Professional Documents
Culture Documents
Paragraf herhangi bir yazının bir yürümek daha kolay ve karlı değil D) İhtiyaçların Giderilmesi
satırbaşından öteki satırbaşına kadar midir? Çözüm: Paragrafın ana düşüncesi
olan bölümüne denir. Paragraf bir Bu parçada aşağıdakilerin "Para gerçek zenginlik değildir." Bu
olayın, bir durumun, bir duygunun hangisinden bahsedilmektedir? ana düşünceyi kapsayan başlık
sadece bir yönünü ele alır. A) Gelecekte başarılı olmak için "Gerçek Zenginlik" olmalıdır. Cevap:
*Paragrafta da uzun yazılarda genç yaşta bir mesleğe atılmak A
olduğu gibi giriş, gelişme, sonuç gerekir. 3)Paragrafın Ana Düşüncesi:
bölümleri vardır. B) Hayat, uzun ve zor bir yoldur. Yazarken veya konuşurken
Her paragrafta bir düşünce C) Hayatı daha kolay bir hale karşımızdakine bir şeyler aktarmak
savunulur. Paragrafı oluşturan getirmek için başkalarının isteriz. İster bir olay aktaralım,
cümlelerin anlam ve yapı yönünden tecrübelerinden yararlanmak gerekir isterse bir konudaki düşüncemizi
bir uyum içerisinde olması gerekir. D) Herkes, mesleğinde ve hayatında aktaralım,bunların hepsini bir amaç
birçok karanlık yoldan geçer. için ortaya koyarız.Bu
A)PARAGRAFIN ANLAM YÖNÜ Çözüm: Paragrafın bütününü amaca,aktarmak istenilen bu mesaja
1)Paragrafın Konusu: dikkatlice okuduktan sonra "ana düşünce" denir.
"paragrafta neden söz ediliyor?" "Bu parçada anlatılmak istenen
Her paragrafta yazar bir şeylerden sorusunu paragrafa yönelttiğimizde
söz ederek okura mesaj ulaştırmak aşağıdakilerden hangisidir? Bu
"hayatı kolay bir hale getirmek için parçada vurgulanmak istenen
ister. *Paragrafta üzerinde başkalarının tecrübelerinden
durulan,hakkında söz söylenen aşağıdakilerden hangisidir?"
yararlanmak gerekir ." cevabını sorularına cevap verir. Ana düşünce
düşünce,olay ya da duruma alırız. Cevap: C
"konu" denir. paragrafın başında, ortasında,
2)Paragrafın Başlığı: sonunda olabileceği gibi paragrafın
Bir paragrafı Çözümlerken
yapılacak ilk iş konuyu doğru olarak Bir paragrafın başlığı konu ve ana geneline sindirilmiş de olabilir.
saptamaktır. Konusu bilinmeyen düşünceyle doğrudan ilgilidir. Örnek: "Kışın beyaz güzelliğinin de
paragrafın anlaşılması güçtür. Başlık,konu ve ana düşüncenin bir yazın sıcak ve nemli günlerinin de
Konuyu bulmak için "Parçada çeşit özetidir.Başlık paragrafın zevkine var. Her mevsim, her gün,
neden söz ediliyor?" , "Üzerinde tamamını kapsar. her an gelir geçer ve hiçbiri asla
durulan nedir?" , "Hakkında söz Paragrafın başlığını bulurken birbirinin aynı ya da tekrarı değildir.
söylenen nedir?" sorularını paragrafa paragraf okunduktan sonra ilk ve Kış soğuğunun ortasında yazı, yazın
yöneltiriz, aldığımız cevap bize son cümle tekrar okunmalıdır.Bu bunaltıcı sıcağında kışı özlemek
paragrafın konusunu verir. cümleler genellikle konuyu ve ana yerine, her mevsimi kendi
NOT: Konunun belirlenmesi ana düşünceyi verir.Başlık ana güzelliğiyle kabul et."
düşüncenin belirlenmesi için ilk düşünceyle özellikle de konuyla Parçada, her mevsimin, her anın
aşamadır. Konu, genellikle ilgilidir. kendine göre bir güzelliğinin olduğu,
paragrafın ilk cümlesinde yer alır. Örnek: Sözü uzatmak, büyütmek, bir mevsimi yaşarken bir başka
Kimi zaman da ikinci cümlede yer dallandırmak, gereksiz kelimelerle mevsimin hayalini kurarak
alır. doldurmak yoktur onda. Ne yaşamamak ve içinde
Örnek: Sabun köpüklerinde diyecekse en açık, en doğru biçimde bulunduğumuz mevsimin tadını
gökkuşağının renklerini, lapa lapa söyler. Ama bu sözler bir araya geldi çıkararak yaşamak gerektiği
yağan karda uçuşan serçeleri mi bir derinlik, bir anlam çoğalması, anlatılıyor. Öyleyse bu paragrafın
görebildiğimiz için Tanrı'ya üzerinde uzun uzun durmak, ana düşüncesi: " Hayatın her
şükredelim. Eğer bize verilen incelemek, düşünmek gerekliliği mevsiminin tadını çıkarmak gerekir."
nimetleri ve bütün güzellikleri yaratır. olmalıdır.
göremeyecek kadar kör isek Bu paragrafın ana düşüncesi, 4)Paragrafın Yardımcı Düşünceleri:
utanalım. Elimizdeki nimetleri "Söyleyeceği sözü uzatmadan açıkça Ana düşünceyi inandırıcı bir
sayalım. Ufak tefek çabalarla söylemek." olduğuna göre, başlık da duruma getirmek,desteklemek
ortadan kaldırılabilecek sıkıntıları düşüncenin özeti olan "özlü anlatım" amacıyla çeşitli
değil. olmalıdır. düşüncelere,görüşlere de yer
Şimdi bu paragrafı dikkatlice okuyup Örnek: Para, gerçek zenginlik verilir,bunlara "yardımcı düşünce"
anladıktan sonra paragrafa şu değildir. O, sadece ihtiyaçların denir.
soruyu soralım: "Parçada neden söz giderilmesine vasıta olduğu için Bir paragrafta ana düşünce bir
ediliyor?" Bu sorunun cevabı "Mutlu değerlidir. Bir çölün ortasında, tane iken yardımcı düşünce sayısı
olabilmek için hayatın kötü yönlerini hararetten yanan bir insan için birden fazla olabilir.Yardımcı
değil güzel yönlerini görmeye birkaç damla soğuk su, bir torba düşünceler ana düşünceyle
çalışmak gerekir" cevabını alıyoruz. altından çok daha değerlidir. bağlantıları ölçüsünde önem kazanır.
