.

-

I L· _ ill II. ~ -.. . _ _ ~

AMJEIRIKAN SO'SYQ.LQJISININ· T'EMELl~ERI

, ..

1 aOLUM

Amerikan kulturunun butununde hissedilen l~i_ vrupa kulttirtmun tesirleri Amerikan sosyorojtslnde pek a§ii~.ardll\. Hatta,; Odum Am erfk a.n. sosyolejisinin Amertkan kulturunden ziyade Avrupanm tesirinde kal .. , dlgtllJ soyler. LiE L~ Bernard "Orrgin of Ameriean Sociology" adh eserlnde Amerikan sosyal da§~nii§il uzerinde derin tesirler birakan Avrupall yazarlarr §~OY"""'le srralamistir. Bacon, Bastiat.1 Bentham, Brandford,

, I· :I' ,y • I

Bucltle,. Carlylp~ Comte, Condorcet, Darvin, .Heg,el, Hob,bes, -Hum~,.~ Hux-

ley, Marx, Montesquieu, More, Prudhon, R.QllSS eau , Spencer ve Voiltaire. Ayru mevzuda Herry "Elmer Barnes Amerikan eosyolojisine temel

. - . ..

teskil eden kitaplar , arasmda Cerate, Bagehot .Gu,.mplo·wicz, Hobbes, Le

.Bon, .Le Ply.. Spencer, Tard:, R.atzel1hofer, 'I'onnies'In .eserlerine i~aret

etrnistir ~ . ) , '

Biz bu yazarlar arasinda ancak .ikisini, Comte ve Spencer'i Amerikan sosyolojisi u:z'eriu,de hakim rol oynayan filozorlar .olarak ele alae-aglZ;' zira hemen butun Amerikan sosyologlam; musbet veya menfi, bu iki filo.z'ofun tesiri altmda kalrmslardir,

. .

Bilindigt gibi sosyoloji sosyal felsefe olarak basladi, Ilmin admi ko ...

yan ve kurucusu olarak kabul 'edilel'lCori1te da b.jr Iilozuftu .. Sosyoloji Comte iQi.n bir tarih felsefesf ~lup cerniyeti de filozofik bir g'oru§le izaha causrmsta. Comte'a gore insan bllg . Isi, insan zlhninin tabiatr Icabi ala-

I ~ \"'~ ~ • 1,_ ~ -,

rak, fig devir gecirmtstir: 'I'eolojik, metaffzik ve. pozitiv devtr. igte bu

'son devri Comte ilimler sahasmda hakim' kilmaga ~all§~ml§tlr .. Comte'a

~ , . '. - .

gore pozitiv devirde ins an "mutlak'un pe§inden kosmaktan vazgeemis,

kainatm men'seini ve sonunu ars§trrma,gl terk etmtstir. Bunlarm yeri .. ne sosyal fenornenler arasmdaki benzerlikleri VP mtmasebetlerin tabi olduklari 'kan~nJarl bulmaga dogru yone]m.~~tir. Insan ze"kA,sl, hadiseIerin gozlenmesi _"ve deney bu yeni tip bil,giyi elde etmek i~in takib 'edi~ lecek sa,giari1 'yollardtr. C'.i~rmte~a· gore hakikl ve dogru bilgi in.et~i.zige ve teoloJi!\;' spekulasyona dayanmas; deneye vs·· gozleme ve u bunlart sevk

eden - akila dayamr, ", '. '. ..

I '

Comte illmlert basitten mtirekkebe do,g~tl btr gidi§le sl~lfland,lrml§

~ . '\~e basta matematik olmak uzere astronomi, Iizlk, kimya, b,iyGloji ve so's ...

I _ • I • ,..I _., _ ...._ Ii

' .

.., . V, - - ... . ,.' '{: ~.~

N~PHAN AT~\'v

. yoloji olarak siralarmstir. Sosyoloji, C~im~te'ta 'gore,. insan toplulugunun, teskllatmin ve sosyal terakkinin ilmidir, Sl[)syal fenamenler deney ve gozlen'l yapilarak izah edilebilirler.: Trpkt fiziksel iiimlerdp: oldugu gibl insanin 8'08Y' a,-l' davramslarsm idare ·ed@'nmuayy·en-·· kanunlara p-·o.z~Itiv

+ -.!! .- J: .. I

, .

metodlar kullarularak erisilebilir, QBrU]UYOF ki Comte sosyal fenomen-

'lerin izahirn \ batil inanclardan J5,uptarma,ga gayret €;tmi§tir~

. " ~

Comte sosyolojiyi, sosyal statik ve sosyal dinamik olarak iki KlS"1 rna aY"'lrmlstlr Burilardan sosval statik sosyal mzamm muhtelif krsim-

- , - -'I '.. - - - - ~ - ~ ~ .. ' - .- • -' " 'I .. ", JO- '. .. .:!! t· .. •. .. - - '\ . ... .

I - . . ..' '. .. .. ...

larmm hareketini ve bu harekete karsi hareketin kariunlarmi tetkik e-

decektir. Sosyal dtnamik ise terakkinll~ k~nunlar~yle'iigl;leni[' ... : . ,

, ·ConIt~~·p. gore fel~~ grup . hayatmm bi~~ mahsulu ,a,~up tablaten' ~,nti ... sosyaldir; falcat. Ierdin sosy .• al fakultelerinin inki§}afl' 'v'e ~ 'en,dusln:'id~~lii ,lw;perasy~p- mecburiyetiyle sos>,al, terakki meydana gel.eeelt"it~ _sosyaJ

pro blemler halledilecektir . . ~ ',.,

~ , ". "i .. -- '. '. '~ , "'t \ . '~':~"~'- t· ,- ~~c ,''''. - ",., -' ~ .. " - - '.,- -. ., '"' . ' • .-. . -- , ~,':'Ii. .. '7' - ~' .

, COIDt6' un sos~ ald usim usunun Oll,enr"}ll nok talarmi ·soy Ie hulasa. ·e~

'i r •. ~.' . ••• ..~ ,.

debiliriz: .

H, Cemiyet hakkmda saglam 1le dQgru blr 'biJglyp 'mutlak ·i.htiyaQ vardir ve mateamtik d·ogru .sosyal bllgiyi verecek yegane .metcddur ..

b. Sosyal fenomenlerin izahl} smiflandtrtlmasi ve: fenomenler ara ..

smda meveut rnunasebetlerin ~a:nunl~l po~dti\r metodlarla bulunur,

, , ,c~ .Sosyal tekamul sadeee cemiyetin ~nsttittile§inesiyle meydana ge-

I . ~ •

lemez: tekamulun anahtari ferdin. zeka, ahlak . ve "din" bakammdan .:te·

k ""m"'" 1 ~,~ d-~'" "

,a; 0' UJ.U·. Uf""" . " '" ,

I

"'1- ' - . .

r ~ .: .. ' . ~ -,...~ II' [. . Ii' .... ~ ~T ' .~ 'il . . to _~~ ~ .1.,. I .,..... . .. ~, _ ' ..•.. I!II! .< ~~ ., .' .

a. I. imler ~~ mutlak, cemmy etrn . ref ahma hizmet ermelidlrler ~ .

. , ,

, -et Alle ve cemiyetin temeli .insanm tabiatmdadir ve f~ert1:€J?ln teka-

mulu ile bu muesseselerde ,deg.f§iklige ' ugra'ya:·cal{lard'·lr~

,

., L • _

Comte'un kisaca arz ettizimfz fikirleri~ Ilimler teorrsi ve, pozitiv me-

1 • 9' .... . .. "Ij", •

todu asirlar boyunca A11{"UIJ:a ve Amerikan sosyal d_n§ti,~u§:ti, uzerinde

., k:1akil1?-: olmusiur. Comte'un Amertkadaki te,sirlni:ttg devreye ay_irmak.·ka~" bildir.' Birlnci devrede' Comte hem ihraale tlgr~ml~ hemde atesli . taraf-

, tarlf+l; bulmustur: Y~lni~ ekseriyetin ilgisini ~,ekmenleliJe beraber Iikirle.. ri bazi fikir adamlari tarafmdan heveale benimsenmistif, (1)' Fakat, .': bu devirde Comte'un pozltiv felsetesi taih 'nianasiYI.e: kavranmis ·degil ...

. (]Iir. ·~1f~~·- :!\(i.artirieau;·nt{n i85~ de' ter·cumeler~Y:.h9·· ~?,§I:lY'an"lki~cl devrede .'." Coint,e~lli1'-' t~si.r:i Araerikada en "ytl'kselt 'haddine. 'eri~ml~atir~i U,~ij_n{!ti :~d;e~

• ., • • •• I· •• ·1 ~ . III '''011 r·" - • • . . - ....... .~ _ .:. _ ,. . • ., .. ..... . I _ • • I

~. vir, yani 'XVII I incl asrm sonlarr bu tesirin ya'v"·a.§ y,av.a,§ azaldIgr·· ve tao.

raftarlari sayilan Buckle, Spencer ve Darwm'in ,te$i~lei:'il1.in· 'qo§ladlg] ,

" '~ r~ , ••. i .• - ~ :. J _j • - ~ J -: ". J "J.' • ~ ~. --.- ~ • ~~.,' ::.. ~ .'. ,: :'. .~": ,:" .' .' . _ -,. ': ,~.' ,.' ,. • ' - 'r ~" ... ; .,- .:' . '_ ~ ~, '.~ -,.. .'

''( 1) 'Lti~her 'Leel,Bei~rd, Ol"il·&f of -Amet:iilan Sociology;: (New fork: . Tho In as

\ y ~ C rowellC 0", " 11914l3i) f!l. .1~I~~ll ' _ . '. . . I' ".

I ". . .... , . ..4_ _ _-

.'

• ~. - e • I " .. I' ~. i 1;1. II .... (- ........ ":

... 4JYlERlI{AN' S'OS'YOLOJIS'tNDE OOllULEN 1'EiY1A YULJ:...E,R

.

