You are on page 1of 91

T.C.

MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI

MEGEP
(MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN
GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)

İNŞAAT TEKNOLOJİSİ

ÇELİK YAPI KESİT ÇİZİMLERİ

ANKARA 2007
Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;
• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile
onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak
yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında
amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim
materyalleridir (Ders Notlarıdır).

• Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye


rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve
geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında
uygulanmaya başlanmıştır.

• Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği


kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması
önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.

• Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik


kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşabilirler.

• Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.

• Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında


satılamaz.
İÇİNDEKİLER

AÇIKLAMALAR ...............................................................................................................iv
GİRİŞ ..................................................................................................................................1
ÖĞRENME FAALİYETİ - 1 ...............................................................................................3
1. ENİNE KESİT ÇİZİMİ ....................................................................................................3
1.1. Kesit Çizme Kuralları ................................................................................................3
1.2. Tretuvar .....................................................................................................................3
1.3. İç Merdiven ...............................................................................................................4
1.3.1. Tanımı.................................................................................................................4
1.3.2. Çeşitleri...............................................................................................................4
1.3.3. Çizimi .................................................................................................................9
1.4. Düşey Yapı Elemanları ............................................................................................13
1.4.1. Duvar ................................................................................................................13
1.4.2. Kolon ................................................................................................................15
1.4.3. Asansör Kesiti Çizimi........................................................................................17
1.5. Döşeme....................................................................................................................20
1.5.1. Tanımı...............................................................................................................20
1.5.2. Çeşitleri.............................................................................................................20
1.5.2.1. Döşemeler Üzerine Gelen Yük ve Döşeme Açıklıklarına Göre........................20
1.5.3. Çizimi ...............................................................................................................21
1.6. Sıva .........................................................................................................................24
1.6.1. Tanımı...............................................................................................................24
1.6.2. Çeşitleri.............................................................................................................24
1.6.3. Çizimi ...............................................................................................................24
1.7. Pencere....................................................................................................................25
1.7.1. Tanımı...............................................................................................................25
1.7.2. Çeşitleri.............................................................................................................25
1.7.3. Pencere Görünüş Çizimi ....................................................................................25
1.7.4. Pencere kesit çizimi ...........................................................................................27
1.8. Kapı.........................................................................................................................29
1.8.1. Tanımı...............................................................................................................29
1.8.2. Çeşitleri.............................................................................................................29
1.8.3. Kapı Görünüş Çizimi.........................................................................................29
1.8.4. Kapı Kesit Çizimi ..............................................................................................31
1.9. Temel ......................................................................................................................32
1.9.1. Tanımı...............................................................................................................32
1.9.2. Çeşitleri.............................................................................................................32
1.9.3. Çizimi ...............................................................................................................32
1.10. Çatı........................................................................................................................35
1.10.1. Tanımı.............................................................................................................35
1.10.2. Çeşitleri...........................................................................................................35
1.10.3. Çizimi .............................................................................................................36
1.11. Baca ......................................................................................................................42
1.11.1. Tanımı.............................................................................................................42
1.11.2. Çeşitleri...........................................................................................................42
1.11.3. Çizimi .............................................................................................................43
i
1.12. Yağmur Oluğu ve İniş Borularının Çizimi ..............................................................45
1.13. Ölçülendirme .........................................................................................................46
1.13.1. Çizgisel Ölçülendirme .....................................................................................46
1.13.2. Kotlu Ölçülendirme .........................................................................................46
1.14. Yazı.......................................................................................................................47
1.14.1. Mahal Yazıları Tanımı.....................................................................................47
1.14.2. Kesit Elemanları Bilgileri ................................................................................47
1.15. Taramalar ..............................................................................................................47
UYGULAMA FAALİYETİ............................................................................................49
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME..................................................................................53
ÖĞRENME FAALİYETİ - 2 .............................................................................................54
2. BOYUNA KESİT ÇİZİMİ .............................................................................................54
2.1. Tretuvar Kesit Çizimi...............................................................................................54
2.2. Dış Merdiven ...........................................................................................................54
2.2.1. Tanımı...............................................................................................................54
2.2.2. Çeşitleri.............................................................................................................54
2.2.3. Çizimi ...............................................................................................................54
2.3. Pencere Çizimleri.....................................................................................................56
2.4. Kapı Çizimleri .........................................................................................................57
2.5. Düşey Yapı Elemanlarının Kesit Çizimi ...................................................................58
2.5.1. Asansör Kesiti Çizimi........................................................................................58
2.6. Döşeme Çizimleri ....................................................................................................59
2.6.1. Normal Döşeme.................................................................................................59
2.6.2. Düşük Döşeme ..................................................................................................59
2.7. Sıva Çizimi..............................................................................................................59
2.8. Temel Çizimi ...........................................................................................................60
2.9. Çatı Çizimi ..............................................................................................................60
2.9.1. Alt ve Üst Başlık Çubukları ...............................................................................63
2.9.1.1. Alt Başlık Çubuğu ..........................................................................................63
2.9.1.2. Üst Başlık Çubuğu..........................................................................................63
2.9.2. Aşık...................................................................................................................64
2.9.3. Çatı Kaplamaları................................................................................................65
2.9.4. Mertekler...........................................................................................................65
2.9.5. Rüzgâr Bağlantıları............................................................................................69
2.10. Baca Çizimi ...........................................................................................................72
2.11. Yağmur Oluğu ve İniş Borularının Çizimi ..............................................................73
2.12. Ölçülendirme .........................................................................................................74
2.13.Yazı........................................................................................................................74
2.13.1. Mahal Yazıları Tanımı.....................................................................................74
2.13.2. Kesit Elemanları Bilgileri ................................................................................75
2.14. Taramalar ..............................................................................................................75
2.14.1. Döşemede Tarama ...........................................................................................75
2.14.2. Kirişlerde Tarama ............................................................................................75
2.14.3. Çatıda Tarama .................................................................................................76
2.14.4. Temelde Tarama..............................................................................................76
UYGULAMA FAALİYETİ............................................................................................78
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME..................................................................................82
ii
MODÜL DEĞERLENDİRME...........................................................................................83
CEVAP ANAHTARLARI .................................................................................................84
KAYNAKÇA ....................................................................................................................85

iii
AÇIKLAMALAR
AÇIKLAMALAR
KOD 582YIM210
ALAN İnşaat Teknolojisi
DAL/MESLEK Çelik Yapı Teknik Ressamlığı
MODÜLÜN ADI Çelik Yapı Kesit Çizimleri
Bu modül çelik yapı kesitlerinin çizimini yapma beceri, tavır
MODÜLÜN TANIMI
ve tutumlarının açıklandığı öğretim materyalidir.

SÜRE 40/32

ÖN KOŞUL Çelik Yapı Plan Çizimleri modülünü başarmış olmak

YETERLİK Çelik yapının enine ve boyuna kesit çizimini yapmak.


Genel Amaç
Ø Okul içi gerekli ortam, okul dışı araştırma yapabileceği
işletmeler belirtildiğinde kesit ve görünüş çizimlerini
standartlara uygun olarak yapabilecektir.
MODÜLÜN AMACI
Amaçlar
1. Çelik yapının enine kesit çizimini yapabileceksiniz.
2. Çelik yapının boyuna kesit çizimini yapabileceksiniz.
EĞİTİM ÖĞRETİM Çizim masası, çizim kağıdı (eskiz, aydınger vb.), yapıştırma
ORTAMLARI VE bandı, temizlik araçları, T cetveli veya paralel cetvel, gönye,
DONANIMLARI pergel, çizim kalemleri.

Modül içeriğinde yer alan faaliyetleri tamamladıktan sonra


verilen ölçme araçları ile kazandığınız bilgi, beceri ve
ÖLÇME VE uygulamalarınızı değerlendireceksiniz.
DEĞERLENDİRME
Öğretmen, modül sonunda performans testi uygulayacak,
kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek değerlendirecektir.

iv
GİRİŞ

GİRİŞ
Sevgili Öğrenci,
İnsanların öğrenmesi gereken bilgi miktarı ve düzeyi sürekli artmaktadır. Özellikle
son yıllarda teknoloji hızla ilerlemekte ve bu ilerleme sonucunda bütün mesleklerde olduğu
gibi inşaat teknolojisi alanında da yeni dallar ortaya çıkmaktadır.

Hepimizin bildiği gibi inşaat alanı, insanlığın var oluşundan bu güne kadar devamlı
olarak gelişmektedir. İnsanlığın çağdaş ve modern hayata geçmesi ile inşaat alanında da hızlı
gelişmeler meydana gelmiştir. Günümüzde farklı hammaddeler ve teknikler yardımıyla
değişik malzemeler geliştirilerek toplumun ihtiyaçları karşılanmaktadır. Bunun yanında
inşaat alanı, kendi içinde birçok dala bölünmüştür. Bunlar sizlere birer modül olarak
sunulmaktadır. Bu modüller ayrı ayrı alınıp hepsi tamamlandığında inşaat teknolojisi
alanının bütününü teşkil edecektir.

.Bu amaçla Çelik Yapı Kesit Çizimi modülünde yapı teknik, şartname ve kurallarına
uygun olarak sizlere çelik yapıda kesit çizim bilgileri kazandırılacaktır.

1
2
ÖĞRENME FAALİYETİ - 1

AMAÇ
ÖĞRENME FAALİYETİ - 1
Uygun ortam sağlandığında yönetmelik ve şartnameler göz önünde bulundurularak
binanın enine kesit çizimini öğrenebileceksiniz.

ARAŞTIRMA

Ø Çevrenizde bulunan konut inşaatlarını gezerek yapı elemanlarının nasıl


yapıldığını ve yapılma koşullarını araştırınız. Yapı elemanlarına ait bilgiler
edininiz. Bu bilgileri çizimlerinizle bütünleştiriniz.

1. ENİNE KESİT ÇİZİMİ


1.1. Kesit Çizme Kuralları
Bir yapının kesiti çizilirken aşağıdaki kurallara uyulması gerekir:

Ø Kat planını kesit yönüne göre masanın üst tarafına bağlayınız.


Ø Yeni çizim paftasını masanıza bağlayınız.
Ø Kesit çizgisinin kat planında kestiği noktaları kurşun kalemle yeni paftaya
taşıyınız.
Ø Kesit çizgisinin değdiği noktaları koyu çizgilerle çiziniz.
Ø Gerekli yazı, ölçülendirme ve tarama işlemlerini yapınız. İşleminizi bitiriniz.

1.2. Tretuvar
Ø Tanımı : Binanın dış tesirlerden korunması (yağmur ve kar suyu), bina
etrafında yürünmesi, bina çevresinin bakımı ve onarımı gibi nedenlerle kâgir
malzemeden yapılan yapı elemanlarına tretuvar denir. Uygulamada tretuvar
genişliği genellikle 100 cm alınmaktadır. Bu ölçü duruma göre değişebilir.

Ø Çizimi : Tretuvar çiziminde dikkat edilecek hususlar şunlardır:

• Tretuvar beton yüksekliği 10-15 cm arasında olmalıdır (Şekil 1.1.a).