Örnek: Herkes mesleğinde ve Bu paragrafın başlığı Yardımcı düşünceyle ilgili sorular
hayatında birçok karanlık yoldan aşağıdakilerden hangisi olabilir? çoğu zaman "olumsuz" biçimdedir.
geçmeye mecburdur. Ancak bu A) Gerçek Zenginlik "..... hangisine değinilmemiştir?"
yolları elinde bir ışık olmadan B) Çöl ve Su "..... hangisi çıkarılamaz?"
geçmeye çalışmaktansa, başkalarının "..... hangisi söylenemez?" 1
"...... hangisine yer verilmez?" şöyle ki, halbuki, E)Duygusal yönünün bulunduğuna.
"...... hangisi yoktur?" kısacası,." bağlaçlarına yer
"...... hangisine ulaşılamaz?" verilmez. Çözüm:Görüldüğü gibi bu
biçimdeki olumsuz sorular yardımcı NOT:Giriş cümlesi kendinden önceki soru,paragrafın yan düşüncelerini
düşünceleri sorar. Seçeneklerin bir yargının varlığını araştıran bir sorudur.Paragrafta yan
dördünde söz edilenler parçada hissettirmez;çünkü daha önce düşünceler paragrafın gelişme
bulunmalıdır.Bu yüzden bu tip söylenen bir şey yoktur. bölümünde bulunur.
olumsuz sorularda paragraflar Örnek: Aşağıdakilerden hangisi A,B,D ve E seçeneklerinde
dikkatlice okunmalı,yardımcı bir yazının ilk cümlesi olmaya en bulunan düşünceler bu paragrafın
düşünceler iyi belirlenmelidir. uygundur? gelişme bölümünde yer almıştır.C
Örnek: Hislerimizi etkileyen yüz A)Yeni öykücüler arasında Türkçe'yi seçeneğindeki "çok aranan ve
ifadeleri üzerinde yapılan çalışmalar, bütün güzelliği ile kullananlar var. okunan bir tür olduğuna"
iyi durumdayken bile pek fazla B)Başka öykülerini de dergilerde değinilmemiştir.
gülmediğimizi ortaya çıkarmıştır. okumuştum ama bunu hepsinden 3)SONUÇ (Bölümü) CÜMLESİ:
Oysa gülümseme ve gülme, biyolojik güzel buldum. Paragrafın en can alıcı,en etkili
süreci etkileyerek kendimizi daha iyi C)Bunda,tiplerin çok canlı,öykülerin bölümü burasıdır.Sonuç bölümü çoğu
hissetmemizi sağlar. Onlar, otobiyografik olmasının da etkisi var. kez,kendinden önceki düşünceleri
beynimize giden kan ve oksijen D)Bir bakıma bu son iki kitabı birer açıklayan,özetleyen bir nitelik taşır.
miktarını, sinir taşıyıcılarının uyarı dil olayı olarak değerlendirilmelidir. "Kısacası,demek
düzeyini artırır. E)Birçok yeni öykücünün,buna ki,yani,böylece,sonuç
Bu parçadan aşağıdakilerden gereğinden fazla önem verdiğini olarak,öyleyse." gibi özet anlamı
hangisine ulaşılamaz? gördük. taşıyan bağlaçlarla tamamlanır.
A) Yapılan araştırmalar, pek fazla 2)GELİŞME BÖLÜMÜ Yazar bu bölümde düşüncelerini
gülmediğimiz ortaya çıkarmıştır. Bu bölümde girişte ele alınan konu derleyip toparlar ve bir sonuca
B) Gülümseme kendimizi daha iyi açıklanmış, tartışılmış, betimlenmiş bağlar.Sonuç bölümü,bazen giriş
hissetmemizi sağlar. veöykülenmiştir. Bundan dolayı bölümünün tekrarı biçiminde bazen
C) Gülümseme insan biyolojisini ayrıntılara girilmiş, düşüncelerle de ana düşüncenin
etkiler. desteklenmiş, bütünleşme sağlanmış anımsatıldığı,paragrafın özetlenmesi
D) Sağlıklı insanlarda beyne giden bölüme "gelişme bölümü" denir. şeklinde oluşur.
kan ve oksijen miktarı daha fazladır. Gelişmeyi oluşturan cümleler, dil ve Örnek: İnsanın doğayla savaşımında
Çözüm: Parçada A, B, C düşünce yönünden kendisinden korkunun rolü yansımaz.Önemli
seçeneklerinde verilenlere önceki ve sonraki cümleye bağlıdır. olan,bu insanca duyguyu iyi
ulaşılabilir. Parçada, beyne giden kan Bu cümleler konunun geliştirilip değerlendirebilmektir.Nasıl ki
ve oksijen miktarının artması sağlıklı açıklandığı cümledir. Gelişme kullanılması bilinmeyen bir silah
olmaya değil, gülümsemeye cümleleri ana düşüncenin bazen geri tepip büyük zararlara yol
bağlanmıştır; bu yüzden D belirginleşmesini sağlayan yardımcı açabiliyorsa,korku da denetim
seçeneğinde verilen yargıya düşünceleri içerir. altında tutulmayıp kendi başına
ulaşılamaz.Cevap: D NOT: ".... hangisi söylenemez, bırakılırsa sonuç hiç kimse için iyi
hangisine değinilmemiştir, hangisine olmaz.Korkalım;ama neden,niçin
B)PARAGRAFIN YAPISI ulaşılamaz?" biçiminde düzenlenmiş, korktuğumuzu bilelim.Korkuya
Her cümlenin paragraf içinde özel olumsuz sorularda "söylenen, yenilme kaygısının tutsağı
bir yeri vardır.Nasıl ki her metnin bir değinilen, ulaşılan" sonuçların çoğu olmayalım.
