Professional Documents
Culture Documents
Y.Müh.GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi (D.E.Ü.)
İş Güvenliği Uzmanı - A
Bilgilendirme amaçlıdır.
ÜCRETSİZDİR
7
65- Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve
Esasları Hakkında Yönetmelik
- İşverenle İlgili Hususlar 603
- İşçiler İle İlgili Hususlar 604
66- Geçici veya Belirli Süreli İşlerde İş Sağlığı ve Güvenliği
Hakkında Yönetmelik
- İşverenle İlgili Hususlar 605
67- Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği
- İşverenle İlgili Hususlar 606
- Ek 1 – Ağır ve Tehlikeli İşlere Ait Çizelge 607
- Ek 2 – Ağır ve Tehlikeli İşlerde Çalışacaklara Ait
İşe Giriş / Periyodik Muayene Formu 614
68- Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla
Emzirme Odaları ve Çocuk Yurtlarına Dair Yönetmelik
- İşverenle İlgili Hususlar 617
- İşçiler İle İlgili Hususlar 623
- Ek 1 – Gebe, Yeni Doğum Yapmış ve Emziren İşçilerin
Çalıştırılamayacağı İşler ve İşyerleri ile Burada Bulunabilecek
Önemli Risk Faktörlerini Belirten Tablo 624
- Ek 2 – Kimyasal Etkenlere Ait Tanımlar 625
- Ek 3 – Gebe İşçilerin Sağlığını İzleme Formu 626
- Ek 4 – Kayıt ve Kabul Defteri 627
- Ek 5 – Emzirme Odası ve Çocuk Bakım Yurtlarında
Bulundurulacak İlaç ve Tıbbi Gereç Çizelgesi 628
- Ek 6 – Gözlem Kağıdı 629
- Ek 7 – Sağlık Muayene Kağıdı 630
- Ek 8 – Aşılar 631
69- Kadın İşçilerin Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları
Hakkında Yönetmelik
- İşverenle İlgili Hususlar 632
70- Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi
Hakkında Yönetmelik
- İşverenle İlgili Hususlar 633
- Ek 1 – Biyolojik Etkenlere Maruziyetin Olabileceği
İşler Listesi 636
- Ek 2 – Biyolojik Tehlike İşareti 637
- Ek 3 – Sınıflandırılmış Biyolojik Etkenler Listesi 638
- Ek 4 – İşçileri Sağlık Gözetimi İçin Uygulamaya Yönelik
Öneriler 647
- Ek 5 – Koruma Düzeyleri ve Alınacak Önlemler İle İlgili
Göstergeler 648
- Ek 6 – Endüstriyel İşlemlerde Alınacak Önlemler 649
- Ek 7 – Koruyucu Aşı Uygulama Kılavuzu 651
71- Balıkçı Gemilerinde Yapılan Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
- İşverenle İlgili Hususlar 652
- Ek 1 – Yeni Balıkçı Gemilerinde Asgari Sağlık ve Güvenlik
Gerekleri 659
- Ek 2 – Mevcut Balıkçı Gemileri İçin Asgari Sağlık ve Güvenlik
Gerekleri 663
- Ek 3 – Can Kurtarma ve Hayatta Kalma Ekipmanı İle İlgili
Asgari Sağlık ve Güvenlik 667
8
- Ek 4 – Kişisel Korunma Ekipmanı İle İlgili Asgari
Sağlık ve Güvenlik 668
Dolaylı Olarak İlgili Olanlar
72- Yüzdelerden Toplanan Paraların İşçilere Dağıtılması
Hakkında Yönetmelik
- İşverenle İlgili Hususlar 669
- Ek 1 – Puan Cetveli 671
73- Sanayi, Ticaret, Tarım ve Orman İşlerinden Sayılan
İşlere İlişkin Yönetmelik
- İşverenle İlgili Hususlar 672
- Ek 1 – Sanayi, Ticaret, Tarım ve Orman İşleri Listesi 673
74- Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği
- İşverenle İlgili Hususlar 676
- İzin Kurulu İle İlgili Hususlar 679
- Ek 1 – Yıllık Ücretli İzin Kaydı 680
9
75- Konut Kapıcıları Yönetmeliği
- İşverenle İlgili Hususlar 681
- Yönetici İle İlgili Hususlar 682
- Kapıcı İle İlgili Hususlar 683
76- İşyerlerinde İşin Durdurulmasına veya İşyerlerinin
Kapatılmasına Dair Yönetmelik
- Komisyon İle İlgili Hususlar 684
- Müfettiş İle İlgili Hususlar 686
- İşverenle İlgili Hususlar 687
77- İşçi Ücretlerinden Ceza Olarak Kesilen Paraları Kullanmaya
Yetkili Kurulun Teşekkülü ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik
- Yetkili Kurul İle İlgili Hususlar 688
- Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
(17.07.2008-26939 sayılı Resmi Gazete) 689
78- Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör Mağduru İstihdamı
Hakkında Yönetmelik
- İşverenle İlgili Hususlar 690
- Ek 1 – Özürlülerin Çalıştırılabilecekleri İşler 692
- Ek 2 – İş İstek Formu 715
- Ek 3 – Durum Belgesi 716
79- Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmelik
- İşverenle İlgili Hususlar 717
80- Çalışma Hayatına İlişkin Üçlü Danışma Kurulunun Çalışma ve
Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik
- Üçlü Danışma Kurulu İle İlgili Hususlar 719
- Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
(15.05.2004-25463 sayılı Resmi Gazete) 720
81- İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği
- İşverenle İlgili Hususlar 721
82- Tarım ve Ormandan Sayılan İşlerde Çalışma Koşullarına
İlişkin Yönetmelik
- İşverenle İlgili Hususlar 723
83- Haftalık İş Günlerine Bölünemeyen Çalışma Süreleri Yönetmeliği
- İşverenle İlgili Hususlar 724
84- İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle
Çalışma Yönetmeliği
- İşverenle İlgili Hususlar 726
85- Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde
Çalışmalara İlişkin Özel Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik
- İşverenle İlgili Hususlar 728
86- Sağlık Kuralları Bakımından Günde Ancak Yedi buçuk
Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmelik
- İşverenle İlgili Hususlar 730
87- Hazırlama, Tamamlama ve Temizleme İşleri Yönetmeliği
- İşverenle İlgili Hususlar 731
88- Ücret Garanti Fonu Yönetmeliği
- İşverenle İlgili Hususlar 733
- İşçiler İle İlgili Hususlar 734
- Ek 1 – İşçi Alacak Belgesi 735
89- YÜRÜRLÜKTEN KALDIRILAN TÜZÜKLER 737
90- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ
10
MEVZUATTAN DOĞAN ZORUNLULUKLAR
VE SORUMLULUKLAR 739
- 4857 Sayılı İş Kanunu İle İlgili Hükümler 741
- 4857 Sayılı İş Kanununun İş Sağlığı ve Güvenliği Yönünden
Bize Getirdiği Yenilikler Nelerdir ? 747
- 4857 Sayılı İş Kanununa Göre Çıkartılan Tüzük ve Yönetmelikler 749
- 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu ve Genel Sağlık Sigortası
İle İlgili Olan Sorumluluklar 752
- Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 758
- Anayasa Mahkemesi Kararı (21.03.2007 tarih-26469 sayılı R.G.) 759
- 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu İlgili Hükümleri 765
- T.C.Anayasası İlgili Hükümleri 768
- Borçlar Kanunu İlgili Hükümleri 769
- 5177 Sayılı Kanunla Değişik 3213 Sayılı Maden Kanunu
İlgili Hükümleri 770
- Maden ve Taş Ocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında
Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine İlişkin Tüzük
İlgili Hükümleri 771
İlgili Rapor Örnekleri
- İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları İle İlgili Rapor Örnekleri 773
- İdari Para Cezaları İle İlgili Rapor Örnekleri 850
91- DİĞER İLGİLİ T.C. ANAYASASI
MADDELERİ, KANUNLAR, YÖNETMELİKLER,
TEBLİĞLER VE GENELGELER
- T.C. Anayasası 898
İlgili Tüzükler
- İşverenlerin İşçi İsteklerini İş ve İşçi Bulma Kurumuna
Bildirmeleri Hakkında Tüzük 901
- 1475 Sayılı İş Kanununa Tabi İşyerlerinde İşverenlerin
Kuracakları Okul Öncesi Eğitim Kurumlarının Eğitim ve
İşleyiş Esasları Hakkında Tüzük 903
- İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü 904
- Yapı İşlerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü 905
- İş Teftiş Tüzüğü 906
- Maden ve Taş Ocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında
Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine İlişkin Tüzük 907
- Parlayıcı ve Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan
İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük 910
- Radyasyon Güvenliği Tüzüğü 911
11
İlgili Kanunlar Ve Kanun Hükmünde Kararname
- Sosyal Sigortalar Kanunu 914
- Borçlar Kanunu 925
- Çevre Kanunu 927
- Çevre Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 928
- 2872 Sayılı Çevre Kanunu Uyarınca Verilecek
İdari Para Cezalarına İlişkin Genelge (2006/10) 941
- 2872 Sayılı Çevre Kanunu Uyarınca Verilecek İdari Para
Cezalarına İlişkin Genelgede Değişiklik Yapılmasına
Dair Genelge (2006/11) 948
- 2872 Sayılı Çevre Kanunu Uyarınca Verilecek İdari Para
Cezalarına İlişkin Tebliğ (2007/2) 949
- 2872 Sayılı Çevre Kanunu Uyarınca Verilecek İdari Para
Cezalarına İlişkin Tebliğ (2008/1) 951
- Çevre Kanununa Göre Verilecek İdarî Para Cezalarında
İhlalin Tespiti ve Ceza Verilmesi İle Tahsili Hakkında
Yönetmelik 954
- Umumi Hıfzısıhha Kanunu 969
- Kimyagerlik ve Kimya Mühendisliği Hakkındaki Kanun971
- Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun 972
- Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanunda Değişiklik
Yapılmasına Dair Kanun 974
- 3308 sayılı Çıraklık ve Meslek Eğitimi Kanunu 975
- İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına Dair Kanun Hükmünde
Kararnamenin Değiştirilerek Kabulüne Dair Kanun 978
- Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun 980
İlgili Yönetmelikler
- İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik 988
- Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği 994
- Asansör Yönetmeliği 999
- Ambulanslar ve Acil Sağlık Araçları ile Ambulans Hizmetleri
Yönetmeliği 1004
- Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
(04.12.2007-26720 sayılı Resmi Gazete) 1007
- İşyeri Kurma İzni ve İşletme Belgesi Alınması Hakkında
Yönetmelik 1008
- Ek 1 – Beyanname Örneği 1012
- İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik1014
- Ek 1 – Gayrı Sıhhi Müesseselere Ait İşyeri Açma Ve
12
Çalışma Ruhsatı Başvuru Formu 1019
- Ek 2 – Sıhhi Müesseselere Ait İşyeri Açma Ve Çalışma
Ruhsatı Başvuru Formu 1021
- Ek 3 – İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı 1022
- Ek 4 – Sıhhi Müesseseler İçin Sınıflarına ve Özelliklerine Göre
Aranacak Nitelikler 1023
- Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
(13.04.2007-26492 sayılı Resmi Gazete) 1042
- Askeri İşyerleriyle Yurt Güvenliği İçin Gerekli Maddeler
Üretilen İşyerlerinin Denetim ve Teftişi Hakkında Yönetmelik 1047
- Gayri Sıhhi Müesseseler Yönetmeliği 1050
- Ek 1 – Beyanname (Gayri Sıhhi Müesseseler için) 1060
- Ek 2 – Yer Seçimi Raporu 1061
- Ek 3 – Tesis Raporu 1062
- Ek 4 – Açılma Raporu 1063
- Ek 5 – Gayri Sıhhi Müesseselerin Sınıflarını Gösterir Liste 1064
- Ek 6 – Gayri Sıhhi Müesseseler Başvuru Beyanı 1070
- Ek 7 – Gayri Sıhhi Müesseseler İnceleme ve Değerlendirme Raporu 1071
- Açılması İzne Bağlı Yerlere Uygulanacak İşlemler Hakkında
Yönetmelik 1073
- Gürültü Kontrol Yönetmeliği 1092
- Ek 1 – Gürültü Kaynakları 1095
- İlkyardım Yönetmeliği 1097
- Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
(17.10.2008-27027 sayılı Resmi Gazete) 1098
- Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik 1099
- Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) Piyasası Eğitim Yönetmeliği 1101
- Kimyagerlik ve Kimya Mühendisliği Hakkında Yönetmelik 1104
Cetvel A – Patlayıcı ve Parlayıcı Maddeler Sanayi 1105
Cetvel B – Yakma (Dağlama) Tehlikesi Olan Sanayi 1106
Cetvel C – Zehirleme Tehlikesi Olan Sanayi 1107
Cetvel D – Tefessüh ve İnfeksiyon Tehlikesi Olan Sanayi 1109
Cetvel E – Yüksek Suhunet Tekniği (Ateştekniği ile İlgili Sanayi) 1110
- 5177 sayılı Kanunla Değişik 3212 Sayılı Maden Kanunu 1111
- Maden Kanunu Uygulama Yönetmeliği 1114
- Maden Kanunu I (A) Grubu Madenlerle İlgili Uygulama
Yönetmeliği 1116
- Deniz, Göl veya Nehir Altına Bulunan Madenlerdeki Çalışmalar
Hakkında Yönetmeliği 1117
- Fenni Nezaret Yönetmeliği 1118
13
- Grizulu ve Yangına Elverişli Ocaklarda Alınması Gerekli
Tedbirler Hakkında Yönetmelik 1122
- Grizulu Ocaklarda Elektrik Enerjisi Kullanılması Hakkında
Yönetmelik 1123
- Parlayıcı Madde Ateşleyici Yeterlilik Belgesinin Verilmesi
Esas ve Usullerinin Belirlenmesi Hakkında Yönetmelik 1125
- Yer altı Maden İşletmelerinde Elektrikli Lokomotiflerin
Kullanılması Hakkında Yönetmelik 1126
- Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği 1127
- Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği 1128
- Elektrikle İlgili Fen Adamlarının Yetki Görev ve Sorumlulukları
Hakkında Yönetmelik 1131
- Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği 1134
- Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri
Odası Elektrik Yüksek Gerilim Tesisleri İşletme Sorumluluğu
Yönetmeliği 1135
- Makine Koruyucuları Yönetmeliği 1139
- Makine Emniyeti Yönetmeliği 1142
- Çıraklık Eğitimi Yönetmeliği 1145
- Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği 1147
- Endüstriyel Radyografide Radyasyondan Korunma
ve Lisanslama Yönetmeliği 1149
- Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu
Sistemler ile İlgili Yönetmelik 1152
- Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği 1155
- Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik 1158
- Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) ile Çalışan Motorlu Taşıtlar
İçin İkmal İstasyonlarının Kuruluş, Denetim, Emniyet ve
Ruhsatlandırma İşlemlerine İlişkin Yönetmelik 1160
- Sosyal Sigortalar Kurumu Sosyal Sigorta İşlemleri
Yönetmeliğinin 85.Maddesinde Değişiklik Yapılmasına
Dair Yönetmelik 1168
İlgili Tebliğler, Genelgeler ve Diğer Sair Mevzuat
- Ağır ve Tehlikeli İşlerde Çalıştırılacak İşçilerin Mesleki
Eğitimlerine Dair Tebliğ 1170
- 5326 Sayılı Kabahatler Kanunu ile İlgili Anayasa
Mahkemesi Kararı 1172
- 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu ile İlgili Anayasa
Mahkemesi Kararı 1181
- 506 Sayılı Kanunun Ek V.Maddesinin IV. Numaralı Bendinin
Uygulanması Hakkında Tebliğ
14
(18.08.2007-26617 sayılı Resmi Gazete) 1187
- 506 Sayılı Kanunun Ek V.Maddesinin IV. Numaralı Bendinin
Uygulanması Hakkında Tebliğ’de Değişiklik Yapılmasına
İlişkin Tebliğ (26.09.2007-2655 sayılı Resmi Gazete) 1189
- İşçi Sağlığını ve İş Güvenliğini Etkileyen Bazı Maddelerin
İthaline İlişkin Tebliğ 1190
- İşçi Sağlığını ve İş Güvenliğini Etkileyen Bazı Maddelerin
İthaline İlişkin İthalat 200/13 sayılı Tebliğ’de Değişiklik
Yapılması Hakkında Tebliğ 1192
- Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör Mağdurlarının İstihdamı
Hakkındaki Usul ve Esaslara İlişkin Tebliğ 1193
15
- İşyerlerinde Özürlü, Eski Hükümlü Çalıştırılmasına
İlişkin Tebliğ 1198
- 4857 Sayılı İş Kanununun 65.Maddesine Göre Uygulanacak Kısa
Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneğine İlişkin Tebliğ 1199
- İşverenlerin Elli veya Daha Fazla İşçi Çalıştırdıkları İşyerlerinde
Çalıştırmaları Gereken Özürlü, Eski Hükümlü ve 3713 Sayılı
Terörle Mücadele Kanununun Ek 1.Maddesinin (B) Fıkrası
Kapsamındaki Terör Mağduru Çalıştırma Oranlarının
Belirlenmesine İlişkin Karar 1200
- İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları Prim Tarifesi 1201
- 10 Haziran 2003 Tarihinde Yürürlüğe Giren 4857 Sayılı
İş Kanununda Yer Alan İdari Para Cezaları (2003-2004-2005) 1212
- İş Kanununa Aykırılık Haline Uygulanacak 2006 Yılı
İdari Para Cezaları 1215
- 4857 Sayılı İş Yasasına Muhalefet Halinde Uygulanacak
İdari Para Cezaları (2006) 1217
- 10 Haziran 2003 Tarihinde Yürürlüğe Giren 4857 Sayılı
İş Kanununda Yer Alan İdari Para Cezaları (2007) 1221
- 10 Haziran 2003 Tarihinde Yürürlüğe Giren 4857 Sayılı
İş Kanununda Yer Alan İdari Para Cezaları (2008) 1225
- 4857 Sayılı İş Kanununa Göre Uygulanacak İdari
Para Cezaları (26.05.2008 tarihinden itibaren) 1229
- İş Kanununa Göre Verilen İdari Para Cezalarına İtiraz 1232
- 4857 Sayılı Yasaya Ceza Hükümleri Açısından Bakış 1234
- 5198 Sayılı Yasa İle Getirilen Değişiklikler 1235
- LPG İstasyonları hk. 1236
- ALFABETİK FİHRİST 1242
EKİ :
- İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik
Birimleri Hakkında Yönetmeliğin Uygulanmasına Dair Tebliğ 1242
- İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Tehlike Sınıfları Listesi Tebliği 1249
16
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
(4857 Sayılı İş Kanunu’nun İlgili Hükümleri)
Amaç ve kapsam
17
MADDE 1. - Bu Kanunun amacı işverenler ile bir iş sözleşmesine dayanarak çalıştırılan
işçilerin çalışma şartları ve çalışma ortamına ilişkin hak ve sorumluluklarını düzenlemektir.
Bu Kanun, 4.maddedeki istisnalar dışında kalan bütün işyerlerine, bu işyerlerinin
işverenleri ile işveren vekillerine ve işçilerine faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır.
İşyerleri, işverenler, işveren vekilleri ve işçiler, 3.maddedeki bildirim gününe
bakılmaksızın bu Kanun hükümleri ile bağlı olurlar.
Tanımlar
MADDE 2. - Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye işçi, işçi çalıştıran gerçek
veya tüzel kişiye yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara işveren, işçi ile işveren
arasında kurulan ilişkiye iş ilişkisi denir. İşveren tarafından mal veya hizmet üretmek amacıyla
maddi olan ve olmayan unsurlar ile işçinin birlikte örgütlendiği birime işyeri denir.
İşverenin işyerinde ürettiği mal veya hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve
aynı yönetim altında örgütlenen yerler (işyerine bağlı yerler) ile dinlenme, çocuk emzirme,
yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden ve meslekî eğitim ve avlu gibi diğer
eklentiler ve araçlar da işyerinden sayılır.
İşyeri, işyerine bağlı yerler, eklentiler ve araçlar ile oluşturulan iş organizasyonu
kapsamında bir bütündür.
İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan
kimselere işveren vekili denir. İşveren vekilinin bu sıfatla işçilere karşı işlem ve
yükümlülüklerinden doğrudan işveren sorumludur.
Bu Kanunda işveren için öngörülen her çeşit sorumluluk ve zorunluluklar işveren
vekilleri hakkında da uygulanır. İşveren vekilliği sıfatı, işçilere tanınan hak ve yükümlülükleri
ortadan kaldırmaz.
Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı
işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle
uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde
aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye asıl işveren-alt
işveren ilişkisi denir.
Bu ilişkide asıl işveren, alt işverenin işçilerine karşı o işyeri ile ilgili olarak bu
Kanundan, iş sözleşmesinden veya alt işverenin taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden doğan
yükümlülüklerinden alt işveren ile birlikte sorumludur.
Asıl işverenin işçilerinin alt işveren tarafından işe alınarak çalıştırılmaya devam
ettirilmesi suretiyle hakları kısıtlanamaz veya daha önce o işyerinde çalıştırılan kimse ile alt
işveren ilişkisi kurulamaz.
Aksi halde ve genel olarak asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı işleme
dayandığı kabul edilerek alt işverenin işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçisi
sayılarak işlem görürler. İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren
işler dışında asıl iş bölünerek alt işverenlere verilemez.
Kanuna veya kanunun verdiği yetkiye dayanılarak kurulan kamu kurum ve kuruluşları
ile bunların doğrudan veya dolaylı olarak sermayesinin en az % 50 sine sahip oldukları
ortaklıklarda, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu veya diğer kanun hükümleri çerçevesinde,
hizmet alımı amacıyla yapılan sözleşmeler gereğince, yüklenici aracılığıyla çalıştırılanlar, bu
şekilde çalışmış olmalarına dayanarak;
a) Bu kurum, kuruluş ve ortaklıklara ait kadro veya pozisyonlara atanmaya,
b) Bu kurum, kuruluş ve ortaklıklara ait işyerlerinin kadro veya pozisyonlarında
18
çalışanlar için toplu iş sözleşmesi, personel kanunları veya ilgili diğer mevzuat hükümlerine
göre belirlenen her türlü malî haklar ile sosyal yardımlardan yararlanmaya,
hak kazanamazlar.
Sekizinci fıkrada belirtilen işyerlerinde yükleniciler dışında kalan işverenler tarafından
çalıştırılanlar ile bu işyerlerinin tâbi oldukları ihale mevzuatı çerçevesinde kendi nam ve
hesabına sözleşme yaparak üstlendiği ihale konusu işte doğrudan kendileri çalışanlar da aynı
hükümlere tâbidir.
Sekizinci fıkrada belirtilen kurum, kuruluş veya ortaklıkların sermayesine katıldıkları
ortaklıkların kadro veya pozisyonlarında çalışan işçilerin, ortak durumundaki kamu kurum,
kuruluş veya ortaklıkların kadro veya pozisyonlarına atanma ya da bu kurum, kuruluş veya
ortaklıklarda geçerli olan malî haklar ile sosyal yardımlardan yararlanma talepleri hakkında da
sekizinci fıkra hükümleri uygulanır.
Hizmet alımına dayanak teşkil edecek sözleşme ve şartnamelere;
a) İşe alınacak kişilerin belirlenmesi ve işten çıkarma yetkisinin kamu kurum,
kuruluşları ve ortaklıklarına bırakılması,
b) Hizmet alım sözleşmeleri çerçevesinde ya da geçici işçi olarak aynı iş yerinde daha
önce çalışmış olanların çalıştırılmasına devam olunması,
yönünde hükümler konulamaz.
MADDE 77. - İşverenler işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her
türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak, işçiler de iş sağlığı ve güvenliği
konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler.
İşverenler işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını
denetlemek, işçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler,
yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve gerekli iş sağlığı ve güvenliği
eğitimini vermek zorundadırlar. Yapılacak eğitimin usul ve esasları Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
İşverenler işyerlerinde meydana gelen iş kazasını ve tespit edilecek meslek hastalığını en
geç üç iş günü içinde yazı ile ilgili bölge müdürlüğüne bildirmek zorundadırlar.
Bu bölümde ve iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tüzük ve yönetmeliklerde yer alan hükümler
işyerindeki çıraklara ve stajyerlere de uygulanır.
19
20
İşin durdurulması veya işyerinin kapatılması
MADDE 79. – Bir işyerinin tesis ve tertiplerinde, çalışma yöntem ve şekillerinde, makine ve
cihazlarında işçilerin yaşamı için tehlikeli olan bir husus tespit edilirse, bu tehlike giderilinceye
kadar işyerlerini iş sağlığı ve güvenliği bakımından denetlemeye yetkili iki müfettiş, bir işçi ve
bir işveren temsilcisi ile Bölge Müdüründen oluşan beş kişilik bir komisyon kararıyla,
tehlikenin niteliğine göre iş tamamen veya kısmen durdurulur veya işyeri kapatılır. Komisyona
kıdemli iş müfettişi başkanlık eder. Komisyonun çalışmaları ile ilgili sekretarya işleri bölge
müdürlüğü tarafından yürütülür.
Askeri işyerleri ile yurt emniyeti için gerekli maddeler üretilen işyerlerindeki komisyonun
yapısı, çalışma şekil ve esasları Milli Savunma Bakanlığı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığınca birlikte hazırlanacak bir yönetmelikle belirtilir.
Bu maddeye göre verilecek durdurma veya kapatma kararına karşı işverenin yerel iş
mahkemesinde altı iş günü içinde itiraz etmek yetkisi vardır.
İş mahkemesine itiraz, işin durdurulması veya işyerinin kapatılması kararının
uygulanmasını durdurmaz.
Mahkeme itirazı öncelikle görüşür ve altı iş günü içinde karara bağlar. Kararlar kesindir.
Bir işyerinde çalışan işçilerin yaş, cinsiyet ve sağlık durumları böyle bir işyerinde
çalışmalarına engel teşkil ediyorsa, bunlar da çalışmaktan alıkonulur.
Yukarıdaki fıkralar gereğince işyerlerinde işçiler için tehlikeli olan tesis ve tertiplerin veya
makine ve cihazların ne şekilde işletilmekten alıkonulacağı ve bunların ne şekilde yeniden
işletilmelerine izin verilebileceği, işyerinin kapatılması ve açılması, işin durdurulmasına veya
işyerinin kapatılmasına karar verilinceye kadar acil hallerde alınacak önlemlere ilişkin hususlar
ile komisyonda görev yapacak işçi ve işveren temsilcilerinin nitelikleri, seçimi, komisyonun
çalışma şekil ve esasları Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanacak bir
yönetmelikte gösterilir.
Bir işyerinin kurulmasına ve işletilmesine izin verilmiş olması 78 inci maddede öngörülen
yönetmelik hükümlerinin uygulanmasına hiçbir zaman engel olamaz.
Bu maddenin birinci fıkrası gereğince makine, tesisat ve tertibat veya işin durdurulması
veya işyerinin kapatılması sebebiyle işsiz kalan işçilere işveren ücretlerini ödemeye veya
ücretlerinde bir düşüklük olmamak üzere meslek veya durumlarına göre başka bir iş vermeye
zorunludur.
MADDE 80. - Bu Kanuna göre sanayiden sayılan, devamlı olarak en az elli işçi çalıştıran ve
altı aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde her işveren bir iş sağlığı ve güvenliği
kurulu kurmakla yükümlüdür.
İşverenler iş sağlığı ve güvenliği kurullarınca iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun
olarak verilen kararları uygulamakla yükümlüdürler.
İş sağlığı ve güvenliği kurullarının oluşumu, çalışma yöntemleri, ödev, yetki ve
yükümlülükleri Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca hazırlanacak bir yönetmelikte
gösterilir.
21
İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri
MADDE 82 : 26/05/2008 tarihli ve 26887 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 5763 sayılı
Kanunun 37. md. ile kaldırılmıştır.
İşçilerin hakları
MADDE 83. - İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği açısından işçinin sağlığını bozacak veya vücut
bütünlüğünü tehlikeye sokacak yakın, acil ve hayati bir tehlike ile karşı karşıya kalan işçi, iş
sağlığı ve güvenliği kuruluna başvurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin
alınmasına karar verilmesini talep edebilir. Kurul aynı gün acilen toplanarak kararını verir ve
durumu tutanakla tespit eder. Karar işçiye yazılı olarak bildirilir.
İş sağlığı ve güvenliği kurulunun bulunmadığı işyerlerinde talep, işveren veya işveren
vekiline yapılır. İşçi tespitin yapılmasını ve durumun yazılı olarak kendisine bildirilmesini
isteyebilir. İşveren veya vekili yazılı cevap vermek zorundadır.
22
Kurulun işçinin talebi yönünde karar vermesi halinde işçi, gerekli iş sağlığı ve güvenliği
tedbiri alınıncaya kadar çalışmaktan kaçınabilir.
İşçinin çalışmaktan kaçındığı dönem içinde ücreti ve diğer hakları saklıdır.
İş sağlığı ve güvenliği kurulunun kararına ve işçinin talebine rağmen gerekli tedbirin
alınmadığı işyerlerinde işçiler altı iş günü içinde, bu Kanunun 24.maddesinin (I) numaralı
bendine uygun olarak belirli veya belirsiz süreli hizmet akitlerini derhal feshedebilir.
Bu Kanunun 79.maddesine göre işyerinde işin durdurulması veya işyerinin kapatılması
halinde bu madde hükümleri uygulanmaz.
MADDE 84. - İşyerine sarhoş veya uyuşturucu madde almış olarak gelmek ve işyerinde
alkollü içki veya uyuşturucu madde kullanmak yasaktır.
İşveren; işyeri eklentilerinden sayılan kısımlarda, ne gibi hallerde, hangi zamanda ve hangi
şartlarla alkollü içki içilebileceğini belirleme yetkisine sahiptir.
Alkollü içki kullanma yasağı;
a) Alkollü içki yapılan işyerlerinde çalışan ve işin gereği olarak üretileni denetlemekle
görevlendirilen,
b) Kapalı kaplarda veya açık olarak alkollü içki satılan veya içilen işyerlerinde işin gereği
alkollü içki içmek zorunda olan,
c) İşinin niteliği gereği müşterilerle birlikte alkollü içki içmek zorunda olan,
İşçiler için uygulanmaz.
MADDE 85 : Onaltı yaşını doldurmamış genç işçiler ve çocuklar ile çalıştığı işle ilgili
mesleki eğitim almamış işçiler ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılamaz.
Hangi işlerin ağır ve tehlikeli işlerden sayılacağı, kadınlarla onaltı yaşını doldurmuş
fakat onsekiz yaşını bitirmemiş genç işçilerin hangi çeşit ağır ve tehlikeli işlerde
çalıştırılabilecekleri Sağlık Bakanlığının görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığınca hazırlanacak bir yönetmelikte gösterilir.
MADDE 86. - Ağır ve tehlikeli işlerde çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı
süresince en az yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı oldukları işyeri hekimi, işçi
sağlığı dispanserleri, bunların bulunmadığı yerlerde sırası ile en yakın Sosyal Sigortalar
Kurumu, sağlık ocağı, hükümet veya belediye hekimleri tarafından verilmiş muayene raporları
olmadıkça, bu gibilerin işe alınmaları veya işte çalıştırılmaları yasaktır. Sosyal Sigortalar
Kurumu işe ilk giriş muayenesini yapmaktan kaçınamaz.
İşyeri hekimi tarafından verilen rapora itiraz halinde, işçi en yakın Sosyal Sigortalar
Kurumu hastanesi sağlık kurulunca muayeneye tabi tutulur, verilen rapor kesindir.
Yetkili memurlar isteyince, bu raporları işveren kendilerine göstermek zorundadır.
Bu raporlar damga vergisi ve her çeşit resim ve harçtan muaftır.
23
On sekiz yaşından küçük işçiler için rapor
MADDE 87. - Ondört yaşından onsekiz yaşına kadar (onsekiz dahil) çocuk ve genç işçilerin
işe alınmalarından önce işyeri hekimi, işçi sağlığı dispanserleri, bunların bulunmadığı yerlerde
sırası ile en yakın Sosyal Sigortalar Kurumu, sağlık ocağı, hükümet veya belediye hekimlerine
muayene ettirilerek işin niteliğine ve şartlarına göre vücut yapılarının dayanıklı olduğunun
raporla belirtilmesi ve bunların onsekiz yaşını dolduruncaya kadar altı ayda bir defa aynı
şekilde doktor muayenesinden geçirilerek bu işte çalışmaya devamlarına bir sakınca olup
olmadığının kontrol ettirilmesi ve bütün bu raporların işyerinde saklanarak yetkili memurların
isteği üzerine kendilerine gösterilmesi zorunludur. Sosyal Sigortalar Kurumu işe ilk giriş
muayenesini yapmaktan kaçınamaz.
Birinci fıkrada yazılı hekimlerce verilen rapora itiraz halinde, işçi en yakın Sosyal
Sigortalar Kurumu hastanesi sağlık kurulunca muayeneye tabi tutulur, verilen rapor kesindir.
Bu raporlar damga vergisi ve her çeşit resim ve harçtan muaftır.
24
Gebe ve çocuk emziren kadınlar için yönetmelik
MADDE 88. - Gebe veya çocuk emziren kadınların hangi dönemlerde ne gibi işlerde
çalıştırılmalarının yasak olduğu ve bunların çalışmalarında sakınca olmayan işlerde hangi
şartlar ve usullere uyacakları, ne suretle emzirme odaları veya çocuk bakım yurdu (kreş)
kurulması gerektiği veya hangi hallerde dışarıdan hizmet alabilecekleri Sağlık Bakanlığının
görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanacak bir
yönetmelikte gösterilir.
Çeşitli yönetmelikler
MADDE 89. - Sağlık Bakanlığının görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı;
a) Ağır ve tehlikeli işlerden başka işler için de işçilerin işe başlamadan hekim
muayenesinden geçirilmelerini,
b) Bazı işlerde çalışan işçilerin belirli sürelerde genel olarak sağlık muayenesinden
geçirilmelerini,
c) Çeşitli veya bir kısım işlerde çalışan işçilerin sağlık durumlarının aksaması, yaptıkları
işin ürünlerine ve genel sağlığa yahut birlikte çalıştıkları öteki işçilere zararlı olursa, bu
gibilerin o işlerden çıkarılmalarını,
d) Ne durumda ve ne gibi şartları haiz olan işyerlerinde banyo, uyku, dinlenme ve yemek
yerleri ile işçi evleri ve işçi eğitimi yerleri yapılmasını,
Öngören yönetmelikler hazırlayabilir.
Hazırlayan :
GÜRDAL
KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim
Görevlisi
25
4857 SAYILI İŞ KANUNU’NUN İŞ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ YÖNÜNDEN
BİZE GETİRDİĞİ YENİLİKLER NELERDİR ?
(Resmi Gazete :10.06.2003 tarih – 25134 sayı)
Yeni İş Kanunu ile Komisyona, başkanlığı Bölge Müdürü yerine kıdemli İş Müfettişi
yapacaktır.
Sanayiden sayılan ve devamlı olarak en az elli işçi çalıştıran ve altı aydan fazla sürekli işlerin
yapıldığı işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kurulu kurma yükümlülüğü yasa ile
düzenlenmektedir. Ayrıca, bu kurulların iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun olarak
verilen kararlarını işverenler uygulamakla yükümlüdürler.
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
27
İŞE İADE DAVALARI
İLE İLGİLİ
YARGITAY KARARLARINDAN ÖRNEKLER
28
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/21425 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2004/22545 4857 s. IşK/20
Tarihi: 07.10.2004 2821 s. SK/31
1086 s. HUMK/74
• SENDİKAL NEDENLERLE FESİH
• İŞE İADENİN DIŞINDA A YRICA SENDİKAL TAZMİNAT TALEP
EDİLEMEMESİ
• TALEPLE BAĞLILIK
• KÖTÜNİYET TAZMİNATI
DAVA : Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir. Yerel
mahkeme, isteği kabul etmiştir.
Hüküm duruşmalı olarak süresi içinde davalılar avukatı tarafından temyiz edilmiş ise de;
işin mahiyeti itibarıyla duruşma isteminin reddine, incelemenin evrak üzerinde yapılmasına
karar verildikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
Dosyadaki yazılara toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici sebeplere
göre, feshin sendikal nedenle yapıldığı anlaşıldığından davalının feshin geçersizliğine ve işe
iadeye yönelik temyiz itirazları yerinde değildir. Ancak sendikal sebeple feshin yapılmış olsa
da işe başlatmama tazminatının, bir yıllık ücret tutarında belirlenmesi isabetsizdir. Dava
dilekçesinde işe başlatmama tazminatının sekiz aylık ücretle sınırlandırılması nedeniyle
HUMK.nun madde 74'e aykırı şekilde istekten fazlasına hüküm kurulamaz. Öte yandan
sendikalar kanununun değişik 31/6. maddesine göre sendika üyeliği veya sendikal faaliyet
sebebiyle iş sözleşmesinin feshi halinde İş Kanununun 18-21 madde hükümleri
uygulanacağından ayrıca sendikal tazminat talep edilemez. Birleştirilen sendikal tazminat
davası bu davadaki işe başlatmama talebini artıramayacağından bu olay nedeniyle ayrıca
vekâlet ücretine hükmedilemez. Bu nedenle mahkeme kararının bozularak ortadan
kaldırılmasına ve aşağıdaki şekilde hüküm kurulması gerekmiştir.
HÜKÜM: Yukarıda açıklanan nedenlerle:
1. Gediz Asliye (İş) Mahkemesinin kararının bozularak ORTADAN
KALDIRILMASINA,
2. Davanın KABULÜ ile: işverence yapılan feshin GEÇERSİZLİĞİNE ve davacının İŞE
İADESİNE,
3. Davacının yasal sürede işe başvurmasına rağmen işverenin süresi içerisinde işe
başlatmaması halinde ödenmesi gereken tazminat miktarının işçinin sekiz aylık ücreti olarak
belirlenmesine,
4. Davacının işe iade için işverene süresi içinde başvurması halinde hak kazanılacak olan
ve kararın kesinleşmesine kadar en çok dört aylık ücret ve diğer haklarının davacıya ödenmesi
gerektiğinin belirlenmesine,
5. Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6. Davacı vekille temsil edildiğinden karar tarihinde yürürlükte olan tarifeye göre
300.000.000 TL.vekalet ücretinin davalıdan alınıp davacıya verilmesine,
7. Peşin alınan temyiz harcının yatırana iadesine,
8. Davacının yaptığı toplam 60.920.000 TL.yargılama giderinin davalıdan alınıp
davacıya verilmesine kesin olarak 7.10.2004 gününde oybirliği ile karar verildi
29
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/12516 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2004/16973 4857 s. Iş.K/20
Tarihi: 05.07.2004 1086 s. HUMK/46
• GEÇERLİ FESİH
• İŞE İADE TALEBİYLE BİRLİKTE İŞÇİLİK ALACAKLARININ DA TALEP
EDİLMESİ
• FARKLI YARGILAMA USULLERİ
• USUL EKONOMİSİ
ÖZETİ: Davacı görev yerini terk ederek, işyeri ile ilgisi olmayan bir suç işlemiştir.
Ayrıca gece bekçiliği gibi, işyerinin güvenliği ile ilgili bir görevde iken, görev yerini birkaç
saatliğine izinsiz ve mazeretsiz terki, işverene Toplu İş Sözleşmesi Ceza Cetvelinin 52.
maddesi uyarınca ihraç cezası verme yetkisi tanımaktadır. Bu nedenle dava konusu uyuş-
mazlıkta fesih haklı nedene dayanmaktadır. Mahkemece feshin geçersizliğine, işe iadeye, işe
başlatmama tazminatı ve boşta geçen süre ücret alacağına karar verilmesi hatalıdır.
Yargılama usulleri farklı olan feshin geçersizliği ve işe iadeye ilişkin tespit niteliğindeki
dava ile ücret alacağına ilişkin eda davasının yargılamanın iyi bir şekilde yapılması için
ayrılmasına HUMK.nun 46. maddesi uyarınca yerel mahkemenin karar vermesi gerekirdi.
Bu hususta bir karar verilmediği gibi bu husus HUMK.nun 48. maddesi gereğince tek
başına bozma sebebi de oluşturmaz. Öte yandan işe iade talebiyle alacak davasının seri
yargılama usulüyle görülmüş olması bozma nedenidir
Feshin geçersizliği ve işe iadeye ilişkin davada deliller yeterli bulunduğundan bozma
kararı ile birlikte yeni hüküm oluşturulmuştur. Ancak ücret alacağı ile ilgili mahkeme
hükmü hakkındaki temyiz isteminin Anayasanın 141/son maddesine göre, davaların en az
giderle ve mümkün olan süratle sonuçlandırılması yolunda yargıya yüklenen görev
nedeniyle, bu safhada incelenmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.
31
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/1080 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2004/13416 4857 s. IşK/20
Tarihi: 03.06.2004
ÖZETİ: Dosya içeriğine göre, davacının iş sözleşmesi, fesih sebebinin açık ve kesin
olarak belirtildiği yazılı bir bildirimle feshedilmediği gibi, fesih için geçerli bir sebebin
varlığı da iddia ve ispat edilmiş değildir. Davalı işveren, dava açıldıktan sonra davacıyı
Adana'da bulunan işyerinde çalıştığı halde bu defa Ankara'da bulunan işyerinde işe
başlamasını istemiştir. Davacı eski işyerine davet edilmiş değildir. Bu nedenle davacının bu
davete icabet etmemiş olmasının işe iadeyi istemediği biçiminde yorumlanması hatalı olup,
feshin geçersizliğine karar verilmesi için 4857 Sayılı iş Kanunun 20/3.maddesi uyarınca
kararın bozularak ortadan kaldırılması ve aşağıdaki şekilde hüküm kurulması gerekmiştir
32
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/3363 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2004/12515 4857 s. IşK/20
Tarihi: 25.05.2004 2821 s. SenK/31
• İŞE İADE
• SENDİKAL TAZMİNAT
ÖZETİ: İşyerinde çalışan işçi sayısının 42 olduğu bunlardan 20' sinin sendika üyesi
olduğu dosyada bulunan Bölge Çalışma Müdürlüğü tutanağından ani aşılmaktadır. Ancak
çıkarılan işçilerin yerine yeni işçi alınıp alınmadığı alınmışsa bu işçilerin savunmada geçen
İSO kalite belgesi alınabilmesi bakımından ne gibi özelliklerinin olduğu hususları
araştırılmamıştır. Ayrıca, iş sözleşmesi İSO belgesi açısından uygun olmadığı gerekçesiyle
feshedilen işçiler yönünden bu nedenler açıklatılmış ve gerekli belgeler ortaya konulmuş
değildir.
33
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/2171 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2004/6493 4857 s. IşK/20
Tarihi: 15.03.2004 2821 s. SenK/31
• İŞE İADE
• SENDİKAL TAZMİNAT
34
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/499 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2004/1489 4857 s. İşK/20
Tarihi: 29.01.2004
• İŞE İADE
• DAVA AÇILDIKTAN SONRA İŞE DAVETİN DAVAYI KONUSUZ
BIRAKMAMASI
ÖZETİ: Akdin feshi tek taraflı bozucu yenilik doğuran bir eylem olup, karşı tarafa
ulaştıktan sonra tek taraflı olarak geri alınması mümkün değildir. Davacı tarafından
temyiz incelemesine konu işe iade ve tazminat davası açıldıktan sonra davalı işveren
tarafından davacının işe davet edilmesi yeni bir hizmet akdi için icap niteliğinde
bulunmaktadır. Bu davet feshi ortadan kaldırmaz. Bu nedenle dava şartlarının kalmadığını
kabul ederek davanın reddedilmesi hatalıdır.
35
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2003/18919 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2003/18913 1475 s. IşK/13A, 13B
Tarihi: 10.11.2003 4857 s. İşK/18,19
37
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2003/20205 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2003/20627 1475 s. IşK/13D
Tarihi: 21.10.2003 4857 s. İşK/21
• İŞE İADE
• TAZMİNATIN MİKTARI
38
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/19873 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/25866 4857 s. IşK/18-21
Tarihi: 14.07.2005
ÖZETİ: İşçi, ihbar tazminatı ödenmeden önce 12.2.2005 tarihinde yaşlılık aylığı
bağlanması için bağlı bulunduğu sosyal güvenlik kurumuna başvurmuştur. Olayda artık
işverenin feshi değil davacı işçinin feshi söz konusudur. Böyle olunca davacı işçi feshin
geçersizliği ve işe iade talebinde bulunamaz. Davanın reddî gerekir.
39
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/22600 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/29567 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 12.09.2005
ÖZETİ: Dava devam ederken, davacının işe başlatılmış olması, aksi ileri
sürülmedikçe, davalı işverenin feshin geçerli bir sebebe dayanmadığım kabul ettiği şeklinde
değerlendirilmelidir. Boşta geçen süre ücreti, feshin geçersizliğine ilişkin karar verilmesi
ve işe başlatılmak için işverene süresinde başvurulması şartına bağlıdır. Davacı işçi, açıkça
feragat etmemiş ya da talebini geri almamış ise boşta geçen en çok dört aylık ücret ve diğer
haklarının hüküm altına alınması gerekir.
40
8-) Temyiz harcının isteği halinde ilgilisine iadesine, dair, kesin olarak 12.09.2005
tarihinde oybirliği ile karar verildi.
41
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/6478 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/30513 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 19.09.2005
ÖZETİ: 4857 Sayılı Kanun'un 21. maddesindeki tazminatın alt ve üst sınırları
gösterilmiş olup; bu sınırlar arasında işçinin kıdemi, fesih sebebi gibi hususlar nazara
alınarak bir belirleme yapılmalıdır. Davacının kıdemi ve fesih sebebine göre tazminatın üst
sınırdan belirlenmiş olması hatalıdır.
DAVA: Davacı, feshin geçersizliği ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir. Yerel
mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı işçi, iş sözleşmesinin geçerli sebep olmadan feshedildiğini ileri sürerek feshin
geçersizliği ile işe iadesine ve buna bağlı tazminat ile boşta geçen süre ücretinin hüküm altına
alınması isteğinde bulunmuştur.
Davalı işveren feshin geçerli sebeple yapıldığını belirterek davanın reddine karar
verilmesini talep etmiştir.
Mahkemece feshin geçerli nedene dayandığının ispatlanmadığı gerekçesi ile feshin
geçersizliğine ve davacı işçinin işe iadesine karar verilmiş, işe başlatılmadığı takdirde
ödenmesi gereken tazminat davacının 8 aylık ücreti tutarı olarak belirlenmiştir.
Hüküm davalı işverence temyiz edilmiştir.
4857 Sayılı Kanunun 21. maddesinin birinci ve ikinci fıkralarında düzenlenen tazminatın
alt ve üst sınırları gösterilmiş olup; bu sınırlar arasında işçinin kıdemi,fesih sebebi gibi
hususlar nazara alınarak bir belirleme yapılmalıdır. Davacının kıdemi ve fesih sebebine göre
tazminatın üst sınırdan belirlenmiş olması hatalıdır.
Dosya içeriğine göre davacının altı aylık ücreti tutarında tazminatın belirlenmesi uygun
görülmüştür.
Bu nedenlerle davacının tazminata ilişkin temyiz itirazları yerinde görülerek hükmün bu
yönden bozulmak suretiyle ortadan kaldırılması ve 4857 sayılı Kanunun 20. maddesinin 3.
fıkrası uyarınca aşağıdaki gibi karar verilmesi gerekmiştir.
SONUÇ: Yukarıda açıklanan nedenlerle,
1-) G. İş Mahkemesinin 14.5.2004 tarih ve 2004/665-770 sayılı kararının bozularak
ortadan kaldırılmasına,
2-) Davalı işverence yapılan feshin geçersizliğine ve davacının işe iadesine,
3-) Davacının süresi içerisinde başvurusuna rağmen işverence işe başlatılmaması halinde
ödenmesi gereken tazminat miktarının davacının 6 aylık ücret tutan olarak belirlenmesine,
4-) Davacının süresi içinde başvurması halinde kararın kesinleşmesine kadar en çok 4
aylık ücret ve diğer haklarının davalıdan alınarak davacıya ödenmesi gerektiğinin tespitine,
5-) Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6-) Davacı kendisini vekille temsil ettirdiğinden karar tarihinde yürürlükte bulunan
Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca 350 YTL vekalet ücretinin davalıdan alınarak
davacıya ödenmesine,
42
7-) Davacı tarafından yapılan 16,10 YTL yargılama giderinin davalıdan alınarak davacıya
ödenmesine,
8-) Temyiz harcının isteği halinde ilgilisine iadesine,
Kesin olarak 19.9.2005 tarihinde oybirliği ile karar verildi.
43
YARGITAY
9. HUKUK AİRESİ
Esas No. 2005/29661 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/32158 4857 s. IşK/18-21
Tarihi: 03.10.2005
ÖZETİ: Bir aylık dava açma süresi hak düşürücü süre olup, resen dikkate alınması
gerekir. Rapor hak düşürücü süreyi kesmez. Fesih bildiriminin tebliğ edildiği tarih
itibariyle bir aylık dava açma süresi geçmiş olduğundan davanın reddine karar verilmesi
gerekirken, raporun bittiği tarihten itibaren dava açma süresinin başlatılarak işin esasına
girilmesi hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir.
DAVA: Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği kabul etmiştir.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı işçi, iş sözleşmesinin geçerli neden olmadan feshedildiğini belirterek işe iadesine
karar verilmesi isteğinde bulunmuştur.
Davalı işveren, davanın süresinde açılmadığını, davacının ihbar öneli içinde sürekli
olarak kontrollü rapor aldığını, iş sözleşmesinin İK.nun 25/1. maddesine uygun olarak
feshedildiğini belirterek davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
Mahkemece davacıya iki kez fesih bildirimi yapıldığı, davacıya yapılan ilk fesih
bildiriminde davacının raporlu olduğu, raporunun süreklilik arz ettiği, bu fesih bildiriminin
işçiye tebliğ edilmesi nedeniyle geri dönülmesinin mümkün bulunmadığı, bu durumda ikinci
fesih bildiriminin fuzuli olduğu, ancak feshin sonuçlarının rapor bitiminde hüküm doğurduğu,
dosyadaki belgelere göre durumunun ciddi olup zaruret halinin söz konusu olduğu, işverenin
fesih bildiriminde davacının verimlilik ve kaliteyi karşılayamaması gibi yönlerine dayandığı,
ancak bunun ispatlanamadığı gerekçesiyle isteğin kabulüne karar verilmiştir.
4857 sayılı Kanunu'nun 20. maddesinde öngörülen bir aylık dava açma süresi hak
düşürücü süre olup, resen dikkate alınması gerekir. Dairemizin istikrar kazanan uygulamasına
göre rapor hak düşürücü süreyi kesmez. Bu nedenle, dava açma süresi fesih bildiriminin tebliğ
edildiği tarihten itibaren başlatılması gerekir. Fesih bildiriminin tebliğ edildiği tarih itibariyle
bir aylık dava açma süresi geçmiş olduğundan davanın reddine karar verilmesi gerekirken,
raporun bittiği tarihten itibaren dava açma süresinin başlatılarak işin esasına girilmesi hatalı
olup, bozmayı gerektirmiştir.
Yukarıda belirtilen nedenlerle 4857 sayılı İş Kanunun 20/3. maddesi gereğince yerel
mahkeme kararın bozularak ortadan kaldırılması ve aşağıdaki şekilde hüküm kurulması
gerekmiştir.
HÜKÜM: Yukarda açıklanan gerekçe ile;
1-) D. İş Mahkemesinin 7.6.2005 tarih ve 62-2834 sayılı kararının bozularak ortadan
kaldırılmasına,
2-) Davanın reddine,
3-) Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
4-) Davacının yapmış olduğu 29 YTL yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına,
davalının yaptığı yargılama giderinin davacıdan tahsili ile davalıya ödenmesine,
5-) Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 350 YTL ücreti vekaletin davacıdan
alınarak davalıya verilmesine,
44
6-) Peşin alınan temyiz harcının isteği halinde davalıya iadesine, Kesin olarak 3.10.2005
tarihinde oybirliği ile karar verildi.
45
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/19975 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/23340 4857 s. İşK/11,18-21
Tarihi: 30.06.2005
ÖZETİ: Taraflar arasında dört yıllık belirli süreli iş sözleşmesi düzenlenmiş ise de,
davalılara ait süreklilik arz eden işte, imalat işçisi olarak çalışan davacı işçi ile belirli süreli
iş sözleşmesi yapılmasını gerektirir objektif haklı bir neden bulunmamaktadır. Bu nedenle
sözleşmenin başlangıçtan itibaren belirsiz süreli olduğunun kabulü gerekir.
46
6-) Davacı kendisini vekille, temsil ettirdiğinden karar tarihinde yürürlükte bulunan
Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca 350.- YTL vekalet ücretinin davalılardan alınarak
davacıya ödenmesine,
7-) Davacı tarafından yapılan (32.50) YTL. yargılama giderinin davalılardan alınarak
davacıya ödenmesine,
8-) Temyiz harcının isteği halinde ilgilisine iadesine, dair, kesin olarak 30.6.2005
tarihinde oybirliği ile karar verildi.
47
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/16258 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/21540 4857 s. İşK/21
Tarihi: 16.06.2005 1086 s. HUMK/74
ÖZETİ; İş akdi geçerli neden olmadan feshedildiği için dört aylık ücreti tutarında
tazminat isteğinde bulunduktan sonra süre belirtmeden çalışmadığı aylara ait ücret ve diğer
haklarına karar verilmesini istediği halde, hükümde işe başlatmama tazminatının takdiren
denerek sekiz aylık ücreti tutarında belirlenmesi istekle bağlılık kuralına aykırılık
oluşturur.
DAVA: Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır. Hüküm süresi içinde davalılar
avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı iş aktiniti geçerli neden olmadan feshedildiğini ileri sürerek feshin geçersizliği ile
işe iadesine ve buna bağlı olarak tazminat ve boşta geçen süre ücretinin hüküm altına alınması
isteğinde bulunmuştur.
Mahkemece, yeniden yapılandırma ve ekonomik verimlilik için işçi çıkarma
gerekçelerini işveren ispatlamadığından feshin geçersizliğine ve işe iadeye karar verilmesi
dosyadaki bilgi ve belgelere göre yerindedir.
Ancak davacı dava dilekçesinde iş ati geçerli neden olmadan feshedildiği için dört aylık
ücreti tutarında tazminat isteğinde bulunduktan sonra süre belirtmeden çalışmadığı aylara ait
ücret ve diğer haklarına karar verilmesini istediği halde, hükümde işe başlatmama
tazminatının takdiren denerek sekiz aylık ücreti tutarında belirlenmesi HUMY.nun 74
maddesinde yer alan istekle bağlılık kuralına aykırılık oluşturur.
Bu nedenle 4857 sayılı İş Yasasının 20/3 maddesi uyarınca Dairemizce aşağıdaki şekilde
karar verilmiştir.
HÜKÜM: Yukarda açıklanan gerekçe ile;
1.Ü. İş Mahkemesinin kararının BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA,
2.Feshin GEÇERSİZLİĞİNE ve davacının İŞE İADESİNE,
3.Davacının yasal süre içinde başvurusuna rağmen davalı işverence süresi içinde işe
başlatılmaması halinde ödenmesi gereken tazminat miktarının davacının kıdemi, fesih nedeni
dikkate alınarak takdiren davacının dört aylık brüt ücreti tutarında BELİRLENMESİNE ,
4.Davacı işçinin işe iadesi için işverene süresi içinde müracaatı halinde hak kazanılacak
olan ve kararın kesinleşmesine kadar en çok 4 aya kadar ücret ve diğer haklarının davalıdan
tahsilinin GEREKTİĞİNE,
5.Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6.Davacının yapmış olduğu 29 YTL. yargılama giderinin davalıdan tahsili ile davacıya
verilmesine, davalının yaptığı yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına,
7.Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 350.00 YTL. ücreti vekaletin
davalıdan alınarak davacıya verilmesine,
8. Peşin alınan temyiz harcının isteği halinde ilgilisine iadesine kesin
olarak 16.6.2005 tarihinde oybirliği ile karar verildi.
48
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/13429 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/19163 4857 s. İşK/18
Tarihi: 23.05.2005 2821 s. Sendikalar K/30
DAVA: Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir. Yerel
mahkeme, isteği kabul etmiştir.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
Davacının davalı işyerinde sendika üyesi olarak çalışırken üyesi olduğu sendikanın
muvafakati ve TİS.nin 73. maddesindeki prosedüre uyularak işyeri değişikliği yapıldığı, nakle
rıza göstermesi nedeniyle iş sözleşmesinin feshedilmediği dosyadaki bilgi ve belgelerden
anlaşılmaktadır. Mahkemece buna rağmen davacının atama işleminin iptali ile eski işyerine
iadesine karar verilmiştir. Davacı sendika işyeri temsilcisi olmadığından atama işlemi
hakkında mahkemece bir karar verilmesi mümkün değildir. İş sözleşmesi feshedilmediğinden
feshin geçersizliği ve işe iade prosedürünün işletilmesi de hukuken olanaklı değildir.
Davacının naklen tayin edildiği işyerinde çalışılan önceki görev yerine iade edilmesi
4857 sayılı karar hükümleri uyarınca mümkün değildir.
4857 sayılı Yasanın 20/3. maddesi gereğince aşağıdaki şekilde karar vermek gerekmiştir.
HÜKÜM:
1.O. 1. Asliye Hukuk (İş) Mahkemesinin 21.6.2004 tarih 2003/591, 2004/475 Karar
sayılı kararı bozularak ortadan kaldırılmasına,
2.Davanın reddine,
3.Harç peşin alındığından yeniden harç alınmasına yer olmadığına,
4.Davacı tarafça yapılan yargılama giderinin kendi üzerinde bırakılmasına,
5.350 YTL. vekalet ücretinin davacıdan tahsili ile davalıya verilmesine,
6.Peşin alınan temyiz harcının istek halinde davalıya iadesine 23.5.2005 gününde
oybirliği ile karar verildi.
49
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/749 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/2984 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 03.02.2005
ÖZETİ: İşe iade davasının özelliği nedeniyle başka talep ve davaların işe iade ile
birlikte görülmesi ve karara bağlanması mümkün değildir. Mahkemece bu nedenle diğer
taleplerle ilgili bir yargılama yapılmamıştır. Ancak, buna rağmen davacının ihbar ve kıdem
tazminatı haklarının saklı tutulmasına dair talebinin reddinden dolayı davalı yararına
vekalet ücretine hükmedilmesi isabetli olmamıştır. Esasen davacının bu haklarının saklı
tutulması talebinin reddine karar verilmesine bu davada gerek de yoktur.
51
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/31715 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/2889 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 02.02.2005
ÖZETİ: Dava devam ederken, davacının işe başlatılmış olması, aksi ileri
sürülmedikçe, davalı işverenin feshin geçerli bir sebebe dayanmadığını kabul ettiği şeklinde
değerlendirilmelidir. 4857 sayılı kanunun 21. maddesine göre, boşta geçen süre ücreti,
feshin geçersizliğine ilişkin karar verilmesi ve işe başlatılmak için işverene süresinde başvu-
rulması şartına bağlıdır. Somut olayda, boşta geçen süre ücretine ilişkin bu şartların
yargılama sırasında, davacının işe başlatılmasıyla, önceden gerçekleştiği kabul edilmelidir.
Davanın açılmasına davalı sebebiyet verdiğinden davalı lehine vekalet ücreti takdir
edilmemesi isabetlidir. Ancak dava konusuz kaldığından, işe iadeye ilişkin davanın reddi
hatalıdır. Bu durumda davacı işçi, açıkça feragat etmemiş ya da talebini geri almamış ise
boşta geçen en çok dört aylık ücret ve diğer haklarının hüküm altına alınması gerekir.
53
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/7573 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2004/24476 4857 s. İşK/20
Tarihi: 28.10.2004
• İŞE İADE
• BOŞTA GEÇEN SÜRE ÜCRETİ
• MAKTU HARÇ
55
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/733 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2004/11649 4857 s. İşK/18,19, 21
Tarihi: 13.05.2004
ÖZETİ: Boşta geçen süreyle ilgili ücret ve tazminatın süre itibariyle belirlenmesi
yeterlidir. Zira işe başlatmama tazminatı ve dört aya kadar boşta geçen sure için öngörülen
ücret alacağı feshin geçersizliğine bağlanmış tespit mahiyetinde hükümlerdir. Ayrıca talep
olmasa da mahkemece yasanın hükmü gereği hüküm altına alınması gerekir. Diğer taraftan
gerekçe dahi gösterilmeden tazminatın üst sınırdan belirlenmesi de doğru değildir.
DAVA: Davacı, feshin geçersizliği ile işe iadesine karar verilmesini istemiştir. Yerel
mahkeme, isteği kabul etmiştir.
Hüküm süresi içinde davalılardan B. D. Şti. avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla
dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
Dosyadaki yazılara, toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerekti-rici sebeplere
göre, fesih işleminin geçersiz nedenle yapıldığı anlaşıldığından mahkemece feshin
geçersizliğine, işe iadeye dair verilen karar dosya içeriğine uygundur.
Ancak, dairemizin kararlılık kazanan uygulamasına göre, boşta geçen süreyle ilgili ücret
ve tazminatın süre itibariyle belirlenmesi yeterlidir. Zira işe başlatmama tazminatı ve dört aya
kadar boşta geçen sure için öngörülen ücret alacağı feshin geçersizliğine bağlanmış tespit
mahiyetinde hükümlerdir. Ayrıca talep olmasa da mahkemece yasanın hükmü gereği hüküm
altına alınması gerekir. Bu nedenle mahkemece boşta geçen süreyle ilgili ücret ve tazminatın
miktar belirtilerek hüküm altına alınması hatalıdır. Diğer taraftan gerekçe dahi gösterilmeden
tazminatın üst sınırdan belirlenmesi de doğru değildir.
4857 sayılı Yasanın 20/3. maddesi uyarınca dairemizce aşağıdaki şekilde karar
verilmiştir.
HÜKÜM: Yukarıda gösterilen nedenlerle:
1. Karşıyaka İş Mahkemesinin kararının BOZULARAK ORTADAN
KALDIRILMASINA,
2. Davanın davalı B. D. Tekstil Ltd. Şti.yönünden kabulü ile işverence yapılan feshin
GEÇERSİZLİĞİNE ve davacının İŞE İADESİNE, Diğer davalılar yönünden davanın
REDDİNE,
3. Davacı işçinin yasal süre içinde başvurusuna rağmen davalı B. D. Tekstil Ltd.
Şti.tarafından süresi içinde işe başlatılmaması halinde ödenmesi gereken tazminatın davacının
hizmet süresi nazara alınarak taktiren altı aylık brüt ücreti tutarında belirlenmesine,
4. Davacı işçinin süresinde başvurması halinde hak kazanılacak olan ve kararın
kesinleşmesine kadar en çok dört aya kadar ücret ve diğer haklarının davalı B. D. Tekstil Ltd.
Şti.den alınarak davacıya ödenmesine,
5. Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6. Davacı vekili için taktir olunan 300.000.000 TL. maktu vekalet ücretinin davalı B. D.
Tekstil Ltd.Şti.den alınarak davacıya verilmesine,
7. Davalı E. E., M. E. A.Ş. ve K. Mensucat Fabrikası A.Ş. vekili için taktir olunan
300.000.000 TL. maktu vekalet ücretinin davacıdan alınarak bu davalılara verilmesine,
8. Davacı tarafça davalı B. D. Tekstil Ltd. Şti. yönünden yapılmış olan 23.200.000 TL
davacı masrafının davalı B. D. Tekstil Ltd. Şti.den alınarak davacıya verilmesine,
56
9. Davalı masraflarının taktiren (B. D. yönünden yapıldığı anlaşılmakla) kendi üzerinde
bırakılmasına,
10. Peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgilisine kesin olarak
13.5.2004 gününde oybirliği ile karar verildi.
57
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/17868 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2004/17365 4857 s. İşK/18, 20
Tarihi: 08.07.2004
ÖZETİ: Boşta geçen süreyle ilgili ücret ve tazminatın süre itibariyle belirlenmesi
yeterlidir. Zira, işe başlatmama tazminatı ve dört aya kadar boşta geçen süre için öngörülen
ücret alacağı feshin geçersizliğine bağlanmış tespit mahiyetinde hükümlerdin Ayrıca, talep
olmasa da, mahkemece hüküm altına alınması gerekir. Bu nedenle mahkemece boşta geçen
süreyle ilgili ücret ve tazminatın miktar belirtilerek hüküm altına alınması hatalıdır.
ÖZETİ: 4857 sayılı İş Kanununun 21/1 fıkrası uyarınca hüküm altına alınan tazminat
kararının kesinleşmesinden sonra davacı işçinin süresinde işe başlatması için işverene
başvurması, bunun üzerine işverenin süresinde davacıyı işe başlatmaması halinde muaccel
olur. Bu durumda tazminat ancak işverenin davacıyı işe başlatmama koşuluna bağlı olarak
muaccel hale geleceğinden dava konusu talebe dava tarihinden itibaren faiz yürütmesi
hatalıdır.
Yine davacı işçinin çalıştırılmadığı süre için hüküm altına alınan dört aylık ücret alacağı da
kararın kesinleşmesi üzerine davacının işe başlatılması amacı ile işverene başvurması
durumunda muaccel olur. Diğer bir deyişle bu konuda verilen karar tespit niteliğinde
olduğundan işverenin temerrüdü işçinin başvurusuna bağlıdır. Bu nedenle ücret için faize
karar verilmesi yerinde değildir.
60
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/8851 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/37122 1475 s. İşK/14
Tarihi: 24.11.2005 4857 s. İşK/18-21
ÖZETİ: İşe iade kararı ile 7.7.2003 tarihinde feshin gerçekleşmediği kabul edildiğine
göre; davanın açıldığı 25.7.2003 tarihinde gerçekleşmiş bir fesih bulunmamaktadır. Akdin
feshinin gerçekleşmesine bağlı kıdem, ihbar tazminatı ile yıllık izin ücreti isteklerinin
açıklanan nedenlerle reddi gerekir.
61
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/34030 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/38928 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 08.12.2005 2821 s. Sendikalar K/31
63
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/36962 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/40027 4857 s. İşK/2,18-21
Tarihi: 19.12.2005
ÖZETİ: Davalılar arasında asıl işveren-alt işveren ilişkisi bulunduğuna ve davacı işçi
davalı V. Gıda İnş. Sanayi Tic. Ltd. Şti 'nin işçisi olduğuna göre işe iadeye ilişkin hükmün
bu davalı hakkında kurulması işe başlatmama halinde ödenmesi gereken tazminatı ile
davacının çalıştırılmadığı en çok dört aylık ücretinin ise davalılardan müştereken ve
müteselsilen tahsili gerektiğinin tespitine karar verilmesi gerekir.
DAVA: Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini Yerel mahkeme,
isteği hüküm altına almıştır. Hüküm süresi içinde davalı M. avukatı tarafından temyiz edilmiş
olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı işçi, iş sözleşmesinin geçerli neden olmadan işverence feshedildiğini ileri sürerek
feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini, işe başlatılmama halinde ödenmesi
gereken tazminat ile boşta geçen süre ücretinin belirlenmesini istemiştir.
Davalı M. Genel Müdürlüğü, davacının ihale ile iş alan diğer davalı şirketin işçisi
olduğunu, husumet nedeniyle davanın reddini savunmuştur.
Davalı şirket, davacının tüm haklarını alarak şirketini ibra ettiğini, davanın haksız olarak
açıldığını belirterek reddine karar verilmesini talep etmiştir.
Mahkemece, davalılar arasında asıl işveren-alt işveren ilişkisi olduğu belirtilerek iş
sözleşmesinin geçerli neden olmadan feshedildiği gerekçesi ile isteğin kabulü yolunda hüküm
kurulmuştur.
Karar davalı M. Genel Müdürlüğü tarafından temyiz edilmiştir.
Davalılar arasında asıl işveren-alt işveren ilişkisi bulunduğuna ve davacı işçi davalı V.
Gıda İnş. Sanayi Tic. Ltd. Şti.nin işçisi olduğuna göre işe iadeye ilişkin hükmün bu davalı
hakkında kurulması işe başlatmama halinde ödenmesi gereken tazminatı ile davacının
çalıştırılmadığı en çok dört aylık ücretinin ise 4857 sayılı İş Kanununun 2. maddesi uyarınca
davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsili gerektiğinin tespitine karar verilmesi gerekir.
Mahkemece bu yön göz önünde bulundurulmadan ve hangi davalı hakkında hüküm kurulduğu
açıkça belirtilmeden sonuca gidilmesi hatalıdır.
Belirtilen nedenlerle, yerel mahkeme kararının 4857 sayılı İş Kanunun 20/3 maddesi
uyarınca bozularak ortadan kaldırılması ve aşağıdaki şekilde hüküm kurulması gerekmiştir.
HÜKÜM: Yukarda açıklanan gerekçe ile;
1-Yerel Mahkeme kararının bozularak ortadan kaldırılmasına,
2- Feshin geçersizliğine ve davacının davalı V. Gıda İnş. Sanayi Tic. Ltd. Şti. işyerindeki
işe iadesine,
3- Davacının yasal süre içinde başvurusuna rağmen davalı işverence süresi içinde işe
başlatılmaması halinde, davalılar tarafından müştereken ve müteselsilen ödenmesi gereken
tazminat miktarının davacının kıdemi, fesih nedeni dikkate alınarak takdiren davacının 4 aylık
brüt ücreti tutarında belirlenmesine,
4- Davacı işçinin işe iadesi için işverene süresi içinde müracaatı halinde, hak kazanılacak
olan ve kararın kesinleşmesine kadar en çok 4 aya kadar ücret ve diğer haklarının davalılardan
müştereken ve müteselsilen tahsili gerektiğinin tespitine,
5- Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6- Davacının yapmış olduğu (6.70) YTL yargılama giderinin davalılardan tahsili ile
davacıya verilmesine, davalının yaptığı yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına,
7- Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 400.- YTL ücreti vekaletin
davalılardan alınarak davacıya verilmesine,
8- Peşin alınan temyiz harcının isteği halinde ilgilisine iadesine, kesin olarak 19.12.2005
gününde oybirliği ile karar verildi.
64
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/19113 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/26768 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 10.10.2006
65
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/18364 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/26051 4857 s. İşK/18-21,25
Tarihi: 09.10.2006
• İŞE İADE DAVASI
• GEÇERLİ NEDENLE FESİH
• İŞÇİNİN ALKOLLÜ ARAÇ KULLANARAK TANITIM GÖREVİNİ AKSATMASI
• İŞÇİNİN DAVRANIŞINDAN KAYNAKLANAN OLUMSUZLUK
ÖZETİ : Davacıya tahsis edilen araç, 4857 sayılı İş Kanunu uyarınca işyeri kavramı
içerisindedir. Davacı işçi davranışı ile, işverence tahsis edilen aracı alkollü kullanmış ve
ehliyetine 6 ay süre ile el konulması nedeni ile araç kullanarak yerine getirdiği tanıtım
görevini de aksatmış bulunmaktadır. Davacı işçinin davranışından kaynaklanan bu neden
işyerinde olumsuzluklara yol açmıştır. Fesih geçerli nedene dayanmaktadır. Mahkemece,
feshin geçersizliğine gerekçe gösterilen, davacının amiri konumundaki kişinin bilgisi dahilinde
bu eylemleri gerçekleştirmesi, amirinin araç kullanmasına engel olmaması, tek sorumlunun
davacı olmaması, davacının yasal sınırın çok az üzerinde alkol alması, davacının ehliyetinin
geri alınmasının tek başına iş sözleşmesinin feshi için neden olamaması ve benzer olayda
davalı işverenin diğer bir işçinin iş sözleşmesini feshetmemesi gibi nedenler, geçerli nedeni
ortadan kaldırmaz.
67
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/16831 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/22127 4857 s. İşK/2,18-21
Tarihi: 12.09.2006 1475 s. İşK/14
• İŞE İADE DAVASI
• FESHE BAĞLI HAKLAR
• KIDEM TAZMİNATI
• İŞÇİNİN İŞE İADESİ HALİNDE FESHİN SÖZ KONUSU OLMAYACAĞI
• İŞE BAŞLATILMAMA
ÖZETİ: İşçinin eski işine iade edilmiş olması halinde fesih söz konusu olmadığından
feshe bağlı haklar olan ihbar ve kıdem tazminatına hak kazanılması söz konusu
olmayacaktır. İşe başlatılmama halinde ise işçinin işe başlatılmayacağının açıklandığı ya da
bir aylık işe başlatma süresinin dolduğu an, fesih tarihi olarak kabul edilmeli ancak davacı
temyiz yoluna başvurmadığından usulü kazanılmış hak ilkesi nazara alınarak buna göre
sonuca gidilmelidir.
Taraflar arasındaki, kıdem, ihbar ve kötü niyet tazminatının ödetilmesi davasının yapılan
yargılaması sonunda; ilamda yazılı nedenlerle gerçekleşen miktarın faiziyle birlikte davalıdan
alınarak davacıya verilmesine ilişkin hüküm süresi içinde duruşmalı olarak temyizen
incelenmesi davalı avukatınca istenilmesi üzerine dosya incelenerek işin duruşmaya tabi
olduğu anlaşılmış ve duruşma için 12.9.2006 Salı günü tayin edilerek taraflara çağrı kağıdı
gönderilmişti. Duruşma günü davalı adına Avukat K. geldi. Karşı taraf adına kimse gelmedi.
Duruşmaya başlanarak hazır bulunan avukatın sözlü açıklaması dinlendikten sonra duruşmaya
son verilerek dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı işçi ihbar ve kıdem tazminatı isteklerinde bulunmuş, mahkemece her iki isteğin
de kabulüne karar verilmiştir. Bu davadan önce davacı işçi feshin geçersizliğinin tespiti ile işe
iade istemli bir başka dava açmış ve anılan davada işe iadeye dair karar verilmiştir. Kesinleşen
işe iade kararı üzerine davacı işçinin işe başlamak için başvurup başvurmadığı dosya
içeriğinden anlaşılamamaktadır. Davacı işe başlamak için başvurmamışsa, işverence yapılan
fesih geçerli bir feshin sonuçlarını doğuracağından fesih tarihine kadar hesaplanan ihbar ve
kıdem tazminatlarının kabulü gerekir. Ancak davacı işçi işe başlatılması yönünde talepte
bulunmuşsa, işverence 12.1.2004 tarihinde yapılmış olan fesih ortadan kalkacağından işçinin
işe başlatılıp başlatılmadığı önem kazanmaktadır. İşçinin eski işine iade edilmiş olması halinde
fesih söz konusu olmadığından feshe bağlı haklar olan ihbar ve kıdem tazminatına hak
kazanılması söz konusu olmayacaktır. İşe başlatılmama halinde ise işçinin işe başlatılmaya-
cağının açıklandığı ya da bir aylık işe başlatma süresinin dolduğu an, fesih tarihi olarak kabul
edilmeli ancak davacı temyiz yoluna başvurmadığından usuli kazanılmış hak ilkesi nazara
alınarak buna göre sonuca gidilmelidir. Mahkemece eksik incelemeyle karar verilmesi hatalı
olup bozmayı gerektirmiştir.
2-Kabule göre ise, davalı vekili bilirkişi raporuna karşı tazminata esas alınacak ücretin
hatalı olarak belirlendiği noktasında itirazda bulunmuş, mahkemece bu savunma üzerinde
durulmamıştır. Dosya içinde bilirkişi raporunun hesap yönünden denetimine imkan veren
belgeler de bulunmamaktadır. Mahkemece bu yönden de eksik incelemeyle karar verilmesi
hatalı olmuştur.
SONUÇ: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, Davalı
yararına takdir edilen 450 YTL.duruşma avukatlık parasının karşı tarafa yükletilmesine, peşin
alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 12.9.2006 gününde oybirliği ile karar
verildi.
68
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/23233 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/21877 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 11.09.2006
• İŞE İADE DAVASI
• FESHİN SON ÇARE OLMASI İLKESİ
• OBJEKTİF KRİTERLER
• İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHİNDE TOPLU SÖZLEŞME HÜKÜMLERİNE
UYULMAMASI
ÖZETİ: Fesih tarihinde yürürlükte bulunan toplu iş sözleşmesinin 28.maddesinde
tenkisat sırası, gönüllü olarak ayrılmak isteyenler, SSK'dan emeklilik hakkını kazanmış
planlar ve işe son girenler olarak belirtilmiştir. İşyerinde kapatılan 4 bölümünden 96 adet
işçinin diğer bölümlere kaydırıldığı, bu kaydırmalar nedeniyle kaydırılan birimlerden 47
işçinin işten çıkarıldığı, fesih tarihi ve sonrasında 48 adet taşeron işçisinin kadroya alındığı
ayrıca azalarak da olsa işyerinde fazla mesai uygulamasının devam ettiği mahkemece
alınan bilirkişi kurulu raporundan anlaşılmaktadır. Anılan rapordaki tespitler ve özellikle
taşeron işçilerinin kadroya alınma tarihleri dikkate alındığında davacının iş sözleşmesinin
feshinde toplu iş sözleşmesinin sözü edilen hükmünün ve objektif kriterlerin göz Önünde
bulundurulmadığı sonucuna varılmaktadır.
Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, davayı reddetmiştir.
Hüküm süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
Mahkemece davacının işe iadesine ilişkin verilen karar Dairemizce "... Gerçekten, bölüm
kapatma bulunup bulunmadığı, kapatma nedeniyle işçi fazlalılığı oluşup oluşmadığı, davacının
kapatılan bölümde çalışıp çalışmadığı, kapatılan bölümdeki personelin ne şekilde
değerlendirildiği, fazlalık teşkil eden personel sayısı, fazla olan personelin seçiminde ve fesihte
objektif davranılıp davranılmadığı, sosyal seçim kriterlerinin göz önünde bulundurulup
bulundurulmadığı, fesihten önce veya sonra işe alınanların sayısı ve nitelikleri ve davacının
çalıştığı bölüme ya da aynı düzeyde başka bölüme alınıp alınmadıkları, feshin son çare olduğu
ilkesinin uygulanma olanağının bulunup bulunmadığı, feshe son çare olarak bakılıp
bakılmadığı dosya içeriğinden tam olarak anlaşılamamaktadır. Bu nedenle, biri işyerinde
yapılan üretim, diğerleri hukuk ve işletme konularında uzman olmak üzere üç kişilik uzman
bilirkişi kurulu aracılığı ile işyerinde inceleme yapılarak yukarıda belirtilen hususları içerecek
şekilde alınacak rapor sonucuna göre işe iade isteği hakkında bir karar verilmesi gerekirken
eksik inceleme ile yazılı şekilde karar verilmiş olması hatalıdır.... " gerekçesi ile bozulduktan
sonra mahkemece bozma kararma uyularak; alınan bilirkişi raporu doğrultusunda bu defa
davanın reddine karar verilmiştir.
Davacı vekili, bilirkişi raporuna karşı itirazda bulunmuş; davacının işe son giren
olmadığını, kapatılan bölümde çalışıp davacıdan sonra işe girenlerin başka bölümlere
nakledildiklerini, ayrıca taşeron işçilerinin kadroya alındığım, fesihte objektif kriterlerin
dikkate alınmadığım ve kısaca feshe son çare olarak başvurulmadığını belirterek ek rapor
alınması talebinde bulunmuştur.
Fesih tarihinde yürürlükte bulunan toplu iş sözleşmesinin 28.maddesinde tenkisat sırası,
gönüllü olarak ayrılmak isteyenler, SSK'dan emeklilik hakkını kazanmış olanlar ve işe son
girenler olarak belirtilmiştir. İşyerinde kapatılan 4 bölümünden 96 adet işçinin diğer bölümlere
kaydırıldığı, bu kaydırmalar nedeniyle kaydırılan birimlerden 47 işçinin işten çıkarıldığı, fesih
tarihi ve somasında 48 adet taşeron işçisinin kadroya alındığı ayrıca azalarak da olsa işyerinde
fazla mesai uygulamasının devam ettiği mahkemece alınan bilirkişi kurulu raporundan
anlaşılmaktadır. Anılan rapordaki tespitler ve özellikle taşeron işçilerinin kadroya alınma
tarihleri dikkate alındığında davacının iş sözleşmesinin feshinde toplu iş sözleşmesinin sözü
edilen hükmünün ve objektif kriterlerin göz önünde bulundurulmadığı sonucuna varılmaktadır.
Ayrıca işyerinde azalarak da olsa sürekli olarak fazla mesai uygulamasının devam etmesi,
feshin son çare olduğu ilkesinin de uygulanmadığını göstermektedir. Mevcut olgulara göre
feshin geçerli nedene dayanmadığının kabulü ile davacının işe iadesine karar verilmesi
gerekirken yazılı şekilde isteğin reddine karar verilmiş olması hatalıdır.
Belirtilen nedenlerle, 4857 sayılı İş Kanunun 20.maddesinin 3.fıkrası uyarınca, hükmün
bozulmak suretiyle ortadan kaldırılması ve aşağıdaki gibi karar verilmesi gerekmiştir.
SONUÇ: Yukarıda belirtilen nedenlerle;
1-) A. 1. İş Mahkemesinin 7.7.2006 gün ve 405/916 sayılı kararının bozularak ortadan
kaldırılmasına,
2-) İşverence yapılan feshin geçersizliğine ve davacının işe iadesine,
3-) Davacının yasal sürede işe başvurmasına rağmen, işverenin süresi içinde işe
başlatmaması halinde ödenmesi gereken tazminat miktarının işçinin 4 aylık ücreti olarak
belirlenmesine,
69
4-) Davacının işe iade için işverene süresi içinde başvurması halinde hak kazanılacak
olan ve kararın kesinleşmesine kadar en çok 4 aylık ücret ve diğer haklarının davacıya
ödenmesi gerekliğinin belirlenmesine,
5-) Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6-) Davacı vekille temsil edildiğinden, karar tarihinde yürürlükte olan tarifeye göre
400.YTL vekalet ücretinin davalıdan alınıp davacıya verilmesine,
7-) Davacı tarafından yapılan (45.00) YTL yargılama giderinin davalıdan alınıp davacıya
verilmesine, davalının yaptığı yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına,
8-) Peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, kesin olarak, 11.9.2006
tarihinde oybirliğiyle karar verildi.
70
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/9818 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/19560 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 03.07.2006
ÖZETİ: 158 Sayılı ILO sözleşmesinde, işçilerin özel istihdam şartları bakımından veya
istihdam eden işletmenin büyüklüğü veya niteliği açısından esaslı sorunlar bulunan
durumlarda, işçilerden bir kısmının iş güvencesinin tamamı veya bir kısım hükümlerinin
kapsamı dışında tutulabileceği öngörülmesine rağmen, kanun koyucu tarafından yurt dışında
aynı iş kolundaki işyerlerinde çalışan işçilerin dikkate alınmayacağı yönünde açık bir
düzenleme yapılmamış olması anlamlıdır. Başka bir anlatımla, aynı iş kolundaki işyerlerinin
sadece ülke sınırları çerçevesinde değerlendirileceğini ilişkin bir yasal düzenleme
bulunmamaktadır. O halde, işçi lehine hareket edilmeli ve aynı iş kolunda başka işyerleri
olduğu açık ve kesin olan davalı işverene ait tüm işyerleri dikkate alındığında işçi sayısı
bakımından gerekli yasal şartların mevcut olduğu kabul edilmelidir. Davalı tarafından
husumetin doğrudan temsil olunan şirkete yöneltilmesi gerektiği yönündeki savunmasının da
işçi sayısı bakımından adı geçen şirketin bir bütün olarak düşünülmesini icap ettirmektedir.
72
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/393 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/19193 4857 s. İşK/17
Tarihi: 03.07.2006 1475 s. İşK/14
• İŞ GÜVENCESİ
• İŞE İADE DAVASI
• İŞ GÜVENCESİNDEN YARARLANMANIN ŞARTLARI
73
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/37834 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/17320 4857 s. İşK/17,18-21
Tarihi: 13.06.2006
ÖZETİ: 4857 sayılı yasa ile ülkemizde iş güvencesi hükümleri ve özellikte feshin
geçersizliğini isteme hakkı getirilmiş ve yasanın 17 ve 21. maddelerinde "iş güvencesi
kapsamında kalan işçinin bir aylık süre içinde dava açmadığı takdirde kötü niyet tazminatı
isteyemeyeceği, feshin geçerli hale geleceği" açıkça belirtilmiş; aynı yasanın 2l/son maddesi
ile "Bu maddenin birinci, ikinci ve üçüncü fıkra hükümleri sözleşmeler ile hiçbir suretle
değiştirilemez; aksi yönde sözleşme hükümleri geçersizdir." hükmü getirilmiştir. Buna
paralel olarak 2821 sayılı Sendikalar Kanununun 31/6
maddesinde de iş güvencesi kapsamında kalan işçinin sendikal tazminat isteyemeyeceği
kuralına da yer verilmiştir. Dosya içeriğine göre, davacı 4857 sayılı yasa ile getirilen iş
güvencesi kapsamında kalmaktadır. Bunun gibi feshin geçersizliği ve işe iade istemi
süresinde ileri sürülmediği ve istenmediği takdirde, fesih geçerli hale gelecektir. Bu
durumda geçersizlik şartlarına bağlı TİS hükmündeki tazminat istenemeyecektir.
Davacı, kıdem, ihbar tazminatı, yıllık izin ücreti, TİS zammı, bayram parası, ücret alacağı
ve iş güvencesi tazminatı alacağının ödetilmesine karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır. Hüküm süresi içinde davalı avukatı
tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı iş akdinin haksız olarak feshedildiği iddiası ile TİS'den kaynaklanan İş Güvencesi
Tazminatına hükmedilmesini istemiştir.
Mahkemece, feshin haksız olduğu kanaati ile bilirkişi raporundaki miktarlara göre, cezai
şart mahiyetindeki iş güvencesi tazminatından indirim yapılarak talebin kabulüne karar
verilmiştir.
Dosyadaki bilgi ve belgelerden, iş güvencesi tazminatında hükme dayanak yapılan Toplu
İş Sözleşmesi feshe karşı bir güvence kapsamında, 46. madde ile "...Ancak, disiplin kurulu
karan alınmaksızın haksız nedenlerle işten çıkartılan her işçiye işveren, toplu sözleşme ve
yasalardan kaynaklanan haklardan başka ve ayrıca (24) aylık maaş tutarında iş güvencesi
ödeneği ödemeyi kabul eder..."hükmünü cezai şart tazminatı olarak düzenlemiştir. 4857 sayılı
yasa ile ülkemizde iş güvencesi hükümleri ve özellikle feshin geçersizliğini isteme hakkı
getirilmiş ve yasanın 17 ve 21. maddelerinde "iş güvencesi kapsamında kalan işçinin bir aylık
süre içinde dava açmadığı takdirde kötü niyet tazminatı isteyemeyeceği, feshin geçerli hale
geleceği" açıkça belirtilmiş; aynı yasanın 21/son maddesi ile ". Bu maddenin birinci, ikinci ve
üçüncü fıkra hükümleri sözleşmeler ile hiçbir suretle değiştirilemez; aksi yönde sözleşme hü-
kümleri geçersizdir." hükmü getirilmiştir. Buna paralel olarak 2821 sayılı Sendikalar
Kanununun 31/6 maddesinde de iş güvencesi kapsamında kalan işçinin sendikal tazminat
isteyemeyeceği kuralına da yer verilmiştir.Dosya içeriğine göre, davacı 4857 sayılı yasa ile
getirilen iş güvencesi kapsamında kalmaktadır. Bunun gibi feshin geçersizliği ve işe iade istemi
süresinde ileri sürülmediği ve istenmediği takdirde, fesih geçerli hale gelecektir. Bu durumda
geçersizlik şartlarına bağlı TİS hükmündeki tazminat istenemeyecektir. Anılan tazminatın reddi
yerine kabulüne karar verilmesi doğru değildir.
SONUÇ: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin alınan
temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 13.6.2006 gününde oybirliği ile karar verildi.
74
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/11451 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/13071 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 09.05.2006
Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir. Yerel mahkeme,
isteği kısmen hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı işçi, iş sözleşmesinin geçerli sebep olmadan feshedildiğini ileri sürerek feshin
geçersizliği ile işe iadesine ve buna bağlı tazminat ile boşta geçen süre ücretine dair karar
verilmesi isteğinde bulunmuştur.
Davalı işveren ise, davacının davranışlarından kaynaklanan sebeplerle geçerli nedenle
sözleşmesinin feshedildiğim belirterek davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
Mahkemece davanın kabulüne karar verilmiştir.
Hüküm davalı tarafından temyiz edilmiştir.
4857 Sayılı İş Kanunu'nun 18.maddesinde iş sözleşmesinin işveren tarafından işçinin
yeterliliğinden veya davranışlarından kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanılarak
feshedilebileceği düzenlenmiştir. Söz konusu geçerli sebepler İş Kanunu'nun 25 .maddesinde
belirtilen derhal fesih için öngörülen sebepler niteliğinde olmamakla birlikte işçinin ve
işyerinin normal yürüyüşünü olumsuz etkileyen hallerdir. İşçinin yeterliliğinden veya
davranışlarından kaynaklanan sebepler ancak işyerinde olumsuzluklara yol açması halinde
fesih için geçerli sebep olabilirler.İş ilişkisinin sürdürülmesinin işveren açısından önemli ve
makul ölçüler içinde beklenemeyeceği durumlarda, feshin geçerli sebeplere dayandığı kabul
edilmelidir.
Dosyadaki bilgi ve belgelere göre, davacı işçi işyerinde satış şefi olarak çalıştığı sırada 31
müşteriden 21' inin hiç ziyaret edilmemesi ve davacının hazırladığı aktif- pasif listesi ile PES
İS bilgilerinin birbirini tutmaması sebepleri ile iş sözleşmesi feshedilmiştir. Davacı işçinin
fesih öncesinde savunması da alınmıştır. Konunun uzmanlığı gerektirdiği açıktır. Satış uzmanı
bilirkişiden rapor alınarak fesih yazısı, dosyadaki delil durumu ve davacının savunması dikkate
alınarak feshin geçerli bir nedene dayanıp dayanmadığının incelenmesi gerekir. Mahkemece
hukukçu bilirkişiden alınan rapor ile sonuca gidilerek hüküm tesisi hatalı olmuştur. Kararın bu
yönden bozulması gerekmiştir.
SONUÇ: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin alınan
temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 9.5.2006 gününde oybirliği ile karar verildi.
75
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/18066 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/12952 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 12.04.2005 1475 s. İşK/14
ÖZETİ: İşe iade davasında feshin geçersizliğine karar verilmekle, iş ilişkisi kesintisiz
devam eder. Davacının, işverence işe başlatılmadığı tarihte iş ilişkisi sonlandığından, kıdem
tazminatı hesabında bu tarihteki tavanın gözetilmesi, kıdem tazminatına esas alınacak
sürenin tespitinde ise feshi izleyen ilk 4 aylık sürenin dikkate alınması gerekir. Öte yandan,
davacı işçiye, daha önce ihbar tazminatı ödenmişse de, işe iade davası sonucunda önceki
fesih geçersiz sayıldığından, davacı işçinin, TIS'deki ücret artışından yararlandırılması
suretiyle belirlenecek olan ihbar ve kıdem tazminatları ile, izin ücreti fark istekleri hüküm
altına alınmalıdır.
DAVA: Taraflar arasındaki ihbar ve kıdem tazminatı, izin ücreti fark alacakları ile ücret
alacağının ödetilmesi davasının yapılan yargılaması sonunda: ilamda yazılı nedenlerle
gerçekleşen miktarın faiziyle birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine ilişkin hüküm
süresi içinde duruşmalı olarak temyizen incelenmesi davacı avukatınca istenilmesi üzerine
dosya incelenerek işin duruşmaya tabi olduğu anlaşılmış ve duruşma için 12.4.2005 Sah günü
tayin edilerek taraflara çağrı kağıdı gönderilmişti. Duruşma günü davacı adına Avukat M. B.
ile karşı taraf adına Avukat K. A. geldiler. Duruşmaya başlanarak hazır bulunan avukatların
sözlü açıklamaları dinlendikten sonra duruşmaya son verilerek dosya incelendi. Gereği
konuşulup düşünüldü:
Davacı işçi daha önce açmış olduğu davada feshin geçersizliğinin tespiti ile işe iadesine
karar verilmesini talep etmiş, mahkemece istek doğrultusunda karar verilmiştir. Davacının
süresinde müracaatı üzerine işverence işe başlatılmamış ve 6 aylık ücretin tutarında belirlenen işe
başlatmama tazminatı 17.11.2003 tarihinde ödenmiştir.
Bu davada ise, 1.7.2005 tarihinde yürürlüğe giren toplu iş sözleşmesi ücret artışından
kaynaklanan ihbar tazminatı ile izin ücreti farkı isteklerinde bulunulmuştur. Yine, aynı neden ve
kıdem tazminat; tavan artışından söz edilerek kıdem tazminatı farkı talep edilmiştir.
Mahkemece, davacının iş sözleşmesinin 24.4.2003 tarihinde sona erdiği, feshin bozucu
yenilik doğuran irade beyanı olması sebebiyle karşı tarafa ulaşması ile sonuçlarını doğurduğu
ve ihbar tazminatının da 29.4.2004 tarihinde toplu iş sözleşmesi ücret artışından önce ödendiği
belirtilerek anılan isteklerin reddine karar verilmiştir.
Davacı işçinin iş sözleşmesinin 24.4.2003 tarihinde geçerli bir nedene dayanmaksızın fesih
edildiği dosya içindeki bilgi ve belgelerden anlaşılmakladır. Ardından açılan işe iade davasında
feshin geçersizliğine karar verilmekle iş ilişkisi kesintisiz devam eder. Davacının işverence işe
başlatılmadığı 17.11.2003 tarihinde iş ilişkisi sonlandığından. kıdem tazminatı hesabında bu
tarihteki davanın gözetilmesi, kıdem tazminatına esas alınacak sürenin tespitinde ise feshi
izleyen ilk 4 aylık sürenin dikkate alınması gerekir. Somut olayda davacı işçinin
iş sözleşmesi 24.4.2003 tarihinde feshedilmiş ve 4 aylık süre 24.8.2003 tarihinde dolmuştur.
Kıdem tazminatı bu süreye kadar hesaplanmalı, daha önce ödenen tutar indirilmek sureliyle
bakiyesi hüküm altına alınmalıdır.
Öte yandan işyerinde uygulanmakla olan toplu iş sözleşmesinin 37/B maddesinde 2. yıl
ücret artışı düzenlenmiş ve 1.7.2003 tarihinde işyerinde çalışan ve hizmet akdi devam eden
işçilere zam yapılacağı belirlenmiştir. Davacı; işçiye daha önce ihbar tazminatı ödenmişse de işe
iade davası sonucunda önceki fesih geçersiz sayıldığından zammın yürürlüğe girdiği tarihte
taraflar arasında iş ilişkisinin varlığının kabulü gerekir. Bu durumda davacı işçinin toplu iş
sözleşmesinin andan ücret artışından yararlandırılması suretiyle belirlenecek olan ihbar ve kı-
dem tazminatları ile izin ücreti fark istekleri hüküm altına alınmalıdır. Mahkemece mütalaasına
başvurulan bilirkişi tarafından bu yönde hesaplama yapılmış olup. bu rapor bir
değerlendirmeye tabi tutularak karar verilmelidir.
SONUÇ: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, Davacı
yararına takdir edilen 400 YTL. duruşma avukatlık parasının karşı tarafa yükletilmesine peşin
alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine 12.4.2005 gününde oybirliği ile karar
verildi.
76
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/1084 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/3101 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 03.02.2005
ÖZETİ: 4857 sayılı kanunun 21. maddesinde düzenlenen tazminatın alt ve üst
sınırları gösterilmiş olup; işçinin kıdemi, fesih sebebi gibi hususlar nazara alınarak
saptanması gerekirken, söz konusu tazminatın alt sınırdan belirlenmesi hatalıdır Dosya
içeriğine göre, fesih nedeni ve kıdemine göre işe başlatmaması halinde ödenmesi gereken
tazminatın, davacının sekiz aylık ücreti tutarı olarak belirlenmesi uygun görülmüştür.
77
YARGITAY
9. HUKUK AİRESİ
Esas No. 2004/28355 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2004/26161 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 06.12.2004
DAVA: Davacı, kıdem, ihbar tazminatı, fark ikramiye ve ücret ile tazminat farkı ve teşvik
ikramiyesi alacağının ödetilmesini karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde taraflar avukatlarınca temyiz edilmiş olmakta dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
1- Dosyadaki yazılara toplanan delillerle kararın dayandığı kanunu gerektirici sebeplere
göre, davalının tüm davacının aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde
değildir.
2- Mahkemece davacının kesinleşmiş iade karsıma rağmen işe başlatılmaması sebebiyle
çalışılmayan 4 aylık süreye ilişkin olarak; fark kıdem tazminatı ve yıllık ücretli izin alacağı",
4857 Sayılı Kanunun 14. maddesinde işe iadesine" karar verilen işçinin boşta geçen 4 aylık
süresinin,çalışma süresinden sayılacağına ilişkin bir düzenleme bulunmadığı gibi, kıdeme esas
sürenin tespitinde fiilen yapılan çalışma süresi dışında ücretli yıllık iznin, işverence verilen
izinlerin, ulusal bayram ve genel tatil günlerinin, sınırlı olarak da hastalık sebebiyle
çalışılmayan belli bir sürenin çalışılmış gibi sayılacağı açıkça bildirildiği, iş mevzuatında ücret
ödemesi yapılsa bile bu dört aylık sürenin çalışma süresinden sayılacağına ilişkin bir
düzenleme bulunmadığından yasada düzenlenmeyen bu halin çalışılmış gibi kıdem süresinden
sayılması mümkün olmadığı" gerekçesi ile reddedilmiştir.
Feshin geçersiz olduğunun tespiti, aynı zamanda temerrüde düşen işverenin sözleşme
gereği işçiyi çalıştırma yükümlülüğü bulunduğunun tespitidir. Ancak yasa, işverene seçimlik
hak tanıyarak, işçiyi çalıştırma veya maktu bir tazminat ödeyerek sözleşmeyi sona erdirme
olanağı tanımaktadır. Hakimin, feshin baştan itibaren geçersiz olduğunu, diğer deyimle feshin
hüküm ve sonuç doğurmadığını tespiti ile aynı zamanda, taraflar arasındaki iş sözleşmesinin en
çok 4 ay devam ettiği anlaşılmaktadır.
Nitekim, 4857 sayılı iş Kanununun 21, maddesi, geçersiz nedenle yapılan feshin sonuçları
arasında, kararın kesinleşmesine kadar çalıştırılmadığı süre için işçiye en çok dört aya kadar
doğmuş bulunan ücret ve diğer haklarının ödeneceğini hükme bağlamaktadır. Kanunda
tazminat değil, işçinin çalıştırılmadığı süre içinde doğmuş bulunan ücret alacağının
ödeneceğine ilişkin kural da taraflar arasındaki sözleşmenin bir süre devam ettiğine işaret
etmektedir. Feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmekle iş sözleşmesinin kesintisiz
devam ettiği ve işe başlatmama halinde feshin bu tarihte gerçekleştiği kabul edilmelidir. Ancak
yasanın düzenlemesi gereği bu sürenin 4 aya kadar ücret ve diğer yasal haklarının ödenmesine
karar verilen süre; ihbar, kıdem tazminatı ve yıllık ücretli izin alacağının hesabında nazara
alınması gerekmektedir. Bu hukuki düzenleme karşısında boşta geçen 4 aylık süresinin kıdem
tazminatına esas süre ile yıllık ücretli izin süresinden sayılması yerine mahkemece yazılı
şekilde sonuca gidilmesi isabetsizdir.
SONUÇ: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin alınan
temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 06.12.2004 gününde oybirliği ile karar verildi.
78
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/23233 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/9580 4857 s. İşK/21
Tarihi: 11.04.2006 1475 s. İşK/14
ÖZETİ; Davacının hizmet aktinin, işe iade kararından sonra işveren tarafından
davacının müracaatına rağmen eski işine başlatılmadığı 08.12,2003 tarihinde
feshedildiğinin kabulü gerekir. Bu nedenle kıdem tazminatına 08.12.2003 tarihinden
itibaren faiz yürütülmesi gerekir.
Davacı, kıdem, ihbar tazminatı, yıllık izin ücreti, TÎS uyarınca sosyal hak, izin harçlığı,
bayram harçlığı ile işe iade kararma rağmen işe başlatılmadığı için boşta geçen süre nedeni ile
dört aylık ücret alacağının ödetilmesine karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır. Hüküm süresi içinde davalı avukatı
tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
1.Dosyadaki yazılara toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici sebeplere
göre, davalının aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde değildir.
2.Davacının hizmet aktinin işe iade kararından sonra işveren tarafından davacının
müracaatına rağmen eski işine başlatılmadığı 8.12.2003 tarihinde feshedildiğinin kabulü
gerekir. Bu nedenle kıdem tazminatına 8.12.2003 tarihinden itibaren faiz yürütülmesi
gerekirken daha önceki bir tarihten faiz yürütülmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
SONUÇ: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin alınan
temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 11.4.2006 gününde oybirliği ile karar verildi.
79
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/32433 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/10560 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 18.04.2006 1475 s. İşK/14
ÖZETİ: İşe iade davası sonunda feshin geçersizliğine karar verilmesine rağmen,
işçinin işe başlamak için işverene başvurmaması sonucu fesih geçerli hale gelmiştir. Kaldı ki
davacının feshe neden olan eylemi işe iade davasında tartışılmış ve fesih için geçerli neden
teşkil etmediği sonucuna varılmıştır. Davacının süresinde işverene başvur-maması, geçerli
neden teşkil etmeyen eylemin fesih için haklı neden sayılmasını gerektirmez. Bu nedenle
davacının kıdem ve ihbar tazminatı alacaklarının hüküm altına alınması gerekir.
80
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/6026 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/9383 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 10.04.2006
81
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/7578 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/10426 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 17.04.2006
ÖZETİ: 4857 Sayılı Yasanın 21/1. maddesinde işe başlatmama tazminatının alt ve üst
sınırları gösterilmiş olup; bu sınırlar arasında işçinin kıdemi, fesih sebebi gibi hususlar
nazara alınarak bir belirleme yapılmalıdır. 20 yıldan fazla hizmeti bulunan davacı için
anılan tazminatın alt sınırdan belirlenmesine karar verilmesi hatalıdır.
82
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/7831 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/10473 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 18.04.2006
83
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/10439 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/15150 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 22.05.2006 2821 s. SendikalarK/31
84
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/8251 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/9411 4857 s. İşK/17-21
Tarihi: 11.04.2006
ÖZETİ: 4857 sayılı yasanın düzenlemesi karşısında, daha önce imzalanan TİS
hükmündeki cezai şart niteliğindeki istek konusu tazminatın, iş güvencesi kapsamına giren
işçiler açısından, önemi kalmamıştır. Feshin geçersizliği ve işe iade istemi süresinde ileri
sürülmediği ve istenmediği takdirde, fesih geçerli hale gelecektir. Bu durumda geçersizlik
şartlarına bağlı TİS hükmündeki tazminat istenemeyecektir.
Davacı, kıdem, ihbar, kötü niyet tazminatı, izin, bayram ve genel tatil ücreti ve ikramiye
alacaklarının ödetilmesine karar verilmesini istemiştir. Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm
altına almıştır. Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya
incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
1.Dosyadaki yazılara toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici sebeplere
göre, davalının aşağıdaki bendlerin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde değildir.
2.Davacı işçi toplu iş sözleşmesinin 26. maddesi hükmüne dayanarak iş güvencesi
tazminatını talep etmiştir. Mahkemece istek doğrultusunda karar verilmiştir.
Toplu İş Sözleşmesi, 4857 sayılı İş Kanununun yürürlüğe girmesinden önce imzalanmış
ve 26. maddede, " taraf sendika üyesi işçilerin hizmet akitleri 1475 sayılı Kanunun 17/11
maddesi dışında herhangi bir nedenle işverence feshedilmesi halinde hizmet akitleri feshedilen
işçiye işveren yasadan doğan tazminatları ile diğer haklarla birlikte ayrıca cezai şart olarak
yasal kıdem tazminatı tavan tutarının 10 katı tutarındaki iş güvencesi tazminatı işverence
ödenir" şeklinde kurala yer verilmiştir. 10.6.2003 tarihinde yürürlüğe giren 4857 sayılı yasa ile
ülkemizde iş güvencesi hükümleri ve özellikle feshin geçersizliğini isteme hakkı getirilmiş ve
yasanın 17 ve 21. maddelerinde "iş güvencesi kapsamında kalan işçinin bir aylık süre içinde
dava açmadığı takdirde kötü niyet tazminatı işleyemeyeceği, feshin geçerli hale geleceği"
açıkça belirtilmiştir. Paralel olarak 2821 sayılı Sendikalar Kanununun 31/6 maddesinde de iş
güvencesi kapsamında kalan işçinin sendikal tazminat isteyemeyeceği kuralına da yer
verilmiştir.Bu durumda ;4857 sayılı yasanın belirtilen düzenlemesi karşısında, daha önce
imzalanan TİS hükmündeki cezai şart niteliğindeki istek konusu tazminatın, iş güvencesi
kapsamına giren işçiler açısından, önemi kalmamıştır. Feshin geçersizliği ve işe iade istemi
süresinde ileri sürülmediği ve istenmediği takdirde, fesih geçerli hale gelecektir. Bu durumda
geçersizlik şartlarına bağlı TİS hükmünde ki tazminat istenemeyecektir.
Somut olayda davacı işçinin iş sözleşmesinin feshedildiği 21.5.2004 tarihinde işyerinde
kaç işçi çalıştığı dosya içeriğinden tam olarak belirlenememiştir. Dosyada bulunan ve aylık
çalışanların gösterildiği belgelerde 2004 yılı Nisan ayında çalışan sayısı 31 olup bir sonraki ay
21 çalışan gösterilmiştir. Bu arada bazı işçilerin işe iade davası açtığı da tanıklarca ifade
edilmiştir. Bu durumda iş sözleşmesinin feshedildiği tarihte davacı işçinin iş güvencesi kapsa-
mında kalıp kalmadığının belirlenmesi gerekir. Bu yönde eksik incelemeyle karar verilmesi
hatalı olmuştur.
3.Kabule göre ise, toplu iş sözleşmesinde kıdem tazminatı tavan tutarının 10 katı olarak
belirlenen cezai şartın Borçlar Kanunun 161/son maddesi uyarınca indirime tabi tutulmamış
oluşu da hatalı olup ayrı bir bozma nedenidir.
SONUÇ: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin alınan
temyiz haremin istek halinde ilgiliye iadesine, 11.4.2006 gününde oybirliği ile karar verildi.
85
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/1551 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2004/8550 4773 s. K/2
Tarihi: 15.04.2004 1475 s. İşK/13-A ,B ,C
• İŞE İADE
ÖZETİ: Fesih bildiriminin tebliğ edildiği tarihte yürürlükte bulunan mevzuatta işe
iade öngörülmediğinden davacının bu yöndeki talebinin reddi gerekirken yazılı şekilde
kabulü hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir.
Davacı, feshin geçerliği ile işe iadesine karar verilmesini istemiştir. Yerel mahkeme,
isteği kabul etmiştir
Hüküm süresi içinde taraflar avukatlarınca temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı dava dilekçesinde işverence yapılan fesih bildiriminin 14.3.2003 tarihinde
kendisine tebliğ edildiğini ancak bu tarihte raporlu olduğu için feshin rapor bitimi olan
24.3.2003 tarihinde hüküm ve sonuçlarını doğurduğunu belirterek anılan tarihte yürürlükte
bulunan 4773 sayılı yasa uyarınca feshin geçersizliği ve işe iadesine karar verilmesine talep
etmiştir. Mahkemece isteğin kabulüne karar verilmiş ise de, fesih bildiriminin tebliğ edildiği
tarihte anılan yasa yürürlükte değildir. Dairemizin bu konudaki uygulaması tebliğ tarihindeki
yasanın dikkate alınması gerektiği doğrultusundadır. Fesih bildiriminin tebliğ edildiği tarihte
yürürlükte bulunan mevzuatta işe iade öngörülmediğinden davacının bu yöndeki talebinin reddi
gerekirken yazılı şekilde kabulü hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir.
SONUÇ: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin alınan
temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 15.4.2004 gününde oybirliği ile karar verildi.
86
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/5846 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2004/5621 4857 s. İşK/18,19, 20, 21
Tarihi: 22.03.2004
88
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/16181 İlgili Kanun /Madde
Karar No. 2006/20350 4857 s. İşK/18-21,25
Tarihi: 10.07.2006 2822 s. TSGLK/45
90
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/16065 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/20340 4857 s. İşK/18-21, 25
Tarihi: 10.07.2006 2821 s. SK/30
Davacı, işyerinde sendika iş temsilcisi olan sendika üyesi M. B.'in, sözleşmesinin geçerli
neden olmadan feshedildiğini belirterek feshin geçersizliğine ve işe iadesine, işe iade tarihine
kadar ücret ve diğer haklarının tahsiline karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı sendika işyerinde sendika iş temsilcisi olan sendika üyesi M. B.'in, iş
sözleşmesinin geçerli neden olmadan feshedildiğini belirterek feshin geçersizliğine ve işe
iadesine, işe iade tarihine kadar ücret ve diğer haklarının tahsiline karar verilmesini talep
etmiştir.
Davalı işveren vekili, davacının iş sözleşmesinin Disiplin Kurulu karan ve hakkında
tutulan tutanaklar nedeni ile 4857 sayılı İş Kanunu'nun 25/11.b maddesi uyarınca haklı
nedenle feshedildiğini savunmuştur.
Mahkemece, davacı işçinin işyerinde sendika işyeri temsilcisi olarak fen işlerinde
çalıştırıldığı, davalı işverenin önce gece bekçiliği görevi verdiği, daha sonra da davacıyı
temizlik işlerine vererek çöp toplanmasını istediği, bu atamanın Sendikalar Kanunu'nun 30.
maddesindeki işyeri sendika temsilcilerinin güvencesine aykırı olduğu, işinin ve işyerinin
değiştirilemeyeceği, davacının tutanaklar ile davalı Belediye Başkan ve vekillerine hakaret
ettiği anlaşılmış ise de, bunun haksız yere işinin ve işyerinin değiştirilmesinden kaynaklandığı,
Toplu İş Sözleşmesi ile bu eyleme karşılık yevmiye kesme cezası öngörüldüğü, davacının işten
çıkarılmasının yerinde olmadığı gerekçesi ile, davalı işverence yapılan feshin geçersizliğine ve
davacı işyeri temsilcisi M. B.'ın işe iadesine, işten çıkartılma tarihinden işe iade tarihi arasında
kalan ücret ve diğer haklarının davalıdan tahsiline karar verilmiştir.
2821 sayılı Sendikalar Kanunu'nun 30. maddesinde, işyeri sendika temsilcilerinin teminat
düzenlenmiş ve 1. fıkrasında temsilcinin iş sözleşmesinin feshin de 4857 sayılı İş Kanunu
hükümlerinin uygulanacağı, 2. fıkrasında temsilcilik faaliyetleri nedeni ile feshedilmesi
halinde işe başlatmama tazminatının bir yıldan az olamayacağı ve 3. fıkrasında da yazılı
muvafakati olmadan işyeri ve işinin değiştirilemeyeceği kuralına yer verilmiştir. O halde işçi
işyeri sendika temsilcisi olsa bile, iş sözleşmesinin feshinde 4857 sayılı İş Kanunu'nun 18-19-
20 ve 21. maddelerinin uygulanması gerekir.
İşçinin yeterliliği ve davranışlarından kaynaklanan sebepler ancak işyerinde
olumsuzluklara yol açması halinde geçerli fesih nedeni yapılabilir. İşçinin belirtilen ve etik
sayılamayacak davranışı, işyerindeki üretimi ve iş ilişkisi sürecini olumsuz etkilemiyorsa
geçerli fesih konusu yapılamaz.
Bu nedenler 4857 sayılı yasanın 25. maddesinde sayılan haklı fesih nedenleri olabileceği
gibi, bu kapsamda olmasa da geçerli fesih sayılacak nedenlerdir. Haklı fesih nedenlerine yakın
91
olmamakla birlikte, işçinin iş sözleşmesine aykırı bir takım davranışları, geçerli fesih için
kabul edilebilir nedenlerdir.
Dosya içeriğine göre, işyeri sendika temsilcisi olan işçinin işinin ve işyerinin muvafakati
olmadan değiştirildiği ve temsilcinin bu görev yerine gitmediği, hakkında bu nedenle tutanak
tutulduğu anlaşılmaktadır. Bu tutanaklar nedeni ile temsilcisinin iş sözleşmesinin haklı ve
geçerli nedene dayanmadığı sabittir. Bu yöndeki değerlendirme yerindedir. Ancak davacı
işyeri ve işin değiştirilmesi ve göreve gitmeme ile ilgili hakkında tutanaklar tutulduğu sırada,
davalı Belediye Başkanlığı temsilcisi hakkında hakaret niteliğinde sözler söylediği
anlaşılmaktadır. İşyeri sendika temsilcisinin işyeri değişikliğini 2821 sayılı Sendikalar
Kanununun 30/son maddesi uyarınca kabul etmemesi yerindedir. Ancak bu yöndeki yasal
hakkını kullanırken, yasal uygulama içinde olması gerekir. Bir başka anlatımla, buna karşı
çıkarken, yasal olamayan davranışlarda bulunulmaması gerekir. Somut uyuşmazlıkta, işyeri
sendika temsilcisinin işinin ve işyerinin haksız olarak değiştirilmesi nedeni ile. Belediye Baş-
kan ve vekillerine hakaret etmesi, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan bir davranıştır. Toplu
iş sözleşmesinde bu davranışa karşılık yevmiye kesme cezası öngörülmesi iş sözleşmesinin
feshini haksız hale getirir, ancak geçerli neden olmasını ortadan kaldırmaz. Davacının bu
davranışı işyerinde olumsuzluklara neden olmuştur. Davranışlarından kaynaklanan geçerli
neden vardır. Davanın reddi gerekir.
Kabule göre, 4857 sayılı İş Kanunu'nun 21. maddesi uyarınca kararın kesinleşmesine
kadar en çok 4 aya kadar ücret ve diğer hakların tahsiline karar verilmesi gerekirken, işten
çıkartılma tarihinden işe iade tarihi arasında kalan ücret ve diğer haklarının davalıdan tahsiline
karar verilmesi de hatalıdır. Diğer taraftan, karar başlığında davacı olarak üye bulunan
Sendika'nın gösterilmesi yanlış ise de, işyeri sendika temsilcisinin dosya içerisinde yetki
belgesi bulunduğundan ayrıca bozma nedeni yapılmamıştır.
4857 sayılı İş Yasasının 20/3 maddesi uyarınca Dairemizce aşağıdaki şekilde karar
verilmiştir.
SONUÇ : Yukarda açıklanan gerekçe ile;
1.Mahkemenin kararının BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA,
2.Davanın REDDİNE,
3.Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
4.Davacının yapmış olduğu yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına, davalının yaptığı
20 YTL. yargılama giderinin davacıdan tahsili ile davalıya ödenmesine,
5.Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 400-YTL ücreti vekaletin davacıdan
alınarak davalıya verilmesine,
6.Peşin alınan temyiz harcının isteği halinde davalıya iadesine, kesin olarak 10.7.2006
tarihinde oybirliği ile karar verildi
92
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/16045 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/20332 4857 s.İşK/18-21,25
Tarihi: 10.07.2006
ÖZETİ: 4857 sayılı İş Kanunu'nun 21. maddesinde feshin geçersizliğine bağlı olarak
işe başlatmama tazminatının tespiti ve boşta geçen süre için en çok 4 aya kadar ücret ve
diğer hakların tahsiline karar verilmesi ile ilgi düzenlemede, işçinin işe başlatıldığı takdirde
peşin olarak ödenen ihbar ve kıdem tazminatının boşta geçen süre ücretinden mahsup
edilebileceği belirtilmiştir. Buradaki düzenlemede 4 ay ile 8 aylık ücret üzerinde
belirlenecek işe başlatmama tazminatı için bir mahsup işlemine yer verilmiş değildir. Somut
uyuşmazlıkta davalı işveren iş sözleşmesinin feshettiğinde, davacı işçiye kıdem ve ihbar
tazminatı yanında .... YTL ilave ödemede bulunmuştur. Davacıdan alınan ibranamede bu
ödemenin işe başlatmama tazminatı niteliğinde olduğu belirtilmediği gibi, davacının işe
iade davasından bu ödeme karşılığı feragat ettiği de açıklanmış değildir. Kaldı ki böyle bir
feragat geçersizdir. Ancak davalı işverenin fesih işlemindeki tutumu, yaptığı bu ödeme ve
davacının ibraname imzalamış olması gibi nedenler işe başlatmama tazminatının alt ve üst
sınır arasında takdir edilmesinde dikkate alınabilir.
94
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/13504 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/18949 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 27.06.2006
ÖZETİ: Davacı, 4857 sayılı yasa ile getirilen iş güvencesi kapsamında kalmaktadır.
4857 sayılı yasanın belirtilen düzenlemesi karşısında, daha önce imzalanan TİS
hükmündeki cezai şart niteliğindeki istek konusu tazminatın, iş güvencesi kapsamına giren
davacı açısından, önemi kalmamıştır. Feshin geçersizliği ve işe iade istemi süresinde ileri
sürülmediği ve istenmediği takdirde, fesih geçerli hale gelecektir. Bu durumda geçersizlik
şartlarına bağlı olan tazminat istenemeyecektir. Davacı işçinin işe iade davası açmamış
olması bu konuda sonuca etkili değildir. Önemli olan işçinin iş güvencesi kapsamında yer
almasıdır. Anılan tazminatın reddi yerine, kabulüne karar verilmesi doğru olmamıştır.
Davacı işçi davalı belediye işyerinde vizeye tabi işçi olarak çalışmıştır. Vize bitimlerinde
iş akdi askıya alınmış, bu dönemlerde davacı işçi kesintisiz çalıştığını yöntemince
kanıtlayamamıştır. Bu konuda soyut nitelikte tanık beyanları ile sonuca gidilmesi doğru
olmaz. Davalı işveren kamu kurumu niteliğindedir. Sosyal Sigortalar Kurumu kayıtlarında
geçen süre dışında işçinin çalışmasının, yazılı delil yada bu dönemde çalışan bordrolu işçi-
lerin tarihleri açıklayan kesin anlatımları ile kanıtlanması gerekir. Somut olayda davalı
tanıklarının beyanları yeterli görülmemiştir. Bu nedenle Sosyal Sigortalar Kurumu
kayıtlarına itibar edilerek davaya konu istekler yönünden hesaplama yapılmalıdır. Kararın
bu yönden de bozulması gerekmiştir.
Taraflar arasındaki kıdem, ihbar, izin, ilave tediye ve toplu iş sözleşmesinden doğan bazı
haklarının Ödetilmesi davasının yapılan yargılaması sonunda; ilamda yazılı nedenlerle
gerçekleşen miktarın faiziyle birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine ilişkin hüküm
süresi içinde duruşmalı olarak temyizen incelenmesi davalı avukatınca istenilmesi üzerine
dosya incelenerek işin duruşmaya tabi olduğu anlaşılmış ve duruşma için 27.6.2006 Salı günü
tayin edilerek taraflara çağrı kağıdı gönderilmişti. Duruşma günü davalı adına Avukat D. geldi.
Karşı taraf adına kimse gelmedi. Duruşmaya başlanarak hazır bulunan avukatların sözlü
açıklamaları dinlendikten sonra duruşmaya son verilerek dosya incelendi, gereği konuşulup
düşünüldü:
1.Dosyadaki yazılara toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici sebeplere
göre, davalının aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde değildir.
2.Davacı işçi dava dilekçesinde kötü niyet tazminatı isteğinde bulunmuş, bilirkişi
raporunda ihbar tazminatının 3 katı tutarında kötü niyet tazminatı hesaplanmıştır. Davacı işçi
cevaba cevap dilekçesinde bu konuda isteklerinin toplu iş sözleşmesinin 33. maddesine
dayandığını açıklamış ve bahsi geçen hükümde haksız ve keyfi çıkarmalarda kıdem tazminatı
tavanı tutarının 10 katı olarak öngörülen cezai şartın işverence ödenmesi gerektiğini belirterek
söz konusu cezai şartı talep ettiklerini bildirmiştir.
Mahkemece, bilirkişi raporunda hesaplanan kötü niyet tazminatının Borçlar Kanununun
161/son maddesine göre indirime tabi tutulmuş ve istek doğrultusunda karar verilmiştir.
Hükme dayanak yapılan Toplu İş Sözleşmesi 4857 sayılı İş Kanunu yürürlüğe girmeden
imzalanmıştır. Toplu iş sözleşmesinin 33. maddesinde, "İşyerinde çalışmakta olan işçiler 1475
sayılı İş Yasasının 17/2. maddesi saklı kalmak üzere hiçbir şekilde işten çıkarılamaz. 1475
sayılı yasanın 17/2. maddesi dışında keyfi ve haksız bir sebeple işten çıkarmalarda, işten
çıkarılan işçiye hak ettiği ihbar ve kıdem tazminatı tavan tutarının 10 katı tutarında iş
güvencesi tazminatı işverence ödenir" hükmü, cezai şart tazminatı olarak düzenlenmiştir. 4857
sayılı yasa ile ülkemizde iş güvencesi hükümleri ve özellikle feshin geçersizliğini isteme hakkı
getirilmiş ve yasanın 17 ve 21. maddelerinde iş güvencesi kapsamında kalan işçinin bir aylık
süre içinde dava açmadığı takdirde kötü niyet tazminatı isteyemeyeceği, feshin geçerli hale
geleceği hususları açıkça belirtilmiştir. Buna paralel olarak 2821 sayılı Sendikalar Kanununun
31/6 maddesinde de iş güvencesi kapsamında kalan işçinin sendikal tazminat isteyemeyeceği
kuralına yer verilmiştir.
Dosya içeriğine göre, davacı 4857 sayılı yasa ile getirilen iş güvencesi kapsamında
kalmaktadır. 4857 sayılı yasanın belirtilen düzenlemesi karşısında, daha Önce imzalanan TİS
hükmündeki cezai şart niteliğindeki istek konusu tazminatın, iş güvencesi kapsamına giren
davacı açısından, önemi kalmamıştır. Feshin geçersizliği ve işe iade istemi süresinde ileri
sürülmediği ve istenmediği takdirde, fesih geçerli hale gelecektir. Bu durumda geçersizlik
şartlarına bağlı olan tazminat istenemeyecektir. Davacı işçinin işe iade davası açmamış olması
95
bu konuda sonuca etkili değildir. Önemli olan işçinin iş güvencesi kapsamında yer almasıdır.
Anılan tazminatın reddi yerine, kabulüne karar verilmesi doğru olmamıştır.
3. Davacı işçinin işyerinde çalıştığı süreler uyuşmazlık-konusudur. Davalı işveren vizeye
tabi işçilerin belli dönemlerle iş sözleşmelerinin askıya alındığını savunmuş ve Sosyal
Sigortalar Kurumu kayıtlarında geçen sürelerle çalışma olduğunu açıklamıştır. Davacı işçi ise
kağıt üzerinde gerçekleştirilen askı işlemlerine rağmen kesintisiz çalıştığını ileri sürmüştür.
Mahkemece davacının sürekli çalıştığı kabul edilerek istekler yönünden hüküm kurulmuştur.
Davacı işçi davalı belediye işyerinde vizeye tabi işçi olarak çalışmıştır. Vize bitimlerinde
iş akdi askıya alınmış, bu dönemlerde davacı işçi kesintisiz çalıştığını yöntemince
kanıtlayamamıştır. Bu konuda soyut nitelikte tanık beyanları ile sonuca gidilmesi doğru olmaz.
Davalı işveren kamu kurumu niteliğindedir. Sosyal Sigortalar Kurumu kayıtlarında geçen süre
dışında işçinin çalışmasının, yazılı delil yada bu dönemde çalışan bordrolu işçilerin tarihleri
açıklayan kesin anlatımları ile kanıtlanması gerekir. Somut olayda davalı tanıklarının beyanları
yeterli görülmemiştir. Bu nedenle Sosyal Sigortalar Kurumu kayıtlarına itibar edilerek davaya
konu istekler yönünden hesaplama yapılmalıdır. Kararın bu yönden de bozulması gerekmiştir.
SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, davalı
yararına takdir edilen 450 YTL.duruşma avukatlık parasının karşı tarafa yükletilmesine, peşin
alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 27.6.2006 gününde oybirliği ile karar
verildi.
96
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/15271 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/18903 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 26.06.2006
• İŞE İADE DAVASI
• ASIL İŞVEREN - ALT İŞVEREN İLİŞKİSİ
• İŞÇİLİK ALACAKLARINDAN ASIL İŞVERENİN ALT İŞVERENLE
BİRLİKTE SORUMLU OLMASI
97
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/38631 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/18287 4857 s. İşK/21
Tarihi: 22.06.2006
ÖZETİ: Somut olayda, kesinleşen işe iade karar üzerine davacının 10 günlük yasal
süre içerisinde işe başlatılmasının temini için işverene başvuruda bulunup bulunmadığı
anlaşılamamaktadır. Yerel mahkemece bu konuda bir araştırma da yapılmamıştır. Şayet
davacı 10 gün içerisinde işe başlatılması için işverene başvurmamış ise yapılan fesih "
geçerli hale gelecektir. Şayet davacı işçi, 10 gün içerisinde işe başlatma için müracaat etmiş
ve işveren tarafından yasal süre içerisinde işe başlatılmamış ise, bu durumda kesinleşen işe
iade davası ile yapılan fesih geçersiz hale gelecektir. Bu durumda, dairemizin istikrar
kazanan uygulamasına göre, iş akdinin feshi işe iade karar üzerine işçinin işe başlatılmadığı
tarihte gerçekleşmiş olacaktır. Her dava açıldığı tarihteki şartlara göre değerlendirileceğin-
den, işçilik alacakları ile ilgili bu davanın açıldığı tarihte yapılmış bir fesihten
bahsedilemeyeceğinden, feshe bağlı olarak talep edilebilen ihbar ve kıdem tazminatı ile yıllık
izin alacak taleplerinin reddine karar vermek gerekecektir.
Davacı, ihbar, kıdem tazminatı ile izin, ücret alacağının ödetilmesine karar verilmesini
istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır. Hüküm süresi içinde davalı avukatı
tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
1.Dosyadaki yazılara toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici sebeplere
göre, davalının aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde değildir.
2.Davacı, iş akdinin 31.12.2004 tarihinde haksız feshedildiğini ileri sürerek ihbar ve
kıdem tazminatı, yıllık izin ücret ve ücret fark alacakları isteğinde bulunmuştur.
Davalı davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
Davacı, işçilik alacaklarını talep ettiği bu davadan ayrı olarak, Antalya İş Mahkemesinin
2004/70 Esasında kayıtlı işe iade davası ile 31.12.2004 tarihinde işveren tarafından yapılan
feshin geçersizliğine ve işe iadeye karar verilmesini talep etmiştir. Söz konusu işe iade davası
24.3.2004 tarihinde feshin geçersizliğine ve davacının işe iadesine karar verilmek suretiyle
sonuçlanmış, verilen karar Dairemiz onamasından geçerek 21.6.2004 tarihinde kesinleşmiştir.
Kesinleşen işe iade dava dosyası dosya içerisinde mevcuttur.
Dosya içeriğinden, kesinleşen işe iade karar üzerine davacının 10 günlük yasal süre
içerisinde işe başlatılmasının temini için işverene başvuruda bulunup bulunmadığı
anlaşılamamaktadır. Yerel mahkemece bu konuda bir araştırma da yapılmamıştır. Şayet davacı
10 gün içerisinde işe başlatılması için işverene başvurmamış ise 31.12.2004 tarihinde yapılan
fesih " geçerli hale gelecektir. Bu taktirde şimdi olduğu gibi davacının işçilik alacaklarının
tespitinde 31.12.2004 tarihinin esas alınması doğrudur. Şayet davacı işçi, 10 gün içerisinde işe
başlatma için müracaat etmiş ve işveren tarafından yasal süre içerisinde işe başlatılmamış ise, bu
durumda kesinleşen işe iade davası ile 31.12.2004 tarihinde yapılan fesih geçersiz hale
geldiğinden artık 31.12.2004 tarihinde yapılmış bir fesihten söz edilemez. Bu durumda,
dairemizin istikrar kazanan uygulamasına göre, iş akdinin feshi işe iade karar üzerine işçinin
işe başlatılmadığı tarihte gerçekleşmiş olacaktır. Her dava açıldığı tarihteki şartlara göre
değerlendirileceğinden, işçilik alacakları ile ilgili bu davanın açıldığı tarihte yapılmış bir
fesihten bahsedilemeyeceğinden, feshe bağlı olarak talep edilebilen ihbar ve kıdem tazminatı
ile yıllık izin alacak taleplerinin reddine karar vermek gerekecektir.
Bu hususların aydınlığa kavuşabilmesi için mahkemece yapılacak iş; kesinleşen işe iade
davası üzerine davacının yasal süre içerisinde işe başlatılması hususunda başvuruda bulunup
bulunmadığı, şayet başvurmuş ise işveren tarafından işe başlatılıp başlatılmadığı öncelikle
belirlenmeli, oluşacak sonuca göre, yukarıdaki açıklamalar da nazara alınarak bir karar
verilmelidir. Eksik inceleme ve araştırma ile sonuca gidilmesi hatalı olup bozmayı
gerektirmiştir.
SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin alınan
temyiz harcının" istek halinde ilgiliye iadesine, 22.6.2006 gününde oybirliği ile karar verildi.
98
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/14698 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/17799 4857 s. İşK/18-21,31
Tarihi: 19.06.2006
100
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/13432 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/17770 4857 s. İşK/18-21, 25
Tarihi: 19.06.2006
ÖZETİ: İşletme müdürünün eski sekreterine çiçek verme ve şehir içinde birlikte
görülmesinin de 2004 tarihlerinde olduğu anlaşılmaktadır. İş sözleşmesinin feshedildiği
2005 tarihi itibariyle belirtilen eylemlerin fesih için geçerli neden kabul edilmesi mümkün
değildir. Davacının sendika temsilciliği seçimlerinde taraf tuttuğu ve bu konuda işçilere
baskı yaptığı da iddia edilmiştir. Mahkemece dinlenen davacı tanıkları davacının bu konuda
taraf tutmadığını ve işçiler üzerinde baskı kurmadığını belirtmişlerdir, davalı tanıklarının
bir kısmı ise davacının işyeri sendika seçimlerinden taraf tuttuğunu ve bu konuda kendi-
lerine baskıda bulunduğunu açılamışlar ise de bu konudaki bilgilerinin duyuma dayalı
olduğu anlaşılmaktadır. Somut olayda soruşturmayı yapan Adalet Bakanlığı Ceza ve
Tevkifevleri Genel Müdürlüğü Kontrolörünün raporunda davacının başka bir yerde
istihdamının sağlanması bu mümkün olmadığı takdirde iş sözleşmesinin feshinin
düşünülmesi gerektiği ifade edilmiştir. Davacının başka bir işyerinde değerlendirilme olanağı
araştırılmadan doğrudan fesih yoluna başvurulmuştur. Belirtilen maddi ve hukuki delillere
göre iş sözleşmesinin feshi geçerli nedene dayanmadığından davacının işe iade isteğinin
kabulüne karar verilmesi gerekirken yazdı şekilde davanın reddine karar verilmiş olması
hatalıdır.
Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, davayı reddetmiştir.
Hüküm süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı işçi, iş sözleşmesinin geçerli neden olmadan işverence feshedildiğini ileri sürerek
feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini, işe başlatılmama halinde ödenmesi
gereken tazminat ile boşta geçen süre ücretinin belirlenmesini istemiştir.
Davalı işveren, işletme müdür yardımcısı olarak çalışan davacının tarafsız olması
gerekirken, sendikanın işyeri temsilcilik seçimlerinde adaylardan biri lehine oy kullanmaları
için diğer işçilere baskı yaptığını; evli olmasına rağmen, işletme müdürünün eski sekreteri ile
birlikte bazı yerlerde birlikte olmak, çiçek vermek gibi davranışlarda bulunarak tesis
çalışanlarınca yanlış anlamalara neden olabilecek ilişki biçiminin iş ortamına taşındığını, şehir
merkezinde çalıştırdığı lokantanın bazı tamirat işlerini tesiste çalışan personele yaptırdığı
ancak bakiye borcunu ödemeyerek emrinde çalıştırdığı personeli mağdur ettiğini, sadece
idarecilerin bildiği ve gizli kalması gereken bazı konulan personele yayıp, onların çalışma
motivasyonlarını olumsuz yönde etkilediğini, gizli kalması gereken konularda karşı tarafa bilgi
verdiğini, iş sözleşmesinin belirtilen bu fiil ve davranışları nedeniyle İş Kanunu'nun 25/II-e
maddesi uyarınca haklı nedenle feshedildiğini belirterek davanın reddine karar verilmesi
gerektiğini savunmuştur.
Mahkemece davacının emri altında çalışan işçilere işyeri sendika temsilcisi seçiminde bir
adayı desteklemesi konusunda baskıda bulunduğu, bu davranışın doğruluk ve bağlılığa
uymadığı, işletme müdürünün eski sekreteri olan çalışana tesisin yemekhanesine depodan bir
koli karanfil getirterek, bunların içinden iki buketini verdiği, bu davranışın işyerinde
olumsuzluklara neden olabilecek nitelikte olduğu, işyeri çalışanlarından birini şehir merkezinde
çalıştırdığı lokantaya götürüp tamirat işi yaptırmasına rağmen ücretini ödemeyerek
mağduriyetine sebebiyet verdiği, işyeri hekimi olarak çalışan kişinin sürekli rapor aldığı konu-
sunda işletme müdürü ile aralarında geçen konuşmayı işyeri hekimine sızdırdığı, yine işyerinin
özelleştirileceği konusunda yöneticiler arasında yapılan konuşmayı işçilere bilgi verdiği, tüm bu
fiil ve davranışların fesih için haklı ve geçerli neden teşkil ettiği gerekçesi ile davanın reddine
karar verilmiştir.
