Bambu Pamuk Elyaf Karisimli Ipliklerin Cesitli Ozelliklerinin Incelenmesi Examination of The Various Properties of Bamboo Cotton Fibre Blended Yarns

T.C.
MARMARA ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
BAMBU-PAMUK ELYAF KARIŞIMLI İPLİKLERİN

ÇEŞİTLİ ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ
Hamdiye GÖKDAL
(Teknik Öğretmen)
YÜKSEK LİSANS TEZİ

TEKSTİL EĞİTİMİ ANABİLİM DALI
DANIŞMAN
Doç. Dr. Suat CANOĞLU
İSTANBUL 2007
T.C.
MARMARA ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
BAMBU-PAMUK ELYAF KARIŞIMLI İPLİKLERİN

ÇEŞİTLİ ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ
Hamdiye GÖKDAL
(Teknik Öğretmen)
(141102820050012)
YÜKSEK LİSANS TEZİ

TEKSTİL EĞİTİMİ ANABİLİM DALI
DANIŞMAN
Doç. Dr. Suat CANOĞLU
İSTANBUL 2007
ÖNSÖZ
Bambu-pamuk elyaf karışımlı ipliklerin çeşitli özelliklerinin incelenmesi

üzerine yapılan çalışmada değişik karışım oranlarında üretilen ring ipliklerinin
tüylülük ve çeşitli fiziksel özellikleri ile bunların kumaş üzerindeki pilling
davranışları ve aşınmaya karşı dayanımları incelenmiştir.
Tezimin yürütülmesinde katkı ve desteğini gördüğüm danışman hocam sayın
Doç. Dr. Suat CANOĞLU’na en içten teşekkürlerimi sunarım.
Ayrıca, tezimin hazırlanmasında kapılarını ardına kadar açan Bilkont Dış
Ticaret ve Tekstil Sanayi A.Ş.’ ye, yardımlarını, desteklerini ve bilgilerini hiçbir
zaman esirgemeyen, özellikle İplik I ve II İşletme Müdürü sayın Sabri KOSOVA’ ya,
Planlama ve Kalite Müdürü sayın M. Bahri ULUSOY’ a, İplik I işletme teknisyeni
Adem KURU’ya ve tüm BİLKONT A.Ş. çalışanlarına, yardımlarından dolayı
Yrd. Doç. Dr. S. Müge YÜKSELOĞLU’na, Araştırma Görevlisi İlker MISTIK’ a ve
hiçbir zaman desteğini esirgemeyen aileme sonsuz teşekkürlerimi sunarım.
Haziran, 2007 Hamdiye GÖKDAL
I
İÇİNDEKİLER
SAYFA
ÖNSÖZ………………………………………………………………I
İÇİNDEKİLER……………………………………………………...II
ÖZET ………………………………………………………………..VI
ABSTRACT…………………………………………………………VII
YENİLİK BEYANI ………………………………………………...VIII
SEMBOL LİSTESİ…………………………………………………IX
KISALTMALAR…………………………………………………....X
ŞEKİL LİSTESİ…………………………………………………….XI
TABLO LİSTESİ…………………………………………………....XIV
BÖLÜM I. GİRİŞ VE AMAÇ……………………………………...1
I.1. GİRİŞ…………………………………………………………………..1
I.2. ÇALIŞMANIN AMACI…………………………………………........2
BÖLÜM II. GENEL BÖLÜM……………………………………...3
II.1. BAMBU BİTKİSİ……………………………………………………3

II.1.1. İklim Koşulları………………………………………………...4
II.1.2. Kullanım Alanları……………………………………………..5
II
II.2. BAMBU ELYAFI……………………………………………………6
II.2.1. Bambu Elyaf Tipleri……………………………………..........7
II.2.2. Bambu Elyafının En Önemli Özellikleri…………………......7
II.2.2.1. Kuvvetli Yönleri…………………………………………7
II.2.2.2. Zayıf Yönleri…………………………………………….11
II.2.3. Bambu Elyafının Fiziksel Özellikleri…………………..........11
II.2.3.1. Lif Yapısı ve Enine Kesiti……………………………….11
II.2.3.2. Nem……………………………………………………...11
II.2.3.3. Elastikiyet………………………………………………..12
II.2.3.4. Mukavemet………………………………………………12
II.2.3.5. Aleve Karşı Davranışı…………………………………...12
II.2.3.6. Elektriksel Özellikler…………………………………….12
II.2.3.7. Biyolojik ve Işınlara Direnç……………………………...12
II.2.3.8. İncelik…………………………………………………….12
II.2.3.9. Uzunluk…………………………………………………..12
II.2.3.10. Tuşesi…………………………………………………...13
II.2.3.11. Parlaklığı………………………………………………..13
II.2.3.12. Geçirgenliği……………………………………………..13
II.2.4. Bambu Elyafının Kimyasal Özellikleri…………………........15
II.2.4.1. Asit ve Bazların Etkisi…………………………………...15
II.2.4.2. Boyama…………………………………..........................15
II.2.4.3. Ağartıcılara Karşı Davranışı…………………………......16
II.2.5. Bambu Elyafının Kullanım Alanları…………………............16
II.3. BAMBU İPLİĞİ……………………………………………………...17
II.3.1. Tavsiye Edilen Bambu İplik Üretim Prosesi………………...18
II.3.2. Bambu İpliğinin Fiziksel Parametreleri………………..........18
II.4. BAMBU KUMAŞI…………………………………………………...19
BÖLÜM III. MATERYAL VE YÖNTEM………………………...21
III.1. GENEL BİLGİLER………………………………………………...21

III.2. KULLANILAN MATERYALLER……………………………......22
III.2.1. Pamuk Elyafı…………………………………….....................22
III.2.2. Bambu Elyafı……………………………………....................22
III.3. KULLANILAN MAKİNELER VE CİHAZLAR………………...22
III.3.1. Harman-Hallaç Dairesi Makineleri………………................22
III.3.1.1. Blendomat BDT 019…………………………………….22
III.3.1.2. Ema ( Elektronik Metal Ayırıcı)………………………...23
III.3.1.3. Boba, Boc ( Ön Karıştırıcı- Açıcı )………………….......24
III.3.1.4. Axi- Flo AFC…………………........................................24
III.3.1.5. Jossi………………….......................................................24
III.3.1.6. Separomat ASTA 800.......................................................25
III.3.1.7. Çoklu Karıştırıcı ( Mikser MPM 10)................................25
III.3.1.8. Cleanomat CVT 3.............................................................26
III.3.1.9. Dustex DX........................................................................26
III.3.2. Tarak Makinesi………………................................................27
III.3.3. Cer Makinesi……………….....................................................27
III.3.4. Vatkalı Cer Makinesi…………...............................................28
III.3.5. Penye Makinesi……………….................................................29
III.3.6. Fitil Makinesi………………....................................................29
III
III.3.7. Ring Makinesi………………...................................................29
III.3.8. Bobin Makinesi……………….................................................32
III.3.9. Yuvarlak El Örme Makinesi…………...................................32
III.4. LABORATUARDA KULLANILAN CİHAZLAR……………….32
III.4.1. Uster Tester III Cihazı…………….........................................32
III.4.2. Uster Tensojet Cihazı…………...............................................33
III.4.3. Zweigle G566 Tüylülük Test Cihazı………….......................34
III.4.4. Nu-martindale Aşınma ve Pilling Test Cihazı……...............34
III.5. YÖNTEM…………………………………………………………....35
III.5.1. % 100 Penye Pamuk İplik Üretim Koşulları.........................36
III.5.2. % 100 Bambu İplik Üretim Koşulları.....................................39
III.5.3. % 70 Bambu % 30 Penye Pamuk İplik Üretim Koşulları....44
BÖLÜM IV. ÇALIŞMA SONUÇLARI……………………………53
IV.1. TOYOTA RİNG MAKİNESİNDE ÜRETİLEN KOPSLARDAN

ALINAN ÖLÇÜMLER……………………………………………...53
IV.2. MURATA BOBİN MAKİNESİNDE ÜRETİLEN BOBİNLERDEN
ALINAN ÖLÇÜMLER……………………………………………...54
IV.3. İPLİK KALİTE DEĞERLERİNİN
KARŞILAŞTIRILMASI……….........................................................55
IV.3.1. Farklı Numaralardaki % 100 Bambu Ring İpliklerin
Karşılaştırılması…..................................................................55
IV.3.2. Farklı Numaralardaki % 100 Bambu Bobin Kalite
Değerlerinin Karşılaştırılması…............................................58
IV.3.3. Farklı Numaralardaki % 50 Bambu % 50 Penye Pamuk Ring
İpliklerin Karşılaştırılması….................................................59
IV.3.4. Farklı Numaralardaki % 50 Bambu % 50 Penye Pamuk Bobin
Kalite Değerlerinin Karşılaştırılması…................................61
IV.3.5. Farklı Karışım Oranlarındaki Ne 20 Numara Ring İpliklerin
IV.3.6. Farklı Karışım Oranlarındaki Ne 20 Numara Bobin Kalite
IV.4.İPLİK KALİTE DEĞERLERİNİN İSTATİSTİKSEL ANALİZİ.75
IV.4.1. Mukavemet Değerleri...............................................................76
IV.4.2. Rkm Değerleri...........................................................................77
IV.4.3. Kopma Uzaması Değerleri.......................................................78
IV.4.4. Düzgünsüzlük Değerleri...........................................................80
IV.4.5. İnce Yer Değerleri.....................................................................81
IV.4.6. Kalın Yer Değerleri...................................................................82
IV
IV.4.7. Neps Değerleri...........................................................................83
IV.4.8. Tüylülük Değerleri (Uster Tester 3) .......................................85
IV.4.9. S3 Değerleri (Zweigle)..............................................................86
IV.5. ÖRME KUMAŞ TEST SONUÇLARI……......................................88
IV.5.1. Pilling Testi................................................................................89
IV.5.2. Martindale Metoduyla Kumaşların Aşınmaya Karşı Dayanımı
Tayini........................................................................................90
BÖLÜM V. DEĞERLENDİRME VE TARTIŞMA ……………...92
V.1. GENEL BİLGİLER…………….........................................................92

V.2. SONUÇLAR…………….....................................................................93
KAYNAKLAR………………………………………………………96
EKLER………………………………………………………………99
ÖZGEÇMİŞ…………………………………………………………104
V
ÖZET
BAMBU-PAMUK ELYAF KARIŞIMLI İPLİKLERİN ÇEŞİTLİ

ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ
Bambu bitkisinden elde edilen rejenere selülozik elyaf olan bambu elyafı yeni
bir elyaf çeşididir. Yeni bir elyaf olmasından dolayı iplik özellikleri ve kumaş
özellikleri detaylı olarak bilinmemektedir. Bu çalışmada bu özellikler tespit
edilmiştir.
Çalışmanın birinci aşamasında farklı karışım oranlarında ve farklı numaralarda
bambu/pamuk elyaf karışımlı iplikler üretilmiştir ve elde edilen ipliklerin kalite
değerleri bulunarak karışım oranlarının iplik parametrelerine etkisi araştırılmıştır.
Bunun sonucunda karışımlardan % 100 bambu elyafından üretilen ipliklerin en iyi
kalite değerlerine sahip olduğu tespit edilmiştir. Bambu/pamuk elyaf karışımlı
ipliklerde karışımdaki bambu oranı azaldıkça kalite değerlerinde düşüş olduğu
görülmüştür. Ayrıca karışım oranları ve iplik numaraları arasındaki ilişki MINITAB
13.2 istatistik yazılım programında iki yönlü varyans analizi yapılarak incelenmiştir.
İkinci aşamada ise üretilen ipliklerle örme yüzeyi oluşturulmuştur. Örme yüzeye
yapılan pilling ve sürtünme testleri ile de iplik özelliklerinin örme kumaş yüzeyine
nasıl yansıdığı araştırılmıştır. Sürtünme testi sonuçlarına göre, en yüksek
mukavemete sahip kumaşın % 100 bambu iplikten örülen kumaş olduğu sonucuna
varılmıştır. Pilling testi sonuçlarına göre ise; en iyi pilling değerlerine sahip kumaşın
% 50 bambu % 50 penye pamuk iplikten örülen kumaş olduğu sonucuna varılmıştır.
Haziran, 2007 Hamdiye GÖKDAL
VI
ABSTRACT
EXAMINATION OF THE VARIOUS PROPERTIES OF

BAMBOO-COTTON FIBRE BLENDED YARNS
Bamboo fibre is a new fibre, which is regenerated cellulose, produced from

bamboo plant. As it is a new fibre, the properties of yarn and fabric are hardly known.
In this study, these properties have been identified.
In the first part of the study, yarns of different blends and various yarn counts
were produced and their quality parameters were obtained, the effects of the yarn
parameters were investigated. As a result, it was found that yarns produced from
100 % bamboo have the best quality values. As the amount of bamboo decreased in
the yarns, so did quality values. Moreover, the relationship between the blending rates
and yarn counts were studied on MINITAB 13.2 statistics software program by using
two-way analysis of variance.
In the second part, knitting samples were produced from these yarns. Through
pilling and abbrasion tests applied on the knitted fabrics, it has been examined how
the characteristics of the yarn quality is reflected to the samples. Following the
abbrasion tests, it was found that the material with the best resistance is the one
knitted from bamboo fibers. Likewise, according to the results of the pilling test, it
was found that the material with the best pilling values is the knitted fabric from 50 %
bamboo and 50 % combed cotton yarn.
June, 2007 Hamdiye GÖKDAL
VII
YENİLİK BEYANI
BAMBU-PAMUK ELYAF KARIŞIMLI İPLİKLERİN ÇEŞİTLİ

ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ
Bambu elyafı, rejenere selülozik bir elyaftır. Viskona benzer özellikler taşısa da
viskondan farklı özellikleri vardır. Kalite değerleri de tencel lifi gibidir. Bambu elyafı
21. yüzyılın elyafıdır. Bünyesi "Bambu kun" isimli anti-bakteri maddesi içerdiği için
doğal anti-bakteriyel özelliğe sahiptir. Bu özelliğini birçok defa yıkandıktan sonra
bile korumaktadır. Doğal anti-bakteriyel olma özelliği nedeniyle deride alerjik
oluşumlara yol açmaz. Bambu elyafı yeni bir elyaf olmasından dolayı iplik özellikleri
ve kumaş özellikleri detaylı olarak bilinmemektedir. Bu nedenle çeşitli iplik ve örme
kumaş özelliklerinin bilinmesi önem arz etmektedir.
Bu çalışmada % 100 bambu elyafından üretilen ipliklerin pamuktan daha iyi

kalite değerlerine sahip olduğu tespit edilmiştir. Bambu- pamuk elyaf karışımlı
ipliklerde karışımdaki bambu oranı azaldıkça kalite değerlerinde düşüş olduğu tespit
edilmiştir. Ayrıca bambu kumaşın sürtünme dayanımının çok yüksek olduğu tespit
edilmiştir. Elde edilen sonuçların bilime ve uygulamaya katkıda bulunacağı
düşünülmektedir.
Haziran, 2007 Doç. Dr. Suat CANOĞLU Hamdiye GÖKDAL
VIII
SEMBOL LİSTESİ
Ne : İplik numara değeri ( Numara İngiliz )

° : Derece
″ : Inch
mm : Milimetre
cN/tex : SantiNewton/Tex
mg : Miligram
gf : Gram force
g : Gram
kg : Kilogram
% : Yüzde
ktex : KiloTex
dtex : Desitex
mtex : MiliTex
kPa : Kilopascal
km : Kilometre
m : Metre
cm : Santimetre
mm : Milimetre
Log : Logaritma
mic. : Microner
IX
KISALTMALAR
HVI : High Volume Instrument ( Geniş Hacimli Cihaz )

C.A.P.D. : Computer Aided Process Development
TSE : Türk Standartları Enstitüsü
BOA : Trützschler Firmasına ait 45 °’lik Hasırlı Çivili Ön Açıcı
MPM : Trützschler Firmasına ait Çoklu 10 Kamaralı Karıştırıcı
EMA : Trützschler Firmasına ait Elektronik Metal Ayırıcı
CVT : Trützschler Firmasına ait Temizleyici
USC : Uster Sliver Control
SCN : Çiğit Partikül Neps Büyüklüğü
SFC : Kısa Lif Yüzdesi
IFC : Olgun Olmayan Lif
SL : Span Length Tutam Uzunluğu
Rd : Parlaklık
L (mm) : Ortalama Uzunluk
ORT : Ortalama
Muk : Mukavemet
AFIS : Advanced Fibre Information System
KYKK : Kırmızı Yeşil Kırmızı Kırmızı
X
ŞEKİL LİSTESİ
SAYFA NO
Şekil II.1 Bambu Bitkisi………………………………………………………….3
Şekil II.2 Bambu Elyafı…………………………………………………………..6
Şekil II.3 Bambu Kumaşın Anti- uv Yapısı……………………………………...10
Şekil II.4 Bambu Elyafının Boyuna Kesiti……………………………………….11
Şekil II.5 Bambu Elyafının Enine Kesiti…………………………………………11
Şekil II.6 Bambu Elyafının Enine Kesiti…………………………………………11
Şekil II.7 Bambu Kumaşı İşlem Akışı………………………………………........20
Şekil III.1 Ring Makinesinin Görünüşü………………….....................................30
Şekil IV.1 Mukavemet Grafiği…………………....................................................56
Şekil IV.2 Rkm Grafiği…………………...............................................................56
Şekil IV.3 Kopma Uzaması Grafiği……................................................................56
Şekil IV.4 Düzgünsüzlük Grafiği……....................................................................56
Şekil IV.5 İnce Yer Sayısı Grafiği……..................................................................57
Şekil IV.6 Kalın Yer Sayısı Grafiği……................................................................57
Şekil IV.7 Neps Grafiği……...................................................................................57
Şekil IV.8 Tüylülük Grafiği……............................................................................57
Şekil IV.9 S3 Grafiği…….......................................................................................57
Şekil IV.10 Mukavemet Grafiği…………………..................................................58
Şekil IV.11 Rkm Grafiği………………….............................................................58
Şekil IV.12 Kopma Uzaması Grafiği………..........................................................58
Şekil IV.13 Düzgünsüzlük Grafiği……..................................................................58
Şekil IV.14 İnce Yer Sayısı Grafiği……................................................................59
Şekil IV.15 Kalın Yer Sayısı Grafiği……..............................................................59
Şekil IV.16 Neps Grafiği…….................................................................................59
Şekil IV.17 Tüylülük Grafiği……..........................................................................59
Şekil IV.20 Kopma Uzaması Grafiği……………..................................................60
XI
Şekil IV.26 S3 Grafiği…….....................................................................................61
Şekil IV.52 Kopma Uzaması Grafiği………….….................................................67
Şekil IV.61 Kopma Uzaması Grafiği…………......................................................70
XII
Şekil IV.73 Neps Grafiği……................................................................................73
Şekil IV.78 Kopma Uzaması Grafiği…………......................................................74
Şekil IV.84 Sürtünme Testi Sonuçları.....................................................................90
XIII
TABLO LİSTESİ
SAYFA NO
Tablo II.1 Anti-bakteriyel Testi…………………………………………………..8
Tablo II.2 Anti-bakteriyel Testi Sonuçları………………………………………..8
Tablo II.3 Anti-bakteriyel Testi…………………………………………………..9
Tablo II.4 Anti-bakteriyel Testi Sonuçları………………………………………..9
Tablo II.5 Bambu Elyafının Fiziksel Parametreleri………………………...........13
Tablo II.6 Belirli Uzunluk ve İncelikteki Bambu Elyafının Fiziksel
Parametreleri………………………………………………………….14
Tablo II.7 % 100 Bambu ve % 100 Pamuk Elyafının Fiziksel Özelliklerinin
Karşılaştırılması………………………………………………………15
Tablo II.8 Bambu İpliğinin Fiziksel Parametreleri……………………….............19
Tablo III.1 Pamuk Elyafının Harman Kalite Değerleri………………..................22
Tablo III.2 Apron Ölçüleri………….....................................................................30
Tablo III.3 Flanş Genişlikleri…….........................................................................31
Tablo III.4 Kopça Numaraları…............................................................................31
Tablo III.5 Tarak Prosesi........................................................................................36
Tablo III.6 1. Pasaj Cer Prosesi..............................................................................36
Tablo III.7 Vatka Prosesi........................................................................................37
Tablo III.8 Penyöz Prosesi......................................................................................37
Tablo III.9 2. Pasaj Cer Prosesi..............................................................................37
Tablo III.10 Fitil Prosesi.........................................................................................38
Tablo III.11 Ring Prosesi........................................................................................38
Tablo III.12 Bobin Prosesi......................................................................................38
Tablo III.13 Bobinde Kesme Limitleri...................................................................39
Tablo III.14 Penye Pamuk Hattına Ait Klima Değerleri........................................39
Tablo III.15 Tarak Prosesi......................................................................................40
Tablo III.16 1. Pasaj Cer Prosesi............................................................................41
Tablo III.18 Fitil Prosesi.........................................................................................42
Tablo III.19 Ring Prosesi........................................................................................42
Tablo III.20 Bobin Prosesi......................................................................................43
XIV
Tablo III.21 Bobinde Kesme Limitleri....................................................................43
Tablo III.22 Bambu Prosesine Ait Klima Değerleri................................................43
Tablo III.23 % 70 Bambu % 30 Penye Pamuk İplik Üretiminde Makine Akış
Şeması………………………………………………………………...44
Tablo III.25 2. ve 3. Pasaj Cer Prosesi...................................................................45
Tablo III.26 Fitil Prosesi........................................................................................46
Şeması………………………………………………………………...47
Şeması………………………………………………………………...50
Tablo IV.1 %100 Penye Pamuk İpliğe Ait Kalite Değerleri..................................53
Tablo IV.2 %100 Bambu İpliğe Ait Kalite Değerleri............................................54
Tablo IV.3 % 70 Bambu % 30 Penye Pamuk İpliğe Ait Kalite Değerleri.............54
Tablo IV.5 %100 Penye Pamuk İpliğe Ait Kalite Değerleri..................................54
Tablo IV.6 %100 Bambu İpliğe Ait Kalite Değerleri............................................55
Tablo IV.10 Mukavemet Değerleri........................................................................76
Tablo IV.11 İki Yönlü ANOVA Sonuçları............................................................76
Tablo IV.12 Rkm Değerleri....................................................................................77
Tablo IV.14 Kopma Uzaması Değerleri................................................................78
Tablo IV.16 Düzgünsüzlük Değerleri....................................................................80
Tablo IV.18 İnce Yer Değerleri.............................................................................81
Tablo IV.20 Kalın Yer Değerleri...........................................................................82
Tablo IV.22 Neps Değerleri...................................................................................83
Tablo IV.24 Tüylülük Değerleri.............................................................................85
Tablo IV.26 S3 Değerleri.......................................................................................86
Tablo IV.28 MINITAB 13.2 İstatistik Yazılım Programında Yapılan İstatistik
Analizlerin Kompozit Sonuçları……………………………………...88
Tablo IV.29 Üretilen Kumaşlar…………..............................................................89
Tablo IV.30 Boncuklanma Deneyi Sonuçları.........................................................89
Tablo IV.31 Sürtünme Testi Sonuçları...................................................................90
Tablo Ek 1.1 İki Yönlü Varyans Analizi Tablosu..................................................100
XV
BÖLÜM I
GİRİŞ VE AMAÇ
I.1 GİRİŞ
Bambu Çin’de uzun ve eski bir tarihe sahiptir. İnsanların yaşamları için gerekli
giysi, yiyecek, ev eşyası, araçlar ve eğlence gibi çok fazla alanda kaynak olmuştur.
Tüm dünyada bambu, insanların çalışmasında ve aktivitelerinde geniş bir yer tutar.
Günümüzde insanların günlük hayatıyla yakından ilgilidir ve toplumsal ekonominin
oluşmasında önemli bir rol oynar.
Bambu lifi doğal bir lif çeşididir. Çok iyi kalitededir ve yeşil bir bitkiden elde
edilir. 21.yüzyıl çevre koruması arayan bir çağdır. Bundan dolayı yeni, yeşil doğaya
arkadaş olan bambu elyafı çok ilgi görmüştür. Bu sadece onun yeşil ve doğal
olmasından değil, diğer liflerde olmayan anti-bakteriyel, geri dönüşümlü, nem emişi
ve mükemmel geçirgenliğe sahip olmasındandır. Bambu lifinin enine kesitinden
dolayı nemi tamamıyla emer ve buharlaştırır. Bu yüzden doğal bambu lifi nefes
alabilen bir liftir [1].
Ayrıca bu lifler yumuşak bir tutuma, konfor özelliklerine, yüksek yıkama ve
renk haslığına, anti-statik özelliğe, alkali, asit ve mantarlara karşı yüksek dayanıma
sahiptir [14].
Bambu liflerinden üretilmiş kumaşlardan mamul giysilerin hava geçirgenlik,
anti-bakteriyel ve UV korumalı özellikleri vardır. Elyaf konkav yapısı dolayısıyla iyi
1
bir ısı regülasyonu sunmaktadır. Anti-alerjik, anti-bakteriyel ve UV ışınlarına
dayanıklı oluşu diğer önemli özelliklerdir. Lif özelliği itibariyle dayanıklı oluşu
buruşmazlık özelliğini ve boncuklaşmaya karşı direnci de beraberinde getirmektedir
[15].
Doğal bambu tekstil ürünlerinin üretiminin iyi bir şekilde olması doğal bambu
elyafı elde etmedeki başarıya bağlıdır. Doğal bambu lifleri ile iplik ve kumaşların
nasıl üretileceği hakkında çözülmesi gereken birçok teknik problem vardır. Yeni bir
elyaf olmasından dolayı iplik özellikleri ve kumaş özellikleri detaylı olarak
bilinmemektedir. Bu nedenle çeşitli iplik ve örme kumaş özelliklerinin bilinmesi
önem arz etmektedir. Bu çalışmada bu özellikler tespit edilmiştir.
I.2. ÇALIŞMANIN AMACI
Değişik liflerle harman yaparak iplik üretiminin hedefi, bileşen liflerin üstün
özelliklerini bir araya getirerek son ürüne sinerjik özellik kazandırmaktır. Karışım
işleminin tekstil sektörü için önemi göz ardı edilemeyecek bir noktadadır. Çünkü
karışım, yıldan yıla değişen ürün yelpazesi ve müşteri istekleri düşünüldüğünde hem
üretici hem de tüketici için yeni olanaklar doğurmaktadır.
Tekstilde üretilen kumaşların davranışları, kumaş konstrüksüyonu ile onları

meydana getiren ipliklerin fiziksel ve kimyasal özelliklerine bağlıdır.
Kesikli liflerden üretilen ipliklerde iplik yapısında yer alan liflerin karmaşıklığı
onların incelenmesini önemli kılmaktadır. Uzun yıllardan beri süre gelen karışım
ipliği üretiminin tecrübeler doğrultusunda ve belirli oranlarda yapılması onların
karışım oranlarına bağlı olarak özelliklerini sınırlamaktadır. Bu çalışmanın amacı
çeşitli karışım oranlarında iplikler üreterek özelliklerini incelemek ve daha sonra bu
özelliklerin örme kumaş yüzeyine nasıl yansıdığını ortaya çıkarmaktır.
2
BÖLÜM II
GENEL BÖLÜM
II.1 BAMBU BİTKİSİ