girişi, bir gelişmesi, bir sonucu varsa gelişme bölümünde bulunur. Bu parçanın sonuna düşüncenin
paragraf da böyle bölümlere ayrılır. Örnek: Bence edebiyat, bütün akışına göre aşağıdakilerden
Her cümle kendinden önceki ve türleriyle masalla başlar, masalla hangisi getirilemez?
sonraki cümleyle hem anlam hem de biter. Masal, türler içinde en çok şiire A)Korkuyla birlikte yaşamayı
yapı bakımından ilişki içindedir. yakındır. Ritmiyle, tekrarıyla, öğrenelim.
Şimdi bu bölümlerin özelliklerini hayaliyle. Eşine rastlamadığımız ama B)Korkudan,uygun biçimde
görelim: umutlarımızı, korkularımızı, yararlanmaya çalışalım.
1)GİRİŞ(Bölümü) CÜMLESİ: sevinçlerimizi taşıyan yeni eşyalar, C)Korkunun,toplumu değişik
Giriş cümlesi paragrafın ilk yeni insanlar, yeni hayvanlar yaratır yönlerden etkilediğini unutmayalım.
cümlesidir. Bu bölümde paragrafta masal. Bu nedenle en çok şiire D)Korkuyu bir engel değil,bir araç
ele alınacak konu yakındır. olarak görelim.
belirtilir.Kendisinden sonraki her Bu parçada masalla ilgili olarak E)Korkumuzun nedenini öğrenip ona
cümle, dil ve düşünce yönünden giriş aşağıdakilerden hangisine göre davranalım.
cümlesine bağlıdır. değinilmemiştir? Çözüm: Parçada korkuyla yaşamın
NOT:Giriş cümlelerinde bir cümleyi A)Yinelemelere yer verildiğine, sadeliğinden,bu duyguyu iyi
önceki cümleye bağlayan B)Düş öğesinden yararlanıldığına, değerlendirmenin gerekliğinden söz
"bağlayıcı öğeler" bulunmaz. "Fakat, C)Çok aranan ve okunan bir tür edilmektedir.Bu parçanın sonuna
ama,lakin, ancak, yalnız, çünkü, olduğuna, A,B,D,E seçeneklerindeki ifadeler
yani, oysa,n ne var ki, bu nedenle, D)Değişik türlerin kaynağı olduğuna, getirilebilir.Fakat korkunun toplum
2
üzerindeki değişik etkilerinden söz alanında yazdıkları,ikinci bölümde ise insanların davranışlarının da farklı
edilmediği için E'deki ifade ile ona yazılanlardan alıntılar yer alıyor. olacağı,bundan dolayı da insanların
tamamlanması uygun olmaz. (3)Sanatçı şiiri,düz yazıdan daha çok suçlanmaması gerektiğidir.Değişik
Düşüncenin Akışını Bozan seviyor.(4)Bir mektubunda: "Şiirin renklerden hoşlanan,değişik müzikler
Cümleler: bir tek dizesi bile,koskoca bir yazının dinleyen insanlar değişik davranışlar
Her cümle kendinden önceki ve anlatmak istediğini bir çırpıda sergileyeceğine göre boş bırakılan
sonraki cümleyle hem anlamlı hem anlatıverir." diyor.(5)Bu söz de onun yere "D" seçeneğindeki cümlenin
de yapı bakımından ilişki şiire ilişkin görüşlerini kısaca gelmesi uygun olur.
içerisindedir. Bu yüzden bir açıklıyor. Bir Sorunun Cevabı Olan Paragraflar
paragrafta dil ve düşünce bağlantısı Bu parça,açıklanan düşünceler Bir paragrafın ilk cümlesi sorudan
iyi kurulmamışsa,anlatımın akışı açısından iki paragrafa ayrılmak sonra okunduğunda soru ve ilk
bozulur. Paragrafın içerisinde istense,ikinci paragraf hangi cümle arasında bir uyum olması
belirtilen düşünceden farklı bir cümleyle başlar? gerekir.Bu bakımdan genellikle
düşünceye değinen cümleler A)1 B)2 C)3 konuyla ilgili bu tür sorular
düşüncenin akışını bozar. D)4 E)5 sorulduğu paragraftaki ilk cümleden
Örnek: (I) Bu kitap, yaşamının Çözüm: Parçada 3. cümleye kadar anlaşılır.
değişik dönemlerinden seçilmiş sanatçının mektuplarından oluşan bir Bir de paragrafın ana
ürünlerden oluşuyor.(II) Ağırlık kitabın özellikleri;3.cümleden sonra düşüncesinin sorulan soruyla uyum
197O lerden önce yazdığım ise sanatçının sevdiği tür üzerinde içinde olması,parçanın sorunun
şiirlerde(III) Son beş yılda dergilerde duruluyor. Yani yeni bir konuya cevabı niteliğinde olması gerekir.
birçok şiir yayımladım, ancak bu geçiliyor.Bu da ikinci paragrafa Örnek: Bu soru,birçok yazara
şiirleri kitaba almadım. geçilmesini gerektiren bir durumdur. sorulmuştur.Soruyu yanıtlayanlar
(1V)Anılarımda da belirttiğim gibi arasında, "Kendim için yazıyorum."