_~ .

127

.. _. I

devlrdir. , Fakat bu devirde de Comts felsefesinin basi nektalarrrun 18;-

. . ....... . .

rarla tesir icra etmekte oldugu ,g'orultir. 18~ai9 senelerinde dahi Com~e

felsetesinin hatm sayrhr mudafileri vardi, 1869 da cikan .. bir mecmuada hnzasiz bir yazi Comt"e~~,n .tesirinin .hala 0 senelerde dahi devam ,etti~j"" ne bir i§,aretti r. .

, , I',

;~'tnsa_n]~g'1n d-u.§Unu§u'ne mihmandarhk \etnH~gi telkin eden ve bu

,du§,ijnu§e tabI olarak irisanlarl11, harekatmi tayin ettiren ve yanhz ll:ml. arastrrmanm ceryaruru 'go.q.term:ekle kalmayip insanm sosyal ve dint .hayatmi da l{.a;v.rayan filozefik bir sistem ortaya atihrsa ve boyle bir sis-

.. I .. ~ _.

tern efkariumumiye taraftndan kabu! edillrse ve ~atlrl sayihr mudafiler

, bulursa boyle bir sistemin ehemmiyeti 0 kadar a§I,kardlr ki iddialari ve

" :klymeti muartslarr tarahndan ,dil~k_aatll bir surette tartrlmah ve eri§l~ len sonunc urnumun menfaatr bakrmrndan 11anedil.melidir.. Bu sistem .

_" I • '"II

Comte'un po~itiv Ielsefesidir. -aeni~ capta iltmi iddialar fieri surerek,

c' •

l{o,hnele~,lni~ Idealleri kuvvetli bir gayretle gozden dU§ilrere'k, terakki

ruhunu .kendine miittefik_ .se~eriek ve bu fel~e.feyi' karakterize eden terimi , m-: .. ~. u' ,', kern ; .. : '-m-': el bir ~ur· 'e" tte fels ~f ~S" '1 in ',;0 t at b ik Ie P' no ~~t~ 'T r -f'iID;'~ sefe l~ c,~ ~] Bl1"\-""ti

. ~_;_ ~·.~~I_~_ 1 I .. J..I~; .. 'I ".t;.., I-:"~~~' ~. C;_,,}f: .' 'G- _~.VIUi.'~V -~lD~~.~y. ·'OUO,r': .. ·.Ull

j, olmayan spektrlasyondan ayu~a,l1- ve onu saglam temeller ilz,erine ku~an Auguste Comte'un ~'PJ0ziti'"t- felsefesi" hi~ ~tipihe~' ycktur ki insan zekasi

h

, i:.iz'l?ri ne knvvetli te sir ler icra etmisttr ._'; ( 2 ) ~

. ,~

r880"sene~leri'ne dogru bu tesir hemen tamamiyle kayb olmus. ve Amerikan sosyal tli1§'unti~U tlzerine Speneen'in tesm bt~yuk' bit kuvvet-

I. I. .•

,lp hi'ssedilme~e b~asltlml~.··. trr ..

fj1 ~ _ ~

Fozitiv felsefenin takipcilertnden addedilen Herbert Spencer de

• !Ji iUI I '. ~

bir f~lozoft-ur.. Her ne]~adar kend] fil{irle.:rl uzeri'ne Comte'un tesiri oldu .. ·

guI1U.. reddetrnis ise de umumiyetle Amerikah yazarlar Speneer'in 'yo.,. Iunan Comte'un 'a~tlgl l)ozitizlh' oldugunda mutteflktirler. (3), Bununla beraber suphe yoktur 'ki Speneer'In t~'k~lntil nazarfyesi Comte'un po-

, • r

zitiv felsefesinden daha mukernmel bir sistemdir.

Spertcer'In s.osyolojilt ,. sistemi k'~iruiitta' _ mevcut olduguna inandIgI

tekarnul .kanununa dayarur. Eyvela- Kozmosta mevcut u~ esas ,prensip ,

:·kab'ul eder: ..

a. ilk' sebebln' rnevcudtyetl ,r,;e devamhhgi 'b. Maddenin l{ayb~lmazl.lgl

, d. Hareketin deVBIJlllltgI

I : .. " - ,;;,

Spencer'e gore ilk prensibin 'hareketivle maddenin tel~Ctmtllti, ,ve

'. buna rnuvaz! ,.:ola~ra~{ aY'fl~ 'z.a.inct~d)a.Jlarek~th.:_1·dagJlll§l ~ba§le1~'~ B'llTIU,'n ne .. ticesi olarak .. madde gay.r.imuayyel1 .rabrtasiz mtrtecanislikten muayyen

128

~rEPHAN ATAV "

/

rabitah gayrimuteca,111sI.ige g,e~er:;._'·lJl1; vetire .esnasmda harcanmis hareket ayru mahiyette bir d.egi§ikli,ge- ugrar .. Kisaca tekamul hayatm basit-

.ten daha kompleks Iormlara dlkel .mtitecanislikten Slonsp1Z gayrimutec .. nislige ~ogru 'I giden yavas yavas ~,lerley~§idlr~ i§t~ bu '~ai.n~tt~ meveut genel ·teka'mtil kanunudur .. Spencer, bu tekamul nazarlyesirii cemiyete

L . ", "r'" -. II •

tatbik etmistir, Cemiyetler Speneer'e gore organizmalardir yahut "su ..

per-organik topluluklar'tdtr. Cemiyetler tipki biyclojik organizmalar .gi· hi (a) ktiguk topluluklar olarak baslar ve tedricen kutlelerini artmr-

I tar; - bu suretle buyume, cemlyetleri teskil eden fertlerin sayica t:-agal~ malar"] ve sosyal btinyelerin ·ml1dilligin.in artmasiyle ,meyd~lla' g,elir,

, ,

(b) Henuz Inkisaf halinde .iken cemtyetin I ·,part:;,.alar~ arasinda tabilik

baslar ,reo mutemadiyen artar ve nihayette 'her parQCtl)111. hayati diger parcalarm hayatina V(~, faaliyetine b'~$11 bir hale gelir. (c) Bir eemiyetin hayati kendisini teskil eden parcalarm hayatmdan mustakildir ve

onlardan daha uzundur i, ( 4) '.' ..

. , ,

. Bfr cemiyetle diger bir cemiyet arasmda 'bir sosyal grupla diger

b.ir sosyal grup ar asi ada hir aosyal smifla di~e.r bir sosyal simr arasm ... da rnuvazene mevcuttur ve bu muvazene mevent olabllme .mueadelesi

. ~ ~ .

, . .. 1 · . ,/~ +' 1;o~, ~ ",' ~ h 'k" d

§ekl]tll ai ir ve eemiyetler arasmdaki gergm ll{ daimi blr' arei et m:py'· .c.a~

, , .

na getirir, Bu daimi hareket ve mueadele .iki nev'I korkuya yol agar;

~ of. • 'iii _ _", • I • ~ • I! !to • III ,'. ~ II" I I ,~. ~

msanm insandan korkusu ve msanm olulerden korkusu, I ns a run diger

in~anlardan korkusu politik kontrolun temelini, insanm olUle·rde.n. kor .. kusu dini kontrolun temelini te§l\il" eder ve tekamtil kanununa tabi ola ..

rak bu sosyal enstituler gittil{~e mudil -bir .hale gelirler, Gor,ulilyor ld Sp,en?er' kainatta rnevcut her§ey~ tek bi~. prensiple, bir kanunla Izah etrne'\ge tesebbus etmistir ve butun insan bilgislnt cihansurmil bir felsefe halinde toplamaga gayret ,etmi§"tir.,'

, -r . -.

,

.-

r ! • I

Amerikada sosyolojlnin baslangtci Amerikadaki dahili .harbin bitiIllil1.€ tesaduf eder. Bazr yazarlarm kanaatma gore d'ahili, harb oyle'sine 011'em.li sosyal meseleler ortaya Q1J{arnl1§tlr .ld Amerikahlar bunlan 'halletrnege adeta zorlanmislar '\':"12 ister istemez -sosyoloji . ilfl?!i .ile alakalan-

D11§lardlr. ~

-

.. ' ~ Bostonda 1-8·65 de ·kurulan "American Soc'ial Science Association"

1._' -', ,,~,., , 0,; ~ ~ .. I r. -', -~ .:", - ,,_ .. : . - I ' ' .i" .... - ~. ,,-' '. - . - - ,..'- _"', I ~', ... _I ."_.;. ,.,,", <. ._.

, mn yaymladigi bir sirkuler cemiyetin .gayesini §oyle izah eder. ,

... '.. •• ~ I I • • r ..

...._~ I : P • ---, . .. I.

«rl~) clemen'i S .. Mi'hanovi~h~ S~~ial· Th'e,9rtSts,. (Milurauk~e":. 'The Bruce' Publi6·~

hing Company, 1:9\5i31) ~. 4;,gJ(3,~

, .,

'1

•• 'P ..

, e ,

, '

.\.11ER.iKAN SOSYOLO'JISiNDE: GOa'iILEN TEXVIAYULLER 12,19

"Son samanlarda dikkatitriiz ·U.S~A~ deki gerek mahallt gerek ~·illi baZl kurumlarm ehemmiyeti .tizerine Qe.ki1mi§ti;r~ Btl kurumlarm g;:tye ... l.pri halkin temizlik rneselesi, fakirlerin egitim ve i§ bulma dertlerl, SU'~'- 1ul"f1un onlenmest eeza kanununun islahi hapisanelerde disiplln dert

...a.:, 1..l,0:·', Q;' ,:n" ... ~,\L.~ '~. ::.(U l (,;,' I, '_ '., " .0" r ... , ,Q' I. ·,C_. · ,,~, ~ , ,t;:I _~ J.JII.: U.·"~

ler~" akil hastahklarmm tedavilert ve buna benzer dige.r meselelerin aalliyle yakinen ilgilidir.. Butun bu de~tleF sosyal ilimler adi verilen

I

ilimlerill konulara acasmdadir."