• Blokaj altına 15 cm kalınlığında blokaj serilmelidir (Şekil 1.1.b ).
• Tretuvar genişliği, yapı arsasının durumu ve iki insanın yan yana
yürüyebilmesi de dikkate alınarak seçilmelidir. Normal koşullarda
genişlik en az 100 cm alınmalıdır.
• Tretuvar yağmur borusunun altına yerleştirilmeli ve dışa doğru meyil
verilmelidir (Şekil 1.1.c).

3
a) b)

c)
Şekil 1.1 : Tretuvarın aşamalı olarak oluşturulması

1.3. İç Merdiven
1.3.1. Tanımı
Binaların iç kısmında ya da dışarıda etrafı kapalı olarak yapılan merdivenlerdir.
1.3.2. Çeşitleri
Merdivenler fonksiyonlarına, yapıldıkları malzemeye ve yapılış şekillerine göre
çeşitlendirilebilir.

4
1.3.2.1. Fonksiyonlarına Göre Merdivenler

Ø Kat merdivenleri: Bina katları arasında normal iniş çıkışı sağlayan


merdivenlerdir.

Ø Yangın merdivenleri: Bir yangın anında kullanılmak üzere kat merdivenleri ve


asansörlerin dışında, bina içi veya dışında yapılan merdivenlerdir. Bu tip
merdivenlerde kullanılacak malzeme yangına karşı dayanıklı olmalıdır (Şekil
1.2).

Şekil 1.2 : Yangın merdiveni

5
1.3.2.2. Yapıldıkları Malzemeye Göre

Ø Kâgir Merdivenler: Beton, taş vb. malzeme ile yapılan merdivenlerdir. Kâgir
ya da betonarme binalarda yapılırlar.

Ø Ahşap Merdivenler: Ahşap malzeme ile yapılan merdivenlerdir. Daha çok iki
veya üç katlı ahşap binalarda, daire iç bağlantılarında ve çatı katı çıkışlarında
tercih edilirler.

Ø Betonarme Merdivenler: Betonarme ve çelik binalarda günümüzde en çok


uygulanan merdiven çeşididir.

Ø Metal Merdivenler: Çelik profil ve sac kullanılarak yapılan merdivenlerdir.


Genellikle fabrika, galeri, çatı katları, yangın merdivenleri bu malzeme
kullanılarak yapılır.

1.3.2.3. Yapılış Şekillerine Göre Merdivenler

Ø Düz Merdivenler
Düz merdivenler; tek kollu, iki kollu ve üç kollu merdivenler şeklinde üç gruba
ayrılırlar. Tek kollu merdivenler de kendi aralarında sahanlıklı ve sahanlıksız merdivenler
olmak üzere ikiye ayrılır.

Sahanlıklı merdivenler halkın yoğun olarak kullandığı (hastane, okul vb.) yerlerde
yapılır. Sahanlık sayısı merdiven basamak adedine göre bir veya iki tane düzenlenebilir.
Şekil 1.3’te 17 basamaklı sahanlıklı bir merdiven planı ve üç boyutlu görünümü verilmiştir.

Şekil 1.3 : Tek kollu sahanlıklı merdiven planı ve üç boyutlu görünümü

6
Şekil 1.4’te sahanlıksız merdivenin plan, ön, sağ ve güney batı cephelerinden
görünüşleri görülmektedir.

Bu merdivende rıht adedi 17, basamak adedi ise 17-1 = 16’dır.

Şekil 1.4 : Sahanlıksız merdivenden görünümler


İki kollu merdivenler, köşe sahanlıklı (L tipi) ve orta sahanlıklı (U tipi) merdiven
olmak üzere iki çeşittir (Şekil 1.5).

Şekil 1.5 : L ve U tipi merdivenler

7
Üç kollu merdivenler ise iş merkezleri, okullar, hastaneler, sinema salonları vb. insan
sayısının fazla olduğu yerlerde yapılırlar.
Ø Döner Merdivenler
Döner merdivenler; çeyrek, yarım ve tam döner merdivenler olmak üzere üç sınıfa
ayrılırlar. Şekil 1.6 ve Şekil 1.7’de çeyrek ve yarım döner merdivenler görülmektedir.

Şekil 1.6 : Çeyrek döner merdiven

Şekil 1.7 :Yarım döner merdiven

8
Şekil 1.8’de ise tam döner (270 derecelik) merdivenin plan, ön, sağ ve kuzeybatı
görünümleri görülmektedir. Bu tip merdivenler konutlar ve iş merkezlerinde
uygulanmaktadır.

Şekil 1.8 : Tam döner merdiven görünümü

1.3.3. Çizimi
Şekil 1.9, Şekil 1.10 ve Şekil 1.11‘den yararlanarak iki kollu ortada sahanlıklı iki
basamağı döndürülen bir merdivenin kesitinin çizilmesi aşağıda aşamalı olarak anlatılmıştır.
Siz de bu uyarıları dikkate alarak merdiven çizimini yapabilirsiniz:

Ø Masaya çizim kağıdınızı bağlayınız (ilgili ölçeği dikkate alarak).


Ø Merdiven planını kesit çizim yönüne göre karşınıza alınız veya boş çizim
kâğıdının altına veya üstüne yapıştırınız.
Ø Merdiven zemin çizgisini çiziniz (Şekil 1.9’daki kalın mavi çizgi).
Ø Her bir koldaki merdiven rıht çizgilerini çiziniz (aynı şekildeki yatay pembe
çizgiler).
Ø Her bir koldaki merdiven basamak çizgilerini plandan taşıyarak çiziniz (aynı
şekildeki düşey kesik çizgiler).
Ø Merdiven kolunun alt çizgisini (plak beton kalınlığı) çiziniz.
9
Ø Merdiven korkuluk çubuklarını çiziniz.
Ø Korkuluğun küpeştesini çiziniz.
Ø Merdiven rıht sayılarını şekildeki gibi numaralandırınız.
Ø Merdiven sahanlık döşemesini belirleyiniz (aynı şekildeki yeşil çizgi).
Ø Merdiven bilgilerini yazınız (rıht, basamak vb).
Ø Gereksiz çizgileri siliniz.
Ø Yatay ve düşey ölçülendirmesini şekildeki gibi yapınız.
Ø Rapido kalemiyle uç kalınlıklarını dikkate alarak çiziminizi tamamlayınız.

Şekil 1.9 : Birinci koldaki merdiven çizgilerinin taşınması

10
Şekil 1.10 : İkinci koldaki merdiven çizgilerinin taşınması

11
Şekil 1.11 : Merdivenin oluşumu

Yukarıdaki merdiven şekillerinde, merdiven çiziminin işlem basamakları genel olarak


verilmiştir. Şekil 1.12’de örnek çelik merdiven çizimi görülmektedir. Her iki merdivende de
çizim aşamaları aynı olup ufak farklılıklar gösterir.

12
Şekil 1.12 :Merdiven planı ve -A kesiti görünümü
1.4. Düşey Yapı Elemanları
1.4.1. Duvar

1.4.1.1. Tanımı
Duvar, yapının dışarıyla irtibatını kesen, yapıyı dış etkilerden koruyan ve mahalleri
birbirinden ayıran yapı elemanıdır.
1.4.1.2. Çeşitleri
Duvarlar yapıldıkları malzemeye göre taş, tuğla, gaz beton, beton, ahşap pano, alçı
panel vb. şeklinde sınıflandırılırlar.

Yapıldıkları yere göre ise dış ve iç duvarlar olmak üzere ikiye ayrılır. İç mahallerde
tuğla veya alçılı pano, dış duvarlarda ise tuğla, gaz beton veya beton kullanılabilir.

Duvarlar üzerine gelen yükleri taşıma durumlarına göre taşıyıcı duvarlar ve taşıyıcı
olmayan duvarlar olmak üzere ikiye ayrılırlar. Taşıyıcı olmayan duvarlar bölme duvar olarak
da adlandırılır.

13
1.4.1.3. Çizimi
Duvar çizimi, betonarme ve yığma yapı projelerinde olduğu gibidir. Dış duvarlar iklim
durumuna göre tuğla veya gaz beton kullanılarak proje hesap verilerine göre belirlenen
kalınlıkta yapılır. İç duvarlar ise genellikle 13.5 cm veya 8.5 cm kalınlıkta olur.

Şekil 1.13’te bir binanın kesitinde işaretli yerlerde bina duvarlarının bir bölümünü
görmektesiniz.

Şekil 1.13 : A-A kesitinin görünümü

14
Duvarın nokta detayları plan ve kesit olmak üzere Şekil 1.14’te gösterilmiştir. (Duvar
gaz beton malzemeden yapılmıştır. Bilindiği gibi gaz beton bir miktar ısı yalıtımı sağlayan
hafif bir duvar örgü malzemesidir).

a. plan c. kesit
Şekil 1.14 :Duvarın plan ve kesiti
1.4.2. Kolon

1.4.2.1. Tanımı
Kolon, iskelet yapılarda üzerine gelen yükleri taşıyan düşey bir yapı elemanıdır. Çelik
yapılarda kolonlar iki şekilde düzenlenir. Bunlardan Çelik Yapı Planı modülünde
bahsedilmişti. Kısaca burada bir daha tekrarlayalım. Kolonlar beton içerisinde ve çelik kafes
şeklinde olmak üzere iki şekilde uygulanır.
1.4.2.2. Çeşitleri
Kolonlar tek ve birleşik profilli olmak üzere ikiye ayrılır. Kolonlarda kullanılan
profiller çok çeşitli olmakla beraber en fazla kullanılan profil çeşitleri Şekil 1.15’te
görülmektedir.

Şekil 1.15 :Projede çelik kolon görünümleri (UNP : U-Normal-Profili,I : I Profili, IPE: Geniş
başlı I profili
15
1.4.2.3. Çizimi
Kolon çizimleri ile ilgili olarak “Çelik Yapı Plan Çizimi” modülüne bakınız. Şekil
1.16 da örnek bir projede çelik kolonların gösterilişi verilmiştir.

Şekil 1.16: Projede çelik kolon görünümleri


Resim 1.1’de çelik kolonun döşeme ızgarası ve kirişle birleşimi, Resim 1.2’de ise
kolonun kirişle birleşimi görülmektedir.

16
Resim 1.1 :Çelik kolonun döşeme ile birleşimi

Resim 1.2 :Çelik kolonun kirişle birleşiminin görünümü

1.4.3. Asansör Kesiti Çizimi

Ø Asansör planını kesit yönüne göre karşınıza alınız.


Ø Planda asansörü kesen çizgileri kâğıdınıza aktarınız.
Ø Kesilen ayrıtları koyu çizgilerle çiziniz.

17
Ø Şekil üzerine yazıları yazınız.
Ø Şekil üzerinde gerekli ölçülendirmeleri yapınız.

Şekil 1.17’de örnek bir asansör planı görülmektedir.

Şekil 1.17: Asansör planı

Yukarıda anlatılanlara göre uygulama yaptığınızda asansör planına göre alınan A-A
kesiti Şekil 1.18‘de görülmektedir. Asansör çizimini yapabilmek için A-A kesit çizgisinin
planda kestiği noktalar taşıma çizgileri yardımıyla en kesit paftasına taşınmalıdır.