bunlar kendimle uzun bir Paragrafa Cümle Ekleme: diyenler de vardır.Eğer bu tür bir
hesaplaşmadan sonra oluşan şiirler. Bir paragrafın başına, ortasına ve yanıtı benimsemiş olsaydım,
(V) Dolayısıyla beni bütün sonuna getirilecek okurlarımı kendimle bütünleştirirdim;
yöntemlerimle okurlarımla cümle,kendisinden önceki veya yani, "Onlar demek,ben demek"
tanıtacaktır. sonraki cümleyle dil ve düşünce derdim.Oysa ben,beni anlamak için
Yukarıdaki numaralanmış gibi yönünden bağlantılı olmalıdır. özel bir çaba gösterecek olanlara
cümlelerden düşüncenin hangisi Bazı sorularda paragrafın sesleniyorum.
akışını bozmaktadır? başına,ortasına bazılarında ise Bu sözler aşağıdaki sorulardan
A)1. B)2 C)3 sonuna cümle ekleme sorulabilir.Bu hangisine karşılık söylenmiş
D)4 E)5 durumda parçanın anlam bütünlüğü olabilir?
Çözüm: Bu parçanın üçüncü ve yapısal bağlılığı dikkate A)Yapıtlarınızla ilgili tepkilerine göre,
cümlesi düşüncenin akışını bozuyor. alınmalıdır. okurlarınızı nasıl
Çünkü 1. ve 2. cümlede kitaptaki Örnek: İnsanların beğenileri değerlendiriyorsunuz?
şiirlerden söz edilmiş 3. cümlede birbirine uymaz.Belki o kırmızıdan B)Niçin kendinizi okurun
ise kitapta olmayan şiirlere hoşlanıyor,siz yeşili beklentilerine bağımlı
değinilmiş 4.cümlede ise yine kitapta seviyorsunuzdur.Belki o,Wagner'in hissediyorsunuz?
olanlara geçilmiş 4. cümledeki müziğini beğeniyor. Siz Mozart'ı C)Okurlarınızın, "sizin gibi
"bunlar" sözü bir önceki cümleye yeğliyorsunuzdur. . Gördüklerinden düşünenlerden oluştuğu" görüşüne
bağlı olduğunu açıkça ortaya ve dinlediklerinden aldığı tat nasıl vardınız?
koymuştur.3.cümle çıkarılırsa anlam sizinkine uymuyor diye karşınızdakini D)Okurlarınızın görüşlerini
düzelir. zevksizlikle,kabalıkla suçlamaya değerlendirmeyi doğru buluyor
Parçayı Bölümlere Ayırma: hakkınız yoktur. musunuz?
Bir paragraf ancak bir düşünceyi Bu parçada boş bırakılan E)Yapıtlarınızı oluştururken hangi tür
anlatır.Parça iki paragrafa bölünmek yere,düşüncenin akışına göre okuru hedefliyorsunuz?
istenirse,parçada iki ayrı düşünce aşağıdakilerden hangisi Çözüm: Yazar; "Oysa ben,beni
var demektir.Öyleyse parça içinde getirilebilir? anlamak için özel bir çaba
her düşünce ayrı bir paragrafta yer A)Kimi zaman beğenilerinizin gösterecek olanlara sesleniyorum."
almalıdır. bağdaştığı da olur. diyerek aktif okuyuculara hitap
Bu konuyla ilgili sorularda iki ayrı B)Öteki sanat dallarında da böyledir ettiğini belirtmektedir.Böylesine bir
düşüncenin işlendiği bir parça bu. yanıt E seçeneğindeki "Yapıtlarınızı
verilir.Ve bu parçanın iki parçaya C)Öyleyse nelerden hoşlandığınızı oluştururken hangi tür okuru
bölünmesi istenir. bilmeniz gerekir. hedefliyorsunuz?" sorusuna karşılık
Örnek: D)Çünkü,insanların beğenileriyle verilmiş olabilir.
Sanatçının mektupları bir araya davranışları arasında ilişki vardır. Duyularla İlgili Sorular:
getirilerek bir kitap oluşturulmuş. E)Değerlendirmeleri belirli ölçütlere Duyu insan ve hayvanlarda
(1)Oluşturulan kitap iki bölüme göre yapmak gerekir. dışarısının etkisini bir organizma
ayrılmış.(2)Birinci bölümde Çözüm: Paragrafta asıl anlatılmak yardımıyla duyma yeteneğidir.
sanatçının çeşitli kişilere yazın istenen farklı beğenileri olan Duyular görme, işitme, koklama, 3
tatma ve dokunma organları ile söylenemez? çözme egzersizleri
algılanır. A) Anlaşılması çaba gerektiren anlama,yorumlama ve karşılaştırma
Örnek: Küf yeşili yaprağın üzerinde nitelikler taşıdığı yeteneğinizi geliştirecek ve tüm
koyu benekler vardı. Yapraktan acı, B) Özgün olmayan konulardan yola sözel (Tarih,Coğrafya,Felsefe)
kekiğimsi bir koku geliyordu. Adam, çıktığı sorularında fayda sağlayacaktır.
yaprağa bakıyor, beneklerini C) Belirli teknikleri kullanmaktan
sayıyordu. Birden yaprağın kaçındığı OKUMA HIZINIZI ARTIRIN!!!
üstündeki beneklerden biri D) Anlatılanların beklentilere ters Okuma hızınızı artırmak için
kımıldadı.İrkildi adam. Önce düştüğü yapacağımız işlem çok basittir.
gözlerine inanamadı. Koyu kestane E) Karakterleri kendi gerçeklikleri Elinize alacağınız bir kalemi mümkün
kabuk çıtırdayarak yarıldı, altından içinde yansıttığı (ÖSS 2009) olduğu kadar hızlı hareket ettirerek
tül gibi yarı saydam kanatlar çıktı. PARAGRAF SORULARINDA ŞUNLARA satırlar üzerinde yürütün ve
Uçuverdi böcek. Nemli, ılık bir DİKKAT EDELİM! gözünüzün her defasında birden çok
esintinin içinde yitip gitti. *Paragraf sorularında önce kelime üzerinde sabitleşmesine
soru cümlesi okunur.Daha sonra imkan verir.