Dosya içeriğine göre davacının iş sözleşmesinin feshinde dört neden gösterilmiş olup,
tanık anlatımlarına göre, davacının klima teknisyeni olarak çalışan işçiyi özel işinde
çalıştırması ve parasını tam olarak ödememesi olayının fesihten yaklaşık 3 yıl önce meydana
geldiği, işletme müdürünün eski sekreterine çiçek verme ve şehir içinde birlikte görülmesinin de
Temmuz-Ağustos 2004 tarihlerinde olduğu anlaşılmaktadır. İş sözleşmesinin feshedildiği
21.10.2005 tarihi itibariyle belirtilen eylemlerin fesih için geçerli neden kabul edilmesi
mümkün değildir. Davacının idareciler arasında gizli kalması gereken konuları personele
yaydığı da fesih nedeni yapılmış ise de, davacının gizliliğini ihlal ettiği iddia edilen konuların
gizli kalmasındaki yarar, gizlilik derecesi ve bunun ihlalinin nasıl bir olumsuz etki yaptığı da
101
somut olarak kanıtlanmamıştır. Öte yandan, davacının sendika temsilciliği seçimlerinde taraf
tuttuğu ve bu konuda işçilere baskı yaptığı da iddia edilmiştir. Mahkemece dinlenen davacı
tanıkları davacının bu konuda taraf tutmadığını ve işçiler üzerinde baskı kurmadığını belirtmiş-
lerdir, davalı tanıklarının bir kısmı ise davacının işyeri sendika seçimlerinden taraf tuttuğunu
ve bu konuda kendilerine baskıda bulunduğunu açılamışlar ise de bu konudaki bilgilerinin
duyuma dayalı olduğu anlaşılmaktadır. Mevcut delillere göre davacının sendika işyeri
seçiminde taraf tuttuğunun kesin olarak kanıtlandığını söyleme olanağı bulunmamaktadır.
Somut olayda soruşturmayı yapan Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel
Müdürlüğü Kontrolörünün raporunda davacının başka bir yerde istihdamının sağlanması bu
mümkün olmadığı takdirde iş sözleşmesinin feshinin düşünülmesi gerektiği ifade edilmiştir.
Davacının başka bir işyerinde değerlendirilme olanağı araştırılmadan doğrudan fesih yoluna
başvurulmuştur. Belirtilen maddi ve hukuki delillere göre iş sözleşmesinin feshi geçerli nedene
dayanmadığından davacının işe iade isteğinin kabulüne karar verilmesi gerekirken yazılı
şekilde davanın reddine karar verilmiş olması hatalıdır.
Belirtilen nedenlerle, yerel mahkeme kararının 4857 sayılı İş Kanunun 20/3 .maddesi
uyarınca bozularak ortadan kaldırılması ve aşağıdaki şekilde hüküm kurulması gerekmiştir.
SONUÇ : Yukarıda açıklanan nedenlerle,
1-) A. 1. İş Mahkemesinin 16.3.2006 gün ve 415-184 sayılı kararının bozularak ortadan
kaldırılmasına,
2-) Davalı işverence yapılan feshin geçersizliğine ve davacının işe iadesine,
3-) Davacının süresi içerisinde başvurusuna rağmen işverence işe başlatılmaması halinde
ödenmesi gereken tazminat miktarının davacının 4 aylık ücret tutarı olarak belirlenmesine,
4-) Davacının süresi içinde başvurması halinde kararın kesinleşmesine kadar en çok 4
aylık ücret ve diğer haklarının davalıdan alınarak davacıya ödenmesi gerektiğinin tespitine,
5-) Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6-) Davacı kendisini vekille temsil ettirdiğinden karar tarihinde yürürlükte bulunan
Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca 400.-YTL vekalet ücretinin davalıdan alınarak
davacıya ödenmesine,
7-) Davacı tarafından yapılan (47)YTL yargılama giderinin davalıdan alınarak davacıya
ödenmesine,
8-) Temyiz harcının isteği halinde ilgilisine iadesine, kesin olarak 19.6.2006 tarihinde
oybirliği ile karar verildi.
102
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/14801 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/17539 4857 s. İşK/7,18-21
Tarihi: 19.06.2006
103
SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin
alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 19.6.2006 gününde oybirliği ile karar
verildi.
104
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/14774 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/17531 4857 s. İşK/2,18-21
Tarih: 19.06.2006
ÖZETİ: Toplu ulaşım ve taşıma hizmetleri belediyenin asli işi olup, bu işlerin alt
işverene gördürülmesi için İş Kanununda belirtilen koşulların mevcut olması gerekir.
Somut olayda, ihale sözleşmesinin yapıldığı tarih itibariyle yasada belirtilen koşullar ger-
çekleşmiş değildir. Her ne kadar 5272 sayılı Belediyeler Kanunu'nun 67.maddesi ile bu
kanunun Anayasa Mahkemesince iptali üzerine yürürlüğe giren 5393 sayılı Belediyeler
Kanunu'nun 67. maddesi bu işlerin taşerona verilmesine imkan tanımakta ise de, davalı
şirket ile dava dışı Genel Müdürlük arasında hizmet alım sözleşmesi anılan kanunların
yürürlüğe girmesinden önce yapılmış olup, kurulduğu sırada muvazaalı olan asıl işveren-
alt işveren ilişkisi nedeni ile dava dışı EGO Genel Müdürlüğünün işçisi olan davacının, hiz-
met alım sözleşmesinin tarafı olan davalı şirket tarafından Belediyeler Kanunun yürürlüğe
girmesinden sonra çalıştırılmaya devam ettirilmesi durumunda da İş Kanunun 2/7.maddesi
uyarınca asıl işveren-alt işveren ilişkisinin muvazaaya dayandığını kabul etmek gerekir.
Zira bu durumda, asıl işverenin işçisinin alt işveren tarafından işe alınarak çalıştırılması
suretiyle haklarının kısıtlanması söz konusudur.
106
YARGITAY
9.HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/14773 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/17530 4857 s. İşK/7,18-21
Tarih: 19.06.2006
•İŞE İADE DAVASININ TARAFI
•HİZMET AKDİNİN FESHİ
• İŞÇİNİN DAVRANIŞLARINDAN DOLAYI HİZMET AKDİNİN
FESHEDİLMESİ
• İŞÇİNİN AYNI GURUBA BAĞLI İŞYERLERİNDE ÇALIŞMASI
ÖZETİ: Davacının aynı gruba bağlı şirketlere muhabirlik yapması, diğer şirketlerin
de işvereni olduğunu göstermez. Şirketler arasında geçici iş ilişkisi kurulmuş olabilir.
Mahkemece her iki işveren hakkında feshin geçersizliğine ve davacının işe iadesine karar
verilmesi hatalıdır. Davanın son işveren olan davalı yönünden kabulü, diğer davalı hakkın-
da ise husumetten reddi gerekir.
Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır. Hüküm süresi içinde davalılar avukatı
tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı davalılara ait işyerinde Basın İş Yasası'na tabi olarak çalışırken, iş sözleşmesinin
geçerli neden olmadan feshedildiğini belirterek, 5953 sayılı yasanın ö. maddesi uyarınca feshin
geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini talep etmiştir
Davalılar işveren vekili, husumet itirazı yanında, davacının iş sözleşmesinin
performansının, haber ve çektiği fotoğrafların kalitesinin diğer muhabirlere göre yetersiz
olması nedeni ile feshedildiğini savunmuştur.
Mahkemece, davacının her iki işveren ve gruba bağlı diğer işverenlere hizmet verdiği,
işverenlerce davacının davranışlarından kaynaklanan nedenle iş sözleşmesinin feshedildiği,
ancak savunmasının alınmadığı, gerekçesi ile her iki davalı yönünden feshin geçersizliğine ve
davacının işe iadesine karar verilmiştir.
Dosya içeriğine ve kayıtlara göre ilk dönem davalı M. YAY. TİC. AŞ. çalışan davacının
sonraki dönem ve askerlik sonrası M. AJANSI AŞ. işyerinde çalıştığı, iş sözleşmesinin geçerli
neden olmadan feshedildiği anlaşılmaktadır. Davacının aynı gruba bağlı şirketlere muhabirlik
yapması, diğer şirketlerin de işvereni olduğunu göstermez. Şirketler arasında geçici iş ilişkisi
kurulmuş olabilir. Mahkemece her iki işveren hakkında feshin geçersizliğine ve davacının işe
iadesine karar verilmesi hatalıdır. Davanın son işveren olan davalı M. AJANSI AŞ. yönünden
kabulü, diğer davalı hakkında ise husumetten reddi gerekir.
Belirtilen nedenlerle, yerel mahkeme kararının 4857 sayılı İş Kanunun 20/3.maddesi
uyarınca bozularak ortadan kaldırılması ve aşağıdaki şekilde hüküm kurulması gerekmiştir.
SONUÇ:Yukarıda açıklanan nedenlerle;
1.A. 1 .İş Mahkemesinin kararının bozularak ortadan kaldırılmasına,
2.Davanın davalı M. YAY. TİC. AŞ. yönünden HUSUMETTEN REDDİNE,
3.Davalı M. AJANSI AŞ.yönünden KABULÜ ile,
a)İşverence yapılan feshin geçersizliğine ve davacının işe iadesine,
b)Davacının süresi içerisinde başvurusun rağmen işverence işe başlatılmaması halinde
ödenmesi gereken tazminat miktarının fesih nedeni dikkate alınarak takdiren davacının 4 aylık
ücret tutarı olarak belirlenmesine,
c)Davacının süresi içinde başvurması halinde kararın kesinleşmesine kadar en çok 4 aylık
ücret ve diğer haklarının davalıdan alınarak davacıya ödenmesi gerektiğinin tespitine,
d)Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
e)Davacı kendisini vekille temsil ettirdiğinden karar tarihinde yürürlükte bulunan
Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca 400 YTL.vekalet ücretinin davalıdan alınarak
davacıya ödenmesine,
f) Davacı tarafından yapılan (45.00) YTL.yargılama giderinin davalıdan alınarak davacıya
ödenmesine,
4. Davalı M. YAY. TİC. AŞ.lehine takdir edilen 400 YTL.vekalet ücretinin davacıdan
alınarak davalıya ödenmesine,
5. Temyiz harcının isteği halinde ilgilisine iadesine, kesin olarak
19.6.2006 tarihinde oy birliği ile karar verildi.
107
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/14699 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/17516 4857 s. İşK/18-21
Tarih: 19.06.2006
ÖZETİ: Davalı işyerinde hemşire olarak görev yapan davacı hakkında, ...tarihinde ve
fesih tarihinde tutulan tutanaklara göre, davacının nöbette iken arandığında, nöbet yeri
yerine hastane bahçesinde işyerinde çalışmayan ziyarete gelen erkek arkadaşları ile sohbet
ettiği, daha önce uyarıldığı, tutanak içeriğinin davalı tutanak tanzimcisi tanıklar tarafından
doğrulandığı, davacının bu davranışlarından kaynaklanan nedenin işyerinde olumsuz-
luklara yol açtığı anlaşılmaktadır. Davalı işverenin iş sözleşmesinin feshi geçerli nedene
dayanmaktadır. Davanın reddi yerine kabulü hatalıdır.
108
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/11727 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/16256 4857 s. İşK/21
Tarih: 05.06.2006
ÖZETİ: 4857 sayılı kanuna göre "kararın kesinleşmesine kadar çalıştırılmadığı süre
için işçiye en çok dört aya kadar doğmuş bulunan ücret ve diğer hakları ödenir" kuralı
öngörülmüş olup, buna göre feshin geçersizliğine karar verildiğinde davacı içinin
çalıştırılmadığı en çok dört aylık ücret ve diğer haklarının belirlenmesi gerekir. Mahkemece
anılan hükme aykırı olarak davacının çalıştırılmadığı süre için altı aylık ücret ve diğer
hakların hüküm altına alınmış olması doğru değildir. Yasal düzenleme gereği davacı
işçinin çalıştırılmadığı en çok dört aylık süre için ücret ve diğer haklarının belirlenmesine
karar verilmelidir.
109
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/11703 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/16247 4857 s. İşK/18-21
Tarih: 05.06.2006
ÖZETİ: Dosya içeriğine göre her ne kadar davacı ile davalı işverenin başka bir işçisi
arasında kavga çıktığı anlaşılmakta ise de, davacının olaya sebebiyet verecek ağırlıkta bir
davranışının bulunmadığı, sadece emri altına olan işçiye kendisine çeki düzen vermesi
gerektiğini hatırlattığı, bunun üzerine işçinin davacının yanına kadar gidip kendisine kafa
vurmak suretiyle yaraladığı, davacının da kavga sırasında kendini korumaya çalıştığı tanık
anlatımlarından anlaşılmaktadır. Buna göre, davacı kavgaya sebep olan veya kavgayı
başlatan kişi olmadığına göre feshin geçerli nedene dayandığının kabulü olanağı
bulunmamaktadır.
110
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/35647 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/15502 4857 s. İşK/18-21
Tarih: 29.05.2006 2821 s. SK/31
• SENDİKAL TAZMİNAT
• İŞE İADE DAVASI AÇILMADAN SENDİKAL TAZMİNAT TALEBİ
• İŞÇİNİN İŞ GÜVENCESİ KAPSAMINDA OLMASI
ÖZETİ: Davacının hizmet akdinin sendikal nedenlerle sona erdirildiği kabul edilerek
sendikal tazminat isteği hüküm altına alınmışsa da iş sözleşmesinin sendikal nedenlerle
askıya alınmak suretiyle sona erdirildiği hususunda yeterli bir kanıt bulunmadığı gibi fesih
tarihinde yürürlükte bulunan 4857 Sayılı Yasa maddeleri gereği iş güvencesinden
yararlanması mümkün olan işçilerin işe iade davası açmadan sendikal tazminat davası
açması mümkün değildir. Mahkemece sendikal tazminat isteğinin reddi gerekirken kabulü
hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
Davacı, ihbar, kıdem, kötü niyet ve sendikal tazminat ile izin alacağının ödetilmesine
karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır. Hüküm süresi içinde davalı avukatı
tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
1. Dosyadaki yazılara toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici sebeplere
göre, davalının aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde değildir.
2. Davacının hizmet akdinin sendikal nedenlerle sona erdirildiği kabul edilerek sendikal
tazminat isteği hüküm altına alınmışsa da iş sözleşmesinin sendikal nedenlerle askıya alınmak
suretiyle sona erdirildiği hususunda yeterli bir kanıt bulunmadığı gibi fesih tarihinde yürürlükte
bulunan 4857 Sayılı Yasanın 18-21 maddeleri gereği iş güvencesinden yararlanması mümkün
olan işçilerin işe iade davası açmadan sendikal tazminat davası açması mümkün değildir.
Mahkemece sendikal tazminat isteğinin reddi gerekirken kabulü hatalı olup bozmayı
gerektirmiştir.
3. Davacının 29.9.2003, 13.10.2003 tarihleri arasında izin kullandığına dair izin dilekçesi
ve işveren kayıtları mevcuttur. Bu belgeler nazara alınmadan yazılı şekilde izin ücretine karar
verilmesi de hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin alınan
temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 29.5.2006 gününde oybirliği ile karar verildi.
111
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/31887 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/21116 4857 s. İşK/18-21
Tarih: 13.06.2005
ÖZETİ: Davalı işverence işçi eski işine iade edildiğine göre feshin geçerli bir nedene
dayanmadığı anlaşılmaktadır. Şu hale göre boşta geçen en çok dört aya kadar süreyle ilgili
ücret ve diğer hakların hüküm altına alınması gerekir
112
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/14156 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/20913 4857 s. İşK/18-21
Tarih: 13.06.2005
ÖZETİ; Feshin geçersizliğinin ve işe iade isteğinin, fesih tarihinden değil, fesih
bildirim tarihinden itibaren bir ay içinde dava konusu yapılması gerekir. Diğer taraftan
davalı işyerinde 30 ve daha fazla işçi çalışıp çalışmadığı da araştırılmış değildir.
Mahkemece öncelikle, fesih bildirim tarihi araştırılmalı, bu saptamadan sonra davanın
süresinde açılıp açılmadığı belirlenmeli, süresinde açılmamış ise bu nedenle reddine,
davanın süresinde açıldığı anlaşılıyor ise, işyerinde 30 ve daha fazla işçi çalışıp çalışmadığı
incelemesi yapılmalı ve sonucuna göre karar verilmelidir.
113
YARGITAY
9.HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/14296 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/20281 4857 s. İşK/19
Tarih: 06.06.2005
ÖZETİ: İş akdi davacıya 20.8.2004 de tebliğ edilen fesih bildirimi ile ihbar öneli
verilerek feshedilmiştir. Dava ise 11.11.2004 tarihinde açılmakla bir aylık hak düşürücü
sürenin geçtiği anlaşılmaktadır. Açıklanan bu nedenle davacı iş güvencesi hükümlerinden
yararlanamaz. Davanın reddi gerekir. Mahkemece davanın kabulüne karar verilmesi hatalı
bulunmuştur.
114
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/14383 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/19766 4857 s. İşK/2,18-21
Tarih: 30.05.2005
115
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No 2005/11753 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/18631 4857 s. İşK/18-21
Tarih: 17.05.2005
• İŞE İADE DA VASI SÜRERKEN İŞÇİNİN ESKİ İŞİNE BAŞLATILMASI
• BOŞTA GEÇEN SÜRE ÜCRETİ
ÖZETİ: Davalı işverence işçi eski işine iade edildiğine göre feshin geçerli bir nedene
dayanmadığı anlaşılmaktadır. Şu hale göre boşta geçen en çok dört aya kadar süreyle ilgili
ücret ve diğer haklarının hüküm altına alınması doğru değildir.
116
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/8465 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/13371 4857 s. İşK/2,12,18-21
Tarih: 14.04.2005 2821 s. SenK/31
118
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/4627 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/7289 4857 s. İşK/18-21
Tarih: 07.03.2005
119
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/8221 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/13053 4857 s. İşK/18-21
Tarih: 09.05.2006 1086 s. HUMK/43,45
• İŞE İADE DAVASI
• İŞE İADE DAVALARININ BİRLİKTE GÖRÜLMESİ
• İŞE İADE DAVALARININ ÖZELLİĞİ
• DAVANIN HERBİR İŞÇİ YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ
ÖZETİ: Davacı işçilerin iş sözleşmeleri aynı gün, ancak birbirinden farklı nedenlerle
feshedilmiştir. Bu nedenle davaların birlikte görülmesi doğru olmaz. İşe iade davalarının
özelliği gereği iş güvencesinden yararlanma koşullarının, geçerli neden kavramı ile işe
başlatmama tazminatının her bir işçi yönünden değerlendirilmesi gerekir.
120
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/18713 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/3889 4857 s. İşK/18-21
Tarih: 20.02.2006 1086 s. HUMK/195,375
ÖZETİ: Feshin geçersizliği ve işe iade davaları, seri yargılama usulüne tabidir. Seri
yargılama usulü, aslında yazılı yargılama usulünün biraz daha çabuklaştırılmış şeklidir. Bu
nedenle mahkemeye sunulan bir dava dilekçesi üzerine oturum günü belirlendikten sonra
dava dilekçesi ve oturum günü taraflara tebliğ edilmeli, taraflara iddia ve savunmaları ile
ilgili delilleri bildirmeleri için süre verilmeli, savunma hakkı kısıtlanmamalıdır.
121
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/5346 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2004/8553 4857 s. İşK/20
Tarih 15.03.2004
ÖZETİ: Boşta geçen süre ile ilgili ücret ve işe iade edilmemesi halinde ödenmesi
gereken tazminatın süre itibariyle belirlenmesi ile yetinilmesi gerekirken miktar olarak
belirlenip hüküm altına alınması Dairemizin istikrar kazanan uygulamasına uygun
düşmemiştir.
Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir. Yerel mahkeme,
isteği kabul etmiştir.
Hüküm süresi içinde taraflar avukatlarınca temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
1.Mahkemece verilen karar davacı vekilinin yüzüne karşı tefhin edilmiş olup, davacı
vekili, tefhinden itibaren 8 günlük temyiz süresini geçirdikten sonra hükmü temyiz ettiğinden
temyiz isteğinin süre aşımı nedeniyle reddine karar vermek gerekmiştir.
2.Davalının temyizine gelince;
Mahkemece davacı işçinin iş sözleşmesinin feshinin geçersizliğine ve davacının işe
iadesine dair verilen karar yasaya ve dosya içeriğine uygun ise de; boşta geçen süre ile ilgili
ücret ve işe iade edilmemesi halinde ödenmesi gereken tazminatın süre itibariyle belirlenmesi
ile yetinilmesi gerekirken miktar olarak belirlenip hüküm altına alınması Dairemizin istikrar
kazanan uygulamasına uygun düşmemiştir. Öte yandan mahkemece boşta geçen süre ücretinin
3 ay ile sınırlanmış olması kararın kesinleşme tarihine göre doğru değilse de davacı vekilinin
temyizi süresinde olmadığından bu konu bozma nedeni yapılmamıştır.
Bu nedenle, yerel mahkeme kararının bozulması ve 4857 sayılı İş Kanunun 20/3 maddesi
uyarınca aşağıdaki şekilde hüküm kurulması gerekmiştir.
SONUÇ: Yukarıda belirlenen nedenlerle:
1. Yerel Mahkeme kararının bozularak ortadan kaldırılmasına,
2. İşverence yapılan feshin geçersizliğine, davacının işe iadesine,
3. Davacının süresi içinde başvurusuna rağmen işe başlatılmaması halinde ödenmesi
gereken tazminat miktarının davacının 4 aylık ücreti tutarı olarak belirlenmesine,
4. Davacının süresinde müracaatı halinde 3 aylık ücretin davalıdan alınarak davacıya
verilmesine,
5. (21.800.000) TL. Yargılama gideri ile 300.000.000 TL.vekalet ücretinin davalıdan
alınarak davacıya verilmesine,
6. Temyiz harcının isteği halinde yatırana iadesine kesin olarak
15.3.2004 tarihinde oybirliği ile karar verildi.
122
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/16037 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/20331 4857 s. .İşK/17,18-21
Tarih: 10.07.2006
• İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHİ
"İçtihat Metni"
124
Davalı banka Yönetim Kurulunun 25.05.2005 tarih ve 158 sayılı kararı ile insan
Kaynakları Yönetmeliğinin "Hizmet Sözleşmesinin Sona Ermesi" başlıklı 110. maddesinin
110.3 fıkrasına (D) bendi olarak "emekliliğe tabi 30 (otuz) hizmet yılını dolduranlar Bankada
çalıştırılamaz. Bu durumdaki personelin yasalar ve yönetmeliklerden doğan tüm parasal hakları
ödenmek kaydıyla sözleşmeleri feshedilir" hükmü eklenmiştir. Dairemiz uygulamasına göre
Personel Yönetmeliğinde emekliliği hak etmiş ve belli bir yaş sınırına gelmiş personelin işten
çıkarılacağına ilişkin hükmün objektif ve genel olarak uygulanması geçerli neden kabul
edilmekte ise de, somut olayda; davacının işe girdiği tarihte Yönetmelikte bu anlamda bir
hüküm bulunmadığı gibi, Yönetmelikte sonradan yapılan bu değişikliğin davacı tarafından
kabul edildiğine dair yazılı bir belge de sunulmamıştır.
Öte yandan, işyerinde personel fazlalığı bulunması halinde, sosyal seçim kriteri olarak,
hizmeti 30 yılı bulan ve emekliliğe hak kazanmış olanların işten çıkartılacak işçilerin seçiminde
gözönünde bulundurulması mümkün ise de, somut olayda, davalı banka Yönetim Kurulunun
15.06.2004 tarihli kararında görev düzeyinde norm kadro belirlenmiş olup, bazı görev
unvanları için belirlenen norm kadronun mevcut kadrodan fazla ya da eşit olduğu, bazı görevler
için ise mevcut kadrodan az olduğu anlaşılmaktadır. Buna göre mevcut kadro belirlenen norm
kadrodan az ya da eşit olduğu takdirde personel fazlalığından söz edilemeyecektir. Dosya
içeriğine göre bir kısım görev unvanları açısından personel ihtiyacının ortaya çıktığı ve davalı
işverence fesihten sonra çok sayıda personel alımına başvurulduğu anlaşılmaktadır. Şu halde
davacının görev unvanı için belirlenen norm kadroya göre personel fazlalığı da söz konusu
değildir.
Mevcut maddi ve hukuki olgulara göre feshin geçerli nedene dayanmadığı kabul
edilmelidir. Davanın kabulüne karar verilmesi gerekirken yazılı gerekçe ile reddine karar
verilmiş olması hatalıdır.
Belirtilen nedenlerle, yerel mahkeme kararının.4857 sayılı İş Kanunun 20/3. maddesi
uyarınca bozularak ortadan kaldırılması ve aşağıdaki şekilde hüküm kurulması gerekmiştir.
Sonuç: Yukarıda açıklanan nedenlerle,
1-) Ankara Onüçüncü İş Mahkemesinin 24.11.2005 gün ve 1156-1528 sayılı kararının
bozularak ortadan kaldırılmasına,
2-) Davalı işverence yapılan feshin geçersizliğine ve davacının işe iadesine,
3-) Davacının süresi içerisinde başvurusuna rağmen işverence işe başlatılmaması
halinde ödenmesi gereken tazminat miktarının fesih nedeni dikkate alınarak takdiren davacının
4 aylık ücret tutarı olarak belirlenmesine,
4-) Davacının süresi içinde başvurması halinde kararın kesinleşmesine kadar en çok 4
aylık ücret ve diğer haklarının davalıdan alınarak davacıya ödenmesi gerektiğinin tespitine,
5-) Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6-) Davacı kendisini vekille temsil ettirdiğinden karar tarihinde yürürlükte bulunan
Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca 400.-YTL vekalet ücretinin davalıdan alınarak
davacıya ödenmesine,
7-) Davacı tarafından yapılan (29)YTL yargılama giderinin davalıdan alınarak davacıya
ödenmesine,
8-) Temyiz harcının isteği halinde ilgilisine iadesine, kesin olarak 08.05.2006 tarihinde
oybirliği ile karar verildi.
125
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/10324
Karar No. 2005/37706
• İHBAR TAZMİNATI
• İŞ AKDİNİN FESHİ
• İŞE İADE
• KIDEM TAZMİNATI
"İçtihat Metni"
Davacı, ihbar, kıdem tazminatı yıllık ücretli izin, fazla çalışma ile hafta ve genel tatil
gündeliklerinin ödetilmesine karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
1-Dosyadaki yazılara toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici sebeplere
göre, davalının aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde değildir.
2- Davacı, 17.06.2003 günlü dava dilekçesinde, hizmet akdinin haklı ve geçerli neden
bulunmadığı halde 05.06.2003 tarihinde davalı işverence feshedildiğini iddia ederek işe
iadesine, boşta geçen süre ücreti ile işe başlatmama tazminatına ve ayrıca kıdem, ihbar
tazminatı, yıllık ücretli izin, fazla mesai, hafta tatili ve genel tatil alacak isteklerinin davalıdan
tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı, davanın reddi gerektiğini savunmuştur.
Mahkemece, yargılama sırasında 29.06.2004 günlü oturumda, ihbar tazminatı, kıdem
tazminatı, izin ücreti ve işçilik alacakları ile ilgili isteklerin ayrılmasına karar verilip, ayrılan
işçilik alacakları davasının ayrı bir esasa kaydının yapıldığı, işe iade davasının yargılamasının
sürdürülerek, 29.06.2004 tarihinde davacının işe iadesine karar verildiği, kesinleşen bu karar
üzerine, işverenin davacıyı işe başlatmadığı dosya içeriğinden ve tarafların karşılıklı
beyanlarından anlaşılmaktadır.
İşe iade davası kabul edilmekle, işverenin 05.06.2003 tarihli Feshinin geçersizliği kabul
edilmiş olmaktadır. Dairemizin istikrar kazanan uygulamasına göre, iş akdinin feshi, işe iade
kararı üzerine, işçinin işe başlatılmadığı tarihte gerçekleşmiş olmaktadır. Her dava açıldığı
tarihteki koşullara göre değerlendirilir. İhbar tazminatı, kıdem tazminatı ve izin ücretlerini
kapsayan dava, feshin 05.06.2003 günü gerçekleştiği gerekçesiyle 17.06.2003 tarihinde
açılmıştır. İşe iade kararı ile 05.06.2003 tarihinde feshin gerçekleşmediği kabul edildiğine göre,
davanın açıldığı 17.06.2003 günü gerçekleşmiş bir fesih bulunmamaktadır.
Akdin Feshinin gerçekleşmesine bağlı izin ücreti isteğinin açıklanan nedenlerle reddi
gerekirken, yazılı şekilde kabulü hatalıdır. Diğer taraftan, dava tarihinde şartları
gerçekleşmeyen ancak dava sırasında işveren tarafından ödenen ihbar ve kıdem tazminat
istekleri hakkında mahkemece bir hüküm kurulmadığından bu istekler yönünden dairemizce
bozma yönüne gidilmemiştir.
126
Davacı, işe iade davasından sonra işe başlatılmaması ile feshin gerçekleştiği tarihe göre
yeni bir dava açarak alacaklarını talep edebilir.
Sonuç: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten (BOZULMASINA), peşin
alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 01.12.2005 gününde oybirliğiyle karar
verildi.
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/37239
Karar No. 2006/3456
• İŞ AKDİNİN FESHİ
• İŞE İADE
"İçtihat Metni"
127
davalının alt işveren olduğu ve bu gibi durumlarda çalıştırılacak işçi sayısının genellikle asıl
işverence önceden belirlendiği hususu dikkate alınmadığı gibi, davalı şirketin aynı il yada
başka illerde işyerinin olup olmadığı da araştırılmış değildir. Davalı şirketin aynı il veya diğer
illerde başka işyerinin bulunup bulunmadığı araştırılmadan ve davalı şirketin Genel Hizmetler
Sözleşmesi kapsamında üstlendiği diğer işlerde davacı işçinin nasıl değerlendirilebileceği
açıkça ortaya konulmadan feshin son çare olduğu ilkesinin uygulanmadığının kabulü doğru
değildir. Eksik inceleme ile yazılı şekilde hüküm kurulması hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir.
Sonuç: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten (BOZULMASINA), peşin
alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 13.02.2006 gününde oybirliği ile karar
verildi.
128
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/20810
Karar No. 2005/24800
Tarih: 11.07.2005
Özet: İşe iade kararının kesinleşmesinden sonra on iş günü içerisinde işverene baş-
vurmayan işçinin hizmet akdinin işverence geçerli nedenle feshedildiği sonucuna varıla-
cağından, işçi işe başlatmama tazminatına ve en fazla dört aylık olan boşta geçen süre
ücretine hak kazanamayacaktır.
Ancak, bu durumda geçerli olan feshin hukuki sonuçları olarak işçi kıdem ve ihbar
tazminatına hak kazanacaktır. Zira, geçersiz olduğunun saptanması feshin haksız olduğu
anlamında değildir.
Bu sonucun kabulü kaçınılmazdır. Zira, hukuk sistemimizde işverene süresi içerisinde
başvuruda bulunup işe davete uymayan işçinin iş sözleşmesinin kendisi tarafından
feshedildiğinin kabulü yolunda bir düzenleme bulunmamaktadır.(*)
YARGITAY KARARI
Davacının Bilecik Asliye Hukuk (İş) mahkemesinin feshin geçersizliği ve işe iadeye
ilişkin temyiz edilmeksizin kesinleşen kararına istinaden işverene yaptığı başvuruya olumlu
cevap verilmesine rağmen işbaşı yapmaması, mahkemece iş sözleşmesini kendisinin sona
erdirdiği kabul edilerek ihbar ve kıdem tazminatı talepleri reddedilmiştir. (*)
Gönderenler: Av. Hulki ÖZEL (Mersin Barosu), Av. Ertuğrul SAKAOĞLU (Kocaeli Barosu)
129
süre ücreti alabilecek davacının büyük bir ihtimalle başka işe girdiğini bildiği işçiyi işverenin
işe daveti iyi niyetli olmayabilir.
Kaldı ki, önceki fesih hukuki sonuç doğurduğundan tarih esas alınarak ihbar ve kıdem
tazminatı hesap edilmesi gereken işçinin feshin geçersizliği kararının işçinin işe başlaması ile
sonuçları doğurup yasa koyucu tarafından başta geçen sürenin sadece dört ay ile sınırlı
tutulması nedeniyle askıda bulunmayan iş sözleşmesinin işe başlamamak suretiyle işçi
tarafından sonlandırılmasından söz edilemeyecektir. İş hukukunun temel ilkesi olan “işçi lehine
yorum” Yasa başlığı MK’nın 1/II. Maddesi uyarınca 4857 sayılı İş Kanununun 21/V. Maddesi
hükmü kıyasen uygulanmak suretiyle doldurularak geçerli feshin sonuçları olan ihbar ve kıdem
tazminatı taleplerinin kabulü yerine, mahkemece yazılı şekilde reddi hatalı olup kararın
bozulması gerekmiştir.
SONUÇ: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin
alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 11.07.2005 gününde oyçokluğu ile karar
verildi.
KARŞI OY
Feshin geçersizliği ve işe iade talebi ile dava açan, mahkemece verilen işe iade kararı
kesinleştikten sonra yasal süre içerisinde işe başlamak üzere işverene başvuran işçinin, bu
başvurusunu geri alıp alamayacağı, alabilecekse bu hakkını hangi aşama ve sürede
kullanabileceği 4857 sayılı yasada düzenlenmiş değil 4857 sayılı iş yasasının 21/5. maddesi
düzenlemesine göre kararın kesinleşmesinden itibaren on iş günü içerisinde işe başlaması için
işçi işverene başvurmaz ise, işverence yapılmış olan fesih geçerli bir fesih sayılır ve işveren
sadece bunun hukuki sonuçları ile sorumlu olur.
On günlük yasal süre içerisinde işe başlamak için işverene başvuran işçinin bu
başvurusunu işverenin işe başlatma iradesi işçiye ulaşıncaya kadar geri almasının mümkün
olduğunu, bu durumda yukarıda açıklanan 21/5. madde gereği işlem yapılması gerektiğinin
kabulünün yasal düzenlemeye uygun düştüğü kanısındayım. Zira işverenin işe başlatma iradesi
henüz işçiye ulaşmamıştır.
Ancak, en tartışmalı olan husus işverenin işe başlatma iradesi işçiye ulaştıktan sonra işçi
ise başlamayacağını bildirir veya işe başlamazsa 21/5. madde uygulanabilir mi? Kanaatimce
buna imkân bulunmamaktadır. İşçinin işe başlama isteği işverence kabul edildikten sonra başka
bir anlatımla iradeler birleşince işçinin tek taraflı işverenin rızası olmadan işe başlama iradesini
geri alması Borçlar Kanununun 23–30. maddelerinde düzenlenen hata, hile ve ikrah halleri
olmadıkça aynı yasanın 19 maddeleri hükümleri karşısında mümkün değildir.
İşe iade davalarında üç aşama mevcuttur. Birincisi mahkemenin feshin geçersizliğine ve
işe iadeye karar vermesi, ikincisi karar kesinleştikten sonra işçinin on işgünü içerisinde işe
başlamak için işverene başvurması, üçüncüsü işverenin işçiyi işe başlatma iradesini işçiye
ulaştırmasıdır. Bu üç aşama tamamlandıktan sonra artık işverenin feshi geçersiz sayılmış ve
baştan itibaren akit feshedilmemiş gibi sonuçlarını doğurur hale gelmiştir.
Bu aşamadan sonra akit tarafların birisinin iradesi ile veya karşılıklı anlaşarak sona
erdirilebilir. Bu fesih haklı veya geçerli nedene dayanabileceği gibi haksız bir fesihte olabilir.
Taraflar bu feshin sonucuna katlanmak durumundadırlar. İşçinin zarar göreceği düşüncesi
sözleşme hukukunun genel prensiplerinin yok sayılmasını gerektirmez. Taraflar haklarını
kullanırken objektif iyi niyet kurallarına uymak zorundadırlar.
Somut olayda, davalı işveren işçinin 29.11.2004 tarihli işe başlama başvurusuna noter
vasıtası ile gönderdiği 30.11.2004 tarihli ihtarnamede yedi gün içerisinde davacının işe
başlamasını istemiş, işçinin işe başlamaması üzerine ikinci kez 23.12.2004 tarihli ihtarname
gönderilmiştir. Davacı bu çağrılara rağmen işbaşı yapmamıştır. Davacı vekili 18.04.2005 tarihli
mahkemeye hitaben yazdığı dilekçesinde ki “…davacı müvekkil, yeni bir işe başlamış olması
ve davalı işyerine dönmesi durumunda huzurlu çalışamayacağı düşüncesi sebebiyle çağrıya
cevap vermemiş ve işe dönmemiştir…” kabulü ile işe davete rağmen başlamadığını kabul
etmiş, ancak ileri sürdüğü gerekçeleri kanıtlayacak delil sunmamış işverenin kötü niyetli
130
olduğunu iddia ederek başka bir anlatımla iş sözleşmesini haklı nedenlerle sona erdirdiğini
kanıtlayamamıştır.
Bu sebeplerle dosya içerisine ve yasal düzenlemelere uygun düşen mahalli mahkeme
kararının onanması görüşünde olduğumdan çoğunluğun bozma kararına katılamıyorum.
Başkan
O.G. Çankaya
131
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Özet: 4857 Sayılı Yasa'nın 21. maddesinin birinci fıkrasında işe başlatmama
tazminatının alt ve üst sınırları gösterilmiş olup; bu sınırlar arasında işçinin kıdemi, fesih
sebebi gibi hususlar nazara alınarak bir belirleme yapılmalıdır. 15 yıldan fazla hizmeti
bulunan davacı için anılan tazminatın alt sınırdan belirlenmesine karar verilmesi hatalıdır.
Dosya içeriğine, fesih nedeni ve hizmet süresine göre işe başlatmama tazminatının 8
aylık ücret tutarı olarak belirlenmesi uygun görülmüştür.
Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır. Hüküm süresi içinde taraflar
avukatlarınca temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
YARGITAY KARARI
Davacı işçi, iş sözleşmesinin geçerli sebep olmadan sendikal nedenle feshedildiğini
ileri sürerek feshin geçersizliği ile işe iadesine ve buna bağlı tazminat ile boşta geçen süre
ücretinin hüküm altına alınması isteğinde bulunmuştur.
Davalı işveren iş sözleşmesinin geçerli nedenle feshedildiğini belirterek davanın
reddine karar verilmesini talep etmiştir.
Mahkemece feshin geçerli nedene dayanmadığı gerekçesi ile feshin geçersizliğine ve
davacı işçinin, işe iadesine, işe başlatma tazminatının 4 aylık ücret tutarı olarak ve
çalıştırılmadığı süre için en çok 4 aylık ücret ve diğer haklarının belirlenmesine karar
verilmiştir.
Hüküm davacı ve davalı tarafından temyiz edilmiştir.
4857 Sayılı Yasanın 21. maddesinin birinci fıkrasında işe başlatmama tazminatının alt ve üst
şuurları gösterilmiş olup; bu şuurlar arasında işçinin kıdemi, fesih sebebi gibi hususlar nazara
alınarak bir belirleme yapılmalıdır. 15 yıldan fazla hizmeti bulunan davacı için anılan tazmina-
tın alt şuurdan belirlenmesine karar verilmesi hatalıdır.
Bu konudaki temyiz itirazları yerinde görülerek hükmün bozulmak suretiyle ortadan
kaldırılması ve 4857 sayılı kanunun 20. maddesinin 3. fıkrası uyarınca aşağıdaki gibi karar
verilmesi gerekmiştir.
SONUÇ: Yukarıda belirtilen nedenlerle;
1) Yerel Mahkeme kararının bozularak ortadan kaldırılmasına,
2) İşverence yapılan feshin geçersizliğine ve davacının işe iadesine,
3) Davacının yasal sürede işe başvurmasına rağmen, işverenin süresi içinde işe
başlatmaması halinde ödenmesi gereken tazminat miktarının işçinin 8 aylık ücreti olarak
belirlenmesine,
4 )Davacının işe iade için işverene süresi içinde başvurması halinde hak kazanılacak
olan ve kararın kesinleşmesine kadar en çok 4 aylık ücret ve diğer haklarının davacıya
ödenmesi gerektiğinin belirlenmesine,
5) Harç peşin alındığından yemden alınmasına yer olmadığına,
6) Davacı vekille temsil edildiğinden, karar tarihinde yürürlükte olan tarifeye göre 400.
YTL vekâlet ücretinin davalıdan alınıp davacıya verilmesine,
132
7) Davacı tararından yapılan (46.50) YTL yargılama giderinin davalıdan alınıp
davacıya verilmesine, davalının yaptığı yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına,
8) Peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine kesin olarak
oybirliğiyle 5.6.2006 tarihinde karar verildi.
133
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/38631
Karar No. 2006/18287
Tarih: 22/06/2006
Özet: Dava konusu olayda, kesinleşen işe iade kararı üzerine davacının 10 günlük
yasal süre içerisinde işe başlatılmasının temini için işverene başvuruda bulunup bulunmadığı
anlaşılamamaktadır. Yerel mahkemece bu konuda bir araştırma da yapılmamıştır. Şayet
davacı 10 gün içerisinde işe başlatılması için işverene başvurmamış ise yapılan fesih geçerli
hale gelecektir. Şayet davacı işçi, 10 gün içerisinde işe başlatma için müracaat etmiş ve
işveren tarafından yasal süre içerisinde işe başlatılmamış ise, bu durumda kesinleşen işe iade
davası ile yapılan fesih geçersiz hale gelecektir. Bu durumda, dairemizin istikrar kazanan
uygulamasına göre, iş akdinin feshi işe iade kararı üzerine işçinin işe başlatılmadığı tarihte
gerçekleşmiş olacaktır. Her dava açıldığı tarihteki şartlara göre değerlendirileceğinden, işçilik
alacakları ile ilgili bu davanın açıldığı tarihte yapılmış bir fesihten bahsedilemeyeceğinden,
feshe bağlı olarak talep edilebilen ihbar ve kıdem tazminatı ile yıllık izin alacak taleplerinin
reddine karar vermek gerekecektir.
Yargıtay Kararı:
Davacı, ihbar, kıdem tazminatı ile izin, ücret alacağının ödetilmesine karar
verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır. Hüküm süresi içinde davalı
avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
1. Dosyadaki yazılara toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici
sebeplere göre, davalının aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde
değildir.
2. Davacı, iş akdinin 31.12.2004 tarihinde haksız feshedildiğini ileri sürerek ihbar ve
kıdem tazminatı, yıllık izin ücret ve ücret fark alacakları isteğinde bulunmuştur.
Davalı davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
Davacı, işçilik alacaklarını talep ettiği bu davadan ayrı olarak, Antalya İş
Mahkemesi'nin 2004/70 Esası'nda kayıtlı işe iade davası ile 31/12/2004 tarihinde işveren
tarafından yapılan feshin geçersizliğine ve işe iadeye karar verilmesini talep etmiştir. Söz
konusu işe iade davası 24/03/2004 tarihinde feshin geçersizliğine ve davacının işe iadesine
karar verilmek suretiyle sonuçlanmış, verilen karar dairemiz onamasından geçerek 21/06/2004
tarihinde kesinleşmiştir. Kesinleşen işe iade dava dosyası dosya içerisinde mevcuttur.
Dosya içeriğinden, kesinleşen işe iade karar üzerine davacının 10 günlük yasal süre
içerisinde işe başlatılmasının temini için işverene başvuruda bulunup bulunmadığı
anlaşılamamaktadır. Yerel mahkemece, bu konuda bir araştırma da yapılmamıştır. Şayet davacı
10 gün içerisinde işe başlatılması için işverene başvurmamış ise 31/12/2004 tarihinde yapılan
fesih geçerli hale gelecektir. Bu takdirde şimdi olduğu gibi davacının işçilik alacaklarının
tespitinde 31/12/2004 tarihinin esas alınması doğrudur. Şayet davacı işçi, 10 gün içerisinde işe
başlatma için müracaat etmiş ve işveren tarafından yasal süre içerisinde işe başlatılmamış ise,
bu durumda kesinleşen işe iade davası ile 31/12/2004 tarihine yapılan fesih geçersiz hale
geldiğinden artık 31 /12 / 2004 tarihinde yapılmış bir fesihten söz edilemez. Bu durumda,
dairemizin istikrar kazanan uygulamasına göre, iş akdinin feshi işe iade kararı üzerine işçinin
işe başlatılmadığı tarihte gerçekleşmiş olacaktır. Her dava açıldığı tarihteki şartlara göre
değerlendirileceğinden, işçilik alacakları ile ilgili bu davanın açıldığı tarihte yapılmış bir
134
fesihten bahsedilemeyeceğinden, feshe bağlı olarak talep edilebilen ihbar ve kıdem tazminatı
ile yıllık izin alacak taleplerinin reddine karar vermek gerekecektir.
Bu hususların aydınlığa kavuşabilmesi için mahkemece yapılacak iş; kesinleşen işe
iade davası üzerine davacının yasal süre içerisinde işe başlatılması hususunda başvuruda
bulunup bulunmadığı, şayet başvurmuş ise işveren tarafından işe başlatılıp başlatılmadığı
öncelikle belirlenmeli, oluşacak sonuca göre yukarıdaki açıklamalar da nazara alınarak bir
karar verilmelidir. Eksik inceleme ve araştırma ile sonuca gidilmesi hatalı olup bozmayı
gerektirmiştir.
Kararın İncelenmesi:
İnceleme konumuz Yargıtay 9. Hukuk Dairesi kararının, davacı işçinin açtığı ihbar,
kıdem tazminatı ile izin ücreti alacağının ödetilmesine ilişkin bir dava ile ilgili olduğu
anlaşılmaktadır. Ancak somut olayda, davacı işçinin daha önce açtığı feshin geçersizliğine ve
işçinin işe iadesine ilişkin bir dava daha bulunmakta ve bu davanın işçinin talebi
doğrultusunda, işe iade kararıyla sonuçlandığı anlaşılmaktadır.
Öncelikle belirtmek gerekir ki iş sözleşmesi feshedilen ve işe iade talebiyle dava açan
bir işçinin eş zamanlı olarak ayrıca kıdem tazminatı talebiyle bir dava daha açmış bulunması,
birbiriyle çelişen iki ayrı iradenin ortaya konulmasından başka bir şey değildir. İşe iade
talebiyle işçi, işverenin yaptığı feshin geçersiz olduğunu iddia etmekte ve bu yolda hüküm
kurulmasını istemektedir. Hükmen geçersiz sayılan bir feshin; iş akdinin feshinin bir sonucu
olan kıdem tazminatı hakkını doğurmayacağı açıktır. Nitekim bu nedenledir ki geçersiz feshin
sonuçlarını düzenleyen İş K. Md.21 /IV de geçersiz fesih kararını takiben işe başlatılan işçiye
daha önce ödenmiş bulunan ihbar ve kıdem tazminatının, feshin geçersizliği kararına bağlı
olarak hükmolunan işsiz kalınan süreye ilişkin dört aylık ücretten mahsup edilmesi esası kabul
edilmiştir.
Uygulamada feshe muhatap olan işçinin kıdem ve ihbar tazminatının ödenmemesi;
bazen işverenin feshin haklı nedenle yapıldığı inancında olması, bazen işyerindeki mali
sorunlar, bazen de açıkça haksız bir şekilde olabilmektedir. Her ne şekilde olursa olsun
ödenmeyen kıdem tazminatını, işçilerin dava yoluyla istemesi halinde, konu bir yargı kararıyla
hükme bağlanacaktır. Ancak iş güvencesi sisteminin 2003 yılında iş mevzuatımıza girmiş
olması nedeniyle iş akdi feshedilen işçi yukarıda belirtilen kıdem - ihbar tazminatından başka,
işe iade davası açarak dava sonucunda feshin geçersizliğine ilişkin alacağı bir mahkeme kararı
ile kendisini bu karara rağmen işe başlatmayan işverenden İş K. Md.21'de düzenlenen parasal
hakları (işsiz kalınan süreye ilişkin 4 aylık ücret -ki bu miktardan işveren işe başlatsa da
sorumlu tutulmaktadır- ve 4-8 ay arasındaki ücreti tutarında iş güvencesi tazminatı) da talep
edebilmektedir. Öte yandan iş güvencesi sisteminin yürürlüğe girdiği tarihten bu yana üç yılı
aşkın uygulama da göstermiştir ki, iş akdi feshedilen bir işçinin mahkemeden alacağı feshin
geçersizliği ve işe iade kararı, işverenlerce büyük çoğunlukla, işçiyi yeniden işe başlatmakla
sonuçlanmamakta bu davalar işe iadeden çok parasal nitelikli talepler olarak sonuç
doğurmaktadır. Yine uygulama göstermiştir ki dava açan işçinin gerçek amacı büyük
çoğunlukla iş akdi feshedilen işyerine dönmek olmayıp kıdem-ihbar tazminatı dışında ilave
parasal haklar elde etmek olmaktadır.
Yukarıda sözünü ettiğimiz tespitler de bizim öteden beri savunduğumuz kıdem - ihbar
tazminatı ve işe iade davalarının tek bir davada usul hukukunda da kabul gören tecditli dava
olarak açılabilmesine ilişkin görüşümüzün haklılığını ortaya koymaktadır. Bu görüş kabul
edildiğinde iş akdi feshedilen işçi açacağı davada, önce feshin geçersizliği ve işe iade talebi
hakkında bir karar verilmesini talep edecek mahkeme bu talebi yerinde görmez ise, kıdem ve
ihbar tazminatı talebi hakkında hüküm kuracaktır. Buna karşılık mahkeme işe iade talebini
135
kabul ederek feshin geçersizliğine karar verirse, kıdem ve ihbar tazminatı hakkındaki talebin
dayanağı kalmamış olacaktır. İşveren, verilen işe iade kararına rağmen kendisine başvuran
işçiyi işe başlatmamış olursa bu takdirde onun bu davranışı yeni bir fesih teşkil edecek ve
işçinin kıdem ve ihbar tazminatı talebi, işe başlatmayarak iş akdini fesheden işverene karşı
açılacak bir davada karara bağlanacaktır. Ne var ki usul ekonomisi açısından da isabetli olan bu
görüş Yargıtay 9. Hukuk Dairesi'nce kabul görmemektedir.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi'nce sürdürülen uygulamada, işçi kıdem ve ihbar tazminatı
ile birlikte işe iade talebini de içeren tek bir dava açmış ise davalar ayrılmakta ve işe iade
davasının sonucuna ve işverenin işe başlatıp başlatmamasına göre kıdem - ihbar tazminatı
davası hükme bağlanmaktadır. Yüksek Mahkeme'nin inceleme konumuz kararı da bu
uygulamanın bir sonucudur. Ancak inceleme konumuz karardaki farklı nokta işçinin söz
konusu taleplerini tek bir davada ileri sürmeyip, iki ayrı dava olarak açmış bulunmasıdır.
Örneğin Yüksek Mahkeme'nin 24/11/2005 tarih ve 8851/37122 Sayılı Kararı'na (Karar için
bak. Legal İSSGHD 2006/10 sh. 659-660), konu olan olayda Davacı işçi 25/07/2003 günlü
dava dilekçesinde hizmet akdinin haklı ve geçerli neden bulunmadığı halde 07/07/2003
tarihinde davalı işverence feshedildiğini iddia ederek işe iadesine, boşta geçen süre ücreti ile işe
başlatmama tazminatına ve ayrıca kıdem, ihbar tazminatı, yıllık ücretli izin, fazla mesai ve
genel tatil alacak isteklerinin davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiş, mahkeme
yargılama sırasında işe iade davasının ihbar tazminatı, kıdem tazminatı izin ücreti ve işçilik
alacakları ile ilgili isteklerinin ayrılmasına karar vererek, ayrılan işçilik alacakları davasının
ayrı bir esasa kaydını yaptırmış ve işe iade davasının yargılamasını sürdürerek davacının
10/11/2003 tarihinde işe iadesine karar vermiş kesinleşen bu karar sonrasında işveren, davacı
işçiyi işe başlatmamıştır. Bu durum karşısında kıdem ihbar tazminatı davasında varılacak sonuç
Yargıtay tarafından şu şekilde ortaya konulmaktadır. Yargıtay'a göre; "İşe iade davası kabul
edilmekle işverenin 07/07/2003 günlü feshinin geçersizliği kabul edilmiş olmaktadır.
Dairemizin istikrar kazanan uygulamasına göre iş akdinin feshi, işe iade kararı üzerinde işçinin
işe başlatılmadığı tarihte gerçekleşmiş olmaktadır. Her dava açıldığı tarihteki koşullara göre
değerlendirilir. İhbar tazminatı, kıdem tazminatı ve izin ücretleri taleplerini kapsayan dava,
akdin 07/07/2003 günü feshedildiği gerekçesi ile 25/07/2003 tarihinde açılmıştır. İşe iade kararı
ile 07/07/2003 tarihinde feshin gerçekleşmediği kabul edildiğine göre; davarım açıldığı
2507/2003 tarihinde gerçekleşmiş bir fesih bulunmamaktadır. Akdin feshinin gerçekleşmesine
bağlı kıdem, ihbar tazminatı ile yıllık izin ücreti isteklerinin açıklanan nedenlerle reddi
gerekirken yazılı şekilde kabulü hatalıdır. Davacı işe iade davasından sonra işe başlatılmaması
ile feshin gerçekleştiği tarihe göre yeni bir dava açarak alacaklarım talep edebilir."
Yüksek Mahkeme'nin bu kararda ortaya koyduğu görüş, yasal iş güvencesi sisteminin
mantığı içerisinde haklı ve tutarlı bir görüştür. Başka bir anlatımla, yasal iş güvencesi
sisteminin bir sonucu olarak açılmış bir işe iade davası var ise kıdem - ihbar tazminatı talebinin
hangi feshe göre (işe iade davasına konu olan fesih ya da işe başlatmama iradesi ile ortaya
konulan fesih) değerlendirileceği noktasında, işe iade davasının sonucuna göre belirlemek
zorunluluğunu ortaya çıkarmaktadır. Bu durum ister istemez farklı tarihlerde açılmış ihbar -
kıdem tazminatı davası ve işe iade davası var ise kıdem - ihbar tazminatı davasında işe iade
davasını bekletici mesele yapmak zorunluluğunu ortaya çıkarmaktadır. Aksi takdirde, bir
davada işe iade karan ile geçersiz sayılan bir fesih var iken bir başka davada geçersizliği yargı
kararı ile ortaya konulmuş bir feshe dayanarak kıdem - ihbar tazminatına hükmedilmiş
olacaktır.
İnceleme konumuz Yargıtay 9. Hukuk Dairesi kararı da Yüksek Mahkeme'nin
yukarıda belirttiğimiz 22/06/2005 tarihli kararındaki görüşü ile uyumludur. Karara konu olan
olayda işçi ihbar ve kıdem tazminatı talebiyle bir dava açmış, ancak başka esasta kayıtlı
sonuçlanmış bir işe iade davası bulunmaktadır. İşe iade davasında verilen feshin geçersizliğine
ilişkin karar sonrası işçinin işverene başvurup başvurmadığı, başvurmuş ise işverenin işe
başlatıp başlatmadığının dosya muhtevasından anlaşılamaması nedeniyle Yüksek Mahkeme, bu
hususların incelenmemiş olmasına rağmen, isteği kısmen hüküm altına alan yerel mahkeme
136
kararın haklı olarak bozmuştur. Gerçekten de daha önce yapılmış ve işe iade davasına konu
olmuş bir feshe dayanarak açılan kıdem - ihbar tazminatı davasında talep doğrultusunda bir
karar verilebilmesi için geçerli feshin hale gelmiş olması gerekir. Bu geçerlilik ya işe iade
davasının reddiyle ya da kabulüne rağmen işçinin karar gereği yasal süre içerisinde işverene
başvurmamış olması ile ortaya çıkacaktır. Bana karşılık işe iade davasını kazanan işçi yasal
sürede işverene başvurmuş olup da işveren işçiyi işe başlatmamış olur ise fesin bu tarihte
gerçekleşmiş olacağından işçinin daha önceki feshe dayanarak açtığı kıdem ihbar tazminatı
davasının reddi gerekecektir. Kararda da isabetle vurgulandığı gibi her dava açıldığı tarihteki
şartlara göre değerlendirileceğinden ve kıdem-ihbar tazminatına ilişkin davanın açıldığı tarihte
bu taleplere dayanak olacak bir fesihten bahsedilmeyeceğinden feshe bağlı olarak talep edilen
ihbar ve kıdem tazminatı davasının reddine karar vermek gerekir.
SONUÇ: Yargıtay 9. Hukuk Dairesi'nin inceleme konumuz kararı; kıdem - ihbar
tazminatı ve işe iade davalarının ayrı ayrı davalar olarak açılmasına ilişkin yerleşmiş
uygulamanın ve yasal iş güvencesi isteminin kaçınılmaz bir sonucu olarak tutarlı ve hukuka
uygundur.
137
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/9668
Karar No. 2004/15326
Tarih: 07.06.2004
138
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
ÖZETİ : Asıl işveren olan PTT Genel Müdürlüğü ile davacı arasında hizmet akdi
bulunmadığından ve fesih PTT Genel Müdürlüğünce gerçekleştirilmediğinden PTT Genel
Müdürlüğü aleyhine işe iade kararı verilmesi doğru değildir. Asıl işveren PTT Genel
Müdürlüğü alt işveren diğer davalının usulünce davacının müracaatına rağmen işe
başlatılmaması halinde hükmedilecek 4 aya kadar ücret ve diğer haklar ile işe başlatmama
tazminatından 4857 sayılı yasanın 2. maddesi gereğince sorumludur.
139
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/18576
Karar No. 2006/21357
• İŞ AKDİNİN FESHİ
• 4857 S. İŞ KANUNU [ Madde 18 ]
"İçtihat Metni"
141
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2003/20424
Karar No. 2003/20629
Tarih: 11.12.2003
142
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/31628
Karar No. 2005/2540
Tarih: 31.05.2005
144
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
ÖZETİ: 4857 sayılı yasanın 21. maddesinde davacı işinin yasal süresi içinde işverene
başvurmasına rağmen işe başlatılmaması halinde işçiye en az dört aylık ve en çok sekiz aylık
ücreti tutarında tazminat ödeneceği düzenlenmesine rağmen mahkemece 2 aylık tazminatın
ödenmesine karar verilmesi doğru değildir. Ayrıca davacının fesihten 15 gün sonra başka
bir işverende iş bulması boşta geçen süre ücret alacağını etkilemediğinden ve davalı feshin
geçersizliği ile temerrüde düştüğünden yasal sınır olan 4 aya kadar ücret ve diğer hakların
hüküm altına alınması gerekir. Diğer taraftan feshin geçersizliğine ve işe iadeye karar
verilmesine ve bu hükümlerin tespit mahiyetinde olmasına rağmen mahkemece kısmen ret
kararı verilerek davalı yararına vekalet ücretine hükmedilmesi de isabetli olmamıştır.
145
Ancak, 4857 sayılı yasanın 21.maddesinde davacı işinin yasal süresi içinde işverene
başvurmasına rağmen işe başlatılmaması halinde işçiye en az dört aylık ve en çok sekiz aylık
ücreti tutarında tazminat ödeneceği düzenlenmesine rağmen mahkemece 2 aylık tazminatın
ödenmesine karar verilmesi doğru değildir. Ayrıca davacının fesihten 15 gün sonra başka bir
işverende iş bulması boşta geçen süre ücret alacağını etkilemediğinden ve davalı feshin
geçersizliği ile temerrüde düştüğünden yasal sınır olan 4 aya kadar ücret ve diğer hakların
hüküm altına alınması gerekir. Diğer taraftan feshin geçersizliğine ve işe iadeye karar
verilmesine ve bu hükümlerin tespit mahiyetinde olmasına rağmen mahkemece kısmen ret
kararı verilerek davalı yararına vekalet ücretine hükmedilmesi de isabetli olmamıştır.
Bu nedenlerle mahkeme kararının bozularak ortadan kaldırılmasına,4857 sayılı İş
Kanunun 20/3 maddesi gereği dairemizce aşağıdaki şekilde hüküm kurmak gerekmiştir.
SONUÇ: Yukarıda açıklanan nedenlerle,
1-) Ankara 1. İş Mahkemesinin 23.3.2005 tarih ve 1436 E, 122 K. Sayılı kararının
bozularak ortadan kaldırılmasına,
2-) Davanın KABULUNE. Davalı işverence yapılan feshin geçersizliğine ve davacının
işe iadesine,
3-) Davacının süresi içerisinde başvurusuna rağmen işverence işe başlatılmaması halinde
ödenmesi gereken tazminat miktarının taktiren davacının dört aylık ücreti olarak
belirlenmesine,
4-) Davacının süresi içinde başvurması halinde hak kazanılacak olan 4 aya kadar boşta
geçen süre için ücret ve diğer hakların davalıdan alınarak davacıya ödenmesi gerektiğinin
tespitine,
5-) Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6-) Davacı kendisini vekille temsil ettirdiğinden karar tarihinde yürürlükte bulunan
Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca 350 YTL vekalet ücretinin davalıdan alınarak
davacıya ödenmesine,
7-) Davacı tarafından yapılan 49.64 YTL yargılama ve temyiz giderinin davalıdan
alınarak davacıya ödenmesine,
8-) Temyiz harcının isteği halinde davacı tarafa iadesine,
146
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
ÖZETİ: Davalı Belediye, temizlik ve çöp nakil işini ihale ile davalı Ceysan AŞ’ye vermiştir.
Temizlik ve çöp nakil işi belediyelerin asıl işlerindendir. Belediyelerin asli işlerinden olan
temizlik işini taşeronlara devretmesi mümkün olmadığından bu tür taşeronluk sözleşmeleri
geçerli olmadığından davalı Belediye işe iade ve sonuçları yönünden sorumluluktan
kurtulamaz. Bu nedenle mahkemenin işe iade yönünden Belediye aleyhine açılan davayı
reddetmesi doğru olmadığı gibi taşeron Ceyhan AŞ. aleyhine açılan davanın kabulü de
hatalıdır.
147
3- Davacının yasal süre içinde başvurusuna rağmen davalı işverence süresi içinde işe
başlatılmaması halinde ödenmesi gereken tazminat miktarının davacının kıdemi, fesih nedeni
dikkate alınarak takdiren davacının 4 aylık brüt ücreti tutarında belirlenmesine,
4- Davacı işçinin işe iadesi için işverene süresi içinde müracaatı halinde hak kazanılacak
olan ve kararın kesinleşmesine kadar en çok 4 aya kadar ücret ve diğer haklarının davalı
belediyeden tahsili gerektiğinin tespitine,
5- Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6- Davacının yapmış olduğu 29 YTL yargılama giderinin davalı Belediyeden tahsili ile
davacıya verilmesine.
7- Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 350 YTL ücreti vekaletin davalı
Belediyeden alınarak davacıya verilmesine, 350 YTL.vekalet ücretinin ise davacıdan tahsili ile
Davalı Ceysan AŞ.ye verilmesine.
8- Peşin alınan temyiz harcının isteği halinde ilgilisine iadesine, kesin olarak 30.5.2005
gününde oybirliği ile karar verildi.
148
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
ÖZETİ: Somut olayda, tespit niteliğinde olan feshin geçersizliği ve işe iade istemi, ıslah yolu
ile sendikal tazminata çevrilmiştir. Ortada davanın tamamen ve talep sonucunun ıslahı
vardır. Islah diğer tarafın rızası olmaksızın davanın değiştirilmesi ve genişletilmesi yasağının
istisnası olarak, düzenlenmiştir. Karşı taraf ve mahkeme hakiminin kabulüne bağlı değildir.
Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun 83. ve devamı maddelerine uygun yapıldığı
sürece, ıslah işleminin reddi doğru değildir. Mahkemenin red gerekçesi anılan hükümlere
uygun düşmemektedir. Islah işlemi şekil şartları açısından incelendikten ve belirtilen
hükümlere uygun olduğu takdirde, sendikal tazminat istemi hakkında esasa girilerek karar
verilmelidir.
149
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/28355 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2004/ 26161 4857 S.K. 14.m 21.m.
ÖZETİ : İşe iade kararı ile iş sözleşmesinin 4 ay süreyle kesintisiz devam ettiği ve
işe başlatmama halinde feshin bu tarihte gerçekleştiği kabul edilmelidir. Çalışılmadan geçen
4 aylık süre , ihbar, kıdem ve yıllık ücreti izin alacağının hesabında nazara alınır.
150
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
KARAR METNİ :
Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği kabul etmiştir.
Hüküm süresi içinde taraflar avukatlarınca temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
YARGITAY KARARI
Davacı iş sözleşmesinin sendikal nedenle feshedildiğini ileri sürerek 4857 sayılı İş
Yasasının 18 ve devamı maddeleri gereğince feshin geçersizliği ile işe iadesine, işe başlatmama
tazminatının bir yıllık ücreti tutarında belirlenmesini ve boşta geçen süre için ücret isteğinde
bulunmuştur.
Davalı işveren Beşer Balata AŞ. davacının taşeron olan diğer davalı işçisi olduğunu,
diğer davalı Erkan Yedek Parça Ltd. Şti. ise belirli süreli hizmet aktinin sona ermesi üzerine
yenilenmemesi üzerine iş sözleşmesinin sona erdiğini savunarak davanın reddine karar
verilmesini talep etmiştir.
Mahkemece, davalılar arasındaki taşeronluk sözleşmesinin muvazaalı olduğu feshin de
geçerli nedene dayanmadığı kabul edilerek davacının işe iadesine karar verilmiştir.
Dosyadaki bilgi ve belgelere göre taşeronluk sözleşmesinin muvazaalı olduğunun kabul
edilmesi yerindedir. Ancak bu durumda davacı işçi başından beri Beşer Balata AŞ.nin işçisi
olduğuna göre taşeron olarak yer alan davalı Ltd. Şti. hakkındaki davanın reddine karar
verilmesi ve hükmün davalı AŞ. hakkında kurulması gerekirken herhangi bir ayrım yapılmadan
her iki davalı hakkında hüküm kurulması hatalıdır.
Davacının asgari ücretle ve işçi olarak davalı AŞ. işyerinde çalıştığı iş sözleşmesinin
belirli süreli olması için 4857 sayılı İş Yasasının 12. maddesinde yer alan objektif koşulların
oluşmadığı anlaşıldığından mahkemece feshin geçersizliğine karar verilmesi yerindedir. Ancak
davalı işyerinde 93 işçinin Nisan 2004 tarihinde sendikaya üye olduğu, sendikanın üyelikleri
151
17.2.2004 tarihinde işverene bildirmesi üzerine davacı ve tüm sendika işyeri işçileri sendikadan
istifa etmeleri için baskı yapıldığı ve istifa etmeyenlerin tamamının iş sözleşmelerinin
feshedildiği dosya içeriğinden anlaşılmakla, davacının işe başlatmama tazminatının bir yıllık
ücreti tutarında belirlenmesi gerekirken, feshin sendikal nedene dayalı olmadığı belirtilerek işe
başlatmama tazminatının dört aylık ücreti tutarında belirlenmesi hatalıdır.
152
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
ÖZET : Feshin geçersizliği, işe iade davası açabilmek başka bir anlatımla iş
güvencesinden yararlanılabilmesi için sigorta kayıtları esas alınmak üzere işyerinde altı
aylık kıdemin bulunması gerekir.
DAVA : Davacı, feshin geçersizliği ile işe iadesine karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde taraflar avukatlarınca temyiz edilmiş ve davalı Avukatınca da
duruşma talep edilmiş ise de; işin mahiyeti itibarıyla duruşma isteminin reddine, incelemenin
evrak üzerinde yapılmasına karar verildikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup
düşünüldü:
KARAR : Davacı davalı işverenin yazılı bir fesih işlemi yapmadan sözlü olarak iş
sözleşmesini feshettiğini, feshin sendikal nedenle yapıldığını belirterek 4857 Sayılı Yasanın 18
ve devamı maddeleri gereğince feshin geçersizliğine, işe iadesine, işe başlatılmama halinde bir
yıllık ücreti tutarında tazminata, boşta geçen süre için dört aya kadar ücrete ve toplu işçi
çıkarma kuralına uymaması nedeni ile 30 günlük ücrete karar verilmesini talep etmiştir.
Mahkemece, feshin sendikal nedenle gerçekleştirildiği tespit edildikten sonra her ne kadar
kayıtlarda davacının 6 aylık kıdemi doldurmadığı sabit ise de, işyerinde uygulamaya göre
davalı işverenin işçileri bir ya da birbuçuk ay çalıştırdıktan sonra sigorta girişlerini yaptığını,
buna göre fesih tarihinde 6 aylık kıdemi doldurduğu gerekçe göstererek feshin geçersizliğine,
işe iadesine, işe başlatmama tazminatı ile boşta geçen süre ücretinin kabulüne karar verilmiş,
davacının toplu işten çıkarma kuralına uyulmaması nedeniyle 30 günlük ücret talebi
çalışılmadığı gerekçesi ile reddedilmiştir.
Mahkemece, çalışılmadığı için toplu işçi çıkarma kuralına uyulmaması nedeniyle ücret
alacağının reddedilmesi yerindedir. Zira toplu işten çıkarma kuralına uyulmamasının yaptırımı
idari para cezası olarak öngörülmüştür. Ancak, işçinin davalı işyerinde çalıştığı süre yönünde,
başka bir anlatımla 6 aylık kıdemin tespitinde varılan sonuç dosya içeriğine uygun
düşmemektedir. Zira davacı tanıklarınca da doğrulanan kayıtlara ve davacı imzasını taşıyan
bordroya göre davacı davalı işyerine 1.4.2003 tarihinde işe girmiş olup, iş sözleşmesinin
feshedildiği 12.9.2003 tarihe göre 6 aylık süreyi doldurmamıştır. 4857 Sayılı Yasanın 18.
maddesinin 1. fıkrası uyarınca davacının feshin geçersizliği, işe iade, davasında başka bir
anlatımla iş güvencesinden yararlanması için işyerinde 6 aylık kıdeminin bulunması gerekir.
Delillere göre davacı bu süreyi doldurmadığından anılan madde hükmü gereğince davanın
reddine karar verilmesi gerekir.
Dairemizce 4857 Sayılı Yasanın 20/3 maddesi uyarınca aşağıdaki şekilde karar
verilmiştir.
SONUÇ : Yukarıda açıklanan gerekçe ile
1. (...) İş Mahkemesinin 8.1.2004 gün ve 600-3 sayılı kararının bozularak ortadan
kaldırılmasına,
2. Davanın REDDİNE,
3. Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
4. Davacının yaptığı yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına,
5. Davalı yararına Avukatlık ücreti tarifnamesi gereğince takdir edilen 300.000.000 TL.
ücreti vekaletin davacıdan tahsili ile davalıya verilmesine,
6. Davalının yaptığı 8.700.000 TL. giderin davacıdan tahsili ile davalıya verilmesine,
153
7. Davalıdan alınan temyiz harcının isteği halinde kendisine iadesine, kesin olarak
26.1.2004 gününde oybirliğiyle karar verildi.
154
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
ÖZET : İşe iade kararı verilmeden önce işyerinde davacı işçiye ihtiyatçı olup
olmadığı araştırılmalı gerekirse işyeri kayıtları üzerinde bilirkişi marifeti ile inceleme
yapılarak sonuca gidilmelidir.
DAVA : Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir. Yerel
mahkeme, isteği kabul etmiştir.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü;
KARAR : İş sözleşmesinin geçerli bir neden olmadan salt emekliliğe hak kazandığı
gerekçesi ile feshedildiğini belirten davacı, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 18 ve devamı maddeleri
uyarınca feshin geçersizliğine işe iadesine, işe başlatmama tazminatı ile boşta geçen süre için
ücret alacağına karar verilmesini talep etmiştir.
Mahkemece istek kabul edilmiştir.
Geçersizliğe gerekçe gösterilen nedenle, 2003 yılı içinde gerçekleştirilen fesihler için
verilen karalara esas alınan nedenlerdir. Her dava, dava tarihindeki koşul ve maddi olgular
içinde değerlendirilmelidir. Nitekim davalı işveren davacı ile ilgili fesih gerekçesinde, 2003
yılındaki fesih nedenlerinden başka, Daire Başkanlıkları ve müdürlüklerin azaltıldığını, tasarruf
tedbirlerine gittiğini, 2003 yılı sonu itibari ile zararının olduğunu belirtmektedir. 2003 yılı
fesihlerin geçersiz sayılmasında, o tarihteki şartlar ve maddi olgular değerlendirilmiş, davalının
öncelikle tasarrufa gitmesi gerektiği, yeni işçi alımı yapılmaması gerektiği belirtilmiştir. Somut
bu maddi ve hukuksal olgulara göre, fesih sebebi gösterilen yeni savunma nedenleri üzerinde
durulmalı, bu konular açıklığa kavuşturulmalı, davacının yaptığı iş dikkate alınarak, davalının
davacıya ihtiyacı olup olmadığı araştırılmalı, gerekirse işyeri kayıtları üzerinde bilirkişi
marifeti ile inceleme yapılarak sonuca gidilmelidir. Eksik inceleme sonucu yazılı şekilde karar
verilmesi hatalıdır.
SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA,
07.06.2004 gününde oybirliği ile karar verildi.
155
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
ÖZET : İşe iade davası devam ederken işçinin işe başlatılmış olması, aksi ileri
sürülmedikçe davalı işverenin feshin geçerli bir sebebe dayanmadığını kabul ettiği şeklinde
değerlendirilmelidir. Davacı işçi, açıkça feragat etmemiş ya da talebini geri almamış ise
boşta geçen en çok dört aylık ücret ve diğer haklarının hüküm altına alınması gerekir.
156
6. Davacı kendisini vekille temsil ettirdiğinden karar tarihinde yürürlükte bulunan
Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca 350 YTL vekalet ücretinin davalıdan alınarak
davacıya ödenmesine,
7. Davacı tarafından yapılan 29 YTL yargılama giderinin davalıdan alınarak davacıya
ödenmesine,
8. Temyiz harcının isteği halinde ilgilisine iadesine dair, kesin olarak 10.03.2005
tarihinde oybirliği ile karar verildi.
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
ÖZET : İşe iade davası fesih bildirim tarihinden itibaren bir ay içinde açılmalıdır.
Aksi takdirde iş güvencesi hükümlerinden yararlanılamaz.
158
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
ÖZET : İşçinin çalıştırılmadığı süre için ücrete hak kazanması, feshin geçersizliğine
karar verilmesi ve işçinin süresinde işe iade için işverene başvurması koşullarına bağlıdır.
DAVA : Davacı, iş sözleşmesinin davalı işverence haksız ve geçerli bir neden olmadan
feshedildiğini belirterek feshin geçersizliğine, işe iadesine, iş güvencesi tazminatı ve boşta
geçen süre için ücret alacağına karar verilmesini talep etmiştir.
Yerel mahkeme, işe iade ve iş güvencesi tazminat, istekleri konusunda dava konusuz
kaldığından karar verilmesine yer olmadığına ancak çalıştırılmadığı süre için ücret alacağına
karar vermiştir.
Hüküm süresi içinde dayalı vekili tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
KARAR : Davacı işçi, iş sözleşmesinin 25.03.2003 tarihinde davalı işverence sendikal
nedenle feshedildiğini belirterek fesih tarihinde yürürlükte olan 4773 Sayılı Kanunla 1475
sayılı İş Kanununa eklenen 13 /A,B,C,D maddeleri uyarınca feshin geçerli bir nedene
dayanmadığının tespiti ile işe iadesine, işe iadeye karar verildiği taktirde işverence süresi içinde
işe başlatılmaması halinde bir yıllık ücreti tutarında tazminat ile boşta geçen süre için dört aya
kadar ücret alacağının faizi ile birlikte tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
Yargılama sırasında 08.05.2003 tarihinde davacı işçi işverence eski işine iade edilmiştir.
Davacı vekili 04.06.2003 tarihli dilekçesi ile davacı işçinin işe iade edilmiş olması sebebiyle
davanın konusuz kaldığından söz ederek vekalet ücretine karar verilmesini istemiş,06.06.2003
tarihli oturumda da davanın konusuz kaldığını, ancak daha sonra çalışılmayan süreler için
ücrete karar verilmesini talep etmiştir.
Mahkemece konusuz kalan davanın reddine karar verilmekle birlikte, fesih tarihi ile
yeniden işe alındığı tarihler arasında davacının çalıştırılmadığı süreye ilişkin ücretin tahsiline
karar verilmiştir.
1475 sayılı İş Kanununa 4773 sayılı kanunla eklenen 13/ D maddesi uyarınca işçinin
çalıştırılmadığı süre için ücrete hak kazanması, feshin geçersizliğine karar verilmesi ve işçinin
süresinde işe iade için işverene başvurması koşullarına bağlıdır. Gerçekten, anılan yasanın 13/
D maddesi “geçersiz sebeple yapılan feshin sonuçları” başlığını taşımaktadır. Geçersiz sebep
bulunduğuna karar verilmeyen hallerde bu maddenin uygulama olanağı yoktur. Somut olayda,
mahkemece feshin geçersizliğine karar verilmediğine göre davanın konusuz kalması nedeniyle
davacının ücret isteği hakkında da karar verilmesine yer olmadığı şeklinde hüküm kurulmalıdır.
1475 sayılı İş Kanununa 4773 sayılı kanunla eklenen 13/C maddesi uyarınca Yargıtay’ca kesin
olarak karar vermek gerektiğinden, Dairemizce aşağıdaki şekilde hüküm kurulmuştur.
SONUÇ : 1- Asliye Hukuk (İş) Mahkemesinin 06.06.2003 gün ve 2003 / E. 2003 / K.
sayılı kararının BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA,
2- Davanın konusuz kalması nedeniyle karar verilmesine yer olmadığına,
3- Davalı davanın açılmasına sebebiyet verdiğinden kendini vekille temsil ettiren davacı
yararına 200.000 TL vekalet ücretinin davalıdan alınarak davacıya verilmesine,
4- Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
5- Davacının yaptığı yargılama gideri 20.200.000 TL’nin davalıdan alınıp davacıya
verilmesine, davalının temyiz gideri olarak yaptığı 9.150.000 TL’nin de davacıdan alınarak
davalıya verilmesine,
6- Temyiz harcının isteği halinde ilgiliye iadesine, kesin olarak 08.07.2003 günü
oybirliğiyle karar verildi.
159
160
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No 2004/32218
Karar No 2005/22714
Tarihi 23.06.2005
ÖZET : Feshin geçersizliği ve işe iade ile birlikte istenen işçilik alacakları aynı
davada birlikte görülemez.
DAVA : Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir. Yerel
mahkeme, davayı reddetmiştir. Hüküm süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmiş
olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
KARAR : Davacı, dava dilekçesinde iş aktinin haklı ve geçerli bir neden olmadan
feshedildiğini iddia ederek, feshin geçersizliğine, işe iadesine ve fesih tarihine kadar
ödenmemiş olan işçilik hakları, yıllık izin ücreti, fazla mesai ücreti ve diğer sosyal haklarından
şimdilik 1.000.000.000 TL’nin tahsiline karar verilmesini istemiştir. Mahkeme, tarafların
tanıklarını dinlemiş davalı bankanın delil olarak gösterdiği belgeleri toplamış, konuda uzman
olmayan hukukçu bilirkişi vasıtasıyla inceleme yaptırmış, bilirkişi raporu doğrultusunda
davanın reddine karar vermiştir.
Dairemizin kararlılık kazanan uygulaması gereğince, feshin geçersizliği ve işe iade ile
birlikte istenen işçilik alacakları aynı davada birlikte görülemez. Zira feshin geçersizliği, işe
iade ve bunun sonucuna bağlı işe başlatmama tazminatı ve boşta geçen süre için ücret alacağı
davası, bir tespit niteliğinde olup, seri yargılama usulüne tabidir. Oysa yılık izin ücreti, fazla
mesai ücreti ve diğer haklardan doğan alacaklar gibi işçilik alacakları sözlü yargılama usulüne
tabi olup, eda niteliğinde isteklerdir. Bu hukuki olgu nedeniyle, fazla mesai ücreti, yıllık izin
ücreti gibi eda niteliğindeki isteklerin, feshin geçersizliği ve işe iade davasından ayrılması ve
ayrı bir esas üzerinden yürütülmesi bu hususta taraflardan deliller sorulup gerekirse bilirkişi
incelemesi yaptırıldıktan sonra bir karar verilmelidir.
Diğer taraftan iş sözleşmesinin davalı işverence İ.K. 25/II-e maddesine göre feshedildiği
mahkemece kabul edilmesine rağmen, bu hususta yeterli bir inceleme ve araştırma
yapılmamıştır. İş aktinin haklı bir neden veya geçerli bir nedenle feshedilip edilmediği
aralarında bir hukukçunun da bulunduğu banka ve muhasebe işlerinden anlayan üç kişilik
bilirkişi heyetinden rapor alındıktan sonra, bir değerlendirmeye tabi tutularak sonucuna göre
karar verilmelidir. Yazılı şekilde eksik inceleme ile hüküm tesisi usul ve yasaya aykırı olup
kararın bu nedenle bozulması gerekmiştir.
SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA,
23.06.2005 gününde oybirliği ile karar verildi.
161
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
ÖZET : 4857 sayılı Kanunda özel hakem yolu ile çözümlenebilecek uyuşmazlıklar
feshin geçersizliği, işe iade, iş güvencesi tazminatı ve boşta geçen süre için ücret alacağı
olarak belirlenmiş olup, kalan diğer uyuşmazlıkların iş mahkemelerinde çözümlenmesi
gerekir. Özel hakem kararlarında işe başlatmama halinde tazminata ve dört aya kadar boşta
geçen süre için ücret alacağına miktar belirtilmeden karar verilmesi gerekir.
DAVA : (......) adına Avukat (......) ile (.......) AŞ. adına Avukatlar (.......) ve (....)
aralarındaki dava hakkında İstanbul (....) İş Mahkemesinden verilen 14.08.2003 günlü ve 184
Değ. İş sayılı yazısı ile dairemize gönderilmiş ve davalı avukatınca duruşmalı olarak temyiz
edilmiş ise de; işin mahiyeti itibarıyla duruşma isteminin reddine, incelemenin evrak üzerinde
yapılmasına karar verildikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
KARAR : 1. Dosyadaki yazılara toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici
sebeplere göre, davalının aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde
değildir.
2. Davacı ile davalı banka 1.5.1999 tarihli avukatlık sözleşmesi imzalamışlardır. Bir yıl
süreli öngörülen bu sözleşme sonraki yıllarda yenilenerek belirsiz süreli hale gelmiştir.
Sözleşmede uyuşmazlıkların hakem yolu ile çözümlenmesi belirtilmiştir. Taraflar arasındaki
sözleşmenin da vali tarafından feshedilmesi üzerine, davacı hakem kurulunun oluşumu için iş
mahkemesine müracaat etmiş ve bu kurulun oluşumuna ilişkin İstanbul 8. İş Mahkemesinin
22.05.2003 gün ve 28 7-533 sayılı kararı Dairemizin 23.06.2003 gün ve 11176-11697 sayılı
ilamı ile onararak kesinleşmiştir.
Davacı bu uyuşmazlıkta hakem yolu ile işverence gerçekleştirilen feshin geçersizliğine,
işe iadesine, işe başlatmama halinde iş güvencesi tazminatına, boşta geçen süre için ücret
alacağına, ihbar ve kıdem tazminatına, yıllık ücretli izin alacağına ve sözleşmeden kaynaklanan
ücret alacağına karar verilmesini talep etmiştir.
Hakem Kurulunca aradaki sözleşmenin iş ilişkisi olduğu tespit edildikten sonra, fesih
için gerekçe gösterilmediği belirtilerek feshin geçersizliğine, davacının işe iadesine, miktar
belirtilerek iş güvencesi tazminatı ve boşta geçen süre için ücret alacağı ile kullandırılmayan
yıllık ücretli izin karşılığı izin alacağı ve sözleşmeden doğan ücret alacağına karar verilmiştir.
Taraflar arasındaki iş ilişkisinin iş sözleşmesi alarak yorumlanması ve feshin
geçersizliğine karar verilmesi yerindedir. Zira davacı avukatlık hizmetini, belirli bir mesai
karşılığında davalı işverenin işyerinde onun denetimi ve gözetimi altında ve her ay için
kararlaştırılan ücret karşılığında işverene bağlı olarak vermektedir. İş sözleşmesinin unsurları
olan zaman, bağımlılık ve ücret” koşulları gerçekleşmiştir.
Diğer taraftan 15 Mart 2003 tarihinde yürürlüğe giren ve 1475 sayılı İş Kanununda değişiklik
getiren 4773 sayılı yasa ile feshin geçersizliği işe iade, iş güvencesi tazminatı ve boşta geçen
süre için ücret alacağı uyuşmazlıklarının özel hakem yolu ile çözümlenebileceği
düzenlenmiştir. Davalı işveren belirsiz süreli hale gelen iş sözleşmesini geçerli bir neden
göstermeksizin feshetmiş olduğundan feshin geçersizliğine, işe iadeye, iş güvencesi tazminatı
ile boşta geçen süre için ücret alacağına karar verilmesi de yerindedir.
Ancak feshin geçersizliğinin sonucu alarak öngörülen işe başlatmama halinde tazminat
ve dört aya kadar başta geçen süre için ücret alacağı tespit niteliğinde olup, gerçekleşmeleri
tazminat için başvurma ve işe başlatmama, ücret alacağı için başvurma koşuluna bağlı
olduğundan miktar belirtilmeksizin hüküm altına alınmaları gerekir. Dairemizin uygulaması bu
yöndedir. Hakem Kurulunca işe başlatmama tazminat, ile boşta geçen süre için dört aya kadar
162
ücret alacağına miktar belirtilerek karar verilmesi hatalıdır. Ayrıca feshin geçersizliği ve
sonucuna bağlı iş güvencesi tazminatı ile boşta geçen süre için ücret alacağı istemleri için
maktu harç ve vekalet ücretine karar verilmesi gerekir.
3. Yukarıda açıklandığı üzere iş hukuku ve yargılaması mevzuatında 15 Mart 2003
tarihinde yürürlüğe giren 4773 ve akabinde 10 Haziran 2003 tarihinde yürürlüğe giren 4857
sayılı Kanunlar ile feshin geçersizliği, işe iade ve buna bağlı iş güvencesi ile boşta geçen süre
için ücret alacağı uyuşmazlıkları dışında, kalan diğer iş uyuşmazlıklarının özel hakem yolu ile
çözümlenebileceğine dair bir kural bulunmamaktadır. İş ilişkilerinden doğan uyuşmazlıkların iş
mahkemelerinde çözümleneceği 5521 sayılı kanunun 1. maddesinde açıkça düzenlenmiştir.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 18.11.1964 gün ve 1964/251 Esas. 1964/506 K Sayılı
kararı bu doğrultudadır. HUMK.‘nun 533. maddesinin 4. bendi uyarınca “hakemler yetkileri
dahilinde olmayan meseleye karar veremezler”. Aksi halde bu bozma nedenidir. Somut olayda
hakem kurulu feshin geçersizliği ve sonucu olan istekler dışında yıllık ücretli izin alacağı ile
sözleşmeden doğan ücret alacağına da karar vermiştir. Belirtilen bu düzenlemeler karşısında,
hakem kurulunun ücretli izin ve sözleşmeden kaynaklanan ücret alacağına karar verme
yetkileri bulunmamaktadır. Anılan istekler bakımından uyuşmazlığın iş mahkemelerinde
görülmesi gerekir. Hakem kurulunca izin ve ücret alacağına karar verilmesi isabetsiz
bulunmuştur.
SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarda belirtilen gerekçelerle BOZULMASINA
22/03/2004 gününde oybirliğiyle karar verildi.
163
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
ÖZET : İş sözleşmesi feshinin geçersizliği ve işe iade davası için öngörülen hak
düşürücü süre ihbar önelinin sonunda gerçekleşen fesih tarihi itibari ile değil, feshin
bildirildiği tarih itibariyle işlemeye başlar. Bu süre hak düşürücü süre olup mahkemece
re’sen nazara alınmalıdır.
SONUÇ : 1. (.......) İş Mahkemesinin 04.11.2003 tarih, 2003/543 Esas, 818 Karar sayılı
kararının BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. Davanın reddine,
3. Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
4. Avukatlık Ücret Tarifesine göre 300.000.000.-TL vekalet ücretinin davacıdan alınıp
davalıya verilmesine,
5. Davacının yaptığı masrafların üzerinde bırakılmasına,
6. Davalı tarafından yapılan temyiz gideri 7.000.000.-TL’nin davacıdan alınıp davalıya
verilmesine,
7. Peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, kesin olarak 11.12.2003
gününde oybirliğiyle karar verildi.
164
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/1424
Karar No. 2004/12595
Tarih: 26.05.2004
• GEÇERSİZ FESİH
• İŞE İADE
• İBRANAME
YARGITAY KARARI
Davacının davalıya ait işyerinde iş sözleşmesine dayalı olarak 19.4.2001 tarihinden
itibaren başlayan çalışması 24.3.2003 tarihinde sona ermiştir.
Davacı hizmet aktinin işveren tarafından sona erdirildiğini savunmuş, davalı ise sağlık
raporu sonrasında işveren ile karşılıklı anlaşma sonucunda ibraname ile bir kısım haklarından
vazgeçmek suretiyle işten ayrıldığını kıdem tazminatı ile diğer haklarını aldığını savunmuştur.
Mahkemece ibranameye değer verilerek işe iade davasının reddine karar verilmiştir.
Fesih tarihinde yürürlükte bulunan 4773 sayılı kanun ile değişik 1475 sayılı iş
kanununun 13/B maddesine göre işveren fesih bildirimini yazılı olarak yapmak ve fesih
sebebini açık ve kesin şekilde belirtmek ve işçiden hakkındaki iddialara karşı savunmasını
almak zorundadır.
Her ne kadar davalı anlaşma suretiyle davacının işten kendisinin ayrıldığını savunmuş
ise de personel işten ayrılma formunda ve işten ayrılma bildirgesinde işten çıkış nedeninin
1475 Sayılı İş Kanununun 13. maddesi uyarınca işveren tarafından yapıldığı görülmektedir.
Davacının performans değerlendirme formunda en üst puan olan 4'er puanla hakkında
değerlendirme yapıldığı otel işlerinin mutfak departmanında soğuk meze şefi olan davacının iş
sözleşmesinin feshinde geçerli bir nedene dayanılmadığı, ibranamenin içerdiği kıdem tazminatı
için geçerli olabileceği, işe iade ve iş güvencesi hükümlerini içermediğinden süresi içinde işe
iade talebi bulunan davacının davasının kabulüne karar vermek gerekirken yazılı şekilde reddi
hatalı bulunmuş, yerel mahkeme kararının bozularak ortadan kaldırılmasına ve davanın kısmen
kabulüne karar vermek gerekmiştir.
SONUÇ : Yukarıda gösterilen gerekçelerle;
1- Kemer Asliye Hukuk (İş) Mahkemesinin 03.10.2003 tarih ve 2003/135 Esas,
2003/440 Karar sayılı kararının bozularak ortadan kaldırılmasına,
2- Davanın, kısmen kabulü ile davacının iş sözleşmesinin feshinin geçersizliğine ve işe
iadesine,
3- Davacının, kararın kesinleşmesinden itibaren 6 işgünü içinde işe başlamak için
işverene başvurması halinde işverence işe başlatılmaması halinde taktiren altı aylık ücreti
tutarında tazminatın davalıdan alınıp davacıya verilmesi gerektiğinin tespitine,
4- Davacının, süresi içinde işverene başvurması halinde mahkeme kararının
kesinleşmesine kadar çalıştırılmadığı süre içinde en çok dört aya kadar doğmuş bulunan ücret
ve diğer haklarının kendisine ödenmesi gerektiğinin tespitine,
165
5- Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6- Davacı kendisini vekille temsil ettirdiğinden 300.000.000 TL. vekalet ücretinin
davalıdan alınıp davacıya verilmesine,
7- Davacının yaptığı 23.200.000 TL yargılama masrafının davalıdan alınarak davacıya
verilmesine kesin olarak 26.5.2004 gününde oybirliğiyle karar verildi.
166
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/021425
Karar No. 2004/022545
Tarih: 07.10.2004
167
8.Davacının yaptığı toplam 60.920.000 TL.yargılama giderinin davalıdan alınıp
davacıya verilmesine kesin olarak 7.10.2004 gününde oybirliği ile karar verildi.
168
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/9-644
Karar No. 2004/000643
Tarih: 01.12.2004
• (4857 s. İş K. m. 20)
Taraflar arasındaki "işe iade" davasından dolayı yapılan yargılama sonunda; (Ankara
Ondördüncü İş Mahkemesince davanın kabulüne dair verilen 17.3.2004 gün ve 2004/110-117
sayılı kararın incelenmesi davalı vekili tarafından istenilmesi üzerine, Yargıtay 9. Hukuk
Dairesinin 7.6.2004 gün ve 2004/9669-15327 sayılı ilamı ile;
(...İş sözleşmesinin geçerli bir neden olmadan salt emekliliğe hak kazandığı gerekçesi
ile feshedildiğini belirten davacı, 4857 sayılı İş Kanununun 18. ve devamı maddeleri uyarınca
feshin geçersizliğine işe iadesine, işe başlatmama tazminatı ile boşta geçen süre için ücret
alacağına karar verilmesini talep etmiştir. Mahkemece istek kabul edilmiştir. Geçersizliğe
gerekçe gösterilen nedenler, 2003 yılı içinde gerçekleştirilen fesihler için verilen kararlara esas
alınan nedenlerdir. Her dava, dava tarihindeki koşul ve maddi olgular içinde
değerlendirilmelidir. Nitekim davalı işveren davacı ile ilgili fesih gerekçesinde, 2003 yılındaki
fesih nedenlerinden başka, Daire Başkanlıkları ve müdürlüklerin azaltıldığını, tasarruf
tedbirlerine gittiğini, 2003 yılı sonu itibariyle zararın olduğunu belirtmektedir. 2003 yılı
fesihlerin geçersiz sayılmasında, o tarihteki şartlar ve maddi olgular değerlendirilmiş, davalının
öncelikle tasarrufa gitmesi gerektiği, yeni işçi alınmaması gerektiği belirtilmiştir. Somut bu
maddi ve hukuksal olgulara göre, fesih sebebi gösterilen yeni savunma nedenleri üzerinde
durulmalı, bu konular açıklığa kavuşturulmalı, davacının yaptığı iş dikkate alınarak, davalının
davacıya ihtiyacı olup olmadığı araştırılmalı, gerekirse işyeri kayıtları üzerinde bilirkişi
marifetiyle inceleme yapılarak sonuca gidilmelidir. Eksik inceleme sonucu yazılı şekilde karar
verilmesi hatalıdır...) gerekçesiyle oybirliği ile bozularak dosya yerine geri çevrilmekle,
yeniden yapılan yargılama sonunda, mahkemece önceki karar direnilmiştir.
Temyiz Eden : Davalı vekili Hukuk Genel Kurulunca incelenerek direnme kararının
süresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği
görüşüldü:
A- Davacının isteminin Özeti; Davacı vekili, davacının davalıya ait işyerinde
çalışmakta iken SSK'dan yaşlılık aylığı almaya hak kazandığı, davalı işyerinin zarar ettiği
yönündeki gerekçelerle iş sözleşmesinin feshedildiğini, feshin geçerli bir sebebe dayanmadığını
belirtilerek; "feshin geçersizliğinin tespitine, davacının işe iadesine ve işe başlatmama
tazminatı ile boşta geçen süre için ücret alacağına" karar verilmesini istemiştir.
B- Davalının Cevabının Özeti; Davalı vekili, yeniden yapılandırma çalışmaları ve
işyerinde otomasyona geçilmesi nedeniyle istihdam fazlalığının oluştuğu, ayrıca ekonomik kriz
nedeniyle oluşan zarar nedeniyle emekliliğe hak kazanmış personelin iş akitlerinin tüm yasal
hakları verilerek Yönetim Kurulu kararı ile sona erdirildiğini, feshin geçerli nedene dayanması
nedeniyle de davanın yerinde olmadığı nedenle reddi gerektiğini savunmuştur.
C- Yerel Mahkemenin Kararının Özeti; Yerel mahkeme, davalı işverenliğin zarar ettiği
hususunda dosyaya delil sunulmadığı, davacının yaşlılık aylığına hak kazandığı iddiasının ise iş
akdinin feshi için haklı bir neden oluşturmayacağı gerekçesi ile "davanın kabulüne" karar
vermiştir.
D- Temyiz Evresi ve Direnme; Hüküm, davalı vekilinin temyizi üzerine Özel Dairece
yukarıya aynen alınan gerekçeyle bozulmuş, yerel mahkeme bu bozmaya karşı özetle; "4857
sayılı İş Yasasının fesih bildirimine itiraz ve usulü başlıklı 20. maddesinin 3. fıkrası işe iade ile
169
ilgili davaların seri muhakeme usulüne göre 2 ay içinde sonuçlandırılacağını, mahkemece
verilen kararın temyizi halinde, Yargıtay'ca bir ay içinde kesin olarak karar verileceğine
amirdir. Bu durumda Yargıtay Dairesinin mahkeme kararına karşı yeniden yargılama yapılmak
üzere bozma kararı verme yetkisi kaldırılmış olmaktadır. Yargıtay Dairesince mahkeme
kararının bozulmasına karar verildiği takdirde, Yargıtay'ca davanın esası ile ilgili hüküm
oluşturularak kesin karar verileceği, yasal düzenlemenin gereğidir. Verilen bozma kararı
Yasanın amir hükmüne aykırı olmakla, bu usulü nedenle önceki kararda direnilmesinin
gerektiği" gerekçesi ile direnme kararı vermiştir.
E- Maddi Olay; Davacı işçi, davalı Genel Müdürlüğe bağlı insan Kaynakları
Müdürlüğünde daimi kadroda çalışmakta iken, işverence sıralanan bir kısım olumsuz ekonomik
nedenler ile, işletmenin otomasyona geçmesi, yeniden yapılandırma çalışmaları çerçevesinde
bazı müdürlük ve başkanlıkların kapatılması sonucunda işgücü fazlalığının ortaya çıkması ve
davacının SSK'dan yaşlılık aylığına hak kazanmış olması gibi diğer bir kısım nedenlerle iş
akdinin 7.1.2004 tarihinden geçerli olmak üzere "toplu işten çıkarma kapsamında" işçilik
hakları verilmek üzere feshedildiği, davanın yasal süre içinde açılmış olduğu görülmektedir.
F- Gerekçe; Görüldüğü üzere, direnme kararını veren yerel mahkeme, iş Kanununun
20/3. maddesi uyarınca Yargıtay Özel Dairesinin böyle bir hükmü uygun bulmaması halinde
bozup geri çeviremeyeceği ve kendisinin davayı kesin olarak sonuçlandırması gerektiği
görüşündedir.
Sorunun çözümü için dayanılan 4875 sayılı iş Kanunun 20. maddesi ile maddenin
kaynak aldığı uluslararası sözleşmelerinin incelenmesi gerekmektedir. Şöyle ki;
Türkiye tarafından 3999 sayılı Kanunla 1994 yılında onaylanan "Hizmet ilişkisine
işveren Tarafından Son Verilmesi Hakkında 158 sayılı (ILO) Sözleşmesi" ile, hizmet ilişkisine
haksız olarak son verildiği kanısında olan bir işçiye, mahkeme, iş mahkemesi, hakemlik kurulu
veya hakem gibi tarafsız bir merci nezdinde itirazda bulunma hakkı tanınmış, belirtilen bu
mercilerin, son verme nedenlerini ve davayla ilgili diğer vakıaları incelemeye ve son vermenin
haklı olup olmadığına dair bir karar vermeye, taraflarca getirilen kanıtlar ve ulusal mevzuat ve
uygulamaların öngördüğü usuller çerçevesinde son verme nedeni üzerinde bir sonuca varmaya
yetkili kılınmaları gerektiği belirtilmiştir.
158 sayılı Sözleşme doğrultusunda hazırlanan iş güvencesi yasa tasarısı 4773 sayılı
Kanun ile kabul edilmiş, ardından 4857 sayılı iş Kanununda yerini almıştır.
Anılan Kanunun "Fesih bildirimine itiraz ve usulü"nü düzenleyen 20. maddesi;
"İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen
sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay
içinde iş mahkemesinde dava açabilir. Toplu iş sözleşmesinde hüküm varsa veya taraflar
anlaşırlarsa, uyuşmazlık aynı sürede özel hakeme götürülür.
"Feshin geçerli bir sebebe dayandığını ispat yükümlülüğü işverene aittir, işçi feshin
başka bir sebebe dayandığını iddia ettiği takdirde, bu iddiasını ispatla yükümlüdür.
"Dava seri muhakeme usulüne göre iki ay içinde sonuçlandırılır, mahkemece verilen
kararın temyizi halinde Yargıtay bir ay içinde kesin olarak karar verir.
"Özel hakemin oluşumu çalışma esas ve usulleri bu yönetmelikle belirlenir. "Hükmünü
getirmiştir.
Genel Kurulun önüne gelen uyuşmazlık, 4857 sayılı iş Kanununun 20/3. maddesinde
yer alan "mahkemece verilen kararın temyizi halinde Yargıtay ilgili Dairesinin vereceği kararın
kesin olması" kuralından ne anlaşılması gerektiği noktasında toplanmaktadır.
Anılan düzenlemede yer alan, iş akdinin feshinin geçersizliğine ilişkin olarak açılacak
bir davanın seri yargılama usulüne göre kısa süre içerisinde sonuçlandırılması düşüncesi,
işçinin emek gelirinden olanaklar ölçüsünde en kısa süre yoksun kalması ilkesinden doğmuş,
bu nedenle de Yargıtay Özel Dairesince verilecek kararın kesin olması amaçlanmıştır.
Yerel mahkeme, yukarıda da belirtildiği üzere, Yargıtay'ın ilgili Dairesinin önüne gelen
hükmü bozup geri çeviremeyeceği, uygun bulmaması durumunda kendisinin davayı kesin
biçimde sonuçlandıracağı düşüncesindedir.
170
Türk Medeni Kanunu'nun 1. maddesi uyarınca; yasanın sözünden çıkan anlam, özünden
çıkan anlamla bağdaşmıyorsa kabul edilemez. Yasa hükmünün özünün araştırılması ise onun
amacının belirlenmesini zorunlu kılar.
Bu itibarla, yorum yapılırken doğru sonuca ulaşılabilmesi için iş yasası kuralının
amacının (ratio legis) araştırılması gerekir.
Şu hususta kuşku duyulmaması gerekmektedir; temyiz üzerine önüne gelen kararı
inceleyen Özel Daire, dosya içeriğini kendisini sonuca götürecek mahiyette gördüğü takdirde
kararını kesin olarak verecektir. Ancak, Özel Daire dosya içeriğini, kesin olarak karar vermeye
yeterli bulmadığında eksikliklerin giderilmesi amacıyla hükmü bozacak ve giderilmesini yerel
mahkemeden isteyebilecektir. Bir başka anlatımla, Yargıtay Özel Dairesinin bu uyuşmazlığı
nihai olarak neticelendirebilmesi için, iş akdinin feshinin haklı bir sebebe dayanıp dayanmadığı
olgusunun, dosya içeriğinden tam olarak anlaşılır olması gerekir. Madde ile kesin olarak karar
vermeden amaçlanan, yerel mahkemenin dosyasının içeriğinin Özel Daireyi karara götürecek
nitelikte olmasıdır.
Çünkü Yasa, iş akdinin feshinin haklı bir sebebe dayanıp dayanmadığının
belirlenebilmesi için taraflara kanıtlama külfeti yüklemiştir. Önemli olan, tarafların iddia ve
savunmaları doğrultusunda belirttikleri olguların, dayanakları olan bilgi ve belgelerin karara
esas olmak üzere dosyaya yansıtılmış olmasıdır. Mahkemece, taraflarca ileri sürülen olgular ve
dayanağı delillerin toplanması koşuluyla verilecek karar, Yargıtay'ca gerektiğinde tekrar ele
alınıp kesin sonuca bundan sonra ulaşılabilecektir.
Avrupa insan Hakları Sözleşmesinin, adil yargılanma hakkını düzenleyen 6. maddesi ile
herkes, medeni hak ve yükümlülükleriyle ilgili uyuşmazlıklarda hakkaniyete uygun yargılama
yapılmasını isteme hakkına sahiptir, iş hukuku çerçevesinde hak ve yükümlülükler, maddede
belirtilen "medeni hak ve yükümlülükler" kapsamında ele alınmaktadır.
Benzer nitelikteki düzenlemelere; 2821 sayılı Sendikalar Yasasının 4. maddesi, 2822
sayılı Toplu iş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanununun 3, 12, 15 ve 60. maddelerinde de yer
verilirken iş hukukuna yön veren temel ilke ve düşüncelerden hareket edildiği, Hukuk Genel
Kurulu'nun 13.3.1985 gün 1984/9-834 Esas ve 1985/201 Karar sayılı kararında da, benzer bir
konunun ele alındığı görülmüş ve 2822 sayılı Kanunun 15. maddesinde yer verilen "Yargıtay'ca
...kesin karara bağlanır. " hükmü ile yasa koyucunun burada bozma kararına karşı direnme
yolunu kapamayı amaçladığının vurgulandığına işaret edilmiştir.
Belirtilen nedenlerle; tarafların iddia ve savunmaları doğrultusunda ikame edilmek
istenen kanıtlar dosyaya yansıtılarak, sonrasında hüküm kurulmasında yasal zorunluluk vardır.
Ancak maddede yer alan, "Yargıtay kesin olarak karar verir" kuralından hareketle
uyuşmazlığın eksiklikler de içerse her halükarda Yargıtay Özel Dairesince sonuçlandırılmasını
beklemek doğru değildir.
Açıklanan nedenlerle, kesin karar verme hususunun Yargıtay Özel Daire kararının kesin
olduğunu amaçladığı, bunun için de direnmeye konu edilemeyeceğini kabul etmek gerekir.
Yasa koyucu burada açıkça, "Yargıtay'ca kesin olarak karara bağlanır" demek suretiyle, bozma
kararına karşı direnme yolunu kapamış bulunmaktadır.
O halde Özel Dairenin bozma kararına bu nedenle uyulmak gerekirken, önceki kararda
direnilmesi usul ve yasaya aykırıdır. Direnme kararı bozulmalıdır.
SONUÇ : Davalı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile, direnme kararının yukarıda
açıklanan ve Özel Daire bozma kararında gösterilen nedenlerden dolayı HUMK.nun 429.
maddesi gereğince (BOZULMASINA), istek halinde temyiz peşin harcının geri verilmesine,
1.12.2004 gününde oybirliği ile karar verildi.
171
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Özet: İşe iade davasında, mahkemece altı aylık brüt ücret tutarında tazminat öden-
mesinin saptanmasına karar verilmiş ise de,işveren ödemeleri yaparken tespit edilen brüt
ücretten kesilmesi gereken vergileri keserek, kalan netini davacıya vermesi ve kestiği ver-
gileri Vergi Dairesine yatırması gerekir. Bu durumda davalının net miktarı ödemesi
yerindedir. Ancak, tarafların açıklamalarından işe başlatmama tazminatından Gelir vergisi
Kanunun 25. maddesi gereğince gelir vergisinin kesilip kesilmeyeceği çekişmelidir. İşe
başlatmama tazminatından gelir vergisi kesilip kesilmeyeceği konusunun halli adli yarıda
mümkün değildir. Tarafların bu hususta idari yargıya giderek ihtilafla ilgili idari yargı
kararı almaları gerekir.
Davacı, icra takibine yapılan itirazın iptali ile icra inkar tazminatının ödetilmesine
karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya
incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
YARGITAY KARARI
Davacı, mahkemece işe iade davası sonucu verilen 6 aylık işe başlatmama tazminatının
brüt miktarının ödenmesi gerektiği halde icra takibinden önce net miktarının kendilerine
ödendiğini iddia ederek net miktarla brüt miktar arasındaki farkın işverenden tahsilini talep
etmiştir.
Davalı, icra takibine vaki itirazında, işe başlatmama tazminatından yasal kesintileri
yapmak zorunda olduğunu, bu nedenle takibe itiraz ettiğini bildirmiştir.
Davacı ise, davalının itirazının yersiz olduğunu, mahkeme kararı gereği ödemenin brüt
miktarı üzerinden yapılması gerektiğini, itirazın yersiz olduğunu iddia ederek itirazın iptaline,
takibin devamına karar verilmesini talep etmiştir.
Mahkemece, istek doğrultusunda hüküm kurulmuştur.
İşe iade davasında, mahkemece altı aylık brüt ücret tutarında tazminat ödenmesinin
tespitine karar verilmiş ise de, işveren ödemeleri yaparken tespit edilen brüt ücretten, kesilmesi
gereken vergileri keserek, kalan netini davacıya vermesi ve kestiği vergileri Vergi Dairesine
yatırması gerekir. Bu durumda davalının, net miktarı ödemesi yerindedir. Ancak, tarafların
açıklamalarından işe başlatmama tazminatından Gelir Vergisi Kanununun 25. maddesi
gereğince gelir vergisinin kesilip kesilmeyeceği çekişmelidir. Davacı gelir vergisi kesilmemesi
gerektiğini iddia etmekte, davalı ise aksini savunmaktadır. Dava konumuzda ihtilaflı olan
husus ise başlatmama tazminatından gelir vergisi kesilip kesilmeyeceği konusu olup, bu
çekişmenin halli adli yargıda mümkün değildir. Taraflar, bu hususta idari yargıya giderek
ihtilafla ilgili idari yargı kararı almaları gerekir. Temyiz incelemesine konu davamız itirazın
iptali niteliğinde bulunduğundan ve çözümü de idari yargının kararının sonucuna bağlı
172
olduğundan bu konuda alınacak vergi mahkemesi kararı sonucuna göre bir karar verilmek
üzere kararın bozulması gerekmiştir.
SONUÇ: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin
alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 9.5.2006 gününde oybirliği ile karar
verildi.
173
YARGITAY
9.HUKUK DAİRESİ
175
YARGITAY
9.HUKUK DAİRESİ
YARGITAY İLAMI
ESAS NO : 2004/4501
KARAR NO : 2004/4971
MAHKEMESİ : Bitlis Asliye Hukuk Hakimliği (İş)
TARİHİ : 20.11.2003
NO : 258 - 333
DAVACI : Cemil Mete adına Avukat Hüseyin ÖZ
DAVALI : Bitlis Belediye Başkanlığı adına Avukat Enver Derin
DAVA : Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.
Hüküm süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü :
Y AR G I T A Y İ L A M I
İş Sözleşmesinin feshinin geçerli bir nedene dayanmadığını iddia eden davacı feshin
geçersizliğine, işe iadesine, işe başlatmama halinde tazminata ve boşta geçen süre için ücret
alacağına karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı işveren, iş sözleşmesinin feshedilmediğini, her yıl vize uygulaması ile alınan
işçilerin bir süre çalıştıktan sonra çıkarıldığını, vize uygulamasının sona ermesi ve ekonomik
durum dikkate alınarak davacının geçici olarak çıkarıldığını savunmuştur.
Belirtmek gerekir ki vize uygulaması idari bir tasarruf olup, iş sözleşmesinin kurulması
ya da feshedilmesi ile ilgilendirilmesinin olanağı yoktur. Diğer taraftan davalı işverence
yapılan işler sürekli iştir. Mevsimlik iş olarak nitelendirilmesi ve davacının mevsimlik işçi
olarak kabul edilmesi doğru değildir. 4857 sayılı İş Kanununda iş sözleşmesinin askıya
alınması konusunda bir düzenleme bulunmamaktadır. Mahkemece aksi yöndeki düşünce doğru
bulunmamıştır. Kaldı ki; somut olayda davalı işveren vize uygulamasının sona ermesine uzun
bir zaman var iken, yıl ortasında sayılacak bir zamanda fesih işlemini gerçekleştirmiştir. Davalı
işverence feshe dayanak yapılan diğer neden olan ekonomik durum ise kanıtlanamamıştır.
Somut bu maddi ve hukuki olgulara göre yapılan fesih işlemi geçersizdir. Davacı işçinin istemi
yerindedir. Davalı işveren temyiz aşamasında davacının 29.01.2004 tarihli Encümen kararı ile
tekrar işe alınmasına karar vermiş ise de, işe başlayıp başlamadıkları anlaşılmadığı gibi bu
işlemin karardan sonra olması nedeni ile sonuca etkili görülmemiştir.
4857 Sayılı İş Kanununun 20/3. maddesi uyarınca Dairemizce aşağıdaki şekilde hüküm
kurulmuştur.
SONUÇ : Yukarıda açıklanan nedenlerle,
1- Bitlis Asliye Hukuk (İş) Mahkemesinin 20.11.2003 gün, 258 / 333 sayılı kararının
BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA,
2- İşverence yapılan feshin GEÇERSİZLİĞİNE ve davacının İŞE İADESİNE,
176
3- Davacının yasal süre içinde başvurmasına rağmen, işverenin süresi içinde işe
başlatmaması halinde ödenmesi gereken tazminat miktarının takdiren işçinin dört aylık ücreti
olarak belirlenmesine,
4- Davacının işe iadesi için işverene süresi içinde başvurması halinde hak kazanılacak
olan ve kararın kesinleşmesine kadar en çok dört aylık ücret ve sosyal hakların davacıya
ödenmesi gerektiğinin belirlenmesine,
5- Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6- Davacı kendisini vekille temsil ettirdiğinden yürürlükte olan tarifeye göre
300.000.000.-TL ücreti vekaletin davalıdan tahsili ile davacıya verilmesine,
7- Peşin alınan temyiz harcının isteği halinde davacıya iadesine,
8- Davacının yaptığı (29.500.000) TL. yargılama giderinin davalıdan tahsili ile davacıya
verilmesine kesin olarak 15.03.2004 tarihinde oybirliği ile karar verildi.
177
YARGITAY
9.HUKUK DAİRESİ
Hüküm süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği
konuşulup düşünüldü :
YARGITAY KARARI
Davacı vekili müvekkilinin iş akdinin geçersiz sebeple feshedildiğini iddia ederek işe iade
davası açmıştır. Mahkemece iş akdinin haklı sebeple feshedildiği, davacının işe iadesini
gerektirir bir husus bulunmadığı gerekçesi ile davanın reddine karar vermiştir. 15 Mart 2003
tarihinde yürürlüğe giren 4773 sayılı Yasa ile 1475 sayılı İş Kanunu 13. maddesine eklenen
13/B bendi gereğince fesih sebebinin açık ve kesin bir şekilde belirtilmesi zorunluluğu
getirilmiştir.
SONUÇ :
178
YARGITAY
9.HUKUK DAİRESİ
179
4857 SAYILI İŞ KANUNU’NA GÖRE ÇIKARTILAN
TÜZÜK VE YÖNETMELİKLER
1- 09.12.2003 tarih ve 25311 sayılı Resmi Gazete “İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği”
(Danıştay 10.Dairesi 16.05.2006 tarih ve E :2004-1942, K :2006-3007 sayılı kararları ile
Yönetmelik iptal edilmiştir.)
2- 16.12.2003 tarih ve 25318 sayılı Resmi Gazete “İşyeri Sağlık Birimleri ve İşyeri
Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik”
(Bu Yönetmelik, 15.08.2009 tarih-27320 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri Hakkında Yönetmelik”
58.maddesi ile yürürlükten kaldırılmıştır. )
3- 23.12.2003 tarih ve 25325 sayılı Resmi Gazete “Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik”
6- 23.12.2003 tarih ve 25325 sayılı Resmi Gazete “Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik
Yönetmeliği”
10- 26.12.2003 tarih ve 25328 sayılı Resmi Gazete “Kanserojen ve Mutajen Maddelerle
Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik”
11- 26.12.2003 tarih ve 25328 sayılı Resmi Gazete “Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda
Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik”
12- 20.01.2004 tarih ve 25352 sayılı Resmi Gazete “İş Güvenliği ile Görevli Mühendis veya
Teknik Elemanların Görev, Yetki ve Sorumlulukları ile Çalışma Usul ve Esasları
Hakkında Yönetmelik” (Bu Yönetmelik, 15.08.2009 tarih-27320 sayılı Resmi Gazetede
yayımlanan “İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” 58.maddesi ile yürürlükten kaldırılmıştır. )
13- 09.02.2004 tarih ve 25368 sayılı Resmi Gazete “Kişisel Koruyucu Donanım
Yönetmeliği”
14- 10.02.2004 tarih ve 25369 sayılı Resmi Gazete “İşyeri Bina ve Eklentilerine Alınacak
Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”
15- 11.02.2004 tarih ve 25370 sayılı Resmi Gazete “Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği”
180
16- 11.02.2004 tarih ve 25370 sayılı Resmi Gazete “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık
ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği”
17- 11.02.2004 tarih ve 25370 sayılı Resmi Gazete “Kişisel Koruyucu Donanımların
İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik”
18- 21.02.2004 tarih ve 25380 sayılı Resmi Gazete “Yer altı ve Yerüstü Maden
İşletmelerinde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği”
19- 22.02.2004 tarih ve 25381 sayılı Resmi Gazete “Sondajla Maden Çıkarılan İşetmelerde
Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği”
20- 28.02.2004 tarih ve 25387 sayılı Resmi Gazete “Yüzdelerden toplanan Paraların İşçilere
Dağıtılması Hakkında Yönetmelik”
21- 28.02.2004 tarih ve 25387 sayılı Resmi Gazete “Sanayi, Ticaret, Tarım ve Orman
İşlerinden Sayılan İşlere İlişkin Yönetmelik”
22- 03.03.2004 tarih ve 25391 sayılı Resmi Gazete “Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği”
23- 03.03.2004 tarih ve 25391 sayılı Resmi Gazete “Konut Kapıcıları Yönetmeliği”
24- 05.03.2004 tarih ve 25393 sayılı Resmi Gazete “İşyerlerinde İşin Durdurulması veya
İşyerlerinin Kapatılmasına Dair Yönetmelik”
25- 05.03.2004 tarih ve 25393 sayılı Resmi Gazete “İşçi Ücretlerinden Ceza Olarak Kesilen
Paraları Kullanmaya Yetkili Kurulun Teşekkülü ve Çalışma Esasları Hakkında
Yönetmelik”
26- 24.03.2004 tarih ve 25412 sayılı Resmi Gazete “ Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör
Mağduru İstihdamı Hakkında Yönetmelik”
27- 31.03.2004 tarih ve 25419 sayılı Resmi Gazete “Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma
Ödeneğine İlişkin Yönetmelik”
28- 04.04.2004 tarih ve 25423 sayılı Resmi Gazete “Çalışma Hayatına İlişkin Üçlü Danışma
Kurulunun Çalışma ve Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik”
29- 06.04.2004 tarih ve 25425 sayılı Resmi Gazete “Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma
Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik”
30- 06.04.2004 tarih ve 25425 sayılı Resmi Gazete “İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma ve
Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği”
31- 06.04.2004 tarih ve 25425 sayılı Resmi Gazete “İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri
Yönetmeliği”
32- 06.04.2004 tarih ve 25425 sayılı Resmi Gazete “Haftalık İş Günlerine Bölünemeyen
Çalışma Süreleri Yönetmeliği”
181
33- 06.04.2004 tarih ve 25425 sayılı Resmi Gazete “Tarım ve Ormandan Sayılan İşlerde
Çalışma Koşullarına İlişkin Yönetmelik”
34- 07.04.2004 tarih ve 25426 sayılı Resmi Gazete “Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği
Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik”
35- 07.04.2004 tarih ve 25426 sayılı Resmi Gazete “İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları
Hakkında Yönetmelik”
36- 07.04.2004 tarih ve 25426 sayılı Resmi Gazete “Postalar Halinde İşçi Çalıştırarak
Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik”
37- 15.04.2004 tarih ve 25434 sayılı Resmi Gazete “Sağlık Kuralları Bakımından Günde
Ancak Yedibuçuk Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmelik”
38- 15.04.2004 tarih ve 25463 sayılı Resmi Gazete “Geçici veya Belirli Süreli İşlerde İş
Sağlığı ve Güvenliği Hakkında Yönetmelik”
39- 28.04.2004 tarih ve 25446 sayılı Resmi Gazete “Hazırlama, Tamamlama ve Temizleme
İşleri Yönetmeliği”
40- 16.06.2004 tarih ve 25494 sayılı Resmi Gazete “Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği”
41- 14.07.2004 tarih ve 25522 sayılı Resmi Gazete “Gebe veya Emzikli Kadınların
Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Yurtlarına Dair Yönetmelik”
42- 09.08.2004 tarih ve 25548 sayılı Resmi Gazete “Kadın İşçilerin Gece Postalarında
Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik”
43- 10.06.2004 tarih ve 25488 sayılı Resmi Gazete “Biyolojik Etkenlere Maruziyet
Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik”
44- 18.10.2004 tarih ve 25617 sayılı Resmi Gazete “Ücret Garanti Fonu Yönetmeliği”
45- 27.11.2004 tarih ve 25653 sayılı Resmi Gazete “Balıkçı Gemilerinde Yapılan
Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik”
46- 15.08.2009 tarih ve 27320 sayılı Resmi Gazete “İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimleri ile
Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri Hakkında Yönetmelik”
47- 31.05.2009 tarih ve 27244 sayılı Resmi Gazete “Ağır ve Tehlikeli İşlerde Çalıştırılacak
İşçilerin Mesleki Eğitimlerine Dair Tebliğ”
Ayrıca 4857 sayılı İş Kanunu’nun geçici 2.maddesi gereğince; 1475 sayılı İş Kanunu’na göre
halen yürürlükte bulunan tüzük ve yönetmeliklerin bu Kanun hükümlerine aykırı olmayan
hükümleri yeni yönetmelikler çıkarılıncaya kadar yürürlüktedir.
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
182
183
YENİ YÖNETMELİKLERİN BİZE GETİRDİĞİ
EN ÖNEMLİ YENİLİKLER NELERDİR ?
1475 sayılı İş Kanunu’na göre çıkartılmış olan tüzük ve yönetmeliklerden farklı olarak tüm
yönetmeliklerde, “Risk Değerlendirme” si yapılacağı ve alınan sonuçlara göre gerekli sağlık ve
güvenlik önlemlerinin belirleneceği hükmü getirilmiştir.
İşveren;
1) İşyerinde risklerden özel olarak etkilenebilecek işçi gruplarının durumunu da kapsayacak
şekilde sağlık ve güvenlik yönünden risk değerlendirmesi yapmakla,
2) Risk değerlendirmesi sonucuna göre, alınması gereken koruyucu önlemlere ve kullanılması
gereken koruyucu ekipmana karar vermekle,
3) Üç günden fazla iş günü kaybı ile sonuçlanan iş kazaları ile ilgili kayıt tutmakla,
4) İşçilerin uğradığı iş kazaları ile ilgili rapor hazırlamakla yükümlüdür.
İşyeri hekimi sertifika eğitimleri ve sınavları, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma
Merkezi (ÇASGEM) tarafından yürütülür.
Sağlık biriminde; en az bir işyeri hekimi ile birlikte en az bir Bakanlıkça sertifikalandırılmış
işyeri hemşiresi veya sağlık memuru görevlendirilmesi zorunludur.
İşveren işyerindeki işçilere; başka işyerlerinden çalışmak üzere kendi işyerine gelen işçilerin de
dahil olmak üzere, işyerinin geneli ile işçinin çalışmakta olduğu bölümde veya yaptığı her işte
yürütülen faaliyetler, sağlık ve güvenlik riskleri, koruyucu ve önleyici tedbirler hakkında bilgi
vermekle, eğitmekle, görüşlerini almak ve katılımlarını sağlamakla yükümlüdür.
İşyerinde sağlık ve güvenlikle ilgili çalışmalara katılma, çalışmaları izleme, önlem alınmasını
isteme, önerilerde bulunma ve benzeri konularda işçileri temsil etmeye yetkili, bir veya daha
fazla işçi, sağlık ve güvenlik işçi temsilcisi olarak görev yapar. Sağlık ve Güvenlik İşçi
Temsilcisi, işyerinde çalışan işçiler tarafından seçilir.
Gerek tehlikeli işlerin yapılmasında, gerekse başka çalışmaları etkileyecek tehlikeye neden
olabilecek diğer işlerin yapılmasında, bir “Çalışma İzni” sistemi uygulanacaktır. Çalışma izni,
bu konuda yetkili ve sorumlu olan bir kişi tarafından işe başlamadan önce yazılı olarak
verilecektir.
İşyerindeki maruziyetin sona ermesinden sonra tüm kayıtlar en az kırk yıl süre ile
saklanacaktır. İşyerinde faaliyetin sona ermesi halinde işveren bu kayıtları Bakanlığa vermek
zorundadır.
Aynı yapı alanında bir veya daha fazla işveren veya alt işverenin iş yaptığı durumda, işveren
veya proje sorumlusu, sağlık ve güvenlik konularında bir veya daha fazla koordinatör
atayacaktır. İşveren veya proje sorumlusu, yapı işine başlamadan önce, 7 sağlık ve güvenlik
planı hazırlayacaktır. İşveren veya proje sorumlusu aşağıda belirtilen durumlarda, yapı işine
başlamadan önce inşaatın bilgilerini içeren bildirimi Bakanlığın ilgili bölge müdürlüğüne
vermekle yükümlüdür.
İşyerindeki risklerin önlenmesinin veya yeterli derecede azaltılmasının, teknik tedbirlere dayalı
toplu koruma yada iş organizasyonu veya çalışma yöntemleri ile sağlanamadığı durumlarda,
kullanılacak kişisel koruyucuların özellikleri, temini, kullanımı ve diğer hususlarla ilgili usul ve
esaslar belirlenmiştir. Ayrıca, kişisel koruyucu donanımların işyerlerinde kullanılması hakkında
yönetmelikle kişisel koruyucu donanım kullanımına ilişkin “Risk Belirleme Tablosu” örneği
verilmiştir.
187
17- İŞ EKİPMANLARININ KULLANIMINDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ŞARTLARI
BELİRLENMİŞTİR :
İşverence, işçilerin iş ekipmanı kullanımı sırasındaki duruş pozisyonları ve çalışma şekilleri ile
ergonomi prensiplerinin de dikkate alınması hükme bağlanmış, ayrıca sağlık ve güvenlik
yönünden, özel risk taşıyan iş ekipmanlarının kullanım kuralları belirtilmiştir. Bir iş
ekipmanında aranacak asgari gerekler ile iş ekipmanının kullanımı ile ilgili hususlar
belirlenmiştir.
Binaların yapısı ve dayanıklılığı, elektrik tesisatı, acil çıkış yolları ve kapıları, yangınla
mücadele, kapalı işyerlerinin havalandırılması, ortam sıcaklığı, aydınlatma, işyeri tabanı,
duvarları, tavanı ve çatısı, pencereler, kapılar ve girişler, ulaşım yolları – tehlikeli alanlar,
yürüyen merdivenler ve bantlar için özel önlemler, yükleme yerleri ve rampalar, çalışma yeri
boyutları ve hava hacmi - çalışma yerinde hareket serbestliği, soyunma yerleri, duş, tuvalet ve
lavabolar v.b. koşullarla ilgili asgari sağlık ve güvenlik şartları belirlenmiştir.
İşyerinde bulunan, kullanılan veya herhangi bir şekilde işlem gören kimyasal maddelerin
tanımlamaları ve sınıflandırmaları yapılmış, kimyasalların tehlikelerinden ve zararlı
etkilerinden işçilerin sağlığını korumak ve güvenli bir çalışma ortamı sağlamak için asgari
şartlar belirlenmiştir.
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
188
İLGİLİ
YÖNETMELİKLER
189
4857 SAYILI İŞ KANUNU GEREĞİNCE ÇIKARILAN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
İLE İLGİLİ YÖNETMELİKLER
190
17- 11.02.2004-25370 Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
191
192
- DOLAYLI OLARAK İLGİLİ OLANLAR :
193
17- 18.10.2004-25617 Ücret Garanti Fonu Yönetmeliği
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
194
- DOĞRUDAN İLGİLİ OLANLAR –
Not : Danıştay 10.Dairesi 16.05.2006 tarih ve 2006/3007 sayılı kararları ile Yönetmelik iptal
edilmiştir.
(Eki : Yönetmelikle ilgili T.C.Danıştay 10.Dairesi kararı ektedir. (16.05.2006 tarih –
2006-3007 Karar)
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
195
196
197
198
2- İŞYERİ SAĞLIK BİRİMLERİ VE İŞYERİ HEKİMLERİNİN GÖREVLERİ İLE
ÇALIŞMA USUL VE ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİK (16.12.2003 tarih-25318
sayılı Resmi Gazete) :
199
Ortak sağlık birimi aynı işkolunda faaliyet gösteren işyerlerine hizmet vermek üzere
kurulabileceği gibi, küçük sanayi siteleri veya organize sanayi bölgeleri gibi aynı alanda
kurulmuş bulunan ve farklı işkollarında faaliyet gösteren işyerlerine hizmet vermek üzere de
kurulabilir.
Ortak sağlık biriminde çalışacak personel sayısı ve nitelikleri, hizmet verilecek
işyerlerinin yer aldığı risk grupları ve çalışanların toplam sayısı dikkate alınarak bu
Yönetmelikte belirtilen diğer kriterlere göre tespit edilir.
Ortak sağlık biriminin tüm giderleri hizmet alan işverenler tarafından karşılanır.
8- Madde 18 – İşyeri hekimi olarak görevlendirilecek hekimlerin Bakanlıkça verilmiş işyeri
hekimliği sertifikasına sahip olmaları gerekir.
9- Madde 27 – İşyeri hemşiresi veya sağlık memuru olarak görevlendirileceklerin Bakanlıkça
verilmiş işyeri hemşiresi veya sağlık memuru sertifikasına sahip olmaları gerekir.
10- İşyerleri Bakanlıkça işkollarına göre işin risk ve ağırlık dereceleri dikkate alınarak I-II-II-
IV- V no ile tasnif edilerek risk guruplarına ayrılacaktır. (Bu tespit Bakanlıkça yapılmış olup
141.sayfada mevcuttur.)
11- Madde 21 – İşyeri hekimleri, aşağıda belirtilen sürelerde görev yaparlar.
İşyeri hekimleri, bu Yönetmelikte belirtilen görevleri eksiksiz olarak yerine getirmek
için;
I inci Risk Grubunda yer alan işyerlerine; ayda en az 1 iş günü,
II inci Risk Grubunda yer alan işyerlerine; ayda en az 2 iş günü,
III üncü Risk Grubunda yer alan işyerlerine; ayda en az 3 iş günü,
IV üncü Risk Grubunda yer alan işyerlerine; ayda en az 4 iş günü,
V inci Risk Grubunda yer alan işyerlerine; ayda en az 5 iş günü,
gitmek zorundadır.
İşe giriş ve periyodik sağlık kontrolleri için çalışan başına yılda en az 30 dakika süre,
yukarıda hesaplanan koruyucu hizmet süresine eklenir.
Ayrıca işyerinde tedavi hizmeti verilmesi durumunda, bu hizmet için gerekli süre
yukarıda belirtilen sürelerin dışında tutulur.
İşyerlerinin, iş sağlığı ve güvenliği açısından hangi risk grubuna gireceği Sosyal
Sigortalar Kurumu iş kazaları ve meslek hastalıkları istatistikleri de göz önünde
bulundurularak; İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürü başkanlığında, Sağlık Bakanlığı, Sanayi
Bakanlığı, Sosyal Sigortalar Kurumu Başkanlığı, İş Teftiş Kurulu Başkanlığı ile en çok üyeye
sahip işçi sendikaları konfederasyonu, Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu, Türk
Tabipleri Birliği ile Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğinden birer temsilcinin oluşturduğu
bir komisyonun görüşleri doğrultusunda her yıl Şubat ayında Bakanlıkça belirlenir.
Bakanlık gerektiğinde Komisyonu toplantıya çağırabilir. Toplantıların gündemi üyelere
toplantı tarihinden 15 gün önce bildirilir. Komisyonun sekreterya işleri Genel Müdürlük
tarafından yürütülür.
Komisyon, kararlarını salt çoğunlukla alır. Eşitlik halinde Başkanın oyu kararı belirler.
Komisyon kararı, karar defterine yazılır ve üyeler tarafından imzalanır.
12- Madde 25 – İşverenler, bu Yönetmelikte belirtilen niteliklere haiz işyeri hekimi veya
hekimleri ile sözleşme yaparlar. Yapılan sözleşmenin bir nüshası Genel Müdürlüğe gönderilir.
Özel kurum ve işyeri hekimleri, çalıştıkları yerlerin sağlık hizmetlerinin başka bir yerde
ikinci bir görev yapmalarına elverişli bulunduğuna dair tabip odalarınca izin verilmesi halinde
işyeri hekimliği yapabilirler.
Sözleşme, Ek-7de verilen örneğine uygun olacak şekilde düzenlenir.
I inci, II inci ve III üncü Risk Gruplarında yer alan ve 1000 işçi çalıştırılan işyerlerinde
tam gün çalışacak bir işyeri hekimi görevlendirilir. 1000 kişiyi aşan hallerde bu Yönetmeliğin
21 inci maddesinde belirtilen kriterlere uygun yeteri kadar hekim eklenir.
IV üncü ve V inci Risk Gruplarında yer alan ve 750 işçi çalıştırılan işyerlerinde tam gün
çalışacak bir işyeri hekimi görevlendirilir. 750 kişiyi aşan hallerde bu Yönetmeliğin 21 inci
maddesinde belirtilen kriterlere uygun yeteri kadar hekim eklenir.
200
13- I no risk grubu en hafif riskli ve V nolu risk grubu en ağır riskli gruptur.
14- Madde 31 – Sağlık biriminde tam gün çalışacak en az bir işyeri hemşiresi veya sağlık
memuru görevlendirilir. Buna ilave olarak;
a) I inci, II inci ve III üncü Risk Gruplarında yer alan ve 500 ve daha fazla işçi
çalıştırılan işyerlerinde her 500 işçi için tam gün çalışacak bir işyeri hemşiresi veya sağlık
memuru görevlendirilir.
b) IV üncü ve V inci Risk Gruplarında yer alan ve 350 ve daha fazla işçi çalıştırılan
işyerlerinde her 350 işçi için tam gün çalışacak bir işyeri hemşiresi veya sağlık memuru
görevlendirilir.
15- Ağır ve tehlikeli işlerin yapıldığı ve sürekli olarak 50 işçinin çalıştığı işyerlerinde
hastalanan veya kazalanan işçilerin işyerine en yakın sağlık kuruluşuna taşınmaları için uygun
taşıt işyerinde hazır bulundurulur. (Ambulans anlamında değil)
16- Sağlık biriminde bulunacak malzemeler listesi Yönetmelikte Ek-I olarak verilmiştir.