Bambu, her zaman yeşil rengini muhafaza eden odunsu çok yıllık bir bitkidir.
Bambu en önemli kerestesiz ormanlardan biri olarak tanınır. Bambular 200’ den fazla
türe ayrılır. Hatta bazı bilginler tür sayısını 500’e çıkarır. Çoğunluğu Asya’da büyük
bir bölümü Amerika’da ve birkaç tanesi de Afrika’da yetişir. Örneğin Çin’de
Xinjiang, Inner-Mongolia, Jilin ve Hei Longjian illeri hariç bütün her yerde
bulunabilir [1, 2].
Şekil II.1. Bambu Bitkisi [11]
3
Bambu olağan üstü bir bitkidir. Çimen ailesinin eski ve saf üyesidir. Yaprak
dökmezler. Bambuların gövdesi kabarık düğümlüdür. Her düğümde düşücü ve kalıcı
bir kısım vardır. 1 mm ile 30 cm aralığındaki gövde çapı ile ve boyları birkaç cm ile
40 metre yüksekliğe yetişebilir. Gövdeler düzenli boğumlarla eklenir. Çiçekleri az,
çok faydalı salkım durumundadır. Bileşik veya ayrık başaklardan meydana gelir.
Dünyanın en hızlı yetişen orman bitkisidir. Günde 90 cm kadar büyüyebilir. Bunlar
ağaçlardan daha hızlı büyürler ve 4–5 yıl sonunda ürün vermeye başlarlar. Tek bir
bambu ömrü boyunca 15 km kamış üretebilir. En büyük bambunun boyu 45 m’yi
bulur [1, 2, 9].
Bambu gelişmesi enteresan bir bitkidir. Önce tohum ekilir, sonra bu tohum
sulanıp gübrelenir. Birinci yıl, tohumda herhangi bir değişiklik olmaz. Tohum
yeniden sulanıp gübrelenir. Bambu tohumu ikinci yılda filiz vermez. Üçüncü yılda da
bambu tohumu sulanıp gübrelenir fakat inatçı tohum yine filiz vermez. Bu konuda
tecrübe sahibi Çinliler, büyük bir sabırla beşinci yılda da tohuma su ve gübre
vermeye devam ederler. Ve nihayet beşinci yılın sonlarına doğru bambu tohumu
yeşermeye başlar ve altı hafta gibi kısa bir sürede de bambunun boyu yaklaşık 27
metreye ulaşır [1].
Bambuların türleri arasındaki farklılık, boyları ve kamış renkleri değişiklik
gösterir. Bazıları yeşil kamışa sahip iken bazıları siyah, mavi, kırmızı, sarı ve diğer
renklerin kombinasyonu olabilir. Bazılarının yaprakları küçük, ince ve kırılgandır.
Japon akça ağacına benzerler. Bazıları da uzun ve geniş yapraklıdır. Çok hızlı yayılır
ve büyürler. Derinde yetişmeyi sevmezler [3].
II.1.1. İklim Koşulları

Bambu dönenceler arasında kalan hemen hemen bütün ülkelerde yetiştirilir.
Bambu 46° kuzey - 47° güney paralelleri arasında tropikal ve astropikal dağılım
gösterir. Balta girmemiş ormanlardan çok yüksek dağlar kadar değişik iklimlerde
yetişebilir. Deniz seviyesinden başlayarak 2000 m ‘ye ( Himalaya), 5000 m’ye ( And
dağları ) kadar rastlanır [1, 9].
Bambusa genlerini içeren grup tipi bambular tropikal iklim şartlarında 0° F ‘ın
altında yaşayamazlar. Phyllostaclzys genleri içeren tekli bambular 0° F’ın altında
kalabilecek kadar dayanıklıdırlar. Fakat sert bambu hamur yapımı için iyi değildir.
Bambu lignin, selüloz ve hemiselülozdan oluşur [1].
4
II.1.2.Kullanım Alanları
Bambunun kullanım alanı çok geniştir. Hafif, esnek ve dayanıklı olduğu için
tekne direği ve yapı iskeleti olarak kullanılır. Çin’de ve Japonya’da bütün evleri
bambudan yapılmış köyler vardır. Çin’de 2000 yıl öncesinde evler bambudan
yapılıyordu. Bambu, dekoratif ve yararlıdır. Bina, dekorasyon, gıda, müzik aleti,
kağıt, köprü ve toprak erozyonunu önleme gibi birçok alanda kullanılır [1, 9].
Hindistan’da modern kağıt endüstrisi bu amaçla 2,2 milyon ton bambu kullanır.
Bambu köklerinin toprağın altında çok hızlı bir şekilde yayılması sayesinde toprak
erozyonunu önler. Yol bentlerinin sağlamlaştırılmasında kullanılır. Ormansız alanları
ağaçlandırmada çok kullanılır. Bunun nedeni de hızlı bir şekilde büyüyüp
yayılmasıdır [1].
Bina yapımında önemli bir rolü vardır. Sütun, duvar, cam çerçevesi, çatı, oda
ayırıcı, tavan ve dam olarak kullanılır. Bambunun üç tipi ile vurmalı, çekiçli, telli ve
nefesli olmak üzere müzik aletleri yapılmaktadır. Java’da 20 değişik müzik aleti
yapılır. Eskiden insanların boş bambu kamışları ile oynaması sonucu ilk flütün
kullanıldığı düşünülmektedir [1, 3].
Bambu filizleri yenilir ve nemi ise değişik işlemler ile yemek yağına, sirke ve
alkole dönüştürülebilir. Genç bambu filizleri Amerika’da Çin yemeklerinde kullanılır.
Yaprakları pandalar tarafından yenir. Dalları el sanatları yapımında kullanılır. Bambu
fakir insanların ormanı olarak bilinir [3, 10].
Bambu şu anda dünyada özellikle uzak doğuda en çok kullanılan ‘Rattan’ olarak
tabir edilen şekli ile ev, bahçe, bar, restorant vs. gibi alanların dekorasyonunda
kullanılır. Çeşitli işlemler neticesinde uzun ömürlü olması sağlanmış ve mobilya
endüstrisinde yerini alarak yaygın bir biçimde kullanılmaya başlanmıştır. Bambu 17.
yüzyılda Avrupa’ya getirilerek baston, bahçe mobilyası yapımında kullanılmıştır.
Japonya’da kap, küp, yazı takımı, gölgelik gibi çeşitli eşyaların yapımında kullanılır.
Bambular yontulur, cilalanır. Sedef, pul, taş vb. materyallerle süslenir. Bambu
örgüsünden hafif ve zarif sepetler ile küp kılıfları yapılır. Bu çeşit küplere hasırlı küp
denir [1, 31].
Bambu bitkisinden doğal yollarla hiçbir kimyasal madde eklenmeden doğal
bambu elyafı elde edilir. Elde edilen elyafın anti-bakteriyel, güzel koku, iyi nem
emişi gibi birçok özelliği vardır. Bu avantajlarından dolayı bambu 21.yüzyıl elyafı
olarak tanımlanmaktadır [4].
5
II.2. BAMBU ELYAFI
Bambu kamışının hamurundan elde edilen bambu elyafı, rejenere selülozik bir
elyaftır. Viskona benzer özellikler taşısa da viskondan daha doğal ve farklı özellikleri
vardır. Güçlü dayanıklılığa ve kararlılığa sahiptir. Kalite değerleri de Tencel lifi
gibidir [5, 10].
Şekil II.2. Bambu Elyafı [4].
Bambu elyafı, mükemmel bir geçirgenliğe, özel bir parlaklığa, yumuşak ve

konforlu bir yapıya, iyi bir elastikiyete sahiptir. Yüksek derecede su emicidir. Bambu
boyar maddeleri hızlı emer ve renkleri çok iyi gösterir. Eğirmede mükemmel bir
özelliğe sahiptir ve sürtünmeye karşı direnç gösterir. Bu liften yapılan iplik ve kumaş,
kalite standartlarının tüm yönlerinde 1. sınıf kalite etiketine sahiptir [10].
Çin’de Bambrotex firması tarafından üretilen bambu elyafı, patentli bir
hammaddedir ve Ar-Ge maliyetleri devlete aittir. Üretim aşamasında hiçbir kimyasal
madde kullanılmamaktadır. Çevre dostu bir üretim prosesi vardır. ISO 9000 ve ISO
14000 normlarına uygun olarak üretilmektedir. İlk önce hidroliz-alkalizasyon ile
bambu hamuru rafine edilir ve daha sonra birçok ağartma safhasından geçirilerek
bambu elyafı elde edilir. Bambu elyafının incelik, beyazlık derecesi ve görünüşü
viskon elyafına çok benzer [5].
Bambu elyafı Çin de 2 -3 senedir devlet desteği ile üretilmektedir. Çin hükümeti
bambu elyafı için hava ve çevre kirliliğinin olmadığı alanlarda bambu
yetiştirmektedir [13].
Bambu elyafının 21. yüzyıl elyafı olduğu ve kendiliğinden anti-bakteriyel olan
yegane lif olduğu ifade edilmektedir [4]. Bünyesinde bulunan ‘Bambu Kun ’ isimli
biyomadde sayesinde bu özelliğe sahiptir. Bu özelliğini birçok defa yıkansa dair yine
6
de koruyabilmektedir. Dünyada başka hiçbir elyaf, kendi doğasında ve özel rutubetli
bir ortamda yetişmemektedir. Bu elyaf anti-pilling özelliği taşımaktadır. Anti-statik
olan elyaf iplikte ve kumaşta da bu özelliğini yansıtır. Lifin yapısından dolayı suyu ve
boyayı çabuk emer. Bu özelliğinden dolayı da merserizasyon işlemi gerektirmez.
Kumaşlara ipek ve kaşmir tuşesi verir. Ayrıca insan terini çok çabuk emer ve serin
tutar [4, 5, 13].
Bambu bitkisi selüloz, lignin ve hemiselülozdan oluşur. Fakat bambu elyafı
sadece selülozu bambu bitkisinden çeker. Yani bambu elyafının içeriği selülozdan
oluşur [1].
Bambudan yapılan ipliklerle üretilen kumaşlar dünya markalarının yeni gözdesi.
Bambu ağacından çekilen liflerden oluşan iplik, pamuktan daha parlak, dökümlü, su
emiciliği yüksek ve doğal anti-bakteriyel özelliğe sahip kumaşa dönüşmektedir [12].
Bambu elyafı hem pamuklu hem de yünlü sistemde kullanılır [4].
II.2.1. Bambu Elyaf Tipleri

İncelik ( dtex ) Uzunluk (mm)
• 1,67 38 mm
• 2 45 mm
• 2,22 51 mm
• 2,78 51 mm
• 3,33 64 mm
• 3,33 76 mm
• 5,56 38 mm [11].
II.2.2. Bambu Elyafının En Önemli Özellikleri
II.2.2.1. Kuvvetli Yönleri
a.Doğal Anti-bakteriyel
Bambunun hiçbir böcek ilacı kullanmadan doğal olarak yetişebildiği genel bir
gerçektir. Nadiren böcekler tarafından yenir ya da patojen aşılanır. Bilim adamları
bambunun “bambu kun” isimli yegane anti-bakteriyel ve bakteriyostaz (Bakteri
çoğalmasının durdurulması veya engellenmesi) bir biyomaddeye sahip olduğunu
7
bulmuşlardır. Bu madde bambu elyafı üretim prosesleri sırasında bambunun içerdiği
selüloz ile sıkıca birleşir.
Bambu elyafı doğal anti-bakteriyel, bakteriyostaz ve hoş koku gibi doğal
fonksiyonlara sahiptir. Bambu elyafından yapılan kumaşların 50 yıkamadan sonrada
çok iyi anti-bakteriyel ve bakteriyostaz özelliklere sahip olduğu Japon Tekstil
Denetim Kurumu tarafından onaylanmıştır. Bambu kumaşı üzerinde bakterilerin
üremeleri için uygun ortam hazırlandığında ölüm oranının % 70’in üstünde olduğunu
test sonuçları göstermiştir.
Bambu elyafının doğal anti-bakteriyel özelliği kimyasal anti-mikrobiyelden
oldukça farklıdır. Bu kimyasal madde deride alerjiye neden olur. Bambu elyafının
bünyesinde bulunan anti-bakteriyel madde doğal olduğundan dolayı deride alerjik
oluşumlara yol açmaz [5, 6].
Aşağıdaki Tablo II.1.’deki anti-bakteriyel testi CTITC tarafından yapılmıştır
( Çin Tekstil Endüstrisi Test Merkezi) [11].
Tablo II.1. Anti-bakteriyel Testi
Numune Bambu elyaf materyali 1 adet

Tip Bambu dekorasyon
kumaşı
Tarih 7 Temmuz 2003 Bitiş tarihi 11 Temmuz 2003
Test yönergesi 1.Çin tekstil endüstrisi standardı:
FZ/T 01021–92:tekstil anti-bakteriyel
Yetenek Test Metodu
2.Bakteri testi
Anti-bakteriyel testi ile uygun koşullar altında bambu kumaş üzerinde bakterilerin
üreyip üremediği incelenir.
Aşağıdaki Tablo II.2.’de test sonuçları verilmiştir.
Tablo II.2. Anti-bakteriyel Testi Sonuçları
Test kumaşı 0 saat: Aşılanmış 24 saat sonra: Anti-bakteriyel oran

bakteri sayısı Bakteri sayısı
Bambu kumaş 8,6 ×104 0,6× 102 > %99,8
Pamuklu kumaş 2,0 ×105 1,1 ×108
Test sonucunda bambu kumaş ve pamuklu kumaş karşılaştırıldığında bambu kumaşın

% 99’dan daha yüksek anti-bakteriyel olduğu bulunmuştur [11].
8
Aşağıdaki Tablo II.3.’de anti-bakteriyel testi % 100 bambu kumaşa
uygulanmıştır, kumaşın üzerinde uygulanan bakteri oranı ile uygulamadan sonraki
oranı karşılaştırılmıştır.
Test maddesi :%100 bambu kumaş
Test bakterisi: Tekstilde anti-bakteriyel testi için
Test metodu: MRSA Staphylococcus IID 1677
Test sonuçları: JIS L 1902 kantitatif test
Tablo II.3. Anti-bakteriyel Testi
Aşılı bakteri sayısı [A] 2,3 ×104 Log A 4,4

İşlenmemiş bakteri sayısı 1,4×107 Log B 7,1
Aşılama sonrası numune
kontrolü[B]
Tablo II.4. Anti-bakteriyel Testi Sonuçları
Test numunesi Aşı sonrası test Log

test C Log B - Log C
numunesindeki
bakteri sayısı[C]
50 defa yıkama 1,0 ×1,0 1,3 3,1
Sonuç Kumaş anti-bakteriyel etkiye sahiptir.
Tablo II.4.’de 50 yıkama sonucunda yine anti-bakteriyel özelliğini gösterip

göstermediği test edilip, değerleri verilmiştir [8].
b.Yeşil ve Geri Dönüşümlü
Rejenere selülozik lif olan bambu lifi yüksek teknoloji prosesiyle %100
bambudan üretilir. Ham bambu materyali, Çin’de hava kirliliği olmayan Sicuan
Province ve Yunnan bölgelerinden seçilir. Bunların hepsi 3-4 yıllık yeni bambu olup,
iyi yapıda ve ideal durumdadır. Damıtma ve bu bitkiden üretim işlemleri, hiçbir
kirlilik olmaksızın yeşil prosese göre yapılır. Yeşil proses; üretimin çevre kirliliği ve
çevresel bozunma olmadan yapılmasıdır. Bambu elyafı; üretimi doğal olan ve hiçbir
kimyasal katkı maddesi eklenmeden elde edilen çevre dostu bir elyaftır.
Daha da fazlası bambu elyafı, bakterilerle ayrışabilen bir tekstil materyalidir.
Doğal selülozik elyaf, güneş ışığı ve mikro organizmalar tarafından toprakta % 100
9
ayrışabilir. Ayrışma işlemi, hiçbir çevre kirliliğine neden olmaz. “Bambu lifi doğadan
gelir ve sonunda tamamen doğaya geri döner.”
Bambu elyafı, “ 21. yüzyılın doğal, yeşil ve çevre dostu yeni tip tekstil
materyali” olarak adlandırılır.
c.Nefes Alabilen ve Serin Tutucu
Bambu elyafı; vücuda rahat nefes alma şansı verir.
Bambu elyafının dikkate değer özelliği onun alışılmadık nefes alabilirlik ve
serinlik özelliğidir. Çünkü lifin enine kesiti dairesel değildir. Loblu bir görüntüsü
vardır. Bu yapısı ile bambu elyafı insan terini emer ve ikinci bir kanalda buharlaştırır.
Nefes almak gibi. İnsanların sıcak yaz günlerinde kendilerini serin ve rahat
hissetmelerini sağlar. Yazın dahi vücuda asla yapışmaz. Bambu elyafından yapılan
giysiler diğer normal ürünlerden 1–2 derece daha serin tutarlar. Havalandırma giysisi
yapımında kullanılır. Pamuktan 4 kat hızlı nem emer [6].
d.Doğal Anti -uv
Ultra-viyole ışınları kırar. Bambu, doğal anti-uv karakteriyle ( yapay katkı
maddesinden farklı) oldukça sağlıklıdır ve günümüzde çok takdir edilir.
Bambu kumaşa anti-uv testi yapılmıştır.
Test yetkisi: GB/T18830-2002, UV.
Sonuç; çok anti-ultraviyole olduğu tespit edildi. Kullanıcılar bundan çok
memnundur.
Şekil II.3. Bambu Kumaşın Anti-uv Yapısı [6].
Ayrıca bambu elyafı çok hafiftir. Kaşmir ve ipek tuşesine en yakın

yumuşaklıktadır. Parlaklığı nedeniyle merserizasyon gerektirmez. Elastiktir, geçirgen
ve güzel kokuludur [5, 6].
10
II.2.2.2. Zayıf Yönleri
Gerilme mukavemeti düşüktür. Islandığında mukavemeti de azalır. Ayrıca

kohezyon kuvveti de düşüktür [7].
II.2.3. Bambu Elyafının Fiziksel Özellikleri
II.2.3.1. Lif Yapısı ve Enine Kesiti
Şekil II.4. Bambu Elyafının Boyuna Kesiti Şekil II.5. Bambu Elyafının Enine Kesiti
Şekil II.6. Bambu Elyafının Enine Kesiti
Bambu elyafının boyuna kesitinde kanallar görülür. Bunun nedeni loblu bir
yapısı olmasıdır. Loblar arası boşluklar boyuna görünümde kanal gibi görünür. Enine
kesiti düzgün değildir, loblu bir görünümü vardır.
II.2.3.2. Nem
Nem çekme özelliği çok fazladır. Loblu yapısı sayesinde hidrofil yapıya sahiptir.
Şekil II.6. ‘da görüldüğü üzere bambu elyafının enine kesiti düzgün değildir, loblu bir
11
görünümü vardır. Bu loblu yapısı sayesinde su moleküllerini hızla içine çekerek ikinci
bir kanalda buharlaştırır. Pamuktan 4 kat hızlı nem emer. Bambrotex test sonuçlarına
göre su emişi % 115,7’dir. Islandığında mukavemeti azalır. Pamuktan % 60 daha fazla
nem emer. Geri kazanılan nem miktarı % 13,03 ‘tür [6].
II.2.3.3. Elastikiyet
Yüksek elastikiyete sahiptir [4].
II.2.3.4. Mukavemet
Gerilme mukavemeti düşüktür. Islak gerilme mukavemeti kuru gerilme

mukavemetinden % 60 daha düşüktür. Kuru gerilme mukavemeti 2,33 cN/tex’ dir.
Islak gerilme mukavemeti ise 1,37 cN/tex’ dir. Kuru kopma uzaması % 23,8’ dir [7].
II.2.3.5. Aleve Karşı Davranışı
Doğal bir elyaf olduğu için termoplastik yapıda değildir. Yanması viskon
şeklindedir. Hemen alev alır. Hızlı ve alevli yanar. Yanarken yanık kağıt kokusu verir.
Kalıntısı yumuşak, ezilebilir kül şeklindedir.
II.2.3.6. Elektriksel özellikler
Bambu elyafı çok fazla nem tutucu olduğundan elektrik özelliği vardır. Böylece
elektrik akımını geçirir. Bu nedenle de anti-statik bir elyaftır [4].
II.2.3.7. Biyolojik ve Işınlara Direnç
Bambu elyafı doğal anti-bakteriyel bir elyaftır. Bünyesinde bulunan ‘Bambu

Kun’ adlı biyomadde sayesinde bu özelliği gösterir. Kolayca güneş ışığı ve mikro
organizmalar sayesinde geri dönüştürülebilir. Ayrıca ultra-viyole ışınları kırar [6].
II.2.3.8. İncelik
İnceliği ortalama 0,04 ile 0,5 mm arasındadır.
II.2.3.9. Uzunluk
Uzunluğu ise 10 mm’den daha fazladır [1].
12
II.2.3.10. Tuşesi
Çok yumuşak bir elyaftır. Kaşmir ve ipek tuşesine en yakın yumuşaklığa

sahiptir. Bu özelliği elde edilen sonuç üründe de kendisini gösterir. Ele alındığında
gıcırtı hissi verir. Ama bu çok fazla değildir.
II.2.3.11. Parlaklığı
Bambu elyafı çok parlak bir elyaftır. Bu neden ile merserizasyon işlemi
gerektirmez. Elde edilen ürünlerin parlaklığı çok yüksektir [4].
II.2.3.12. Geçirgenliği
Bambu elyafı nefes alabilen bir yapıya sahiptir. Normal giysilerden 1 -2 derece
daha serin tutarlar. Havalandırma ya da iklimleme giysisi olarak kullanılabilir [6].
Tablo II.5.’de bambu elyafının Bambrotex firması tarafından ölçülen fiziksel
parametreleri ve referans bilgileri verilmiştir. Testler, 20 °C sıcaklık ve % 65 bağıl
nemde yapılmıştır.
Tablo II.5. Bambu Elyafının Fiziksel Parametreleri [7]
Madde Referans veri