Bu parçada ayrıntıların parça okunur.Çünkü parçayı hangi Kalemi satır üzerinde yürüterek
seçiminde aşağıdaki duyuların amaçla okuyacağımızı bilirsek okumak size başlangıçta anlamsız ve
hangisinden yararlanılmamıştır? amacımıza uygun olarak paragraftaki çocukça gelebilir.Sonuç olarak yavaş
A) Görme B)Tatma C) düşüncelere daha kolay ulaşırız.Bu okuduğunuzda ağır ve sıçramalı
Dokunma D) İşitme E) Koklama yaklaşım zamanda kazanç sağlar, okuyuşunuzdan ötürü çabuk sıkılır ve
dikkatimizin dağılmasını önler. dikkatiniz dağılır.Bu sebeple zihniniz
Çözüm: Parçada duyuları veren *Paragraf sorularının tamamına okuduğunuz konudan uzaklaşır.Fakat
ipuçlarını bulalım. "Küf yeşili" sözü yakınını doğru yanıtlayabilmek için, hızlı okuduğunuz zaman elde
renk olduğundan "görme" , "acı bir "Paragraflar uzun olduğu için edeceğiniz ritim ve akış
koku" sözü "koklama" , zordur." önyargısını terk edelim; bir okuduğunuzun anlamına daha kolay
"çıtırdayarak" sözü "işitme" , parça ne kadar uzun olursa, yanıtı ulaşmanızı sağlar.
"nemli,ılık bir esinti" sözü "dokunma" bulmak o kadar kolaylaşır.Çünkü
duyusunun bulunduğunu sorunun yanıtı parçada yer alır.Bu _____________________________
gösterir.Parçada tatmayla ilgili bir nedenle en kolay sorular, paragraf _
duyu yok. "Acı" sözü sizi aldatmasın sorularıdır.Bu tip sorular özel bir bilgi
parçada bu söz mecaz anlamda gerektirmediğinden, herkes
kullanılarak, koku söylenmiş. tarafından kolaylıkla yanıtlanabilir.
*Sorulanı göz önünde tutarak metni
Paragraftan Yargı Çıkarma:
okuyunuz. Önemli gördüğünüz
Paragraftan hareketle paragraftaki anahtar sözcüklerin altını çiziniz.
düşünceyle ilgili bazı kanılara *Paragraflar bir çırpıda, geri dönüş
varmaktır. Paragraftaki düşünceyi yapmadan mümkün olduğu
yorumlamayla yargılara ulaşılır. kadar hızlı okunmalıdır. Paragrafları
Anlatılanların, neyi düşündürmek dudağımızla değil, gözlerimizle
istediğine ve hangi amaca yönelik okumalıyız.Yapılan araştırmalar
olduğuna göre yorumlanması olumlu gözün okuma hızının,zihnin düşünme
veya olumsuz yargıları saptar. ve anlama hızına dudağınkinden
Örnek: Kimi çağdaş yazarların hoş daha yakın olduğunu ortaya
bir tutumu var. Önce bilinen bir çıkarmıştır.
klişeyi alıp yazdıkları öykünün çıkış *Paragrafta anlatılanlar karşısında
noktası yapıyorlar. Siz okur olarak nesnel olmalıyız.Bu tür sorularda
"Eyvah!" der demez, satırların paragraftaki düşünceye katılıp
arasında verilen ustalıklı ve incelikli katılmadığımız ya da o konuda ne
anlatımlar sizi bambaşka bir şölene düşündüğümüz sorulmaz.Paragraf
çağırıyor. Ama öyle dil oyunlarının, yazarının söylediklerini anlamamız
bilinç akışı gibi metnin anlaşılmasını yeter.
güçleştiren yöntemlerin kullanıldığı *Özel uyarılara dikkat etmeliyiz.
bir şölen değil bu. İnsanların Soru cümlesinde altı çizilen ya da
davranışlarını yönlendiren ögeleri tırnak içine alınan "-me, -ma,
seçiyor, bunları çarpıtmadan çağdaş değildir, yoktur" gibiek ve sözcüklere
insanın tutkularıyla bizi yüz yüze özellikle dikkat gösterilmelidir.
getiriyor. Üstelik her şey yalın ve *Paragraf sorularında başarılı
usulca söz söylemeye dayalı. olmanız için geçmiş yılların ÖSS
Bu parçada sözü edilen sorularını titizlikle, sabırla, dikkatle
yazarların yapıtlarıyla ilgili çözmenizi tavsiye ederiz.Düzenli
olarak aşağıdakilerden hangisi olarak yapacağınız günlük paragraf
4
b) Telaşlı olduğu d)Toplumsal gelişmeyi hızlandırdığı.
PARAGRAF SORULARI VE
YANITLARI c) Umutlu olduğu ____________________________
__
1.Aşağıdaki tümcelerle bir d) Çalışkan olduğu
paragraf 6. Gittikçe yalnızlaşıyorsunuz insan
oluşturulduğunda,hangisi son ____________________________ kardeşlerim
tümce olur? __
Ne bir ortak sevinciniz kaldı sizi
a) Hava henüz karanlıktı. 4. “ Yüksek düşüncelerin bayağı çoğaltacak,
zevklerle bir arada bulunması
b) Odanın içine gecenin serinliği mümkün değildir.Zevklerin bayağılığı Ne bir dostunuz var acınızı alacak,
doldu. düşüncenin asaletini
zedeler.Düşünce alanında üst Unuttunuz nicedir paylaşmanın
c) Önce hoşa gidiyor,sonra seviyede olduğunu sandığımız mutluluğunu
üşütüyordu insanı. insanların zevklerinde basitlik ve
bayağılık görüyorsak, o kimsenin
( Şükrü ERBAŞ)
fikri değerlendirmelerine de şüphe ile
d) Pencereyi ardına kadar açtım.