18
Şekil 1.18: Asansörün A-A kesiti

19
1.5. Döşeme
1.5.1. Tanımı
Döşeme, binada katları birbirinden ayıran, üzerine gelen yükleri taşıyarak mesnetlere
nakleden yapı elemanlarıdır. Döşemeler; ahşap, kagir, betonarme ve çelik malzemelerden
yapılırlar. Çelik döşemelerin yapımında taşıyıcı eleman olarak standart çelik profilleri
kullanılır. Bu tür döşemelerin özelliği, taşıyıcı profillerin ve aralarına tekniğine uygun
döşenen donatıların beton içinde kalacak şekilde oluşturulmasıdır. Resim 1.3’te örnek bir
çelik yapıda döşemenin yapılışı görülmektedir.

Resim 1.3: Çelik döşeme görünümü

1.5.2. Çeşitleri

1.5.2.1. Döşemeler Üzerine Gelen Yük ve Döşeme Açıklıklarına Göre

Ø Düz (plak) döşeme,


Ø Mantar döşeme,
Ø Kirişli döşeme,
Ø Nervürlü döşeme (dişli döşeme),
Ø Asmolen (bloklu) döşeme olarak yapılırlar.

Şimdi bu döşemelerden en fazla kullanılanları tanıyalım.

20
Ø Düz (Plak) Döşeme
Açıklığı az olan ve üzerine fazla yük gelmeyen betonarme döşemeler düz döşeme
olarak yapılırlar. Üzerine gelen yükü oturduğu kirişe aktarırlar. Döşemeler çalışma şekline
göre hurdi ya da dal olarak düzenlenir. Düz ve pilye demirleri dal döşemelerde her iki yönde,
hurdi döşemelerde her iki yönde düz, sadece kısa kenar doğrultusunda pilye atılmaktadır.
Pilye demirleri komşu döşemeye 1/4’ü oranında geçmektedir.
Ø Asmolen Döşeme
Açıklığı çok olan ve üzerine fazla yük gelen döşemelerde beton, pişirilmiş kil vb.
malzemeden bloklar kullanılarak, döşeme altında kirişler oluşturularak yapılan döşemelerdir.
Özellikle asmolen sesi yutması nedeniyle iyi bir ses yalıtımcısıdır.

Çelik yapıda da döşemenin uygulanış biçimine göre normal ve düşük döşeme olmak
üzere iki şekilde yapılır. Normal döşeme oda, salon, antre vb. yerlerde, düşük döşeme ise
WC ve banyo gibi ıslak mekanlarda pis su sifonunun gizlenmesi amacıyla uygulanmaktadır.
Düşük döşeme normal döşemeye göre 20-30 cm mesafe daha düşüktür.

Çelik yapılarda döşeme iki şekilde düzenlenir. Bunlar; betonarme yapılarda olduğu
gibi yapılan döşemeler (çelik profilin beton içerisine gömülmesi) ile kirişler arasına ızgara
profil (I, U profili) atıldıktan sonra üzerine panel beton tabakası döşenerek yapılan
döşemelerdir. Örnek uygulamada bu sistem kullanılmıştır.
1.5.3. Çizimi

1.5.3.1. Normal Döşeme


Betonarme ve çelik yapılarda döşeme genellikle betonarmeden yapılır. Son yıllarda
özellikle geniş açıklıklı yapılarda (iş merkezi, fabrika, kongre salonları vb.) betonarme
döşeme yanında çelik döşeme sistemi de uygulanmaktadır.

Çelik konutlarda döşemenin yapılışında iki yöntem kullanılır. Betonarme yapılarda


olduğu gibi yapılan döşemeler (çelik profilin beton içerisine gömülmesi). Şekil 1.19’da
profilin kiriş ve döşemede beton içerisinde döşenmiş görünümü verilmiştir.

Şekil 1.19: Çelik profilin beton içerisine gömülmesinin kesitte görünümü

21
Şekil 1.20’de profilin döşeme ve kirişte çizilmiş detay görünümünü verilmiştir.

Şekil 1.20: Kiriş ve döşemenin 6 no.lu nokta detay görünümü

Kirişler arasına ızgara profil (I, U profili) atıldıktan sonra üzerine panel beton tabakası
döşenerek yapılan döşemeler, genellikle iş merkezleri ve fabrikalarda kullanılır. Resim 1.4’te
ızgara döşeme sistemi, Şekil 1.21.a ve b’de ise kirişe destek levhasıyla bağlanan döşeme
ızgarası görülmektedir. Bağlantı destek levhası kirişe kaynak veya cıvatayla tutturulduktan
sonra, döşeme ızgarası aynı birleştirme araçlarıyla bu levhaya bağlanarak gerçekleştirilir.

Resim 1.4 :Döşeme ızgarasının kirişe bağlanması

22
a) b)
Şekil 1.21: Kirişe destek levhasıyla bağlanan döşeme ızgarası görünümü

Çelik profiller daha sonra değerlendirilecekse (başka bir yerde kullanılacak veya yapı
geçici olarak kullanılacaksa) bağlantılar cıvatayla yapılır. Şekil 1.22’de bir kirişin kolona
cıvatayla bağlantı şekilleri görülmektedir. Bu tip uygulama genellikle fabrika yapılarında
görülür.

a) b)
Şekil 1.22: Kolon ve ızgara döşeme bağlantısı görünümleri

Resim 1.5’te görüldüğü gibi döşeme yapıldıktan sonra üzeri sac levha ile kapatılır.

Resim 1.5 : Döşemenin sac levha ile kapatılması

23
1.5.3.2. Düşük Döşeme
Binalarda banyo ve WC’lerde pis su sifonunun gizlenmesi amacıyla döşemeler düşük
yapılır. Normal döşemeye göre düşüklüğü 20-30 cm arasındadır. Düşük döşemeler çelik
yapılarda normal döşemelerde olduğu gibi betonarme veya çelikten oluşturulur. Şekil
1.23’teki örnek uygulamada düşük döşeme I profilinden oluşturulmuş üzerine panel beton
tabakası bağlanmıştır.

Şekil 1.23:Düşük döşeme ve bağlantı görünümü

1.6. Sıva
1.6.1. Tanımı
Sıva yapı yüzeylerinin kaplanması amacıyla kâgir malzemeden yapılan bir kaplama
çeşididir.
1.6.2. Çeşitleri
Sıvalar, iç ve dış sıva olmak üzere ikiye ayrılır. Dış sıvalarda katkı maddeleri
kullanılarak su ve ısı geçirgenliği artırılabilir. İç sıvalarda ise kâgir yüzey alçı ile
kaplanabilir.
Sıva kalınlıkları;
İç Dış
1.5-2 cm 2-3 cm

1.6.3. Çizimi
Planda (yatay kesit) ve kesitlerde sıva çizimi aynı şekilde yapılır. Çelik yapılara özgü
özel bir sıva yapma yöntemi yoktur. Genellikle betonarme yapılardaki sıva uygulama şekli
burada da yapılmaktadır. Bu yapılarda pano şeklinde levhalar bölme elemanı olarak (duvar
vb.) kullanılmaktadır. Bu panolar gerekirse kendine özgü yöntemlerle sıvanmaktadır.

Şekil 1.24’te kolon, duvar ve sıvanın planda (a) ve kesitte görünümü (b) verilmiştir.

24
a)

b)
Şekil 1.24: Farklı malzemeden yapılan duvar ve sıva detay görünümü

1.7. Pencere
1.7.1. Tanımı
Yapının dış çevre ile irtibatını, mekanların aydınlatılmasını ve havalandırılmasını
sağlayan yapı elemanlarıdır. Pencereler değişik tip ve şekillerde yapılabilirler.
1.7.2. Çeşitleri
Pencereler; ahşap, kâgir, metal ve PVC malzemeden yapılırlar.
1.7.3. Pencere Görünüş Çizimi
Pencere planından faydalanarak pencere görünüşleri çizilir. Pencere görünüşlerini
çizebilmek için;

25
Ø Planı varsa kesitiyle birlikte karşınıza alınız.
Ø Pencereye ait çizgileri yapıştırdığınız çizim kağıdına taşıyınız.
Ø Görünen çizgileri düz, görünmeyen çizgileri kesik çizgilerle çiziniz.
Ø Açılış yönünü belirtiniz.
Ø Pencere yazılarını yazınız.
Ø Poz numaraları isteniyorsa açıklamalarıyla birlikte veriniz.
Ø Gerekli ölçülendirmesini yapınız.
Ø Gerekli kurallara uygun olarak taramaları yapınız.

Şekil 1.25‘te bir pencerenin görünüşü ve en kesiti görülmektedir.

Şekil 1.25: Pencere görünüşü çıkarmak

26
1.7.4. Pencere kesit çizimi
Pencere kesit çizimi de görünüş çiziminde olduğu gibi plandan yararlanılarak yapılır.
Kesit çiziminde pencere içerisinde bulunan malzemeler de görüleceğinden bunların yerli
yerinde çizime aktarılması gerekir. Önceki modüllerden öğrendiğiniz gibi kesilen elemanları
kalın çizgi ile kesilmeyen yani görünen elemanları da orta kalınlıkta çizgi ile çizmeyi
unutmayınız. Kesit olan kısımları tekniğine uygun olarak tarayınız. Daha sonra kuralına
uygun olarak ölçülendiriniz.

Şekil 1.26’da değişik kapı ve pencere şekilleri, Şekil 1.27’de tuvalet ve banyo
pencereleri, Şekil 1.28 ve Şekil 1.29’da oda ve salon pencerelerinin görünüş ve kesitleri
verilmiştir.

a) b)

c)
Şekil 1.26: Topal kapı kesit ve görünüşleri

27
Şekil 1.27: Tuvalet ve banyo penceresi kesit ve görünüşleri

Şekil 1.28: Oda penceresi kesit ve görünüşleri

28
Şekil 1.29: Oda ve salon penceresi kesit ve görünüşleri

1.8. Kapı
1.8.1. Tanımı
Bir yapıda mahaller arasında geçişi sağlayan yapı elemanlarına kapı denir.
1.8.2. Çeşitleri
Kapılar yapıldıkları yere göre iç ve dış kapılar olmak üzere ikiye ayrılır. Yapıldıkları
malzemeye göre ise ahşap, metal, PVC gibi çeşitlere ayrılmaktadır.
1.8.3. Kapı Görünüş Çizimi
Kapı görünüş çizimleri de diğer elemanların görünüş çizimlerinde olduğu gibi
planlardan yararlanılarak taşıma çizgileriyle çizilir. Şekil 1.30’da daire giriş kapısı, oda
kapısı ile banyo-WC ve balkon kapılarının planı görülmektedir. Kapı planında görülen kapı
kanadı ve kolu genelde proje çizimlerinde kullanılmamaktadır. Burada bilgi edinmeniz
amacıyla gösterilmiştir.

29
Şekil 1.30: Daire giriş, oda ile banyo-WC ve balkon kapılarının planı

Kapı görünüş çizimi için yapılması gerekenler aşağıda sıralanmıştır:

Ø Şekil 1.31’deki kapı planını (kat planı da olabilir) karşınıza alınız veya çizim
kâğıdının üst tarafına bağlayınız.
Ø Planda kapıya ait çizgileri T cetveli ve gönye yardımıyla çizim kâğıdınıza
taşıyınız.
Ø Açılış yönlerini çiziniz.
Ø Kapı kollarını çiziniz.
Ø Ölçülendirmesini yapınız.
Ø Kapıya ait bilgileri yazınız.