Kuru Gerilme Mukavemeti (cN/tex) 2,33
Islak Gerilme Mukavemeti (cN/tex) 1,37
Kuru Kopma Uzaması (%) 23,8
Doğrusal Yoğunluktan Sapma Oranı (%) -1,8
Uzunluktan Sapma Oranı (%) -1,8
Uzun Stapel Elyaf (%) 0,2
Kesikli Elyaf (mg/100g) 6,2
Artık Sülfür (mg/100g) 9,2
Hata (mg/100g) 6,4
Yağ Lekeli Elyaf (mg/100g) 0
Kuru Mukavemet Varyasyon Katsayısı(% CV) 13,42
Beyazlık (%) 69,6
Yağ Kapasitesi (%) 0,17
Geri Kazanılan Nem (%) 13,03
Derece A kalite
13
Aşağıdaki Tablo II.6.’da belirli incelik ve uzunluktaki bambu elyafının fiziksel
özelliklerinin test sonuçları verilmiştir.
Tablo II.6. Belirli Uzunluk ve İncelikteki Bambu Elyafının Fiziksel Parametreleri [8]
Test koşuları: 1,5 dtex 2 dtex 3 dtex 3 dtex 3 dtex

Sıcaklık:20 °C 38 mm 51 mm 86 mm 89 mm 102 mm
Relatif rutubet: % 65 ±3
Kuru Gerilme 2,15 2,11 2,4 2,36 2,29
Mukavemeti (cN/dtex)
Kuru Kopma Uzaması (%) 24,9 25,7 21,2 19 18,1
Islak Gerilme 1,21 1,25 1,36 1,19 1,35
Mukavemeti (cN/dtex)
Doğrusal Yoğunluktan 0,6 0 -2,4 -1,8 -1,5
Sapmanın Yüzde Oranı (%)
Uzunluktan Sapma Yüzdesi -3,1 1,4 -2,3 -3,6 -0,3
(%)
Uzun Stapel Elyaf (%) 0,4 1 0 0 0
Kesikli Elyaf (mg/100g) 3,2 10,1 3,5 0 1,1
Yağ Kapasitesi (%) 0,2 0,26 0,28 0,3 0,3
Artık Sülfür (mg/100g) 12,2 18,4 9,5 11,8 10,5
Beyazlık (%) 68,8 59,9 66,3 61,8 66,5
Kuru Direnme Varyasyon 16,72 8,66 12,11 10 12,6
Katsayısı (%CV)
Hata (mg/100g) 3,4 3,7 3,6 0,6 2,7
Yağ Lekeli Elyaf 0 0 0 0 0
(mg/100g)
Geri Kazanılan Nem (%) 10,82 12,96 11,4 10,37 10,29
Derece A kalite A kalite A kalite A kalite A kalite
Aşağıdaki Tablo II.7.’de % 100 bambu ve % 100 pamuk elyafının fiziksel

özellikleri birbiriyle karşılaştırılmıştır.
14
Tablo II.7. % 100 Bambu ve %100 Pamuk Elyafının Fiziksel Özelliklerinin Karşılaştırılması [8]
Test Adı Ölçü 100% 100% Karşılaştırma

Pamuk Bambu
Anti-bakteriyel Sterilizasyon Log 4,4 1,3 3,4 defa fazla
Etkinlik Redüksiyon 7,1 1,3 5,5 defa fazla
Elektrostatik Eğilim Volt (Pamuk) 190 (pamuk) 15 12 defa fazla
(yün) 680 (yün) 290
Su Absorpsiyonu % 74,2 115,7 % 60 daha fazla
Kurutma Oranı g /202,5 27,32 32,58 % 20 yüksek
2
cm
Kopma Mukavemeti % 50 65 % 30 yüksek
Patlatma Mukavemeti N (çözgü) 827,1 (çözgü) 833,4 % 15
(atkı) 490,8 (atkı) 559,8
2
Aşınma Direnci Kgs /cm 7,6 8,0 --
Işık Renk Haslığı Defa 15000 20000’den yukarı % 30 fazla
Yıkama Renk Haslığı Derece 4- 5 4 -5 --
Sürtünme Renk Haslığı Derece 4 -5 4 -5 --
Terleme Renk Haslığı Derece 4 4 --
II.2.4. Bambu Elyafının Kimyasal Özellikleri
II.2.4.1. Asit ve Bazların Etkisi
Bambu elyafı rejenere selülozik bir elyaf olduğu için asit ve alkalilere karşı
hassastır. Bu neden ile alkali ile muamelelerde alkali oranına dikkat edilmelidir.
Bambu elyafı asit ve iyi ayarlanmamış alkali ortamda zarar görür.
II.2.4.2. Boyama
Bambu elyafı hidrofil yapıda olduğu için kolay boyanır. Ayrıca yapısında
bulunan boşluk kanallar da buna yardımcı olur. Pamuk boyaması için kullanılan
bütün boyarmaddeler kullanılabilir. Kullanılan boyarmadde çevreye ve elyafa zarar
vermemelidir. Bu nedenle çevreye zarar vermeyen, yüksek haslık değerlerine sahip
reaktif boyarmaddeler kullanılmalıdır. Bambunun boyanma hızı ve derecesi pamuğa
göre biraz düşüktür.
15
II.2.4.3. Ağartıcılara Karşı Davranışı
Bambu elyafının rengi ağartma derecesine bağlıdır fakat yine de pamuktan

daha sarıdır. Bu nedenle eğer yüksek beyazlık isteniyorsa ağartma yapılır. Fakat
ağartma sırasında bambu elyafının zarar görmemesi için kullanılan kostik soda
miktarına dikkat edilmeli ve mümkün olduğunca düşük tutulmalıdır. Çünkü bambu
elyafı asit ve alkalilere karşı hassastır. Kumaş ve iplik için % 35’lik Hidrojen
peroksit kullanılır [7].
II.2.5. Bambu Elyafının Kullanım Alanları

Genel kullanım alanları şunlardır:
• Erkek, bayan iç ve dış giyim
• Çorap
• Battaniye
• Havlu ve bornoz
• Tıbbi giyim
• Gıda ambalajları
• Yatak çarşafları, nevresim, perde
• Paspas
• T-shirt
• Temizlik malzemeleri [4, 10].
a) Bambu Kişisel Eşyalar
Bunlar süveter, paspas, battaniye, havlu ve banyo eşyalarıdır. Parlak renklere,
iyi su emişine, mükemmel parlaklığa sahiptirler ve çok rahattırlar. Bambu elyafı anti-
bakteriyel özelliğinden dolayı çorap, iç giyim ve dar t-shirtler için çok uygundur.
Ultra-viyole ışınları kırdığı için yaz giysisi özellikle de hamile kadın ve çocuk
giysileri için kullanılır.
b) Bambu Dokusuz Yüzeyler
Bambu dokusuz yüzeyler viskoz elyafının özelliklerini gösteren bambu
hamurundan yapılır. Tıbbi malzeme, maske, koruyucu yastık, ağız maskesi, yatak,
gıda ambalajı gibi ürünler yapılır. Doğal anti-bakteriyel özelliği de bunda etkilidir
[11].
16
c) Bambu Tıbbi Malzemeler
Bambunun bakteriyostaz ve sterilizasyon özelliğinden dolayı bandaj, maske,
cerrahi giysiler, hemşire kıyafetleri ve hidrofil pedler yapılır. Medikal alanda
ameliyat önlüğü yapımında da kullanılır. Bambunun anti-bakteriyel özelliğinden
dolayı bitmiş ürüne anti-mikrobiyel madde eklenmesi gerekmez. Deride alerjiye
neden olmaz. Ucuzdur.
d) Bambu Dekorasyon Serisi
Bambunun anti-bakteriyel ve ultra-viyole ışınlara dayanıklılığından dolayı
dekorasyon alanında avantajlıdır. Ultra-viyole ışınlar zamanla cilt kanserine neden
olurlar. Bu nedenle bambu elyafından yapılan duvar kağıtları ve perdeler değişik
dalga boylarındaki ultra-viyole ışınları emerler. Böylece insan tenine zararı azaltırlar.
Perde, televizyon örtüsü, duvar kağıdı, koltuk örtüleri yapılır. Özellikle Amerika′da
hastane yer döşemeleri olarak kullanılmaktadır.
e) Bambu Banyo Serisi
İyi nem çekmesi, yumuşaklığı ve anti-bakteriyel özelliğinden dolayı ev
tekstilinde çok popülerdir. Bambudan yapılmış havlu ve bornozlar yumuşak, rahat ve
mükemmel nem emiş özelliğine sahiptirler. Havlu, bornoz, ayak paspası yapılır.
Boyandıkları zaman parlarlar. Paspas ve ayak paspasında bakteriler yaşayamazlar.
f) Bambu Nevresim Takımları
Bambu elyafının mükemmel hidrofilliğinden, geçirgenliğinden, parlaklık,
rahatlık ve anti-bakteriyel özelliğinden dolayı yatak çarşafı ve nevresimler için ideal
bir materyaldir [6].
II.3. BAMBU İPLİĞİ
Bambu saf ve karışım olarak eğrilebilir. Ancak ideal eğirme şartlarının yerine
getirilmesi gerekir. Eğirme sırasında bağıl nem miktarı (%65/70) fazladır. Gerilimin
de düşük tutulması gerekir. Ayrıca düşük kohezyon gösterdiğinden büküm faktörü de
yüksek olmalıdır. İşlemler sırasında sıcaklık (25°C) düşüktür. İplik eğirmesi klasik
viskon iplik eğirmesi ile aynıdır. Sadece küçük ayarlamalar yapılır.
Karışım ipliklerde bambunun anti-bakteriyel özelliği sonuç ürünü de etkiliyor.
Bambu oranı arttıkça bu özellikte artıyor. Yaygın olarak, tatmin edici bir anti-
bakteriyel etkiye ulaşabilmek için bambu elyafının karışım oranı % 70 olarak tavsiye
edilir.
17
Bambu elyafının gerilme mukavemeti düşük olduğundan numara aralığının
Ne 8- Ne 60 olması tavsiye edilir. Ne 50- Ne 60 numara iplikler için ipliğin çift kat
yapılması önerilir.
II.3.1.Tavsiye Edilen Bambu İplik Üretim Prosesi

Bambu ipliği geleneksel viskoz üretim tekniğine çok benzemektedir. Üretim
sırasında sadece küçük ayarlamalar yapılması gereklidir.
1. Bambu iplik üretimi aşamasında fitil ve cerde elyaf uçuşmalarını önlemek için
çalışma yerinin sıcaklığı(25 °C) düşük ve nem oranının da (%65-%70) yüksek
olması gerekir. Eğer bambu elyafı kuru ise beslemeden önce buhar ile ön
muamele işlemine tutularak nem derecesi artırılır.
2. Bambu elyafı düşük kohezyon gösterdiğinden büküm kat sayısı yüksek
tutulmalı. Tarakta ve fitil de gerilim düşük tutulmalı.
3. Eğirme de tüylülük kontrol altında tutulmalı. Bunu sağlamak için de iyi
kalitede çelik kopça ve bilezikler kullanılmalıdır [7].
II.3.2.Bambu İpliğinin Fiziksel Parametreleri

Aşağıdaki Tablo II.8.’de farklı lif inceliklerindeki % 100 bambu ipliklerinin
fiziksel özelliklerinin değerleri karşılaştırılmıştır.
18
Tablo II.8. Bambu İpliğinin Fiziksel Parametreleri [8]
Bambu İpliğinin %100 %100 %100

Fiziksel Parametreleri Bambu Bambu Bambu
Lif İnceliği 21 s 32 s 40 s
Madde Referans Referans Referans
veri veri veri
Tek İplik Kopma 9,6 7,8 13,2
Mukavemetinin Varyasyon
Katsayısı (% CV)
Ağırlığın Varyasyon 1,2 1,2 1,6
Katsayısı (100m başına)
( % CV)
Tek İplik Kopma 14,5 13,6 12,6
Mukavemeti (cN / tex)
Ağırlık Sapması (%) -0,7 -0,1 -2
T/’’ 10 cm 79,4 72,3 84,9
Büküm Z Z Z
İnce Yer (-50 %) 1 2 5
(adet/1000m)
Kalın Yer (+50 %) 5 15 38
(adet/1000m)
Neps (+200 %) 10 32 47
(adet/1000m)
Değerlendirme İplik A kalitedir.
II.4. BAMBU KUMAŞI
Bambu elyafından yapılan kumaşlar mükemmel yumuşaklığa, geçirgenliğe,

anti-bakteriyelliğe, nem emiciliğe sahiptir. Bambu elyafının bütün özelliklerini
bambu kumaşında da görülür. Boyanması ve üzerine baskı yapılması kolaydır. Bu
özelliklerinden dolayı iç çamaşırı, t-shirt, çorap vb. ürünler yapılır. Bunun yanında
elyaf başka elyaf grupları ile de karıştırılıp kumaş yapılabilir. Bu yapılan kumaşlarda
yine aynı özellikleri gösterirler. Bambudan yapılan giysiler genellikle yazlık
giysilerdir. Çünkü yazın nemi hemen emerek kolayca buharlaştırır ve giysinin insan
19
tenine yapışmasını engeller. Normalden 1-2 derece serin tutarlar. Ayrıca bambu
kumaşları anti-pilling ve anti-statik özelliktedirler.
Şekil II.7.’e göre, aşağıda bambu kumaşı işlem akışı yer almaktadır.
Bambu→Kalın Hamur →İnce Hamur→Bambu Elyafı→Bambu İpliği→Bambu
Kumaşı
Şekil II.7. Bambu Kumaşı İşlem Akışı [8]
20
BÖLÜM III
MATERYAL VE YÖNTEM
III.1. GENEL BİLGİLER
Bu çalışmada iplik üretimi için pamuk ve bambu elyafı kullanılmıştır. Pamuk

elyafı, % 100 Yunanistan pamuğudur. Bambu elyafı ise, Bambrotex firmasından
alınan 1,56 dtex inceliğinde ve 38 mm uzunluğundaki elyaftır. Çalışma için Ne 20,
Ne 30, Ne 40 numaralardaki bambu-pamuk karışımı ring iplikleri 4 farklı karışım
oranında üretilmiştir. Bu karışımlar % 100 penye pamuk, % 100 bambu, % 70 bambu
% 30 penye pamuk ve % 50 bambu % 50 penye pamuk karışımlarıdır. Ayrıca % 100
bambu karışımının Ne 50 numara kopsu mevcuttur.
Bu karışım ipliklerin bobinleri de üretilmiştir. Bunların yanısıra %60 bambu %

40 penye pamuk karışımının Ne 30 numara bobini de üretilmiştir. Üretilen ipliklerin
fiziksel özellikleri incelenmiştir.
% 100 penye pamuk Ne 40 numara bobini ve 5 farklı karışımın Ne 30 numara

bobinleri yuvarlak el örme makinesinde örülmüştür. Üretilen kumaşlara pilling ve
sürtünme testi yapılmıştır.
21
III.2. KULLANILAN MATERYALLER
III.2.1. Pamuk Elyafı
Kullanılan pamuk elyafının fiziksel testleri SPINLAP HVI 900 ve AFIS test
cihazlarında yapılmıştır. Bu testler laboratuar ortamında gerçekleştirilmiştir.
Kullanılan Yunanistan pamuğunun SPINLAP HVI 900 cihazından elde edilen
uzunluk, mukavemet, incelik ve renk değerleri ile AFIS test cihazından elde edilen
yabancı madde miktarı, toz, olgunluk, neps ve kısa lif yüzdesi değerleri
Tablo III.1.’de gösterilmiştir.
Tablo III.1. Pamuk Elyafının Harman Kalite Değerleri
%2,5 %UR Muk Mic. Rd L SFC FINE IFC Mat Neps SCN Dust Trash
SL g/tex mm mm mtex % Ratio um um
ORT 28,6 83 29,3 4,1 73,3 25,9 7,1 168 5,2 0,90 696 1154 718 113
Harman Karışım Yüzdesi : % 100 Yunan
III.2.2. Bambu Elyafı

Bambu elyafı ise, Bambrotex firmasından alınan 1,56 dtex inceliğinde ve 38
mm uzunluğundaki elyaftır. İşletmeye alınan bambu elyafına pamuktaki gibi fiziksel
testler yapılmamıştır. Çünkü Spinlab HVI 900 ve Afis test cihazları pamuk için
uygundur.
Bambuya herhangi bir işlem yapılmamıştır. Sadece gerektiğinde hazırlık
hattında tarak ve cer usterine bakılmıştır.
III.3. KULLANILAN MAKİNELER VE CİHAZLAR
III.3.1. Harman-Hallaç Dairesi Makineleri
III.3.1.1. Blendomat BDT 019
Trützschler firmasının ürettiği blendomatta verilen harman reçetesine göre

harman açılır. Amaç; homojen bir karışım elde etmektir. Bu nedenle her iki balyada
bir, başka partiden elyaf dizilir.
22
1720 mm çalışma eni ve 50 m boyundaki Blendomat 019, 180’e kadar balyayı
stoklayabilmektedir. Yer koşulları gerektirdiği takdirde her iki çalışma alanını tek
yönde düzenlemekte mümkündür. BDT 019 iki açıcı silindir ile donatılmıştır.
Çalışma yönüne göre silindirlerden biri daima aynı yönde, diğeri ise karşıt yönde
çalışır. Bu da açıcı silindirin dişlerinin, bir yandan makinenin deviri yönünde, diğer
yandan ise ters yönde çalıştıkları anlamına gelir. Elyaf demetine ters yönde çalışan
silindir, motorla 1000 mm ye kadar yukarı kaldırılır. Bu sayede denge prensibiyle
çalışan diğer silindirler ise bu oranda balyanın içine nüfuz eder. Üretim 1500 kg/saate
kadar ulaşabilmektedir.
Blendomat, programlanabilir balya açıcısıdır. Bu makine otomatik olarak balya
yolma, açma ve materyal besleme amaçlı olarak kullanılmaktadır. İşletmede,
blendomat kafası altına bir seferde genelde 60 adet balya açılır. Balyalar harman
reçetesindeki dizim planına göre blendomat altına yerleştirilir. Blendomat altına
açılan her balya grubu için bir harman reçetesi oluşturulur.
Blendomatın kafası 180° dönebildiği için, iki çalışma alanı vardır. Blendomat
birinci alanda çalışırken ikinci alanda yeni bir harman hazırlanabilir. Bu yeni harman
referans görevi görür. Bu şekilde bir alan tarafında çalışıldıktan sonra blendomat
kafası kendi ekseni etrafında 180° döndürülerek diğer alan tarafında çalışmaya devam
edilir.
Blendomat BDT 19 pamuk ve sentetik elyaf balyalarını tozsuz bir şekilde açma
ve karıştırma işlevini yerine getirmektedir. Çalışma prosesi bir bilgisayar tarafından
yönetilir ve tamamıyla otomatik olarak gerçekleştirilir.
III.3.1.2. EMA ( Elektronik Metal Ayırıcı )
Metal dedaktörüne yakalanan metal parçaları diğer makinelere zarar vermesin

diye blendomatın hemen arkasından devreye sokulmuştur. Dedaktöre takılan metal
parçaları PWK boruları sayesinde Trützschler firmasına ait Ema’ya gelir. Emanın
görevi; elyaf içerisindeki metal parçalarını ayırmaktır. Ema öncesinde devrede bir
metal dedektörü mevcuttur. Bu metal dedektörü sayesinde blendomattan gelen elyaf
içindeki metal parçaları tespit edilir. Ema klapesi normalde kapalıdır.
Elyaf içinde metal yoksa elyaf direkt olarak klape kapalı olduğu için Ema’ya
girmeden BOA’ya gider. Metal dedektörü tarafından metalli elyaf kümesi tespit
edildiyse Ema klapesi açılır ve metalli elyaf kümesi Ema içine girer. Sonra klape
tekrar eski konumuna gelir ve materyal akışı direkt olarak Blendomattan Boa’ya
23
doğru devam eder. Ema’ya giren materyaldeki metal parçaları ızgara içinden aşağıya
düşer ve Ema haznesi içinde toplanır. Burada kullanılabilecek pamuklar harmana yine
beslenir.
III.3.1.3. BOBA, BOC (Ön Karıştırıcı – Açıcı)
BOC ve BOBA isimleri ile adlandırılan bu makineye ön karıştırıcı da denir.

Görevi LVSA’ dan gelen elyaf tutamlarını açmak ve karıştırmaktır.
Balya açıcı ve ön karıştırıcı BO ile ifade edilir. BO’nın arkasındaki B, bu
makinenin pamuk çalışmaya uygun olduğunu, BO’nın arkasındaki C ise makinenin
sentetiğe göre dizayn edildiğini gösterir. BOB’un arkasına ilave edilen A makinede
bir hasırın olduğu, L ise materyal sevkıyatının çift kondensör vasıtası ile yapıldığını
gösterir. Bu makinenin üretimi 1000 kg/saat’tir.
III.3.1.4. Axi-Flo AFC
Trützschler firmasına ait temizleyici axi-flo açıcı pamuk için kullanılan bir
makinedir. Bu makinenin görevi; açma ve temizlemedir. HWK borularıyla axi flo’
ya gelen lifler açılır ve burada yoğun bir temizleme yapılır.
Materyal iki adet çubuklu silindir arasından geçer. Burada kirliliğe göre
yaklaşık 2,5 tur dövülerek temizlenir ve ağır parçalar ayarlanabilir ızgaradan aşağıya
düşer. Pamuğun temizliğine göre garnitür telleri ayarlanır. Olgunlaşmamış lifler,
kabuklar ve çiğitler telefe gider. Temizlenen elyaf çıkış üzerinden bir sonraki
makineye iletilir.
2 vurucu silindirin çevrelerinde parmak kalınlığında çubuklar vardır. Malzeme
giriş yönüne göre vurucu silindirler saat ibresinin tersi yönünde döner. Silindirlerden
biri %3 daha az devirle döner. Makine çok kirlenmiş materyalin temizlenmesinde
hizmet görür. Elyafın akış durumu girişteki ve dövücüler üzerindeki deflaktör ile
ayarlanabilir.
III.3.1.5. Jossi
Rieter firmasına ait Jossi, pamuk içerisindeki istenmeyen tüm yabancı renkteki
maddeleri ayırır. Makinede 2 adet kamera bulunur. A gözündeki sağ kamera
pamuğun ön yüzünü, B gözündeki sol kamera pamuğun arka yüzünü kontrol eder.
Kameralar pamuğu, karşılıklı yerleştirilmiş aynalar sayesinde görür. Aynalar arasında
eksenler arası 5 cm fark vardır. Kamera ayarları sabitlenmiştir. İşletmede kullanılan
24
elyaf rengi sisteme okutulmakta ve tanımlanandan farklı renkte bir materyal aradan
geçtiği anda elyaf kümesi telefe gönderilmektedir.
Bilgisayarlar sayesinde pamuğun rengi makineye tanıtılır. Makine renkli
materyal ayırma işlemini bir klape yardımı ile yapar. Kamera renkli maddeyi
gördüğünde klape 40 milisaniye içinde açılıp 80 milisaniyede kapanır. Klape havalı
piston ile açılır, kapanırken yaylar sayesinde kapanır. Makinenin çalışması için
minimum 5,5 bar, maksimum 6 bar hava basıncı gerekmektedir. Yabancı kütleleri
hava basıncı sayesinde dışarı yollar. Böylece renkli materyal kova içerisine dökülür.
Yeni bir lot ile çalışmaya başlanırsa önce bu harmana bir isim verilmesi gerekir.
Bu da bilgisayardan veri girişiyle yapılır. Bilgisayardan sayı karşılığındaki isimlerden
biri seçilir. Böylece çalışılacak ayar seçilmiş olur.
III.3.1.6. Separomat ASTA 800
Jossi’den gelen pamuk kütlesi hava akımı yardımıyla Trützschler firmasına ait
ASTA’ ya gelir. Asta, açılmamış, topak kalmış, ağır yabancı maddeleri temizler.
Yoğun hava akımı sayesinde engele çarptırılan pamuk kütlesinin içinde bulunan ağır
yabancı maddeler, çiğit ve özellikle çekirdekler aşağıya düşürülür. Genelde
kondensörden önce kullanılır. Asta açılmamış, topak kalmış ve ağır yabancı
maddelerin temizlendiği en son yerdir.
III.3.1.7. Çoklu Karıştırıcı ( Mikser MPM 10 )
Bu makine harmanlamadan gelen birbirine yakın fakat yinede farklı