17- Nitelikleri dolayısıyla devamlı çalışma yapılan işyerlerinde sağlık birimleri çalışma
süresince açık bulundurulur. (Vardiyalı çalışmalar)
Normal çalışma süresi dışında kalan vardiya çalışmalarında işyeri hemşiresi veya işyeri
sağlık memuru yok ise, sağlık biriminde ilk yardım kursu görmüş en az bir eleman
görevlendirilir.
18- Ortak sağlık biriminde ambulans bulunma zorunluluğu yok ise de bulundurulduğu taktirde
07.12.2006 tarih-26369 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmış “Ambulanslar ve Acil Sağlık
Araçları ile Ambulans Hizmetleri Yönetmeliği” ne uygun olması gerekmektedir.
19- Madde 34 – Bu Yönetmelik, yayımlandığı tarihte yürürlüğe girer.
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
Not : Danıştay 10.Dairesinin 28.02.2006 tarih ve 2006/1658 sayılı kararları ile Yönetmeliğin
4.maddesindeki işyeri hekimi tanımı ile 18, 19, 20, 25 ve 26.maddeleri iptal edilmiştir.
201
İŞE GİRİŞ / PERİYODİK MUAYENE RAPORU
İŞYERİNİN
Sicil No
Ünvanı
Adresi
Telefon ve Faks No
İŞÇİNİN
Adı Soyadı
Cinsiyeti Erkek Kadın
Eğitim Durumu İlk Orta Lise MYO Fakülte
Medeni Durumu Bekar Evli Dul Boşanmış Çocuk Sayısı ........ FOTOĞRAF
Ev Adresi
Telefon No
Mesleği
Görev Ünvanı
Çalıştığı Bölüm
ÖZGEÇMİŞİ SOYGEÇMİŞİ
Kan Grubu Anne
Konjenital / Kronik Hastalık Baba
Bağışıklama Kardeş
Tetanos Çocuk
Hepatit
Diğer
TIBBİ ANAMNEZ
1- Son bir yıl içinde aşağıdaki yakınmalardan herhangi birini geçirdiniz mi ?
Balgamlı Öksürük Hayır Evet Evet ise tarihi ...../...../..... Açıklayınız ...........................................
Nefes Darlığı Hayır Evet Evet ise tarihi ...../...../..... Açıklayınız ...........................................
Göğüs Ağrısı Hayır Evet Evet ise tarihi ...../...../..... Açıklayınız ...........................................
Çarpıntı Hayır Evet Evet ise tarihi ...../...../..... Açıklayınız ...........................................
Sırt Ağrısı Hayır Evet Evet ise tarihi ...../...../..... Açıklayınız ...........................................
İshal ve Kabızlık Hayır Evet Evet ise tarihi ...../...../..... Açıklayınız ...........................................
Eklemlerde Ağrı Hayır Evet Evet ise tarihi ...../...../..... Açıklayınız ...........................................
2- Son bir yıl içinde aşağıdaki hastalıklardan herhangi birini geçirdiniz mi ?
Kalp Hastalığı Hayır Evet Evet ise tarihi ...../...../..... Açıklayınız ...........................................
Şeker Hastalığı Hayır Evet Evet ise tarihi ...../...../..... Açıklayınız ...........................................
Böbrek Rahatsızlığı Hayır Evet Evet ise tarihi ...../...../..... Açıklayınız ...........................................
Sarılık Hayır Evet Evet ise tarihi ...../...../..... Açıklayınız ...........................................
Mide veya Oniki Parmak ÜlseriHayır Evet Evet ise tarihi ...../...../..... Açıklayınız ...........................................
İşitme Kaybı Hayır Evet Evet ise tarihi ...../...../..... Açıklayınız ...........................................
Görme Bozukluğu Hayır Evet Evet ise tarihi ...../...../..... Açıklayınız ...........................................
Sinir Sistemi Rahatsızlığı Hayır Evet Evet ise tarihi ...../...../..... Açıklayınız ...........................................
Deri Hastalığı Hayır Evet Evet ise tarihi ...../...../..... Açıklayınız ...........................................
Besin Zehirlenmesi Hayır Evet Evet ise tarihi ...../...../..... Açıklayınız ...........................................
202
Yönetmelik
203
T.C.
DANIŞTAY
ONUNCU DAİRE
İstemin Özeti :16.12.2003 tarih ve 25318 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan İşyeri Sağlık
Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında
Yönetmeliğin 4.maddesinin ‘işyeri hekimi’ ve ‘ortak sağlık birimi’ tanımlarının 5, 9, 15, 17,
18, 19, 20, 21, 22, 24, 25, 26.maddelerinin ve 30.maddesinin (b),(c),(e) bentlerinin iptali
istenilmektedir.
Savunmanın Özeti : 4857 sayılı İş Kanunun 81.maddesi ile işyeri hekimlerinin eğitimleri
konusunda yönetmelik çıkarılarak düzenleme yapmak yetkisinin Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı’na verilmiş olması, işyeri hekimliği eğitiminin, Bakanlığın belirleyeceği bir kuruluş
aracılığı ile verilmesini de beraberinde getirdiği, nitekim, 4857 sayılı Kanunun 81.maddesinin
verdiği yetkiye dayanılarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yürürlüğe
konulan İşyeri Sağlık Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları
Hakkında Yönetmeliğin 20.maddesi ile işyeri hekimliği eğitim programının İşyeri Hekimliği
Eğitim Komisyonu tarafından hazırlanması, eğitim programı ve sınavın ise Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi tarafından yürütüleceği öngörülmek suretiyle, işyeri
hekimliği eğitimini verecek kuruluşun belirlendiği, diğer yandan 7460 sayılı Kanun ile kurulan
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi işçi, işveren ve yönetici personele
işyeri hekimliği konusunda eğitim programı hazırlayıp uygulayabildiği gözetildiğinde,
uzmanlarca hazırlanmış benzer bir eğitim programını hekimlere de, işyeri hekimliği
sertifikasını almak üzere uygulayabileceğinin açık olduğu, aktarılan yasa hükümlerinin verdiği
yetki kullanılmak suretiyle yapılan düzenlemede hukuka aykırılık bulunmadığı öne sürülerek
davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.
Düşüncesi :İşyeri Sağlık Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve
Esasları Hakkında Yönetmeliğinin 4.maddesindeki işyeri hekimi tanımı ile 18, 19, 20, 25 ve
26.maddelerinin iptaline, anılan Yönetmeliğin diğer maddelerine yönelik davanın ise reddine
karar verilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir.
Düşüncesi :Dava, 16.12.2003 günlü, 25318 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
konulan İşyeri Sağlık Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları
Hakkında Yönetmeliğin 4.maddesinde yeralan “işyeri hekimi” ve “ortak sağlık birimi”
tanımlarının, 9, 15, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 24, 25, 26.maddelerinin ve 30.maddesinin (b),(c),(e)
bentlerinin iptali istemiyle açılmıştır.
10.6.2003 tarih ve 25134 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 4857
sayılı İş Kanunu’nun “işyeri hekimleri” başlıklı 81.maddesinde, “Devamlı olarak en az elli işçi
çalıştıran işverenler, Sosyal Sigortalar Kurumunca sağlanan tedavi hizmetleri dışında kalan,
204
işçilerin sağlık durumunun ve alınması gereken işçi sağlığı ve güvenliği önlemlerinin
sağlanması, ilk yardım ve acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerinin yürütmek üzere
işyerindeki işçi sayısına ve işin tehlike derecesine göre bir veya daha fazla işyeri hekimi
çalıştırmak ve bir işyeri sağlık birimi oluşturmakla yükümlüdür.
İşyeri hekimlerinin nitelikleri, sayısı, işe alınmaları, görev, yetki ve sorumlulukları,
eğitimleri, çalışma şartları, görevlerini nasıl yürütecekleri ile işyeri sağlık birimleri, Sağlık
Bakanlığı ve Türk Tabipleri Birliği’nin görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
tarafından çıkarılacak bir yönetmelikte düzenlenir.” hükmüne yer verilmiştir.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından, yukarıda anılan yasa hükmüne
dayanılarak Sağlık Bakanlığı ile Türk Tabipleri Birliği’nin görüşü alınmak suretiyle
hazırlanarak yürürlüğe konulan dava konusu Yönetmeliğin 1.maddesinde yönetmeliğin
amacının; işyeri sağlık birimlerinin kuruluşu, yapılanması, çalışma usul ve esasları ile işyeri
hekimlerinin nitelikleri, sayısı, işe alınmaları, görev, yetki ve sorumlulukları, eğitimleri ve
çalışma şartları ile ilgili usul ve esasları belirlemek olduğu belirtilmiştir.
Yönetmeliğin 4.maddesinde, işyeri hekimi, Bakanlıkça sertifikalandırılmış hekim
olarak tanımlanmış, 18.maddesinde, işyeri hekimi olarak görevlendirilecek hekimlerin
Bakanlıkça verilmiş işyeri hekimliği sertifikasını sahip olmaları gerektiği öngörülmüş,
19.maddesinde, işyeri hekimliği sertifikasının, iş müfettişliği yapmış veya üniversitelerden iş
sağlığı bilim doktorası veya bilim uzmanlığı almış, iş ve meslek hastalıkları yan dal uzmanlığı
veya işyeri hekimliği yan dal uzmanlığı almış, iş ve meslek hastalıkları yan dal uzmanlığı veya
işyeri hekimliği yan dal uzmanlığı almış olan hekimleri istekleri halindi, Bakanlıkça
düzenlenen işyeri hekimliği sertifika eğitim programlarına katılan ve eğitim sonunda
düzenlenecek sınavda başarılı olan hekimlere Bakanlıkça verileceği belirtilmiş, 20.maddesinde
de, işyeri hekimliği sertifika eğitim programlarının hazırlanması, uygulanması, sınav
komisyonunun teşekkülü ve sınavın yapılış şekli ile ilgili usul ve esasların, İşyeri Hekimliği
Eğitim Komisyonu tarafından belirleneceği, Komisyonun, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürünün başkanlığında, İş Teftiş Kurulu Başkanlığı’ndan bir hekim iş müfettişi, İş Sağlığı
ve Güvenliği Merkezi Müdürlüğü’nden bir hekim, Sağlık Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi, Sosyal Sigortalar Kurumu Sağlık işyeri Genel
Müdürlüğü, Türk Tabipler Birliğinden birer üye ile Yükseköğretim Kurul Başkanlığı tarafından
görevlendirilecek iş sağlığı konusunda çalışmaları olan bir öğretim üyesinden oluşacağı
kuralına yer verildikten sonra Komisyonun olağan ya da olağanüstü toplantıya çağrılma,
toplantı ve karar usulü belirlenmiş, Komisyon tarafından belirlenen sertifika eğitim programı
ve sınavının Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi (ÇASGEM) tarafından
yürütüleceği düzenlemesi yapılmıştır.
Her ne kadar, davacı tarafından, 6023 sayılı Türk Tabipleri Birliği Kanunu uyarınca
mezuniyet sonrası sürekli tıp eğitiminde Türk Tabipleri Birliği’nin yetkili ve görevli olduğu,
işyeri hekimliği sertifika eğitiminin 15 yıldan beri Türk Tabipleri Birliği tarafından
sürdürüldüğü ile sürülmüş ise de, 6023 sayılı Türk Tabipleri Birliği Kanunu’nun
incelenmesinden, hekimlere işyeri hekimliği eğitimi ve bu eğitim sonrasında sertifika verilmesi
konusunda Türk Tabipleri Birliğini yetkili kılan açık ve tartışmaya yol açmayacak herhangi bir
yasal düzenlemeye yer verilmediğinden davacının bu iddiası yerinde görülmemiştir.
3146 sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında
Kanunun 1.maddesinde öngörülen amaçlar doğrultusunda, çalışma hayatını, işçi-işveren
ilişkilerini, iş sağlığı ve güvenliğini düzenlemek ve denetlemek yetkisi, Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığı’na ait bulunmakta olup, Bakanlığın görevlerinin sayıldığı 2.maddesinin (g)
bendinde, iş sağlığı ve güvenliğini sağlayacak tedbirleri almak; (p) bendinde, çeşitli mevzuatla
verilen diğer görev ve hizmetleri yapmak, sayılan bu görevler arasında yer almıştır. Ayrıca aynı
Kanunun 12.maddesinin (i) bendinde, tüm çalışanların iş kazaları ve meslek hastalıklarına karşı
korunmaları amacıyla gerekli çalışmaları yaparak tedbirlerin alınmasını sağlamak görevi,
Bakanlığın ana hizmet birimlerinden olan İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü’nün
görevleri arasında sayılmıştır.
205
Yukarıda yer verilen yasa hükümlerine göre, iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması, tüm
çalışanların iş kazaları ve meslek hastalıklarına karşı korunması konusunda, Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığı’nın “düzenleme yapmak” görevi yanında bu konuda gerekli tedbirleri
almak görevi de bulunmaktadır.
4857 sayılı İş Kanunu’nun 81.maddesi ile işyeri hekimlerinin eğitimleri konusunda
yönetmelik çıkarılarak düzenleme yapmak yetkisinin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına
verilmiş olması, işyeri hekimliği eğitiminin, Bakanlığın belirleyeceği bir kuruluş aracılığı ile
verilmesini de beraberinde getireceğine kuşku yoktur. Nitekim, 4857 sayılı Kanunun
81.maddesinin verdiği yetkiye dayanılarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından
yürürlüğe konulan İşyeri Sağlık Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve
Esasları Hakkında Yönetmeliğin 20.maddesi ile işyeri hekimliği eğitim programının İşyeri
Hekimliği Eğitim Komisyonu tarafından hazırlanması, eğitim programı ve sınavın ise Çalışma
ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi tarafından yürütüleceği öngörülmek
suretiyle, işyeri hekimliği eğitimini verecek kuruluş belirlenmiş bulunmaktadır.
Diğer yandan 7460 sayılı Kanun ile kurulan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve
Araştırma Merkezinin işçi, işveren ve yönetici personele işyeri hekimliği konusunda eğitim
programı hazırlayıp uygulayabildiği, gerektiğinde Türk ve yabancı profesör, konferansçı,
mütehassıs ve teknik elemanlar istihdam edebileceği gözetildiğinde, uzmanlarca hazırlanmış
benzer bir eğitim programı hekimlere de, işyeri hekimliği sertifikasını almak üzere
uygulayabileceği açıktır.
Bu arada, 4857 sayılı Kanunun 81.maddesi ile işyeri hekimlerinin eğitimleri konusunda
yayında işyeri hekimlerinin niteliklerini belirleme konusunda da, Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı’na düzenleme yapma yetkisi verildiğine göre, dava konusu Yönetmeliğin 4, 18 ve
19.maddeleri ile işyeri hekimi olarak görevlendirilecek hekimlerin Bakanlıkça verilmiş işyeri
hekimliği sertifikasına sahip olmaları gerektiğinin öngörülmüş olmasında mevzuata aykırılık
bulunmamakta olup, iş sağlığı ve güvenliğini sağlayacak her türlü tedbiri almakla görevli
bulunan davalı Bakanlığın, üstlendiği yasal yükümlülükleri gerçekleştirmek adına, işyeri
hekimi olarak çalışabilecek hekimleri, eğitimi bizzat versin ya da vermesin
sertifikalandırabileceği kuşkusuzdur.
Davacı tarafından 4.maddedeki “ortak sağlık birimi” tanımı ile buna ilişkin
düzenlemenin yer aldığı 17.maddenin, Yönetmeliğin “kapsam” maddesiyle birlikte ele
alındığından 50 ve daha fazla işçi çalıştıran işyerleri için ortak sağlık birimi kurmalarına olanak
tanındığı, İş Kanununun 81.maddesine göre bu tür işyerlerinin ortak sağlık birimi
kuramayacakları, ortak sağlık biriminin yürürlükten kaldırılan yönetmelikteki gibi 50’den az
işçi çalıştıran işyerleri için teşvik edici bir şekilde yer verilmesi gerekirken yer verilmemesinin
hukuka aykırı olduğu ileri sürülmekte ise de; İş Kanunun 81.maddesi uyarınca 50 ve daha fazla
sayıda işçi çalıştıran bütün işyerlerinde bir sağlık birimi kurulması ve işyeri hekimi istihdam
edilmesi zorunluluğuna Yönetmeliğin 5.maddesinde yer verilmesi, işyeri ortak sağlık birimi
kurulmasının 5.maddede öngörülen işyeri sağlık birimi kurulması zorunluluğunu ortadan
kaldırmaması, 5.maddedeki yükümlülük dışında, ayrıca isteğe bağlı olarak ortak sağlık birimi
kurulmasını düzenlemesi karşısında dayanağı yasa hükmüne aykırılığı bulunmadığı gibi,
Yönetmeliğin kapsamının en az 50 işçi çalıştıran işyerleri olması nedeniyle 50’den az işçi
çalıştıran işyerlerinin düzenlenmemesinde de hukuka aykırılık bulunmadığından, davacı
iddialarında isabet görülmemiştir.
Yönetmeliğin 21.maddesinde, işyeri hekimlerinin, bu yönetmelikte belirtilen görevleri
yerine getirmek için, 1.risk grubundaki işyeri için ayda en az 1 iş günü, 2.risk grubundaki
işyerleri için ayda en az 2 iş günü, 3.risk grubundaki işyerleri için ayda en az 3 iş günü, 4.risk
grubundaki işyerleri için ayda en az 4 iş günü, 5.risk grubundaki yerler için ayda en az 5 iş
günü işe gidecekleri belirtilmiş, işe giriş ve periyodik sağlık kontrolleri için çalışan başına yılda
en az 30 dakika sürenin yukarıda hesaplanan koruyucu hizmet süresine ekleneceği öngörülmüş,
ayrıca işyerinde tedavi hizmeti verilmesi durumunda, bu hizmet için gerekli sürenin yukarıda
belirtilen sürelerin dışında tutulacağı belirtildikten sonra işyerlerinin hangi risk grubuna
206
gireceğinin, oluşumu bu maddenin dördüncü fıkrasında belirtilen komisyonun görüşleri
doğrultusunda her yıl Bakanlıkça belirleneceği kurala bağlanmıştır.
Davacı tarafından, ülkemizdeki işyerlerinin hangi risk grubuna gireceğine ilişkin işçi
sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili yeterli bilimsel verilen bulunmadığı, işyeri riski
sınıflandırılmasının yetersiz verilerle uzman olmayan temsilcilerden oluşan komisyonca
belirlenmesinin yerinde olmadığı, iş sağlığı ve işyeri hekimlerinin görevleri dikkate alındığında
öngörülen sürelerin oldukça yetersiz olduğu ileri sürülmüş ise de; komisyonun konuyla ilgili
idari birim, sendika ve meslek birliği temsilcilerinden oluştuğu, 21.maddede öngörülen
komisyon çalışmaları sonucu hazırlanan iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin risk gruplarının
ilgililerce ayrıca dava konusu yapılabileceği, işyeri hekimi için iş sağlığı hizmetlerine ilişkin
olarak öngörülen sürenin koruyucu sağlık hizmetiyle işe giriş ve periyodik sağlık kontrolleri
için öngörülen asgari süre olduğu, işçi sayısı ve işin tehlike derecesi dikkate alınarak
belirlendiği dikkate alındığında, söz konusu düzenlemelerde hukuka aykırılık saptanamamıştır.
Davacı tarafından, Yönetmeliğin 22.maddesinde, işyeri hekiminin görevleri arasında,
kaldırılan Yönetmelikte yer alan “iş kazası soruşturmaları ile bunlara karşı alınacak tedbirlerin
tespiti ile ilgili araştırmalara katılma” görevine yer verilmemesinin noksan düzenleme olduğu,
bu görevin işyeri hekiminin işyerine iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin gereği gibi yerine
getirilmesi göreviyle doğrudan ilgisi bulunduğu belirtilerek 22.maddenin noksan düzenleme
nedeniyle hukuka aykırılık taşıdığı ileri sürülmekte ise de, Yönetmeliğin 12.maddesi,
14.maddesinin son fıkrası, 22.maddesinin c, d, r, s, t bentleri ve 23.maddesi dikkate alındığında
yapılan düzenlemede hukuka aykırılık görülmemiştir.
Yönetmeliğin 15.maddesinde, sağlık biriminde iş sağlığı hizmetleri dışında kalan birinci
basamak tedavi hizmetleri ile ilgili usul ve esasların SSK ile işveren arasında yapılacak
protokole göre belirleneceği öngörülmüştür.
Davacı tarafından, hekimin kabulü ve onayı olmaksızın konunun işveren ve SSK
arasında protokolle düzenlenmesinin 506 sayılı Kanunun 114.maddesine aykırı olduğu ileri
sürülmekte ise de, davalı idarenin savunmasında, Yönetmelik hükümleri uyarınca, işveren ve
işyeri hekimi arasında sözleşme yapıldıktan sonra işverenin tedavi edici sağlık hizmeti talep
etmesi halinde, poliklinik hizmeti ile ilgili ek sürenin sözleşmeye eklendiği, işveren ve hekim
tarafından imza altına alınan bu sözleşme örneğinin diğer belgelerle birlikte yetki talebiyle
SSK’na sunulduğu, dolayısıyla işyeri hekiminin de iradesinin resmi belgeyle SSK’na
sunulduğu belirtildiğinden davacısının buna ilişkin iddiası yerinde görülmemiştir. Anılan
maddeye ilişkin olarak, 6023 sayılı Kanunun 5.maddesi uyarınca işyeri hekiminin bu görevi
yapmasının mesleki açıdan uygun bulunması gerektiği, işyeri hekimleri tarafından SSK adına
verilecek tedavi edici hekimlik hizmetleri için, hekimle yapılacak sözleşmenin niteliği, hizmet
süresinin standartları, usul ve esasların yönetmelikle belirlenmemesinin hukuka aykırı olduğu
öne sürülmüş ise de, dava konusu maddedeki düzenlemenin, 6023 sayılı Yasanın 5.maddesi
hükmünün uygulanmasını engeller nitelikte bulunmaması ve işyeri hekimine, birinci basamak
sağlık tedavi hizmetleri ile ilgili olarak verilecek görevlerin, işyeri hekimliği görevi süresi
dışında kalan sürelerde yerine getirileceğinin açık olması karşısında bu iddialarda hukuki isabet
görülmemiştir.
İşyeri hekimlerinin görev, yetki ve sorumlulukları gereği çalışma ortamının
verimliliğine doğrudan ve dolaylı olarak katkıda bulunacakları açık olduğundan, Yönetmeliğin
24.maddesinde işyeri hekimlerinin sorumlulukları arasında, verimli bir çalışma ortamının
sağlanmasına katkıda bulunmak sorumluluğuna yer verilmesinde hukuka ve hizmet gereklerine
aykırılık bulunmamaktadır.
Davacı tarafından, Yönetmeliğin 25.maddesinde, yürürlükten kaldırılan Yönetmelikte
yer alan, “tabip odası aracılığıyla görevlendirme”nin ortadan kaldırıldığı, işyeri hekimliği
sözleşmesinin içerinin mesleki ve deontolojik yeterliliğine ilişkin tabip odasının denetim
yetkisinin yok sayıldığı, sözleşme içeriğinde yer verilen koşulların yetersiz olduğu, işyeri
hekimlerinin mesleki bağımsızlığının ortadan kaldırıldığı, Yönetmeliğin 26.maddesinde işyeri
hekimin görevine son vermede işverenin fesih yetkisinin her koşulda varlığının kabul edildiği,
207
sözleşmenin feshinin sadece Bakanlığa bildiriminin öngörülmesinin 6023 sayısı Kanuna aykırı
olduğu ileri sürülmekte ise de; Türk Tabipler Birliği’nin 6023 sayılı Kanundan doğan denetim
hakkı ile yetkilerinin kullanılmasına engel oluşturan bir düzenleme bulunmaması, tabiplerin
ikini görev yapmalarında tabip odalarından izin alınmasının aranması, tabiplerin tabip
odalarına karşı sorumluluklarının kaldırıldığına ilişkin bir düzenleme içermemesi ve işyeri
hekimlerinin yetki ve mesleki bağımsızlıklarının Yönetmeliğin 23.maddesinde açıkça
düzenlenmiş olması nedeniyle söz konusu düzenlemelerde hukuka aykırılık bulunmamaktadır.
6283 sayılı Hemşirelik Kanunu’nun 4.maddesinde hemşirelerin vazife ve selahiyetleri
sayılmış, (c) bendinde, hemşirelerin dispanserler ve sağlık kurumlarınca görevlendirildikleri
koruyucu hekimlik işlerinde halka bilcümle sıhhi tedbirleri, sağlık korunma çarelerini ve
müracaat etmeleri lazım gelen sağlık kurumlarını bildirecekleri öngörülmüştür.
1219 sayılı Tababet ve Şuabatı San’atlarının Tarzı İçrasına Dair Kanunun 3.maddesinde
“Sıhhiye ve Muaveneti İçtimaiye Vekaleti tarafından açılan ve idare edilen mekteplerden
mezun küçük sıhhiye memurları ve iş bu mekteplere muadil tedrisat yapan mekteplerden
mezun olup şahadetnameleri Sıhhiye ve Muaveneti İçtimaiye Vekaletince tasdik ve tescil
edilenler talimatnamelerinde yazılı olanlara munhasır kalmak şartıyla küçük ameliyeleri
yapabilirler” hükmü yer almıştır.
Yönetmeliğin 27, 28, 29.maddelerinde işyeri hemşiresi ve sağlık memurunun nitelikleri,
sertifikalandırılmaları, bunlara uygulanacak sertifika eğitimi düzenlenmiş, 31.maddede, sağlık
biriminde tam gün çalışacak en az bir işyeri hemşiresi veya sağlık memurunun
görevlendirileceği kurala bağlanmıştır.
Yönetmeliğin işyeri hemşiresi ve sağlık memurunun görevlerinin belirtildiği
30.maddesinin (b), (c) ve (e) bentlerinde sayılan görevlerin; bazı kayıtların tutulması ve sevk
işlemleri gibi yardımcı hizmetler olarak bu kişilerin kanunen yapabilecekleri görevler
kapsamında kaldığı anlaşıldığından, davacının bu görevlerin hekimin çalışma alanında
bulunduğundan bahisle hukuka aykırı oldukları yolundaki iddiası yerinde görülmemiştir.
Davacının diğer maddelere yönelik iddiaları da yerinde görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle yasal dayanağı bulunmayan davanın reddi gerektiği
düşünülmektedir.
209
işyeri hekimi sertifikası düzenleme konusunda davalı Bakanlığın yetkili olmadığını
doğrulamaktadır.
Diğer yandan 7460 sayılı Kanun ile kurulan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve
Araştırma Merkezinin (ÇASGEM) görevleri, anılan Kanunun 2.maddesinde sayılmış ve (a)
bendinde, “Bakanlık, bağlı kuruluşlar ile bağlı kuruluşun ilgili kuruluşlarının personeli ile özel
veya kamu sektöründe faaliyet gösteren işyerlerindeki işçi, işveren veya yönetici personelin
eğitimlerini sağlamak amacıyla; çalışma hayatı, sosyal güvenlik, işçi işveren ilişkileri, iş sağlığı
ve güvenliği, işyeri hekimliği, toplam kalite yönetimi, iş teftişi, istihdam, verimlilik, iş piyasası
etütleri, ergonomi, çevre, ilkyardım, iş istatistikleri ve benzeri konularda eğitim programları
hazırlamak, seminerler düzenlemek ve bu konular ile ilgili araştırmalar yapmak” yer almış ise
de, burada kastedilenin, hekimlere işyeri hekimliği konusunda verilecek eğitim olmayıp,
bakanlık personeli ile özel ya da kamu sektörü işyerlerindeki işçi, işveren ve yönetici personeli
işyeri hekimliği konusunda bilgilendirmeyi amaçlayan eğitim olduğu açıktır.
Yine İşyeri Hekimliği Eğitim Komisyonu, herhangi bir yasal dayanağı olmaksızın dava
konusu Yönetmelikle oluşturulmuş ve işyeri hekimliği eğitim programı, sınav komisyonu,
sınavın yapılış şekli gibi kamu hizmetlerinde görevli ve etkin kılınmıştır.
Mevzuatımızda işyeri hekimliği, 19.6.2002 günlü, 24790 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren Tıpta Uzmanlık Tüzüğü ile, yan dal uzmanlığı şeklinde
düzenlenmiş bulunmaktadır. Aynı şekilde bu Tüzük ile iş ve meslek hastalıkları da, yan dal
uzmanlığı şeklinde düzenlenmiştir. Bunun yanında üniversitelerde, iş sağlığı konusunda bilim
doktorası veya bilim uzmanlığı almak mümkün bulunmamaktadır. Diğer bir ifade ile işyeri
hekimliğinin, uzmanlık eğitimi vermekle yetkili olan eğitim ve araştırma hastanelerinde ya da
üniversitelerde hekimlere verilecek belli bir eğitim süreci sonucunda elde edilmesi mümkün bir
uzmanlık seviyesi olduğu kuşkusuzdur.
4857 sayılı Kanunun 81.maddesinde, hekimlere özgü olan işyeri hekimliği eğitiminin,
bizzat Bakanlık ya da Bakanlığa bağlı kuruluşlar tarafından verilebileceği şeklinde münhasır
bir yetki Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na verilmediğine göre; hekimleri işyeri
hekimliği konusunda eğitme ve sertifikalandırma yetkisinin, dava konusu Yönetmelikle
uzmanlık eğitimi veren kurum ve kuruluşlar devre dışı bırakılmak suretiyle, bu konuda örgütsel
ve bilimsel donanımı olmadığı anlaşılan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Çalışma ve
Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi’ne ve İşyeri Hekimliği Eğitim Komisyonuna
verilmesi şeklindeki düzenlemede hizmet gereklerine uyarlık görülmediğinden İşyeri Sağlık
Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında
Yönetmeliğin 4.maddesindeki işyeri hekimi tanımı ile “İşyeri hekiminin nitelikler” başlıklı
18.maddesinde, “Sertifikalandırma” başlıklı 19.maddesinde ve “Eğitim ve sınav” başlıklı
20.maddesinde hukuka aykırılık görülmemiştir.
İşyeri Sağlık Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları
Hakkında Yönetmeliğin 25.maddesinde, işyeri hekiminin görevlendirilmesi düzenlenmiş olup,
işverenlerin, bu Yönetmelikte belirtilen nitelikleri haiz işyeri hekimi veya hekimleri ile
sözleşme yapacakları, yapılan sözleşmenin bir nüshasının İşçi Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’ne gönderileceği; özel kurum ve işyeri hekimlerinin, çalıştıkları yerlerin sağlık
hizmetlerinin başka bir yerde ikinci bir görev yapmalarına elverişli bulunduğuna dair tabip
odalarınca izin verilmesi halinde işyeri hekimliği yapabilecekleri öngörülmüştür. Yönetmeliğin
davaya konu 26.maddesinde de, sözleşmenin herhangi bir nedenle geçerliliğini yitirmesi
halinde, bu durumun taraflarca üç iş günü içinde aynı Genel Müdürlüğe bildirileceği
belirtilmiştir.
6023 sayılı Türk Tabipler Birliği Kanununun 4.üncü, 5.inci maddesi ile Ek madde 1’de
yer alan hükümlere göre, işyeri hekiminin atanmasında ilgili tabip odasının onayı gerektiği
kuşkusuz olup, tabip odasının denetim ve atama yetkisini ortadan kaldıran, Yönetmeliğin
25.maddesinde hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
Öte yandan, Yönetmeliğin 26.maddesinde, işyeri hekiminin görevine son vermede,
işverenin fesih yetkisinin her koşulda varlığı ve geçerliliği kabul edilmiş bulunmaktadır.
210
Oysa işyeri hekiminin görevin özelliği gereği işveren ve işçilere karşı bağımsızlığının
korunması gerekmektedir. Nitekim Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)’nun 161 sayılı
Sözleşmesinin 10.maddesinde, işçi sağlığı konusunda hizmet veren personelin, işverene,
işçilere ve işçi temsilcilerine karşı görevlerini yerine getirmesi sırasında tam bir bağımsızlık
içinde olması gerektiği belirtilmiş, yine Uluslararası Çalışma Örgütünün 112 sayılı Tavsiye
kararında, işyeri hekiminin işçilere ve işverenlere karşı bağımsızlık içinde olmasının, ulusal
mevzuatta işyeri hekiminin işe alınması ve işten çıkarılmasının özel bir statüye
kavuşturulmasına bağlı olduğu vurgulanmış durumdadır.
Yönetmeliğin 26.maddesinde ise, haksız işten çıkarmaları önleyici, mesleki
bağımsızlığı sağlayıcı düzenlemeye yer verilmediği açıktır.
Diğer yandan 6023 sayılı Kanunun 5.maddesinin son fıkrası uyarınca işyeri hekiminin
görevine son verilmesi halinde ilgili tabip odasına bildirim yapılması gerektiği halde,
Yönetmeliğin 26.maddesinde ilgili tabip odasına bildirimde bulunulması öngörülmemiştir.
Yukarıda aktarılan sebeplerle Yönetmeliğin 26.maddesinde de hukuka uyarlık
bulunmamaktadır.
Davacının diğer maddelere yönelik iddialarına gelince,
Davacı tarafından 4.maddedeki “ortak sağlık birimi” tanımı ile buna ilişkin
düzenlemenin yer aldığı 17.maddenin, Yönetmeliğin “kapsam” maddesiyle birlikte ele
alındığında 50 ve daha fazla işçi çalıştıran işyerleri için ortak sağlık birimi kurmalarına olanak
tanındığı, dolayısıyla İş Kanununun 81.maddesine açıkça aykırı olduğu, ortak sağlık birimine
yürürlükten kaldırılan yönetmelikteki gibi 50’den az işçi çalıştıran işyerleri için yer
verilmemesinin hukuka aykırı olduğu ileri sürülmekte ise de; İş Kanunun 81.maddesi uyarınca
50 ve daha fazla sayıda işçi çalıştıran bütün işyerlerinde bir sağlık birimi kurulması ve işyeri
hekimi istihdam edilmesi zorunluluğuna Yönetmeliğin 5.maddesinde açıkça yer verilmiş
olduğu, işyeri ortak sağlık birimi kurulmasının 5.maddede öngörülen işyeri sağlık birimi
kurulması zorunluluğunu ortadan kaldırmadığı, 5.maddedeki yükümlülük dışında, ayrıca isteğe
bağlı olarak sağlık birimi kurulmasını düzenlediği anlaşıldığından, davacının bu hususlara
ilişkin iddiaları isabetli bulunmamıştır.
Yönetmeliğin 21.maddesinde, işyeri hekimlerinin işyerlerinin risk gruplarına göre görev
yapacakları koruyucu hizmet süreleri 1.risk grubundaki işyerleri için ayda en az 1 iş günü, 2.
risk grubundaki işyerleri için ayda en az 2 iş günü, 3.risk grubundaki işyerleri için ayda en az 3
iş günü, 4.risk grubundaki işyerleri için ayda en az 4 iş günü, 5.risk grubundaki yerler için ayda
en az 5 iş günü olarak belirlenmiş, işe giriş ve periyodik sağlık kontrolleri için çalışan başına
yılda en az 30 dakika süre ekleneceği öngörülmüş, ayrıca işyerlerinde tedavi hizmeti verilmesi
durumunda, bu hizmet için gerekli sürenin yukarıda belirtilen sürelerin dışında tutulacağı
belirtilerek işyerlerinin hangi risk grubuna gireceğinin, oluşumu bu maddenin dördüncü
fıkrasında belirtilen komisyonun görüşleri doğrultusunda her yıl Bakanlıkça belirleneceği
kurala bağlanmıştır.
Davacı tarafından, ülkemizdeki işyerlerinin hangi risk grubuna gireceğine ilişkin yeterli
bilimsel veri ve istatistiklerin bulunmadığı ve işyeri hekimlerinin görevleri dikkate alındığında
öngörülen sürelerin oldukça yetersiz olduğu ileri sürülmüş ise de; 21. maddede öngörülen
işyeri hekimi iş sağlığı hizmetlerine ilişkin risk gruplarının belirlenmesinde kamu yararı ve
hizmet gereklerine aykırılık bulunması halinde ilgililerce ayrıca dava konusu yapılabileceği, iş
sağlığı hizmetlerine ilişkin olarak öngörülen sürenin, koruyucu sağlık hizmeti ile işe giriş ve
periyodik sağlık kontrolleri için öngörülen asgari süre olduğu, işçi sayısı ve işin tehlike
derecesi dikkate alınarak belirlendiği dikkate alındığında, söz konusu düzenlemelerde herhangi
bir hukuka aykırılık saptanamamıştır.
Davacı tarafından, Yönetmeliğin 22.maddesinde, işyeri hekiminin görevleri arasında,
kaldırılan Yönetmelikte yer alan “iş kazası soruşturmaları ile bunlara karşı alınacak tedbirlerin
tespiti ile ilgili araştırmalara katılma” görevine yer verilmemesinin eksik düzenleme olduğu ve
bu görevin işyeri hekiminin işyerinde iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin gereği gibi yerine
getirilmesi göreviyle doğrudan ilgili olduğu belirtilerek 22.maddenin noksan düzenleme
211
nedeniyle hukuka aykırılık taşıdığı ileri sürülmekte ise de, Yönetmeliğin 11.maddesinin son
fıkrası, 12.maddesi, 14.maddesinin son fıkrası, 22.maddesinin c, d, r bentleri ile 23.
maddesindeki işyeri hekiminin yetkileri dikkate alındığında yapılan düzenlemede iptalini
gerektirecek bir hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Yönetmeliğin 15.maddesinde, sağlık biriminde iş sağlığı hizmetleri dışında kalan birinci
basamak tedavi hizmetleri ile ilgili usul ve esasların SSK ile işveren arasında yapılacak
protokole göre belirleneceği öngörülmüştür.
Davacı tarafından, hekimin kabulü ve onayı olmaksızın konunun işveren ve SSK
arasında protokolle düzenlenmesinin hukuka aykırı olduğu ileri sürülmekte ise de, davalı
idarenin savunmasında, Yönetmelik hükümleri uyarınca, işveren ve işyeri hekimi arasında
sözleşme yapıldıktan sonra işverenin ayrıca tedavi edici sağlık hizmeti talep etmesi halinde,
poliklinik hizmeti ile ilgili ek sürenin sözleşmeye ekleneceği, işveren ve hekim tarafından imza
altına alınan bu sözleşme örneğinin ve 25.12.2003 tarih ve 3-222 Ek sayılı SSK genelgesinde
belirtilen diğer belgelerin yetki talebiyle SSK Başkanlığına sunulacağı belirtildiğinden, işyeri
hekiminin iradesinin yansıması karşısında davacının bu maddeye ilişkin iddiası yerinde
görülmemiştir.
İşyeri hekimlerinin görev, yetki ve sorumlulukları gereği çalışma ortamının
verimliliğine doğrudan ya da dolaylı olarak katkıda bulunacakları açık olduğundan,
Yönetmeliğin 24.maddesinde işyeri hekimlerinin sorumlulukları arasında, verimli bir çalışma
ortamının sağlanmasına katkıda bulunmak sorumluluğuna yer verilmesinde hukuka ve hizmet
gereklerine aykırılık bulunmamaktadır.
6283 sayılı Hemşire Kanununun 4.maddesinde hemşirelerin görev ve yetkileri sayılmış,
(C) bendinde hemşirelerin dispanserler ve sağlık kurumlarınca görevlendirildikleri koruyucu
hekimlik işyerlerinde halka bilcümle sıhhi tedbirleri, sağlık korunma çarelerini ve müracaat
etmeleri lazım gelen sağlık kurumlarını bildirecekleri öngörülmüştür.
1219 sayılı Tababet ve Şuabatı San’atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun’un 3.
maddesinde “Sıhhiye ve Muaveneti İçtimaiye Vekaleti tarafından açılan ve idare edilen
mekteplerden mezun olup şahadetnameleri Sıhhiye ve Muaveneti İçtimaiye Vekaletince tasdik
ve tescil edilenler talimatnamelerinde yazılı olanlara munhasır kalmak şartıyla küçük
ameliyeleri yapabilirler”hükmü yer almıştır.
Yönetmeliğin 27, 28 ve 29.maddelerinde işyeri hemşiresi ve sağlık memurunun
nitelikleri, sertifikalandırılmaları, bunlara uygulanacak sertifika eğitimi düzenlenmiş,
31.maddede, sağlık biriminde tam gün çalışacak en az bir işyeri hemşiresi veya sağlık
memurunun görevlendirileceği kurala bağlanmıştır.
Yönetmeliğin işyeri hemşiresi ve sağlık memurunun görevlerinin belirtildiği
30.maddesinin (b), (c) ve (e) bentlerinde sayılan görevlerin; bazı kayıtların tutulması ve sevk
işlemleri gibi yardımcı hizmetler olarak bu kişilerin kanunen yapabilecekleri görevler
kapsamında kaldığı anlaşıldığından, davacının bu görevlerin hekimin çalışma alanında
bulunduğundan bahisle hukuka aykırı oldukları yolundaki iddiası yerinde görülmemiştir.
Yönetmeliğin, işverenin sorumluluklarının belirlendiği 5. maddesi ve sağlık birimi
tarafından işyerinde yürütülen sağlık hizmetleri ile ilgili olarak yapılacak denetimlerde
incelenmek üzere her yıl yıllık değerlendirme raporu hazırlanmasını ve bir örneğinin Genel
Müdürlüğe gönderilmesini öngören 9. maddesi hakkında ileri sürülen iddialar, anılan
maddelerin iptalini gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle, İşyeri Sağlık Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile
Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğinin 4. maddesindeki işyeri hekimi tanımı ile
18, 19, 20, 25, ve 26.maddelerinin iptaline, Yönetmeliğin 4.maddesindeki “ortak sağlık birimi”
tanımı ile 5, 9, 15, 17, 21, 22, 24. maddeleri ve 30.maddesinin (b), (c), (e) bentlerine yönelik
davanın reddine, dava kısmen iptal kısmen ret şeklinde sonuçlandığından, aşağıda dökümü
yapılan 88.80 YTL yargılama giderlerinin yarısının davacı üzerinde bırakılmasına, diğer yarısı
olan 44,40 YTL ile karar tarihindeki Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca 900 YTL vekalet
212
ücretinin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine 28.2.2006 tarihinde oybirliği ile karar
verildi.
Üye
Üye
Başka
Kırda Üye Üye
n Ce
r Nüket İbrahim
Ali m
ÖZS YOKLAM BERBE
GÜV ER
OYL ACIOĞLU ROĞLU
EN BÜ
U
K
213
3- EKRANLI ARAÇLARLA ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK
ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK (23.12.2003 tarih-25325 sayılı Resmi
Gazete) :
214
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
215
2) Bu işlerdeki riskleri en aza indirmek için yeterli önlemler alınmış olacaktır.
6- Madde 14 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinden 3 (üç) yıl sonra yürürlüğe girer.
7- İşveren bu konularda tüm önlemleri alır, kişisel koruyucuları temin eder.
8- İşçiler işe alınırken ve her yıl periyodik olarak odiometrik ölçümleri temin edilir.
9- İşitme kaybı olanlar takip edilir ve gerektiğinde iş değişikliği yapılır.
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
217
6- TİTREŞİM YÖNETMELİĞİ (23.12.2003 tarih-25325 sayılı Resmi Gazete) :
218
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
1- Madde 1 —Bu Yönetmeliğin amacı, yapı işyerlerinde alınacak asgari sağlık ve güvenlik
şartlarını belirlemektir.
2- Madde 2 —Bu Yönetmelik, Yeraltı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Sağlık ve Güvenlik
Şartları Yönetmeliği ile Sondajla Maden Çıkarılan İşletmelerde Sağlık ve Güvenlik Şartları
Yönetmeliği kapsamındaki işyerleri hariç, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu
kapsamına giren tüm yapı işyerlerinde uygulanır.
Bu Yönetmelikte belirtilen daha sıkı ve özel önlemler saklı kalmak kaydı ile 4 üncü
maddede tanımlanan yapı işlerinde, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği hükümleri de
uygulanır.
3- Madde 3 —Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanununun 78 inci maddesine göre çıkarılmıştır.
4- Madde 5 —Yapı işyerlerinde koordinatörlerin atanması, sağlık ve güvenlik planı ve bildirim
ile ilgili hususlar aşağıda belirtilmiştir:
a) Aynı yapı alanında bir veya daha fazla işveren veya alt işverenin iş yaptığı durumda,
işveren veya proje sorumlusu, sağlık ve güvenlik konularında bir veya daha fazla koordinatör
atayacaktır.
b) İşveren veya proje sorumlusu, yapı işine başlamadan önce, 7 nci maddenin (b)
bendinde belirtilen sağlık ve güvenlik planı hazırlayacaktır.
Yapı işinde Ek-II’deki listede belirtilen risklerin bulunmaması halinde koordinatör
atanmayabilir.
c) İşveren veya proje sorumlusu aşağıda belirtilen durumlarda, yapı işine başlamadan
önce Ek-III’te belirtilen bilgileri içeren bildirimi Bakanlığın ilgili bölge müdürlüğüne vermekle
yükümlüdür;
- Yapı işi 30 iş gününden fazla sürecek ve devamlı olarak 20’den fazla işçi çalışacaksa,
- İşin büyüklüğü 500 yevmiyeden fazla çalışma gerektiriyorsa.
Bu bildirimde belirtilen bilgilerin yer aldığı levha, açıkça görünecek şekilde yapı
alanının uygun bir yerine konulacaktır. Gerektiğinde bu bilgiler güncelleştirilecektir.
5- Madde 6 —İşveren veya proje sorumlusu, projenin tasarım ve hazırlık aşamasında, İş
Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinde belirtilen genel koruma prensipleriyle birlikte, özellikle
aşağıdaki hususlara da uyacaktır:
- İşin mimari, teknik veya organizasyon yapısına karar verilirken, yapı işinin değişik
kısımlarının veya aşamalarının aynı anda ya da birbirini takip edecek şekilde yapılması
planlanacaktır.
- İşin bütününün veya bir kısmının tamamlanması için geçecek tahmini süre
belirlenecektir.
- Gerekli hallerde bu Yönetmeliğin 7 nci maddesinin (b) veya (c) bentlerine göre
hazırlanan veya 8 inci maddesinin (c) bendine göre düzenlenen sağlık ve güvenlik planları ve
dosyaları dikkate alınacaktır.
6- Madde 7 —Sağlık ve güvenlik koordinatörleri projenin hazırlanması aşamasında;
a) Yönetmeliğin 6 ncı maddesindeki yükümlülüklerin yerine getirilmesini koordine
edeceklerdir.
219
b) Yapı alanında yürütülen faaliyetleri dikkate alarak, uygulanacak kuralları belirleyen
bir sağlık ve güvenlik planı hazırlayacak veya hazırlanmasını sağlayacaktır. Yapı alanında Ek-
II’de belirtilen işler yapılıyorsa, bu işlerle ilgili özel önlemler planda yer alacaktır.
c) Yapı üzerinde daha sonra yapılacak işler sırasında dikkate alınacak sağlık ve
güvenlik bilgilerini içeren bir dosya hazırlayacaktır.
7- Müteahhit ve taşeronlar bu yönetmeliğe uygunluğu teminle mükelleftirler.
8- Yapı işverence yapılırsa temin görevi işverene aittir.
9- Madde 10 —Yapı işyerindeki çalışmalarda, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği’nin 6 ncı
maddesinde belirtilen hususlara uyulacak ve özellikle;
a) Yapı alanının düzenli tutulması ve yeterli temizlikte olması,
b) Yapı alanındaki çalışma yerlerinin seçiminde; buralara ulaşımın nasıl sağlanacağının
ve ekipman, hareket ve geçişler için alan veya yolların belirlenmesi,
c) Malzemenin kullanım ve taşıma şartlarının düzenlenmesi,
d) Tesis ve ekipmanın kullanılmaya başlamadan önce ve periyodik olarak teknik bakım
ve kontrollerinin yapılması,
e) Çeşitli malzemeler ve özellikle tehlikeli malzeme ve maddeler için uygun depolama
alanları ayrılması ve bu alanların sınırlarının belirlenmesi,
f) Tehlikeli malzemelerin kullanılma ve uzaklaştırılma koşullarının düzenlenmesi,
g) Atık ve artıkların depolanması, atılması veya uzaklaştırılması,
h) Çeşitli işler veya işin aşamaları için öngörülen sürelerin yapı alanındaki işin
durumuna göre yeniden belirlenmesi,
i) İşverenler ve kendi adına çalışanlar arasında işbirliği,
j) Yapı alanındaki veya yakınındaki endüstriyel faaliyetler ile etkileşimin dikkate
alınması,
sağlanacaktır.
9- Madde 16 —Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
220
8- ASBESTLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ
HAKKINDA YÖNETMELİK (26.12.2003 tarih-25328 sayılı Resmi Gazete) :
221
a) Başlangıçta yapılan risk değerlendirmesi sonuçlarını dikkate alarak ve bu
Yönetmeliğin 10 uncu maddesinde belirtilen limit değere uygunluğu sağlamak için düzenli
olarak çalışma ortamında asbest lifi ölçülecektir.
b) Ölçüm için numune alınması, işçilerin asbest veya asbestli malzemeden kaynaklanan
toza kişisel maruziyetlerini gösterecek şekilde olacaktır.
c) Numune alınırken işçilerin veya temsilcilerinin görüşleri alınacaktır.
d) Numuneler bu konuda eğitilmiş kişiler tarafından alınacaktır. Alınan numunelerin
analizi, (f) paragrafında belirtildiği şekilde, lif saymak için uygun araç gereçle donatılmış
laboratuarlarda yapılacaktır.
e) Numune alma süresi, ölçüm veya zaman ağırlıklı hesaplama ile 8 saatlik çalışma
süresinde (bir vardiya) işçinin maruziyetini belirleyecek şekilde olacaktır.
f) Lif sayımı, faz-kontrast mikroskobu (PCM) kullanılarak Dünya Sağlık Teşkilatı’nın
1997 tarihinde tavsiye ettiği metotla veya eşdeğer sonuçları veren başka bir metotla
yapılacaktır.
Havadaki asbestin ölçülmesinde, uzunluğu 5 mikrondan daha büyük, eni 3 mikrondan
daha küçük ve boyu eninin 3 katından büyük olan lifler hesaba katılacaktır.
7- Madde 15 – İşveren, asbest içeren tozlara maruz kalan veya kalma ihtimali bulunan bütün
işçilere uygun ve yeterli eğitimi sağlamak zorundadır. Bu eğitim;
a) Belirli aralıklarla tekrarlanacak ve işçilere maddi bir yük getirmeyecektir.
b) İşçilerin kolayca anlayabileceği şekilde yapılacak, korunma ve güvenlik yönünden
özellikle aşağıdaki hususlarda işçilerin gerekli bilgi ve beceriyi kazanmaları sağlanacaktır;
1) Asbestin özellikleri ve sigara içmenin olumsuz etkilemesi de dahil asbestin sağlığa
etkileri,
2) Asbest içermesi muhtemel malzeme ve ürünlerin türleri,
3) Asbeste maruz kalınabilecek işlemler ve bu maruziyeti en aza indirmek için alınacak
koruyucu tedbir-lerin önemi,
4) Güvenli çalışma şekli ve yöntemi ile koruyucu ekipman,
5) Uygun solunum sistemi koruyucusu seçimi, bunların koruma şekli ve koruma
derecesi ve uygun şekilde kullanılması,
6) Acil durum işlemleri,
7) Dekontaminasyon işlemleri,
8) Atıkların uzaklaştırılması ve
9) Gerekli tıbbi muayeneler.
8- Madde 19 – İşçiler aşağıdaki hususlar göz önünde bulundurularak sağlık gözetimine tabi
tutulacaktır:
a) Asbestle çalışacak her işçinin çalışmaya başlamadan önce genel sağlık durumu
değerlendirilecek ve Yönetmelik Ek’inde belirtildiği şekilde, özellikle göğüs muayeneleri ile
diğer tetkik ve kontrolleri yapılacaktır.
İşçilerin sağlık durumlarının değerlendirmesi en az 3 yılda bir tekrarlanacak ve her işçi için
sağlık kaydı tutulacaktır.
b) Sağlık gözetiminden sorumlu hekim; muayene ve tetkiklerin sonucuna göre, işçinin
asbeste maruz kalacağı işlerde çalıştırılmaması da dahil, her türlü koruyucu ve önleyici
önlemleri belirleyecek ve önerilerde bulunacaktır.
c) İşçilere maruziyetin sona ermesinden sonra da yapılması gereken sağlık
değerlendirmeleri ile ilgili bilgi verilecektir. Hekim, maruziyetin bitmesinden sonra sağlık
gözetiminin devam etmesi gereken süreyi belirleyebilir.
d) İşçi veya işveren sağlık muayene ve tetkiklerinin yeniden yapılmasını isteme hakkına
sahiptir.
9- Madde 24 – Bu Yönetmelik 15/4/2006 tarihinde yürürlüğe girer.
10- Asbestle ilgili çalışmalarda bulunan işyerleri bu yönetmeliğe uymak zorundadır.
222
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
225
1- Madde 1 – Bu Yönetmeliğin amacı; işçilerin, kanserojen ve mutajen maddelere
maruziyetinden kaynaklanan risklerden korunması için bu maddelere maruziyetin önlenmesi de
dahil olmak üzere gerekli sağlık ve güvenlik önlemlerini belirlemektir.
2- Madde 2 – Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren;
a) Çalışanların kanserojen ve mutajen maddelere maruz kalma riski bulunan işlerin
yapıldığı işyerlerinde bu Yönetmelik hükümleri uygulanır.
b) Asbest ile çalışmalarda, Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri
Hakkında Yönetmelikte belirtilen hükümlerle birlikte bu Yönetmeliğin daha iyi koruma
öngören hükümleri de uygulanır.
c) Bu Yönetmelikte belirtilen daha sıkı ve özel önlemler saklı kalmak kaydı ile, bu
Yönetmelik kapsamına giren işyerlerinde, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği hükümleri de
uygulanır.
Ancak bu Yönetmelik hükümleri,
d) Sadece radyasyona maruziyetin söz konusu olduğu çalışmalarda uygulanmaz.
3- Madde 3 – Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 78 inci maddesine göre çıkarılmıştır.
4- Madde 4 – Bu Yönetmelikte geçen terimler aşağıda açıklanmıştır.
a) Kanserojen madde :
1. Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde kanser oluşumuna
neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandıran maddeleri,
2. Ek-I’de belirtilen maddeler, işlemler ve bu işlemler sırasında ortaya çıkan maddeleri,
b) Mutajen madde : Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde
kalıtımsal genetik hasarlara yol açabilen veya bu etkinin oluşumunu hızlandıran maddeleri,
c) Sınır değer : Kanserojen ve mutajen maddenin, işçinin solunum bölgesinde bulunan
havadaki, Ek-III’de belirlenen referans zaman aralığındaki, zaman ağırlıklı ortalama
konsantrasyonunu,
d) Bakanlık : Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,
ifade eder.
5- Madde 5 – Kanserojen ve mutajen maddelere maruziyet riski bulunan işlerde çalışanların,
bu maddelere maruziyet şekli, maruziyet miktarı ve maruziyet süresi belirlenerek risk
değerlendirmesi yapılacak ve alınması gerekli sağlık ve güvenlik önlemleri belirlenecektir.
Risk değerlendirmesi yapılırken çalışma şartları, maruziyet şekli ve derecesi dikkate
alınarak, risk değerlendirmesinin geçerli olduğu süre ile hangi aralıklarla yenileneceği
belirlenecek ve her durumda en az beş yılda bir defa yenilenecektir.
Risk değerlendirmesi, ayrıca çalışma şartlarında maruziyet düzeyini etkileyebilecek
herhangi bir değişiklik olduğunda da yeniden yapılacaktır.
İşveren, risk değerlendirmesinde kullanılan bilgileri istenmesi halinde yetkili
makamlara vermek zorundadır.
Risk değerlendirmesinde kanserojen ve mutajen maddelerin, deri yolu da dahil olmak
üzere vücuda giriş yollarının tümü dikkate alınacaktır.
Risk değerlendirmesi yapılırken, işveren özel risk altındaki işçilerin sağlık ve
güvenliklerini dikkate alacak ve kanserojen ve mutajen maddelerle çalışmak istemeyenlerin bu
istekleri de dikkate alınacaktır.
6- Madde 7 – Kanserojen veya mutajen maddelerle yapılan çalışmalarda maruziyetin
önlenmesi ve azaltılması için :
a) Bu Yönetmeliğin 5 inci maddesi uyarınca yapılan risk değerlendirmesi sonucunda
çalışanların sağlığı ve güvenliği yönünden risk bulunduğunun ortaya çıkması halinde
çalışanların tehlikeli maddelere maruziyeti önlenecektir.
b) Kanserojen veya mutajen madde veya karışımların veya bu maddelerin kullanıldığı
prosesin değiştirilmesinin teknik olarak mümkün olmadığı hallerde, bu maddelerin üretiminde
ve kullanılmasında teknik imkanlara göre tam kapalı sistemler kullanılacaktır.
226
c) Kapalı sistemle çalışmanın teknik olarak mümkün olmadığı hallerde çalışanların
maruziyeti mümkün olan en az düzeye indirilecektir.
d) Çalışanların kanserojen veya mutajen maddelere maruziyeti, Ek-III’de verilen sınır
değerleri aşmayacaktır.
e) İşveren kanserojen veya mutajen maddelerin kullanıldığı işlerde aşağıdaki önlemleri
alacaktır.
1) İşyerinde kullanılacak kanserojen veya mutajen madde miktarı belirlenecek ve
yapılan iş için gereken miktardan fazla madde bulunması önlenecektir.
2) Kanserojen veya mutajen maddelere maruz kalan veya kalabilecek işçi sayısı
mümkün olan en az sayıda olacaktır.
3) Kanserojen veya mutajen maddelerin çalışma ortamına yayılmasını önlemek veya en
aza indirmek için proses tasarımı uygun şekilde yapılacak ve gerekli mühendislik kontrol
önlemleri alınacaktır.
4) Kanserojen veya mutajen maddelerin kaynağından lokal veya genel havalandırma
sistemi veya diğer yöntemlerle çalışılan ortamdan dışarı atılması, halk sağlığı ve çevreye zarar
vermeyecek şekilde yapılacaktır.
5) Herhangi bir kaza sonucunda veya beklenmeyen bir şekilde kanserojen veya mutajen
maddelerin ortama yayılması halinde, bu durumun erken tespiti için uygun ölçüm sistemleri
bulunacaktır.
6) Uygun çalışma yöntemleri ve işlemler kullanılacaktır.
7) Alınan diğer önlemlerle toplu korumanın sağlanamadığı ve/veya maruziyetin
önlenemediği durumlarda uygun kişisel korunma yöntemleri kullanılacaktır.
8) Özellikle işyeri tabanı, duvarlar ve diğer yüzeyler düzenli olarak temizlenecek ve
hijyen şartları sağlanacaktır.
9) Çalışanlar bilgilendirilecektir.
10) Kanserojen veya mutajen maddelere maruz kalınan veya maruz kalma ihtimali
bulunan yerler uygun ikaz levhaları ve güvenlik işaretleri ile belirlenecektir. Bu yerlerde sigara
kullanılmasının ve yeme, içmenin yasak olduğunu belirten ikaz levhaları bulunacaktır.
11) Yüksek düzeyde maruziyete neden olabilecek acil durumlar için plan yapılacaktır.
12) Kanserojen veya mutajen maddelerin güvenli şekilde depolanması, taşınması veya
işlem görmesi için bu maddeler açıkça ve görünür şekilde etiketlenmiş, sızdırmaz kapalı
kaplarda bulundurulacaktır.
13) Atıkların işçiler tarafından güvenli bir şekilde toplanması, depolanması ve
uzaklaştırılıp zararsız hale getirilmesinde açıkça ve görünür şekilde etiketlenmiş, sızdırmaz
kapalı kaplar kullanılacaktır.
7- Madde 11 – İşveren, bu Yönetmeliğin 5 inci maddesi uyarınca yapılan risk
değerlendirmesine göre sağlık ve güvenlik yönünden risk bulunan alanlara, sadece görevli
kişilerin girmesi ve bunların dışındaki kişilerin girmemesi için gereken önlemleri alacaktır.
8- Madde 13 – İşveren, işçilerin ve/veya temsilcilerinin yeterli ve uygun eğitim almalarını
sağlayacak, işçilere özellikle aşağıdaki konularda gerekli bilgi ve talimatı verecektir:
a) Sağlığı etkileyebilecek riskler ile sigara içmenin getireceği ek riskler,
b) Maruziyeti önlenmek için alınması gerekli önlemler,
c) Hijyen kuralları,
d) Koruyucu malzeme ve giyim eşyalarının kullanılması,
e) Kazaların önlenmesi ve kaza halinde kurtarma çalışmaları da dahil yapılması gereken
işler,
Yeni bir risk ortaya çıktığında veya risklerde değişiklik olduğunda eğitim yenilenecek
ve belirli aralıklarla tekrarlanacaktır.
İşveren kanserojen ve mutajen madde içeren tesis ve kapların üzerinde bulunması
gereken etiket, uyarı ve tehlike işaretleri ile ilgili olarak işçilere gerekli bilgi ve eğitimi
verecektir.
227
9- Madde 15 – İşveren, bu Yönetmelik ve eklerinde belirtilen konularda İş Sağlığı ve
Güvenliği Yönetmeliği’nin 11 inci maddesine uygun olarak işçilerin veya temsilcilerinin
görüşlerini alacak ve katılımlarını sağlayacaktır.
10- Madde 16 – İşçiler aşağıdaki hususlar göz önünde bulundurularak sağlık gözetimine tabi
tutulacaktır :
a) İşveren, bu Yönetmeliğin 5 inci maddesi uyarınca yapılan risk değerlendirmesine
göre sağlık ve güvenlik yönünden risk bulunan işlerde çalışanların, sağlık durumlarının
gözetim altında tutulması için işyerinde gerekli düzenlemeleri yapacaktır.
b) Sağlık gözetimi, maruziyet başlamadan önce yapılacak ve daha sonra da düzenli
aralıklarla sürdürülecektir. İşyerinde kişisel ve mesleki hijyen önlemlerinin derhal alınabilmesi
mümkün olacak şekilde gerekli düzenleme yapılacaktır.
c) Çalışanlardan birinde kanserojen veya mutajen maddelere maruziyet nedeniyle
oluştuğu şüphesi bulunan bir sağlık sorunu görüldüğünde, aynı şekilde maruz kalan diğer
kişiler de sağlık gözetiminden geçirileceklerdir.
Bu durumda, maruziyet riskini belirlemek üzere yeniden risk değerlendirmesi
yapılacaktır.
d) Çalışanların sağlık gözetimi ile ilgili kişisel sağlık kayıt sistemi bulunacaktır. İşyeri
hekimi her çalışan için, alınması gerekli koruyucu önlemler konusunda önerilerde bulunacaktır.
e) Çalışanlara, maruziyet sona erdikten sonra da yapılması gerekli sağlık gözetimi
hakkında bilgi verilecektir.
f) Çalışanın kendisi veya işveren, sağlık gözetimi sonuçlarının yeniden
değerlendirilmesini isteyebilir. Çalışanlar, kendilerine ait sağlık gözetimi sonuçlarına ait
bilgileri alma hakkına sahiptir.
g) Çalışanların sağlık gözetiminde dikkat edilmesi gereken hususlar Ek–II’de
verilmiştir.
h) Kanserojen veya mutajen maddelere maruziyet sonucu ortaya çıkan meslek
hastalıkları Bakanlığa bildirilecektir.
11- Madde 17 – Bu Yönetmeliğin 14 üncü maddesinin (c) bendinde ve 16 ncı maddesinin (d)
bendinde belirtilen kayıtlar maruziyetin sona ermesinden sonra en az kırk yıl süre ile
saklanacaktır.
İşyerinde faaliyetin sona ermesi halinde işveren bu kayıtları Bakanlığa vermek
zorundadır.
12- Madde 20 – Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
228
11- YERALTI VE YERÜSTÜ MADEN İŞLETMELERİNDE SAĞLIK VE GÜVENLİK
ŞARTLARI YÖNETMELİĞİ (21.02.2004 tarih-25380 sayılı Resmi Gazete) :
1- Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı, yeraltı ve yerüstü maden işyerlerinde çalışan işçilerin
sağlık ve güvenliğinin korunması için uyulması gerekli asgari şartları belirlemektir.
2- Madde 2 — Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren
tüm yeraltı ve yerüstü maden işyerlerini kapsar.
3- Madde 3 — Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanununun 78 inci maddesine göre
düzenlenmiştir.
4- Madde 5 — Yeraltı ve yerüstü maden işyerlerinde, işveren aşağıdaki hususları yerine
getirmekle yükümlüdür:
a) İşçilerin sağlık ve güvenliklerini sağlamak amacıyla;
1) Çalışma yerleri, işçilerin işlerini yaparken kendilerinin ve diğer çalışanların sağlık ve
güvenliklerini tehlikeye atmayacak şekilde tasarlanacak, inşa edilecek, teçhiz edilecek, hizmete
alınacak, işletilecek ve bakımı yapılacaktır.
2) İşyerinde yapılacak her türlü çalışma, yetkili kişinin nezaretinde ve sorumluluğu
altında yapılacaktır.
3) Özel riski bulunan işler yalnızca konunun uzmanı kişiler tarafından ve talimatlara
uygun olarak yapılacaktır.
4) Tüm güvenlik talimatları işçilerin anlayacağı şekilde olacaktır.
5) Yeterli ilk yardım donanımı sağlanacaktır.
6) Düzenli aralıklarla gerekli güvenlik tatbikatı yapılacaktır.
b) İşveren, 9/12/2003 tarihli ve 25311 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İş Sağlığı ve
Güvenliği Yönetmeliğinin 6, 9 ve 10 uncu maddelerinde belirtilen hükümler doğrultusunda
"sağlık ve güvenlik dokümanı" hazırlanmasını ve güncellenmesini sağlayacaktır.
Sağlık ve güvenlik dokümanında özellikle aşağıdaki hususlar yer alacaktır;
- İşçilerin işyerinde maruz kalabilecekleri risklerin belirlenmesi ve değerlendirilmesi.
- Bu Yönetmelik hükümlerini yerine getirmek için alınacak uygun önlemler.
- Çalışma yerlerinin ve ekipmanın güvenli şekilde düzenlenmesi, kullanılması ve
bakımının yapılması.
Sağlık ve güvenlik dokümanı çalışmaya başlanılmadan önce hazırlanacak ve işyerinde
önemli değişiklikler veya ilave yapıldığında tekrar gözden geçirilecektir.
c) Aynı işyerinde birden çok işletmeye ait işçilerin bulunması durumunda, her işveren
kendi kontrolü altındaki işlerden sorumludur.
229
Tüm işyerinden sorumlu olan işveren, işçilerin sağlık ve güvenliğinin korunması ile
ilgili tedbirlerin uygulanmasını koordine edecek ve kendisine ait sağlık ve güvenlik
dokümanında koordinasyonun amacını ve bu koordinasyonu sağlamak için alınacak önlemleri
ve uygulanacak yöntemleri belirtecektir.
Bu koordinasyon her bir işverenin İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinde belirtilen
sorumluluğunu etkilemez.
d) İşveren, ciddi veya ölümle sonuçlanan iş kazalarını ve ciddi tehlikeli olayları en geç
iki iş günü içinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının ilgili Bölge Müdürlüğüne
bildirecektir.
5- Madde 12 — Bu Yönetmeliğin;
a) Yürürlüğe girdiği tarihten sonra açılacak olan işyerleri bu Yönetmeliğin ekinde belirtilen
sağlık ve güvenlikle ilgili gereklere uymak zorundadır.
b) Yürürlüğe girdiği tarihte faaliyette olan işyerleri yürürlülük tarihinden itibaren en geç 1 (bir)
yıl içerisinde bu Yönetmeliğin ekinde belirtilen sağlık ve güvenlikle ilgili gereklere uymak
zorundadır.
c) Yürürlüğe girdiği tarihten sonra işyerinde yapılacak değişiklik ve eklentilerde işveren bu
Yönetmeliğin ekinde belirtilen sağlık ve güvenlik gereklerine uymak zorundadır.
6- Madde 14 — Bu Yönetmelikte belirtilen daha sıkı ve özel önlemler saklı kalmak kaydı ile,
yeraltı ve yerüstü maden işletmelerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği hükümleri de
uygulanır.
7- Madde 15 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
230
12- SONDAJLA MADEN ÇIKARILAN İŞLETMELERDE SAĞLIK VE GÜVENLİK
ŞARTLARI YÖNETMELİĞİ (22.02.2004 tarih-25381 sayılı Resmi Gazete) :
1- Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı, sondajla maden çıkarılan işyerlerinde çalışan işçilerin
sağlık ve güvenliğinin korunması için uyulması gerekli asgari şartları belirlemektir.
2- Madde 2 — Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren
sondajla maden çıkarılan tüm işyerlerini kapsar.
3- Madde 3 — Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanununun 78 inci maddesine göre
düzenlenmiştir.
4- Madde 5 — Sondajla maden çıkarılan işyerlerinde, işveren aşağıdaki hususları yerine
getirmekle yükümlüdür:
a) İşçilerin sağlık ve güvenliklerini sağlamak amacıyla;
1) Çalışma yerleri, işçilerin işlerini yaparken kendilerinin ve diğer çalışanların sağlık ve
güvenliklerini tehlikeye atmayacak şekilde tasarlanacak, inşa edilecek, teçhiz edilecek, hizmete
alınacak, işletilecek ve bakımı yapılacaktır.
2) İşyerinde yapılacak her türlü çalışma, yetkili bir kişinin gözetiminde yapılacaktır.
3) Özel riski bulunan işler yalnızca konunun uzmanı kişiler tarafından ve talimatlara
uygun olarak yapılacaktır.
4) Tüm güvenlik talimatları işçilerin anlayacağı şekilde olacaktır.
5) Uygun ve yeterli ilk yardım donanımı sağlanacaktır.
6) Düzenli aralıklarla güvenlik tatbikatları yapılacaktır.
b) İşveren, 9/12/2003 tarihli ve 25311 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İş Sağlığı ve
Güvenliği Yönetmeliğinin 6, 9 ve 10 uncu maddelerinde belirtilen hususları kapsayan "sağlık
ve güvenlik dokümanı" hazırlanmasını ve güncellenmesini sağlayacaktır.
Sağlık ve güvenlik dokümanında özellikle aşağıdaki hususlar yer alacaktır.
- İşçilerin işyerinde maruz kalabilecekleri risklerin belirlenmesi ve değerlendirilmesi,
- Bu Yönetmelik hükümlerini yerine getirmek için alınacak uygun önlemler,
- Çalışma yerlerinin ve ekipmanın güvenli şekilde düzenlenmesi, kullanılması ve
bakımının yapılması.
Sağlık ve güvenlik dokümanı, çalışmaya başlanılmadan önce hazırlanacak ve işyerinde
önemli değişiklikler veya ilave yapıldığında, yenilenecektir.
c) Aynı işyerinde birden çok işletmeye ait işçilerin bulunması durumunda, her işveren
kendi kontrolü altındaki işlerden sorumludur.
Tüm işyerinden sorumlu olan işveren, işçilerin sağlık ve güvenliğinin korunması ile
ilgili tedbirlerin uygulanmasını koordine edecek ve kendisine ait sağlık ve güvenlik
dokümanında koordinasyonun amacını ve bu koordinasyonu sağlamak için alınacak önlemleri
ve uygulanacak yöntemleri belirtecektir.
Bu koordinasyon, her bir işverenin İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinde belirtilen
sorumluluğunu etkilemez.
d) İşveren, işyerinde meydana gelen iş kazalarını ve önemli tehlike yaratan olayları en
geç iki iş günü içinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın ilgili bölge müdürlüğüne
bildirecektir.
İşveren, gerektiğinde, bu tür olayların tekrarlanmasını önlemek için, alınan önlemlerin
kaydedildiği sağlık ve güvenlik dokümanını güncelleyecektir.
5- Madde 6 — İşveren, patlama ve yangın çıkmasını önlemek, patlama ve yangın
başlangıçlarını tesbit etmek, yayılmasını önlemek ve mücadele etmek, patlayıcı ve sağlığa
zararlı ortam havasının oluşmasını önlemek için yapılan işe uygun önlemler alacaktır.
6- Madde 12 — Bu Yönetmeliğin:
a) Yürürlüğe girdiği tarihten sonra açılacak olan işyerleri bu Yönetmeliğin ekinde
belirtilen sağlık ve güvenlikle ilgili gereklere uymak zorundadır.
b) Yürürlüğe girdiği tarihte faaliyette olan işyerleri bu tarihten itibaren mümkün olan en
kısa sürede ve en geç 2 (iki) yıl içerisinde bu Yönetmeliğin ekinde belirtilen sağlık ve
güvenlikle ilgili gereklere uymak zorundadır.
231
c) Yürürlüğe girdiği tarihten sonra işyerinde yapılacak değişiklik ve eklentilerde işveren
bu Yönetmeliğin ekinde belirtilen sağlık ve güvenlik gereklerine uymak zorundadır.
7- Madde 14 — Bu Yönetmelikte belirtilen daha sıkı ve özel önlemler saklı kalmak kaydı ile,
sondajla maden çıkarılan işletmelerde, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği hükümleri de
uygulanır.
8- Madde 15 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
232
13- KİMYASAL MADDELERLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK
ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK (26.12.2003 tarih-25328 sayılı Resmi
Gazete) :
1- Madde 1 – Bu Yönetmeliğin amacı, işyerinde bulunan, kullanılan veya herhangi bir şekilde
işlem gören kimyasal maddelerin tehlikelerinden ve zararlı etkilerinden işçilerin sağlığını
korumak ve güvenli bir çalışma ortamı sağlamak için asgari şartları belirlemektir.
2- Madde 2 – Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren tüm
işyerlerini kapsar.
Sağlık ve güvenlik önlemleri özel mevzuatla düzenlenen; kimyasal maddelerle
çalışmalarda, radyoaktif maddelerle çalışmalarda, zararlı kimyasal maddelerin işyeri dışında
taşınmasında, sözü edilen özel mevzuatta belirtilen önlemler ile birlikte bu Yönetmeliğin
uygulama kabiliyeti olan hükümleri de uygulanır.
Kanserojen ve Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri
Hakkında Yönetmelikte belirtilen daha sıkı ve özel önlemler saklı kalmak kaydı ile işyerinde
bulunan kanserojen ve mutajen maddeler ile ilgili olarak bu Yönetmelik hükümleri uygulanır.
Bu Yönetmelikte belirtilen daha sıkı ve özel önlemler saklı kalmak kaydı ile, bu
Yönetmelik kapsamına giren işyerlerinde, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği hükümleri de
uygulanır.
3- Madde 3 - Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanununun 78 inci maddesine göre
düzenlenmiştir.
4- Madde 4 - Bu Yönetmelikte geçen terim ve kavramlar aşağıda açıklanmıştır;
…………….........
Kimyasal madde : Doğal halde bulunan veya üretilen veya herhangi bir işlem sırasında veya
atık olarak ortaya çıkan veya kazara oluşan her türlü element, bileşik veya karışımlardır.
…………………
5- Madde 6 – İşveren, işyerinde tehlikeli kimyasal madde bulunup bulunmadığını tespit etmek
ve tehlikeli kimyasal madde bulunması halinde, işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden olumsuz
etkilerini belirlemek üzere, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği’nin 6 ncı maddesinin (c) bendi
ile 9 uncu maddesinin (a) bendine uygun şekilde, risk değerlendirmesi yapmakla yükümlüdür.
Risk değerlendirmesi yapılarak, bu Yönetmelikte belirtilen önlemler alınmadan tehlikeli
kimyasal maddelerle çalışılması yasaktır.
a) Risk değerlendirmesi, aşağıda belirtilen hususlar dikkate alınarak yapılır;
1) Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve zararları,
2) İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak malzeme güvenlik bilgi formu,
3) Maruziyetin türü, düzeyi ve süresi,
4) Kimyasal maddenin miktarı, kullanma şartları ve kullanım sıklığı,
5) Bu Yönetmelik eklerinde verilen mesleki maruziyet sınır değerleri ve biyolojik sınır
değerleri,
6) Alınan ya da alınması gereken önleyici tedbirlerin etkisi,
7) Varsa, daha önce yapılmış olan sağlık gözetimlerinin sonuçları.
İşveren, tedarikçiden veya diğer kaynaklardan risk değerlendirmesi için gerekli olan ek
bilgileri sağlar. Bu bilgiler, kullanıcılara yönelik olarak, varsa kimyasal maddelerin
yürürlükteki mevzuatta yer alan özel risk değerlendirmelerini de içermelidir.
b) İşveren, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği’nin 9 uncu maddesine uygun şekilde
risk değerlendirmesi yapmak ve bu Yönetmeliğin 7 nci ve 8 inci maddelerinde belirtilen
önlemlerden hangilerinin alınmış olduğunu belirlemekle yükümlüdür. Risk değerlendirmesi
yazılı belge haline getirilerek, istenildiğinde yetkili kişilere gösterilmek üzere işyerinde
bulundurulacaktır.
c) Risk değerlendirmesi aşağıdaki hallerde yenilenecektir;
1) Risk değerlendirmesinde belirlenen sürelerde,
2) Çalışma koşullarında önemli bir değişiklik olduğunda,
233
3) Ortam ölçümleri ve sağlık gözetimlerinin sonuçlarına göre gerektiğinde,
4) Kimyasal maddeler nedeni ile herhangi bir kaza olduğunda,
5) En az beş yılda bir defa.
d) Risk değerlendirmesi, tamir ve bakım işleri de dahil olmak üzere kimyasal
maddelerle çalışılan tüm işleri kapsayacaktır.
e) Birden fazla kimyasal madde ile çalışılan işlerde, bu maddelerin her biri ve birbirleri
ile etkileşimleri dikkate alınarak risk değerlendirmesi yapılacaktır.
f) Tehlikeli kimyasal maddeler içeren yeni bir faaliyete ancak risk değerlendirilmesi
yapılarak belirlenen her türlü önlem alındıktan sonra başlanacaktır.
6-Üretici ve satıcılarından kimyasal maddelerin riskleri ve durumlarını belirtir dökümanlarının
alınması icap etmektedir.
7- Yönetmelikte özel koruyucu önlemler ile kaza ve acil durumlarla ilgili düzenlemeler
belirtilmiştir.
8- Tehlikeli kimyasal maddelerle çalışanların eğitimi ve bilgilendirilmeleri icap etmektedir.
9- Risk değerlendirmesi sonucunda sağlık yönünden risk altında olduğu saptanan işçilerin
uygun sağlık gözetimine tabi tutulmaları gerekmektedir.
10- Madde 13 – İşveren, bu Yönetmelik ve eklerinde belirtilen konularda İş Sağlığı ve
Güvenliği Yönetmeliği’nin 11 inci maddesine uygun olarak işçilerin veya temsilcilerinin
görüşlerini alacak ve katılımlarını sağlayacaktır.
11- Bu çalışmalarda bulunan işçilerle ilgili olarak her bir işçi için kişisel sağlık ve maruziyet
kaydı tutulması, bu kayıtların daima güncel olması gereklidir. Kayıtların gizliliği dikkate
alınarak uygun bir şekilde tutulması ve muhafaza edilmesi icap etmektedir.
12- Bakanlıkça istendiğinde kayıtların bir örneğinin verilmesi ve işyerinin faaliyetine son
verilmesi halinde sağlık ve maruziyet ile ilgili kayıtların Bakanlığa verilmesi zorunludur.
13- Tehlikeli kimyasal maddelerle çalışanların eğitimi ve bilgilendirilmesi gerekmektedir.
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
234
KİMYASAL MADDELERLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK
ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİKTE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR
YÖNETMELİK
EK – IV
SIVI OKSİJEN, SIVI ARGON VE SIVI AZOT
DEPOLAMA TANKLARI İLE İLGİLİ GÜVENLİK MESAFELERİ
Tablo 1: Vana, flanş gibi ek yeri olmayan yanıcı gaz veya sıvı boru hatları ile oksijen depolama
tankı arasındaki uzaklıklar.
Tablo 2: Araç park yerleri, işyerinin sınırları, açık alev ve sigara içmeye izin verilen yerler,
yüksek basınçlı yanmayan gaz depoları, yüksek ve orta gerilimdeki elektrik transformatörleri,
yanıcı malzeme depoları (ahşap bina ve yapılar), her türlü makine ve ekipman, maden ocakları,
235
kanal ve logarlar, kuyu ve benzeri yapılar, yanıcı gaz ve sıvı boru hatlarındaki vanalar,
flanşlar ve ek yerleri ile oksijen depolama tankı arasındaki uzaklıklar.
236
Tablo 3: Ofis, kantin, çalışanların ve ziyaretçilerin toplandığı bina ve benzeri yerler,
kompresör, vantilatör, hava çekiş yerleri, yüksek miktarda parlayıcı gaz ve LPG’nin ulusal
kanunlara uygun olarak depolandığı yerler ile oksijen tankı arasındaki uzaklıklar.
Tablo 2: Araç park yerleri, açık alev ve sigara içilmesine izin verilen yerler, yüksek basınçlı
yanmayan gaz depoları, kantin, çalışanların ve ziyaretçilerin toplandığı bina ve benzeri yerler,
sabit parlayıcı gaz depoları, parlayıcı sıvı ve LPG depoları, yanıcı, parlayıcı, gaz ve sıvı boru
hatlarındaki vana ve flanş gibi ek yerleri ile sıvı argon ve sıvı azot depolama tankı arasındaki
uzaklıklar.
237
14- İŞ GÜVENLİĞİ İLE GÖREVLİ MÜHENDİS VEYA TEKNİK ELEMANLARIN
GÖREV, YETKİ VE SORUMLULUKLARI İLE ÇALIŞMA USUL VE ESASLARI
HAKKINDA YÖNETMELİK (20.01.2004 tarih-25352 sayılı Resmi Gazete) :
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
Danıştay 10. Dairesi TMMOB tarafından açılan dava sonucunda TMMOB'yi haklı görerek,
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanan ve 20.1.2004 tarih - 25352 sayılı
Resmi Gazete'de yayımlanan "İş Güvenliği İle Görevli Mühendis veya Teknik Elemanların
Görev, Yetki ve Sorumlulukları ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik"in 4.
maddesindeki "iş güvenliği uzmanı" tanımını ve 5, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15 ve 16.
maddelerinin iptaline karar verdi.
T.C.
DANIŞTAY
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2004/6075
Karar No : 2006/2159
Davanın Özeti :
20.1.2004 tarih ve 25352 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan "İş Güvenliği İle Görevli
Mühendis veya Teknik Elemanların Görev, Yetki ve Sorumlulukları ile Çalışma Usul ve
Esasları Hakkında Yönetmelik"in 4., 5., 7., 8., 9., 10., 11., 12., 13., 14, 15., 16. ve 17.
maddelerinin; 4857 sayılı İş Kanununun 82/2. maddesi Yönetmeliğin hazırlık aşamasında
TMMOB'nin görüşünün alınmasını zorunlu kılmasına karşın idarenin, görüş almadan
Yönetmeliği hazırlayarak yürürlüğe koyduğu, Yönetmeliğin "Tanımlar" başlıklı 4. maddesinin,
4857 sayılı Yasanın 82. maddesinde belirtilen "görevli mühendis" ibaresine aykırı olarak
sayma yoluyla mühendislik disiplinlerini daralttığı, 7. maddenin, bugüne kadar meslek
odasından iş güvenliği uzmanlığı belgesi almış olan mühendislerin kazanılmış haklarını yok
saydığını ve maddenin başlığının "iş Güvenliği Uzmanının Nitelikleri" olarak belirlenmesine
karşın madde hükmünde nitelik tanımlaması ve kriterine yer verilmediği, sertifika sınıflarının
düzenlendiği 8. maddeyle Bakanlık bünyesinde çalışanların ayrıcalıklı kılındığı ve sınavsız
sertifika hakkı verildiği, Yasanın 82. maddesinde "mühendis veya teknik eleman" sınırlaması
yapılmasına rağmen Bakanlık bünyesinde çalışan tüm müfettişlerin kapsama dahil edilerek
işletme, hukuk, iktisat v.b. fakülte mezunlarına da iş güvenliği uzmanlığı yolunun açıldığı,
Eğitim ve Sınav Konuları ile ilgili 9. maddede düzenlenen İş Güvenliği Uzmanlığı Eğitim
Komisyonunda Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğinin bir üyeyle temsiline yer
verilmesinin Birliğin etkin olmasını engellediği, Yönetmeliğin 10. maddesiyle iş güvenliği
uzmanlarına sertifika sınıfına göre çalışma esasının getirilmesinin özel bir alan olan iş
güvenliği alanının sınıflandırılmasına yol açtığı ve risk gruplarına göre çalışma sonucunu
doğurduğu bu yöntemin ise işyerlerinin hangi risk grubuna gireceği konusunda ülkemizde
yeterli bilimsel verinin bulunmaması nedeniyle uygulanmasının bilimsel olmayacağı, iş
güvenliği uzmanının hizmet süresiyle ilgili 11. maddede belirlenen hizmet süreleriyle İş
Kanununun amaçladığı güvenlikli iş ortamının sağlanamayacağı, Yönetmeliğin 12, 13 ve 14.
maddelerinin 11. maddeyle çeliştiğini çünkü iş güvenliği uzmanının anılan maddelerde
belirlenen, görev, yetki ve sorumluluklarının 11. maddede belirlenen hizmet süresinde yerine
getirilmesinin olanaklı olmadığı, iş güvenliği uzmanının işverenle sözleşme yapmasını
düzenleyen 15. ve sözleşmenin herhangi bir nedenle geçerliliğini yitirmesi halinde, bu
240
durumun idareye bildirilmesini öngören 16. maddesinin söz konusu nitelikleri itibarıyla iş
güvenliği uzmanını işverene bağımlı hale getirdiği, Yönetmeliğin yayımı tarihinde yürürlüğe
gireceğinin belirlendiği 17. maddenin ise bu şekliyle Bakanlık personelinin sınavsız sertifika
sahibi olmasının sağlanmasına yol açarak Bakanlık personeli lehine fiili durum yaratıldığı ileri
sürülerek iptali istenilmektedir.
Savunmanın Özeti:
3146 sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun,
4857 sayılı İş Kanununun 82. maddesi, Anayasanın 124. maddesi hükümleri gereğince dava
konusu Yönetmeliği çıkarma konusunda idarenin yetkili bulunduğu, Yönetmelik yürürlüğe
konulmadan önce taslak halinde TMMOB'liğine gönderilerek görüşleri alındıktan sonra
yürürlüğe konulduğu, hazırlık aşamasında Avrupa Birliğine üye on üye ülkenin iş güvenliği
uzmanlarının eğitim düzeyleri ve iş güvenliği uzmanlığı eğitimine kabul kriterleri incelenip
dikkate alındığı, 4857 sayılı iş Kanununun 82. maddesinde yer verilen "iş güvenliği ile görevli
mühendis ve teknik eleman" ifadesi ile her iki meslek grubunun da uzman olarak istihdamına
olanak sağlandığı," iş güvenliği uzmanı" ifadesi ile iş güvenliği ile görevli mühendis veya
teknik elemanların nitelendirildiği ve bu nitelemenin 4857 sayılı
241
Yasanın 82. maddesiyle çelişmediği, TMMOB'nin görüşü alınmak üzere gönderilen
Yönetmelik taslağıyla ilgili olarak mühendislik branşları ile ilgili herhangi bir öneride
bulunulmadığı yalnızca Üniversitelerin diğer bölümlerinden mezun olup da işçi sağlığı ve iş
güvenliği alanında yüksek lisans yapmış olanların teknik eleman tanımına sokulmasının
bilimsel gereklere uygun olmadığının belirtildiği, en üst düzey (A) sınıfı sertifikaya sahip
olabilmek için Yönetmelikle getirilen teorik ve pratik eğitim süresi, sınav koşulu, iş yeri
tecrübesi dikkate alındığında iş güvenliği uzmanları için Yönetmelikte öngörülen eğitim
sürelerinin Üniversitelerde verilen uzmanlık programı süresinin çok üzerinde olduğu, Bakanlık
bünyesinde denetim yapan iş sağlığı ve güvenliği müfettişlerinin bu göreve gelmeden önce
sınava girdikleri 3 yıl süren müfettiş yardımcılığı eğitiminden sonra mesleki deneyim
kazanarak iş müfettişi unvanını aldıkları, idare bünyesinde görev yapan müfettişlere iş
güvenliği uzmanlığı sertifikası verilirken belli bir süre çalışma deneyiminin arandığı,
Yönetmeliğin 8/a maddesinde sözü edilen iş müfettişlerinden, yalnızca mühendis ve teknik
elaman olan müfettişlerin anlaşılması gerektiği, işletme, hukuk, iktisat v.b. fakülte mezunu olan
müfettişlerin sosyal konularda teftiş yaptıkları dolayısıyla davacı iddiasının aksine, sosyal
yönden teftiş yapan müfettişlere iş güvenliği uzmanlığı sertifikası hakkı tanınmadığı, eğitim
konusunda sosyal tarafların katılımına ve görüşlerine önem verilerek komisyonun bu şekilde
oluşturulduğu, iş güvenliği uzmanlarının çalışma esasları iş yeri risk grubuna göre belirlenirken
bu risk gruplarının tespitinde Ağır ve Tehlikeli İşler Tüzüğünden, SSK Prim Tarifeleri
listesinden, Gayrisıhhi Müesseseler Yönetmeliğinden yararlanıldığı, Yönetmeliğin 12.
maddesinde belirlenen çalışma sürelerinin asgari süreler olduğu, iş güvenliği uzmanı ile
işverenin yaptığı sözleşmenin bir nüshasının ve sözleşmenin feshi halinde bu durumun Genel
Müdürlüğe bildirilmesinin 4857 sayılı İş Kanunu hükümlerinin bir gereği olduğu, Bakanlıkça
bu bilgilerin işyerlerinin kontrolünün ve takibinin sağlanması için istenildiği ileri sürülerek
davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.
İş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanların nitelikleri, sayısı ve sorumlulukları,
eğitimleri ve çalışma şartları ile ilgili usul ve esasları belirlemek amacıyla yürürlüğe konulan
dava konusu Yönetmelikle; iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanlara verilen
görev ve sorumlulukların yerine getirilebilmesi için iş güvenliği ile ilgili olarak temel ilkelerin
belirlenmesi gerekir. Bu itibarla yasa koyucu 4857 sayılı Yasanın 78. maddesinde yer alan
242
hükümle, iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin temel ilkelerin çıkarılacak tüzükle belirlenmesini
amaçlamıştır.
Bu durumda, 4857 sayılı Yasanın 78. maddesi uyarınca iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili temel
ilkelerin öncelikle üst hukuk normu olan bir tüzükle düzenlenmesi daha sonra bu tüzükle
belirlenen ilkelerin işyerlerinde uygulanıp uygulanmadığının iş güvenliği elemanlarınca
denetlenmesi açısından dava konusu Yönetmeliğin çıkarılması gerekirken belirlenen şekilde üst
hukuk normu olan tüzük çıkarılmadan dava konusu Yönetmeliğin yürürlüğe konulmasında
hukuka uyarlık bulunmamaktadır.
Dava, 20.1.2004 tarih ve 25352 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren "İş
Güvenliği ile Görevli Mühendis veya Teknik Elemanların Görev, Yetki ve Sorumlulukları ile
Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin" şekil yönünden tamamının ,esas yönünden
ise, 4,5,7,8,9,10,11,12,13,14,15 ve 17. maddelerinin iptali istemiyle açılmıştır.
Dava konusu yönetmelik 22.5.2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 82. maddesi maddesine
dayanılarak hazırlanmıştır.
Anayasanın 124. maddesinde, başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzel kişilerinin kendi görev
alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı
olmamak şartıyla yönetmelikler çıkarabilecekleri hükme bağlanmış olup davacının, dava
konusu Yönetmeliğin dayanağı 4857 sayılı İş Kanununun 82. maddesinin Anayasa'ya aykırı
olduğu iddiası ciddi görülmemiştir.
Anılan Kanunun 82. maddesinde; sanayiden sayılan, devamlı olarak en az elli işçi çalıştıran ve
altı aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde işverenler, işyerinin iş güvenliği
önlemlerinin sağlanması, iş kazalarının ve meslek hastalıklarının önlenmesi için alınacak
önlemlerin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi hizmetlerini yürütmek üzere işyerindeki
işçi sayısına, işyerinin niteliğine ve tehlikelilik derecesine göre bir veya daha fazla mühendis
veya teknik elemanı görevlendirmekle yükümlüdürler, iş güvenliği ile görevli mühendis veya
teknik elemanların nitelikleri, sayısı, görev, yetki ve sorumlulukları, eğitimleri, çalışma şartları,
görevlerini nasıl yürütecekleri, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğinin görüşü alınarak
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak bir yönetmelikle düzenlenir kuralı yer
almaktadır.
Bu doğrultuda hazırlanan "İş Güvenliği ve Görevli Mühendis veya Teknik Elemanların Görev,
Yetki ve Sorumlulukları ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 20.1.2004 tarih ve
25352 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
4857 sayılı Kanunun 82. maddesinde belirtilen işyerlerinde faaliyet gösteren işverenin iş
güvenliği ile görevli mühendis ve teknik elemanları istihdamı konusundaki yükümlülüklerini
düzenleyen 5. maddede mevzuata ve hukuka aykırılık bulunmamaktadır.
244
kendi personeli için tek taraflı olarak kullanıldığından ve daha önce alınan sertifikalar
yönünden kazanılmış hakların ihlalinden söz edilmesi mümkün değildir.
10. maddede, iş güvenliği uzmanlarının sahip oldukları sertifika sınıflarına göre çalışacakları
işyerlerinin risk grupları yönünden görev alanları belirlenmiştir, işyerlerinin risk grubunun
belirlenmesinde ülkemizde yeterli bilimsel veri bulunmaması nedeniyle risk grubuna göre
çalışma esası getirilmesinin bilimsellikten uzak olduğu öne sürülmekte ise de Yönetmeliğin 11.
maddesinde işyeri risk gruplarının belirlenmesinde 16.12.2003 tarih ve 25318 sayılı Resmi
Gazetede yayımlanan, İşyeri Sağlık Birimleri ve işyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma
Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 21. maddesine atıfta bulunulması, bu Yönetmeliğin
21. maddesinde işyeri risk grupları belirleyen komisyonun yapısında Türk Mühendis ve Mimar
Odaları temsilcisine yer verilmesi, anılan kurum temsilcisinin de yer aldığı komisyonca işyeri
risk grupları belirlenirken komisyon çalışmalarında Ağır ve Tehlikeli İşler Tüzüğünden, SSK
Prim Tarife Listesinden, Gayri Sıhhi Müesseseler Yönetmeliğinden ve SSK iş Kazası ve
Meslek Hastalıkları istatistiklerinden yararlanılması nedeniyle bu düzenleme hukuka uygun
bulunmaktadır.
Belirtilen nedenlerle dava konusu Yönetmeliğin 4. maddesinde yer alan "mühendis" tanımına
ilişkin kısmının iptaline, diğer düzenlemelerin iptali isteminin ise reddine karar verilmesi
gerektiği düşünülmektedir.
Dava, 20.1.2004 tarih ve 25352 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan "İş Güvenliği ile Görevli
Mühendis veya Teknik Elemanların Görev, Yetki ve Sorumlulukları ile Çalışma Usul ve
Esasları Hakkında Yönetmelik"in 4., 5., 7., 8., 9., 10., 11., 12., 13., 14, 15., 16. ve 17.
maddelerinin iptali istemiyle açılmıştır.
Danıştay Onuncu Daire Başkanı Ali Güven ile Üye Mehmet Ünlüçay'ın; 4857 sayılı İş
Kanunu'nun "Sağlık ve Güvenlik Tüzük ve Yönetmelikleri" başlıklı 78. maddesinin birinci
fıkrasında "Sağlık Bakanlığı'nın görüşünü alarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınması, makineler, tesisat, araç ve gereçler
246
ile kullanılan maddeler sebebiyle ortaya çıkabilecek iş kazaları ve meslek hastalıklarının
önlenmesi, yaş, cinsiyet ve özel durumları sebebiyle korunması gereken kişilerin çalışma
şartlarının düzenlenmesi amacıyla tüzük ve yönetmelikler çıkarır." kuralının yer aldığı,
görüldüğü üzere yasa koyucunun, iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin temel ilkelerin 4857 sayılı
Kanun uyarınca çıkarılacak bir tüzükle, uygulamanın ise bu çerçevede çıkarılacak
yönetmeliklerle düzenlenmesini amaçladığı, ancak 4857 sayılı İş Kanunu çerçevesinde
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili temel ilkeleri belirleyecek olan ve yönetmeliklere
göre üst hukuk normu niteliği taşıyan tüzüğün, yasanın yürürlüğe girmesinden sonra öncelikli
olarak hazırlanıp yürürlüğe konulmadığı, diğer yandan 4857 sayılı İş Kanununun "iş güvenliği
ile görevli mühendis ve teknik elemanlar" başlıklı 82. maddesinin ikinci fıkrasında, iş güvenliği
ile görevli mühendis veya teknik elemanların nitelikleri, sayısı, görev, yetki ve sorumlulukları,
eğitimleri, çalışma şartları, görevlerini nasıl yürüteceklerinin yönetmelikle düzenleneceği
öngörülmüş olmakla beraber, anılan maddenin birinci fıkrasında sanayiden sayılan, devamlı
olarak en az elli işçi çalıştıran ve altı aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde
işverenlerin, işyerinin iş güvenliği önlemlerinin sağlanması, iş kazalarının ve meslek
hastalıklarının önlenmesi için alınacak tedbirlerin belirlenmesi ve uygulanması amacıyla iş
güvenliği ile görevli mühendis veya teknik eleman görevlendirileceği belirtilmek suretiyle, iş
güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanların çalıştırılabilmesinin, bir işyerinde
alınması gereken iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin, ilk yardım ve acil tedavi ile koruyucu
sağlık hizmetlerinin neler olduğunun önceden belirlenmesi şartına bağlanmış olduğu, belirtilen
bu hususlar ise anılan Kanunun 78. maddesi uyarınca çıkarılacak tüzükle düzenleneceğine
göre, 78. maddede öngörülen tüzük yürürlüğe konulmadan, 20.1.2004 günlü, 25352 sayılı
Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren İş Güvenliği ile Görevli Mühendis veya Teknik
Elemanların Görev Yetki ve Sorumlulukları ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında
Yönetmeliğinin uygulanabilirliği ve hukuki geçerliliği olamayacağı, diğer yandan 4857 sayılı
Yasanın Geçici 2. maddesinde, 1475 sayılı Kanuna göre halen yürürlükte bulunan tüzük ve
Yönetmeliklerin bu Kanun hükümlerine aykırı olmayan hükümlerinin yeni Yönetmelikler
çıkarılıncaya kadar yürürlükte kalacağı hükmüne yer verilmişse de; bu hükmün tüzük
çıkarılmadan Yönetmelikle düzenleme yapılmasını öngörmediği gerekçesiyle dava konusu
yönetmelik hükümlerinin iptali gerektiği yönündeki ayrışık oylarına karşılık davalı Bakanlıkça
4857 sayılı Yasanın 82. maddesinin verdiği yetki doğrultusunda Yönetmelik çıkarılabileceği
kabul edilmekle işin esasına geçildi.
10.06.2003 tarih ve 25134 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 4857 sayılı iş Kanununun "iş
güvenliği ile görevli
mühendis veya teknik elemanlar" başlıklı 82. maddesinde "Bu Kanuna göre sanayiden sayılan,
devamlı olarak en az elli işçi çalıştıran ve altı aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde
işverenler, işyerinin iş güvenliği önlemlerinin sağlanması, iş kazalarının ve meslek
hastalıklarının önlenmesi için alınacak önlemlerin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi
hizmetlerini yürütmek üzere işyerindeki işçi sayısına, işyerinin niteliğine ve tehlikelilik
derecesine göre bir veya daha fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler. İş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanların nitelikleri, sayısı,
görev, yetki ve sorumlulukları, eğitimleri, çalışma şartları, görevlerini nasıl yürütecekleri, Türk
Mühendis ve Mimar Odaları Birliğinin görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığınca çıkarılacak bir yönetmelikle düzenlenir." hükmüne yer verilmiştir.
Davacı Türk Mühendis ve Mimar Odalar Birliği tarafından, Yönetmeliğin hazırlık aşamasında
Birliğin görüşü alınmadan Yönetmeliğin hazırlanıp yürürlüğe konulduğu öne sürülmesine
karşın, davalı idarenin 7.11.2003 tarih ve 33000 sayılı yazısı ile davacı Birliğin görüşünün
istenilmesi ve 20.11.2003 tarih ve 687 sayılı yazı ile davacı Birliğin Yönetmelikle ilgili
görüşünü davalı idareye bildirmesi karşısında anılan iddia yerinde görülmemektedir.
247
4857 sayılı Yasanın anılan hükmüne dayanılarak iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik
elemanların niteliklerini, sayısını, görev, yetki ve sorumluluklarını, eğitimlerini ve çalışma
şartları ile usul ve esaslarını belirlemek amacıyla sanayiden sayılan devamlı olarak en az elli
işçi çalıştıran ve altı aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde uygulanmak üzere dava
konusu olan İş Güvenliği ile Görevli Mühendis veya Teknik Elemanların Görev, Yetki ve
Sorumlulukları ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 20.1.2004 tarih ve 25352
sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe konulmuştur.
4857 sayılı Yasanın 82. maddesinde "iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik eleman"
kavramları kullanılmış, anılan madde hükmünde "iş güvenliği uzmanı" kavramına yer
verilmemiştir.
Buna göre, 4857 sayılı Yasada belirlenen "iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik
eleman" kavramlarından farklı olarak "iş güvenliği uzmanı" kavramı adı altında, Yasada
öngörülmeyen ve yasa hükmünü aşar tarzda yeni bir unvan ihdas edilerek yapılan düzenlemede
hukuka uyarlık bulunmamaktadır.
4857 sayılı iş Kanununun 82. maddesinin ikinci fıkrasında, Türk Mühendis ve Mimar Odaları
Birliğinin görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından çıkarılacak
yönetmelikte düzenlenecek hususlar arasında iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik
elemanların eğitimleri de yer almıştır. Anılan madde gereği Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığının iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanların eğitimi konusunda
düzenleme yapma yetkisi bulunduğu ve bu kapsamda söz konusu eğitim ile ilgili usul ve
esasları belirleyebileceği açık olmakla beraber, yapılan bu düzenlemenin hukuka ve hizmet
gereklerine uygunluğunun denetiminin yargı yerince yapılacağı da kuşkusuzdur.
3146 sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun
2. maddesinde, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının görevleri sayılmış ve maddenin (e)
bendinde, çalışanların mesleki eğitimlerini sağlayıcı tedbirleri almanın, (g) bendinde de, iş
sağlığı ve güvenliğini sağlayacak tedbirleri almanın Bakanlığın görevlerinden olduğu
belirtilmiş, ancak bu maddede iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanlara
sertifika verilmesi konusunda Bakanlığa herhangi bir görev yüklenilmemiştir. Zira Bakanlığın
ana hizmet birimlerinden olan İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünün görevlerinin
sayıldığı Kanunun 12. maddesinde, adı geçen Genel Müdürlüğe iş güvenliği ile görevli
mühendis veya teknik elemanlara eğitim ve sertifika verme görev ve yetkisi tanınmamıştır.
Diğer yandan 7460 sayılı Kanun ile kurulan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma
Merkezinin (ÇASGEM) görevleri, anılan Kanunun 2. maddesinde sayılmış ve (a) bendinde,
"Bakanlık, bağlı kuruluşlar ile bağlı kuruluşun ilgili kuruluşlarının personeli ile özel veya kamu
sektöründe faaliyet gösteren işyerlerindeki işçi, işveren veya yönetici personelin eğitimlerini
sağlamak amacıyla; çalışma hayatı, sosyal güvenlik, işçi işveren ilişkileri, iş sağlığı ve
güvenliği, işyeri hekimliği, toplam kalite yönetimi, iş teftişi, istihdam, verimlilik, iş piyasası
etütleri, ergonomi, çevre, ilk yardım, iş istatistikleri ve benzeri konularda eğitim programları
hazırlamak, seminerler düzenlemek ve bu konular ile ilgili araştırmalar yapmak" yer almış ise
de, burada kastedilenin, iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanlara verilecek
eğitim olmayıp, bakanlık personeli ile özel ya da kamu sektörü işyerlerindeki işçi, işveren ve
yönetici personeli iş güvenliği konusunda bilgilendirmeyi amaçlayan eğitim olduğu açıktır.
Yine İş Güvenliği Uzmanlığı Eğitim Komisyonu, herhangi bir yasal dayanağı olmaksızın dava
konusu Yönetmelikle oluşturulmuş ve iş güvenliği uzmanlığı eğitim programı, sınav
komisyonu, sınavın yapılış şekli gibi kamu hizmetlerinde görevli ve etkin kılınmıştır.
4857 sayılı Kanunun 82. maddesinde, iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik
elemanların eğitiminin, bizzat Bakanlık ya da Bakanlığa bağlı kuruluşlar tarafından
verilebileceği şeklinde münhasır bir yetki Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına
verilmediğine göre; iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanları eğitme ve
sertifikalandırma yetkisinin; dava konusu Yönetmelikle, uzmanlık eğitimi veren kurum ve
kuruluşlar (üniversiteler) devre dışı bırakılmak suretiyle, bu konuda örgütsel ve bilimsel
donanımı olmadığı anlaşılan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Çalışma ve Sosyal
249
Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi'ne ve İş Güvenliği Uzmanlığı Eğitim Komisyonuna
verilmesi şeklindeki düzenlemede hizmet gereklerine uyarlık görülmemektedir. İş güvenliği ile
görevli mühendis veya teknik elemanlara verilecek bir eğitimin ancak üniversitelerde verilmesi
olanaklı olduğundan İş Güvenliği ile Görevli Mühendis veya Teknik Elemanların Görev, Yetki
ve Sorumlulukları ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin sertifika verilmesi ve
sertifika sınıflarını düzenleyen 8. maddesi ile eğitim ve sınava ilişkin hususların düzenlendiği
9. maddesinde hukuka uyarlık görülmemiştir.
İş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elamanların "İş Güvenliği Uzmanı" adı altında
yeni bir statüde birleştirilmesi hukuka uygun olmaması nedeniyle, uygulanma olanağı
kalmayan İş Güvenliği Uzmanı ibaresine yer verilen Yönetmeliğin 5. maddesinde,
niteliklerinin belirlendiği 7. maddede, sertifika sınıflarının düzenlendiği 8. maddede, İş
Güvenliği Uzmanının eğitimi ve sınava ilişkin koşullara yer veren 9. maddede, görev alanının
öngörüldüğü 10. maddede, hizmet süresinin saptandığı 11. maddede, görevlerinin sayıldığı 12.
madde ile yetkilerinin kurala bağlandığı 13 ve sorumluluklarının belirlendiği 14. madde ile iş
Güvenliği Uzmanının işverenlerce görevlendirilmesini öngören 15. maddede dayanağı yasa
hükümlerine ve hukuka uyarlık görülmemektedir.
Yönetmeliğin iptali istenilen 16. maddesinde, iş güvenliği uzmanı ile yapılacak sözleşmenin
herhangi bir nedenle geçerliğini yitirmesi halinde, bu durumun taraflarca üç iş günü içinde
Genel Müdürlüğe bildirileceği hükme
bağlanmıştır. "İş Güvenliği Uzmanı" ibaresinin Yasaya uygun bulunmadığı yukarıda
belirlendiğinden, iş güvenliği uzmanı ile yapılacak sözleşmenin geçerliliğini yitirmesi halinde
bildirim yükümlülüğünü öngören 16. madde hükmünde de hukuka uyarlık bulunmamaktadır.
Öte yandan 16. maddede, iş güvenliği uzmanının görevine son
vermede, işverenin fesih yetkisinin her koşulda varlığı ve geçerliliği kabul edilmiştir. Oysa iş
güvenliğinden sorumlu mühendis ve teknik elemanının görevin özelliği gereği işveren ve
işçilere karşı bağımsızlığının korunması gerekmektedir. Bu niteliği itibariyle Yönetmeliğin 16.
maddesinde, haksız işten çıkarmaları önleyici, mesleki bağımsızlığı sağlayıcı bir düzenlemeye
yer verilmemiştir. Belirtilen bir sebeple de Yönetmeliğin 16. maddesi hukuka uygun değildir.
Dava konusu Yönetmeliğin yürürlüğünü düzenleyen 17. maddede ise hukuka aykırılık
görülmemektedir.
250
İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI SERTİFİKASYON PROGRAMINA
GİRİŞ ŞARTLARI
( 20 Ocak 2004 tarih ve 25352 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren "İş
Güvenliği ile Görevli Mühendis veya Teknik Elemanların Görev, Yetki ve Sorumlulukları ile
Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik" gereğince )
* Mühendis : Üniversitelerin kimya, makine, maden, jeoloji, metalurji, endüstri, elektrik,
elektronik, inşaat, fizik, jeofizik, bilgisayar, tekstil, petrol, uçak, gemi , çevre, gıda
mühendisliği ve mimarlık bölümleri ile ziraat fakültelerinin tarım makineleri bölümünden
mezun olmaları,
* Teknik Eleman: Üniversitelerin; iş sağlığı ve güvenliği bölümleri, kimyagerlik, fizik,
jeofizik ve jeoloji bölümleri ile Teknik Eğitim Fakültelerinden mezun olanları gerekmektedir.
Sertifika Sınıfları:
Eğitimin Süresi : Eğitim 90 saat teorik ve 30 saat uygulamalı olmak üzere toplam 120 saattir.
251
İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI
SERTİFİKA EĞİTİM PROGRAMI
İş Güvenliği Uzmanlığı Sertifika Eğitim Programı; yönetmelik uyarınca en az 120 saat olarak
planlanmış ve A, B, C olmak üzere 3 farklı tipte düzenlenmiştir.
Kuramsal Eğitim 90 saat
Uygulamalı Eğitim 30 saat
B. Eğitim Uygulaması
Kuramsal eğitim tamamlandığında her aday seçtiği bir işyerinde risk analizini de kapsayan bir
çalışma yapacaktır.
Bu çalışmada:
a) "Ölçme ve Değerlendirme" konusundaki uygulamalı eğitim, İş Sağlığı ve Güvenliği Merkezi
(İSGÜM) Müdürlüğünde gerçekleştirilecektir.
Bu eğitim sorasında adaylara;
- İŞGÜM faaliyetleri konusunda bilgilendirme,
- Numune alma/ölçüm/Analiz cihazlarını tanıma,
- Bir analiz sürecini izleme imkanı sağlanacaktır.
Eğitim sonunda adaylardan, ölçüm-analiz sonuçlarının yorumlanması ile ilgili bir grup
çalışması yapmaları ve yorumlamalarını rapor halinde sunmaları istenecektir.
b) Kurumsal eğitimi alan adaylar, 50’nin üzerinde çalışana sahip, iş güvenliği ve/veya teknik
emniyet birimi olan ve kendilerinin belirlediği bir işyerinde uygulanan eğitimi yapacaklardır.
Adaylar bu uygulama eğitimi sırasında, işyerinin iş güvenliğinden sorumlu teknik elemanının
gözetiminde aşağıda belirtilen konularda çalışma yapmak ve çalışmalarını raporlamakla
yükümlüdürler.
- Prosesin tanıtılması (iş akış şeması ile)
- Hammadde, ara ürün, ürün, makine-teçhizat gibi konularda detayların verilmesi
- Proses, ürün ve makine-teçhizatla ilgili tehlike ve risklerin belirlenmesi
- Risk analizi ve değerlendirmesi
- Belirledikleri öncelikli riskin azaltılması konusunda önerileri
Uygulama eğitimlerini tamamlayan adaylar sınav için ÇASGEM’e başvuracaklardır. Sınavda
başarılı olanlara TÜRKAK tarafından uluslararası geçerliliği olan akredite edilmiş bir sertifika
verilebilmesi için müracaatta bulunulmuş ve çalışmaları devam etmektedir.
C. Başvuru Koşulları
İlgili yönetmelikte tanımlanan branşlarda diplomaya sahip mühendis veya teknik elemanlar
ÇASGEM’den alacakları başvuru formunu doldurarak sertifika eğitim programına
başvurabilirler. Kurs ücretini kursun başlangıç tarihinden en az 15 gün önce ÇASGEM’in T.C
Ziraat Bankası Ankara Emek Şubesi 765-895892 nolu hesabına yatıran adayların başvuruları
kabul edilmiş sayılır.
252
T.C.
ÇALIŞMA ve SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi
Başvuru Tarihi
İş Güvenliği Uzmanı
Talep Formu
/ /
Adı Soyadı:
T.C Kimlik No:
Doğum Yeri/Tarih:
Adresi:
Tel: Faks:
E-posta: Cep Tel:
Mezun Olduğunuz Okul
ve Bölümü
Mezuniyet
Tarihiniz/Diploma No
Yabancı Dil Çok İyi İyi Orta
Oda Sicil No:
(Teknik eleman ve kamu
çalışanları hariç)
(İş sağlığı ve güvenliği konusunda) Çalıştığı Yer/ler (son işyerinden başlayarak tarihleri
ile belirtiniz)
Tarih
Çalıştığı İşyeri
Başlangıç Bitiş
253
A Sınıfı Eğitim | Sınav
254
255
İş Güvenliği Uzmanlığı Sertifika Eğitim Programı A Sınıfı
KAYNAKÇA
• İşverenlerin Görevleri
1. İşverenin Genel Yükümlülükleri
2. İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliği Konusunda Örgütlenmesi
b)İşyeri Hekimleri
3. İşverenlerin Sorumluluğu
◦ Maddi Tazminat
◦ Manevi Tazminat
◦ Rücu Tazminatı
256
c)İşverenin Cezai Sorumluluğu
2. İşçilerin Yükümlülükleri
• Sendikaların Görev ve Sorumlulukları
1. Sendikaların Eğitim Görevi
a)Nedensellik Bağı
• Uygulama İlkeleri
2) İSG ile İlgili Ulusal ve Uluslararası Kurum ve Kuruluşlar
3) Korunma Politikaları
257
• Kaynağa Yönelik Koruma
1. Sağlık muayeneleri
a) Amaçları
b) Değerlendirilmesi
258
c) İşyeri Hekiminin Yönetmeliğe Göre Görevleri
e) Kontrol muayeneleri
f) Ek ve Tamamlayıcı Muayeneler
a) Bağışıklama
c) Sağlık Eğitimi
3. KKD
a)Tanım
c)Eğitim
d)KKD Listesi
i) Baş Koruyucuları
259
vi) El ve Kol Koruyucuları
◦ Koruyucu Giysiler
1. Havalandırma
i) Termal Konfor
◦ Tanımlar
a)Hava Sıcaklığı veya Isı (Tanımı, Uygun Isı (Hava Sıcaklığı) Belirlemede
Göz Önünde Bulundurulacak Faktörler, Düşük / Yüksek Sıcaklığın
Sebep Olduğu Rahatsızlıklar vb.)
b)Radyant Isı
ii) Toz
◦Tanımı
◦Vücuda Alınması
3. Hava İhtiyacı
a)Tabi Havalandırma
260
b)Cebri Havalandırma
i. Genel Havalandırma
4. Aydınlatma
261
· Biyolojik Faktörlere Bağlı Meslek Hastalıkları
3. Tıbbi Yaklaşımlar
c) Sağlık Eğitimi
8) İş Kazaları
1. Çevre
2. İnsan
3. Malzeme
4. Makine ve Teçhizat
c) Çalışanlar Açısından
d) Firma Açısından
262
e) Toplum ve Ülke Açısından
d) Tam Sakatlık
a)Kaynakta Kontrol
b)Ulaşmanın Önlenmesi
263
A- Fiziksel Etmenler
• Gürültü
5. Desibel Hesabı
7. Desibel Skalaları
a)Teknik Korunma
b)Tıbbi Korunma
13. Yönetmeliğe Göre Maruziyet Sınır Değeri, Max. ve Min Maruziyet Etkin
Değerleri, Leq Değeri
• Titreşim
1. Tanımlar
264
2. Titreşim Kaynakları
a)El-Kol Titreşimi
8. Titreşimden Korunma
f) Gürültü Yönetmeliği
g) Titreşim Yönetmeliği
h) Termal Konfor
• Radyasyon
1. Tanımlar
2. Türleri
3. Kaynakları
5. Radyasyonun Değerlendirilmesi
6. Radyasyon Denetimi
• Basınç
1. Tanımı
265
3. Düşük ve Yüksek Basıncın Etkilerinden Korunma Yöntemleri
B- Kimyasal Etmenler
· Kimyasallar
1. Tanımlar
d) ILO’nun Sınıflandırması
e) ABD-OSHA’nın Sınıflandırması
· Kimyasal Riskler
1. Sağlık Riskleri
i. Solunum Yolu
266
iii. Sindirim Yolu
c) Hedef Organlar
i. Deri
ii. Akciğer
v. Karaciğer
vi. Böbrek
d) Kimyasalların Etkileşimleri
i. Bağımsız Etki
iv. Antagonizma
f) Biyolojik İzleme
2. Güvenlik Riskleri
i. Yanma
ii. Parlama
iii. Patlama
267
i. Yanıcı Maddeler
i. Yanma Noktası
v. Buhar Basıncı
viii.Fiziksel Koşullar
x. Tutuşturucu Kaynakları
◦Direnç
◦Elektrik Arkı
◦Statik elektrik
◦Kendiliğinden Yanma
◦Sürtünme
◦Radyant Isı
◦Açık Alev
3. Risk Değerlendirmesi
268
a) Risk Değerlendirmesinin Yenilenmesi
c) Bilgilendirme ve Eğitim
»“MSDS” Nedir?
>Kimyasalın Tanımı
>Kimyasalın Kullanımı
>Firmanın Tanıtımı
>Kontrol Önlemleri
ii. Etiketler
»Tanımı, Önemi
269
· Kimyasal Madl.Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Yönetmeliği
1. Tanımlar
2. İşveren Yükümlülükleri
o Risk Değerlendirmesi
o Genel Önlemler
o Özel Önlemler
b) Par.Patl.Tehl.Zarl.Madl.Tüz.
C- Biyolojik Etmenler
• Mikroorganizmalar
• Virüsler
• Mantarlar
• Diğer
· Önleme
D- Psikolojik Etmenler
c)İş Ev Çatışması
2. İşin İçeriği
b)Görev Tasarımı
270
c)İş Yükü ve İş Hızı
d)Çalışma Saatleri
3. Stres Tanımı
4. Stres Yönetimi
• Tanımlar
1. Yapı İşleri
2. Proje Sorumlusu
3. Proje Koordinatörü
4. Uygulama Koordinatörü
1. Güvenlik Politikası
2. Güvenlik Organizasyonu
4. Denetçiler
5. İşçiler
6. Çevre Güvenliği
271
H- Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Tedbirleri
K- İş Ekipmanlarında Güvenlik
• Tanımlar
1. Tanımlar
a)Kap
b)Basınçlı Kap
c)Emniyet Aksesuarları
1. Kaynak Nedir?
272
a)Elektrik
i. Yanıcı Gazlar
ü Tüpler ve Stoklama
ü Regülatörler
d)Toz-Gaz ve Dumanlar
a)Operatör Belgesi
5. Forkliftlerde Emniyet
1. Tanımlar
a)Kaldırma Donatıları
273
c)Kılavuzlı Yük
d)İşletme Faktörü
e)Deney Faktörü
f)Statik Deney
g)Dinamik Deney
a)Tamburlar
b)Zincirler
c)Halatlar
*Kendir Halatlar
*Tel-Çelik Halatlar
◦Kırık Teller
3. Vinçlerde Güvenlik
274
a)Transportörlerin Çeşitleri
1. Amacı
· Elektrik Enerjisi
2. Elektrik akımı
a) Doğru Akım
b) Alternatif Akım
3. Ohm Kanunu
· Tanımlar
1. Genel Güvenlik
2. Yetkiler
3. Güvenlik Mesafeleri
4. Güvenlik Boyutlandırması
275
5. Elektrik Bakım Onarım İşlerinde Güvenlik Tedbirleri
6. Direkler
1. Aydınlatma Tesisleri
2. Fiş-Priz Sistemleri
4. Sigortalar
6. Tevzi Tabloları
7. Transformatörler ve Kondansatörler
8. Akümülatör Tesisleri
9. Seyyar İletkenler
10. El Aletleri
· İnşaat Şantiyeleri
· Statik Elektrik
1. Cisimlerin elektriklenmesi
2. Elektriğin Kaynağı
1. Elektrik motorları
2. Statik Elektrik
276
4. Teçhizatın Korunması
5. Yıldırımdan Korunma
· Topraklama
1. Topraklama Kontrolü
2. Koruma İletkeni
1. Tanımlar
3. Operatörlerin Eğitimi
1. İlgili Mevzuat
3. Patlayıcı Maddeler
4. Tahkimat ve Dolgu
5. Taşıma
7. Havalandırma
277
12. Diğer Tehlikeler
R- Ergonomi
· Tanımı
· Gelişimi
· Amacı
2. Antropometri
3. İş Fizyolojisi
4. Biyomekanik
S-Yangın Yönetimi
• Yanma
a) Yanıcı Madde
b) Yakıcı Madde
c) Isı
2. Yanma Çeşitleri
4. Yanma Ürünleri
278
• Yangın
1. Yangınların Sınıflandırılması
2. Yangının Tespiti
4. Yangının Söndürülmesi
1. Atmosfer Havası
2. Atmosfer Gazları
3. Atmosfer Basıncı
4. Atmosfer Katları
5. Etkilenme Örneği
1. Tanımlar
2. Patlama Çeşitleri
279
1. Acil Durumların Tespiti
2. Önlemlerin Belirlenmesi
3. Ekiplerin Oluşturulması
4. Eğitim
5. Uygulama
· Tanımlar
1. Tehlikelerin Belirlenmesi
280
4. Hata Ağacı Analizi (FTA)
1. Tanımlar
2. Durum Tespiti
3. Planlama
6. Kontrol Önlemleri
9. Tehlike Belirleme
a)Tehlike Örnekleri
d)Gözden Geçirme
12. Uygulama
281
14. Yeterlilik ve Eğitim
16. Dokümantasyon
a)Tanımlar
4. Tetkik
· Tanımlar
· Açıklamalar
• Amaç
§ İkmal Süreci
282
§ Değerlendirme Süreci
1. Risk Değerlendirmesi
283
İş Güvenliği Uzmanlığı
Sertifika Eğitim Programı Ders Konuları
B Tipi
• Temel Hukuk
• İş hukuku
• İş sağlığı ve güvenliği hukuku
• İSG Kurulları
• İşyeri sağlık birimi
• İş güvenliği uzmanı
• Ekranlı araçlarla yapılan çalışmalarda sağlık ve güvenlik
• Gürültü
• Titreşim
• Yapı işlerinde sağlık ve güvenlik
• Güvenlik ve sağlık işaretleri
• Asbestle yapılan çalışmalarda sağlık ve güvenlik
• Kimyasal maddelerle çalışmalarda sağlık ve güvenlik
• Kanserojen ve mutajen maddelerle çalışmalarda sağlık ve güvenlik
• Patlayıcı ortamların tehlikelerinden çalışanların korunması
• Kişisel koruyucu donanımların işyerlerinde kullanımı
• Kişisel koruyucu donanımların işyerlerinde kullanımı
• İşyeri bina ve eklentilerinde alınacak sağlık ve güvenlik önlemleri
• Elle taşıma işleri
• İş ekipmanlarının kullanımında sağlık ve güvenlik
• Sondajla maden çıkartılan işlerde sağlık ve güvenlik
• Yer altı ve yerüstü maden işletmelerinde sağlık ve güvenlik
• Ölçme ve değerlendirme ile ilgili uygulama
• Endüstriyel toksikoloji
• Ergonomi
• Tanımlar
• Söndürme sistemleri ve bakımı
• İlgili yönetmelikler
• Acil eylem durumları
• Acil durum planları
284
İş Güvenliği Uzmanlığı
Sertifika Eğitim Programı Ders Konuları
C Tipi
• Temel hukuk
• İş hukuku
• İş sağlığı ve güvenliği hukuku
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın kuruluş ve görevleri
• İş Teftiş Kurulu’nun kuruluş ve görevleri
• İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünün Kuruluş ve Görevleri
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi’nin Kuruluş ve Görevleri
• İşçi ve İşveren Sendikaları
• Uluslararası Kuruluşlar
• İş güvenliği uzmanının görev , yetki ve sorumlulukları
• İşletmelerde iş sağlığı ve güvenliği organizasyonu
• İletişim teknikleri
• İş sağlığı ve güvenliği genel ilkeleri
• İş hijyeni, fiziksel etmenler
• Kimyasal etmenler
• Biyolojik etmenler
• Psikolojik Etmenler
• Ölçüm ve değerlendirme: Ortam ölçümleri
• Ölçüm ve değerlendirme: Sınır değerler
• Ergonomi
• Meslek hastalıkları
• Parlayıcı maddeler
• Patlayıcı maddeler
• Tehlikeli maddeler
• Zararlı maddeler
• Radyoaktif maddeler
• Güvenlik bilgi formu
• Makineler ve makine koruyucuları
• Kazanlar
• Basınçlı kaplar
• Kompresörler
• Kaynak işleri
• Taşıma, depolama ve istifleme
• İş makineleri
• Kaldırma araçları
• Bakım ve onarım
• Yüksek gerilim
• Orta gerilim
• Alçak gerilim
• Statik elektrik
• Yangın yönetimi: Tanımlar
• Söndürme sistemleri
• Acil durum planları
• İnşaat işyerlerinde güvenlik
• Maden işyerlerinde güvenlik
• Kişisel koruyucu ekipman
• İş güvenliği yönünden yapılması gereken kontroller ve düzenlenecek belgeler
285
• İş kazaları: Tanımlar İş kazasından sayılacak haller
• Kaza sonrası düzenlenecek belgeler Kaza bildirimi
• Kazanın incelenmesi ve rapor düzenlenmesi İstatistik düzenlenmesi
• İSG Yönetim Sistemleri
• ILO, OHSAS 18001, BS 8800, ISO 9000, ISO14001
• BS 8800, ISO 9000, ISO 14001
• Risk yönetimi ve değerlendirilmesi
• Tehlike ve risk
• Risk algılama
• Risk analiz yöntemleri
• Risklerin kontrol altına alınması
• İzleme
• Düzeltici faaliyet
286
15- KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM YÖNETMELİĞİ (29.11.2006 tarih-26361 sayılı
Resmi Gazete) :
(Resmi Gazetenin 29.11.2006 tarih ve 26361 sayılı nüshasında yayımlanan Kişisel Koruyucu
Donanım Yönetmeliği aynı tarihte yürürlüğe girmiş olup, 09.02.2004 tarih ve 25368 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanan Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği yürürlükten
kaldırılmıştır.)
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
288
16- İŞYERİ BİNA VE EKLENTİLERİNDE ALINACAK SAĞLIK VE GÜVENLİK
ÖNLEMLERİNE İLİŞKİN YÖNETMELİK (10.02.2004 tarihli-25369 sayılı Resmi
Gazete) :
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
289
17- ELLE TAŞIMA İŞLERİ YÖNETMELİĞİ (11.02.2004 tarih-25370 sayılı Resmi
Gazete) :
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
290
18- İŞ EKİPMANLARININ KULLANIMINDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ŞARTLARI
YÖNETMELİĞİ (11.02.2004 tarih-25370 sayılı Resmi Gazete) :
291
b) İş ekipmanlarının tamiri, tadili, kontrol ve bakımı, bu işleri yapmakla görevlendirilen
uzman kişilerce yapılacaktır.
7- Madde 9 — Asgari sağlık ve güvenlik gereklerinin uygulanmasında, işçilerin iş ekipmanı
kullanımı sırasındaki duruş pozisyonları ve çalışma şekilleri ile ergonomi prensipleri işverence
tam olarak dikkate alınacaktır.
8- Madde 10 — 9/12/2003 tarihli ve 25311 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İş Sağlığı ve
Güvenliği Yönetmeliğinin 10 uncu maddesi hükmü saklı kalmak kaydıyla, işveren, iş
ekipmanları ve bunların kullanımına ilişkin olarak işçilerin bilgilendirilmesinde aşağıda
belirtilen hususlara uymakla yükümlüdür:
a) İşçilere kullandıkları iş ekipmanı ve kullanımına ilişkin yeterli bilgi ve uygun olması
halinde yazılı talimat verilecektir. Bu talimat, üretici tarafından ekipmanla birlikte verilen
kullanım kılavuzu dikkate alınarak hazırlanacaktır.
b) Bu bilgiler ve yazılı talimatlar en az;
1) İş ekipmanının kullanım koşulları,
2) İş ekipmanında öngörülen anormal durumlar,
3) İş ekipmanının önceki kullanım deneyiminden elde edilen sonuçlar,
ile ilgili bilgileri içerecektir.
İşçiler, kendileri kullanmasalar bile çalışma alanında veya işyerinde bulunan iş
ekipmanlarının kendilerini etkileyebilecek tehlikelerinden ve iş ekipmanı üzerinde yapılacak
değişikliklerden kaynaklanabilecek tehlikelerden haberdar edilecektir.
c) Bu bilgiler ve yazılı talimatlar, ilgili işçilerin anlayabileceği şekilde olacaktır.
9- Madde 15 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
292
19- KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARIN İŞYERLERİNDE KULLANILMASI
HAKKINDA YÖNETMELİK (11.02.2004 tarih-25370 sayılı Resmi Gazete) :
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
293
20- ÇOCUK VE GENÇ İŞÇİLERİN ÇALIŞTIRILMA USUL VE ESASLARI
HAKKINDA YÖNETMELİK (06.04.2004 tarih-25425 sayılı Resmi Gazete) :
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
295
21- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULLARI HAKKINDA YÖNETMELİK
(07.04.2004 tarih-25426 sayılı Resmi Gazete) :
297
g) Toplantıda alınan kararlar gereği yapılmak üzere ilgililere duyurulur. Ayrıca işçilere
duyurulması faydalı görülen konular işyerinde ilân edilir.
h) Her toplantıda, önceki toplantıya ilişkin kararlar ve bunlarla ilgili uygulamalar
hakkında başkan veya kurulun sekreteri tarafından kurula gerekli bilgi verilir ve gündeme
geçilir.
9- Madde 9 — Bu Yönetmeliğin 4 üncü maddesinin ikinci fıkrası kapsamına giren işveren,
kendisine ait birden çok işyerinin her birinde kurulacak iş sağlığı ve güvenliği kurullarının
çalışma usullerini düzenlemek, iş ve görüş birliğini sağlamak amacıyla bu işyerlerine ait iş
sağlığı ve güvenliği ile ilgili raporları, en az altı ayda bir, ilgili teknik eleman ve uzmanlarını
toplayarak inceler. Bu raporları göz önünde tutarak alınması gereken tedbirleri tespit eder ve
uygulanmasını sağlar.
10- Madde 10 — İşveren veya işveren vekili, toplantı için gerekli yeri, araç ve gereçleri
sağlamakla yükümlüdür.
İşveren veya işveren vekili, kurulca hazırlanan toplantı tutanaklarını, kaza ve diğer
vakaların inceleme raporlarını ve kurulca işyerinde yapılan denetim sonuçlarına ait kurul
raporlarını, iş müfettişlerinin incelemesini sağlamak amacıyla, işyerinde bulundurmakla
yükümlüdür.
İşverenler, iş sağlığı ve güvenliği kurullarında mevzuata uygun olarak verilen kararları
uygulamakla yükümlüdür.
11- Madde 12 — İşçiler, sağlık ve güvenliğin korunması ve geliştirilmesi amacıyla iş sağlığı
ve güvenliği kurullarınca konulan kurallar, yasaklar ile alınan karar ve tedbirlere uymak
zorundadırlar.
İşçiler, işyerinde sağlık ve güvenlik tedbirlerinin belirlenmesi, uygulanması ve alınan
tedbirlere uyulması hususunda iş sağlığı ve güvenliği kurullarıyla işbirliği yaparlar.
İşçiler, uygulamada karşılaştıkları güçlükler hakkında kurula bilgi verirler.
12- Madde 13 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
298
22- ÇALIŞANLARIN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ EĞİTİMLERİNİN USUL VE
ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİK (07.04.2004 tarih-25426 sayılı Resmi Gazete) :
299
9- Madde 11 — Çalışanlara verilecek eğitim, işyerinin faaliyet alanına göre aşağıdaki ve
benzeri konulardan seçilir;
a) Genel iş sağlığı ve güvenliği kuralları,
b) İş kazaları ve meslek hastalıkların sebepleri ve işyerindeki riskler,
c) Kaza, yaralanma ve hastalıktan korunma prensipleri ve korunma tekniklerinin
uygulanması,
d) İş ekipmanlarının güvenli kullanımı,
e) Çalışanların yasal hak ve sorumlulukları,
f) Yasal mevzuat ile ilgili bilgiler,
g) İşyerinde güvenli ortam ve sistemleri kurma,
h) Kişisel koruyucu alet kullanımı,
i) Ekranlı ekipmanlarla çalışma,
j) Uyarı işaretleri,
k) Kimyasal, fiziksel ve biyolojik maddelerle ortaya çıkan riskler,
l) Temizlik ve düzen,
m) Yangın olayı ve yangından korunma,
n) Termal konfor şartları,
o) Ergonomi,
p) Elektrik, tehlikeleri, riskleri ve önlemleri,
r) İlk yardım, kurtarma.
10- Madde 16 — Verilen eğitimin sonunda bir ölçme ve değerlendirme yapılır. Değerlendirme
sonuçlarına göre eğitimin etkin olup olmadığı belirlenerek yeni eğitime ihtiyaç duyulup
duyulmadığına karar verilir.
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
300
23- GEÇİCİ VEYA BELİRLİ SÜRELİ İŞLERDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
HAKKINDA YÖNETMELİK (15.05.2004 tarih-25463 sayılı Resmi Gazete) :
1- Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı, geçici veya belirli süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan
işçilerin sağlık ve güvenlikleri bakımından işyerinde çalışan diğer işçilerle aynı düzeyde
korunmalarını sağlamaktır.
2- Madde 2 — Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren:
a) Belirli süreli işlerde veya belli bir işin tamamlanması ya da belirli bir olgunun ortaya
çıkması gibi, sözleşme süresinin sona ermesinin objektif koşullara bağlı olduğu işlerde, işveren
ile işçi arasında yazılı şekilde yapılan belirli süreli iş sözleşmesi,
b) Geçici iş ilişkisi kurulan işverene ait işyerinde geçici iş sözleşmesi,
ile çalışan işçileri kapsar.