, Ce:miyetin 'kurulusu yillarmda buyuk talebe gruplari A vrupa. Universitelerine bllhassa Almanyaya akin etmekte idiler, Alman alimler~i bu gene dimaglar uzerinde derin izler birakrms olmasma ragmen Arnerikada so~yolojinin tekamulu uzerine onemlt etki Ingiliz ve Fransizlardan g,elroi:~tir ~ (5) .,

. I 1

Sosyoloji sahasmda ilk onemli eger '883 de nesredilen Lester

Franklin Ward'un "Dynamic Sociology" sidir, Ward, Comte ve Spell-

.cer'in tesirt altmda, 'fflozofik b,ir sistem kurmus ve insan cerniyetlerlnin trekamiilqnu ·filozof'i~ prensiplere gaTe izaha tesebbus ,etlnj§,tir •. (6) Ward, Comte ve Spencer'in sosyal felsefelerinde hatah ve yanhs buldu ... ~ noktalam duzeltmege gayret etmis ve Comte'un Ilirnier hiyerarsisin] tlestpkle-mi§tir~.

I

Ward~111 anlayrsma ,gore. sosyoloji, Comte'un tesiriyle, umumi sos-

y,a,t bir jfimdir ve tabiat Ilimleri ve diger sosyal Ilimler bu buyuk i me yardimc.]dn:lar~ Ward '5u iltmlerm onemsiz oldugunu kasd etmis degil .. dir: fakat Ward"a go're bunlar sosyolojiye tabi ilimlerdir. Hususi 80S,Oii yal ,j~iml,er bir butiinun elemanlaridir ve organik bir tarzda bir araya gelerek sosyolojiyi te§l{il etmislerdir, Bu suretle tipki kimyevi eleman-

. , .

lar gib'i buttm .j.gind,p. ferdiyetlerini kayb etmtsler ve netice olarak mey-

,da~l'a gikan Ilim kendini meydana getiren ilimlerden tamamiyls farkh bir karaktere sabip olmus ve bu Ilimlerden ustun bir sevlyeye t;lkml§~' tlP'. Filhakika butUtl kompleks ilimler j'Qip hu hoyledir; fakat sosyoloji bu kompleks Ilimler serisinin basmda .gelir, Sosyoloji "Scientla Seientia ...

rum" dur * (7,). . ..

Ward'a gore Insan bilgisi btitundiir ve her bir Ilim dah bu biltiln,Ull farkhlasrnasmdan .meydana gelmistir. Bu sebeple ilimler birbirleriyle yakmen ilgilidirler. bir felsefe altmda toplanabilirler ve bir seri halinde mantikt nizam i{;~nde tanzim ediiebilirler: bu kozmik olaylardan ba§-

(5.) J,ohn Lewis, Gillin:, "Development of Soclclogyin :the United S·tatesU PASS

. XXI, 19216l.. s, l"A'!5J~ , .

.' (6) . ~Qbn Lewis 'GllIm·) h~eeent Soe.iolo,gical Trends'· ,5,SB XV (Jan-Feb. lQ1311.i)

. as" 2()3!..:2M. t '

- ;.-.

(7) Leste'r ~ .. Wa·rd, Pitre S~iol{Jgy, (New' ¥ork: 'The MacmnIan ,CO.,~ l;{.'9!J'®) s. Sl

13,0

• I I \ •• • m I

I • • • • ...

hyarak in orgaru:ge , organige, ruha ve sosyal kailloaia' k~da~ : geli:r ve ~nt

roposentrik noktatnazardan ell ~Tuksek bir~ Ilim saglar, (8).

Comte'la basliyan ilimlerin' bu' tasnif te~o+isi~ Ward'a ',g5re, XIX cu

asrm "en o""'nam'll~ en il·kk' '. 'a' to sayan ve en Y'u"-kse"'k fl"kr'l"'dl"r" '

, .:;'1.. ._ .... ;.; .,' \ _. " ~"', (:_".·I' ,',_'~ ~'~: ,< II.: .. ,". J. , • .. , ':"< .,_. ,.,1,".' , ..

,

Ward'un iddiasma gore sosyolojik maliimat kumesi diger tlimlerle

, .

ve butlimlertn teknlgi tle tam amlan rmadikea ve bu 1·1'1"'m1e·'Pl~n'· ne tleelen

.: .' . i _:..~...:_ l~~ _ ~ __ • _ .' ._" Q.-".:~. . _ . , ' .. -.;1 ... •• ~ . - ", + A.I., 1., ..L , 1 _ I 'IL..i l~

'. . . .

sentes yapilarak geni§, genellemelerle koordine edllmedikce do,gru bir

~ekildle anlasilamaz, (9) Bu sebepten Ward kozmik fenomenlerm izah~ olarak mtitemadiyen ilimlerin monistik, koordine edilmi§ ve birle§tirilmi'~ sahasinda temel prensipleri ve kariunlarr aranustrr. ,(10j~ .

Ward'~un teorist "sosyal kuvvetler' mefhumu altmda toplanmistrr. . 1883 de ortaya attlgl bu sosyal kuvvetler mefhumu Herbert Spencer'in te'ka,mul nazariyesine ilk meydan okuyastur ve Amerikan so,syolojik dti~Unu,~ti. ilzerinde uzun·. zaman hakim o lmustur,

Spencer ve taraftarlari, b,flindig,i gib'i,. cemiyetin teka:tnillilnun insar 1- _ trelf nun tesi t altind olm dlg";' ru iddia etm Isle rdt 'Or B _ zariye

~'.'n I-.l{;on ' .. ,'. U . , J. '_:,lI"',i c ,-. '_,~a," 1, ,a' ,_' 1 I' ' 1:' ", ~'_:~: ;".,'.1' ' '_:'. ~ " ·U, n,a~·;1 ._

'. I

taraitarlarma ,gore tekarntil, tabiatta mevcut kuvvetler dolayisiyle v€

I .

flzik kanunlarma tabi olarak vukubulur ' ve lnsan tradesi bu tekalnul

...

ilzerine ne geciktirict ne de hizlandmci bit tesir icra etmez. (11).

Ward, selahiyetli bir blyolog sitatiyla, bu mekantstik go,ru§uD aksi-

_ ,.

ne kainatta bu gayri §ahsi kozmik kuvvetlerden baska bir takim kuvvet ..

,_

lerin mevcudiyetini ve bunlarm illusyon .olmayip realite oldugunu iddia

etmis ve bu "human initiative'; lerin fiziksel kuvvetlerden farkla oldugunu Ileri stirmu§til:f.. (12) Ward bu "human Initiative" lere yahut :TUrk,~e bir tabirle msana has saikler'e "sosyal kuvvetler" (13)diy'or ve Pure Sociology- adh ldtabmda btmlari ~ayle hulasa ediyor ~ Arzular bashca sosyal kuvvetlerdir, Sosyal kuvvetler tatmin edilmelerini gayret sarfederek arayan isteklerdir ve bu sebebten bunlar sosyal saiklerdir yahut muhar ... rfklerdir: daimi 'b,i~ hareket telkin eder sosyal synergy '(14) yoluyle sosyal 'bilnyeler, meydana getirirler: yahut mevcut btmyeyi yenileme . (innova-

, '

.'

(8) . Odum, Am~ie3.ll :Mas~ts of ,Soeial Selenee, (New York:' H~ Holt and _ CompanYj> .1~~r1) ,s·~ 751•

(9) ibid.~ s, 7'1'.,

(! to) ibldR-j 80. - .

(1~11) Albion S:ma11~ ~'Fifty yeam of' Snciology 'in ~,e Un~tetl Stat6s!~, JS cilt

XX~ MaYls ;191 Itt, s, ?5a" (!112) Ibid~t s, 'MI,

(·.li~,),", jH1!" ard o~ ,n ..... 1'... ~ ~1· ~ i

. iO' '" ~ '.~ , ._r""' ~,INi,' IY'.. ""9l ....

(lJ4!) ~onserVativ;. ya:ra"bc'l ve y,~p.lel bir p~eJl$iptir'; .fiziki, _ibiyQloJtkt iPQ.k.o;l~:jik 1 ve sosval ~ekil1eJ?:de te~kilBltl.ar meydana 'g'eiirirler,; Ibu p'ten5ip tab~atm nt,

• • "r. ipr. _ til • " • 1111 .. i 1;.. !o., .. ' • • I roo

,kuvvet1ennln· mu,tereken sistem 1 ve organik ~a,r,z,~ faaI,lyet;te ·b,ulunmasldIl'" .. ,

. ~. '~-'~K-" 'A·' 'kT ~'O<'~~70:'L~ ·OJ"*~<:.1r~ N" D'·!·E'·· G" O~·I RULl L" 'rnN····· 'T'··'ttr.·MAY··U~/:' LL'm-R'~

AM~.RII-oI."I C'IiO'S _~>-"~1 .: ':,- >':c.~' .. ru·····-. -, ',- .

, 13t.

...

tion) yahut. eonat'ion (15) yoluyle degi~tirrrter't Arzular fertlerde bulanmakla beraber kar§1!~lkl1 tesir, keoperasyon ve fertlerin birbirlerine gittlki<,;e artan tesirlerinin - bir ~ray~ Ylgllrnalar1 y,oluYla fsrtlerden eemi-

. .;,

yete' intkial ederek. yaygm l.)jr .halegellr, .E,ger herhangi ~ir sebebten do-

l:8:Yl bu dlnamik f2tktorler i§le'mez olursa cemiyet detbal d·a.glllr (.16)~

Ward Sosyal Kuvvetteri ~oyl~ Simflandmr:

:Fizi'ki Ku:vvetler On,togene·tic :K~~~.~.~~!t ...