özelliklerdeki materyalin homojen olarak karışmasını sağlamaktadır. Yani makinenin
esas amacı; karışım oranını en üst seviyeye çıkarmaktır.
Trützschler firmasına ait MPM10 makinesi Blendomat ile bağlantılı olarak
çalışır. 10 kamarası olan makinenin her kamarası dolana kadar kapaklar açılır. Her
göz dolduktan sonra kapaklar kapatılır ve materyal sevki durur. Buna bağlı olarak
blendomatta durur. Mikserde kamaralardan birine materyal eksilince blendomat
çalışır ve materyal sevkiyatı başlar.
Makinenin üzerinde LVSA (kondansör) vardır. Bir önceki makineden
kondansör yardımı ile alınan malzeme sırası ile kamaralara doldurulur. Her kamara
dolduktan sonra üst kısmındaki kapak kapanarak diğer kamaraların dolması sağlanır.
Burada açılan malzeme alttaki kanala aktarılır. Her kamaradan gelen malzeme alttaki
25
kanalda bir karışım oluşturmaktadır. Kanaldaki malzeme hava emişi ile bir sonraki
makineye aktarılır.
III.3.1.8. Cleanomat CVT 3
Trützschler firmasına ait CVT 3’de hammaddeye tam olarak uyum sağlayacak
şekilde ayarlanmış 3 tane açma ve temizleme silindiri mevcuttur. CVT 3’ de yoğun
açma ve temizleme gerçekleşir. MPM’ den gelen pamuklar CVT’ de ilk olarak hava
yardımı ile açılır ve temizlenir. Besleme silindiri sayesinde ilk silindire gelen
pamuklar silindirin iri dişlerine tutunarak ikinci silindire geçerler. Bu esnada birinci
silindire tutunamayan büyük yabancı maddeler aşağıya dökülür. Birinci silindire
oranla daha ince ve sık olan dişlere tutunamayan orta büyüklükteki yabancı maddeler
ikinci silindir de; üçüncü silindirde ise daha küçük yabancı maddeler temizlenerek
yoğun bir temizleme gerçekleşmiş olur. Silindir hızları arkadan öne doğru gittikçe
artar. CVT 3/1200, penye hattında kullanılır ve üretimi 450 kg/saattir.
Mikrobilgisayar kumandalı cleancommander, temizleme sistemini gözetmekte
ve yönetmektedir. Buradan istenen açma dereceleri, çalışma hızı gibi ayarlamalar
yapılabilir. Açma silindirleri arasındaki mesafeler çok iyi ayarlanmalıdır. Aksi halde
lif kırılmaları veya iyi elyafın telefe gitmesi gibi problemler ortaya çıkar.
III.3.1.9. Dustex DX
İplik işletmesinde ham materyali açma ve temizleme işlemlerinin yanı sıra

tozunu ayırmak da diğer önemli bir işlemdir. İyi bir toz ayırma işlemi örgü
işlemlerinde belirgin düzeyde randıman (daha az iplik kopuşları ile) artışı
göstermektedir.
Harman-hallaç dairesinin son elemanı olan Trützschler firmasına ait Dustex
DX’ de pamuk kütlelerindeki tozlar ve ölü elyaflar uzaklaştırılır. Pamuktaki kaba ve
ince tozlar, ancak pamuk iyi açıldıktan sonra uzaklaştırılabilir. Bu nedenle toz ayırma
makineleri, bir harman-hallaç hattında son açıcıdan (CVT 3’den) sonra tesis
edilmelidir. Dustex DX’ de, çok kuvvetli bir hava sirkülasyonu ile materyal elekli bir
duvara çarpıtılarak tozlar ayrılır ve ayrılan tozlar emilir. Burada yoğun hava akımı ve
yelpazeler sayesinde pamuk kütleleri elekli duvara çarptırılır. Elekli duvara yüksek
bir basınçla çarpan pamukların içindeki tozlar ve ölü pamuklar deliklerden aşağıya
düşerler. Buradan temizlenmiş ve iyice karıştırılmış harman HWT borularıyla
taraklara gönderilir [23].
26
III.3.2. Tarak Makinesi
Trützschler firmasına ait DK 760 tarak makinesinin üretim hızı 30 kg/saattir.
Tarak makinesinin en önemli görevlerinden biri nepslerin giderilmesidir.
Nepslerin sayısı bir ipliğin kalitesini esas ölçüde belirlemeye yarar. Hasattan önce
pamukta hemen hemen hiç neps bulunmaz. İplikhanelerdeki balya açıcıları ve
temizleyicilerde neps sayısını arttırırlar. Nepsleri azaltmak sadece tarak ve tarama
makinelerine özgüdür. Yüksek verimli tarak DK 760 ile pamuğun türü ve konumuna
göre neps sayısını %70-%90 oranında azaltmak mümkündür.
Tarak tülbendinin kalitesi tambur, şapka ve sabit şapka alanlarında

belirlenmektedir. Karar verici faktörler arasında tambur hızı, garnitür sıklığı, tambur
şapka, tambur sabit şapka ayarı yer almaktadır. Maalesef tamburu daha hızlı
çevirmek, daha ince garnitür kullanmak, ayarları daha da sıkmak mümkün
olmamaktadır, çünkü bu durumlarda elyaf hasar görmektedir. Teknolojik olanaklar
brizörden tambura giren ve açılması gereken vatkanın kalınlığı ile sınırlıdır. Esas
tarama işlemi başlamadan önce bu vatkanın tambur yüzeyinde açılmış olması
gerekmektedir [16].
III.3.3.Cer Makinesi
Cer makinesi Toyota DYH 600 model ve Rieter RSB 951 model makinelerdir.
İşletmede penye hattında pamuk; harman hallaç, tarak, cer 1, vatkalı cer, penyöz ve
daha sonra cer 2 makinelerinde çekime tabi tutulur.
Toyota 1.pasaj cerlerde 4 adet çekim silindiri mevcuttur. Burada ekartman
mesafesi 52–46–44 diye ayarlandığında bu rakamlar şunları ifade etmektedir. 52 mm
(arka silindir-1.orta silindir arası mesafe) (kırıcı çekim bölgesi); 46 mm (1.orta
silindir-2.orta silindir arası mesafedir); 44 mm (2.orta silindir-çıkış silindiri arası
mesafedir) (ana çekim bölgesi) ifade etmektedir.
1. pasajda Toyota ve Rieter marka cer makineleri kullanılırken, 2. pasajda
Toyota marka cer makinesi kullanılmaktadır.
2. pasaj cerlerin 1. pasaj cerlerle homojen bir karışım, paralize etme gibi
görevleri aynı olduğu halde 2. pasajın 1. pasaja göre üstünlüğü; Uster Sliver Control
( USC ) regüle sisteminin oluşudur.
Cer 1’de bantlar birleştirilerek kalın ve ince yerler tesadüfî olarak bir araya
getirilir. Bu nedenle, ancak belirli bir dereceye kadar düzgünleştirme sağlanabilir. 2.
27
pasaj cerlerde düzgünleştirmeyi tesadüflere bırakmamak için özel bir düzeltici tertibat
kullanılır. Bu tertibata regüle tertibatı denir. Bu tertibata sahip 2. pasaj cere regüleli
cer de denir. Regüle sisteminin amacı, düzgünsüz olarak makineye giren materyalin
düzgün olarak dışarı çıkmasını sağlamaktır.
Regüle sisteminde materyal, çekim tertibatına girmeden önce iki silindir
arasından geçirilerek materyalin kalınlığı ölçülür. Bu iki silindir Tue 6 diskleridir.
T/G disklerinin arkasında şerit toplayıcı (siliver Gath’erer) bulunur.
Kullanılmasındaki amaç; gelen şeridi toplayarak T/G diskinde oluşacak sıkışmaları
önlemek ve şeritleri toplayarak mesafe sensörünün hatalı ölçüm yapmasını
engellemektir.
Regüle sisteminde şerit önce T/G diskleri arasından geçirilerek üzerindeki ince,
kalın yerler ve düzgünsüzlükler ölçülür. Bu ölçüm sonuçları mm cinsinden voltaja
dönüştürülerek elektronik hafızaya iletir. Bu servo motorun gerekli dönüş sayısı
hesaplanır. T/G diskleri ile çekim bölgesi arasında kalan mesafeye ölü mesafe denir.
Aralığı 1m’dir. Servo motor çıkış silindirinin hızını sabit tutarken, giriş silindirinin
hızını değiştirir. Kırıcı çekim miktarı değiştirilerek şeridin düzgünleştirilmesi
sağlanır. Böylece T/G diskleri tarafından düzgünsüzlüğü ölçülen şeride göre silindir
hızı değiştirilerek şeridin düzgünsüzlüğü giderilmiş olur. Bu işlem akışı şeridin her
metresinde sürekli devam eder. Regüle sistemiyle istenen şerit Ne’sine ulaşılmış olur
[24].
III.3.4. Vatkalı Cer Makinesi

Cer 2 den çıkan cer şeritleri 6Χ5= 30’lu bantlar halinde birleştirilir. Çekme ve
inceltme işlemi de gerçekleştirilir. Böylece 30 tane cer şeridi birleştirilerek penyöz
makinesinde çalışmak üzere şeritlere vatka formu kazandırılmış olur.
Rieter firmasına ait vatka makinesine unilap denir. Unilapta en fazla 300 m
sarılabilir. 300 m de 22,5 kg vatka alınabilir. Toyota firmasına ait vatkalı cer
makinesinden ise 20 kg vatka alınabilir.
Vatkanın besleme hızı döküntüye etki eder. Final çekiminde çekim arttıkça
numara incelir, çekim azaldıkça numara kalınlaşır, bu da vatkanın besleme hızıyla
alakalıdır. Final çekiminde çekim arttıkça çıkış hızı artar ama ağırlık değişmez.
28
III.3.5. Penye Makinesi
Toyota ve Rieter firmasına ait penyöz makinesinde 8 tane vatka penyöz
makinesine dizilir. Üstteki tarak ve aşağıdaki garnitür telleri vasıtasıyla vatkada
tarama işlemi gerçekleştirilir. Böylece kısa lifler ayrılmış olur, lifler daha da paralel
bir hale gelir. Penye makinesinin performansı sadece makinenin özelliklerine göre
değil taramadan önceki aşamalardaki işlemlerin iyi yapılmasına da bağlıdır. En son
işlem olarak dublaj ve çekme işlemi gerçekleştirilerek şerit formu kazandırılır.
Buradaki şerit numarası Ne 0,120 olarak sabit tutulmuştur.
III.3.6. Fitil Makinesi

Toyota firmasına ait FL100 fitil makinesinde 120 iğ bulunur. Toyota FL100
FRD takım değiştirme tertibatı ile en düşük takım değiştirme süresine sahiptir. Havalı
baskı tabancalı FL100 fitil makineleri, birbirinden bağımsız 3 bağımsız motor
tarafından tahrik edilmektedir. Bir ana motor çekim ve fitil işlemlerini çalıştırırken,
biri sarım, diğeri ise planga kaldırma işlemlerini çalıştırır. Her motor, invertör ve
mikro işlemci kontrollüdür. Toyota FL100 fitil makinelerinin iğ hızı 800
devir/dakika’dır [25].
Cer makinesinden gelen şeritler ring makinesinde eğirme işlemine girmeden
önce inceltilerek, çok az bir bükümle mukavemeti arttırılır. Yapılan bu işlemle cer
şeritleri fitil haline gelir.
III.3.7. Ring Makinesi

Toyota firmasına ait RX 200 ring makinesinde 960 iğ bulunur. Bu makinede
kullanım kolaylığı, bakım kolaylığı, yüksek üretkenlik söz konusudur. Makine
optimal eğirme geometrisi, ideal balon kontrolü, yeni pozitif planga tertibatı ve kolay
kullanım fonksiyonlu ekran gibi özelliklere sahiptir [25].
29
Şekil III.1. Ring Makinesinin Görünüşü
Ring makinesinin çekim ünitesi çift apron ve 3 silindirli çekim tertibatından

meydana gelir. 3 yivli silindir ayrı ayrı tahrik edilerek dişli çarklar vasıtasıyla
döndürülür. Çekim dişlisi çekim silindirine; kırıcı çekim dişlisi 2.silindire; büküm
dişlisi çıkış silindirine hareket verir. Çekim tertibatında silindir hızları öne doğru
artar.
Ring makinesinin en önemli parçaları aşağıda maddeler halinde sıralanmıştır:
1. Manşon
Çekim sisteminde, giriş ve çıkış silindirleri üzerinde manşonlar vardır.
Manşonlar hareketlerini yivli silindirlerden alır. Manşonlar baskı kolu ile
tutulmaktadır. Manşon çapı 28,75 mm’ dir. Baskı derecesi manşon çapına göre
ayarlanır. Manşon çapı küçüldükçe ön manşona uygulanan baskı yükü artar. Baskı
yükleri kg olarak ifade edilir. Siyah baskı rengi 10 kg, yeşil baskı rengi 14 kg, kırmızı
baskı rengi 18 kg yük uygular.
2. Apron
İşletmede ring makinesinde uzun alt apronlu çift apron sistemi kullanılır.
Tablo III.2. Apron Ölçüleri
Boyu Genişliği Kalınlığı

Alt Apron Ölçüleri 37,3 mm 34 mm 1,2 mm
Üst Apron Ölçüleri 37 mm 31,8 mm 1 mm
30
Alt apron orta çekim silindiri, üst apron ise baskı silindiri üzerindedir. İki apron
arasındaki açıklığın elyaf hacmine göre ayarlanması gerekir. Bu aralık klips denilen
parça ile sağlanır [27].
3. Klips
Fitilin üst apron ile alt apron arasında düzgün bir şekilde ezilip
yönlendirilmesini sağlar. Klips, apronların materyallerine, iplik Ne’sine, kırıcı
çekime, esas çekime ve ön silindire uygulanan baskı yüküne göre seçilir.
Klipsler farklı renklerde olabilir. Her bir renge belli bir kg baskı denk gelir.
Ring makinesinde 10/1 çalışıyorsa siyah klips (klips mesafesi 3,9 mm), 10/1- 20/1
arası çalışıyorsa gri klips (klips mesafesi 2,9 mm), 36/1- 40/1 arası çalışıyorsa mor
klips (klips mesafesi 2,5 mm) kullanılır.
4. Bilezik
Bilezik, kopçanın dönüş yolunu oluşturur. Kopçanın hareket ettiği yüzeye flanş
denir.
Tablo III.3. Flanş Genişlikleri
Flanş No Flanş Genişlikleri

1 3,2 mm
2 3,7 mm
3 4,1 mm
5. Kopça
İpliğin masuraya sarılırken içinden geçtiği, ipliğe gerginliğini veren ve aynı
zamanda iğle birlikte bükümü sağlayan metalik parçadır. Kopça bileziğe takılır ve
iplik aracılığıyla bilezik etrafında sürüklenerek döner. Bilezik ve kopça tarafından
iplik yönü 90°’ye kadar değiştirilir. İplik masuraya yatay olarak verilir.
Kopçanın bilezik üzerinde yapacağı devrin, iğ devrinden % 2 kadar düşük
olması gerekir. Bu aradaki devir farkından dolayı sarım gerçekleşir.
Tablo III.4. Kopça Numaraları
İplik Numarası Kopça Numarası

Ne 20- Ne 30 2/0
Ne 40 5/0
Ne 50 7/0
31
III.3.8. Bobin Makinesi
Murata marka 7V tipi bobin makinesinde 60 iğ vardır. İplik üzerindeki hataları
gidermek için bobin makinesinde Uster Quantum Cihazı mevcuttur. Bobinleme
işlemi, ipliğin kopslardan bobinlere aktarılmasıdır. Ringlerden gelen kopslar
100- 150 g iplik içerir ve üzerinde kalın ekleme yerleri, ince-kalın yerler, uçuntular,
gerilim farklılıkları gibi hatalar mevcuttur. Bunlar daha sonraki işlemlerde randımanı
düşürür, dokunan ve örülen kumaşta hatalı yüzeylere, düzgünsüzlüklere neden olur.
Bu sebeple kopslar bobin aktarma işleminden geçer ve üzerindeki hatalar giderilerek
2,5 -3 kg ağırlığında bir bobin haline gelir.
III.3.9. Yuvarlak El Örme Makinesi

Yuvarlak el örme makinesi, örücü iğnelerin, dairesel bir iğne yatağına yan yana
dizildiği örme makinesidir. Çevirme kolu el vasıtasıyla çevirilerek, sabit duran
mekikten iğnelere iplik yatırılır ve örme yüzey oluşturulur.
Yuvarlak örme makinesinde kovan üzerinde 1 inchteki iğne sayısına fayn denir.
Makine çapı, yuvarlak örme makinesinde silindir iğne plakası dairesinin inch
cinsinden çapıdır. Yani; kovandaki iğnelerin sırtlarından diğer karşı taraftaki
iğnelerin sırtlarına olan mesafedir. Çalışma için kullanılan yuvarlak el örme makinesi;
4 puss ve 7 fayndır. Test için örülen örme kumaş; tüm iğnelerin ilmek oluşturması ile
meydana gelmiştir.
III.4. LABORATUARDA KULLANILAN CİHAZLAR
Tekstil materyalinin fiziksel özellikleri, sabit koşullarda test edilmiştir. Testin

yapıldığı laboratuarın standart koşulları; 27°C sıcaklık ve %65 nispi rutubettir.
Elyafın ve ipliklerin fiziksel testleri Bilkont Dış Ticaret ve Tekstil
Sanayi A.Ş.’de yapılmıştır. Kumaşların testleri ise M.Ü.T.E.F. Tekstil Eğitimi
Bölümünde Fiziksel Testler Laboratuarında yapılmıştır.
III.4.1. Uster Tester III Cihazı

İplik düzgünsüzlüğü, ince yer, kalın yer, neps, tüylülük ölçümleri Uster Tester 3
cihazı ile yapılmıştır.
32
İpliklerin çapında meydana gelen değişiklikler, düzgünsüzlük olarak ifade
edilir. Düzgünsüzlükler, çekim hataları ve mekanik hatalardan meydana gelir.
Düzgünsüzlük % U ile ifade edilir.
Uster cihazından materyalin birim uzunluktaki kütle değişimi tespit edilir. Bu
kütle değişimi diyagram ve spektrogram ile ifade edilir. Diyagram; kütle değişiminin
zamana göre ifade edilişidir. Spektrogram; kütle değişiminin dalga boyu ile ifade
edilişidir. Uster Tester III cihazında yapılan ölçümlerde elde edilen değerler aşağıda
yer almaktadır.
Thin places (ince yer) (-50 %): İpliğin ortalama değerinin %50’sinden daha
ince yerlerin 1000 metredeki sayısıdır.
Thick place (kalın yer ) (+%50): İpliğin ortalama değerinin %50’sinden daha
kalın yerlerin 1000 metredeki sayısıdır.
Neps (+%200): Ortalama değere ve 1mm referans uzunluğa göre + %200 daha
kalın olan yerlerin 1000 metredeki sayısıdır.
Hairness : Tüylülük, uster cihazının üzerindeki hairness sensörü ile aynı esnada
ölçülmektedir.
İpliklerde lif çapı arttıkça liflerin iplik yüzeylerinden dışarı çıkma eğilimleri
artar. İpliklerin tüylülüğü birim eğirilmiş iplik yüzeyinden çıkan liflerin sayısı veya
toplam uzunlukları olarak ifade edilebilir [26, 28].
Tüylülükteki artış eğirme sırasında uçuntunun artmasına, dokuma ve örme
sırasında kopuşlara neden olmaktadır. Ayrıca üretilen kumaşların boncuklanma
(pilling) özelliği de tüylülükten büyük ölçüde etkilenmektedir [28].
III.4.2. Uster Tensojet Cihazı

İplik mukavemeti, Rkm ve elastikiyetin ölçülmesi Uster Tensojet cihazı ile
yapılmıştır.
Rkm (km) : Kopma uzunluğu mukavemetidir. Rkm aslında kopma uzamasının
bir birimidir. İpliğin kendi ağırlığını taşımaya yetebileceği uzunluk demektir.
Elastikiyet (%) : Bir cisme kuvvet uygulandığında formunda oluşan uzama

miktarının serbest bırakıldığında yeniden eski haline gelebilme özelliğidir. Tensojet
cihazı tarafından iplik elastikiyeti % si ölçülmektedir.
Mukavemet (gf) : İpliğin, kendisine etki eden bir kuvvet karşısında göstermiş
olduğu dirençtir. Kopma uzunluğu mukavemeti ile elastikiyet arasında ters bir oran
33
vardır. Belirli bir noktadan sonra kopma uzaması mukavemeti arttıkça elastikiyet
azalır. Elastikiyet, mukavemet ve kopma uzaması mukavemetinde minimum değer ile
maksimum değer arasındaki fark arttıkça % CV artar. Bu da kaliteyi olumsuz etkiler.
III.4.3. Zweigle G566 Tüylülük Test Cihazı

Bu cihaz, 100 m iplikteki tüylülük uzunluklarını adet olarak gösterir. Cihazdan
elde edilen değerler aşağıda yer almaktadır.
N1: İplik gövdesi dışında yer alan 1 mm uzunluğundaki lif uçlarının toplam sayısı
S3: İplik gövdesi dışında yer alan 3mm ve üzerindeki görülen tüylülük adet
toplamlarıdır.
Çalışmada sadece S3 değerlerinden yararlanılmıştır.
III.4.4. Nu-martindale Aşınma ve Pilling Test Cihazı

Kumaşta sürtünme testi, düzgün yüzey üzerinde kumaşta sürtünme ile meydana
gelecek zararın ölçülmesidir. Belirli bir ağırlık yüklemesiyle kumaşlarda meydana
gelen kopmanın tespitiyle ölçülmüştür. Kumaşlara 9 kPa aşındırma yükleri
uygulanmıştır. Çalışma için örülen kumaşlara en az iki iplik kopuncaya kadar test
yapılmıştır.
Pilling testi yine sürtünme ile kumaş yüzeyinde meydana gelecek olan
boncuklanmanın tayinidir. Çalışmada 500, 1000 ve 2000 devirde (ovmada) kumaşta
oluşan boncuklanmaya bakılmıştır.
34
Kumaşlarda boncuklanma çok rastlanan bir sorundur. Kumaşta pilling
oluşumunu; seçilen lifin özellikleri, gerilme mukavemeti, uzama, eğilme direnci, lif
numarası, lifin enine kesitinin şekli ve sürtünme etkilemektedir [30].
III.5. YÖNTEM
Çalışmada bambu, pamuk ve bambu-pamuk iplik üretiminde işletmenin klima

koşulları ve üretim koşulları farklıdır. İplik üretiminde makine ayarlarında
değişiklikler yapılmıştır. Yapılan bu değişiklikler ve üretim koşulları hakkındaki
bilgiler aşağıda verilmiştir.
Karışım işlemi, cer makinesinde yapılmıştır. Penyöz şeridi ile bambu tarak
şeridi birleştirilmiştir. Ring makinesinde üretilen kopslar ve bobin makinesinde
üretilen bobinler laboratuarda testlere tabi tutulmuştur. Karışım oranlarının iplik
parametrelerine etkisi araştırılmıştır.
Üretilen % 100 bambu, % 100 penye pamuk, % 70 bambu % 30 penye pamuk,
% 60 bambu % 40 penye pamuk, % 50 bambu % 50 penye pamuk Ne 30 numara ve
% 100 penye pamuk Ne 40 numara bobinler katlama cihazında üç kat yapılarak
yuvarlak el örme makinesinde örme kumaş yüzeyi oluşturulmuştur. Örme yüzeye
yapılan pilling ve sürtünme testleri ile de iplik özelliklerinin örme kumaş yüzeyine
nasıl yansıdığı araştırılmıştır.
İpliklerin düzgünsüzlük değerleri Uster Tester III cihazında ( % U, ince yer
( - 50 % ), kalın yer ( + 50 % ), neps ( + 200 % ) ve tüylülük değerleri )
ölçülmüştür. Ölçümler 400 metre/ dakika test hızında yapılmıştır. İpliklerin
mukavemet, Rkm ve uzama değerleri Uster Tensojet cihazında ölçülmüştür. Ölçümler
400 metre/ dakika test hızında yapılmıştır. İpliklerin tüylülük tespitinde Zweigle
G566 test cihazı kullanılmıştır. Ölçümler standart atmosfer şartlarında, 100 m/dakika
test hızında yapılmıştır. Test sonuçlarından elde edilen S3 değeri; 3mm ve üzerindeki
görülen tüylülük adet toplamlarıdır.
Kumaşların sürtünme ve pilling değerleri Nu-martindale aşınma ve pilling test
cihazında ölçülmüştür. Pilling testi TS EN ISO 12945-2’e göre standart atmosfer
şartlarında yapılmıştır. Sürtünme testi TS EN ISO 12947-2’ e göre standart atmosfer
şartlarında yapılmıştır.
35
III.5.1. % 100 Penye Pamuk İplik Üretim Koşulları
% 100 penye pamuk iplik üretiminde makine akış şeması aşağıdaki gibidir:
Blendomat BDT 019- Ema- Boba- Axi-Flo AFC- Jossi- Separomat ASTA 800-
Mikser MPM 10- Cleanomat CVT 3- Dustex DX- Tarak makinesi- Cer 1 makinesi-
Vatkalı cer makinesi- Penye makinesi- Cer 2 makinesi- Fitil makinesi- Ring
makinesi- Bobin makinesi
% 100 penye pamuk iplik üretiminde çalışma standartları hakkındaki bilgiler
aşağıda verilmiştir.
Tablo III.5. Tarak Prosesi
Şerit (Ne) 0,135