Bu işlemler yapıldıktan sonra Şekil 1.32’deki kapı çizimleri elde edilecektir.

Şekil 1.31: 100/210, 90/210 ve 80/210 ölçülerindeki kapıların planları

30
Şekil 1.32: Kapı görünüşleri
1.8.4. Kapı Kesit Çizimi
Kapı kesit çizimleri de diğer elemanların kesit çizimlerinde olduğu gibi planlardan
yararlanılarak taşıma çizgileriyle çizilir. Şekil 1.33’te farklı boyutlardaki kapıların görünüş
ve kesitleri görülmektedir. Ayrıca nokta detayları istendiğinde ölçek 1/1, 1/2 ve 1/5
ölçeklerinde detaylarda çizilebilir.

Şekil 1.33: 100/210 ve 90/210 ölçülerindeki kapıların görünüş ve en kesitleri


31
1.9. Temel

1.9.1. Tanımı
Temel yapı yüklerini zemine ileten yapı elemanlarıdır.

1.9.2. Çeşitleri
Temellerin münferit, mütemadi (sürekli), radye, ızgara ve kazık temel olmak üzere
çeşitleri vardır.

Çelik yapılarda zemin durumuna göre yukarıdaki temellerden birisi uygulanır (bk.
Çelik Yapı Temelleri Çizimi modülü).

1.9.3. Çizimi
Çelik yapılarda en fazla kullanılan temeller münferit, ızgara ve kazık temellerdir (bk.
Çelik Yapı Temelleri).

Tekil temel çizimi işlem basamakları aşağıda verilmiştir:


Ø Bodrum kat planından yararlanarak aks ve kolon bilgilerini alınız.
Ø Temel çizimi için tekniğine uygun ölçeği seçiniz.
Ø Aks çizgilerini kâğıdınıza aktarınız (Şekil 1.34’te mavi ile gösterilen çizgiler).
Ø Kolonu akslara göre yerleştiriniz.
Ø Temel pabuçlarını kolon ve akslara göre yerleştiriniz.
Ø Temeli tekniğine uygun ölçülendiriniz.
Ø Temele ait gerekli bilgileri üzerine yazınız.
Ø Tekniğine uygun taramaları yapınız.

Şekil 1.34’te yuvalı çelik tekil temel şeklinin plan ve kesitleri görülmektedir.

32
Şekil 1.34: Yuvalı çelik temel planı ve kesitleri
Şekil 1.35’de ise ankrajlı tekil temelin plan ve kesitleri görülmektedir.

Şekil 1.35: Ankrajlı çelik temel planı ve kesitleri


33
Şekil 1.36’da kazık temelin kesitleri görülmektedir.
Ø Bodrum kat planından yararlanarak aks ve kolon bilgilerini alınız.
Ø Temel çizimi için tekniğine uygun ölçeği seçiniz.
Ø Kolonu akslara göre yerleştiriniz.
Ø Temel pabuçlarını kolon ve akslara göre yerleştiriniz.
Ø Temeli tekniğine uygun ölçülendiriniz.
Ø Temele ait gerekli bilgileri üzerine yazınız.
Ø Tekniğine uygun taramaları yapınız.

Şekil 1.36:Üç farklı kazık temel kesitinin görünümü


Izgara temel çiziminin işlem basamakları aşağıda verilmiştir:
Ø Bodrum kat planı ve zemin yapısından yararlanarak aks ve kolon bilgilerini
alınız.
Ø Temel çizimi için tekniğine uygun ölçeği seçiniz.
Ø Aks çizgilerini kâğıdınıza aktarınız (Şekil 1.37’de gri renk ile gösterilen çizgiler).
Ø Kolonu akslara göre yerleştiriniz.
Ø Temel ızgarasını kolon ve akslara göre yerleştiriniz.
Ø Temeli tekniğine uygun ölçülendiriniz.
Ø Temele ait gerekli bilgileri üzerine yazınız.
Ø Tekniğine uygun taramaları yapınız.

Şekil 1.37’de ızgara temelin plan ve kesiti görülmektedir.

34
Şekil 1.37: Izgara temel plan ve kesit görünümü
1.10. Çatı

1.10.1. Tanımı
Binanın yukarıdan gelen dış tesirlerden korunması ve yapı estetiği amacıyla yapılır.
Çatı şekli binanın çatı katı döşemesi, iklim özellikleri vb. duruma göre değişiklik gösterir.
Çatı binanın dış görünümü estetik yönden güzelleştireceği gibi yanlış tatbikat da yapıya çok
şey kaybettirir. Çelik yapılarda çatılar, kafes ve uzay sistem kullanılarak yapılır. Yapının
özelliğine ve kaplama malzeme çeşidine göre çatı şekli değişiklik gösterir.
1.10.2. Çeşitleri
Kafes kirişlerde çatı sistemleri;
Ø Üçgen,
Ø Trapez,
Ø Paralel başlıklı,
Ø Parabolik
olmak üzere dörde ayrılır.
Şekil 1.38’de kafes kirişlere ait çizimler görülmektedir.

35
Şekil 1.38: Çelik kafes kirişlerin görünümü
1.10.3. Çizimi
Çelik çatılar genellikle fabrika ve iş merkezlerinde uygulanmaktadır. Konutlarda ucuz
olması nedeniyle genellikle ahşap çatı yapılır.

Konut veya fabrikalarda çelik çatı uygulandığında genellikle çatı elemanları da


çelikten oluşur.

Çelik çatı çiziminin işlem basamakları aşağıda anlatıldığı şekilde yapılmalıdır:


36
Ø Çelik Çatı Planı Çizimi İşlem Basamakları

• Son kat planını göz önüne alarak aks çizgilerini çiziniz. (Şekil 1.39’da
dört daireli yapının bir dairesi ve Şekil 1.40’da ise tamamı görülmektedir.
Daireler simetriktir.
• Çatı saçak paylarını normal döşemeye ilave ederek son kat döşemesini
çiziniz.
• Plandan yararlanarak kolonları çiziniz (aşağıdaki şekilde kolon çizgileri I
profilinden meydana gelmiştir.).
• Çatı planındaki mahalleri belirleyiniz.
• Çatı planını tekniğine uygun ölçülendiriniz.

Şekil 1.39: Dört daireli yapının bir dairesinin görünümü

37
Şekil 1.40 : Dört dairenin tamamının görünümü

Çatı tanzimi, binanın mimari özelliği, çevre koşulları ve mimarın estetik anlayışına
göre değişiklik gösterir. Örnekteki bina için uygun çatı tanzimi Şekil 1.41’de görülmektedir).

38
Şekil 1.41: Çatı tanzimi

Ø Çatı Kesiti (A-A) Çizimi İşlem Basamakları

• Uygun boyutta çizim kağıdı masaya bağlanır.


• Çatı planındaki kesit çizgilerinden (A-A, B-B vb.) faydalanarak çatıya ait
döşeme çizgisi çizilir.
• Çatı eğimine göre dikme yerleri belirlenip ölçüsüne göre çizilir.
• Çatı eğimine göre üst başlık çubuğu ölçüsüne göre çizilir.
• Belirlenen mesafelere göre üst başlık üzerine aşıklar yerleştirilir.
• İhtiyaca göre mertek düzenlenir (aşık üzerine kaplama tahtası da
düzenlenebilir).
• Yönetmelik esaslarına göre su yalıtım malzemesi (bitümlü karton gibi)
çizilir. Çatı örtüsü tekniğine uygun olarak (kiremit, oluklu levha, sac vb.)
çizilir.
• Buraya kadar olan çalışmalar kurşun kalemle yapılmalıdır.

39
• Kurşun kalem çizim tekniğine göre çalışma bitirildikten sonra resim
çinilenir.

Şekil 1.42: Çatının A-A kesitinin tamamının görünümü


Şekil 1.43’te çatı düğüm noktası ayrıntıları görülmektedir.

Şekil 1.43: Çatı düğüm noktalarının görünümü

8 no’lu düğüm noktası Şekil 1.44’te görülmektedir.

Düğüm noktalarını oluşturulabilmek için genellikle aşağıdaki işlem basamakları


uygulanır:

Ø Makası oluşturan elemanların eksen (aks) çizgileri çizilir.

40
Ø Eksen çizgilerine göre profil kalınlıkları çizilir. (Tüm levhalarda eksen
çizgilerinin çeliğin ortasından geçmediğini hatırlayınız.)
Ø Bayrak levhaları çizilir. Bayrak levhası sac levhadan seçilir. Birleştirmeleri
genellikle kaynak veya perçinle yapılır.
Ø Üst başlık çubukları çizilir.
Ø Aşıklar en veya boy kesit durumu dikkate alınarak çizilir.
Ø Duruma göre önce mertek daha sonra kaplama tahtası şeklinde çizilebilir.
Ø Kaplama tahtasının üzerine 3-5 mm kalınlığında su yalıtım malzemesi gösterilir.
Ø Çatı örtü malzeme çeşidine göre çizilir.

Şekil 1.44 :8 no’lu düğüm noktasının görünümü


Aşığı üst başlık çubuğuna bağlayan destek profili detayı Şekil 1.45’te, kiriş,
diyagonal, döşeme ve dikme bağlantı düğüm noktası Şekil 1.46’da görülmektedir. Şekilden
de görüldüğü gibi destek profili aşığa cıvatalarla tutturulmuştur.

Şekil 1.45 :Destek profili detayı

41
Şekil 1.46 :9 no’lu nokta detayı
1.11. Baca

1.11.1. Tanımı
Baca, yapılardaki pis koku, duman ve zararlı maddelerin uzaklaştırılması veya bazı
tesisatların içinden geçirilmesi amacıyla yapılan kanallardır.
1.11.2. Çeşitleri
Bacaların, binalarda yapılış amaçlarına göre çeşitleri vardır.
Ø Ateş bacaları: Çeşitli amaçlarla kullanılan ateş kaynaklarından çıkan duman ve
gazların bina dışına atılması için yapılan bacalardır. Binalarda soba, mutfak,
şömine, ocak, şofben, kombi vb. gereçler bacalara bağlıdır.
En iyi baca kesiti daire olmakla birlikte, tuğla duvar örgüsünde kare veya dikdörtgen
biçiminde yapılmalıdır. Günümüzde içi daire kesitli baca tuğlası imal edilmektedir.
Dikdörtgen kesitlerde kısa kenarın uzun kenara oranı 1/2’den fazla olmamalıdır.

Bacaların yapımı imar yönetmeliğine uygun olmalıdır.


• Baca boyutu en az 15 x 15 deliklerden oluşmalıdır.
• Bacanın çatıdan yüksekliği 80 cm olmalıdır.
• İki baca aynı kanala bağlanıyorsa, baca delikleri arasındaki mesafe 30
cm’den az olmamalıdır.