3- Madde 3 — Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanununun 78 inci maddesine göre
hazırlanmıştır.
4- Madde 4 — İşveren, bu Yönetmeliğin 2 nci maddesinde belirtilen iş ilişkisi ile çalıştırdığı
işçilere, işyerinde sağlık ve güvenliklerinin korunmasını içeren çalışma koşulları bakımından
aynı işyerinde çalışan diğer işçilere sağladığı düzeydeki korumayı sağlayacak, özellikle kişisel
koruyucu donanımlara erişim açısından farklı uygulamada bulunamaz.
5- Madde 5 — 9/12/2003 tarihli ve 25311 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İş Sağlığı ve
Güvenliği Yönetmeliğinin 10 uncu maddesi hükmü ile birlikte:
a) İşveren, bu Yönetmeliğin 2 nci maddesinde belirtilen iş sözleşmeleri ile çalıştıracağı
işçilere, çalışmaya başlamadan önce yapacağı işin ne olduğu, bu işte karşılaşacağı özel riskler
hakkında gerekli bilgilerin verilmesini sağlar.
b) Bu bilgiler özellikle, yapılacak işin gerektirdiği mesleki bilgi, yetenek ve tecrübe ile
yapılması gerekli tıbbi muayene ve tetkikleri içerir, iş nedeniyle ortaya çıkabilecek ilave özel
riskler açıkça belirtilir.
6- Madde 9 — Bu Yönetmeliğin 4 üncü maddesinde belirtilen hususlar ile birlikte:
a) Bu Yönetmeliğin 2 nci maddesinin (b) bendinde belirtilen geçici iş ilişkisi ile
çalıştırılacak işçiler temin edilmeden önce, işçiyi çalıştıracak işveren işçiyi devredecek
işverene, yapılacak işin gerektirdiği mesleki bilgi ve yetenek ile işin özellikleri hakkında
gerekli bilgiyi verir.
b) İşçiyi devredecek işveren de aldığı bu bilgileri ilgili işçiye verir.
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
301
24- AĞIR VE TEHLİKELİ İŞLER YÖNETMELİĞİ (16.06.2004 tarih-25494 sayılı Resmi
Gazete) :
302
9- Madde 11 – Bu Yönetmelik, yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Eki : Yönetmelik eki “Ağır ve Tehlikeli İşlerde Çalışacaklara Ait İşe Giriş / Periyodik
Muayene Formu” ektedir.
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
303
304
305
306
25- GEBE VEYA EMZİREN KADINLARIN ÇALIŞTIRILMA ŞARTLARIYLA
EMZİRME ODALARI VE ÇOCUK YURTLARINA DAİR YÖNETMELİK (14.07.2004
tarih-25522 sayılı Resmi Gazete) :
1- Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı, işyerlerindeki gebe, yeni doğum yapmış veya emziren
işçilerin işteki güvenlik ve sağlığının sağlanması ve geliştirilmesini destekleyecek önlemler
uygulamak ve bu işçilerin hangi dönemlerde ne gibi işlerde çalıştırılmalarının yasak olduğunu,
çalıştırılabileceği işlerde hangi şart ve usullere uyulacağını, emzirme odalarının veya çocuk
bakım yurtlarının (kreş) nasıl kurulacağını ve hangi şartları taşıyacağını belirlemektir.
2- Madde 2 — Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamındaki kadın
işçi çalıştıran işyerlerine uygulanır.
3- Madde 3 — Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 88 inci
maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.
4- Madde 4 — Bu Yönetmelikte geçen;
Gebe işçi: İşverenini, durumu hakkında herhangi bir sağlık kurumundan alacağı belge
ile bilgilendiren gebe işçiyi,
Yeni doğum yapmış işçi: Yeni doğum yapmış ve işverenini durumu hakkında
bilgilendiren işçiyi,
Emziren işçi: 0-1 yaş arası çocuğunu emzirmekte olan ve işverenini durumu hakkında
bilgilendiren işçiyi,
Emzirme odaları: Bir yaşından küçük çocukların bırakılması, bakılması ve işçilerin
çocuklarını emzirmeleri için ayrılan odaları,
Yurt/Çocuk bakım yurdu/Kreş: 0-6 yaş (6 yaşını tamamlamayan) arasındaki çocukların
bakım ve eğitimlerinin yapıldığı yerleri
ifade eder.
5- Madde 10 — Gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçi günde yedi buçuk saatten fazla
çalıştırılamaz.
6- Madde 11 — Gebe işçinin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak
üzere toplam onaltı haftalık süre için çalıştırılmaması esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan
önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir. Ancak, sağlık durumu uygun
olduğu takdirde, hekimin onayı ile gebe işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar
işyerinde çalışabilir. Ancak bu durumda gece çalışması yaptırılmaz ve gebe işçinin çalıştığı
süreler doğum sonrası sürelere eklenir.
Yukarıda öngörülen süreler, işçinin sağlık durumuna ve işin özelliğine göre doğumdan
önce ve sonra gerekirse artırılabilir. Bu süreler hekim raporu ile belirtilir.
İsteği halinde kadın işçiye, onaltı haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul
gebelik halinde onsekiz haftalık süreden sonra altı aya kadar ücretsiz izin verilir. Bu süre yıllık
ücretli izin hesabında dikkate alınmaz.
7- Madde 14 — Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam
bir buçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek
kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.
8- Madde 15 — Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 100-150 kadın işçi çalıştırılan
işyerlerinde, bir yaşından küçük çocukların bırakılması ve bakılması ve emziren işçilerin
çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine en çok 250
metre uzaklıkta bir emzirme odasının kurulması zorunludur.
Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 150 den çok kadın işçi çalıştırılan
işyerlerinde, 0-6 yaşındaki çocukların bırakılması ve bakılması, emziren işçilerin çocuklarını
emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine yakın bir yurdun
kurulması zorunludur. Yurt açma yükümlülüğünde olan işverenler yurt içinde anaokulu da
açmak zorundadırlar. Yurt, işyerine 250 metreden daha uzaksa işveren taşıt sağlamakla
yükümlüdür.
307
İşverenler, ortaklaşa oda ve yurt kurabilecekleri gibi, oda ve yurt açma yükümlülüğünü,
bu Yönetmelikte öngörülen nitelikleri taşıyan yurtlarla yapacakları anlaşmalarla da yerine
getirebilirler.
Oda ve yurt açma yükümlülüğünün belirlenmesinde, işverenin belediye ve mücavir alan
sınırları içinde bulunan tüm işyerlerindeki kadın işçilerin toplam sayısı dikkate alınır.
9- Madde 18 — Oda ve yurtlar çocukların sağlığının korunması, hava ve güneş ihtiyaçlarının
karşılanması için gerekli nitelikleri taşımalıdır. Oda ve yurtlar bodrum katında, doğrudan açık
havaya açılmayan yerlerde olmamalı, pencereleri doğrudan güneş ışığı alacak şekilde olmalıdır.
Oda ve yurtlar ayrıca şu nitelikleri de taşımalıdır;
a) Buralarda, kadın ve velayet hakkına sahip erkek işçi sayısının en az % 10 u oranında
yatak, yeteri kadar gözlem odası ve bir emzirme yeri bulunmalıdır. İhtiyaca yetecek kadar
yatak, bölme ve diğer araç gereç ilave edilmelidir.
b) Çocukların bulundurulacağı odaların, taban alanlarının her çocuğa en az 3 metrekare,
hacimlerinin her çocuğa en az 8 metreküp hava düşecek ölçüde ve bol ışıklı olması gereklidir.
Taban, çocukların sağlığına zarar vermeyecek, kolayca temizlenebilecek bir malzeme ile
döşenmeli, duvarlar ve bölmeler yeterli bir yüksekliğe kadar kolayca temizlenebilir bir
maddeyle boyanmalı veya kaplanmalı, odalar ve eşya toz tutmayacak şekilde düz ve basit
olmalıdır. Çocuk karyolaları ve komodinleri temiz, boyalı, kullanıma ve sağlığa uygun nitelikte
olmalı, karyolaların ayarlanabilir yüksek korkulukları bulunmalıdır.
c) Yurtlarda yeterli büyüklükte bir bahçe ve bu bahçede çocukların dinlenmeleri ve
oynamaları için araç ve gereçler bulunmalıdır.
d) Oda ve yurtlarda, anneler ve görevliler için yeteri kadar tuvalet ve lavabo, her 10
yatağa bir çocuk banyosu, çocuk yatak odalarının bitişiğinde çocukların kullanabileceği
lavabolar, yurtlarda ise, ayrıca, çocuklar için yeteri kadar tuvalet bulunmalıdır.
e) Oda ve yurtlarda, mamaların ve yiyeceklerin hazırlanması, muhafazası, dağıtılması,
yedirilmesi, kullanılan araç ve gereçlerin temizlenmesi için gerekli yerler bulunmalıdır.
f) Oda ve yurtlarda, yatak odalarından ayrı bez değiştirme odaları olmalı, bu odalarda,
masa, yatak, şezlong gibi eşyalar, temiz ve kirli bez ve çamaşırların ayrı ayrı konulması için
gerekli dolap ve kaplar bulundurulmalı, yatak eşyası ve annelere emzirme esnasında giydirilen
gömlekler temiz olmalı ve düzenli olarak korunmalıdır.
g) Çocuklar emzirme yerlerine çocuk bakıcısı ya da sağlık personeli tarafından getirilir,
emzirmenin bitiminde yine aynı kimseler tarafından alınarak temizlik ve bakımları yapıldıktan
sonra yataklarına bırakılır.
10- Madde 27 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
308
26- KADIN İŞÇİLERİN GECE POSTALARINDA ÇALIŞTIRILMA KOŞULLARI
HAKKINDA YÖNETMELİK (09.08.2004 tarih-25548 sayılı Resmi Gazete) :
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
309
27- BİYOLOJİK ETKENLERE MARUZİYET RİSKLERİNİN ÖNLENMESİ
HAKKINDA YÖNETMELİK : (10.06.2004 tarih-25488 sayılı Resmi Gazete) :
311
1) Olası sağlık riskleri,
2) Maruziyeti önlemek için alınacak önlemler,
3) Hijyen gerekleri,
4) Koruyucu ekipman ve elbiselerin kullanımı ve giyilmesi,
5) Herhangi bir olay anında ve olayların önlenmesinde işçilerce yapılması gerekenler.
b) Eğitim;
1) Biyolojik etkenlerle temasın söz konusu olduğu çalışmalara başlanmadan önce verilecek,
2) Yeni veya değişen risklere göre uyarlanacak,
3) Gerektiğinde periyodik olarak tekrarlanacaktır.
10- Madde 12 – Özel durumlarda işçiler aşağıdaki hususlar göz önünde bulundurularak
bilgilendirilir:
a) İşverenler işyerinde;
1) Biyolojik etkenlerle çalışma sırasında oluşan ciddi bir kaza veya olay durumunda,
2) Grup 4 biyolojik etkenlerle yapılan çalışmalarda
takip edilecek prosedürü de içeren yazılı talimatları sağlayacak ve mümkünse uyarıları
görünür şekilde asacaklardır.
b) İşçiler, biyolojik etkenlerin kullanımı sırasında meydana gelen herhangi bir kaza veya
olayı, sağlık ve güvenlikten sorumlu veya görevli kişiye derhal bildirirler.
c) İşverenler, biyolojik etkenlerin ortama yayılmasından doğan ve insanda ciddi
enfeksiyona ve/veya hastalığa neden olabilecek kaza veya olayı, çalışanlara ve/veya
temsilcilerine derhal bildirirler. Ayrıca, işverenler, çalışanlara ve/veya temsilcilerine kazanın
sebeplerini ve durumu düzeltmek için alınan önlemleri de en kısa zamanda bildirirler.
d) Her işçi, bu Yönetmeliğin 13 üncü maddesinde sözü edilen listede belirtilen ve kişisel
olarak kendisini ilgilendiren bilgilere ulaşabilecektir.
e) İşçiler ve/veya temsilcileri, konuyla ilgili genel bilgilere ulaşabileceklerdir.
f) İşverenler, bu Yönetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) bendinde belirtilen bilgileri istemeleri
halinde işçilere ve/veya temsilcilerine verir.
11- Madde 13 – Biyolojik etkenlere maruziyet ile ilgili liste ve kayıtlar aşağıda belirtilen
esaslara göre tutulur:
a) İşverenler, Grup 3 ve/veya Grup 4 biyolojik etkenlere maruz kalan işçilerin listesini,
yapılan işin türünü, mümkünse hangi biyolojik etkene maruz kaldıklarını ve maruziyetler,
kazalar ve olaylarla ilgili kayıtları, uygun bir şekilde tutulur.
b) Bu liste ve kayıtlar maruziyet sona erdikten sonra en az 20 yıl saklanır.
Aşağıda belirtilen enfeksiyonlara neden olabilecek biyolojik etkenlere maruziyette, bu liste,
bilinen son maruziyetten sonra en az 40 yıl boyunca saklanır;
1) Kalıcı veya gizli enfeksiyona neden olduğu bilinen biyolojik etkenlere maruziyette.
2) Eldeki bilgi ve verilere göre, seneler sonra hastalığın ortaya çıkmasına kadar teşhis
edilemeyen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette.
3) Hastalığın gelişmesinden önce uzun kuluçka dönemi olan enfeksiyonlara sebep olan
biyolojik etkenlere maruziyette.
4) Tedaviye rağmen uzun süreler sonra nükseden hastalıklara yol açan enfeksiyonlara
sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette.
5) Uzun süreli ciddi arıza bırakabilen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere
maruziyette.
c) İşyeri hekimi ve/veya işyerindeki sağlık ve güvenlikle ilgili yetkili kişi veya bu konuyla
ilgili diğer sorumlu kişiler bu maddenin (a) bendinde belirtilen listeye ulaşabileceklerdir.
312
12- Madde 14 – İşveren, bu Yönetmelikte belirtilen konularda 9/12/2003 tarihli ve 25311
sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 11 inci maddesine
uygun olarak işçilerin ve/veya temsilcilerinin görüşlerini alır ve katılımlarını sağlar.
13- Madde 16 – Biyolojik etkenlerle yapılan çalışmalarda:
a) İşveren her işçinin;
1) Çalışmalara başlamadan önce,
2) Düzenli aralıklarla,
sağlık gözetimine tabi tutulmalarını sağlar.
b) Risk değerlendirmesi, özel koruma önlemleri alınması gereken işçileri tanımlayacaktır.
Gerektiğinde, maruz kaldıkları veya kalmış olabilecekleri biyolojik etkene karşı henüz
bağışıklığı olmayan işçiler için etkili aşılar hazır bulundurulur.
İşverenler, aşı bulundurduklarında Ek–VII de belirtilen hususları göz önüne alacaklardır.
Bir işçinin, maruziyete bağlı olduğundan kuşkulanılan bir enfeksiyona ve/veya hastalığa
yakalandığı saptandığında, işyeri hekimi veya işçilerin sağlık gözetiminden sorumlu kişi,
benzer biçimde maruz kalmış diğer işçilerin de aynı şekilde gözetime tabi tutulmasını sağlar.
Bu durumda maruziyet riski yeniden değerlendirilir.
c) Sağlık gözetiminin yapıldığı bu durumlarda, kişisel tıbbi kayıtlar, maruziyetin son
bulmasından sonra en az 10 yıl süre ile saklanır.
Bu Yönetmeliğin 13 üncü maddesinin (b) bendinde belirtilen özel durumlarda kişisel tıbbi
kayıtlar bilinen son maruziyetten itibaren 40 yıl süre ile saklanır.
d) İşyeri hekimi veya işçilerin sağlık gözetiminden sorumlu kişi, her bir işçi için alınması
gerekli koruyucu ve önleyici tedbirler ile ilgili olarak önerilerde bulunur.
e) Maruziyetin sona ermesinden sonra yapılacak herhangi bir sağlık gözetimi ile ilgili
olarak işçilere gerekli bilgi ve tavsiyeler verilir.
f) İşçiler, kendileriyle ilgili sağlık gözetimi sonuçları hakkında bilgi edinebilecekler, ilgili
işçiler veya işveren sağlık gözetimi sonuçlarının gözden geçirilmesini isteyebileceklerdir.
g) İşçilerin sağlık gözetimi ile ilgili hususlar Ek–IV de verilmiştir.
h) Biyolojik etkenlere, mesleki maruziyet sonucu meydana gelen her hastalık veya ölüm
Bakanlığa bildirilir.
14- Madde 18 – Endüstriyel işlemler, laboratuarlar ve hayvan barınakları için alınması gerekli
özel önlemler aşağıda belirtilmiştir:
a) Teşhis laboratuarları da dahil, laboratuarlarda ve Grup 2, Grup 3 ve Grup 4 biyolojik
etkenlerle bilhassa enfekte edilmiş veya bunları taşıyan veya taşıdıklarından şüphe edilen
laboratuar hayvanlarının barınaklarında aşağıdaki önlemler alınır;
1) Araştırma, geliştirme, öğretim veya tanı amacıyla Grup 2, Grup 3 ve Grup 4 biyolojik
etkenlerle çalışmaların yürütüldüğü laboratuarlarda, enfeksiyon riskini asgariye indirmek için
Ek–V te belirtilen önlemler alınır.
2) Risk değerlendirmesini takiben biyolojik etkenin risk derecesine göre fiziksel koruma
düzeyi tespit edilecek ve Ek–V te belirtilen önlemler alınır.
Aşağıda belirtilen biyolojik etkenlerle çalışmalar;
Grup 2 biyolojik etkenler için koruma düzeyi en az 2 olan,
Grup 3 biyolojik etkenler için koruma düzeyi en az 3 olan,
Grup 4 biyolojik etkenler için koruma düzeyi en az 4 olan,
çalışma alanlarında sürdürülecektir.
3) İnsanda hastalığa yol açabilecek biyolojik etkenler içerip içermediği belirsiz olan
maddelerle çalışılan ancak asıl amaçları biyolojik etkenlerle çalışmak olmayan laboratuarlarda,
koruma düzeyi en az 2 olan önlemler uygulanır.
313
Bakanlıkça daha alt düzeydeki koruma önlemlerinin yeterli olduğu belirtilmedikçe, gerekli
olduğu bilinen ya da şüphelenilen durumlarda koruma düzeyi 3 veya 4 olan önlemler uygulanır.
b) Grup 2, Grup 3 veya Grup 4 de yer alan biyolojik etkenlerin kullanıldığı sanayi
proseslerinde aşağıdaki önlemler alınır;
1) Bu maddenin (a) bendinin (2) numaralı alt bendinde tanımlanan koruma ilkeleri, Ek–VI
da belirtilen uygulamaya yönelik önlemler ve uygun prosedürler esas alınarak sanayi
proseslerine de uygulanır.
2) Grup 2, Grup 3 veya Grup 4 de yer alan biyolojik etkenlerin kullanılması ile ilgili risk
değerlendirmesine göre, bu etkenlerin sanayide kullanılmasında alınması gereken önlemlerin
neler olduğuna karar vermeye Bakanlık yetkilidir.
c) İşçiler için ciddi sağlık riski oluşturabilecek, ancak kesin bir değerlendirme yapılamayan
biyolojik etkenlerle çalışmaların yapıldığı tüm işyerlerinde koruma düzeyi en az 3 olan
önlemler alınır.
15- Madde 21 – Bu Yönetmelik yayımı tarihinden itibaren bir yıl sonra yürürlüğe girer.
16- Biyolojik etkenlere maruziyetin olabileceği işler şunlardır :
1) Gıda üretilen fabrikalarda çalışma.
2) Tarımda çalışma.
3) Hayvanlarla ve/veya hayvan kaynaklı ürünlerle çalışma.
4) Sağlık hizmetlerinin verildiği yerlerde, karantina dahil morglarda çalışma.
5) Mikrobiyolojik teşhis laboratuarları dışındaki kliniklerde, veterinerlik ve teşhis
laboratuarlarındaki çalışma.
6- Atıkları yok eden fabrikalarda çalışma.
7- Kanalizasyon, arıtma tesislerindeki çalışma.
17- Biyolojik tehlike işaretleri Yönetmelik ekinde Ek :II olarak, sınıflandırılmış biyolojik
etkenler listesi Ek :III olarak, işçilerin sağlık gözetimi için uygulanacak öneriler Ek :IV olarak,
koruma düzeyleri ve alınacak önlemler ile ilgili göstergeler Ek :V olarak, endüstriyel
işlemlerde alınacak önlemler Ek :VI olarak ve koruyucu aşı uygulama kılavuzu Ek :VII olarak
Yönetmeliğe eklenmiştir.
18- İşçilerin sağlık gözetimi için uygulamaya yönelik öneriler şunlardır :
1- Biyolojik etkene maruz kalan işçilerin sağlık gözetiminden sorumlu kişi yada işyeri
hekimi her bir işçinin durumunu ve maruziyet şartlarını bilmelidir.
2- İşçilerin sağlık gözetimi iş hekimliğinin ilke ve uygulamalarına uygun olarak
yürütülmeli ve aşağıdaki önlemleri içermelidir:
- İşçinin mesleki ve tıbbi öyküsü ile ilgili kayıt tutmak,
- İşçinin kişisel sağlık durumunun değerlendirilmesi,
- Uygun ise, erken ve geri döndürülebilir etkilerin saptanması gibi biyolojik gözetim.
Sağlık gözetimi yapılırken, her işçi için, iş hekimliğinde ulaşılabilen son bilgiler ışığında,
konu ile ilgili daha ileri testler yapılmasına karar verilebilir.
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
28- BALIKÇI GEMİLERİNDE YAPILAN ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK
ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK (27.11.2004 tarih-25653 sayılı Resmi
Gazete) :
314
1- Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı, balıkçı gemilerinde yapılan işlerde işçilerin sağlık ve
güvenliğinin korunması için alınması gerekli önlemleri belirlemektir.
2- Madde 2 — Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren
balıkçı gemilerinde yapılan işleri kapsar.
3- Madde 3 — Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanununun 78 inci maddesine dayanılarak
düzenlenmiş ve 23/11/1993 tarihli ve 93/103/EC sayılı Avrupa Birliği Direktifi esas alınarak
hazırlanmıştır.
4- Madde 4 — Bu Yönetmelikte geçen;
Balıkçı Gemisi: Ticari amaçla denizden balık veya diğer canlıları avlamak veya avlayıp
işlemekte kullanılan, Türk Bayrağı taşıyan herhangi bir gemiyi,
Yeni Balıkçı Gemisi: Tam boyu 15 metre veya daha fazla olan ve bu Yönetmeliğin
yürürlüğe girdiği tarihte veya sonraki bir tarihte:
a) İnşa veya büyük dönüşüm sözleşmesi yapılmış ya da
b) Yapım veya büyük dönüşüm sözleşmesi bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten
önce yapılmış ancak, bu tarihten 3 yıl ve daha fazla süre sonunda teslim edilecek olan ya da
c) Yapım sözleşmesi olmaması durumunda;
1) Omurgası kızağa konmuş,
2) İnşasına başlanmış veya
3) En az 50 tonluk kısmının ya da tahmini toplam kütlesinin en az %1 inin montajı
(hangisi daha az ise), bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihte veya daha sonra yapılmış olan
gemiyi.
Mevcut Balıkçı Gemisi: Yeni olmayan ve tam boyu 18 metre veya daha fazla olan
balıkçı gemisini,
Gemi: Yeni veya mevcut herhangi bir balıkçı gemisini,
İşçi: Yardımcı olarak çalışanlar ve stajyerler de dahil, limanda görev yapan personel ve
kılavuz kaptanlar hariç, gemide çalışan kişiyi,
Gemi Sahibi/Donatan: Geminin üzerine kayıtlı olduğu kişiyi veya gemi kısmen veya
tamamen bir başka gerçek veya tüzel kişi tarafından, bir anlaşma çerçevesinde işletiliyorsa;
işleten gerçek veya tüzel kişiyi,
Kaptan: Gemiyi sevk ve idare eden veya gemiden sorumlu olan işçiyi,
ifade eder.
5- Madde 5 — Gemi sahipleri aşağıdaki önlemleri almakla yükümlüdür.
a) Gemi sahibi, kaptanın sorumluluğu saklı kalmak kaydı ile geminin, özellikle
öngörülebilir meteorolojik koşullarda işçilerin sağlık ve güvenliğini tehlikeye atmadan,
kullanılmasını sağlar.
b) Kaptanın dışında kalan diğer işçilerin karşı karşıya kaldıkları ciddi, yakın ve
önlenemeyen tehlike durumunda çalışma yerini veya tehlikeli bölgeyi veya gemiyi terk eden
işçilerin bu hareketleri nedeniyle dezavantajlı duruma düşmeyecekleri ve herhangi bir zarar
görmeyecekleri tedbirleri alır.
c) Denizde işçilerin sağlık ve güvenliğini etkileyen veya etkileyebilecek herhangi bir
olayın meydana geldiği durumlarda bu olayı ayrıntılı olarak bir rapor halinde balıkçı gemisinin
işyeri olarak bağlı bulunduğu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüğüne ve
olayın meydana geldiği mahallin bağlı bulunduğu Liman Başkanlığına bildirir. Olay gemi
jurnaline yazılır, jurnal tutma mecburiyeti olmayan gemilerde ise raporun bir örneği saklanır.
315
6- Madde 10 — İşçilere, gemilerde sağlık ve güvenlik, özellikle kazaların önlenmesi
konusunda uygun eğitim verilir.
Bu eğitimde verilen bilgiler ve hazırlanan talimatlar tereddüte yol açmayacak şekilde
net ve kolay anlaşılır olmalıdır.
Eğitim, özellikle yangınla mücadele, can kurtarma ekipmanının kullanılması, balık
avlama ve çekme ekipmanının kullanılması ve el işaretleri de dahil çeşitli işaretlerin
kullanılması hususlarını kapsar.
Gemideki çalışmalarda yapılan değişikliklerin gerektirmesi durumunda, işçilere
verilecek eğitim güncellenir.
7- Geçici Madde — Mevcut balıkçı gemileri bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten
itibaren beş yıl içinde Ek-II’de belirtilen asgari sağlık ve güvenlik gereklerine uygun hale
getirilir.
8- Madde 13 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinden 2 (iki) yıl sonra yürürlüğe girer.
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
316
29- İŞYERİ SAĞLIK VE GÜVENLİK BİRİMLERİ İLE ORTAK SAĞLIK VE
GÜVENLİK BİRİMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK
(15.08.2009 tarih-27320 sayılı Resmi Gazete) :
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1 – Bu Yönetmeliğin amacı, işyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık
ve güvenlik birimlerinde görevlendirilecek işyeri hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının
nitelikleri, sayısı, işe alınmaları, görev, yetki ve sorumlulukları, çalışma şartları, eğitimleri ve
belgelendirilmeleri, görevlerini nasıl yürütecekleri, işyerinde kurulacak işyeri sağlık ve
güvenlik birimleri ile ortak sağlık ve güvenlik birimlerinin nitelikleri, yetkilendirilmesi, bu
birimlerde bulunması gereken personel, araç, gereç ve teçhizat, görevlendirilecek personelin
eğitim ve nitelikleri ile ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alınmasına dair usul ve
esasları düzenlemektir.
Kapsam
MADDE 2 – Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında
yer alan;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik biriminin oluşturulması veya işyeri dışında kurulu ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alınması ile işyeri hekimi ve gereğinde diğer
personelin görevlendirilmesi bakımından devamlı olarak en az 50 işçi çalıştırılan işyerlerini,
b) İş güvenliği uzmanı mühendis veya teknik elemanın görevlendirilmesi bakımından
sanayiden sayılan işlerin yapıldığı ve devamlı olarak en az 50 işçi çalıştırılan işyerlerini,
kapsar.
Dayanak
MADDE 3 – Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanununun 81 inci maddesi ile 9/1/1985
tarihli ve 3146 sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında
Kanunun 2 nci maddesinin (r) bendi ve 12 nci maddesinin (k) ve (l) bentlerine dayanılarak
hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 – Bu Yönetmelikte geçen:
a) Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,
b) Eğiticinin eğitimi belgesi: Kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler ve kamu kurumu
niteliğindeki meslek kuruluşları ve 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanununun
yetkilendirdiği kuruluşlar tarafından verilen eğiticilerin eğitimi belgesini,
c) Eğitim kurumları: Kuruluş kanunlarında işyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı
eğitimlerini verme yetkisi bulunan kurum ve kuruluşları, üniversiteleri ve Genel Müdürlükçe
yetkilendirilen kamu kurum ve kuruluşlarını, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarını
ve özel hukuk tüzel kişilerini,
ç) Genel Müdürlük: İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünü,
d) İş güvenliği uzmanı: İş sağlığı ve güvenliği konularında görev yapmak üzere Genel
Müdürlük tarafından yetkilendirilen mühendis veya teknik elemanı,
e) İşyeri hekimi: İş sağlığı ve güvenliği konularında görev yapmak üzere Genel
Müdürlük tarafından yetkilendirilen hekimi,
f) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi: İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini
yürütmek üzere kurulan, gerekli donanım ve personele sahip olan birimi,
g) İlkyardımcı: 22/5/2002 tarihli ve 24762 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan
İlkyardım Yönetmeliğine göre ilkyardımcı sertifikası almış kişiyi,
ğ) Ortak sağlık ve güvenlik birimi: Bir veya birden fazla işyerine iş sağlığı ve güvenliği
hizmetlerini vermek üzere işyeri dışında kurulan, gerekli donanım ve personele sahip olan ve
317
Genel Müdürlük tarafından yetkilendirilen kamu kurum ve kuruluşlarını ve özel hukuk tüzel
kişilerini,
h) Tehlike sınıfı: İşyerinin iş sağlığı ve güvenliği açısından, yapılan işin özelliği,
kullanılan veya ortaya çıkan maddeler, iş ekipmanları, üretim yöntem ve şekilleri, çalışma
ortam ve şartları ile ilgili hususlar dikkate alınarak Tehlike Sınıfı Belirleme Komisyonu
tarafından belirlenen tehlike grubunu,
ı) Teknik eleman: Üniversitelerin fizik ve kimya bölümlerinden lisans düzeyinde mezun
olanlar ile teknik öğretmenler ve iş sağlığı ve güvenliği bölümü mezunlarını
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Hak ve Yükümlülükler
İşverenlerin yükümlülükleri
MADDE 5 – İşverenler, işyerlerinde, sağlıklı ve güvenli çalışma ortamını sağlamak
amacıyla; iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini belirlemek, almak, uygulanmasını izlemek,
denetlemek ve geliştirmek, iş kazası ve meslek hastalıklarını önlemek, işçilere ilkyardım ve acil
müdahale ile önleyici ve koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerini vermekle yükümlüdür.
İşverenler, devamlı olarak en az 50 işçi çalıştırdıkları işyerlerinde bu hizmeti vermek
için, işyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla ve bir veya birden fazla işyeri hekimi ile
gereğinde diğer personeli ve sanayiden sayılan işlerde bir veya birden fazla iş güvenliği
uzmanını görevlendirmekle yükümlüdürler. İşverenler, bu yükümlülüklerini, iş sağlığı ve
güvenliği hizmetlerinin tamamını veya bir kısmını işyeri dışında kurulu ortak sağlık ve
güvenlik birimlerinden alarak da yerine getirebilirler.
İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetlerinin yürütülmesinden işveren sorumludur. Ortak
sağlık ve güvenlik biriminden hizmet alınması işverenin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.
İşçilerin iş sağlığı ve güvenliği konusundaki yükümlülükleri, işverenin sorumluluğunu
etkilemez.
İşveren, işyeri sağlık ve güvenlik birimi personelinin işbirliği içinde çalışmalarını
sağlar.
İşveren, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili sorumlulukları çerçevesinde, işyeri sağlık ve
güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik biriminin görevlerini yürütmesi için gerekli
bilgileri bu birimlere aktarır.
İşveren, işyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimi personelinin
işyerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmeti ile ilgili görevlerini etkin bir şekilde yerine getirmesi
hususunda gerekli kolaylığı sağlamak, planlama ve düzenleme yapılmasına imkan vermekle
yükümlüdür.
İşveren, sağlık ve güvenlikle ilgili konularda işçilerin görüşlerini alır ve katılımlarını
sağlar.
İşveren, işyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik biriminde görev
yapan personelin adı, soyadı, çalışma saatleri ile yetki ve sorumlulukları konusunda işçileri
bilgilendirir.
İşyeri hekimi ile iş güvenliği uzmanının, noter tarafından onaylanmış bir deftere
yazdıkları iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tedbir ve tavsiyelerinin yerine getirilmemesinin
sonuçlarından işveren sorumludur. Bu defterin, istenmesi halinde, işyerini teftişe yetkili iş
müfettişlerine gösterilmesi zorunludur.
İşveren, işyeri hekimi ile iş güvenliği uzmanlarına bu Yönetmelikte belirtilen
görevlerini yerine getirebilmeleri için, 31 ve 36 ncı maddelerde belirtilen sürelerden az
olmamak kaydı ile yeterli çalışma süresini sağlar.
İşveren, işyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik biriminin, başka bir
işyerinden kendi işyerine çalışmak üzere gelen işçilerin sağlık bilgilerine ulaşabilmesini sağlar.
318
İşveren, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı doğrultusunda, kayıt ve bildirim
yükümlülüklerini işyeri sağlık ve güvenlik birimi veya ortak sağlık ve güvenlik birimi ile
işbirliği içerisinde gerçekleştirir.
İşveren, işçilerin kişisel sağlık dosyalarını işten ayrılma tarihinden itibaren 10 yıl
süreyle saklamak zorundadır. İşyeri ortam faktörlerinden kaynaklanan hastalıkların
yükümlülük süresi bu süreyi aşan işyerlerinde, evrakların saklanması hastalıkların yükümlülük
süresine göre uzar. İşçinin işyerinden ayrılarak başka bir işyerinde çalışmaya başlaması
halinde, yeni işveren işçinin kişisel sağlık dosyasını ister, önceki işveren de dosyanın bir
örneğini onaylayarak gönderir.
İşçilerin hak ve yükümlülükleri
MADDE 6 – İşçiler, işyerinde kendi sağlık ve güvenliğini etkileyebilecek noksanlık ve
tehlikeleri, iş sağlığı ve güvenliği kuruluna, kurulun bulunmadığı işyerlerinde ise, işveren veya
işveren vekiline bildirerek durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasına karar
verilmesini talep edebilir.
İşçiler, işverene karşı yükümlülükleri saklı kalmak şartıyla işyerinde sağlık ve
güvenliğin korunması ve geliştirilmesi için;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik biriminin yapacağı
çalışmalara destek sağlamak, sağlık muayeneleri, bilgilendirme ve eğitim programlarına
katılmak ve gerekli durumlarda işbirliği yapmakla,
b) Kendilerinin ve başkalarının sağlığı ve güvenliği açısından, işyeri sağlık ve güvenlik
birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimi tarafından verilecek talimatlara uymakla
yükümlüdürler.
İşçiler veya temsilcileri, iş sağlığı ve güvenliği konularına ilişkin çalışmalara katılırlar.
Sağlık gözetimi yapılacak işçi, sağlık gözetimi sırasında yürütülecek hizmetlerin amaç
ve usulleri hususunda önceden haberdar edilir ve sağlık gözetimi sonucunda elde edilen
verilerin kullanılması ile ilgili bilgilendirilir.
İşçiler veya temsilcileri, mesleki sağlıkla ilgili şüpheli bir durum mevcut olduğunda
sağlık gözetimi isteme hakkına sahiptir.
İşçilere hizmetin ücretsiz verilmesi
MADDE 7 – İşçilere verilecek iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri ve ilgili eğitimler
işçilere mali yük getirmeyecek şekilde ve dinlenme süreleri dışında düzenlenir. Eğitimlerde
geçen süre çalışma süresinden sayılır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi ile Ortak Sağlık ve
Güvenlik Biriminin Kuruluşu ve Nitelikleri
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
321
İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Biriminin
Görevleri, Çalışma Usul ve Esasları
Görevleri
MADDE 18 – İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimleri,
sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturmak üzere işin normal akışını aksatmamak şartıyla
ve verimli bir çalışma ortamının sağlanmasına katkıda bulunmak amacıyla;
a) İşçilerin sağlık gözetimi,
b) Çalışma ortamının gözetimi,
c) Eğitim, danışmanlık ve bilgilendirme,
ç) İlkyardım ve acil müdahale,
d) Kayıt ve istatistik,
görevleri ile benzeri diğer görevleri yerine getirmekle yükümlüdür.
İşçilerin sağlık gözetimi
MADDE 19 – İşçilerin sağlık gözetimi, işçilerin sağlığını korumak ve geliştirmek
amacı ile işçilere verilecek her türlü sağlık hizmetini kapsar.
İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimi, birinci fıkra
kapsamındaki görevlerini yürütürken 32 nci maddede sayılan hususları yerine getirir.
Çalışma ortamının gözetimi
MADDE 20 – Çalışma ortamının gözetimi, işyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak
sağlık ve güvenlik biriminin işyerinde sağlık ve güvenlik tehlikelerine karşı yürüteceği her
türlü önleyici ve düzeltici faaliyeti kapsar.
İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimi, birinci fıkra
kapsamındaki görevlerini yürütürken 37 nci maddede sayılan hususları yerine getirir.
Eğitim, danışmanlık ve bilgilendirme
MADDE 21 – İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimi;
işçilerin iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini ve bilgilendirilmelerini sağlar, iş sağlığı ve
güvenliği ile ilgili her türlü konuda danışmanlık yapar.
İlkyardım ve acil müdahale
MADDE 22 – İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimi;
a) İşyerinde kaza, yangın, doğal afet ve bunun gibi acil müdahale gerektiren durumları
belirler. Acil durum planının hazırlanmasını, ilkyardım ve acil müdahale bakımından yapılması
gerekenleri ve uygulamaları organize eder, yürütür ve ilgili diğer birim, kurum ve kuruluşlarla
işbirliği yapar.
b) İşyerinde, ilkyardımcı olarak görevlendirilecek kişilerin gerekli eğitimleri almasını
sağlayacak organizasyonu yapar.
İşyeri sağlık ve güvenlik birimi, işyerindeki çalışma süresince açık bulundurulur. Bu
süre içerisinde, yeterli sayıda ilkyardımcı görevlendirilir.
İş sağlığı ve güvenliği hizmetinin ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden sağlanması,
işyerlerinde İlkyardım Yönetmeliğine göre yeterli sayıda ilkyardımcı bulundurulması
zorunluluğunu ortadan kaldırmaz.
Kayıt ve istatistik
MADDE 23 – İşçilerin sağlık gözetimine ve çalışma ortamının gözetimine ait bütün
bilgiler, işyeri sağlık ve güvenlik birimi veya ortak sağlık ve güvenlik birimince kayıt altına
alınır ve belgeler 10 yıl süreyle saklanır.
İşçilerin sağlığının çalışma şartlarından etkilenip etkilenmediğinin belirlenmesinde; işe
giriş ve periyodik sağlık kontrolleri, hastalık ve sağlık sorunları ile ilgili yapılan başvuruların
günlük ve aylık kayıtları ile iş kazaları ve meslek hastalıkları, işe devamsızlık, zararlı ve
tehlikeli madde kayıtları kullanılır.
İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimleri, işçilerin sağlık
bilgileri, yaptıkları işler ve çalıştıkları ortamdaki maruziyet bilgileri ile bu maruziyetlerin
322
değerlendirme sonuçlarının, işyerindeki kişisel sağlık dosyalarında, gizlilik ilkesine uyularak
saklanmasını sağlar.
İşveren, işçiler ve temsilcileri ile varsa iş sağlığı ve güvenliği kurulunun, iş sağlığı ve
güvenliği ile ilgili kayıt ve istatistiklere ulaşabilmesini sağlar.
İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimleri, işyerinde
meydana gelen bütün iş kazalarını ve meslek hastalıklarını kaydeder ve bunlarla ilgili rapor
hazırlar, iş kazaları ve meslek hastalıkları ile ilgili kayıt ve takip işlemlerinde Ek-2’de belirtilen
örnek formları kullanır, iş kazaları ve meslek hastalıklarının kayıtlarını değerlendirerek
kaynaklarını belirler ve bunlara yönelik tedbirleri geliştirir.
Yıllık çalışma planı
MADDE 24 – İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimi,
yürütülecek hizmetler ile ilgili olarak yıllık çalışma planı hazırlar ve hazırlanan plan işveren
tarafından onaylanır. Onaylanan plan işyerinde ilan edilir. Bir nüshası işyeri sağlık ve güvenlik
birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimince kayıt altına alınır.
Yıllık değerlendirme raporu
MADDE 25 – İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimi,
işyerindeki sağlık gözetimi ve çalışma ortamının gözetimi ile ilgili çalışmaları kaydeder ve Ek-
3’te belirtilen örneğine uygun yıllık değerlendirme raporu hazırlayarak işverene, iş sağlığı ve
güvenliği kuruluna ve Genel Müdürlüğe gönderir. Genel Müdürlüğe gönderilen yıllık
değerlendirme raporu, yazılı olarak ve elektronik ortamda iletilir. Bu bilgiler, Sağlık Bakanlığı
Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğüne, Genel Müdürlük tarafından elektronik ortamda
bildirilir.
Görevlendirme belgesi ve sözleşme
MADDE 26 – İşveren, işyeri sağlık ve güvenlik biriminde görev alacak ve bu
Yönetmelikte belirtilen niteliklere sahip işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve diğer personelin
görevlerini yerine getirmeleri hususunda bir görevlendirme belgesi düzenler. Bu hizmetlerin
tamamının veya bir kısmının ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden alınması durumunda
taraflarca sözleşme yapılır. Görevlendirme belgesi veya sözleşme üç nüsha düzenlenir.
Düzenlenen nüshalardan biri işverende, biri işyeri sağlık ve güvenlik birimi veya ortak sağlık
ve güvenlik biriminde kalır, diğer nüsha ise Genel Müdürlüğe gönderilir. Sözleşmeler, Ek-4,
Ek-5 ve Ek-6’daki örneklerine uygun olarak düzenlenir.
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili görevini yerine getirdiği süre içerisinde iş güvenliği
uzmanına başka görev verilemez.
Ek-4, Ek-5 ve Ek-6’ daki sözleşmelerin feshi halinde, bu durum taraflarca üç iş günü
içinde Genel Müdürlüğe bildirilir.
Ortak sağlık ve güvenlik birimlerindeki personel değişiklikleri üç iş günü içinde Ek-8’
deki form doldurularak Genel Müdürlüğe bildirilir.
Mesleki bağımsızlık
MADDE 27 – İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimi
personelinin mesleki bağımsızlığı korunur. İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve
güvenlik birimi personeli, bağımsız çalışma ilkesi uyarınca bu Yönetmelik hükümlerini yerine
getirirken, işveren tarafından görevini yapmaktan alıkonulamaz. İşveren, bu personelin
malzemeler, ürünler, maddeler ve işin yapılışı ile ilgili bilgilere ulaşmasını sağlar.
Gizlilik ilkesi
MADDE 28 – İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimi
personeli, işyerinin teknik ve idari bilgileri ile işçilere ait tıbbi bilgileri gizli tutmakla
yükümlüdür.
İşbirliği ilkesi
MADDE 29 – İşyeri sağlık ve güvenlik birimi veya ortak sağlık ve güvenlik birimi
personeli, görevlerinin yürütümünde ve iş sağlığı ve güvenliği mevzuatında öngörülen
tedbirlerin uygulanmasında, işbirliği ve koordinasyon içinde çalışır.
Ayrıca, işyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimi;
323
a) İşverenle,
b) İşyeri bünyesindeki bütün üretim birimleri veya diğer bölüm çalışanları ile,
c) İşletmede iş sağlığı ve güvenliği işçi temsilcisi ile,
d) Sanayiden sayılan işlerin yapıldığı işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kurulu ile,
işbirliği yapar.
BEŞİNCİ BÖLÜM
İşyeri Hekimlerinin Nitelikleri, Görev, Yetki ve Yükümlülükleri ile
Çalışma Usul ve Esasları
325
ü) İşçilerin, zamanlarını etkin ve verimli biçimde değerlendirmeleri amacıyla eğitici,
kültürel ve sportif etkinliklerle zenginleştirilmiş dinlenme imkanı sağlamak için tavsiyelerde
bulunmak,
v) İşyerinde ilkyardım ve acil müdahale hizmetlerinin organizasyonunu yapmak, ilgili
personelin eğitiminin sağlanması çalışmalarını yürütmek,
y) İş ile işçinin uyumunu sağlamak için; iş usullerinin işçilerin fiziksel ve zihinsel
kapasitelerine uyarlanması, işçilerin sağlığının yapılan iş ve işlemler ile çalışma ortamındaki
çeşitli stres faktörlerinden olumsuz yönde etkilenmesi ihtimaline karşı inceleme ve araştırmalar
yapmak,
z) İş kazaları ve meslek hastalıklarının analizine katılmak, meslek hastalığı tanısı veya
şüphesi olanların bulunduğu ortamlarda çalışan işçilerle ilgili inceleme yapmak,
aa) Yeni teçhizatın sağlık açısından değerlendirilmesi ve test edilmesi gibi iş
uygulamalarının iyileştirilmesine yönelik programların geliştirilmesi çalışmalarına katılmak,
bb) Yıllık çalışma planını, varsa iş güvenliği uzmanı ile işbirliği yaparak hazırlamak,
cc) İşyerindeki sağlık gözetimi ile ilgili çalışmaları kaydetmek ve Ek-3’te belirtilen
örneğine uygun yıllık değerlendirme raporunu, varsa iş güvenliği uzmanı ile işbirliği yaparak
hazırlamak,
çç) İş sağlığı, hijyen ve ergonomi alanlarında bilgi ve eğitimin verilmesi için ilgili
taraflarla işbirliği yapmak,
dd) İş sağlığı, hijyen ve ergonomi ile kişisel koruyucu donanımlar ve toplu koruma
yöntemleri konularında tavsiyelerde bulunmak,
ee) İşyeri yöneticilerine, iş sağlığı ve güvenliği kurulu üyelerine, işçilere ve
temsilcilerine genel sağlık konularında eğitim vermek ve bu eğitimlerin sürekliliğini sağlamak,
ff) İşçilere, bağımlılık yapan maddelerin, özellikle tütün ve tütün mamullerinin,
kullanılmasının zararları konularında eğitim vermek,
gg) Yukarıda belirtilen görevleri ile ilgili gerekli kayıtların tutulmasını sağlamak.
İşyeri hekimlerinin yetkileri
MADDE 33 – İşyeri hekimleri;
a) Bağımsız çalışma ilkesi uyarınca bu Yönetmelik hükümlerini yerine getirirken,
işveren tarafından hiçbir şekilde engellenemez, görevini yapmaktan alıkonulamaz,
b) Çalışmalarını tam bir mesleki bağımsızlık içinde ve tıbbi deontoloji kurallarına
uygun biçimde yürütür,
c) İşyerinde çalışanların hayatı ile ilgili yakın tehlike oluşturan bir husus tespit
ettiğinde, işin geçici olarak durdurulması için derhal üst yönetimi bilgilendirir,
ç) Sağlık durumu bakımından yaptığı işle uyumsuz olduğu belirlenen işçilerin, işyerinde
uygun bir işte görevlendirilmesini tavsiye eder,
d) Üretim teknolojilerinin planlanmasında iş sağlığı ile ilgili tavsiyelerde bulunur,
e) Görevi gereği işyerinin bütün bölümlerinde iş sağlığı konusunda inceleme, araştırma
yapar ve çalışanlarla görüşür,
f) Gerektiğinde konu ile ilgili kurum veya kuruluşlar ile işbirliği yapar.
İşyeri hekimlerinin yükümlülükleri
MADDE 34 – İşyeri hekimleri, bu Yönetmelikte belirtilen görevlerini yaparken, işin
normal akışını mümkün olduğu kadar aksatmamak ve verimli bir çalışma ortamının
sağlanmasına katkıda bulunmak, işverenin ve işyerinin meslek sırları, ekonomik ve ticari
durumları hakkındaki bilgiler ile çalışanın kişisel sağlık dosyasındaki bilgileri gizli tutmakla
yükümlüdürler.
ALTINCI BÖLÜM
İş Güvenliği Uzmanlarının Nitelikleri, Görev, Yetki ve Yükümlülükleri ile
Çalışma Usul ve Esasları
327
İş güvenliği uzmanlarının görevleri
MADDE 37 – İş güvenliği uzmanları, aşağıda belirtilen görevleri yerine getirmekle
yükümlüdür:
a) İşyerinde, gece postaları da dahil olmak üzere çalışma ortamının gözetimini yapmak,
b) İşyerinde yapılan çalışmaların, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına ve genel iş
güvenliği kurallarına uygun olarak sürdürülmesini sağlamak için işverene tavsiyelerde
bulunmak,
c) İşyerindeki tehlikelerin belirlenmesi, risk analizinin ve risk değerlendirmesinin
yapılması, tehlikelerin kaynağında yok edilmesine yönelik tedbirlere öncelik verilerek ortadan
kaldırılması ve risklerin kontrol (Ş.Abacı) altına alınması için işçilerin veya temsilcilerinin
görüşlerini de alarak gerekli çalışmaları planlamak, ölçüm, analiz ve kontrollerin yapılmasını
sağlamak, alınacak sağlık ve güvenlik önlemleri konusunda işverene önerilerde bulunmak ve
uygulamaların takibini yapmak,
ç) İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden yapılması gereken periyodik bakım,
kontrol ve ölçümleri planlamak ve uygulamaların takibini yapmak,
d) İşyerinde kaza, yangın, doğal afetler gibi acil müdahale gerektiren durumlar için acil
durum planının hazırlanmasını sağlamak ve uygulamaların takibini yapmak,
e) Yangın veya patlamaların önlenmesi için gerekli çalışmaları planlamak ve
uygulamaların takibini yapmak, yangın veya patlama durumunda alınacak tedbirleri
belirlemek,
f) İş sağlığı ve güvenliği kuruluna katılarak çalışma ortamının gözetimi ile ilgili gerekli
açıklamalarda bulunmak, danışmanlık yapmak ve kurulda alınan kararların uygulanmasını
izlemek,
g) İşyeri hekimi ile işbirliği yaparak işyerinde meydana gelebilecek iş kazaları ve
meslek hastalıkları ile ilgili değerlendirme yapmak, gerekli önleyici faaliyet planlarını
hazırlamak ve uygulamaların takibini yapmak,
ğ) İşyerinde meydana gelen iş kazası, meslek hastalığı veya herhangi bir tehlikeli olayın
tekrarlanmaması için inceleme ve araştırma yaparak düzeltici faaliyet planlarını yapmak ve
uygulamaları takip etmek,
h) İşyerlerinin tasarımı, makine ve diğer teçhizatın durumu, bakımı, seçimi ve çalışma
sırasında kullanılan maddeler de dahil olmak üzere işin planlanması ve organizasyonu
konusunda tavsiyede bulunmak,
ı) İşyerinde yeni bir bölüm veya sistem kurulacağı ya da yeni makine, tezgah ve cihaz
alınacağı durumlarda inceleme ve araştırma yaparak sağlık ve güvenlik yönünden uygun seçim
yapılması için işverene tavsiyelerde bulunmak,
i) Kişisel koruyucu donanımların seçimi, temini, kullanımı, bakımı, muhafazası ve test
edilmesi konularında işverene tavsiyelerde bulunmak,
j) İş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini ilgili Yönetmelik hükümlerine uygun olarak
planlamak ve uygulamak,
k) Yıllık çalışma planını işyeri hekimi ile işbirliği yaparak hazırlamak,
l) İşyerindeki çalışma ortamının gözetimi ile ilgili çalışmaları kaydetmek ve Ek-3’te
belirtilen örneğine uygun yıllık değerlendirme raporunu işyeri hekimi ile işbirliği yaparak
hazırlamak,
m) Birden fazla madde veya etkenin aynı anda işyerinde bulunmasından dolayı ortaya
çıkabilecek tehlikeleri iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı doğrultusunda değerlendirmek,
n) Yukarıda belirtilen görevleri ile ilgili gerekli kayıtların tutulmasını sağlamak.
İş güvenliği uzmanlarının yetkileri
MADDE 38 – İş güvenliği uzmanları;
a) Bağımsız çalışma ilkesi uyarınca bu Yönetmelik hükümlerini yerine getirirken,
işveren tarafından hiçbir şekilde engellenemez, görevini yapmaktan alıkonulamaz,
b) İşyerinde çalışanların hayatı ile ilgili yakın tehlike oluşturan bir husus tespit
ettiğinde, işin geçici olarak durdurulması için derhal üst yönetimi bilgilendirir,
328
c) Üretim planlamalarında karar alma sürecine katılır,
ç) Görevi gereği işyerinin bütün bölümlerinde iş sağlığı ve güvenliği konusunda
inceleme, araştırma yapar ve çalışanlarla görüşür,
d) Gerektiğinde konu ile ilgili kurum veya kuruluşlar ile işbirliği yapar.
İş güvenliği uzmanlarının yükümlülükleri
MADDE 39 – İş güvenliği uzmanları, bu Yönetmelikte belirtilen görevlerini yaparken,
işin normal akışını mümkün olduğu kadar aksatmamak ve verimli bir çalışma ortamının
sağlanmasına katkıda bulunmak, işverenin ve işyerinin meslek sırları, ekonomik ve ticari
durumları ile ilgili bilgileri gizli tutmakla yükümlüdürler.
329
YEDİNCİ BÖLÜM
İşyeri Hekimleri ve İş Güvenliği Uzmanlarının Eğitimleri ve Sınavları
Eğitimlerin düzenlenmesi
MADDE 40 – İşyeri hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri, kuruluş
kanunlarında işyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı eğitimlerini verme yetkisi bulunan
kurum ve kuruluşlar, üniversiteler ve Genel Müdürlükçe yetkilendirilen kamu kurum ve
kuruluşları, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları veya özel hukuk tüzel kişileri
tarafından düzenlenir.
Eğitim kurumlarının başvuru işlemleri
MADDE 41 – Eğitim kurumları, Genel Müdürlüğe aşağıdaki bilgi ve belgeleri içeren
bir yazı ile başvururlar:
a) Eğitim kurumlarının unvanını, sahibini veya sahiplerini, faaliyet göstereceği adresi ve
iletişim bilgilerini belirten ve yetki belgesi talep eden başvuru yazısı,
b) Ticari şirketler için Ticaret Sicil Gazetesinin tasdikli örneği,
c) Vakıf veya dernekler için senet veya tüzüklerinin tasdikli örneği,
ç) Faaliyet gösterilecek yer kiralık ise en az beş yıl süreli kira sözleşmesinin tasdikli
örneği,
d) Faaliyet gösterilecek yer, eğitim kurumuna veya kurucularından birine ait ise tapu
senedinin tasdikli örneği,
e) Faaliyet gösterilecek yerin intifa hakkına sahip ise ilgili tapu sicil müdürlüğünden
alınacak belge,
f) Faaliyet gösterilecek yerin bütün bölümlerini ihtiva eden 1/200 ölçekli plan,
g) Tapu kütüğünde mesken olarak kayıtlı bir ana gayrimenkulün bağımsız bölümlerinde
eğitim kurumlarının faaliyet gösterebileceğine dair kat malikleri kurulunun oybirliğiyle aldığı
kararın tasdikli örneği,
ğ) İlgili mevzuata göre, yangına karşı gerekli tedbirlerin alındığına dair yetkili merciler
tarafından verilen belge.
Üniversiteler, eğitim ve araştırma hastaneleri ile kamu kurum ve kuruluşları için,
yalnızca birinci fıkranın (a), (f) ve (ğ) bentlerinde belirtilen belgeler istenir.
Birinci fıkra uyarınca, eğitim kurumlarından istenen belgelerin aslı ile birlikte bir
örneğinin getirilmesi halinde, Genel Müdürlükçe tasdiki yapılır.
Eğitim kurumlarının yetkilendirilmesi
MADDE 42 – Eğitim kurumları tarafından hazırlanan başvuru dosyası Genel
Müdürlük tarafından incelenerek eksiklikleri var ise, ilgililere yazılı olarak bildirilir. 40 ıncı
maddede belirtilen eğitim kurumlarına, inceleme sonucunda uygun görülmesi durumunda,
başvuru yazısında belirtilen adrese münhasıran, Genel Müdürlük tarafından EK-10’da örneği
belirtilen işyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı eğitim kurumu yetki belgesi düzenlenir.
Başka bir adreste şube açıldığı takdirde, aynı usul ve esaslar dahilinde, Yönetmelikte belirtilen
şartların yerine getirilmesi kaydıyla şube için de yetki belgesi düzenlenir. Bu belgelerin, eğitim
kurumları tarafından üç yılda bir Genel Müdürlüğe vize ettirilmesi zorunludur.
Eğitim kurumları, işyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı eğitim kurumu yetki
belgesini almadıkça eğitim için katılımcı kaydı yapamaz ve eğitime başlayamazlar.
Eğitim hizmetinin devredilememesi
MADDE 43 – Eğitim kurumları, eğitim hizmetlerinin tamamının veya bir kısmının
yerine getirilmesini başka bir eğitim kurumuna devredemezler.
Genel Müdürlüğün görevleri
MADDE 44 – Genel Müdürlüğün, eğitim kurumlarının vereceği eğitim hizmetleri ile
ilgili görevleri şunlardır:
a) Eğitim kurumu olarak yetkilendirilmek için yapılan başvuruları incelemek,
330
b) Eğitim kurumunun eğitim faaliyetlerini izlemek ve değerlendirmek, değerlendirme
sonucunun 43, 45, 46, 47, 48 ve 49 uncu maddelere aykırı olduğunun belirlenmesi durumunda
yetkilendirmeyi iptal etmek,
c) İşyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı sınavlarını, Öğrenci Seçme ve Yerleştirme
Merkezi’ne veya Milli Eğitim Bakanlığı’na yaptırmak,
ç) Sınavlarda başarılı olanlara işyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı belgelerini
düzenlemek,
d) Eğitim kurumlarına ait kayıtları tutmak.
331
Eğitim mekanlarının nitelikleri
MADDE 45 – Eğitimler, katılımcıların tamamının birbirlerini görebileceği şekilde
düzenlendiği, orta kısımda uygulamaların yapılabilmesine imkan veren yeterli bir alanın
bulunduğu ve kişi başına en az 10 metreküp hava hacmine sahip olan mekanlarda verilir.
Eğitimlerin en fazla 25’er kişilik gruplara verilmesi esastır. Eğitim kurumlarında, yönetici
odası, eğitici odası, dinlenme odası ile yeterli sayıda lavabo ve tuvaletin bulunması zorunludur.
Tuvalet ve lavabolar, erkek ve kadınlar için ayrı ayrı olacaktır. Eğitim mekanlarında, uygun
termal konfor şartları ve yeterli aydınlatma sağlanacaktır.
Eğitimde kullanılacak araç ve gereçler, günün teknolojisine uygun olmalıdır.
Eğitim konuları
MADDE 46 – Eğitim konularının içeriği, ulusal ve uluslararası standartlar
doğrultusunda, 51 inci maddede belirtilen işyeri hekimliği eğitim ve sınav komisyonu ile 54
üncü maddede belirtilen iş güvenliği uzmanlığı eğitim ve sınav komisyonu tarafından
belirlenir.
Eğitim kurumlarında uygulanacak olan ve dönem planlarına uygun olarak hazırlanan
günlük programlar, Genel Müdürlüğün onayından sonra uygulanır. Onaylanmamış programlar
ile eğitim verilemez.
Teorik ve uygulamalı dersler haftanın günlerine dengeli olarak dağıtılır.
Eğiticilerin nitelikleri
MADDE 47 – İşyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı eğitimi, aşağıda nitelikleri
belirtilen eğiticiler tarafından verilir:
a) Pedagojik formasyona veya eğiticilerin eğitimi belgesine sahip, en az beş yıl iş
sağlığı ve güvenliği alanında görev yaptığını belgeleyen işyeri hekimleri,
b) Pedagojik formasyona veya eğiticilerin eğitimi belgesine sahip, en az üç yıl (A) sınıfı
iş güvenliği uzmanlığı belgesi ile iş sağlığı ve güvenliği alanında görev yaptığını belgeleyen
(A) sınıfı iş güvenliği uzmanları,
c) Üniversitelerde tıp, sağlık, mühendislik, hukuk ve iş sağlığı ve güvenliği alanlarında
ders verenler,
ç) İş sağlığı ve güvenliği alanında en az üç yıl teftiş yapmış iş müfettişleri,
d) Pedagojik formasyona veya eğiticilerin eğitimi belgesine sahip, Genel Müdürlük ve
bağlı birimlerinde en az beş yıl görev yapmış iş sağlığı ve güvenliği uzmanları,
e) Pedagojik formasyona veya eğiticilerin eğitimi belgesine sahip, Genel Müdürlük ve
bağlı birimlerinde en az beş yıl görev yapmış iş sağlığı bilim uzmanı, iş sağlığı bilim doktoru,
iş sağlığı ve güvenliği bilim doktoru ile lisans eğitimine sahip sağlık veya teknik hizmetler
sınıfındaki kadrolarda yer alan ve en az on yıl görev yapmış personel.
Birinci fıkrada nitelikleri belirtilen kişilerin başvurması halinde, Genel Müdürlük
tarafından bu kişilere Ek-11’de örneği belirtilen işyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı
eğitici belgesi verilir.
Eğiticilerin uygunluğu
MADDE 48 – Eğitim kurumları, eğitim verilecek konulara uygun eğiticileri
görevlendirmek ve bunları Genel Müdürlüğe bildirmek zorundadır.
Eğitimde düzenlenecek belgeler
MADDE 49 – Düzenlenecek her eğitim öncesinde, eğitim kurumları tarafından, eğitime
katılacakların listesi Genel Müdürlüğe gönderilir. Yapılan eğitimler sonucunda, eğitime
katılanlara, eğitim kurumları tarafından eğitim katılım belgesi düzenlenir.
Yeterlilik
MADDE 50 – Eğitime katılanlar, teorik eğitimin yüzde 90’ına, uygulamalı eğitimin
tamamına devam etmek zorundadırlar. Eğitim sonunda, eğitime katılanların başarılı sayılmaları
için, Genel Müdürlükçe yaptırılacak sınavdan 100 tam puan üzerinden en az 70 puan almış
olmaları şartı aranır.
İşyeri hekimlerinin eğitimi
332
MADDE 51 – Eğitim programları teorik ve uygulamalı olmak üzere iki bölümden
oluşur. Eğitimin süresi, 180 saat teorik ve 40 saat uygulama olmak üzere toplam 220 saatten az
olamaz. Teorik eğitimin en fazla üçte ikisi uzaktan eğitim yöntemi kullanılarak da verilebilir.
Uygulamalı eğitimler ise işyeri hekimi bulunan bir işyerinde yapılır. İşyeri hekimliği eğitim
programlarının sonunda Genel Müdürlükçe sınav yaptırılır.
İşyeri hekimliği sınavında başarılı olamayanlar, sınava girdikleri tarihten itibaren bir yıl
içinde bir kez daha sınava girme hakkına sahiptirler. Ancak, bu hakkını kullanmayan veya iki
sınavda da başarılı olamayan adaylar yeniden eğitim programına katılmak zorundadırlar.
İşyeri hekimleri, işyeri hekimliği belgelerini aldıkları tarihten itibaren yedi yıllık
aralıklarla eğitim kurumları tarafından düzenlenecek bilgi yenileme eğitimine katılmak
zorundadırlar. Bu eğitimin süresi 24 saatten az olamaz.
Bilgi yenileme eğitimine katılmayan işyeri hekimlerinin, işyeri hekimliği belgeleri
geçersiz sayılır ve bilgi yenileme eğitimine katılıncaya kadar bu Yönetmelik kapsamındaki
görev ve yetkilerini kullanamazlar.
İşyeri hekimliği eğitim ve sınav komisyonu
MADDE 52 – İşyeri hekimliği eğitim programları ile bilgi yenileme eğitim
programlarının hazırlanması, uygulanması ve işyeri hekimliği eğitim programlarının sonunda
sınavların yapılması ile ilgili usul ve esaslar, işyeri hekimliği eğitim ve sınav komisyonu
tarafından belirlenir.
Komisyon; İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürünün başkanlığında, Genel
Müdürlükten bir hekim, İş Teftiş Kurulu Başkanlığından iş sağlığı ve güvenliği alanında
görevli bir iş müfettişi, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi’nden bir
eğitim uzmanı, Sağlık Bakanlığı, Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı ve Türk Tabipleri
Birliğinden birer hekim temsilci ile Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı tarafından
görevlendirilecek iş sağlığı konusunda çalışmaları olan bir hekim öğretim üyesinden oluşur.
Komisyon, her yıl Kasım ayında yapacağı olağan toplantısında bir sonraki yılın çalışma
programını belirler. Genel Müdürlük, gerektiğinde komisyonu olağanüstü toplantıya
çağırabilir. Toplantıların gündemi üyelere toplantı tarihinden en az 15 gün önce bildirilir.
Komisyonun sekreterya işleri Genel Müdürlük tarafından yürütülür.
Komisyon, kararlarını salt çoğunlukla alır. Eşitlik halinde Başkanın oyu kararı belirler.
Komisyon kararı, karar defterine yazılır ve üyeler tarafından imzalanır.
İşyeri hekimliği belgesi
MADDE 53 – İşyeri hekimliği belgesi;
a) İş sağlığı ve güvenliği alanında en az üç yıl teftiş yapmış olan hekim iş müfettişi veya
üniversitelerden iş sağlığı bilim uzmanlığı ve/veya bilim doktorası almış veya iş ve meslek
hastalıkları ya da işyeri hekimliği yan dal uzmanlığı almış olan hekimler ile Genel Müdürlük ve
bağlı birimlerde iş sağlığı alanında fiilen en az yedi yıl çalışmış hekimlere istekleri halinde,
b) İşyeri hekimliği eğitim programlarına katılan ve eğitim sonunda Genel Müdürlükçe
yaptırılan sınavda başarılı olan hekimlere,
Ek-12’de belirtilen örneğe uygun olarak Genel Müdürlükçe verilir.
İş güvenliği uzmanlarının eğitimi
MADDE 54 – Eğitim programları teorik ve uygulamalı olmak üzere iki bölümden
oluşur. Eğitimin süresi, her iş güvenliği uzmanlığı sınıfı için 180 saat teorik ve 40 saat
uygulama olmak üzere toplam 220 saatten az olamaz. Teorik eğitimin en fazla üçte ikisi
uzaktan eğitim yöntemi kullanılarak da verilebilir. Uygulamalı eğitimler ise iş güvenliği
uzmanı bulunan bir işyerinde yapılır. İş güvenliği uzmanlığı eğitim programlarının sonunda
Genel Müdürlükçe sınav yaptırılır.
İş güvenliği uzmanlığı sınavında başarılı olamayanlar sınava girdikleri tarihten itibaren
bir yıl içinde bir kez daha sınava girme hakkına sahiptirler. Ancak, bu hakkını kullanmayan
veya iki sınavda da başarılı olamayan adaylar yeniden eğitim programına katılmak
zorundadırlar.
333
İş güvenliği uzmanları, iş güvenliği uzmanlığı belgelerini aldıkları tarihten itibaren yedi
yıllık aralıklarla eğitim kurumları tarafından düzenlenecek bilgi yenileme eğitimine katılmak
zorundadırlar. Bu eğitimin süresi 24 saatten az olamaz.
Bilgi yenileme eğitimine katılmayan iş güvenliği uzmanlarının, iş güvenliği uzmanlığı
belgeleri geçersiz sayılır ve bilgi yenileme eğitimine katılıncaya kadar bu Yönetmelik
kapsamındaki görev ve yetkilerini kullanamazlar.
İş güvenliği uzmanlığı eğitim ve sınav komisyonu
MADDE 55 – İş güvenliği uzmanlığı eğitim programları ile bilgi yenileme eğitim
programlarının hazırlanması, uygulanması ve iş güvenliği uzmanlığı eğitim programlarının
sonunda sınavların yapılması ile ilgili usul ve esaslar, iş güvenliği uzmanlığı eğitim ve sınav
komisyonu tarafından belirlenir.
Komisyon; İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürünün başkanlığında, Genel
Müdürlükten bir iş sağlığı ve güvenliği uzmanı, İş Teftiş Kurulu Başkanlığından iş sağlığı ve
güvenliği alanında görevli bir iş müfettişi, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma
Merkezi’nden bir eğitim uzmanı, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğinden bir mühendis
temsilci ve Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı tarafından görevlendirilecek iş güvenliği
konusunda çalışmaları olan bir öğretim üyesinden oluşur.
Komisyon, her yıl Kasım ayında yapacağı olağan toplantısında bir sonraki yılın çalışma
programını belirler. Genel Müdürlük gerektiğinde Komisyonu olağanüstü toplantıya çağırabilir.
Toplantıların gündemi üyelere toplantı tarihinden en az 15 gün önce bildirilir. Komisyonun
sekreterya işleri Genel Müdürlük tarafından yürütülür.
Komisyon, kararlarını salt çoğunlukla alır. Eşitlik halinde Başkanın oyu kararı belirler.
Komisyon kararı, karar defterine yazılır ve üyeler tarafından imzalanır.
İş güvenliği uzmanlığı belgesi
MADDE 56 – İş güvenliği uzmanlığı belgesinin sınıfları aşağıda belirtilmiştir:
a) (A) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesi;
1) İş sağlığı ve güvenliği alanında en az üç yıl teftiş yapmış iş müfettişlerine istekleri
halinde,
2) Genel Müdürlük ve bağlı birimlerinde iş sağlığı ve güvenliği alanında en az sekiz yıl
görev yapmış iş sağlığı ve güvenliği uzmanlarına istekleri halinde,
3) (B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesiyle en az beş yıl fiilen görev yaptığını iş
güvenliği uzmanlığı sözleşmesi ile belgeleyerek eğitim kurumları tarafından düzenlenen iş
güvenliği uzmanlığı eğitim programlarına katılanlardan Genel Müdürlükçe yaptırılan (A) sınıfı
iş güvenliği uzmanlığı sınavında başarılı olan mühendis veya teknik elemanlara,
Ek-13’de belirtilen örneğine uygun olarak Genel Müdürlükçe verilir.
b) (B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesi;
1) Genel Müdürlük ve bağlı birimlerinde iş sağlığı ve güvenliği alanında en az üç yıl
görev yapmış iş sağlığı ve güvenliği uzmanlarına istekleri halinde,
2) İş sağlığı ve güvenliği alanında doktora yapmış olan mühendis veya teknik
elemanlardan (B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı eğitim programının pratik bölümünü
tamamlayanlara istekleri halinde,
3) Genel Müdürlük ve bağlı birimlerinde iş sağlığı ve güvenliği alanında en az beş yıl
görev yapmış mühendis veya teknik elemanlardan Genel Müdürlükçe yaptırılan (B) sınıfı iş
güvenliği uzmanlığı sınavında başarılı olanlara,
4) (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesiyle en az iki yıl fiilen görev yaptığını iş
güvenliği uzmanlığı sözleşmesi ile belgeleyerek eğitim kurumları tarafından düzenlenen iş
güvenliği uzmanlığı eğitim programlarına katılanlardan Genel Müdürlükçe yaptırılan (B) sınıfı
iş güvenliği uzmanlığı sınavında başarılı olan mühendis veya teknik elemanlara,
Ek-13’de belirtilen örneğine uygun olarak Genel Müdürlükçe verilir.
c) (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesi;
334
1) Eğitim kurumları tarafından düzenlenen (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı eğitim
programlarına katıldıklarını belgeleyen ve Genel Müdürlükçe yaptırılan (C) sınıfı iş güvenliği
uzmanlığı sınavında başarılı olan mühendis veya teknik elemanlara,
2) İş sağlığı ve güvenliği alanında yüksek lisans yapmış olan mühendis veya teknik
elemanlardan (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı eğitim programının pratik bölümünü
tamamlayanlara istekleri halinde,
Ek-13’de belirtilen örneğine uygun olarak Genel Müdürlükçe verilir.
SEKİZİNCİ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
335
Yürürlükten kaldırılan yönetmelikler
MADDE 58 – 16/12/2003 tarihli ve 25318 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İşyeri
Sağlık Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında
Yönetmelik ile 20/1/2004 tarihli ve 25352 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İş Güvenliği ile
Görevli Mühendis veya Teknik Elemanların Görev, Yetki ve Sorumlulukları ile Çalışma Usul
ve Esasları Hakkında Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır.
GEÇİCİ MADDE 1 – Bu Yönetmeliğin yayımı tarihinden önce, Bakanlıkça verilen
işyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı sertifikaları ile 16/12/2003 tarihinden önce
düzenlenen işyeri hekimliği sertifikaları geçerlidir.
Yürürlük
MADDE 59 – Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 60 – Bu Yönetmelik hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı
yürütür.
336
EK-1
İŞYERİ SAĞLIK VE GÜVENLİK BİRİMİ İLE ORTAK SAĞLIK VE GÜVENLİK
BİRİMİ ASGARİ MALZEME LİSTESİ
A) Tıbbi Malzemeler:
1. Sfingomanometre
2. Stetoskop
3. Oftalmoskop
4. Otoskop
5. Abeslang
6. Kulak küreti
7. Beden derecesi
8. Cerrahi dikiş seti
9. Pansuman malzemesi
10. Enjeksiyon malzemesi
11. Tartı
12. Muayene masası
13. Paravan
14. İlaç dolabı
15. Tıbbi malzeme dolabı
16. Sedye
17. Oksijen tüpü
18. Buzdolabı
19. Hasta sandalyesi
B) Büro malzemeleri:
1. Bilgisayar
2. Projeksiyon cihazı
3. Yazı tahtası
4. Yazı masası ve koltuk
5. Kırtasiye malzemesi
6. Dosya dolabı
C) Taşıt:
Ağır ve tehlikeli işlerin yapıldığı ve devamlı olarak en az 50 işçinin çalıştırıldığı işyerlerinde,
hastalanan veya kaza geçiren işçilerin işyerine en yakın sağlık kuruluşuna taşınmaları için
uygun bir taşıt işyerinde hazır bulundurulur.
337
EK-2
İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI BİLDİRİM FORMU
Düzenlenme tarihi...........................
1
İşyerinin
Unvanı :
Toplam
2
Doktora
338
Kazazede veya Kazazedelerin / Meslek Hastalığı Tanısı veya Şüphesi İle Hastaneye Sevk edilenin
6 Kaza Anında Yaptığı İş :
Şahitlerin Adı-Soyadı :
Şahitlerin İmzası :
Şahitlerin Adresi :
339
Kazanın Sebebi ve Oluş Şekli (Açıklayınız) : 7
İşveren veya
Vekilinin
Adı ve Soyadı
İmzası
Not: 1- İşverenler işyerinde meydana gelen iş kazasını ve tespit edilecek meslek hastalığını
en geç iki iş günü içinde yazı ile ilgili Bölge Müdürlüğüne bildirmek zorundadır. (4857 sayılı İş
Kanunu Md. 77) Bu bildirimi zamanında yapmayan işverenlere aynı kanunun 105.Maddesi
uyarınca idari para cezası uygulanır.
2- 1, 3, 5 ve 7. bölümler hem kaza, hem de meslek hastalığı bildirimi durumunda,
2 ve 6. bölümler sadece kaza bildirimi durumunda,
4. bölüm ise sadece meslek hastalığı bildirimi durumunda,
doldurulacaktır. (Formun ön yüzü yetmediği takdirde arka yüzü kullanılabilir.)
340
EK-3
İŞYERİ SAĞLIK VE GÜVENLİK BİRİMİ İLE ORTAK SAĞLIK VE GÜVENLİK
BİRİMİ YILLIK DEĞERLENDİRME RAPORU
İşyerinin :
Unvanı:
SGK/Bölge Müdürlüğü Sicil No.:
Adresi:
Tel ve Faks No.:
E - posta:
İşkolu:
İşçi sayısı : Erkek: Kadın: Genç: Çocuk: Toplam:
Yapılan çalışmalar :
a) Risk değerlendirmesi :
b) Ortam ölçümleri :
c) İşe giriş muayeneleri :
ç) Periyodik muayeneler :
d) Radyolojik analizler :
e) Biyolojik analizler :
f) Toksikolojik analizler :
g) Fizyolojik testler :
ğ) Psikolojik testler :
h) İlkyardım ve acil müdahale :
ı) Meslek hastalığı :
i) İş kazası :
j) Eğitim çalışmaları :
k) Diğer çalışmalar :
Tarih
341
EK- 4
İŞYERİ HEKİMLİĞİ SÖZLEŞMESİ
İşyerinin :
Unvanı:
Adresi:
Tel No.:
Faks No.:
E-posta:
SGK/Bölge Müdürlüğü Sicil No.:
Faaliyet alanı:
Yer aldığı tehlike sınıfı:
Toplam işçi sayısı:
İşyeri Hekiminin :
Adı ve Soyadı:
T.C. Kimlik No. :
Diploma Tarih ve No.:
Belge Tarih ve No.:
Uzmanlık alanı:
Hizmet vereceği işyeri hekimliği süresi:
Adres:
Tel No.:
Faks No.:
E-posta:
Çalıştığı diğer işyerlerinin :
Unvanı:
Yer aldığı tehlike sınıfı:
SGK/Bölge Müdürlüğü Sicil No.:
Tarih
342
EK-5
İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI SÖZLEŞMESİ
İşyerinin :
Unvanı:
Adresi:
Tel No.:
Faks No.:
E-posta:
SGK/Bölge Müdürlüğü Sicil No.:
Faaliyet alanı:
Yer aldığı tehlike sınıfı:
Toplam işçi sayısı:
İş Güvenliği Uzmanının :
Adı ve Soyadı:
T.C. Kimlik No.:
Mesleği:
Diploma Tarih ve No.:
Belge sınıfı Tarih ve No.:
Hizmet vereceği iş güvenliği uzmanlığı süresi:
Adres:
Tel No.:
Faks No.:
E-posta:
Çalıştığı diğer işyerlerinin :
Unvanı:
Yer aldığı tehlike sınıfı:
SGK/Bölge Müdürlüğü Sicil No.:
Tarih
343
EK-6
ORTAK SAĞLIK VE GÜVENLİK BİRİMİ İLE İŞYERİ ARASINDAKİ
SÖZLEŞME
İşbu sözleşme İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi İle Ortak Sağlık ve Güvenlik Biriminin
Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyulmak üzere müştereken
imzalanmıştır.
Tarih
344
EK-7
İŞE GİRİŞ / PERİYODİK MUAYENE FORMU
İŞYERİNİN :
Unvanı:
SGK/Bölge Müdürlüğü Sicil No.:
Fotoğraf
Adresi:
Tel No.:
Faks No.:
E-posta:
İŞÇİNİN :
Adı ve soyadı:
T.C.Kimlik No.:
Doğum Yeri ve Tarihi:
Cinsiyeti:
Eğitim durumu:
Medeni durumu: Çocuk sayısı:
Ev Adresi:
Tel No.:
Mesleği:
Yaptığı iş:
Çalıştığı bölüm:
Daha önce çalıştığı yerler:
İşkolu : Yaptığı iş: Giriş-çıkış tarihi:
1.
2.
3.
Özgeçmişi :
Kan grubu:
Konjenital/kronik hastalık:
Bağışıklama:
- Tetanoz:
- Hepatit:
- Diğer:
Soy geçmişi :
Anne : Baba : Kardeş : Çocuk :
TIBBİ ANAMNEZ :
1. Son bir yıl içinde aşağıdaki yakınmalardan herhangi birini geçirdiniz mi?
Hayır Evet
- Balgamlı öksürük
- Nefes darlığı
- Göğüs ağrısı
- Çarpıntı
- Sırt ağrısı
- İshal veya kabızlık
- Eklemlerde ağrı
345
2. Son bir yıl içinde aşağıdaki hastalıklardan herhangi birini geçirdiniz mi?
Hayır Evet
- Kalp hastalığı
- Şeker hastalığı
- Böbrek rahatsızlığı
- Sarılık
- Mide veya on iki parmak ülseri
- İşitme kaybı
- Görme bozukluğu
- Sinir sistemi hastalığı
- Deri hastalığı
- Besin zehirlenmesi
3. Son bir yıl içinde hastanede yattınız mı?
Hayır Evet ise tanı…...............................................................................
4. Son bir yıl içinde önemli bir ameliyat geçirdiniz mi?
Hayır Evet ise nedir?….............................................................................
5. Son bir yıl içinde iş kazası geçirdiniz mi?
Hayır Evet ise nedir?
…...........................................................................
6. Son bir yıl içinde meslek hastalıkları şüphesi ile ilgili tetkik veya muayeneye tabi
tutuldunuz mu?
Hayır Evet ise sonuç…...........................................................................
7. Son bir yıl içinde Maluliyet aldınız mı?
Hayır Evet ise nedir ve oranı…............................................................
8. Şu anda herhangi bir tedavi görüyor musunuz?
Hayır Evet ise
nedir….....................................................................................….
9. Sigara içiyor musunuz?
Hayır
Bırakmış ….......ay/yıl önce …..........ay/yıl içmiş …........adet/gün
içmiş
Evet ….......yıldır …...........adet/gün
10. Alkol alıyor musunuz?
Hayır
Bırakmış …...........yıl önce …...........yıl içmiş ….............sıklıkla
içmiş
Evet …............yıldır …...........sıklıkla
346
h) Diğer
-TA: / mmHg
-Nb: / dk.
-Boy: Kilo: BMI:
LABORATUVAR BULGULARI :
a) Biyolojik analizler
- Kan
- İdrar
b) Radyolojik analizler
c) Fizyolojik analizler
- Odyometre
- SFT
c) Psikolojik testler
-Diğer
KANAAT VE SONUÇ :
1- ……………………………………………………………….işinde/işyerinde bedenen
çalışmaya elverişlidir.
347
EK-8
ORTAK SAĞLIK VE GÜVENLİK BİRİMİ PERSONELİ BİLDİRİM LİSTESİ
İş güvenliği
uzma
nı
Diğer
perso
nel
348
349
350
351
352
353
354
355
İŞYERLERİ
RİSK GRUPLARI LİSTESİ
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
Madde 1 - 16/12/2003 tarihli ve 25318 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İşyeri Sağlık
Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında
Yönetmeliğin 21 inci maddesi uyarınca oluşturulan Komisyonun görüşleri doğrultusunda
işyerlerinin iş sağlığı ve güvenliği açısından yer aldığı risk grupları listesi aşağıdaki şekilde
belirlenmiştir.
356
a) I inci Risk Grubu
1) Mantar, saz ve kamıştan sepet vb. eşya imali
2) Gazete, mecmua yönetim yerleri, yayın evleri
3) Kereste ve her türlü inşaat malzemesi ve pencere camı toptancılığı
4) Her türlü makine ve taşıtlarla yedek parçaları toptancılığı
5) Her türlü madeni ve cam eşyası, elektrik malzemesi ve cihazları, radyo, buzdolabı ve benzeri
eşya toptancılığı
6) Ev ve bürolara mahsus mobilyalarla halı ve kilim vb yer döşemeleri toptancılığı
7) Mensucat, giyecek ve ayakkabı toptancılığı
8) Yiyecek maddeleri, içki, tütün ve sigara toptancılığı
9) İlaç, tuvalet malzemesi, kağıt, kitap ve kırtasiye, optik malzemeleri oyuncak ve spor eşyası,
mücevherat, yukarıdaki gruplardan birine girmeyen diğer mamullerin toptancılığı ile ihracat ve
ithalat işleriyle ilgili ticarethaneler
10) Her türlü yiyecek maddeleri satılan mağaza ve işyerleri
11) Eczaneler ve tuvalet malzemesi satılan işyerleri
12) Kumaş, elbise, ayakkabı ve diğer giyecek eşyası satan mağaza ve işyerleri, kullanılmış eşya
satan yerler
13) Her türlü mobilya ve mefruşat ile soba, radyo, buzdolabı, çamaşır makinesi ve benzeri ev
eşyası, müzik aletleri satılan mağaza ve işyerleri
14) Küçük el aletleri, boya, mutfak eşyası, porselen ve camdan eşya, küçük elektrik cihazları ve
malzemesinin perakende olarak satıldığı yerler
15) Araba, bisiklet, motosiklet ve diğer taşıma araçlarıyla yedek parçalarının perakende olarak
satıldığı işyeri ve mağazalar
16) Perakende olarak odun, kömür, tütün ve buz satış yerleri, işyerleri, kitapçı ve kırtasiyeciler,
çiçekçiler, mücevherat ve süs eşyası, fotoğraf makinesi, oyuncak ve spor malzemeleri ve
benzeri maddelerin satıldığı işyerleri
17) Bankalar, para ve tahvil borsaları ve her türlü kredi, banka ve para muamelatı yapan
dernek, kooperatif ve müesseseler
18) Hayat, yangın, nakliyat, kaza, can ve mal üzerine her türlü sigorta işleri yapan müesseseler,
sigorta acenteleri
19) Gayrimenkul işletenler, simsarlar, emlak komisyoncuları
20) Nakliyat komisyoncuları ve nakliyat acenteleri
21) Kar amacı gütmeyen ilmi araştırma işleri
22) Dini kuruluşlar, kiliseler ve sinagoglar
23) Meslek ve esnaf kuruluşları ticaret ve sanayi odaları, işçi ve işveren sendikaları ve benzeri
kuruluşlar
24) Müzeler ve kütüphaneler
25) Siyasi kuruluşlar ve yukarıda tasnif edilmeyen çeşitli dernekler ve benzeri kuruluşlar
26) Noter, avukat, baro ve hukuki istişare büroları
27) Ticari müşavirler, hesap uzmanları, muhasebe büroları ve benzeri hizmetler
28) Mühendis, mimar büroları
358
16) Meşrubat, gazoz, kola ve karbondioksitle muameleye tabi tutulmuş her türlü meyve suları
gibi alkolsüz içkilerin imali, ambalajlanması ve depolaması.
17) Maden suları ve sodalarının hazırlanması
18) El tezgahlarında yapılan her türlü dokuma işleri
19) Halı ve kilim yıkama ve temizleme, vb. işleri
20) İplik büküm ve sarım işleri, makara, bobin, masura ve yumak imali, şerit kaytan, kurdela
gibi ufak tuhafiye eşyası imali
21) Çorap imali
22) Çoraptan gayri trikotaj eşyalarının imali kumaş atıkları ve eski kumaşlardan yün imal
yerleri
23) Keten, jüt, pamuk, kağıt, hasır ve benzeri elyaftan halat, ip, sicim, ağ gibi eşyaların imalatı
24) Çamaşır, gömlek, kravat, korse, kemer, eldiven ve benzeri eşya imalatı
25) Şapka ve kasket imalatı
26) Döşemecilik (mobilya ve oto döşeme atölyeleri dahil)
27) Çadır, çuval, yelken imalatı (dokuma yapmaksızın)
28) Dokuma yapmaksızın diğer hazır eşya imali (bayrak, perde, çarşaf, battaniye ve benzeri)
29) Kundura kalıbı, elbise askısı, tahta sap, kulp, kafes, raf, çubuk, oyma işleri, tabut, resim ve
ayna çerçevesi ve benzeri imali
30) Çiğ deri kurutma ve bağırsak temizleme ve işleme yerleri (Sucuk, bumbar hariç)
31) Emülsiyon ve palamut hülasası fabrikaları, palamut değirmenleri, palamut temizleme işleri
ve meyan kökü, şerbetçi otu vb. bitkilerin manipülasyonu
32) Her tür mum ve balmumu imali
33) Kol, duvar ve diğer tür saat imalatı
34) IV. grup dışında kalan tomrukçulukla ilgili diğer faaliyetler
35) Deniz ve göllerde tuz çıkarılması (sofra tuzu imali hariç)
36) Suların toplanması, tasfiye, dağıtım ve su şebekelerinin işletilmesi ve aynı işletme
tarafından yapılan bakım ve tamir işleri
37) Maden cevherleri külçe halinde veya çubuk, levha, boru gibi ilk şekillerde işlenmiş
maddeler, maden cevheri depolanması ve toptancılığı
38) Et konserve ve fabrikaları, pastırma, sucuk, salam, bumbar ve sosis imali
39) Taze ve dondurulmuş etin muhafazası (Müstakilen)
40) Kaymak, krema, dondurma, frigo, koko, eskimo, tereyağı ve yoğurt imali. Boza üretim
yerleri, dondurma külahı üretim yerleri
41) Süt tozu, konsantre süt imali, süt pastörize ve sterilize tesisleri
42) Beyaz peynir imali
43) Kaşar, gravyer gibi diğer peynirlerin imali
44) Eritilmiş sade yağ imali
45) Balık ve diğer deniz gıda maddelerinin muhafazası, tütsüleme ve kurutulması
46) Un değirmenleri
47) Çeltik fabrikaları
48) Un, bulgur, bakliyat ve sebze unları ve bunlara benzeyen diğer gıda maddelerinin
işlenmesi, ambalajlanması
49) Buz imali
50) Makarna, şehriye, irmik, gofret, bisküvi ve benzeri yiyecek maddeleri imali
51) Gıda katkı maddeleri ile nişasta, dekstrin ve glikoz vb. imali ve paketlenmesi
52) Çeşitli hayvan yiyeceklerinin hazırlanması
359
53) Malt likörleri hariç, her tür sofra şarapları ile likör şarapları, tabii ve suni köpüren şaraplar,
mistel kokulu ve tıbbi şarapların imali, diğer tahammür etmiş içkilerin imali
54) Malt ve bira gibi maltlı içkilerin imali
55) Yaprak tütünü ayıklama, temizleme, kurutma cinslerine ayırma, balyalama, ambalajlama ve
bakma işleri
56) Yalnız şehir hatlarında işleyen gemilerde yapılan bütün işler
57) Motor, yelken veya sair makinelerle işleyen küçük deniz nakil vasıtalarında yapılan işler
58) Akar sular üzerinde sal ile ve suya bırakmak suretiyle nakliyat
59) Yüzer vinç ve taraklarda yapılan işler
60) Hava alanları bakımı ve uçuşa hazırlık işleri, hava alanlarında yer hizmetleri ve bakım
işleri
61) Özel okullar, çocuk yuva ve bahçeleri
62) Kaplıca ve içmeler
63) Nebatat ve hayvanat bahçeleri, park, bahçe ve mezarlık tanzim ve bakım işleri
64) Dans yerleri ve dans okulları her türlü spor kulüpleri, spor sahaları, ateş poligonları,
jimnastik salonları, yüzme havuzları, plajlar, koşu mahalleri ve diğer eğlence yerleriyle sergiler
ve bunlarla ilgili hizmetler
65) Sirkler ve cambazhaneler
66) Yemek üretimi yapan yerler, lokantalar, gazinolar, kahveler, pastahane, çayhane, barlar
gibi yemek yenen ve içki içilen yerler
67) Oteller, pansiyonlar, hanlar, talebe yurtları, kamp sahaları ve bunlarla ilgili işler
68) Erkek ve kadın berberleri, manikür, pedikür ve benzeri hizmetler
69) Fotoğraf stüdyoları, film developman ve basım işleri, fotoğraf filmi renklendirme ve
boyama yerleri, her türlü film ve film banyosunda kullanılan kimyasal maddelerin üretim
yerleri
70) Deri ve deri yerine kaim olan sair maddelerden kundura ve giyim eşyası hariç saraciye
eşyalarının imali
71) İlaçlar, ilaç hammaddesi ve tıbbi müstahzarlar imali serum ve aşı hazırlama işleri (steril
katgüt, hidrofil pamuk dahil)
72) Kokular ve tuvalet maddeleri imali
73) Alçı taşı çıkarılmasından ayrı olarak işletilen alçı tozu ve alçıdan eşya imali
74) Sandal, kayık ve benzeri küçük deniz vasıtalarının imali ve tamiratı
75) Otomobil, kamyon, motor ve tenteleri elektrik aksamı tamiri gibi ihtisasa taalluk eden
tamirat ve revizyon işleri
76) Motorlu vasıtaların yıkama, yağlama ve bakım işleri, oto lastik tamir atölyeleri
77) Hayvan ve el arabaları imal ve tamiratı
78) Piyano, telli ve nefesli sazlar ile kayıt için kullanılan her türlü kaset imalatı
79) Kemik, boynuz, fildişi, kehribar, lüle taşı Erzurum taşı ve diğer maddelerden süs eşyası,
düğme, fermuar, tarak, fırça ve benzeri eşya imali
80) Demiryolları ile yük ve yolcu nakliyatı ve bunlarla ilgili hizmetler, yataklı ve lokantalı
vagonlar
81) Şehir içi ve banliyö otobüs, tramvay, troleybüs işletmeleri
82) Şehirlerarası otobüs işletmeleri
83) Taksi işleten idareler ve bununla ilgili hizmetler
84) Ardiyeler, depolar, soğuk hava depoları, antrepolar ve emanetçiler, hurda depoları
85) Hububat siloları
86) Trafik kontrolü ile ilgili işler
360
87) Kızılay, Çocuk Esirgeme Kurumları, görme özürlülere mahsus yurtlar, hayır müesseseleri
ve benzeri kuruluşlar
88) İlancılık, fotokopi, teksir, ozalit işleri, modelcilik gibi ticari hizmetler
89) Bitkisel yemleri ve hazır preparatlardan karma yemleri üreten tesisler
90) Suni inci, boncuk vb üretim yerleri
91) Asbest kullanılmayan balata imal yerleri
92) Dondurulmuş gıda üretim yerleri
93) Çocuk mamaları ve ek besinleri üretim yerleri
94) Melamin eşya imal yerleri
95) Gaz maske fabrikaları
96) Kozmetik fabrikaları, kolonya vb. malzemelerin üretim yerleri
97) Çakıl, kum, curuf, çimento vb. maddelerden motor gücü kullanmadan yapı, yalıtım döşeme
vb. malzemeleri imal yerleri
98) Tünel ve metro işletmesi
99) Saf su ve asitli su üretim yerleri
100) Temizlik şirketlerinin yaptığı hizmetler
101) Kauçuk hariç, deri, suni deri, plastik, ağaç vs. malzemeden kundura, tozluk, getr
imali, kundura sanayii için kesilmiş hazır malzeme imali, sayacılık
102) Kundura tamircileri (kundura imal eden tamirciler de bu gruba dahildir.)
hasır, lif, keçeler, paspaslar ve her türlü elyaftan vatka ve koltukçuluk malzemesi imali, çöp ve
paçavraların elyaf haline getirilmesi
65) Dokuma, deri, kürk vs. maddelerden elbise, palto-pardösü, gibi hazır elbise imali
66) Tomruğun işlenmesi, bıçkıhaneler, ağaç travers fabrikaları
67) Marangozluk, doğramacılık ve ahşap sabit tesisler imali
68) Sandık, kutu, fıçı ve benzeri ambalaj imali
69) Matbaacılık, baskı yerleri
70) Klişecilik, çinkografi (müstakilen)
71) Şehirlerde havagazı dağıtımı ile ilgili olmayan kök fırınları
72) Kauçuk ayakkabı imali
73) Sabun, deterjan ile çamaşır suları ve sodası ve diğer temizlik maddeleri sanayii, nişadır,
çivit imal yerleri
74) Tutkal, jelatin, zamk ve diğer yapıştırıcı madde imali
75) Kibrit imali
76) Montaj işleri (imalat yapmaksızın makine ve tesisat montajı)
77) Hassas ölçü ve kontrol aletleri, laboratuar alet ve cihazları, tıbbi, cerrahi ve dişçiliğe
mahsus aletlerle bilumum protezler ve ortopedik teçhizat ve malzemelerin imali
78) Hassas filmlerle camlar da dahil olmak üzere optik aletleri, objektifler, fotoğraf makine ve
malzemesi imalatı
79) Oyuncak, spor ve atletizm eşyası, benzeri eşya imalatı. Plastik, pleksiglas, polyester gibi
maddelerden eşya, oyuncak, reklam levhaları, izolasyon, ambalaj malzemeleri vb. yapan yerler
80) İnşaat işinden müstakilen yapılan badanacılık, yağlı boyacılık, cila, binaların parke,
muşamba veya naylon vb ile döşenmesi işleri
81) Sıhhi tesisat, kalorifer, gaz su ve elektrik tesisatı (bina içi tesisat)
82) Elektrik işletmeleri, elektrik enerjisinin üretimi ve dağıtım işleri (Santral inşası ve şebeke
inşaatı hariç)
83) Havagazı üretimi, havagazı ve tabii gazın dağıtım işleri, havagazı ve kok fabrikaları
84) Sıtma mücadele işleri (D.D.T. ve mazotlama işleri)
85) Hem yük hem yolcu taşıyan gemilerde yapılan bütün işler
363
86) Yük gemilerinde yapılan bütün işler
87) Kamyonla yapılan yük nakliyatı (Aynı işveren tarafından yaptırılan tahmil ve tahliye işleri
dahil)
88) Tankerle karada yapılan nakliyat
89) Yolcu gemilerinde yapılan bütün işler
90) Gemi tahmil ve tahliye işleri (su üzerinde, iskele veya rıhtımda)
91) Dalgıç gemilerinde yapılan bütün işler
92) Uçaklarda yapılan bütün işler (Havacılık kulüpleri dahil)
93) Nakliyat yapmaksızın tahmil ve tahliye ve hamallık işleri
94) Elbise ve çamaşır yıkama, temizleme, boyama ve ütüleme işleri
95) Deri yakma ekstrakları (zırnık) üretim yerleri
96) Kullanılmayan et ve hayvan cesetlerinin izalesi ve geri kazanım için yakma tesisleri
97) Evsel ve endüstriyel katı atıkların geri kazanımı
98) Tornacılık ve tesviyecilik
99) Evlerde kullanılan da dahil olmak üzere elektrik cihazları, izole tel, kablo, duy, anahtar ve
diğer elektrik malzemesi imalatı
100) Araştırma laboratuarları hariç her türlü test, deneme ve kontrol laboratuarları
(gıda, çevre, kimya, biyoloji, inşaat, ziraat vb)
101) Elektronik teknolojileri kapsamında yapılan işler (donanın, sistem entegrasyonu,
elektronik ve mikro elektronik üretim, mekanik tasarım, test ve değerlendirme vb. )
102) Otomotiv yan sanayi ile ilgili yapılan her türlü üretim, montaj işleri
103) Mürekkep imali
Madde 2 - Bir işyerinde muhtelif işlerin yapılması durumunda, işyerinde yapılan asıl iş risk
grubu tayininde temel alınır.
Madde 3 - 13 Nisan 2004 tarihli ve 25432 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İş Sağlığı ve
Güvenliğine İlişkin Risk Grupları Listesi Tebliği yürürlükten kaldırılmıştır.
Tebliğ olunur.
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
RİSK DEĞERLENDİRMESİ TEBLİĞİ
Amaç
Madde 1- Bu Tebliğ’in amacı, 09.12.2003 tarih ve 25311 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan
“İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği”nin 9 uncu maddesinde belirtilen risk değerlendirmesinin
hangi usul ve esaslara göre yapılacağını belirlemektir.
Tanımlar
Madde 2- Bu Tebliğ’de geçen;
Tehlike: Bir zarar, hasar veya yaralanma oluşturabilme potansiyelini,
Risk: Belirli bir tehlikeli olayın meydana gelme olasılığı ile bu olayın sonuçlarının ortaya
çıkardığı zarar, hasar veya yaralanmanın şiddetinin bileşimini,
ifade eder.
366
İşverenin Yükümlülüğü
Madde 3- İşveren, işyerinin ihtiyaçlarını ve koşullarını dikkate alarak tehlikeleri tanımlamak,
bu Tebliğ’in 6 ncı maddesinde belirtilen risk değerlendirmesi süreçlerini uygulayarak
tehlikelerin yol açabileceği riskleri belirlemek ve iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun
olarak gerekli önlemleri almakla yükümlüdür.
367
aşamaları, planlanmış veya ani faaliyetler, çalışanların görev tanımları gibi unsurlardan da
yararlanılabilir.
c) Bilgi ve Veri Toplama
Bilgi ve veri toplamada, işyerinde yürütülen işler, bu işlerin süresi ve sıklığı, işin
yürütüldüğü yer, işin kim veya kimler tarafından yürütüldüğü, yürütülen işten etkilenebilecek
olanlar, alınmış olan eğitimler, işin yürütümü için ön izin gerekip gerekmediği, işin yürütümü
sırasında kullanılacak makine ve ekipman, bu makine ve ekipmanların kullanım talimatları,
kaldırılacak veya taşınacak malzemelerle bunların özellikleri, kullanılan kimyasallar ve
özellikleri, mevcut korunma önlemleri, daha önce meydana gelmiş olan kaza veya meslek
hastalıkları gibi unsurlar dikkate alınır.
d) Tehlikelerin Tanımlanması
Tehlikelerin tanımlanması, aşağıda belirtilen tehlike veya kaynaklarının bulunup
bulunmadığı, tehlike varsa bundan kimlerin ve ne şekilde etkilenebileceği dikkate alınarak
yapılır.
e) Risk Analizi
Risk analizi ile (d) bendinde belirlenen tehlikelerin verebileceği zarar, hasar veya
yaralanmanın şiddeti ve bu zarar, hasar veya yaralanmanın ortaya çıkma olasılığı belirlenir.
368
Risk analizinde, tehlikeye maruz kalan kişi sayısı, tehlikeye maruziyet süresi, kişisel
koruyucuların sağladığı korunma ve güvensiz davranışlar gibi unsurlar dikkate alınır.
f) Risk Değerlendirmesi
Risk değerlendirmesinde, (e) bendinde belirlenen risklerin ağırlık oranları hesaplanarak
derecelendirme yapılır ve önlem alınmasının gerekli olup olmadığına karar verilir.
g) Önlemlerin Belirlenmesi
İş sağlığı ve güvenliği yönetmeliğinin 6 ncı maddesinin (b) bendinde belirlenen genel
yaklaşım çerçevesinde, ilgili mevzuat ve işyeri koşulları dikkate alınarak alınması gerekli
önlemlere karar verilir.
İşyerindeki riskleri kontrol altına alma yöntemleri, önceliğin derecesine göre ve en öncelikli
olandan daha az öncelikli olana doğru sıralanmak üzere aşağıdaki gibi olmalıdır:
Yürürlük
Madde 9- Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 10- Bu Tebliğ hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
İŞYERLERİNDE VE İŞ EKİPMANLARINDA
RİSK DEĞERLENDİRMESİ
Bilindiği gibi ülkemizin, Avrupa Birliği'ne uyum taahhütlerini içeren Ulusal Programın
içersinde İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatının da uyumlaştırılması söz konusu idi. 4857 Sayılı
İş Kanununun 10/06/2003 tarihinde yürürlüğe girmesi ve AB'ye orta vade olarak taahhüt edilen
takvimin 31 Aralık 2003 tarihinde sona erecek olmasıyla birlikte, AB' de Çerçeve Direktif
olarak anılan 89/391/EEC numaralı direktif uyumlaştırılarak, İş Sağlığı ve Güvenliği
Yönetmeliği adıyla 09 Aralık 2003 tahinde 25311 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak
yürürlüğe girmiştir. Bu çerçeve yönetmelik altında şimdiye dek 15 yönetmelik uyumlaştırılarak
(AB' de bu yönetmelikler yavru yönetmelik olarak anılmaktadır) yayımlanmış bulunmaktadır.
İleriki günlerde de uyumlaştırma çalışmalarının devam edileceği ve yeni yönetmeliklerin
çıkarılacağı anlaşılmaktadır.
- İşçilerin bilgilendirilmesi,
- İşçilerin eğitimi
Bu maddelerden en önemlisi ve yeni bir yaklaşım olan risk analizinin yapılması artık yasal bir
zorunluluktur. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği Madde-6/b) de; 'İşveren, sağlık ve
güvenliğin korunması ile ilgili önlemlerin alınmasında aşağıdaki genel prensiplere uyacaktır'
denilmektedir.
1) Risklerin önlenmesi,
2) Önlenmesi mümkün olmayan risklerin değerlendirilmesi,
3) Risklerle kaynağında mücadele edilmesi ve diğer maddeler yer almaktadır.
384
RİSK DEĞERLENDİRİLMESİ
• Kaza : Ölüme, hastalığa, hasara, zarara ya da diğer kayıplara yol açan istenmeyen olay
• Tehlike : İnsan yaralanması veya hastalığı, malın hasar görmesi, işyeri çevresinin zarar
görmesi veya bunların kombinasyonuna neden olabilecek potansiyel bir durum.
• Risk: Belirlenmiş tehlikeli bir olayın oluşma olasılığı ile sonuçlarının kombinasyonudur.
• Kabul Edilebilir Risk: Kuruluşun, yasal zorunluluk ve kendi İSG politikası dikkate
alındığında, dayanabileceği düzeye indirilmiş risk.
Sonra iş ekipmanlarında risk değerlendirilmesi yapılmalı, en son rutin işler ve rutin olmayan
işlerde risk değerlendirilmesi yapılmalıdır.
385
İşyeri Risk Yönetiminde Adımlar:
1. Tehlikelerin tanımlanması;
Bunları yaparken iş yerindeki kaza istatistikleri ve benzer işyerlerinde meydana gelmiş kazalar
araştırılmalıdır. Ayrıca mevcut yönetmeliklerin eklerinde bulunan asgari sağlık ve güvenlik
gerekleri maddelerinden istifade edilmelidir.
2. Risklerin değerlendirilmesi
Öncelikle risklerin kaynağında yok edilmesi bu mümkün olmuyorsa diğer risk azaltma
yöntemleri kullanarak, tedbirlerin uygulanması konusunda karar verilmelidir.
Tehlike ve risk analizleri için oldukça fazla metot bulunmaktadır. Bunlardan en çok
kullanılanlar aşağıda verilmiştir.
386
• Ön Tehlike Analizi (ÖTA) (Preliminary Hazard Analysis- PHA)
• Arıza Modu ve Etki Analizi (AMEA)(Failure Mode and Effects Analysis- FMEA)
• Mosar Metodu
• Delphi Teknik
• Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktaları (Hazard Analysis and Critical Control Point-
HACCP)
• Check Listeleri
1. Mekanik
2. Elektriksel
3. Radyasyon
4. Maddeler
5. Yangın ve patlama
Tehlikelere dair bir liste oluşturmak gerektiğinde aşağıdaki listeden istifade edilebilinir. Ancak
kuruluşlar çalışma konularına göre kendileri bir liste oluşturabilirler.
h. yangın ve patlama
387
i. çalışanlara şiddet
r. yetersiz aydınlatma
Kaynak: Kocaeli Sanayi Odası, Sanayide Risk Yönetimi, Dr. Güngör DİNÇLER, 18.10.2000
388
A) İŞ YERLERİ İÇİN RİSK DEĞERLENDİRMESİ
• 1 (çok hafif) hasar ya da yaralanmaya neden olmayan kaza, iş saati kaybı olmayan
389
Risk Derecelendirme Matrisi
(2) 2 4 6 8 10
Orta Düşük Düşük Orta Orta Yüksek
derece
3 6 9 12 15
(3)
Yüksek Düşük Orta Orta Yüksek Yüksek
(4) 4 8 12 16 20
Çok Düşük Yüksek Tolere
yüksek Orta Yüksek edilemez 25
5 20
(5) 10 15
390
391
1.Tehlikelerin Tespiti
2. Risklerin Değerlendirilmesi
no O E Puanı
1 İşyeri taban döşemesi ve kaplamları sağlam, kuru ve9.1 5 3 15
kaymaz bir şekilde yapılmış mı?
2 Ortam havasında sağlığa zararlı ve/veya patlayıcı4.1.1 3 5 15
maddelerin bulunup bulunmadığının tespiti yapılmış
mı ?
392
3. Risklerin Azaltılması ( Alınmasına karar verilen önlemler)
Alınan önlemler sonucunda riskler kabul edilebilir bir düzeye indirilmiştir. Makul düzeye
indirilemeyen riskler ilave önlemler alınarak tekrar değerlendirilmelidir.
393
5. İzleme ve Takip
Tespit edilen tehlike potansiyelleri kontrol listesi haline dönüştürmeli ve bu liste belli
aralıklarla yapılan kontrollerle güncelleştitilmelidir. Alınan tedbirlerden uzaklaşma veya yeni
riskler oluşmuşsa bu riskler hemen değerlendirilmelidir.
• İş güvenliği uzmanları
• Çalışanlar
• Bakım elemanları
• Sağlık personeli
11 Şubat 2004 tarih ve 25370 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 'İş Ekipmanlarının
Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği' özet olarak iş verenlerden neler
istemektedir? İncelendiğinde:
394
• Madde 6- İşyerinde kullanılan iş ekipmanları ile ilgili aşağıdaki hususlara uyulacaktır:
1) Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten sonra işyerinde ilk defa kullanılacak iş ekipmanının
bu Yönetmeliğin Ek-I'inde belirlenen asgari gereklere uygun olmasını sağlayacaktır.
Başla
İş ekipmanlarının
sınırları Risk
Risk analizi değerlendirmesi
Tehlike tanımı
Risk tahmini
Risk
değerlendirmesi
evet Son
İş
ekipmanla
rı
hayır
Risk Azalması
395
396
Bu iki madde den de anlaşılacağı gibi işverenlerden işyerlerindeki iş ekipmanlarını güvenli
duruma getirmeleri istenmektedir. Kısacası iş ekipmanlarında risk değerlendirmesi yapılacak
ve riskli olanlar risksiz hale getirilecek veya kabul edilebilir risk düzeyine indirilecektir.Bu
nedenle iş ekipmanlarında da risk değerlendirilmesi artık yasal bir zorunluluktur.
Aşağıdaki uygulamada iş ekipmanları ile ilgili olarak değişik bir örnek metot uygulanmıştır.
Örnek uygulamaya geçmeden önce şu tanımları bilmekte yarar vardır.
olarak tanımlanmaktadır.
İş ekipmanlarında risk tetkiki için öncelikle 'TS EN 1050 Makinalarda Güvenlik- Risk
Değerlendirme Prensipleri ' standardından yararlanılmıştır.
2. İş ekipmanını sınırlarının tespit edilmesi gerek. Yani iş ekipmanı nerede kullanılacak, hangi
özellikteki kişiler kullanacak vb. gibi.
6. Yapılan risk puanlamasına göre iş ekipmanının emniyetli olup olmadığına karar verilmelidir.
7. İş ekipmanı emniyetli ise risk tetkikine son verilebilir. Emniyetli değil ise iş ekipmanında
risk azalması yapılmalıdır. Risk azaltması yapılan iş ekipmanı tekrar değerlendirilmelidir.
Riskler makul düzeyde ise son verilmeli değil ise tekrar risk azalması için çalışma yapılmalıdır.
397
• 4703 Sayılı Çerçeve Kanuna istinaden çıkarılmış ilgili yönetmeliklerin eklerinde yer alan o iş
ekipmanına ait 'Temel Sağlık ve Güvenlik Kuralları'
• Diğer.
1. Koruyucular ile;
• Sabit koruyucular,
• Hareketli koruyucular,
• Ayarlanabilir koruyucular,
• Kumandalı koruyucular,
• a) Kullanma talimatı ,
• b) Bakım talimatı,
398
3. İlave Tedbirler Alarak;
• Ekipmanın hangi şartlarda güvenli kullanılacağı hk. Bilgiler (Eğitimli personel, hava şartları
v.b.)
• Garanti bilgileri
399
3- Teknik bilgiler
• Gürültü, titreşim, ısı, toz, radyasyon ve diğer yaydığı nesnelerin ölçüm değerleri
• Çalıştırma talimatı
• Takım ve avadanlıklar
400
Risk değerlendirmesi örnek uygulama:
- Sıklığı nedir?
Olasılık (O)
1 Düşük
2 Orta
3 Yüksek
Sıklık (S)
1 Nadiren/Bazen
Kaçınma (K)
1. Mümkün
2. Düşük olasılık
Boyut (B)
1 Bir kişi
401
Derece (D)
1 Hafif yaralanma
2 Ciddi yaralanma
3 Ölüm
Alınan önlemler sonucunda riskler kabul edilebilir bir düzeye indirilmiştir. Makul düzeye
indirilemeyen riskler ilave önlemler alınarak tekrar değerlendirilmelidir.
1. Tehlikelerin Tespiti
Cevap: Hayır
402
2. Risklerin Değerlendirilmesi
Yönet. O S K
1 Güvenliği etkileyen kumanda cihazları açıkça2.1 a 2 1 2 1 2 12
görülebilir ve tanınabilir özellikte mi? Ayrıca
uygun şekilde işaretlenmiş mi? Cevap: Hayır
Cevap: Hayır
Yönet. O S K
1 Güvenliği etkileyen kumanda cihazları açıkça2.1 a 2 1 1 1 1 12/5
görülebilir ve tanınabilir özellikte mi? Ayrıca
uygun şekilde işaretlenmiş mi? Cevap: Evet
Cevap: Evet
5. İzleme ve Takip
Tespit edilen tehlike potansiyelleri kontrol listesi haline dönüştürmeli ve bu liste belli
aralıklarla yapılan kontrollerle güncelleştirilmelidir. Alınan tedbirlerden uzaklaşma veya yeni
riskler oluşmuşsa bu riskler hemen değerlendirilmelidir.
404
- İş yerlerinde rutin yapılan işler tespit edilmeli, bu işlerle ilgili iş analizleri yapılmalıdır.
SONUÇ
Risk değerlendirmesi, iş yerlerin de kazaların önlenmesi bakımından yeni bir yaklaşım ve yeni
bir bakış açısı getirmektedir. Tehlike kaynaklarının önceden yerinde tespiti ve risklerin
önlenmesi mühendislik çözümlerini ve koruyucu hekimliği ön plana çıkarmaktadır. Bu
metodoloji sayesinde iş güvenliği önlemlerinde sürekli takip ve iyileştirmeler
yapılabilecektir.Dolayısıyla daha güvenli iş ortamlarının oluşması, çalışanlarda iş
memnuniyetini yükseltecektir.
405
RİSK DEĞERLENDİRME KARAR MATRİSİ
En sık kullanılan yaklaşımlardan biri olan risk değerlendirme matrisi ABD. Askeri standardı
MIL_STD_882-D olarak da bilinen sistem güvenlik program gereksinimini karşılamak
maksadıyla geliştirilmiştir. Matris diyagramları iki veya daha fazla değişken arasındaki ilişkiyi
analiz etmekte kullanılan bir değerlendirme aracıdır.
L Tipi Matris :
Risk skoru ihtimal ve zarar derecesinin çarpımından elde edilerek tablodaki yerine yazılır.
SONUÇ DERECELENDİRME
ÇOK
İş saati kaybı yok, ilkyardım gerektiren
HAFİF
İş günü kaybı yok, kalıcı etkisi olmayan ayakta tedavi ilk
HAFİF
yardım gerektiren
ORTA Hafif yaralanma, yatarak tedavi gerekir
406
CİDDİ Ciddi yaralanma, uzun süreli tedavi, meslek hastalığı
ÇOK
Ölüm, sürekli iş göremezlik
CİDDİ
Yukarıdaki tablolardan elde edilen değerler matris metodolojisi temelli risk değerlendirme
tablosuna kaydedilir ve Tablo-3'de belirtilen eylemlere göre en büyük değerden başlayarak
riskler için gerekli önlemler alınır.
SONUÇ EYLEM
Katlanıla Belirlenen risk kabul edilebilir bir seviyeye düşürülünceye kadar
maz iş başlatılmamalı eğer devam eden bir faaliyet varsa derhal
Riskler durdurulmalıdır. Gerçekleştirilen faaliyetlere rağmen riski
(25) düşürmek mümkün olmuyorsa, faaliyet engellenmelidir.
Önemli Belirlenen risk azaltılıncaya kadar iş başlatılmamalı eğer devam
Riskler eden bir faaliyet varsa derhal durdurulmalıdır. Risk işin devam
(15,16,20 etmesi ile ilgiliyse acil önlem alınmalı ve bu önlemler sonucunda
) faaliyetin devamına karar verilmelidir.
407
Orta Belirlenen riskleri düşürmek için faaliyetler başlatılmalıdır. Risk
Düzeyde azaltma önlemleri zaman alabilir.
ki
Riskler
(8,9,10,12
)
Katlanıla Belirlenen riskleri ortadan kaldırmak için ilave kontrol
bilir proseslerine ihtiyaç olmayabilir. Ancak mevcut kontroller
Riskler sürdürülmeli ve bu kontrollerin sürdürüldüğü denetlenmelidir.
(2,3,4,5,6
)
Önemsiz Belirlenen riskleri ortadan kaldırmak için kontrol prosesleri
Riskler planlamaya ve gerçekleştirilecek faaliyetlerin kayıtlarını
(1) saklamaya gerek olmayabilir.
Tablo –3 Sonucun Kabul Edilebilirlik Değerleri
408
Önlemlerin yerine getirilmesinden sonra belirlenen risk için yeni bir risk skoru belirlenmeli ve
form yeniden doldurulmalıdır.
Matris diyagramları çok boyutlu düşünce yoluyla problemli konuların açığa kavuşturulmasına
katkı sağlar. Matris diyagramları bir probleme veya olaya iştirak eden veya problem veya olay
üzerinde etkisi olan faktörlerin, parametrelerin tanımlanmasını ve aralarındaki ilişkinin
belirlenmesini sağlar. Matris diyagramının temel avantajı; her çift değişken arasındaki ilişkinin
derecesini grafiksel olarak göstermesidir.
Bu tip risk değerlendirmesi karmaşık prosesler veya akım şemaları içeren işlerin mevcut
olduğu yerlere veya olaylara uygulanabilir. Tek başına bir analistin yapmasına uygun değildir,
5 yıllık geçmiş kaza araştırmasına İhtiyaç vardır. Tecrübeli bir takım lideri önderliğinde
disiplinli bir takım çalışması gerektirir. Daha önce meydana gelmiş bir kazanın veya buna bağlı
bir olayın tekrarlanma olasılığı da değerlendirilir. Değerlendirme sonucunda riskin giderilmesi
için alınacak önlemlerin maliyet analizi de yapılarak, riskin maliyeti ile riski transfer etme
imkanı var ise iki maliyet karşılaştırılarak kıyaslanır.
Öncelikle bir işletme içerisinde bir bölüm/parça veya bir olay seçilir, seçilen konu ile ilgili
olarak 5 yıllık geçmiş kaza araştırması yapılır veya arşivler incelenir, geçmiş kazaları ortaya
getiren nedenler belirlenmeye çalışılır ve tekrarlama şansları araştırılır. Aşağıda X tipi matris
ile risk değerlendirmesi yapılması için kullanılan tablolar verilmiştir.
409
OLASI DERECELENDİRME
LIK
ÇOK Basit ekipman hatası veya valf hatası, hortumdan sızıntı veya
YÜKSE hergünkü normal şartlar altında gerçekleşebilecek insan hatası.
K
YÜKSE İkili ekipman hatası, ekipmandan sızıntı veya hortum yırtılması,
K borulamada kırılma, insan hatası
ORTA İnsan hatası ile ekipman hatasının kombinasyonu veya proses
hattındaki veya borulamalarında hata
KÜÇÜK Çoklu ekipman, valf, insan, boru hattı hatası veya tanklardaki,
proses kaplarındaki spontane gelişen hatalar
ÇOK Sadece Olağanüstü durumlarda gerçekleşir
KÜÇÜK
SONU
DERECELENDİRME
Ç
ÇOK Personel : Hafif sıyrıklar, 3 günden az iş günü kayıplı kazalar.
HAFİ
F Toplum : Direkt etki yok.
410
Ekipman : Fabrika hasarı/kayıp değeri yaklaşık 1,000 – 10,000 $
arası
ORT Personel : Doktor müdahalesi gerektiren şiddetli yaralanmalar ve
A meslek hastalıkları
SONU
ÖNCEKİ KAZALAR
Ç
Ö Ölümlü kaza
UK Uzuv kayıplı hayati tehlike yaratabilecek kaza, hayati tehlike
yaratacak meslek hastalığı
İGK İş günü kaybı, uzun süreli tedavi gerektiren iş kazası veya meslek
hastalığı
HY Hafif Yaralanma
411
KRK Kazaya ramak kalma, tehlikeli durum
Risk matrisi üzerinden belirlenen değerler aşağıdaki formüle yazılarak risk derecelendirme
skoru elde edilir.
RDS = A + B + C + D
Elde edilen değerler matris metodolojisi temelli risk değerlendirme tablosuna kaydedilir ve
çıkan sonucun büyüklüğüne göre en büyük değerden başlayarak riskler için gerekli önlemler
alınır
412
Tablo –9 X Tipi Risk Derecelendirme Matrisi
YENİ YÖNETMELİKLER
NELER İSTİYOR ?
413
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
2- İşveren, işçilerin sağlığını ve güvenliğini korumak için mesleki risklerin önlenmesi, eğitim
ve bilgi verilmesi dahil gerekli her türlü önlemi almak, organizasyonu yapmak, araç ve
gereçleri sağlamak zorundadır.
3- İşveren, bir işçiye herhangi bir görev verirken, işçinin sağlık ve güvenlik yönünden
uygunluğunu göz önüne alır.
414
5- Ciddi tehlike bulunduğu bilinen özel yerlere sadece yeterli bilgi ve talimat verilen işçilerin
girebilmesi için uygun önlemleri alır.
6- Aynı işyerinin birden fazla işveren tarafından kullanılması durumunda işverenler, yaptıkları
işin niteliğini dikkate alarak; iş sağlığı ve güvenliği ile iş hijyeni önlemlerinin uygulanmasında
işbirliği yapar, mesleki risklerin önlenmesi ve bunlardan korunma ile ilgili çalışmaları koordine
eder, birbirlerini ve birbirlerinin işçi veya işçi temsilcilerini riskler konusunda bilgilendirirler.
7- İş sağlığı ve güvenliği ile iş hijyeni konusunda alınacak önlemler hiç bir şekilde işçilere mali
yük getirmez.
10- İşveren hizmet aldığı kişi veya kuruluşlara, işçilerin sağlık ve güvenliğini etkilediği bilinen
veya etkilemesi muhtemel faktörler hakkında bilgi verir.
11- İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetlerini yürütmek üzere görevlendirilen kişiler gerekli
nitelik, bilgi ve beceriye sahip olacaktır.
12- Görevlendirilen kişiler veya dışarıdan hizmet alınan kişi veya kuruluşların sayısı; işyerinin
büyüklüğü, maruz kalınabilecek tehlikeler ve işçilerin işyerindeki dağılımı dikkate alınarak,
koruyucu ve önleyici çalışmaların organizasyonunu yapmaya ve yürütmeye yeterli olacaktır.
13- İşveren, işyerinin büyüklüğünü, yapılan işin özelliğini ve işyerinde bulunan işçilerin ve
diğer kişilerin sayısını dikkate alarak; ilkyardım, yangınla mücadele ve kişilerin tahliyesi için
gerekli tedbirleri alır. Özellikle ilkyardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele
konularında, işyeri dışındaki kuruluşlarla irtibatı sağlayacak gerekli düzenlemeleri yapar.
14- İşveren, ciddi ve yakın tehlikeye maruz kalan veya kalma riski olan tüm işçileri, tehlikeler
ile bunlara karşı alınmış ve alınacak önlemler hakkında mümkün olan en kısa sürede
bilgilendirir.
15- İşveren, işyerinde risklerden özel olarak etkilenebilecek işçi gruplarının durumunu da
kapsayacak şekilde sağlık ve güvenlik yönünden risk değerlendirmesi yapar.
16- Risk değerlendirmesi sonucuna göre, alınması gereken koruyucu önlemlere ve kullanılması
gereken koruyucu ekipmana karar verir.
17- Üç günden fazla işgünü kaybı ile sonuçlanan iş kazaları ile ilgili kayıt tutar.
19- İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin etkin bir biçimde sürdürülmesi için işçilerin
bilgilendirilmesi esastır.
415
20- İşveren, iş sağlığı ve güvenliği konularında işçi veya temsilcilerinin görüşlerini alır, öneri
getirme hakkı tanır ve bu konulardaki görüşmelerde yer almalarını ve dengeli katılımlarını
sağlar.
21- İşveren, iş sağlığı ve güvenliği konusunda özel görevi bulunan işçi temsilcilerine, bu
Yönetmelikte belirtilen görevlerini yerine getirebilmeleri için her türlü imkanı sağlar ve
herhangi bir ücret kaybı olmadan çalışma saatleri içerisinde yeterli zamanı verir.
22- İşveren, her işçinin çalıştığı yere ve yaptığı işe özel (işe başlanmadan önce, çalışma yeri
veya iş değişikliğinde, iş ekipmanlarının değişmesi halinde, yeni teknoloji uygulanması
halinde) bilgi ve talimatları da içeren sağlık ve güvenlik eğitimi almasını sağlamak zorundadır.
Eğitim, değişen ve yeni ortaya çıkan risklere uygun olarak yenilenir ve gerektiğinde periyodik
olarak tekrarlanır.
23- İşçilerin işe girişlerinde sağlık durumlarının yapacakları işe uygun olduğunu belirten sağlık
raporu alınır.
24- Yapılan işin özelliğine göre, işin devamı süresince sağlık muayeneleri düzenli aralıklarla
yapılır.
25- Kadınlar, çocuklar, yaşlılar, özürlüler ve diğer hassas risk grupları, özellikle bunları
etkileyen tehlikelere karşı korunurlar.
26- İşyerinde sağlık ve güvenlikle ilgili çalışmalara katılma, çalışmaları izleme, önlem
alınmasını isteme, önerilerde bulunma ve benzeri konularda işçileri temsil etmeye yetkili, bir
veya daha fazla işçi, sağlık ve güvenlik işçi temsilcisi olarak görev yapar. Sağlık ve Güvenlik
İşçi Temsilcisi, işyerinde çalışan işçiler tarafından seçilir.
1- İş sağlığı ve güvenliği konusunda özel görevi bulunan işçi temsilcileri, tehlikenin azaltılması
veya tehlikenin kaynağında yok edilmesi için işverene öneride bulunma ve işverenden gerekli
tedbirlerin alınmasını isteme hakkına sahiptir.
416
İŞYERİ SAĞLIK BİRİMLERİ VE İŞYERİ HEKİMLERİ GÖREVLERİ İLE ÇALIŞMA
USUL VE ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİK
2- İşverenler, elli ve daha fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde bir sağlık birimi kurmak
zorundadırlar.
3- İşverenler, işyerlerinde sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamının tesis edilmesi, sağlık ve
güvenlik risklerinin önlenmesi ve koruyucu hizmetlerin yürütülmesi için gerekli tedbirlerin
belirlenmesi, bu tedbirlerin uygulanması ve uygulamaların izlenmesi işlerini yürütmek üzere;
işyerinin risk grubuna ve işçi sayısına göre bir veya daha fazla işyeri hekimi görevlendirmek ve
bu görevlerin yapılması için gerekli yer, donanım ve personeli temin etmekle yükümlüdürler.
4- İşverenler, işyerinde görev yapan işyeri hekiminin adı, soyadı, adresi, çalışma saatleri ile
yetki ve sorumlulukları konusunda çalışanları bilgilendirmekle yükümlüdürler.
417
5- İşverenler, işyeri hekiminin görevini etkili bir şekilde yürütebilmesi amacıyla gerekli
planlama ve düzenlemeler yapmasına ve mesleği ile ilgili gelişmeleri izlemesine imkan sağlar.
8- Çalışanlar, sağlık muayenelerinin sonuçlarıyla ilgili olarak hatalı veya hataya yol açabilecek
bilgiye itiraz hakkına sahip olup, bu işlemi nasıl yapacakları konusunda işveren tarafından
bilgilendirilirler.
9- İşverenler, koruyucu ve acil sağlık ve güvenlik hizmetlerini yürütmek üzere bir ortak sağlık
birimi kurabilir, kurulmuş olanlara ortak olabilirler.
Ortak sağlık birimi aynı işkolunda faaliyet gösteren işyerlerine hizmet vermek üzere
kurulabileceği gibi, küçük sanayi siteleri veya organize sanayi bölgeleri gibi aynı alanda
kurulmuş bulunan ve farklı işkollarında faaliyet gösteren işyerlerine hizmet vermek üzere de
kurulabilir.
Ortak sağlık biriminde çalışacak personel sayısı ve nitelikleri, hizmet verilecek işyerlerinin
yer aldığı risk grupları ve çalışanların toplam sayısı dikkate alınarak bu Yönetmelikte belirtilen
diğer kriterlere göre tespit edilir.
Ortak sağlık biriminin tüm giderleri hizmet alan işverenler tarafından karşılanır.
10- İşyeri hekimi olarak görevlendirilecek hekimlerin Bakanlıkça verilmiş işyeri hekimliği
sertifikasına sahip olmaları gerekir.
11- İşverenler, bu Yönetmelikte belirtilen niteliklere haiz işyeri hekimi veya hekimleri ile
sözleşme yaparlar. Yapılan sözleşmenin bir nüshası Genel Müdürlüğe gönderilir.
12- İşyeri hemşiresi veya sağlık memuru olarak görevlendirileceklerin Bakanlıkça verilmiş
işyeri hemşiresi veya sağlık memuru sertifikasına sahip olmaları gerekir.
13- Sağlık biriminde tam gün çalışacak en az bir işyeri hemşiresi veya sağlık memuru
görevlendirilir.
14- I inci, II inci ve III üncü Risk Gruplarında yer alan ve 500 ve daha fazla işçi çalıştırılan
işyerlerinde her 500 işçi için tam gün çalışacak bir işyeri hemşiresi veya sağlık memuru
görevlendirilir.
15- IV üncü ve V inci Risk Gruplarında yer alan ve 350 ve daha fazla işçi çalıştırılan
işyerlerinde her 350 işçi için tam gün çalışacak bir işyeri hemşiresi veya sağlık memuru
görevlendirilir.
418
SAĞLIK BİRİMİ İLE İLGİLİ HUSUSLAR :
1- Sağlık biriminde; en az bir işyeri hekimi ile birlikte en az bir işyeri hemşiresi veya sağlık
memuru görevlendirilmesi zorunludur.
4- Sağlık birimi, işyerinde yürütülecek sağlık hizmetleri ile ilgili olarak yıllık çalışma planı
hazırlayarak işverenin onayına sunar. Onaylanan plan işyerinde ilan edilir. Ayrıca, bu plan
çalışanların temsilcilerine ve varsa iş sağlığı ve güvenliği kuruluna gönderilir.
419
5- Sağlık birimi, işyerinde yürütülen sağlık hizmetleri ile ilgili olarak yapılacak denetimlerde
incelenmek üzere her yıl yıllık değerlendirme raporu hazırlar ve bir nüshasını Genel Müdürlüğe
gönderir.
6- Sağlık birimi personeli, işyerine ve çalışanlara ait tıbbi, teknik ve idari bilgilerle ilgili olarak
gizlilik ilkesine uymak zorundadır.
7- Sağlık birimi, işyerindeki ilgili diğer bölümlerle, (varsa iş sağlığı ve güvenliği kurulu ile iş
güvenliği uzmanı ve çalışanların temsilcileriyle) Bakanlığın iş sağlığı ve güvenliği alanında
faaliyet gösteren birimleri ve diğer ilgili kuruluşlarla yakın işbirliği içinde çalışır.
9- Sağlık birimi, büyük kazalar ve doğal afetlere karşı acil eylem planı hazırlanması ve
uygulanmasında ilgili diğer birim, kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapar.
10- Sağlık birimi, çalışanlara acil müdahale gerektiren durumlarda veya kazalanma
durumlarında ilk yardım ve acil tedaviyi organize eder, yürütür ve diğer sağlık kuruluşlarıyla
işbirliği yapar.
12- Çalışma ortamı ve çalışanların sağlık gözetimine ait bütün bilgiler kayıt altına alınır ve
belgeler muhafaza edilir. Çalışanların sağlık bilgileri, yaptığı işler ve çalıştığı ortamdaki
maruziyet bilgileri ile bu maruziyetlerin değerlendirme sonuçları kişisel sağlık dosyalarında
saklanır.
13- Sağlık birimi, çalışanların kişisel sağlık dosyalarını işten ayrılma tarihinden itibaren 10 yıl
boyunca saklamak zorundadır. Yükümlülük süresi bu süreyi aşan meslek hastalığı riski bulunan
işyerlerinde, belirlenen risklerle ilgili evrakların saklanması yükümlülük süresine kadar uzar.
Çalışanın işyerinden ayrılarak başka bir işyerinde çalışmaya başlaması halinde, yeni işveren
çalışanın kişisel sağlık dosyasını ister. Eski işveren, kişisel sağlık dosyasının onaylı bir örneğini
gönderir.
14- Çalışanın işe girişinde ve iş değişikliğinde, işe uyumunun belirlenmesi amacıyla yapılan
sağlık muayenesi sonucunda oluşturulan raporda; çalıştırılacağı işler ve çalışma koşulları
belirtilir, rapor sonucu işveren ve çalışana yazılı olarak bildirilir.
15- Sağlık birimi, sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturmak üzere işyerlerinde fiziksel,
kimyasal ve biyolojik risklerin belirlenmesi, ortadan kaldırılması için gerekli tedbirleri almak
ve bu amaçla ölçüm, analiz ve kontrollerin yapılmasını sağlamakla yükümlüdür. Bu
hizmetlerin yürütümünde ve iş sağlığı ve güvenliği mevzuatında öngörülen tedbirlerin
uygulanmasında sağlık birimi personeli iş güvenliği uzmanı ile işbirliği ve koordinasyon içinde
çalışır.
420
İŞYERİ HEKİMİ İLE İLGİLİ HUSUSLAR :
1- İşyeri hekimi iş sağlığı hizmetleri kapsamında çalışanların işe giriş ve periyodik
muayenelerini yapar.
3- Özelliği olan çalışanları; gebe ve emzikli kadınları, on sekiz yaşından küçükleri, iki yaşından
küçük çocuğu olan anneleri, meslek hastalığı veya şüphesi tanısı alanları, kronik hastalığı
olanları, malul ve özürlüleri, alkolikleri, ilaç ve uyuşturucu bağımlılığı olanları, birden fazla iş
kazası geçirmiş olanları yakın takip ve koruma altına alır.
4- Özürlülerin işe alınmaları, işyerinde oluşan bir kaza ya da hastalık sonrasında geçici ya da
kalıcı iş göremezliği olanların işe başlamaları veya eski hükümlülerin gerekli sağlık
muayenelerini yaparak uygun işe yerleştirilmeleri için rapor hazırlar.
5- Sağlık nedeniyle üç haftadan uzun veya meslek hastalıkları veya iş kazaları nedeniyle veya
sık tekrarlanan işten uzaklaşmalarda, işe dönüş muayenesi yapar, kronik hastalığı olanları daha
sık aralıklarla muayene eder, gerekli tetkikleri yaptırır ve koruyucu önlemlerin alınması
421
hususunda gerekli işlemleri yapar, gerekli laboratuar tetkikleri ve radyolojik muayeneleri
yaptırır.