Çıkış hızı (m/dakika) 115
Brizör devri (rpm) 1204
Tambur devri (rpm) 420
Gezer şapka hızı (mm/dakika) 190
FBKW 25
Besleme silindiri-brizör arası mesafe 18/1000"
Brizör- tambur arası mesafe 7/1000"
Gezer şapka- tambur arası mesafe 8 -9- 9 -10/1000"
Tambur- ön üst bıçak arası mesafe 38/1000"
Tambur- ön alt bıçak arası mesafe 12/1000"
Tambur – doffer arası mesafe 4/1000"
Toplam mekanik çekim 100
Tablo III.6. 1. Pasaj Cer Prosesi
Giren Şerit (Ne) 0,135

Dublaj 6
Çıkan Şerit (Ne) 0,120
Ekartman (mm) 44 – 46 – 50
Huni 4,1 mm
Kırıcı çekim 1,343
Toplam çekim 5,33
36
Tablo III.7. Vatka Prosesi
Şerit (Ne) 0,120

Dublaj 30
T dişlisi 95
Üretim hızı (m/dakika) 64
Vatka numarası (g/m) 70
Ön –arka baraban tansiyonu 1,00
W1, W2,W3 ,W4 dişlisi 104- 86- 86- 104
CW2 - CW1 dişlisi 50- 45
Tablo III.8. Penyöz Prosesi
Vatka numarası (g/m) 70

Şerit (Ne) 0,120
Üretim hızı (m/dakika) 97
Kova metrajı 6400 m
Alt çene ayarı 4,5
Nips /min 240
Telef oranı 16,69

Dublaj 6
Ekartman (mm) 44- 46- 52
Disk – T/G diski 7,6 – 7,8
Gatherer 6,8
Toplam çekim 6,042
37
Tablo III.10. Fitil Prosesi
Fitil (Ne) 0,65

Şerit (Ne) 0,120
Toplam çekim 5,41
İğ devri (devir/dakika) 800
Fitil bükümü (T/") 0,90
Baskı yay rengi KYKK
Klips Yeşil
Tablo III.11. Ring Prosesi
Fitil (Ne) 0,65 0,65 0,65

İplik (Ne) Ne 20 Ne 30 Ne 40
Toplam çekim 30,76 46,15 61,5
Kırıcı çekim 1,36 1,36 1,44
Ekartman (mm) 44–55 44 – 55 44 – 55
İğ devri (devir/dakika) 13900 16200 17000
Büküm katsayısı 3,6 3,7 4,01
İplik bükümü 16,10 20,29 25,36
Klips Beyaz Beyaz Mor
Kopça tipi Bracker EM1 udr Bracker EM1 udr Bracker EM1 udr
starlet no:2/0 starlet no:2/0 starlet no:5 /0
Ön manşon sertliği 68 shore 68 shore 63 shore
Tablo III.12. Bobin Prosesi
Sarım hızı ( m/dakika) 1500 1300 1150

İplik (Ne) Ne 20 Ne 30 Ne 40
Ön temizleyici (mm) 1,2 1,2 1
Baraban katsayısı 0,277 0,278 0,288
Kuşak bozma oranı (%) 6 6 7
Bobin sertliği 0,51 0,42 0,34
38
Tablo III.13. Bobinde Kesme Limitleri
% cm
S 180 1,3
L 50 20
T -30 20
cc + 24 90
cc - 20 90
Bobin makinesinde Uster Quantum Cihazı iplikte hatalı olan yerleri keser.
S: Kısa- kalın yer
L: Uzun- kalın yer
T: İnce yer
cc+ : İstenilen iplik numarasından daha kalın gelen numara hatalarının kesmeleri.
cc- : İstenilen iplik numarasından daha ince gelen numara hatalarının kesmeleri [18].
Tablo III.14. Penye Pamuk Hattına Ait Klima Değerleri [18]
Sıcaklık (°°C) Nem(%) 1 kg havadaki su buharı miktarı (g)

Harman- hallaç 29,5 59,5 15,7
Tarak 29,5 59 15,5
Cer 29 52 13,3
Vatka 29 52 13,3
Penyöz 29 52 13,3
Fitil 29,5 52 13,5
Ring 31,5 50 14
Bobin 26 54 11,5
Nem, pamuk lifi için önemli bir yere sahiptir. Lif mukavemeti, nem ile direkt
olarak orantılıdır [29].
III.5.2. % 100 Bambu İplik Üretim Koşulları

% 100 bambu iplik üretiminde makine akış şeması aşağıdaki gibidir:
BOC- Mikser MPM 10- TFN 1 (Bir Silindirli Açıcı)- Dustex DX- Tarak makinesi-
Cer 1 makinesi- Cer 2 makinesi- Fitil makinesi- Ring makinesi- Bobin makinesi
39
% 100 bambu iplik üretiminde çalışma standartları hakkındaki bilgiler aşağıda
verilmiştir.
İlk önce harman-hallaç dairesinde ve makinelerde yapılan ayarlamalar hakkında
bilgi verilmiştir.
• Bambu balyaları işletmede çalışırken harman hallaç ve tarak dairesi klima
değerleri 32°C ve % 50 nem (1 kg havadaki su miktarı 15 g) olarak
ayarlanmıştır.
• TFN 1 silindiri- besleme silindiri arası mesafe ayarı 169 mm olarak
ayarlanmıştır.
• Mikser- TFN 1 silindiri arası bant alt emiş borusu bambu telefi - pamuk telefi
karışmaması için sökülmüştür.
• Bambu elyafları BQC’un TFV 1 silindirinden geçirilmiştir.
Tablo III.15. Tarak Prosesi
Besleme silindiri-Brizör arası mesafe ayarı 28 mm

Gezer şapka kasnak çapı 320 mm
Brizör kasnak çapı 260 mm
Tambur kasnak çapı 135 mm
Ön üst bıçak kapak ayarı 48/1000"
Ön üst bıçak ayarı 10/1000"
Arka üst bıçak kapak ayarı 30/1000"
Arka üst bıçak ayarı 30/1000"
Şerit (Ne) Ne 0,140
Çekim 100
Metraj 9000 m
40

Dublaj 8
Çekim 7,11
Çekim dişlisi C:62 D:98 E:64 F:166
Kırıcı çekim dişlisi 75
Ana motor kasnak çapı 167 mm

Dublaj 8
Çekim 7,965
41
Şerit (Ne) 0,120

Fitil (Ne) 1
Çekim 8,33
Çekim dişlisi 43
Büküm 0,80
Büküm dişlisi 58
Ön manşon sertliği 83 shore
Klips Yeşil
Ortalama kelebek devri 600 rpm
Tablo III.19. Ring Prosesi
Fitil (Ne) 1 1 1 1
İplik (Ne) Ne 20 Ne 30 Ne 40 Ne 50
Çekim 20 30 40 50
Çekim dişlisi 65 55 44 40
Büküm katsayısı 3,55 3,49 4,11 4,10
Büküm 15,85 19,14 26,01 28,99
Büküm dişlisi 64 53 39 35
Kırıcı çekim 1,22 1,20 1,29 1,26
Kırıcı çekim dişlisi 59 60 56 57
Ekartman (mm) 44–66 44–66 44–66 44–66
Ön manşon sertliği 83 shore 83 shore 83 shore 63 shore
Arka manşon sertliği 80 shore 80 shore 80 shore 80 shore
Klips rengi Beyaz Beyaz Mor Sarı
Bracker EM1 udr Bracker EM1 udr Bracker EM1 udr Bracker C1 MM
Kopça tipi starlet no:2/0 starlet no:2/0 starlet no:5/0 udr starlet no:7/0
Ortalama devir (rpm) 14200 14893 16200 18500
Kops ağırlığı (g) 63 63 63 63
%100 bambu ringte çalışırken pnomofil emişi kapatılmıştır. İpliğe Z büküm

verilmiştir.
42
Tablo III.20. Bobin Prosesi
İplik (Ne) Ne 20 Ne 30 Ne 40 Ne 50
Baraban katsayısı 0,277 0,282 0,288 0,298
Bobin ağırlığı (g) 2000 2000 2000 2000
Hız (m/dakika) 1300 1300 1150 800
Kuşak bozma oranı (%) 6 6 7 8
Bobin sertliği 0,51 0,41 0,34 0,28
Tablo III.21. Bobinde Kesme Limitleri
Kesme Ne 20 Ne 30 Ne 40 Ne 50
Limitleri % cm % cm % cm % cm
N 400 - 400 - 400 - 400 -
S 200 1,4 180 1,3 180 1,5 200 1,5
L 50 20 50 20 50 20 50 20
T -30 40 -30 20 -30 40 -30 40
Bobin makinesinde Uster Quantum Cihazı iplikte hatalı olan yerleri keser.
N: Neps
S: Kısa- kalın yer
L: Uzun- kalın yer
T: İnce yer
Tablo III.22. Bambu Prosesine Ait Klima Değerleri
Sıcaklık (°°C) Nem (%) 1 kg havadaki su buharı miktarı(g)

Harman- hallaç 32 50 15
Tarak 32 50 15
Cer 32 45 13
Fitil 32 45 13
Ring 31 42 11,5
Bobin 29 45 11,8
Bambu- pamuk karışımında klima değerleri; bambuya göre ayarlanmıştır [18].
43
III.5.3. % 70 Bambu % 30 Penye Pamuk İplik Üretim
Koşulları
% 70 bambu % 30 penye pamuk iplik üretiminde makine akış şeması aşağıdaki
gibidir:
Tablo III.23. % 70 Bambu % 30 Penye Pamuk İplik Üretiminde Makine Akış Şeması
Bambu Penye Pamuk

BOC Blendomat BDT 019
Mikser MPM 10 Ema
TFN 1 Boba
Dustex DX Axi-Flo AFC
Tarak makinesi Jossi
Separomat ASTA 800
Mikser MPM 10
Cleanomat CVT 3
Dustex DX
Tarak makinesi
Cer 1 makinesi
Vatkalı cer makinesi
Penye makinesi
Cer 1 makinesi
(4 Kova Bambu 2 Kova Penye Pamuk)
Cer 2 makinesi
Fitil makinesi
Ring makinesi
Bobin makinesi
Cer 1 makinesinde penyöz şeridi ile bambu tarak şeridi birleştirilmiştir. Karışım
yüzdeleri cer 1 makinesinde ayarlanmıştır.
% 70 bambu % 30 penye pamuk iplik üretiminde çalışma standartları
hakkındaki bilgiler aşağıda verilmiştir.
Tarak (Ne) : Ne 0,120
Çıkış Hızı: 120 m/dakika
44
Çekim: 100
Metraj: 9000 m

Dublaj 6 (2 penyöz + 4 bambu kovası)
Çekim 5,998
Tablo III.25. 2. ve 3. Pasaj Cer Prosesi

Dublaj 8
Çekim 7,965
45
Şerit (Ne) 0,120

Fitil (Ne) 1
Çekim 8,33
Çekim dişlisi 50
Büküm 0,83
Büküm dişlisi 56
Klips Yeşil
%100 bambu iplik üretimindeki ring ve bobin ayarları ile %70 bambu %30
penye pamuk iplik üretimindeki ring ve bobin ayarları aynıdır.

Koşulları
gibidir:
46
Bambu Penye Pamuk

Mikser MPM 10 Ema
TFN 1 Boba
Separomat ASTA 800
Mikser MPM 10
Cleanomat CVT 3
Dustex DX
Tarak makinesi
Cer 1 makinesi
Penye makinesi
Cer 1 makinesi
Cer 2 makinesi
Fitil makinesi
Ring makinesi
Bobin makinesi
Tarak (Ne): Ne 0,120
Çekim: 100
Metraj: 9000 m
47

Çekim 7,998
Çekim dişlisi C: 62 D: 98 E: 57 F:166

Dublaj 8
Çekim 7,965
48
Şerit (Ne) 0,120

Fitil (Ne) 1
Çekim 8,33
Çekim dişlisi 50
Büküm 0,83
Büküm dişlisi 56
Klips Yeşil
%100 bambu iplik üretimindeki ring ve bobin ayarları ile %60 bambu %40

Koşulları
gibidir:
49
Bambu Penye Pamuk

Mikser MPM 10 Ema
TFN 1 Boba
Separomat ASTA 800
Mikser MPM 10
Cleanomat CVT 3
Dustex DX
Tarak makinesi
Cer 1 makinesi
Penye makinesi
Cer 1 makinesi
Cer 2 makinesi
Fitil makinesi
Ring makinesi
Bobin makinesi
Tarak (Ne): Ne 0,120
Çekim: 100
Metraj: 9000 m
50

Çekim 7,998
Çekim dişlisi C: 62 D: 98 E: 57 F:166

Dublaj 8
Çekim 7,965
51
Şerit (Ne) 0,120

Fitil (Ne) 1
Çekim 8,33
Çekim dişlisi 50
Büküm 0,83
Büküm dişlisi 56
Klips Yeşil
%100 bambu iplik üretimindeki ring ve bobin ayarları ile %50 bambu % 50
52
BÖLÜM IV
ÇALIŞMA SONUÇLARI
IV.1. TOYOTA RİNG MAKİNESİNDE ÜRETİLEN

KOPSLARDAN ALINAN ÖLÇÜMLER
Üretilen 4 farklı karışıma ait iplik kalite değerleri aşağıda tablolar halinde
verilmiştir. Üretilen ipliklerin kalite parametrelerine nasıl etki ettiği tespit edilmiştir.
Tablo IV.1. % 100 Penye Pamuk İpliğe Ait Kalite Değerleri
ZWEİGLE
USTER TENSOJET DEĞERLERİ USTER TESTER DEĞERLERİ (Tüylülük)
İplik İplik Kopma CV İplik Kopma İnce Kalın Tüylülük
No Mukavemeti (gf) (%) Rkm Uzaması (%) %U Yer Yer Neps (H) S3
Ne 20 529,9 6,95 17,95 4,63 7,97 0 1 6 5,66 367
Ne 30 347,4 7,28 17,65 3,92 9,42 0 17 33 4,83 320
Ne 40 273,6 8,49 18,53 3,96 10,28 4 39 77 4,37 344
53
Tablo IV.2. % 100 Bambu İpliğe Ait Kalite Değerleri
ZWEİGLE
Ne 20 566,2 9,35 19,18 16,32 8,35 0 2 3 4,68 157
Ne 30 380,1 8,31 19,31 15,03 9,18 0 3 11 4,01 268
Ne 40 275,2 8,86 18,64 13,02 9,53 2 9 31 3,7 272
Ne 50 206,6 10,86 17,49 11,8 10,73 4 18 88 3,62 737
Tablo IV.3. % 70 Bambu % 30 Penye Pamuk İpliğe Ait Kalite Değerleri
ZWEİGLE
Ne 20 445,8 5,86 15,1 9,31 8 0 1 1 5,02 172
Ne 30 274 7,12 13,92 5,33 9,88 1 13 13 4,6 243
Ne 40 218,4 8,86 14,79 4,62 9,98 5 18 33 4,13 293
ZWEİGLE
Ne 30 270,45 7,31 13,74 4,405 9,455 1 9 17 4,575 239
Ne 40 204,4 7,99 13,85 3,7 11,16 15 41 60 3,89 493
IV.2. MURATA BOBİN MAKİNESİNDE ÜRETİLEN

BOBİNLERDEN ALINAN ÖLÇÜMLER
Üretilen 5 farklı karışıma ait iplik kalite değerleri aşağıda tablolar halinde
verilmiştir. Üretilen ipliklerin kalite parametrelerine nasıl etki ettiği tespit edilmiştir.
Tablo IV.5. % 100 Penye Pamuk İpliğe Ait Kalite Değerleri
USTER TENSOJET DEĞERLERİ USTER TESTER DEĞERLERİ

No Mukavemeti (gf) (%) Rkm Uzaması (%) % U Yer Yer Neps (H)
Ne 20 511 7,79 17,31 4,7 8,44 0 4 8 7,14
Ne 30 342,9 7,42 17,42 4,18 9,86 0 19 43 6,11
Ne 40 266 8,26 18,02 3,86 10,64 6 39 83 5,32
54
Tablo IV.6. % 100 Bambu İpliğe Ait Kalite Değerleri

No Mukavemeti (gf) (%) Rkm Uzaması (%) %U Yer Yer Neps (H)
Ne 20 543,8 8,24 18,42 16,02 8,43 0 2 5 6,73
Ne 30 368 8,51 18,7 15,7 9,74 0 6 19 5,53
Ne 40 264,4 9,39 17,91 14,69 10,2 1 18 81 4,48
Ne 50 197,3 10,74 16,7 13,69 11,14 14 32 119 4,18

Ne 20 442,3 6,3 14,98 8,87 7,52 0 1 4 6,43
Ne 30 256,3 7,06 13,02 6,61 10,18 1 11 22 5,83
Ne 40 204,1 7,97 13,76 5,17 10,28 1 28 44 4,69
ZWEİGLE
Ne 30 252,9 8,66 12,85 5,56 10,75 1 12 16 5,95 1298

Ne 30 258,5 7,53 13,135 4,805 9,82 1 8 22 5,765
Ne 40 199,1 8,36 13,48 3,84 11,5 21 49 58 4,68
IV.3. İPLİK KALİTE DEĞERLERİNİN

KARŞILAŞTIRILMASI
IV.3.1. Farklı Numaralardaki % 100 Bambu Ring

İpliklerinin Karşılaştırılması
Toyota ring makinesinde üretilen farklı numaralardaki % 100 bambu ipliklerin
karşılaştırılması aşağıda grafiklerle verilmiştir.
55
% 100 bam bu ipliğe ait m ukavem et % 100 bam bu ipliğe ait Rkm değerleri
değerleri
19,5
19
Mukavemet ( gf)
600
18,5
400
Rkm
18
200 17,5
17
0 16,5
Ne 20 Ne 30 Ne 40 Ne 50 Ne 20 Ne 30 Ne 40 Ne 50
İplik num arası İplik num arası
MUKAVEMET RKM
Şekil IV.1. Mukavemet Grafiği Şekil IV.2. Rkm Grafiği
Grafikte görüldüğü üzere, iplik numarası arttıkça mukavemet değerleri

düşmektedir. Aynı şekilde Rkm değerleri de iplik numarası arttıkça düşmektedir. En
yüksek Rkm değeri Ne 30 numaraya aittir. Yukarıdaki Tablo IV.2.’de görüldüğü
üzere en iyi mukavemet % CV değeri, Ne 30 numaraya aittir.
% 100 bam bu ipliğe ait kopma uzaması % 100 bam bu ipliğe ait düzgünsüzlük
değerleri değerleri
Ko p m a u z am ası
12
20
10
15
8
(% )
10
%U
6
5
4
0
2
Ne 20 Ne 30 Ne 40 Ne 50
0
İplik numarası Ne 20 Ne 30 Ne 40 Ne 50
İplik numarası
KOPMA UZAMASI %U
Şekil IV.3. Kopma Uzaması Grafiği Şekil IV.4. Düzgünsüzlük Grafiği
İplik numarası arttıkça kopma uzaması değerlerinde azalma gözlenmektedir.

Normalde iplik numarası arttıkça düzgünsüzlük azalır. Fakat burada iplik numarası
arttıkça düzgünsüzlük de artmıştır.
56
% 100 bam bu ipliğe ait ince yer sayısı % 100 bam bu ipliğe ait kalın yer sayısı
Kalın yer ( + 50 % )
5 20
İnce yer ( - 50 % )
4
15
3
10
2
5
1
0
0
Ne 20 Ne 30 Ne 40 Ne 50
Ne 20 Ne 30 Ne 40 Ne 50
İNCE YER KALIN YER
Şekil IV.5. İnce Yer Sayısı Grafiği Şekil IV.6. Kalın Yer Sayısı Grafiği
Grafikte görüldüğü üzere iplik numarası arttıkça ince ve kalın yer sayısında artış
gözlenmektedir.
% 100 bam bu ipliğe ait neps değerleri % 100 bambu ipliğe ait tüylülük değerleri
(Uster Tester 3)
100
Neps ( + 200 % )
80 6
Tüylülük (H)
60 4
40
2
20
0 0
İplik num arası İplik numarası
NEPS TÜYLÜLÜK
Şekil IV.7. Neps Grafiği Şekil IV.8. Tüylülük Grafiği
İplik numarası arttıkça neps değerlerinde artış gözlenirken tüylülük değerlerinde

ise olumlu bir sonuç olarak azalma görülmektedir.
% 100 bam bu ipliğe ait tüylülük değerleri

(Zw eigle)
800
S3 değeri
600
400
200
0
Ne 20 Ne 30 Ne 40 Ne 50
İplik num arası
S3
Şekil IV.9. S3 Grafiği
Grafikte görüldüğü üzere iplik numarası arttıkça S3 değerinde de artış

gözlenmektedir.
57
IV.3.2. Farklı Numaralardaki % 100 Bambu Bobin Kalite
Değerlerinin Karşılaştırılması
Murata bobin makinesinde üretilen farklı numaralardaki % 100 bambu ipliklerin
karşılaştırılması aşağıda grafiklerle verilmiştir.
% 100 bambu ipliğe ait mukavemet değerleri % 100 bam bu ipliğe ait Rkm değerleri
600 19
M u kavem et ( g f )
18
400
Rkm
17
200
16
0 15
İplik numarası İplik num arası
MUKAVEMET RKM

düşmektedir. Aynı şekilde Rkm değerleri de iplik numarası arttıkça düşmektedir. En
yüksek Rkm değeri Ne 30 numaraya aittir. Yukarıdaki Tablo IV.6.’da görüldüğü
üzere en iyi mukavemet % CV değeri, Ne 20 numaraya aittir.
% 100 bam bu ipliğe ait kopm a uzam ası % 100 bam bu ipliğe ait düzgünsüzlük
15
Kopma uzaması (%)
17
16
10
15
%U
14 5
13
12 0
KOPMA UZAMASI %U

Normalde iplik numarası arttıkça düzgünsüzlük azalır. Fakat burada da ringteki gibi
iplik numarası arttıkça düzgünsüzlük de artmıştır.
58
% 100 bam bu ipliğe ait ince yer sayısı % 100 bam bu ipliğe ait kalın yer sayısı
15 35
İnce yer ( - 50 % )
30
10 25
20
15
5
10
5
0
0
Ne 20 Ne 30 Ne 40 Ne 50
Ne 20 Ne 30 Ne 40 Ne 50
KALIN YER
İNCE YER
gözlenmektedir.
% 100 bam bu ipliğe ait neps değerleri % 100 bambu ipliğe ait tüylülük değerleri
(Uster Tester 3)
140 8
120
T ü ylü lü k (H )
Neps ( + 200 % )
100 6
80 4
60
40
2
20 0
0 Ne 20 Ne 30 Ne 40 Ne 50
Ne 20 Ne 30 Ne 40 Ne 50
İplik numarası
İplik num arası
NEPS TÜYLÜLÜK
Grafikte görüldüğü üzere iplik numarası arttıkça neps değerlerinin de arttığı

gözlenirken tüylülük değerlerinin ise azaldığı görülmektedir.
IV.3.3. Farklı Numaralardaki % 50 Bambu % 50 Penye