Ø Çöp bacaları: Çok katlı konut yapılarında, okul, hastane vb. kamu hizmeti
gören binalarda çöp toplama hizmetini kolay ve sıhhi yapmak için mutfak, ofis
gibi hizmet kısımlarında başlayan ve en alt katta çöp toplama yerinde son bulan
çöp bacaları yapılır. Altlarına konulan ve değiştirilebilen arabalarda biriken çöp,
bu kattan dışarıya çıkartılır. Çatıda havalandırma menfezi ve sık sık temizlenip
dezenfekte edici sularla yıkanması için temizlik tertibatı bulundurulmalıdır. Çöp
42
bacaları en az 30 cm çapında daire kesitli yapılır. İç yüzeyi galvanizli sac ya da
sırlı pişmiş künklerle kaplanır. Her katta çöpün kolay atılabileceği eğimli ve
kendi kendine kapanan bir kapak bulunur. Çöpler insan sağlığı bakımından
naylon torbalar içerisine konmalı ve binadan bu şekilde uzaklaştırılmalıdır.
Ø Havalandırma bacaları: Özellikle dış duvara pencere açılamayan banyo, WC
vb. yerlerdeki kirlenen hava ile kokuları dışarı atmak ve temiz hava temin
etmek üzere yapılan kanallardır. Bu bacalar doğal sirkülasyonla veya aspiratörle
çalışır. Baca kesitleri kare ya da dikdörtgen biçiminde, dar kenarı en az 50 cm
olmalı, dikdörtgen kesitli olması halinde, birbirine oranı ise 1/3’ten az
olmamalıdır. En dar havalandırma baca kesiti 50x60 cm’den az olamaz. Hava
değişiminin kolay olması için vasistaslı ya da açılır pencerelerin karşısındaki
duvarda düzenlenmesi, hava akımının kontrolü için bu bacaların duvardaki
deliklerine açık panjur konulması uygun olur.
Ø Tesisat bacaları: Bina içinde elektrik kablosu, tesisat boruları düşey ya da
yatay döşenmekte ve bunların çirkin görüntü vermemesi için yapılan kanallar
içinden geçirilmesi sağlanmaktadır. Yapılan bu kanallara tesisat bacası denir.
Tesisatın bakımı ve onarımı için açılabilir olmaları ya da içerisine girilebilir biçimde
düzenlenmeleri gerekir. Sac ya da ahşap tesisat baca kapakları menteşe ile ya da vida ile
yerlerine sabitlenir. Bu kapaklar gerektiğinde açılarak tesisatla ilgili bakım ve onarım yapılır.

Büyük binalarda bodrumdan çatıya kadar çıkan, içerisinde merdiven, kat hizalarında
demir ızgaradan döşemeleri, aydınlatma tertibatı bulunan ve çatıdan havalandırılan, geniş
tesisat bacaları yapılır. Tesisat bacaları çok katlı ve çok daireli yapılarda uygulanır.
1.11.3. Çizimi

1.11.3.1. Ateş Bacası


Ateş bacasının çizimi Şekil 1.47’de görülmektedir.

Şekil 1.47 :Ateş bacasının planda görünümü


43
1.11.3.2. Çöp bacası
Çöp bacasının çizimi Şekil 1.48’de görülmektedir.

Şekil 1.48 :Çöp bacası görünümü

1.11.3.3. Havalandırma bacası


Havalandırma bacasının çizimi Şekil 1.49’da görülmektedir.

Şekil 1.49: Havalandırma bacası görünümü

1.11.3.4. Tesisat bacası

Tesisat bacasının çizimi Şekil 1.50’de görülmektedir

44
Şekil 1.50: Tesisat bacası görünümü
1.12. Yağmur Oluğu ve İniş Borularının Çizimi
Ahşap ve çelik yapılarda yağmur oluğu ve yağmur borularının yapılışı aynı şekildedir.
Her iki boruda günümüzde PVC malzeme kullanılarak imal edilmektedir. Boru çapları 10
cm’dir. Şekil 1.51’de yağmur borusu ve oluğunun farklı iki duvar ve çatıda görünümü
verilmiştir.

Şekil 1.51: Yağmur oluğu ve iniş borularının görünümü

45
1.13. Ölçülendirme
1.13.1. Çizgisel Ölçülendirme
Çelik yapılarda çizgisel ölçülendirme betonarme yapılarda olduğu gibi yapılır.
Çizgisel ölçülendirmenin nasıl yapılacağı Çelik Yapı Plan Çizimi modülünde anlatılmıştır.
Konu ile bilgileri hatırlamak için adı geçen modüle bakınız.

1.13.2. Kotlu Ölçülendirme


Kotlu ölçülendirme, Çelik Yapı Plan Çizimi modülünde de bahsedildiği gibi plan,
görünüş ve kesitlerde tekniğine uygun yapılır. Kotlu ölçülendirmenin nasıl yapılacağı Çelik
Yapı Plan Çizimi modülünde anlatılmıştır. Konu ile bilgileri hatırlamak için adı geçen
modüle bakınız.. Şekil 1.52’de çizgisel ve kotlu ölçülendirme örneği görülmektedir.

Şekil 1.52: Çizgisel ve kotlu ölçülendirme


46
1.14. Yazı
1.14.1. Mahal Yazıları Tanımı
Yapıdaki oda, salon, mutfak WC, banyo, balkon, merdiven vb. gibi mahallerin proje
bilgilerinin gösterilmesidir.
1.14.2. Kesit Elemanları Bilgileri
Kat planında kesit düzleminden etkilenen yapı bölümlerindeki elemanların teknik
resim kurallarına göre gösterilmesidir. Kesit yeri belirlenirken en çok bilgi verilmesi gereken
yerler (düşük döşeme, merdiven vb.) seçilmelidir.
1.15. Taramalar
Tarama işlemi en son yapılan işlemlerdendir. Kesitin anlatmak istediği özellikleri
belirtmek için tekniğine uygun tarama deseni kullanılır. Şekil 1.53’de kiriş ve döşemede,
Şekil 1.54’te ise temellerde yapılan taramalar görülmektedir.

a)

b)
Şekil 1.53 :Kiriş ve döşemede yapılan taramalar

47
Şekil 1.54: Temelde yapılan taramalar

48
UYGULAMAFAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ

İşlem Basamakları Öneriler


Ø İmar yönetmeliği: İlgili belediyece
Ø Kesit çizme kurallarını öğreniniz.
yayınlanmış yönetmelikler.

Ø Çizim kâğıdınızı masaya bağlayınız. Ø Bayındırlık ve İskân Bakanlığı


Şartnamesi: Bayındırlık ve İskân
Ø Çelik yapı kesit çizim alanını belirleyiniz. Bakanlığınca hazırlanmış olan Afet
Bölgelerinde Yapılacak Yapılar
Ø Tretuvarın tanımını öğreniniz. Hakkında Yönetmelik.
Ø Zemin çizgisini çiziniz. Ø TS 498 Yapı Elemanlarının
Ø Tretuvarı çiziniz. Boyutlandırılmasında Alınacak Yüklerin
Hesap Değerleri ve TS 648 Çelik
Ø Merdiven tanımı ve çeşitlerini öğreniniz. Yapıların Hesap ve Yapım Kuralları’nda
çelik yapılar ile ilgili genel açıklamalar.
Ø İç merdiven rıht yüksekliği ile basamak
genişliğini dikkate alarak rıht ve
basamakların çizimini yapınız. Ø İş önlüğünüzü giyiniz.

Ø İç merdiven korkuluk ve küpeştelerini Ø Çizimleri dikkatli bir şekilde yapınız.


çiziniz.
Ø Atölyenizde görsel araç ve gereçleri
Ø Düşey elemanları (kolon, duvar) çiziniz. kullanınız.

Ø Çizim yaparken güvenlik tedbirlerini


Ø Kat yüksekliklerini belirleyiniz.
alınız.

Ø Kat döşemeleri (düz ve düşük döşeme) Ø Örnek çalışmaları dikkatle inceleyiniz.


çiziniz.
Ø Çizim kâğıdınızı masaya düzgün bir
Ø Sıvaları çiziniz.
şekilde bağlayınız.

Ø Pencereleri çiziniz.
Ø T cetveli ve gönyenizi temizleyiniz.

Ø Kapıları çiziniz.
Ø Temiz ve düzenli olunuz.
Ø Temeli çiziniz.
Ø Çatıyı çiziniz.
Ø Bacaları çiziniz.
Ø Yağmur oluğu ve iniş borularını çiziniz.

49
Ø Çizgisel ve kotlu ölçülendirmeleri
yapınız.
Ø Yazıları yazınız.
Ø Taramaları yapınız.

50
Yukarıda anlatılanlardan yola çıkarak:

1. Aşağıdaki merdivenin görünüşünü çiziniz (önce planı çiziniz ardından görünüşünü 1/20
ölçekte çiziniz).
Korkuluk yüksekliği: 100 cm
Kol genişliği: 120 cm

Şekil 1.55 :Çizimi yapılacak camlı çelik merdiven yan görünüşü

2. Aşağıdaki iki kollu orta sahanlıklı çelik merdivenin A - A kesitini çiziniz.


Kat yüksekliğini 280 cm, korkuluk yüksekliğini 90 cm alınız.

Şekil 1.56 :İki kollu orta sahanlıklı merdiven planı


51
DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ

Aşağıda hazırlanan değerlendirme ölçeğine göre yaptığınız uygulamayı değerlendiriniz.


Gerçekleşme düzeyine göre evet- hayır seçeneklerinden uygun olanı kutucuğa işaretleyiniz.

Dersin
Çelik Proje Çizimi Öğrencinin
adı
Amaç Kesit çizme becerilerinin ölçülmesi Adı soyadı
Konu Enine kesit çizmek Sınıf Nu
Değerlendirme Kriterleri Evet Hayır
Kesit çiziminde kullanılacak araç ve gereçleri hazırladınız
1.
mı?
2. Kesit çizme kurallarını öğrendiniz mi?
3. Çizimde kullanacağınız kâğıt formatını seçtiniz mi?
4. Kâğıdınızı düzgün bir şekilde masaya yapıştırdınız mı?
5. Kat yüksekliğini belirlediniz mi?
6. Kolon ve duvar çizgilerini çizdiniz mi?
7. Merdiven rıht ve basamak çizgilerini çizdiniz mi?
8. Döşeme çizgilerini çizdiniz mi?
9. Asansörü çizdiniz mi?
10. Pencere çizgilerini çizdiniz mi?
11. Kapı çizgilerini çizdiniz mi?
12. Çatı çizgilerini çizdiniz mi?
13. Baca çizgilerini çizdiniz mi?
14. Yağmur oluğu ve borusunu çizdiniz mi?
15. Görünüş halindeki bina elemanlarını çizdiniz mi?
16. Çizgisel ölçülendirmeyi yaptınız mı?
17. Kotlu ölçülendirmeyi yaptınız mı?
18. Mahalleri belirlediniz mi?
19. Taramaları yaptınız mı?
Kesit çizgilerini çizgi çeşidine uygun rapido kalemiyle
20.
çizdiniz mi?
21. Projeyi temiz ve düzgün kullandınız mı?

Bu değerlendirme sonucunda eksik olduğunuzu tespit ettiğiniz konuları tekrar ederek


eksiklerinizi tamamlayınız.

52
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki sorular çoktan seçmeli olarak hazırlanmış sorulardır. Lütfen dikkatlice


okuyarak cevap veriniz.

