Sistem Analizi

Ve
Dizaynı
 Sistem Düşüncenin Oluşumu
• Diğer sosyal bilimlerde olduğu gibi

• Sistem Biliminin odak noktası;

• İNSANDIR.
 Sistem Bilimi
• Disiplinler arası iletişimde farklı alanları bir
araya getirir,

• Uygulanabilir kılar.
 Konular
• Sistem analizinin oluşumu
• Bilgi sistemi analiz ve dizaynının tanımlanması
• Sistem analistinin işletmedeki rolü
• Bilgi sistemlerinin tanımlanması
• Bilgi sistemi gelişimi hayat döngüsünün
tanımlanması
• Sistem gelişimi içinde bilgisayar destekli yazılım
mühendisliğinin araçları
 Sistem Bilimi
Bugüne kadar izlediği süreç:
• Ortaçağ Paradigması
• Rönesans Paradigması
• Determinizm
• Determinizmin Egemenliği
• İzafiyet Çağı ve Kuantum Mekaniği
• Sistem Çağı
 2 Determinizmin
Rönesans Paradigması 4 Egemenliği 6 Sistem Çağı (20.yy. ...)
(16.yy.) *Tanrı; doğadır.
*Bütün parçaların toplamından daha büyüktür.
*Deneyler *Nedensellik prensibi
*Yöneylem araştırması
*Tekrarlı gözlemler *Neden Sonuç
*Yönetim sibernetiği
*Metod analizi *Atom=kütle+enerji
*Oyun teorisi
*Matematik *Hücre:Canlı yapı taşı
*Simülasyon
*Fizik **Charles Darwin
*Sistem analizi
**Nicolaus Copernicus **Auguste Comte
*Sistem mühendisliği
**Johannes Kepler **William Kelvin
**Galileo Galilei İzafiyet Çağı ve Kuantum Mekaniği
**René Descartes Determinizm (20.yy.)
3 (18.yy.)
5 *İzafiyet teorisi
1 *Rasyonalizm 4-boyutlu uzay
Ortaçağ Paradigması *Emprisizm *Kuantum teorisi
*Tanrı *Doğa kontrol edilebilir. Araştırmanın odağı nesneden sürece geçti.
*Ahlak *Evren kurulu bir düzendir. Kuantum mekaniği stokastiktir.
*Cennet **Isaac Newton **Albert Einstein
*Doğa üstü güçler **La Mettrie **Max Planck
*Ruhun kurtuluşu **Pierre Simon de Laplace **Immanuel Kant
 SİSTEM ELEMANLARI
• Bilgi Sistemi
• Bilgi Teknolojisi
• Hissedarlar
HİSSEDARLAR

Sistem
SİSTEM ANALİSTLERİ Sahipleri

Sistem
Kullanıcıları
BİLGİ SİSTEMİ
Sistem
(ürün) Analiz ve
Sistem
Dizayn
Tasarımcısı
Metodları
(süreç)

Sistemi
Oluşturanlar

Satıcılar BİLGİ TEKNOLOJİSİ

 Bilgi Sistemi
• İşletmenin günlük faaliyetlerini ve
yöneticilerin problem çözme ve karar
vermesini desteklemek için insan, veri,
süreç, ağ ve teknoloji bileşenlerinin
etkileşimiyle geliştirilen sistemler.
Bilgisayar Uygulama Sistemleri
Nedir?

– Bilgisayar uygulaması bir veya daha fazla

işletme problemi veya gereksinimlerine
sağlanan bilgisayar tabanlı çözümlerdir.
Bilgi sisteminde bir veya daha fazla
bilgisayar uygulaması bulunmaktadır.
 Bilgi Teknolojisi
Bilgisayar teknolojisi
• Yazılım
• Donanım
Telekomunikasyon teknolojisi
• Veri
• Ağ yapısı
 Hissedarlar
• Sistem sahipleri
• Sistem kullanıcıları
• Sistemi tasarımcısı
• Sistemi oluşturanlar
• Sistem analisti
• Bilgi Sistemini Satanlar
 Sistem Sahipleri
Orta ve büyük bilgi sistemlerinde
• Orta kademe ve
• Üst Yöneticiler
Küçük bilgi sistemlerinde
• Orta kademe yöneticiler ve
• Denetleyiciler
 Sistem Kullanıcıları
MÜŞTERİLER
İç Müşteriler: Çalışanlar
• Büro Elemanı ve Servis Çalışanları
• Teknik ve Profesyonel Personel
• Bilgi İşleme Çalışanları
• Denetleyiciler
• Orta Kademe Yöneticiler
• Üst Düzey Yöneticiler
 Sistem Kullanıcıları
Dış Müşteriler:
• Diğer işletmeler
• Ticari ortaklar
• Tedarikçiler
• Müşteriler
 Sistem Tasarımcısı
Sistem kullanıcılarının;
• İşletme ile ilgili isteklerini ve
• Kısıtları
• Teknik çözümler içerisinde
Dönüştürür.
 Sistem Tasarımcısı
Kullanıcıların isteklerini karşılayacak
• Bilgisayar dosyaları
• Veritabanı
• Ağ yapıları
• Programlar
• Arayüzler
Dizayn eder.
 Sistemi Oluşturanlar
• Tasarım özelliklerine bağlı olarak ;
Bilgi sistemi elemanlarını oluşturur.