bakmak gerekir.O zaman
görülecektir ki düşünce alanında da Bu dörtlükte vurgulanan düşünce
_____________________________ bu insan aldatıcı bir parlaklığa aşağıdakilerden hangisidir?
_ sahiptir.”
a) Yaşamı anlamlı kılan
2. Yazarken kitapları bir yana Paragrafta vurgulanan dostluklardır.
bırakır,aklımdan çıkarırım;kendi düşünce aşağıdakilerden
gidişimi aksatırlar diye.Gerçekten de hangisidir? b) Sorunlar azaldıkça mutluluk
iyi yazarlar üstüme iyi artar.
abanır,yüreksiz ederler beni.Hani bir
a) Asil düşünceli insanlar her
ressam varmış,horoz resimleri
alanda kendisini geliştirirler. c) İnsan tek başına yaşayamaz.
yaparmış da,uşaklarına atölyesine
hiç horoz sokmamalarını tembih
edermiş,ben de öyle... b) Olgun bir insanda düşünce ve d) Birlikte yaşamanın temelinde
zevk birlikte gelişir. sevgi vardır.
_____________________________
Yazarın paragraftaki ressam
c) Estetik duygusu gelişmiş _
gibi davranmasının nedeni
aşağıdakilerden hangisi olabilir? insanlar zevk sahibidir.
7. Çağdaşlaşma
d) Zevkli insanlar daha az hata denildiğinde,çağımızın
a) Okumaya çok zaman
yaparlar. özlemleri,gereksinimleri,akımları
ayırdığından yazılarını ihmal etmesi.
_____________________________ karşısında duyarlı ve hoşgörülü
_ olmayı anlıyoruz.Çağdaş
b) Uzun sürede kazandığı insan,çevresiyle,ülkesiyle hatta
saygınlığını yitirme kaygısı. dünya ile birlikte yaşar;çevresinin
5. Geleneklerimize göre konuk
sorunlarıyla yüklüdür ve
kısmetiyle gelir.Ev sahibi olanlar
c) Özgün eserler verememe huzursuzdur.Bu insanda mutluluk
ölçüsünde elinden geleni yapar.Bu
korkusu. değerleri toplumsal ve evrenseldir.
arada dertler paylaşılır,anılar
tazelenir,dostluklar pekiştirilir.Kısaca
d) Kendine gereğinden fazla konuk ağırlamak Türk toplumunda Paragrafa göre aşağıdakilerden
güvenmesi. dayanışmanın önemli bir hangisi çağdaş insana uygun
göstergesidir. düşmez?
_____________________________
_ Paragrafta konuk ağırlamanın a) Bilinçli olmak
hangi işlevi üzerinde
3.”Ben insanın iş görme isteğini ve durulmamıştır? b) Değişime açık olmak
yaşama çabasını daima canlı
tutmasını isterim.Ölüm,bahçeme a) İnsan ilişkilerini güçlendirdiği c) Sorunları paylaşmak
fidanlarını dikerken bulmalı beni;ama
ölüm korkusu,bahçemi yitirme
b) Özveri duygusunu geliştirdiği. d) Karamsar olmak
korkusu içinde değil”diyen biri için
aşağıdakilerden hangisi
söylenemez.? c) Sevgi ve saygı ortamı ____________________________
yarattığı. __
a) Hayatı sevdiği 5
8. Anne girmem bu oyuncakçı sanatsal yapıtlara dayandırılarak Bu paragrafın anlatımında
dükkanına, öğretilmeli.Tarihsel,yazınsal ve düşünceyi geliştirme yollarından
sanatsal yapıtlar hangisinden yararlanılmıştır?
Orda toplar,teyyareler,tanklar sokaklarda,parklarda
var. sergilenmeli,yalnız tarih kitaplarının a) Tanımlama b)Tanık
sayfalarında değil,toplumun gösterme c) Karşılaştırma
yaşamında da olmalı. d) Benzetme
Seviyorum söğüt dalı atımı
2. Halit Ziya, eserlerinde insani D) Yazılarının gidişatında istikrarlı C.Üslubu birçok şairden farklıdır.
değerleri esas aldığı için onun davranmıştır.
eserlerindeki kahramanlar insanı her D.Toplumumuzda şairin değeri
yönüyle adeta kuşatır. Toplumun her E) Anlatımında kendi düşüncelerini bilinmemiştir.
kesiminden seçilen kahramanlar, de vurgulamıştır.
yüzeysel bir şekilde tanıtılmaz. E.Kendi alanında önde gelen bir
Yazar, kahramanlarının mizacı ve 4. Türk kültür hayatındaki son on- şairdir.
psikolojileri üzerinde yoğunlaşarak on iki yıllık gelişme cumhuriyetin
onların iyiye ya da kötüye doğru kuruluşundan sonra yapılan 6. Türkçenin şu andaki en önemli
yönelişini tarafsız bir şekilde verir. reformlardan hız almıştır. Tanzimat sorunu, dildeki yabancı öğelerin
Bunu yaparken de toplum döneminin reformlarıyla başlayan artmasıdır. Her dilde yabancı kökenli
gerçeklerini göz ardı etmez ve dönem Türkiye’de Doğu - İslam söz vardır. Hiçbir dil saf değildir.
toplum gerçeklerini olduğu gibi müesseseleriyle Avrupa’dan Türkçe de pek çok dile söz vermiş,
yansıtmaya çalışır. müesseselerin yan yana yaşadıkları pek çok dilden söz almıştır.
bir geçiş dönemidir. Cumhuriyetin Türkçenin verdiği sözler de vardır.