1) Bina dış kenarında zemin üzerinde yapılan kâgir yapı elemanı aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Döşeme B) Tretuvar C) Zemin D) Su basman

2) Merdiven kenarında yapılan ve insanların düşmesini önleyen yapı elemanının adı


aşağıdakilerden hangisidir?
A) Eşik B) Limonluk C) Korkuluk D) Yükseklik

3) Kat yüksekliğinin oluşmasında aşağıdaki yapı elemanlarından hangisi belirleyicidir?


A) Merdiven B) Pencere C) Duvar D) Kapı

4) Yapılardaki kabinli düşey taşıyıcının adı aşağıdakilerden hangisidir?


A) Rampa B) Merdiven C) Asansör D) Yürüyen merdiven

5) Çelik kolonlarda en çok kullanılan profil ikilisi aşağıdakilerden hangisidir?


A) L - I profili B) T – I profili C) U – L profili D) U – I profili

6) Tarama çizgileri aşağıdaki rapido kalemlerinden hangisiyle yapılmalıdır?


A) 0.2 B) 0.4 C) 0.6 D) 0.8

7) Yağmur oluğu ve borusunda kullanılan boru çapı aşağıdakilerden hangisinde doğru


verilmiştir?
A) 6 cm B) 10 cm C) 14 cm D) 18 cm

8) Çelik çatıda üst başlık çubuğunun üzerinde düzenlenen çelik elemanın adı
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kaplama tahtası B) Mertek C) Çatı örtüsü D) Aşık

DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek
değerlendiriniz.
Eksik olduğunuz konulara dönerek tekrarlayınız. Tüm soruları doğru yanıtladıysanız
diğer faaliyete geçiniz.

53
ÖĞRENME FAALİYETİ–2

ÖĞRENME FAALİYETİ - 2
AMAÇ

Uygun ortam sağlandığında yönetmelik ve şartnameler göz önünde bulundurularak


binanın boyuna kesit çizimini öğrenebileceksiniz .

ARAŞTIRMA
Ø Çevrenizde bulunan konut inşaatlarını gezerek yapı elemanlarının nasıl
yapıldığını ve yapılma koşullarını araştırınız. Yapı elemanlarına ait bilgiler
edininiz. Bu bilgileri çizimlerinizle bütünleştiriniz.

2. BOYUNA KESİT ÇİZİMİ


2.1. Tretuvar Kesit Çizimi

Tretuvar boyunca alınan kesite boy kesit denir. Tretuvar boy kesiti çizimi için enine
kesit çiziminden yararlanınız.

2.2. Dış Merdiven

2.2.1. Tanımı
Binaların dış kısmında veya açık alanlarda yapılan merdivenlerdir. Bu merdivenlerin
yapımında kullanılacak malzemeler dış etkilere karşı dayanıklı olanlardan seçilmelidir.

2.2.2. Çeşitleri
Merdiven çeşitleri için enine kesit çiziminde verilen 1.3.2’ye bakınız.

2.2.3. Çizimi

Merdivenlerin boyuna kesit çizimleri, yukarıda anlatılan en kesit tekniğinde olduğu


gibidir. Şekil 2.1‘de tek kollu bir merdivenin planı görülmektedir. Bu merdivenin kesitini
çizebilmek için aşağıdaki işlemler yapılır.

54
Ø Merdiven kesiti çizimi işlem basamakları

• Merdiven kesitini çizeceğiniz kağıdı bağlayınız.


• Merdivene ait zemin çizgisini çiziniz.
• Merdiven planından faydalanarak rıht ve basamak çizgilerini çiziniz.
• Merdivenin korkuluk, küpeşte vb. elemanlarını tekniğine uygun olarak
çiziniz.
• Merdiven haricinde görülen diğer yapı elemanlarını (kapı, pencere vb.)
çiziniz.
• Kurşun kalemle çizim işlemlerinizi tamamladıktan sonra resmi
çinileyiniz.
• Şekil 2.2’de görüldüğü gibi kesite ait merdiven bilgilerini yazınız.

Şekil 2.1: Merdiven planı görünümü

55
Şekil 2.2 :Merdiven boy kesiti görünümü
2.3. Pencere Çizimleri
Oda penceresi boy kesiti Şekil 2.3‘te, banyo ve WC pencere boy kesiti ise Şekil 2.4‘te
görülmektedir. Pencerelerin çizim tekniği en kesitte olduğu gibidir.

Şekil 2.3 :Pencere boy kesiti görünümü

56
Şekil 2.4 :Banyo ve WC penceresi boy kesit görünümü

2.4. Kapı Çizimleri


Farklı tipteki kapıların görünüş ve boy kesitlerinin görünümü Şekil 2.5‘te
görülmektedir. Kapıların çizim tekniği en kesitte olduğu gibidir.

Şekil 2.5: Kapı görünüş ve boy kesitinin görünümü

57
2.5. Düşey Yapı Elemanlarının Kesit Çizimi
Yapı içerisinde düşey elemanlardan bir diğeri asansörlerdir.
2.5.1. Asansör Kesiti Çizimi

Asansör çizimini yapabilmek için aşağıdaki işlem basamaklarının yapılması gerekir:

Ø Asansör planını masaya yapıştırınız.


Ø Kesilen ve görülen nesnelere ait noktaları yeni çizim paftasına taşıyınız.
Ø Görülen ve kesilen ayrıtları kurşun kalem ve rapido ile tekniğine uygun olarak
çiziniz.
Kesitin son aşaması Şekil 2.6’da görülmektedir.

Şekil 2.6: Asansör kesiti görünümü

58
2.6. Döşeme Çizimleri
2.6.1. Normal Döşeme
Normal döşeme çizimi en kesitte verildiği gibidir. Şekil 2.7’de çelik profilli normal bir
döşemenin kesiti ve döşeme kiriş detayı örnek olarak görülmektedir.

Şekil 2.7: Normal döşemede kesit ve detay görünümü

2.6.2. Düşük Döşeme


Düşük döşeme çizimi en kesitte verildiği gibidir. Şekil 2.8’de örnek bir düşük
döşemede kesit ve detay görülmektedir.

a) b)
Şekil 2.8 :Düşük döşemede kesit ve detay görünümü

2.7. Sıva Çizimi


Çelik yapılardaki yapı elemanlarında sıva çizimi betonarme binalarda olduğu gibidir.
Burada farklı olan tek şey çelik kolon ve kirişin geldiği yerlerde çeliğin kaplanmasıdır.
Kaplanma farklı şekillerde olabilir. Bunlardan birincisi kolon ve kirişin üzerine tel çekilmesi,
bir diğer yöntem tabaka şeklinde kapatma olabilir. Günümüz teknolojisinde değişik
uygulamalar yapılmaktadır. Şekil 2.9’da örnek olarak iki farklı duvar uygulaması ve sıva
detayı görülmektedir.

59
Şekil 2.9 : Sıva detayından bir görünüm

2.8. Temel Çizimi


Temel çizimi en kesitte verildiği gibidir. Konu ile alakalı bilgiler için 1.9.3 e bakınız.
Normal ve ankrajlı temelde kesit çizimi örnek olarak Şekil 2.10‘da görülmektedir.

Şekil 2.10 :Ankrajlı temelde kesit çizimi

2.9. Çatı Çizimi


Çelik çatılarda çatı düzenlenmesi ahşap yapılara göre farklılık gösterir. Bu farklılık
çatıda kullanılan elemanların çeşidi ve yapısından kaynaklanmaktadır. Çatı çizimi betonarme
yapıda olduğu gibidir.

60
Ø Önce çatı katı planında çatı tanzimi yapılır. Şekil 2.11’de örnek bir binanın çatı
tanzimi görülmektedir.
Ø Daha sonra çatı tanziminde çatıyı oluşturan tepe mahya, eğik mahya, dere
mahya vb. elemanlara ait çizgiler çizilir.
Ø Plan üzerinde kesit çizgisinin (A-A veya B-B) çatıyı kestiği noktadan kesit
paftasına taşıma yöntemine göre çizgiler taşınır.
Ø Çatı alt başlık çubuğu varsa çizilir.
Ø Dikme ve diyagonallere ait profil eksen çizgileri çizilir.
Ø Çatı üst başlık çubuğu çizilir.
Ø Çatı aşığı çizilir.
Ø Mertek (varsa) çizilir. Malzemeden tasarruf amacıyla mertek yerine çelik latalar
da kullanılmaktadır.
Ø Düğüm noktalarında bayrak levhaları oluşturulur. Bayrak levhası her düğüm
noktasında bulundurulur.
Ø Çatı aşığı üzerine gerekiyorsa mertek çizilir. Mertek gerekmiyorsa latalar
yerleştirilir veya kaplama tahtası konur.

Şekil 2.11 :Çatı tanziminin görünümü

61
Şekil 2.12’de örnek binanın B-B kesitinde çelik çatının düzenlenmesi ve yapının
durumu görülmektedir.

Şekil 2.12: Binanın B-B (boy) kesitinin görünümü

Ø Farklı görünümdeki düğüm noktalarının nokta detayını gösteren çemberler çizilir


(detay 1, 2… vb.).
Ø Çatıyı meydana getiren elemanlara ait bilgiler yazılır.
Ø Çatı ölçülendirilir.
Şekil 2.13‘te çatının sol tarafının yakından görülmektedir.

Şekil 2.13: Çatının sol simetrik tarafının görünümü

Çatının düğüm noktaları Şekil 2.14‘te görülmektedir.

62
Şekil 2.14: Düğüm noktalarının görünümü

Çelik çatıda çatıyı oluşturan elemanlar; alt ve üst başlık çubukları, kaplama tahtası
veya çelik latalar, aşık, mertek (gerekiyorsa) ve destek profilleridir. Ayrıca diğer yapılarda
olduğu gibi binanın korunmasına yönelik yalıtım malzemeleridir. Şekil 2.15‘te görülen 1 ve
2 nolu detayda çatıyı oluşturan elemanlar görülmektedir.

2.9.1. Alt ve Üst Başlık Çubukları

2.9.1.1. Alt Başlık Çubuğu


Çatının döşemesini oluşturur. Çatı üzerindeki yükleri karşılayan çelik elemanlardır.
Alt başlık çubukları genellikle I, U veya T profillerinden yapılır.

2.9.1.2. Üst Başlık Çubuğu


Çatı üstünde teşekkül ettirilir. Üzerinde aşık, mertek, kaplama elemanları bulunur. Bu
profil de alt başlık çubuğunda olduğu gibi aynı profillerden oluşturulur.

63
Şekil 2.15 :1 ve 2 nolu detayların görünümü
2.9.2. Aşık
Aşıklar, yapı boyunca esas taşıyıcı (makas) kirişe dik olarak uzanan, çatı yüklerini
doğrudan merteklerden veya latalardan alarak esas taşıyıcı kirişlere aktaran elemanlardır.
Görevi, çatı düzleminde oluşturulan rüzgar bağlantıları ile birlikte üst başlığı burkulmaya
karşı koruma görevini yapmaktır. Aşığın üst başlık üzerine birleşiminin kolay ve sağlam
olması bakımından aşıklar çatı düzlemine dik konumda olacak şekilde düzenlenmelidir.
Şekil 2.16‘da 3 nolu detay resminde bu diklik görülmektedir.

Şekil 2.16 :3 nolu detay resmin görünümü


64
3 nolu detay resminden de görüldüğü gibi üst başlık üzerine U profili köşebentle
desteklenerek tutturulmuştur. Şekil 2.17‘de U profilinin üst başlığa tutturulmasının üç
boyutlu ortamdaki görünümü verilmiştir.