F(),n1m.~onu BW,eI1i·dlr

,

Po.zlt.v·~ ~e·ki~i. (~e:vk aravan)

Negativ~. ~oruyucu (acidan 'ka~2l!fi)

'D' . 1 A:, .• i!'.. ('.'. t'" ~ :1... M' t' '1:

: i 'ire, s;>!)~ C.ll1S1 ure ,]C1 ':h.:i;' .. e;vcu·~ e ~,~"

"

bflmek i~in. aSll'd:n:) Indirekt, eon.... .

,

Phlogenetie

Ftwhi Ku"\tvetlet-'. FonkSyonu. ruhimr:

Me-r.aJ ( e·min'i ve .iyi'yi 8.irar) Es teti.lt; ( gfiz el''! ar-.a.f)

Zinni <fayldall~_Yl ve h·akikat'l arar)

Ward "Dynamic Sociology" de koruyucu ve urefici kuvvetler insa .. nm ve eemiyetin meveut olabilmesi iein asildir ve. sosyal terakki ·()'labll'!"

· .." b ~'.,;.' ~ .. h . t f de- ~ d' d- '"I l~d ~ d

mesi ictn :~"U ~,uvvetier ~l. in . ara me .. an-mare ern meuc irder.

, .

Btiy Ieee eemiyetin iki muhim s811.lci dinamik ve idare edieidri. Dina-

mik salk, ~sy~] _ kuvvetler; idare ~dici .saik de ·zihindir., lnsan zekasnn

k ... ,", '~l- k t h ~ t · t·" .".), ;0 ~ l' 1 '1 ,. ,., 'Ii t 1 AI b ~ ~ "

.w. anara .... tama an .ve eezmyetrn 4lnamL~ kuvvet .ermi kontrot eu€·'_'111r.

Btl suretle S.p·en'cer~in aksine Wa;td tekamulde msan iradecsin€ onemli ,bir- y~'~ er verml;~tir i

, j I f:I.

S 1 .. cO ~ l!:oo W' 'C d' ~..' i k' k" ., d~ ~.

:··0Sj71).O]lnln xonusu . ,.'. arc a gore msarun teral ·/ISl'-,llr;. yam msanm

... ... . . - . "'"

ne ·o]QU~. 4egj] ne )l.a·ptlgldl~; .konu btinye· .'degil fonksyondur, Ward $09-

yoloji. ilmini Ikl kisma ay1.r~r.;. "pure soeiology" saf sosyoloji ve "applied sociology" tatbiki sosyoloji. S.B.f so~yoI@ji teoriktir ve sosyoloji .Ilminin :p.~~nsip~erlni bu~ma.8a gayret eder; ta.tbiki sesyoloji 'p'r-atik gayelere hiz-

met eder ve tabiatm Insanm mudahalesi olmaksizm kendi kendine vuku

, . I~~

b " .... ""' h 'r d : Iii 1

., c ,u.~,an vettresim b lZJ;an,Tlran sun't yo iar a Dle§gul olur (17). Cornte'u ta ...

kiben Ward da sosyalfenomeni statik V8 dinamik olarak Ikiye aymr. Sos-

• -I [. • .

:val. stank sosyal m~vazerle ve sc!f8.yal nlzamm tahakkuku ile ilgilidir ve

so~y,al kOllstrulisuy,011'1a me~uIdur,; sosyal bunyelerfn asallarmi izaha te ...

'§ebbtis eder., S·o&y·:al din~nni:k aosta1 d,e.gi§me (sosyal terakki) ile mesgul-

d~" . . I' b .... - -.! _. d' 1·,,:;' d v.. 1 ~. h d'.' 13) ,... f,~. . ,.

ur 've aos:Y'a, . uny'B lQlM: .. e~l;.,egl§m€ e;rl lza_.~ e _l~!r~ .Dlo,y~ee Amerikan

,

doayjl"l'lj,10-J~1~s"m~~ de dort b"u~"v,r:~lrlor--d"e' n Ward'm sosval teo . -1"'· ".. ~ k It k

0- ci_~,u·: -.: _> I ' ••• ' ,._ • ~",I.~' j' -UA ~- c" ... '.:' .I' ~~ ~J tiOr .sIDl azaml. . ls.a.iar,a,,'

.... ~ ... ' ld- fl,. -

go~r:nue ~ _ ~ 'Utl-i '

-- . r __ ".--." ~ ~-F.¥lI.!i

;

. ( 1tal)

(~t). : (t7)

• I.. jl

Orgaruzft\ai1.m .a.~:zu1:a1"lnl tatmin i·~iq 'Sj.arfetti.gi g'a,yreti .i~a,.d,e eder .

'W~~ ,ii"'I.,"A" ii"It~t'D ,'I";Oi. "117.;:] -

I ~ . ~!~Q~ V'r11li. ~~_ '!' QI! I,JJ"· ~J. tJil!

'Wan:d~ oP' .. ~~~~, s, Ii"

. ....

13.2

...

I ... I,"

Dp.rt bUyultier arasmda hi~ ~ilp'he yokki Wil~ia.m ,Grahaill Sumner en ,§ay'anl dikkat simalardan biridir, Sumner, Spencer ve Da:rwil'l',1itl te .. , kamill nazariyesinden bir hayli muteessir olmus Gumplowicz ve Ratzenhofer'In "gurup muhalefetf teorisini benimsemistir .. Arnerikanm ilk sesyolgglarlndan olmasma ragmen §,ohretil1i ekonomi ve politik s aha da yap~ mistir, Sumner serbest ticaretin ve laissez-faire prensibinin atesli bir ~iidaffidir. Devletin herhangi bir sahada mudahalesine, tanzim ve planlama gayretine muarrzdrr, Sumner'm Amerikan sosyelojlsine tesirt Uni,· versitede okuttugu derslerden ve "Falkways" ve "Science of S;oe.ietyU adh iki kitabmdan gelmlstlr; Falkways" muayyen ve onemli karakteristilt grup adetlerini ve bu acetlerin neden ve nasil devam 'ettigin'i izah eden bir kitaptir

- _ . j!, 1,- - ..

Sumner'a gore, Insanlar, .genel olarak, asillart hayvandan teverus

<e- I -.

ettiklerl ig guduleriyle ve aciyi hazdan ayiran 'psycho-physical kabiliyet-

leriyle 'idare edilirler: teerube netlcesi yavas yavas muayyen grup hareket tarzlari tesbit ederler, Bunlar hayat mueadelesinde fayd'all neticeler temin eder, Bu grup adetleri yahut balk ahskanhklari (18) esas itlbartyle suur altmda tesir icra ederler ve zaman gectikce geleneklerin adetlerin ve dilli mueyyidlerln tekviyesiyle mtihim kuvvet . iktisab ederler; Halk

'1 •

all§;k,anllklarl zamanla Insanlarm saadetine hizmet edebilecek dogru ya-

sama -fels~fe-si ve hayat, goruiii de iktisab eder. i§te bu hakikat ve dogru elemam insan saadeti doktrini anlayisi ·§eklilfld.e bir te'k~miil gcste-rdigi

, . .

takdirde, halk ahskanliklan baska bir sevijw~,e .eri§ir ve yeni §ekiller al-

. . ,

me. yoluna dogru inkisaf eder ve insan. c€'mi:yeti uzerludeki etkiler gents-

I]'" ~B:": de . '~'.' ,.,.' '.' '. h" "lk' ahsks .. 'Ii I:): '1', 11'· ,. S'" .' '" .. " ,' .. '. ':I' "d' ·~ .. t-l' .: d· '!:

_!er.u· · evre3le e.rl§e'n. a . a>;l§" ·aliih.C at1n.a , .. UUll1.er mores a· e. ,erl ' li~

yor .. Asll halk ahskanhklarr elan adetler, ila,teten, sosyal saadetle Ilgili ola ... rak filozefik ve etlk .. genellemeler ihtiva ederler .. Bunlar bir cemiyet i~inde mevcut, ins an ihtiyaelaruun ve arzularmm tatmlni sirasmda, 'iman, inane ve kaidelerle birlikte takib edilecek yollardir, Adetlerin .. en, onemli h:US2U~ siyet) fertler uzerinde sahip olduklari hakimiyettir (le) .

•

Sumner'm teorisinin oncmli' noktalarmdan biri de, organik tekftmul-

de oldugu gibi, sosyal tekarnulde de muhtar, kendl kendine, ayrn istikamette ve dtrmdtiz, geri g.~vriImez bir vetirentn mevcu t 'oldugll ve. 'sosya} gayretlp, bu vetirenin istikametinin d!egi§tiri!emi,yeeegi;,·· faraaiyesidir,

, . -

~.' , .. . ,"' '. I c, d S' 1 te k~ k'" t'I'" f <i! ," .. t 'Of -'1

I Spencer In tesm ~ tmr .. s. ~ ',urnner s083~ai "era>. _.- ly'e . · als:~;,ez..,j J3:1re':'> SIS, c·em~y _ e

- ~

kav~§ulaca.gl fikrini mudafaa etmistir: sosyolog'a gore terakkl n€ devletin

mudahalesi ne de kollektiv planlama ile. meydana .gelebtlir,

"

Surnner'a gore, insan cemiyeti Itizumlu gtda mclatIeJl~.ri'niil elde edil-

( 118,) t"H',alk. all~'kmllkl an" Falikway~ ka.:r§lhgr o~araik. kttlla'nJ:lmi§tlr,,'

(.1J9) willi am Gra;h'a-m Surnner' ~ Fo;lkw.ay'S, (Boston: Gin«lan,d "9." 11 t907) s, ~l-,:a4;'.~.