Yukarıdaki paragrafta kuruluşuyla girişilen reformlar ise, Bunlardan en ilgi çekici olanı son
aşağıdakilerden hangisine Osmanlı İmparatorluğu’nun mirası zamanlarda dilimize giren kiosk’tur.
değinilmemiştir? olan ikililiğe son vermiş, Türkleri Bu söz Türkçeden İngilizceye geçen
kesin olarak batı kültürü ve köşk sözüdür. İngilizcede kiosk
A) Yazar, kahramanlarını gerçekçi medeniyeti çevresine sokmuştur. biçimine dönüşmüş ve bizim
bir şekilde tanıtmıştır. sözümüz bu defa farklı bir anlamda
Yukarıdaki paragraftan “Türk kültür karşımıza çıkmıştır. Dildeki yabancı
hayatı”yla ilgili aşağıdakilerden sözlerin bir ölçüsü olma-lıdır. Bu ölçü
hangisine ulaşılabilir? dilin kimliğini bozacak derecede 8
olmamalı- dır.Dil gerek duyduğu davranılmalıdır. E) Kadın gerçekten güzelse onun
sözleri,karşılık bulunmaması makyaj yapmasına gerek yoktur.
durumunda yabancı dillerden aynen
veya ses değişikliğine uğratarak alır. 8. Dil değişimine inananlar, ona 10. Batılılaşmak Osmanlı’dan miras
yürekten katılanlar; evimizde oturup kalan ve Türkiye’nin de bir türlü
Yukarıdaki paragraftan düzgün uyaklı, Nedim ağzından dindiremediği iki yüzyıllık bir sancı.
aşağıdakilerden hangisi çıkarılamaz? gazeller yazarak kendimizi ve iki üç İçinde bulunduğumuz günler, bu
bağımlıyı eğlendirmek hevesinde sancıyı azaltmak için en somut
A.Türkçeden yabancı dillere değiliz. Bizim bütün düşüncemiz, adımların atıldığı bir tarihsel dilime
sözcükler verilmiştir. derisi katılaşmış eline sapanını rastlıyor. Avrupa Birliği’ne katılmak
tutan,çatlak topuklu,çorapsız amacıyla peş peşe uyum yasaları
B.Dilimize giren sözcükler dilimizin ayağıyla Türk topraklarının göbeğine çıkarıldı, yıllardır yaşadığımız
yapısını bozacak derecede basan yurttaşlarımızın söylediğini antidemokratik uygulamaları
olmamalıdır. anlamak, istediğini yapmak, kınayanlar Avrupa Birliği
yapmasını istediğimizi ona kolayca taraftarlarının katılımıyla artıyor,
C.Yabancı dillere geçen sözcükler anlatmaktır. Türkiye’de Avrupa Birliği’nin
değişime uğrayarak tekrar karşımıza getireceği ekonomik artılar ve eksiler
çıkmıştır. Böyle söyleyen bir yazar için tartışılıyor. 3 Ekim’den sonra
aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? müzakerelerin başlamasıyla ve tam
D.Dilimize yabancı sözcükler üyelik vizesinin alınmasıyla her şey
girmemelidir. A) Nedim ağzından gazeller yazmak su yüzüne çıkacaktır.
istemektedir.
E.Yabancı sözcük kullanmayan hiçbir Yukarıdaki parçadan aşağıdakilerden
dil yoktur. B) Halkın kendisini kolayca hangisi çıkarılamaz?
anlamasını istemektedir.
7. Klasik sözcüğü, üzerinden çok A) Batılılaşma yalnızca Türkiye’nin
zaman geçtiği halde değerini C)Dilin değişiminin halkı zor sorunu değildir.
yitirmeyen, türünde örnek olarak durumda bıraktığını düşünmektedir.
gösterilen eserler için kullanılır. B) Günümüzde Avrupa Birliği için
Klasikler, edebiyatı edebiyat yapan D.Halkın üst tabakasına seslenmeyi bazı adımlar atılmaktadır.
gerçek değerlerdir. Böyle önemli yeğlemektedir.
eserlerin sahnelenmeleri çok dikkatli C) Avrupa Birliği’nde Türkiye’nin tam
bir çalışma gerektirir. Eserin özüne, E.Dilin değişmemesi taraftarıdır. üyeliğinin artıları ve eksileri
ruhuna, geçtiği çağa, metinde tartışılmaktadır.
yaratılan atmosfere ve dil yapısına
sadık kalmak esastır. Klâsikler çinko, 9. Kadınların gerçek yüzünü D) Batılılaşma süreci iki yüz yıl
kalay, bakır değildir, onlar altındır,24 saklayıp makyaj yapmalarını modern öncesine dayanmaktadır.
ayar altın. Altına altın muamelesi toplumun, çağdaş insanın kadın
yapmak ve meseleye bir sarraf üzerindeki baskısı olarak görüyorum. E) Avrupa Birliği taraftarları
hassasiyetiyle yaklaşmak gerekir. Bu baskı altında kadınlar hep kendini Türkiye’deki antidemokratik
saklamak, kendini insanlara uygulamaları kınamaktadır.
Yukarıdaki paragrafta beğendirmek zorunda kalmıştır.
aşağıdakilerden hangisine Kadınların bu baskıdan kurtulması, 11. Zavallı Osmanlıca! Ne kadar
değinilmemiştir. ancak toplumun kadına bakış kolay yıkılıp gitti. Selanik’te
açısının değişmesiyle mümkün başlayan, kökenini halkın dil
A.Klasik eserler kalıcı eserlerdir. olacaktır. bilincinde ve konuşma dilinde bulan
sade lisan akımı, beslenip gelişerek,
B.Klasikler edebiyatın temel Yukarıdaki paragraftan yirmi yılda Osmanlıcayı tahtından
taşlarıdır. aşağıdakilerden hangisi çıkarılabilir? indirdi. Yüzyıllar içerisinde oluşmuş
bir yazı dilinin bu kadar kolaylıkla
C.Klasik eserler sahneleneceği A) Toplumsal bir sorun olan ortadan kalkması üzerinde yeterince
zaman eserin genel makyaj, kadınları toplumda küçük durulduğunu, bu olgunun yeterince
düşürmektedir. incelendiğini sanmıyorum.
yapısının bozulmamasına dikkat
edilmelidir. B) Kadınlar, makyaj yaptıklarında Yukarıdaki paragrafta
kendilerini daha güzel hisseder. aşağıdakilerden hangisine
D.Günümüzdeki klasikler gelecekte değinilmemiştir?
de varlığını C) Makyaj yapımıyla toplumsal
anlayış arasında bir bağ vardır. A) Osmanlıca kısa bir süre içerisinde
sürdüreceklerdir. ortadan kalkmıştır.