Şekil 2.17 :U profilin üst başlığa tutturulması

2.9.3. Çatı Kaplamaları


Çatı kaplaması üzerine etki eden yükleri aşıklara aktarabilecek dayanıma sahip
olmalıdır. Bu özellikleri sağlayan kaplamalardan hafif olanlar tercih edilmelidir.

Kaplamalar, ahşap kaplama, bims beton çatı plakları, gaz beton çatı levhaları, asbestli
çimento oluklu levhalar, oluklu galvanize sac levhalar, galvanize ve alüminyum trapez profil
levhalardan oluşur. Şekil 2.18’de örnek çatı kaplamaları görülmektedir.

Şekil 2.18 :Örnek çatı kaplamalarının görünümü


2.9.4. Mertekler
Çelik çatılarda mertekler ahşap ve çelik olabilir. Ahşap mertekler değişik çatı örtüleri
kullanılması halinde tercih edilir. Daha ekonomiktir ve yapımları daha kolaydır. Çatıdan
aydınlatma yapılacaksa çelik mertekler kullanılır.

Ahşap merteklerin kesiti dikdörtgendir. Mertek çelik olarak düzenlenecekse T profili


veya köşebent(L profili) kullanılır.

Mertek ara mesafesi yüklere göre, 70 -125 cm alınır. Yük arttıkça ara mesafe azaltılır.
Hafif çatı örtülü yapılarda uzunluk 125 cm’ye kadar artırılabilir. Mertek aralarının büyük
olması özellikle atölye, fabrika, hâl vb. çatıdan bol ışık alınması istendiğinde gerekli olabilir.

65
Mertekler yüklerini aşıklara verir. Aşık ara mesafesi 2 – 4 m kadar olabilir. Bu
nedenle mertek boyları da bu miktardadır. Merteklerin her biri ikiden fazla aşığa otursa bile
tek açıklı iki mesnetli bir kiriş gibi hesaplanır.

Saçak yapılacaksa mertekler, aşıktan sonra (saçak payı) kadar daha uzatılır. Bu
kısımda mertek konsol kiriş biçiminde (balkon ve çıkmalarda olduğu gibi) çalışır. Saçakta
devam eden merteğin en az iki aşığa oturması gerekir. Çelik mertekler daima çelik aşıklara
otururlar. Bu bakımdan birleşimin iyi yapılabilmesi bakımından aşıklar çatı düzlemine dik
bir şekilde yerleştirilmelidir.

Şekil 2.19’da mertek düzenlenmiş çelik çatı makası görülmektedir.

Şekil 2.19 :Mertek düzenlenmiş çatı makası görünümü

Aşıklar daima kafes kiriş düğüm noktasında üst başlık çubuklarına oturtulup
birleştirilir. Birleştirme, montaj ve daha sonradan sökme işlemi yapılacaksa cıvata ile
gerçekleştirilir. Duruma göre kaynak ve perçinli birleştirmelerde yapılır. Bu birleştirmenin
hassasiyetine ve özelliğine bağlıdır. Şekil 2.20’de ahşap aşık ve merteğin çatı makasına
oturuş şekli görülmektedir. Aşık birincisi çatı düzlemine dik konumda ikincisi ise yer
düzlemine dik konumda olmak üzere iki şekilde düzenlenir. Aşığın dinamik etkilere karşı
makasa tam birleşmesi şarttır.

Birleştirmelerde zorunlu olmadıkça aşıklar çelik olarak düzenlenmelidir.


Düzenlemede genellikle U veya I aşık profiller kullanılır.

66
Şekil 2.20 :Merteğin çatı makasında oturuş şekli

İkinci birleştirme ise yer düzlemine dik konumdadır. Bu birleştirmede aşık altı taban
korniyeri ile beslenmelidir. Şekil 2.21’de aşığın yer düzlemine dik konumda birleşimi
görülmektedir.

Şekil 2.21 :Aşığın yer düzlemine dik birleşimi

Şekil 2.22‘de 4 nu.lu detay görülmektedir. Bu resimde çatı elemanları duvara


saplanmıştır.

67
Şekil 2.22 : 4 no.lu detayın görünümü

Şekil 2.23‘te 4 nu.lu detayın üç boyutlu ortamdaki görüntüsü verilmiştir.

Şekil 2.23 :4 nu.lu detayın üç boyutlu ortamda görünümü

Şekil 2.24‘te 5 nu.lu detay görülmektedir. Bu detay resminde bayrak levhasıyla dikme,
diyagonal çubuğunun birleşimini görülmektedir.

Şekil 2.24 : 5 no.lu detayın görünümü Resim 2.1 :Diyagonal görünümü

68
2.9.5. Rüzgâr Bağlantıları
Çelik kafes kirişler düzlemsel taşıyıcı sistemlerdir. Yani kafes kirişler kendi
düzlemlerine çakışan yükleri uygun bir şekilde taşıyabilir. Buna karşılık kafes kirişler yatay
etkilere karşı mukavemetsiz durumdadır. Yatay etkiler rüzgâr ve deprem kuvvetleridir.
Rüzgâr ve deprem etkileri ile kafes kirişler mesnetlerinden geçen eksen etrafında dönerek
devrilir. Aşıklar çatı makaslarını bu devrilmeye karşı birbirine bağlamakta ise de yatay
kuvvetlerin aşıklara gelmesi ve munzam gerilmeler oluşması istenmez. Bu nedenle çatı kafes
kirişlerin yatay yüklere karşı ayrıcı takviye edilmesi gerekir. Yapılan bu takviyeye rüzgâr
bağlantısı denir. Şekil 2.25’te örnek bir çatıda rüzgâr bağlantısı görülmektedir.

Şekil 2.25 :Rüzgâr bağlantısı


69
2.9.5.1. Rüzgâr Bağlantısının Çiziminin Yapılışı
Rüzgâr bağlantısı makasların üst başlık seviyesinde çelik çubuklarla (köşebent, T
profili veya lama demirleri) bağlanmasıyla yapılır. Çubukların birleştirilmelerinde perçin,
cıvata ve kaynak kullanılır. İki makas ve iki aşık arasında kalan boşluk bu çubuklarla uygun
biçimde örülür.

Çatı makaslarının sayısına göre rüzgar bağlantısı her makasta yapılmaz. Genel olarak
birer makas atlanarak yapılır. Böylece birbirine bağlanan makaslar rüzgar ve depremden
kaynaklanan kuvvetleri emniyetle karşılar. Burada gerek kafes kiriş üst başlık çubukları
gerekse rüzgar bağlantı çubukları ayrı bir kafes sistem oluşturur. Yatay yükler bu sistem
tarafından taşınır ve uygun biçimde kafes kiriş mesnetlerine aktarılır.

Şekil 2.26’da da görüldüğü gibi iki makastan oluşan çatıda Şekil 2.25’te görülen
şeklin biraz daha büyütülmüş hali görülmektedir. Buradaki büyütmenin esas amacı
ölçülendirme yazılarının okunur olmasıdır.

Şekil 2.26 :Çatı makasının büyütülmüş görünümü


70
Rüzgâr bağlantılarında T profili, köşebent veya lama demirleri kullanılır. Köşebentler
45 x 45 x 5 veya 50 x 50 x 5 mm boyutlarındadır. Rüzgar bağlantısı çubukları iki şekilde
oluşturulur. Birinci şekilde çubuklardan biri korniyer diğeri lama demirinden yapılır. Lama
demiri ile korniyerin kesim noktası olan çapraz noktasında iki çubuk birbirini keser ve bu
noktada perçin veya cıvatalı birleştirme yapılır.

Diğer oluşumda her iki rüzgar bağlantı çubuğu da korniyer veya T profilinden yapılır.
Bu durumda çapraz noktasında çubukların birinci oluşumda olduğu gibi düğüm noktası
oluşamayacağından bu durumda Şekil 2.27 ve 2.28’de E ve F detaylarında görüldüğü gibi
düğüm levhası oluşturularak tespit levhası kullanılarak profiller kaynaklı birleşim yapılır.

Şekil 2.27 :E detayının görünümü

Şekil 2.28 :F detayının görünümü

71
Şekil 2.29’da ise çelik yapının üç boyutlu ortamda görünüşünü görülmektedir.

Şekil 2.29 :Birleşimin üç boyutlu ortamdaki görünümü

2.10. Baca Çizimi


Çelik yapılarda baca çizimleri betonarme yapılarda olduğu gibidir. Boy kesit çizimi
aynen en kesitte olduğu gibidir (Şekil 2.30).

Şekil 2.30 :Boy kesitte bacaların görünümü


72
2.11. Yağmur Oluğu ve İniş Borularının Çizimi
Çelik yapılarda yağmur olukları çinko galvanize sacdan, yağmur boruları ise
genellikle PVC malzemeden yapılır. Yağmur olukları kar sularını taşıyarak yağmur
borularına aktarır. Burada esas taşıyıcı yağmur olukları olduğu için daha sağlam malzeme
tercih edilmektedir. Boru çapları 10 cm’dir. Şekil 2.31’de örnek olarak yağmur oluğu ve
borusunun boy ve en kesiti görülmektedir.

Şekil 2.31 :Yağmur oluğu ve borusunun en ve boy kesitinin görünümü

73
2.12. Ölçülendirme

Çizgisel ve kotlu ölçülendirmenin nasıl yapılacağı Çelik Yapı Plan Çizimi


modülünde anlatılmıştır. Konu ile bilgileri hatırlamak için adı geçen modüle bakınız Şekil
2.32’de örnek bir çizgisel ve kotlu ölçülendirme görülmektedir.

Şekil 2.32 :Çizgisel ve kotlu ölçülendirmenin örnek dairede görünümü

2.13.Yazı
2.13.1. Mahal Yazıları Tanımı
Konu ile ilgili bilgiler için en kesit konusuna bakınız.

74
2.13.2. Kesit Elemanları Bilgileri
Konu ile ilgili bilgiler için en kesit konusuna bakınız. Şekil 2.33’te örnek bir kiriş ve
döşeme bilgileri görülmektedir.

Şekil 2.33 :Örnek bir kesitte bilgilerin verilmesi

2.14. Taramalar
Taramalar ile ilgili bilgiler için en kesit konusuna bakınız.
2.14.1. Döşemede Tarama
Konu ile ilgili bilgiler için en kesit konusuna bakınız. Şekil 2.34’de örnek bir döşeme
taraması görülmektedir.

Şekil 2.34 :Döşeme taramasının görünümü

2.14.2. Kirişlerde Tarama


Konu ile ilgili bilgiler için en kesit konusuna bakınız. Taramalar 45 derecelik
çizgilerden oluşur. Çizgiler düzenli aralıklarda çizilmelidir. Şekil 2.35’te kirişlerdeki tarama
örneği görülmektedir.

75
Şekil 2.35 :Kiriş taramasının yapılması

2.14.3. Çatıda Tarama


Çatıdaki taramalarda malzemenin çeşidine göre değişmektedir. Çelik malzeme 45
derecelik düz çizgilerden oluşur. Şekil 2.36’da çelik U profili ve desteğin taranması
görülmektedir.

