ASETON NEDİR????

Aseton Birçok organik Maddeyi eritmekte kullanılan eter kokusunda, kolayca Alev alan, uçucu bir
sıvıdır.
Sınai ve Kimyasal önemi olan organik bir çözücü olan Aseton, alifatik ( düz zincirli ) ketonların ilk
üyesidir. Kokulu, renksiz, akışkan bir Sıvı olan aseton, 56,3°C’de kaynar. Donma noktası
-95°C’dir. Şiddetli yanıcıdır. Su, Alkol ve eterle her oranda karışabilir. Kimyaca ismi, propanon
veya dimetil ketondur. Çözücü özelliklere sahip olduğundan çok kullanılır. Birçok yağları,
reçineleri, selüloz nitrat ve selüloz asetatı çözer. Bu özelliğinden dolayı aseton, patlayıcı madde
ve sentetik iplik fabrikasyonunda geniş ölçüde kullanılır. Çok sayıdaki önemli kimyasal
reaksiyonları ile laboratuvarda ve sanayide birçok organik maddeler yapmak mümkündür.

Fizyolojik olarak kanda ve idrarda mevcuttur. Özellikle şeker hastalarının idrarlarında çok
miktarda bulunur ve bundan dolayı idrarın Aseton kokması teşhiste çok yardımcı bir bulgudur.
Genel olarak ketonlar, his duyusunu ve kan basıncını azaltır. Aseton, etil Alkolden (rakı, şarap ve
birada bulunan) daha az zehirli olmasına rağmen sarhoşluk ve uyku meydana getirir. Fakat bu
özelliğinin kuvveti eter ve kloroformunkinden daha azdır. Alkali (bazik) ortamda aseton; Klor,
brom ve iyotla muamele edilirse; kloroform, bromoform ve iyodoform elde edilir. Aseton,
uyuşturucu sulfonal grubu ilaçların başlangıç maddesidir. Hem iyi bir çözücü hem de organik
reaksiyonların bir başlangıç maddesi özelliklerine haiz olduğu için ticari maksatla geniş çapta elde
edilir.

Elde edilişi:

1. Kalsiyum asetatın kurukuruya ısıtılmasından elde edilir:

(CH3COO)2 fi Ca CH3-CO-CH3+CaCO3

2. Nişasta ihtiva eden tahılların bir çeşit bakteri (A, Fernbahc’in bulduğu) vasıtasıyla
fermantasyonundan elde edilir. Bu fermantasyondan elde edilen karışımda altı kısım butil Alkol,
üç kısım aseton ve bir kısım da etil alkol mevcuttur.

3. Saf asetik Asit ısıtılmış metalik oksitler (A12O3) üzerinden geçirilirse, aseton, Su ve
Karbondioksit verecek şekilde bozunur:

2 CH3COOH (MeO) fi CH3-CO-CH3+CO2+H2O

Isı

4. İzopropil alkolden Hidrojen çıkarmakla veya izopropil Alkolü oksitlemekle aseton elde edilir.
Örnek: İZOPROPİL ALKOL.den ASETON ÜRETİMİ
C3H7OH (CH3)2O + H2