• Çoğu işletmede Sistem Tasarımcısı ve

Sistemi Oluşturan aynı kişidir.
 Sistem Analisti
• Bilgi Sistemlerinin ve
• Bilgisayar uygulamalarının geliştirilmesini
kolaylaştırır.

• Sistem analisti diğer tüm hissedarlarla

ilişkilidir.
 Bilgi Sistemi
İşletme içinde seçilmesi, kurulması,
bütünleştirilmesi gereken
• Bilgi Teknolojisine ve

• Teknik desteğe bağlıdır.

 Bilgi Sistemi Satıcıları
Teknoloji ;
• Bilgi Sistemi satıcıları tarafından
• Geliştirilir
• Satılır
• Desteklenir
 Bilgi Sistemi Satıcıları
• Bilgi Sisteminin diğer elemanlarından daha
fazla görevleri vardır.
• İşletmenin ürününü ve servisini satın alan
diğer işletmelerin iş ortağı gibi görev
yaparlar.
 SİSTEM ANALİSTİ
– Bir çok işletmeye göre bilgi sistemi rekabetçi üstünlük
elde etmek açısından oldukça önemlidir.
– Günümüzde bilgi, çalışanlar veya sermaye kadar
önemli bir yönetim kaynağıdır.
– Sistemlerin geliştirilmesinde bilgisayar uzmanlarının
dışında tüm çalışanların katılımı gereklidir.
– Sistem geliştirmede en önemli rol ise sistem
analistlerine düşmektedir.
 SİSTEM ANALİSTİ
– Sistem analisti sistem analizi ve tasarımı
gerçekleştirmektedir.
• Sistem analizi: Gelişmeler önermek ve
çözümler sunmak içim işletme problemlerinin
çalışılması
• Sistem tasarımı: Sistem analizinde belirlenen
gereksinimlerin teknik, bilgisayar tabanlı
çözümlerinin oluşturulması
 SİSTEM ANALİSTİ
• Sistem analisti bilgi sistemi ve bilgi
teknolojisinin en iyi çözebileceği şekilde
işletme problemlerini ve gereksinimlerini
çözer ve işletmede önemli gelişmeler
sağlar.
• Bu faaliyetlerin sonunda işletme süreçleri
gelişir, mevcut bilgi sistemleri gelişir ve
yeni bilgisayar sistemleri geliştirilir.
 İşletme Problemlerini Çözen Kişi
Olarak Sistem Analisti

• İşletmeler neden sistem analistine

gereksinim duyarlar?
– Sistem analizi bilgisayar gereksinimi olan ve
teknoloji bilgisi olan kişiler arasındaki iletişim
farklılarını ortadan kaldırır.
 İşletmede Sistem Analistinin Yeri
İşletme
Yöneticisi Bilgi işlem
(CEO) Yöneticisi
(CIO)

Sistem Son-Kullanıcı Bilgisayar

Veri Telekomunikasyon
Geliştirme İşlem İşlemleri
Yöneticisi Müdürü
Müdürü Müdürü Müdürü
Geliştirme
Veritabanı Network Son-Kullanıcı Kapasite
Merkezi
Yöneticisi Mühendisi Danışmanı Analisti
Müdürü