Pamuk Ring İpliklerinin Karşılaştırılması
Toyota ring makinesinde üretilen farklı numaralardaki % 50 bambu % 50 penye
pamuk ipliklerin karşılaştırılması aşağıda grafiklerle verilmiştir.
59
% 50 bam bu % 50 penye pam uk ipliğe ait % 50 bam bu % 50 penye pam uk ipliğe ait
m ukavem et değerleri Rkm değerleri
300 13,9
Mukavemet ( gf )
250 13,85
200 13,8
Rkm
150
13,75
100
50 13,7
0 13,65
Ne 30 Ne 40 Ne 30 Ne 40
MUKAVEMET RKM

düşmektedir. Rkm değerleri ise, iplik numarası arttıkça artmaktadır. Yukarıdaki
Tablo IV.4. ‘de görüldüğü üzere en iyi mukavemet % CV değeri, Ne 30 numaraya
aittir.
% 50 bam bu % 50 penye pamuk ipliğe ait % 50 bambu % 50 penye pamuk ipliğe ait
kopma uzam ası değerleri düzgünsüzlük değerleri
12
Kopma uzaması
4,5
11
4
% U
(%)
10
3,5
9
3 8
Ne 30 Ne 40 Ne 30 Ne 40
KOPMA UZAMASI %U

Aynı zamanda iplik numarası arttıkça düzgünsüzlük değerleri de artmıştır.
% 50 bam bu % 50 penye pam uk ipliğe ait % 50 bam bu % 50 penye pam uk ipliğe ait
ince yer sayısı kalın yer sayısı
K alın yer ( + 50 % )
20 50
İnce yer ( - 50 % )
15 40
30
10
20
5 10
0 0
Ne 30 Ne 40 Ne 30 Ne 40
İNCE YER KALIN YER
60
gözlenmektedir.
% 50 bam bu % 50 penye pam uk ipliğe ait neps % 50 bam bu % 50 penye pam uk ipliğe ait
değerleri tüylülük değerleri (Uster Tester 3)
80 5
Neps ( + 200 % )
Tüylülük (H)
60
4,5
40
4
20
0 3,5
Ne 30 Ne 40 Ne 30 Ne 40
NEPS TÜYLÜLÜK

% 50 bambu % 50 penye pamuk ipliğe ait

tüylülük değerleri (Zw eigle)
600
500
S3 değeri
400
300
200
100
0
Ne 30 Ne 40
İplik numarası
S3
Grafikte görüldüğü üzere iplik numarası arttıkça S3 değerinde de artış

gözlenmektedir.
IV.3.4. Farklı Numaralardaki % 50 Bambu % 50 Penye

Pamuk Bobin Kalite Değerlerinin Karşılaştırılması
Murata bobin makinesinde üretilen farklı numaralardaki % 50 bambu % 50
penye pamuk ipliklerin karşılaştırılması aşağıda grafiklerle verilmiştir.
61
% 50 bam bu % 50 penye pam uk ipliğe ait % 50 bambu % 50 penye pamuk ipliğe ait Rkm
m ukavem et değerleri değerleri
300 13,6
Mukavem et ( gf )
13,5
13,4
200
13,3
Rkm
100 13,2
13,1
0 13
12,9
Ne 30 Ne 40
Ne 30 Ne 40
MUKAVEMET RKM

düşmektedir. Rkm değerleri ise, iplik numarası arttıkça artmaktadır. Yukarıdaki
Tablo IV.9. ‘da görüldüğü üzere en iyi mukavemet % CV değeri, Ne 30 numaraya
aittir.
% 50 bam bu % 50 penye pamuk ipliğe ait % 50 bambu % 50 penye pam uk ipliğe ait
kopma uzam ası değerleri düzgünsüzlük değerleri
6
Kopma uzaması
12
4 11
%U
(%)
10
2 9
0 8
Ne 30 Ne 40 Ne 30 Ne 40
İplik numarası İplik numarası
KOPMA UZAMASI %U

Aynı zamanda iplik numarası arttıkça düzgünsüzlük değerleri de artmıştır.
% 50 bam bu % 50 penye pam uk ipliğe ait

ince yer sayısı % 50 bam bu % 50 penye pam uk ipliğe ait
kalın yer sayısı
25 60
İnce yer ( - 50 % )
20
15 40
10
20
5
0 0
Ne 30 Ne 40 Ne 30 Ne 40
İNCE YER KALIN YER
62
gözlenmektedir.
% 50 bam bu % 50 penye pam uk ipliğe ait % 50 bambu % 50 penye pam uk ipliğe ait
neps değerleri tüylülük değerleri (Uster Tester 3)
80 8
Neps ( + 200 % )
Tüylülük (H)
60 6
40 4
20 2
0 0
Ne 30 Ne 40 Ne 30 Ne 40
NEPS TÜYLÜLÜK

IV.3.5. Farklı Karışım Oranlarındaki Ne 20 Numara Ring

Toyota ring makinesinde üretilen farklı karışım oranlarındaki bambu- pamuk
Ne 20 numara ipliklerin karşılaştırılması aşağıda grafiklerle verilmiştir.
Ne 20 num ara ipliğe ait m ukavem et Ne 20 num ara ipliğe ait Rkm değerleri
değerleri
25
Mukavemet ( gf )
600 20
500 15
Rkm
400
300 10
200 5
100 0
0
% 100 Penye % 100 Bambu % 70 Bambu % % 100 Penye % 100 Bambu % 70 Bambu
Pamuk 30 Penye Pamuk % 30 Penye
Pamuk Pamuk
Karışım oranları Karışım oranları
MUKAVEMET RKM
Yukarıdaki grafiklerden görüldüğü üzere % 100 bambu ipliğe ait mukavemet ve

Rkm değeri, diğer karışımlardan daha yüksektir. En düşük mukavemet ve Rkm
değeri, % 70 bambu % 30 penye pamuk ipliğine aittir.
63
Ne 20 numara ipliğe ait kopma uzaması Ne 20 num ara ipliğe ait düzgünsüzlük
Kopm a uzam ası

20 8,4
15 8,2
(% )
%U
10 8
5 7,8
0
7,6
% 100 Penye % 100 Bambu % 70 Bambu % % 100 Penye % 100 Bambu % 70 Bambu
Pamuk 30 Penye Pamuk % 30 Penye
Pamuk Pamuk
KOPMA UZAMASI %U
Grafikte görüldüğü üzere % 100 bambu ipliğe ait kopma uzaması değeri, diğer
karışımlardan daha yüksektir. Çünkü bambu elyafı, yüksek elastikiyete sahiptir. En
iyi düzgünsüzlük değeri, % 100 penye pamuğa aittir.
Ne 20 num ara ipliğe ait kalın yer sayısı Ne 20 num ara ipliğe ait neps değerleri
2,5 7
Neps ( + 200 % )
2 6
5
1,5 4
1 3
2
0,5 1
0 0
% 100 Penye % 100 Bambu % 70 Bambu % % 100 Penye % 100 Bambu % 70 Bambu %
Pamuk 30 Penye Pamuk Pamuk 30 Penye Pamuk
KALIN YER NEPS
Şekil IV.39. Kalın Yer Sayısı Grafiği Şekil IV.40. Neps Grafiği
Grafikte görüldüğü üzere % 100 penye pamuk ve % 70 bambu % 30 penye

pamuk ipliğine ait kalın yer sayısı, % 100 bambudan daha düşüktür. % 70 bambu %
30 penye pamuk ipliğine ait neps değeri, diğer karışımlara kıyasla daha düşüktür.
Ne 20 num ara ipliğe ait tüylülük değerleri Ne 20 numara ipliğe ait tüylülük değerleri
(Uster Tester 3) (Zw eigle)
6 400
Tüylülük (H)
S3 değeri
300
4 200
2 100
0
0 % 100 Penye % 100 Bambu % 70 Bambu %
% 100 Penye % 100 Bambu % 70 Bambu % Pamuk 30 Penye
Pamuk 30 Penye Pamuk Pamuk
TÜYLÜLÜK S3
Şekil IV.41. Tüylülük Grafiği Şekil IV.42. S3 Grafiği
64
Grafikte görüldüğü üzere % 100 bambu ipliğe ait tüylülük ve S3 değerleri, diğer
karışımlara kıyasla daha iyidir.
Yukarıdaki grafiklerden de anlaşıldığı üzere % 100 bambu ipliğe ait kalite
değerleri diğer karışım ipliklere oranla oldukça iyidir.
IV.3.6. Farklı Karışım Oranlarındaki Ne 20 Numara Bobin

Kalite Değerlerinin Karşılaştırılması
Murata bobin makinesinde üretilen farklı karışım oranlarındaki bambu- pamuk
Ne 20 num ara ipliğe ait m ukavem et Ne 20 num ara ipliğe ait Rkm değerleri
değerleri
20
600
Mukavemet ( gf )
500 15
400
Rkm
300 10
200
100 5
0
% 100 Penye % 100 Bambu % 70 Bambu % 0
Pamuk 30 Penye % 100 Penye % 100 Bambu % 70 Bambu %
Pamuk Pamuk 30 Penye Pamuk
MUKAVEMET RKM
Grafikte görüldüğü üzere % 100 bambu ipliğe ait mukavemet ve Rkm değeri,
diğer karışımlardan daha yüksektir. En düşük mukavemet ve Rkm değeri, % 70
bambu % 30 penye pamuk karışımına aittir.
Ne 20 num ara ipliğe ait kopm a uzam ası Ne 20 numara ipliğe ait düzgünsüzlük
Kopma uzaması (%)
20 9
15 8,5
%U
10 8
5 7,5
7
0
% 100 Penye % 100 Bambu % 70 Bambu %
Pamuk 30 Penye
Pamuk 30 Penye Pamuk
Pamuk
KOPMA UZAMASI %U
65
karışımlardan daha yüksektir. Çünkü bambu elyafı, yüksek elastikiyete sahiptir. En
iyi düzgünsüzlük değeri, % 70 bambu % 30 penye pamuk ipliğe aittir.
Ne 20 num ara ipliğe ait kalın yer sayısı Ne 20 num ara ipliğe ait neps değerleri
Neps ( + 200 % )
10
Kalın yer (+ 50 % )
4 8
3 6
2 4
2
1
0
0
Pamuk 30 Penye
Pamuk
KALIN YER NEPS
Şekil IV.47. Kalın Yer Sayısı Grafiği Şekil IV.48. Neps Grafiği
Grafikte de görüldüğü üzere % 70 bambu % 30 penye pamuk ipliğe ait kalın yer
sayısı ve neps değeri, diğer karışımlara kıyasla daha düşüktür.
Ne 20 num ara ipliğe ait tüylülük değerleri

(Uster Tester 3)
7,2
7
Tüylülük (H)
6,8
6,6
6,4
6,2
6
Karışım oranları
TÜYLÜLÜK
Şekil IV.49. Tüylülük Grafiği
% 70 bambu % 30 penye pamuk ipliğe ait tüylülük değeri, diğer karışımlardan

daha düşüktür ki bu da olumlu bir sonuçtur.

66
Ne 30 num ara ipliğe ait m ukavem et değerleri Ne 30 numara ipliğe ait Rkm değerleri
25
Mukavemet ( gf )
400
300 20
200 15
Rkm
100 10
0 5
%100 %100 % 70 % 50
0
Penye Bambu Bambu % Bambu %
%100 Penye %100 Bambu % 70 Bambu % 50 Bambu
Pamuk 30 Penye 50 Penye
Pamuk % 30 Penye % 50 Penye
Pamuk Pamuk Pamuk Pamuk
MUKAVEMET RKM
bambu %50 penye pamuğa aittir. Bambu-pamuk karışımlarında bambu oranı
azaldıkça mukavemet ve Rkm değerlerinde azalma görülmektedir.
Ne 30 num ara ipliğe ait kopm a uzam ası Ne 30 numara ipliğe ait düzgünsüzlük
değerleri
değerleri
Kopma uzaması (%)
20 10
15 9,8
10 9,6
% U
5 9,4
0 9,2
9
%100 %100 % 70 % 50 8,8
%100 Penye %100 % 70 Bambu % 50 Bambu
Pamuk Bambu % 30 Penye % 50 Penye
KOPMA UZAMASI %U
karışımlardan daha yüksektir. En iyi düzgünsüzlük değeri, % 100 bambu ipliğe aittir.
Bambu-pamuk karışımlarında bambu oranı azaldıkça kopma uzaması değerlerinde
düşüş gözlenmektedir.
67
Ne 30 numara ipliğe ait ince yer Ne 30 numara ipliğe ait kalın yer
sayısı sayısı
İnce yer ( - 50 % )
1,5 20
1 15
0,5 10
0 5
0
%100 %100 % 70 % 50
%100 %100 % 70 % 50
Penye Bambu Bambu % Bambu % Penye Bambu Bambu % Bambu %
Pamuk 30 Penye 50 Penye Pamuk 30 Penye 50 Penye
İNCE YER KALIN YER
Grafikte görüldüğü üzere % 100 bambu ve % 100 penye pamuk ipliğe ait ince
yer sayısı, diğer karışımlardan daha düşüktür. % 100 bambu ipliğe ait kalın yer sayısı
diğer karışımlardan daha düşüktür.
Ne 30 numara ipliğe ait neps değerleri Ne 30 numara ipliğe ait tüylülük değerleri
(Uster Tester 3)
35 6
5
Neps ( + 200 % )
Tüylülük (H)
30
25 4
20 3
15
2
1
10 0
5
0 %100 %100 % 70 % 50
%100 %100 % 70 % 50 Penye Bambu Bambu % Bambu %
Penye Bambu Bambu % Bambu % Pamuk 30 Penye 50 Penye
Pamuk 30 Penye 50 Penye Pamuk Pamuk
Pamuk Pamuk
NEPS TÜYLÜLÜK
Grafikte görüldüğü üzere % 100 bambu ipliğe ait neps ve tüylülük değeri, diğer
karışımlardan daha düşüktür ki bu da istenen bir sonuçtur. Bambu-pamuk
karışımlarında bambu oranı azaldıkça neps değerinde artışın olduğu grafikte
görülmektedir.
68
Ne 30 numara ipliğe ait tüylülük
değerleri (Zweigle)
350
300
S3 değeri 250
200
150
100
50
0
%100 %100 % 70 % 50
Pamuk Pamuk
S3
Grafikte görüldüğü üzere % 50 bambu % 50 penye pamuk ipliğe ait S3 değeri,

diğer karışımlardan daha düşüktür. En yüksek S3 değeri, % 100 penye pamuğa aittir.

Ne 30 numara ipliğe ait mukavemet değerleri Ne 30 numara ipliğe ait Rkm

değerleri
400
M u kavem et ( g f )
350
300 20
250 15
Rkm
200 10
150 5
100 0
50
0 %100 %100 % 70 % 50
%100 Penye %100 Bambu % 70 Bambu % 50 Bambu Penye Bambu Bambu % Bambu %
Pamuk % 30 Penye % 50 Penye Pamuk 30 Penye 50 Penye
MUKAVEMET RKM
bambu % 30 penye pamuğa aittir.
69
Ne 30 numara ipliğe ait düzgünsüzlük değerleri
Ne 30 numara ipliğe ait kopma
uzaması değerleri 10,3
Kopm a uzam ası (% ) 10,2

20 10,1
15 10
10
%U
9,9
5 9,8
0
9,7
%100 %100 % 70 % 50 9,6
9,5
Pamuk 30 Penye 50 Penye %100 Penye %100 Bambu % 70 Bambu % 50 Bambu
Pamuk Pamuk Pamuk % 30 Penye % 50 Penye
Pamuk Pamuk
KOPMA UZAMASI %U
Bambu-pamuk karışımlarında bambu oranı azaldıkça kopma uzaması değerlerinde
düşüş gözlenmektedir.
Ne 30 numara ipliğe ait kalın yer

Ne 30 numara ipliğe ait ince yer
sayısı
sayısı
1,2 20
İnce yer ( - 50 % )
1
15
0,8
0,6 10
0,4
5
0,2
0 0
%100 %100 % 70 % 50 %100 %100 % 70 % 50
İNCE YER KALIN YER
Grafikte görüldüğü üzere % 100 bambu ve % 100 penye pamuk ipliğe ait ince
yer sayısı, diğer karışımlardan daha düşüktür. Aynı zamanda % 100 bambu ipliğe ait
kalın yer sayısı, diğer karışımlardan daha düşüktür.
70
Ne 30 numara ipliğe ait tüylülük
Ne 30 numara ipliğe ait neps değerleri (Uster Tester 3)
değerleri
6,2
Neps ( + 200 % )
50 6,1
6
40
5,9
Tüylülük (H)
30 5,8
20 5,7
5,6
10
5,5
0 5,4
%100 %100 % 70 % 50 5,3
5,2
%100 %100 % 70 % 50
Pamuk 30 Penye 50 Penye Penye Bambu Bambu % Bambu %
Pamuk Pamuk Pamuk 30 Penye 50 Penye
Pamuk Pamuk
NEPS TÜYLÜLÜK
Grafikte görüldüğü üzere en düşük neps ve tüylülük değeri, % 100 bambu ipliğe
aittir. En yüksek neps ve tüylülük değeri ise, % 100 penye pamuk ipliğe aittir.

Ne 40 num ara ipliğe ait m ukavem et değerleri Ne 40 num ara ipliğe ait Rkm değerleri
300
20
250
15
Mukavemet ( gf )
Rkm
200 10
150 5
100 0
%100 %100 % 70 % 50
50
0
%100 Penye %100 % 70 Bambu % 50 Bambu
Pamuk Bambu % 30 Penye % 50 Penye
Pamuk Pamuk
Pamuk Pamuk
MUKAVEMET RKM
bambu %50 penye pamuğa aittir. Bambu- pamuk karışımlarında karışımdaki bambu
oranı azaldıkça mukavemet ve Rkm değerlerinde azalma görülmektedir.
71
Ne 40 num ara ipliğe ait kopm a uzam ası Ne 40 num ara ipliğe ait düzgünsüzlük
14 11,5
Kopma uzaması (%)

12 11
10 10,5
8
%U
10
6
4 9,5
2 9
0 8,5
%100 %100 % 70 % 50 %100 %100 % 70 % 50
KOPMA UZAMASI %U
Bambu-pamuk karışımlarında karışımdaki bambu oranı azaldıkça kopma uzaması
değerlerinde düşüş, düzgünsüzlük değerlerinde ise artış gözlenmektedir.
Ne 40 num ara ipliğe ait ince yer sayısı Ne 40 numara ipliğe ait kalın yer sayısı
K alın yer ( + 50 % )
İnce yer ( - 50 % )
20 50
15 40
30
10 20
5 10
0 0
%100 %100 % 70 % 50 %100 %100 % 70 % 50
İNCE YER KALIN YER
Grafikte görüldüğü üzere % 100 bambu ipliğe ait ince ve kalın yer sayısı, diğer
karışımlardan daha düşüktür. Bambu-pamuk karışımlarında karışımdaki bambu oranı
azaldıkça ince ve kalın yer sayısında artışların olduğu grafikte açıkça görülmektedir.
72
Ne 40 num ara ipliğe ait neps değerleri Ne 40 num ara ipliğe ait tüylülük değerleri
(Uster Tester 3)
90 4,6
80 4,4
Neps ( + 200 % )
70
Tüylülük (H)
60 4,2
50 4
40 3,8
30 3,6
20
10 3,4
0 3,2
%100 %100 % 70 % 50 %100 %100 % 70 % 50
NEPS TÜYLÜLÜK
Grafikte görüldüğü üzere % 100 bambu ipliğe ait neps ve tüylülük değeri, diğer
karışımlardan daha düşüktür ki bu da istenen bir sonuçtur. Bambu-pamuk
karışımlarında karışımdaki bambu oranı azaldıkça neps değerinde artışın olduğu
grafikte görülmektedir.
Ne 40 num ara ipliğe ait tüylülük değerleri

(Zw eigle)
600
500
400
S3 değeri
300
200
100
0
%100 %100 % 70 % 50
Pamuk Pamuk
S3
Grafikte görüldüğü üzere % 100 bambu ipliğe ait S3 değeri, diğer karışımlardan
daha düşüktür. Bambu-pamuk karışımlarında karışımdaki bambu oranı azaldıkça S3
değerlerinde artışların olduğu grafikte açıkça görülmektedir.
73
Ne 40 num ara ipliğe ait m ukavem et Ne 40 numara ipliğe ait Rkm değerleri
değerleri
20
300
15
Mukavemet ( gf )
250
R km
200 10
150 5
100
50 0
0 %100 %100 % 70 % 50
%100 %100 % 70 % 50 Penye Bambu Bambu % Bambu %
Penye Bambu Bambu % Bambu % Pamuk 30 Penye 50 Penye
Pamuk 30 Penye 50 Penye Pamuk Pamuk
Pamuk Pamuk
MUKAVEMET RKM
Grafikte görüldüğü üzere % 100 penye pamuk ipliğe ait mukavemet ve Rkm
değeri, diğer karışımlardan daha yüksektir. En düşük mukavemet ve Rkm değeri, %
50 bambu % 50 penye pamuğa aittir.
Ne 40 num ara ipliğe ait kopm a uzam ası Ne 40 num ara ipliğe ait düzgünsüzlük
değerleri
değerleri
12
Kopma uzaması (%)
16
14 11,5
12
10 11
8
%U
6 10,5
4
2
0 10
%100 %100 % 70 % 50 9,5
Penye Bambu Bambu % Bambu % %100 %100 % 70 % 50
Pamuk Pamuk
KOPMA UZAMASI %U
Bambu-pamuk karışımlarında karışımdaki bambu oranı azaldıkça kopma uzaması
değerlerinde düşüş, düzgünsüzlük değerlerinde ise artış gözlenmektedir.
74
Ne 40 num ara ipliğe ait ince yer sayısı Ne 40 num ara ipliğe ait kalın yer sayısı
İnce yer ( - 50 % )
25 60
20 50
15 40
30
10 20
5 10
0 0
%100 %100 % 70 % 50 %100 %100 % 70 % 50
İNCE YER KALIN YER
Grafikte görüldüğü üzere % 100 bambu ipliğe ait ince ve kalın yer sayısı, diğer
karışımlardan daha düşüktür. Bambu-pamuk karışımlarında karışımdaki bambu oranı
azaldıkça ince ve kalın yer sayısında artışların olduğu grafiklerde görülmektedir.
Ne 40 numara ipliğe ait neps değerleri Ne 40 num ara ipliğe ait tüylülük değerleri
(Uster Tester 3)
Neps ( + 200 % )
100
5,4
80
5,2
60
Tüylülük (H)
5
40 4,8
20 4,6
0 4,4
4,2
%100 %100 % 70 % 50
4
Penye Bambu Bambu % Bambu % %100 %100 % 70 % 50
Pamuk Pamuk
NEPS TÜYLÜLÜK
Grafikte görüldüğü üzere en düşük neps değeri, karışımlardan % 70 bambu %

30 penye pamuk ipliğine aitken, en düşük tüylülük değeri ise % 100 bambu ipliğine
aittir.
IV.4. İPLİK KALİTE DEĞERLERİNİN İSTATİSTİKSEL

ANALİZİ
Karışım oranları ve iplik numaraları arasındaki ilişki MINITAB 13.2 istatistik

yazılım programında iki yönlü varyans analizi yapılarak incelenmiştir. % 50 bambu
75
% 50 penye pamuk Ne 20 numara ipliğe ait kalite değerleri mevcut olmadığından Ne
30 ve Ne 40 numara ipliğe istatistik analiz uygulanmıştır.
IV.4.1. Mukavemet Değerleri
Tablo IV.10. Mukavemet Değerleri
KARIŞIM ORANLARI
İPLİK % 100 Penye % 100 % 70 Bambu % 30 Penye % 50 Bambu % 50 Penye
NUMARASI Pamuk Bambu Pamuk Pamuk
Ne 30 347,4 380,1 274 270,45
Ne 40 273,6 275,2 218,4 204,4
TOPLAM 621 655,3 492,4 474,85
Two-way ANOVA: Mukavemet versus Numara; Karisim orani
Analysis of Variance for Mukavemet

Source DF SS MS F P
Numara 1 11276 11276 50,05 0,006
Karisim 3 12310 4103 18,21 0,020
Error 3 676 225
Total 7 24262
Individual 95% CI
Numara Mean -------+---------+---------+---------+----
1 318,0 (-------*-------)
2 242,9 (-------*-------)
-------+---------+---------+---------+----
240,0 270,0 300,0 330,0
Individual 95% CI
Karisim Mean ----------+---------+---------+---------+-
1 311 (--------*-------)
2 328 (--------*-------)
3 246 (--------*-------)
4 237 (-------*--------)
----------+---------+---------+---------+-
240 280 320 360
Yukarıda Minitab programında yapılan iki yönlü ANOVA sonuçlarının çıktıları

yer almaktadır. Minitab programı istatistik analizi 0,05 anlamlılık düzeyinde
hesaplamıştır.
Tablo IV.11. İki Yönlü ANOVA Sonuçları
Değişim kaynağı F 0,01 F 0,05

Karışım oranları arası Önemsiz Önemli
Numaralar arası Önemli Önemli
76
0,05 anlamlılık düzeyinde, karışım oranları arasındaki farklılık önemlidir. Yani
karışım oranları iplik mukavemetini etkiler. 0,05 anlamlılık düzeyinde, iplik
numaraları arasındaki farklılık önemlidir. İplik numara artışı mukavemeti etkiler.
0,01 anlamlılık düzeyinde, karışım oranları arasındaki farklılık önemsizdir. Yani
karışım oranları iplik mukavemetini etkilemez. 0,01 anlamlılık düzeyinde, iplik
numaraları arasındaki farklılık önemlidir. İplik numara artışı mukavemeti etkiler.
Minitab’da elde edilen iki yönlü varyans analizine göre, 1. numara ve 2. karışım
mukavemet ortalaması en yüksek ve diğerlerinden önemli düzeyde farklı
mukavemete sahiptir. Bu; % 100 bambu Ne 30 numara ipliğe ait mukavemet
değeridir.
IV.4.2. Rkm Değerleri
Tablo IV.12. Rkm Değerleri
KARIŞIM ORANLARI
Ne 30 17,65 19,31 13,92 13,74
Ne 40 18,53 18,64 14,79 13,85
TOPLAM 36,18 37,95 28,71 27,59
Two-way ANOVA: Rkm versus Numara; Karisim orani
Analysis of Variance for Rkm

Source DF SS MS F P
Numara 1 0,177 0,177 0,65 0,480
Karisim 3 40,835 13,612 49,85 0,005
Error 3 0,819 0,273
Total 7 41,832
Individual 95% CI
Numara Mean ----+---------+---------+---------+-------
1 16,16 (----------------*----------------)
2 16,45 (----------------*----------------)
----+---------+---------+---------+-------
15,50 16,00 16,50 17,00
Individual 95% CI
Karisim Mean -------+---------+---------+---------+----
1 18,09 (----*-----)
2 18,98 (-----*-----)
3 14,36 (-----*-----)
4 13,80 (-----*-----)
-------+---------+---------+---------+----
14,00 16,00 18,00 20,00
77
yer almaktadır.

