy Yarns-Opportunities in the Spinning

The Journal of Textiles and Engineer YIL 14 - SAYI 66 Tekstil ve Mühendis

TEKSTÝL TERBÝYESÝNDE BÝYOPARLATMA

Serin MAVRUZ-R.Tuðrul OÐULATA

Anahtar Sözcükler :Örme kumaþ, biyoparlatma, selülaz enzimi.

BIOPOLISHING TREATMENTS IN TEXTILE FINISHING

Keywords :Knitted fabric, biopolishing, cellulase enzyme.

The Journal of Textiles and Engineer Tekstil ve Mühendis

1. GÝRÝÞ zorlaþtýrmakta ve terbiyeci kullanacaðý en uygun enzimi

The Journal of Textiles and Engineer YIL 14 - SAYI 66 Tekstil ve Mühendis

The Journal of Textiles and Engineer YIL 14 - SAYI 66 Tekstil ve Mühendis

3. DENEYSEL ÇALIÞMA VE BULGULAR

Yapýlan testler ve deðerlendirmeleri aþaðýda

3.1. Gramaj Tayini Test Sonuçlarý

Enzimsiz ve enzimli kumaþ numunelerinin gramaj

The Journal of Textiles and Engineer YIL 14 - SAYI 66 Tekstil ve Mühendis

Þekil 5. Patlama mukavemeti deðerleri

Þekil 5'deki patlama mukavemeti test sonuçlarý

görüntüler yer almaktadýr.

Tablo 5'e göre haslýk deðerleri genelde iyi çýkmýþtýr ve

K2 (E) numunesi K3 (E) numunesi

The Journal of Textiles and Engineer YIL 14 - SAYI 66 Tekstil ve Mühendis

K3 (E) 5 4/5 5 5 5 5 4/5

Numune Asetat Pamuk Naylon Polyester Akrilik Yün Solma

K3 (E) 4/5 3/4 4/5 4 4 4/5 5

Tablo 9'da TS EN ISO 105-X12 standardýna göre

The Journal of Textiles and Engineer YIL 14 - SAYI 66 Tekstil ve Mühendis

4. SONUÇ VE ÖNERÝLER ANOVA for Selected Factorial Model

sonuçlar aþaðýda özetlenmiþtir. Model 1.580E+005 8 19751.42 66.81 < 0.0001