Geliştirme Veri Network Son-Kullanıcı Sistem

Danışmanı Analisti Yöneticisi Eğitmeni Programcısı

Proje Veritabanı Network Bilgisayar

Yöneticisi Tasarımcısı Teknikeri İşlemcisi

Sistem PROJE TAKIMI

Analisti Uygulama Sistem Sahipleri, Kullanıcılar,
Programcısı Tasarımcılar, Oluşturanlar ve Analistler
Problem-Çözme Yaklaşımının
Adımları
1. Problemi tanımlayın.
2. Problemi analiz edin ve anlayın.
3. Çözümde istenenleri veya beklenenleri
tanımlayın.
4. Alternatif çözümleri tanımlayın ve faaliyet
alanına karar verin.
5. “En iyi” çözümü tasarlayın ve gerçekleştirin
6. Sonuçları değerlendirin.
• Problem çözülmemişse,adım 1 veya 2’ye dönün.
 SORULAR
1. Dokuz Eylül Üniversitesi Öğrenci İşleri
yapısını düşünün. Bu sistemdeki
hissedarlar kimlerdir? Sahipler,
kullanıcılar, tasarımcılar, oluşturanlar ve
analistler olarak sınıflandırın.
 SORULAR
2. İşletmenize bir Sistem Analisti almak için
100 kelimelik ilan yazınız.Kendi ilanınızı
gerçek iş ilanlarıyla karşılaştırın. Önemli
farklılıklar üzerinde çok durmayın,
yalnızca bu farklılıkların oluşma
nedenlerini açıklamaya çalışın.
 SORULAR
3. İçinde bulunduğunuz organizasyonda her
kapasitedeki çalışanları düşünün. Sistem
kullanıcılarına benzer şekilde işletmenin
her seviyesindeki bilgi çalışanlarını
tanımlayın. Örneğin; öğrenciler büro
çalışanlarının bir parçasıdır. Neden?
 SORULAR
4. İşletmede hangi konumda çalışmak
isterdiniz? Neden? İşletmenin Bilgi
Servisi Biriminde mi? Satış firmasında
mı? Yazılım satıcısı olarak mı?...
BİLGİ SİSTEMİ OLUŞTURMAK
Ürün- Bilgi Sistemleri
• Süreç İşleme Sistemleri

• Ofis Otomasyon Sistemleri ve Bilgi İşleme

Sistemleri

• Yönetim Bilişim Sistemleri

Ürün- Bilgi Sistemleri
• Karar Destek Sistemleri

• Uzman Sistemler ve Yapay Zeka

• Grup Karar Destek Sistemleri ve Bilgisayar-

Destekli Birlikte Çalışma Sistemleri

• Üst Yönetim Destek Sistemleri

 Veri İşleme Sistemleri
(Transaction Processing Systems-TPS)
• İşletmedeki büyük miktardaki verinin
işlenmesini geliştiren bilgi sistemini
oluşturur.

• İşletmenin dış çevre ile olan ilişkisini sağlar

 Veri İşleme Sistemleri
(Transaction Processing Systems-TPS)
• İşletmenin durumu hakkında yöneticilere
bilgi verir.

• Sistem fonksiyonlarının düzgün ve

kesintisiz olduğu işletmelerde günlük
işlemler için TPS önemlidir.
 Veri İşleme Sistemleri
(Transaction Processing Systems-TPS)
İşletme işlemlerine:
• Siparişler
• Zaman kartları
• Ödemeler
İşletmeye gelen işlemlere:
• Faturalar
• Ödeme listeleri
• Makbuzlar
Gerekli bilgiyi oluşturur.
 Veri İşleme Sistemleri
(Transaction Processing Systems-TPS)
İşletme dışı olaylara:
• Müşteri siparişleri
• Kısıtlar
• Şikayetler
İşletme içi olaylara:
• Üretim için istenen siparişler
• İşletme içinde gereken diğer bilgiler
Cevap verir.
 Veri İşleme Sistemleri
(Transaction Processing Systems-TPS)
Odak noktası olan faktörler:
• Cevap verme zamanı
• İşlem hacmi
• Doğruluk
• Tutarlılık
• Servis
 Örnek TPS Sistemleri
• Havayolu rezervasyonları
• Öğrenci kayıt birimi
• Envanter sağlama
• Tedarik sağlama
• ...
Ofis Otomasyon Sistemi ve Bilgi İşleme Sistemi
(Office Automation Systems and Knowledge
Work Systems ,OAS-KWS)
• OAS: Yeni bilgileri işleyen çalışanları
destekler. Kelime işleme
• Yazı alanları
• Masaüstü yayınları
• Elektronik listeleme
• Sesli iletişim
• e-mail ve
• Video konferansları içerir.
Ofis Otomasyon Sistemi ve Bilgi İşleme Sistemi
(Office Automation Systems and Knowledge
Work Systems ,OAS-KWS)
• KWS:
• Bilim adamları,
• Mühendisler,
• Doktorlar
gibi profesyonel çalışanların yeni bilgi
oluşturmasını ve bu bilgiyi işletmelerine
veya daha geniş bir topluma yaymalarını
destekler.
 Yönetim Bilgi Sistemi
(Management Information Systems)
(MIS)
• İnsan ve bilgisayar arasındaki ilişkiye
yönelik olarak bilgi sistemini oluşturur.