İzopropil alkol buharlaştırıldıktan sonra reaktöre gönderilmekte ve katalitik

dehidrojenasyon sonucu aseton oluşmaktadır. Reaktörden çıkan gaz akımı (aseton, su,
hidrojen, izopropil alkol) bir yoğuşturucuya gönderilerek akım içerisindeki asetonun çoğu, su
ve izopropil alkol yoğunlaştırılır. Yoğuşturucuyu terk eden gaz akımı içerisinde az miktarda
aseton ve izopropil alkol bulunduğundan bu akım bir absorbsiyon kolonunda su ile
yıkanmakta ve aseton ve alkol absorbe edilmektedir. Yıkayıcının (absorbsiyon kolonu)
altından alınan akım ve yoğuşturucudan alınan sıvı akım (kondensat) birleştirilerek saf
aseton elde etmek amacıyla destilasyon kolonuna gönderilir. Destilasyon kolonunun üstünden
saf aseton alınır. Bu kolonun altından ise su ve izopropil alkol içeren akım alınarak ikinci bir
destilasyon kolonuna gönderilir. 2 nolu distilasyon kolonunun üst akımı %91 alkol içeren
azeotrop su-alkol karışımıdır. Bu akım reaktöre devir ettirilir.
Reaktörde ZnO-Cu katalizör kullanılmakta, tepkime 400-500 oC sıcaklık ve 4.5bar basınç
altında yapılmaktadır. Proseste aseton verimi %98 dir. İzopropil alkolün reaktörden her geçiş
dönüşüm oranı % 85-90 civarındadır.
1. Proses akım şemasını çiziniz.
2. Bilgi akım şemasını çiziniz.
3. Bileşenler için kütle denkliklerini kurarak matriks formda yazınız.
4. Prosesde mevcut bileşenler için ayrık fraksiyon katsayılarını belirleyeniz ve her bir
bileşen için matriks formdaki kütle denkliklerini tekrar yazınız.
Çözüm:
Prosesin blok diagramlarla çizilen bir akım şeması ve bilgi akım diagramı Şekil-5 de
görülebilir. Bu proses için kütle denkliklerinin kurulmasında kullanılan simgeler ise
aşağıdaki şekilde verilmiştir.
〈21k 1k 〈32k 2k 〈43k 3k 〈54k 4k
 1k  2k  3k  4k  5k
1 11
g20k g30k
〈42k 2k
〈15k 5k
g10k
39
1 Nolu ünite için kütle denkliği:  1k = g10k + 〈15k 5k (1)
2 Nolu ünite için kütle denkliği:  2k = g20k + 〈21k 1k (2)
3 Nolu ünite için kütle denkliği:  3k = g30k + 〈32k 2k (3)
4 Nolu ünite için kütle denkliği:  4k = 〈42k 2k + 〈43k 3k (4)
5 Nolu ünite için kütle denkliği:  5k = 〈54k 4k (5)
Denklemler düzenlenerek matriks formda yazılırsa;
 1k - 〈15k 5k = g10k
- 〈21k 1k +  2k = g20k
- 〈32k 2k +  3k = g30k
- 〈42k 2k - 〈43k 3k +  4k = 0
- 〈54k 4k +  5k = 0
1 0 0 0 - 〈15k  1k g10k
- 〈21k 1 0 0 0  2k g20k
0 - 〈32k 1 0 0 x  3k = g30k
0 - 〈42k - 〈43k 1 0  4k 0
0 0 0 - 〈54k 1  5k 0
Fraksiyon katsayılarının belirlenmesi:
Bileşenler: k = 1-5 k=1 İzopropil alkol, k=2 Aseton, k= 3 Hidrojen, k= 4 Su
Proses üniteleri: i, J 1= Reaktör, 2= Yoğuşturucu, 3=Yıkayıcı
4= Birinci distilasyon kolonu, 5= İkinci distilasyon kolonu
Tasarımcı, fraksiyon katsayılarını belirlemeden önce yapmış olduğu proje çalışmasına
özgün olarak bazı proses ve ekipman spesifikasyonlarını belirlemelidir. Bu değerler,
tasarımcının istediği sonuçlara ulaşabilmesi için defalarca değiştirebileceği değerlerdir.
Diğer adıyla tasarım değişkenleridir.
Örneğin, izopropil alkolden aseton üretim prosesinde tasarım değişkenleri için başlangıç
değerleri olarak aşağıdaki veriler göz önüne alınmıştır.
1. Reaktörden her geçişte izopropil alkol dönüşüm oranõı %90 dır.
2. Yoğuşturucuda izopropil alkolün %90 nı yoğuşmaktadır.
3. Yıkayıcıda izopropil alkolün %99 u absorplanarak sıvı faza geçmektedir.
4. Üretilen aseton içerisinde safsızlık olarak en fazla %1 oranında izopropil alkol
bulunmasına izin verilmektedir.
5. Yoğuşturucuya giren akımdaki asetonun en az %80 nin yoğunlaşması istenmektedir.
6. Yıkayıcıda asetonun %99 u absorplanmalıdır.
7. Suyun yoğuşturucuda %95 i yoğuşmaktadır.
8. Yıkayıcıya giren suyun en fazla %1 i gaz faza sürüklenmektedir.
Bu saptamalara ilave olarak: Reaktöre giren akımda bulunan aseton, su ve hidrojenin
tepkimeye girmeden reaktörü terkettiği; Hidrojenin, yoğuşturucuda yoğuşmadığı, yıkayıcıda
absorplanmadığı ve dolayısıyla sürekli gaz fazda olduğu, distilasyon kolonuna gitme
olasılığı olsa bile kolonunu tepe ürününe geçeceği; İkinci distilasyon kolonunu terkeden ve
rektöre ettirilen akımın %91 lik alkol-su azeotrop karışımı olduğu tarafımızdan bilinen
olgulardır.
〈211 = 0,1 〈421 = 0,9 〈321 = 0,1 〈431 = 0,99 〈541 = 0,99 〈151 = 0,91
〈212 = 1 〈422 = 0,8 〈322 = 0,2 〈432 = 0,99 〈542 = 0,01 〈152 = 0,01
〈213 = 1 〈323 = 1,0 〈423 = 0 〈433 = 0 〈543 = 1 〈153 = 1
〈214 = 1 〈424 = 0,95 〈324 = 0,99 〈544 = 0,99 〈154 = 0,01 〈152 = 0,01
Hesaplamalarda temel olarak:
Girdi= 100 kmol/st izopropil alkol alınõırsa g101 = 100
Reaktörde aseton verimi %98 olduğu için g202 = 98
Reaktörde hidrojen verimi de %98 dir. g203 = 98
Fraksiyon katsayıları ve prosese dışardan verilen akımların sayısal değerleri aşağıdaki
Çizelgede
toplu olarak verilmiştir.
〈 1234
21k -0,1 -1 -1 -1
32k -0,1 -0,2 -1 -0,05
42k -0,9 -0,8 0 -0,95
43k -0,99 -0,99 0 -0,99
54k -0,99 -0,01 -1 -0,99
15k -0,91 -0,01 -1 -0,05
g101 g202 g203 g304
Mol 100 98 98 *
* Absorbsiyon kolonuna dışardan gönderilen su miktarı kolon tasarımına bağlıdır. O nedenle
Kolona gönderilen su miktarı (kmol/st) = g304
Şekil.5 İzopropilalkol den aseton üretimi
http://chem.eng.ankara.edu.tr/sayfa/akademik/files/flow_sheets.v1.pdf
http://petrochemical.gronerth.com/plant_acetone.htm bu sitede var
http://translate.google.com.tr/translate?hl=tr&sl=en&tl=tr&u=http%3A%2F
%2Fwww.icis.com%2Fv2%2Fchemicals%2F9074860%2Facetone%2Fprocess.html&anno=2
http://translate.google.com.tr/translate?hl=tr&sl=en&tl=tr&u=http%3A%2F%2Fcnx.org
%2Fcontent%2Fm17121%2Flatest%2FChemEngExample.ppt&anno=2