Karışım oranları arası Önemli Önemli
Numaralar arası Önemsiz Önemsiz

karışım oranları Rkm değerini etkiler. 0,05 anlamlılık düzeyinde, iplik numaraları
arasındaki farklılık önemsizdir. İplik numara artışı Rkm değerini etkilemez.
karışım oranları Rkm değerini etkiler. 0,01 anlamlılık düzeyinde, iplik numaraları
arasındaki farklılık önemsizdir. İplik numara artışı Rkm değerini etkilemez.
Minitab’da elde edilen iki yönlü varyans analizine göre, 2. karışımın Rkm
ortalaması en yüksek ve diğerlerinden önemli düzeyde farklı Rkm değerine sahiptir.
Bu; % 100 bambu Ne 30 numara ipliğe ait Rkm değeridir.
IV.4.3. Kopma Uzaması Değerleri
Tablo IV.14. Kopma Uzaması Değerleri
KARIŞIM ORANLARI
Ne 30 3,92 15,03 5,33 4,405
Ne 40 3,96 13,02 4,62 3,7
TOPLAM 7,88 28,05 9,95 8,105
Two-way ANOVA: Kopma uzaması versus Numara; Karisim orani
Analysis of Variance for kopma uzaması

Source DF SS MS F P
Numara 1 1,432 1,432 3,95 0,141
Karisim 3 142,498 47,499 130,84 0,001
Error 3 1,089 0,363
Total 7 145,019
Individual 95% CI
Numara Mean ----+---------+---------+---------+-------
1 7,17 (------------*-------------)
2 6,32 (------------*-------------)
78
----+---------+---------+---------+-------
5,60 6,30 7,00 7,70
Individual 95% CI
Karisim Mean ---+---------+---------+---------+--------
1 3,94 (---*---)
2 14,02 (---*---)
3 4,97 (---*---)
4 4,05 (---*--)
---+---------+---------+---------+--------
3,50 7,00 10,50 14,00

yer almaktadır.

Karışım oranları arası Önemli Önemli

karışım oranları kopma uzaması değerini etkiler. 0,05 anlamlılık düzeyinde, iplik
numaraları arasındaki farklılık önemsizdir. İplik numara artışı kopma uzaması
değerini etkilemez.
karışım oranları kopma uzaması değerini etkiler. 0,01 anlamlılık düzeyinde, iplik
numaraları arasındaki farklılık önemsizdir. İplik numara artışı kopma uzaması
değerini etkilemez.
kopma uzaması ortalaması en yüksek ve diğerlerinden önemli düzeyde farklı kopma
uzaması değerine sahiptir. Bu; % 100 bambu Ne 30 numara ipliğe ait kopma uzaması
değeridir.
79
IV.4.4. Düzgünsüzlük Değerleri
Tablo IV.16. Düzgünsüzlük Değerleri
KARIŞIM ORANLARI
Ne 30 9,42 9,18 9,88 9,455
Ne 40 10,28 9,53 9,98 11,16
TOPLAM 19,7 18,71 19,86 20,615
Two-way ANOVA: Düzgünsüzlük versus Numara; Karisim orani
Analysis of Variance for Düzgünsü

Source DF SS MS F P
Numara 1 1,136 1,136 4,53 0,123
Karisim 3 0,921 0,307 1,22 0,436
Error 3 0,753 0,251
Total 7 2,810
Individual 95% CI
Numara Mean ------+---------+---------+---------+-----
1 9,48 (------------*------------)
2 10,24 (-------------*------------)
------+---------+---------+---------+-----
9,00 9,60 10,20 10,80
Individual 95% CI
Karisim Mean --------+---------+---------+---------+---
1 9,85 (-------------*-------------)
2 9,36 (-------------*-------------)
3 9,93 (-------------*-------------)
4 10,31 (-------------*-------------)
--------+---------+---------+---------+---
8,80 9,60 10,40 11,20

yer almaktadır.

Karışım oranları arası Önemsiz Önemsiz

karışım oranları düzgünsüzlük değerini etkilemez. 0,05 anlamlılık düzeyinde, iplik
numaraları arasındaki farklılık önemsizdir. İplik numara artışı düzgünsüzlük değerini
etkilemez.
80
karışım oranları düzgünsüzlük değerini etkilemez. 0,01 anlamlılık düzeyinde, iplik
numaraları arasındaki farklılık önemsizdir. İplik numara artışı düzgünsüzlük değerini
etkilemez.
düzgünsüzlük ortalaması en düşük ve diğerlerinden önemli düzeyde farklı
düzgünsüzlük değerine sahiptir. Bu; % 100 bambu Ne 30 numara ipliğe ait
düzgünsüzlük değeridir.
IV.4.5. İnce Yer Değerleri
Tablo IV.18. İnce Yer Değerleri
KARIŞIM ORANLARI
Ne 30 0 0 1 1
Ne 40 4 2 5 15
TOPLAM 4 2 6 16
Two-way ANOVA: ince yer versus Numara; Karisim orani
Analysis of Variance for ince yer

Source DF SS MS F P
Numara 1 72,0 72,0 4,91 0,114
Karisim 3 58,0 19,3 1,32 0,413
Error 3 44,0 14,7
Total 7 174,0
Individual 95% CI
Numara Mean --+---------+---------+---------+---------
1 0,5 (-----------*-----------)
2 6,5 (-----------*-----------)
--+---------+---------+---------+---------
-5,0 0,0 5,0 10,0
Individual 95% CI
Karisim Mean ---+---------+---------+---------+--------
1 2,0 (-------------*--------------)
2 1,0 (--------------*-------------)
3 3,0 (-------------*-------------)
4 8,0 (-------------*--------------)
---+---------+---------+---------+--------
-6,0 0,0 6,0 12,0

yer almaktadır.
81


karışım oranları ince yer sayısını etkilemez. 0,05 anlamlılık düzeyinde, iplik
numaraları arasındaki farklılık önemsizdir. İplik numara artışı ince yer sayısını
etkilemez.
karışım oranları ince yer sayısını etkilemez. 0,01 anlamlılık düzeyinde, iplik
numaraları arasındaki farklılık önemsizdir. İplik numara artışı ince yer sayısını
etkilemez.
ince yer sayısı ortalaması en düşük ve diğerlerinden önemli düzeyde farklı ince yer
sayısına sahiptir. Bu; % 100 bambu Ne 30 numara ipliğe ait ince yer değeridir.
IV.4.6. Kalın Yer Değerleri
Tablo IV.20. Kalın Yer Değerleri
KARIŞIM ORANLARI
Ne 30 17 3 13 9
Ne 40 39 9 18 41
TOPLAM 56 12 31 50
Two-way ANOVA: Kalin yer versus Numara; Karisim orani
Analysis of Variance for Kalin yer

Source DF SS MS F P
Numara 1 528,1 528,1 6,18 0,089
Karisim 3 595,4 198,5 2,32 0,253
Error 3 256,4 85,5
Total 7 1379,9
Individual 95% CI
Numara Mean ----+---------+---------+---------+-------
1 10,5 (------------*-----------)
2 26,8 (-----------*------------)
----+---------+---------+---------+-------
0,0 12,0 24,0 36,0
82
Individual 95% CI
Karisim Mean ----------+---------+---------+---------+-
1 28,0 (------------*-------------)
2 6,0 (------------*------------)
3 15,5 (------------*------------)
4 25,0 (------------*------------)
----------+---------+---------+---------+-
0,0 16,0 32,0 48,0

yer almaktadır.


karışım oranları kalın yer sayısını etkilemez. 0,05 anlamlılık düzeyinde, iplik
numaraları arasındaki farklılık önemsizdir. İplik numara artışı kalın yer sayısını
etkilemez.
karışım oranları kalın yer sayısını etkilemez. 0,01 anlamlılık düzeyinde, iplik
numaraları arasındaki farklılık önemsizdir. İplik numara artışı kalın yer sayısını
etkilemez.
kalın yer sayısı ortalaması en düşük ve diğerlerinden önemli düzeyde farklı kalın yer
sayısına sahiptir. Bu; % 100 bambu Ne 30 numara ipliğe ait kalın yer değeridir.
IV.4.7. Neps Değerleri
Tablo IV.22. Neps Değerleri
KARIŞIM ORANLARI
Ne 30 33 11 13 17
Ne 40 77 31 33 60
TOPLAM 110 42 46 77
83
Two-way ANOVA: Neps versus Numara; Karisim orani
Analysis of Variance for Neps

Source DF SS MS F P
Numara 1 2016,1 2016,1 21,88 0,018
Karisim 3 1501,4 500,5 5,43 0,099
Error 3 276,4 92,1
Total 7 3793,9
Individual 95% CI
Numara Mean --------+---------+---------+---------+---
1 18,5 (---------*----------)
2 50,3 (----------*---------)
--------+---------+---------+---------+---
15,0 30,0 45,0 60,0
Individual 95% CI
Karisim Mean -+---------+---------+---------+---------+
1 55,0 (----------*---------)
2 21,0 (----------*---------)
3 23,0 (----------*---------)
4 38,5 (----------*----------)
-+---------+---------+---------+---------+
0,0 20,0 40,0 60,0 80,0

yer almaktadır.

Numaralar arası Önemsiz Önemli

karışım oranları neps sayısını etkilemez. 0,05 anlamlılık düzeyinde, iplik numaraları
arasındaki farklılık önemlidir. İplik numara artışı neps sayısını etkiler.
karışım oranları neps sayısını etkilemez. 0,01 anlamlılık düzeyinde, iplik numaraları
arasındaki farklılık önemsizdir. İplik numara artışı neps sayısını etkilemez.
neps sayısı ortalaması en düşük ve diğerlerinden önemli düzeyde farklı neps sayısına
sahiptir. Bu; % 100 bambu Ne 30 numara ipliğe ait neps değeridir.
84
IV.4.8. Tüylülük Değerleri (Uster Tester 3 )
Tablo IV.24. Tüylülük Değerleri
KARIŞIM ORANLARI
Ne 30 4,83 4,01 4,6 4,575
Ne 40 4,37 3,7 4,13 3,89
TOPLAM 9,2 7,71 8,73 8,465
Two-way ANOVA: Tüylülük versus Numara; Karisim orani
Analysis of Variance for Tüylülük

Source DF SS MS F P
Numara 1 0,4632 0,4632 38,91 0,008
Karisim 3 0,5827 0,1942 16,32 0,023
Error 3 0,0357 0,0119
Total 7 1,0816
Individual 95% CI
Numara Mean --------+---------+---------+---------+---
1 4,504 (-------*--------)
2 4,023 (--------*--------)
--------+---------+---------+---------+---
4,000 4,200 4,400 4,600
Individual 95% CI
Karisim Mean ----------+---------+---------+---------+-
1 4,600 (-------*--------)
2 3,855 (--------*-------)
3 4,365 (--------*-------)
4 4,233 (-------*-------)
----------+---------+---------+---------+-
3,900 4,200 4,500 4,800

yer almaktadır.

Karışım oranları arası Önemsiz Önemli
Numaralar arası Önemli Önemli

karışım oranları tüylülük değerini etkiler. 0,05 anlamlılık düzeyinde, iplik numaraları
arasındaki farklılık önemlidir. İplik numara artışı tüylülük değerini etkiler.
85
karışım oranları tüylülük değerini etkilemez. 0,01 anlamlılık düzeyinde, iplik
numaraları arasındaki farklılık önemlidir. İplik numara artışı tüylülük değerini etkiler.
tüylülük değeri ortalaması en düşük ve diğerlerinden önemli düzeyde farklı tüylülük
değerine sahiptir. Bu; % 100 bambu Ne 40 numara ipliğe ait tüylülük değeridir.
IV.4.9. S3 Değerleri (Zweigle)
Tablo IV.26. S3 Değerleri
KARIŞIM ORANLARI
Ne 30 320 268 243 239
Ne 40 344 272 293 493
TOPLAM 664 540 536 732
Two-way ANOVA: Tüylülük versus Numara; Karisim orani
Analysis of Variance for Tüylülük

Source DF SS MS F P
Numara 1 13778 13778 2,06 0,246
Karisim 3 13960 4653 0,70 0,613
Error 3 20026 6675
Total 7 47764
Individual 95% CI
Numara Mean -------+---------+---------+---------+----
1 268 (------------*------------)
2 351 (------------*------------)
-------+---------+---------+---------+----
200 300 400 500
Individual 95% CI
Karisim Mean ---+---------+---------+---------+--------
1 332 (---------------*--------------)
2 270 (---------------*--------------)
3 268 (--------------*---------------)
4 366 (---------------*--------------)
---+---------+---------+---------+--------
120 240 360 480

yer almaktadır.
86


karışım oranları S3 değerini etkilemez. 0,05 anlamlılık düzeyinde, iplik numaraları
arasındaki farklılık önemsizdir. İplik numara artışı S3 değerini etkilemez.
karışım oranları S3 değerini etkilemez. 0,01 anlamlılık düzeyinde, iplik numaraları
arasındaki farklılık önemsizdir. İplik numara artışı S3 değerini etkilemez.
Minitab’da elde edilen iki yönlü varyans analizine göre, 1. numara ve 4.
karışımın S3 değeri ortalaması en düşük ve diğerlerinden önemli düzeyde farklı S3
değerine sahiptir. Bu; % 50 bambu % 50 penye pamuk Ne 30 numara ipliğe ait S3
değeridir [22].
Yapılan istatistiksel analizlerin kompozit sonuçları Tablo IV.28.’de verilmiştir.
87
Tablo IV.28. MINITAB 13.2 İstatistik Yazılım Programında Yapılan İstatistik Analizlerin
Kompozit Sonuçları
ÖZELLİK DEĞİŞİM KAYNAĞI F 0,01 F 0,05

Karışım Oranları Arası Önemsiz Önemli
Mukavemet
Numaralar Arası Önemli Önemli
Karışım Oranları Arası Önemli Önemli
Rkm
Numaralar Arası Önemsiz Önemsiz
Karışım Oranları Arası Önemli Önemli
Kopma Uzaması
Karışım Oranları Arası Önemsiz Önemsiz
%U
İnce Yer Sayısı
Kalın Yer Sayısı
Neps Miktarı
Numaralar Arası Önemsiz Önemli
Tüylülük Değeri Karışım Oranları Arası Önemsiz Önemli
(Uster Tester 3) Numaralar Arası Önemli Önemli
S3 Değeri Karışım Oranları Arası Önemsiz Önemsiz
(Zweigle) Numaralar Arası Önemsiz Önemsiz
IV.5. ÖRME KUMAŞ TEST SONUÇLARI
Çalışmada örme kumaş yüzeyleri, Ne 30 ve Ne 40 numara ipliklerden yuvarlak

el örme makinesinde örülmüştür. Tablo IV.29.’de üretilen kumaşlar kodlarıyla
birlikte verilmiştir.
88
Tablo IV.29. Üretilen Kumaşlar
Kumaş Kodları Kullanılan İplikler

1 % 100 penye pamuk Ne 30
2 % 100 penye pamuk Ne 40
3 % 100 bambu Ne 30
4 % 70 bambu % 30 penye pamuk Ne 30
IV.5.1. Pilling Testi

Pilling testi, TS EN ISO 12945-2’e göre standart atmosfer şartlarında
yapılmıştır. Değerlendirmede kullanılan skala 1 ‘den 5 ‘e kadardır. 1 en kötü, 5 en iyi
değerdir.
Boncuklanma, kumaş yüzeyine bir veya daha fazla lifle tutunmuş küçük lif
yumakçıklarının meydana gelmesidir. Boncuklanma iplik ve örgü yüzey özelliklerine
bağlı olarak değişir [17].
Boncuklanma deneyi sonuçları Tablo IV.30. ‘da verilmiştir.
Tablo IV.30. Boncuklanma Deneyi Sonuçları
Kod No 500 Devir 1000 Devir 2000 Devir

(Ovma) (Ovma) (Ovma)
1 4 3- 4 3
2 4- 5 4 4
3 4 3- 4 3
4 4- 5 3 2- 3
5 4 4 3
6 4- 5 4 4
Yapılan pilling testinde, % 100 bambu ve % 100 penye pamuk Ne 30 numara

ipliklerle örülen kumaşların pilling sonuçları aynı çıkmıştır. Normal koşullarda % 100
bambu iplikten örülen kumaşın en iyi pilling değerlerine sahip olması beklenirken
yapmış olduğumuz testte % 50 bambu % 50 penye pamuk Ne 30 numara iplikten
örülen kumaş en iyi pilling değerine sahip çıkmıştır. Sonucun bu şekilde çıkması,
örme kumaş yüzeyinin sıklığının fazla olmamasına bağlanabilir.
89
Ayrıca % 100 penye pamuk Ne 40 numara iplikten örülen kumaşın pilling
değerleri, % 100 penye pamuk Ne 30 numara iplikten örülen kumaşın pilling
değerlerinden daha iyidir.
IV.5.2. Martindale Metoduyla Kumaşların Aşınmaya Karşı

Dayanımı Tayini
Sürtünme testi TS EN ISO 12947-2’ e göre standart atmosfer şartlarında
yapılmıştır. Kumaşlara en az 2 iplik kopuncaya kadar test yapılmıştır.
Değerlendirmede, en yüksek devire sahip olan kumaş en mukavemetli kumaş kabul
edilmiştir. Sonuçlar Tablo IV.31.’de verilmiştir.
Tablo IV.31. Sürtünme testi sonuçları
Kod No Devir Sayısı

1 32000 devir
2 27000 devir
3 40000 devir
4 36000 devir
5 34000 devir
6 31000 devir
Sürtünme testi sonuçları
50000
40000
Devir sayısı
30000
20000
10000
0
1 nolu 2 nolu 3 nolu 4 nolu 5 nolu 6 nolu
kumaş kumaş kumaş kumaş kumaş kumaş
Kumaş no
Devir sayısı
Şekil IV.84. Sürtünme Testi Sonuçları
Grafikte görüldüğü üzere en mukavemetli kumaş, % 100 bambu Ne 30 numara

iplikten örülen 3 nolu kumaştır. Grafikten de anlaşıldığı üzere, bambu- pamuk
90
karışımındaki bambu oranı azaldıkça, kumaşların sürtünmeye dayanımı da
azalmaktadır.
Ayrıca % 100 penye pamuk Ne 30 numara iplikten örülen kumaş, % 100 penye
pamuk Ne 40 numara iplikten örülen kumaştan daha mukavemetlidir. Çünkü
pamukta, iplik numarası arttıkça mukavemet düşmektedir.
91
BÖLÜM V
DEĞERLENDİRME VE TARTIŞMA
V.1. GENEL BİLGİLER
Çalışmada farklı numaralarda ve farklı karışım oranlarında bambu- pamuk elyaf