• TPS ile aynı anlamda değildir, ancak veri

işlemeyi içerir.
 Yönetim Bilgi Sistemi
(Management Information Systems)
(MIS)
• MIS, işletme görevlerine TPS’den daha
geniş bir alanda destek sağlar.

• Karar analizi ve karar vermeyi de içerir.

 Yönetim Bilgi Sistemi
(Management Information Systems)
(MIS)
• MIS kullanıcıları ortak bir veritabanını
paylaşır.

• Kullanıcıların veriyi yorumlayıp

uygulamalarına yardımcı olacak veri ve
modelleri saklar.
 Yönetim Bilgi Sistemi
(Management Information Systems)
(MIS)
• Detaylı Bilgiyi: İşlemler yönetiminin kullandığı
devlet düzenlemelerini
• Özet Bilgiyi:Ham veriyi, hızlı oluşan eğilimler ve
mümkün problemlere göre birleştirir.
• İstisna Bilgiyi: Bazı kural ve kriterler için istisna
olarak tutulan raporların verisini süzer.
Gösterir.
 Örnek MIS Sistemleri
• Bütçe Tahminleme ve Analiz
• Finansal Raporlama
• Envanter Raporları
• Malzeme İhtiyaç Planlaması
• Üretim Listeleri
• ...
 Karar Destek Sistemleri
(Decision Support Systems-DSS)
• Bilgi sistemi oluşturmanın en üst seviyeli
sınıfı Karar Destek Sistemleridir (DSS).

• Veri kaynağı olarak veri tabanını kullanır.

• Asıl kara özellikle karar vericilerin

uzmanlık alanı olsa da, her safhada karar
vermeyi destekler.
 Karar Destek Sistemleri
(Decision Support Systems-DSS)
• Öngörülemeyen karar-verme durumlarındaki
yapılandırılmamış kararları desteklemek için
tasarlanır.
• Gerçekliği temel alır.
• TPS ve MIS yapılandırılmamış kararlarda
üretim bilgisi oluşturmak için gerekli veriyi
kullanır.
 Karar Destek Sistemleri
(Decision Support Systems-DSS)
DSS’in karar vericileri desteklemek için
sağladıkları:

• Problemlerin tanımı veya karar-verme

durumları.

• Mümkün çözümlerin veya kararların

tanımlanması
 Karar Destek Sistemleri
(Decision Support Systems-DSS)
• Problem çözmek veya karar vermek için
ihtiyaç duyulan bilgilerin kullanılması.

• Mümkün durumların veya kararı etkileyecek

değişkenlerin analizi

• Mümkün çözümlerin ve muhtemel sonuçların

simülasyonu.
 Karar Destek Sistemleri
(Decision Support Systems-DSS)
Veri Ambarı:
• Ayrıntılı, özet ve istisna veri ve
• TPS ve MIS tarafından oluşturulan bilgi
İle güncellenen
• Salt okunur
• Bilgilendirici veritabanıdır
 Karar Destek Sistemleri
(Decision Support Systems-DSS)
DSS araçları:
• Çalışma sayfaları: Microsoft Excel
• PC-veritabanı yönetim sistemleri: Microsoft
Access
• Genel raporlama araçları: Seagate Software;
Crystal Reports ve Brio Teknoloji;
BrioQuery
• İstatistiksel analiz programları: SAS
Enstitüsü; SAS.
 Uzman Sistemler
(Expert Systems-ES)
• Kazanılmış bilgiyi oluşturan ve yeniden
üreten karar-verme bilgi sistemlerinin
programlanması
• Uzman problem çözücülerin veya karar
vericilerin uzmanlığı
• Uzmanların düşünce veya faaliyetlerinin
simülasyon uygulamasından oluşur.
 Uzman Sistemler
(Expert Systems-ES)
• Bilgi-temelli sistemdir.

• İşletmede oluşan özellikli bir problemin

çözümü için uzmanın kazanılmış bilgisini
kullanır.