Şekil 2.36 :Çelik U profilin ve desteğin taranması

2.14.4. Temelde Tarama


Konu ile ilgili bilgiler için en kesit konusuna bakınız. Şekil 2.37’de yuvalı ve ankrajlı
temelde boy kesitte taramalara bir örnek görülmektedir.

76
Şekil 2.37 :Temel taraması

77
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ

İşlem Basamakları Öneriler

Ø Çizim kâğıdınızı bağlayınız.


Ø İmar yönetmeliği: İlgili belediyece
Ø Çelik yapı kesit çizim alanını belirleyiniz. yayınlanmış yönetmelikler.
Ø Zemin çizgisini çiziniz. Ø Bayındırlık ve İskan Bakanlığı
Ø Tretuvarı çiziniz. Şartnamesi :Bayındırlık ve İskan
Bakanlığınca hazırlanmış olan Afet
Ø Dış merdivenin tanımı ve çeşitlerini
Bölgelerinde Yapılacak Yapılar
öğreniniz.
Hakkında Yönetmelik.
Ø Dış merdiveni çiziniz.
Ø TS 498 Yapı Elemanlarının
Ø Düşey elemanları (kolon, duvar) çiziniz. Boyutlandırılmasında Alınacak Yüklerin
Hesap Değerleri ve TS 648 Çelik
Ø Kat yüksekliklerini belirleyiniz.
Yapıların Hesap ve Yapım Kuralları’nda
Ø Kat döşemelerini çiziniz. çelik yapılar ile ilgili genel açıklamalar.
Ø Sıvaları çiziniz. Ø İş önlüğünüzü giyiniz.
Ø Pencereleri çiziniz. Ø Çizimleri dikkatli bir şekilde yapınız.
Ø Kapıları çiziniz. Ø Atölyenizde görsel araç ve gereçleri
Ø Temeli çiziniz. kullanınız.

Ø Çatıyı çiziniz. Ø Çizim yaparken güvenlik tedbirlerini


alınız.
Ø Bacaları çiziniz.
Ø Örnek çalışmaları dikkatle inceleyiniz.
Ø Yağmur oluğu ve iniş borularını çiziniz.
Ø Çizim kağıdınızı masaya düzgün bir
Ø Çizgisel ve kotlu ölçülendirmeleri şekilde bağlayınız.
yapınız.
Ø T cetveli ve gönyenizi temizleyiniz.
Ø Yazıları yazınız.
Ø Temiz ve düzenli olunuz.
Ø Taramaları yapınız.

1. Şekil 2.38’de görülen çatı planı, A-A ve B-B kesitlerini 1/50 ölçeğinde çiziniz.
Çatıyı çelik ve ahşap olarak ayrı ayrı düzenleyiniz.

Yapı kat yüksekliği 280 cm’dir.

Çatı eğitim %30 olarak hesaplanacaktır.

78
Şekil 2.38 :Kesiti çizilecek çatı tanziminin görünümü

2. Şekil 2.39’da görülen kolonun temele bağlantısını ve A-A kesitini 1/20 ölçeğinde
çiziniz.

79
Şekil 2.39 :Kolonun temele bağlantısının görünümü

80
DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ

Aşağıda hazırlanan değerlendirme ölçeğine göre yaptığınız uygulamayı


değerlendiriniz.

Gerçekleşme düzeyine göre evet- hayır seçeneklerinden uygun olanı kutucuğa


işaretleyiniz.

Dersin
Çelik Proje Çizimi Öğrencinin
adı
Amaç Kesit çizme becerilerinin ölçülmesi Adı soyadı
Konu Boyuna kesit çizmek Sınıf-No
DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ EVET HAYIR
Kesit çiziminde kullanılacak araç ve gereçleri hazırladınız
1
mı?
2 Çizimde kullanacağınız kağıdı hazırladınız mı?
3 Kağıdınızı düzgün bir şekilde masaya yapıştırdınız mı?
4 Kat yüksekliğini belirlediniz mi?
5 Çelik yapıda kolon ve duvar çizgilerini çizdiniz mi?
6 Döşeme çizgilerini çizdiniz mi?
7 Merdiven rıht ve basamaklarını çizdiniz mi?
8 Merdivenin korkuluk ve küpeştesini çizdiniz mi?
9 Asansörü çizdiniz mi?
10 Pencere ve kapı çizgilerini çizdiniz mi?
11 Sıvaları çizdiniz mi?
12 Çizgisel ve kotlu ölçülendirmeleri yaptınız mı?
13 Temeli çizdiniz mi?
14 Çatıyı çizdiniz mi?
15 Yağmur borusu ve oluğunu çizdiniz mi?
16 Bacayı çizdiniz mi?
17 Görünüş halindeki bina elemanlarını çizdiniz mi?
18 Yazıları yazdınız mı?
19 Taramaları yaptınız mı?
20 Projeniz temiz ve düzgün mü?

Bu değerlendirme sonucunda eksik olduğunuzu tespit ettiğiniz konuları tekrar ederek


eksiklerinizi tamamlayınız.

81
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Bu değerlendirme sonucunda eksik olduğunuzu tespit ettiğiniz konuları tekrar ederek
eksiklerinizi tamamlayınız.
Aşağıdaki sorular çoktan seçmeli olarak hazırlanmış sorulardır. Lütfen dikkatlice
okuyarak cevap veriniz.

1. Aşığın kaymasına engel olan genellikle L profilinden yapılan, onu üst başlığa
bağlayan çelik elemanın adı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Payanda B) Destek C) Profil D) Gergi

2. Merdiven korkuluğunun üst tarafında yapılan elle tutulan elemanın adı


aşağıdakilerden hangisidir?
A) Destek B) Limonluk C) Küpeşte D) Eşik

3. Aşağıdakilerden hangisi çatı kaplaması değildir?


A) Ahşap B) Gaz beton levha C) Galvanize sac D) Oluklu levha

4. Yapı boyunca esas taşıyıcı kirişe dik olarak uzanan, çatı yüklerini doğrudan veya
merteklerden alarak esas kirişe aktaran kirişin adı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kaplama B) Aşık C)Rüzgar bağlantısı D) Bayrak levhası

5. Aşağıdakilerden hangisi bayrak levhasının görevidir?


A) Düğüm noktalarında birleşim sağlamak
B) Üst başlıkta aşığı tutmak
C) Alt başlıkta dikmeye destek olarak kullanılması
D) Kaplama olarak kullanılması

6. Yağmur borusu ve oluğunda kullanılan galvanize sac ve pvc’nin çapı genellikle


aşağıdakilerden hangisidir?
A) 6 B) 8 C) 10 D) 12

7. Aşıklar genellikle aşağıdaki profil ikilisinden hangisi ile yapılır?


A) I ve Z profili B) I ve U profili C) L ve U profili D) T ve I profili

8. Bir binada rıht yüksekliği 17 cm, rıht adedi 16 ise kat yüksekliği aşağıdakilerden
hangisidir?
A) 262 cm B) 282 cm C) 288 cm D) 272 cm

DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek
değerlendiriniz.
Eksik olduğunuz konulara dönerek tekrarlayınız. Tüm soruları doğru yanıtladıysanız
diğer faaliyete geçiniz

82
MODÜL DEĞERLENDİRME

MODÜL DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki performans testi ile modülle kazandığınız yeterliliği ölçebilirsiniz.
Gerçekleşme düzeyine göre evet – hayır seçeneklerinden uygun olan kutucuğu işaretleyiniz.

PERFORMANS TESTİ
İnşaat Teknolojisi (Çelik Yapı Teknik
Dersin adı Öğrencinin
Ressamlığı)
Yapı elemanlarını tanımak, proje
Amaç Adı soyadı
okumak, çizmek becerilerinin ölçülmesi
Konu Çelik Yapı Kesiti Çizimi Sınıf Nu.
Zaman Başlangıç saati
Bitiş saati
Harcanan süre
DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ EVET HAYIR
1 İmar yönetmeliklerini okudunuz mu?
Proje çizimine başlamadan önce gerekli olan kalem ve
2
kağıtları hazırladınız mı?
3 Çelik yapı kesit alanını belirlediniz mi?
4 Tretuvar çizgilerini çizdiniz mi?
5 Duvar, kolon ve sıva çizgilerini çizdiniz mi?
6 İç ve dış merdiven kesitini çizdiniz mi?
7 Kat döşemelerini belirledinizi mi?
8 Düşük döşeme çizgilerini çizdiniz mi?
9 Merdiven korkuluk ve küpeştesini çizdiniz mi?
10 Pencereleri ve kapıları çizdiniz mi?
11 Asansör boy kesitini çizdiniz mi?
12 Bacaları plandaki yerlerine göre yerleştirdiniz mi?
12 Yağmur oluğu ve borusunu çizdiniz mi?
13 Çizgisel ve kotlu ölçülendirmeyi yaptınız mı?
14 Yazıları uygun şablonlarla yazdınız mı?
15 Taramaları yaptınız mı?
Projeniz temiz ve düzgün mü? Son kontrolleri yaptınız
16
mı?

Performans testi değerlendirmesi sonucunda eksik olduğunuz konuları yeniden tekrar


ederek eksik bilgilerinizi tamamlayınız.

83
CEVAP ANAHTARLARI

CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİYETİ-1’İN CEVAP ANAHTARI

1. B
2. C
3. A
4. C
5. D
6. A
7. B
8. D

ÖĞRENME FAALİYETİ-2’NİN CEVAP ANAHTARI

1. B
2. C
3. D
4. B
5. A
6. C
7. B
8. D

84
KAYNAKÇA
KAYNAKÇA
Ø KUTLU Şahin, Çelik Yapılar Temel Ders Kitabı, S.H.Ç.E.K Basımevi,
Ankara, 2001.
Ø Prof. Y. Müh. ARDAN Fahrettin, Çelik Yapı Elemanları, Güven Kitabevi,
Ankara, 1973.
Ø Doç. Dr. OYMAEL Sabit, Yapı Bilgisi III Temel Ders Kitabı, Milli Eğitim
Basımevi, İstanbul, 2003.
Ø Yüksek Mim. ERGEN Bahri, Bina Bilgisi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul,
1986.
Ø Türk Standartları, Yapı Elemanlarının Boyutlandırılmasında Alınacak Yüklerin
Hesap Değerleri (TS. 498), Türk Standartları Enstitüsü, 1987.
Ø Türk Standartları, Çelik Yapıların Hesap ve Yapım Kuralları (ST 648), Türk
Standartları Enstitüsü, 1982.
Ø ÇELİK Emrah, 3ds MAX 7 İle Görselleştirme, Değişim Yayınları, İstanbul,
2005.
Ø Çelik Yapılar Sempozyumu Bildirisi Kitabı, TMMOB İnşaat Mühendisleri
Odası Yayını, 21-22 Nisan 2005, Ankara.
Ø PEHLİVAN Muslahattin, Bilgisayarlı Çizim Atölyesi Temel Ders Kitabı 1,
İhlas Gazetecilik A.Ş, İstanbul, 2005.
Ø PEHLİVAN Muslahattin, Bilgisayarlı Çizim Atölyesi Temel Ders Kitabı 2,
M.E.B. Devlet Kitapları Müdürlüğü, İstanbul, 2005.

85

You might also like