karışımlı iplikler üretilmiştir. Üretilen ipliklere fiziksel testler yapılarak karışım
oranlarının iplik parametrelerine etkisi araştırılmıştır.
Bambu- pamuk elyaf karışımlı iplikler kullanılarak yuvarlak el örme
makinesinde örme kumaş yüzeyi oluşturulmuştur. Örme yüzeye yapılan pilling ve
sürtünme testleri ile de iplik özelliklerinin örme kumaş yüzeyine nasıl yansıdığı
araştırılmıştır.
Ayrıca karışım oranları ve iplik numaraları arasındaki ilişki MINITAB 13.2
istatistik yazılım programında iki yönlü varyans analizi yapılarak incelenmiştir ve
ortaya çıkan sonuçlar değerlendirilmiştir.
92
V.2. SONUÇLAR
Çalışmada elde edilen kompozit sonuçlar aşağıda maddeler halinde verilmiştir.
• Bambu elyafı; bünyesinde “Bambu kun” isimli anti-bakteri maddesi içerdiği
için doğal anti-bakteriyel, geri dönüşümlü, nefes alabilen, serin tutan, doğal
anti-uv, iyi nem emişi, yüksek elastikiyet gibi önemli özelliklere sahip
olduğundan dolayı 21. yüzyılın elyafıdır [4, 5].
• % 100 bambu ipliğinde iplik numarası arttıkça; mukavemet, Rkm, kopma
uzaması ve tüylülük değerleri (Uster Tester 3) düşmekte ince yer, kalın yer,
neps, düzgünsüzlük ve S3 tüylülük değerleri (Zweigle) artmaktadır.
• % 50 bambu % 50 penye pamuk ipliğinde iplik numarası arttıkça;
mukavemet, kopma uzaması ve tüylülük (Uster Tester 3) düşmekte Rkm,
düzgünsüzlük, ince yer, kalın yer, neps ve S3 tüylülük değerleri (Zweigle)
artmaktadır.
• Ne 20 numara iplikler karşılaştırıldığında; % 100 bambu iplikler diğer
karışımlardan daha yüksek mukavemet, Rkm ve kopma uzaması değerlerine
sahiptir. Ayrıca % 100 bambu ipliği en düşük tüylülük (Uster Tester 3) ve S3
değerine (Zweigle) sahiptir. En iyi düzgünsüzlük değeri, % 100 penye pamuk
ipliğine aittir. En düşük ince yer, kalın yer ve neps değerleri % 70 bambu %
30 penye pamuk ipliğine aittir.
karışımlardan daha yüksek mukavemet, Rkm ve kopma uzaması değerlerine
sahiptir. Ayrıca % 100 bambu ipliği en düşük düzgünsüzlük, ince yer, kalın
yer, neps ve tüylülük değerlerine (Uster Tester 3) sahiptir. En düşük S3
tüylülük değeri (Zweigle) % 50 bambu % 50 penye pamuk ipliğine aittir. Ne
30 numarada, karışımlardaki bambu oranı azaldıkça; mukavemet, Rkm ve
uzama değerlerinde düşüşler görülmektedir. S3 değerlerinde ise olumlu bir
sonuç olarak azalma gözlenmektedir.
karışımlardan daha yüksek mukavemet, Rkm ve uzama değerlerine sahiptir.
Ayrıca olumlu bir sonuç olarak % 100 bambu ipliği en düşük düzgünsüzlük,
ince yer, kalın yer, neps, tüylülük (Uster Tester 3) ve S3 tüylülük değerlerine
(Zweigle) sahiptir. Ne 40 numarada, karışımlardaki bambu oranı azaldıkça;
olumsuz bir sonuç olarak mukavemet, Rkm ve uzama değerlerinde düşüşler
93
görülmektedir. Ayrıca olumsuz bir sonuç olarak; düzgünsüzlük, ince yer, kalın
yer, neps, tüylülük ve S3 tüylülük değerlerinde de artış gözlenmektedir.
• Yapılan istatistik analizde; % 5 hata payı ile karışım oranları, iplik
mukavemetini etkilemektedir, % 5 hata payı ile iplik numara artışı iplik
mukavemetini etkilemektedir. % 1 hata payı ile aralığı genişlettiğimiz için
karışım oranları iplik mukavemetini etkilemezken, % 1 hata payı ile iplik
numara artışı iplik mukavemetini etkilemiştir.
• Yapılan istatistik analizde; % 5 hata payı ile karışım oranları, Rkm değerini
etkilemektedir, % 5 hata payı ile iplik numara artışı Rkm değerini
etkilememektedir. % 1 hata payı ile karışım oranları Rkm değerini etkilerken,
% 1 hata payı ile iplik numara artışı Rkm değerini etkilememektedir.
• Yapılan istatistik analizde; % 5 hata payı ile karışım oranları, iplik kopma
uzaması değerini etkilemektedir, % 5 hata payı ile iplik numara artışı iplik
kopma uzaması değerini etkilememektedir. % 1 hata payı ile karışım oranları
iplik kopma uzaması değerini etkilerken, % 1 hata payı ile iplik numara artışı
iplik kopma uzaması değerini etkilememektedir.
• Yapılan istatistik analizde; % 5 hata payı ile karışım oranları, düzgünsüzlük
değerini etkilememektedir, % 5 hata payı ile iplik numara artışı düzgünsüzlük
değerini etkilememektedir. % 1 hata payı ile karışım oranları düzgünsüzlük
değerini etkilememektedir, % 1 hata payı ile iplik numara artışı da
düzgünsüzlük değerini etkilememektedir.
• Yapılan istatistik analizde; % 5 hata payı ile karışım oranları, ince yer sayısını
etkilememektedir, % 5 hata payı ile iplik numara artışı ince yer sayısını
etkilememektedir. % 1 hata payı ile karışım oranları ince yer sayısını
etkilememektedir, % 1 hata payı ile iplik numara artışı da ince yer sayısını
etkilememektedir.
• Yapılan istatistik analizde; % 5 hata payı ile karışım oranları, kalın yer
sayısını etkilememektedir, % 5 hata payı ile iplik numara artışı kalın yer
sayısını etkilememektedir. % 1 hata payı ile karışım oranları kalın yer sayısını
etkilememektedir, % 1 hata payı ile iplik numara artışı da kalın yer sayısını
etkilememektedir.
• Yapılan istatistik analizde; % 5 hata payı ile karışım oranları, neps sayısını
etkilemezken, % 5 hata payı ile iplik numara artışı neps sayısını etkilemiştir.
94
% 1 hata payı ile karışım oranları neps sayısını etkilememektedir, % 1 hata
payı ile iplik numara artışı da neps sayısını etkilememektedir.
• Yapılan istatistik analizde; % 5 hata payı ile karışım oranları, tüylülük
değerini (Uster Tester 3) etkilemektedir, % 5 hata payı ile iplik numara artışı
tüylülük değerini etkilemektedir. % 1 hata payı ile karışım oranları tüylülük
değerini etkilemezken, % 1 hata payı ile iplik numara artışı tüylülük değerini
etkilemiştir.
• Yapılan istatistik analizde; % 5 hata payı ile karışım oranları, S3 tüylülük
değerini (Zweigle) etkilememektedir, % 5 hata payı ile iplik numara artışı S3
tüylülük değerini etkilememektedir. % 1 hata payı ile karışım oranları S3
tüylülük değerini etkilememektedir, % 1 hata payı ile iplik numara artışı da S3
tüylülük değerini etkilememektedir.
• Yapılan istatistik analiz sonuçlarına göre; en iyi mukavemet, Rkm, kopma
uzaması, düzgünsüzlük, ince yer, kalın yer ve neps değerleri % 100 bambu
Ne 30 numara ipliğe aittir. En iyi tüylülük değeri (Uster Tester 3), % 100
bambu Ne 40 numara ipliğe aittir. En iyi S3 tüylülük değeri (Zweigle), % 50
bambu % 50 penye pamuk Ne 30 numara ipliğe aittir.
• Örme kumaşlara uygulanan pilling testi sonuçlarına göre, en iyi pilling
değerlerine % 50 bambu % 50 penye pamuk Ne 30 numara iplikle örülmüş
kumaş sahiptir. Sonucun bu şekilde çıkmış olması, % 50 bambu % 50 penye
pamuk Ne 30 numara ipliğin en düşük S3 tüylülük değerine sahip olmasına
bağlanabilir.
• Örme kumaşlara uygulanan sürtünme testi sonuçlarına göre, % 100 bambu
Ne 30 numara iplikten örülen kumaş en mukavemetli kumaştır.
Bambu- pamuk karışımındaki bambu oranı azaldıkça, kumaşların sürtünmeye
dayanımı da azalmaktadır.
Yapılan bu çalışmada farklı numaralarda ve farklı karışım oranlarında
bambu- pamuk elyaf karışımlı iplikler üretilmiştir. Karışımlardan % 100 bambu
karışımından üretilen ipliklerin en iyi kalite değerlerine sahip olduğu tespit edilmiştir.
Bambu- pamuk elyaf karışımlı ipliklerde karışımdaki bambu oranı azaldıkça kalite
değerlerinde düşüş olduğu tespit edilmiştir.
Üretilecek bambu- pamuk elyaf karışımlı ipliklerde, karışım sayısını ve iplik
numara aralığını arttırmak daha iyi sonuçlar verebilir.
95
KAYNAKLAR
[1] Akyıldız, H.; Kızıldere, S.: “Bambu Elyafı Ve Özellikleri”, Marmara

Üniversitesi Tekstil Eğitimi Bölümü, Lisans Bitirme Tezi, (2006) 10-17.
[2] http://en.wikipedia.org/wiki/Bamboo ( Erişim Tarihi: Ekim 2006 )
[3] http://www.jademountainbamboo.com/html/info/northwest.asp ( Erişim
Tarihi: Şubat 2007)
[4] http://www.segana.com.tr/bambu.htm ( Erişim Tarihi: Ekim 2006 )
[5] http://www.bilkont.com.tr/tekstil/tr_urun_bambu.asp ( Erişim Tarihi:
Ekim 2006 )
[6] http://www.bambrotex.com/second/bc_nab.htm ( Erişim Tarihi: Ekim
2006 )
[7] http://www.bamboo-t-shirt.com/bambrotextech.pdf ( Erişim Tarihi: Şubat
2007 )
[8] http://www.tenbro.com ( Erişim Tarihi: Ekim 2006 )
[9] http://www.americanbamboo.org/GeneralInfo.html ( Erişim Tarihi: Şubat
2007 )
[10] http://www.swicofil.com ( Erişim Tarihi: Ekim 2006 )
[11] http://zumrut-tekstil.com.tr/zumrut.asp?atesnet=13 ( Erişim Tarihi: Ekim
2006 )
[12] “Yeşim’den Doğa Dostu Kumaşlar”, Tekstil- Teknik, Haziran Sayı:22,
(2006) 138-140.
[13] “21. yüzyılın elyafı: Bambu lifi”, Tekstil Teknoloji Dergisi, Ocak Sayı:
103, (2005) 138- 140.
[14] http://www.deu.edu.tr/DEUWeb/Icerik/Icerik.php?KOD=11022 ( Erişim
Tarihi: Mart 2007 )
[15]
http://www.itkib.org.tr/ihracat/DisTicaretBilgileri/haberyorum/dosyalar/20
05/haberyorum_2005_2.pdf ( Erişim Tarihi: Mart 2007 )
96
[16] Altun, Ş.: “ Taraklamada Yeni Bir Boyut”, Tekstil Maraton, 2, (1997) 32-
38.
[17] Marmaralı, A.: “Örme Kumaşlarda Karşılaşılan Hatalar”, Örme Dünyası,
Eylül- Ekim Sayı: 10, (2005) 66.
[18] Kosova, S.: Kişisel Görüşme ( Bilkont Dış Ticaret ve Tekstil Sanayi A.Ş.
İplik1-2 İşletme Müdürü) (2006-2007)
[19] Ulusoy, M.B.: Kişisel Görüşme ( Bilkont Dış Ticaret ve Tekstil Sanayi
A.Ş. Planlama ve Kalite Müdürü) (2006)
[20] Hubert,M.; Blalock,Jr.: “Social Statistics”,Second Edition, USA, (1979)
335- 355.
[21] Devore, J.L.: “Probability and Statistics for Engineering and Sciences”,
Fourth Edition, USA, (1995) 390-401.
[22] Özdamar, K.: “Paket Programlar ile İstatistiksel Veri Analizi”, Kaan
Kitapevi, Eskişehir, (2004) 339-373.
[23] TRUTZSCHLER; “İplik Makineleri Katalogları”, 4- 19.
[24] RIETER “İplik Makineleri Katalogları”, 2-9.
[25] TOYOTA “Penye ve Fitil Makineleri Katalogu”, (4-9 )-(12-15).
[26] Canoğlu, S., Olcay, A.; “ Ring İplik Eğitmeciliğinde Meydana Gelen
İplik Tüylülüğünün Nedenleri ve Giderilme Çareleri. 1. Ulusal Çukurova
Tekstil Kongresi Bildiler Kitabı. Çukurova Mühendislik-Mimarlık
Fakültesi Tekstil Mühendisliği Bölümü. (1999). 215-225.
[27] İlknur, S.; “Apron ve manşon kullanımı, teknik bilgileri”, İstanbul, (2003)
10-12.
[28] Kadoğlu, H.; Üreyen, M.; Çelik, P.; Yıldırım, D.; “ Pamuk İpliklerinde
Tüylülüğün Nedenleri ve Azaltılma Olanakları Üzerine Bir Çalışma”,
İzmir, (2004) 1- 13.
[29] Rousselle, M. A.; Thibodeaux, D.; French, A.; “ Cotton Fiber Properties
and Moisture: Water of Imbibition”, Textile Research Journal, Feb (2005),
Vol. 75, Iss. 2, pg. 177, 4 pgs.
[30] Okubayashi, S.; Bechtold, T.; “ A Pilling Mechanism of Man-Made
Cellulosic Fabrics- Effects of Fibrillation”, Textile Research Journal, Apr
(2005), Vol. 75, Iss. 4, pg. 288, 5 pgs.
97
[31] Sumardi, I.; Suzuki, S.; Ono, K.; “ Some Important Properties of
Strandboard Manufactured From bamboo”, Forest Products Journal, Jun
(2006), Vol. 56, Iss. 6, pg. 59, 5 pgs.
[32] Usta, İ.; “Yüksek Lisans Uygulamalı İstatistik Ders Notları”, Marmara
Üniversitesi Tekstil Eğitimi Bölümü, (2006) 31-32.
[33] Serper, Ö., “Uygulamalı İstatistik”, Filiz Kitapevi, (1985)
[34] Köksal, B.A., “İstatistik Analiz Metodları”, İstanbul, (2003) 311- 326
98
EK 1
Varyans Analizi
İkiden fazla örneklem ortalamasının karşılaştırılması için geliştirilmiş olan

yöntem “değişke çözümlemesi” olarak isimlendirilir. Bu yöntem farklı esaslara göre
kestirimi yapılan değişkenlerin karşılaştırılmasına dayandırılmıştır.
Bağımsız örneklemlerin normal dağılımlı, ortalamaları µi olan ve ortak σ2
değişkesine sahip k kadar evrenden çekildikleri düşünülsün. Bu evrenlerin bütünleşik
bir evren oluşturdukları kabul edilsin; µ simgesi ile gösterilen bütünleşik evren
ortalaması: µ = 1/k ∑ µi olarak hesaplanır.
k kadar evren aritmetik ortalamasının eşit olduğu şeklinde formüle edilen Ho
önsavı sınanacaktır.
Ho = µ1 = µ2 = µ3 = ……= µk
Eğer sıfır önsavı doğru ise, µ1= µ eşitliğinin gerçekleşmesini bekleriz. Aksi
durumda ise evren ortalamalarının ( µi ), genel ortalama µ’ den τi kadar sapma
göstermesi söz konusu olacaktır:
τi = µi - µ ; i= 1,2,...........,k.
τi, i’inci evren ortalamasının genel ortalamadan sapmasıdır;
∑ τi =∑( µi - µ) = 0
İki Yönlü Varyans Analizi
Bir sorunun çözümü amacıyla araştırıcı eğer n birimlik bir araştırma

örneklemindeki denekleri peşpeşe aynı değişken için k defa gözlemlerse, her biri n
kadar gözlem içeren k tane bağımlı istatistiksel örneklem oluşacaktır. Aynı denek
üzerinde k defa ölçüm yapılarak aynı denek için k tane gözlem elde edildiği için her
deneğe ilişkin gözlemler arasında bağımlılık, dolayısıyla k tane bağımlı örneklem
ortaya çıkacaktır. Bu şekilde oluşturulan istatistiksel örneklemelerle denekler
99
arasındaki farklılık denetim altına alınmış olur. Böylece bağımlı değişkeni etkileyen
araştırılan bağımsız değişkenin neden olduğu değişkenlik yanında, nedeni
belirlenebilecek ikinci bir değişkenlik kaynağı anlaşılacağı gibi denekler arasındaki
farklılıktır.
Diğer taraftan bağımlı değişken ele alınan bağımsız değişken ile birlikte bir
ikinci etmen tarafından etkileniyor ve bu etmenin etkilerinin denetim altına alınması
söz konusu ise, yine bağımlı örneklemlerle çalışılması durumu ortaya çıkar. Denetim
altına alınacak etmenini düzeyleri esas alınarak oluşturulacak r kadar bölük, k kadar
bağımlı örneklemin her birinin terim sayısını verir.
Özetle; bağımlı örneklemlerin varlığı durumunda genel kareler toplamını
bileşenlerine ayırmada iki etmen birlikte göz önünde tutulur. İki yönlü değişke
çözümlemesinde k simgesi örneklem sayısıdır; k aynı zamanda bağımsız değişkenin
düzey sayısıdır.
Tablo Ek 1.1 : İki Yönlü Varyans Analizi Tablosu
Değişkenlik Serbestlik
Kareler Toplamı Kareler Ortalaması
Kaynağı Derecesi
Bölükler 1 2 X2 1 2 X2
(arası)
r-1
∑ X. j − N
k j k
∑ X. j − N
[ j ]/ (r-1)
1 2 X2 1 2 X2
Örneklemler
(arası)
k-1 ∑ X i. − N
k i k
∑ X i. − N
[ i ]/ (k-1)
2 2
Yanılgı
(örneklemler (r-1)(k-1)
∑∑ (xij − x. j − xi. + x ) ∑∑ (xij − x. j − xi. + x )
i j [ i j ]/
içi)
(r-1)(k-1)
2
Genel N-1
∑∑ (xij − x )
Yanılgı kareler ortalaması SE2, örneklemler arası kareler ortalaması SB2,

bölükler arası kareler ortalaması SR2 simgeleriyle gösterilir.
F= SB2 / SE2 test istatistiğidir.
İki yönlü varyans analizinde iki tane H0 önsavı formüle edilir:
100
H0: Aritmetik ortalamaları arasında fark yoktur.
H0: Bölük ortalamaları arasında fark yoktur.
Asıl sınanması gereken H0 önsavı, Evren aritmetik ortalamalarının farksızlığına
ilişkin olandır [20, 21, 22].
Two-way ANOVA: Mukavemet versus Numara; Karisim orani
Analysis of Variance for Mukavemet

Source DF SS MS F P
Numara 1 11276 11276 50,05 0,006
Karisim 3 12310 4103 18,21 0,020
Error 3 676 225
Total 7 24262
Individual 95% CI
Numara Mean -------+---------+---------+---------+----
1 318,0 (-------*-------)
2 242,9 (-------*-------)
-------+---------+---------+---------+----
240,0 270,0 300,0 330,0
Individual 95% CI
Karisim Mean ----------+---------+---------+---------+-
1 311 (--------*-------)
2 328 (--------*-------)
3 246 (--------*-------)
4 237 (-------*--------)
----------+---------+---------+---------+-
240 280 320 360
Yukarıda MINITAB 13.2 istatistik yazılım programında yapılan iki yönlü varyans
analizi sonuçları çıktı halinde verilmiştir.
Tablodaki değerlerin Türkçe karşılıkları aşağıda verilmiştir.
Two-way ANOVA: İki yönlü Anova
Analysis of Variance for Mukavemet: Mukavemet için varyans analizi
Source: Kaynak
Error: Hata
Total: Toplam
Mean: Ortalama
Individual 95% CI: % 95 güvenle
101
Önem Seviyesi ve Serbestlik Derecesi
Verilen hipotezi kabul edilmesi gerekirken reddedilmesi istatistikte “ I. tip

hata”, reddedilmesi gerekirken kabul edilmesi halinde “II. tip hata” denir. Bir hipotez
testi yapılırken seçilecek kriterin bu hataların (veya risklerin) minimum yapılması
esasına dayanmalıdır.
I. ve II. tip hataların aynı anda minimum yapılmalarındaki güçlük, bu iki tip
hatanın birbirlerini ters yönde etkilemeleridir. I. tip hata küçülürken II. tip hatanın
büyümesi veya II. tip hata küçülürken I. tip hatanın büyümesine yol açar. Bu nedenle,
hipotez testleri yapılırken, I. tip hatadan ileri gelebilecek riskin, karar verecek
kimsenin isteğine bağlı olarak α değerine “ önem seviyesi” de denir.
Pratikte en çok kullanılan önem seviyesi α= 0,05 ve α= 0,01’dir.
H0 hipotezi doğru iken reddedilme olasılığı % 5’tir.
% 5 yerine %1 önem seviyesi kullanılırsa H0 hipotezin yanlış olarak
reddedilmesi olasılığı azalır; fakat popülasyon daha uzak örnek istatistikleri de kabul
bölgesi içine dahil edilmiş olur. Bu da II. tip hata riskini arttırır [32].
Tekstilde %5 anlamlılık seviyesi kullanılır. Bir hipotez testinin tasarımında %5
anlamlılık seviyesi seçilmişse kabul edilmesi gereken bir hipotezi reddetmenin
olasılığı %5 ‘dir. Diğer bir deyişle %95 güvenirlilikle doğru karar verilecektir. Bu
durumda %5 anlam seviyesinde hipotezin reddedileceğini ifade eder. Bu da hata
olasılığının %5 olduğunu gösterir [33].
F bölünmesinin şekli serbestlik derecesine bağlı olarak değişmektedir. Ancak F
bölünmesinde gerek pay ile ilgili v1 = n1 -1, gerekse payda ile ilgili v2 = n2 -1,
serbestlik dereceleri bir arada bölünmenin şeklini belirlemektedir. Serbestlik
derecelerinin küçük değerlere sahip olmaları durumunda bölünmenin pozitif
asimetrisi belirgin olmakta, v1 ve v2 değerleri büyüdükçe bölünme normale
yaklaşmaktadır.
Çift yönlü varyans analizinde serbestlik dereceleri aşağıda yer almaktadır.
Sütun kareler toplamı ile ilgili serbestlik derecesi sütun sayısından bir eksik
yani, c-1’dir (c, sütun sayısıdır).
Sıra kareler toplamı ile ilgili serbestlik derecesi, r-1’dir (r, sıra sayısıdır).
102
Artık kareler toplamı ile ilgili serbestlik derecesi sütun ve sıra serbestlik
derecelerinin birbirleriyle çarpılması ile elde edilir, yani (c-1)× (r-1)’dir.
Genel toplamın serbestlik derecesi, r×c-1’dir (Deney sayısının 1 eksiğidir) [34].
103
ÖZGEÇMİŞ
1982 Kırklareli Pınarhisar ilçesinde doğdu. 1988- 1996 yılları arasında

Lüleburgaz Şaban Öğünç İlköğretim okulundan mezun oldu. 1996- 2000 yılları
arasında da Lüleburgaz Anadolu Meslek Lisesinde öğrenim gördü.
2001 yılında Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Tekstil Teknoloji
Öğretmenliği bölümünü kazandı ve 2005 yılında bu bölümden mezun oldu.
2005 yılında Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tekstil Eğitimi
Bölümünde Yüksek Lisans programını kazandı ve eğitimini bu bölümde devam
ettirmektedir.
104

Bambu Pamuk Elyaf Karisimli Ipliklerin Cesitli Ozelliklerinin Incelenmesi Examination of The Various Properties of Bamboo Cotton Fibre Blended Yarns

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bambu Pamuk Elyaf Karisimli Ipliklerin Cesitli Ozelliklerinin Incelenmesi Examination of The Various Properties of Bamboo Cotton Fibre Blended Yarns

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

BAMBU-PAMUK ELYAF KARIŞIMLI İPLİKLERİN

YÜKSEK LİSANS TEZİ

BAMBU-PAMUK ELYAF KARIŞIMLI İPLİKLERİN

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Bambu-pamuk elyaf karışımlı ipliklerin çeşitli özelliklerinin incelenmesi

Haziran, 2007 Hamdiye GÖKDAL

YENİLİK BEYANI ………………………………………………...VIII

BÖLÜM I. GİRİŞ VE AMAÇ……………………………………...1

II.1. BAMBU BİTKİSİ……………………………………………………3

BÖLÜM III. MATERYAL VE YÖNTEM………………………...21

III.1. GENEL BİLGİLER………………………………………………...21

IV.1. TOYOTA RİNG MAKİNESİNDE ÜRETİLEN KOPSLARDAN

BÖLÜM V. DEĞERLENDİRME VE TARTIŞMA ……………...92

V.1. GENEL BİLGİLER…………….........................................................92

BAMBU-PAMUK ELYAF KARIŞIMLI İPLİKLERİN ÇEŞİTLİ

Haziran, 2007 Hamdiye GÖKDAL

EXAMINATION OF THE VARIOUS PROPERTIES OF

Bamboo fibre is a new fibre, which is regenerated cellulose, produced from

June, 2007 Hamdiye GÖKDAL

BAMBU-PAMUK ELYAF KARIŞIMLI İPLİKLERİN ÇEŞİTLİ

Bu çalışmada % 100 bambu elyafından üretilen ipliklerin pamuktan daha iyi

Haziran, 2007 Doç. Dr. Suat CANOĞLU Hamdiye GÖKDAL

Ne : İplik numara değeri ( Numara İngiliz )

HVI : High Volume Instrument ( Geniş Hacimli Cihaz )

I.2. ÇALIŞMANIN AMACI

Tekstilde üretilen kumaşların davranışları, kumaş konstrüksüyonu ile onları

II.1 BAMBU BİTKİSİ

Şekil II.1. Bambu Bitkisi [11]

II.1.1. İklim Koşulları

Şekil II.2. Bambu Elyafı [4].

Bambu elyafı, mükemmel bir geçirgenliğe, özel bir parlaklığa, yumuşak ve

II.2.1. Bambu Elyaf Tipleri

II.2.2. Bambu Elyafının En Önemli Özellikleri

II.2.2.1. Kuvvetli Yönleri

Tablo II.1. Anti-bakteriyel Testi

Numune Bambu elyaf materyali 1 adet

Tablo II.2. Anti-bakteriyel Testi Sonuçları

Test kumaşı 0 saat: Aşılanmış 24 saat sonra: Anti-bakteriyel oran

Test sonucunda bambu kumaş ve pamuklu kumaş karşılaştırıldığında bambu kumaşın

Tablo II.3. Anti-bakteriyel Testi

Aşılı bakteri sayısı [A] 2,3 ×104 Log A 4,4

Tablo II.4. Anti-bakteriyel Testi Sonuçları

Test numunesi Aşı sonrası test Log

Tablo II.4.’de 50 yıkama sonucunda yine anti-bakteriyel özelliğini gösterip

b.Yeşil ve Geri Dönüşümlü

Şekil II.3. Bambu Kumaşın Anti-uv Yapısı [6].

Ayrıca bambu elyafı çok hafiftir. Kaşmir ve ipek tuşesine en yakın

Gerilme mukavemeti düşüktür. Islandığında mukavemeti de azalır. Ayrıca

II.2.3. Bambu Elyafının Fiziksel Özellikleri

II.2.3.1. Lif Yapısı ve Enine Kesiti

Şekil II.6. Bambu Elyafının Enine Kesiti

Yüksek elastikiyete sahiptir [4].

Gerilme mukavemeti düşüktür. Islak gerilme mukavemeti kuru gerilme

II.2.3.5. Aleve Karşı Davranışı

II.2.3.6. Elektriksel özellikler

II.2.3.7. Biyolojik ve Işınlara Direnç

Bambu elyafı doğal anti-bakteriyel bir elyaftır. Bünyesinde bulunan ‘Bambu

İnceliği ortalama 0,04 ile 0,5 mm arasındadır.

Uzunluğu ise 10 mm’den daha fazladır [1].

Çok yumuşak bir elyaftır. Kaşmir ve ipek tuşesine en yakın yumuşaklığa

Tablo II.5. Bambu Elyafının Fiziksel Parametreleri [7]

Madde Referans veri