, ~

, "

3·~

,t)

mesi ve neslin bekasi h;m kooperativ bit gayretle btrhkte yasayan insan grubudur, . Butun sosyal faaliyetlertn dart .ana temeli vardir, Saikler yahut menfaetler denilen bu dort kuvvet tipki hayvanlarda bulunan ilcgiidti~

. .

ler gib1dir; bunlar ·y·emek i~giidtisii,. yani gida maddelerine karsi duyu-

Ian i'htiya~ ve arzu: ask, einsi arzu manasmda alinmahdir; .gosterl~ VB

k kud I'"'lk "·k·~ ... k k cerni ,t'" biri .. d ' d ~... "

or sue ur ... , ,.:, .1,:·181" yeme '" arzusu ve a§~ eermyenn nmnci r erece e onem ...

li temellenidir, Go:steri~ ve korku ikinci derecede saiklerdir ..

Surnner'dan sonra gelen iki onemli Am -rlkan sosyologu, Small ve Giddmngs, Amerfkan sosyolojlsinin ilk devresine dahildirler, .AvrupanJnn te ... sirinde kalaraktipki Ward ·ve Sumner gibi 808ya1 felsefe·ye dogru bir te~

mayulgdstermislerdlr, .

Small tahsiline ilahjyat~l olarak baslarms bilahare politik ilimler= ve tarihle ilgilenmistrr. Sosyal teorislni kurarken alnus oldugu felse.fe tahsi ... linin tesiri altmda kalrmstir.

Small'a gore sosyoloji esas olarak genel sentetik bir ilimdir: Insanla ilgis! olan ve hususi sosyal illmlen taranndan bir araya getirllmis yahut toplanrms bilginin teskilatlanmasidir (20).,

Sosyoloji ·a;yn·l zamanda pratik bir Ilimdlr: sosyal kurumlara, ins-an kultiirUnun devamlr tekamtilune, sosyal vetirenin tesirli ve mantiki terak ... kisine saglam temeller tedarik etmesiyle kiymetlenlr,

Small'm metodoloji sahasmda ve sosyal i]imleriJ;! blrlestiritmesinde bir hayli tesirlerl olmus v~ bu bir muddet sonra Amerikan .sosyclojislnde umumi bir temayul olarak kendini gostermistir,

Small sosyal teorisin.i "sosyal kuvvetler" me fhumu etraf'mda toplaml§tIr. Sosyal kuvvetlerderi kasdi Insanlarm bazi muayyen arzularidir, Bu arzular alti ana baslik altmda sirnflandmhr: (a) ya§ama arzusu (sihhatte olma lstegi); bu arzu hayvanlarda oldugu gibl lnsantarda da mevcuttur. (b); Zenginlik (mtllkiyet) arzusu; (e) hemeinsleriyle birllkte olma .arzusu; (d) b~lgi arzusu: (e) guzellik arzusu; (f) dogruyu bilme arzusu, Bu arzular faaliyete sebeb olan saikler olmayip kendilerl faaliyetdir, Her insarnn muayyen blr arzusu bir faaliyettir yahut faaliyet i~iIl,d~, 'bir e19- mandir, I.nean faaliyeti organik bir b'QiUl1d'ii.r Vie bir bilttin olarak S·mall

. bu b'iitUnu Izah etmek Istemistir.

Dort biiyiiklerden sonuncusu Ciddtngs'e gelince oda sosyal bir sistern kurmaga te§ebbtis· etmis ve zamanmda terakkiler ,goster1en psikolojiden bir hayli muteessir olmustur. Mamafih eosyolojisiae hakim elan ftIozoffk prensiplerdlr, Univ,ersal 'bilgiyi ve btlhassa sosyal fenomenleri lt~'~,mik prensiplers uygun olarak yeniden tanzime tesebbtts etmistrr

Giddings:'e ~go:r;e:, sosyoloji cemiyetin tIm.} izahidrr. Sosyclojlnin gaye-

( . --t

. .

Ir. 'I';'; I I •••

J •

. 34

NE.PHAN Art'A"

.

S ~ . sosy al teka .... rn u~··ll ~ ci n d e sonsuz bi r 8U- rett e blr h l'"'r' 'lin; e tesir icra e" d len 1":,.

t 1JI!j'\7!oO' ~,r~ , '., ._ '.I!I~. I, - """ •• r_, ", '.' ~, .. ", .' .. _ . ,. ",' ,.:0 _ .:" ,~,~, I ''';rj

saiklerle harici kuvvetlerin tepki teorisini formule etmektir .. qtd,dings sosyal f'enQ,menlerin ne fizik ne de biyolojik fenomenler oldugunu bun-

, a "

Iarm dogrudan dogruya psikolojik vakialar oldugunu iddia eder (,21).

Giddings'in adi "eonsciousness-of-klnd' cins ~liurlulugu. teorisiyle birlikte. hatira gelir. Cins §u.W·lulugu cemiyezin 8s1}, Iptidai ve subjektiv faktorudiir. Cins suurluluugndan kasd edilen mana, hayatm Ister 3§M ;}agl ister yukari seviyeslnde olsun, herhangi bir varhgm, .suurlu baska btr varhgi kendisiyle benzer kafada olarak tanrmasr haltdlr, Bu cins suurlulugu eanh ve eansiz dunyayr birbirinden tefrik eden yegane noktadrr,

Giddings'e . gore birlesmeler, duygularm ayruhgmdan yahut e§· mu-

harriklere le§ cevaplarm verilmesiyle meydana Qlkarlar. . . I

II~ B 0 L tJ M

Amerikan Sosyolojisinde gorulen ilk temayuller

Amerikan sosyolojisinde onemli tesirlert olan ve Amerikada sosyoIojiye blr, istikamet veren dart huyuklerin sosyal teorileri kisaea gozden ge~.irildiktt?n sonra ~i.mdi, genel olarak, Amerikan sosyolojisinde gorti ...

ten ilk .. temayulleri hulasa edebiliriz, .

1.. Sosyolojmin -gayesini yoe hududunu t§.yin etme tesebbusleri a§iOli

~~.r olarak g'oze t-a.rpar~ , . .

2,. Gittik<}e artan bir alakanm ve dikkatin metedoloji sahasma dogru

, '

yoneldigi .,gorultir. Tarih felsefesinden tarihi metod ahnmis; Herbert

Spencer'in tesiriyle etnolojik metod sesyolojf alamna glrmistir, :Su.mm.er tabii ilimler metodunun sosyolojlde kullarnlabilecegind . savunmus, >Gid~·

din~Si.statisti.k metodun~ sosYQlo.j~~ ara~tIrmalar i~~n ~lve~i~~i oldugu-

nu .iddia etmis ve rnuhtelif sosyal Ilimlerin kullandigi istatistik metod-

Ian sosyolojiye aktarrlrmstrr. Bu arada ernsalsiz ve musahhas vakalardan ziyade sosyal hayatta meveut e§ vak'alarm sosyolojinin konusu .olabflec·egi fi:kri dogrnustur ~

3;. Sosyoloji ile diger sosyal ilimler arasmda mutlak bir munasebet oldugu fikrinin dogusu musahade edilir. Bllindlgt '. gibi Amertkada ilk

• sosyologlar sosyolcjiden gayri sahalarda tahsil gorm.u§ie.rdi.r~ .Mesela Ward 'pa.!eobotanist" Sumner ekonomist, Small :ilahi.yatgl vetaethci idiler, Bu yazarlar sosyal fenomenleri tesiri altinda kaldiklan illmler- zavi .. yesinden ele almislardir ... Netiee olaraksosyolojinin ·diger Ilimlerin temin etti,gI. doneler uzerine bina €,djlebilece'gi . kanaati sosyologlar arasmda

(21) Fra:nkiin H,. Gi·ddinaB, CivWration Hnd, &of:'~tf" (New York~: ~ HQl~ and Co .. ) ~ 1&,

I· ..

,

le ·t!' 't\i.f~o'el'" ~~k 11 ~l" '. , f~' .. lojid on iI~ .... im ~In'il' f' izlkten l'"S·'tl'"f-.g·dill:l; et

yer.t: §, ,1" ~;"i~'~ "a p~l'O]OJrlln lZ::Yo,[' ,,_ '. ~<,I,,, 1\.,1,; ".::y~r: :,Iln .' ~~, .... "". -, ',. ct' ,r~,_

, roes gibi, f22)

Bundan baska sosyologlar ,sosya.l fenomenlerin mtisterek koklpri 01- dU,gunu musahade ettiler, ThlI.e~Hala, fakirligi, i§Jsizlig:i ve buna benzer prob ... lemlerl tetkik ederken sosyologlar ekonominln hudutlarma dayandikla.nm farlr ettiler .. Sosyal problemlerin ve sosyal reform davasmm siki 81- kiya politi]; Ilim .erle ilgisi ,gortildii. (23)

, Tarihle 90$y010ji arasinda ki munasebet otedenberi malumdu; biyo loji s0'~y'aJ !jmlpr~.~en olmamakla beraber sosyolojl ile In)nase,b,eti pelt ya.kln olmustur, Organik analojiden baslryarak sosyal Darwtnizm, soya

·'·'-e'k·:' ,. l,a~· t-"~k")"" dahs ", -.;i" .. 'Ii-- " .'.'',.- nbiosls insa _ eeolojisi ,g'!b~ mef-

~., I, 1m ('6'~n,e .1,,_ .. ,ve, " a a SQnraxa,r'l syID"lOS __ .'~ In'<mn ,C- ~". .1 q.ll " 'C:'_'

h 1 1 ~~ I' . ~ 1 '1. d -1 ""1 l k num ar 808)7'90Jl Itsanma glrml§ ve .sosya sanaoa ana qJl .er yapuaras

netiee cikasmak ilzere, biyoloji daima mtiracaat edilen verimli bir bilgi kolu olmustur, Biyoloji alanmda elde edilen .ilmt hakikatler analoji yo .. luyle sosyal fenomenlerln isalu j~1n kullamlmis ve meseta fiziki husustyetler gibi fiziki olmayan 'husuetyetlcrin de tevartis edildigi iddia edil-

mi (j! ;0, •. , • .-,.' 1-."." il . k"·· t· '. - ~ -, 1'"·:·: -. h· . ~. "t: "<t,, ~'-,'ro. -. hu c'r' e" 1-' e····r· '1'" 'F'IIc\, 0 'm" e··v· 'cu, ,"", o·ld' u-