8- Kreş ve çocuk bakım yurdu ile emzirme odalarının sağlık koşullarını kontrol eder, sağlık
koşullarına uygunluğunu sağlar, çocukların sağlık muayenelerini yaparak kayıt altına alır, gebe
ve emzikli kadınların işyerindeki olası sağlık tehlikelerine karşı sağlığını korur, geliştirir ve
eğitimlerini sağlar.
9- İşyerinde kullanılan, tüketilen maddeleri kontrol ve izlemek için aralıklı olarak inceleme
yaparak etmenleri belirler, değerlendirir ve kontrol önlemleri geliştirir, çalışma ortamı gözetimi
ile ilgili olarak gerektiğinde ölçümler yapılmasını sağlayarak alınan sonuçların çalışanlar
yönünden değerlendirmesini yapar.
10- İşyerinin genel hijyen koşullarını devamlı izleyerek ve denetleyerek işyerindeki bütün
birimlerin çalışanların sağlığını koruyup geliştirecek biçimde düzenlenmesi, çalışana sağlıklı
bir ortamda ve yürütülen işin gerektirdiği kaloriyi karşılayacak nitelikte yemek sunulması, içme
suyu imkanı sağlanması, soyunma odaları, banyo, lavabo ve tuvaletlerin bakımlı ve temiz
olması ve genel temizlik donanımının temin edilmesi ve sürdürülmesi için gereğini yerine
getirir.
11- İş ve çalışanın uyumunu sağlamak için çalışanların sağlığının, yapılan iş ve işlemler ile
çalışma ortamındaki çeşitli stres faktörlerinden olumsuz yönde etkilenmesi olasılığına karşı
inceleme ve araştırmalar yapar.
12- Meslek hastalığı veya şüphesi tanısı alan çalışanların izleme ve kontrolünü yapar, SSK
Meslek Hastalıkları Hastaneleri ile sürekli işbirliği içinde çalışır.
13- İşyerinde meslek hastalığı veya meslek hastalığı şüphesi tanısı alanların çalıştığı ortamda
ve çalışanlarla ilgili inceleme yapar, herhangi bir hastalık veya kaza ya da periyodik muayene
sonrasında eski işinde çalışması sakıncalı bulunan çalışanın, mevcut sağlık durumuna uygun bir
işte çalıştırılmasını sağlar.
15- Eski hükümlü, malul ve özürlülerin işlerine uyumlarını sağlar, işyeri yöneticilerine, iş
sağlığı ve iş güvenliği kurul üyelerine, çalışanlara ve temsilcilerine genel sağlık konularında
eğitim verir ve bu eğitimlerin sürekliliğini sağlar.
16- Çalışanların, zamanlarını etkin ve verimli biçimde değerlendirmeleri için eğitici, kültürel
ve sportif etkinliklerle zenginleştirilmiş dinlenme imkanı sağlayacak çalışmalar yapar.
17- İşyerindeki sağlık gözetimi ile ilgili çalışmaları kaydeder ve yıllık çalışma raporu
hazırlayarak iş sağlığı ve güvenliği kuruluna gönderir.
422
18- İşyeri hekimi, işyerinde çalışanların hayatı ile ilgili yakın tehlike oluşturan bir husus tespit
edildiğinde derhal üst yönetimi bilgilendirip onaylarını alarak işin geçici olarak durdurulmasını
sağlar.
19- İşyeri hekimi, sağlık durumu bakımından yaptığı işle uyumsuz olduğu belirlenen çalışanın,
işyerinde uygun işte görevlendirilmesini sağlar.
20- İşyeri hekimi, üretim teknolojilerinin planlanmasında iş sağlığı ile ilgili tavsiyelerde
bulunur.
21- İşyeri hekimi, görevi gereği işyerinin bütün bölümlerinde iş sağlığı konusunda inceleme,
araştırma ve çalışanlarla görüşme yapabilir. Gerektiğinde konu ile ilgili kurum veya kuruluşlar
ile işbirliği yapar.
22- İşyeri hekimi, bu Yönetmelikte belirtilen görevlerini yaparken, işin normal akışını mümkün
olduğu kadar aksatmamak ve verimli bir çalışma ortamının sağlanmasına katkıda bulunmak,
işverenin ve işyerinin meslek sırları, ekonomik ve ticari durumları ile çalışanın kişisel sağlık
dosyasındaki bilgileri gizli tutmakla sorumludur.
23- İşverenler, bu Yönetmelikte belirtilen niteliklere haiz işyeri hekimi veya hekimleri ile
sözleşme yaparlar. Yapılan sözleşmenin bir nüshası Genel Müdürlüğe gönderilir.
Özel kurum ve işyeri hekimleri, çalıştıkları yerlerin sağlık hizmetlerinin başka bir yerde
ikinci bir görev yapmalarına elverişli bulunduğuna dair tabip odalarınca izin verilmesi halinde
işyeri hekimliği yapabilirler.
Sözleşme, Ek-7de verilen örneğine uygun olacak şekilde düzenlenir.
I inci, II inci ve III üncü Risk Gruplarında yer alan ve 1000 işçi çalıştırılan işyerlerinde
tam gün çalışacak bir işyeri hekimi görevlendirilir. 1000 kişiyi aşan hallerde bu Yönetmeliğin
21 inci maddesinde belirtilen kriterlere uygun yeteri kadar hekim eklenir.
IV üncü ve V inci Risk Gruplarında yer alan ve 750 işçi çalıştırılan işyerlerinde tam gün
çalışacak bir işyeri hekimi görevlendirilir. 750 kişiyi aşan hallerde bu Yönetmeliğin 21 inci
maddesinde belirtilen kriterlere uygun yeteri kadar hekim eklenir.
25- Yönetmeliğin yayımı tarihinden önce alınmış olan işyeri hekimliği sertifikaları geçerlidir.
423
İŞYERİ HEMŞİRESİ VE SAĞLIK MEMURU İLE İLGİLİ HUSUSLAR :
1- İşyeri hemşiresi veya sağlık memuru olarak görevlendirileceklerin Bakanlıkça verilmiş
işyeri hemşiresi veya sağlık memuru sertifikasına sahip olmaları gerekir.
3- Çalışanların özellikleri ve sağlık düzeyleri ile ilgili veri toplar, kaydeder, sağlık ve çalışma
öykülerini işe giriş/periyodik muayene formuna yazar ve işyeri hekimi tarafından yapılan fizik
muayene sırasında hekime yardımcı olur.
5- Gebe ve emzikli kadınların izlenmesi, zararlı maddelerden korunması için çalışır; çocuk
bakım hizmetleri ile ilgili çalışmaların planlanması, yürütülmesi ve kontrolüne katılır.
424
7- Yardımcı sağlık hizmetlerinin planlanması, değerlendirilmesi, izlenmesi ve
yönlendirilmesinde işyeri hekiminin önerileri doğrultusunda çalışır ve gerekli kayıtları tutar.
425
EK - 1
A) Tıbbi Malzemeler:
1. Sfingomanometre
2. Stetoskop
3. Oftalmoskop
4. Otoskop
5. Kulak küreti
6. Abeslan
7. Beden derecesi
8. Cerrahi dikiş seti (Tam gün hekim çalışan işyerlerinde zorunludur)
9. Pansuman malzemesi
10. Enjeksiyon malzemesi
11. Tartı
12. Muayene masası
426
13. Paravan
14. İlaç dolabı
15. Tıbbi malzeme dolabı
16. Sedye
17. Oksijen tüpü
18. Buzdolabı
B) Büro malzemeleri:
1. Bilgisayar
2. Yazı masası ve koltuk
3. Hasta sandalyesi
4. Kırtasiye malzemesi
5. Dosya dolabı
C) Taşıt:
Ağır ve tehlikeli işlerin yapıldığı ve sürekli olarak 50 işçinin çalıştığı işyerlerinde, hastalanan
veya kazalanan işçilerin işyerine en yakın sağlık kuruluşuna taşınmaları için uygun taşıt
işyerinde hazır bulundurulur.
EK – 2
İşyerinin Unvanı:
Sicil No:
Adresi:
Tel ve Faks:
E-posta:
İşkolu:
a) Risk analizi
b) Ortam ölçümleri
d) Periyodik kontroller
e) Biyolojik analizler
f) Fizyolojik testler
g) Eğitim çalışmaları
i) Diğer çalışmalar
imza
EK - 3
İŞ KAZASI FORMU
Dosya No:
İşkolu kodu:
İşyeri adresi:
Çalışanın ad ve soyadı:
428
Çalışanın cinsiyeti:
Sonuç:
İmza imza
EK - 4
Dosya No:
İşkolu kodu:
İşyeri adresi:
Çalışanın ad ve soyadı:
429
Çalışanın cinsiyeti:
Sonuç:
imza
EK - 5
İŞYERİNİN
Sicil no:
Unvanı:
Adresi:
Fotoğraf
Tel ve faks:
İŞÇİNİN
Adı ve soyadı:
Cinsiyeti:
Eğitim durumu:
Medeni durumu: Çocuk sayısı:
430
Ev Adresi:
Tel:
Mesleği:
Yaptığı iş:
Çalıştığı bölüm:
Daha önce çalıştığı yerler:
İşkolu Yaptığı iş Giriş-çıkış tarihi
1.
2.
3.
Özgeçmişi:
Kan grubu:
Konjenital/kronik hastalık:
Bağışıklama:
- Tetanoz:
- Hepatit:
- Diğer:
Soygeçmişi: Anne Baba Kardeş Çocuk
TIBBİ ANAMNEZ:
1. Son bir yıl içinde aşağıdaki yakınmalardan herhangi birini geçirdiniz mi?
Hayır Evet Tarih
- Balgamlı öksürük
- Nefes darlığı
- Göğüs ağrısı
- Çarpıntı
- Sırt ağrısı
- İshal veya kabızlık
- Eklemlerde ağrı
2. Son bir yıl içinde aşağıdaki hastalıklardan herhangi birini geçirdiniz mi?
Hayır Evet Tarih
- Kalp hastalığı
- Şeker hastalığı
- Böbrek rahatsızlığı
- Sarılık
- Mide veya oniki parmak ülseri
- İşitme kaybı
- Görme bozukluğu
- Sinir sistemi hastalığı
- Deri hastalığı
- Besin zehirlenmesi
3. Son bir yıl içinde hastanede yattınız mı?
Hayır Evet ise tanı.........................................
4. Son bir yıl içinde önemli bir ameliyat geçirdiniz mi?
Hayır Evet ise nedir ?........................................
5. Son bir yıl içinde iş kazası geçirdiniz mi?
Hayır Evet ise nedir ?........................................
6. Son bir yıl içinde Meslek Hastalıkları Hastanesi'ne gittiniz mi?
Hayır Evet ise tanı.........................................
7. Son bir yıl içinde Maluliyet aldınız mı?
Hayır Evet ise nedir ve oranı ?..............................................
8. Şu anda herhangi bir tedavi görüyor musunuz?
431
Hayır Evet ise nedir ?.......................................................
9. Sigara içiyor musunuz?
Hayır
Bırakmış ..........ay/yıl önce .........ay/yıl içmiş ......adet/gün içmiş
Evet ..............yıldır ..........adet/gün
10. Alkol alıyor musunuz?
Hayır
Bırakmış ..........yıl önce ..........yıl içmiş ..........sıklıkla içmiş
Evet ..............yıldır ..........sıklıkla
KANAAT VE SONUÇ:
1- ...............................................................işinde/işyerinde bedenen çalışmaya elverişlidir.
2- Raporda işaret edilen arızalar tedavi edilmek koşuluyla elverişlidir.
İmza Tarih
432
EK-6
433
EK-7
İşyerinin;
Unvanı :
Adresi :
Tel :
Fax :
e-posta :
Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı Bölge Sicil no :
SSK sicil no :
Faaliyet alanı :
Yer aldığı risk grubu :
Çalışan işçi sayısı :
İşyeri hekiminin;
Adı soyadı :
Diploma no :
Sertifika no :
Uzmanlık alanı :
Çalışma süresi :
Adres :
Tel :
Fax :
e-posta :
Çalıştığı diğer işyerlerinin;
Ünvanı :
Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı Bölge Sicil no :
SSK sicil no :
Özel Hükümler :
434
EKRANLI ARAÇLARLA ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ
HAKKINDA YÖNETMELİK
3- İşveren, işçilere ve temsilcilerine çalışma yerlerinde sağlık ve güvenlik ile ilgili bütün
konularda bilgi verecektir.
4- İşveren ekranlı araçlarla çalışanlara, işe başlamadan önce ve çalışma koşullarında önemli bir
değişiklik olduğunda gerekli eğitimi verecek ve bu eğitimler periyodik olarak tekrarlanacaktır.
435
EK - 1
1. Ekipman
a) Genel hususlar
Bu tür ekipmanın kullanımı işçiler için risk kaynağı olmayacaktır.
b) Monitör
Ekranda görünen karakterler kolayca seçilebilecek şekil ve formda, uygun büyüklükte
olacak, satır ve karakterler arasında yeterli boşluk bulunacaktır.
Ekran görüntüsü stabil olacak, görüntünün titremesi ve benzeri olumsuzluklar
bulunmayacaktır.
Parlaklık ve karakterler ile arka plan arasındaki kontrast, operatör tarafından kolaylıkla
ayarlanabilecektir.
Ekran, operatörün ihtiyacına göre kolaylıkla her yöne döndürülerek ayarlanabilir olacaktır.
Ekranın ayrı bir kaide veya ayarlanabilir bir masa üzerinde kullanılması mümkün olacaktır.
Kullanıcıyı rahatsız edebilecek yansıma ve parlamalar önlenecektir.
c) Klavye
Klavye, operatörün el ve kollarının yorulmaması ve rahatça çalışabilmesi için ekrandan ayrı
ve hareketli olacaktır.
Klavyenin ön tarafına, operatörün bileklerini dayayabileceği özel destek konulacaktır.
Operatörün elleri ve kolları için klavyenin önünde yeterli boşluk olacaktır.
Klavyenin rengi mat olacak ve ışığı yansıtmayacaktır.
Klavye karakterlerinin yerleri kullanımı kolaylaştıracak şekilde düzenlenmiş olacaktır.
Çalışma pozisyonuna göre, tuşlar üzerindeki semboller kolaylıkla seçilebilecek, düzgün ve
okunaklı olacaktır.
d) Çalışma masası veya çalışma yüzeyi
Çalışma masası veya çalışma yüzeyi; ekran, klavye, dokümanlar ve diğer ilgili
malzemelerin rahat bir şekilde düzenlenebilmesine olanak sağlayacak şekilde ve yeterli
büyüklükte olacak ve yüzeyi ışığı yansıtmayacak nitelikte olacaktır.
Operatörün rahatsız edici göz ve baş hareketleri ihtiyacını en aza indirecek şekilde
yerleştirilmiş ve ayarlanabilir özellikte doküman tutucu kullanılacaktır.
Çalışanın rahat bir pozisyonda olması için yeterli alan olacaktır.
e) Çalışma sandalyesi
Sandalye dengeli ve operatörün rahat bir pozisyonda oturabileceği ve kolaylıkla hareket
edebileceği şekilde olacaktır.
Oturma yerinin yüksekliği ayarlanabilir olacaktır.
Sırt dayama yeri öne-arkaya ve yukarı-aşağı ayarlanabilir, sırt desteği bele uygun ve esnek
olacaktır.
İstendiğinde operatöre uygun bir ayak dayanağı sağlanacaktır.
2. Çalışma ortamı
a) Gerekli alan
Operatörün oturma şeklini değiştirebilmesi ve rahatça hareket edebilmesi için çalışma
merkezi yeterli genişlikte olacak ve uygun şekilde düzenlenecektir.
436
b) Aydınlatma
Operatörün gereksinimleri ve yapılan işin türü dikkate alınarak uygun aydınlatma şartları
sağlanacak, arka planla ekran arasında uygun kontrast bulunacaktır.
Yapay aydınlatma kaynaklarının yeri ve teknik özellikleri ekrandaki ve diğer ekipmanlar
üzerindeki parlama ve yansımaları önlenecek şekilde olacaktır.
c) Yansıma ve parlama
Pencereler, açıklıklar ve benzeri yerler, saydam veya yarı saydam duvarlar ve parlak renkli
cisim ve yüzeylerden ekran üzerine direk ışık gelmeyecek ve mümkünse yansımalar
önlenecektir.
Ekrana gelen gün ışığının kontrol edilebilmesi için yatay ve dikey ayarlanabilir perdeler
kullanılacaktır.
d) Gürültü
Çalışma merkezlerinde kullanılan ekipmanların gürültüsü çalışanların dikkatini
dağıtmayacak ve karşılıklı konuşmayı engellemeyecek düzeyde olacaktır.
e) Isı
Çalışma merkezindeki ekipmanlar çalışanları rahatsız edecek düzeyde ortama ısı
vermeyecektir.
f) Radyasyon
Çalışma merkezindeki görünür ışık dışındaki tüm radyasyonların sağlığa zarar vermeyecek
düzeylerde olması için gerekli önlemler alınacaktır.
g) Nem
Çalışma ortamındaki nemin uygun düzeyde olması sağlanacak ve bu düzey korunacaktır.
3. Bilgisayar programları
İşveren, ekranlı araçlarla yapılacak işin düzenlenmesinde ve kullanılacak programların
seçiminde aşağıdaki hususlara uyacaktır.
a) Programlar işe uygun olacaktır.
b) Programlar kolay kullanılabilir ve eğer uygunsa operatörün bilgi düzeyine ve
deneyimine göre ayarlanabilir olacaktır. Operatörün bilgisi dışında programlara müdahale
edilemeyecektir.
c) Sistemler çalışanların verimini artıracak ve kolaylık sağlayacak şekilde geri beslemeli
olacaktır.
d) Sistemler operatöre uygun hız ve formatta bilgi verecek şekilde olacaktır.
e) Programlar, özellikle verilerin algılanması ve kullanılması konusunda ergonomi
prensiplerine uygun olacaktır.
437
GÜRÜLTÜ YÖNETMELİĞİ
3- Günlük gürültü maruziyetinin günden güne belirgin şekilde farklılık gösterdiğinin kesin
olarak tespit edildiği işlerde maruziyet sınır değerleri ve maruziyet etkin değerlerinin
uygulanmasında günlük maruziyet değerleri yerine haftalık maruziyet değerleri kullanılabilir.
4- İşveren, işçilerin maruz kaldığı gürültü düzeyini değerlendirecek ve gerekiyor ise gürültü
ölçümü yapacaktır.
6- Kullanılan gürültü ölçme yöntemi, bir işçinin kişisel maruziyetini gösterecek şekilde
olacaktır.
8- Ölçüm sonuçları değerlendirilirken, ölçme uygulamalarına bağlı olan ölçüm hataları dikkate
alınacaktır.
10- Risk değerlendirmesi ile ilgili, yürürlükteki mevzuata uygun olarak kayıt tutulacak ve
saklanacaktır. Risk değerlendirmesi, düzenli olarak ve önemli bir değişiklik olduğunda veya
sağlık gözetimi sonuçlarının gerektirdiğinde yeniden yapılacaktır.
438
11- Gürültüden kaynaklanan maruziyetin önlenmesi veya azaltılması için teknik gelişmelere
uygun önlemler alınarak gürültüye maruziyetten kaynaklanan riskler kaynağında yok edilecek
veya en aza indirilecektir.
12- Gürültüye maruziyeti azaltmak için teknik ve/veya organizasyona yönelik bir önlem
programı oluşturacak ve uygulayacaktır.
13- Yapılan risk değerlendirmesine göre, işçilerin en yüksek maruziyet etkin değerlerini aşan
gürültüye maruz kalabileceği çalışma yerleri uygun şekilde işaretlenecektir. Ayrıca, bu
alanların sınırları belirlenecek ve teknik olarak mümkün ise, bu alanlara girişler kontrollü
olacaktır.
14- İşçilerin dinlenmesi için ayrılan yerlerdeki gürültü düzeyi, bu yerlerin kullanım amacına
uygun olacaktır.
16- Gürültüye maruziyetten kaynaklanan riskler başka yollarla önlenemiyor ise gürültü
maruziyeti en düşük maruziyet etkin değerleri aştığında, işveren kulak koruyucuları sağlayarak
işçilerin kullanımına hazır halde bulunduracaktır, gürültü maruziyeti en yüksek maruziyet etkin
değerlerine ulaştığında ya da bu değerleri aştığında, kulak koruyucuları kullanılacaktır, kulak
koruyucuları işitme ile ilgili riski ortadan kaldıracak veya en aza indirecek bir biçimde
seçilecektir. işveren kulak koruyucularının kullanılmasını sağlamak için her türlü çabayı
gösterecek ve alınan önlemlerin etkililiğini denetlemekten sorumlu olacaktır.
17- Yönetmelikte belirtilen tüm önlemlerin alınmasına rağmen, maruziyet sınır değerlerinin
aşıldığının tespit edildiği durumlarda, işveren, maruziyeti, maruziyet sınır değerlerinin altına
indirmek üzere gerekli olanı derhal yapacak, maruziyet sınır değerlerinin aşılması nedenlerini
belirleyecek ve bunun tekrarını önlemek amacıyla, koruma ve önlemeye yönelik tedbirleri
alacaktır.
18- İşveren, işyerinde en düşük maruziyet etkin değerindeki veya üzerindeki gürültüye maruz
kalan işçilerin ve/veya temsilcilerinin gürültü maruziyeti ile ilgili olarak bilgilendirilmelerini ve
eğitilmelerini sağlayacaktır.
19- İşçilere ve/veya temsilcilerine bu Yönetmeliğin kapsadığı konular ile özellikle risklerin
değerlendirilmesinde ve alınacak önlemlerin tanımlanmasında, gürültüden kaynaklanan
risklerin ortadan kaldırılmasını veya azaltılmasını amaçlayan önlemlerin alınmasında, kulak
koruyucularının seçilmesinde danışılacak ve katılımları sağlanacaktır.
20- Yapılan risk değerlendirmesi sonucunda sağlık riski olduğunun anlaşılması halinde işçiler
uygun sağlık gözetimine tabi tutulacaktır.
21- Yapılan sağlık gözetimi ile ilgili olarak her işçinin kişisel sağlık kaydı tutulacak ve
güncelleştirilecektir. Sağlık kayıtları, sağlık gözetiminin bir özetini içerecektir. Bu kayıtlar
gizlilik esasına uygun olarak ve gerektiğinde incelenebilecek şekilde saklanacaktır. Bu
kayıtların kopyaları, yetkili makamların istemesi halinde verilecektir. Her işçi, istediğinde
kendisiyle ilgili kayıtlara ulaşabilecektir.
439
22- İşitme ile ilgili sağlık gözetimi sonucunda, işçide işitme kaybı saptandığında, işitme
kaybının gürültü maruziyetine bağlı olup olmadığını bir hekim veya hekimin uygun gördüğü
bir uzman değerlendirecektir. İşitme kaybı gürültüye bağlı ise, işçi, hekim veya uygun nitelikli
diğer bir kişi tarafından, kendisi ile ilgili sonuçlar hakkında bilgilendirilecektir.
23- İşveren, yapılan risk değerlendirmesini gözden geçirecektir. Riskleri önlemek veya
azaltmak için alınan önlemleri gözden geçirecektir. Riskleri önlemek veya azaltmak için
gerekli görülen ve işçinin gürültüye maruz kalmayacağı başka bir işte görevlendirilmesinin de
aralarında olduğu önlemleri uygularken, iş sağlığı uzmanları veya diğer uygun vasıflı kişilerin
veya yetkili makamın önerilerini dikkate alacaktır. Benzer biçimde maruz kalan işçilerin sağlık
durumunun gözden geçirilmesi için de düzenli bir sağlık gözetimi uygulayacaktır.
440
GÜVENLİK VE SAĞLIK İŞARETLERİ YÖNETMELİĞİ
5- Güvenlik ve sağlık işaretleri ile ilgili konularda işçilerin ve/veya temsilcilerinin görüşleri
alınarak katılımları sağlanacaktır.
441
EK – I
1. Genel hususlar
1.1. Bu Yönetmeliğin 5 inci maddesindeki genel kurala göre, işyerinde bulunması gereken
güvenlik ve sağlık işaretleri Ek–II’den itibaren tüm eklerde belirtilen özel koşullara uygun
olacaktır.
1.2. Bu ekte; yukarıda (1.1.)’de belirtilen gereklerin tanıtımı, güvenlik ve sağlık işaretlerinin
değişik kullanımları ve bu işaretlerin birlikte veya birbirinin yerine kullanılmasındaki genel
kurallar belirlenmiştir.
1.3. Güvenlik ve sağlık işaretleri sadece bu Yönetmelikte belirlenen mesaj veya bilgiyi iletmek
üzere kullanılacaktır.
2. İşaret çeşitleri
2.1. Sabit ve kalıcı işaretler
2.1.1. Sabit ve kalıcı işaret levhaları; yasaklamalar, uyarılar ve yapılması zorunlu işler ile acil
kaçış yollarının ve ilk yardım bölümlerinin yerlerinin belirtilmesi ve tanınması için
kullanılacaktır.
Yangınla mücadele ekipmanının bulunduğu yerler, işaret levhası ve kırmızı renkle kalıcı
şekilde işaretlenecektir.
2.1.2. Konteynır ve borular üzerindeki işaretler Ek–III’te belirtildiği şekilde olacaktır.
2.1.3. Engellere çarpma veya düşme riski olan yerler, işaret levhası ve güvenlik rengi ile kalıcı
şekilde belirlenecektir.
2.1.4. Trafik yolları güvenlik rengi ile kalıcı olarak işaretlenecektir.
2.2. Geçici işaretler
2.2.1. Gerekli hallerde ve aşağıda 3 üncü maddede belirtildiği şekilde işaretlerin birlikte ve
birbirinin yerine kullanılma imkanı da dikkate alınarak; tehlike sinyali vermek, insanların belli
bir takım hareketleri yapması ve acil tahliyesi için ışıklı işaretler, sesli sinyaller ve/veya sözlü
iletişim kullanılacaktır.
2.2.2. Gerekli durumlarda, tehlikeye yol açabilecek ya da tehlikeli manevralar yapan kimseleri
yönlendirmek için el işaretleri ve/veya sözlü iletişim kullanılacaktır.
442
4. Aşağıdaki tabloda yer alan hususlar güvenlik rengi kullanılan tüm işaretlere uygulanır.
Anlamı veya
Renk Talimat ve Bilgi
Amacı
Kırmızı Tehlikeli hareket veya
Yasak işareti
davranış
Dur, kapat, düzeneği acil
Tehlike alarmı
durdur, tahliye et
Yangınla Ekipmanların yerinin
mücadele gösterilmesi ve ne
ekipmanı olduğu
Sarı Dikkatli ol, önlem al,
Uyarı işareti
kontrol et
Özel bir davranış ya da
Mavi (1) eylem
Zorunluluk
işareti
Kişisel koruyucu
donanım kullan
Yeşil Acil kaçış, ilk Kapılar, çıkış yerleri ve
yardım işareti yolları, ekipman, tesisler
Tehlike yok Normale dön
(1) Mavi: Sadece dairevi bir şekil içinde
kullanıldığında emniyet rengi olarak
(2) kabul edilir.
Fluoresan
turuncu: Emniyet işaretleri dışında sarı yerine
kullanılabilir
Özellikle zayıf doğal görüş şartlarında
bu renk çok dikkat çekicidir.
443
5.1.4. Birden fazla sesli sinyal aynı anda kullanılmayacaktır.
5.1.5. Çok fazla ortam gürültüsü olan yerlerde sesli sinyal kullanılmayacaktır.
5.2. İşaretlerin ya da sinyal aygıtlarının; uygun tasarımı, yeterli sayıda olması, uygun bir
şekilde yerleştirilmesi, bakım ve onarımının iyi yapılması ve doğru çalışması sağlanacaktır.
8. Herhangi bir enerji ile çalışan işaretlerin, enerjinin kesilmesi ve tehlikenin başka bir şekilde
önlenememesi durumunda, işaretlerin yedek enerji kaynağı ile derhal çalışması sağlanacaktır.
9. Işıklı işaret ve/veya sesli sinyallerin çalışmaya başlaması, yapılacak işin veya hareketin
başlayacağını belirtir. Yapılan iş veya hareket süresince ışıklı işaret veya sesli sinyal
çalışmasına devam edecektir. Işıklı işaret ve sesli sinyal kullanılıp durmasından hemen sonra
tekrar çalışabilir olacaktır.
10. Işıklı işaretler ve sesli sinyaller, doğru ve etkili çalışmalarını sağlamak için, kullanılmadan
önce ve kullanım süresince yeterli sıklıktaki aralıklarla kontrol edilecektir.
11. Kişisel koruyucu kullanımından kaynaklanan hususlar da dahil olmak üzere, işçilerin
görme ve işitmelerine engel olacak herhangi bir husus var ise; ilgili işaretlerin güçlendirilmesi
veya değiştirilmesi için gerekli önlemler alınacaktır.
12. Önemli miktarda tehlikeli madde ya da preparat depolanan alanlarda, odalarda veya kapalı
yerlerde bulunan her bir paket ya da kap üzerinde bulunan etiketlerin, bu yerlerde alınması
gereken güvenlik önlemlerini ikaz için yeterli değilse, Ek–III’ün 1 inci bölümünde
belirtilenlere uygun olarak ikaz işareti bulundurulacak veya işaretlenecektir.
444
EK – II
1. Temel nitelikler
1.1. Kendi özel amaçlarına göre; yasaklama, uyarı, emir, kaçış yolu, acil durumlarda
kullanılacak ya da yangınla mücadele amaçlı ekipmanı belirten ve benzeri işaret levhalarının
biçim ve renkleri bölüm 3’te verilmiştir.
1.2. Piktogramlar mümkün olduğunca yalın olacak ve sadece temel ayrıntıları içerecektir.
1.3. Aynı anlamı veriyorsa ve yapılan değişiklik ya da düzenleme anlamını belirsiz hale
getirmeyecekse, kullanılan piktogramlar bölüm 3’te belirtilenlerden biraz farklı ya da daha
ayrıntılı olabilir.
1.4. İşaret levhaları kullanıldıkları ortama uygun, darbeye ve hava koşullarına dayanıklı
malzemeden yapılacaktır.
1.5. İşaret levhalarının boyutları ile kolorimetrik ve fotometrik özellikleri, bunların kolayca
görülebilir ve anlaşılabilir olmalarını sağlayacaktır.
2. Kullanım koşulları
2.1. İşaret levhaları özel bir tehlike olan yerlerin ve tehlikeli cisimlerin hemen yakınına, genel
tehlike olan yerlerin girişine, engeller dikkate alınarak, görüş seviyesine uygun yükseklik ve
konumda, iyi aydınlatılmış, erişimi kolay ve görünür bir şekilde yerleştirilecektir. Doğal ışığın
zayıf olduğu yerlerde fluoresan renkler, reflektör malzeme veya yapay aydınlatma
kullanılacaktır.
2.2. İşaret levhasının gösterdiği durum ortadan kalktığında, işaret levhası da kaldırılacaktır.
445
- Daire biçiminde,
- Beyaz zemin üzerine siyah piktogram, kırmızı çerçeve ve diyagonal çizgi (kırmızı kısımlar
işaret alanının en az % 35’ini kapsayacaktır)
446
Parlayıcı madde veya
Patlayıcı madde Toksik (Zehirli) madde
yüksek ısı
İyonlayıcı olmayan
Lazer ışını Oksitleyici madde
radyasyon
447
3.3. Emredici işaretler
Temel nitelikler
- Daire biçiminde,
- Mavi zemin üzerine beyaz piktogram (mavi kısımlar işaret alanının en az % 50’sini
kapsayacaktır)
448
3.4. Acil çıkış ve ilkyardım işaretleri
Temel nitelikler
- Dikdörtgen veya kare biçiminde,
- Yeşil zemin üzerine beyaz piktogram (yeşil kısımlar işaret alanının en az % 50’sini
kapsayacaktır)
Güvenlik
İlk Yardım Sedye Göz duşu
duşu
449
Yönler (Yardımcı bilgi işareti)
450
EK – III
1. İçinde tehlikeli madde veya preparatların bulunduğu veya depolandığı kaplar ile bunları
ihtiva eden veya taşıyan, görünür borular; yürürlükteki mevzuata uygun olarak, renkli zemin
üzerinde piktogram veya sembol bulunan etiket ile işaretlenecektir.
3. Bu Ek’in 1 inci bölümünde belirtilen işaretler, Ek–II, bölüm 1.4.’te belirtilen temel
niteliklerde olacak ve Ek–II, bölüm 2’de yer alan işaret levhalarının kullanımıyla ilgili şartları
yerine getirecektir.
5. Önemli miktarda tehlikeli madde ya da preparat depolanan alanlar, odalar veya kapalı yerler,
Ek–II, bölüm 3.2’de yer alan uygun ikaz işareti ile belirtilecek veya Ek–III, bölüm 1’de
belirtilen şekilde işaretlenecektir.
Değişik tehlikeli madde ya da preparatın depolandığı yerlerde, genel tehlikeyi belirten uyarı
işareti kullanılabilir.
Bu işaret veya etiketler depolama bölgesinin yakınına ya da depo için kullanılan odanın giriş
kapısına yerleştirilecektir.
451
EK – IV
Genel hususlar.
1. Bu Ek yangınla mücadele amacıyla kullanılan ekipmana uygulanır.
2. Yangınla mücadele ekipmanı özel bir renk ile belirtilecek ve yerini bildiren bir işaret levhası
ve/veya bu gibi ekipmanın bulunduğu yer ya da erişim noktaları için özel bir renk
kullanılacaktır.
3. Bu tür ekipmanı belirlemede kırmızı renk kullanılacaktır. Kırmızı alan, ekipmanın kolayca
tanınabilmesi için yeterince geniş olacaktır.
4. Bu tür ekipmanın bulunduğu yeri işaretlemek için Ek–II, bölüm 3.5’te verilen işaret levhaları
kullanılacaktır.
452
EK – V
ENGELLER, TEHLİKELİ YERLER VE TRAFİK YOLLARINI BELİRLEMEK İÇİN
KULLANILAN İŞARETLER İLE İLGİLİ ASGARİ GEREKLER
453
EK – VI
IŞIKLI İŞARETLER İÇİN ASGARİ KURALLAR
1. Genel hususlar
1.1. Işıklı işaretler, kullanım amacına ve şartlarına uygun olarak, bulunduğu ortama göre iyi
görünür ve seçilir olacak, aşırı ışık nedeniyle parlamayacak veya yetersiz ışık nedeniyle
görünürlüğü azalmayacaktır.
1.2. Işıklı işaretlerin sinyal gönderen ışıklı alanı, tek renk ya da belirli bir zemin üzerinde
piktogramdan ibaret olacaktır.
1.3. Kullanılan tek renk Ek–I, bölüm 4’te yer alan renk tablosuna uygun olacaktır.
1.4. İşaret bir piktogram içeriyorsa, bu piktogram Ek–II’de belirtilen ilgili kuralların hepsine
uygun olacaktır.
454
EK – VII
1. Genel hususlar
1.1. Sesli sinyaller;
(a) ortam gürültüsünden hayli yüksek, ancak aşırı derecede yüksek ve zarar verici olmayacak
şekilde duyulabilir bir ses düzeyinde olacak ve
(b) teknik özellikleri itibariyle kolaylıkla tanınabilir, diğer sesli sinyaller ile ortamdaki
seslerden açıkça ayırt edilebilir olacaktır.
1.2. Eğer bir aygıt sabit ve değişken frekansta sesli sinyal yayıyorsa; aygıtın yaydığı değişken
frekanslı sinyal, sabit frekanslı sinyale göre daha tehlikeli bir durumu veya daha acil olarak
yapılması istenen/emredilen müdahale ya da eylemi ifade eder.
2. Kodlama
Tahliye işaretleri sürekli olacaktır.
455
EK – VIII
1. Genel hususlar
1.1. Bir veya birden fazla kişiler arasında yapılan sözlü haberleşmede; belirli bir formda veya
kodlanmış haldeki kısa metinler, cümleler, kelime veya kelime grupları kullanılacaktır.
1.2. Sözlü mesajlar mümkün olduğunca kısa, yalın ve açık olmalıdır. Konuşanın konuşma
becerisi ve dinleyenin duyma yeteneği güvenilir bir sözlü iletişime uygun olacaktır.
1.3. Sözlü haberleşme doğrudan insan sesi veya uygun bir vasıtayla yayınlanan insan sesi ya da
yapay insan sesi ile olacaktır.
456
EK – IX
1. Özellikler
El işaretleri kesin, yalın, yapılması ve anlaşılması kolay olacak ve benzer işaretlerden belirgin
bir şekilde farklı olacaktır.
Aynı anda iki kol birden kullanılıyorsa, bunlar simetrik olarak hareket ettirilecek ve bir
harekette sadece bir işaret verilecektir.
Yukarıdaki şartlara uymak, aynı anlamı vermek ve anlaşılabilir olmak kaydıyla 3 üncü
bölümde gösterilen işaretlerden biraz farklı veya daha detaylı işaretler kullanılabilir.
3. Kodlanmış işaretler.
Genel hususlar
Aşağıda verilen kodlanmış işaretler, belirli sektörlerde aynı manevralar için kullanılacaktır.
A. Genel İşaretler
Başlama
komutu
DUR Avuç içi öne bakacak şekilde sağ kol
yukarı kalkık
Kesinti /
ara
457
Hareketi
durdur
TAMAM Her iki kol göğüs hizasında eller
kenetli
İşlemin
sonu
B. Dikey Hareketler
C. Yatay Hareketler
GERİ Her iki kol avuç içleri aşağı bakacak şekilde göğüs
önünde bükülüyken kollar dirsekten kırılarak
yavaşça gövdeden uzaklaşır
SAĞ Sağ kol avuç içi yere bakacak şekilde yere paralel
sağa uzatılmışken sağa doğru yavaşça küçük
Manevra hareketler
cının
458
sağı
SOL Sol kol avuç içi yere bakacak şekilde yere paralel
sola uzatılmışken sola doğru yavaşça küçük
Manevra hareketler
cının
solu
YATAY Eller arasındaki boşluk mesafeyi ifade eder
MESAF
E
D. Tehlike
Acil dur.
HIZLI Bütün hareketler daha hızlı
YAVAŞ Bütün hareketler daha yavaş
TİTREŞİM YÖNETMELİĞİ
4- İşveren, çalışma koşullarında önemli değişiklik olduğunda veya sağlık gözetimi sonuçlarının
gerektirdiği durumlarda risk değerlendirmesini yeniden yapacaktır.
5- İşveren, teknik ilerlemeleri göz önünde bulundurularak, mekanik titreşime maruz kalmaktan
kaynaklanan riskleri öncelikle kaynağında yok edecek veya en aza indirecektir.
6- Maruziyet etkin değerlerinin aşıldığının tespit edilmesi halinde, işveren, mekanik titreşime
ve yol açtığı risklere maruziyeti en aza indirmek için teknik ve organizasyon önlemleri ile ilgili
program yapacak ve uygulayacaktır.
7- Alınan önlemlere rağmen maruziyet sınır değeri aşılmış ise, işveren, maruziyeti sınır değerin
altına indirecek önlemleri derhal alacaktır. Maruziyet sınır değerinin aşılmasının nedenlerini
belirleyecek ve sınır değerinin yeniden aşılmasını önlemek için gerekli koruma ve önleme
tedbirlerini alacaktır.
8- İşveren, işyerinde mekanik titreşim riskine maruz kalan işçilerin ve/veya temsilcilerinin,
yapılan risk değerlendirmesi sonuçları hakkında bilgilendirilmelerini ve eğitilmelerini
sağlayacaktır:
11-İşveren, sağlık gözetimi ile ilgili her işçinin kişisel sağlık kaydını tutacak ve
güncelleştirecektir.
12- İşveren, riskleri önlemek veya azaltmak için alınan önlemleri gözden geçirecektir.
13- İşveren, bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 3 yıl içerisinde işyerini bu
Yönetmelik hükümlerine uygun hale getirecektir.
EK
460
A. EL – KOL TİTREŞİMİ
1. Maruziyet değerlendirmesi
El – kol titreşimine maruziyet düzeyinin değerlendirmesi, sekiz saatlik bir referans
döneme A (8) normalize edilen, frekans ağırlıklı ivme değerlerinin karelerinin toplamının (rms)
(toplam değer) kare kökü cinsinden ifade edilen, TS ENV 25349 – Mekanik Titreşim–İnsanın
Elle Geçen Titreşime Maruz Kalmasının Ölçülmesine ve Değerlendirilmesine Ait Kılavuz –
standardına göre gündelik maruziyet değeri belirlenir.
Maruziyet düzeyi değerlendirmesi, kullanılan iş ekipmanından yayılan titreşim düzeyi
hakkında üretici tarafından kullanma kılavuzunda belirtilen bilgiler, yapılan çalışmadaki
gözlem ve ölçüm sonuçlarına göre yapılır.
2. Ölçüm
Bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin (a) bendine göre ölçüm yapıldığında;
a) Kullanılan yöntemler mekanik titreşime maruz kalan işçilerin kişisel maruziyetini
belirliyebilecek nitelikte olacaktır. TS ENV 25349 standartına göre, kullanılan cihazlar ve
yöntemler, ölçülecek mekanik titreşimin karakteristiğine, çevresel etkilere ve ölçüm
aygıtlarının özelliklerine uyumlu olacaktır.
b) Çift elle kullanılan aygıtlarda, ölçümler her el için yapılacaktır. Maruziyet, her iki
eldeki en yüksek değer esas alınarak belirlenecek ve diğer el ile ilgili bilgiler de verilecektir.
3. Etkileşim
Mekanik titreşim, elle yapılan ölçümleri veya göstergelerin okunmasını etkiliyor ise, bu
Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin (d) bendinin 4 numaralı alt bendi dikkate alınacaktır.
4. Dolaylı riskler
Mekanik titreşim özellikle yapıların dayanıklılığını veya bağlantı yerlerinin güvenliğini
etkiliyor ise, bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin (d) bendinin 4 numaralı alt bendi dikkate
alınacaktır.
5. Kişisel koruyucular
El-kol titreşimine karşı kullanılan kişisel koruyucu donanım, bu Yönetmeliğin 7 nci
maddesinin (b) bendinde belirtilen önlemler ile ilgili programlara dahil edilebilir.
1. Maruziyet değerlendirmesi
Bütün vücut titreşimine maruziyet düzeyinin değerlendirmesi, sekiz saatlik dönemde A(8)
sürekli ivme eşdeğeri cinsinden tanımlanan, en yüksek (rms) değer veya frekans ağırlıklı
ivmelerin en yüksek titreşim dozu değeri (VDV) olarak hesaplanan, TS EN 1032 – Mekanik
Titreşim– Bütün Vücudun Titreşim Emisyon Değerinin Tayin Edilmesi Amacıyla Hareketli
Makinelerin Denenmesi – Genel – ve TS 2775 – Tüm Vücudun Titreşim Etkisi Altında Kalma
Durumunun Değerlendirilmesi İçin Kılavuz – sayılı TSE standardlarına göre gündelik
maruziyet değeri belirlenir.
Maruziyet düzeyi değerlendirmesi, kullanılan iş ekipmanından yayılan titreşim düzeyi
hakkında üretici tarafından kullanma kılavuzunda belirtilen bilgiler, yapılan çalışmadaki
gözlem ve ölçüm sonuçlarına göre yapılır.
Deniz taşımacılığında, 1 Hz’in üzerindeki titreşimler değerlendirmeye alınacaktır.
2. Ölçüm
Bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin (a) bendine göre ölçüm yapıldığında, kullanılan
yöntemler söz konusu mekanik titreşime maruz kalan işçilerin kişisel maruziyetini
461
belirliyebilecek nitelikte olacaktır. Kullanılan yöntemler ölçülecek mekanik titreşimin
özelliklerine, çevresel etkilere ve ölçüm aygıtlarının özelliklerine uygun olacaktır.
3. Etkileşim
Mekanik titreşim, elle yapılan ölçümleri veya göstergelerin okunmasını etkiliyor ise, bu
Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin (d) bendinin 4 numaralı alt bendi dikkate alınacaktır.
4. Dolaylı riskler
Mekanik titreşim özellikle yapıların dayanıklılığını veya bağlantı yerlerinin güvenliğini
etkiliyor ise, bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin (d) bendinin 4 numaralı alt bendi dikkate
alınacaktır.
5. Maruziyetin boyutu
Özellikle, yapılan işin özelliği nedeniyle işçinin, işverenin gözetimindeki dinlenme
tesislerinden yararlandığı yerlerde, bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin (d) bendinin 7 numaralı
alt bendi uygulanacaktır. Bu tesislerdeki bütün vücut titreşimi, "zorunlu durumlar"dışında
kullanım amaçlarına ve koşularına uygun düzeye indirilecektir.
462
YAPI İŞLERİNDE SAĞLIK VE GÜVENLİK YÖNETMELİĞİ
2- Aynı yapı alanında bir veya daha fazla işveren veya alt işverenin iş yaptığı durumda, işveren
veya proje sorumlusu, sağlık ve güvenlik konularında bir veya daha fazla koordinatör
atayacaktır.
3- Yapı işi 30 iş gününden fazla sürecek ve devamlı olarak 20’den fazla işçi çalışacaksa, işin
büyüklüğü 500 yevmiyeden fazla çalışma gerektiriyorsa bu bildirimde belirtilen bilgilerin yer
aldığı levha, açıkça görünecek şekilde yapı alanının uygun bir yerine konulacaktır.
4- İşin mimari, teknik veya organizasyon yapısına karar verilirken, yapı işinin değişik
kısımlarının veya aşamalarının aynı anda ya da birbirini takip edecek şekilde yapılması
planlanacaktır. İşin bütününün veya bir kısmının tamamlanması için geçecek tahmini süre
belirlenecektir.
5- Yapı işyerindeki çalışmalarda, yapı alanının düzenli tutulması ve yeterli temizlikte olması,
yapı alanındaki çalışma yerlerinin seçiminde; buralara ulaşımın nasıl sağlanacağının ve
ekipman, hareket ve geçişler için alan veya yolların belirlenmesi, malzemenin kullanım ve
taşıma şartlarının düzenlenmesi, tesis ve ekipmanın kullanılmaya başlamadan önce ve
periyodik olarak teknik bakım ve kontrollerinin yapılması, çeşitli malzemeler ve özellikle
tehlikeli malzeme ve maddeler için uygun depolama alanları ayrılması ve bu alanların
sınırlarının belirlenmesi, tehlikeli malzemelerin kullanılma ve uzaklaştırılma koşullarının
düzenlenmesi, atık ve artıkların depolanması, atılması veya uzaklaştırılması, çeşitli işler veya
işin aşamaları için öngörülen sürelerin yapı alanındaki işin durumuna göre yeniden
belirlenmesi, işverenler ve kendi adına çalışanlar arasında işbirliği, yapı alanındaki veya
yakınındaki endüstriyel faaliyetler ile etkileşimin dikkate alınması, sağlanacaktır.
7- İşçiler veya temsilcileri, inşaat alanında sağlık ve güvenlik ile ilgili alınan önlemler hakkında
bilgilendirilecektir. İlgili işçilere verilen bilgiler kolay anlaşılır olacaktır.
8- Yapı alanının büyüklüğü ve riskin derecesi göz önünde bulundurularak, işyerinde yapılan
çalışmalarda işçiler ve temsilcilerinin arasındaki uygun koordinasyon sağlanarak, işçilere veya
temsilcilerine danışılacak ve onların katılımı sağlanacaktır.
10- İşveren, işin güvenli bir şekilde yapılmasını sağlayacak uygun ekipman ve çalışma şartları
sağlanmadıkça, yeterli dayanıklılıkta olmayan yüzeylerde çalışılmasına ve buralara girilmesine
izin vermeyecektir.
463
11- Tesisler, yangın veya patlama riski yaratmayacak şekilde tasarlanarak kurulacak ve
işletilecektir. Kişiler, doğrudan veya dolaylı temas sonucu elektrik çarpması riskine karşı
korunacaktır.
12- Ekipmanın ve koruyucu cihazların tasarımı, yapımı ve seçiminde, dağıtılan enerjinin tipi ve
gücü, dış şartlar ile tesisin çeşitli bölümlerine girmeye yetkili kişilerin ehliyeti göz önünde
bulundurulacaktır.
13- Acil çıkış yolları ve kapıları doğrudan dışarıya veya güvenli bir alana açılacak ve çıkışı
önleyecek hiçbir engel bulunmayacaktır. Acil çıkış yollarının ve kapılarının sayısı, dağılımı ve
boyutları; yapı alanının ve işçi barakalarının kullanım şekline, boyutlarına, içinde bulunan
ekipmana ve bulunabilecek azami işçi sayısına uygun olacaktır.
14- Acil çıkış yollarının ve kapılarının sayısı, dağılımı ve boyutları; yapı alanının ve işçi
barakalarının kullanım şekline, boyutlarına, içinde bulunan ekipmana ve bulunabilecek azami
işçi sayısına uygun olacaktır.
15- Aydınlatılması gereken acil çıkış ve yolları ve kapılarında elektrik kesilmesi halinde yeterli
aydınlatmayı sağlayacak sistem bulunacaktır.
16- Yapı alanının özelliklerine, işçi barakalarının boyutlarına ve kullanım şekline, alandaki
ekipmana, alanda bulunan maddelerin fiziksel ve kimyasal özelliklerine, bulunabilecek
maksimum kişi sayısına bağlı olarak uygun nitelikte ve yeterli sayıda yangınla mücadele araç
ve gereci ve gerekli yerlerde yangın dedektörleri ve alarm sistemleri bulundurulacaktır.
Bunların düzenli olarak kontrol ve bakımı sağlanacaktır. Periyodik olarak uygun deneme ve
testleri yapılacaktır.
17- Otomatik olmayan yangın söndürme ekipmanı kolayca erişilebilir yerlerde bulunacak ve
kullanımı basit olacaktır. Ekipmanlar ilgili yönetmeliğe uygun şekilde işaretlenmiş olacaktır.
İşaretler uygun yerlere konulacak ve kalıcı olacaktır.
18- İşçilerin harcadıkları fiziksel güç ve çalışma şekli dikkate alınarak yeterli temiz hava
sağlanacaktır. İşçilerin sağlığı yönünden gerekli hallerde havalandırma sistemindeki herhangi
bir arızayı bildiren sistem bulunacaktır.
19- İşçilerin zararlı düzeyde gürültüye veya gaz, buhar, toz gibi zararlı dış etkenlere maruz
kalmaları önlenecektir.
20- Zehirli veya zararlı madde bulunması muhtemel veya oksijen düzeyi yetersiz veya parlayıcı
olabilecek bir ortama girmek zorunda kalan işçilerin, herhangi bir tehlikeye maruz kalmalarını
önlemek üzere kapalı ortam havası kontrol edilecek ve gerekli önlemler alınacaktır.
21- İşçiler, sınırlı hava hacmine sahip yüksek riskli ortamlarda çalıştırılmayacaktır. Zorunlu
hallerde, en azından bu işçiler dışarıdan sürekli izlenecek, gerekli yardımın derhal yapılması
için her türlü önlem alınacaktır.
22- Ortam sıcaklığı, çalışma süresince, işçilerin yaptıkları işe ve harcadıkları fiziksel güce
uygun düzeyde olacaktır.
23- Çalışma yerleri, barakalar ve yollar mümkün olduğu ölçüde doğal olarak aydınlatılacak,
gece çalışmalarında veya gün ışığının yetersiz olduğu durumlarda uygun ve yeterli suni
464
aydınlatma sağlanacak, gerekli hallerde darbeye karşı korunmalı taşınabilir aydınlatma araçları
kullanılacaktır. Suni ışığın rengi, sinyallerin ve işaretlerin algılanmasını engellemeyecektir. Bu
aydınlatma sistemleri, çalışanlar için kaza riski oluşturmayacak türde olacak ve uygun şekilde
yerleştirilecektir. Aydınlatma sistemindeki herhangi bir arızanın çalışanlar için risk
oluşturabileceği yerlerde acil ve yeterli aydınlatmayı sağlayacak yedek aydınlatma sistemi
bulunacaktır.
24- Raylı kapılarda, raydan çıkmayı ve devrilmeyi önleyecek güvenlik tertibatı bulunacaktır.
25- Yukarı doğru açılan kapılarda, aşağı düşmeyi önleyecek güvenlik tertibatı bulunacaktır.
27- Araçların geçtiği geçit ve kapılar yayaların geçişi için güvenli değilse bu mahallerde
yayalar için ayrı geçiş kapıları bulunacaktır. Bu kapılar açıkça işaretlenecek ve önlerinde hiçbir
engel bulunmayacaktır
28- Mekanik kapılar ve geçitler, işçiler için kaza riski oluşturmayacaktır. Bu kapılarda kolay
fark edilebilir ve ulaşılabilir, acil durdurma sistemleri bulunacak ve herhangi bir güç
kesilmesinde otomatik olarak açılmıyorsa, kapılar el ile de açılabilir olacaktır.
29- Merdivenler, sabitlenmiş geçici merdivenler, yükleme yerleri ve rampaları da dahil olmak
üzere trafik yolları; kolay ve güvenli geçişi sağlayacak, buraların yakınında çalışanlar için
tehlike yaratmayacak şekilde tasarlanıp yapılacaktır.
30- Yayaların kullandığı ve yükleme boşaltma için kullanılanlar da dahil, araçlarla malzeme
taşımada kullanılan yollar, potansiyel kullanıcı sayısı ve işyerinde yapılan işin özelliğine uygun
boyutlarda olacaktır. Trafik yolları üzerinde taşıma işi yapılması durumunda, bu yolu kullanan
diğer kişiler için yol kenarında yeterli güvenlik mesafesi bırakılacak veya uygun koruyucu
önlemler alınacaktır. Yollar görülebilir şekilde işaretlenecek, düzenli olarak kontrolü yapılarak
her zaman bakımlı olması sağlanacaktır.
31- Araç trafiği olan yollar ile kapılar, geçitler, yaya geçiş yolları, koridorlar ve merdivenler
arasında yeterli mesafe bulunacaktır.
32- Yapı alanlarında girilmesi yasak bölgelere yetkisiz kişilerin girişi uygun araç ve gereç
kullanılarak engellenecektir. Tehlikeli bölgeler belirgin olarak işaretlenecek, bu bölgelere
girme izni verilen işçileri korumak için gerekli önlemler alınacaktır.
33- Yükleme yerleri ve rampaları, taşınacak yükün boyutlarına uygun olacaktır. Yükleme
yerlerinde en az bir çıkış yeri bulunacaktır. Yükleme rampaları işçilerin düşmesini önleyecek
şekilde güvenli olacaktır.
34- Çalışılan yerin alanı, gerekli her türlü ekipman ve araçlar dikkate alınarak, işçilerin işlerini
yaparken rahatça hareket edebilecekleri genişlikte olacaktır.
35- İşveren ilk yardım yapılmasını sağlayacak ve bu amaçla eğitilmiş personeli her an hazır
bulunduracaktır. İşyerinde kaza geçiren veya aniden rahatsızlanan işçilerin, tıbbi müdahale
yapılacak yerlere en kısa zamanda ulaşmalarını sağlayacak önlemleri alacaktır.
36- İşin büyüklüğü ve türüne göre gerekiyorsa işyerinde bir ya da daha fazla ilk yardım odası
bulunacaktır. İlkyardım odaları yeterli ilk yardım malzeme ve ekipmanı ile teçhiz edilecek ve
465
sedyeler kullanıma hazır halde bulundurulacaktır. Buralar, yürürlükteki mevzuata uygun
şekilde işaretlenecektir.
38- İş elbisesi giymek zorunda olan işçilerin, etik olarak veya sağlık nedenleriyle, uygun
olmayan bir yerde soyunmalarına izin verilmeyecek, işçiler için uygun soyunma Yerleri
sağlanacaktır. Soyunma yerlerine kolay ulaşılacak, kapasitesi yeterli olacak ve oturacak yer
sağlanacaktır.
39- Soyunma yerleri yeterince geniş olacak ve gerektiğinde işçilerin iş elbiselerini ve kişisel
eşyalarını kurutabileceği ve kilit altında tutabileceği imkanlar sağlanacaktır. Rutubetli, kirli ve
benzeri işlerde veya tehlikeli maddelerle çalışılan yerlerde, iş elbiseleri, işçilerin şahsi elbise ve
eşyalarından ayrı yerlerde muhafaza edilecektir.
40- Kadınlar ve erkekler için ayrı soyunma yerleri sağlanacak veya bunların ayrı ayrı kullanımı
için gerekli düzenleme yapılacaktır.
41- İşyerinde soyunma yeri gerekmiyorsa her işçi için şahsi elbise ve eşyalarını muhafaza
edeceği kilitli bir yer sağlanacaktır.
42- Yapılan işin gereği veya sağlık nedenleriyle işçiler için uygun ve yeterli duş tesisleri
yapılacaktır. Duşlar kadın ve erkek işçiler için ayrı olacak veya bunların ayrı ayrı kullanımı için
gerekli düzenleme yapılacaktır.
43- Duşlar işçilerin rahatça yıkanabilecekleri genişlikte ve uygun hijyenik koşullarda olacaktır.
Duşlarda sıcak ve soğuk akar su bulunacaktır.
44- Çalışma, dinlenme, yıkanma ve soyunma yerlerinin yakınında, yeterli sayıda tuvalet ve
lavabo ile temizlik malzemesi bulundurulacaktır.
45- Özellikle, çalışan işçi sayısının fazla olması veya işin niteliği veya çalışma yerinin uzak
olması ve benzeri nedenlerin sağlık ve güvenlik yönünden gerektirmesi halinde, işçilere, kolay
ulaşılabilen dinlenme ve/veya barınma yerleri sağlanacaktır.
46- Gebe ve emzikli kadınların yatıp uzanarak dinlenebilecekleri uygun koşullar sağlanacaktır.
47- Engelli işçilerin çalıştığı işyerlerinde bu işçilerin durumları dikkate alınarak gerekli
düzenleme yapılacaktır.
48- Yapı alanın çevresi ve çalışma alanının etrafı kolayca görülebilecek ve fark edilebilecek
şekilde çevrilecek ve işaretlenecektir.
49- Çalışılan yerlerde ve işçi barakalarında işçiler için yeterli miktarda içme suyu ve diğer
alkolsüz içecekler bulundurulacaktır. İşçilere uygun koşullarda, yemeklerini yiyebilecekleri ve
gerektiğinde yemeklerini hazırlayabilecekleri imkanlar sağlanacaktır.
466
51- İşyerleri, mümkün olduğunca doğal olarak aydınlatılacak,doğal aydınlatmanın yeterli
olmadığı durumlarda işçilerin sağlık ve güvenliğinin korunması amacına uygun şekilde yeterli
suni aydınlatma yapılacaktır.
52- Çalışma yerlerinin tabanları sabit, sağlam ve kaymaz bir şekilde olacak, tehlikeli olabilecek
engeller, çukurlar veya eğimler bulunmayacaktır.
53- Odaların taban, duvar ve tavan yüzeyleri hijyen şartlarına uygun olarak kolay
temizlenebilir olacak veya gerektiğinde yenilenebilecektir.
54- Odalardaki ve çalışma yerleri ile trafik yollarının yakınında bulunan saydam veya yarı
saydam duvarlar ile özellikle bütün camlı bölmeler; güvenli malzemeden yapılmış olacak, açık
bir şekilde işaretlenecek, çarpma ve kırılmaya karşı uygun şekilde korunacaktır.
55- Pencereler ve çatı pencereleri, bunların temizliğini yapan işçiler ve civarda bulunan kişiler
için risk oluşturmayacak şekilde dizayn edilecek veya gerekli ekipmanla donatılacaktır.
56- Ana giriş kapıları ve diğer kapıların yeri, sayısı ve boyutları ile yapıldıkları malzemeler,
bulundukları yer ve odaların, niteliğine ve kullanım amacına uygun olacaktır. Saydam kapıların
üzeri kolayca görünür şekilde işaretlenecektir.
57- Kapalı çalışma alanlarının kullanımı ve içinde bulunan ekipman göz önüne alınarak
araçların geçiş yolları işçilerin korunması amacıyla açıkça işaretlenecektir.
60- Alçak veya yüksek seviyede olan hareketli veya sabit çalışma yerleri, alışan işçi sayısı,
üzerlerinde bulunabilecek maksimum ağırlık ve bu ağırlığın dağılımı, maruz kalabileceği dış
etkiler, göz önüne alınarak yeterli sağlamlık ve dayanıklılıkta olacaktır.
61- Bu çalışma yerlerinin taşıyıcı sistemleri ve diğer kısımları yapısı gereği yeterli sağlamlıkta
değilse, çalışma yerinin tamamının veya bir kısmının zamansız veya kendiliğinden hareketini
önlemek için, bunların dayanıklılığı uygun ve güvenilir sabitleme metotlarıyla sağlanacaktır.
62- Yapı alanındaki enerji dağıtım tesislerinin, özellikle de dış etkilere maruz kalan tesislerin,
kontrol ve bakımları düzenli olarak yapılacaktır.
63- Yapı işlerine başlamadan önce alanda mevcut olan tesisat belirlenecek, kontrol edilecek ve
açıkça işaretlenecektir.
64- Yapı alanında elektrik hava hatları geçiyorsa, mümkünse bunların güzergahı değiştirilerek
yapı alanından uzaklaştırılacak veya hattın gerilimi kestirilecektir. Bu mümkün değilse,
bariyerler veya ikaz levhalarıyla araçların ve tesislerin elektrik hattından uzak tutulması
sağlanacaktır.
65- Araçların hat altından geçmesinin zorunlu olduğu durumlarda uygun önlemler alınacak ve
gerekli ikazlar yapılacaktır.
467
67- Teknik olarak mümkün olduğunda işçiler düşen cisimlere karşı toplu olarak korunacaktır.
69- Gerekli yerlerde tehlikeli bölgelere girişler önlenecek veya kapalı geçitler yapılacaktır.
70- Yüksekten düşmeler, özellikle yeterli yükseklikte sağlam korkuluklarla veya aynı korumayı
sağlayabilen başka yollarla önlenecektir. Korkuluklarda en az; bir trabzan, orta seviyesinde bir
ara korkuluk ve tabanında eteklik bulunacaktır.
71- Yüksekte çalışmalar ancak uygun ekipmanlarla veya korkuluklar, platformlar, güvenlik
ağları gibi toplu koruma araçları kullanılarak yapılacaktır.
72- İşin doğası gereği toplu koruma önlemlerinin uygulanmasının mümkün olmadığı hallerde,
çalışma yerine ulaşılması için uygun araçlar sağlanacak, çalışılan yerde vücut tipi emniyet
kemeri veya benzeri güvenlik yöntemleri kullanılacaktır.
75- İskeleler, kullanılmaya başlamadan önce, daha sonra belirli aralıklarla, üzerinde değişiklik
yapıldığında, belli bir süre kullanılmadığında, kötü hava şartları veya sismik sarsıntıya veya
sağlamlığını ve dayanıklılığını etkileyebilecek diğer koşullara maruz kaldığında, uzman bir kişi
tarafından kontrol edilecektir.
77- Seyyar iskelelerin kendiliğinden hareket etmemesi için gerekli önlem alınacaktır.
78- Bütün kaldırma araçları ile bağlantıları, sabitleme ve destekleme elemanları da dahil bütün
yardımcı kısımları; kullanım amacına uygun ve yeterli sağlamlıkta tasarlanmış ve imal edilmiş
olacak, doğru şekilde kurulacak ve kullanılacak, her zaman iyi çalışabilir durumda olacak,
yürürlükteki mevzuata göre, periyodik olarak kontrol, test ve deneyleri yapılacak, bu konuda
eğitim almış ehil kişilerce kullanılacaktır.
79- Kaldırma araçları ve yardımcı elemanlarının üzerlerine azami yük değerleri açıkça
görülecek şekilde yazılacaktır.
80- Kazı ve malzeme taşıma işlerinde kullanılan makine ve araçların sürücü ve operatörleri
özel olarak eğitilmiş olacaktır.
81- Kazı ve malzeme taşıma işlerinde kullanılan makine ve araçların kazı çukuruna veya suya
düşmemesi için gerekli koruyucu önlemler alınacaktır.
468
82- Kazı ve malzeme taşıma işlerinde kullanılan makine ve araçlarda sürücünün bulunduğu
kısım, aracın devrilmesi durumunda sürücünün ezilmemesi ve düşen cisimlerden korunması
için uygun şekilde yapılmış olacaktır.
83- Mekanik el aletleri de dahil olmak üzere herhangi bir güçle çalışan tesis, makine ve
ekipman, mümkün olduğu kadar ergonomi prensipleri dikkate alınarak uygun şekilde
tasarlanmış ve imal edilmiş olacak, iyi çalışır durumda olacak, yalnız tasarlandıkları işler için
kullanılacak, uygun eğitim almış kişilerce kullanılacaktır. Basınç altındaki ekipman ve
tesisatın, yürürlükteki mevzuata göre, periyodik olarak kontrol, test ve deneyleri yapılacaktır.
84- Kazı işleri, kuyular, yeraltı işleri ile tünel ve kanal çalışmalarında; uygun destekler ve setler
kullanılacak, malzeme veya cisim düşmesi veya su baskını tehlikesine ve insanların düşmesine
karşı uygun önlemler alınacak, sağlık için tehlikeli veya zararlı olmayan özellikte solunabilir
hava sağlamak için bütün çalışma yerlerinde yeterli havalandırma yapılacak, yangın, su baskını
veya göçük gibi durumlarda işçilerin güvenli bir yere ulaşmaları sağlanacaktır.
85- Kazı işlerine başlamadan önce, yer altı kabloları ve diğer dağıtım sistemleri belirlenecek ve
bunlardan kaynaklanabilecek tehlikeleri asgariye indirmek için gerekli önlemler alınacaktır.
87- Toprak ve malzeme yığınları ve hareketli araçlar kazı yerinden uzak tutulacak ve
gerekiyorsa uygun bariyerler yapılacaktır.
88- Bina veya yapıların yıkımının tehlikeli olabileceği durumlarda uygun yöntem ve işlemler
kullanılacak ve gerekli önlemler alınacaktır. Çalışmalar ancak uzman bir kişinin gözetimi
altında planlanacak ve yürütülecektir.
89- Metal veya beton karkas ve bunların parçaları, kalıp panolar, prefabrike elemanlar veya
geçici destekler ve payandalar ancak uzman bir kişinin gözetimi altında kurulacak ve
sökülecektir.
90- İşçileri, yapının geçici dayanıksızlık veya kırılganlığından kaynaklanan risklerden korumak
için yeterli önlemler alınacaktır.
91- Kalıp panoları, geçici destek ve payandaları, üzerlerine binen yüke ve gerilime dayanacak
şekilde planlanacak, tasarlanacak, kurulacak ve korunacaktır.
93- Batardo ve kesonların yapımı, kurulması, değiştirilmesi veya sökümü, ancak uzman kişinin
gözetimi altında yapılacaktır.
94- Bütün batardolar ve kesonlar uzman bir kişi tarafından düzenli aralıklarla kontrol
edilecektir.
95- Yükseklik veya eğimin belirlenen değerleri aşması halinde; işçilerin, aletlerin veya diğer
nesne veya malzemelerin düşmesini veya herhangi bir riski önlemek için toplu koruyucu
önlemler alınacaktır.
469
96- İşçilerin çatı üzerinde veya kenarında veya kırılgan malzemeden yapılmış herhangi bir
yüzey üzerinde çalışmak zorunda olduğu hallerde; kırılgan maddeden yapılmış yüzeyde
dalgınlıkla yürümelerini veya yere düşmelerini önleyecek önlemler alınacaktır.
470
KOORDİNATÖRLERLE İLGİLİ HUSUSLAR :
1- Yönetmeliğin ilgili yükümlülüklerinin yerine getirilmesini koordine edeceklerdir.
2- Yapı alanında yürütülen faaliyetleri dikkate alarak, uygulanacak kuralları belirleyen bir
sağlık ve güvenlik planı hazırlayacak veya hazırlanmasını sağlayacaktır.
3- Yapı üzerinde daha sonra yapılacak işler sırasında dikkate alınacak sağlık ve güvenlik
bilgilerini içeren bir dosya hazırlayacaktır.
4- Aynı anda veya birbiri ardına yapılan işlerin veya aşamalarının planlanması için teknik ve
organizasyona yönelik kararlar alınmasında, işin bütününün veya bazı aşamalarının
tamamlanması için gereken sürenin tahmininde, genel güvenlik ve koruma prensiplerinin
uygulanmasının koordinasyonunu sağlayacaktır.
6- Yapılan işteki ilerlemeleri ve meydana gelen değişiklikleri dikkate alarak sağlık ve güvenlik
planında ve dosyada gerekli düzenlemeleri yapacak veya yapılmasını sağlayacaktır.
7- Aynı yapı alanında, işe sonradan katılan işverenler de dahil olmak üzere, işverenler arasında
organizasyonu sağlayacak, iş kazaları ve meslek hastalıklarından işçileri korumak üzere
işverenlerce yapılan çalışmaları koordine edecek, bilgi alış verişini sağlayacak ve gerekli
hallerde kendi adına çalışan kişilerin de bu çalışmalarda yer almasını sağlayacaktır.
8- Yapı işyerinde güvenli bir şekilde çalışılmasını sağlamak üzere gerekli kontrollerin
yapılmasını koordine edecektir.
9- İzin verilen kişilerden başkasının yapı alanına girmesini önlemek üzere gerekli
düzenlemeleri yapacaktır.
471
EK – I
472
EK– II
1- Özellikle yapılan işin ve işlemlerin niteliği veya işyeri alanının çevresel özelliklerinden
dolayı, işçilerin toprak altında kalma, bataklıkta batma veya yüksekten düşme gibi risklerin
fazla olduğu işler.
2- Yasal olarak sağlık gözetimi gerektiren veya kimyasal ve biyolojik özelliklerinden
dolayı işçilerin sağlık ve güvenlikleri için risk oluşturan maddelerle yapılan işler.
3- Yürürlükteki mevzuat uyarınca, denetimli ve gözetimli alanlar belirlenmesini gerektiren
iyonlaştırıcı radyasyonla çalışılan işler.
4- Yüksek gerilim hatları yakınındaki işler.
5- Boğulma riski bulunan işler.
6- Kuyu, yeraltı kazıları ve tünel işleri.
7- Hava beslemeli sistem kullanan dalgıçların yaptığı işler.
8- Basınçlı keson içinde yapılan işler.
9- Patlayıcı madde kullanımını gerektiren işler.
10- Ağır prefabrike elemanların montaj ve söküm işleri.
Listede yer almayan benzer işlerin bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinin (b) bendinin 2 nci alt
bendi kapsamına girip girmeyeceğine karar vermeye ve bu listeye eklemeler yapmaya Bakanlık
yetkilidir.
473
EK – III
1. Bildirim tarihi,
2. İnşaatın tam adresi,
3. Yüklenicilerin ad ve adresi,
4. Proje tipi (*),
5. Proje sorumlularının adı ve adresi,
6. Proje hazırlık safhasındaki güvenlik ve sağlık koordinatörlerinin adı ve adresi,
7. Proje uygulama safhasındaki güvenlik ve sağlık koordinatörlerinin adı ve adresi,
8. İşin planlanan başlama tarihi,
9. Planlanan çalışma süresi,
10. İnşaat alanında çalışacak tahmin edilen azami işçi sayısı,
11. İnşaat alanında çalışacak müteahhitler ve kendi adına çalışan kişilerin sayısı,
12. Seçilmiş müteahhitler hakkında bilgi.
(*) Yapılan inşaatın yapı çeşidi yazılacaktır ( köprü, bina, yol gibi)
474
EK – IV
Bu ekte yer alan yükümlülükler, yapı alanının özelliğinin, yapılan işin ve tehlikelerinin ve
çalışma şartlarının gerektirdiği durumlarda uygulanır.
A) Yapı Alanındaki Çalışılan Yerler İçin Genel Asgari Koşullar
1. Sağlamlık ve dayanıklılık
1.1. Beklenmeyen herhangi bir hareketi nedeniyle işçilerin sağlık ve güvenliğini
etkileyebilecek her türlü malzeme, ekipman ile bunların parçaları güvenli ve uygun bir şekilde
sabitlenecektir.
1.2. İşin güvenli bir şekilde yapılmasını sağlayacak uygun ekipman ve çalışma şartları
sağlanmadıkça, yeterli dayanıklılıkta olmayan yüzeylerde çalışılmasına ve buralara girilmesine
izin verilmeyecektir.
2. Enerji dağıtım tesisleri
2.1. Tesisler, yangın veya patlama riski yaratmayacak şekilde tasarlanarak kurulacak ve
işletilecektir. Kişiler, doğrudan veya dolaylı temas sonucu elektrik çarpması riskine karşı
korunacaktır.
2.2. Ekipmanın ve koruyucu cihazların tasarımı, yapımı ve seçiminde, dağıtılan enerjinin
tipi ve gücü, dış şartlar ile tesisin çeşitli bölümlerine girmeye yetkili kişilerin ehliyeti göz
önünde bulundurulacaktır.
3. Acil çıkış yolları ve kapıları
3.1. Acil çıkış yolları ve kapıları doğrudan dışarıya veya güvenli bir alana açılacak ve çıkışı
önleyecek hiçbir engel bulunmayacaktır.
3.2. Herhangi bir tehlike durumunda, tüm çalışanların işyerini derhal ve güvenli bir şekilde
terk etmeleri mümkün olacaktır.
3.3. Acil çıkış yollarının ve kapılarının sayısı, dağılımı ve boyutları; yapı alanının ve işçi
barakalarının kullanım şekline, boyutlarına, içinde bulunan ekipmana ve bulunabilecek azami
işçi sayısına uygun olacaktır.
3.4. Acil çıkış yoları ve kapıları, Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine göre uygun
şekilde işaretlenmiş olacaktır. İşaretler uygun yerlere konulacak ve kalıcı olacaktır.
3.5. Acil çıkış yolları ve kapıları ile buralara açılan yol ve kapılarda çıkışı zorlaştıracak
hiçbir engel bulunmayacaktır.
3.6. Aydınlatılması gereken acil çıkış ve yolları ve kapılarında elektrik kesilmesi halinde
yeterli aydınlatmayı sağlayacak sistem bulunacaktır.
4. Yangın algılama ve yangınla mücadele
4.1. Yapı alanının özelliklerine, işçi barakalarının boyutlarına ve kullanım şekline, alandaki
ekipmana, alanda bulunan maddelerin fiziksel ve kimyasal özelliklerine, bulunabilecek
maksimum kişi sayısına bağlı olarak uygun nitelikte ve yeterli sayıda yangınla mücadele araç
ve gereci ve gerekli yerlerde yangın dedektörleri ve alarm sistemleri bulundurulacaktır.
4.2. Yangınla mücadele araç ve gereçleri, yangın dedektörleri ve alarm sistemlerinin
düzenli olarak kontrol ve bakımı sağlanacaktır. Periyodik olarak uygun deneme ve testleri
yapılacaktır.
4.3. Otomatik olmayan yangın söndürme ekipmanı kolayca erişilebilir yerlerde bulunacak
ve kullanımı basit olacaktır.
Ekipmanlar ilgili yönetmeliğe uygun şekilde işaretlenmiş olacaktır. İşaretler uygun yerlere
konulacak ve kalıcı olacaktır.
475
5. Havalandırma
İşçilerin harcadıkları fiziksel güç ve çalışma şekli dikkate alınarak yeterli temiz hava
sağlanacaktır.
Cebri havalandırma sistemi kullanıldığında sistemin her zaman çalışır durumda olması
sağlanacak, işçilerin sağlığına zarar verebilecek hava akımlarına neden olmayacaktır.
İşçilerin sağlığı yönünden gerekli hallerde havalandırma sistemindeki herhangi bir arızayı
bildiren sistem bulunacaktır.
6. Özel riskler
6.1. İşçilerin zararlı düzeyde gürültüye veya gaz, buhar, toz gibi zararlı dış etkenlere maruz
kalmaları önlenecektir.
6.2. Zehirli veya zararlı madde bulunması muhtemel veya oksijen düzeyi yetersiz veya
parlayıcı olabilecek bir ortama girmek zorunda kalan işçilerin, herhangi bir tehlikeye maruz
kalmalarını önlemek üzere kapalı ortam havası kontrol edilecek ve gerekli önlemler alınacaktır.
6.3. İşçiler, sınırlı hava hacmine sahip yüksek riskli ortamlarda çalıştırılmayacaktır.
Zorunlu hallerde, en azından bu işçiler dışarıdan sürekli izlenecek, gerekli yardımın derhal
yapılması için her türlü önlem alınacaktır.
7. Sıcaklık
Ortam sıcaklığı, çalışma süresince, işçilerin yaptıkları işe ve harcadıkları fiziksel güce
uygun düzeyde olacaktır.
8. Yapı alanındaki çalışma yerlerinin, barakaların ve yolların aydınlatılması
8.1. Çalışma yerleri, barakalar ve yollar mümkün olduğu ölçüde doğal olarak
aydınlatılacak, gece çalışmalarında veya gün ışığının yetersiz olduğu durumlarda uygun ve
yeterli suni aydınlatma sağlanacak, gerekli hallerde darbeye karşı korunmalı taşınabilir
aydınlatma araçları kullanılacaktır. Suni ışığın rengi, sinyallerin ve işaretlerin algılanmasını
engellemeyecektir.
8.2. Çalışma yerleri, barakalar ve geçiş yollarındaki aydınlatma sistemleri, çalışanlar için
kaza riski oluşturmayacak türde olacak ve uygun şekilde yerleştirilecektir.
8.3. Çalışma yerleri, barakalar ve geçiş yollarındaki aydınlatma sistemindeki herhangi bir
arızanın çalışanlar için risk oluşturabileceği yerlerde acil ve yeterli aydınlatmayı sağlayacak
yedek aydınlatma sistemi bulunacaktır.
9. Kapılar ve geçitler
9.1 Raylı kapılarda, raydan çıkmayı ve devrilmeyi önleyecek güvenlik tertibatı
bulunacaktır.
9.2 Yukarı doğru açılan kapılarda, aşağı düşmeyi önleyecek güvenlik tertibatı bulunacaktır.
9.3 Kaçış yollarında bulunan kapılar ve geçitler uygun şekilde işaretlenecektir.
9.4 Araçların geçtiği geçit ve kapılar yayaların geçişi için güvenli değilse bu mahallerde
yayalar için ayrı geçiş kapıları bulunacaktır. Bu kapılar açıkça işaretlenecek ve önlerinde hiçbir
engel bulunmayacaktır
9.5 Mekanik kapılar ve geçitler, işçiler için kaza riski oluşturmayacaktır. Bu kapılarda
kolay fark edilebilir ve ulaşılabilir, acil durdurma sistemleri bulunacak ve herhangi bir güç
kesilmesinde otomatik olarak açılmıyorsa, kapılar el ile de açılabilir olacaktır.
10. Trafik yolları – Tehlikeli alanlar
10.1. Merdivenler, sabitlenmiş geçici merdivenler, yükleme yerleri ve rampaları da dahil
olmak üzere trafik yolları; kolay ve güvenli geçişi sağlayacak, buraların yakınında çalışanlar
için tehlike yaratmayacak şekilde tasarlanıp yapılacaktır.
476
10.2. Yayaların kullandığı ve yükleme boşaltma için kullanılanlar da dahil, araçlarla
malzeme taşımada kullanılan yollar, potansiyel kullanıcı sayısı ve işyerinde yapılan işin
özelliğine uygun boyutlarda olacaktır. Trafik yolları üzerinde taşıma işi yapılması durumunda,
bu yolu kullanan diğer kişiler için yol kenarında yeterli güvenlik mesafesi bırakılacak veya
uygun koruyucu önlemler alınacaktır. Yollar görülebilir şekilde işaretlenecek, düzenli olarak
kontrolü yapılarak her zaman bakımlı olması sağlanacaktır.
10.3. Araç trafiği olan yollar ile kapılar, geçitler, yaya geçiş yolları, koridorlar ve
merdivenler arasında yeterli mesafe bulunacaktır.
10.4. Yapı alanlarında girilmesi yasak bölgelere yetkisiz kişilerin girişi uygun araç ve gereç
kullanılarak engellenecektir. Tehlikeli bölgeler belirgin olarak işaretlenecek, bu bölgelere
girme izni verilen işçileri korumak için gerekli önlemler alınacaktır.
11. Yükleme yerleri ve rampaları
11.1 Yükleme yerleri ve rampaları, taşınacak yükün boyutlarına uygun olacaktır.
11.2 Yükleme yerlerinde en az bir çıkış yeri bulunacaktır.
11.3 Yükleme rampaları işçilerin düşmesini önleyecek şekilde güvenli olacaktır.
12. Çalışma yerinde hareket serbestliği
Çalışılan yerin alanı, gerekli her türlü ekipman ve araçlar dikkate alınarak, işçilerin işlerini
yaparken rahatça hareket edebilecekleri genişlikte olacaktır.
13. İlk Yardım
13.1 İşveren ilk yardım yapılmasını sağlayacak ve bu amaçla eğitilmiş personeli her an
hazır bulunduracaktır. İşyerinde kaza geçiren veya aniden rahatsızlanan işçilerin, tıbbi
müdahale yapılacak yerlere en kısa zamanda ulaşmalarını sağlayacak önlemleri alacaktır.
13.2 İşin büyüklüğü ve türüne göre gerekiyorsa işyerinde bir ya da daha fazla ilk yardım
odası bulunacaktır.
13.3 İlkyardım odaları yeterli ilk yardım malzeme ve ekipmanı ile teçhiz edilecek ve
sedyeler kullanıma hazır halde bulundurulacaktır. Buralar, yürürlükteki mevzuata uygun
şekilde işaretlenecektir.
13.4 Çalışma koşullarının gerektirdiği her yerde ilkyardım ekipmanı bulundurulacaktır. Bu
ekipman kolayca erişilebilir yerlerde olacak ve yürürlükteki mevzuata uygun şekilde
işaretlenecektir. Yerel acil servis adresleri ve telefon numaraları görünür yerlerde bulunacaktır.
14. Temizlik ekipmanı
14.1 Soyunma yeri ve elbise dolabı
14.1.1 İş elbisesi giymek zorunda olan işçilerin, etik olarak veya sağlık nedenleriyle, uygun
olmayan bir yerde soyunmalarına izin verilmeyecek, işçiler için uygun soyunma Yerleri
sağlanacaktır. Soyunma yerlerine kolay ulaşılacak, kapasitesi yeterli olacak ve oturacak yer
sağlanacaktır.
14.1.2 Soyunma yerleri yeterince geniş olacak ve gerektiğinde işçilerin iş elbiselerini ve
kişisel eşyalarını kurutabileceği ve kilit altında tutabileceği imkanlar sağlanacaktır. Rutubetli,
kirli ve benzeri işlerde veya tehlikeli maddelerle çalışılan yerlerde, iş elbiseleri, işçilerin şahsi
elbise ve eşyalarından ayrı yerlerde muhafaza edilecektir.
14.1.3 Kadınlar ve erkekler için ayrı soyunma yerleri sağlanacak veya bunların ayrı ayrı
kullanımı için gerekli düzenleme yapılacaktır.
14.1.4 14.1.1. maddesinin ilk cümlesinde belirtildiği üzere, işyerinde soyunma yeri
gerekmiyorsa her işçi için şahsi elbise ve eşyalarını muhafaza edeceği kilitli bir yer
sağlanacaktır.
14.2 Duşlar ve lavabolar
477
14.2.1. Yapılan işin gereği veya sağlık nedenleriyle işçiler için uygun ve yeterli duş tesisleri
yapılacaktır. Duşlar kadın ve erkek işçiler için ayrı olacak veya bunların ayrı ayrı kullanımı için
gerekli düzenleme yapılacaktır.
14.2.2. Duşlar işçilerin rahatça yıkanabilecekleri genişlikte ve uygun hijyenik koşullarda
olacaktır. Duşlarda sıcak ve soğuk akar su bulunacaktır.
14.2.3. Duş tesisi gerekmeyen işlerde, çalışma yerlerinin ve soyunma odalarının yakınında
uygun ve yeterli sayıda lavabo bulundurulacaktır. Lavabolarda gerektiğinde sıcak akar su da
bulundurulacaktır. Lavabolar erkek ve kadın işçiler için ayrı olacak veya ayrı ayrı kullanımları
için gerekli düzenleme yapılacaktır.
14.2.4. Soyunma yerleri ile duş veya lavaboların ayrı yerlerde olduğu durumlarda, duş ve
lavabolar ile soyunma yerleri arasında kolay geçiş sağlanacaktır.
14.3 Tuvaletler ve lavabolar
Çalışma, dinlenme, yıkanma ve soyunma yerlerinin yakınında, yeterli sayıda tuvalet ve
lavabo ile temizlik malzemesi bulundurulacaktır. Tuvalet ve lavabolar erkek ve kadın işçiler
için ayrı olacak veya ayrı ayrı kullanımları için gerekli düzenleme yapılacaktır.
15. Dinlenme ve Barınma yerleri
15.1 Özellikle, çalışan işçi sayısının fazla olması veya işin niteliği veya çalışma yerinin
uzak olması ve benzeri nedenlerin sağlık ve güvenlik yönünden gerektirmesi halinde, işçilere,
kolay ulaşılabilen dinlenme ve/veya barınma yerleri sağlanacaktır.
15.2 Dinlenme odaları veya barınma yerleri yeterli genişlikte olacak ve buralarda işçiler
için yeterli sayıda masa ve arkalıklı sandalye bulunacaktır.
15.3 Bu tür imkanlar yoksa iş aralarında işçilerin dinlenebileceği yerler sağlanacaktır.
15.4 Sabit barınma tesislerinde, bir dinlenme odası, bir boş vakit değerlendirme odası,
yeterli duş, tuvalet, lavabo ve temizlik malzemesi bulunacaktır. İşçi sayısı göz önünde
bulundurularak bu yerlerde yatak, dolap, masa ve arkalıklı sandalyeler bulunacak ve bunlar
kadın ve erkek işçilerin varlığı dikkate alınarak yerleştirilecektir.
15.5 Dinlenme odaları ve barınma yerlerinde sigara içmeyenlerin sigara dumanından
korunmaları için gerekli tedbirler alınacaktır.
16. Gebe ve emzikli kadınlar
Gebe ve emzikli kadınların yatıp uzanarak dinlenebilecekleri uygun koşullar sağlanacaktır.
17. Engelli işçiler
Engelli işçilerin çalıştığı işyerlerinde bu işçilerin durumları dikkate alınarak gerekli
düzenleme yapılacaktır. Bu düzenleme engelli işçilerin özellikle çalışma yerleri ile
kullandıkları kapılar, geçiş yerleri, merdivenler, duşlar, lavabolar ve tuvaletlerde yapılacaktır.
18. Çeşitli Hükümler
18.1 Yapı alanın çevresi ve çalışma alanının etrafı kolayca görülebilecek ve fark
edilebilecek şekilde çevrilecek ve işaretlenecektir.
18.2 Çalışılan yerlerde ve işçi barakalarında işçiler için yeterli miktarda içme suyu ve diğer
alkolsüz içecekler bulundurulacaktır.
18.3 İşçilere uygun koşullarda, yemeklerini yiyebilecekleri ve gerektiğinde yemeklerini
hazırlayabilecekleri imkanlar sağlanacaktır.
BÖLÜM – I
478
Kapalı Alanlardaki Çalışma Yerleri
1. Sağlamlık ve dayanıklılık
Tesisler ve müştemilatı kullanım amacına uygun sağlamlık ve dayanıklılıkta olacaktır.
2. Acil çıkış kapıları
- Acil çıkış kapıları dışarı doğru açılacaktır.
- Acil çıkış kapıları; acil durumlarda çalışanların hemen ve kolayca açabilecekleri şekilde
olacaktır.
- Bu kapılar kilitli ve bağlı bulundurulmayacaktır.
- Acil çıkış kapısı olarak raylı veya döner kapılar kullanılmayacaktır.
3. Havalandırma
Cebri havalandırma sistemi veya klima tesisatı, işçileri rahatsız edecek hava akımlarına
neden olmayacaktır. Havayı kirleterek işçilerin sağlığı yönünden ani tehlike oluşturabilecek
herhangi bir artık veya kirlilik derhal ortamdan uzaklaştırılacaktır.
4. Sıcaklık
4.1. Çalışma odaları, dinlenme yerleri, soyunma yerleri, duş, tuvalet ve lavabolar, kantinler
ve ilk yardım odalarındaki sıcaklık, bu yerlerin özel kullanım amaçlarına uygun olacaktır.
4.2. Pencereler, çatı aydınlatmaları ve camlı kısımlar, işyerine ve yapılan işin özelliğine ve
odaların kullanım şekline göre güneş ışığının aşırı etkisini engelleyecek şekilde olacaktır.
5. Doğal ve suni aydınlatma
İşyerleri, mümkün olduğunca doğal olarak aydınlatılacak,doğal aydınlatmanın yeterli
olmadığı durumlarda işçilerin sağlık ve güvenliğinin korunması amacına uygun şekilde yeterli
suni aydınlatma yapılacaktır.
6. Odaların taban, duvar ve tavanları
6.1. Çalışma yerlerinin tabanları sabit, sağlam ve kaymaz bir şekilde olacak, tehlikeli
olabilecek engeller, çukurlar veya eğimler bulunmayacaktır.
6.2. Odaların taban, duvar ve tavan yüzeyleri hijyen şartlarına uygun olarak
kolaytemizlenebilir olacak veya gerektiğinde yenilenebilecektir.
6.3. Odalardaki ve çalışma yerleri ile trafik yollarının yakınında bulunan saydam veya yarı
saydam duvarlar ile özellikle bütün camlı bölmeler; güvenli malzemeden yapılmış olacak, açık
bir şekilde işaretlenecek, çarpma ve kırılmaya karşı uygun şekilde korunacaktır.
7. Pencereler – Çatı Pencereleri
7.1. Pencerelerin, çatı pencerelerinin ve havalandırma sistemlerinin işçiler tarafından kolay
ve güvenli bir şekilde açılması, kapatılması, ayarlanması ve güvenlik altına alınması mümkün
olacaktır. Bunlar açık durumdayken işçiler için herhangi bir tehlike yaratmayacaktır.
7.2. Pencereler ve çatı pencereleri, bunların temizliğini yapan işçiler ve civarda bulunan
kişiler için risk oluşturmayacak şekilde dizayn edilecek veya gerekli ekipmanla donatılacaktır.
8. Kapılar
8.1 Ana giriş kapıları ve diğer kapıların yeri, sayısı ve boyutları ile yapıldıkları malzemeler,
bulundukları yer ve odaların, niteliğine ve kullanım amacına uygun olacaktır.
8.2 Saydam kapıların üzeri kolayca görünür şekilde işaretlenecektir.
8.3 Her iki yöne açılabilen kapılar saydam malzemeden yapılacak veya karşı tarafın
görülmesini sağlayan saydam kısımları bulunacaktır.
8.4 Saydam veya yarı saydam kapıların yüzeyleri güvenli malzemeden yapılmamış ve
çarpma sonucu kırılmaları işçilerin yaralanmalarına neden olabilecek ise, bu yüzeyler
kırılmalara karşı korunmuş olacaktır.
9. Araç Yolları
479
Kapalı çalışma alanlarının kullanımı ve içinde bulunan ekipman göz önüne alınarak
araçların geçiş yolları işçilerin korunması amacıyla açıkça işaretlenecektir.
10. Yürüyen merdivenler ve yürüyen bantlar için özel önlemler
- Yürüyen merdivenler ve bantlar güvenli şekilde çalışır durumda olacaktır.
- Gerekli güvenlik araçları ile teçhiz edilecektir.
- Kolayca görülebilecek ve ulaşılabilecek acil durdurma sistemleri olacaktır.
11. Oda boyutları ve hava hacmi
Çalışma yerlerinin taban alanı ve yüksekliği, işçilerin sağlık ve güvenliklerine zarar
vermeyecek ve rahatça çalışmalarını sağlayacak boyutlarda olacaktır.
BÖLÜM – II
480
5.2. Yüksekte çalışmalar ancak uygun ekipmanlarla veya korkuluklar, platformlar, güvenlik
ağları gibi toplu koruma araçları kullanılarak yapılacaktır.
İşin doğası gereği toplu koruma önlemlerinin uygulanmasının mümkün olmadığı hallerde,
çalışma yerine ulaşılması için uygun araçlar sağlanacak, çalışılan yerde vücut tipi emniyet
kemeri veya benzeri güvenlik yöntemleri kullanılacaktır.
6. İskele ve seyyar merdivenler
6.1. Bütün iskeleler kendiliğinden hareket etmeyecek ve çökmeyecek şekilde tasarlanmış,
yapılmış olacak ve bakımlı bulundurulacaktır.
6.2. Çalışma platformları, geçitler ve iskele platformları, kişileri düşmekten ve düşen
cisimlerden koruyacak şekilde yapılacak, boyutlandırılacak, kullanılacak ve muhafaza
edilecektir.
6.3. İskeleler;
(a) Kullanılmaya başlamadan önce,
(b) Daha sonra belirli aralıklarla,
(c) Üzerinde değişiklik yapıldığında, belli bir süre kullanılmadığında, kötü hava şartları
veya sismik sarsıntıya veya sağlamlığını ve dayanıklılığını etkileyebilecek diğer koşullara
maruz kaldığında, uzman bir kişi tarafından kontrol edilecektir.
6.4. Merdivenler yeterli sağlamlıkta olacak ve uygun şekilde bakım ve muhafazası
sağlanacaktır. Bunlar uygun yerlerde ve amaçlarına uygun olarak doğru bir şekilde
kullanılacaktır.
6.5. Seyyar iskelelerin kendiliğinden hareket etmemesi için gerekli önlem alınacaktır.
7. Kaldırma araçları
7.1. Bütün kaldırma araçları ile bağlantıları, sabitleme ve destekleme elemanları da dahil
bütün yardımcı kısımları;
(a) Kullanım amacına uygun ve yeterli sağlamlıkta tasarlanmış ve imal edilmiş olacak,
(b) Doğru şekilde kurulacak ve kullanılacak,
(c) Her zaman iyi çalışabilir durumda olacak,
(d) Yürürlükteki mevzuata göre, periyodik olarak kontrol, test ve deneyleri yapılacak,
(e) Bu konuda eğitim almış ehil kişilerce kullanılacaktır.
7.2. Kaldırma araçları ve yardımcı elemanlarının üzerlerine azami yük değerleri açıkça
görülecek şekilde yazılacaktır.
7.3. Kaldırma ekipmanı ve aksesuarları belirlenen amacı dışında kullanılmayacaktır.
481
9. Tesis, makine, ekipman
9.1. Mekanik el aletleri de dahil olmak üzere herhangi bir güçle çalışan tesis, makine
veekipman;
(a) Mümkün olduğu kadar ergonomi prensipleri dikkate alınarak uygun şekilde tasarlanmış
ve imal edilmiş olacak,
(b) İyi çalışır durumda olacak,
(c) Yalnız tasarlandıkları işler için kullanılacak,
(d) Uygun eğitim almış kişilerce kullanılacaktır.
9.2. Basınç altındaki ekipman ve tesisatın, yürürlükteki mevzuata göre, periyodik olarak
kontrol, test ve deneyleri yapılacaktır.
10. Kazı işleri, kuyular, yeraltı işleri, tünel ve kanal işleri
10.1. Kazı işleri, kuyular, yeraltı işleri ile tünel ve kanal çalışmalarında;
(a) Uygun destekler ve setler kullanılacak,
(b) Malzeme veya cisim düşmesi veya su baskını tehlikesine ve insanların düşmesine karşı
uygun önlemler alınacak,
(c) Sağlık için tehlikeli veya zararlı olmayan özellikte solunabilir hava sağlamak için bütün
çalışma yerlerinde yeterli havalandırma yapılacak,
(d) Yangın, su baskını veya göçük gibi durumlarda işçilerin güvenli bir yere ulaşmaları
sağlanacaktır.
10.2. Kazı işlerine başlamadan önce, yer altı kabloları ve diğer dağıtım sistemleri
belirlenecek ve bunlardan kaynaklanabilecek tehlikeleri asgariye indirmek için gerekli
önlemler alınacaktır.
10.3. Kazı alanına giriş ve çıkış için güvenli yollar sağlanacaktır.
10.4. Toprak ve malzeme yığınları ve hareketli araçlar kazı yerinden uzak tutulacak ve
gerekiyorsa uygun bariyerler yapılacaktır.
11. Yıkım işleri
Bina veya yapıların yıkımının tehlikeli olabileceği durumlarda:
(a) Uygun yöntem ve işlemler kullanılacak ve gerekli önlemler alınacaktır.
(b) Çalışmalar ancak uzman bir kişinin gözetimi altında planlanacak ve yürütülecektir.
12. Metal veya beton karkas, kalıp panoları ve ağır prefabrike elemanlar
12.1. Metal veya beton karkas ve bunların parçaları, kalıp panolar, prefabrike elemanlar
veya geçici destekler ve payandalar ancak uzman bir kişinin gözetimi altında kurulacak ve
sökülecektir.
12.2. İşçileri, yapının geçici dayanıksızlık veya kırılganlığından kaynaklanan risklerden
korumak için yeterli önlemler alınacaktır.
12.3. Kalıp panoları, geçici destek ve payandaları, üzerlerine binen yüke ve gerilime
dayanacak şekilde planlanacak, tasarlanacak, kurulacak ve korunacaktır.
13. Batardolar (koferdamlar) ve kesonlar
13.1 Bütün batardolar ve kesonlar;
(a) Yeterli dayanıklılıkta, sağlam ve uygun malzemeden yapılmış, iyi kurulmuş olacak,
(b) Su, sıvı beton ve benzeri malzeme baskını halinde işçilerin sığınabileceği şekilde uygun
ekipmanla donatılmış olacaktır.
13.2. Batardo ve kesonların yapımı, kurulması, değiştirilmesi veya sökümü, ancak uzman
kişinin gözetimi altında yapılacaktır.
13.3. Bütün batardolar ve kesonlar uzman bir kişi tarafından düzenli aralıklarla kontrol
edilecektir.
482
14. Çatılarda çalışma
14.1. Yükseklik veya eğimin belirlenen değerleri aşması halinde; işçilerin, aletlerin veya
diğer nesne veya malzemelerin düşmesini veya herhangi bir riski önlemek için toplu koruyucu
önlemler alınacaktır.
14.2. İşçilerin çatı üzerinde veya kenarında veya kırılgan malzemeden yapılmış herhangi
bir yüzey üzerinde çalışmak zorunda olduğu hallerde; kırılgan maddeden yapılmış yüzeyde
dalgınlıkla yürümelerini veya yere düşmelerini önleyecek önlemler alınacaktır.
483
484
ASBESTLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA
YÖNETMELİK
2- İşveren, asbest tozuna maruziyet riski bulunan çalışmalarda, asbestin türü ve fiziksel
özellikleri ile çalışanların maruziyet derecesini dikkate alarak risk değerlendirmesi yapmakla
yükümlüdür.
5- İşçiler ve/veya temsilcileri, Bakanlığa yapılan bildirimle ilgili belgeleri görme hakkına
sahiptir.
6- Çalışma şartlarındaki asbest tozuna maruziyeti önemli ölçüde artıracak her değişiklikte
işveren yeniden bildirimde bulunmak zorundadır.
10- İşveren, işçilerin maruz kaldığı havadaki asbest konsantrasyonunun, sekiz saatlik zaman
ağırlıklı ortalama (TWA) değerinin 0,1 lif/cm3’ü geçmemesini sağlayacaktır.
11- Sınır değerin aşılması halinde, sınır değerin aşılmasının nedenleri tespit edilerek asbest
konsantrasyonunun bu değerin altına inmesi için gerekli önlemler derhal alınacaktır. İşçilerin
korunması için uygun önlemler alınıncaya kadar etkilenmiş alanda çalışma yapılmayacaktır.
12- Alınan önlemlerin yeterli olup olmadığını belirlemek için ortam havasında yeniden asbest
konsantrasyonu ölçümü yapılacaktır.
13- Maruziyetin diğer önlemlerle azaltılmasının mümkün olmadığı ve ancak solunum sistemi
koruyucusu kullanılarak sınır değere uyumun mümkün olduğu hallerde, işçilerin koruyucu ile
çalışmaları süreklilik arz etmeyecek ve her bir işçinin çalışacağı azami süre önceden
485
belirlenecek ve bu süre kesinlikle aşılmayacaktır. Koruyucu kullanılarak yapılan çalışma
süresince, fiziki şartlar ve iklim şartları dikkate alınarak ve işçilerin veya temsilcilerinin
görüşleri de alınarak uygun dinlenme araları verilecektir.
14- İşveren yıkım veya tamir bakım işlerine başlamadan önce, asbest içerebilecek malzemeleri
belirlemek için bina veya tesis sahibinden de bilgi alarak gerekeni yapacaktır.
16- Asbest ve/veya asbestli malzeme içeren binalar, yapılar, atölyeler, fabrikalar ve diğer
tesisler veya gemilerdeki söküm ve yıkım işlerine başlamadan önce bir iş planı yapılacaktır.
17- İşveren, asbest içeren tozlara maruz kalan veya kalma ihtimali bulunan bütün işçilere
uygun ve yeterli eğitimi sağlamak zorundadır.
18- Asbestin sökümü veya uzaklaştırılması işi, bu konuda yeterli bilgi ve deneyime sahip
uzman kişi veya kuruluşlarca yapılacaktır.
19- Asbestle çalışılan yerler açıkça işaretlenecek ve uyarı levhaları konulacaktır. Bu yerlere,
görevli olanlar dışındaki işçilerin girmesi önlenecektir. Yerlerde sigara içilmesi yasak olan
alanlar belirlenecektir.
20- Yeme içme için ayrılan yerlerde asbest tozu ile kirlenme riski bulunmayacaktır.
22- Asbest veya asbestli malzemeyle yapılan çalışmalarda işçilere ve temsilcilerine yeterli bilgi
verilecektir.
23- İşçiler sağlık gözetimine tabi tutulacaktır. Göğüs muayeneleri ile diğer tetkik ve kontrolleri
yapılacaktır. İşçilerin sağlık durumlarının değerlendirmesi en az 3 yılda bir tekrarlanacak ve
her işçi için sağlık kaydı tutulacaktır.
24- İşçilere maruziyetin sona ermesinden sonra da yapılması gereken sağlık değerlendirmeleri
ile ilgili bilgi verilecektir.
25- İşveren, asbest veya asbestli malzeme ile çalışanların yaptıkları işleri, çalışma süresini ve
maruziyet miktarını belirten kayıtları tutacaktır. Bu kayıtlar, maruziyetin sona ermesinden
sonra en az 40 yıl süreyle saklanacaktır.
486
EK – I
1. Mevcut bilgilere göre serbest asbest liflerine maruziyet aşağıdaki hastalıklara sebep olabilir:
- asbestosis
- mezotelyoma
- akciğer kanseri (bronchial carcinoma)
- mide-bağırsak kanseri (gastro-intestinal carcinoma)
2. Doktor ve/veya diğer görevli sağlık personeli asbeste maruz kalan işçilerin her birinin
maruziyet durumunu ve çalışma şartlarını yakından bilmelidir.
3. İşçilerin sağlık muayeneleri iş hekimliğinin prensip ve uygulamalarına uygun şekilde
yapılacak ve en az aşağıdaki hususları içerecektir:
- işçinin mesleki ve tıbbi özgeçmişi ile ilgili kayıtların tutulması,
- her işçi ile görüşme yapılması,
- genel klinik muayenesi, özellikle göğüs muayenesi,
- solunum fonksiyon testi. (solunan havanın hacmi ve hızı)
Doktor ve/veya diğer yetkili sağlık personeli, iş hekimliğindeki gelişmeleri göz önüne alarak
sputum sitoloji testleri, göğüs filmi (X-ray), tomodensitometri gibi daha ileri tetkikler
isteyebilir
487
PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN ÇALIŞANLARIN KORUNMASI
HAKKINDA YÖNETMELİK
5- İşçilerin sağlık ve güvenliği için tehlikeli patlayıcı ortam oluşma ihtimali olan yerlerde,
yapılan risk değerlendirmesi sonucuna göre çalışma süresince uygun teknik yöntemlerle bu
kısımların gözetim altında tutulmasını sağlayacaktır.
6- Bir işyerinde birden fazla işverene ait çalışan bulunması durumunda, her işveren kendi
kontrol alanına giren tüm hususlardan sorumlu olacaktır.
7- İşveren; patlayıcı ortam oluşması ihtimali olan yerleri sınıflandıracak, sınıflandırılmış olan
bölgelerde asgari gereklerin uygulanmasını sağlayacak ve işçilerin sağlık ve güvenliğini
tehlikeye atabilecek miktarda patlayıcı ortam oluşabilecek yerlerin girişine uyarı işaretleri
koyacaktır.
10- Patlama tehlikesine neden olabilecek parlayıcı gazlar, buharlar, sisler veya yanıcı tozların
isteyerek veya istemeyerek ortaya çıkması halinde, bunların güvenli bir yere uygun şekilde
yönlendirilmesi veya uzaklaştırılması sağlanacak, bunun yapılması pratik olarak mümkün
değilse yayılmalarını önleyecek başka uygun önlemler alınacaktır.
488
11- Patlayıcı ortamı tutuşturabilen statik elektrik oluşumunu önlemek için çalışanlara uygun
malzemeden yapılmış kişisel koruyucu giysiler verilecektir.
12- Tesis, ekipman, koruyucu sistemler ve bunlarla bağlantılı cihazların patlayıcı ortamda
güvenle kullanılabileceğinin, Patlamadan Korunma Dokümanında belirtilmesi halinde bunlar
hizmete sokulabilir.
13- Patlama riskini en aza indirmek ve olası bir patlamada, patlamayı kontrol altına almak,
işyerine ve iş ekipmanlarına yayılmasını en aza indirebilmek için; işyerleri, iş ekipmanları ve
bunlarla bağlantılı tüm cihazların tasarımı, inşası, montajı ve yerleştirilmesi, bakım, onarım ve
işletilmesinde gerekli tüm önlemler alınacaktır. İşyerlerinde patlamanın fiziksel tesirlerinden
çalışanların etkilenme riskini en aza indirmek için uygun önlemler alınacaktır.
14- Patlamadan Korunma Dokümanında gerekli görülmesi halinde; bir tehlike durumunda
çalışanların tehlikeli bölgeden anında ve güvenli bir şekilde uzaklaşabilmeleri için tahliye
sistemi kurulacak ve her an işler durumda bulunması sağlanacaktır.
15- Patlayıcı ortam oluşabilecek bölümleri bulunan işyerlerinde; faaliyete başlanılmadan önce
bütün işyerinin patlama yönünden güvenliğinin sağlandığı kanıtlanacaktır. Patlamadan
korunmayı sağlamak için bütün koşullar yerine getirilecektir.
489
EK - I
490
EK - II
1. Organizasyon Önlemleri
1.1. Çalışanların Eğitimi
İşveren, patlayıcı ortam oluşabilen yerlerde çalışanlara, patlamadan korunma konusunda
yeterli ve uygun eğitimi sağlayacaktır.
1.2. Yazılı Talimatlar ve Çalışma İzni
Patlamadan Korunma Dökümanında gerekli görülmesi halinde,
a) Tehlikeli yerlerdeki çalışma, işverence düzenlenen yazılı talimatlara uygun yapılacaktır.
b) Gerek tehlikeli işlerin yapılmasında, gerekse başka çalışmaları etkileyerek tehlikeye
neden olabilecek diğer işlerin yapılmasında, bir "Çalışma İzni" sistemi uygulanacaktır.
Çalışma izni, bu konuda yetkili ve sorumlu olan bir kişi tarafından işe başlamadan önce yazılı
olarak verilecektir.
491
bunlarla bağlantılı tüm cihazların tasarımı, inşası, montajı ve yerleştirilmesi, bakım, onarım ve
işletilmesinde gerekli tüm önlemler alınacaktır. İşyerlerinde patlamanın fiziksel tesirlerinden
çalışanların etkilenme riskini en aza indirmek için uygun önlemler alınacaktır.
2.6. Gereken durumlarda, patlama şartları oluşmadan önce, çalışanların sesli ve/veya görsel
işaretlerle uyarılması ve ortamdan uzaklaşması sağlanacaktır.
2.7. Patlamadan Korunma Dökümanında gerekli görülmesi halinde; bir tehlike durumunda
çalışanların tehlikeli bölgeden anında ve güvenli bir şekilde uzlaşabilmeleri için tahliye sistemi
kurulacak ve her an işler durumda bulunması sağlanacaktır.
2.8. Patlayıcı ortam oluşabilecek bölümleri bulunan işyerlerinde; faaliyete başlanılmadan
önce bütün işyerinin patlama yönünden güvenliğinin sağlandığı kanıtlanacaktır. Patlamadan
korunmayı sağlamak için bütün koşullar yerine getirilecektir.
Patlama yönünden güvenliğin sağlandığının kanıtlanması, patlamadan korunma konusunda
eğitim almış ve deneyimli uzman kişilerce yapılacaktır.
2.9. Yapılan Risk değerlendirmesinin gerektirmesi halinde;
a) Herhangi bir güç kesilmesinin ilave risklere neden olabileceği durumlarda, ekipmanın ve
güvenlik sistemlerinin, tesisin diğer kısımlarından bağımsız olarak güvenli bir şekilde
çalışmasını sürdürmesi mümkün olacaktır.
b) Otomatik proseslerde amaçlanan çalışma koşullarından herhangi bir sapma meydana
geldiğinde, otomatik sistemle bağlantılı ekipmana ve koruyucu sistemlere güvenliği tehlikeye
atmamak şartıyla el ile müdahale yapılabilir olacaktır. Bu müdahaleyi sadece bu işte yetkili
çalışanlar yapacaktır.
c) Sistemin acil durdurulması halinde, biriken enerji mümkün olduğu kadar çabuk ve
güvenli bir şekilde boşaltılacak veya tehlike oluşturmayacak şekilde izole edilecektir.
Özellikle gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen bölgelerde, karşılarında
verilen kategorideki ekipman kullanılacaktır.
492
EK-III
Patlayıcı ortam oluşabilecek yerler için uyarı işareti aşağıda belirtilen şekil ve renklerde
olacaktır.
493
KANSEROJEN VE MUTAJEN MADDELERLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE
GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK
5- Risk değerlendirmesinde kanserojen ve mutajen maddelerin, deri yolu da dahil olmak üzere
vücuda giriş yollarının tümü dikkate alınacaktır.
6- Risk değerlendirmesi yapılırken, işveren özel risk altındaki işçilerin sağlık ve güvenliklerini
dikkate alacak ve kanserojen ve mutajen maddelerle çalışmak istemeyenlerin bu istekleri de
dikkate alınacaktır.
7- İşveren, teknik olarak mümkün olduğu hallerde, işçilerin sağlığı ve güvenliği açısından
kullanım koşullarında tehlikesiz veya daha az tehlikeli madde, karışım veya proses kullanarak
işyerindeki kanserojen veya mutajen maddelerin kullanımını azaltacaktır.
10- Kanserojen veya mutajen madde veya karışımların veya bu maddelerin kullanıldığı
prosesin değiştirilmesinin teknik olarak mümkün olmadığı hallerde, bu maddelerin üretiminde
ve kullanılmasında teknik imkanlara göre tam kapalı sistemler kullanılacaktır.
11- İşyerinde kullanılacak kanserojen veya mutajen madde miktarı belirlenecek ve yapılan iş
için gereken miktardan fazla madde bulunması önlenecektir.
12- Kanserojen veya mutajen maddelerin kaynağından lokal veya genel havalandırma sistemi
veya diğer yöntemlerle çalışılan ortamdan dışarı atılması, halk sağlığı ve çevreye zarar
vermeyecek şekilde yapılacaktır.
494
13- Herhangi bir kaza sonucunda veya beklenmeyen bir şekilde kanserojen veya mutajen
maddelerin ortama yayılması halinde, bu durumun erken tespiti için uygun ölçüm sistemleri
bulunacaktır.
14- Özellikle işyeri tabanı, duvarlar ve diğer yüzeyler düzenli olarak temizlenecek ve hijyen
şartları sağlanacaktır.
16- Kanserojen veya mutajen maddelere maruz kalınan veya maruz kalma ihtimali bulunan
yerler uygun ikaz levhaları ve güvenlik işaretleri ile belirlenecektir. Bu yerlerde sigara
kullanılmasının ve yeme, içmenin yasak olduğunu belirten ikaz levhaları bulunacaktır.
17- Yüksek düzeyde maruziyete neden olabilecek acil durumlar için plan yapılacaktır.
18- Kanserojen veya mutajen maddelerin güvenli şekilde depolanması, taşınması veya işlem
görmesi için bu maddeler açıkça ve görünür şekilde etiketlenmiş, sızdırmaz kapalı kaplarda
bulundurulacaktır.
19- Atıkların işçiler tarafından güvenli bir şekilde toplanması, depolanması ve uzaklaştırılıp
zararsız hale getirilmesinde açıkça ve görünür şekilde etiketlenmiş, sızdırmaz kapalı kaplar
kullanılacaktır.
20- Yapılan risk değerlendirmesi sonucunda çalışanların sağlığı ve güvenliği yönünden risk
bulunduğu saptanan işlerde, Bakanlıkça istendiğinde, işveren, işyerinde kanserojen veya
mutajen maddelerin kullanıldığı prosesler ve/veya işlemler ile bu maddelerin kullanılma
nedeni, kanserojen veya mutajen maddeler ve preparatları ile bunları içeren maddelerin
işyerinde üretilen ve kullanılan miktarı, maruz kalan işçi sayısı, alınan koruyucu önlemler,
kullanılan koruyucu araç ve gerecin türü, maruziyet şekli ve düzeyi, ikame yapılıp
yapılamadığı konularda yeterli bilgileri vermek zorundadır.
21- Çalışanların yüksek düzeyde maruziyetine neden olabilecek beklenmedik bir olay veya
kaza halinde işveren, yüksek düzeydeki maruziyet nedeni ortadan kalkıp, durum normale
dönünceye kadar çalışanlara durum hakkında derhal bilgi verecektir.
22- İşçilerin maruziyetinin önemli ölçüde artma olasılığı bulunan bakım, onarım gibi işlerde
maruziyetin azaltılması için tüm teknik önlemler alınacaktır. Teknik önlemlerin yeterli
olmadığı durumlarda işveren, işçilerin ve/veya temsilcilerinin de görüşlerini alarak bu işlerde
çalışan işçilerin korunması için maruziyet süresini en aza indirecektir.
23- İşveren, yapılan risk değerlendirmesine göre sağlık ve güvenlik yönünden risk bulunan
alanlara, sadece görevli kişilerin girmesi ve bunların dışındaki kişilerin girmemesi için gereken
önlemleri alacaktır.
24- İşveren kanserojen ve mutajen maddelerle kirlenme olasılığı bulunan işlerde çalışanlara,
işe özel koruyucu giyim eşyası verilecek ve kendi elbiseleri ile koruyucu giyim eşyalarının ayrı
yerlerde saklanması için iki ayrı elbise dolabı verilecek, çalışanlara uygun ve yeterli yıkanma
yeri, tuvalet ve temizlik malzemesi sağlanacaktır.
25- Koruyucu araç ve gereçler özel yerlerde ve uygun şartlarda saklanacaktır. Bu araçlar
kullanılmadan önce ve her kullanımdan sonra kontrol edilecek ve temizlenecektir. Arızalı
olanlar tamir edilecek veya değiştirilecektir.
495
26- İşveren, işçilerin ve/veya temsilcilerinin yeterli ve uygun eğitim almalarını sağlayacak,
sağlığı etkileyebilecek riskler ile sigara içmenin getireceği ek riskler, maruziyeti önlenmek için
alınması gerekli önlemler, hijyen kuralları, koruyucu malzeme ve giyim eşyalarının
kullanılması, kazaların önlenmesi ve kaza halinde kurtarma çalışmaları da dahil yapılması
gereken işler konusunda gerekli bilgi ve talimatı verecektir:
27- İşveren, risk değerlendirmesine göre, çalışanların sağlığı ve güvenliği yönünden riskli olan
işlerde çalışanların güncellenmiş listesini ve bunların maruziyet durumlarını belirten kayıtları
tutacaktır
29- İşçilerin sağlık gözetimi, maruziyet başlamadan önce yapılacak ve daha sonra da düzenli
aralıklarla sürdürülecektir. Çalışanların sağlık gözetimi ile ilgili kişisel sağlık kayıt sistemi
bulunacaktır. Kayıtlar maruziyetin sona ermesinden sonra en az kırk yıl süre ile saklanacaktır.
496
EK-I
Bu yönetmeliğin 4 üncü maddesinin (a) bendinin (2) numaralı alt bendinde atıf yapılan
maddeler ve işlemler:
1. Üreamin üretimi.
2. Kömür kurumu, kömür katranı ve ziftinde bulunan polisiklik hidrokarbonlara maruziyete
neden olan işler.
3. Bakır-nikel cevherinin kavrulması ve elektro rafinasyonu işleminde açığa çıkan toz, duman
ve mistlere maruziyete neden olan işler,
4. Kuvvetli asit prosesi ile isopropil alkol üretimi.
5. Sert odun tozuna maruziyete neden olan işler.
497
EK-II
498
EK-III
Sınır Değerler
Açıklama
Maddenin Adı EINECS (1) CAS (2) mg/m3 (3) ppm (4)
Benzen 200-753-7 71-43-2 3.25 (3) 1 (5) Deri (6)
Vinilklorür
200-831 75-01-4 7.77 (3) 3 (5) ----
monomeri
Sert ağaç
---- ---- 5.0 (5) ---- ----
tozları
499
YERALTI VE YERÜSTÜ MADEN İŞLETMELERİNDE SAĞLIK VE GÜVENLİK
ŞARTLARI YÖNETMELİĞİ
(21.02.2004 tarih – 25380 sayılı Resmi Gazete)
2- İşveren işçilerin sağlık ve güvenliklerini sağlamak amacıyla çalışma yerleri, işçilerin işlerini
yaparken kendilerinin ve diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye atmayacak şekilde
tasarlanacak, inşa edilecek, teçhiz edilecek, hizmete alınacak, işletilecek ve bakımı yapılacaktır.
8- Aynı işyerinde birden çok işletmeye ait işçilerin bulunması durumunda, her işveren kendi
kontrolü altındaki işlerden sorumlu olacaktır.
9- Tüm işyerinden sorumlu olan işveren, işçilerin sağlık ve güvenliğinin korunması ile ilgili
tedbirlerin uygulanmasını koordine edecek ve kendisine ait sağlık ve güvenlik dökümanında
koordinasyonun amacını ve bu koordinasyonu sağlamak için alınacak önlemleri ve
uygulanacak yöntemleri belirtecektir.
10- İşveren, ciddi veya ölümle sonuçlanan iş kazalarını ve ciddi tehlikeli olayları en geç iki iş
günü içinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının ilgili Bölge Müdürlüğüne bildirecektir.
11- İşveren, patlama ve yangın çıkmasını önlemek, patlama ve yangın başlangıçlarını tesbit
etmek, yayılmasını önlemek ve mücadele etmek, patlayıcı ve sağlığa zararlı ortam havasının
oluşmasını önlemek için yapılan işe uygun önlemler alacaktır.
12- İşveren, bir tehlike anında işçilerin çalışma yerlerini en kısa zamanda ve güvenli bir şekilde
terk edebilmeleri için uygun kaçış ve kurtarma araçlarını sağlayacak ve kullanıma hazır
bulunduracaktır.
13- İşveren, ihtiyaç halinde yardım, kaçma ve kurtarma işlemlerinin derhal uygulamaya
konulabilmesi için gerekli uyarı ve diğer iletişim sistemlerini hazır bulunduracaktır.
500
14- İşçiler veya temsilcileri, işyerinde sağlık ve güvenlikle ilgili alınması gereken tüm önlemler
hakkında bilgilendirilecektir. Bu bilgiler işçiler tarafından anlaşılabilir şekilde olacaktır.
15- İşçilerin, yapmakta oldukları işlerde maruz kaldıkları sağlık ve güvenlik risklerine uygun
olarak sağlık gözetimine tabi tutulmaları sağlanacaktır.
16- İşçilerin işe girişlerinde ve işin devamı süresince periyodik olarak sağlık gözetimleri
yapılacaktır.
18- Yürürlüğe girdiği tarihte faaliyette olan işyerleri yürürlülük tarihinden itibaren en geç 1
(bir) yıl içerisinde bu Yönetmeliğin ekinde belirtilen sağlık ve güvenlikle ilgili gereklere
uymak zorundadır.
19- İşyerleri tehlikelere karşı yeterli koruma sağlanacak şekilde organize edilecektir.
İşçilerin sağlık ve güvenliğini tehlikeye atmamak için işyerindeki tehlikeli veya atık maddeler
uzaklaştırılacak veya kontrol altında tutularak işyerinin her zaman düzenli bir durumda olması
sağlanacaktır.
20- Çalışma mahalleri, işçilerin işlerini kolayca yapabilmeleri için ergonomik esaslara uygun
şekilde tasarlanacak ve kurulacaktır.
21- Çalışma mahallinde işçinin yalnız çalışması durumunda, uygun gözetim yapılacak veya
uygun yollarla haberleşme sağlanacaktır.
22- Her işyerinde işveren tarafından atanmış, işçiler çalıştığı sürece görev yapacak, yeterli
beceri ve uzmanlığa sahip sorumlu bir kişi bulunacaktır. Yeterli beceri ve uzmanlığa sahip
olmak şartıyla işyeri için bu sorumluluğu işverenin kendisi üstlenebilir.
23- Yapılan tüm çalışmalarda, işçilerin sağlık ve güvenliğinin korunmasının sağlanması için
işveren veya işveren adına hareket eden kişi tarafından atanan, yeterli beceri ve uzmanlığa
sahip kişiler tarafından gerekli gözetim yapılacaktır.
24- Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde çalışılan yerler gözetim yapan
kişi tarafından her vardiyada en az bir defa kontrol edilecektir. Yeterli beceri ve uzmanlığa
sahip olmak şartıyla yukarıda belirtilen gözetim görevini işverenin kendisi üstlenebilir.
25- Her işyerinde kendilerine verilen işi yapabilmek için gerekli beceri, deneyim ve eğitime
sahip yeterli sayıda kalifiye işçi bulunacaktır.
26- İşçilere sağlık ve güvenliklerini sağlayabilmeleri için yeterli bilgi, talimat ve eğitim
verilecek ve bu eğitimler tekrarlanacaktır.
28- Her işyeri için işçilerin sağlık ve güvenliklerinin korunması ve iş ekipmanlarının güvenli
bir şekilde kullanılması için gerekli kuralları belirleyen yazılı talimatlar hazırlanacaktır.
29- İşveren, her işyerinde ya da her işte güvenli çalışma yöntemleri uygulayacaktır.
501
30- Sağlık ve güvenlik dökümanında gerekli görülmesi halinde, hem tehlikeli işlerin
yapılmasında, hem de diğer işlerle etkileşmesi sonucu ciddi tehlikelere neden olabilecek rutin
işlerin yapılmasında bir çalışma izni sistemi uygulanacaktır.
31- İşveren, sağlık ve güvenlik yönetim sistemi de dahil olmak üzere işçilerin sağlığını ve
güvenliğini korumak için alınan önlemlerini düzenli aralıklarla gözden geçirecektir.
32- İşveren, mekanik ve elektrikli ekipmanın seçimi, kurulması, hizmete alınması, işletilmesi
ve bakımında, işçilerin sağlık ve güvenliği için, bu Yönetmelik hükümleri ile 5/6/2002 tarihli
ve 24776 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Makine Emniyeti Yönetmeliği ve İş
Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği hükümlerini dikkate
alacaktır.
33- Gazların, buharların veya buharlaşabilen sıvıların alev alarak tutuşması sonucu yangın veya
patlama riski olan bir ortamda kullanılacak iş ekipmanları, bu tür ortamlarda kullanmaya uygun
özellikte olacaktır.
37- Mekanik ve elektrikli iş ekipmanları ile tesisat tehlike yaratmayacak şekilde kurulmuş ve
korunmuş olacaktır.
38- Mekanik ve elektrikli ekipmanlar ile tesislerin kontrolü, bakımı ve gerektiğinde testlerinin
düzenli bir şekilde yapılmasını sağlayacak uygun bakım planı yapılacaktır.
39- İşveren, güvenlik ekipmanlarını her zaman kullanıma hazır ve çalışır durumda
bulunduracaktır.
40- Ortam havasında sağlığa zararlı ve/veya patlayıcı maddelerin bulunup bulunmadığının
tespit edilmesi ve bu maddelerin konsantrasyonunun ölçülmesi için gerekli tedbirler alınacaktır.
41- Yangın veya patlama tehlikesi bulunan ortamlarda sigara içilmesine izin verilmeyecektir.
42- Patlayıcı ortam oluşmasına ve birikmesine karşı gerekli tüm önlemler alınacaktır.
43- Zararlı maddelerin ortam havasına karıştığı veya karışabileceği yerlerde; zararlı maddelerin
çıkışının kaynağında engellenmesi, kaynağından emilmesi veya uzaklaştırılması veya bu
maddelerin ortam havasındaki yoğunluğunun azaltılması gibi tedbirler alınarak işçilerin risk
altında olması önlenecektir.
44- işçilerin zararlı ortam havasına maruz kalabilecekleri yerlerde yeterli sayıda uygun
solunum ve canlandırma ekipmanı bulundurulacaktır.
45- Ortam havasında zehirli gazların bulunduğu veya bulunabileceği yerlerde, alınan önlemler
ve mevcut koruyucu donanımla ilgili detayları içeren bir koruma planı hazır bulundurulacaktır.
502
46- Sağlık ve güvenlik dokümanında belirlenmiş olan kaynaklardan yangının başlaması ve
yayılmasına karşı işyerlerinin planlanması, kurulması, donatılması, işletmeye alınması,
işletilmesi ve bakımında gerekli tedbirler alınacaktır. Yangınla hızlı ve etkili mücadele için
gerekli önlemler alınacaktır.
47- İşyerleri, uygun yangın söndürme ekipmanları ve gereken hallerde yangın dedektörleri ve
alarm sistemleri ile donatılacaktır.
51- İşyerindeki açık çalışma yerleri, yollar ve işçilerin kullandığı diğer açık alanlar, yaya ve
araç trafiğinin güvenli bir şekilde yapılmasını sağlayacak şekilde düzenlenecektir. Açık çalışma
alanları gün ışığının yeterli olmadığı hallerde uygun şekilde aydınlatılacaktır.
52- İşçiler, olumsuz hava koşullarından, cisim düşmelerine karşı, zararlı düzeyde gürültüden ve
gaz, buhar, toz gibi zararlı dış etkilerden korunacaktır. İşçilerin kaymaları veya düşmeleri
önlenecektir. İşçiler, herhangi bir tehlike durumunda işyerini hemen terk edebilecek veya kısa
sürede yardım alabileceklerdir.
54- Herhangi bir tehlike durumunda, tüm çalışanların işyerini derhal ve güvenli bir şekilde terk
etmeleri mümkün olacaktır.
55- İşçiler herhangi bir acil durumda nasıl davranmaları gerektiği konusunda eğitileceklerdir.
57- İlk yardım ekipmanları, çalışma şartlarının gerektirdiği her yerde bulundurulacak ve
yapılan işin özelliğine uygun olacaktır.
58- İşyerinin büyüklüğü, yapılan işin niteliği ve kaza riskine göre işyerinde bir yada daha fazla
ilk yardım odası bulunacaktır. İlk yardım odaları yeterli ilk yardım malzeme ve ekipmanı ile
teçhiz edilecek ve sedyeler kolay erişilebilir yerlerde bulundurulacaktır. Mevcut ilk yardım
ekipmanının kullanımı için yeterli sayıda işçi eğitilecektir.
59- İşçilerin sağlık ve güvenliği için her işyerinin yeteri kadar aydınlık olması sağlanacaktır.
60- Çalışmaları sırasında özel iş elbiseleri giymek durumunda olan işçiler için uygun soyunma
yerleri sağlanacaktır.
503
61- Yapılan işin veya sağlıkla ilgili nedenlerin gerektirmesi halinde işçiler için uygun duş
tesisleri yapılacaktır. Duşlar kadın ve erkek işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
62- Çalışma yerlerine, dinlenme odalarına, soyunma yerlerine, duş ve yıkanma yerlerine yakın
yerlerde yeterli sayıda tuvalet ve lavabo bulunacaktır.
63- Hafriyat dökme yerleri, atık yığınları ve sahaları ile çöktürme havuzları, sağlam ve
dayanıklı olacak, işçilerin sağlığı ve güvenliğini tehlikeye düşürmeyecek şekilde tasarlanacak,
inşa edilecek, işletilecek ve bakımı yapılacaktır.
64- İşyerleri, muhtemel çevre şartlarına dayanabilecek şekilde tasarlanacak, inşa edilecek,
kurulacak, işletilecek, kontrol edilecek ve bakımı yapılacaktır.
65- İşyerlerinde, taban döşeme ve kaplamaları sağlam, kuru ve mümkün olduğu kadar düz ve
kaymaz bir şekilde olacak, tehlikeli eğimler, çukurlar ve engeller bulunmayacaktır.
66- İşyeri binaları, avlular, geçitler, yollar veya benzeri yerlerde bulunan saydam veya yarı
saydam duvarlar ile özellikle camlı bölmeler; güvenli malzemeden yapılmış olacak, açık bir
şekilde işaretlenecek veya çarpma ve kırılmaya karşı uygun şekilde korunacaktır.
68- Kapılar ve girişlerin yeri, sayısı ve boyutları ile yapıldıkları malzemeler, kullanıldıkları
odalara, alanlara, kullanım amaçlarına ve çalışanların rahatça girip çıkmalarına uygun olacaktır.
69- Çalışılan ortamın sıcaklığı çalışma şekline ve çalışanların harcadıkları güce uygun
olacaktır.
70- Yapılan işin özelliği nedeniyle çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli hallerde
veya 10 ve daha fazla işçinin çalıştığı işyerlerinde, uygun bir dinlenme yeri sağlanacaktır. İş
aralarında uygun dinlenme imkanı bulunan büro ve benzeri işlerde ayrıca dinlenme yeri
aranmaz.
71- Engelli işçilerin çalıştığı işyerlerinde bu işçilerin durumları dikkate alınarak gerekli
düzenleme yapılacaktır. Bu düzenleme özellikle engelli işçilerin doğrudan çalıştığı yerlerde ve
kullandıkları kapılar, geçiş yerleri, merdivenler, duşlar, lavabolar ve tuvaletlerde yapılacaktır.
72- İşveren, işyerinde yapılacak çalışmalar sağlık ve güvenlik dokümanında belirtilen toprak
kayması veya çökmesi riski ile ilgili hususlar dikkate alınarak planlanacaktır.
73- Her çalışma öncesinde, çalışma mahallinden ve nakliyat yollarından daha üst seviyelerdeki
şevlerde ve kazı yüzeylerinde toprak ve kaya düşmelerine karşı gerekli kontroller yapılacaktır.
74- Bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinin (b) bendi hükmü saklı kalmak kaydı ile bu bölüm
kapsamına giren işyerinden sorumlu olan işveren, hem olağan hem de olağanüstü durumlarda
işçilerin sağlık ve güvenliğini korumak üzere alınması gerekli ilgili tüm önlemlerin sağlık ve
güvenlik dokümanında yer almasını sağlayacaktır.
75- Yeraltı çalışmalarını açıkça gösterecek ölçekli bir yeraltı çalışma planı hazırlanacaktır.
504
78- Tüm yeraltı çalışmalarında, yeraltında çalışan işçilerin kolayca ulaşabileceği, birbirinden
bağımsız ve güvenli yapıda en az iki ayrı yoldan yer üstü bağlantısı bulunacaktır.
81- Metan gazından kaynaklanacak riskleri mümkün olduğunca ortadan kaldıracak tedbirler
alınacaktır.
83- Sağlık ve güvenlik dokümanında belirtilmesi halinde, üretim ünitelerinden dönüş havası
içinde ve üretim yerlerindeki gazların birikebileceği yerlerde, metan gazı seviyesi sürekli
olarak izlenecektir.
84- Yanıcı toz birikimini azaltacak, nötralize ederek (yanma özelliğini yok etme) veya
bağlayarak (su ve benzeri maddelerde tozu tutma) uzaklaştırılmasını sağlayacak önlemler
alınacaktır.
85- Gaz kaçağı veya göçük veya su baskını ihtimali olan bölgelerde, işçilerin korunması ve
güvenli bir çalışma sistemi sağlanması için bir çalışma planı hazırlanacak ve uygulanacaktır.
86- Riskli bölgelerin tespiti, bu bölgelerin yakınında veya bu bölgelerden geçen galerilerdeki
işçilerin korunması ve risklerin kontrol altına alınması için gerekli önlemler alınacaktır.
87- Kendiliğinden tutuşmanın önlenmesi veya erken fark edilmesi için gerekli önlemler
alınacaktır.
89- Yangına dayanıklılık ve hijyen yönünden belirlenmiş kriterlere uygun olmayan hidrolik
sıvıların kullanılması durumunda, artan yangın ve bu yangının yayılma riskinin önlenmesi için
ilave güvenlik önlemleri alınacaktır.
90- İşçilere gerektiğinde güvenli bir şekilde dışarı çıkabilmeleri için, her zaman kolay
ulaşabilecekleri yerlerde bulunacak kişisel solunum koruma cihazları verilecektir. İşçiler bu
cihazların kullanımı ile ilgili olarak eğitilecektir.
92- Yeraltında kimlerin bulunduğunu her zaman kesin olarak bilmek mümkün olacaktır.
93- Herhangi bir kaza durumunda hızlı ve etkili bir şekilde müdahale edebilmek için uygun bir
kurtarma teşkilatı kurulacaktır.
505
EK
ASGARİ SAĞLIK VE GÜVENLİK GEREKLERİ
Bu ekte belirtilen hususlar işyerinin, yapılan işin, şartların veya özel bir riskin gerektirdiği
tüm durumlarda uygulanır.
BÖLÜM A
1. Organizasyon ve gözetim
1.1. İşyerlerinin organizasyonu
1.1.1. İşyerleri tehlikelere karşı yeterli koruma sağlanacak şekilde organize edilecektir.
İşçilerin sağlık ve güvenliğini tehlikeye atmamak için işyerindeki tehlikeli veya atık
maddeler uzaklaştırılacak veya kontrol altında tutularak işyerinin her zaman düzenli bir
durumda olması sağlanacaktır.