D) Eski çağlardan bu yana toplum,
E.Klasikler değerlendirmeye alınırken kadınlar her zaman ön planda B) Sade dil akımı konuşma diline
çok hassas olmuştur. yakındır.
9
C) Osmanlıca çok geniş bir araştırmacılarına büyük görevler
coğrafyada kullanılmıştır. B) Latin alfabesine geçiş bu düşmektedir.
devletlerin daha kolay edebi ürünler
D) Osmanlıcanın oluşumu kısa bir ortaya koymasını sağlamıştır. Böyle düşünen bir yazar
zaman almıştır. aşağıdakilerden hangisini söylemiş
C) Bazı ülkelerde yeni alfabeye geçiş olamaz?
E) Osmanlıcanın yıkılması üzerinde aşamalı olarak uygulamaya
fazla durulmamıştır. konmuştur. A)Teknoloji ve dil ilişkisi göz ardı
edilemez.
12. Az gelişmiş milletlerin geri D) Sovyetler Birliğinin dağılmasından
kalma sebepleri incelendiğinde, sonra bazı Türk cumhuriyetleri B) Yapılan yeni türetmeler dilimizi
insanlarının milli ve çağdaş bağımsız olmuştur. zenginleştir
ihtiyaçlara göre eğitilmemiş olduğu
görülür. Gelişmiş milletlerin gücü E) Sovyetler Birliğinin dağılması C) Teknolojinin yeni ürünlerine
ekonomi, endüstri ve ticaretteki Türklerin yeni alfabeye geçişi için bir Türkçe karşılıkların bulunması
başarılarından çok eğitilmiş, vasıflı iş fırsat olmuştur. Türkçenin bilim dili olmasını sağlar.
gücünden ileri gelir. Çünkü maddi
güçler bir gün kaybedilebilir. Onun 14. Gelenekler, bireysel yaratıcılık, D) Bilim dili olan Türkçenin yeni
için bir ulusun yaptığı en iyi yatırım grup farklılaşması ya da değişen kelimeler türetmesine gerek yoktur.
eğitime yaptığı yatırımdır. koşullara uyarlanma
zorunluluğundan ileri gelen değişme E) Teknolojiye paralel olarak yeni
Böyle düşünen bir yazara göre bir dinamiği ile çatışır. Bu durum nesil kelimeler türetmek dilimizi yabancı
milletin gelişmesi aşağıdakilerden farklılaşmasına neden olur. Ama aynı dillerin baskısından kurtaracaktır.
hangisine bağlıdır? zamanda da değişimle uzlaşır. Çünkü
gelenekler değişmeyi, gecikmeli de
A) Gelişmiş milletlerle iyi ilişkiler olsa, giderek özümler. Bugünün Cevap anahtarı
kurulmasına değişimleri, yarının gelenekleri olur. 1.E 2.E 3.D 4.C 5.A
6.D 7.D 8.B 9.C 10.C
B) Ticarette yeni atılımlar Yukarıdaki paragrafta “gelenek” ile 11.D 12.D 13.B 14.E
yapılmasına ilgili olarak aşağıdakilerden 15.D
hangisine ulaşılamaz?
C) Ekonomik alanda reformlara
A) Geleneklerin değişimle çatışması
D) Eğitim seviyesinin yükseltilmesine nesiller arası kopukluğa neden
olabilir.
E) Sanayileşme hızının arttırılmasına
B) Gelenekler de zamanla
değişebilir.
13. Türk cumhuriyetlerinde,
Sovyetler Birliği’nin dağılmasından C) Değişimin başlıca nedenleri
sonra yeni bir süreç başlamıştır. Beş yaratıcılık ve farklılaşmadır.
Türk cumhuriyeti bağımsız olmuş,
diğerleri de daha serbest hareket D) Gelenekle değişim bazı
edebilme imkânlarına kavuşmuştur. noktalarda zıt düşebilir.
Nitekim bunun etkisi de kısa
zamanda görülmeye başlanmıştır. E) Gelenekler değişen koşullara
1991’de Azerbaycan, 1993’te çabuk uyum sağlar.
Türkmenistan ve Özbekistan,
1994’te de Karakalpakistan Lâtin 15. Bilimde, teknolojide yaşanan
alfabesine geçme kararı almıştır. Bu gelişmeler dile de yansır. Yeni
ülkelerde yeni alfabeye geçiş kavramlara, yeni ürünlere dilimizin
kademeli olarak uygulamaya kaynaklarından yararlanarak karşılık
konmuştur. Diğer yandan Kırım bulmamız gerekir. Türkçe söz
Türkleri ile Gagavuzlar da Lâtin köklerinden işlek eklerle yapılan yeni
alfabesine geçerek bazı süreli türetmelerle dilin söz varlığı
yayınlarını yeni alfabeyle basmaya zenginleştirildiği gibi, aynı yolla dile
başlamışlardır. kazandırılacak terimlerle Türkçenin
bilim dili olarak gelişmesine katkıda
Yukarıdaki paragrafta bulunmuş olacağız. Aksi halde dilimiz
aşağıdakilerden hangisi çıkarılamaz? yabancı dillerin baskısı altında
kalarak benliğini yitirir. Benliğini
A) Bazı Türk cumhuriyetleri serbest yitirmiş bir dilin milleti de yok
hareket etme imkânına olmaya mahkumdur. Bu konuda
kavuşmuştur. aydınlara ve özellikle dil 10