~,. JIlSan lfi..aI a, erln UJ, §a, slye ~n.tn InSH_nm ': ,'" ... J.J. .~ , .. --- . " ,~ '. . ':

"" h h ' .ab 1 00·'1 ~ ~ 'B'" le ec 1 tid bl 1 [ik d

gu nemen nemen ka' .'U_:., Ilmistir. .'Er suret e sosyoiojme myo 01,,1,,< e: .. ,

terminizm baslamistir ~ (24) Me Doughall {!lrrodueti.;on to Social ,P'lychology adh eseriyle bu genetik determlnismin onderligini y,apml~tIr_ Mamafih, Bagehot, Baldwin, Cooley gibi kultiir antropologlan sayesinde bu

bF 1 Iik t D" .. ~ '. .. ~ '" . 'd..... . ih - t tai · 1"

1yO oji : post-trarwiruzmm tesirmm azaicigr vie mnaye ,'amamIye'

k b . lid .... ' .. ' h d d ·1 ~

ayo ciuugu .musanaoe eai ir.:

, 4. Bu i.lk devirde sosyologlar sosyal vetire uzermde israrla durmuslar ve sosyal vetirentn bunyesini tahlile te,§,ebbtis etmislerdir, tl~ 80Syologlardan Small D"l~dding's C'OO1 ev 'R~t)s'S'1-;:} bashy an bu temayul Park

".LU '.' e,,"" , U,o" , ',' ,.' J ~. " ... ~ ':'ij __ " .>,' ._., .

, ,

ve Burgess gibt gene Amerikan sosyologlari taranndan tyice kuvvetlen-

dirilmi:§ ve 'rekabet, muhalefet, u,zta§ma~ henzesme gfbl Ikinei derece

1- > t'"' 1, .. - h * i..b' _., dilmi t~

sosyai .venreieran izamna ~e§eu,us el"l§':11\,

, 5,. Sosyal hayata kendini ·uyduramlyan fertler daV"aSl ile u,~ra~llma, ...

B-1 sosyal patalojlnin do:g.umuri.a sebeb eimus V:~ bazan bu intibaksizhk

b "1" "G" ~ ddi :t'" hI'''r'"' ibi I bi 1 ~ ik 1#. ' '1 .. ik

Pro uemr io .. mgsm 'ta" i I I ,21 oi nsmen .,'lY"O OJ:i ~ ... , ve AlSID,e'n sosyoiojrk

I· '"1. Ii.....jI J:.

prensiplerle, bazanda Cooley ve Thomas'm ki gtbl sosyal psikoloji pren-

~, te t, 11 • h t 'bb~'~ d'"'l· t· (25)

SlP- eriyte iza ,a J,e§~ '. 'us e. II mi §' : ir .',; ':',.' . '

6,. Ylne. bu devirde sosyal simflarm ve sosyal kurumlarm bunyelerlnln izahma tesebbus edllmlstir,

7. Terakkl ve tekamul mefhumlarrrnuhtellf sosyologlar taranndan ele almmis ye bu .mefhumlasrn tarlfleri verllmege gayret edilmlstir,

,

(.2?2J) John. Lewis G,Ulin, "Developmens >of S~iQl()gy in the, United , ~ta,tesn 01'''

_clti~ &' l~ ~, '

(2!S)' Bemaed, Trends"·~ American ~~jology,. op, cit., s, ,4.~"l~

,,2}4J) :tbid.~ Sit W.4f1. '

'(35) Gillin" "Development ()'f SQciolt0gy in the Uni~ed Stat~ op~ elt., s, ,1~76~

136

. NEPHA,N .lil:FAV

AMERIKADA SOfS'YOLO~riNiN ONCUL,ERDEN SONRA,KI TEKAlvrULU. VE GOR.,"(JL.EJN SON TEMAYULLEI~, .

Dalia evvel isaret ed~.~dlg1 gibi iik d~v'irlerqe ~~meri~ad'a SQsyril~.]i Ile Ilgilenrnis olanlar tahstllermi sosyolojiden ~,yrI... btl" s·ahad.~t .~ama:m]a. mis . bilahare sosyoloji ile nte§gul olmuslardir, Boylece' sosyal 'Problem~,

~ ~. I - _.

ler muhtelif noktal nazarlardan ele almmis VB meseta. psikoleg olarak

yetisenler sosyal fenomenleri psikolojik noktai nazardan mtrtalsa e~mi~ Ier; cografyacilar eografik falttorlerin. sosyal problemler uzieri:ndeki, tesiri "iizerin.'de ·durm'u§.l~.r,. biyo~klglar biyo16jik faktorlerin sosyal problemler uzerindeki tesirlerini ~ii§a'had'e etmislerdir. Sosyal meselelerin tJt\y ..

'Ieee muhtelif cephelerden .ele ahnisi 'ba§laD~~lyta soSyolflji. alamnda bir 'l(a:rl§l~llga sebeblyct vermis gibi go,riin,UY'Qr,8a da bu mudil durum i~]ri .. de dahi bazi ana temayullere isaret etmek rnumkundur. Bunlar sonradan muhtelif mekteplerin te§el{k,ulleri:ne de amil, olmuslardrr,

G-· .... '. ·"1] .. , .. , 1 hul A d"I 'b' ~l'lIi ,.

ozs ~a.rp1an temayu .ert §oy: ece ~,,1)-l..aga ec em irtz ;

, 1 .. Medern sosyolcji Avrupadan tevarus edilen sos,yo'lojide .slstem ..

lei' kurma temayulune karst a§ikar bir tep,k,i .gosterir, Son senelerde ba .. . ZI sosyologlar sosyolojinin fil,ozofik t.pm.eller'i.ni tamamiyle terk 'etmi§1ter, bazilari filozoflk prensiplere sadik kalmakla beraber ]lmI metodlan ses-

. , .

yal fenemenlerin tetkikLtule esas 'tutmu§l:ardlr. l\1:amaf.ih.~ Speneer'In te .. ·

, kami11 teorist mutlak bir §uplieyle' karsrlamr. Killtti1re] antropoloji kil.t-

. . . .

tur seklllerinin Spencer, Comte, Ward ve Giddin·gs'in iddia ettigi glbi.

bir te·kamu] silsilesi # takib etmediginl gostermlstir. (26) Bu sebeble sosyologlar, genel olarak, sosyoloji alarunda spektilativ d·U~Un:c.flyi t·er·k etmislei- ve ilm,t metedlarm sosyal fenomenlere tatbiki cihetine dogrn yonelmi§]erdir~ ,Cooley' b'iiytik bir nruvaffakiyetle 'orn,ek . olay metodunu genetik psikologlarin lcullan,digi taF'zda sesyoloji I sahasma tatbik etrnistir, "Sympathetic introspection" diye 'kafrakte~iz'e edilen 'bu metod ile sosyologlar Insamn tavirlarmi vie haresetlerintnsaiklerint 8- rastirma ve tetkik sahasi ieine alabilmislerdlr. ,(27)

Muasir Amerikan sosyologlarmdan Burgess'e gore, sosyoloji alanmda bashca iki arastirma metodu mevcuttur: istatistik ve ·or.nek. olay metodu, BU' iki metod sayesinde- sosyoloitnin .leonularr oahl1i' ve harlcl eep ... heleriyle tetkike tabi tutulabilmistir, Ancak tptki~ .edilen herhangi bir sosyal fenomen hakkinda dogru ve guvenilir malumat elde etmek icin her iki metod mutlak kullamlmalidrr. (28,

\

..

13~7

. .

Metodoloji sahasmda onemh bir temayutolarak sosyometrinin sos-

y'oloji sahasma ,tat1;Jik ~rdili§illi gorp.yoruz. Sosyologdan ziyade psikiyatrist alan J~ L~ Moreno bu ceryanin o11cl"erligini yaprmsttr, Scsyometri Moren,o~ya ,gorf7' .~~~n psikolojik hususlyetlermin ri'yaz'l metodlarla tetki- .. '.kid~r" (29)

Sosyometri ile yakinen alakadar clan Amerikan sosyologlarr Burgees, Chapin, Lundberg, Stouffer ve Bogardus ttir.

George ~~. Lundberg's ·gore .herhangi bir ilmin olgunlugu fenomenleri arasmdaki munasebetlerin geometrik, aritmetlk ve cebir yollariyle ifade edill§ind,en gelir; izahi arzu edllen durum ne kadar karisik ve 'D!P kadar bol Iaktor ihtiva ediyorsa sernbollestirmenin matematik sistemle-

rineo dereee Ihtiyac artar. (30) I,

. Sosyoloji ilminin problemlerini kendi metodlariyle '. izah etmest g',enel olarak kabul edilmls ve bu fikrin neticesi olarak sosyal survey; mrn~k, olay ve .sayim sosyoloji alanmda hakim metodlar haline gelmistlr .. Her nekadar sosyoloji cografya'ya, biyolojiye, fizyolojiye, klmyaya, psikolo, ji~l~ .. v'e antropolojiye dayanmakta ise de kendine h,as meseleleri vardir ve bunlari kendi metodlariyje halletmege 'i.alt~malldlr ~ (31)

I

2~ Sosyolojinin tecrilbi bir 'iltm olmadigr fikrt artik sosycleglar ara ...

smda tutulan Hakim. bir fi.kir degild.il\ Sosyologlar dimya yiizunde '80S,-

I·, .. beni ~. t d - d d 1 ;. Id.... . j!. 1- h' kik

ya teerut iemn .mu emadryen '_. evam eoege m'8l.cte .0' tugunu, nr :,.3,·1 xa,

iJmi, , olarak bunun kontrclunun cetin oldugunu .. fakat imkanstz olmadi-

. . - ~ ... '"

glrtl fark ettiler, Bunun netieesi olarak rnuayyen sosyal problemler tee-

rube sahasi i~i11,e. ahnmis ve mesels bir grup suclu ile suclu olmayan fertlerden mUtesekkil l~ir "g'"~:rub a~iifnl muhit icinde "y··ahu:t. farkh muhtt

...:.!!. ,'. ~ ~ •

t~i.nd~ tl~tkt~ edilmistir ~

,a. Sosyolojinin f-i~k ilimlerinden olabilecegi hakkmdakf kanaatlar

_ . I ~

sosyologlar arasmda kuvvetlenmege basladi. Read B9i1).~e gOi,',e tabiat

'~. . ,

iltmlert ~~ger bilgi kollarmdan metodlarr bakimmdan f'arkhdtrlar yoksa

k 1· b k A f kl d ..... -1:1' d' . 1" -1 h A, d ~ I ~ .. - 1 ~

omuart na rmmaan tart 1 degt terdir ve ·SQsyo'OJlt.a._lse'erlU g'O'Z~- .