1.1.2. Çalışma mahalleri, işçilerin işlerini kolayca yapabilmeleri için ergonomik esaslara
uygun şekilde tasarlanacak ve kurulacaktır.
1.1.3. Çalışma mahallinde işçinin yalnız çalışması durumunda, uygun gözetim yapılacak
veya uygun yollarla haberleşme sağlanacaktır.
1.2. Sorumlu personel
Her işyerinde işveren tarafından atanmış, işçiler çalıştığı sürece görev yapacak, yeterli
beceri ve uzmanlığa sahip sorumlu bir kişi bulunacaktır.
Yeterli beceri ve uzmanlığa sahip olmak şartıyla işyeri için bu sorumluluğu işverenin
kendisi üstlenebilir.
1.3. Gözetim
Yapılan tüm çalışmalarda, işçilerin sağlık ve güvenliğinin korunmasının sağlanması için
işveren veya işveren adına hareket eden kişi tarafından atanan, yeterli beceri ve uzmanlığa
sahip kişiler tarafından gerekli gözetim yapılacaktır.
Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde çalışılan yerler gözetim yapan
kişi tarafından her vardiyada en az bir defa kontrol edilecektir.
Yeterli beceri ve uzmanlığa sahip olmak şartıyla yukarıda belirtilen gözetim görevini
işverenin kendisi üstlenebilir.
1.4. Kalifiye işçi
Her işyerinde kendilerine verilen işi yapabilmek için gerekli beceri, deneyim ve eğitime
sahip yeterli sayıda kalifiye işçi bulunacaktır.
1.5. Bilgilendirme ve eğitim
İşçilere sağlık ve güvenliklerini sağlayabilmeleri için yeterli bilgi, talimat ve eğitim
verilecek ve bu eğitimler tekrarlanacaktır.
İşveren, işçilere verilen talimatların kendilerinin ve diğer çalışanların sağlık ve
güvenliklerini tehlikeye atmalarını önleyecek şekilde kolay anlaşılır olmasını sağlayacaktır.
1.6. Yazılı talimatlar
506
Her işyeri için işçilerin sağlık ve güvenliklerinin korunması ve iş ekipmanlarının güvenli
bir şekilde kullanılması için gerekli kuralları belirleyen yazılı talimatlar hazırlanacaktır.
Bu talimatlar, acil durum ekipmanlarının kullanımına ve işyerinde veya işyeri yakınındaki
herhangi bir acil durumda nasıl hareket edileceğine ilişkin bilgileri de içerecektir.
1.7. Güvenli çalışma yöntemleri
Her işyerinde ya da her işte güvenli çalışma yöntemleri uygulanacaktır.
1.8. Çalışma izni
Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, hem tehlikeli işlerin
yapılmasında, hem de diğer işlerle etkileşmesi sonucu ciddi tehlikelere neden olabilecek rutin
işlerin yapılmasında bir çalışma izni sistemi uygulanacaktır.
Yapılacak işten önce, iş sırasında ve iş bitiminde uyulacak koşullar ve alınacak önlemleri
belirten çalışma izni, çalışmaya başlanmadan önce yetkili bir kişi tarafından yazılı olarak
verilir.
1.9. Sağlık ve güvenlik önlemlerinin düzenli aralıklarla gözden geçirilmesi
İşveren, sağlık ve güvenlik yönetim sistemi de dahil olmak üzere işçilerin sağlığını ve
güvenliğini korumak için alınan önlemleri, bu Yönetmeliğe uygunluğunu sağlamak için,
düzenli aralıklarla gözden geçirecektir.
2. Mekanik ve elektrikli ekipman ve tesisler
2.1 Genel
Mekanik ve elektrikli ekipmanın seçimi, kurulması, hizmete alınması, işletilmesi ve
bakımında, işçilerin sağlık ve güvenliği için, bu Yönetmelik hükümleri ile 5/6/2002 tarihli ve
24776 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Makina Emniyeti Yönetmeliği ve İş Ekipmanlarının
Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği hükümleri dikkate alınacaktır.
Gazların, buharların veya buharlaşabilen sıvıların alev alarak tutuşması sonucu yangın
veya patlama riski olan bir ortamda kullanılacak iş ekipmanları, bu tür ortamlarda kullanmaya
uygun özellikte olacaktır.
İş ekipmanları, gerektiğinde uygun koruma tertibatları ve arıza durumunda ekipmanın
güvenli kalmasını sağlayacak sistemler ile donatılacaktır.
2.2 Özel hükümler
Mekanik iş ekipmanları ve tesisler, sağlam, kusursuz ve kullanım amacına uygun
olacaktır.
Elektrikli ekipmanların ve tesislerin gücü ve boyutları, kullanım amacına uygun olacaktır.
Mekanik ve elektrikli iş ekipmanları ile tesisat tehlike yaratmayacak şekilde kurulmuş ve
korunmuş olacaktır.
3. Bakım
3.1. Genel bakım
Mekanik ve elektrikli ekipmanlar ile tesislerin kontrolü, bakımı ve gerektiğinde testlerinin
düzenli bir şekilde yapılmasını sağlayacak uygun bakım planı yapılacaktır.
Ekipmanların ve tesislerin bütün kısımlarının kontrol, bakım ve testleri yetkili uzman
kişiler tarafından yapılacaktır.
Yapılan kontrol ve testlerle ilgili kayıt tutulacak ve bu kayıtlar uygun şekilde
saklanacaktır.
3.2. Güvenlik ekipmanlarının bakımı
Güvenlik ekipmanları her zaman kullanıma hazır ve çalışır durumda bulundurulacaktır.
Bu ekipmanların bakımı yapılan iş dikkate alınarak yapılacaktır.
4. Patlama riski, yangın tehlikesi ve zararlı ortam havasına karşı korunma
4.1. Genel
507
4.1.1. Ortam havasında sağlığa zararlı ve/veya patlayıcı maddelerin bulunup
bulunmadığının tespit edilmesi ve bu maddelerin konsantrasyonunun ölçülmesi için gerekli
tedbirler alınacaktır.
Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, elektrikli sistemler ve içten
patlamalı motorların gücünü otomatik olarak kesen aygıtlar, belirlenmiş yerlerdeki gaz
birikimlerini otomatik ve devamlı olarak ölçen kontrol aygıtları ve otomatik alarm sistemleri
sağlanacaktır.
Otomatik ölçüm sonuçları sağlık ve güvenlik dokümanında öngörüldüğü şekilde kayıt
altına alınacak ve saklanacaktır.
4.1.2. Yangın veya patlama tehlikesi bulunan ortamlarda sigara içilmesine izin
verilmeyecektir.
Yangın çıkması veya patlama meydana gelmesine karşı yeterli önlem alınmadığı sürece,
açık alev kullanılması ve kıvılcım çıkarabilecek herhangi bir çalışma yapılması
yasaklanacaktır.
4.2. Patlama risklerinden korunma
4.2.1. Patlayıcı ortam oluşmasına ve birikmesine karşı gerekli tüm önlemler alınacaktır.
4.2.2. Patlama riski bulunan yerlerde, patlayıcı ortamın tutuşmasını önlemek için gerekli
tüm önlemler alınacaktır.
4.2.3. Alınması gerekli önlem ve kullanılacak ekipmanı ayrıntılı olarak belirten patlamayı
önleme planı hazırlanacaktır.
4.3. Zararlı ortam havasından korunma
4.3.1. Zararlı maddelerin ortam havasına karıştığı veya karışabileceği yerlerde;
a) Zararlı maddelerin çıkışının kaynağında engellenmesi veya
b) Kaynağından emilmesi veya uzaklaştırılması veya
c) Bu maddelerin ortam havasındaki yoğunluğunun azaltılması
gibi tedbirler alınarak işçilerin risk altında olması önlenecektir.
Bu önlemlerle ilgili uygulanan sistem, işçilerin risk altında olmasını önleyecek şekilde
zararlı maddeleri ortam havasından uzaklaştıracak kapasitede olacaktır.
4.3.2. Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik
hükümleri saklı kalmak kaydı ile işçilerin zararlı ortam havasına maruz kalabilecekleri yerlerde
yeterli sayıda uygun solunum ve canlandırma ekipmanı bulundurulacaktır. Bu yerlerde bu
ekipmanı kullanabilecek eğitime sahip yeterli sayıda işçi bulunacaktır. Bu ekipman uygun
yerlerde saklanacak ve korunacaktır.
4.3.3. Ortam havasında zehirli gazların bulunduğu veya bulunabileceği yerlerde, alınan
önlemler ve mevcut koruyucu donanımla ilgili detayları içeren bir koruma planı hazır
bulundurulacaktır.
4.4. Yangından korunma
4.4.1. Sağlık ve güvenlik dokümanında belirlenmiş olan kaynaklardan yangının başlaması
ve yayılmasına karşı işyerlerinin planlanması, kurulması, donatılması, işletmeye alınması,
işletilmesi ve bakımında gerekli tedbirler alınacaktır. Yangınla hızlı ve etkili mücadele için
gerekli önlemler alınacaktır.
4.4.2. İşyerleri, uygun yangın söndürme ekipmanları ve gereken hallerde yangın
dedektörleri ve alarm sistemleri ile donatılacaktır.
4.4.3. Otomatik olmayan yangın söndürme ekipmanları, kolay ulaşılabilir ve kullanılabilir
olacak ve gerektiğinde zarar görme ihtimaline karşı korunacaktır.
4.4.4 Bu Yönetmeliğin 5, 6, 7 ve 8 inci maddelerinde belirtilen hükümler gereğince,
yangından korunma, yangın başlangıcını ve yayılmasını tespit ve yangınla mücadele
508
konusunda alınacak önlemlerle ilgili detayları içeren yangından korunma planı çalışılan
yerlerde bulundurulacaktır.
4.4.5 Yangınla mücadele ekipmanları, 23/12/2003 tarihli ve 25325 sayılı Resmî Gazete’de
yayımlanan Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliği hükümlerine uygun şekilde
işaretlenecektir. Bu işaretler uygun yerlere konulacak ve kalıcı olacaktır.
5. Patlayıcı maddeler ve ateşleyiciler
Patlayıcı maddelerin ve ateşleyicilerin depolanması, taşınması ve kullanılması, sadece bu
konuda yetkili ve uzman kişiler tarafından yapılacaktır. Bu işler, işçiler için risk
oluşturmayacak şekilde organize edilecek ve yürütülecektir.
6. Ulaşım yolları
6.1. Çalışma yerlerine güvenli bir şekilde ulaşabilmek ve acil bir durumda hızlı ve güvenli
bir şekilde bu yerleri terk edebilmek mümkün olacaktır.
6.2. Merdivenler, yükleme platform ve rampaları da dahil bütün ulaşım yolları, yayalar
veya araçlar için kolay, güvenli ve uygun geçişi sağlayacak ve yakınındaki çalışanları tehlikeye
düşürmeyecek şekilde hesaplanacak, boyutlandırılacak ve yerleştirilecektir.
6.3. Yayaların kullandığı ve/veya araçlarla malzeme taşımada kullanılan yollar, kullanıcı
sayısına ve işyerinde yapılan işin özelliğine uygun boyutlarda olacaktır. Malzeme taşınan
yollarda yayalar için yeterli güvenlik mesafesi bırakılacaktır.
6.4. Araç trafiğine açık yollar ile kapılar, yaya geçiş yolları, koridorlar ve merdivenler
arasında yeterli mesafe bulunacaktır.
6.5. İşçilerin korunması amacıyla araç yolları ve geçişler açıkça işaretlenecektir.
6.6. Çalışma sahasında motorlu taşıtlar ve makine trafiğinin bulunması durumunda, trafik
kurallarına uygun düzenleme yapılacaktır.
7. Açık alandaki çalışmalar
7.1. İşyerindeki açık çalışma yerleri, yollar ve işçilerin kullandığı diğer açık alanlar, yaya
ve araç trafiğinin güvenli bir şekilde yapılmasını sağlayacak şekilde düzenlenecektir.
7.2. Açık çalışma alanları gün ışığının yeterli olmadığı hallerde uygun şekilde
aydınlatılacaktır.
7.3. Açık alanda yapılan çalışmalarda aşağıdaki düzenlemeler yapılacaktır;
a) İşçiler, olumsuz hava koşullarından ve gerekli hallerde cisim düşmelerine karşı
korunacaktır.
b) İşçiler, zararlı düzeyde gürültüden ve gaz, buhar, toz gibi zararlı dış etkilerden
korunacaktır.
c) İşçiler, herhangi bir tehlike durumunda işyerini hemen terk edebilecek veya kısa sürede
yardım alabileceklerdir.
d) İşçilerin kaymaları veya düşmeleri önlenecektir.
8. Tehlikeli alanlar
8.1. Tehlikeli alanlar açıkça görülebilir şekilde işaretlenecektir.
8.2. Yapılan işin özelliği nedeniyle malzeme veya işçilerin düşmesi de dahil risk bulunan
tehlikeli alanlara, görevli olmayan kişilerin girmesi uygun araç ve gereçlerle engellenecektir.
8.3. Tehlikeli alanlara girme yetkisi olan kişilerin korunması için uygun önlemler
alınacaktır.
9. Kaçış yolları ve imdat çıkışları
9.1. Herhangi bir tehlike durumunda, tüm çalışanların işyerini derhal ve güvenli bir
şekilde terk etmeleri mümkün olacaktır.
9.2. Acil çıkış yolları ve kapıları doğrudan dışarıya veya güvenli bir alana veya toplanma
noktasına veya tahliye noktasına açılacak ve çıkışı önleyecek hiçbir engel bulunmayacaktır.
509
9.3. Acil çıkış yolları ve kapılarının sayısı, boyutları ve yerleri yapılan işin niteliğine,
işyerinin büyüklüğüne ve çalışanların sayısına uygun olacaktır.
9.4. Acil çıkış kapıları dışarıya doğru açılacaktır.
Acil çıkış kapıları; acil durumlarda çalışanların hemen ve kolayca açabilecekleri şekilde
olacaktır.
9.5. Acil çıkış kapıları kilitli olmayacaktır.
Acil çıkış yolları ve kapıları ile buralara açılan yol ve kapılarda çıkışı zorlaştıracak hiçbir
engel bulunmayacaktır.
9.6. Aydınlatılması gereken acil çıkış yolları ve kapılarında elektrik kesilmesi halinde
yeterli aydınlatmayı sağlayacak yedek aydınlatma sistemi bulunacaktır.
9.7. Acil çıkış yolları ve kapıları Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun
şekilde işaretlenmiş olacaktır.
10. Tahliye ve kaçış
10.1. İşçiler herhangi bir acil durumda nasıl davranmaları gerektiği konusunda
eğitileceklerdir.
10.2. Kurtarma ekipmanları, kolayca ulaşılabilecek uygun yerlerde kullanıma hazır
durumda bulundurulacak ve Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun olarak
işaretlenecektir
11. Güvenlik tatbikatları
İşyerlerinde güvenlik tatbikatları yapılacak ve düzenli aralıklarla tekrar edilecektir.
Bu tatbikatların amacı, acil durum ekipmanının kullanılması veya işletilmesi de dahil acil
durumlarda özel görevi bulunan işçilerin eğitim ve becerilerinin kontrol edilmesidir.
Görevli işçilere, uygun yerlerde, bu ekipmanların doğru bir şekilde kullanılması veya
işletilmesi hususunda da tatbikat yaptırılacaktır.
12. İlk yardım
12.1. İlk yardım ekipmanları, çalışma şartlarının gerektirdiği her yerde bulundurulacak ve
yapılan işin özelliğine uygun olacaktır.
İlk yardım ekipmanları, uygun bir şekilde işaretlenecek ve kolay ulaşılabilir olacaktır.
12.2 İşyerinin büyüklüğü, yapılan işin niteliği ve kaza riskine göre işyerinde bir yada daha
fazla ilk yardım odası bulunacaktır.
Bu odalarda, kaza halinde yapılacak işleri belirten ilk yardım talimatı kolay görülebilecek
şekilde asılacaktır.
12.3 İlk yardım odaları yeterli ilk yardım malzeme ve ekipmanı ile teçhiz edilecek ve
sedyeler kolay erişilebilir yerlerde bulundurulacaktır.
Buralar Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde işaretlenecektir.
Ayrıca, çalışma koşullarının gerektirdiği her yerde ilkyardım ekipmanı bulundurulacaktır.
Bu ekipman uygun şekilde işaretlenecek ve kolay erişilebilir yerlerde bulundurulacaktır.
12.5. Mevcut ilk yardım ekipmanının kullanımı için yeterli sayıda işçi eğitilecektir.
13. Doğal ve suni aydınlatma
13.1 İşçilerin sağlık ve güvenliği için her işyerinin yeteri kadar aydınlık olması
sağlanacaktır.
13.2. İşçilerin sağlık ve güvenliğinin korunması için işyerlerinin mümkün olduğunca
yeterli doğal ışık alması sağlanacak ve hava şartları göz önünde bulundurularak suni
aydınlatma ile donatılacaktır.
13.3. Çalışılan yerlerdeki ve geçitlerdeki aydınlatma tesisatı, işçiler için kaza riski
oluşturmayacak tipte olacak ve yerleştirilecektir.
510
13.4. Aydınlatma sistemindeki herhangi bir arızanın çalışanlar için risk oluşturabileceği
yerlerde acil ve yeterli aydınlatmayı sağlayacak yedek aydınlatma sistemi bulunacaktır. Bunun
mümkün olmadığı durumlarda, işçilere kişisel aydınlatma araçları verilecektir.
14. Sıhhi tesisler
14.1. Soyunma yerleri, elbise dolapları
14.1.1. Çalışmaları sırasında özel iş elbiseleri giymek durumunda olan işçiler için uygun
soyunma yerleri sağlanacaktır.
Soyunma yerleri kolaylıkla ulaşılabilecek yerlerde ve yeterli büyüklükte olacak ve
buralarda oturma yerleri bulunacaktır.
14.1.2 Soyunma odaları yeterince geniş olacak ve burada her işçi için çalışma saatleri
içinde elbiselerini koyabilecekleri kilitli dolaplar bulunacaktır. Nemli, tozlu, kirli ve benzeri
işlerde veya tehlikeli maddelerle çalışılan yerlerde, iş elbiseleri ile harici elbiselerin ayrı
yerlerde saklanabilmesi için, elbise dolapları yan yana iki bölmeli olacak veya iki ayrı elbise
dolabı verilecektir.
Islak iş elbiselerinin kurutulabilmesi için gerekli imkanlar sağlanacaktır.
14.1.3 Kadınlar ve erkekler için ayrı soyunma yerleri olacaktır.
14.1.4 Soyunma yeri gerekmeyen işyerlerinde işçilerin elbiselerini koyabilecekleri uygun
bir yer sağlanacaktır.
14.2. Duşlar ve lavabolar
14.2.1. Yapılan işin veya sağlıkla ilgili nedenlerin gerektirmesi halinde işçiler için uygun
duş tesisleri yapılacaktır. Duşlar kadın ve erkek işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
14.2.2. Duşlar işçilerin rahatça yıkanabilecekleri genişlikte ve uygun hijyenik koşullarda
olacaktır.
Duşlarda sıcak ve soğuk akar su bulunacaktır.
14.2.3. Duş tesisi gerektirmeyen işlerde, çalışma yerlerinin ve soyunma odalarının
yakınında, gerekiyorsa akar sıcak suyu da bulunan lavabolar bulunacaktır.
Lavabolar erkek ve kadın işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
14.3. Tuvalet ve lavabolar
Çalışma yerlerine, dinlenme odalarına, soyunma yerlerine, duş ve yıkanma yerlerine yakın
yerlerde yeterli sayıda tuvalet ve lavabo bulunacaktır.
Tuvalet ve lavabolar erkek ve kadın işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
Yer altı maden işletmelerinde, bu bölümde sözü edilen sıhhi tesisler yer üstünde
bulunabilir.
15. Hafriyat dökme yerleri ve atık sahaları
Hafriyat dökme yerleri, atık yığınları ve sahaları ile çöktürme havuzları, sağlam ve
dayanıklı olacak, işçilerin sağlığı ve güvenliğini tehlikeye düşürmeyecek şekilde tasarlanacak,
inşa edilecek, işletilecek ve bakımı yapılacaktır.
16. Yerüstü yardımcı tesisleri (ilave özel hükümler)
16.1 Sağlamlık ve dayanıklılık
İşyerleri, muhtemel çevre şartlarına dayanabilecek şekilde tasarlanacak, inşa edilecek,
kurulacak, işletilecek, kontrol edilecek ve bakımı yapılacaktır.
İşyerleri, kullanım amacına uygun yapıda ve sağlamlıkta olacaktır.
16.2 Zeminler, duvarlar, tavanlar ve çatılar
16.2.1 İşyerlerinde, taban döşeme ve kaplamaları sağlam, kuru ve mümkün olduğu kadar
düz ve kaymaz bir şekilde olacak, tehlikeli eğimler, çukurlar ve engeller bulunmayacaktır.
İşyerinde yapılan işin niteliği ve çalışanların yaptıkları iş dikkate alınarak işyeri bölümleri
ısıya karşı uygun şekilde yalıtılmış olacaktır.
511
16.2.2 İşyerlerinde, taban döşeme ve kaplamaları, duvarlar ve tavan, uygun hijyen
şartlarını sağlayacak şekilde temizlemeye elverişli malzemeden yapılmış olacaktır.
16.2.3 İşyeri binaları, avlular, geçitler, yollar veya benzeri yerlerde bulunan saydam veya
yarı saydam duvarlar ile özellikle camlı bölmeler; güvenli malzemeden yapılmış olacak, açık
bir şekilde işaretlenecek veya çarpma ve kırılmaya karşı uygun şekilde korunacaktır.
16.2.4 Yeterli sağlamlıkta olmayan çatılara çıkılmasına ve buralarda çalışılmasına, güvenli
çalışmayı sağlayacak ekipman olmadan izin verilmeyecektir.
16.3 Çalışma yeri boyutları ve hava hacmi - çalışma yerinde hareket serbestliği
16.3.1 Çalışma yerinin taban alanı, yüksekliği ve hava hacmi, işçilerin rahat çalışmaları,
sağlık ve güvenliklerini riske atmadan işlerini yürütebilmeleri için yeterli olacaktır.
16.3.2 İşçinin işini yaptığı yerde rahat hareket edebilmesi ve işini güvenli bir şekilde
yapabilmesi için yeterli serbest alan bulunacaktır.
16.4 Pencereler
16.4.1 Pencereler, tavan pencereleri ve havalandırma araçları; açılıp kapanması,
ayarlanması ve sabitleştirilmesi güvenli olacak şekilde dizayn edilecek ve yapılacaktır.
Bunlar, açık olduklarında, işçiler için herhangi bir tehlike arz etmeyecek şekilde
yerleştirilmiş olacaktır.
16.4.2 Pencereler ve tavan pencereleri, risk yaratmayacak şekilde temizlenebilir olacaktır.
16.5 Kapılar ve girişler
16.5.1 Kapılar ve girişlerin yeri, sayısı ve boyutları ile yapıldıkları malzemeler,
kullanıldıkları odalara, alanlara, kullanım amaçlarına ve çalışanların rahatça girip çıkmalarına
uygun olacaktır.
16.5.2 Saydam kapıların üzeri kolayca görünür şekilde işaretlenmiş olacaktır.
16.5.3 Her iki yöne açılabilen kapılar saydam malzemeden yapılacak veya karşı tarafın
görülmesini sağlayan saydam kısımları bulunacaktır.
16.5.4 Saydam veya yarı saydam kapıların yüzeyleri çalışanlar için tehlike yaratmayacak
ve güvenli malzemeden yapılmış olacak veya kırılmalara karşı korunmuş olacaktır.
16.5.5 Raylı kapılarda raydan çıkmayı ve istenmeyen şekilde devrilmeyi önleyecek
güvenlik sistemi bulunacaktır.
16.5.6 Yukarı doğru açılan kapılarda istenmeyen şekilde aşağı düşmeyi önleyecek
güvenlik sistemi bulunacaktır.
16.5.7 Kaçış yollarında bulunan kapılar uygun şekilde işaretlenecektir. Bu kapılar yardım
almaksızın her zaman ve her durumda içeriden açılabilir özellikte olacaktır.
16.5.8 Araçların geçtiği geçit ve kapılar yayaların geçişi için güvenli değilse bu
mahallerde yayalar için ayrı geçiş kapıları bulunacak ve bu kapılar açıkça işaretlenecek ve
önlerinde hiçbir engel bulunmayacaktır.
16.5.9 Mekanik kapılar işçiler için kaza riski taşımayacak şekilde çalışacaktır. Bu
kapılarda kolay fark edilebilir ve ulaşılabilir, acil durdurma cihazları bulunacak ve herhangi bir
güç kesilmesinde, otomatik olarak açılır olmaması durumunda, kapılar el ile de açılabilecektir.
16.6 Kapalı işyerlerinin havalandırılması
16.6.1 Kapalı işyerlerinde çalışma şekline ve çalışanların yaptıkları işe göre, ihtiyaç
duyacakları yeterli temiz hava bulunması sağlanacaktır.
Cebri havalandırma sistemi kullanıldığında sistemin her zaman çalışır durumda olması
sağlanacaktır.
Havalandırma sisteminin çalışmaması, çalışanların sağlığı yönünden tehlikeli ise arızayı
bildiren uyarı sistemi bulunacaktır.
512
16.6.2 Suni havalandırma sistemlerinde hava akımı, çalışanları rahatsız etmeyecek şekilde
olacaktır.
Çalışma ortamı havasını kirleterek çalışanların sağlığına zarar verebilecek artık ve
pislikler derhal dışarı atılacaktır.
16.7 Ortam Sıcaklığı
16.7.1 Çalışılan ortamın sıcaklığı çalışma şekline ve çalışanların harcadıkları güce uygun
olacaktır.
16.7.2 Dinlenme yerleri, soyunma yerleri, duş ve tuvaletler, bekleme yerleri,
yemekhaneler, kantinler ve ilk yardım odaları kullanım amacına göre yeterli sıcaklıkta
olacaktır.
16.7.3 İşyerinin ve yapılan işin özelliğine göre pencereler, çatı aydınlatmaları ve cam
kısımlar güneş ışığının olumsuz etkilerini önleyecek şekilde olacaktır.
16.8 Dinlenme yerleri
16.8.1 Yapılan işin özelliği nedeniyle çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli
hallerde veya 10 ve daha fazla işçinin çalıştığı işyerlerinde, uygun bir dinlenme yeri
sağlanacaktır. İş aralarında uygun dinlenme imkanı bulunan büro ve benzeri işlerde ayrıca
dinlenme yeri aranmaz.
16.8.2 Dinlenme yerleri yeteri kadar geniş olacak ve buralarda işçiler için yeterli sayıda
arkalıklı oturma yerleri ve masalar bulundurulacaktır.
16.8.3 Dinlenme yerlerinde sigara içmeyenleri sigara dumanından korumak üzere gerekli
düzenleme yapılacaktır.
16.8.4 Çalışma süresince, işin gereği olarak düzenli ve sık ara veriliyorsa ve ayrı bir
dinlenme yeri yoksa, çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli olan hallerde, bu
aralarda işçilerin dinlenebileceği uygun yerler sağlanacaktır.
Bu yerlerde sigara içmeyenleri sigara dumanından korumak üzere gerekli düzenleme
yapılacaktır.
17. Gebe ve emzikli kadınlar
Gebe ve emzikli kadınların uzanarak dinlenebilecekleri uygun koşullar sağlanacaktır.
18. Engelli İşçiler
Engelli işçilerin çalıştığı işyerlerinde bu işçilerin durumları dikkate alınarak gerekli
düzenleme yapılacaktır. Bu düzenleme özellikle engelli işçilerin doğrudan çalıştığı yerlerde ve
kullandıkları kapılar, geçiş yerleri, merdivenler, duşlar, lavabolar ve tuvaletlerde yapılacaktır.
BÖLÜM B
YERÜSTÜ MADEN İŞLETMELERİNDE UYGULANACAK
ASGARİ ÖZEL HÜKÜMLER
1. Genel
1.1. Bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinin (b) bendi hükmü saklı kalmak kaydı ile bu bölüm
kapsamına giren işyerinden sorumlu olan işveren, hem olağan hem de olağanüstü durumlarda
işçilerin sağlık ve güvenliğini korumak üzere alınması gerekli ilgili tüm önlemlerin sağlık
ve güvenlik dokümanında yer almasını sağlayacaktır.
1.2. Sağlık ve güvenlik dokümanı düzenli olarak güncelleştirilecek ve denetim için
işyerinde bulundurulacaktır.
İşyerindeki çalışmalar sağlık ve güvenlik dokümanına uygun olarak yürütülecektir.
2. İşletme
513
2.1. İşyerinde yapılacak çalışmalar sağlık ve güvenlik dokümanında belirtilen toprak
kayması veya çökmesi riski ile ilgili hususlar dikkate alınarak planlanacaktır.
Kazı yüzeyleri ve şevlerin eğimi ve yüksekliği zeminin yapısına ve sağlamlığına ve
uygulanan çalışma yöntemlerine uygun olacaktır.
2.2. Kademeler ve nakliyat yolları kullanılan araçlara uygun sağlamlıkta olacaktır. Buralar
araçların güvenli hareket edebileceği özellikte yapılacak ve bakımları sağlanacaktır.
2.3. Her çalışma öncesinde, çalışma mahallinden ve nakliyat yollarından daha üst
seviyelerdeki şevlerde ve kazı yüzeylerinde toprak ve kaya düşmelerine karşı gerekli kontroller
yapılacaktır.
Gerekli yerlerde ölçümleme işleri de yapılacaktır.
2.4. Düz ve meyilli yüzeylerdeki çalışmalar buralardaki zeminin sağlamlığını ve dengesini
bozmayacak şekilde yapılacaktır.
BÖLÜM C
YERALTI MADEN İŞLETMELERİNDE UYGULANACAK
ASGARİ ÖZEL HÜKÜMLER
1. Genel
1.1. Bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinin (b) bendi hükmü saklı kalmak kaydı ile bu bölüm
kapsamına giren işyerinden sorumlu olan işveren, hem olağan hem de olağanüstü durumlarda
işçilerin sağlık ve güvenliğini korumak üzere alınması gerekli ilgili tüm önlemlerin sağlık ve
güvenlik dokümanında yer almasını sağlayacaktır.
1.2. Sağlık ve güvenlik dokümanı düzenli olarak güncelleştirilecek ve denetim için
işyerinde bulundurulacaktır.
İşyerindeki çalışmalar sağlık ve güvenlik dokümanına uygun olarak yürütülecektir.
2. Yeraltı çalışma planları (imalat haritası)
2.l. Yeraltı çalışmalarını açıkça gösterecek ölçekli bir yeraltı çalışma planı hazırlanacaktır.
Yollar, üretim alanları ile çalışma ve güvenliği etkileyebilecek bilinen diğer özellikler bu
planın üzerinde gösterilecektir.
Bu planlara kolayca ulaşılabilecek ve bunlar güvenlik yönünden gerekli olduğu sürece
muhafaza edilecektir.
2.2. Yeraltı çalışma planları periyodik olarak güncelleştirilecek ve işyerinde
bulundurulacaktır.
3. Giriş ve çıkışlar
Tüm yeraltı çalışmalarında, yeraltında çalışan işçilerin kolayca ulaşabileceği, birbirinden
bağımsız ve güvenli yapıda en az iki ayrı yoldan yer üstü bağlantısı bulunacaktır.
4. Yeraltı çalışma yerleri
Yeraltı çalışmalarının yapıldığı yerler, işçilerin en az riskle çalışabilecekleri ve hareket
edebilecekleri şekilde yapılacak, işletilecek, teçhiz edilecek ve bakımı sağlanacaktır.
Yollar, işçilerin gidecekleri yerleri kolayca bulabilecekleri şekilde işaretlenecektir.
5. Taşıma araçları
5.1. Taşıma araçları, sürücülerin, kullanıcıların ve civarda bulunan diğer işçilerin sağlık ve
güvenliği için uygun şekilde kurulacak, çalıştırılacak ve bakımı yapılacaktır.
5.2. İnsan taşımasında kullanılan mekanik araçlar uygun şekilde kurulacak ve yazılı
talimatlar uyarınca kullanılacaktır.
514
6. Tahkimat
Zeminin sağlam ve dayanıklı olduğu, yıkılma, göçme veya parça düşme tehlikesi
bulunmayan yerler dışındaki kazılarda, işçilerin güvenliği açısından en kısa zamanda tahkimat
yapılacaktır. Tahkimat planlara ve yazılı talimatlara uygun olarak yapılacaktır.
Galeriler zeminin sağlamlığı ve dayanıklılığı açısından düzenli olarak kontrol edilecek ve
tahkimatların bakımı düzenli olarak yapılacaktır.
7. Havalandırma
7.l. İşçilerin çalıştığı bütün yeraltı işyerlerinde yeterli havalandırma sağlanacaktır.
Yeraltı işyerlerinde;
- Sağlığa uygun solunabilir hava sağlanması,
- Ortamdaki patlama riskini ve solunabilir toz konsantrasyonunu kontrol altında tutulması,
- Kullanılan çalışma yöntemi ve işçilerin fiziki faaliyetleri dikkate alınarak çalışma
koşullarına uygun havanın sağlanması ve
bu durumun sürdürülebilmesi için sürekli havalandırma yapılması zorunludur.
7.2. 7.1’de belirtilen şartların doğal havalandırma ile sağlanamadığı yerlerde,
havalandırma bir veya daha fazla mekanik sistemle sağlanacaktır.
Havalandırmanın sürekliliğini ve kararlığını sağlayacak önlemler alınacaktır.
Havalandırma sistemlerinin devre dışı kalmaması için bunlar devamlı surette izlenecek ve
istenmeyen devre dışı kalmaları bildirecek otomatik alarm sistemi bulunacaktır.
7.3. Havalandırma ile ilgili değerler periyodik olarak ölçülecek ve ölçüm sonuçları
kaydedilecektir.
Havalandırma sisteminin gerekli detaylarını içeren bir havalandırma planı hazırlanacak,
periyodik olarak güncellenecek ve işyerinde hazır bulundurulacaktır.
8. Grizulu maden ocakları
8.1. Yeraltı çalışmalarında patlayıcı ortam oluşması riski yaratacak miktarda metan gazı
çıkma ihtimalinin olduğu yerler grizulu kabul edilir.
8.2. Havalandırma bir veya daha fazla mekanik sistemle sağlanacaktır.
8.3. Çalışmalar metan gazı çıkışı dikkate alınarak yürütülecektir.
Metan gazından kaynaklanacak riskleri mümkün olduğunca ortadan kaldıracak tedbirler
alınacaktır.
8.4. Tali havalandırma sadece ana havalandırma akışı ile bağlantısı bulunan, ilerleme
çalışmaları ve kurtarma çalışmalarının yapıldığı yerlerde uygulanacaktır.
Üretim yapılan yerlerde, sadece işçilerin sağlık ve güvenliği için yeterli ek önlemler
alınması şartıyla tali havalandırma yapılabilir.
8.5. 7.3’de belirtilen havalandırma ölçümleri, metan gazı ölçümleri ile birlikte
yapılacaktır.
Sağlık ve güvenlik dokümanında belirtilmesi halinde, üretim ünitelerinden dönüş havası
içinde ve üretim yerlerindeki gazların birikebileceği yerlerde, metan gazı seviyesi sürekli
olarak izlenecektir.
8.6. Grizulu maden ocaklarında yalnız bu tür ocaklar için uygun olan patlayıcı maddeler
ve ateşleyiciler kullanılır.
8.7. Sigara içmek, içmek amacıyla tütün mamulleri ile alev ve kıvılcım çıkarabilecek her
türlü maddeyi taşımak ve bulundurmak yasaktır.
Alevle kesme, kaynak yapma ve benzeri diğer işlemlere, işçilerin sağlık ve güvenliklerini
korumaya yönelik özel önlemler alınması kaydıyla sadece istisnai durumlarda izin verilir.
515
9. Yanıcı toz bulunan maden ocakları
9.1. Açılan bütün maden damarlarında oluşabilecek tozun, patlamanın yayılmasına neden
olmayacağı sağlık ve güvenlik dokümanında belirtilmedikçe, kömür madenleri yanıcı toz
bulunan maden ocakları olarak kabul edilecektir.
9.2. Yanıcı toz bulunan maden ocaklarında yalnız bu tür ocaklar için uygun olan patlayıcı
maddeler ve ateşleyiciler kullanılır.
Sigara içmek, içmek amacıyla tütün mamulleri ile alev ve kıvılcım çıkarabilecek her türlü
maddeyi taşımak ve bulundurmak yasaktır.
9.3. Yanıcı toz birikimini azaltacak, nötralize ederek (yanma özelliğini yok etme) veya
bağlayarak (su ve benzeri maddelerde tozu tutma) uzaklaştırılmasını sağlayacak önlemler
alınacaktır.
9.4. Zincirleme toz patlamalarına neden olabilecek, yanıcı toz ve/veya grizu
patlamalarının yayılması, patlama barajları yapılarak önlenecektir.
Periyodik olarak güncellenen patlama barajlarının yerleri bir dokümanda gösterilecek ve
bu doküman işyerinde bulundurulacaktır.
10. Gaz kaçağı, göçük veya su baskını
10.1. Gaz kaçağı veya göçük veya su baskını ihtimali olan bölgelerde, işçilerin korunması
ve güvenli bir çalışma sistemi sağlanması için bir çalışma planı hazırlanacak ve uygulanacaktır.
10.2. Riskli bölgelerin tespiti, bu bölgelerin yakınında veya bu bölgelerden geçen
galerilerdeki işçilerin korunması ve risklerin kontrol altına alınması için gerekli önlemler
alınacaktır.
11. Yangın, tutuşma ve kızışma
11.1. Kendiliğinden tutuşmanın önlenmesi veya erken fark edilmesi için gerekli önlemler
alınacaktır.
11.2. Zorunlu ihtiyaçtan daha fazla yanıcı madde yeraltına indirilmeyecektir.
11.3. Hidrolik sıvıların (hidrostatik ve/veya hidrokinetik mekanik enerjinin nakli için
kullanılan sıvılar) kullanılması gereken durumlarda, yangın çıkmasının ve yayılmasının
önlenmesi için zor alev alabilen sıvılar kullanılacaktır.
Hidrolik sıvılar, yangına dayanıklılık ve hijyen yönünden belirlenmiş kriterlere uygun
özellikte olacaktır.
Yangına dayanıklılık ve hijyen yönünden belirlenmiş kriterlere uygun olmayan hidrolik
sıvıların kullanılması durumunda, artan yangın ve bu yangının yayılma riskinin önlenmesi için
ilave güvenlik önlemleri alınacaktır.
12. Çalışanların korunmasına ilişkin ihtiyati tedbirler
İşçilere gerektiğinde güvenli bir şekilde dışarı çıkabilmeleri için, her zaman kolay
ulaşabilecekleri yerlerde bulunacak kişisel solunum koruma cihazları verilecektir.
İşçiler bu cihazların kullanımı ile ilgili olarak eğitilecektir.
Bu cihazların her zaman çalışır durumda bulunmaları için düzenli kontrolleri yapılacak ve
işyerinde muhafaza edilecektir.
13. Aydınlatma
İşçilere uygun kişisel lambalar verilecektir.
İşyerleri, işçilerin sağlık ve güvenliklerinin korunmasına uygun suni aydınlatma tesisatları
ile donatılacaktır.
Aydınlatma tesisatı işçiler için herhangi bir kaza riski oluşturmayacak türden olacak ve
uygun şekilde yerleştirilecektir.
516
14. Yer altındaki işçi sayısı
Yeraltında kimlerin bulunduğunu her zaman kesin olarak bilmek mümkün olacaktır.
15. Kurtarma Organizasyonu
Herhangi bir kaza durumunda hızlı ve etkili bir şekilde müdahale edebilmek için uygun bir
kurtarma teşkilatı kurulacaktır.
Kurtarma teşkilatında, yeraltında maden arama veya çıkarma işlerinin yürütüldüğü
galerilerde görev yapacak yeterli sayıda eğitilmiş kurtarma ile görevli işçi ve uygun müdahale
araç-gereçleri bulunacaktır.
517
SONDAJLA MADEN ÇIKARILAN İŞLETMELERDE SAĞLIK VE GÜVENLİK
ŞARTLARI YÖNETMELİĞİ
3- İşyerinde yapılacak her türlü çalışma, yetkili bir kişinin gözetiminde yapılacaktır.
4- Özel riski bulunan işler yalnızca konunun uzmanı kişiler tarafından ve talimatlara uygun
olarak yapılacaktır.
9- Aynı işyerinde birden çok işletmeye ait işçilerin bulunması durumunda, her işveren kendi
kontrolü altındaki işlerden sorumludur.
10- Tüm işyerinden sorumlu olan işveren, işçilerin sağlık ve güvenliğinin korunması ile ilgili
tedbirlerin uygulanmasını koordine edecek ve kendisine ait sağlık ve güvenlik dokümanında
koordinasyonun amacını ve bu koordinasyonu sağlamak için alınacak önlemleri ve
uygulanacak yöntemleri belirtecektir.
11- İşveren, işyerinde meydana gelen iş kazalarını ve önemli tehlike yaratan olayları en geç iki
iş günü içinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın ilgili bölge müdürlüğüne
bildirecektir.
12- İşveren, gerektiğinde, bu tür olayların tekrarlanmasını önlemek için, alınan önlemlerin
kaydedildiği sağlık ve güvenlik dokümanını güncelleyecektir.
13- İşveren, patlama ve yangın çıkmasını önlemek, patlama ve yangın başlangıçlarını tespit
etmek, yayılmasını önlemek ve mücadele etmek, patlayıcı ve sağlığa zararlı ortam havasının
oluşmasını önlemek için yapılan işe uygun önlemler alacaktır.
518
14- İşveren, bir tehlike anında işçilerin çalışma yerlerini en kısa zamanda ve güvenli bir şekilde
terk edebilmeleri için uygun kaçış ve kurtarma araçlarını sağlayacak ve kullanıma hazır
bulunduracaktır.
15- İşveren, ihtiyaç halinde yardım, kaçma ve kurtarma işlemlerinin derhal uygulamaya
konulabilmesi için gerekli uyarı ve diğer iletişim sistemlerini hazır bulunduracaktır.
16- İşçiler veya temsilcileri, işyerinde sağlık ve güvenlikle ilgili alınması gereken tüm önlemler
ile ilgili olarak bilgilendirilecektir.
17- İşçilerin, yapmakta oldukları işlerde maruz kaldıkları sağlık ve güvenlik risklerine uygun
olarak sağlık gözetimine tabi tutulmaları sağlanacaktır.
18- İşçilerin işe girişlerinde ve işin devamı süresince periyodik olarak sağlık gözetimleri
yapılacaktır.
20- Yürürlüğe girdiği tarihten sonra açılacak olan işyerleri bu Yönetmeliğin ekinde belirtilen
sağlık ve güvenlikle ilgili gereklere uymak zorundadır.
21- Yürürlüğe girdiği tarihte faaliyette olan işyerleri bu tarihten itibaren mümkün olan en kısa
sürede ve en geç 2 (iki) yıl içerisinde bu Yönetmeliğin ekinde belirtilen sağlık ve güvenlikle
ilgili gereklere uymak zorundadır.
22- Yürürlüğe girdiği tarihten sonra işyerinde yapılacak değişiklik ve eklentilerde işveren bu
Yönetmeliğin ekinde belirtilen sağlık ve güvenlik gereklerine uymak zorundadır.
23- İşyerleri, muhtemel çevre şartlarına dayanabilecek şekilde tasarlanacak, inşa edilecek,
kurulacak, işletilecek, kontrol edilecek ve bakımı yapılacaktır.
24- İşyerlerinde tehlikelere karşı uygun korunma sağlanacak şekilde gerekli organizasyon
yapılacaktır. İşçilerin sağlık ve güvenliğini tehlikeye atmamak için işyerindeki tehlikeli
maddeler veya atıklar uzaklaştırılacak veya kontrol altında tutularak işyerinin her zaman temiz
ve düzenli bir durumda olması sağlanacaktır.
25- Çalışma mahalleri, işçilerin işlerini kolayca yapabilmeleri için ergonomik esaslara uygun
şekilde tasarlanacak ve kurulacaktır.
26- Özel tehlike bulunan alanlar sınırlandırılacak ve gerekli uyarı işaretleri konulacaktır.
27- Her işyerinde işveren tarafından atanmış, işçiler çalıştığı sürece görev yapacak, yeterli
beceri ve uzmanlığa sahip sorumlu bir kişi bulunacaktır. Yeterli beceri ve uzmanlığa sahip
olmak şartıyla işyeri için bu sorumluluğu işverenin kendisi üstlenebilir.
28- Yapılan tüm çalışmalarda, işçilerin sağlık ve güvenliğinin korunmasının sağlanması için
işveren veya işveren adına hareket eden kişi tarafından atanan, yeterli beceri ve uzmanlığa
sahip kişiler tarafından gerekli gözetim yapılacaktır. Yeterli beceri ve uzmanlığa sahip olmak
şartıyla yukarıda belirtilen gözetim görevini işverenin kendisi üstlenebilir.
29- Her işyerinde kendilerine verilen işi yapabilmek için gerekli beceri, deneyim ve eğitime
sahip yeterli sayıda kalifiye işçi bulunacaktır.
519
30- İşçilere sağlık ve güvenliklerini sağlayabilmeleri için yeterli bilgi, talimat ve eğitim
verilecek ve bu eğitimler tekrarlanacaktır.
32- Her işyeri için işçilerin sağlık ve güvenliklerinin korunması ve iş ekipmanlarının güvenli
bir şekilde kullanılması için gerekli kuralları belirleyen yazılı talimatlar hazırlanacaktır.
34- Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, hem tehlikeli işlerin
yapılmasında, hem de diğer işlerle etkileşmesi sonucu ciddi tehlikelere neden olabilecek rutin
işlerin yapılmasında bir çalışma izni sistemi uygulanacaktır.
35- Yapılacak işten önce, iş sırasında ve iş bitiminde uyulacak koşullar ve alınacak önlemleri
belirten çalışma izni, çalışmaya başlanmadan önce yetkili bir kişi tarafından yazılı olarak
verilir.
36- İşveren, sağlık ve güvenlik yönetim sistemi de dahil olmak üzere işçilerin sağlığını ve
güvenliğini korumak için alınan önlemleri, bu Yönetmeliğe uygunluğunu sağlamak için,
düzenli aralıklarla gözden geçirecektir.
38- Gazların, buharların veya buharlaşabilen sıvıların alev alarak tutuşması sonucu yangın veya
patlama riski olan bir ortamda kullanılacak iş ekipmanları, bu tür ortamlarda kullanmaya uygun
özellikte olacaktır.
40- Mekanik iş ekipmanları ve tesisler, sağlam, kusursuz ve kullanım amacına uygun olacaktır.
41- Elektrikli ekipmanları ve tesislerin gücü ve boyutları, kullanım amacına uygun olacaktır.
42- Mekanik ve elektrikli ekipmanlar ile tesislerin düzenli bir şekilde kontrolü, bakımı ve
gerektiğinde testleri için uygun plan yapılacaktır.
43- Ekipmanların ve tesislerin bütün kısımlarının kontrol, bakım ve testleri yetkili uzman
kişiler tarafından yapılacaktır.
44- Yapılan kontrol ve testlerle ilgili kayıt tutulacak ve bu kayıtlar uygun şekilde saklanacaktır.
45- Kullanılması gerekli güvenlik ekipmanları her zaman bakımlı ve kullanıma hazır durumda
bulundurulacaktır.
520
46- Sondaj kuyusu açılması işlemleri sırasında kullanılmak üzere, püskürmelerden korunmak
için uygun kontrol ekipmanı bulundurulacaktır. Bu ekipmanların dağılımında, açılan kuyular ve
yürütülen işlemler dikkate alınacaktır.
47- Ortam havasında sağlığa zararlı ve/veya patlayıcı maddelerin bulunup bulunmadığının
tespit edilmesi ve bu maddelerin konsantrasyonunun ölçülmesi için gerekli tedbirler alınacaktır.
48- Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, elektrikli sistemler ve içten
patlamalı motorların gücünü otomatik olarak kesen aygıtlar, belirlenmiş yerlerdeki gaz
birikimlerini otomatik ve devamlı olarak ölçen kontrol aygıtları ve otomatik alarm sistemleri
sağlanacaktır.
49- Otomatik ölçüm sonuçları sağlık ve güvenlik dokümanında öngörüldüğü şekilde kayıt
altına alınacak ve saklanacaktır.
50- Zararlı maddelerin ortam havasına karıştığı veya karışabileceği yerlerde, bu maddelerin
kaynağından emilerek ortamdan uzaklaştırılması için uygun önlemler alınacaktır.
51- İşçilerin zararlı ortam havasına maruz kalabilecekleri yerlerde yeterli sayıda uygun
solunum ve canlandırma ekipmanı bulundurulacaktır. Bu yerlerde bu ekipmanı kullanabilecek
eğitime sahip yeterli sayıda işçi bulunacaktır. Bu ekipman uygun yerlerde saklanacak ve
korunacaktır.
52- Ortam havasında hidrojensülfür veya diğer zehirli gazların bulunduğu veya bulunabileceği
yerlerde, alınan önlemler ve mevcut koruyucu donanımla ilgili detayları içeren bir koruma
planı hazır bulundurulacaktır.
53- Patlayıcı ortam oluşmasına ve birikmesine karşı gerekli tüm önlemler alınacaktır.
54- Patlama riski bulunan yerlerde, patlayıcı ortamın tutuşmasını önlemek için gerekli tüm
önlemler alınacaktır.
55- Alınması gerekli önlem ve kullanılacak ekipmanı ayrıntılı olarak belirten patlamayı önleme
planı hazırlanacaktır.
56- Acil çıkış yolları ve kapıları doğrudan dışarıya veya güvenli bir alana veya toplanma
noktasına veya tahliye noktasına açılacak ve çıkışı önleyecek hiçbir engel bulunmayacaktır.
57- Acil çıkış yolları ve kapılarının sayısı, boyutları ve yerleri yapılan işin niteliğine, işyerinin
büyüklüğüne ve çalışanların sayısına uygun olacaktır.
58- Yatıp kalkma ve dinlenme yerlerinin, güvenli bir alana veya toplanma veya tahliye
noktasına açılan, birbirinden mümkün olduğunca uzak, en az iki ayrı kaçış yolu bulunacaktır.
59- Acil çıkış kapıları dışarıya doğru açılacak, bunun mümkün olmadığı hallerde raylı kapılar
kullanılabilecektir.
60- Acil çıkış yolları ve kapıları Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde
işaretlenmiş olacaktır.
61- Aydınlatılması gereken acil çıkış yolları ve kapılarında elektrik kesilmesi halinde yeterli
aydınlatmayı sağlayacak yedek aydınlatma sistemi bulunacaktır.
521
62- Kapalı işyerlerinde çalışma şekline ve çalışanların yaptıkları işe göre, ihtiyaç duyacakları
yeterli temiz hava bulunması sağlanacaktır.
63- Cebri havalandırma sistemi kullanıldığında sistemin her zaman çalışır durumda olması
sağlanacaktır.
64- Havalandırma sisteminin çalışmaması, çalışanların sağlığı yönünden tehlikeli ise arızayı
bildiren uyarı sistemi bulunacaktır.
65- Çalışılan ortamın sıcaklığı çalışma şekline ve çalışanların harcadıkları güce uygun
olacaktır.
66- Dinlenme yerleri, soyunma yerleri, duş ve tuvaletler, bekleme yerleri, yemekhaneler,
kantinler ve ilk yardım odaları kullanım amacına göre yeterli sıcaklıkta olacaktır.
67- İşyerinin ve yapılan işin özelliğine göre pencereler, çatı aydınlatmaları ve cam kısımlar
güneş ışığının olumsuz etkilerini önleyecek şekilde olacaktır.
68- İşyerlerinde, taban döşeme ve kaplamaları sağlam, kuru ve mümkün olduğu kadar düz ve
kaymaz bir şekilde olacak, tehlikeli eğimler, çukurlar ve engeller bulunmayacaktır.
69- İşyerinde yapılan işin niteliği ve çalışanların yaptıkları iş dikkate alınarak işyeri bölümleri
ısıya karşı uygun şekilde yalıtılmış olacaktır.
70- İşyerlerinde, taban döşeme ve kaplamaları, duvarlar ve tavan, uygun hijyen şartlarını
sağlayacak şekilde temizlemeye elverişli malzemeden yapılmış olacaktır.
71- İşyeri binaları, avlular, geçitler, yollar veya benzeri yerlerde bulunan saydam veya yarı
saydam duvarlar ile özellikle camlı bölmeler; güvenli malzemeden yapılmış olacak, açık bir
şekilde işaretlenecek veya çarpma ve kırılmaya karşı uygun şekilde korunacaktır.
73- İşçilerin sağlık ve güvenliğinin korunması için işyerlerinin mümkün olduğunca yeterli
doğal ışık alması sağlanacak ve hava şartları göz önünde bulundurularak suni aydınlatma ile
donatılacaktır.
74- Çalışılan yerlerdeki ve geçitlerdeki aydınlatma tesisatı işçiler için kaza riski
oluşturmayacak tipte olacak ve yerleştirilecektir.
75- Aydınlatma sistemindeki herhangi bir arızanın çalışanlar için risk oluşturabileceği yerlerde
acil ve yeterli aydınlatmayı sağlayacak yedek aydınlatma sistemi bulunacaktır.
76- Aydınlatma tesisatı; işlemlerin kontrol ve kumanda edildiği alanların, kaçış yollarının,
yükleme alanlarının ve tehlikeli alanların, sürekli aydınlık olmasını sağlayacak şekilde
yapılacaktır. Bu aydınlatma, çalışmaların sürekli olmadığı işyerlerinde, işçilerin bulunduğu
sürece yapılacaktır.
79- Kapılar ve girişlerin yeri, sayısı ve boyutları ile yapıldıkları malzemeler, kullanıldıkları
odalara, alanlara, kullanım amaçlarına ve çalışanların rahatça girip çıkmalarına uygun olacaktır.
81- Her iki yöne açılabilen kapılar saydam malzemeden yapılacak veya karşı tarafın
görülmesini sağlayan saydam kısımları bulunacaktır.
82- Saydam veya yarı saydam kapıların yüzeyleri çalışanlar için tehlike yaratmayacak ve
güvenli malzemeden yapılmış olacak veya kırılmalara karşı korunmuş olacaktır.
83- Raylı kapılarda raydan çıkmayı ve istenmeyen şekilde devrilmeyi önleyecek güvenlik
sistemi bulunacaktır.
84- Yukarı doğru açılan kapılarda istenmeyen şekilde aşağı düşmeyi önleyecek güvenlik
sistemi bulunacaktır.
85- Kaçış yollarında bulunan kapılar uygun şekilde işaretlenecektir. Bu kapılar yardım
almaksızın her zaman ve her durumda içeriden açılabilir özellikte olacaktır.
86- Araçların geçtiği geçit ve kapılar yayaların geçişi için güvenli değilse bu mahallerde
yayalar için ayrı geçiş kapıları bulunacak ve bu kapılar açıkça işaretlenecek ve önlerinde hiçbir
engel bulunmayacaktır.
87- Mekanik kapılar işçiler için kaza riski taşımayacak şekilde çalışacaktır. Bu kapılarda kolay
fark edilebilir ve ulaşılabilir, acil durdurma cihazları bulunacak ve herhangi bir güç
kesilmesinde otomatik olarak açılır olmaması durumunda kapılar el ile de açılabilecektir.
88- Herhangi bir yere girişi engellemek için zincir veya benzeri araçlar kullanıldığında, bunlar
açıkça görülebilir olacak ve buralara yasaklama veya uyarıyı belirten uygun işaretler
konacaktır.
89- Çalışma yerlerine güvenli bir şekilde ulaşabilmek ve acil bir durumda hızlı ve güvenli bir
şekilde terk edebilmek mümkün olacaktır.
90- Merdivenler, yükleme platform ve rampaları da dahil bütün ulaşım yolları, yayalar veya
araçlar için kolay, güvenli ve uygun geçişi sağlayacak ve yakınındaki çalışanları tehlikeye
atmayacak şekilde hesaplanacak, boyutlandırılacak ve yerleştirilecektir.
91- Yayaların kullandığı ve/veya araçlarla malzeme taşımada kullanılan yollar, kullanıcı
sayısına ve işyerinde yapılan işin özelliğine uygun boyutlarda olacaktır. Malzeme taşınan
yollarda yayalar için yeterli güvenlik mesafesi bırakılacaktır.
92- Araç trafiğine açık yollar ile kapılar, yaya geçiş yolları, koridorlar ve merdivenler arasında
yeterli mesafe bulunacaktır.
523
94- Yapılan işin özelliği nedeniyle malzeme veya işçilerin düşmesi de dahil risk bulunan
tehlikeli alanlara, görevli olmayan kişilerin girmesi uygun araç ve gereçlerle engellenecektir.
95- Tehlikeli alanlara girme yetkisi olan kişilerin korunması için uygun önlemler alınacaktır.
97- Çalışma yerinin taban alanı, yüksekliği ve hava hacmi, işçilerin rahat çalışmaları, sağlık ve
güvenliklerini riske atmadan işlerini yürütebilmeleri için yeterli olacaktır.
98- İşçinin işini yaptığı yerde rahat hareket edebilmesi ve işini güvenli bir şekilde yapabilmesi
için yeterli serbest alan bulunacaktır.
99- Yapılan işin özelliği nedeniyle çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli hallerde
veya 10 ve daha fazla işçinin çalıştığı işyerlerinde, uygun bir dinlenme yeri sağlanacaktır.
100- Dinlenme yerleri yeteri kadar geniş olacak ve buralarda işçiler için yeterli sayıda arkalıklı
oturma yerleri ve masalar bulundurulacaktır.
101- Dinlenme yerlerinde sigara içmeyenleri sigara dumanından korumak üzere gerekli
düzenleme yapılacaktır.
102- Çalışma süresince, işin gereği olarak düzenli olarak ve sık ara veriliyorsa ve ayrı bir
dinlenme yeri yoksa, çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli olan hallerde, bu
aralarda işçilerin dinlenebileceği uygun yerler sağlanacaktır. Bu yerlerde sigara içmeyenleri
sigara dumanından korumak üzere gerekli düzenleme yapılacaktır.
103- İşyerindeki açık çalışma yerleri, yollar ve işçilerin kullandığı diğer açık alanlar, yaya ve
araç trafiğinin güvenli bir şekilde yapılmasını sağlayacak şekilde düzenlenecektir.
104- Açık çalışma alanları gün ışığının yeterli olmadığı hallerde uygun şekilde
aydınlatılacaktır.
105- Açık alanda yapılan çalışmalarda işçiler, olumsuz hava koşullarından ve gerekli hallerde
cisim düşmelerine karşı korunacaktır.
106- Açık alanda yapılan çalışmalarda işçiler, zararlı düzeyde gürültüden ve gaz, buhar, toz
gibi zararlı dış etkilerden korunacaktır.
107- Açık alanda yapılan çalışmalarda işçiler, herhangi bir tehlike durumunda işyerini hemen
terk edebilecek veya kısa sürede yardım alabileceklerdir.
108- Açık alanda yapılan çalışmalarda işçilerin kaymaları veya düşmeleri önlenecektir.
110- Engelli işçilerin çalıştığı işyerlerinde bu işçilerin durumları dikkate alınarak gerekli
düzenleme yapılacaktır. Bu düzenleme özellikle engelli işçilerin doğrudan çalıştığı yerlerde ve
kullandıkları kapılar, geçiş yerleri, merdivenler, duşlar, lavabolar ve tuvaletlerde yapılacaktır.
524
KIYILARDAKİ TESİSLERDE UYGULANACAK İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :
7- Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, işçi bulunan her işyerinde;
işyerinin insan bulunan bütün bölümlerine alarm işaretini iletebilecek kapasiteye sahip sesli
veya ışıklı sistem ve işyerinin çoğu zaman işçi bulunan bütün kısımlarından açıkça
işitilebilecek kapasiteye sahip sesli sistem bulunacaktır.
10- Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, güvenli toplanma yerleri
belirlenecek, buralarda çalışanların isim listesi bulunacak ve toplanma yerlerinde yapılması
gereken işler belirlenecektir.
11- İşçiler herhangi bir acil durumda nasıl davranmaları gerektiği konusunda eğitileceklerdir.
12- Kurtarma ekipmanları, kolayca ulaşılabilecek uygun yerlerde kullanıma hazır durumda
bulundurulacaktır.
13- Kaçışın zor olduğu, zaman aldığı ve solunduğunda sağlığa zararlı havanın oluştuğu veya
oluşabileceği yerlerde, işyerinde kullanıma hazır, temiz hava sağlayan taşınabilir solunum
cihazları bulundurulacaktır.
525
15- Çalışmaları sırasında özel iş elbiseleri giymek zorunda olan işçiler için uygun soyunma
yerleri sağlanacaktır. Soyunma yerleri kolaylıkla ulaşılabilecek yerlerde ve yeterli büyüklükte
olacak ve buralarda oturma yerleri bulunacaktır.
16- Soyunma odaları yeterince geniş olacak ve burada her işçi için çalışma saatleri içinde
elbiselerini koyabilecekleri kilitli dolaplar bulunacaktır. Nemli, tozlu, kirli ve benzeri işlerde
veya tehlikeli maddelerle çalışılan yerlerde, iş elbiseleri ile harici elbiselerin ayrı yerlerde
saklanabilmesi için, elbise dolapları yan yana iki bölmeli olacak veya iki ayrı elbise dolabı
verilecektir. Islak iş elbiselerinin kurutulabilmesi için gerekli imkanlar sağlanacaktır.
18- Soyunma yeri gerekmeyen işyerlerinde işçilerin elbiselerini koyabilecekleri uygun bir yer
sağlanacaktır.
19- Yapılan işin veya sağlıkla ilgili nedenlerin gerektirmesi halinde işçiler için uygun duş
tesisleri yapılacaktır. Duşlar kadın ve erkek işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
20- Duşlar işçilerin rahatça yıkanabilecekleri genişlikte ve uygun hijyenik koşullarda olacaktır.
Duşlarda sıcak ve soğuk akar su bulunacaktır.
21- Duş tesisi gerektirmeyen işlerde, çalışma yerlerinin ve soyunma odalarının yakınında,
gerekiyorsa akar sıcak suyu da bulunan lavabolar bulunacaktır. Lavabolar erkek ve kadın
işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
22- Duş veya lavaboların soyunma yerlerinden ayrı yerlerde bulunması durumunda, duş ve
lavabolar ile soyunma yerleri arasında kolay bağlantı sağlanacaktır.
23- Çalışma yerlerine, dinlenme odalarına, soyunma yerlerine, duş ve yıkanma yerlerine yakın
yerlerde yeterli sayıda tuvalet ve lavabo bulunacaktır. Tuvalet ve lavabolar erkek ve kadın
işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
24- İlk yardım ekipmanı yapılan işin özelliğine uygun olacaktır. Bir veya daha fazla ilk yardım
odası bulunacaktır. Bu odalarda, kaza halinde yapılacak işleri belirten ilk yardım talimatı kolay
görülebilecek şekilde asılacaktır.
25- İlk yardım odaları yeterli ilk yardım malzeme ve ekipmanı ile teçhiz edilecek ve sedyeler
kolay erişilebilir yerlerde bulundurulacaktır. Buralar Güvenlik ve Sağlık İşaretleri
Yönetmeliğine uygun şekilde işaretlenecektir.
26- Mevcut ilk yardım ekipmanının kullanımı için yeterli sayıda işçi eğitilecektir.
27- Motorlu taşıtların çalışma sahalarına girmesi durumunda, trafik kurallarına uygun gerekli
düzenleme yapılacaktır.
526
DENİZLERDEKİ TESİSLERDE UYGULANACAK İŞVEREN İLE İLGİLİ
HUSUSLAR :
1- İşyerinden sorumlu olan işveren, hem olağan hem de olağanüstü durumlarda işçilerin sağlık
ve güvenliğini korumak üzere alınması gerekli ilgili tüm önlemlerin sağlık ve güvenlik
dokümanında yer almasını sağlayacaktır.
3- Birden fazla işverenin farklı çalışma yerlerinden sorumlu olması halinde, sağlık ve güvenlik
dokümanının hazırlanmasında ve gerekli iş sağlığı ve güvenliğini sağlayacak önlemlerin
alınmasında işverenler işbirliği yapacaklardır.
5- Sağlık ve güvenlik dokümanında riskli olarak belirlenen tüm yerler, uygun yangın algılama
ve yangından korunma, yangınla mücadele ve alarm sistemleri ile donatılacaktır.
8- Acil durum sistemleri ayrılmış olacak veya acil durumlarda işlevlerini yerine getirebilmesini
sağlamak üzere kazalara karşı korunmuş olacaktır. Gerektiğinde bu sistemler yedekli olacaktır.
10- Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, acil durumlar için uzaktan
kumanda sistemi kurulacaktır. Bu sistem, acil durumlarda kullanılmak üzere, uygun yerlerde
bulunan kumanda yerlerinde ve gerekiyorsa toplanma yerleri ile tahliye istasyonlarında da
bulunacaktır.
11- Uzaktan kumanda ekipmanı, en az, havalandırma sistemlerine, tutuşmaya neden olabilecek
ekipmanın acil olarak kapatma sistemine, parlayıcı sıvı ve gaz çıkışını önleyecek sisteme,
yangından korunma sistemlerine ve sondaj kuyusu kontrol sistemine, uzaktan kumanda
edebilecek kapasiteye sahip olacaktır.
12- Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, işçi bulunan her işyerinde,
işyerinin insan bulunan bütün bölümlerine alarm işaretini iletebilecek kapasiteye sahip sesli
veya ışıklı sistem, işyerinin çoğu zaman işçi bulunan bütün kısımlarından açıkça işitilebilecek
kapasiteye sahip sesli sistem ve kıyı ve kurtarma servisleri ile sürekli haberleşmeyi sağlayacak
sistem bulunacaktır.
527
14- Sesli uyarı sistemi, güvenilir olmayan enerji kaynağından beslenmeyen haberleşme
sistemleri ile desteklenecektir.
17- Tahliye ve güvenli toplanma yerlerini, ısıdan, dumandan ve mümkün olduğu kadar patlama
etkilerinden korumak için uygun önlemler alınacak, tahliye ve güvenli toplanma yerlerine
ulaşan ve buralardan çıkışı sağlayan kaçış yolları kullanılabilir durumda olacaktır. Alınan bu
önlemler, güvenli tahliye, kaçış ve kurtarmanın organize edilmesi ve yürütülmesi için geçecek
sürede işçilerin güvenliğini sağlayacak şekilde olacaktır.
18- Güvenli toplanma ve tahliye yerleri, çalışma yerlerinden ve diğer tesislerden kolay
ulaşılabilir yerlerde olacaktır.
19- Her bir güvenli toplanma yerinde, toplanacak işçilerin isim listesi buralarda asılı bulunacak
ve bu listeler güncelleştirilmiş olacaktır.
20- Acil durumlarda özel görevi bulunan işçilerin listesi işyerinin uygun yerlerinde asılı
bulunacaktır.
21- İşçiler herhangi bir acil durumda nasıl davranmaları gerektiği konusunda eğitileceklerdir.
22- Genel acil durum eğitimine ek olarak, işçilere sağlık ve güvenlik dokümanında belirlenen
işyerinin özelliğine uygun eğitim verilecektir.
23- Sağlık ve güvenlik dokümanında belirtilen kriterler göz önünde bulundurularak, işçilere
hayatta kalma teknikleri ile ilgili uygun eğitim verilecektir.
24- Her iş yerinde acil durumlar için uygun ve yeterli tahliye araçları ile denize doğru kaçış
imkanları bulunacaktır.
25- İşyerinin tahliyesi ve deniz kurtarma koşulları için acil durum planı hazırlanacaktır.
26- Sağlık ve güvenlik dokümanında belirtilenlere bağlı olarak hazırlanan plan, yedek deniz
araçları ve helikopterler ile bunların yüklenme süreleri ve kapasiteleri ile ilgili kriterleri de
içerecektir.
27- Her bir yükleme için gerekli olan süre sağlık ve güvenlik dokümanında belirtilecektir.
28- Yedek deniz araçları, tahliye ve kurtarma gereklerini karşılayacak şekilde düzenlenecek ve
donatılacaktır.
29- Cankurtaran sandalı, botu, simidi ve yeleği yeterli bir süre hayatta kalmayı sağlayacak
uygunlukta, donanımda, bütün işçilere yetecek sayıda olacaktır ve türü işyerine uygun
özellikte olacaktır. İşlevleri ve kullanılacakları koşullar dikkate alınarak uygun malzemeden
yapılmış olacak ve kullanım için hazır bulundurulacaktır. Kullanıldıklarında dikkat çekici
renklerde olacak ve kurtarma ekibinin dikkatini çekmekte kullanılacak araçlarla donatılacaktır.
528
30- Acil kullanım için yeterli can kurtarma araç ve gereci hazır bulundurulacaktır.
32- Tatbikatta kullanılan bütün acil durum ekipmanı test edilecek, temizlenecek ve yeniden
dolumu yapılacak veya yenilenecek ve kullanılan bütün taşınabilir ekipman muhafaza
edildikleri yerlerine geri konacaktır.
34- Çalışmaları sırasında özel iş elbiseleri giymek zorunda olan işçiler için uygun soyunma
yerleri sağlanacaktır. Soyunma yerleri kolaylıkla ulaşılabilecek yerlerde ve yeterli büyüklükte
olacak ve buralarda oturma yerleri bulunacaktır.
35- Soyunma odaları yeterince geniş olacak ve burada her işçi için çalışma saatleri içinde
elbiselerini koyabilecekleri kilitli dolaplar bulunacaktır.
36- Nemli, tozlu, kirli ve benzeri işlerde veya tehlikeli maddelerle çalışılan yerlerde, iş
elbiseleri ile harici elbiselerin ayrı yerlerde saklanabilmesi için, elbise dolapları yan yana iki
bölmeli olacak veya iki ayrı elbise dolabı verilecektir. Islak iş elbiselerinin kurutulabilmesi için
gerekli imkanlar sağlanacaktır.
38- Soyunma yeri gerekmeyen işyerlerinde işçilerin elbiselerini koyabilecekleri uygun bir yer
sağlanacaktır.
39- İşçilere ait sosyal tesislerde sağlanan imkanlara ilave olarak, gerektiğinde çalışma
yerlerinin yakınında uygun duş tesisleri yapılacaktır.
40- İşçilere ait sosyal tesislerde sağlanan imkanlara ilave olarak, gerektiğinde çalışma
yerlerinin yakınında uygun tuvalet ve lavabolar yapılacaktır. Tuvaletler kadın ve erkek işçiler
için ayrı ayrı olacaktır.
41- İşyerinde yapılan işin özelliğine ve işyerinin büyüklüğüne göre, bir veya daha fazla ilk
yardım odası bulunacaktır.
42- İlk yardım odalarında, ilk yardım hizmetinin verilebilmesi ve gerektiğinde işyeri hekiminin
talimatı doğrultusunda tedavi yapılabilmesi için yeterli sayıda uzman işçi ile uygun ekipman,
malzeme ve ilaç bulundurulacaktır. Buralar Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun
şekilde işaretlenecektir.
43- Yapılan işin doğası, büyüklüğü ve süresi gerektiriyorsa, işveren işçilere uygun barınma
olanakları sağlayacaktır.
45- Bu barınaklarda, işyerinde kalacak işçilere yetecek sayıda yatak veya ranza
bulundurulacaktır. Yatmak için ayrılan bütün odalar, işçilerin giysilerini koyabilecekleri
büyüklükte yeterli alana sahip olacaktır. Kadınlar ve erkekler için yatakhaneler ayrı ayrı
olacaktır.
46- Bu barınma yerlerinde sıcak ve soğuk akar su bulunan yeterli sayıda duş ve yıkanma yerleri
bulunacaktır. Duşlar, kadın ve erkekler için ayrı ayrı olacaktır. Duşlar, işçilerin rahatça
yıkanabileceği genişlikte ve uygun hijyenik koşullarda olacaktır.
47- Barınaklarda yeterli sayıda tuvalet ve lavabo bulunacaktır. Tuvalet ve lavabolar, kadın ve
erkekler için ayrı ayrı olacaktır.
48- Barınakların ve buralardaki tüm malzemelerin her zaman uygun hijyenik şartlarda olması
sağlanacaktır.
49- İşyerlerinde helikopter pisti, en büyük helikopterin en zor şartlarda kolayca inip
kalkabileceği ve görevini yerine getirebileceği büyüklükte olacak ve helikopter
operasyonlarının kolay yapılmasına olanak sağlayacak şekilde yerleştirilecektir. Helikopter
pisti planlanan hizmetlere uygun yapıda tasarlanacak ve inşa edilecektir.
51- İşçilerin ikamet ettikleri işyerlerinde, helikopter hareketleri esnasında yeterli sayıda, amaca
uygun eğitimli acil müdahale personeli helikopter pistinde hazır bulunacaktır.
52- Sondajla maden çıkartma işletmelerinin açık denizde konuşlandırılması esnasında, işçilerin
sağlık ve güvenliklerini korumak için gerekli olan bütün önlemler alınacaktır.
53- İşyerlerinin açık denizde konuşlandırılması ile ilgili çalışmalar, güvenliği ve sağlamlığı
sürekli kılacak şekilde yapılacaktır.
530
EK
Bu ekte belirtilen hususlar işyerinin, yapılan işin, şartların veya özel bir riskin gerektirdiği
tüm durumlarda uygulanır.
BÖLÜM - A
KIYILARDA VE DENİZLERDEKİ TESİSLERDE
UYGULANACAK ASGARİ GENEL GEREKLER
1. Sağlamlık ve dayanıklılık
İşyerleri, muhtemel çevre şartlarına dayanabilecek şekilde tasarlanacak, inşa edilecek,
kurulacak, işletilecek, kontrol edilecek ve bakımı yapılacaktır.
İşyerleri, kullanım amacına uygun yapıda ve sağlamlıkta olacaktır.
2. Organizasyon ve gözetim
2.1. İşyerlerinin organizasyonu
2.1.1. İşyerlerinde tehlikelere karşı uygun korunma sağlanacak şekilde gerekli
organizasyon yapılacaktır. İşçilerin sağlık ve güvenliğini tehlikeye atmamak için işyerindeki
tehlikeli maddeler veya atıklar uzaklaştırılacak veya kontrol altında tutularak işyerinin her
zaman temiz ve düzenli bir durumda olması sağlanacaktır.
2.1.2. Çalışma mahalleri, işçilerin işlerini kolayca yapabilmeleri için ergonomik esaslara
uygun şekilde tasarlanacak ve kurulacaktır.
2.1.3. Özel tehlike bulunan alanlar sınırlandırılacak ve gerekli uyarı işaretleri konulacaktır.
2.2. Sorumlu personel
Her işyerinde işveren tarafından atanmış, işçiler çalıştığı sürece görev yapacak, yeterli
beceri ve uzmanlığa sahip sorumlu bir kişi bulunacaktır.
Yeterli beceri ve uzmanlığa sahip olmak şartıyla işyeri için bu sorumluluğu işverenin
kendisi üstlenebilir.
2.3. Gözetim
Yapılan tüm çalışmalarda, işçilerin sağlık ve güvenliğinin korunmasının sağlanması için
işveren veya işveren adına hareket eden kişi tarafından atanan, yeterli beceri ve uzmanlığa
sahip kişiler tarafından gerekli gözetim yapılacaktır.
Yeterli beceri ve uzmanlığa sahip olmak şartıyla yukarıda belirtilen gözetim görevini
işverenin kendisi üstlenebilir.
2.4. Kalifiye işçi
Her işyerinde kendilerine verilen işi yapabilmek için gerekli beceri, deneyim ve eğitime
sahip yeterli sayıda kalifiye işçi bulunacaktır.
2.5. Bilgilendirme ve eğitim
İşçilere sağlık ve güvenliklerini sağlayabilmeleri için yeterli bilgi, talimat ve eğitim
verilecek ve bu eğitimler tekrarlanacaktır.
İşveren, işçilere verilen talimatların kendilerinin ve diğer çalışanların sağlık ve
güvenliklerini tehlikeye atmalarını önleyecek şekilde kolay anlaşılır olmasını sağlayacaktır.
2.6. Yazılı talimatlar
531
Her işyeri için işçilerin sağlık ve güvenliklerinin korunması ve iş ekipmanlarının güvenli
bir şekilde kullanılması için gerekli kuralları belirleyen yazılı talimatlar hazırlanacaktır.
Bu talimatlar, acil durum ekipmanlarının kullanımına ve işyerinde veya işyeri yakınındaki
herhangi bir acil durumda nasıl hareket edileceğine ilişkin bilgileri de içerecektir.
2.7. Güvenli çalışma yöntemleri
Her işyerinde ya da her işte güvenli çalışma yöntemleri uygulanacaktır.
2.8. Çalışma izni
Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, hem tehlikeli işlerin
yapılmasında, hem de diğer işlerle etkileşmesi sonucu ciddi tehlikelere neden olabilecek rutin
işlerin yapılmasında bir çalışma izni sistemi uygulanacaktır.
Yapılacak işten önce, iş sırasında ve iş bitiminde uyulacak koşullar ve alınacak önlemleri
belirten çalışma izni, çalışmaya başlanmadan önce yetkili bir kişi tarafından yazılı olarak
verilir.
532
Sondaj kuyusu açılması işlemleri sırasında kullanılmak üzere, püskürmelerden korunmak
için uygun kontrol ekipmanı bulundurulacaktır.
Bu ekipmanların dağılımında, açılan kuyular ve yürütülen işlemler dikkate alınacaktır.
6. Patlama riski ve zararlı ortam havasına karşı korunma
6.1. Ortam havasında sağlığa zararlı ve/veya patlayıcı maddelerin bulunup bulunmadığının
tespit edilmesi ve bu maddelerin konsantrasyonunun ölçülmesi için gerekli tedbirler alınacaktır.
Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, elektrikli sistemler ve içten
patlamalı motorların gücünü otomatik olarak kesen aygıtlar, belirlenmiş yerlerdeki gaz
birikimlerini otomatik ve devamlı olarak ölçen kontrol aygıtları ve otomatik alarm sistemleri
sağlanacaktır.
Otomatik ölçüm sonuçları sağlık ve güvenlik dokümanında öngörüldüğü şekilde kayıt
altına alınacak ve saklanacaktır.
6.2. Zararlı ortam havasından korunma
6.2.1. Zararlı maddelerin ortam havasına karıştığı veya karışabileceği yerlerde, bu
maddelerin kaynağından emilerek ortamdan uzaklaştırılması için uygun önlemler alınacaktır.
Bu önlemlerle ilgili uygulanan sistem, işçilerin risk altında olmasını önleyecek şekilde
zararlı maddeleri ortam havasından uzaklaştıracak kapasitede olacaktır.
6.2.2. Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik
hükümleri saklı kalmak şartı ile işçilerin zararlı ortam havasına maruz kalabilecekleri yerlerde
yeterli sayıda uygun solunum ve canlandırma ekipmanı bulundurulacaktır. Bu yerlerde bu
ekipmanı kullanabilecek eğitime sahip yeterli sayıda işçi bulunacaktır. Bu ekipman uygun
yerlerde saklanacak ve korunacaktır.
6.2.3. Ortam havasında hidrojensülfür veya diğer zehirli gazların bulunduğu veya
bulunabileceği yerlerde, alınan önlemler ve mevcut koruyucu donanımla ilgili detayları içeren
bir koruma planı hazır bulundurulacaktır.
6.3. Patlama risklerinden korunma
6.3.1. Patlayıcı ortam oluşmasına ve birikmesine karşı gerekli tüm önlemler alınacaktır.
6.3.2. Patlama riski bulunan yerlerde, patlayıcı ortamın tutuşmasını önlemek için gerekli
tüm önlemler alınacaktır.
6.3.3. Alınması gerekli önlem ve kullanılacak ekipmanı ayrıntılı olarak belirten patlamayı
önleme planı hazırlanacaktır.
533
7.6. Acil çıkış kapıları kilitli olmayacaktır.
Acil çıkış yolları ve kapıları ile buralara açılan yol ve kapılarda çıkışı zorlaştıracak hiçbir
engel bulunmayacaktır.
7.7. Aydınlatılması gereken acil çıkış yolları ve kapılarında elektrik kesilmesi halinde
yeterli aydınlatmayı sağlayacak yedek aydınlatma sistemi bulunacaktır.
8. Kapalı işyerlerinin havalandırılması
8.1. Kapalı işyerlerinde çalışma şekline ve çalışanların yaptıkları işe göre, ihtiyaç
duyacakları yeterli temiz hava bulunması sağlanacaktır.
Cebri havalandırma sistemi kullanıldığında sistemin her zaman çalışır durumda olması
sağlanacaktır.
Havalandırma sisteminin çalışmaması, çalışanların sağlığı yönünden tehlikeli ise arızayı
bildiren uyarı sistemi bulunacaktır.
8.2. Suni havalandırma sistemlerinde hava akımı, çalışanları rahatsız etmeyecek şekilde
olacaktır.
Çalışma ortamı havasını kirleterek çalışanların sağlığına zarar verebilecek artık ve
pislikler derhal dışarı atılacaktır.
9. Ortam Sıcaklığı
9.1. Çalışılan ortamın sıcaklığı çalışma şekline ve çalışanların harcadıkları güce uygun
olacaktır.
9.2. Dinlenme yerleri, soyunma yerleri, duş ve tuvaletler, bekleme yerleri, yemekhaneler,
kantinler ve ilk yardım odaları kullanım amacına göre yeterli sıcaklıkta olacaktır.
9.3. İşyerinin ve yapılan işin özelliğine göre pencereler, çatı aydınlatmaları ve cam
kısımlar güneş ışığının olumsuz etkilerini önleyecek şekilde olacaktır.
10. Zeminler, duvarlar, tavanlar ve çatılar
10.1. İşyerlerinde, taban döşeme ve kaplamaları sağlam, kuru ve mümkün olduğu kadar
düz ve kaymaz bir şekilde olacak, tehlikeli eğimler, çukurlar ve engeller bulunmayacaktır.
İşyerinde yapılan işin niteliği ve çalışanların yaptıkları iş dikkate alınarak işyeri bölümleri
ısıya karşı uygun şekilde yalıtılmış olacaktır.
10.2. İşyerlerinde, taban döşeme ve kaplamaları, duvarlar ve tavan, uygun hijyen şartlarını
sağlayacak şekilde temizlemeye elverişli malzemeden yapılmış olacaktır.
10.3. İşyeri binaları, avlular, geçitler, yollar veya benzeri yerlerde bulunan saydam veya
yarı saydam duvarlar ile özellikle camlı bölmeler; güvenli malzemeden yapılmış olacak, açık
bir şekilde işaretlenecek veya çarpma ve kırılmaya karşı uygun şekilde korunacaktır.
10.4. Yeterli sağlamlıkta olmayan çatılara çıkılmasına ve buralarda çalışılmasına, güvenli
çalışmayı sağlayacak ekipman olmadan izin verilmeyecektir.
11. Doğal ve suni aydınlatma
11.1. İşçilerin sağlık ve güvenliği için her işyerinin yeteri kadar aydınlık olması
sağlanacaktır.
11.2. İşçilerin sağlık ve güvenliğinin korunması için işyerlerinin mümkün olduğunca
yeterli doğal ışık alması sağlanacak ve hava şartları göz önünde bulundurularak suni
aydınlatma ile donatılacaktır.
11.3. Çalışılan yerlerdeki ve geçitlerdeki aydınlatma tesisatı işçiler için kaza riski
oluşturmayacak tipte olacak ve yerleştirilecektir.
11.4. Aydınlatma sistemindeki herhangi bir arızanın çalışanlar için risk oluşturabileceği
yerlerde acil ve yeterli aydınlatmayı sağlayacak yedek aydınlatma sistemi bulunacaktır.
534
11.5. Aydınlatma tesisatı; işlemlerin kontrol ve kumanda edildiği alanların, kaçış
yollarının, yükleme alanlarının ve tehlikeli alanların, sürekli aydınlık olmasını sağlayacak
şekilde yapılacaktır.
Bu aydınlatma, çalışmaların sürekli olmadığı işyerlerinde, işçilerin bulunduğu sürece
yapılacaktır.
12. Pencereler
12.1. Pencereler, tavan pencereleri ve havalandırma araçları; açılıp kapanması,
ayarlanması ve sabitleştirilmesi güvenli olacak şekilde dizayn edilecek ve yapılacaktır.
Bunlar, açık olduklarında, işçiler için herhangi bir tehlike arz etmeyecek şekilde
yerleştirilmiş olacaktır.
12.2. Pencereler ve tavan pencereleri, risk yaratmayacak şekilde temizlenebilir olacaktır.
13. Kapılar ve girişler
13.1. Kapılar ve girişlerin yeri, sayısı ve boyutları ile yapıldıkları malzemeler,
kullanıldıkları odalara, alanlara, kullanım amaçlarına ve çalışanların rahatça girip çıkmalarına
uygun olacaktır.
13.2. Saydam kapıların üzeri kolayca görünür şekilde işaretlenmiş olacaktır.
13.3. Her iki yöne açılabilen kapılar saydam malzemeden yapılacak veya karşı tarafın
görülmesini sağlayan saydam kısımları bulunacaktır.
13.4. Saydam veya yarı saydam kapıların yüzeyleri çalışanlar için tehlike yaratmayacak ve
güvenli malzemeden yapılmış olacak veya kırılmalara karşı korunmuş olacaktır.
13.5. Raylı kapılarda raydan çıkmayı ve istenmeyen şekilde devrilmeyi önleyecek
güvenlik sistemi bulunacaktır.
13.6. Yukarı doğru açılan kapılarda istenmeyen şekilde aşağı düşmeyi önleyecek güvenlik
sistemi bulunacaktır.
13.7. Kaçış yollarında bulunan kapılar uygun şekilde işaretlenecektir. Bu kapılar yardım
almaksızın her zaman ve her durumda içeriden açılabilir özellikte olacaktır.
13.8. Araçların geçtiği geçit ve kapılar yayaların geçişi için güvenli değilse bu mahallerde
yayalar için ayrı geçiş kapıları bulunacak ve bu kapılar açıkça işaretlenecek ve önlerinde hiçbir
engel bulunmayacaktır.
13.9. Mekanik kapılar işçiler için kaza riski taşımayacak şekilde çalışacaktır. Bu kapılarda
kolay fark edilebilir ve ulaşılabilir, acil durdurma cihazları bulunacak ve herhangi bir güç
kesilmesinde otomatik olarak açılır olmaması durumunda kapılar el ile de açılabilecektir.
13.10. Herhangi bir yere girişi engellemek için zincir veya benzeri araçlar kullanıldığında,
bunlar açıkça görülebilir olacak ve buralara yasaklama veya uyarıyı belirten uygun işaretler
konacaktır.
14. Ulaşım yolları
14.1. Çalışma yerlerine güvenli bir şekilde ulaşabilmek ve acil bir durumda hızlı ve
güvenli bir şekilde terk edebilmek mümkün olacaktır.
14.2. Merdivenler, yükleme platform ve rampaları da dahil bütün ulaşım yolları, yayalar
veya araçlar için kolay, güvenli ve uygun geçişi sağlayacak ve yakınındaki çalışanları tehlikeye
atmayacak şekilde hesaplanacak, boyutlandırılacak ve yerleştirilecektir.
14.3. Yayaların kullandığı ve/veya araçlarla malzeme taşımada kullanılan yollar, kullanıcı
sayısına ve işyerinde yapılan işin özelliğine uygun boyutlarda olacaktır. Malzeme taşınan
yollarda yayalar için yeterli güvenlik mesafesi bırakılacaktır.
14.4. Araç trafiğine açık yollar ile kapılar, yaya geçiş yolları, koridorlar ve merdivenler
arasında yeterli mesafe bulunacaktır.
14.5. İşçilerin korunması amacıyla araç yolları ve geçişler açıkça işaretlenecektir.
535
15. Tehlikeli alanlar
15.1. Yapılan işin özelliği nedeniyle malzeme veya işçilerin düşmesi de dahil risk bulunan
tehlikeli alanlara, görevli olmayan kişilerin girmesi uygun araç ve gereçlerle engellenecektir.
15.2. Tehlikeli alanlara girme yetkisi olan kişilerin korunması için uygun önlemler
alınacaktır.
15.3. Tehlikeli alanlar açıkça görülebilir şekilde işaretlenecektir.
16. Çalışma yeri boyutları ve hava hacmi - çalışma yerinde hareket serbestliği
16.1. Çalışma yerinin taban alanı, yüksekliği ve hava hacmi, işçilerin rahat çalışmaları,
sağlık ve güvenliklerini riske atmadan işlerini yürütebilmeleri için yeterli olacaktır.
16.2. İşçinin işini yaptığı yerde rahat hareket edebilmesi ve işini güvenli bir şekilde
yapabilmesi için yeterli serbest alan bulunacaktır.
17. Dinlenme yerleri
17.1. Yapılan işin özelliği nedeniyle çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli
hallerde veya 10 ve daha fazla işçinin çalıştığı işyerlerinde, uygun bir dinlenme yeri
sağlanacaktır.
İş aralarında uygun dinlenme imkanı bulunan büro ve benzeri işlerde ayrıca dinlenme yeri
aranmaz.
17.2. Dinlenme yerleri yeteri kadar geniş olacak ve buralarda işçiler için yeterli sayıda
arkalıklı oturma yerleri ve masalar bulundurulacaktır.
17.3. Dinlenme yerlerinde sigara içmeyenleri sigara dumanından korumak üzere gerekli
düzenleme yapılacaktır.
17.4. Çalışma süresince, işin gereği olarak düzenli olarak ve sık ara veriliyorsa ve ayrı bir
dinlenme yeri yoksa, çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli olan hallerde, bu
aralarda işçilerin dinlenebileceği uygun yerler sağlanacaktır.
Bu yerlerde sigara içmeyenleri sigara dumanından korumak üzere gerekli düzenleme
yapılacaktır.
18. Açık alandaki çalışmalar
18.1. İşyerindeki açık çalışma yerleri, yollar ve işçilerin kullandığı diğer açık alanlar, yaya
ve araç trafiğinin güvenli bir şekilde yapılmasını sağlayacak şekilde düzenlenecektir.
18.2. Açık çalışma alanları gün ışığının yeterli olmadığı hallerde uygun şekilde
aydınlatılacaktır.
18.3. Açık alanda yapılan çalışmalarda aşağıdaki düzenlemeler yapılacaktır;
a) İşçiler, olumsuz hava koşullarından ve gerekli hallerde cisim düşmelerine karşı
korunacaktır.
b) İşçiler, zararlı düzeyde gürültüden ve gaz, buhar, toz gibi zararlı dış etkilerden
korunacaktır.
c) İşçiler, herhangi bir tehlike durumunda işyerini hemen terk edebilecek veya kısa sürede
yardım alabileceklerdir.
d) İşçilerin kaymaları veya düşmeleri önlenecektir.
19. Gebe ve emzikli kadınlar
Gebe ve emzikli kadınların uzanarak dinlenebilecekleri uygun koşullar sağlanacaktır.
20. Engelli İşçiler
Engelli işçilerin çalıştığı işyerlerinde bu işçilerin durumları dikkate alınarak gerekli
düzenleme yapılacaktır.
Bu düzenleme özellikle engelli işçilerin doğrudan çalıştığı yerlerde ve kullandıkları
kapılar, geçiş yerleri, merdivenler, duşlar, lavabolar ve tuvaletlerde yapılacaktır.
536
BÖLÜM B
KIYILARDAKİ TESİSLERDE UYGULANACAK ASGARİ ÖZEL HÜKÜMLER
1. Yangından korunma
1.1. Sağlık ve güvenlik dokümanında belirlenmiş olan kaynaklardan yangın başlaması ve
yayılmasına karşı işyerlerinin planlanması, kurulması, donatılması, işletmeye alınması,
işletilmesi ve bakımında gerekli tedbirler alınacaktır. Yangınla hızlı ve etkili mücadele için
gerekli önlemler alınacaktır.
1.2. İşyerleri, uygun yangın söndürme ekipmanları ve gereken hallerde yangın
dedektörleri ve alarm sistemleri ile donatılacaktır.
1.3. Otomatik olmayan yangın söndürme ekipmanları, kolay ulaşılabilir ve kullanılabilir
olacak ve gerektiğinde zarar görme ihtimaline karşı korunacaktır.
1.4. Bu Yönetmeliğin 5, 6, 7 ve 8 inci maddelerinde belirtilen hükümler gereğince,
yangından korunma, yangın başlangıcını ve yayılmasını tespit ve yangınla mücadele
konusunda alınacak önlemlerle ilgili detayları içeren yangından korunma planı çalışılan
yerlerde bulundurulacaktır.
1.5. Yangınla mücadele ekipmanları, 23/12/2003 tarihli ve 25325 sayılı Resmi Gazetede
yayımlanan Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliği hükümlerine uygun şekilde
işaretlenecektir.
Bu işaretler uygun yerlere konulacak ve kalıcı olacaktır.
2. Acil durumlarda uzaktan kumanda
Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülen iş ekipmanlarının, herhangi bir acil
durumda, uygun bir yerden, uzaktan kumanda edilebilmesi mümkün olacaktır.
Bu tür ekipmanlar, sondaj kuyularını, tesis ve boru hatlarını izole edecek ve kapatacak
sisteme sahip olacaktır.
3. Genel ve acil durum haberleşme sistemi
3.1. Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, işçi bulunan her
işyerinde;
a) İşyerinin insan bulunan bütün bölümlerine alarm işaretini iletebilecek kapasiteye sahip
sesli veya ışıklı sistem,
b) İşyerinin çoğu zaman işçi bulunan bütün kısımlarından açıkça işitilebilecek kapasiteye
sahip sesli sistem,
bulunacaktır.
3.2. Alarm kumandaları uygun yerlerde bulunacaktır.
3.3. Normal olarak insanların bulunmadığı yerlerde, işçilerin kullanabilecekleri uygun
haberleşme sistemi bulunacaktır.
4. Güvenli toplanma yerleri ve isim listesi
Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, güvenli toplanma yerleri
belirlenecek, buralarda çalışanların isim listesi bulunacak ve toplanma yerlerinde yapılması
gereken işler belirlenecektir.
537
5. Tahliye ve kaçış
5.1. İşçiler herhangi bir acil durumda nasıl davranmaları gerektiği konusunda
eğitileceklerdir.
5.2. Kurtarma ekipmanları, kolayca ulaşılabilecek uygun yerlerde kullanıma hazır
durumda bulundurulacaktır.
5.3. Kaçışın zor olduğu, zaman aldığı ve solunduğunda sağlığa zararlı havanın oluştuğu
veya oluşabileceği yerlerde, işyerinde kullanıma hazır, temiz hava sağlayan taşınabilir solunum
cihazları bulundurulacaktır.
6. Güvenlik tatbikatları
İşyerlerinde güvenlik tatbikatları yapılacak ve düzenli aralıklarla tekrar edilecektir.
Bu tatbikatların amacı, sağlık ve güvenlik dokümanında belirlenen kriterler doğrultusunda,
acil durum ekipmanının kullanılması veya işletilmesi de dahil acil durumlarda özel görevi
bulunan işçilerin eğitim ve becerilerinin kontrol edilmesidir.
Görevli işçilere, uygun yerlerde, bu ekipmanların doğru bir şekilde kullanılması veya
işletilmesi hususunda da tatbikat yaptırılacaktır.
7. Sıhhi tesisler
7.1. Soyunma yerleri, elbise dolapları
7.1.1. Çalışmaları sırasında özel iş elbiseleri giymek zorunda olan işçiler için uygun
soyunma yerleri sağlanacaktır.
Soyunma yerleri kolaylıkla ulaşılabilecek yerlerde ve yeterli büyüklükte olacak ve
buralarda oturma yerleri bulunacaktır.
7.1.2. Soyunma odaları yeterince geniş olacak ve burada her işçi için çalışma saatleri
içinde elbiselerini koyabilecekleri kilitli dolaplar bulunacaktır. Nemli, tozlu, kirli ve benzeri
işlerde veya tehlikeli maddelerle çalışılan yerlerde, iş elbiseleri ile harici elbiselerin ayrı
yerlerde saklanabilmesi için, elbise dolapları yan yana iki bölmeli olacak veya iki ayrı elbise
dolabı verilecektir.
Islak iş elbiselerinin kurutulabilmesi için gerekli imkanlar sağlanacaktır.
7.1.3. Kadınlar ve erkekler için ayrı soyunma yerleri olacaktır.
7.1.4. Soyunma yeri gerekmeyen işyerlerinde işçilerin elbiselerini koyabilecekleri uygun
bir yer sağlanacaktır.
7.2. Duşlar ve lavabolar
7.2.1. Yapılan işin veya sağlıkla ilgili nedenlerin gerektirmesi halinde işçiler için uygun
duş tesisleri yapılacaktır. Duşlar kadın ve erkek işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
7.2.2. Duşlar işçilerin rahatça yıkanabilecekleri genişlikte ve uygun hijyenik koşullarda
olacaktır.
Duşlarda sıcak ve soğuk akar su bulunacaktır.
7.2.3. Duş tesisi gerektirmeyen işlerde, çalışma yerlerinin ve soyunma odalarının
yakınında, gerekiyorsa akar sıcak suyu da bulunan lavabolar bulunacaktır.
Lavabolar erkek ve kadın işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
7.2.4. Duş veya lavaboların soyunma yerlerinden ayrı yerlerde bulunması durumunda, duş
ve lavabolar ile soyunma yerleri arasında kolay bağlantı sağlanacaktır.
7.3. Tuvalet ve lavabolar
Çalışma yerlerine, dinlenme odalarına, soyunma yerlerine, duş ve yıkanma yerlerine yakın
yerlerde yeterli sayıda tuvalet ve lavabo bulunacaktır.
Tuvalet ve lavabolar erkek ve kadın işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
8. İlk yardım odaları ve ekipmanları
8.1. İlk yardım ekipmanı yapılan işin özelliğine uygun olacaktır.
538
Bir veya daha fazla ilk yardım odası bulunacaktır.
Bu odalarda, kaza halinde yapılacak işleri belirten ilk yardım talimatı kolay görülebilecek
şekilde asılacaktır.
8.2. İlk yardım odaları yeterli ilk yardım malzeme ve ekipmanı ile teçhiz edilecek ve
sedyeler kolay erişilebilir yerlerde bulundurulacaktır.
Buralar Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde işaretlenecektir.
8.3. Ayrıca, çalışma koşullarının gerektirdiği her yerde ilkyardım ekipmanı
bulundurulacaktır.
Bu ekipman uygun şekilde işaretlenecek ve kolay erişilebilir yerlerde bulundurulacaktır.
8.4. Mevcut ilk yardım ekipmanının kullanımı için yeterli sayıda işçi eğitilecektir.
9. Ulaşım yolları
Motorlu taşıtların çalışma sahalarına girmesi durumunda, trafik kurallarına uygun gerekli
düzenleme yapılacaktır.
BÖLÜM C
1. Genel hususlar
1.1. Bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinin (b) bendi hükmü saklı kalmak kaydı ile bu bölüm
kapsamına giren işyerinden sorumlu olan işveren, hem olağan hem de olağanüstü durumlarda
işçilerin sağlık ve güvenliğini korumak üzere alınması gerekli ilgili tüm önlemlerin sağlık ve
güvenlik dokümanında yer almasını sağlayacaktır.
Bu amaçla, sağlık ve güvenlik dokümanında aşağıdaki hususlar yer alacaktır;
a) İşçilerin sağlık ve güvenliği için ciddi sonuçlar doğuracak kazalara neden olabilecek,
birbirleriyle bağlantılı olarak yürütülen işler de dahil, işyeri ile ilgili özel tehlike kaynaklarını
belirleyecektir.
b) Yukarıda belirtilen özel tehlike kaynakları ile ilgili riskleri değerlendirecektir.
c) Yukarıda (a)’da belirtilen kazaların önlenmesi, yayılmasının sınırlandırılması ve acil
durumlarda işyerinin tahliyesinin uygun ve kontrollü bir şekilde yapılması için alınmış olan
önlemler belirtilecektir.
d) Yönetim sisteminin, hem olağan hem de olağanüstü durumlarda İş Sağlığı ve Güvenliği
Yönetmeliği ile bu Yönetmelik hükümlerine uygun yapılandırıldığı gösterilecektir.
1.2. İşveren, bu Yönetmelik kapsamında yapılacak işlerin her aşamasının planlanması ve
uygulanmasında, sağlık ve güvenlik dokümanında belirtilen prosedür ve düzenlemelere
uyacaktır.
1.3. Birden fazla işverenin farklı çalışma yerlerinden sorumlu olması halinde, sağlık ve
güvenlik dokümanının hazırlanmasında ve gerekli iş sağlığı ve güvenliğini sağlayacak
önlemlerin alınmasında işverenler işbirliği yapacaklardır.
2. Yangından korunma
2.1. Yangından korunma, yangının algılanması ve yangınla ve yangının yayılması ile
mücadele konusunda, sağlık ve güvenlik dokümanında belirtildiği şekilde gerekli önlemler
alınacaktır.
Mümkün olduğu durumlarda, riskli alanlar yangın duvarları ile ayrılacaktır.
539
2.2. Sağlık ve güvenlik dokümanında riskli olarak belirlenen tüm yerler, uygun yangın
algılama ve yangından korunma, yangınla mücadele ve alarm sistemleri ile donatılacaktır.
Bu sistemler en az aşağıdakileri kapsayacaktır;
- Yangın algılama sistemleri,
- Yangın alarmları,
- Yangın için ana su borusu,
- Yangın vanaları ve hortumları,
- Basınçlı su sistemleri ve göstergeleri,
- Otomatik sprink sistemleri,
- Gazlı söndürme sistemleri,
- Köpük sistemleri,
- Taşınabilir yangın söndürücüler,
- İtfaiyeci ekipmanları.
2.3. Otomatik olmayan yangın söndürme ekipmanları, kolay ulaşılabilir ve kullanılabilir
olacak ve gerektiğinde zarar görme ihtimaline karşı korunacaktır.
2.4. Yangının algılanması, yangınla ve yangının yayılması ile mücadele konusunda
alınacak önlemlerle ilgili detayları içeren yangından korunma planı işyerinde
bulundurulacaktır.
2.5. Acil durum sistemleri ayrılmış olacak veya acil durumlarda işlevlerini yerine
getirebilmesini sağlamak üzere kazalara karşı korunmuş olacaktır.
Gerektiğinde bu sistemler yedekli olacaktır.
2.6. Yangınla mücadele ekipmanları, Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliği
hükümlerine uygun şekilde işaretlenecektir.
Bu işaretler uygun yerlere konulacak ve kalıcı olacaktır.
3. Acil durumlarda uzaktan kumanda
3.1. Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, acil durumlar için uzaktan
kumanda sistemi kurulacaktır.
Bu sistem, acil durumlarda kullanılmak üzere, uygun yerlerde bulunan kumanda
yerlerinde ve gerekiyorsa toplanma yerleri ile tahliye istasyonlarında da bulunacaktır.
3.2. Uzaktan kumanda ekipmanı, en az, havalandırma sistemlerine, tutuşmaya neden
olabilecek ekipmanın acil olarak kapatma sistemine, parlayıcı sıvı ve gaz çıkışını önleyecek
sisteme, yangından korunma sistemlerine ve sondaj kuyusu kontrol sistemine, uzaktan
kumanda edebilecek kapasiteye sahip olacaktır.
4. Genel ve acil durum haberleşme sistemi
4.1. Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, işçi bulunan her
işyerinde;
a) işyerinin insan bulunan bütün bölümlerine alarm işaretini iletebilecek kapasiteye sahip
sesli veya ışıklı sistem,
b) işyerinin çoğu zaman işçi bulunan bütün kısımlarından açıkça işitilebilecek kapasiteye
sahip sesli sistem,
c) kıyı ve kurtarma servisleri ile sürekli haberleşmeyi sağlayacak sistem,
bulunacaktır.
4.2. Bu sistemler acil durumlarda işlevlerini sürdürebilecek kapasiteye sahip olacaktır.
Sesli uyarı sistemi, güvenilir olmayan enerji kaynağından beslenmeyen haberleşme
sistemleri ile desteklenecektir.
4.3. Alarm kumandaları uygun yerlerde bulunacaktır.
540
4.4. Normal olarak insanların bulunmadığı yerlerde, işçilerin kullanabilecekleri uygun
haberleşme sistemi bulunacaktır.
5. Güvenli toplanma yerleri ve isim listesi
5.1. Tahliye ve güvenli toplanma yerlerini, ısıdan, dumandan ve mümkün olduğu kadar
patlama etkilerinden korumak için uygun önlemler alınacak, tahliye ve güvenli toplanma
yerlerine ulaşan ve buralardan çıkışı sağlayan kaçış yolları kullanılabilir durumda olacaktır.
Alınan bu önlemler, güvenli tahliye, kaçış ve kurtarmanın organize edilmesi ve
yürütülmesi için geçecek sürede işçilerin güvenliğini sağlayacak şekilde olacaktır.
5.2. Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, güvenli tahliye veya
toplanma yerinde, bu ekin (C) Bölümünün 3 üncü maddesinde belirtilen ekipmanlara uzaktan
kumanda edebilecek sistemler ile kıyı ve acil servislerle haberleşmeyi sağlayacak donanım
bulunacaktır.
5.3. Güvenli toplanma ve tahliye yerleri, çalışma yerlerinden ve diğer tesislerden kolay
ulaşılabilir yerlerde olacaktır.
5.4. Her bir güvenli toplanma yerinde, toplanacak işçilerin isim listesi buralarda asılı
bulunacak ve bu listeler güncelleştirilmiş olacaktır.
5.5. Acil durumlarda özel görevi bulunan işçilerin listesi işyerinin uygun yerlerinde asılı
bulunacaktır.
Bu işçilerin isimleri, bu ekin (A) Bölümünün (2.6) maddesinde belirtilen yazılı
talimatlarda yer alacaktır.
6. Tahliye ve kaçış
6.1. İşçiler herhangi bir acil durumda nasıl davranmaları gerektiği konusunda
eğitileceklerdir.
Genel acil durum eğitimine ek olarak, işçilere sağlık ve güvenlik dokümanında belirlenen
işyerinin özelliğine uygun eğitim verilecektir.
6.2. Sağlık ve güvenlik dokümanında belirtilen kriterler göz önünde bulundurularak,
işçilere hayatta kalma teknikleri ile ilgili uygun eğitim verilecektir.
6.3. Her iş yerinde acil durumlar için uygun ve yeterli tahliye araçları ile denize doğru
kaçış imkanları bulunacaktır.
6.4. İşyerinin tahliyesi ve deniz kurtarma koşulları için acil durum planı hazırlanacaktır.
Sağlık ve güvenlik dokümanında belirtilenlere bağlı olarak hazırlanan plan, yedek deniz
araçları ve helikopterler ile bunların yüklenme süreleri ve kapasiteleri ile ilgili kriterleri de
içerecektir.
Her bir yükleme için gerekli olan süre sağlık ve güvenlik dokümanında belirtilecektir.
Yedek deniz araçları, tahliye ve kurtarma gereklerini karşılayacak şekilde düzenlenecek ve
donatılacaktır.
6.5. Cankurtaran sandalı, botu, simidi ve yeleği ile ilgili asgari gerekler;
- Yeterli bir süre hayatta kalmayı sağlayacak uygunlukta ve donanımda olacaktır.
- Bütün işçilere yetecek sayıda olacaktır.
- Türü işyerine uygun özellikte olacaktır.
- İşlevleri ve kullanılacakları koşullar dikkate alınarak uygun malzemeden yapılmış olacak
ve kullanım için hazır bulundurulacaktır.
- Kullanıldıklarında dikkat çekici renklerde olacak ve kurtarma ekibinin dikkatini
çekmekte kullanılacak araçlarla donatılacaktır.
6.6. Acil kullanım için yeterli can kurtarma araç ve gereci hazır bulundurulacaktır.
7. Güvenlik tatbikatları
İşyerlerinde güvenlik tatbikatları yapılacak ve düzenli aralıklarla tekrar edilecektir;
541
- Sağlık ve güvenlik dokümanında belirlenen kriterler doğrultusunda, acil durum
ekipmanının kullanılması veya işletilmesi görevi de dahil acil durumlarda özel görevi bulunan
bütün işçiler eğitilecek ve bu görevlerini yerine getirme becerileri kontrol edilecektir.
Görevli işçilere, bu ekipmanların doğru bir şekilde kullanılması veya işletilmesi
hususunda da tatbikat yaptırılacaktır.
- Tatbikatta kullanılan bütün acil durum ekipmanı test edilecek, temizlenecek ve yeniden
dolumu yapılacak veya yenilenecek ve kullanılan bütün taşınabilir ekipman muhafaza
edildikleri yerlerine geri konacaktır.
- Cankurtaran teknelerinin operasyon için hazır olduğu teyit edilecektir.
8. Sıhhi tesisler
8.1. Soyunma yerleri, elbise dolapları
8.1.1. Çalışmaları sırasında özel iş elbiseleri giymek zorunda olan işçiler için uygun
soyunma yerleri sağlanacaktır.
Soyunma yerleri kolaylıkla ulaşılabilecek yerlerde ve yeterli büyüklükte olacak ve
buralarda oturma yerleri bulunacaktır.
8.1.2. Soyunma odaları yeterince geniş olacak ve burada her işçi için çalışma saatleri
içinde elbiselerini koyabilecekleri kilitli dolaplar bulunacaktır.
Nemli, tozlu, kirli ve benzeri işlerde veya tehlikeli maddelerle çalışılan yerlerde, iş
elbiseleri ile harici elbiselerin ayrı yerlerde saklanabilmesi için, elbise dolapları yan yana iki
bölmeli olacak veya iki ayrı elbise dolabı verilecektir.
Islak iş elbiselerinin kurutulabilmesi için gerekli imkanlar sağlanacaktır.
8.1.3. Kadınlar ve erkekler için ayrı soyunma yerleri olacaktır.
8.1.4. Soyunma yeri gerekmeyen işyerlerinde işçilerin elbiselerini koyabilecekleri uygun
bir yer sağlanacaktır.
8.2. Duşlar
İşçilere ait sosyal tesislerde sağlanan imkanlara ilave olarak, gerektiğinde çalışma
yerlerinin yakınında uygun duş tesisleri yapılacaktır.
8.3. Tuvalet ve lavabolar
İşçilere ait sosyal tesislerde sağlanan imkanlara ilave olarak, gerektiğinde çalışma
yerlerinin yakınında uygun tuvalet ve lavabolar yapılacaktır.
Tuvaletler kadın ve erkek işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
9. İlk yardım odaları ve ekipmanları
9.1. İşyerinde yapılan işin özelliğine ve işyerinin büyüklüğüne göre, bir veya daha fazla ilk
yardım odası bulunacaktır.
9.2. İlk yardım odalarında, ilk yardım hizmetinin verilebilmesi ve gerektiğinde işyeri
hekiminin talimatı doğrultusunda tedavi yapılabilmesi için yeterli sayıda uzman işçi ile uygun
ekipman, malzeme ve ilaç bulundurulacaktır.
Buralar Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde işaretlenecektir.
9.3. Ayrıca, çalışma koşullarının gerektirdiği her yerde ilkyardım ekipmanı
bulundurulacaktır.
Bu ekipman uygun şekilde işaretlenecek ve kolay erişilebilir yerlerde bulundurulacaktır.
10. Barınma
10.1. Yapılan işin doğası, büyüklüğü ve süresi gerektiriyorsa, işveren işçilere uygun
barınma olanakları sağlayacaktır.
Bu barınaklar aşağıdaki özelliklere sahip olacaktır.
542
- Sağlık ve güvenlik dokümanında belirtildiği şekilde, patlamaların etkisine, duman ve gaz
sızmalarına ve yangın çıkmasına ve yangının yayılmasına karşı uygun şekilde korunmuş
olacaktır.
- Uygun havalandırma, ısıtma ve aydınlatma sistemleri ile donatılmış olacaktır.
- Her katta, kaçış yollarına açılan birbirinden bağımsız en az iki çıkış yeri bulunacaktır.
- Diğer alanlardan gelebilecek, sağlığa zararlı gürültü, koku ve dumana ve sert hava
koşullarına karşı korunmalı olacaktır.
- Tehlikeli alanlardan uzakta ve çalışma yerlerinden ayrı olacaktır.
10.2. Bu barınaklarda, işyerinde kalacak işçilere yetecek sayıda yatak veya ranza
bulundurulacaktır.
Yatmak için ayrılan bütün odalar, işçilerin giysilerini koyabilecekleri büyüklükte yeterli
alana sahip olacaktır.
Kadınlar ve erkekler için yatakhaneler ayrı ayrı olacaktır.
10.3. Bu barınma yerlerinde sıcak ve soğuk akar su bulunan yeterli sayıda duş ve yıkanma
yerleri bulunacaktır.
Duşlar, kadın ve erkekler için ayrı ayrı olacaktır.
Duşlar, işçilerin rahatça yıkanabileceği genişlikte ve uygun hijyenik koşullarda olacaktır.
10.4. Barınaklarda yeterli sayıda tuvalet ve lavabo bulunacaktır.
Tuvalet ve lavabolar, kadın ve erkekler için ayrı ayrı olacaktır.
10.5. Barınakların ve buralardaki tüm malzemelerin her zaman uygun hijyenik şartlarda
olması sağlanacaktır.
543
11. Helikopter operasyonları
11.1. İşyerlerinde helikopter pisti, en büyük helikopterin en zor şartlarda kolayca inip
kalkabileceği ve görevini yerine getirebileceği büyüklükte olacak ve helikopter
operasyonlarının kolay yapılmasına olanak sağlayacak şekilde yerleştirilecektir.
Helikopter pisti planlanan hizmetlere uygun yapıda tasarlanacak ve inşa edilecektir.
11.2. Helikopterlerin müdahalesini gerektirecek herhangi bir kazada kullanımına ihtiyaç
duyulacak malzemeler, helikopterin konacağı alanın yakınlarında depolanacaktır.
11.3. İşçilerin ikamet ettikleri işyerlerinde, helikopter hareketleri esnasında yeterli sayıda,
amaca uygun eğitimli acil müdahale personeli helikopter pistinde hazır bulunacaktır.
12. İşyerlerinin denizlerde konuşlandırılması – güvenlik ve sağlamlık
12.1. Sondajla maden çıkartma işletmelerinin açık denizde konuşlandırılması esnasında,
işçilerin sağlık ve güvenliklerini korumak için gerekli olan bütün önlemler alınacaktır.
12.2. İşyerlerinin açık denizde konuşlandırılması ile ilgili çalışmalar, güvenliği ve
sağlamlığı sürekli kılacak şekilde yapılacaktır.
12.3. İşyerlerinin açık denizde konuşlandırılması çalışmaları sırasında kullanılan ekipman
ve çalışma yöntemleri, hem normal hem de kritik koşullar göz önünde bulundurularak, sondajla
maden çıkartma işletmelerinde çalışacak işçilerin maruz kalacakları riskleri azaltacak şekilde
olacaktır.
544
KİMYASAL MADDELERLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK
ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK
3- İşveren, işyerinde tehlikeli kimyasal madde bulunup bulunmadığını tespit etmek ve tehlikeli
kimyasal madde bulunması halinde, işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden olumsuz etkilerini
belirlemek üzere, risk değerlendirmesi yapmakla ve hangi önlemleri almış olduğunu
belirlemekle yükümlüdür. Risk değerlendirmesi yazılı belge haline getirilerek, istenildiğinde
yetkili kişilere gösterilmek üzere işyerinde bulundurulacaktır.
6- Risk değerlendirmesi, tamir ve bakım işleri de dahil olmak üzere kimyasal maddelerle
çalışılan tüm işleri kapsayacaktır.
7- Birden fazla kimyasal madde ile çalışılan işlerde, bu maddelerin her biri ve birbirleri ile
etkileşimleri dikkate alınarak risk değerlendirmesi yapılacaktır.
8- Tehlikeli kimyasal maddeler içeren yeni bir faaliyete ancak risk değerlendirilmesi yapılarak
belirlenen her türlü önlem alındıktan sonra başlanacaktır.
11- Tehlikeli kimyasal maddelerle çalışmalar teknolojik gelişmeler de dikkate alınarak uygun
yöntemlerle yapılacak, uygun makine ve ekipman sağlanacaktır.
12- Alınan önlemlerin etkinliğini ve sürekliliğini sağlamak üzere yeterli kontrol, denetim ve
gözetim sağlanacaktır.
545
13- Tehlikeli kimyasal maddelerle çalışmalar, en az sayıda işçi ile yapılacaktır.
14- İşçilerin maruz kalacakları madde miktarları ve maruziyet süreleri mümkün olan en az
düzeyde olacaktır.
15- Üretim alanında yapılan iş için gerekli olan miktardan fazla tehlikeli kimyasal madde
bulundurulmayacaktır.
18- Tehlikeli kimyasal maddelerin, atık ve artıkların en uygun şekilde işlenmesi, kullanılması,
taşınması ve depolanması için gerekli düzenlemeler yapılacaktır.
19- İşveren işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan
risklerin ortadan kaldırılması veya en az düzeye indirilmesi için her türlü önlemi alacaktır.
20- Öncelikle ikame yöntemi uygulanarak, tehlikeli kimyasal madde yerine işçilerin sağlık ve
güvenliği yönünden tehlikesiz veya daha az tehlikeli olan kimyasal madde veya işlem
kullanılacaktır.
21- İşçilerin sağlık ve güvenliği yönünden risk oluşturabilecek tehlikeli kimyasal madde
çıkışını önlemek veya en aza indirmek üzere uygun proses ve mühendislik kontrol sistemleri
seçilecek ve uygun malzeme ve ekipman kullanılacaktır.
22- Riski kaynağında önlemek üzere; uygun iş organizasyonu ve yeterli havalandırma sistemi
kurulması gibi toplu koruma önlemleri uygulanacaktır.
23- Tehlikeli kimyasal maddelerin olumsuz etkilerinden işçilerin toplu olarak korunması için
alınan önlemlerin yeterli olmadığı hallerde bu önlemlerle birlikte kişisel korunma yöntemleri
uygulanacaktır.
24- İşveren, alınan önlemlerle koruma ve önlemenin yeterince sağlandığını başka bir şekilde
ortaya koyamadığı hallerde; işçilerin sağlığı için risk oluşturabilecek kimyasal maddelerin
düzenli olarak ölçümünü sağlayacaktır. İşyerinde işçilerin kimyasal maddelere maruziyetini
etkileyebilecek koşullarda herhangi bir değişiklik olduğunda bu ölçümler tekrarlanacaktır.
Ölçüm sonuçları, bu Yönetmelik eklerinde belirtilen mesleki maruziyet sınır değerleri dikkate
alınarak, değerlendirilecektir.
25- Mesleki maruziyet sınır değerlerinin aşıldığı her durumda, işveren bu durumun derhal
giderilmesi için koruyucu ve önleyici tedbirleri alacaktır.
26- İşveren, risk değerlendirmesi sonuçlarını ve risk önleme prensiplerini temel alarak, işçileri
kimyasal maddelerin fiziko kimyasal özelliklerinden kaynaklanan tehlikelerden korumak için,
bu maddelerin işlenmesi, depolanması, taşınması ve birbirini etkileyebilecek kimyasal
maddelerin birbirleriyle temasının önlenmesi de dahil olmak üzere, yapılan işlemin özelliğine
uygun olarak teknik önlemleri alacak ve idari düzenlemeleri yapacaktır.
546
27- İşyerinde parlayıcı madde miktarının tehlikeli konsantrasyonlara ulaşması ve kimyasal
olarak kararsız maddelerin tehlikeli miktarlarda bulunması önlenecektir. Bu mümkün değilse,
İşyerinde yangın veya patlamaya sebep olabilecek tutuşturucu kaynakların bulunması
önlenecektir. Kimyasal olarak kararsız madde ve karışımların zararlı etki göstermesine sebep
olabilecek şartlar ortadan kaldırılacaktır.
28- Parlayıcı maddelerden kaynaklanan yangın veya patlama halinde veya kimyasal olarak
kararsız madde ve karışımlarının zararlı fiziksel etkilerinden, işçilerin zarar görmesini önlemek
veya en aza indirmek için gerekli önlemler alınacaktır.
29- İş ekipmanı ve işçilerin korunması için sağlanan koruyucu sistemlerin tasarımı, imali ve
temini, sağlık ve güvenlik yönünden yürürlükteki mevzuata uygun olacaktır. İşveren, patlayıcı
ortamlarda kullanılacak bütün donanım ve koruyucu sistemlerin 27/10/2002 tarihli ve 24919
sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan
Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle İlgili Yönetmelik hükümlerine uygun olmasını
sağlayacaktır.
32- İşveren, işyerindeki tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanacak kaza, olay ve acil
durumlarda yapılacak işleri önceden belirleyen bir acil eylem planı hazırlamak ve planın
gerektirdiği düzenlemeleri yapmakla yükümlüdür. İşyerinde belli aralıklarla acil eylem planı
ile ilgili uygulamalı eğitim ve tatbikat yapılacak ve uygun ilkyardım imkanları sağlanacaktır.
33- İşveren kaza halinde ve acil durumlarda, olayın etkilerini azaltacak tüm önlemleri derhal
alacak ve işçileri durumdan haberdar edecektir. Durumun en kısa zamanda normale dönmesi
için gerekli çalışmalar yapılacak ve etkilenmiş alana zorunlu işlerin yapılması için görevli
kişilerden başkasının girmesine izin verilmeyecektir.
34- Etkilenmiş alana girmesine izin verilen kişilere uygun koruyucu giyim eşyası, kişisel
koruyucu donanım ve özel güvenlik ekipmanı verilecek ve bu durum devam ettiği sürece
kullanmaları sağlanacak, ancak bu durum sürekli olmayacaktır. Koruyucu araç ve gereci
bulunmayan kişilerin etkilenmiş alana girmesine izin verilmeyecektir.
35- İşveren, kurtarma, tahliye ve yardım işlerinin en kısa zamanda yapılabilmesi için, sağlık ve
güvenlik yönünden riskin arttığını bildiren gerekli uyarı ve haberleşme sistemlerini kuracaktır.
36- İşveren, tehlikeli kimyasallarla ilgili acil durum düzenlemeleri hakkındaki bilgileri
kullanıma hazır bulunduracaktır. İşyerindeki ve işyeri dışındaki ilgili kaza servisleri ve acil
servisler bu bilgilere kolayca ulaşabileceklerdir.
37- İşveren, işçilere veya temsilcilerine, risk değerlendirmesi sonucunda elde edilen bilgiler
ve çalışma koşullarında önemli bir değişiklik olması halinde gerekli yeni bilgiler, işyerinde
bulunan veya ortaya çıkabilecek tehlikeli kimyasal maddelerle ilgili, bu maddelerin tanınması,
sağlık ve güvenlik riskleri, mesleki maruziyet sınır değerleri ve diğer yasal düzenlemeler,
işçilerin kendilerini ve diğer işçileri korumaları için alınması gerekli önlemler ve yapılması
gerekli işler, tehlikeli kimyasal maddeler için tedarikçiden sağlanan malzeme bilgi formları
hakkında bilgi sağlamak ve eğitim vermekle yükümlüdür.
547
38- Tehlikeli kimyasal madde bulunan bölümler, kaplar, boru tesisatı ve benzeri tesisat ilgili
mevzuata uygun olarak ve içindeki maddeyi ve tehlikelerini açıkça belirtecek şekilde
etiketlenecek veya işaretlenecektir.
41- İşyerinde koruyucu önlemlerin alınmasında sağlık gözetimi sonuçları dikkate alınacak ve
bu gözetimler özellikle; belli bir hastalık veya sağlık yönünden olumsuz bir etkilenmeye neden
olduğu bilinen tehlikeli kimyasal maddeye maruziyetin sözkonusu olduğu, işçilerin özel
çalışma şartlarında hastalık veya etkilenmenin ortaya çıkma olasılığının bulunduğu, işçiler
üzerinde yapılacak tetkiklerin oluşturduğu riskin kabul edilebilir düzeyde olduğu, durumlarda
yapılacaktır.
42- Sağlık gözetimine tabi tutulan her işçi için kişisel sağlık ve maruziyet kayıtları tutulacak ve
güncelleştirilecektir.
43- Kişisel sağlık ve maruziyet ile ilgili kayıtlar, yapılan sağlık gözetimi ve kişinin maruziyet
düzeyi izleme sonuçlarının bir özetini ihtiva edecektir. Sağlık gözetiminde biyolojik izleme ve
gerekli incelemeler yer alacaktır.
44- İleriki bir tarihte değerlendirilmesi açısından, sağlık ve maruziyet ile ilgili kayıtlar, gizliliği
de dikkate alarak, uygun bir şekilde tutulacak ve muhafaza edilecektir.
45- İşyerinin faaliyetine son verilmesi halinde, işveren sağlık ve maruziyet ile ilgili kayıtları
Bakanlığa vermek zorundadır.
46- Sağlık gözetimi sonucunda; işyerinde tehlikeli kimyasal maddeye maruz kalan işçide, bu
maddeden kaynaklanan tanımlanabilir bir hastalık veya olumsuz sağlık etkisi görülmesi veya
biyolojik sınır değerin aşıldığının tespit edilmesi halinde, işçi durumdan haberdar edilecek ve
kendisine yapılması gerekli sağlık gözetimi ile ilgili gerekli bilgi ve tavsiyeler verilecektir.
47- İşçinin yaptığı işten alınarak tehlikeli kimyasal maddeye maruziyet riskinin olmadığı başka
bir işte çalıştırılması da dahil olmak üzere, riskin önlenmesi veya azaltılmasına yönelik gerekli
önlemlerin alınmasında, işyeri hekimi veya diğer uzman kişilerin veya Bakanlık yetkililerinin
önerileri ne uyulacak, benzer şekilde maruz kalan başka işçiler de varsa, sağlık durumları
kontrol edilecek ve bunlar sürekli sağlık gözetimi altında tutulacaktır.
49- Biyolojik izleme, absorbsiyon spektrometri veya eşdeğer sonucu veren bir başka metod
kullanılarak, kanda kurşun seviyesinin (PbB) ölçümünü de kapsayacaktır.
50- Havadaki kurşunun, haftada 40 saat çalışma süresine göre hesaplanmış, zaman ağırlıklı
ortalama konsantrasyonu 0.075 mg/m3 ten fazla ise, ve işçilerden herhangi birinin kanındaki
kurşun seviyesi 40 μg Pb/100 ml kandan fazla ise tıbbi gözetim yapılacaktır.
548
EK-I / A (*)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERLERİ
İnorganik 0.15
Kurşun ve
bileşikleri
EK-I / B (*)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERLERİ
550
205-480-7 141-32-2 n-Butilakrilat 11 2 53 10 -
205-563-8 142-82-5 n-Heptan 2085 500 - - -
208-394-8 526-73-8 1,2,3-Trimetilbenzen 100 20 - - -
208-793-7 541-85-5 5-Metilheptan-3-on 53 10 107 20 -
210-946-8 626-38-0 1-Metilbutilasetat 270 50 540 100 -
211-047-3 628-63-7 Pentilasetat 270 50 540 100 -
620-11-1 3-Pentilasetat 270 50 540 100 -
625-16-1 Amilasetat, tert 270 50 540 100 -
215-535-7 1130-20-7 Ksilen, (karışım 221 50 442 100 Deri
izomerleri, saf)
222-995-2 3689-24-5 Sulfotep 0,1 - - - Deri
231-634-8 7664-39-3 Hidrojen Florür 1,5 1,8 2,5 3 -
231-131-3 7440-22-4 Gümüş (Metalik) 0,1 - - - -
231-595-7 7647-01-0 Hidrojen Klorür 8 5 15 10 -
231-633-2 7664-38-2 Ortofosforik asit 1 - 2 - -
231-635-3 7664-41-7 Amonyak ( Anhydrous) 14 20 36 50 -
231-954-8 7782-41-4 Flor 1,58 1 3,16 2 -
231-978-9 7783-07-5 Dihidrojen selenür 0,07 0,02 0,17 0,05 -
233-113-0 10035-10-6 Hidrojen Bromür - - 6,7 2 -
247-852-1 26628-22-8 Sodyum azid 0,1 - 0,3 - Deri
252-104-2 34590-94-8 (2-Metoksimetiletoksi)- 308 50 - - Deri
propanol
Florürler,İnorganik 2,5 - - - -
EK-I / C (*)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERLERİ
551
EINECS ( ' CAS ( ² ) Madde Adı Sınır Değer (3)
)
Mg/m 3 Ppm ( 5 )
(4)
2 001 933 54-11-5 Nikotin (6) 0,5 -
2 005 791 64-18-6 Formik asit 9 5
2 005 807 64-19-7 Asetik asit 25 10
2 006 596 67-56-1 Metenol (metil alkol) 260 200
2 008 352 75-05-8 Asetonitril 70 40
2 018 659 88-89-1 Pikrik asit (6) 0,1 -
2 020 495 91-20-3 Naftalin 50 10
2 027 160 98-95-3 Nitrobenzen 5 1
2 035 852 108-46-3 Resorsinol (6) 45 10
2 037 163 109-89-7 Dietilamin 30 10
2 038 099 110-86-1 Piridin (6) 15 5
2 046 969 124-38-9 Karbondioksit 9000 5000
2 056 343 144-62-7 Oksalikasit (6) 1 -
2 069 923 420-04-2 Siyanamid (6) 2 -
2 151 373 1305-62-0 Kalsiyumdihidroksit (6) 5 -
2 152 361 1314-56-3 Difosforpentaoksit (6) 1 -
2 152 424 1314-80-3 Disforpentasülfür (6) 1 -
2 152 932 1319-77-3 Krezoller (Tüm izomerleri) (6) 22 5
2 311 161 7440-06-4 Platin (Metalik) (6) 1 -
2 314 843 7580-67-8 Lidyumhidrür (6) 0,025 -
2 317 781 7726-95-6 Brom (6) 0,7 0,1
2 330 603 10026-13-8 Fosforpentaklorür (6) 1 -
2 332 710 10102-43-9 Azotmonoksit 30 25
8003-34-7 Piretrum 5 -
Baryum ( Baryum olarak çözünür 0,5 -
bileşikleri) (6)
Gümüş (Gümüş olarak çözünür 0,01 -
bileşikleri) (6)
Kalay (Kalay olarak çözünür 2 -
bileşikleri) (6)
EK-II
BİYOLOJİK SINIR DEĞERLER VE SAĞLIK GÖZETİMİ ÖNLEMLERİ
1.1. Biyolojik izleme, absorbsiyon spektrometri veya eşdeğer sonucu veren bir başka metod
kullanılarak kanda kurşun seviyesinin (PbB) ölçümünüde kapsayacaktır.
1.2 Aşağıdaki durumlarda tıbbi gözetim yapılacaktır.
1.2.1. Havadaki kurşunun, haftada 40 saat çalışma süresine görehesaplanmış, zaman ağırlıklı
ortalama konsantrasyonu 0.075 mg/m 3 ten fazla ise,
1.2.2. İşcilerden herhangi birinin kanındaki kurşun seviyesi 40mg Pb/ 100 ml kandan fazla ise
553
554
EK-III
KULLANIMI YASAK OLAN KİMYASAL MADDELER İLE YAPILMASI
YASAKLANAN İŞLER
Aşağıda belirtilen kimyasal maddelerin ithali, üretimi ve bu maddelerin işyerinde kullanımı ile
kimyasal maddeler ihtiva eden aşağıdaki belirtilen işlerin yapılması yasaktır. Ancak bu
maddeler başka bir kimyasal madde içindeki veya atık maddedeki konsantrasyonu, aşağıda
verilen limit değerlerin altında bulunuyorsa bu yasak uygulanmaz.
a) Kimyasal Maddeler:
b) Yapılan İşler :
555
KİMYASAL MADDELERLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK
ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİKTE DEĞİŞİKLİK
YAPILMASINA DAİR YÖNETMELİK
“EK – I / B(*)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERLERİ
Sınır Değer
Özel
EINECS TWA (4) STEL (5) İşaret (3)
(1) CAS (2) Maddenin Adı (8 Saat) (15 Dak.)