• Bir problem veya spesifik bir problem

grubu için en iyi çözümü seçer.
 Uzman Sistemler
(Expert Systems-ES)
Temel elemanları:
• Kazanılmış bilgi tabanı
• Sistem-kullanıcı bağlantısını sağlayan bir
sorgulama dili (örneğin; SQL:Structured
Query Language-Yapısal Sorgulama Dili)
• Kullanıcı arayüzü
 Uzman Sistemler ve Yapay Zeka
(Expert Systems and Artifical Intelligence)
• ES, Yapay Zeka teknolojisi ile
gerçekleştirilir.

• ES işletmedeki (ve diğer) kullanıcıların

oluşturduğu problemleri çözmek için yapay
zeka yaklaşımını kullanır.
 Uzman Sistemler ve Yapay Zeka
(Expert Systems and Artifical Intelligence)
• Yapay Zeka (AI), Uzman Sistemler (ES)
için üst düzey bir alandır.

• Uzmanların fikirleri için uygulama,

depolama ve veri girişi sağlar.
 Uzman Sistemler
(Expert Systems-ES)
Uzman sistemlerin kullanıldığı örnekler:
• Bir plastik imalatçısı fabrika içi makinelerle
ilgili kalite kontrol problemlerinin
nedenlerini belirlemek için bir uzman
sistem kullanır.
 Uzman Sistemler
(Expert Systems-ES)
Uzman sistemlerin kullanıldığı örnekler:
• Bir uzman kredi kartı işlemcisi çoklu
sitelerden ve veritabanlarından gelen veri
ihtiyaçlarını hızlı bir şekilde karşılamak için
bir uzman sistem kullanır.
 Grup Karar Destek Sistemleri ve
Bilgisayar-Destekli Birlikte Çalışma
Sistemleri

(Group Decision Support Systems and

Computer-Supported Colaborative Work
Systems)
(GDSS,CSCWS)
 Grup Karar Destek Sistemleri
(GDSS)
• Yarı yapılandırılmış veya yapılandırılmamış
kararlar için grupların birlikte çalışması
gerektiğine GDSS yeterlidir.

• Grup üyeleri arasındaki bağlantı genellikle

özel bir yazılımla elektronik yolla sağlanır.
 Grup Karar Destek Sistemleri
(GDSS)
Problem çözmeye yardımcı olacak farklı
araçlar:
• Oylama
• Sorgulama
• Beyin fırtınası
• Senaryo yaratma
 Grup Karar Destek Sistemleri
(GDSS)
• Takımın ağ bilgisayarları yoluyla biraraya
gelmesi için bir yazılım desteği gerekir.

• Bu yazılım Bilgisayar-Destekli Birlikte

Çalışma Sistemleri (CSCW) tarafından
oluşturulur.
 Üst Yönetim Destek Sistemleri
(Executive Support Systems-ESS)
• Stratejik seviyedeki kararların verilmesinde
üst düzey yöneticiye yardımcı olur.

• TPS ve MIS tarafından oluşturulan bilgiyi

kullanır.
 Üst Yönetim Destek Sistemleri
(Executive Support Systems-ESS)
• Kullanıcıların yapılandırılmamış karar
problemlerini tanımalarına yardımcı olur.

• Stratejik problemler hakkında bilgilendirici

bir ortam sağlar.
 B
İ
ESS L
GDSS G
CSCWS İ
Uzman Sistemler
Karar Destek Sistemleri
S
Yönetim Bilgi Sistemleri
İ
Bilgi İşleme Sistemleri
S
Ofis Otomasyon Sistemleri
T
E
Veri İşleme Sistemleri
M
L
E
R
İ
 Sorular
• Kendi çalışma projenizi oluşturun-gerçek
yada hayali olarak bilgi sistemlerindeki
kavramları ve teknikleri uygulayın.
Sistemi kuracağınız organizasyon daha
önce ya da şuan çalıştığınız bir işletme,
üyesi olduğunuz bir öğrenci kulübü, vs.
olabilir. Buna göre;
• Hangi işletme, organizasyon veya çalışma
alanı için sisteminizi tasarlamayı
düşünüyorsunuz?

• Hangi bilgi sistemini tasarlamayı

düşünüyorsunuz? Veri İşleme, ofis
otomasyon, yönetim bilişim, karar destek
sistemi ve uzman destek sistemi, vs....
terimlerini tanımlamaya çalışın.
• Sistemi VERİ, SÜREÇ ve ARAYÜZ
terimleri içinde tanımlayın.

• İşletmenizde oluşturduğunuz bilgi sistemi

ortamında; bilgisayarlar, ağ yapıları,
veritabanı yönetim sistemleri ve uygulama
geliştirme araçları terimlerini tanımlayın.