. mes) ve genellestirflmesi di,ge.r Ilimlerin konularmi t~.§k;il .edl~n hadis·e,.. Jerden daha karisik ve anlasilmasi daha cetln degildir.Bundan baskn

• .#~ '_" Y.., ~ L

sosyolo.jinin metodu, mantik; matematik ve ,§]et kullanan ve bu suretle

duyulan musahade edilir hale getiren illmlerin metodlarmdan InntlAk ve emsalslz biro surette farkh cia degildir. Sosyolojik vakialar muayyen

,iF

. (,2(f;) Sosyometri hak.kluda daha e1ra'f11 ma' umiat i,~in! bak: Cemar l\[lih'~logIu" Pennnel ~ rlareslinde Bie§eM MUIlrtSeb etler (Ankara: . ,An'kal'a, Un i:versit'e,si S,iy'asal BilgHer Fa;k:.U11esi yaymlarr N01* ,47 .• 2191; 1195\5)"

, . .

(30) =~_- 0= ':·~:Seientific' Me'thod in Sociology" (Man in So,ciety, No.1') ..

('31~) Gillin, '~:o.(}yelopment.Qf ~,ocj.Qlozy, lq, tn'~ UQl~,ed S·~~te~.";' op,~ Cj-~I s, ll-~$.'r

,

I i: I, i

I I • [ I

, .

• iF • '"

'I

"":II ... I II!

133

R.~i\.KKI DEMtREL

,. , ,

kUltiirlerln tesirl altmda kalIlll~ clan gruplat leindekt Insan . faaliyetleri~

di r, (.13"2" '),,:, . " '. .' . ',.. . ' '.'

--i" '. I -,' I if r

,,' I !'. I' I - I. '.:. • " • I" .... I

. I~· Amerikan .sosyologlari arasmda J~ursti· sosyologlugunun te:rk'~dil-'

mesi umurn1 hir temaytll olarak .goze <;a.rpar~ Son senelerde her sosyolog kendisine eazip gelen bir konu secerek sosyolojide ihtis,asla.§maga. dog..: ru yo,~elmi§ler ve arastirmalarim bir 'yahut ·birk·ah - sshaya teksif etmis-

.. - ~ .

leedir, Mes;ela Park ve Burgess sehir sosyolojisi uzeI,inde,. Merton, Mead,

Becker, Mueller ve Wirth. sosyal vetire alamnda, .Faris, Maclver, 'Mead) Myrda.l ve Westermarck sosyal orijinler uzerinde thtisaslasrmslardir.

. ' .. ' .. 5·~ Sos~rol mtmasebetlerin tetkiki sirasmda her turli1 faktorii ve te-

sirleri hesaba katmak temaytilti bu gu.n Amerikan sosyolojlsinde hakim ~ir temayuldur, Smalla - beraber 'ba.§lly~n bu eeryan sosyal mesa elerin

. tetkikinde rnuhtelif sosyal ilimlerin sikica birbirine b,a.gll .oldugu flkrini telkin e:tnrle ve bu suretle scsyal Ilimler sahasmda mu§terek bir !~al1fjma

b"1 i:= ~ .. ~ - • - ... I

'/ \a.§·, amistrr,

. . .~~ Bu gu;n, Amerikan sosyolojisinde gortilen 'en. onemli temay'itl sosyal hayatm ruhi cephesi uzerinde durulmasidsr. Genel olarak sosyal psikoloji dtY'e amlan bu kisma Amerikan .sosyologlarnun bUyuk bir kisnu denildtr, .

,J , Ta.rih boyunca felsefe rle ugrasanlar daha sonralari da sosyologlar

,;llsa.run tabiati, veraset, 'i(;'gtid"i.tler,. itilineler~, adetles ve mtinasebetler u~, zermae fiJtir l'uriitmu§},er ve eserler vermislerse de bu ·fikir adamlarmdan tii~ biriai btl gun anlasilan manada sosyal psikolog olarak isimlendi ... rilemesler. ,Bu. yazarlar insani ve msam sosyal ·b·ir varlik yapan sosyal vetlreyi v'e fertlerin kar§11lkIl tesir ve . munasebetlerird dikka.t 'merkezi olarak elealmamislardir .. (33) tlle olarak Gabrial.; Tard Sil~ problemini Ineelerken sosyal vetire uzerinde durmus ve asll sesyal vetirenm taklid oldugunu ve de·gil yalniz Insanlar arasi miinasebetlecin .sosyal ·tek~mU- ' liin dahl taklid ineticeal .meydana g,eldigini iddia etmlstir, Tard sosyal kaf,§lliklt 'tesir denilen vetire u,zerinde ilk duran sosyolog olmasi Itiba-

riy.~e sosyal psikolojinin habercilertndendlr, '. .

Gustave L~ Bon 1895 de" yaY'lnla:dlgl it'!T.he Crowd';':' adh eseriyle 808- yal pstkoloji alanmda ilk eseri vermis ve bu eserile kitle - psikolojisin! tetkik etmi§tir. 1908 de Ed~a.ed A'~ Ross. "Social' Psychology". ve W~illl,am MacDoughal'dH. " Introduction. to Social Psychology" adh eserlerini ya ... ymlannslar ve bu tarthten sonra Amerikada sosyal .psikoloji alanmda g~ll§lnalar hizlanrmstir ..

(312), Read Bain, Treads iii American Soeiology, (New Yor.k: Ha,rper and Brat ... ·hel~, 19!~1) s, iTIOO~

('~) S .. SIts.nsfe.1d -Sal;"sellt~ S:GOiaI Psyeholo;gy (N1ew' YQllc~ :ft.Qua.l4,:· pres~ Co,:" 1.$50) & 11,0.,

,

, .

. , ,

1·39

,

. : . • I

" .. : M.uas~ Amerikan sosyal p,sikbloj1si-nde psikologlarm ve .a;rytr(1'polog'il'

, larm act.1g1· iki ayn ~ol vardir, Pslkologlar fer,din. §~.h~iyetl ve .§~~h8.i'Y.e~_ tin tekamulu .. i~ierinde ~a'l]~nlalarl111 teks'if etrnisler va §ansJiy~t uzerine sos,y'al muhitfn' tesirlerini tetkike temayul etmislerdir _. Bu. suretl~~' .so'S~la~· ogrenrm vetiresiyle ve sosyal.davranislar arasmdaki fftrklarla'ilgilenmi§: lerdir. Genel olarak deneyselve quantitative "ara§~lrma metodlarim kul-

lanmaga mut:emayilairler.··; , ~., r~ •

, Sosyal' 'psik~loji UP.' Ilgilenen antropologlar ise msanm sosyal davra.nslarrm va' §,ahsiY'etinj' yuguran sosyal muktesebatmirr .isahs ve tar.ifiyle kendllerini vazifelendirmislerdir: dikkatlertm sosyal ogrenim netteesi meydana ~lkan,. rnuhtevaya gevirmisler ve bu muhtevamn .te§:ekk~l~ne alllil olan sosyal vetireye ilgisiz kalmislardrr, Arast. rmalarmi sosyal davramslarda . gorulen ayrihklardan ziyade I benzerlfkler uzerine teksif et ... mtsler . deneysel metodlardan ziyade m(i~aha:de metodu kullanmagi ter-

~ I I I • I

cih etmislendir ... (34) - " ,

7 M··' A:k l~' ... ~ d"" 1. "~k' ~'t .. '~:. 1iii1b!l! '

\ . I, uasrr .... merl"fln, sosyotojrsm, .e .~o,syoiO,Jl. teori onemu jnr . yer

V~g:.al etmekle beraber bu temayul ancak 19'35 tarihlerlnden sonra kendt-

r;:s I i. "", • ." ..' • • I

111.' kuvvetle goste:rropg·€ baslanustir. Sosyolojik teorlnin .4meri·k~Gla ... ge-

• I !'

glrdigi <lo:rt devre vardir .. Binincldevrede Comte Spencer ve di"g~_r A 'V~a_~l

sosyologlarm kozmik teorilerl hakimdir, Yani. sosyal hayati .kozmik prensiplerle izah devri: ikinct devrede sosyolojinin kuruculari olarak kabul, edilen' Avrupah sosyologlari takiben Amerikan sosyologlarmm 17te·£:··mef .. hum" teorilerl gelir, Yani sosyal hayat bi~ yahut iki prensiple iza·h.· edtlme-ge:' .gayret ~diJmi~tir. Meseta Ward'm "social telesls", Sumner'in "halk yollarrve adetler' Small'un "merifaatler" mefhumu 'gibi.' 1920 'se .. nelerme tesaduf eden U~'iineti devrede sosyolojik teort hemen tamamiy-

. '

I~ ihmale ugramts ve sosyolojide ~~Jl§malara_~ amprtsizm '~,akirn. olrnus-

• • .... • r I • I • I •• .- ," • ~

tur .. ' Bu devrede sosyologlar artik bir sistem kurrnaga ve 'bu suretle mu-

ayyen bir du§unce' ekoltmun kurucusu olmak emelini terketmisler ve ' <,;all§malarinl rnuayyen sahalara inhisar ettirmisler ve bu .sahalarda itl-· tisaalasma yolunu tutmuslardir, ,I§te.· sosy~Ioji' sahasmda gcrrulehi bit amprik temayuller 'bila~hare .§!oYle bir sualin dogumun·a sebep olmustur: 8'0:9

•

yal hayatt ve meselcleri izah edecek genel bir sosyal teoriye ihtiya<;;' yok-

rnudur ve amprik eahsmalar bu .genel sosyal teori uzerinde yaprlmasi

," : i.' • • -. .:.... • if!i, • ; I I

leap eden cahsmalarr.geri birakmamis rmdtr? Iste ~9'35 den sonra ya.va§

yIlva§ artan bir hizla genel sosyelojlk teorinin lUZUlnuna clair kanaatlar

~. I I • I h .. • I _ I ,_ • I • / iI •

kuvvetlenmis ve Amerikan sosyologlarr yeniden bu konuya dikkatleri-

ni eevtrmlslerdlr, Btl ~,n hemen biiti.in .. Amerikan sosyologlari sosyal sahada yapilacak arastirma iein genel sosyolojik b tr tecrlnin 111zumulla

• "I ~ I

e ...