3
mg/m
(6) ppm (7) mg/m3 ppm
200-467-2 60-29-7 Dietileter 308 100 616 200 -
200-662-2 67-64-1 Aseton 1210 500 - - -
200-663-8 67-66-3 Kloroform 10 2 - - Deri
200-756-3 71-55-6 1,1,1-Trikloroetan 555 100 1110 200 -
200-834-7 75-04-7 Etilamin 9,4 5 - - -
200-863-5 75-34-3 1,1-Dikloroetan 412 100 - - Deri
200-870-3 75-44-5 Fosgen 0,08 0,02 0,4 0,1 -
556
200-871-9 75-45-6 Klorodiflorometan 3600 1000 - - -
201-159-0 78-93-3 Butanon 600 200 900 300 -
201-176-3 79-09-4 Propionikasit 31 10 62 20 -
202-422-2 95-47-6 o-Ksilen 221 50 442 100 Deri
202-425-9 95-50-1 1,2-Diklorobenzen 122 20 306 50 Deri
202-436-9 95-63-6 1,2,4-Trimetilbenzen 100 20 - - -
202-704-5 98-82-8 Kümen 100 20 250 50 Deri
202-705-0 98-83-9 2-Fenilpropen 246 50 492 100 -
202-849-4 100-41-4 Etilbenzen 442 100 884 200 Deri
e-Kaprolaktam (toz veya
203-313-2 105-60-2 10 - 40 - -
buharı)
203-388-1 106-35-4 Heptan-3-on 95 20 - - -
203-396-5 106-42-3 p-Ksilen 221 50 442 100 Deri
203-400-5 106-46-7 1,4-Diklorobenzen 122 20 306 50 -
203-470-7 107-18-6 Allil alkol 4,8 2 12,1 5 Deri
203-473-3 107-21-1 Etilen glikol 52 20 104 40 Deri
203-539-1 107-98-2 1-Metoksipropanol-2 375 100 568 150 Deri
203-550-1 108-10-1 4-Metilpentan-2-on 83 20 208 50 -
203-576-3 108-38-3 m-Ksilen 221 50 442 100 Deri
203-603-9 108-65-6 2-Metoksi-1-metiletilasetat 275 50 550 100 Deri
203-604-4 108-67-8 Mesitilen (Trimetilbenzen’ler) 100 20 - - -
203-631-1 108-94-1 Siklohegzanon 40,8 10 81,6 20 Deri
203-632-7 108-95-2 Fenol 7,8 2 - - Deri
203-726-8 109-99-9 Tetrahidrofuran 150 50 300 100 Deri
203-737-8 110-12-3 5-Metilhegzan-2-on 95 20 - - -
203-767-1 110-43-0 Heptan-2-on 238 50 475 100 Deri
203-808-3 110-85-0 Piperazin 0,1 - 0,3 - -
203-905-0 111-76-2 2-Butoksietanol 98 20 246 50 Deri
203-933-3 112-07-2 2-Butoksietil asetat 133 20 333 50 Deri
204-065-8 115-10-6 Dimetileter 1920 1000 - - -
204-428-0 120-82-1 1,2,4-Triklorobenzen 15,1 2 37,8 5 Deri
204-469-4 121-44-8 Trietilamin 8,4 2 12,6 3 Deri
204-662-3 123-92-2 İzopentilasetat 270 50 540 100 -
204-697-4 124-40-3 Dimetilamin 3,8 2 9,4 5 -
204-826-4 127-19-5 N,N-Dimetilasetamid 36 10 72 20 Deri
205-480-7 141-32-2 n-Butilakrilat 11 2 53 10 -
205-563-8 142-82-5 n-Heptan 2085 500 - - -
208-394-8 526-73-8 1,2,3-Trimetilbenzen 100 20 - - -
208-793-7 541-85-5 5-Metilheptan-3-on 53 10 107 20 -
210-946-8 626-38-0 1-Metilbutilasetat 270 50 540 100 -
211-047-3 628-63-7 Pentilasetat 270 50 540 100 -
557
620-11-1 3-Pentilasetat 270 50 540 100 -
625-16-1 Amilasetat, tert 270 50 540 100 -
215-535-7 1330-20-7 Ksilen, (karışım izomerleri, saf) 221 50 442 100 Deri
222-995-2 3689-24-5 Sulfotep 0,1 - - - Deri
231-634-8 7664-39-3 Hidrojen florür 1,5 1,8 2,5 3 -
231-131-3 7440-22-4 Gümüş (Metalik) 0,1 - - - -
231-595-7 7647-01-0 Hidrojen klorür 8 5 15 10 -
231-633-2 7664-38-2 Ortofosforik asit 1 - 2 - -
231-635-3 7664-41-7 Amonyak (anhidroz) 14 20 36 50 -
231-954-8 7782-41-4 Flor 1,58 1 3,16 2 -
231-978-9 7783-07-5 Dihidrojen selenür 0,07 0,02 0,17 0,05 -
233-113-0 10035-10-6 Hidrojen bromür - - 6,7 2 -
247-852-1 26628-22-8 Sodyum azid 0,1 - 0,3 - Deri
(2-Metoksimetiletoksi)-
252-104-2 34590-94-8 308 50 - - Deri
propanol
Florürler, inorganik 2,5 - - - -
558
“EK – I / C (*)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERLERİ
*
( ) 1991 / 322 / EC sayılı Direktifin ekidir. (2006 / 15 / EC sayılı Direktif ile
değiştirilmiştir.)
( 1 ) EINECS : Kimyasal maddelerin Avrupa envanteri.
( 2 ) CAS : Kimyasal maddelerin servis kayıt numarası.
( 3 ) Sınır Değer : 8 saatlik referans zaman dilimine göre ölçülen veya hesaplanan
değerler.
( 4 ) mg/m3 : 20 0C sıcaklıkta ve 101,3 KPa. (760 mm cıva basıncı) basınçtaki
1 m3 havada
bulunan maddenin miligram cinsinden miktarı.
5
( ) ppm : 1 m3 havada bulunan maddenin mililitre cinsinden miktarı (ml/m3).
( 6) : Sağlığa etkileri konusunda, sınırlı bilimsel veri bulunan maddeler.”
559
“EK – I / D( * )
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERLERİ
Sınır Değer
TWA (4)
STEL (5) Özel
EINECS
(1) CAS (2) Maddenin Adı (8 Saat) (15 Dak.) İşaret
(3)
3
mg/m ppm mg/m3 ppm
(6) (7) (6) (7)
561
İŞ GÜVENLİĞİ İLE GÖREVLİ MÜHENDİS VEYA TEKNİK ELEMANLARIN
GÖREV, YETKİ VE SORUMLULUKLARI İLE ÇALIŞMA USUL VE ESASLARI
HAKKINDA YÖNETMELİK
2- İşverenler, işyerlerinde sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamının tesis edilmesi, sağlık ve
güvenlik risklerinin önlenmesi ve koruyucu hizmetlerin yürütülmesi için gerekli tedbirlerin
belirlenmesi, bu tedbirlerin uygulanması ve uygulamaların izlenmesi işlerini yürütmek üzere,
işyerinin risk grubuna ve işçi sayısına göre bir veya daha fazla iş güvenliği uzmanını
görevlendirmek ve bu görevlerin yapılması için gerekli yer araç-gereç ve personeli temin
etmekle yükümlüdürler.
3- İşverenler, işyerinde görev yapan iş güvenliği uzmanının çalışma şartları ile yetki ve
sorumlulukları konusunda çalışanları bilgilendirmekle yükümlüdür.
4- İşverenler,iş güvenliği uzmanının görevini etkili bir şekilde yapmasının sağlamak için
işletme içinde gerekli planlama ve düzenlemeleri yapmasına imkan sağlar.
5- İşverenler, işyerinde başka bir görevi yürüten mühendis veya teknik elemanı iş güvenliği
uzmanlığı sertifikasına sahip olması şartı ile iş güvenliği uzmanı olarak görevlendirebilirler. İş
güvenliği uzmanlarının, bu Yönetmelikte belirtilen görevlerinin eksiksiz olarak yerine
getirebilmeleri için bu konu ile ilgili yeterli çalışma süresi sağlanır.İş güvenliği uzmanları bu
süre içersinde başka bir işle görevlendirilemezler.
6- İşverenler, bu Yönetmelikte belirtilen niteliklere haiz iş güvenliği uzmanı veya uzmanları ile
sözleşme yaparlar, Yapılan sözleşmenin bir nüshası Genel Müdürlüğe gönderilir.
7- I., II. ve III. Risk Gruplarında yer alan ve 500 ve daha fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde tam
gün çalışacak en az bir iş güvenliği uzmanı görevlendirilir. IV. ve V. Risk Gruplarında yer alan
ve 300 ve daha fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde tam gün çalışacak en az bir iş güvenliği
uzmanı görevlendirilir.
562
İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI İLE İLGİLİ HUSUSLAR :
1- İş Güvenliği uzmanı olarak görevlendirilecek mühendis veya teknik elemanların Bakanlıkça
verilen iş güvenliği uzmanlık sertifikasına sahip olmaları gerekir.
6- Bir iş güvenliği uzmanı, bu belirtilen sürelere uymak kaydı ile, en fazla on işyeri ile
sözleşme yapabilir.
9- İşin ve işyerinin özelliklerine uygun olarak tehlikeleri kaynağında yok etmeye yönelik
tedbirlere öncelik vererek gerekirse ölçümlere dayalı değerlendirme yapar, alınması gerekli
güvenlik önlemleri konusunda, çalışanların veya temsilcilerinin görüşünü de alarak işverene
önerilerde bulunur ve uygulamaların takibini yapar.
10- İşyerinde yapılacak periyodik kontrol, bakım ve ölçümleri planlamak, hazırlanan planların
uygulanmasını sağlar.
563
11- Risk değerlendirme sonuçlarını da dikkate alarak, ani veya yakın tehlike durumları ve
kazaların potansiyelini tanımlayan ve bunlara ilişkin risklerin nasıl önleneceğini gösteren acil
durum planlarını hazırlamak ve gerekli tatbikatların yapılmasını sağlar.
13- İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu toplantılarına katılır, kurula işyerinin sağlık ve güvenlik
durumu ile ilgili bilgi verir ve önerilerde bulunur.
14- İşyeri Sağlık Birimi ile işbirliği içinde çalışarak işyerinin sağlık ve güvenlik durumunu,
işyerinde olabilecek kaza ve meslek hastalıklarını işyeri hekimi ile değerlendirir değerlendirme
sonuçlarına göre önleyici faaliyet planlarını yapar ve uygulanmasını sağlar.
15- İşyerinde meydana gelen kaza veya meslek hastalıklarının tekrarlanmaması için inceleme
ve araştırma yaparak düzeltici faaliyet planlarını yapmak ve uygulanmasının sağlar.
16- İşyerinde yapılan inceleme ve araştırmalar için yöntemler geliştirir, bu yöntemlerle ilgili
çalışanları bilgilendirir, her incelemeden sonra inceleme formlarını doldurur ve gereği için
işverene bildirerek sonuçlarını takip eder, formların değerlendirme ve izlenmesi amacıyla
muhafazasını sağlar.
17- İşyerine yeni bir sistem kurulması veya makine ya da cihaz alınması halinde; kurulacak
sistem veya alınacak makine ya da cihaz ile ilgili olarak risk değerlendirmesi yaparak sağlık ve
güvenlik yönünden aranan özellikleri belirler ve bu özelliklere uygun sistemin kurulması,
makine veya cihazın alınması için işverene rapor verir.
18- Uygun nitelikteki kişisel koruyucuların seçimi, sağlanması, kullanılması, bakımı ve test
edilmesi ile ilgili bilgi ve önerileri hakkında içeren rapor verir.
19- İşyerinde sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamının oluşturulması ve geliştirilmesi amacıyla
verilecek eğitimin kimlere verileceği , kapsamı, kimlerin vereceği, süresi ve eğitimin
sürekliliğinin sağlanması konusunda işverene önerilerde bulunur.
20- İş güvenliği uzmanı, bağımsız çalışma ilkesi uyarınca bu Yönetmelik hükümlerinin yerine
getirirken hiçbir şekilde engellenemez, görevini yapmaktan alıkonulamaz.
21- İşyerinde çalışanların yaşamı ile ilgili yakın tehlike oluşturan bir husus tespit ettiğinde
derhal üst yönetimi bilgilendirerek işin geçici olarak durdurulmasının sağlar.
23- Görevi gereği işyerinin bütün bölümlerinde iş sağlığı ve güvenliği konusunda inceleme,
araştırma ve çalışanlarla görüşme yapar. Gerektiğinde konu ile ilgili kurum veya kuruluşlar ile
işbirliği yapar.
EK
İşyerinin:
Ünvanı:
Adresi:
Tel:
Fax:
e-posta:
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Sicil no:
SSK sicil no:
Faaliyet alanı:
Yer aldığı risk grubu:
Çalışan işçi sayısı:
İş Güvenliği Uzmanının:
Adı soyadı:
Mesleği:
Diploma no:
Sertifika sınıfı ve no.
Çalışma süresi:
Adres:
Tel:
Fax:
e-posta:
Çalıştığı diğer işyerlerinin;
Ünvanı:
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Sicil no:
SSK sicil no:
Özel Hükümler:
565
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM YÖNETMELİĞİ
2- KKD’ler, amaçlanan doğrultuda kullanımı sırasında karşılaşılan tüm risklere karşı yeterli
koruma sağlamalıdır.
4- KKD’ nin tasarımında, aynı risk faktörünün farklı düzeylerinin ayırt edilebilmesi gibi
öngörülebilir kullanım koşullarının farklılık gösterdiği durumlarda uygun koruma
sınıflandırmaları dikkate alınmalıdır.
6- KKD malzemesi ve parçaları, bozunma sonucu ortaya çıkan maddeler de dahil olmak üzere,
kullanıcının sağlık ve hijyenini olumsuz yönde etkilememelidir.
7- Giyildiğinde kullanıcıya temas eden veya etmesi muhtemel herhangi bir KKD elemanı,
tahriş ya da yaralanmalara neden olabilecek derecede sert olmamalı, keskin kenarlar ve
çıkıntılar bulundurmamalıdır.
8- KKD' nin vücudun duruş şekline ve hareket etmesine neden olduğu kısıtlamalar ile duyu
organlarında yol açabileceği hassasiyet kaybı en aza indirilmeli ve KKD, kullanıcı veya diğer
kişiler için tehlikeli olabilecek hareketlere neden olmamalıdır.
9- KKD, iş sırasında yapılacak hareketler ve vücudun duruş şekilleri göz önüne alınarak
kullanıcı üzerinde doğru pozisyonda kolayca durmasını sağlayacak ve öngörülen kullanım
süresinde yerinde kalacak şekilde tasarlanarak üretilmelidir. Bu amaçla KKD’ nin ayarlanabilir
ve eklenebilir sistemler yardımıyla veya farklı beden ölçülerinde üretilerek kullanıcının vücut
yapısına uygunluğu sağlanarak en etkin şekilde kullanılabilmesi sağlanmalıdır.
566
10- KKD, dayanıklılık ve işlevselliğini azaltmayacak şekilde olabildiğince hafif imal
edilmelidir.
11- Aynı imalatçı, aynı anda birden fazla risk söz konusu olduğunda bu risklere karşı vücudun
birbirine yakın kısımlarının eş zamanlı korunmasını sağlamak için farklı tip ve sınıflarda KKD
modellerini piyasaya sunarsa, bunlar birbiriyle uyumlu olmalıdır.
12- İmalatçı, piyasaya sunduğu KKD ile birlikte imalatçının veya yetkili temsilcisinin isim ve
adresi, depolama, kullanım, temizlik, bakım, onarım ve dezenfekte etmeye ilişkin bilgiler, söz
konusu KKD’ nin sağladığı korumanın sınıfını ya da seviyesini ölçmek için uygulanan teknik
testlerde kaydedilen performans sonuçları, söz konusu KKD’ye uygun aksesuarların ve yedek
parçaların özellikleri, farklı risk seviyeleri için uygun koruma sınıfları ve bunlara karşılık gelen
kullanım limitleri, KKD veya belirli parçalarının kullanma ömrü veya son kullanma tarihi,
taşımaya uygun paketleme şekli, işaretlerin anlamı, KKD’lerin tasarımını yapan onaylanmış
kuruluşun unvanı, adresi ve kimlik numarası gibi hususları içeren kullanım kılavuzunu da
vermelidir.
13- Bu bilgiler, anlaşılır, kesin ve Türkçe olmalı ve diğer bir ülkede piyasaya arz ediliyorsa o
üye ülkenin resmi dil veya dillerinde olmalıdır.
15- Korunacak vücut bölümünü örten KKD’ler, kullanım sırasında oluşan terlemeyi azaltmak
için, mümkünse yeterince havalandırılmalıdır. Eğer bu yapılamazsa, KKD teri emecek
donanımlara sahip olmalıdır.
16- Yüz, göz ve solunum yolları için kullanılan KKD’lerin, kullanıcının görüş alanında neden
olacağı kısıtlamalar en aza indirilmelidir.
17- Yeni bir KKD’ nin işlevinin zamana bağlı olarak önemli oranda azaldığı biliniyorsa, üretim
tarihi ve mümkünse son kullanma tarihi her bir KKD parçasının ve değişebilen bölümlerinin
üzerine, hiçbir yanlış anlamaya meydan vermeyecek şekilde, açıkça belirtilmeli ve bu bilgiler
ambalaj üzerine de yazılmalıdır.
18- İmalatçı, KKD’ nin kullanma ömrü ile ilgili bir taahhütte bulunamıyorsa, hazırlanan
kullanım kılavuzunda, kullanıcı veya satın alan kişinin makul bir son kullanma tarihi tespit
etmesine yarayacak bakım, onarım, temizlik, uygun saklama koşulları, modelin kalitesi vb.
konularla ilgili tüm bilgiler bulunmalıdır.
19- İmalatçı tarafından önerilen temizleme işleminin periyodik olarak uygulanması sonucu,
KKD’ nin performansında fark edilir hızlı bir azalma olasılığı varsa, kullanma ömrü boyunca
en fazla kaç kez temizlik işleminin uygulanacağı, mümkünse her bir KKD parçası üzerine
yapıştırılır, bu olmazsa kullanım kılavuzunda belirtilmelidir.
20- KKD, öngörülen kullanım koşullarında etraftaki hareketli nesnelere takılma riski taşıyor ve
dolayısıyla kullanıcı için bir tehlike oluşturuyorsa, takılma halinde herhangi bir parçanın
kırılmasına izin vererek tehlikeyi bertaraf edecek düzeyde düşük bir kırılma direncine sahip
olmalıdır.
567
21- Patlayıcı ortamlarda kullanılacak KKD’ler, patlayıcı karışımların tutuşmasına neden
olabilecek elektrik, statik elektrik, çarpma sonucu oluşan ark veya kıvılcım oluşturmayacak
nitelikte tasarlanarak imal edilmelidir.
22- Çabuk takma ve/veya çıkarma veya acil kullanım amaçlı KKD tipleri takma ve/veya
çıkarma için gerekli zamanı en aza indirecek şekilde tasarlanarak imal edilmelidir.
23- KKD' nin doğru şekilde takılmasına veya çıkarılmasına yarayan kısımları, kullanıcının
çabuk ve kolay bir işlemle takma veya çıkarmasına izin verecek yapıda olmalıdır.
24- Çok tehlikeli durumlarda kullanılan karmaşık yapıdaki KKD’lerle birlikte sunulan ve
imalatçı tarafından hazırlanan kullanım kılavuzu, özellikle, onları yorumlayacak ve KKD’ nin
kullanıcı tarafından doğru uygulanmasını sağlayacak nitelikte eğitilmiş uzman kişilerin özel
olarak bilgilendirilmesi için gerekli verileri içermelidir.
26- KKD, normal koruma düzeyini sağlamadığında harekete geçen bir alarm sistemine sahip
ise, bu sistem, KKD' nin kullanım şartlarına bağlı olarak kullanıcı tarafından kolayca fark
edilecek şekilde tasarlanmalı ve yerleştirilmelidir.
27- Değiştirme amacıyla, kullanıcı tarafından takılıp çıkarılabilen KKD elemanları, herhangi
bir alet kullanmadan kolayca takılıp çıkarılabilecek ve ayarlanabilecek şekilde tasarlanarak
imal edilmelidir.
28- KKD, bir diğeriyle bağlantı yapılabilecek tamamlayıcı sisteme sahipse, birleştirme
mekanizması yalnızca uygun cihaza takılmaya izin verecek şekilde tasarlanarak imal
edilmelidir.
29- KKD’lerin içinde akışkan bir dolaşım sistemi bulunması durumunda, bu sistem, korunacak
vücut kısımlarının tamamının çevresinde yeterli akışkan beslemesini sağlayacak ve öngörülen
kullanım koşullarında kullanıcının duruş biçiminden, el, kol ve vücut hareketlerinden
etkilenmeyecek şekilde seçilmeli veya tasarlanmalıdır.
30- KKD üzerine yapıştırılmış, dolaylı ya da doğrudan sağlık ve güvenlik ile ilgili tanımlayıcı
işaretler, vermek istediği mesaja uygun ikaz işaretleri (piktogramlar veya ideogramlar) şeklinde
olmalı ve KKD’ nin öngörülen kullanma ömrü boyunca anlaşılabilir halini tam olarak
korumalıdır. Ayrıca, herhangi bir yanlış anlamaya meydan vermeyecek şekilde bu işaretler
anlaşılır, kesin ve tam olmalıdır. Özellikle, bu işaretler üzerinde yazılı bir ifade veya kelime
bulunuyorsa, bunların cihazın kullanılacağı ülkenin resmi dil veya dillerinde olmalıdır.
31- KKD (veya bir KKD elemanı) gerekli işaretlerin tamamının veya bir kısmının
konulamayacağı kadar küçükse, o zaman buna ait açıklayıcı bilgi, ambalaj üzerinde ve
kullanım kılavuzunda bulunmalıdır.
568
33- Kullanıcıyı, aynı anda birden fazla olası riske karşı korumak üzere tasarlanmış KKD’ler,
özellikle bu risklerin her birine ait temel gerekleri karşılayabilecek şekilde tasarlanarak imal
edilmelidir.
34- Düşen ya da fırlayan parçaların çarpması ve bir engelle çarpışma gibi tehlikeler için uygun
KKD, çarpma sonucu meydana gelebilecek yaralanmaya engel olmak amacıyla, özellikle
korunan kısmın zarar görmesini (kırılmasını, delinmesini ve ezilmesini vb.) önleyecek düzeyde
darbe emici nitelikte olmalıdır. Bu tip KKD’ler, bir yandan mümkün olan en üst düzeyde
korumayı sağlamalı, diğer yandan, darbe emici donanımın ağırlığı ve boyutları, öngörülen
kullanım süresince etkin kullanımı engellemeyecek düzeyde olmalıdır.
35- Kaymayı önlemek için tasarlanmış ayakkabının tabanı, basılacak yüzeyin durumu ve yapısı
dikkate alınarak, sürtünme ve kavrama yoluyla yeterli bir tutunmayı temin edecek şekilde
tasarlanıp üretilerek gerekli elemanlarla takviye edilmelidir.
37- Öngörülen kullanım koşullarında, kullanıcının engellerle çarpışmasını önlemek için, dikey
düşme mesafesi en aza indirilecek ve frenleme kuvveti kullanıcıda fiziksel hasar
oluşturmayacak veya herhangi bir KKD elemanının kopması veya yırtılması sonucu
kullanıcının düşmesine neden olacak sınır değere ulaşmayacak şekilde tasarlanmalıdır.
38- KKD, frenlemeden sonra, kullanıcının gerekli yardımı bekleyebileceği uygun pozisyonda
durmasını sağlamalıdır.
39- Kullanım kılavuzu, özellikle güvenilir bağlantı noktası için gereken temel özellikler ve
kullanıcının altındaki gerekli asgari dikey mesafe ve vücut emniyet kemeri tertibatının
kuşanılması ve güvenli bir bağlantı noktasına uygun bir şekilde bağlanması.gibi hususlarla
ilgili tüm bilgileri içermelidir.
40- Mekanik titreşimin etkilerini önlemek için tasarlanmış KKD’ler, vücudun risk altında kalan
bölümünde, zararlı titreşim bileşenlerinde yeterli düzeyde azalmayı sağlayabilecek kapasitede
olmalıdır.
41- Titreşimin kullanıcıya yansıyan etkin değeri, vücudun ilgili bölümü için öngörülen
maksimum günlük maruziyet göz önüne alınarak, tavsiye edilen sınır değeri hiçbir zaman
aşmamalıdır.
42- Vücudun herhangi bir bölümünün statik baskıya karşı korunması için tasarlanmış KKD’ler,
kronik şikayetleri ve ciddi yaralanmaları önlemek için baskı etkilerini yeterince azaltabilecek
kapasitede olmalıdır.
43- Makinelerin neden olduğu sıyrılma, delinme, kesilme ve sıkışma gibi yüzeysel
yaralanmalara karşı, vücut bölümlerini korumak için tasarlanmış KKD materyali ve diğer
parçaları, öngörülen kullanım koşulları altında yeterince dayanıklı olacak şekilde seçilmeli,
tasarlanmalı ve birleştirilmelidir.
44-Boğulmayı önlemek için tasarlanmış KKD’ler sıvı ortam içine düştükten sonra bilinçsiz ve
çok yorgun olabilecek kullanıcıyı, sağlığına zarar vermeden, mümkün olduğunca kısa sürede
569
yüzeye geri döndürebilecek ve aynı zamanda yardım beklerken nefes almasına izin verecek
pozisyonda sıvı yüzeyinde tutmayı sağlamalıdır.
45- KKD, tamamen veya kısmen, kendiliğinden yüzen/batmaz materyalden yapılmalı veya elle
ya da otomatik olarak gazla ya da nefesle şişirilebilir özellikte olmalıdır.
46- Giyildiğinde güvenli olan, öngörülen kullanım koşullarına bağlı olarak, suda destek vererek
etkili bir şekilde suyun üzerinde kalmayı sağlayan giysilerdir. Bu tür KKD’ler, kullanım
sırasında hareket kabiliyetini kısıtlamamalı; özellikle, kullanıcının yüzebilmesini veya
tehlikeden uzaklaşacak hareketleri yapabilmesini veya diğer kişileri kurtarabilmesini
sağlamalıdır.
47- Gürültünün zararlı etkilerini önlemek üzere tasarlanmış KKD’ler, kullanıcının maruz
kaldığı gürültüyü, günlük sınır değerini, hiçbir durumda aşmayacak şekilde azaltmalıdır.
49- Isı ve/veya ateşin zararlı etkilerine karşı vücudun tamamını veya bir kısmını korumak üzere
tasarlanmış KKD’ler, öngörülen kullanım koşullarına uygun ısı izolasyon kapasitesine ve
mekanik dayanıklılığa sahip olmalıdır.
50- Radyant ve konvensiyonel ısıya karşı korunmayı sağlayan KKD ve diğer elemanları,
öngörülen kullanım koşullarına uygun ısı iletme katsayısına sahip ve aynı zamanda ani alev
alma ve yanmaya yol açmayacak yeterli dayanıklılıkta malzemeden yapılmış olmalıdır.
51- KKD’lerin yapıldığı malzeme ve diğer elemanların dış yüzeylerinin yansıtıcı olması
gerektiği yerlerde, yansıtma gücü, kızıl ötesi (infrared) bölgedeki radyant ısı akımının
yoğunluğuna uygun olmalıdır.
52- Yüksek sıcaklıktaki ortamlarda, kısa süreli kullanım için üretilmiş KKD’ler ile üzerine
büyük miktarlardaki ergimiş madde gibi sıcak ürünlerin sıçrama olasılığı olan KKD’lerin
yapıldığı malzeme ve diğer elemanlar, normal korumanın yanı sıra kullanıcının tehlikeli
alandan uzaklaşıp KKD’yi üzerinden çıkarmasına kadar, depolanmış ısının büyük bir kısmını
tutabilecek yeterli termal kapasiteye de sahip olmalıdır. Bu tip KKD materyali ve diğer
elemanlar, aynı zamanda yeterli mekanik darbe emici özelliğe de sahip olmalıdır.
53- Çıplak alevle kazara temas olasılığı bulunan KKD malzemesi ve diğer elemanlar ile yangın
söndürme ekipmanı imalatında kullanılan malzemeler, normal korumanın yanı sıra, öngörülen
kullanım koşullarındaki risk sınıfına tekabül edecek düzeyde alev almazlık derecesine sahip
olmalıdır. Bu malzemeler alevle karşılaştığında erimemeli ve alevin yayılmasına katkıda
bulunmamalıdır.
54- Giyildiği süre boyunca, risk altındaki vücut bölümlerinde oluşacak ısı birikiminin, herhangi
bir şekilde sağlığa zarar verecek limite veya ağrı eşiğine ulaşmasını önlemek için, KKD
tarafından kullanıcıya iletilen ısı miktarı yeterince düşük olmalıdır.
55- KKD, sıvı ve buharın içeri sızmasını önlemeli ve kullanıcı ile temas ettiğinde yanıklara
neden olmamalıdır.
570
56- Sıvı madde buharlaşması veya katı madde süblimasyonu yoluyla ortamdaki ısının emilmesi
esasına dayalı soğutma sistemine sahip KKD’ler; bu sistemden açığa çıkan uçucu maddeler,
kullanıcıya doğru değil de, koruyucunun dış kısmına atılacak şekilde tasarlanmalıdır.
57- Bir KKD ile birleştirilerek kullanılacak solunum cihazları öngörülen kullanım koşullarında,
kendisinden beklenilen koruma görevini tam olarak gerçekleştirebilmelidir.
58- Yüksek sıcaklıktaki ortamlarda, kısa süreli kullanım amaçlı KKD’lerin beraberinde
verilmesi gereken kullanım kılavuzu; öngörülen amaç doğrultusunda kullanıldığında, cihaz
tarafından kullanıcıya iletilen ısıya maruziyetin müsaade edilen azami düzeyin saptanması için
gerekli bütün bilgileri de bulundurmalıdır.
59- Vücudun bir bölümünü veya tamamını soğuğun etkilerine karşı korumak için tasarlanmış
KKD’ler, öngörülen kullanım koşullarına uygun mekanik dayanıklılık ve ısı yalıtım
kapasitesine sahip olmalıdır.
60- Soğuğa karşı korunmaya uygun KKD malzemesi ve diğer elemanlar, öngörülen kullanım
koşullarının gerektirdiği düşük düzeyde bir ısı iletkenlik katsayısına sahip olmalıdır. Düşük
sıcaklıktaki ortamlarda kullanılacak KKD’lerde bulunan esnek kısımlar ve diğer elemanlar,
kullanıcının uygun pozisyonu alabilmesi, hareketlerini rahatça yapabilmesi için gerekli
esneklik derecesine sahip olmalıdır.
61- Soğuk maddelerden olabilecek büyük miktardaki sıçramalara karşı kullanılacak KKD’ nin
malzemesi ve diğer elemanları, yeterli mekanik darbe emici özelliğe de sahip olmalıdır.
62- Giyildiği süre boyunca, KKD’den kullanıcıya iletilen ve bunun sonucunda el ve ayak
parmak uçları da dahil vücudun korunması gerekli herhangi bir noktasında oluşacak soğuk
birikimi sağlığa zarar vermeyecek ve ağrı eşiğine ulaşmayacak düzeyde düşük olmalıdır.
63- KKD’ler, yağmur suyu ve benzeri sıvıların içeri sızmasını mümkün olduğunca önlemeli,
koruyucunun soğuk yüzeyinin kullanıcı ile teması herhangi bir yaralanmaya neden
olmamalıdır.
64- Düşük sıcaklıktaki ortamlarda kısa süreli kullanım için üretilmiş KKD’ler ile birlikte
verilen kullanım kılavuzu; cihaz tarafından kullanıcıya iletilen soğuğa maruziyetin müsaade
edilen maksimum düzeyine ilişkin gerekli bütün bilgileri de bulundurmalıdır.
65- Elektrik akımının etkilerine karşı vücudun tamamını veya bir bölümünü korumak için
tasarlanmış KKD’ler, öngörülen en olumsuz koşullar altında kullanıcının maruz kalabileceği
voltajlara karşı yeterli bir şekilde yalıtılmış olmalıdır.
66- Bu amaca ulaşmak için, bu tip KKD’lerin yapıldığı malzeme ve diğer elemanlar, gerçek
çalışma ortamlarında karşılaşılabilecek voltajlara uygun koşullarda test edilmeli ve koruyucu
yüzeyden geçen kaçak akımın miktarı ölçülmelidir. KKD’lerin malzemesi ve diğer elemanlar,
ölçülen değerin her koşulda tolerans eşik değerine karşılık gelen azami izin verilen değerin
altında olacak şekilde seçilmeli veya tasarlanmalı ve birleştirilmelidir.
67- Gerilim altında olan veya olabilecek elektrik tesisatında yapılan çalışmalarda kullanılacak
tipteki KKD’ler ve ambalajlarında; özellikle, üretim tarihi, seri numarası, uygun kullanım
voltajı ve/veya koruma sınıfını belirten işaretler bulundurulmalı; ayrıca bu tip KKD’lerin dış
571
yüzeyinde de kullanıma başlama tarihi ile yapılacak periyodik test ve kontrol tarihlerinin
sırasıyla yazılacağı boş yer bırakılmalıdır.
68- Kullanım kılavuzunda, özellikle kullanma ömrü boyunca yapılması gereken dielektrik
testlerinin sıklığı, şekli ve bu tip KKD’lerin hangi tür amaçlar için kullanılacağı belirtilmelidir.
69- İyonlaştırıcı olmayan radyasyon kaynaklarının neden olduğu akut veya kronik zararlardan
gözü korumak için tasarlanan KKD’ler, zararlı dalga boylarında yayılan ışık enerjisinin büyük
çoğunluğunu emebilecek veya yansıtabilecek kapasitede olmalıdır. Ancak öngörülen kullanım
koşullarının gerektirdiği, renklerin ayırt edilebilmesini, ayrıntıların algılanabilmesini ve görme
aralığındaki zararsız ışığın geçmesini olumsuz yönde etkilememelidir.
70- Koruyucu gözlükler, zararlı her dalga boyu için, filtreden geçerek kullanıcının gözüne
ulaşabilen ışık enerjisi aydınlatma yoğunluğunu en aza indirecek ve hiçbir şekilde müsaade
edilen azami maruziyet değerini aşmayacak bir spektral geçirgenlik faktörüne sahip olacak
şekilde tasarlanıp ve üretilmiş olmalıdır.
71- Piyasaya arz edilen bütün gözlük çeşitlerinde, geçirgenlik faktörünün spektral dağılım
eğrisine karşılık gelen koruma faktör numarası bulunmalıdır.
72- Radyasyon kaynakları için kullanılacak gözlükler, koruma faktörlerinin düzeylerine göre
sınıflandırılacaktır. Kullanım kılavuzunda; özellikle, kaynağa olan uzaklığa göre kullanma
koşulları ve bu uzaklıkta yayılan enerjinin spektral dağılımı gibi işin özelliğinden kaynaklanan
faktörler de dikkate alınarak, en uygun KKD’ nin seçilmesini mümkün kılacak geçirgenlik
eğrisi verilmelidir.
73- İmalatçı tarafından filtre edici gözlüklerin bütün çeşitlerine, ilgili koruma faktör numarası
konulmalıdır.
74- Vücudun tamamını veya bir bölümünü radyoaktif tozlar, gazlar, sıvılar veya bunların
karışımından korumak için tasarlanan KKD’lerin yapıldığı malzeme ve diğer elemanlar,
öngörülen kullanım koşullarında, radyoaktif kirleticilerin içeri sızmasını etkili bir şekilde
önleyecek biçimde seçilmeli veya tasarlanmalı ve birleştirilmelidir.
75- Kullanıcının dış radyoaktif ışımadan tamamen korunması veya bunun sağlanamaması
halinde radyasyonun etkisinin yeterli derecede azaltılması amacıyla kullanılan KKD’ler,
öncelikle zayıf elektron (örneğin beta) veya zayıf foton (örneğin X, gama) radyasyonuna karşı
koyacak şekilde tasarlanmalıdır.
76- Bu sınıf KKD’lerin yapıldığı malzeme ve diğer elemanlar, kullanıcının hareketlerine veya
duruş pozisyonuna engel teşkil ederek maruziyet süresinde bir artmaya neden olmaksızın,
öngörülen kullanım koşullarının gerektirdiği koruma düzeyini sağlayacak şekilde seçilmeli
veya tasarlanmalı ve birleştirilmelidir.
77- KKD’lerde, öngörülen kullanım koşulları için uygun malzeme türü ve kalınlığını gösteren
işaret bulunmalıdır.
78- Solunum yollarının korunması için tasarlanan KKD’ler kirlenmiş ortam havasına maruz
kalınması ve/veya ortamda yeterli miktarda oksijen olmaması durumunda, kullanıcıya
solunabilir hava sağlayabilecek özellikte olmalıdır.
572
79- KKD’den kullanıcıya sağlanan solunabilir hava; kirli havanın koruyucu alet veya cihazlarla
filtre edilmesi veya temiz havanın bir kaynaktan boru sistemiyle sağlanması gibi uygun
yöntemlerle elde edilmelidir.
81- Yüzü koruyan parçaların sızdırmazlığı, nefes alma sırasındaki basınç düşmesi ve filtreli
araçların kullanılması durumunda filtrelerin temizleme kapasitesi, ortamdaki kirleticilerin
girişini, kullanıcının sağlığını ve hijyenini koruyabilecek özellikte olmalıdır.
82- KKD’lerde, imalatçının tanıtıcı işareti ve bu tip donanımların özelliklerini belirten detaylar
bulunmalı; bu bilgiler kullanma kılavuzu ile birlikte, eğitilmiş ve kalifiye kişilerce KKD’lerin
kullanıcı tarafından doğru olarak kullanılmasını mümkün kılmalıdır.
84- Vücut yüzeyinin tamamını veya bir bölümünü tehlikeli maddelerle veya bulaşıcı ajanlarla
temastan korumak amacıyla üretilen KKD’lerin koruyucu yüzeyleri öngörülen kullanım
şartlarında, bu tür maddelerin kullanıcıya geçmesini veya sızmasını önleyebilecek özellikte
olmalıdır.
85- Yapılarından ve öngörülen kullanım koşullarından dolayı, yüksek sızma gücüne sahip
belirli tehlikeli maddelerin veya bulaşıcı ajanların söz konusu olduğu ve bunların KKD’lerin
sağladığı koruma süresini sınırladığı durumlarda, KKD’ler sınıflandırma amacıyla etkinlik
esasına dayalı standart testlere tabi tutulmalıdır. Testlerde belirtilen özelliklere uygun olduğu
kabul edilen KKD’lerde, özellikle testlerde kullanılan maddelerin isimlerini veya bunun
yapılamaması halinde, kodlarını ve bunlara karşılık gelen standart koruma sürelerini gösteren
bilgiler bulunmalıdır. Kullanım kılavuzunda, özellikle, kodların bir açıklaması, gerekiyorsa
standart testlerin detaylı bir tanımlaması ve öngörülen değişik kullanım koşullarında müsaade
edilen maksimum kullanma süresini belirlemek için gerekli bütün bilgiler de bulunmalıdır.
86- Solunum cihazları, özellikle, maksimum dalma derinliği dikkate alınarak ve öngörülen
kullanım koşullarında, kullanıcıya solunabilir bir gaz karışımının sağlanmasını mümkün
kılmalıdır.
573
EK - I
574
575
Ek – 2
Temel Sağlık ve Güvenlik Gerekleri
578
KKD veya bir KKD elemanı gerekli işaretlerin tamamının veya bir kısmının
konulamayacağı kadar küçükse, o zaman buna ait açıklayıcı bilgi, ambalaj üzerinde ve
kullanım kılavuzunda bulunmalıdır.
2.13. Kullanıcının Görülmesini Sağlayan KKD’ler
Kullanıcının görülebilmesinin gerektiği koşullarda kullanılacak giyilebilen KKD,
fotometrik ve kolorimetrik özelliklere sahip, yeterli şiddette görülebilir ışık yayan veya
yansıtan, uygun pozisyonda yerleştirilmiş bir veya daha fazla donanıma sahip olmalıdır.
2.14. Birden Fazla Riske Karşı Kullanılan KKD’ler
Kullanıcıyı, aynı anda birden fazla olası riske karşı korumak üzere tasarlanmış
KKD’ler, özellikle bu risklerin her birine ait temel gerekleri karşılayabilecek şekilde
tasarlanarak imal edilmelidir.
3. Belirli Riskler İçin İlave Gereksinimler
3.1. Mekanik Etkilere Karşı Korunma
3.1.1. Düşen ya da Fırlayan Parçaların Çarpması ve Bir Engelle Çarpışma
Bu tip tehlikeler için uygun KKD, çarpma sonucu meydana gelebilecek yaralanmaya
engel olmak amacıyla, özellikle korunan kısmın zarar görmesini (kırılmasını, delinmesini,
ezilmesini vb.) önleyecek düzeyde darbe emici nitelikte olmalıdır. Bu tip KKD’ler, bir yandan
mümkün olan en üst düzeyde korumayı sağlamalı, diğer yandan, darbe emici donanımın
ağırlığı ve boyutları, öngörülen kullanım süresince etkin kullanımı engellemeyecek düzeyde
olmalıdır.
3.1.2. Düşmeler
3.1.2.1. Kayma Sonucu Meydana Gelen Düşmelerin Önlenmesi
Kaymayı önlemek için tasarlanmış ayakkabının tabanı, basılacak yüzeyin durumu ve
yapısı dikkate alınarak, sürtünme ve kavrama yoluyla yeterli bir tutunmayı temin edecek
şekilde tasarlanıp üretilerek gerekli elemanlarla takviye edilmelidir.
3.1.2.2. Yüksekten Düşmelerin Önlenmesi
Yüksekten düşmeler ve bunun sonucunda meydana gelebilecek ölüm ve yaralanmaların
önlenmesi için tasarlanmış KKD’ler, vücut emniyet kemeri tertibatı (body harness) ile güvenli
ve sağlam bir yere bağlanabilir bir sisteme sahip olmalıdır.
KKD, öngörülen kullanım koşullarında, kullanıcının engellerle çarpışmasını önlemek
için, dikey düşme mesafesi en aza indirilecek ve frenleme kuvveti kullanıcıda fiziksel hasar
oluşturmayacak veya herhangi bir KKD elemanının kopması veya yırtılması sonucu
kullanıcının düşmesine neden olacak sınır değere ulaşmayacak şekilde tasarlanmalıdır.
KKD, frenlemeden sonra, kullanıcının gerekli yardımı bekleyebileceği uygun
pozisyonda durmasını sağlamalıdır.
Kullanım kılavuzu, özellikle aşağıda belirtilen hususlarla ilgili tüm bilgileri içermelidir:
a) Güvenilir bağlantı noktası için gereken temel özellikler ve kullanıcının altındaki
gerekli asgari dikey mesafe,
b) Vücut emniyet kemeri tertibatının kuşanılması ve güvenli bir bağlantı noktasına
uygun bir şekilde bağlanması.
3.1.3. Mekanik Titreşim
Mekanik titreşimin etkilerini önlemek için tasarlanmış KKD’ler, vücudun risk altında
kalan bölümünde, zararlı titreşim bileşenlerinde yeterli düzeyde azalmayı sağlayabilecek
kapasitede olmalıdır.
Titreşimin kullanıcıya yansıyan etkin değeri, vücudun ilgili bölümü için öngörülen
maksimum günlük maruziyet göz önüne alınarak, tavsiye edilen sınır değeri hiçbir zaman
aşmamalıdır.
3.2. Vücudun Herhangi Bir Kısmının Statik Baskıya Karşı Korunması
Vücudun herhangi bir bölümünün statik baskıya karşı korunması için tasarlanmış
KKD’ler, kronik şikayetleri ve ciddi yaralanmaları önlemek için baskı etkilerini yeterince
azaltabilecek kapasitede olmalıdır.
3.3. Fiziksel Yaralanmalara Karşı Korunma
579
Makinelerin neden olduğu sıyrılma, delinme, kesilme ve sıkışma gibi yüzeysel
yaralanmalara karşı, vücut bölümlerini korumak için tasarlanmış KKD materyali ve diğer
parçaları, öngörülen kullanım koşulları altında yeterince dayanıklı olacak şekilde seçilmeli,
tasarlanmalı ve birleştirilmelidir. (3.1)
3.4. Boğulmaların Önlenmesi (cankurtaran yelekleri, kolluklar, cankurtaran takımları)
Boğulmayı önlemek için tasarlanmış KKD’ler sıvı ortam içine düştükten sonra bilinçsiz
ve çok yorgun olabilecek kullanıcıyı, sağlığına zarar vermeden, mümkün olduğunca kısa
sürede yüzeye geri döndürebilecek ve aynı zamanda yardım beklerken nefes almasına izin
verecek pozisyonda sıvı yüzeyinde tutmayı sağlamalıdır.
KKD, tamamen veya kısmen, kendiliğinden yüzen/batmaz materyalden yapılmalı
veya elle ya da otomatik olarak gazla ya da nefesle şişirilebilir özellikte olmalıdır.
Bu tip KKD'ler, öngörülen kullanım koşullarında;
a) Rahat bir şekilde kullanımını engellemeden, sıvı ortamla temasın oluşturacağı
etkilere ve bu ortamın doğal çevresel faktörlerine dayanabilecek kapasitede olmalıdır,
b) Şişme özelliğine sahip ise, kısa sürede ve tam olarak şişirilebilmelidir.
Öngörülen bazı kullanım koşullarının gerektirdiği yerlerde, belirli tipteki KKD’ler,
aşağıda belirtilen bir ya da daha fazla ilave özelliğe sahip olmalıdır.
c) Şişme özelliğine sahip ise, şişirme için gerekli donanımları ve gerektiğinde bir ışık
veya ses sinyalli cihazı bulundurulmalıdır,
d) Kullanıcıyı sıvı ortamın üstünde tutmak için vücuda bağlantı sağlayan bir sisteme
sahip olmalıdır,
e) Sıvı ortama girmeyi gerektiren veya içine düşme riski bulunan durumlarda,
kullanıcının KKD’yi giyerek çalışması muhtemel işlerde, tüm çalışma süresince kullanıma
uygun olmalıdır.
3.4.1. Suda Batmamayı Sağlayan KKD’ler
Giyildiğinde güvenli olan, öngörülen kullanım koşullarına bağlı olarak, suda destek
vererek etkili bir şekilde suyun üzerinde kalmayı sağlayan giysilerdir. Bu tür KKD’ler,
kullanım sırasında hareket kabiliyetini kısıtlamamalı; özellikle, kullanıcının yüzebilmesini veya
tehlikeden uzaklaşacak hareketleri yapabilmesini veya diğer kişileri kurtarabilmesini
sağlamalıdır.
3.5. Gürültünün Zararlı Etkilerinden Korunma
Gürültünün zararlı etkilerini önlemek üzere tasarlanmış KKD’ler, kullanıcının maruz
kaldığı gürültüyü, 23/12/2003 tarihli ve 25325 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Gürültü
Yönetmeliğinde belirtilen günlük sınır değerini, hiçbir durumda aşmayacak şekilde
azaltmalıdır.
Bütün KKD’lerde, koruyucunun sağlayacağı konfor endeksi değerinin ve gürültüyü
azaltma düzeyinin belirtildiği etiketler bulunmalı, bu mümkün değilse, etiketler KKD'nin
ambalajına iliştirilmelidir.
3.6. Isı ve/veya Ateşe Karşı Korunma
Isı ve/veya ateşin zararlı etkilerine karşı vücudun tamamını veya bir kısmını korumak
üzere tasarlanmış KKD’ler, öngörülen kullanım koşullarına uygun ısı izolasyon kapasitesine ve
mekanik dayanıklılığa sahip olmalıdır.
3.6.1. KKD’nin Yapıldığı Malzeme ve Diğer Elemanlar
Radyant ve konvensiyonel ısıya karşı korunmayı sağlayan KKD ve diğer elemanları,
öngörülen kullanım koşullarına uygun ısı iletme katsayısına sahip ve aynı zamanda ani alev
alma ve yanmaya yol açmayacak yeterli dayanıklılıkta malzemeden yapılmış olmalıdır.
KKD’lerin yapıldığı malzeme ve diğer elemanların dış yüzeylerinin yansıtıcı olması
gerektiği yerlerde, yansıtma gücü, kızıl ötesi (infrared) bölgedeki radyant ısı akımının
yoğunluğuna uygun olmalıdır.
Yüksek sıcaklıktaki ortamlarda, kısa süreli kullanım için üretilmiş KKD’ler ile üzerine
büyük miktarlardaki ergimiş madde gibi sıcak ürünlerin sıçrama olasılığı olan KKD’lerin
yapıldığı malzeme ve diğer elemanlar, normal korumanın yanı sıra kullanıcının tehlikeli
580
alandan uzaklaşıp KKD’yi üzerinden çıkarmasına kadar, depolanmış ısının büyük bir kısmını
tutabilecek yeterli termal kapasiteye de sahip olmalıdır. Bu tip KKD materyali ve diğer
elemanlar, aynı zamanda yeterli mekanik darbe emici özelliğe de sahip olmalıdır. (bakınız 3.1)
Çıplak alevle kazara temas olasılığı bulunan KKD malzemesi ve diğer elemanlar ile
yangın söndürme ekipmanı imalatında kullanılan malzemeler, normal korumanın yanı sıra,
öngörülen kullanım koşullarındaki risk sınıfına tekabül edecek düzeyde alev almazlık
derecesine sahip olmalıdır. Bu malzemeler alevle karşılaştığında erimemeli ve alevin
yayılmasına katkıda bulunmamalıdır.
3.6.2. Kullanıma Hazır KKD’ler
Öngörülen kullanım koşullarında;
a) Giyildiği süre boyunca, risk altındaki vücut bölümlerinde oluşacak ısı birikiminin,
herhangi bir şekilde sağlığa zarar verecek limite veya ağrı eşiğine ulaşmasını önlemek için,
KKD tarafından kullanıcıya iletilen ısı miktarı yeterince düşük olmalıdır.
b) KKD, sıvı ve buharın içeri sızmasını önlemeli ve kullanıcı ile temas ettiğinde
yanıklara neden olmamalıdır.
Sıvı madde buharlaşması veya katı madde süblimleşmesi yoluyla ortamdaki ısının
emilmesi esasına dayalı soğutma sistemine sahip KKD’ler; bu sistemden açığa çıkan uçucu
maddeler, kullanıcıya doğru değil de, koruyucunun dış kısmına atılacak şekilde tasarlanmalıdır.
Bir KKD ile birleştirilerek kullanılacak solunum cihazları öngörülen kullanım
koşullarında, kendisinden beklenilen koruma görevini tam olarak gerçekleştirebilmelidir.
Yüksek sıcaklıktaki ortamlarda, kısa süreli kullanım amaçlı KKD’lerin beraberinde
verilmesi gereken kullanım kılavuzu; öngörülen amaç doğrultusunda kullanıldığında, cihaz
tarafından kullanıcıya iletilen ısıya maruziyetin müsaade edilen azami düzeyinin saptanması
için gerekli bütün bilgileri de bulundurmalıdır.
3.7. Soğuktan Korunma
Vücudun bir bölümünü veya tamamını soğuğun etkilerine karşı korumak için
tasarlanmış KKD’ler, öngörülen kullanım koşullarına uygun mekanik dayanıklılık ve ısı
yalıtım kapasitesine sahip olmalıdır.
3.7.1. KKD’lerin Yapıldığı Malzeme ve Diğer Elemanlar
Soğuğa karşı korunmaya uygun KKD malzemesi ve diğer elemanlar, öngörülen
kullanım koşullarının gerektirdiği düşük düzeyde bir ısı iletkenlik katsayısına sahip olmalıdır.
Düşük sıcaklıktaki ortamlarda kullanılacak KKD’lerde bulunan esnek kısımlar ve diğer
elemanlar, kullanıcının uygun pozisyonu alabilmesi, hareketlerini rahatça yapabilmesi için
gerekli esneklik derecesine sahip olmalıdır.
Soğuk maddelerden olabilecek büyük miktardaki sıçramalara karşı kullanılacak KKD’
nin malzemesi ve diğer elemanları, yeterli mekanik darbe emici özelliğe de sahip olmalıdır.
3.7.2. Kullanıma Hazır KKD’ler
Öngörülen kullanım koşullarında;
a) Giyildiği süre boyunca, KKD’den kullanıcıya iletilen ve bunun sonucunda el ve ayak
parmak uçları da dahil vücudun korunması gerekli herhangi bir noktasında oluşacak soğuk
birikimi sağlığa zarar vermeyecek ve ağrı eşiğine ulaşmayacak düzeyde düşük olmalıdır.
b) KKD’ler, yağmur suyu ve benzeri sıvıların içeri sızmasını mümkün olduğunca
önlemeli, koruyucunun soğuk yüzeyinin kullanıcı ile teması herhangi bir yaralanmaya neden
olmamalıdır.
Bir KKD ile birleştirilerek kullanılacak solunum cihazı, öngörülen kullanım
koşullarında, kendisinden beklenilen koruma görevini tam olarak gerçekleştirmelidir.
Düşük sıcaklıktaki ortamlarda kısa süreli kullanım için üretilmiş KKD’ler ile birlikte
verilen kullanım kılavuzu; cihaz tarafından kullanıcıya iletilen soğuğa maruziyetin müsaade
edilen maksimum düzeyine ilişkin gerekli bütün bilgileri de bulundurmalıdır.
3.8. Elektrik Çarpmasına Karşı Korunma
581
Elektrik akımının etkilerine karşı vücudun tamamını veya bir bölümünü korumak için
tasarlanmış KKD’ler, öngörülen en olumsuz koşullar altında kullanıcının maruz kalabileceği
voltajlara karşı yeterli bir şekilde yalıtılmış olmalıdır.
Bu amaca ulaşmak için, bu tip KKD’lerin yapıldığı malzeme ve diğer elemanlar, gerçek
çalışma ortamlarında karşılaşılabilecek voltajlara uygun koşullarda test edilmeli ve koruyucu
yüzeyden geçen kaçak akımın miktarı ölçülmelidir. KKD’lerin malzemesi ve diğer elemanlar,
ölçülen değerin her koşulda tolerans eşik değerine karşılık gelen azami izin verilen değerin
altında olacak şekilde seçilmeli veya tasarlanmalı ve birleştirilmelidir.
Gerilim altında olan veya olabilecek elektrik tesisatında yapılan çalışmalarda
kullanılacak tipteki KKD’ler ve ambalajlarında; özellikle, üretim tarihi, seri numarası, uygun
kullanım voltajı ve/veya koruma sınıfını belirten işaretler bulundurulmalıdır. Ayrıca bu tip
KKD’lerin dış yüzeyinde de kullanıma başlama tarihi ile yapılacak periyodik test ve kontrol
tarihlerinin sırasıyla yazılacağı boş yer bırakılmalıdır.
Kullanım kılavuzunda, özellikle kullanma ömrü boyunca yapılması gereken dielektrik
testlerinin sıklığı, şekli ve bu tip KKD’lerin hangi tür amaçlar için kullanılacağı belirtilmelidir.
3.9. Radyasyondan Korunma
3.9.1. İyonlaştırıcı Olmayan Radyasyon
İyonlaştırıcı olmayan radyasyon kaynaklarının neden olduğu akut veya kronik
zararlardan gözü korumak için tasarlanan KKD’ler, zararlı dalga boylarında yayılan ışık
enerjisinin büyük çoğunluğunu emebilecek veya yansıtabilecek kapasitede olmalıdır. Ancak
öngörülen kullanım koşullarının gerektirdiği, renklerin ayırt edilebilmesini, ayrıntıların
algılanabilmesini ve görme aralığındaki zararsız ışığın geçmesini olumsuz yönde
etkilememelidir.
Bu amaca ulaşmak için, koruyucu gözlükler, zararlı her dalga boyu için, filtreden
geçerek kullanıcının gözüne ulaşabilen ışık enerjisi aydınlatma yoğunluğunu en aza indirecek
ve hiçbir şekilde müsaade edilen azami maruziyet değerini aşmayacak bir spektral geçirgenlik
faktörüne sahip olacak şekilde tasarlanıp üretilmiş olmalıdır.
Ayrıca, öngörülen kullanım koşullarında, gözlüklerin özellikleri yayılan ışınların
etkisiyle bozulmamalı veya kaybolmamalıdır. Piyasaya arz edilen bütün gözlük çeşitlerinde,
geçirgenlik faktörünün spektral dağılım eğrisine karşılık gelen koruma faktör numarası
bulunmalıdır.
Aynı tip radyasyon kaynakları için kullanılacak gözlükler, koruma faktörlerinin
düzeylerine göre sınıflandırılacaktır. Kullanım kılavuzunda; özellikle, kaynağa olan uzaklığa
göre kullanma koşulları ve bu uzaklıkta yayılan enerjinin spektral dağılımı gibi işin
özelliğinden kaynaklanan faktörler de dikkate alınarak, en uygun KKD’ nin seçilmesini
mümkün kılacak geçirgenlik eğrisi verilmelidir.
İmalatçı tarafından filtre edici gözlüklerin bütün çeşitlerine, ilgili koruma faktör
numarası konulmalıdır.
3.9.2. İyonlaştırıcı Radyasyon
3.9.2.1. Dış Ortamdaki Radyoaktif Kirlilikten Korunma
Vücudun tamamını veya bir bölümünü radyoaktif tozlar, gazlar, sıvılar veya bunların
karışımından korumak için tasarlanan KKD’lerin yapıldığı malzeme ve diğer elemanlar,
öngörülen kullanım koşullarında, radyoaktif kirleticilerin içeri sızmasını etkili bir şekilde
önleyecek biçimde seçilmeli, tasarlanmalı ve birleştirilmelidir.
Bu kirleticilerin yapısına veya durumuna bağlı olarak, gerekli olan sızdırmazlık,
koruyucu yüzeyin geçirmezliğiyle ve/veya bu kirleticilerin geri yayılmasını önleyecek şekilde
tasarlanmış basınç uygulama ve normal havalandırma gibi herhangi bir başka uygun yolla
sağlanmalıdır.
KKD’lere uygulanan radyasyondan arındırma önlemlerinin hiçbiri, bu tür donanımların
öngörülen kullanım ömrü içinde, tekrar kullanılmasına engel olmamalıdır.
3.9.2.2. Dış Radyoaktif Işımaya Karşı Sınırlı Koruma
582
Kullanıcının dış radyoaktif ışımadan tamamen korunması veya bunun sağlanamaması
halinde radyasyonun etkisinin yeterli derecede azaltılması amacıyla kullanılan KKD’ler,
öncelikle beta gibi zayıf elektron veya X, gama gibi zayıf foton radyasyonuna karşı koyacak
şekilde tasarlanmalıdır.
Bu sınıf KKD’lerin yapıldığı malzeme ve diğer elemanlar, kullanıcının hareketlerine
veya duruş pozisyonuna engel teşkil ederek maruziyet süresinde bir artmaya neden olmaksızın,
öngörülen kullanım koşullarının gerektirdiği koruma düzeyini sağlayacak şekilde seçilmeli
veya tasarlanmalı ve birleştirilmelidir. (1.3.2)
KKD’lerde, öngörülen kullanım koşulları için uygun malzeme türü ve kalınlığını
gösteren işaret bulunmalıdır.
3.10. Tehlikeli Maddelerden ve Bulaşıcı Ajanlardan Korunma
3.10.1. Solunum Sisteminin Korunması
Solunum yollarının korunması için tasarlanan KKD’ler kirlenmiş ortam havasına maruz
kalınması ve/veya ortamda yeterli miktarda oksijen olmaması durumunda, kullanıcıya
solunabilir hava sağlayabilecek özellikte olmalıdır.
KKD’den kullanıcıya sağlanan solunabilir hava; kirli havanın koruyucu alet veya
cihazlarla filtre edilmesi veya temiz havanın bir kaynaktan boru sistemiyle sağlanması gibi
uygun yöntemlerle elde edilmelidir.
Bu sınıf KKD’lerin yapıldığı malzeme ve diğer elemanlar, öngörülen kullanım
koşullarındaki giyilme süresince, kullanıcıya yeterli solunumu sağlayacak ve hijyenik şekilde
seçilmeli veya tasarlanmalı ve birleştirilmelidir.
Yüzü koruyan parçaların sızdırmazlığı, nefes alma sırasındaki basınç düşmesi ve filtreli
araçların kullanılması durumunda filtrelerin temizleme kapasitesi, ortamdaki kirleticilerin
girişini, kullanıcının sağlığını ve hijyenini koruyabilecek özellikte olmalıdır.
KKD’lerde, imalatçının tanıtıcı işareti ve bu tip donanımların özelliklerini belirten
detaylar bulunmalı; bu bilgiler kullanma kılavuzu ile birlikte, eğitilmiş ve kalifiye kişilerce
KKD’lerin kullanıcı tarafından doğru olarak kullanılmasını mümkün kılmalıdır.
Filtreli cihazların kullanıldığı durumlarda, kullanım kılavuzunda, bu cihazların hiç
kullanılmadan orijinal ambalajında korunması durumunda filtrelerin depolanma ömrü de
belirtilmelidir.
3.10.2. Deri ve Gözün Korunması
Vücut yüzeyinin tamamını veya bir bölümünü tehlikeli maddelerle veya bulaşıcı
ajanlarla temastan korumak amacıyla üretilen KKD’lerin koruyucu yüzeyleri öngörülen
kullanım şartlarında, bu tür maddelerin kullanıcıya geçmesini veya sızmasını önleyebilecek
özellikte olmalıdır.
Bu amaçla, bu sınıf KKD’lerin yapıldığı malzemeler ve diğer elemanlar, gerektiğinde
gün boyunca kullanılabilmesi için, mümkün olduğu kadar tam bir sızdırmazlık sağlayacak
şekilde seçilmeli veya tasarlanmalı ve birleştirilmelidir. Sızdırmazlığın tam olarak
sağlanamadığı durumlarda giyme süresi kısıtlanmalıdır.
Yapılarından ve öngörülen kullanım koşullarından dolayı, yüksek sızma gücüne sahip
belirli tehlikeli maddelerin veya bulaşıcı ajanların söz konusu olduğu ve bunların KKD’lerin
sağladığı koruma süresini sınırladığı durumlarda, KKD’ler sınıflandırma amacıyla etkinlik
esasına dayalı standart testlere tabi tutulmalıdır. Testlerde belirtilen özelliklere uygun olduğu
kabul edilen KKD’lerde, özellikle testlerde kullanılan maddelerin isimlerini veya bunun
yapılamaması halinde, kodlarını ve bunlara karşılık gelen standart koruma sürelerini gösteren
bilgiler bulunmalıdır. Kullanım kılavuzunda, özellikle, kodların bir açıklaması, gerekiyorsa
standart testlerin detaylı bir tanımlaması ve öngörülen değişik kullanım koşullarında müsaade
edilen maksimum kullanma süresini belirlemek için gerekli bütün bilgiler de bulunmalıdır.
3.11. Dalma Donanımları için Güvenlik Cihazları
3.11.1. Solunum Cihazları
583
Solunum cihazları, özellikle, maksimum dalma derinliği dikkate alınarak ve öngörülen
kullanım koşullarında, kullanıcıya solunabilir bir gaz karışımının sağlanmasını mümkün
kılmalıdır.
3.11.2. Öngörülen kullanım koşullarının gerektirmesi halinde, dalma donanımlarında
aşağıdaki ekipmanlar bulunmalıdır:
a) Kullanıcıyı, dalma derinliğinden kaynaklanan basınçtan (3.2) ve/veya soğuktan (3.7)
koruyacak giysi takımı,
b) Solunabilir gaz karışımı beslemesinin kesilmeye yaklaştığını, kullanıcıya anında
haber verecek şekilde düzenlenmiş bir alarm sistemi (2.8),
c) Kullanıcının tekrar yüzeye çıkabilmesini sağlayacak bir hayat kurtarıcı giysi takımı
(3.4.1).
584
EK - III
585
EK - IV
CE İŞARETİ
586
EK - V
587
Ek-6
EC Declaration of Conformity
.......................................................................
..............................................................................................................................................
.....................................................
..............................................................................................................................................
.....................................................
..............................................................................................................................................
.....................................................
..........................................................................................
is subject to the procedure set out in Article 11 point A or point B (4) of Directive
89/686/EEC under the supervision of the notified body (3)
………………………………………………………
..............................................................................................................................................
......................................................
..............................................................................................................................................
......................................................
..............................................................................................................................................
......................................................
.......................................................................................
Done at...............................................on..................................................................
....................................
588
.....
Signature (5)
–––––––––––––––––––––––––––
1 Unvanı ve tam adresi; yetkili temsilciler de imalatçının unvan ve adresini vermek zorundadır.
2
KKD’ nin tanımı (markası, tipi, seri no v.b.).
3
Onaylanmış Kuruluşun adı adresi.
4
Uygun olmayan kısım çıkarılır.
5
İmalatçı veya yetkili temsilcisi adına imza yetkisi bulunan kişinin adı ve konumu.
589
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARIN KATEGORİZASYON REHBERİNE DAİR
TEBLİĞ
Amaç
Madde 1- Bu Tebliğin amacı, 09/02/2004 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan ve
09/02/2005 tarihinde yürürlüğe girecek olan “Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği”
kapsamındaki kişisel koruyucu donanımların CE belgelendirme işlemlerinin yapılabilmesi için
hangi kategoriye dahil olduklarını belirlemektir.
Üreticinin Sorumluluğu
Madde 2- Bu Tebliğ, “Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği”nin uygulanmasını
kolaylaştırmak için çıkarılmıştır. Doğru uygunluk değerlendirme işlemini seçmek üreticinin
sorumluluğundadır.
Kategori-0
Madde 3-“Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği” kapsamına girmeyen kişisel koruyucu
donanımlar, Kategori-0 olarak sınıflandırılır.
Kategori- I
Madde 4- Tasarımcı tarafından, kullanıcının kendisinin değerlendirebileceği kabul edilen,
tedrici olarak ortaya çıkan ve zamanında fark edilebilir derecede düşük düzeydeki risklere karşı
koruma sağlayan basit yapıdaki kişisel koruyucu donanımlar, Kategori-I olarak sınıflandırılır.
Kategori-I’e dahil olan kişisel koruyucu donanımların belgelendirilmesi, “Kişisel
Koruyucu Donanım Yönetmeliği”nin 10 uncu maddesinde belirtildiği şekilde, üreticinin
sorumluluğu kendi üzerine olarak, AT uygunluk beyanı düzenlemesi esasına göre yapılır.
Kategori- II
Madde 5- Kategori-I ve Kategori-III’ün dışında kalan tüm kişisel koruyucu donanımlar,
Kategori-II olarak sınıflandırılır.
Kategori-II’ye dahil olan kişisel koruyucu donanımların belgelendirilmesi, “Kişisel
Koruyucu Donanım Yönetmeliği”nin 12 nci maddesinde belirtildiği şekilde, onaylanmış
kuruluş tarafından model kişisel koruyucu donanım için AT tip inceleme belgesi
düzenlendikten sonra, üretici tarafından AT uygunluk beyanı düzenlenmesi esasına göre
yapılır.
Kategori-III
Madde 6- Tasarımcı tarafından, ani olarak ortaya çıkabilecek tehlikeleri, kullanıcının
zamanında fark edemeyeceği düşünülen durumlarda ve hayati tehlike oluşturarak, sağlığa ciddi
şekilde ve geriye dönüşü mümkün olmayacak derecede zarar verebilecek risklere karşı koruma
sağlayan karmaşık yapıdaki kişisel koruyucu donanımlar, Kategori III olarak sınıflandırılır.
Kategori-III’e dahil olan kişisel koruyucu donanımların belgelendirilmesi, “Kişisel
Koruyucu Donanım Yönetmeliği”nin 11 inci maddesinde belirtildiği şekilde, onaylanmış
590
kuruluş tarafından model kişisel koruyucu donanım için AT tip inceleme belgesinin
düzenlenmesini takiben, AT tip incelemesini yapan veya bir başka onaylanmış kuruluşun
üretilen kişisel koruyucu donanımların kalite kontrolünü yaparak üreticiye kalite kontrol
belgesini vermesinden sonra, üreticinin AT uygunluk beyanı düzenlemesi esasına göre yapılır.
Kategorizasyon Tablosu
Madde 9- “Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği” kapsamında bulunan ve tüm tasarımcı ve
üretici, gerçek ve tüzel kişilerin dikkate almaları gereken ve kişisel koruyucu donanımlar ile
ilgili olan Kategorizasyon Tablosu aşağıda verildiği gibidir:
591
2.3 İyonlaştırıcı radyasyona karşı koruma III 3.3.3
sağlamak üzere tasarlanmış ve üretilmiş
göz koruyucuları ve filtreleri
2.4 Elektrik risklerine karşı koruma III 3.3.7
sağlamak üzere tasarlanmış ve üretilmiş
göz koruyucuları ve filtreleri
Örneğin:
- Mesleki kullanım için kancalı
ip, seyyar düşme engelleyicileri,
karabinerler, enerji soğurucuları
v.s.
- Dağcılık, kaya tırmanması ve
mağaracılık için; bağlayıcılar
(basit halat) yukarı tırmanmak
için halat (çift halat, sapan,
tırmanma karabinerleri, ip
mengeneleri, takozlar, pitonlar,
buz pitonları, yapay tırmanma
duvarlarında kullanılan yakalama
gereçleri v.s.)
Hariç Olanlar: (Kategori III dışında kalanlar)
3.2 Yüksekteki konumlara giriş ve 0 KKD değil
çıkışlar için donanımlar (vinç sandalyesi,
hız kontrol sistemi olmayan desandreler
v.s)
3.3 Tırmanma, kaya tırmanması ve 0 KKD değil
mağaracılık için donanımlar (buz baltası,
çekiçler, hız kontrolü olmayan
desandreler, iple tırmanma donanımı v.s)
594
5.4 Elektrik risklerine karşı koruma III 3.3.7
sağlamak üzere tasarlanmış ve üretilmiş
donanımlar.
5.5 Yarış siperlikleri dahil, 2 veya 3 0 2.5
tekerlekli motorlu araç binicilerinin,
baretle birlikte kullanımı için tasarlanmış
ve üretilmiş siperlikler.
6. KORUYUCU GİYSİLER
6.1 Özel koruma sağlamak üzere II
tasarlanıp üretilmiş tüm giysiler ve/veya
(sabit veya ayrılabilir) aksesuarlar
Hariç olanlar: (Kategori II dışında kalanlar)
6.2 Elektrik risklerine karşı koruma III 3.3.7
sağlamak üzere tasarlanıp üretilmiş
giysiler ve/veya (sabit veya ayrılabilir)
aksesuarlar
6.3 Etkisi 100 oC veya daha fazla olan III 3.3.4
hava sıcaklığı ile kıyaslanabilen, kızıl
ötesi ışın yayılması, alev veya büyük
miktarda ergimiş materyalin varlığı ile
karakterize edilebilen veya edilemeyen,
yüksek sıcaklıktaki ortamlarda
kullanılmak üzere tasarlanmış ve
üretilmiş giysiler ve/veya (sabit veya
ayrılabilir)aksesuarlar
6.4 Etkileri – 50 oC veya daha düşük hava III 3.3.5
sıcaklığı ile karşılaştırılabilir sıcaklıktaki
ortamlarda kullanılmak üzere tasarlanmış
ve üretilmiş giysiler ve/veya (sabit veya
ayrılabilir) aksesuarlar
6.5 Kimyasallara veya iyonlaştırıcı III 3.3.3
radyasyonlara karşı sınırlı* koruma
sağlamak üzere tasarlanıp üretilmiş
giysiler ve/veya (sabit veya ayrılabilir)
aksesuarlar
* Üretici, ürünün neye karşı ve ne kadar
süre koruma sağladığını belirtecektir.
6.6 Atmosferden tam yalıtım sağlamak III 3.3.2’ye denk
üzere tasarlanıp üretilmiş giysiler ve/veya
(sabit veya ayrılabilir) aksesuarlar
595
6.7 Mesleki kullanımda olağanüstü veya I 3.1.4
aşırı olmayan hava şartlarına karşı
koruma sağlamak üzere tasarlanıp
üretilmiş giysiler ve/veya (sabit veya
ayrılabilir) aksesuarlar
6.8 Yüzeysel mekanik etkilere karşı I 3.1.1
koruma sağlamak üzere tasarlanıp
üretilmiş giysiler ve/veya (sabit veya
ayrılabilir) aksesuarlar
6.9 Kullanıcıları 50 oC’yi geçen
sıcaklıklara veya tehlikeli darbelere
maruz bırakmayan sıcak parçaların
işlenmesinden doğan risklere karşı
koruma sağlamak üzere tasarlanıp I 3.1.3
üretilmiş giysiler ve/veya (sabit veya
ayrılabilir) aksesuarlar
6.10 Kurşun geçirmez giysi ve yelek, 0 2.1
biyolojik kirlenme veya iyonlaştırıcı
radyasyonlara karşı koruyan giysi dahil.
Silahlı Kuvvetler ve Emniyet güçlerince
kullanılmak üzere özel olarak tasarlanıp
üretilmiş giysiler ve/veya (sabit veya
ayrılabilir) aksesuarlar
6.11 Özel kullanım için olağanüstü veya 0 2.3
aşırı olmayan hava koşullarına karşı
koruma sağlamak üzere tasarlanıp
üretilmiş giysiler ve/veya (sabit veya
ayrılabilir) aksesuarlar
6.12 Üniforma dahil normal giysi ve/veya 0 2.3
(sabit veya ayrılabilir) aksesuarları veya
spor kıyafetleri ve/veya aksesuarları (özel
koruma sağlamayan)
Yürürlük
Madde 10- Bu Tebliğ, “Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği” ile birlikte 09/02/2005
tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 11- Bu Tebliğ hükümlerini Çalışma ve sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.
EK
601
1.2 Belirli bir faaliyetin yapılması için korunma amacı olmaksızın, taşınan veya giyilen
donanımla birlikte kullanılan, ayrılabilir veya ayrılamaz nitelikteki koruyucu cihaz, alet veya
malzemeyi, ifade eder. (KKD Yön.Md.4, 3 üncü paragraf)
1.3 KKD’nin rahat ve işlevsel bir şekilde çalışması için gerekli olan ve sadece bu tür
donanımlarla kullanılan değiştirilebilir parçaları da KKD sayılır. (KKD Yön.Md.4, 4 üncü
paragraf)
1.4 Tehlikeye maruziyet süresince kullanıcı tarafından sürekli olarak kullanılmayı veya
giyilmeyi amaçlamasa da farklı bir ilave bir dış cihazla birleştirilmesi için KKD ile bağlantılı
olarak piyasaya arz edilen herhangi bir sistemi, o cihazın bütünleyici bir parçası olarak kabul
edilecektir. (KKD Yön.Md. 4, 5 inci paragraf)
3.1.3 50 oC’nin üzerinde olmayan sıcak maddelerle çalışmalarda oluşan riskler veya tehlike
yaratmayan diğer etkiler (mesleki işlerde kullanılan eldivenler, önlükler vb.),
3.1.4 Doğal atmosferik etkenler (bulaşıklar, mevsimlik elbiseler, ayakkabılar vb.),
3.1.5 Vücudun hayati bölgelerini etkileyen ve etkileri kalıcı lezyonlara neden olmayan küçük
darbeler ve titreşimler (kafa derisini koruyan hafif baretler, eldivenler, hafif ayakkabılar vb.),
3.1.6 Güneş ışığı (güneş gözlükleri),
risklerine karşı korurlar.
3.2 Kategori-II Olarak Sınıflandırılan KKD’ler: Bu gruba kategori-I ve kategori-III’ün dışında
kalan tüm KKD’ler girer.(KKD Yön.Md.12)
3.3 Kategori-III Olarak Sınıflandırılan KKD’ler: Bu kategoriye giren KKD’ler şunlardır:
3.3.1 Katı partikül ve sıvı aerosollardan veya tahriş edici, tehlikeli, zehirli ya da radyotoksik
gazlardan korunmak için kullanılan filtreli solunum sistemi koruyucuları,
3.3.2 Su altına dalmada kullanılanları da içeren, atmosferden tam yalıtım sağlayan koruyucu
solunum araçları,
602
3.3.3 Kimyasal maddelere veya iyonlaştırıcı radyasyona karşı sınırlı bir koruma sağlayan
araçlar,
3.3.4 Etkisi 100 oC veya daha fazla olan hava sıcaklığı ile kıyaslanabilen, kızıl ötesi ışın
yayılması, alev veya büyük miktarda ergimiş materyalin varlığı ile karakterize edilebilen veya
edilemeyen, yüksek sıcaklıktaki ortamlarda kullanılacak acil durum ekipmanları,
3.3.5 Eksi 50 oC veya daha düşük hava sıcaklığı ile kıyaslanabilen düşük sıcaklıktaki
ortamlarda kullanılacak acil durum ekipmanları,
3.3.6 Yüksekten düşmelere karşı kullanılan donanımlar,
3.3.7 Elektrik tehlikesi ve tehlikeli voltaja karşı veya yüksek gerilin işlerinde kullanılan yalıtıcı
özellikli donanımlar.
Amaç
MADDE 1 - (1) Bu Tebliğin amacı, 17/1/2002 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan
“Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Yönetmelik”in 5.maddesi ile 29/11/2006
tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan “Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği”nin
6.maddesine göre uyumlaştırılmış ulusal standartların listesinin belirlenmesidir.
603
MADDE 2 - (1) Uyumlaştırılmış Avrupa Standartlarını uyumlaştıran ve Türk
Standardları Enstitüsü tarafından Türk Standardı olarak kabul edilip yayımlanan ve kişisel
koruyucu donanımlar ile ilgili olan uyumlaştırılmış ulusal standartların adları ve referans
numaralarının listesi aşağıda gösterildiği gibidir:
SIRA NO TS EN NO/ADI
TS EN 132
1
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar-Terimler, Tarifler ve Piktogramlar
TS EN 133
2
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar-Sınıflandırma
TE EN 134
3
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar-Bileşenlerin Adlandırılması
TS EN 135
4
Solunumla İlgili Cihazlar-Eş Değer Terimler Listesi
TS EN 136
5 Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar- Tam Yüz Maskeleri-Özellikler, Deneyler
İşaretleme
TS EN 137
6 Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar- Kendi Kendine Yeterli Açık Devreli
Sıkıştırılmış Hava Solunum Cihazı Özellikler, Deney İşaretleme
TS EN 138
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar-Tam Yüz Maskesi, Yarım Yüz Maskesi
7
veya Ağız Tipi Maske İçin Kullanılan Temiz Hava Solunum Cihazları-
Özellikler, Deneyler ve İşaretleme
TS EN 140
8 Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar-Yarım Maskeler ve Çeyrek Maskeler-
Özellikler, Deneyler, İşaretleme
TS EN 142
9 Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar-Ağızlık Tertibatları-Kurallar, Deneyler,
İşaretleme
TS EN 143
10
Koruyucu Solunum Cihazları-Toz Süzgeçleri-Özellikler, Deneyler ve İşaretleme
TS EN 143/A1
11
Koruyucu Solunum Cihazları-Toz Süzgeçleri-Özellikler, Deneyler ve İşaretleme
TS EN 144-1
12 Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar-Gaz Tüpü Vanaları-Bölüm 1: Geçmeli
Bağlantı Elemanı İçin Vidalı Bağlantılar
TS EN 144-1/A2
13 Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar-Gaz Tüpü Vanaları-Bölüm 1: Geçmeli
Bağlantı Elemanı İçin Vidalı Bağlantılar
TS EN 144-2
14
Koruyucu Teneffüs Cihazları-Gaz Silindir Vanaları-Bölüm 2: Çıkış Bağlantıları
TS EN 144-3
15 Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar-Gaz Tüpü Vanaları-Bölüm 3: Nitroks ve
Oksijen Dalış Gazları İçin Çıkış Bağlantıları
TS EN 145
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar-Kendi Kendine Yeterli Kapalı Devre
16
Solunum Aparatı, Basınçlı Oksijenli veya Basınçlı Oksijen-Azotlu Tip-
Özellikler, Deneyler, İşaretleme
17 TS EN 148-1
604
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar-Yüz Koruyucu Parçalar İçin Vida Dişleri-
Bölüm 1: Standart Vida Dişli Bağlantı
TS EN 148-2
18 Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar-Yüz Koruyucu Parçalar İçin Vida Dişleri-
Bölüm 2: Merkez Vida Dişli Bağlantı
19 TS EN 148-3
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar-Yüz Koruyucu Parçalar İçin Vida Dişleri-
Bölüm 3:M 45x3 Vida Başlı Bağlantı
20 TS EN 149
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar-Parçacıklara Karşı Koruma Amaçlı Filtreli
Yarım Maskeler-Özellikler, Deneyler ve İşaretleme
21 TS EN 165
Göz Koruyucuları-Kişisel-Terimler
22 TS EN 167
Kişisel Göz Koruması-Optik Deney Metotları
23 TS EN 169
Kişisel Göz Koruması-Kaynakçılık ve İlgili Teknikler İçin Filtreler-Geçirgenlik
Özellikleri ve Tavsiye Edilen Kullanım
24 TS EN 170
Kişisel Göz Koruması-Ultraviyole Filtreler- Geçirgenlik Özellikleri ve Tavsiye
Edilen Kullanım
25 TS EN 172
Kişisel Göz Koruması-Güneşe Karşı Koruyucu Filtreler-Sanayide Kullanım
İçin
26 TS EN 174
Kişisel Göz Koruması-Alp Disiplini Kayak İçin Kayak Gözlükleri
27 TS EN 208
Kişisel Göz Koruması-Lazer ve Lazer Sistemleriyle Çalışmaya Uygun Göz
Koruyucuları (Lazere Uygun Göz Koruyucuları)
28 TS EN 208:2001/A1
Kişisel Göz Koruması-Lazer ve Lazer Sistemleriyle Çalışmaya Uygun Göz
Koruyucuları (Lazere Uygun Göz Koruyucuları)
29 TS EN 250
Solunumla İlgili Donanım-Kendi Kendine Yeterli Açık Devre Basınçlı Havalı
Dalma Aparatı-Özellikler, Deneyler, İşaretleme
30 TS EN 250/A1
Solunumla İlgili Donanım-Kendi Kendine Yeterli Açık Devre Basınçlı Havalı
Dalma Aparatı-Özellikler, Deneyler, İşaretleme
31 TS EN 269
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar-Başlıkla Birlikte Kullanılan, Güçle (Pille)
Çalışan ve Temiz Havanın Hortumla Sağlandığı Solunum Cihazı-Özellikler,
Deney, İşaretleme
32 TS EN 340
Koruyucu Giyecekler-Genel Özellikler
33 TS EN 341
Yüksekten Düşmeye Karşı Personel Koruyucu Teçhizat-İndirme Cihazları
34 TS EN 342
Koruyucu Giyecekler-Soğuğa Karşı Koruma İçin Giyecek Takımları ve
Parçaları
35 TS EN 343
Koruyucu Giyecekler – Yağmura Karşı Koruma
605
36 TS EN 348
Koruyucu Elbise-Deney Metodu;Ergimiş Metal Parçalarının Sıçramasına Karşı
Malzeme Davranışının Tayini
37 TS EN 348/AC
Koruyucu Elbise-Deney Metodu;Ergimiş Metal Parçalarının Sıçramasına Karşı
Malzeme Davranışının Tayini
38 TS EN 52-1
İşitme Koruyucuları-Genel Kurallar-Bölüm 1: Kulak Kapatıcılar
39 TS EN 352-2
İşitme Koruyucuları-Genel Kurallar-Bölüm 2: Kulak Tıkaçları
40 TS EN 352-3
İşitme Koruyucuları-Genel Kurallar-Bölüm 3: Endüstriyel Güvenlik Kaskına
Takılmış Koruyucu Kulaklıklar
41 TS EN 352-4
İşitme Koruyucuları-Güvenlik Kuralları ve Deneyler-Bölüm 4: Seviyeye Bağlı
Kulak Kapatıcıları
42 TS EN 352-4/A1
İşitme Koruyucuları-Güvenlik Kuralları ve Deneyler-Bölüm 4: Seviyeye Bağlı
Kulak Kapatıcıları
43 TS EN 352-5
İşitme Koruyucuları-Güvenlik Kuralları ve Deneyler-Bölüm 5: Aktif Gürültüyü
Azaltan Kulak Kapatıcıları
44 TS EN 352-6
İşitme Koruyucuları-Güvenlik Kuralları ve Deneyler-Bölüm 6: Elektriksel Ses
Girişli Kulak Kapatıcıları
45 TS EN 352-7
İşitme Koruyucuları-Güvenlik Kuralları ve Deneyler-Bölüm7: Seviyeye Bağlı
Kulak Tıkaçları
46 TS EN 353-1
Kişisel Koruyucu Donanım-Yüksekten Düşmeye Karşı-Bölüm1: Rijit Bir Çapa
Halatını İçeren Kılavuzlanmış Tipte Düşme Önleyici
47 TS EN 353-2
Kişisel Koruyucu Donanım-Yüksekten Düşmeye Karşı-Bölüm 2: Esnek Bir
Çapa Halatını İçeren Kılavuzlanmış Tipte Düşme Önleyici
48 TS EN 354
Kişisel Koruyucu Donanım-Belirli Bir Yükseklikten Düşmeye Karşı-Bağlama
Tertibatı
49 TS EN 355
Kişisel Koruyucu Donanım-Yüksekten Düşmeye Karşı-Enerji Absorplayıcılar
50 TS EN 358
Kişisel Koruyucu Donanım-Belirli Bir Yükseklikte Çalışma Güvenliğini
Sağlamak ve Düşmeyi Önlemek İçin-Tutma Sistemleri, Çalışma Konumu İçin
Kemerler ve Halatlar
51 TS EN 360
Kişisel Koruyucu Donanım-Yüksekten Düşmeye Karşı-Geri Sarmalı Tipte
Düşme Önleyiciler
52 TS EN 361
Kişisel Koruyucu Donanım-Belirli Bir Yükseklikten Düşmeye Karşı-Tam Vücut
Kemer Sistemleri
53 TS EN 362
Yüksekten Düşmeye Karşı Kişisel Koruyucu Donanım-Bağlayıcılar
606
54 TS EN 363
Kişisel Koruyucu Donanım-Belirli Bir Yükseklikten Düşmeye Karşı-Düşme
Önleyici Sistem
55 TS EN 364
Yüksekten Düşmeye Karşı Personel Koruyucu Teçhizat-Deney Metotları
56 TS EN 365
Yüksekten Düşmeye Karşı Kişisel Koruyucu Donanım-Kullanma Talimatı,
Bakım Periyodik Muayene, Tamir, İşaretleme ve Ambalajlamaya Ait Genel
Kurallar
57 TS EN 367
Korucu Elbise-Isı ve Aleve Karşı Koruma-Aleve Maruz Kalmada Isı Geçişinin
Tayini Metodu
TS EN 367/AC
58 Koruyucu Elbise- Isı ve Aleve Karşı Koruma-Aleve Maruz Kalmada Isı
Geçişinin Tayini Metodu
TS EN 373
59
Koruyucu Giyecekler-Ergimiş Metal Parçalarına Karşı Malzemelerin
Direncinin
Değerlendirilmesi
60 TS EN 374-1
Koruyucu Eldivenler - Kimyasal Maddeler ve Mikroorganizmalara Karşı -
Bölüm 1: Terimler ve Performans Kuralları
61 TS EN 374-2
Koruyucu Eldivenler - Kimyasal Maddeler ve Mikroorganizmalara Karşı -
Bölüm 2: Nüfuziyete Karşı Direncin Tayini
62 TS EN 374-3
Koruyucu Eldivenler - Kimyasal Maddeler ve Mikroorganizmalara Karşı -
Bölüm 3: Kimyasal Madde Geçirgenliğine Direncin Tayini
63 TS EN 374-3/AC
Koruyucu Eldivenler - Kimyasal Maddeler ve Mikroorganizmalara Karşı -
Bölüm 3: Kimyasal Madde Geçirgenliğine Direncin Tayini
64 TS EN 379
Kişisel Göz Koruması - Otomatik Kaynak Filtreleri
65 TS EN 381-1
Koruyucu Giyecekler - Zincirli El Testeresi Kullananlar İçin - Bölüm 1: Zincirli
Testereyle Kesilmeye Direnç İçin Deney Tertibatı
66 TS EN 381-2
Koruyucu Giyecekler - Zincirli El Testeresi Kullananlar İçin - Bölüm 2: Bacak
Koruyucuları İçin Deney Metotları
TS EN 381-3
67
Koruyucu Giyecekler-Zincirli El Testeresi Kullananlar İçin - Bölüm 3:
Koruyucu
Botlar İçin Deney Metotları
68 TS EN 381-4
Koruyucu Giyecekler - Zincirli El Testeresi Kullananlar İçin - Bölüm 4: Zincirli
Testere Koruyucu Eldivenleri İçin Deney Metotları
69 TS EN 381-5
Koruyucu Giyecekler-Zincirli El Testeresi Kullananlar İçin Bölüm 5: Bacak
Koruyucular İçin Özellikler
70 TS EN 381-7
Koruyucu Giyecekler - Zincirli El Testeresi Kullananlar İçin - Bölüm 7: Zincirli
607
Testere Koruyucu Eldivenleri İçin Kurallar
71 TS EN 381-8
Koruyucu Giyecekler - Zincirli El Testeresi Kullananlar İçin - Bölüm 8: Zincirli
Testere Koruyucu Tozlukları - Deney Metotları
72 TS EN 381-9
Koruyucu Giyecekler - Zincirli El Testeresi Kullananlar İçin - Bölüm 9: Zincirli
Testere Koruyucu Tozlukları – Özellikler
73 TS EN 381-10
Koruyucu Giyecekler - Zincirli El Testeresi Kullananlar İçin - Bölüm 10: Vücut
Üst Kısmı Koruyucuları İçin Deney Metodu
74 TS EN 381-11
Koruyucu Giyecekler - Zincirli El Testeresi Kullananlar İçin - Bölüm 11: Vücut
Üst Kısmı Koruyucuları İçin Kurallar
75 TS EN 388
Mekanik Risklere Karşı Koruyucu Eldivenler
76 TS EN 402
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar - Tam Yüz Maskesi Veya Ağızlık Tertibatı
Olan, Basınçlı Hava Kullanan Kendi Kendine Yeterli Akciğer Kumandalı Talep
Tipi Açık Devre Solunum Aparatı - Kaçış için - Kurallar, Deneyler, işaretleme
TS EN 403
77
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar - Kendini Kurtarma için - Yangından
Kaçarken Kullanılan Başlığı Olan Filtre Cihazları - Kurallar, Deneyler,
İşaretleme
78 TS EN 404
Ferdi Kurtarma için Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar - Karbonmonoksitten
Korunmak İçin Ağız Parçası Tertibatlı ve Filtreli Ferdi Kurtarıcı
TS EN 405
79
Solunumla ilgili Koruyucu Cihazlar - Gazlara veya Gazlara ve Partiküllere
Karşı
Koruyucu Valf1i Filtreli Yarım Maskeler - Özellikler, Deney ve İşaretleme
80 TS EN 407
Koruyucu Eldivenler - Isıl Tesirlerine (Isı ve/veya ateşe) Karşı
81 TS EN 420
Koruyucu Eldivenler - Genel Özellikler ve Deney Metotları
82 TS EN 421
Koruyucu Eldivenler-İyonlaştırıcı Radyasyon ve Radyoaktif Bulaşmaya Karşı
83 TS EN 458
İşitme Koruyucuları-Seçimi, Kullanımı, Korunması ve Bakımı için Tavsiyeler-
Kılavuz
TS EN 463
84
Koruyucu Giyecekler Sıvı Kimyasallara Karşı Koruma - Deney Metodu: Bir
Sıvı
Hüzmesiyle (Jetiyle) Penetrasyona Direncin Tayini (Jet Deneyi)
TS EN 464
85
Koruyucu Giyecekler-Sıvı ve Gaz Kimyasal Maddelere Karşı Kullanım İçin
(Aerosoller ve Katı Partiküller Dahil) Deney Metodu Gaz Geçirmez
Giyeceklerin
Sıvı Geçirmezliğinin Tayini (İç Basınç Deneyi)
86 TS EN 468
Koruyucu Giyecekler-Sıvı Kimyasal Maddelere Karşı Kullanılan-Deney
Metodu:
608
Püskürtme ile Nüfuziyet Direncinin Tayini (Püskürtme Deneyi)
87 TS EN 469
İtfaiyeciler için Koruyucu Elbiseler- Yangınla Mücadele İçin Koruyucu
Elbiselerin Özellikleri ve Deney Metotları
TS EN 469/ AC
88
İtfaiyeciler İçin Koruyucu Giyecekler - Yangınla Mücadelede Kullanılan
Koruyucu Giyeceklere Dair Performans Kuralları
TS EN 470-1
89
Koruyucu Giyecekler-Kaynak ve Kaynakla İlgili İşlemlerde Kullanılan Bölüm
1:
Genel Özellikler
TS EN 470-1/A1
90
Koruyucu Giyecekler-Kaynak ve Kaynakla İlgili İşlemlerde Kullanılan Bölüm
1:
Genel Özellikler Tadil 1
91 TS EN 471
Profesyonel Kullanım İçin Yüksek Görülebilirlik Uyarısı Olan Giyecek - Deney
Metotları ve Özellikler
92 TS EN 510
Koruyucu Giyecekler-Hareketli Parçalara Dolanma Riskinin Olduğu Yerlerde
Kullanılan Koruyucu Giyeceklere Ait Özellikler
93 TS EN 511
Soğuğa Karşı Koruyucu Eldivenler
94 TS EN 530
Koruyucu Giyecek Malzemelerinin Aşınma Dayanımı-Deney Metotları
95 TS EN 531
Koruyucu Giyecekler-ısıya Maruz Kalan Endüstri Çalışanları İçin (İtfaiyeci ve
Kaynakçı Elbiseleri Hariç)
96 TS EN 531/A1
Koruyucu Giyecekler-Isıya Maruz Kalan Çalışanlar İçin Tadil 1
97 TS EN 533
Koruyucu Giyecekler-ısıya ve Aleve Karşı Koruma-Sınırlı Alev Yayma
Özelliğine Sahip Malzemeler ve Malzeme Donanımları
98 TS EN 659
Koruyucu Eldivenler - İtfaiyeciler İçin
99 TS EN 564
Dağcılık Teçhizatı - Yardımcı İp (Halat) Güvenlik Kuralları ve Deney Metotları
100 TS EN 565
Dağcılık Teçhizatı- Şerit (Bant) Güvenlik Kuralları ve Deney Metotları
101 TS EN 566
Dağcılık Teçhizatı-Kemerler-Güvenlik Kuralları ve Deney Metotları
102 TS EN 567
Dağcılık Teçhizatı- İp Kenetleri Güvenlik Kuralları ve Deney Metotları
103 TS EN 568
Dağcılık Teçhizatı-Buz Ankrajları-Güvenlik Kuralları ve Deney Metotları
104 TS EN 569
Dağcılık Teçhizatı- Kancalar- Güvenlik Kuralları ve Deney Metotları
105 TS EN 702
Koruyucu Giyecekler-Isı ve Aleve Karşı Koruma-Deney Metodu: Koruyucu
Giyecek veya Malzemelerinde Temas Isısı Geçişinin Tayini
106 TS EN 795
609
Yüksekten Düşmeye Karşı Koruma-Ankraj Cihazları-Özellikler ve Deneyler
TS EN 795/A1
107
Yüksekten Düşmeye Karşı Koruma-Ankraj Cihazları-Özellikler ve Deneyler
Tadil 1
108 TS EN 812
Sanayide Darbeye Karşı Kullanılan Başlıklar
TS EN 813
109
Yüksekten Düşmeyi Önlemek İçin Personel Koruyucu Donanım-Oturma
Kuşağı
TS EN 863
110
Koruyucu Elbiseler-Mekanik Özellikler-Vurup Delmeye Karşı Dayanım
Deneyi
111 TS EN 892
Dağcılık Teçhizatı - Dinamik Dağcılık Halatları - Güvenlik Kuralları ve Deney
Metotları
112 TS EN 893
Dağcılık Teçhizatı- Kramponlar- Güvenlik Kuralları ve Deney Metotları
113 TS EN 943-1
Sıvı Aerosoller ve Katı Parçacıklar Dahil Sıvı ve Gaz Halindeki Kimyasal
Maddelere Karşı Koruyucu Giyecekler - Bölüm 1: Kimyasal Maddelere Karşı
Havalandırmalı ve Havalandırmasız "Gaz Sızdırmaz (Tip 1) ve "Gaz Sızdırmaz
Olmayan" (Tip 2) Koruyucu Elbiseler
114 TS EN 943-2
Sıvı Aerosol ve Katı Parçacıklar İhtiva Eden Sıvı ve Gaz Kimyasallara Karşı
Koruyucu Giysi-Kısım 2: Acil Müdahale Takımları İçin Kimyasal Koruyucu
Giysiler "Gaz-Koruyumlu" İçin Performans Gereklilikleri
115 TS EN 958
Dağcılık Teçhizatı- Tırmandırmada Kullanılan Enerji Absorplama Sistemleri-
Güvenlik Kuralları ve Deney Metotları
116 TS EN 960
Kafa Kalıpları - Emniyet Şapkaları Deneylerinde Kullanılan
117 TS EN 966
Hava Sporları İçin Başlıklar
118 TS EN 966/A1
Hava Sporları İçin Başlıklar Tadil1
119 TS EN 966/ A2
Hava Sporları İçin Başlıklar
120 TS EN 1073-2
Radyoaktif Bulaşmasına Karşı Koruyucu Giysi-Kısım 2: Radyoaktif
Bulaşmasının Ayrılmasına Karşı Havalanmayan Koruyucu Giysi İçin
Gereklilikler ve Deney Metotları
121 TS EN 1077
Koruyucu Başlık (Kasklar)-Alp Tipi Kayakçılar İçin
122 TS EN 1078
Bisiklet, Kaykay ve Tekerlekli Paten Kullanıcıları İçin Kasklar
123 TS EN 1078/Al
Bisiklet, Kaykay ve Tekerlekli Paten Kullanıcıları İçin Kasklar
124 TS EN 1080
Koruyucu Kasklar - Küçük Çocuklar İçin - Darbeden Koruyucu
125 TS EN 1080/A2
Koruyucu Kasklar - Küçük Çocuklar İçin - Darbeden Koruyucu
610
TS EN 1082-1
126
Koruyucu Giyecekler- Bıçak Kesiklerine ve Batmalarına Karşı Koruyucu
Eldivenler ve Kolluklar- Bölüm 1: Zincir Zırhtan Yapılmış Eldivenler ve
Kolluklar
127 TS EN 1082-2
Koruyucu Giyecekler- Bıçak Kesiklerine ve Batmalarına Karşı Koruyucu
Eldivenler ve Kolluklar- Bölüm 2: Zincir Zırh Dışındaki Malzemeden Yapılmış
Eldivenler ve Kolluklar
128 TS EN 1082-3
Koruyucu Giyecekler- Bıçak Kesiklerine ve Batmalarına Karşı Koruyucu
Eldivenler ve Kolluklar- Bölüm 3: Kumaş, Deri ve Diğer Malzemeler İçin
Darbeyle Kesme Deneyi
129 TS EN 1095
Gezi Teknelerinde Kullanım İçin Güverte Emniyet Kemeri ve Emniyet Halatı -
Güvenlik Kuralları ve Deney Metotları
TS EN 1146
130
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar -Bir Başlıkla Birlikte Kullanılan Kendi
Kendine Yeterli Açık Devre Basınçlı Hava Solunum Aparatı - Kurallar, Deney,
İşaretleme
131 TS EN 1149-2
Koruyucu Giyecekler - Elektrostatik Özellikler - Bölüm 2: Malzemenin
Derinliğine Elektrik Direncinin Ölçülmesi İçin Deney Metodu (Düşey Direnç)
132 TS EN 1149-3
Koruyucu Giyecekler - Elektrostatik Özellikler - Bölüm 3: Yük Zayıflamasını
Ölçme İçin Deney Metodu
133 TS EN 1149-1
Koruyucu Giyecekler-Elektrostatik Özellikler-Bölüm 1: Yüzey Öz Direnci
(Deney Metotları ve Kurallar)
134 TS EN 1150
Koruyucu Giyecekler – Profesyonel Olmayan Kullanım İçin Görülebilme
Özelliğine Sahip Giyecekler - Deney Metotları ve Özellikler
135 TS EN 1384
Koruyucu Başlıklar- Binicilikte Kullanılan
136 TS EN 1384/Al
Koruyucu Başlıklar- Binicilikte Kullanılan Tadil 1
137 TS EN 1385
Kano ve Akarsu Sporları İçin Kasklar
138 TS EN 1385/A1
Kano ve Akarsu Sporları İçin Kasklar
TS EN 1486
139
Koruyucu Elbiseler-İtfaiyeciler İçin-Uzman İtfaiyeci Elbiseleri İçin Özellikler
ve
Deney Metotları
TS EN 1621-1
140
Motosiklet Sürücülerini Mekanik Darbeye Karşı Koruyucu Giyecekler- Bölüm
1:
Darbe Koruyucular İçin Özellikler ve Deney Metotları
141 TS EN 1621-2
Motosikletçiler İçin Mekanik Darbeye Karşı Koruyucu Giyecekler - Bölüm 2:
Motosikletçiler İçin Sırt Koruyucuları - Kurallar ve Deney Metotları
611
142 TS EN 1731
Kafes Tipi Göz ve Yüz Koruyucuları- Mekanik Tehlikelere ve/veya Isıya Karşı
Endüstriyel ve Endüstriyel Olmayan Kullanım İçin
143 TS EN 1809
Dalma Aksesuarları - Yüzmeye Yardımcı Olan Dengeleyiciler - Fonksiyonel
Özellikler, Güvenlik Kuralları ve Deney Metotları
144 TS EN 1827
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar-Gazlara veya Gaz ve Parçacıklara veya
Sadece Parçacıklara Karşı Koruma Amaçlı Soluk Alma Vanası Bulunmayan
Ayrılabilir Filtreli Yarım Maskeler-Özellikler, Deneyler, İşaretleme
145 TS EN 1836
Kişisel Göz Koruması-Genel Kullanım Amaçlı Güneş Gözlükleri ve Güneşe
Karşı Koruyucu Filtreler
146 TS EN 1836/AC
Kişisel Göz Koruması-Genel Kullanım Amaçlı Güneş Gözlükleri ve Güneşe
Karşı Koruyucu Filtreler
TS EN 1868
147
Yüksekten Düşmeye Karşı Personel Koruyucu Donanım - Eşdeğer Terimler
Listesi
TS EN 1891
148
Yüksekten Düşmeye Karşı Personel Koruyucu Teçhizat-Düşük Uzamalı, Özlü
Lif Halatlar
149 TS EN 1938
Kişisel Göz Koruması- Motosiklet ve Mopet Kullanıcıları İçin Gözlükler
150 TS 2429 EN 397
Endüstriyel Emniyet Şapkaları (Baretler)
151 TS 2429 EN 397/A1
Endüstriyel Emniyet Şapkaları (Baretler)Tadil1
152 TS EN ISO 4869-2
Akustik-Kulak Koruyucuları-Bölüm 2: Kulak Koruyucu İçine Takıldığında
Etkili A-Ağırlıklı Ses Basınç Seviyelerinin Tayini
153 TS EN ISO 4869-4
Akustik - İşitme Koruyucuları - Bölüm 4: Sese Bağlı Seviye İçin Efektif Ses
Basınç Seviyelerinin Ölçümleri - Düzeltici Kulaklıklar
154 TS 5558 EN 168
Kişisel Göz Koruması - Optikle İlgili Olmayan Deney Metotları
155 TS 5559 EN 207 (2. Baskı)
Kişisel Göz Koruması - Lazer Işınımına Karşı Filtreler ve Göz Koruyucular
(Lazer Göz Koruyucuları)
156 TS 5560 EN 166
Kişisel Göz Koruması – Özellikler
TS EN ISO 6529
157
Koruyucu Giyecekler - Kimyasal Maddelere Karşı Koruma - Koruyucu
Giyecek
Malzemelerinin Sıvı ve Gaz Nüfuziyetine Direncinin Tayini
158 TS EN ISO 6530
Koruyucu Giyecekler - Sıvı Kimyasal Maddelere Karşı Koruma - Malzemelerin
Sıvılarla Nüfuziyete Karşı Direnci İçin Deney Metodu
159 TS 6860 EN 175
Personel Koruyucuları-Kaynak ve Benzeri İşlemler Sırasında Gözü ve Yüzü
Koruma Teçhizatı
612
160 TS EN ISO 6942
Koruyucu Giyecekler - Isı ve Yangına Karşı Koruma - Deney Metodu: Işıma
Yoluyla Yayılan Isı Kaynaklarına Maruz Kalındığında Malzeme ve Malzeme
Birleşimlerinin Değerlendirilmesi
TS 8435 EN 171
161
Kişisel Göz Koruması - Kızıl Ötesi Filtreler - Geçirgenlik Özellikleri ve
Tavsiye
Edilen Kullanım
162 TS 8504 EN 1073-1
Koruyucu Giyecekler- Radyoaktif Kirlenmeye Karşı- Bölüm 1: Radyoaktif
Parçacık Kirlenmesine Karşı Havalandırmalı Koruyucu Giyecekler İçin
Kurallar ve Deney Metotları
163 TS 10224 EN 443
İtfaiye Teşkilatı Teçhizatı- Koruyucu Başlıklar
164 TS EN ISO 10256
Buz Hokeyinde Kullanılan Baş ve Yüz Koruyucular
165 TS EN ISO 10819
Mekanik Titreşim ve Şok-El, Kol Titreşimi-Eldivenden El Ayasına Geçen
Titreşimin Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi İçin Metot
166 TS EN 12083
Koruyucu Solunum Cihazları - Hortumlu Nefes Alma Teknikleri (Maskeye
Monte Edilmemiş Filtreler) - Toz Filtreleri, Gaz Filtreleri ve Kombine Filtreler
- Özellikler, Deneyler ve İşaretleme
167 TS EN 12270
Dağcılık Teçhizatı - Takozlar - Güvenlik Kuralları ve Deney Metotları
168 TS EN 12275
Dağcılık Teçhizatı - Bağlantı Halkaları - Güvenlik Kuralları ve Deney Metotları
169 TS EN 12276 Dağcılık Teçhizatı -Sürtünme Ankrajları - Güvenlik Kuralları ve
Deney Metotları
TS EN 12276/AC
170
Dağcılık Teçhizatı -Sürtünme Ankrajları - Güvenlik Kuralları ve Deney
Metotları
171 TS EN 12277
Dağcılık Teçhizatı - Kuşaklar - Güvenlik Kuralları ve Deney Metotları
172 TS EN 12278
Dağcılık Teçhizatı - Makara1ar- Güvenlik Kuralları ve Deney Metotları
173 TS EN ISO 12402-10
Kişisel Yüzdürme Cihazları- Bölüm 10: Kişisel Yüzdürme Cihazları ve Diğer
İlgili Cihazların Seçimi ve Kullanımı
TS EN ISO 12402-8
174
Kişisel Yüzdürme Cihazları- Bölüm 8: Donanımlar- Güvenlik Gerekleri ve
Deney
Yöntemleri
175 TS EN ISO 12402-2
Kişisel Yüzdürme Cihazları- Bölüm 2: Can Yelekleri, Performans Seviyesi 275-
Güvenlik Gerekleri
176 TS EN ISO 12402-3
Kişisel Yüzdürme Cihazları- Bölüm 3: Can Yelekleri, Performans Seviyesi 150-
Güvenlik Gerekleri
177 TS EN ISO 12402-4
Kişisel Yüzdürme Cihazları- Bölüm 4: Can Yelekleri, Performans Seviyesi 100-
613
Güvenlik Gerekleri
178 TS EN ISO 12402-5
Kişisel Yüzdürme Cihazları- Bölüm 5: Yüzdürme Yardımcıları Seviye 50-
Güvenlik Gerekleri
TS EN ISO 12402-6
179
Kişisel Yüzdürme Cihazları- Bölüm 6: Özel Amaçlı Can Yelekleri ve
Yüzdürme
Yardımcıları - Güvenlik Gerekleri ve İlave Deney Yöntemleri
180 TS EN ISO 12402-9
Kişisel Yüzdürme Cihazları- Bölüm 9: Deney Yöntemleri
181 TS EN 12477
Kaynakçılar İçin Koruyucu Eldivenler
182 TS EN 12477/A1
Kaynakçılar İçin Koruyucu Eldivenler
TS EN 12492
183
Dağcılık Teçhizatı - Dağcılar İçin Başlıklar - Güvenlik Kuralları ve Deney
Metotları
184 TS EN 12492/A1
Dağcılık Teçhizatı - Dağcılar İçin Koruyucu Başlıklar - Güvenlik Kuralları ve
Deney Metotları
TS EN 12568
185
Ayak ve Bacak Koruyucuları- Ayakkabı Burnu ve Metal Nüfuz Etmeye
Dirençli
Takviyeler- Özellikler ve Deney Metotları
186 TS EN 12628
Dalma Aksesuarları- Yüzdürebilirlik ve Kurtarma İçin Birleşik Cihaz
-Fonksiyonel Özellikler, Güvenlik Kuralları ve Deney Metotları
187 TS EN 12841
Kişisel Düşmeden Koruyucu Donanım- Halat Girişli Sistemler- Halat Düzeltme
Cihazları
188 TS EN 12941
Solunumla ilgili Koruyucu Cihazlar- Kask veya Başlıkla Kullanılan
Güçlendirilmiş Filtreli Cihazlar- Özellikler, Deney ve işaretleme
189 TS EN 12941/A1
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar- Kask veya Başlıkla Kullanılan
Güçlendirilmiş Filtreli Cihazlar - Özellikler, Deney ve İşaretleme
190 TS EN 12942
Solunumla ilgili Koruyucu Cihazlar- Tam Yüz Maskeleri, Yarım Maskeler veya
Çeyrek Maskelerle Birlikte Güç Destekli Filtre Cihazları- Özellikler, Deney ve
İşaretleme
TS EN 12942/A1
191
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar- Tam Yüz Maskeleri, Yarım Maskeler
veya
Çeyrek Maskelerle Birlikte Güç Destekli Filtre Cihazları- Özellikler, Deney ve
İşaretleme
192 TS EN 13034
Sıvı Kimyasal Maddelere Karşı Koruyucu Giyecekler - Sıvı Kimyasal
Maddelere Karşı Sınırlı Koruma Performansı Sağlayan Kimyasal Koruyucu
Giyecekler İçin Performans Kuralları (Tip 6 ve Tip PB [6] Donanım)
193 TS EN 13061
Koruyucu Giyecekler - Futbolcular İçin Tekmelikler - Özellikler ve Deney
614
Metotları
194 TS EN 13087-1
Koruyucu Kasklar- Deney Metotları- Bölüm 1: Şartlar ve Şartlandırma
195 TS EN 13087-2
Koruyucu Kasklar- Deney Metotları - Bölüm 2: Şok Absorpsiyonu
196 TS EN 13087-3
Koruyucu Kasklar- Deney Metotları- Bölüm 3: Nüfuz Etmeye Karşı Direnç
197 TS EN 13087-4
Koruyucu Kasklar-Deney Metotları-Bölüm 4: Tutma Sisteminin Etkinliği
198 TS EN 13087-5
Koruyucu Kasklar- Deney Metotları- Bölüm 5: Tutucu Sistem Dayanımı
199 TS EN 13087-6
Koruyucu Kask1ar- Deney Metotları- Bölüm 6: Görüş Alanı
200 TS EN 13087-7
Koruyucu Kasklar- Deney Metotları- Bölüm 7: Aleve Karşı Direnç
201 TS EN 13087-8
Koruyucu Kasklar - Deney Metotları - Bölüm 8: Elektriksel Özellikler
202 TS EN 13087-8/A1
Koruyucu Kasklar - Deney Metotları - Bölüm 8: Elektriksel Özellikler
203 TS EN 13087-10
Koruyucu Kasklar - Deney Metotları - Bölüm 10: lsıma Yoluyla Yayılan Isıya
Direnç
204 TS EN 13138-1
Yüzme Kursu İçin Yüzmeye Yardımcı Donanımlar - Bölüm l: Yüzmeye
Yardımcı, Giyilen Donanımlar İçin Güvenlik Kuralları ve Deney Metotları
205 TS EN 13158
Koruyucu Giyecekler- At Binicileri İçin Koruyucu Ceketler, Vücut ve Omuz
Koruyucuları- Kurallar ve Deney Metotları
206 TS EN 13178
Kişisel Göz Koruması - Kar Aracı Kullanıcıları İçin Göz Koruyucuları
207 TS EN 13274-1
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar-Deney Metotları-Bölüm 1: İçe Doğru
Sızıntı ve İçe Doğru Toplam Sızıntının Tayini
208 TS EN 13274-2
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar-Deney Metotları-Bölüm 2: Uygulama ile
İlgili Performans Deneyleri
TS EN 13274-3
209
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar - Deney Metotları- Bölüm 3: Solunum
Direncinin Tayini
TS EN 13274-4
210
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar- Deney Metotları- Bölüm 4: Alev
Deneyleri
211 TS EN 13274-5
Solunumlu İlgili Koruyucu Cihazlar- Deney Metotları- Bölüm 5: İklim Şartları
TS EN 13274-6
212
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar - Deney Metotları - Bölüm 6: Solukla
Alınan
Havadaki Karbon Dioksit Muhtevasının Tayini
213 TS EN 13274-7
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar - Deney Metotları - Bölüm 7: Filtreden
Parçacık Nüfuziyetinin Tayini
615
214 TS EN 13274-8
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar - Deney Metotları- Bölüm 8: Dolomit
Tozuyla Tıkanma Deneyi
215 TS EN 13277-1
Dövüş Sporları İçin Koruyucu Donanım- Bölüm 1: Genel Özellikler ve Deney
Metotları
216 TS EN 13277-2
Dövüş Sporları İçin Koruyucu Donanım- Bölüm 2: Ayak, Alt Bacak ve Ön Kol
Koruyucuları İçin İlave Özellikler ve Deney Metotları
TS EN 13277-3
Dövüş Sporları İçin Koruyucu Donanım- Bölüm 3: Vücut Koruyucuları İçin
217
İlave
Özellikler ve Deney Metotları
218 TS EN 13277-4
Dövüş Sporları İçin Koruyucu Donanım-Bölüm 4: Kafa Koruyucuları İçin İlave
Özellikler ve Deney Metotları
219 TS EN 13277-5
Dövüş Sporları İçin Koruyucu Donanım - Bölüm 5: Genital ve Karın
Koruyucuları İçin Ek Kurallar ve Deney Metotları
220 TS EN 13277-6
Dövüş Sporları İçin Koruyucu Donanım - Bölüm 6: Kadınlarda Göğüs
Koruyucuları İçin Ek Kurallar ve Deney Metotları
221 TS EN 13287
Kişisel Koruyucu Donanım - Ayakkabılar - Kayma Direnci İçin Deney Metodu
222 TS EN 13356
Amatör Kullanım İçin Görünebilirlik Aksasurları Özellikler ve Deney Metotları
223 TS EN 13484
Buz Kızağı Kullanıcıları İçin Kasklar
TS EN 13546
224
Koruyucu Giyecekler-Saha Hokeyi Kalecileri İçin El, Kol, Göğüs, Karın,
Bacak,
Ayak ve Genital Koruyucular ve Saha Oyuncuları İçin Kaval Kemiği
Koruyucuları-Kuralları ve Deney Metotları
225 TS EN 13567
Koruyucu Giyecekler-Eskrim Oyuncuları İçin El, Kol, Göğüs, Karın, Bacak,
Genital ve Yüz Koruyucular-Kurallar ve Deney Metotları
226 TS EN 13594
Profesyonel Motosiklet Sürücüleri İçin Koruyucu Eldivenler-Kurallar ve Deney
Metotları
227 TS EN 13595-1
Profesyonel Motosiklet Sürücüleri İçin Koruyucu Giyecekler - Ceketler,
Pantolonlar ve Tek veya Parçalı Takımlar - Bölüm 1: Genel Kurallar
228 TS EN 13595-2
Profesyonel Motosiklet Sürücüleri İçin Koruyucu Giyecekler - Ceketler,
Pantolonlar ve Tek veya Parçalı Takımlar - Bölüm 2: Darbe İle Aşınmaya Karşı
Direncin Tayini İçin Deney Metodu
229 TS EN 13595-3
Profesyonel Motosiklet Sürücüleri İçin Koruyucu Giyecekler - Ceketler,
Pantolonlar ve Tek veya Parçalı Takımlar - Bölüm 3: Patlama Dayanımının
Tayini İçin Deney Metodu
230 TS EN 13595-4
616
Profesyonel Motosiklet Sürücüleri İçin Koruyucu Giyecekler - Ceketler,
Pantolonlar ve Tek veya Parçalı Takımlar - Bölüm 4: Darbe Altında Kesme
Dayanımının Tayini İçin Deney Metodu
231 TS EN 13634
Koruyucu Ayakkabı - Profesyonel Motosiklet Sürücüleri İçin - Özellikler ve
Deney Metotları
232 TS EN 13781
Kar Aracı ve Kar Kızağı Sürücü ve Yolcuları İçin Koruyucu Kasklar
233 TS EN 13794
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar - Kendi Kendine Yeterli Kapalı Devre
Solunum Aparatı - Kaçış İçin - Kurallar, Deneyler, İşaretleme
TS EN 13819-1
234
Petrol ve Doğalgaz Endüstrisi - Açık Deniz Yapıları - Bölüm 1: Genel
Özellikler
235 TS EN 13819-2
Akustik - İşitme Koruyucuları - Deneyler - Bölüm 2: Akustik Deney Metotları
TS EN 13832-1
236 Kimyasallar Karşı Koruyucu Ayakkabılar - Bölüm 1: Tanımlar ve Deney
Yöntemleri
TS EN 13832-2
237 Kimyasallar Karşı Koruyucu Ayakkabılar - Bölüm 2: Laboratuar Şartlarında
Dayanımlı Ayakkabılar İçin Gerekler
238 TS EN 13832-3
Kimyasallar Karşı Koruyucu Ayakkabılar - Bölüm 3: Laboratuar Şartlarında
Yüksek Dayanımlı Ayakkabılar İçin Gerekler
239 TS EN ISO 13982-2
Katı Parçacılara Karşı Kullanılan Koruyucu Giyecekler - Bölüm 2: Küçük
Parçacık Aerosollerinin Giyecek Takımlarında İçeriye Doğru Sızıntısının
Tayini İçin Deney Metodu
TS EN 13911
240
İtfaiyeciler İçin Koruyucu Giyecekler -Yangın Başlıkları İçin Özellikler ve
Deney
Metotları
241 TS EN 13949
Solunumla İlgili Donanım - Basınçlı Nitroks ve Oksijenle Kullanım için Kendi
Kendine Yeterli Açık Devre DaIma Aparatı - Özellikler, Deneyler, İşaretleme
Yürürlükten kaldırma
GEÇİCİ MADDE 1- (1) 4/5/2004 tarihli ve 25452 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan
Kişisel Koruyucu Donanımlarla İlgili Uyumlaştırılmış Ulusal Standartlara Dair Tebliğ ile
620
12/1/2005 tarihli ve 25698 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Kişisel Koruyucu Donanımlarla
İlgili Uyumlaştırılmış Ulusal Standartlara Dair Tebliğe Ek Yapılması Hakkında Tebliğ
yürürlükten kaldırılmıştır.
Yürürlük
MADDE 3- (1) Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 4- (1) Bu Tebliğ hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.
621
İŞYERİ BİNA VE EKLENTİLERİNDE ALINACAK SAĞLIK VE GÜVENLİK
ÖNLEMLERİNE İLİŞKİN YÖNETMELİK
2- İşveren işçilerin sağlık ve güvenliğini korumak için acil çıkış yolları ve kapıları her zaman
kullanılabilir durumda tutulacaktır.
3- İşyeri ile ekipman, araç-gereçlerin düzenli olarak teknik bakımları yapılacak, çalışanların
sağlık ve güvenlikleri için tehlikeli olabilecek aksaklıklar en kısa zamanda giderilecektir.
4- İşyeri ile ekipman, araç-gereçler, özellikle havalandırma sistemleri uygun hijyen şartları
sağlanacak şekilde düzenli olarak temizlenecektir.
5- Tehlikeleri önleyecek veya yok edecek güvenlik ekipmanı ile araç-gereçlerinin düzenli
bakım ve kontrolü yapılacaktır.
6- İşçiler ve/veya temsilcileri, işyerinde alınan sağlık ve güvenlikle ilgili tüm önlemler
hakkında bilgilendirilecektir.
8- İşyeri binaları yapılan işin özelliğine uygun ve yeterli sağlamlıkta inşa edilmiş olacaktır.
9- Elektrik tesisatı yangın veya patlama tehlikesi yaratmayacak şekilde projelendirilip tesis
edilecek ve çalışanlar doğrudan veya dolaylı temas sonucu kaza riskine karşı korunacaktır.
11- Acil çıkış yolları ve kapıları doğrudan dışarıya veya güvenli bir alana açılacak ve çıkışı
önleyecek hiçbir engel bulunmayacaktır.
12- Herhangi bir tehlike durumunda, tüm çalışanların işyerini derhal ve güvenli bir şekilde terk
etmeleri mümkün olacaktır.
13- Acil çıkış yolları ve kapılarının sayısı, boyutları ve yerleri yapılan işin niteliğine, işyerinin
büyüklüğüne ve çalışanların sayısına uygun olacaktır.
14- Acil çıkış kapıları dışarıya doğru açılacaktır. Acil çıkış kapısı olarak raylı veya döner
kapılar kullanılmayacaktır. Acil çıkış kapıları, acil durumlarda çalışanların hemen ve kolayca
açabilecekleri şekilde olacaktır.
15- Acil çıkış yolları ve kapıları 23/12/2003 tarihli ve 25325 sayılı Resmî Gazete’de
yayımlanan Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde işaretlenmiş olacaktır.
İşaretler uygun yerlere konulacak ve kalıcı olacaktır.
622
16- Acil çıkış kapıları kilitli veya bağlı olmayacaktır. Acil çıkış yolları ve kapıları ile buralara
açılan yol ve kapılarda çıkışı zorlaştıracak hiçbir engel bulunmayacaktır.
17- Aydınlatılması gereken acil çıkış yolları ve kapılarında elektrik kesilmesi halinde yeterli
aydınlatmayı sağlayacak yedek aydınlatma sistemi bulunacaktır.
18- İşyerinin büyüklüğüne, yapılan işin özelliğine, kullanılan maddelerin fiziksel ve kimyasal
özelliklerine ve çalışanların sayısına göre işyerinde etkili ve yeterli yangın söndürme ekipmanı
ile gerektiğinde yangın dedektörleri ve alarm sistemleri bulunacaktır.
19- Yangın söndürme ekipmanı kolay kullanılır olacak, görünür ve kolay erişilir yerlere
konulacak, önlerinde engel bulunmayacaktır.
21- Kapalı işyerlerinde çalışma şekline ve çalışanların yaptıkları işe göre, ihtiyaç duyacakları
yeterli temiz hava bulunması sağlanacaktır.
22- Cebri havalandırma sistemi kullanıldığında sistemin her zaman çalışır durumda olması
sağlanacaktır.
23- Havalandırma sisteminin çalışmaması, çalışanların sağlığı yönünden tehlikeli ise arızayı
bildiren uyarı sistemi bulunacaktır.
24- Suni havalandırma sistemlerinde hava akımı, çalışanları rahatsız etmeyecek şekilde
olacaktır.
25- Çalışma ortamı havasını kirleterek çalışanların sağlığına zarar verebilecek artık ve pislikler
derhal dışarı atılacaktır.
26- Çalışılan ortamın sıcaklığı çalışma şekline ve çalışanların harcadıkları güce uygun
olacaktır.
27- Dinlenme yerleri, soyunma yerleri, duş ve tuvaletler, bekleme yerleri, yemekhaneler,
kantinler ve ilk yardım odaları kullanım amacına göre yeterli sıcaklıkta olacaktır.
28- İşyerinin ve yapılan işin özelliğine göre pencereler ve çatı aydınlatmaları, güneş ışığının
olumsuz etkilerini önleyecek şekilde olacaktır.
29- İşyerlerinin gün ışığıyla yeter derecede aydınlatılmış olması esastır. İşin konusu veya
işyerinin inşa tarzı nedeniyle gün ışığından yeterince yararlanılamayan hallerde yahut gece
çalışmalarında, suni ışıkla uygun ve yeterli aydınlatma sağlanacaktır.
30- Çalışma mahalleri ve geçiş yollarındaki aydınlatma sistemleri, çalışanlar için kaza riski
oluşturmayacak türde olacak ve uygun şekilde yerleştirilecektir.
31- İşyerlerinde, taban döşeme ve kaplamaları sağlam, kuru ve mümkün olduğu kadar düz ve
kaymaz bir şekilde olacak, tehlikeli eğimler, çukurlar ve engeller bulunmayacaktır.
İşyerinde yapılan işin niteliği ve çalışanların yaptıkları iş dikkate alınarak işyeri uygun şekilde
bölümlere ayrılacaktır.
623
32- İşyerlerinde, taban döşeme ve kaplamaları, duvarlar ve tavan, uygun hijyen şartlarını
sağlayacak şekilde temizlemeye elverişli malzemeden yapılmış olacaktır.
33- İşyeri binaları, avlular, geçitler, yollar veya benzeri yerlerde bulunan saydam veya yarı
saydam duvarlar ile özellikle camlı bölmeler; güvenli malzemeden yapılmış olacak, açık bir
şekilde işaretlenecek veya çarpma ve kırılmaya karşı uygun şekilde korunacaktır.
35- İşyerlerinde pencereler ve tavan pencereleri, güvenli bir şekilde açılır, kapanır ve
ayarlanabilir olacaktır. Pencereler açık olduklarında çalışanlar için herhangi bir tehlike
yaratmayacak şekilde yerleştirilecektir.
36- Pencereler, temizliği güvenli bir şekilde yapılabilir özellikte olacaktır. Ayrıca temizlik
ekipmanlarının kullanılmasına uygun olacak ve temizliğini yapanlar ile temizlik sırasında bina
içinde ve dışında bulunanlara tehlike yaratmayacaktır.
37- Kapılar ve girişlerin yeri, sayısı ve boyutları ile yapıldıkları malzemeler, kullanıldıkları
odalara, alanlara, kullanım amaçlarına ve çalışanların rahatça girip çıkmalarına uygun olacaktır.
39- Her iki yöne açılabilen kapılar saydam malzemeden yapılacak veya karşı tarafın
görülmesini sağlayan saydam kısımları bulunacaktır.
40- Saydam veya yarı saydam kapıların yüzeyleri çalışanlar için tehlike yaratmayacak ve
güvenli malzemeden yapılmış olacak veya kırılmalara karşı korunmuş olacaktır.
41- Raylı kapılarda raydan çıkmayı ve devrilmeyi önleyecek güvenlik sistemi bulunacaktır.
42- Yukarı doğru açılan kapılarda aşağı düşmeyi önleyecek güvenlik sistemi bulunacaktır.
43- Kaçış yollarında bulunan kapılar uygun şekilde işaretlenecektir. Bu kapılar yardım
almaksızın her zaman ve her durumda içeriden açılabilir özellikte olacaktır.
44- Araçların geçtiği geçit ve kapılar yayaların geçişi için güvenli değilse bu mahallerde
yayalar için ayrı geçiş kapıları bulunacaktır. Bu kapılar açıkça işaretlenecek ve önlerinde hiçbir
engel bulunmayacaktır.
45- Mekanik kapılar işçiler için kaza riski taşımayacak şekilde çalışacaktır. Bu kapılarda kolay
fark edilebilir ve ulaşılabilir, acil durdurma cihazları bulunacak ve herhangi bir güç
kesilmesinde otomatik olarak açılır olmaması durumunda kapılar el ile de açılabilecektir.
46- Merdivenler, yükleme yerleri ve rampalar dahil bütün yollar, yaya ve araçların güvenli
hareketlerini sağlayacak ve yakınlarında çalışanlara tehlike yaratmayacak şekil ve boyutlarda
olacaktır.
47- Yayaların kullandığı ve/veya araçlarla malzeme taşımada kullanılan yollar, kullanıcı
sayısına ve işyerinde yapılan işin özelliğine uygun boyutlarda olacaktır. Malzeme taşınan
yollarda yayalar için yeterli güvenlik mesafesi bırakılacaktır.
624
48- Araç trafiğine açık yollar ile kapılar, yaya geçiş yolları, koridorlar ve merdivenler arasında
yeterli mesafe bulunacaktır.
49- Çalışma mahallerinde yapılan iş ile makine ve malzeme göz önüne alınarak, işçilerin
korunması amacıyla araçların geçiş yolları açıkça işaretlenecektir.
50- Yapılan işin özelliği nedeniyle malzeme veya işçilerin düşme riski bulunan tehlikeli
alanlara, görevli olmayan kişilerin girmesi uygun araç ve gereçlerle engellenecektir. Tehlikeli
alanlara girme yetkisi olan kişilerin korunması için uygun önlemler alınacak, bu alanlar açıkça
belirlenecektir.
51-Yürüyen merdiven ve bantların güvenli bir şekilde çalışması sağlanacak ve gerekli güvenlik
donanımları bulunacaktır. Bunlarda kolay fark edilir ve kolay ulaşılır acil durdurma tertibatı
bulunacaktır.
53- Yükleme yerlerinde en az bir çıkış yeri bulunacaktır. Belirli bir genişliğin üzerinde olan
yükleme yerlerinde teknik olarak mümkünse her iki uçta da çıkış yeri bulunacaktır.
55- Çalışma yerinin taban alanı, yüksekliği ve hava hacmi, işçilerin rahat çalışmaları, sağlık ve
güvenliklerini riske atmadan işlerini yürütebilmeleri için yeterli olacaktır.
56- İşçinin işini yaptığı yerde rahat hareket edebilmesi için yeterli serbest alan bulunacaktır.
İşin özelliği nedeniyle bu mümkün değilse çalışma yerinin yanında serbest hareket edeceği alan
olacaktır.
57- Yapılan işin özelliği nedeniyle çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli hallerde
veya 10 ve daha fazla işçinin çalıştığı işyerlerinde, uygun bir dinlenme yeri sağlanacaktır. İş
aralarında uygun dinlenme imkanı bulunan büro ve benzeri işlerde ayrıca dinlenme yeri
aranmaz.
58- Dinlenme yerleri yeteri kadar geniş olacak ve buralarda işçiler için yeterli sayıda arkalıklı
oturma yerleri ve masalar bulundurulacaktır.
59- Dinlenme yerlerinde sigara içmeyenleri sigara dumanından korumak üzere gerekli
düzenleme yapılacaktır.
60- Çalışma süresi, işin gereği olarak sık ve düzenli aralıklarla kesiliyorsa ve ayrı bir dinlenme
yeri yoksa, çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli olan hallerde, bu aralarda işçilerin
dinlenebileceği uygun yerler sağlanacaktır. Bu yerlerde sigara içmeyenleri sigara dumanından
korumak üzere gerekli düzenleme yapılacaktır.
62- İş elbisesi giyme zorunluluğu olan işçiler için uygun soyunma yerleri sağlanacak, işçilerden
soyunma yerleri dışındaki yerlerde üstlerini değiştirmelerine izin verilmeyecektir. Soyunma
yerleri kolayca ulaşılabilir ve yeterli kapasitede olacak ve buralarda yeterli sayıda oturma yeri
bulunacaktır.
625
63- Soyunma odaları yeterli büyüklükte olacak ve her işçi için çalışma saatleri içinde
elbiselerini koyabilecekleri kilitli dolaplar bulunacaktır. Nemli, tozlu, kirli ve benzeri işlerde
veya tehlikeli maddelerle çalışılan yerlerde, iş elbiseleri ile harici elbiselerin ayrı yerlerde
saklanabilmesi için, elbise dolapları yan yana iki bölmeli olacak veya iki ayrı elbise dolabı
verilecektir.
65- Soyunma yeri gerekmeyen işyerlerinde işçilerin elbiselerini koyabilecekleri uygun bir yer
sağlanacaktır.
66- Yapılan işin veya sağlıkla ilgili nedenlerin gerektirmesi halinde işçiler için uygun duş
tesisleri yapılacaktır. Duşlar kadın ve erkek işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
67- Duşlar işçilerin rahatça yıkanabilecekleri genişlikte ve uygun hijyenik koşullarda olacaktır.
Duşlarda sıcak ve soğuk akar su bulunacaktır.
68- Duş tesisi gerektirmeyen işlerde, çalışma yerlerinin ve soyunma odalarının yakınında,
gerekiyorsa akar sıcak suyu da bulunan lavabolar bulunacaktır. Lavabolar erkek ve kadın
işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
69- Duş veya lavaboların soyunma yerlerinden ayrı yerlerde bulunması durumunda, duş ve
lavabolar ile soyunma yerleri arasında kolay bağlantı sağlanacaktır.
70- Çalışma yerlerine, dinlenme odalarına, soyunma yerlerine, duş ve yıkanma yerlerine yakın
yerlerde yeterli sayıda tuvalet ve lavabo bulunacaktır. Tuvalet ve lavabolar erkek ve kadın
işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
71- İşyerinin büyüklüğü, yapılan işin niteliği ve kaza riskine göre işyerinde bir yada daha fazla
ilk yardım odası bulunacaktır.
72- İlk yardım odaları yeterli ilk yardım malzeme ve ekipmanı ile teçhiz edilecek ve sedyeler
kolay erişilebilir yerlerde bulundurulacaktır. Buralar Güvenlik ve Sağlık İşaretleri
Yönetmeliğine uygun şekilde işaretlenecektir.
73- Ayrıca, çalışma koşullarının gerektirdiği her yerde ilkyardım ekipmanı bulundurulacaktır.
Bu ekipman uygun şekilde işaretlenecek ve kolay erişilebilir yerlerde bulundurulacaktır.
74- Engelli işçilerin çalıştığı işyerlerinde bu işçilerin durumları dikkate alınarak gerekli
düzenleme yapılacaktır. Bu düzenleme özellikle engelli işçilerin doğrudan çalıştığı yerlerde ve
kullandıkları kapılar, geçiş yerleri, merdivenler, duşlar, lavabolar ve tuvaletlerde yapılacaktır.
75- İşyerindeki açık çalışma yerleri, yollar ve işçilerin kullandığı diğer açık alanlar, yaya ve
araç trafiğinin güvenli bir şekilde yapılmasını sağlayacak şekilde düzenlenecektir.
76- Açık çalışma alanları gün ışığının yeterli olmadığı hallerde uygun şekilde aydınlatılacaktır.
77- Açık alanda yapılan çalışmalarda işçiler, olumsuz hava koşullarından ve gerekli hallerde
cisim düşmelerine karşı, zararlı düzeyde gürültüden ve gaz buhar, toz gibi zararlı dış etkilerden
korunacaktır. İşçiler,. İşçiler, herhangi bir tehlike durumunda işyerini hemen terk edebilecek
veya kısa sürede yardım alabileceklerdir. İşçilerin kaymaları veya düşmeleri önlenecektir.
aşağıdaki düzenlemeler yapılacaktır.
626
EK-I
627
6. Kapalı işyerlerinin havalandırılması
6.1. Kapalı işyerlerinde çalışma şekline ve çalışanların yaptıkları işe göre, ihtiyaç
duyacakları yeterli temiz hava bulunması sağlanacaktır.
Cebri havalandırma sistemi kullanıldığında sistemin her zaman çalışır durumda olması
sağlanacaktır.
Havalandırma sisteminin çalışmaması, çalışanların sağlığı yönünden tehlikeli ise arızayı
bildiren uyarı sistemi bulunacaktır.
6.2. Suni havalandırma sistemlerinde hava akımı, çalışanları rahatsız etmeyecek şekilde
olacaktır.
Çalışma ortamı havasını kirleterek çalışanların sağlığına zarar verebilecek artık ve pislikler
derhal dışarı atılacaktır.
7. Ortam sıcaklığı
7.1. Çalışılan ortamın sıcaklığı çalışma şekline ve çalışanların harcadıkları güce uygun
olacaktır.
7.2. Dinlenme yerleri, soyunma yerleri, duş ve tuvaletler, bekleme yerleri, yemekhaneler,
kantinler ve ilk yardım odaları kullanım amacına göre yeterli sıcaklıkta olacaktır.
7.3. İşyerinin ve yapılan işin özelliğine göre pencereler ve çatı aydınlatmaları, güneş
ışığının olumsuz etkilerini önleyecek şekilde olacaktır.
8. Aydınlatma
8.1. İşyerlerinin gün ışığıyla yeter derecede aydınlatılmış olması esastır. İşin konusu veya
işyerinin inşa tarzı nedeniyle gün ışığından yeterince yararlanılamayan hallerde yahut gece
çalışmalarında, suni ışıkla uygun ve yeterli aydınlatma sağlanacaktır.
8.2. Çalışma mahalleri ve geçiş yollarındaki aydınlatma sistemleri, çalışanlar için kaza
riski oluşturmayacak türde olacak ve uygun şekilde yerleştirilecektir.