.

i ~ ,

. , '

. ,

i t-~a"" I'91""d- irler 've S" 0' syoloj! d' e mu sahade edi len' am prik C' all smalar dol ayisiyle

.'\._,~ .• ~, .' : .. "~ .. " ... ~.: , ..... _. '. "~[!i+' CAll: , ~ "",' . a·~· .. _ .: ~.'a.*_ ~ :r-' ~'.- I , .• J, • ~,""," .:"

qe teormtn mutlak ihmale ugrayacagrm kabul etmezler, Sesyologtar ~eciri tle ~lgra§ma.,~a devam edecekler .fakat artik te'ur·l tIm] ar-a§tlrms:da "t,ir fraziye bir hareket noktasi olarak kabul edilecek y@. kat;i-bir ·~mi SQ'~ ,

. .

1. . k' beni ~ k . il' ,.,_ of, dl 1 b ..... 1" .... d·· .....

'nu~ ()lara.',~ .. enllnsenmlyece ~ ve .. m! m!~i~O' a.r ,a :·u L~r~z,.ye'nln. o'gru

. - -

olu.p olmadlgl mtitemadtyen deneylenecektir.' (3,5) .

-. , ' 'T.heodore Abel'e gore sosyolojlk teori XIX eu .asirda ,ojd~lt g.ibi s'os:".-

. . ,

yolojlde ilg'inin yegane merkezi ,degildir; bununla beraber dl.ger ozel·'~a. ...

Jl§-malarla bfrlikte ve bunlara siktea bagll bir tarzda g·osyolQjinin b~t§11~

ca konularmdan btridtr. '(36) . ,

~ .....

. : Mamanh buztin sosvoloilk teori sahasmda halledilmemis konular

. . .

pek coktur. Bunlar n1'"'~~lnda brlhassa lieu nazari dikkati eeker. .

-- l ~

. a.~ 'I'erminoloji . <, .

Genel olarak sosyologlarm anlastiklarr nokta sosveloti alamnda terimlerin manalarr hakkmda kat'I bir fikir bi:rliginin' mevcut olmasi lU~ zumudur. Btl: fikir birligi olmadikea sosyolojik teori alanmda bir terak-

I

~ kt olmasma imkan yoktur, Merton'nun Ifade ettigi gibi ekseriya biro tpOM

'rim degI~ik rnefhumlarr ifade etmek iciil kullamldigr gibi ayrn mefhum 'degi~ik tertmlerte de Ifade edilmektedlr, Hi~ ~tiphe yok ki bu durum

sOS:Y'Ololi atamnda bir kar!§l~llga sebep olmaktadtr, (3:7)' .

(J~ ';jOSJr!oioji~ teoriden ne anlasilmasi leap ettl~i ...

:au gtir.l Amerikad'a "sosyolojlk teori'tden anlasilmasr leap eden rnana pek raqlk de·gildft~ Bundan baska sosyoleglar arasinda s:·os.yolojil\ teormrn ne: oldugu 'hakk'lnda . bir fik.ir. birligi de yoktur, Mamasih, bir g.oJt, sosyoiogtar sosyolojik t~oriyi sosyal dij~Unij~un< tarihinden, sosyal teori .. aeri, genel sosyoljik degi§mel,er gibi mefhumlardan ayirmaktadirlar, (38)

c, T:eori ile arastirma arasmdak! mtlnasebet

Hemen bUti.i.n Amerikan sosyolcglarr teori ile arasnrma arasmda mutlak bir l;nfin~tse·bet' oldugu v,e uygun bil' arastirma i<;inde bir teoriye ihtiya~ olldugu' fil{rinde,dirle··1P• (39) Fakar bu mtmasebetln bUnyesi -he-

nuz kat~t· olarak aydinlanmis de-gildii:: ' r'

8'. Amerlkan soeY6iojlsind~· bu gun Inutl§k bir ihtisaslasma oerya .. , m vardrr, Evvelce i~ar-et edildigi gibl sosyolejf "genel sosyoloji"' ve "ozel

. '

(35) Geor:ge /'1. .. ·Lunclb1erg,.· "'rhe· Proximate Futur·e of Americ'an Sociology th,e' . Grow.th of' Sci&1)fti.fiv M'etbod'" AJS vet 51O~ s. ~0I2~·5tl~3~

em) - ~efid~pcre" Ahe1J ~;~·the present Status of S·gcial Theo·ry~t. A:8R· VQ1~ ;1~7 (april:! lS\5Ja)"

Mihan!Qvich, ,op .. .cit, s. s.11",",3rra~ . ~id~ IS. ·37':8 ...

, ,

~.~~~ s.' 3'14 .

("811) (39) . "'(a~B)-

, .

..

, ~

.

~ ,

, ,

141

~syloloji1' olarak otedenberl bir taksime tabi tutulmustur, ,Gi,tldin,gs "Inductive Sociology" de sosyoiojiyi "genel" yahut "asli" sosyoloji ve. "ozel., sosyoloji olarak ayirmrsur, Genel sosyoloj! cemiyetlertn universal ve aslt fenomeni ile mesgul olur; Dzel sosyoloji ise bu arastrrrna sonunela-

~ 1 . ~T -

rInl sosyal teskilat, sosyal faaliyet, sosyai terakki gibi muayyen boltim-

l tatbik . d BIt tbiki 1 .... . bi t k ,~ d II h

rere tatbik eaer. U suretle tatbt .. 1 sosyo ojinin mr _8 cim yern 'Ia,_ .ar na-

II,~' J' ~ . Ii '" •• •• , r, - _ .. ~ _ . "":".. J ~ • ..! i I _ i It!.~.. L _

Iinde tekamu:lu musahade edilir. Mesela sosyal patoloji, kulturel sos-

, l' of! . ' !III! • '. ~ .! I .-... ", • ! ,~ 7-, -,_ '1 iii iI i'

yo ojl, sosyal pstkoloji, penoloji, evlillk ve aile, §ehlf ve ~,o.y. sosyo. OJ18 ~

v.s, bu tatbtki sosyolojinfn dallarr olup sosyologlara Ilmi. rnetodlari tam

,0,: ivetl -. ,'1 • '1 " . '. ." .'. d ..... I d "'~k~

tar hurriyet, e tatbik lmkan!nl vermtsttr. 0 .. um'a gore .bura I a! 1 .. } ~e.y·

y~~plla.t,:. ilk olarak sosyoloji 'tlp.kt diger ilimler gibi muayyen sahalarda mevcut sosyal vakilart tesbite t;all§lr ve cemiyetin bUIlyevl' tahlillnde s~glam . bir .te.,ori' i~in clzem arastirma esaslarmi teshit eder .. · ~ i.k'inci ola-

k .. ,"' 1 b' .. }- .. ~ d '1 t 11' r 1" .... .... 1 4 I- d

ra ozer orr sosyo 'OJ1 nannm temer prensip. ermm sagtarn 01UP olmac 1 ...

, I

gInl 'kontrol eder ve 'bundan sonra sosyal davraruslan anlama ve eemi-

,.yet. hakkmda universal bir te~lift& .. bulunmak uzere o:z,el sosya! fenomen .... ler uzetindt?, ihiis:asla§Illr~ ~

I" •

'9. Sosyolojide, btl giin Avrupada oldugu gibi 'Am'erikad~ da onem-

"Ie, 'iizerinde durulan "sosyal d,egi§ro.eu mefhumudur. Am;etikan sosyoioglarlll.dan bu mevzu ile ilgilenenler kabarik 'bir y'e.ku;n tutar, Bunlar arasmda Ross, Chapin, LJrnd, Nimkoff, Ogburn, , Young, ~jZ·naniec'ki.

M '1 d h b '" kla .. -1 b ·1'" A- ik 1 .. '" "1 • 'II' 1

' ,'~,'C ver va uar a '-:-lr~o'~ iarr saYIITa nur. Amenkan sosy -:'O"O~l8'lnln bas .an-

_ _ . , ~ ~ ':S'

glCl ve gostermis oldugu temayuller hakkmda bu kisa y·az.~.mlzla 8,en'el

rnalumat vermis olduk.. Rile: §uphe yokki Amerikada .sosyclojinin . gasterd."lgi 'tf-·kaIDiil ve, temayuller bu kadar degildir:. Biz aneak bu gun A~ merikan 'sosyolojisinin onernli buldugumuz gelisme cihetinden bir ka .. eina temas etmekle y ..... etindik, '

. .

..

. \

"