8.3. Aydınlatma sistemindeki herhangi bir arızanın çalışanlar için risk oluşturabileceği
yerlerde acil ve yeterli aydınlatmayı sağlayacak yedek aydınlatma sistemi bulunacaktır.
9. İşyeri tabanı, duvarları, tavanı ve çatısı
9.1. İşyerlerinde, taban döşeme ve kaplamaları sağlam, kuru ve mümkün olduğu kadar düz
ve kaymaz bir şekilde olacak, tehlikeli eğimler, çukurlar ve engeller bulunmayacaktır.
İşyerinde yapılan işin niteliği ve çalışanların yaptıkları iş dikkate alınarak işyeri uygun
şekilde bölümlere ayrılacaktır.
9.2. İşyerlerinde, taban döşeme ve kaplamaları, duvarlar ve tavan, uygun hijyen şartlarını
sağlayacak şekilde temizlemeye elverişli malzemeden yapılmış olacaktır.
9.3. İşyeri binaları, avlular, geçitler, yollar veya benzeri yerlerde bulunan saydam veya
yarı saydam duvarlar ile özellikle camlı bölmeler; güvenli malzemeden yapılmış olacak, açık
bir şekilde işaretlenecek veya çarpma ve kırılmaya karşı uygun şekilde korunacaktır.
9.4. Yeterli sağlamlıkta olmayan çatılara çıkılmasına ve buralarda çalışılmasına, güvenli
çalışmayı sağlayacak ekipman olmadan izin verilmeyecektir.
10. Pencereler
10.1. İşyerlerinde pencereler ve tavan pencereleri, güvenli bir şekilde açılır, kapanır ve
ayarlanabilir olacaktır. Pencereler açık olduklarında çalışanlar için herhangi bir tehlike
yaratmayacak şekilde yerleştirilecektir.
10.2. Pencereler, temizliği güvenli bir şekilde yapılabilir özellikte olacaktır. Ayrıca
temizlik ekipmanlarının kullanılmasına uygun olacak ve temizliğini yapanlar ile temizlik
sırasında bina içinde ve dışında bulunanlara tehlike yaratmayacaktır.
628
11. Kapılar ve girişler
11.1. Kapılar ve girişlerin yeri, sayısı ve boyutları ile yapıldıkları malzemeler,
kullanıldıkları odalara, alanlara, kullanım amaçlarına ve çalışanların rahatça girip çıkmalarına
uygun olacaktır.
11.2. Saydam kapıların üzeri kolayca görünür şekilde işaretlenmiş olacaktır.
11.3. Her iki yöne açılabilen kapılar saydam malzemeden yapılacak veya karşı tarafın
görülmesini sağlayan saydam kısımları bulunacaktır.
11.4. Saydam veya yarı saydam kapıların yüzeyleri çalışanlar için tehlike yaratmayacak ve
güvenli malzemeden yapılmış olacak veya kırılmalara karşı korunmuş olacaktır.
11.5. Raylı kapılarda raydan çıkmayı ve devrilmeyi önleyecek güvenlik sistemi
bulunacaktır.
11.6. Yukarı doğru açılan kapılarda aşağı düşmeyi önleyecek güvenlik sistemi
bulunacaktır.
11.7. Kaçış yollarında bulunan kapılar uygun şekilde işaretlenecektir. Bu kapılar yardım
almaksızın her zaman ve her durumda içeriden açılabilir özellikte olacaktır.
11.8. Araçların geçtiği geçit ve kapılar yayaların geçişi için güvenli değilse bu mahallerde
yayalar için ayrı geçiş kapıları bulunacaktır. Bu kapılar açıkça işaretlenecek ve önlerinde hiçbir
engel bulunmayacaktır.
11.9. Mekanik kapılar işçiler için kaza riski taşımayacak şekilde çalışacaktır. Bu kapılarda
kolay fark edilebilir ve ulaşılabilir, acil durdurma cihazları bulunacak ve herhangi bir güç
kesilmesinde otomatik olarak açılır olmaması durumunda kapılar el ile de açılabilecektir.
12. Ulaşım yolları – tehlikeli alanlar
12.1. Merdivenler, yükleme yerleri ve rampalar dahil bütün yollar, yaya ve araçların
güvenli hareketlerini sağlayacak ve yakınlarında çalışanlara tehlike yaratmayacak şekil ve
boyutlarda olacaktır.
12.2. Yayaların kullandığı ve/veya araçlarla malzeme taşımada kullanılan yollar, kullanıcı
sayısına ve işyerinde yapılan işin özelliğine uygun boyutlarda olacaktır. Malzeme taşınan
yollarda yayalar için yeterli güvenlik mesafesi bırakılacaktır.
12.3. Araç trafiğine açık yollar ile kapılar, yaya geçiş yolları, koridorlar ve merdivenler
arasında yeterli mesafe bulunacaktır.
12.4. Çalışma mahallerinde yapılan iş ile makine ve malzeme göz önüne alınarak, işçilerin
korunması amacıyla araçların geçiş yolları açıkça işaretlenecektir.
12.5. Yapılan işin özelliği nedeniyle malzeme veya işçilerin düşme riski bulunan tehlikeli
alanlara, görevli olmayan kişilerin girmesi uygun araç ve gereçlerle engellenecektir. Tehlikeli
alanlara girme yetkisi olan kişilerin korunması için uygun önlemler alınacak, bu alanlar açıkça
belirlenecektir.
13. Yürüyen merdivenler ve bantlar için özel önlemler
Yürüyen merdiven ve bantların güvenli bir şekilde çalışması sağlanacak ve gerekli
güvenlik donanımları bulunacaktır. Bunlarda kolay fark edilir ve kolay ulaşılır acil durdurma
tertibatı bulunacaktır.
14. Yükleme yerleri ve rampalar
14.1 Yükleme yeri ve rampalar, taşınacak yükün boyutlarına uygun olacaktır.
14.2 Yükleme yerlerinde en az bir çıkış yeri bulunacaktır. Belirli bir genişliğin üzerinde
olan yükleme yerlerinde teknik olarak mümkünse her iki uçta da çıkış yeri bulunacaktır.
14.3 Yükleme rampaları işçilerin düşmesini önleyecek şekilde güvenli olacaktır.
629
15. Çalışma yeri boyutları ve hava hacmi - çalışma yerinde hareket serbestliği
15.1 Çalışma yerinin taban alanı, yüksekliği ve hava hacmi, işçilerin rahat çalışmaları,
sağlık ve güvenliklerini riske atmadan işlerini yürütebilmeleri için yeterli olacaktır.
15.2 İşçinin işini yaptığı yerde rahat hareket edebilmesi için yeterli serbest alan
bulunacaktır. İşin özelliği nedeniyle bu mümkün değilse çalışma yerinin yanında serbest
hareket edeceği alan olacaktır.
16. Dinlenme yerleri
16.1 Yapılan işin özelliği nedeniyle çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli
hallerde veya 10 ve daha fazla işçinin çalıştığı işyerlerinde, uygun bir dinlenme yeri
sağlanacaktır. İş aralarında uygun dinlenme imkanı bulunan büro ve benzeri işlerde ayrıca
dinlenme yeri aranmaz.
16.2 Dinlenme yerleri yeteri kadar geniş olacak ve buralarda işçiler için yeterli sayıda
arkalıklı oturma yerleri ve masalar bulundurulacaktır.
16.3 Dinlenme yerlerinde sigara içmeyenleri sigara dumanından korumak üzere gerekli
düzenleme yapılacaktır.
16.4 Çalışma süresi, işin gereği olarak sık ve düzenli aralıklarla kesiliyorsa ve ayrı bir
dinlenme yeri yoksa, çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli olan hallerde, bu
aralarda işçilerin dinlenebileceği uygun yerler sağlanacaktır. Bu yerlerde sigara içmeyenleri
sigara dumanından korumak üzere gerekli düzenleme yapılacaktır.
17. Gebe ve emzikli kadınlar
Gebe ve emzikli kadınların uzanarak dinlenebilecekleri uygun koşullar sağlanacaktır.
18. Soyunma yerleri, duş, tuvalet ve lavabolar
18.1 Soyunma yeri ve elbise dolabı
18.1.1 İş elbisesi giyme zorunluluğu olan işçiler için uygun soyunma yerleri sağlanacak,
işçilerden soyunma yerleri dışındaki yerlerde üstlerini değiştirmelerine izin verilmeyecektir.
Soyunma yerleri kolayca ulaşılabilir ve yeterli kapasitede olacak ve buralarda yeterli sayıda
oturma yeri bulunacaktır.
18.1.2 Soyunma odaları yeterli büyüklükte olacak ve her işçi için çalışma saatleri içinde
elbiselerini koyabilecekleri kilitli dolaplar bulunacaktır. Nemli, tozlu, kirli ve benzeri işlerde
veya tehlikeli maddelerle çalışılan yerlerde, iş elbiseleri ile harici elbiselerin ayrı yerlerde
saklanabilmesi için, elbise dolapları yan yana iki bölmeli olacak veya iki ayrı elbise dolabı
verilecektir.
18.1.3 Kadın ve erkek işçiler için ayrı soyunma yerleri sağlanacaktır.
18.1.4 Soyunma yeri gerekmeyen işyerlerinde işçilerin elbiselerini koyabilecekleri uygun
bir yer sağlanacaktır.
18.2 Duşlar ve lavabolar
18.2.1 Yapılan işin veya sağlıkla ilgili nedenlerin gerektirmesi halinde işçiler için uygun
duş tesisleri yapılacaktır. Duşlar kadın ve erkek işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
18.2.2 Duşlar işçilerin rahatça yıkanabilecekleri genişlikte ve uygun hijyenik koşullarda
olacaktır. Duşlarda sıcak ve soğuk akar su bulunacaktır.
18.2.3 Duş tesisi gerektirmeyen işlerde, çalışma yerlerinin ve soyunma odalarının
yakınında, gerekiyorsa akar sıcak suyu da bulunan lavabolar bulunacaktır. Lavabolar erkek ve
kadın işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
18.2.4 Duş veya lavaboların soyunma yerlerinden ayrı yerlerde bulunması durumunda, duş
ve lavabolar ile soyunma yerleri arasında kolay bağlantı sağlanacaktır.
630
18.3 Tuvalet ve Lavabolar
Çalışma yerlerine, dinlenme odalarına, soyunma yerlerine, duş ve yıkanma yerlerine yakın
yerlerde yeterli sayıda tuvalet ve lavabo bulunacaktır. Tuvalet ve lavabolar erkek ve kadın
işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
19. İlkyardım odaları
19.1. İşyerinin büyüklüğü, yapılan işin niteliği ve kaza riskine göre işyerinde bir yada daha
fazla ilk yardım odası bulunacaktır.
19.2. İlk yardım odaları yeterli ilk yardım malzeme ve ekipmanı ile teçhiz edilecek ve
sedyeler kolay erişilebilir yerlerde bulundurulacaktır.
Buralar Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde işaretlenecektir.
19.3. Ayrıca, çalışma koşullarının gerektirdiği her yerde ilkyardım ekipmanı
bulundurulacaktır.
Bu ekipman uygun şekilde işaretlenecek ve kolay erişilebilir yerlerde bulundurulacaktır.
20. Engelli işçiler
Engelli işçilerin çalıştığı işyerlerinde bu işçilerin durumları dikkate alınarak gerekli
düzenleme yapılacaktır. Bu düzenleme özellikle engelli işçilerin doğrudan çalıştığı yerlerde ve
kullandıkları kapılar, geçiş yerleri, merdivenler, duşlar, lavabolar ve tuvaletlerde yapılacaktır.
21. Açık alanlardaki çalışmalarda özel önlemler
21.1. İşyerindeki açık çalışma yerleri, yollar ve işçilerin kullandığı diğer açık alanlar, yaya
ve araç trafiğinin güvenli bir şekilde yapılmasını sağlayacak şekilde düzenlenecektir.
İşyeri sahasındaki ana yollar, tamir - bakım, gözetim ve denetim için kullanılan diğer
yollar ile yükleme-boşaltma yerlerinde Ek-1’in 12, 13 ve 14 üncü maddelerinde belirtilen
hususlar uygulanır. 12 nci maddede belirtilen hususlar aynı zamanda açık alanlardaki çalışma
yerlerinde de uygulanacaktır.
21.2. Açık çalışma alanları gün ışığının yeterli olmadığı hallerde uygun şekilde
aydınlatılacaktır.
21.3. Açık alanda yapılan çalışmalarda aşağıdaki düzenlemeler yapılacaktır.
a) İşçiler, olumsuz hava koşullarından ve gerekli hallerde cisim düşmelerine karşı
korunacaktır.
b) İşçiler, zararlı düzeyde gürültüden ve gaz, buhar, toz gibi zararlı dış etkilerden
korunacaktır.
c) İşçiler, herhangi bir tehlike durumunda işyerini hemen terk edebilecek veya kısa sürede
yardım alabileceklerdir.
d) İşçilerin kaymaları veya düşmeleri önlenecektir.
631
EK-II
632
Havalandırma sisteminin çalışmaması, çalışanların sağlığı yönünden tehlikeli ise arızayı
bildiren uyarı sistemi bulunacaktır.
7. Ortam sıcaklığı
7.1. Çalışılan ortamın sıcaklığı çalışma şekline ve çalışanların harcadıkları güce uygun
olacaktır.
7.2. Dinlenme yerleri, soyunma yerleri, duş ve tuvaletler, bekleme yerleri, yemekhaneler,
kantinler ve ilk yardım odaları kullanım amacına göre yeterli sıcaklıkta olacaktır.
8. Aydınlatma
8.1. İşyerlerinin gün ışığıyla yeter derecede aydınlatılmış olması esastır. İşin konusu veya
işyerinin inşa tarzı nedeniyle gün ışığından yeterince yararlanılamayan hallerde yahut gece
çalışmalarında, suni ışıkla uygun ve yeterli aydınlatma sağlanacaktır.
8.2. Aydınlatma sistemindeki herhangi bir arızanın çalışanlar için risk oluşturabileceği
yerlerde acil ve yeterli aydınlatmayı sağlayacak yedek aydınlatma sistemi bulunacaktır.
9. Kapılar ve girişler
9.1. Saydam kapıların üzeri kolayca görünür şekilde işaretlenmiş olacaktır.
9.2. Her iki yöne açılabilen kapılar saydam malzemeden yapılacak veya karşı tarafın
görülmesini sağlayan saydam kısımları bulunacaktır.
10. Tehlikeli alanlar
Yapılan işin özelliği nedeniyle malzeme veya işçilerin düşme riski bulunan tehlikeli
alanlara, görevli olmayan kişilerin girmesi uygun araç ve gereçlerle engellenecektir. Tehlikeli
alanlara girme yetkisi olan kişilerin korunması için uygun önlemler alınacak, bu alanlar açıkça
belirlenecektir.
11. Dinlenme odaları ve dinlenme alanları
11.1. Yapılan işin özelliği nedeniyle çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli
hallerde veya 10 ve daha fazla işçinin çalıştığı işyerlerinde, uygun bir dinlenme odası veya
dinlenme alanı sağlanacaktır. İş aralarında uygun dinlenme imkanı bulunan büro ve benzeri
işlerde ayrıca dinlenme yeri aranmaz.
11.2. Dinlenme odalarında ve dinlenme alanlarında arkalıklı sandalyeler ve masalar
bulunacaktır.
11.3. Dinlenme yerlerinde sigara içmeyenleri sigara dumanından korumak üzere gerekli
düzenleme yapılacaktır.
12. Gebe ve emzikli kadınlar
Gebe ve emzikli kadınların uzanarak dinlenebilecekleri uygun koşullar sağlanacaktır.
13. Soyunma yerleri, duş, tuvalet ve lavabolar
13.1. Soyunma yeri ve elbise dolabı
13.1.1. İş elbisesi giyme zorunluluğu olan işçiler için uygun soyunma yerleri sağlanacak,
işçilerden soyunma yerleri dışındaki yerlerde üstlerini değiştirmelerine izin verilmeyecektir.
Soyunma yerleri kolayca ulaşılabilir ve yeterli kapasitede olacaktır.
13.1.2. Soyunma odalarında her işçi için çalışma saatleri içinde elbiselerini koyabilecekleri
kilitli dolaplar bulunacaktır. Nemli, tozlu, kirli ve benzeri işlerde veya tehlikeli maddelerle
çalışılan yerlerde, iş elbiseleri ile harici elbiselerin ayrı yerlerde saklanabilmesi için, elbise
dolapları yan yana iki bölmeli olacak veya iki ayrı elbise dolabı verilecektir.
13.1.3. Kadın ve erkek işçiler için ayrı soyunma yerleri sağlanacaktır.
633
13.2. Duşlar, tuvaletler ve lavabolar
13.2.1. Yapılan işin özelliğine göre gerekli durumlarda işçiler için duş tesisleri yapılacak
yeterli sayıda lavabo ve tuvalet bulunacaktır.
13.2.2. Duş ve lavabolarda akar su bulunacak, gerektiğinde akar sıcak su da sağlanacaktır.
13.2.3. Duş ve tuvaletler erkek ve kadın işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
14. İlk yardım ekipmanı
İşyerinde yeterli ilk yardım ekipmanı bulundurulacaktır. İlkyardım ekipmanı kolayca
erişilebilir yerlerde olacak ve uygun şekilde işaretlenecektir.
15. Engelli işçiler
Engelli işçilerin çalıştığı işyerlerinde bu işçilerin durumları dikkate alınarak gerekli
düzenleme yapılacaktır. Bu düzenleme özellikle engelli işçilerin doğrudan çalıştığı yerlerde ve
kullandıkları kapılar, geçiş yerleri, merdivenler, duşlar, lavabolar ve tuvaletlerde yapılacaktır.
16. Yaya ve araçların hareketi
Açık ve kapalı çalışma alanlarında, yayaların ve araçların güvenli şekilde hareketlerini
sağlayacak düzenleme yapılacaktır.
17. Açıkta yapılan çalışmalarda özel önlemler
İşyerinde açıkta yapılan çalışmalarda aşağıdaki düzenlemeler yapılacaktır;
a) İşçiler, olumsuz hava koşullarından ve gerekli hallerde cisim düşmelerine karşı
korunacaktır.
b) İşçiler, zararlı düzeyde gürültüden ve gaz, buhar, toz gibi zararlı dış etkilerden
korunacaktır.
c) İşçiler, herhangi bir tehlike durumunda işyerini hemen terk edebilecek veya kısa sürede
yardım alabileceklerdir.
d) İşçilerin kaymaları veya düşmeleri önlenecektir.
634
ELLE TAŞIMA İŞLERİ YÖNETMELİĞİ
3- Yükün elle taşınmasının kaçınılmaz olduğu durumlarda işveren, işin mümkün olduğu kadar
sağlık ve güvenlik şartlarına uygun olarak yapılabilmesi için işyerinde gerekli düzenlemeyi
yapacak ve yapılan işteki sağlık ve güvenlik koşullarını değerlendirecek özellikle işçilerin sırt
ve bel incinme risklerini önlemek veya azaltmak için, çalışma ortamının özellikleri ve yapılan
işin gereklerine uygun önlemleri alacaktır.
4- Elle yapılan taşıma işlerinde, işçilerin bilgilendirilmesi ve eğitimi ile ilgili olarak işveren, bu
Yönetmelik uyarınca sağlık ve güvenliğin korunmasına yönelik alınan tedbirler hakkında
işçileri ve/veya temsilcilerini bilgilendirecektir.
5- İşveren, elle taşıma işlerinde işçiler ve/veya temsilcilerine taşınan yükle ilgili genel bilgileri
ve mümkünse yükün ağırlığı ile eksantrik yüklerin ağır tarafının ağırlık merkezinin yeri
hakkında kesin bilgileri vermekle yükümlüdür.
6- İşveren, yüklerin doğru olarak nasıl taşınacağı ve yanlış taşınması halinde ortaya çıkabilecek
riskler hakkında işçilere yeterli bilgi ve eğitim verecektir.
635
EK-I
1. Yükün özellikleri
Aşağıda belirtilen özelliklere sahip yüklerin elle taşınması sırt ve bel incinmesi riski
oluşturabilir;
- çok ağır veya çok büyükse,
- kaba veya kavranılması zor ise,
- dengesiz veya içindekiler yer değiştiriyorsa,
- vücuttan uzakta tutulmasını veya vücudun eğilmesini veya bükülmesini gerektiren bir
konumda ise,
- özellikle bir çarpma halinde yaralanmaya neden olabilecek yoğunluk ve şekilde ise.
2. Fiziksel güç gereksinimi
İş;
- çok yorucu ise,
- mutlaka vücudun bükülmesi ile yapılabiliyorsa,
- yükün ani hareketi ile sonuçlanıyorsa,
- vücut dengesiz bir pozisyonda iken yapılıyorsa,
bedenen çalışma şekli ve harcanan güç, özellikle sırt ve bel incinmelerine neden olabilir.
3. Çalışma ortamının özellikleri
Çalışma ortamı aşağıdaki özelliklerde ise, özellikle sırt incinmesi riskini artırabilir;
- çalışılan yer işi yapmak için yeterli genişlik ve yükseklikte değil ise,
- zemin düz değilse, engeller bulunuyorsa veya düşme veya kayma tehlikesi varsa,
- çalışma ortam ve şartları, işçilerin yükleri güvenli bir yükseklikte veya uygun bir vücut
pozisyonunda taşımasına uygun değilse,
- işyeri tabanında veya çalışılan zeminlerde yüklerin indirilip kaldırılmasını gerektiren
seviye farklılıkları varsa,
- zemin veya üzerinde durulan yer dengesizse,
- sıcaklık, nem veya havalandırma uygun değilse.
4. İşin gerekleri
Aşağıda belirtilen çalışma şekillerinden bir veya daha fazlasını gerektiren işler sırt ve bel
incinmesi riski oluşturabilir.
- özellikle vücudun belden dönmesini gerektiren aşırı sık veya aşırı uzun süreli bedensel
çalışmalar,
- yetersiz ara ve dinlenme süresi,
- aşırı kaldırma, indirme veya taşıma mesafeleri,
- işlemin gerektirdiği, işçi tarafından değiştirilemeyen çalışma temposu.
636
EK-II
İşçinin;
- yapılacak işi yürütmeye fiziki yapısının uygun olmaması,
- uygun olmayan giysi, ayakkabı veya diğer kişisel eşyalar kullanması,
- yeterli ve uygun bilgi ve eğitime sahip olmaması,
durumunda işçiler risk altında olabilirler.
637
İŞ EKİPMANLARININ KULLANIMINDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ŞARTLARI
YÖNETMELİĞİ
6- Kontrol sonuçları kayıt altına alınacak, yetkililerin her istediğinde gösterilmek üzere uygun
şekilde saklanacaktır.
7- İş ekipmanı işletme dışında kullanıldığında, yapılan son kontrol ile ilgili belge de ekipmanla
birlikte bulunacaktır.
638
10- Asgari sağlık ve güvenlik gereklerinin uygulanmasında, işçilerin iş ekipmanı kullanımı
sırasındaki duruş pozisyonları ve çalışma şekilleri ile ergonomi prensipleri işverence tam
olarak dikkate alınacaktır.
11- İşçilere kullandıkları iş ekipmanı ve kullanımına ilişkin yeterli bilgi ve uygun olması
halinde yazılı talimat verilecektir. Bu talimat, üretici tarafından ekipmanla birlikte verilen
kullanım kılavuzu dikkate alınarak hazırlanacaktır.
12- İşçiler, kendileri kullanmasalar bile çalışma alanında veya işyerinde bulunan iş
ekipmanlarının kendilerini etkileyebilecek tehlikelerinden ve iş ekipmanı üzerinde yapılacak
değişikliklerden kaynaklanabilecek tehlikelerden haberdar edilecektir.
14-İş ekipmanlarının tamiri, tadili, kontrol ve bakımı konularında çalışanlara, yeterli özel
eğitim verilecektir.
17- Kumanda cihazları zorunlu haller dışında, tehlikeli bölgenin dışına yerleştirilecek ve
bunların kullanımı ek bir tehlike oluşturmayacaktır. Kumanda cihazları, istem dışı hareketlerde
tehlikeye neden olmayacaktır.
18- Operatör, ana kumanda yerinden tehlike bölgesinde herhangi bir kimsenin
bulunmadığından emin olabilmelidir. Bu mümkün değilse makine çalışmaya başlamadan önce
otomatik olarak devreye girecek sesli ve ışıklı ikaz sistemi bulunacaktır.
20- Kumanda sistemleri güvenli olmalıdır. Bunlarda meydana gelebilecek herhangi bir hasar
veya kırılma tehlikeli bir duruma neden olmamalıdır. Kontrol sistemleri güvenli olacak ve
planlanan kullanım şartlarında olabilecek arıza, bozulma veya herhangi bir zorlanma göz önüne
alınarak uygun nitelikte seçilecektir.
22- Bütün iş ekipmanlarında, ekipmanı tümüyle ve güvenli bir şekilde durdurabilecek bir
sistem bulunacaktır. Her bir çalışma yerinde, tehlikenin durumuna göre, iş ekipmanının
tamamını veya bir kısmını durdurabilecek ve bu ekipmanın güvenli bir durumda kalmasını
sağlayacak kumanda sistemi bulunacaktır. İş ekipmanlarının durdurma sistemleri, çalıştırma
sistemlerine göre öncelikli olacaktır. İş ekipmanı veya tehlikeli kısımları durdurulduğunda,
bunları harekete geçiren enerji de kesilmiş olacaktır.
639
23- İş ekipmanının tehlikesi ve normal durma süresinin gerektirmesi halinde iş ekipmanında
acil durdurma sistemi bulunacaktır.
24- Parça fırlaması veya düşmesi riski taşıyan iş ekipmanları, bu riskleri ortadan kaldıracak
uygun güvenlik tertibatı ile donatılacaktır.
25- Gaz, buhar, sıvı veya toz çıkarma tehlikesi olan iş ekipmanları, bunları kaynağında tutacak
ve/veya çekecek uygun sistemlerle donatılacaktır.
27- İşçilerin sağlık ve güvenliği açısından önemli bir tehlike oluşturabilecek, iş ekipmanının
parçalarının kırılması, kopması veya dağılması riskine karşı uygun koruma önlemleri
alınacaktır.
28- İş ekipmanının hareketli parçalarıyla mekanik temas riskinin kazaya yol açabileceği
hallerde; iş ekipmanı, tehlikeli bölgeye ulaşmayı önleyecek veya bu bölgeye ulaşılmadan önce
hareketli parçaların durdurulmasını sağlayacak uygun koruyucular veya koruma donanımı ile
donatılacaktır.
29- Koruyucular ve koruma donanımı, sağlam yapıda olacak, ilave tehlike yaratmayacak,
kolayca yerinden çıkarılmayacak veya etkisiz hale getirilemeyecek şekilde olacak, tehlike
bölgesinden yeterli uzaklıkta bulunacak, ekipmanın operasyon noktalarının görülmesini
gereğinden fazla kısıtlamayacak, sadece işlem yapılan alana girişi kısıtlayacak, bunlar
çıkarılmadan parça takılması, sökülmesi ve bakım için gerekli işlemlerin yapılması mümkün
olacaktır.
30- İş ekipmanının çalışılan veya bakımı yapılan bölge ve operasyon noktaları, yapılacak
işleme uygun şekilde aydınlatılacaktır.
31- İş ekipmanının yüksek veya çok düşük sıcaklıktaki parçaları, işçilerin teması veya
yaklaşması riskine karşı korunacaktır.
33- İş ekipmanı sadece tasarım ve imalat amacına uygun işlerde ve şartlarda kullanılacaktır.
34- İş ekipmanının bakım işleri, ancak ekipman kapalı iken yapılabilecektir. Bunun mümkün
olmadığı hallerde, bakım işleri yürütülürken gerekli önlemler alınacak veya bu işlerin tehlike
bölgesi dışında yapılması sağlanacaktır.
35- Bakım defteri bulunan makinelerde bakımla ilgili işlemler günü gününe bu deftere
işlenecektir.
640
38- İşçilerin üretim, bakım ve ayar işlemleri yapacakları yerlere güvenli bir şekilde
ulaşabilmeleri ve orada güvenli bir şekilde çalışabilmeleri için uygun şartlar sağlanacaktır.
39- Bütün iş ekipmanı, ekipmanın aşırı ısınması veya yanmasına veya ekipmandan gaz, toz,
sıvı, buhar veya üretilen, kullanılan veya depolanan diğer maddelerin yayılması riskine karşı
işçilerin korunmasına uygun olacaktır.
40- Bütün iş ekipmanı, ekipmanın veya ekipmanda üretilen, kullanılan veya depolanan
maddelerin patlama riskini önleyecek özellikte olacaktır.
41- Bütün iş ekipmanı, işçilerin doğrudan veya dolaylı olarak elektrikle temas riskinden
korunmasına uygun olacaktır.
42- Üzerinde işçi bulunan iş ekipmanı, ekipmanın bir yerden bir yere götürülmesi sırasında
tekerleklere veya paletlere takılma veya temas etme riski de dahil işçiler için oluşacak bütün
riskleri azaltacak şekilde uygun sistemlerle donatılacaktır.
43- İş ekipmanının çekicisi ile çekilen ekipman veya aksesuarları ya da yedekte çekilen
herhangi bir nesnenin, birbirine çarpma veya sıkışma riskinin bulunduğu durumlarda, bu
ekipmanlar çarpma ve sıkışmayı önleyecek koruyucularla donatılacaktır. Çarpma veya sıkışma
riski önlenemiyorsa, işçilerin olumsuz etkilenmemesi için gerekli önlemler alınacaktır.
44- İş ekipmanının hareketli kısımları arasında enerji aktarımını sağlayan kısımların yere
teması nedeniyle hasar görmesi veya kirlenmesine karşı önlem alınacaktır.
45- Üzerinde işçi bulunan hareketli iş ekipmanı, normal çalışma koşullarında devrilme riskine
karşı; cihaz bir çeyrekten (90 derecelik açı) fazla dönmeyecek şekilde yapılmış olacak veya bir
çeyrekten fazla dönüyorsa, üzerinde bulunan işçinin etrafında yeterli açıklık bulunacak veya
aynı etkiyi sağlayacak başka sistem olacaktır.
46- İş ekipmanında, ekipmanın devrilmesi halinde, üzerinde bulunan işçinin ekipman ile yer
arasında sıkışarak ezilmesini önleyici sistem bulunacaktır.
47- Üzerinde bir veya daha fazla işçinin bulunduğu forkliftlerin devrilmesinden kaynaklanan
risklerin azaltılması için; sürücü için kabin olacak, forklift devrilmeyecek yapıda olacak,
forkliftin devrilmesi halinde, yer ile forkliftin belirli kısımları arasında taşınan işçiler için,
yeterli açıklık kalmasını sağlayacak yapıda olacak, forklift, devrilmesi halinde sürücünün
forkliftin parçaları tarafından ezilmesini önleyecek yapıda olacaktır.
48- Kendinden hareketli iş ekipmanı hareket halinde iken kişiler için risk oluşturuyorsa
ekipmanda yetkisiz kişilerce çalıştırılmasını önleyecek donanım bulunacaktır. Aynı anda
hareket eden birden fazla elemanı bulunan iş ekipmanında bu elemanların çarpışmasının
etkilerini en aza indirecek önlemler alınacaktır. Ekipmanı frenleyecek ve durduracak bir
donanımı bulunacaktır. Güvenlik şartları gerektiriyorsa, ayrıca bu donanımın bozulması
halinde otomatik olarak devreye giren veya kolayca ulaşılabilecek şekilde yapılmış acil
frenleme ve durdurma sistemi bulunacaktır. Güvenliğin sağlanmasında, sürücünün doğrudan
görüş alanının yetersiz kaldığı durumlarda, görüşü iyileştirmek için uygun yardımcı araçlar
kullanılacaktır. Gece veya karanlık yerlerde kullanılmak üzere tasarımlanmış iş ekipmanında,
yapılan işi yürütmeye uygun ve işçilerin güvenliğini sağlayacak aydınlatma sistemi
bulunacaktır. İşçileri etkileyebilecek yangın çıkma tehlikesi olan iş ekipmanının kendisinin
veya yedekte taşıdığı ekipmanın kullanıldığı yerin hemen yakınında yangın söndürme cihazları
bulunmuyorsa, bu ekipmanlarda yeterli yangın söndürme cihazları bulunacaktır. Uzaktan
kumandalı iş ekipmanı, kontrol sınırlarının dışına çıkması halinde otomatik olarak hemen
641
duracak şekilde olacaktır. Uzaktan kumandalı iş ekipmanı, normal şartlarda çarpma ve ezilme
tehlikelerine karşı korunaklı olacak, bunun sağlanamadığı hallerde diğer uygun araçlarla
çarpma riski kontrol altına alınacaktır.
49- Yüklerin kaldırılması için sabit olarak kurulan iş ekipmanları, kullanımı sırasında, sağlam,
dayanıklı ve özellikle de kaldırılacak yükler için belirlenen kaldırma noktalarında oluşabilecek
gerilime dayanıklı olacaktır.
50- Yüklerin kaldırılması için kullanılan makinelerde, kaldırılabilecek maksimum yük açıkça
görülebilecek şekilde işaretlenmiş olacak, makinenin değişik şekillerde kullanımında da
maksimum yükü gösteren levhalar veya işaretler bulunacaktır.
51- Kaldırma için kullanılan aksesuarlar da güvenli kullanım için gereken özelliklerini
gösterecek şekilde işaretlenmiş olacaktır.
52- İnsan kaldırmak ve taşımak için tasarlanmamış iş ekipmanları, amacı dışında kullanımını
önlemek için uygun bir şekilde ve açıkça işaretlenecektir.
53- Sabit olarak kurulan iş ekipmanı, yükün; işçilere çarpması, tehlikeli bir şekilde
sürüklenmesi veya düşmesi, istem dışı kurtulması riskini azaltacak şekilde tesis edilecektir.
54- İşçileri kaldırma veya taşımada kullanılan iş ekipmanlarında; taşıma kabininin düşme riski
uygun araçlarla önlenecek, kullanıcının kendisinin kabinden düşme riski önlenecek, özellikle
cisimlerle istenmeyen temas sonucu, kullanıcının çarpma, sıkışma veya ezilme riski önlenecek,
herhangi bir olay neticesinde kabin içinde mahsur kalan işçilerin tehlikeye maruz kalmaması ve
kurtarılması sağlanacaktır.
55- Şayet, çalışma yerinin özelliği ve yükseklik farklılıklarından dolayı taşıma kabininin düşme
riski, alınan güvenlik önlemlerine rağmen önlenemiyorsa, emniyet katsayısı daha yüksek
güvenlik halatı ile teçhiz edilecek ve her çalışma günü kontrol edilecektir.
57- İş ekipmanının kurulması veya sökülmesi, özellikle imalatçı tarafından verilen kullanma
talimatı doğrultusunda güvenli koşullar altında yapılacaktır.
58- Kullanımı sırasında yıldırım düşmesi ihtimali bulunan iş ekipmanı yıldırımın etkilerine
karşı uygun araçlarla korunacaktır.
59- Kendinden hareketli iş ekipmanları, bu ekipmanların güvenli kullanımı ile ilgili uygun
eğitim almış işçiler tarafından kullanılacaktır.
60- İş ekipmanı bir çalışma alanı içinde hareket ediyorsa, uygun trafik kuralları konulacak ve
uygulanacaktır.
61- Kendinden hareketli iş ekipmanının çalışma alanında görevli olmayan işçilerin bulunmasını
önleyecek gerekli düzenleme yapılacaktır. İşin gereği olarak bu alanda işçi bulunması zorunlu
ise, bu işçilerin iş ekipmanı nedeniyle zarar görmesini önleyecek uygun tedbirler alınacaktır.
642
62- Mekanik olarak hareket ettirilen seyyar iş ekipmanlarında, ancak güvenliğin tam olarak
sağlanması halinde işçi taşınmasına izin verilecektir. Taşıma sırasında iş yapılması gerekiyorsa
ekipmanın hızı gerektiği gibi ayarlanacaktır.
63- Çalışma yerlerinde, işçiler için güvenlik ve sağlık riski yaratmayacak yeterli hava
sağlanması şartıyla içten yanmalı motorlu seyyar iş ekipmanı kullanılabilir.
64- Yük kaldırmak için tasarlanmış seyyar veya sökülüp-takılabilir iş ekipmanlarının zemin
özellikleri de dikkate alınarak öngörülen bütün kullanım şartlarında sağlam ve kararlı bir
şekilde kullanılması sağlanacaktır.
66- İşçiler yük kaldırmak için tasarlanmış iş ekipmanı üzerindeyken, ekipmanın kumandası için
her zaman görevli bir kişi bulunacaktır. Kaldırılan kişilerin güvenilir haberleşme imkanları
olacaktır. Tehlike halinde tahliye için güvenilir araçlar bulunacaktır.
67- İşin tekniği yönünden zorunlu olmadıkça kaldırılan yükün altında insan bulunmaması için
gerekli tedbir alınacaktır. İşçilerin bulunabileceği korunmasız çalışma yerlerinin üzerinden yük
geçirilmeyecektir. Bunun mümkün olmadığı hallerde uygun çalışma yöntemleri belirlenerek
uygulanacaktır.
68- Kaldırma aksesuarları, sapanın şekli ve yapısı dikkate alınarak, kaldırılacak yüke, kavrama
noktalarına, bağlantı elemanlarına ve atmosfer şartlarına uygun seçilecektir. Kaldırmada
kullanılan bağlantı elemanları kullanımdan sonra sökülmüyorsa, bunların özellikleri hakkında
kullanıcıların bilgi sahibi olması için belirgin bir şekilde işaretlenmiş olacaktır.
69- Kaldırma aksesuarları bozulmayacak veya hasar görmeyecek şekilde muhafaza edilecektir.
70- Çalışma alanları kesişen iki veya daha fazla kaldırma aracı ile kılavuzsuz yüklerin
kaldırıldığı bir alanda, yüklerin ve/veya kaldırma araçlarının elemanlarının çarpışmaması için
gerekli önlemler alınacaktır.
71- Kılavuzsuz yüklerin seyyar iş ekipmanı ile kaldırılmasında ekipmanın yana eğilmesi,
devrilmesi veya gerekiyorsa kaymasını veya yerinden oynamasını önlemek için gerekli
tedbirler alınacaktır. Bu önlemlerin tam olarak uygulanmasını sağlayacak kontroller
yapılacaktır.
72- Kılavuzsuz yükleri kaldırmakta kullanılan iş ekipmanının operatörü doğrudan veya gerekli
bilgileri sağlayan yardımcı cihazlar vasıtasıyla yük yolunun tamamını göremiyorsa, operatöre
yol gösterecek uzman bir kişi görevlendirilecek ve işçiler için tehlike yaratacak yük
çarpışmasını engellemek üzere gerekli düzenleme yapılacaktır.
73- Yükün işçiler tarafından elle bağlanması veya çözülmesi halinde işin güvenlikle
yapılabilmesi için gerekli düzenleme yapılacak, özellikle iş ekipmanının kontrolünün doğrudan
ya da dolaylı olarak işçide olması sağlanacaktır.
74- Bütün yük kaldırma işleri işçilerin güvenliğini korumak için uygun şekilde planlanacak ve
gözetim altında yürütülecektir. Özellikle bir yük, kılavuzsuz yükleri kaldırmakta kullanılan iki
643
veya daha fazla iş ekipmanıyla aynı anda kaldırılacaksa operatörler arasında eşgüdümü
sağlayacak düzenleme yapılacak ve uygulanacaktır.
75- Kılavuzsuz yüklerin kaldırılmasında kullanılan iş ekipmanı, kendisini besleyen güç kaynağı
tamamen veya kısmen kesildiğinde yükü askıda tutamıyorsa, ortaya çıkabilecek risklerden
işçileri korumak için uygun önlemler alınacaktır. Tehlikeli bölgeye giriş engellenmedikçe veya
yükün güvenli bir şekilde askıda kalması sağlanmadıkça askıdaki yük gözetimsiz
bırakılmayacaktır.
76- Hava şartlarının, güvenli kullanımı engelleyecek ve işçileri tehlikeye maruz bırakacak
şekilde bozulması halinde, kılavuzsuz yüklerin kaldırılması için tasarlanmış iş ekipmanlarının
açık havada kullanılması durdurulacaktır. İşçileri riske atmamak için özellikle iş ekipmanının
devrilmesini önleyecek tedbirler alınacaktır.
77- Yüksekte yapılan geçici işler uygun bir platformda, güvenlik içinde ve uygun ergonomik
koşullarda yapılamıyorsa, güvenli çalışma koşullarını sağlayacak ve devam ettirecek en uygun
iş ekipmanı seçilecektir. Kişisel koruma önlemleri yerine toplu koruma önlemlerine öncelik
verilecektir. İş ekipmanının boyutları, yapılan işe, öngörülen yüke uygun olacak ve tehlikesiz
geçişlere izin verecektir.
78- Yüksekteki geçici çalışma yerlerine ulaşım, geçişlerin sıklığı, söz konusu yerin yüksekliği
ve kullanım süresi göz önüne alınarak, en uygun yol ve araçlarla yapılacaktır. Seçilen bu
araçlar, yakın bir tehlike durumunda işçilerin tahliyesini de mümkün kılacaktır. Ulaşımda
kullanılan yol ve araçlar ile platformlar, katlar veya ara geçitler arasındaki geçişlerde düşme
riski bulunmayacaktır.
79- Halat kullanılarak yapılan çalışmalar ancak, risk değerlendirmesi sonucuna göre işin
güvenle yapılabileceği ve daha güvenli iş ekipmanı kullanılmasının gerekmediği durumlarda
yapılabilir.
80- Risk değerlendirmesi göz önünde bulundurularak ve özellikle işin süresine ve ergonomik
zorlamalara bağlı olarak, uygun aksesuarlı oturma yerleri sağlanacaktır.
81- Seçilen iş ekipmanının türüne bağlı olarak iş ekipmanının yapısında bulunan riskleri
minimuma indirmek için uygun önlemler belirlenecektir. Eğer gerekiyorsa düşmeleri önleyecek
koruyucular yapılacaktır. Bu koruyucular yüksekten düşmeyi önleyecek ve işçilerin
yaralanmasına da meydan vermeyecek şekilde uygun yapıda ve yeterli sağlamlıkta olacaktır.
Düşmeleri önleyen toplu korumaya yönelik koruyucular ancak seyyar veya sabit merdiven
başlarında kesintiye uğrayabilir.
82- Düşmeleri önleyen toplu korumaya yönelik koruyucuların, özel bir işin yapılması için
geçici olarak kaldırılması gerektiği durumlarda, aynı korumayı sağlayacak diğer güvenlik
önlemleri alınacaktır. Bu önlemler alınıncaya kadar çalışma yapılmayacaktır. Bu özel iş geçici
veya kesin olarak tamamlandıktan sonra koruyucular tekrar yerine konacaktır.
83- Yüksekte yapılan geçici işler, işçilerin sağlık ve güvenliklerini tehlikeye atmayacak uygun
hava koşullarında sürdürülecektir.
88- El merdivenlerinde her zaman işçilerin elleriyle tutunabilecekleri uygun yer ve sağlam
destek bulunacaktır. Özellikle, bir el merdiveni üzerinde elle yük taşınıyorsa bu durum elle
tutacak yer bulunması zorunluluğunu ortadan kaldırmaz
89- İskele kabul edilmiş standartlara uygun yapıda değilse veya seçilen iskelenin sağlamlık ve
dayanıklılık hesabı yapılmamış veya yapılan hesaplar tasarlanan yapısal düzenlemelere uygun
değilse bunların sağlamlık ve dayanıklılık hesapları yapılacaktır.
90- Seçilen iskelenin karmaşıklığına bağlı olarak kurma, kullanma ve sökme planı uzman bir
kişi tarafından yapılacaktır. Bu plan iskele ile ilgili detay bilgileri içeren standart form şeklinde
olabilir.
91- İskelenin taşıyıcı elemanlarının kayması; taşıyıcı zemine sabitlenerek, kaymaz araçlar
kullanarak veya aynı etkiye sahip diğer yöntemlerle önlenecek ve yük taşıyan zemin yeterli
sağlamlıkta olacaktır. İskelenin sağlam ve dengeli olması sağlanacaktır. Tekerlekli iskelelerin
yüksekte çalışma sırasında kaza ile hareket etmesi uygun araçlarla önlenecektir.
93- Kurma, sökme veya değişiklik yapılması sırasında iskelenin kullanıma hazır olmayan
kısımları, Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde genel uyarı işaretleri ile
işaretlenecek ve tehlikeli bölgeye girişler fiziksel araçlarla önlenecektir.
94- İskelelerin kurulması, sökülmesi veya üzerinde önemli değişiklik yapılması, yetkili uzman
bir kişinin gözetimi altında özel riskleri kapsayan konularda yeterli eğitim almış işçiler
tarafından yapılacaktır.
95- Gözetim yapan kişi ve ilgili işçilere gerekli talimatları da içeren kurma ve sökme planları
verilecektir.
96- Halat kullanılarak yapılan çalışmalarda sistemde en az iki ayrı kancalı halat bulunacak,
bunlardan biri, inip çıkmada veya destek olarak kullanılan çalışma halatı, diğeri ise güvenlik
halatı olacaktır.
97- İşçilere, çalışma halatına bağlı paraşütçü tipi emniyet kemeri verilecek ve
kullandırılacaktır. Emniyet kemerinin ayrıca güvenlik halatı ile bağlantısı sağlanacaktır.
645
98- Çalışma halatı, güvenli iniş ve çıkış araçları ile teçhiz edilecek ve kullanıcının hareket
kontrolünü kaybetmesi halinde, düşmesini önlemek için kendiliğinden kilitlenebilen sisteme
sahip olacaktır. Güvenlik halatında da, işçi ile birlikte hareket eden düşmeyi önleyici bir sistem
bulunacaktır.
99- İşçi tarafından kullanılan alet, edevat ve diğer aksesuarlar paraşütçü tipi emniyet kemerine
veya oturma yerine veya başka uygun bir yere bağlanarak güvenli hale getirilecektir.
100- Acil bir durumda işçinin derhal kurtarılabilmesi için iş uygun şekilde planlanacak ve
gözetim sağlanacaktır.
101- İşçilere yapacakları işe uygun ve özellikle kurtarma konusunda yeterli eğitim verilecektir.
646
EK - I
İŞ EKİPMANINDA BULUNACAK ASGARİ GEREKLER
1. Genel hususlar
Bu ekte belirtilen hususlar, bu Yönetmelik hükümleri dikkate alınarak ve söz konusu
ekipmanda bunlara karşılık gelen riskin bulunduğu durumlarda uygulanır.
Bu ekte belirtilen asgari gerekler, yeni iş ekipmanlarında aranacak temel gereklerdir. Bu
Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihte kullanılmakta olan iş ekipmanlarında bu gerekler
mümkün olduğunca uygulanır.
2. İş ekipmanlarında bulunacak asgari genel gerekler
2.1 İş ekipmanında bulunan ve güvenliği etkileyen kumanda cihazları açıkça görülebilir ve
tanınabilir özellikte olacak ve gerektiğinde uygun şekilde işaretlenecektir.
Kumanda cihazları zorunlu haller dışında, tehlikeli bölgenin dışına yerleştirilecek ve
bunların kullanımı ek bir tehlike oluşturmayacaktır. Kumanda cihazları, istem dışı hareketlerde
tehlikeye neden olmayacaktır.
Operatör, ana kumanda yerinden tehlike bölgesinde herhangi bir kimsenin
bulunmadığından emin olabilmelidir. Bu mümkün değilse makine çalışmaya başlamadan önce
otomatik olarak devreye girecek sesli ve ışıklı ikaz sistemi bulunacaktır.
İş ekipmanının çalıştırılması veya durdurulması sırasında doğabilecek tehlikelere maruz
kalan işçilerin bu tehlikelerden korunabilmeleri için yeterli zaman ve imkanı olmalıdır.
Kumanda sistemleri güvenli olmalıdır. Bunlarda meydana gelebilecek herhangi bir hasar
veya kırılma tehlikeli bir duruma neden olmamalıdır. Kontrol sistemleri güvenli olacak ve
planlanan kullanım şartlarında olabilecek arıza, bozulma veya herhangi bir zorlanma göz önüne
alınarak uygun nitelikte seçilecektir.
2.2 İş ekipmanlarının çalıştırılması, bu amaç için yapılmış kumandaların ancak bilerek ve
isteyerek kullanılması ile sağlanacaktır.
Bu kural, işçiler için tehlike oluşturmadığı sürece;
- Her hangi bir sebeple ekipmanın durmasından sonra tekrar çalıştırılmasında,
- Hız, basınç gibi çalışma şartlarında önemli değişiklikler yapılırken de,
uygulanacaktır.
Bu kural otomatik çalışan iş ekipmanının normal çalışma programının devamı süresindeki
tekrar harekete geçme veya çalışma şartlarındaki değişikler için uygulanmaz.
2.3 Bütün iş ekipmanlarında, ekipmanı tümüyle ve güvenli bir şekilde durdurabilecek bir
sistem bulunacaktır. Her bir çalışma yerinde, tehlikenin durumuna göre, iş ekipmanının
tamamını veya bir kısmını durdurabilecek ve bu ekipmanın güvenli bir durumda kalmasını
sağlayacak kumanda sistemi bulunacaktır. İş ekipmanlarının durdurma sistemleri, çalıştırma
647
sistemlerine göre öncelikli olacaktır. İş ekipmanı veya tehlikeli kısımları durdurulduğunda,
bunları harekete geçiren enerji de kesilmiş olacaktır.
2.4 İş ekipmanının tehlikesi ve normal durma süresinin gerektirmesi halinde iş
ekipmanında acil durdurma sistemi bulunacaktır.
2.5 Parça fırlaması veya düşmesi riski taşıyan iş ekipmanları, bu riskleri ortadan
kaldıracak uygun güvenlik tertibatı ile donatılacaktır.
Gaz, buhar, sıvı veya toz çıkarma tehlikesi olan iş ekipmanları, bunları kaynağında tutacak
ve/veya çekecek uygun sistemlerle donatılacaktır.
648
2.6 İşçilerin sağlığı ve güvenliği açısından gerekiyorsa, iş ekipmanı ve parçaları uygun
yöntemlerle sabitlenecektir.
2.7 İşçilerin sağlık ve güvenliği açısından önemli bir tehlike oluşturabilecek, iş
ekipmanının parçalarının kırılması, kopması veya dağılması riskine karşı uygun koruma
önlemleri alınacaktır.
2.8 İş ekipmanının hareketli parçalarıyla mekanik temas riskinin kazaya yol açabileceği
hallerde; iş ekipmanı, tehlikeli bölgeye ulaşmayı önleyecek veya bu bölgeye ulaşılmadan önce
hareketli parçaların durdurulmasını sağlayacak uygun koruyucular veya koruma donanımı ile
donatılacaktır.
Koruyucular ve koruma donanımı:
- Sağlam yapıda olacak,
- İlave tehlike yaratmayacak,
- Kolayca yerinden çıkarılmayacak veya etkisiz hale getirilemeyecek şekilde olacak,
- Tehlike bölgesinden yeterli uzaklıkta bulunacak,
- Ekipmanın operasyon noktalarının görülmesini gereğinden fazla kısıtlamayacak,
- Sadece işlem yapılan alana girişi kısıtlayacak, bunlar çıkarılmadan parça takılması,
sökülmesi ve bakım için gerekli işlemlerin yapılması mümkün olacaktır.
2.9 İş ekipmanının çalışılan veya bakımı yapılan bölge ve operasyon noktaları, yapılacak
işleme uygun şekilde aydınlatılacaktır.
2.10 İş ekipmanının yüksek veya çok düşük sıcaklıktaki parçaları, işçilerin teması veya
yaklaşması riskine karşı korunacaktır.
2.11 İş ekipmanına ait ikaz donanımları kolay algılanır ve anlaşılır olacaktır.
2.12 İş ekipmanı sadece tasarım ve imalat amacına uygun işlerde ve şartlarda
kullanılacaktır.
2.13 İş ekipmanının bakım işleri, ancak ekipman kapalı iken yapılabilecektir. Bunun
mümkün olmadığı hallerde, bakım işleri yürütülürken gerekli önlemler alınacak veya bu işlerin
tehlike bölgesi dışında yapılması sağlanacaktır.
Bakım defteri bulunan makinalarda bakımla ilgili işlemler günü gününe bu deftere
işlenecektir.
2.14 İş ekipmanlarının enerji kaynaklarını kesecek araç ve gereçler kolayca görülebilir ve
tanınabilir olacaktır. Ekipmanın enerji kaynaklarına yeniden bağlanması işçiler için tehlike
yaratmayacaktır.
2.15 İş ekipmanlarında, işçilerin güvenliğinin sağlanmasında esas olan ikaz ve işaretler
bulunacaktır.
2.16 İşçilerin üretim, bakım ve ayar işlemleri yapacakları yerlere güvenli bir şekilde
ulaşabilmeleri ve orada güvenli bir şekilde çalışabilmeleri için uygun şartlar sağlanacaktır.
2.17 Bütün iş ekipmanı, ekipmanın aşırı ısınması veya yanmasına veya ekipmandan gaz,
toz, sıvı, buhar veya üretilen, kullanılan veya depolanan diğer maddelerin yayılması riskine
karşı işçilerin korunmasına uygun olacaktır.
2.18 Bütün iş ekipmanı, ekipmanın veya ekipmanda üretilen, kullanılan veya depolanan
maddelerin patlama riskini önleyecek özellikte olacaktır.
2.19 Bütün iş ekipmanı, işçilerin doğrudan veya dolaylı olarak elektrikle temas riskinden
korunmasına uygun olacaktır.
649
3. Özel tipteki iş ekipmanında bulunacak asgari ek gerekler
3.1. Kendinden hareketli veya bir başka araç vasıtasıyla hareket edebilen iş ekipmanları
için asgari gerekler;
3.1.1. Üzerinde işçi bulunan iş ekipmanı, ekipmanın bir yerden bir yere götürülmesi
sırasında tekerleklere veya paletlere takılma veya temas etme riski de dahil işçiler için oluşacak
bütün riskleri azaltacak şekilde uygun sistemlerle donatılacaktır.
3.1.2. İş ekipmanının çekicisi ile çekilen ekipman veya aksesuarları ya da yedekte çekilen
herhangi bir nesnenin, birbirine çarpma veya sıkışma riskinin bulunduğu durumlarda, bu
ekipmanlar çarpma ve sıkışmayı önleyecek koruyucularla donatılacaktır.
Çarpma veya sıkışma riski önlenemiyorsa, işçilerin olumsuz etkilenmemesi için gerekli
önlemler alınacaktır.
3.1.3. İş ekipmanının hareketli kısımları arasında enerji aktarımını sağlayan kısımların
yere teması nedeniyle hasar görmesi veya kirlenmesine karşı önlem alınacaktır.
3.1.4. Üzerinde işçi bulunan hareketli iş ekipmanı, normal çalışma koşullarında devrilme
riskine karşı;
- Cihaz bir çeyrekten (90 derecelik açı) fazla dönmeyecek şekilde yapılmış olacak veya
- Bir çeyrekten fazla dönüyorsa, üzerinde bulunan işçinin etrafında yeterli açıklık
bulunacak veya
- Aynı etkiyi sağlayacak başka sistem olacaktır.
Bu koruyucu yapılar iş ekipmanının kendi parçası olabilecektir.
Çalışma sırasında iş ekipmanı sabitleniyorsa veya iş ekipmanının, devrilmesi mümkün
olmayacak şekilde tasarımı yapılmışsa koruyucu sistemler gerekmez.
İş ekipmanında, ekipmanın devrilmesi halinde, üzerinde bulunan işçinin ekipman ile yer
arasında sıkışarak ezilmesini önleyici sistem bulunacaktır.
3.1.5. Üzerinde bir veya daha fazla işçinin bulunduğu forkliftlerin devrilmesinden
kaynaklanan risklerin azaltılması için;
- Sürücü için kabin olacak veya,
- Forklift devrilmeyecek yapıda olacak veya,
- Forkliftin devrilmesi halinde, yer ile forkliftin belirli kısımları arasında taşınan işçiler
için, yeterli açıklık kalmasını sağlayacak yapıda olacak veya,
- Forklift, devrilmesi halinde sürücünün forkliftin parçaları tarafından ezilmesini
önleyecek yapıda olacaktır.
3.1.6. Kendinden hareketli iş ekipmanı hareket halinde iken kişiler için risk oluşturuyorsa
aşağıdaki şartları sağlayacaktır;
a) Ekipmanda yetkisiz kişilerce çalıştırılmasını önleyecek donanım bulunacaktır.
b) Aynı anda hareket eden birden fazla elemanı bulunan iş ekipmanında bu elemanların
çarpışmasının etkilerini en aza indirecek önlemler alınacaktır.
c) Ekipmanı frenleyecek ve durduracak bir donanımı bulunacaktır. Güvenlik şartları
gerektiriyorsa, ayrıca bu donanımın bozulması halinde otomatik olarak devreye giren veya
kolayca ulaşılabilecek şekilde yapılmış acil frenleme ve durdurma sistemi bulunacaktır.
d) Güvenliğin sağlanmasında, sürücünün doğrudan görüş alanının yetersiz kaldığı
durumlarda, görüşü iyileştirmek için uygun yardımcı araçlar kullanılacaktır.
e) Gece veya karanlık yerlerde kullanılmak üzere tasarımlanmış iş ekipmanında, yapılan
işi yürütmeye uygun ve işçilerin güvenliğini sağlayacak aydınlatma sistemi bulunacaktır.
650
f) İşçileri etkileyebilecek yangın çıkma tehlikesi olan iş ekipmanının kendisinin veya
yedekte taşıdığı ekipmanın kullanıldığı yerin hemen yakınında yangın söndürme cihazları
bulunmuyorsa, bu ekipmanlarda yeterli yangın söndürme cihazları bulunacaktır.
g) Uzaktan kumandalı iş ekipmanı, kontrol sınırlarının dışına çıkması halinde otomatik
olarak hemen duracak şekilde olacaktır.
h) Uzaktan kumandalı iş ekipmanı, normal şartlarda çarpma ve ezilme tehlikelerine karşı
korunaklı olacak, bunun sağlanamadığı hallerde diğer uygun araçlarla çarpma riski kontrol
altına alınacaktır.
3.2. Yüklerin kaldırılmasında kullanılan iş ekipmanları için asgari gerekler;
3.2.1. Yüklerin kaldırılması için sabit olarak kurulan iş ekipmanları, kullanımı sırasında,
sağlam, dayanıklı ve özellikle de kaldırılacak yükler için belirlenen kaldırma noktalarında
oluşabilecek gerilime dayanıklı olacaktır.
3.2.2. Yüklerin kaldırılması için kullanılan makinalarda, kaldırılabilecek maksimum yük
açıkça görülebilecek şekilde işaretlenmiş olacak, makinanın değişik şekillerde kullanımında da
maksimum yükü gösteren levhalar veya işaretler bulunacaktır.
Kaldırma için kullanılan aksesuarlar da güvenli kullanım için gereken özelliklerini
gösterecek şekilde işaretlenmiş olacaktır.
İnsan kaldırmak ve taşımak için tasarlanmamış iş ekipmanları, amacı dışında kullanımını
önlemek için uygun bir şekilde ve açıkça işaretlenecektir.
3.2.3. Sabit olarak kurulan iş ekipmanı, yükün;
a) İşçilere çarpması,
b) Tehlikeli bir şekilde sürüklenmesi veya düşmesi,
c) İstem dışı kurtulması,
riskini azaltacak şekilde tesis edilecektir.
3.2.4. İşçileri kaldırma veya taşımada kullanılan iş ekipmanlarında;
a) Taşıma kabininin düşme riski uygun araçlarla önlenecek,
b) Kullanıcının kendisinin kabinden düşme riski önlenecek,
c) Özellikle cisimlerle istenmeyen temas sonucu, kullanıcının çarpma, sıkışma veya ezilme
riski önlenecek,
d) Herhangi bir olay neticesinde kabin içinde mahsur kalan işçilerin tehlikeye maruz
kalmaması ve kurtarılması sağlanacaktır.
Şayet, çalışma yerinin özelliği ve yükseklik farklılıklarından dolayı taşıma kabininin
düşme riski, alınan güvenlik önlemlerine rağmen önlenemiyorsa, emniyet katsayısı daha
yüksek güvenlik halatı ile teçhiz edilecek ve her çalışma günü kontrol edilecektir.
651
EK - II
İŞ EKİPMANININ KULLANIMI İLE İLGİLİ HUSUSLAR
652
3.1.3. İşin tekniği yönünden zorunlu olmadıkça kaldırılan yükün altında insan
bulunmaması için gerekli tedbir alınacaktır. İşçilerin bulunabileceği korunmasız çalışma
yerlerinin üzerinden yük geçirilmeyecektir. Bunun mümkün olmadığı hallerde uygun çalışma
yöntemleri belirlenerek uygulanacaktır.
3.1.4. Kaldırma aksesuarları, sapanın şekli ve yapısı dikkate alınarak, kaldırılacak yüke,
kavrama noktalarına, bağlantı elemanlarına ve atmosfer şartlarına uygun seçilecektir.
Kaldırmada kullanılan bağlantı elemanları kullanımdan sonra sökülmüyorsa, bunların
özellikleri hakkında kullanıcıların bilgi sahibi olması için belirgin bir şekilde işaretlenmiş
olacaktır.
3.1.5. Kaldırma aksesuarları bozulmayacak veya hasar görmeyecek şekilde muhafaza
edilecektir.
3.2. Kılavuzsuz (askıda iken serbest olan yük) yükleri kaldırmakta kullanılan iş ekipmanı
3.2.1. Çalışma alanları kesişen iki veya daha fazla kaldırma aracı ile kılavuzsuz yüklerin
kaldırıldığı bir alanda, yüklerin ve/veya kaldırma araçlarının elemanlarının çarpışmaması için
gerekli önlemler alınacaktır.
3.2.2. Kılavuzsuz yüklerin seyyar iş ekipmanı ile kaldırılmasında ekipmanın yana
eğilmesi, devrilmesi veya gerekiyorsa kaymasını veya yerinden oynamasını önlemek için
gerekli tedbirler alınacaktır. Bu önlemlerin tam olarak uygulanmasını sağlayacak kontroller
yapılacaktır.
3.2.3. Kılavuzsuz yükleri kaldırmakta kullanılan iş ekipmanının operatörü doğrudan veya
gerekli bilgileri sağlayan yardımcı cihazlar vasıtasıyla yük yolunun tamamını göremiyorsa,
operatöre yol gösterecek uzman bir kişi görevlendirilecek ve işçiler için tehlike yaratacak yük
çarpışmasını engellemek üzere gerekli düzenleme yapılacaktır.
3.2.4. Yükün işçiler tarafından elle bağlanması veya çözülmesi halinde işin güvenlikle
yapılabilmesi için gerekli düzenleme yapılacak, özellikle iş ekipmanının kontrolünün doğrudan
ya da dolaylı olarak işçide olması sağlanacaktır.
3.2.5. Bütün yük kaldırma işleri işçilerin güvenliğini korumak için uygun şekilde
planlanacak ve gözetim altında yürütülecektir.
Özellikle bir yük, kılavuzsuz yükleri kaldırmakta kullanılan iki veya daha fazla iş
ekipmanıyla aynı anda kaldırılacaksa operatörler arasında eşgüdümü sağlayacak düzenleme
yapılacak ve uygulanacaktır.
3.2.6. Kılavuzsuz yüklerin kaldırılmasında kullanılan iş ekipmanı, kendisini besleyen güç
kaynağı tamamen veya kısmen kesildiğinde yükü askıda tutamıyorsa, ortaya çıkabilecek
risklerden işçileri korumak için uygun önlemler alınacaktır. Tehlikeli bölgeye giriş
engellenmedikçe veya yükün güvenli bir şekilde askıda kalması sağlanmadıkça askıdaki yük
gözetimsiz bırakılmayacaktır.
3.2.7. Hava şartlarının, güvenli kullanımı engelleyecek ve işçileri tehlikeye maruz
bırakacak şekilde bozulması halinde, kılavuzsuz yüklerin kaldırılması için tasarlanmış iş
ekipmanlarının açık havada kullanılması durdurulacaktır. İşçileri riske atmamak için özellikle
iş ekipmanının devrilmesini önleyecek tedbirler alınacaktır.
4. Yüksekte yapılan geçici işlerde, iş ekipmanının kullanımı ile ilgili hükümler
4.1. Genel hususlar
4.1.1. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 6 ncı maddesi ile bu Yönetmeliğin 5 inci
maddesine uygun olarak, yüksekte yapılan geçici işler uygun bir platformda, güvenlik içinde ve
653
uygun ergonomik koşullarda yapılamıyorsa, güvenli çalışma koşullarını sağlayacak ve devam
ettirecek en uygun iş ekipmanı seçilecektir. Kişisel koruma önlemleri yerine toplu koruma
önlemlerine öncelik verilecektir. İş ekipmanının boyutları, yapılan işe, öngörülen yüke uygun
olacak ve tehlikesiz geçişlere izin verecektir.
Yüksekteki geçici çalışma yerlerine ulaşım, geçişlerin sıklığı, söz konusu yerin yüksekliği
ve kullanım süresi göz önüne alınarak, en uygun yol ve araçlarla yapılacaktır. Seçilen bu
araçlar, yakın bir tehlike durumunda işçilerin tahliyesini de mümkün kılacaktır. Ulaşımda
kullanılan yol ve araçlar ile platformlar, katlar veya ara geçitler arasındaki geçişlerde düşme
riski bulunmayacaktır.
4.1.2. El merdivenleri ancak, düşük risk nedeniyle daha güvenli bir iş ekipmanı kullanımı
gerekmiyorsa, kısa süre kullanılacaksa veya işverence değiştirilmesi mümkün olmayan işyeri
koşullarında, yukarıda 4.1.1’de belirtilen şartlara uymak kaydıyla yüksekte yapılan
çalışmalarda kullanılabilir.
4.1.3. Halat kullanılarak yapılan çalışmalar ancak, risk değerlendirmesi sonucuna göre işin
güvenle yapılabileceği ve daha güvenli iş ekipmanı kullanılmasının gerekmediği durumlarda
yapılabilir.
Risk değerlendirmesi göz önünde bulundurularak ve özellikle işin süresine ve ergonomik
zorlamalara bağlı olarak, uygun aksesuarlı oturma yerleri sağlanacaktır.
4.1.4. Seçilen iş ekipmanının türüne bağlı olarak iş ekipmanının yapısında bulunan riskleri
minimuma indirmek için uygun önlemler belirlenecektir. Eğer gerekiyorsa düşmeleri önleyecek
koruyucular yapılacaktır. Bu koruyucular yüksekten düşmeyi önleyecek ve işçilerin
yaralanmasına da meydan vermeyecek şekilde uygun yapıda ve yeterli sağlamlıkta olacaktır.
Düşmeleri önleyen toplu korumaya yönelik koruyucular ancak seyyar veya sabit merdiven
başlarında kesintiye uğrayabilir.
4.1.5. Düşmeleri önleyen toplu korumaya yönelik koruyucuların, özel bir işin yapılması
için geçici olarak kaldırılması gerektiği durumlarda, aynı korumayı sağlayacak diğer güvenlik
önlemleri alınacaktır. Bu önlemler alınıncaya kadar çalışma yapılmayacaktır. Bu özel iş geçici
veya kesin olarak tamamlandıktan sonra koruyucular tekrar yerine konacaktır.
4.1.6. Yüksekte yapılan geçici işler, işçilerin sağlık ve güvenliklerini tehlikeye atmayacak
uygun hava koşullarında sürdürülecektir.
4.2. El merdivenlerinin kullanımı ile ilgili özel hükümler
4.2.1. El merdivenleri, kullanımı sırasında sağlam bir şekilde yerleştirilecektir. Portatif el
merdivenleri, basamakları yatay konumda olacak şekilde düzgün, sağlam, ölçüsü uygun, sabit
pabuçlar üzerinde duracaktır. Asılı duran el merdivenleri güvenli bir şekilde tutturulacak, ip
merdivenler hariç, yerlerinden çıkarılmayacak ve sallanması önlenecektir.
4.2.2. Portatif el merdivenlerinin kullanımı sırasında üst veya alt uçları sabitlenerek veya
kaymaz bir malzeme kullanılarak veya aynı korumayı sağlayan diğer düzenlemelerle,
ayaklarının kayması önlenecektir. Platformlara çıkmakta kullanılan el merdivenleri, platformda
tutunacak yer bulunmadığı durumlarda, güvenli çıkışı sağlamak için platform seviyesini yeteri
kadar aşacak uzunlukta olacaktır. Uzatılıp kilitlenebilir ve eklenebilir el merdivenleri,
parçalarının birbirinden ayrı hareket etmeleri önlenecek şekilde kullanılacaktır. Mobil el
merdivenleri, üzerine çıkılmadan önce hareketleri durdurulacak ve sabitlenecektir.
4.2.3. El merdivenlerinde her zaman işçilerin elleriyle tutunabilecekleri uygun yer ve
sağlam destek bulunacaktır. Özellikle, bir el merdiveni üzerinde elle yük taşınıyorsa bu durum
elle tutacak yer bulunması zorunluluğunu ortadan kaldırmaz
654
4.3. İskelelerin kullanımı ile ilgili özel hükümler
4.3.1. İskele kabul edilmiş standartlara uygun yapıda değilse veya seçilen iskelenin
sağlamlık ve dayanıklılık hesabı yapılmamış veya yapılan hesaplar tasarlanan yapısal
düzenlemelere uygun değilse bunların sağlamlık ve dayanıklılık hesapları yapılacaktır.
4.3.2. Seçilen iskelenin karmaşıklığına bağlı olarak kurma, kullanma ve sökme planı
uzman bir kişi tarafından yapılacaktır. Bu plan iskele ile ilgili detay bilgileri içeren standart
form şeklinde olabilir.
4.3.3. İskelenin taşıyıcı elemanlarının kayması; taşıyıcı zemine sabitlenerek, kaymaz
araçlar kullanarak veya aynı etkiye sahip diğer yöntemlerle önlenecek ve yük taşıyan zemin
yeterli sağlamlıkta olacaktır. İskelenin sağlam ve dengeli olması sağlanacaktır. Tekerlekli
iskelelerin yüksekte çalışma sırasında kaza ile hareket etmesi uygun araçlarla önlenecektir.
4.3.4. İskele platformlarının boyutu, şekli ve yerleştirilmesi yapılacak işin özelliklerine ve
taşınacak yüke uygun olacak ve güvenli çalışma ve geçişlere izin verecektir. İskele platformları
normal kullanımda, elemanları hareket etmeyecek şekilde kurulacaktır. Platform elemanları ve
dikey korkulukların arasında düşmelere neden olabilecek tehlikeli boşluklar bulunmayacaktır.
4.3.5. Kurma, sökme veya değişiklik yapılması sırasında iskelenin kullanıma hazır
olmayan kısımları, Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde genel uyarı
işaretleri ile işaretlenecek ve tehlikeli bölgeye girişler fiziksel araçlarla önlenecektir.
4.3.6. İskelelerin kurulması, sökülmesi veya üzerinde önemli değişiklik yapılması, yetkili
uzman bir kişinin gözetimi altında ve bu Yönetmeliğin 11 inci maddesi uyarınca, özel riskleri
ve ayrıca aşağıda belirtilen hususları kapsayan konularda yapacakları işle ilgili yeterli eğitim
almış işçiler tarafından yapılacaktır.
a) İskelelerin kurulması, sökülmesi veya değişiklik yapılması ile ilgili planların
anlaşılması,
b) İskelelerin kurulması, sökülmesi veya değişiklik yapılması sırasında güvenlik,
c) İşçilerin veya malzemelerin düşme riskini önleyecek tedbirler,
d) İskelelerde güvenliği olumsuz etkileyebilecek değişen hava koşullarına göre alınacak
güvenlik önlemleri,
e) İskelelerin taşıyabileceği yükler,
f) İskelelerin kurulması, sökülmesi veya değişiklik yapılması işlemleri sırasında ortaya
çıkabilecek diğer riskler.
Gözetim yapan kişi ve ilgili işçilere gerekli talimatları da içeren yukarıda 4.3.2.’de
belirtilen kurma ve sökme planları verilecektir.
4.4. Halat kullanarak yapılan çalışmalarla ilgili özel hükümler
Halat kullanılarak yapılan çalışmalarda aşağıdaki şartlara uyulacaktır.
a) Sistemde en az iki ayrı kancalı halat bulunacak, bunlardan biri, inip çıkmada veya
destek olarak kullanılan çalışma halatı, diğeri ise güvenlik halatı olacaktır.
b) İşçilere, çalışma halatına bağlı paraşütçü tipi emniyet kemeri verilecek ve
kullandırılacaktır. Emniyet kemerinin ayrıca güvenlik halatı ile bağlantısı sağlanacaktır.
c) Çalışma halatı, güvenli iniş ve çıkış araçları ile teçhiz edilecek ve kullanıcının hareket
kontrolünü kaybetmesi halinde, düşmesini önlemek için kendiliğinden kilitlenebilen sisteme
sahip olacaktır. Güvenlik halatında da, işçi ile birlikte hareket eden düşmeyi önleyici bir sistem
bulunacaktır.
d) İşçi tarafından kullanılan alet, edevat ve diğer aksesuarlar paraşütçü tipi emniyet
kemerine veya oturma yerine veya başka uygun bir yere bağlanarak güvenli hale getirilecektir.
655
e) Acil bir durumda işçinin derhal kurtarılabilmesi için iş uygun şekilde planlanacak ve
gözetim sağlanacaktır.
f) Bu Yönetmeliğin 11 inci maddesi doğrultusunda, işçilere yapacakları işe uygun ve
özellikle kurtarma konusunda yeterli eğitim verilecektir.
Risk değerlendirmesi gözönünde bulundurularak ikinci bir halat kullanılmasının işin
yapılmasını daha tehlikeli hale getirdiği istisnai durumlarda, güvenliği sağlayacak yeterli
önlemler alınmak şartıyla tek bir halatla çalışma yapılabilir.
656
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARIN İŞYERLERİNDE KULLANILMASI
HAKKINDA YÖNETMELİK
2- Kişisel koruyucu donanım, risklerin, toplu korumayı sağlayacak teknik önlemlerle veya iş
organizasyonu ve çalışma yöntemleriyle önlenemediği veya tam olarak sınırlandırılamadığı
durumlarda kullanılacaktır.
4- Tüm kişisel koruyucu donanımlar; kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye,
işyerinde varolan koşullara, kullanan işçinin sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olacaktır. Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uyacaktır.
5- Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla kişisel koruyucu donanımın
kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu kişisel koruyucu donanımların bir arada kullanılması
uyumlu olacak ve risklere karşı etkin olacaktır.
7- Tek kişi tarafından kullanılması esas olan kişisel koruyucu donanımların, zorunlu hallerde
birkaç kişi tarafından kullanılması halinde, bu kullanımdan dolayı sağlık ve hijyen problemi
doğmaması için her türlü önlem alınacaktır.
9- İşveren, işçiyi kişisel koruyucu donanımları hangi risklere karşı kullanacağı konusunda
bilgilendirecektir.
10- İşveren, kişisel koruyucu donanımların kullanımı konusunda uygulamalı olarak eğitim
verecektir.
11- Kişisel koruyucu donanımlar, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına uygun olarak
kullanılacaktır.
12- Kişisel koruyucu donanımlar talimatlara uygun olarak kullanılacak ve talimatlar işçiler
tarafından anlaşılır olacaktır.
13- İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun şekilde kullanmaları için her türlü
önlemi alacaktır.
657
14- İşçilere verilen kişisel koruyucu donanımlar her zaman etkili şekilde çalışır durumda
olacak, temizlik ve bakımı yapılacak ve gerektiğinde yenileri ile değiştirilecektir.
15- İşveren, kişisel koruyucu donanım kullanımında, sağlık ve güvenlik yönünden alınması
gerekli önlemler hakkında işçilere ve/veya temsilcilerine bilgi verecektir.
658
İŞÇİLER İLE İLGİLİ HUSUSLAR :
1- İşçiler kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları aldıkları eğitime ve talimata uygun
olarak kullanmakla yükümlüdür.
2- İşçiler kişisel koruyucu donanımda gördükleri herhangi bir arıza veya eksikliği işverene
bildirecektir.
659
660
EK-II
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM LİSTESİ
BAŞ KORUYUCULARI
- Endüstride (madenler, inşaat sahaları ve diğer endüstriyel alanlar) kullanılan koruyucu
baretler,
- Saçlı derinin korunması (kepler, boneler, saç fileleri - siperlikli veya siperliksiz),
- Koruyucu başlık (normal kumaş veya geçirimsiz kumaştan yapılmış boneler, kepler,
gemici başlıkları ve benzeri)
KULAK KORUYUCULARI
- Kulak tıkaçları ve benzeri cihazlar
- Tam akustik baretler
- Endüstriyel baretlere uyan kulaklıklar
- Kapalı devre haberleşme alıcısı olan kulak koruyucuları
- İç haberleşme donanımlı kulak koruyucuları
EL VE KOL KORUYUCULARI
- Özel koruyucu eldivenler:
• Makinelerden (delinme, kesilme, titreşim ve benzeri)
• Kimyasallardan
• Elektrik ve ısıdan
- Tek parmaklı eldivenler
- Parmak kılıfları
- Kolluklar
- Ağır işler için bilek koruyucuları (bileklik)
- Parmaksız eldivenler
- Koruyucu eldivenler
661
AYAK VE BACAK KORUYUCULARI
- Normal ayakkabılar, botlar, çizmeler, uzun botlar, güvenlik bot ve çizmeleri
- Bağları ve kancaları çabuk açılabilen ayakkabılar
- Parmak koruyuculu ayakkabılar
- Tabanı ısıya dayanıklı ayakkabı ve ayakkabı kılıfları
- Isıya dayanıklı ayakkabı, bot, çizme ve tozluklar
- Termal ayakkabı, bot, çizme ve kılıfları
- Titreşime dayanıklı ayakkabı, bot, çizme ve kılıfları
- Antistatik ayakkabı, bot, çizme ve kılıfları
- İzolasyonlu ayakkabı, bot, çizme ve kılıfları
- Zincirli testere operatörleri için koruyucu bot ve çizmeler
- Tahta tabanlı ayakkabılar
- Takıp çıkarılabilen ayak üst kısmı koruyucuları
- Dizlikler
- Tozluklar
- Takılıp çıkarılabilen iç tabanlıklar (ısıya dayanıklı, delinmeye dayanıklı, ter geçirmez)
- Takılıp çıkarılabilen çiviler (buz, kar ve kaygan yüzeylere karşı)
CİLT KORUYUCULARI
- Koruyucu kremler / merhemler
VÜCUT KORUYUCULARI
- Düşmelere karşı kullanılan donanım:
• Düşmeyi önleyici ekipman (gerekli tüm aksesuarlarıyla birlikte)
• Kinetik enerjiyi absorbe eden frenleme ekipmanı (gerekli tüm aksesuarlarıyla birlikte)
• Vücudu boşlukta tutabilen donanım (paraşütçü kemeri)
- Koruyucu giysiler:
• Koruyucu iş elbisesi (iki parçalı ve tulum)
• Makinelerden korunma sağlayan giysi (delinme, kesilme ve benzeri)
• Kimyasallardan korunma sağlayan giysi
• İnfrared radyasyon ve ergimiş metal sıçramalarına karşı korunma sağlayan giysi
• Isıya dayanıklı giysi
• Termal giysi
• Radyoaktif kirlilikten koruyan giysi
• Toz geçirmez giysi
• Gaz geçirmez giysi
662
• Florasan maddeli, yansıtıcılı giysi ve aksesuarları (kol bantları, eldiven ve benzeri)
• Koruyucu örtüler.
Listede yer almayan benzer donanımın yukarıda belirtilen kişisel koruyucu donanımlardan
sayılıp sayılmayacağına karar vermeye ve bu listeye eklemeler yapmaya Bakanlık yetkilidir.
EK-III
1. BAŞ KORUYUCULARI
Koruyucu baretler
- İnşaat işleri, özellikle iskeleler ve yerden yüksek çalışma platformların üstünde, altında
veya yakınında yapılan işler, kalıp yapımı ve sökümü, montaj ve kurma işleri, iskelede çalışma
ve yıkım işleri.
- Çelik köprüler, çelik yapılar, sütunlar, kuleler, hidrolik çelik yapılar, yüksek fırınlar,
çelik işleri ve haddehaneler, büyük konteynırlar, büyük boru hatları, ısı ve enerji santrallarında
yapılan çalışmalar.
- Tüneller, maden ocağı girişleri, kuyular ve hendeklerde yapılan çalışmalar.
- Toprak ve kaya işleri.
- Yeraltında ve taşocaklarında yapılan işler, hafriyat işleri, kömür işletmelerinde yapılan
dekapaj işleri.
- Civatalama işleri.
- Patlatma işleri.
- Asansörler, kaldırma araçları, vinç ve konveyörler civarında yapılan işler.
- Yüksek fırınlar, ergitme ocakları, çelik işleri, haddehaneler, metal işleri, demir işleme,
presle sıcak demir işleme, döküm işleri.
- Endüstriyel fırınlar, konteynırlar, makinalar, silolar, bunkerler ve boru hatlarında
yapılan işler.
- Gemi yapım işleri.
- Demiryollarında yapılan işler.
- Mezbahalarda yapılan işler.
2. AYAK KORUYUCULARI
Delinmez tabanlı emniyet ayakkabıları.
- Karkas ve temel işleri, yol çalışmaları.
- İskelelerde yapılan çalışmalar.
663
- Bina yıkım işleri.
- Kalıp yapma ve sökme işlerini de kapsayan beton ve prefabrike parçalarla yapılan
çalışmalar.
- Şantiye alanı ve depolardaki işler.
- Çatı işleri.
- Yüksek fırınlar, ergitme ocakları, çelik işleri, haddehaneler, metal işleri, demir işleme,
presle demire şekil verme, sıcak presleme işleri ve metal çekme fabrikalarında yapılan işler.
- Yeraltında ve taşocaklarında yapılan işler, hafriyat işleri, kömür işletmelerinde yapılan
dekapaj işleri.
- Taş yontma ve taş işleme işleri.
- Düz cam ve cam eşya üretimi ve işlenmesi.
- Seramik endüstrisinde kalıp işleri.
- Seramik endüstrisinde fırınların içinin döşenmesi.
- Seramik eşya ve inşaat malzemesi kalıp işleri
- Taşıma ve depolama işleri
- Konserve yiyeceklerin paketlemesi ve dondurulmuş etle yapılan işler
- Gemi yapım işleri
- Demiryolu manevra işleri
664
- Artıkların parçalanması ve uzaklaştırılması işleri
- Aşındırıcı maddelerin sprey halinde kullanılması işleri
- Asit ve baz çözeltileriyle, dezenfektan ve aşındırıcı temizlik maddeleriyle yapılan işler
- Sıvı spreylerle çalışma
- Ergimiş maddelerle veya onların yakınında çalışma
- Radyant ısı ile çalışma
- Lazerle çalışma
665
Deri Önlükler
- Kaynak işleri
- Sıcak demircilik işleri
- Döküm işleri
Eldivenler
- Kaynak işleri
- Eldivenlerin yakalanma tehlikesinin bulunduğu makineler dışında, keskin kenarlı
cisimlerin elle tutulması
- Asit ve baz çözeltileriyle yapılan çalışmalar
Metal örgülü eldivenler
- Kesme ve kemiklerinden ayırma işleri
- Kesim ve kullanım amaçlarına göre parçalama için el bıçağı kullanılarak yapılan sürekli
kesim işleri
- Kesim makinelerinin bıçaklarının değiştirilmesi
8. YANSITICI GİYSİ
- Çalışanların açıkça görülmesi gereken yerlerde yapılan çalışmalar
9. EMNİYET KEMERİ
- İskelelerde çalışma
- Prefabrik parçaların montajı
- Direk ya da sütunlarda çalışma
666
ÇOCUK VE GENÇ İŞÇİLERİN ÇALIŞTIRILMA USUL VE ESASLARI
HAKKINDA YÖNETMELİK
3- Çocuk ve genç işçiler, okula devam edenlerin okula devamları ile okuldaki başarılarına
engel olmayacak, meslek seçimi için yapılacak hazırlıklara ya da yetkili makamlar tarafından
yeterliliği kabul edilen mesleki eğitime katılmasına engel olmayacak işlerde çalıştırılabilirler.
4- İşverenler çocuk ve genç işçilerin tecrübe eksikliği, mevcut veya muhtemel riskler
konularında bilgisizlik veya tamamen gelişmiş olmamalarına bağlı olarak gelişmelerini, sağlık
ve güvenliklerini tehlikeye sokabilecek herhangi bir riske karşı korunmalarını temin
edeceklerdir.
5- Çocuk işçilerin çalışmasına izin verilen hafif işler, genç işçilerin çalışmasına izin verilen
işler ve 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçiler bakımından yasak olan işler yönetmelik
eklerinde belirtilmiştir.
6- Temel eğitimini tamamlamış ve okula gitmeyen çocukların çalışma saatleri günde yedi ve
haftada otuzbeş saatten fazla olamaz. Ancak, 15 yaşını tamamlamış çocuklar için bu süre günde
sekiz ve haftada kırk saate kadar arttırılabilir.
7- Çocuk ve genç işçilerin günlük çalışma süreleri, yirmidört saatlik zaman diliminde,
kesintisiz ondört saat dinlenme süresi dikkate alınarak uygulanır.
8- Okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri, eğitim saatleri dışında
olmak üzere, en fazla günde iki saat ve haftada on saat olabilir.
667
9- İki saatten fazla dört saatten az süren işlerde otuz dakika, dört saatten yedi buçuk saate kadar
olan işlerde çalışma süresinin ortasında bir saat olmak üzere ara dinlenmesi verilmesi
zorunludur.
10- İşverenin vermesi gereken eğitimlerde geçen süreler, işverenin işyeri dışında gönderdiği
kurslar ve toplantılarda geçen süreler ile yetkili kurum ve kuruluşlar tarafından düzenlenen
mesleki eğitim programlarında geçen süreler, ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlar
tarafından çalışan çocuk ve gençler ile ilgili olarak düzenlenen konferans, kongre, komisyon ve
benzeri toplantılara temsilci olarak katılmaları nedeniyle işlerine devam edemedikleri süreler
çalışma süresinden sayılır.
11- Çocuk ve genç işçilerin hafta tatili izinleri kesintisiz kırk saatten az olamaz. Ayrıca hafta
tatili ücreti bir iş karşılığı olmaksızın ödenir.
12- Çocuk ve genç işçiler, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalıştırılamazlar. Ayrıca
bugünlere ilişkin ücretler bir iş karşılığı olmaksızın ödenir.
13- Çocuk ve genç işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi 20 günden az olamaz. Yıllık
ücretli iznin kesintisiz kullandırılması esastır. Ancak, yararına olduğu durumlarda çocuk ve
genç işçinin isteği üzerine en fazla ikiye bölünerek kullandırılabilir.
14- Okula veya eğitime devam eden çocuk ve genç işçilere yıllık ücretli izinleri okulların tatil
olduğu, kursa ve diğer eğitim programlarına devam edilmediği dönemlerde verilir.
15- Çocuklara karşı işlenmiş suçlardan hüküm giyen, yüz kızartıcı suçlardan hüküm giymiş
olan işveren veya işveren vekilleri çocuk ve genç işçileri çalıştıramazlar.
16- İşveren; çocuk ve genç işçinin velisi veya vasisine, çocuk ve genç işçinin çalıştırılacağı iş,
karşılaşabileceği riskler ve alınan önlemler hakkında bilgi verir.
17- İşveren; okula devam eden çocuk ve genç işçiden çalıştırmaya başlamadan önce, öğrenci
olduğuna dair belge ister. Bu belgeyi özlük dosyasında muhafaza eder.
18- İşveren; çocuk ve genç işçinin velisi veya vasisi ile yazılı iş sözleşmesi yapmak zorundadır.
19- İşveren, çocuk ve genç işçilere, çalıştırmaya başlamadan önce işyerindeki riskler, işe uyum
ve kanuni hakları ile işin niteliğine göre gerekli iş başı eğitimlerini verir.
20- İşveren, çocuk ve genç işçinin işe başlamasından önce veya çalışma esnasında, çalışma
koşullarında değişiklik olması gerektiği hallerde, bu değişikliği yapabilmesi için işyeri ve işin
yapıldığı yerin uygunluğu ve tanzimi, kullanılan iş ekipmanlarının şekli, sırası ve bunların
kullanılış biçimleri, iş organizasyonları, çocuk ve genç işçilere verilen eğitimin ve talimatların
düzeyi gibi hususları göz önünde bulundurmalıdır.
21- Değerlendirmeye göre çocuk ve genç işçilerin fiziki veya zihinsel gelişmeleri ile
güvenlikleri yönünden risk tespit edilirse, en kısa sürede gerekli tıbbi kontrollerin yapılması
gerekmektedir.
668
Ek-1
Çocuk İşçilerin Çalıştırılabilecekleri Hafif İşler
669
Ek-2
Genç İşçilerin Çalıştırılabilecekleri İşler
1. Meyve ve sebze konserveciliği, sirke, turşu, salça, reçel, marmelat, meyve ve sebze
suları imalatı işleri,
2. Meyve ve sebze kurutmacılığı ve işlenmesi işleri,
3. Helva, bulama, ağda, pekmez imalatı işleri,
4. Kasaplarda yardımcı işler,
5. Çay işlemesi işleri,
6. Çeşitli kuru yemişlerin hazırlanması işleri,
7. Küçükbaş hayvan besiciliğinde yardımcı işler,
8. Süpürge ve fırça imalatı işleri,
9. Elle yapılan ağaç oymacılığı, kemik, boynuz, kehribar, lüle taşı, Erzurum taşı ve diğer
maddelerden süs eşyası, düğme, tarak, resim, ayna, çerçeve, cam ve emsali eşya imalatı işleri,
10. Toptan ve perakende satış mağaza ve dükkanlarında satış, etiketleme ve paketleme
işleri,
11. Büro işyerlerinde büro işleri ve yardımcı işler,
12. İlaçlama ve gübreleme hariç çiçek yetiştirme işleri,
13. İçkili yerler ve aşçılık hizmetleri hariç olmak üzere hizmet sektöründeki işler,
14. Diğer giyim eşyası, baston ve şemsiye imalatı işleri,
15. Yiyecek maddelerinin imalatı ve çeşitli muamelelere tabi tutulması işleri,
16. Yorgancılık, çadır, çuval, yelken ve benzeri eşyaların imalatı ve dokuma yapmaksızın
diğer hazır eşya imalatı işleri,
17. Sandık, kutu, fıçı ve benzeri ambalaj malzemeleri, mantar, saz ve kamıştan sepet ve
benzeri eşya imalatı işleri,
18. Çanak, çömlek, çini, fayans, porselen ve seramik imaline ait işler (fırın işleri ve silis ve
quarts tozu saçan işler hariç),
19. El ilanı dağıtımı işleri,
20. Cam, şişe, optik ve benzeri malzeme imalathanelerinde üretime ilişkin işler (fırın işleri
ve silis ve quarts tozu saçan işler, ısıl işlem, renklendirme ve kimyasal işler hariç),
670
21. Bitkisel ve hayvansal yağların üretimi ve bunlardan yapılan maddelerin imaline ilişkin
işler (karbon sülfür gibi parlayıcı veya tahriş edici çözücülerle yapılan prine veya benzeri yağlı
maddelerin ekstrasyon yoluyla yağ üretimi işlerinde ekstrasyon kademeleri hariç),
22. Pamuk, keten, yün, ipek ve benzerleriyle bunların döküntülerinin hallaç, tarak ve
kolalama tezgahlarından ve boyama ile ilgili işlemlerden bölme ile ayrılmış ve fenni iklim ve
aspirasyon tesisatı olan iplikhane ve dokuma hazırlama işleri,
23. Balıkhane işleri,
24. Şeker fabrikalarında üretime hazırlamaya yardımcı işler,
25. Araçsız olarak 10 kg’dan fazla yük kaldırılmasını gerektirmeyen torbalama, fıçılama,
istifleme ve benzeri işler,
26. Su bazlı tutkal, jelatin ve kola imali işleri,
27. Sandal, kayık ve emsali küçük deniz araçlarının imalatı ve tamiratı işleri (boya ve
vernik işleri hariç).
Ek-3
Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılamayacakları İşler
671
18. Toksit, Kanserojen, nesil takip eden genler zararlı veya doğmamış çocuğa zararlı veya
herhangi bir şekilde insan sağlığını etkileyen zararlı maddelerle ilgili işler,
19. Eğitim, deney eksikliği güvenlik konusunda dikkat eksikliğine bağlı olarak gençlerin
maruz kalabileceği kaçınılması veya fark edilmesi mümkün olmadığına inanılan iş kazası riski
taşıyan işler.
2- İşveren veya işveren vekili, toplantı için gerekli yeri, araç ve gereçleri sağlamakla
yükümlüdür.
3- İşveren veya işveren vekili, kurulca hazırlanan toplantı tutanaklarını, kaza ve diğer vakaların
inceleme raporlarını ve kurulca işyerinde yapılan denetim sonuçlarına ait kurul raporlarını, iş
müfettişlerinin incelemesini sağlamak amacıyla, işyerinde bulundurmakla yükümlüdür.
7- İşveren, kendisine ait birden çok işyerinin her birinde kurulacak iş sağlığı ve güvenliği
kurullarının çalışma usullerini düzenlemek, iş ve görüş birliğini sağlamak amacıyla bu
işyerlerine ait iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili raporları, en az altı ayda bir, ilgili teknik eleman
ve uzmanlarını toplayarak inceler. Bu raporları göz önünde tutarak alınması gereken tedbirleri
tespit eder ve uygulanmasını sağlar.
672
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULU İLE İLGİLİ HUSUSLAR :
1- İş sağlığı ve güvenliği kurulları, yapacakları tekliflerde, bulunacakları tavsiyelerde ve
verecekleri kararlarda işyerinin durumunu ve işverenin olanaklarını göz önünde bulundururlar.
7- İşyerinde meydana gelen her iş kazası ve tehlikeli vaka veya meslek hastalığında yahut iş
sağlığı ve güvenliği ile ilgili bir tehlike halinde gerekli araştırma ve incelemeyi yapar, alınması
gereken tedbirleri bir raporla tespit ederek işveren veya işveren vekiline verir.
10- İşyerinde yangınla, doğal afetlerle, sabotaj ve benzeri ile ilgili tedbirlerin yeterliliğini ve
ekiplerin çalışmalarını izler.
673
11- İşyerinin sağlık ve güvenlik durumuyla ilgili yıllık bir rapor hazırlar, o yılki çalışmaları
değerlendirir, elde edilen tecrübeye göre ertesi yılın çalışma programında yer alacak hususları
ve gündemi tespit eder, işverene teklifte bulunur, planlanan gündemin yürütülmesini sağlar ve
uygulanmasını değerlendirir
12- İş sağlığı ve güvenliği kurulları inceleme, izleme ve uyarmayı öngören bir düzen içinde ve
aşağıdaki esasları göz önünde bulundurarak çalışırlar.
13- Ağır iş kazası halleri veya özel bir tedbiri gerektiren önemli hallerde kurul üyelerinden
herhangi biri kurulu olağanüstü toplantıya çağırabilir. Bu konudaki tekliflerin kurul başkanına
veya sekreterine yapılması gerekir. Toplantı zamanı, konunun ivedilik ve önemine göre tespit
olunur.
alınmasını talep edebilir. Kurul, aynı gün acilen toplanarak kararını verir, bu durumu tutanakla
tespit eder ve karar işçiye yazılı olarak bildirilir.
15- Kurulun olağan toplantılarının süresi toplam olarak ayda yirmi dört saati geçemez. Bu
toplantıların günlük çalışma saatleri içinde yapılması asıldır. Kurulun toplantılarında geçecek
süreler günlük çalışma süresinden sayılır. Kurul üyeleri yaptıkları görev dolayısıyla maddi-
manevi zarara uğratılamaz.
16- Kurul, üyelerin çoğunluğu ile toplanır, kararlar toplantıya katılanların oy çokluğu ile alınır.
Oyların eşitliği halinde başkanın oyu kararı belirler. Çoğunluğun sağlanamadığı veya başka bir
nedenle toplantının yapılmadığı hallerde durumu belirten bir tutanak düzenlenir.
17- Her toplantıda, görüşülen konularla ilgili alınan kararları içeren bir tutanak düzenlenir.
Tutanak, toplantıya katılan başkan ve üyeler tarafından imzalanır ve gereği yapılmak üzere
işverene bildirilir. İmzalı tutanak ve kararlar sırasıyla özel dosyasında saklanır.
18- Toplantıda alınan kararlar gereği yapılmak üzere ilgililere duyurulur. Ayrıca işçilere
duyurulması faydalı görülen konular işyerinde ilân edilir.
19- Her toplantıda, önceki toplantıya ilişkin kararlar ve bunlarla ilgili uygulamalar hakkında
başkan veya kurulun sekreteri tarafından kurula gerekli bilgi verilir ve gündeme geçilir.
674
İŞÇİLER İLE İLGİLİ HUSUSLAR :
1- İşçiler, sağlık ve güvenliğin korunması ve geliştirilmesi amacıyla iş sağlığı ve güvenliği
kurullarınca konulan kurallar, yasaklar ile alınan karar ve tedbirlere uymak zorundadırlar.
675
ÇALIŞANLARIN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ EĞİTİMLERİNİN USUL VE
ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİK
3- İşverenler, işyerlerinde sağlıklı ve güvenli çalışma ortamının tesis edilmesi için gerekli
önlemleri almakla yükümlüdürler.
5- Asıl işveren-alt işveren ilişkisi kurulan işyerlerinde, alt işverene ait çalışanların
eğitimlerinden, asıl işveren, alt işverenle birlikte sorumludur.
6- Geçici iş ilişkisi kurulan işveren, geçici iş ilişkisi ile çalışanlara gerekli eğitimi vermekle
yükümlüdür.
11- Çalışanlara verilecek eğitim teorik ve pratik olarak uygulanır ve çalışanların kolayca
anlayabileceği şekilde olmalıdır.
12- Verilen eğitimin sonunda bir ölçme ve değerlendirme yapılır. Değerlendirme sonuçlarına
göre eğitimin etkin olup olmadığı belirlenerek yeni eğitime ihtiyaç duyulup duyulmadığına
karar verilir.
677
GEÇİCİ VEYA BELİRLİ SÜRELİ İŞLERDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
HAKKINDA YÖNETMELİK
3- İşveren, çalıştıracağı işçilere, çalışmaya başlamadan önce yapacağı işin ne olduğu, bu işte
karşılaşacağı özel riskler hakkında gerekli bilgilerin verilmesini sağlar.
4- Bu bilgiler özellikle, yapılacak işin gerektirdiği mesleki bilgi, yetenek ve tecrübe ile
yapılması gerekli tıbbi muayene ve tetkikleri içerir.
6- Sağlık ve güvenlik yönünden özel tehlike bulunan ve özel sağlık gözetimi gerektiren işlerde,
işveren, iş sözleşmeleri ile çalıştıracağı işçilerin, işin gerektirdiği özel sağlık gözetimine tabi
tutulmalarını sağlar. Gerekli olduğu durumlarda, işçinin sözleşme süresinin sona ermesinden
sonra da sürdürülür.
678
7- İşyerinde sağlık ve güvenlikle ilgili koruyucu ve önleyici hizmetlerin yerine getirilmesi için
görevlendirilen kişiler veya dışarıdan hizmet alınan kişi veya kuruluşlar, iş sözleşmeleri ile
çalıştırılacak işçilerle ilgili olarak bilgilendirilir ve söz konusu işçilerin de diğer işçilerle
birlikte sağlık ve güvenliklerinin sağlanması için gerekli çalışmalar yapılır.
8- Geçici iş ilişkisi ile çalıştırılacak işçiler temin edilmeden önce, işçiyi çalıştıracak işveren
işçiyi devredecek işverene, yapılacak işin gerektirdiği mesleki bilgi ve yetenek ile işin
özellikleri hakkında gerekli bilgiyi verir. İşçiyi devredecek işveren de aldığı bu bilgileri ilgili
işçiye verir.
9- Geçici iş ilişkisi kurulan işveren, görev süresinden ve işin yapılması ile ilgili koşullardan
sorumludur. İşin yapılması ile ilgili koşullar, iş sağlığı ve güvenliği ve hijyen konuları ile
sınırlıdır.
11- İş ilişkisi ile çalıştırılan işçilerin sağlık ve güvenliklerinin korunması için daha uygun
önlemlerin alınmasına ve uygulanmasına engel teşkil etmez.
3- İhtisas ve meslek öğrenimi veren okulları bitirip bu konudaki işi meslek edinmiş 16 yaşını
doldurmuş genç işçiler, sağlığı, güvenliği ve ahlakının tam olarak güvenceye alınması şartıyla
ihtisas ve mesleklerine uygun ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılabilir.
4- Ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılacak işçiler (kadınlar dahil) ile 16 yaşını doldurmuş fakat 18
yaşını bitirmemiş genç işçilerin işe girişlerinde, işin niteliğine ve şartlarına göre bedence bu
işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının fizik muayene ve gerektiğinde laboratuar bulgularına
dayanılarak hazırlanan hekim raporu ile belirlenmesi zorunludur.
6- Sağlık raporu alınmamış herhangi bir işçinin ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılması yasaktır.
İşçilerin gerek ilk işe girişlerinde gerekse periyodik muayenelerinde belirlenen sağlık durumları
679
ile diğer gerekli bilgiler bu raporlara işlenir.
8- İşyeri hekimi tarafından verilen rapora itiraz halinde, işçi en yakın Sosyal Sigortalar Kurumu
Hastanesi Sağlık Kurulunca muayeneye tabi tutulur. Verilen rapor kesindir.
9- İşyerinden ilişkileri kesilerek yeni bir işe giren işçilerin bu raporları veya örnekleri yeni
işveren veya vekilinin isteği halinde o işyerine gönderilir.
10- Kadınlar, ay hali günlerinde ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılamazlar. Bu günlerin sayısı 5
gün olarak hesap edilir. Daha fazlası için hekim raporuna göre hareket edilir. Ay halinin
başlangıcı işçinin ihbar tarihidir.
11- İşveren veya vekili, ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırdığı işçilerin nüfus cüzdanlarının onaylı
örneklerini saklayarak, bunları İş Müfettişlerinin her isteyişinde göstermekle yükümlüdür.
12- Bu Yönetmelikte belirtilen şartlara aykırı olarak, ağır ve tehlikeli işlerde kadın ve genç işçi
çalıştırıldığının veya çalışan işçinin sağlık durumu itibariyle böyle bir işte çalıştırılmamasının
gerektiğinin tespiti halinde, bu işçiler ağır ve tehlikeli işlerde çalışmaktan alıkonulur.
EK - I
682
YAPI İŞLERİ
Bina, duvar, set, baraj, yol, demiryolu, köprü, tünel,
metro, her türlü raylı sistem, iskele, liman, marina,
dalgakıran, balıkçı barınağı, hava alanı, havai hat,
çelik konstrüksiyon yapı kanalizasyon, yağmur
suyu drenajı ve her türlü drenaj sistemleri, kanal,
kanalet, foseptik, kuyu, havuz, spor tesisleri, her
türlü sondaj işleri, her nevi yer üstü ve yer altı
31 inşaat, su üstü ve su altı inşaatları, her türlü temel --- ---
inşaatı işleri (Ankrajlı istinat duvarı, fore kazık
yapımı, palplanşlı çalışmalar vb. ), yıkım işleri, arazi
ölçüm, etüt, araştırma, her çeşit onarım ve
güçlendirme ve benzeri işler ve bu işler için gerekli
araç, malzeme, sabit tesis ve ekipmanın kullanılması
işleri (Teknik hizmetler ve yardımcı işlerde kadın
ve genç işçi çalışabilir).
Her türlü prefabrik yapı elemanı (pabuç, kolon,
32 kiriş, aşık, mertek gibi) üretimi ve yerinde montajı --- ---
işleri.
Çimento ve betondan eşya ve inşaat malzemesi
(Bina, karayolu, demiryolu, köprü, baraj ve benzeri
33 --- ---
üst yapılarla, her türlü alt yapılar ve tünellerde
kullanılan elemanlar) imali ve tatbikatı.
Beton, asfalt, çimento, alçı ve kireç gibi yapı
malzeme ve maddelerinin üretimi, işlenmesi,
34 bunlardan elde edilen yarı mamul ve mamul --- ---
ürünlerin hazırlanması ve yerinde uygulanmasına ait
işler.
Her türlü zeminin hafriyatı, yarma ve doldurulma
35 --- ---
işleri.
KİMYA SANAYİ İLE İLGİLİ İŞLER
Klorür asidi, sülfat asidi, nitrat asidi vb. her çeşit
tahriş edici ve yakıcı asitler ile sodyum ve potasyum
36 --- ---
hidroksit, amonyak gibi her türlü alkalilerin üretimi
ve bunlarla yapılan işler.
Aldehitler, ketonlar, eterler, karbon sülfür, analin,
alkoller, solventler, tinerler, triklor-etilen ve
37 --- ---
benzerleri gibi ve parlayıcı maddelerin imali ve
bunlarla yapılan işler.
Ham petrol ve katranların distilasyonu, bitum,
madeni yağlar ve her türlü akaryakıt ve rafinasyon
38 işleri (Maddelerin küçük mikyaslarda yağlama,silme --- ---
işleri gibi kullanılmasına ilişkin işlerde kadın ve
genç işçiler çalıştırılabilir).
Odun ve kömürlerin gazlaştırılmaları,
39 koklaştırılmaları ve bunlardan elde edilen bitum, --- ---
katran gibi ara ve art ürünlerin distilasyonu işleri.
40 Doğal gaz, Likit petrol gazı, hava gazı, bio gaz, ve --- ---
683
asetilen gazı gibi her türlü gaz üretimi, stoklanması
ve arz işleri.
Asfalt ile dam tecrit maddeleri ve yağlamaya özgü,
41 olup petrol rafinerilerinde elde edilemeyen sıvı ve --- ---
katı yağların imali işleri.
Her türlü patlayıcı madde ve mühimmatın imali,
42 --- ---
depolanması ve nakli işleri.
Her türlü zehirli gazların ve savaş gazlarının üretimi,
43 --- ---
kullanılması, depolanması ve nakli işleri.
Aktif kömürlerin, diğer aktif maddelerin,ve çeşitli
44 --- ---
kimyasal maddelerin emprenyasyon işleri.
Her türlü patlayıcı maddenin kullanıldığı işler ile toz
ve gaz maskeleri, koruyucu başlık, elbiseler ile diğer
45 --- ---
koruyucuların kullanılması zorunluluğu bulunan
işler.
Piroteknik malzemesi hazırlama ve imali işleri
46 (Aydınlatma ve işaret fişekleri, havai fişekler şenlik --- ---
maytapları,tabanca mantarı benzerleri).
Kibrit imaline ait işler (Kadın ve genç işçiler
47 kutulama, ambalajlama ve diğer yardımcı işlerde --- ---
çalıştırılabilirler).
48 Parafinden eşya imaline ait işler. K Gİ
Her türlü organik ve anorganik zehirli veya tahriş
edici maddelerle boya ve vernik imali ve bunlardan
49 --- ---
meydana gelen zehirli ve tahriş edici boyaların
kullanılması işleri.
50 Kimyasal gübrelerin üretimi ve depolanması işleri. --- ---
51 Selülozik,sentetik ve her çeşit boya imali işleri. --- ---
Sellüloit imali ve lak nitrosellülozu ile yapılan
52 --- ---
çeşitli kimyasal maddelerin imali işleri.
Ensektisit, rodentisit ve tarımsal mücadele ilaçları
53 --- ---
hazırlanması, üretimi ve depolanması işleri.
Flor, klor, brom, iyot üretimi ve bunların zarar verici
türevlerinin imali işleri. Flor, klor, brom, iyot
54 --- ---
üretimi ve bunların zarar verici türevlerinin imali
işleri.
55 Organik ve anorganik pigmentlerin imali işleri. --- ---
İnsan sağlığına zarar verici kimyasal maddelerin
56 --- ---
üretimi, yükleme, boşaltma ve nakli işleri.
Akümülatör imali ve seri olarak akümülatörlerin
57 --- ---
bakım ve şarj işleri.
58 Uyuşturucu maddelerin imali işleri. K ---
Bitkisel ve hayvansal yağların üretimi ve bunlardan
yapılan maddelerin imaline ilişkin işler (Karbon
sülfür gibi parlayıcı veya tahriş edici solventlerle
59 yapılan prine ve benzeri yağlı maddelerden K Gİ
ekstraksiyon yolu ile yağ üretimi işlerinde
ekstraksiyon kademelerinde kadın ve genç işçi
çalıştırılamaz).
Suni lifler ve diğer sentetik lifler ile bunlardan
60 --- ---
mamul maddelerin imali işleri.
684
Tabakhaneler ile her çeşit deri fabrika ve
61 imalathanelerinde tabaklama, nakil ve depolama --- ---
işleri.
62 Tüylü olarak kullanılacak derileri hazırlama işleri. K ---
Kuş ve hayvan tüyü kıllarının temizlenmesi,
63 K Gİ
didiklemesi, ayrılması ve bunlara benzer işler.
64 Ham kürkleri işleme ve boyama işleri. K ---
Kauçuk ve lastik sanayiinde,lastik hamurunun
hazırlanmasından her çeşit şekillendirilmiş mamul
65 K ---
yapımına kadar bütün işler (Lastik hamurunun
hazırlanmasında kadın çalıştırılamaz).
Plastik maddelerin şekillendirilmesi ve plastik eşya
66 imali işleri.(pvc’nin imali ve pvc’den mamül K Gİ
eşyaların yapımında genç işçi çalıştırılamaz)
İPLİK,DOKUMA VE GİYİM SANAYİ İLE
İLGİLİ İŞLER
67 Çırçır fabrikalarındaki işler. K Gİ
Pamuk keten,yün,ipek,paçavra ve benzerleri ve
68 harman, işleri ile bunların döküntülerini ayırma ve K ---
didikleme işleri.
Pamuk,keten,yün ipek ve benzerleriyle bunların
69 döküntülerinin hallaç haşıl, tarak, presleme ve K ---
kolalama işleri.
70 Konfeksiyon ve triko imali işleri. K Gİ
Pamuk, keten, yün, ipek ve benzerleri bunların
71 K Gİ
döküntüleri ile iplik ve dokuma işleri.
Her türlü ilkel ve mamul maddelerin temizlenmesi,
72 boyanması, gazlanması, ağartılması, basılması ve K ---
hazır hale getirilmesi işleri.
73 Suni ipek imalinde hazırlama ve üretme işleri. K ---
Pamuk, yün ve sentetik elyaf ile üretilmiş
ipliklerden dokunarak üretilen bezlerin,
74 verniklenmesiyle dayanıklılık veya su geçirmezliği K ---
sağlanmış bezler imali (Kord bezi, yelken bezi, çadır
bezi çuval bezi vb.).
75 Kıl mensucat, her türlü keçe ve aba imali işleri. K ---
Linolyum ve diğer sert satıhta zemin döşemeleri,
suni deri (Plastik hariç muşamba ve kaplanmış
kumaşlar, hasır, lif ve sair keçeler, paspaslar ve her
76 --- ---
türlü elyaftan vatka ve koltukçuluk malzemesi imali
işleri), bu ürünlerin döküntü ve paçavralarının elyaf
haline getirilmesi işleri.
Tabii ve suni iplikten mamul her türlü dokuma ile
77 deri, kürk ve sair cins malzemenin biçilip dikilmesi K Gİ
suretiyle her türlü giyecek eşyası imali işleri.
Mensucattan hazır eşya imali işleri (Perde, ev
78 K Gİ
tekstili, otomobil ürünleri ve benzerleri).
KAĞIT VE SELÜLOZ SANAYİİ İLE İLGİLİ
İŞLER
79 Kağıt hamuru ve odun hamuru üretimi işleri. K Gİ
80 Selüloz üretimi işleri. K Gİ
685
Kağıt ve selüloz üretiminde klor, hipoklorit, kükürt
dioksit, hiposulfit gibi tahriş edici ve zararlı
81 --- ---
maddelerin üretimi ile çözeltilerinin hazırlanması,
kullanılması ve geri kazanılması işleri.
Otomatik makinalarla kağıt, karton, mukavva ve
82 K ---
kutu imali işleri.
Kağıt ve ürünlerinden yapılan her türlü eşya ve
83 K Gİ
malzemenin imali işleri.
GIDA VE İÇKİ SANAYİİ İLE İLGİLİ İŞLER
Zahire depolarındaki işler ile un ve çeltik
84 K Gİ
fabrikalarındaki işler.
Ekmekçilik ve her çeşit un ve unlu maddelerden
85 K ---
gıda maddesi yapımı işleri.
86 Maya üretim işleri. K ---
Her türlü konserve ve hazır gıda ile hazır yemek
87 K Gİ
üretimi işleri.
88 Süt ve sütten mamul gıda maddelerin üretimi işleri. K Gİ
Kahve ve kakaonun tesislerde işlenmesi ve
89 K Gİ
paketlenmesi işleri.
Her türlü bitkinin çiçek, tohum, kabuk,meyve ve
yapraklarının işlenmesi ve paketlenmesi işleri ile
90 K Gİ
bunlardan elde edilen toz, yağ ve diğer mamullerin
işlenmesi ve paketlenmesi işleri.
Bitkisel her çeşit çay yaprakları ile yapılan işlemler
91 K Gİ
ve benzeri işler.
Her türlü canlı hayvanın kesilmesi, işlenmesi
92 ambalajlanması, sakatat tesislerindeki işler (Ambalaj --- ---
ve paketleme işlerinde kadın işçi çalıştırılabilir).
Balıkhanede yapılan taşıma, depolama, dondurma,
93 K ---
çeşitli safhalarda işleme ve diğer işler.
Soğuk hava depolarında ve şoklama odalarında
94 --- ---
yapılan işler.
Deniz ve göl tuzlalarıyla kaya tuzu işletmelerinde
95 yapılan üretim, rafine, ambalajlama, doldurma ve --- ---
taşıma işleri.
Şeker fabrikalarında üretim, hazırlama
96 K ---
ambalajlamaya ait işler.
Her türlü alkollü,alkolsüz içkilerin ve karbon asiti
ile yapılmış içeceklerin yapımı, arıtılması,
97 K ---
karıştırılması, damıtılması ve mayalandırılması
işleri.
98 Maden suları ve sodalarının üretimi işleri. K ---
TÜTÜN SANAYİİ İLE İLGİLİ İŞLER
99 Balyaların depolara taşınması ve istiflenmesi işleri. --- ---
100 İmalathane ve depolardaki aktarma işleri. --- ---
Sigara, puro, pipo, nargile, enfiye ve çiğnenen keyif
verici maddelerin imalathane ve fabrikalarında
101 yaprak tütün vb. tütünlerin rutubetlendirme, ayırma, K ---
temizleme, filtreleme işleri, harman, kıyım, sarım ve
ambalaj işleri.
ENERJİ ÜRETİMİ, NAKLİ VE DAĞITIMI İLE
686
İLGİLİ İŞLER
Buhar, gaz ve sair muharrik kuvvet üretimiyle ilgili
102 --- ---
işler.
Elektriğin üretimi, nakli ve dağıtımı işleri, elektrik
103 --- ---
bakım ve onarım işleri.
Hareket halinde bulunan makine, motor ve aksamı
104 ile transmisyon tertibatının yağlanması, tamiri ve --- ---
temizlenmesi gibi işler ve benzeri işler.
NAKLİYE BENZERİ İŞLER
Araçsız olarak yirmi beş kilodan yukarı ağırlık
105 --- ---
taşıma, boşaltma ve yükleme işleri.
El arabası gibi araçlarla elli kilodan yukarı ağırlık
106 --- ---
taşıma, boşaltma ve yükleme işleri.
Üç ve dört tekerlekli ve pedallı arabalarla altmış
107 kilodan yukarı ağırlık taşıma, boşaltma ve yükleme --- ---
işleri.
En çok %10 rampalı yerlerde vagonetlerle üç yüz
108 kilodan yukarı ağırlık taşıma, boşaltma ve yükleme --- ---
işleri.
Gaz, petrol, su ve benzeri maddelerin her çeşit boru
109 vasıtasıyla taşınması ve bu nakil hatlarında yapılan --- ---
bakım, onarım, tamirat ve benzeri işler.
110 Çuvallama, fıçılama, istifleme ve benzeri işler. K ---
İnsan ve eşya taşımaya özgü taşıt araçlarında
111 pilotluk, kaptanlık, şoförlük ve bunlara yardımcılık K ---
işleri.
Her türlü taşıt araçlarında makinistlik arabacılık,
112 frencilik, makasçılık ve bunlara yardımcılık işleri K ---
(yardımcı işlerde genç işçiler çalışabilir).
TARIM VE HAYVANCILIK İŞLERİ
Denizlerde göllerde ve nehirlerde balık ve diğer
hayvanların ve bitkilerin avlanması, toplanması,
113 --- ---
üretilmesi, (bunlardan elde edilecek ürün ve yan
ürünler) ve dalyan işleri.
114 Hayvansal gübre işleri. --- ---
Her nevi bitki tohumu, hububat, bakliyat ve çeşitli
115 gıda ürünlerinin tesislerde elenmesi, paketlemesi ve K Gİ
çeşitli merhalelerde işlenmesi işleri.
116 Tarım ilaçları kullanımı işleri --- ---
ARDİYE VE ANTREPOCULUK
Ardiyeler, antrepolar, umumi mağazalar ve
117 iskelelerde yapılan her türlü ambarlama, depolama, --- ---
yükleme ve boşaltma işleri.
HABERLEŞME
Posta, telefon, telgraf, telsiz, radyo, televizyon gibi
118 iletişim araçları için yapılan her türlü yapım, bakım --- ---
ve onarım işleri.
ÇEŞİTLİ İŞLER
Asbest tozları ile yapılan her çeşit imalat ile (Dam
119 tecrit malzemesi, çimento ve asbest esaslı borular, --- ---
kauçuklu ve plastikli yer döşemeleri imali, çeşitli
687
sanayi ürünleri, kişisel koruyucular gibi) asbest
hamuru hazırlama ve şekillendirme işleri.
120 Sünger avcılığı işleri. --- ---
Süngerleri temizleme, yıkama, beyazlatma ve
121 K ---
boyama işleri.
122 İtfaiye işleri. --- ---
Ocakçılık, ateşçilik işleri ile ocak ve baca temizleme
123 --- ---
işleri.
Tatil köyü, otel, motel, kaplıca işletmeleri, yurt vb.
bünyesindeki mutfak, bulaşıkhane, çamaşırhane, ütü
124 K ---
odalarında yapılan işler (Yardımcı işlerde genç
işçiler çalışabilir).
125 Kanalizasyon ve fosseptik işleri. --- ---
Her türlü çöp ve atık maddeler (toplanması,
126 taşınması, depolanması, işlenmesi, yok edilmesi K ---
vb.) ile ilgili işler.
127 Paçavracılık ve üstüpücülük işleri. K ---
Bataklık kurutma, su altı ve toprak altı işleri ile suya
128 --- ---
girilerek yapılan her türlü işler.
Düşme ve kayma tehlikesi olan yüksek yerlerde
129 --- ---
yapılan her türlü işler.
Radyoloji işleri ile radyum ve radyo aktif
maddelerle ve radyasyon yayan her türlü cihazla
130 K ---
(Çeşitli röntgen, magnetik rezonans ve benzeri
elektronik cihazlar) çalışılan işler.
Vahşi veya zehirli hayvan bulunduran bahçelerdeki
131 ve hayvan terbiyesi yapılan yerlerdeki her türlü K ---
işler.
Üzerine kayıt yapılan film, disk ve benzeri
132 K ---
cisimlerin yapılması işleri.
Her türlü mürekkep ve mürekkep ihtiva eden
133 K Gİ
malzeme imali işleri.
Keten, kenevir ve jütten iplik, sicim, halat imali ve
134 K ---
bunlarla yapılan dokuma işleri.
Hastane, bakteriyoloji ve kimya laboratuarları,
135 eczacılık (ilaç imali, ham maddesi imali ve K ---
benzeri) işleri.
136 Hayvan tahniti işleri. K ---
Kemik, boynuz, tırnak ve hayvan kanı ile ilgili
137 K ---
üretim işleri.
138 Tutkal, jelatin ve kola imali işleri. K Gİ
139 Metalden matbaa harfi imali ve klişe imali işleri. --- ---
Deri sanayiinde mamul derilere yüz ve fantezi fason
140 K ---
yapma ve derileri perdahlama işleri.
Makinasız deniz nakil araçlarında (Mavna, şat ve
141 K ---
benzerleri) yapılan bütün işler.
142 Yüzer vinç ve taraklarda yapılan işler. --- ---
Hava alanlarındaki uçuşa hazırlık işleri ile yer
143 K ---
hizmetleri ve bakım işleri.
Uçaklarda yapılan bütün işler ve uçaklarla yapılan
144 K ---
ilaçlama ve yangın söndürme işleri.
688
Motorlu ve motorsuz her türlü kara ve demiryolu
145 K ---
taşıtları ile yük veya yolcu taşıma işleri.
Kara, demiryolu, deniz ve göl taşıt araçları için
146 bakım, ikmal, onarım ve park yerlerinde yapılan K ---
işler.
Her türlü yem, ara maddesi hazırlama, ambalajlama
147 K ---
ve yem üretimi işleri.
148 Her türlü siloculuk işleri. K ---
Matbaacılık işleri (Her türlü basım işleri, ciltçilik,
149 K ---
klasör, dosya imali ve benzeri işler).
Her türlü ozalit, fotokopi, teksir, ilan ve reklam
150 K ---
basım işleri.
Yüzey aşındırıcı, temizleyici malzemelerin üretimi
151 K ---
işleri (Zımpara taşı ve zımpara kağıdı gibi).
Her türlü katı ve sıvı ara ürün ve nihai ürünlerin
152 K ---
ambalajlanması, paketlenmesi ve dolumu işleri.
Deri, suni deri, plastik, ağaç ve diğer malzemelerden
153 mamul her türlü ayakkabı, terlik ve benzerleri imalat K ---
işleri.
EK – II
İŞYERİNİN
Fotoğraf
689
Sicil no:
Unvanı:
Adresi:
Tel ve faks:
İŞÇİNİN
Adı ve soyadı:
Cinsiyeti:
Eğitim durumu:
Medeni durumu: Çocuk sayısı:
Ev Adresi:
Tel:
Mesleği:
Yaptığı iş:
Çalıştığı bölüm:
Daha önce çalıştığı yerler:
İşkolu Yaptığı iş Giriş-çıkış tarihi
1.
2.
3.
Özgeçmişi:
Kan grubu:
Konjenital/kronik hastalık:
Bağışıklama:
- Tetanoz:
- Hepatit:
- Diğer:
Soygeçmişi:
Anne Baba Kardeş Çocuk
TIBBİ ANAMNEZ:
1. Son bir yıl içinde aşağıdaki yakınmalardan herhangi birini geçirdiniz mi?
Hayır Evet Tarih
- Balgamlı öksürük
- Nefes darlığı
690
- Göğüs ağrısı
- Çarpıntı
- Sırt ağrısı
- İshal veya kabızlık
- Eklemlerde ağrı
- Diğer (Belirtiniz)
2. Son bir yıl içinde aşağıdaki hastalıklardan herhangi birini geçirdiniz mi?
Hayır Evet Tarih
- Kalp hastalığı
- Şeker hastalığı
- Böbrek rahatsızlığı
- Sarılık
- Mide veya oniki parmak ülseri
- İşitme kaybı
- Görme bozukluğu
- Sinir sistemi hastalığı
- Deri hastalığı
- Besin zehirlenmesi
- Diğer (Belirtiniz)
691
8. Şu anda herhangi bir tedavi görüyor musunuz?
Hayır Evet ise nedir..............................................................................….
LABORATUVAR BULGULARI:
a) Biyolojik analizler
- Kan
- İdrar
b) Radyolojik analizler
c) Fizyolojik analizler
692
- Odyometre
- SFT
d) Psikolojik testler
e) Diğer
KANAAT VE SONUÇ:
1- ……………………………………………………………….işinde/işyerinde bedenen
çalışmaya elverişlidir.
PERİYODİK MUAYENELER:
(Bu kısma, meslek hastalıkları da dikkate alınarak periyodik muayene sonuçları yazılacaktır.
Periyodik muayenede yapılan tetkiklerin sonuçları rapor ekinde bulunacaktır.)
2- Fiziksel ve zihinsel yorgunluk ile ilgili olarak; gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçilerin
çalışma saatleri ve ara dinlenmeleri geçici olarak yeniden düzenlenir, söz konusu işçilerin
çalışma saatlerinin gece süresine ve gebe işçilerin çalışmalarının günün erken saatlerine
rastlamaması için gereken önlemler alınır.
3- Postüral problemler ile ilgili olarak; çalışma mahalli ve çalışma düzeni, gebe, yeni doğum
yapmış ve emziren işçilerin postüral (duruş) problemlerini ve kaza riskini azaltacak şekilde
yeniden düzenlenir, mümkün olduğu durumlarda oturarak çalışmaları sağlanır.
693
4- Gebeliğin durumuna göre yorgunluğun ve diğer postüral problemlerin azaltılması veya
ortadan kaldırılması için dinlenme araları ihtiyaca göre daha sık ve uzun olarak düzenlenir.
5- Yüksekte çalışmalarda, gebe işçinin çalışma yerlerinin platform, merdiven gibi yüksek ve
düşme tehlikesi olan yerlerde olmaması için gerekli düzenlemeler yapılır.
6- Çalışma saatleri ve çalışma hızı ile ilgili olarak; çalışma hızının, saatlerinin ve işteki
yoğunluğun işçinin önerileri dikkate alınarak mümkün olduğunca uygun hale getirilmesi için
gerekli şartlar sağlanır.
7- Gebe ve yeni doğum yapmış işçinin yalnız çalıştırılmaması esastır. Ancak zorunluluk
halinde gebe ve yeni doğum yapmış işçinin yalnız çalıştırılması gerektiğinde işyerinde bulunan
diğer çalışanlarla kolayca iletişim sağlayabilmeleri için gerekli önlemler alınır.
8- İşçinin uygun tıbbi ve diğer destekleri alabilmesi için gerekli düzenlemeler yapılır, acil
yardım prosedürlerinde bu durum göz önüne alınır.
9- İş stresi ile ilgili olarak; gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçiyi, çalışma koşulları,
çalışma saatleri, müşterilerle ve üçüncü kişilerle ilişkiler, iş yükü, işini kaybetme korkusu gibi
stres faktörlerinden koruyucu önlemler alınır.
10- Düşük veya ölü doğum yapmış veya doğumdan sonra bebeğini kaybetmiş işçiyi stresten
korumak için özel itina gösterilir.
11- Gebe işçinin, ayakta çalışması gereken işlerde, mümkün olan durumlarda oturması sağlanır,
sürekli oturarak veya ayakta çalışma engellenir, çalışmanın böyle düzenlenmesinin mümkün
olmadığı durumlarda dinlenme araları artırılır, ayrıca hamileliğin gelişimine göre gerekli
önlemler alınır.
12- Dinlenme ve diğer iyileştirici olanakların sağlanması ile ilgili olarak; gebe işçinin sigarasız
ve dumansız bir ortamda gerekli aralıklarla oturarak veya rahatça uzanacak şekilde fiziksel ve
zihinsel olarak dinlenmesini sağlayacak şartlar temin edilir.
13- Gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçinin sık tuvalete gitme ihtiyacı göz önüne alınarak
uzun
süreli çalışmalar ve ekip çalışmaları bu gereksinime uygun olarak düzenlenir, ayrıca enfeksiyon
ve diğer hastalıklara karşı gerekli hijyen şartları sağlanır.
14- Gebe ve yeni doğum yapmış işçinin, kişisel ihtiyaçları göz önüne alınarak, beslenme
molasının, temiz içme suyu temininin ve diğer ihtiyaçlarının kendileriyle de istişare edilerek
karşılanması sağlanır.
15- Gebe işçinin, ani darbelere, sarsıntıya, uzun süreli titreşime maruz kalacağı işlerde ve iş
makinelerinde, delicilerde çalıştırılmaları yasaktır. Vücudun alt kısmını, bilhassa karın
bölgesini etkileyen düşük frekanslı uzun süreli titreşime ve sürekli sarsıntıya maruziyeti de
önleyecek tedbirler alınır.
16- Gebe işçinin çalıştığı yerdeki gürültü seviyesinin, en düşük maruziyet etkin değeri olan 80
dB(A) yı geçmemesi sağlanır. Eğer gürültü seviyesi düşürülemiyorsa işçinin yeri değiştirilir.
Kişisel koruyucularla da olsa limitleri aşan gürültülü ortamda gebe işçilerin çalıştırılmaları
yasaktır.
694
17- Gebe işçi iyonize radyasyon kaynaklarının bulunduğu yerlerde çalıştırılmaz, bu gibi yerlere
girmemesi uyarı levhaları ile belirtilir.
19- Gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçinin iyonize olmayan radyasyon kaynaklarından
etkilenmesini önleyecek tedbirler alınır.
20-Gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçinin yaptığı işin niteliği göz önünde
bulundurularak çalıştığı yerlerin sıcaklığının ve basıncının sağlık riski yaratmayacak düzeyde
olması sağlanır.
21- Gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçinin, 10/6/2004 tarihli ve 25488 sayılı Resmî
Gazete’de yayımlanan Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında
Yönetmelikte tanımlanan grup 2, grup 3 ve grup 4 biyolojik etkenlerin risk teşkil ettiği yerlerde
ve işlerde çalıştırılmaları yasaktır. Ancak işçinin bağışıklığı varsa durum değerlendirilmesi
yapılarak çalışmasına izin verilebilir.
22-Kanserojen, mutajen, çok toksik, toksik, zararlı, alerjik, üreme için toksik ve emzirilen
çocuğa zararlı olabilen kimyasalların üretildiği, işlendiği, kullanıldığı işlerde gebe, yeni doğum
yapmış ve emziren işçinin çalıştırılması esas olarak yasaktır. Ancak, işçinin çalıştırılmasında
zorunluluk varsa ve teknik olarak bu maddeler daha az zararlı olanlarla değiştirilemiyorsa, gebe
işçi, mutajen ve üreme için toksik maddelerle, emziren ve yeni doğum yapmış işçi, emzirilen
çocuğa zararlı olabilen kimyasalların dışındaki maddelerle, ancak her türlü önlem alınarak ve
sağlık durumları ile maruziyet düzeyleri sürekli kontrol altında tutularak çalıştırılabilir.
23- Gebe ve yeni doğum yapmış işçinin kendilerinin ve bebeklerinin sağlığını olumsuz
etkileyecek şekilde elle yükleme ve araçsız taşıma işlerinde çalıştırılmaları yasaktır. Bu tür
işlerde risk değerlendirmesi yapılır, gerektiğinde iş değişikliği sağlanır. Gebelik süresi boyunca
hiçbir surette elle taşıma işi yaptırılmaz.
24- Kişisel koruyucular gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçiyi tam koruyacak şekilde
vücuduna uygun olmalı, bu kişilerin hareketlerine engel olmamalı ve vücut ölçüleri değiştikçe
yenileri temin edilmelidir. Uygun koruyucu sağlanamadığı durumlarda işçi bu işlerde
çalıştırılamaz.
25- İşveren, gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçi ile ilgili olarak, işyerindeki maruziyetin
şeklini, düzeyini ve süresini etkenler, prosesler, çalışma koşulları veya özel bir riske maruz
kalma olasılığı bulunan işler için koruyucu veya önleyici önlemler aracılığıyla değerlendirir;
26- İşveren, işten kaynaklanan vardiyalı çalışma, işini kaybetme korkusu, iş yükü ve benzeri
stres faktörlerini ve kişisel olarak işçiyi etkileyen psikososyal ve tıbbi faktörleri de dikkate
almak zorundadır.
27- İşyerindeki gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçi, yapılan değerlendirmenin sonuçları
ve işte güvenlik ve sağlık amacıyla alınması gereken önlemler hakkında bilgilendirilir.
28- İşveren, değerlendirme sonuçları, gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçi için bir
güvenlik veya sağlık riskini veya işçinin gebeliği veya emzirmesi üzerindeki bir etkiyi ortaya
çıkardığında, ilgili işçinin çalışma koşullarını ve/veya çalışma saatlerini, bu işçinin bu risklere
maruz kalmasını önleyecek bir biçimde, geçici olarak değiştirir.
695
29- Çalışma koşullarının ve/veya çalışma saatlerinin uyarlanması teknik veya nesnel anlamda
olanaklı değilse, işveren ilgili işçiyi başka bir işe aktarmak için gerekli önlemleri alır.
30- Hekim raporu ile gerekli görüldüğü takdirde, gebe işçi sağlığına uygun daha hafif işlerde
çalıştırılır. Bu halde işçinin ücretinde bir indirim yapılmaz. Başka bir işe aktarılması teknik ve
makul olarak mümkün değilse, işçinin güvenlik ve sağlığının korunması için gerekli süre
içinde, işçinin isteği halinde ücretsiz izinli sayılması sağlanır. Bu süre, yıllık ücretli izin
hakkının hesabında dikkate alınmaz.
32- Yeni doğum yapmış işçinin doğumu izleyen sekiz haftalık süre sonunda, emziren işçinin
ise, 6 aylık süreden sonra gece çalışması yapmasının güvenlik ve sağlık açısından sakıncalı
olduğunun hekim raporu ile belirlendiği dönem boyunca, gece çalıştırılması yasaktır.
33- Kadın işçiler, gebe olduklarının hekim raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar geçen
sürede gece çalışmaya zorlanamazlar.
34- Gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçi günde yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz.
35- Gebe işçinin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam
onaltı haftalık süre için çalıştırılmaması esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce
çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir. Ancak, sağlık durumu uygun
olduğu takdirde, hekimin onayı ile gebe işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar
işyerinde çalışabilir. Ancak bu durumda gece çalışması yaptırılmaz ve gebe işçinin çalıştığı
süreler doğum sonrası sürelere eklenir.
36- İsteği halinde kadın işçiye, onaltı haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik
halinde onsekiz haftalık süreden sonra altı aya kadar ücretsiz izin verilir. Bu süre yıllık ücretli
izin hesabında dikkate alınmaz.
37- Gebe işçilere gebelikleri süresince, periyodik kontrolleri için ücretli izin verilir.
38- Emziren işçilerin, 16/6/2004 tarihli ve 25494 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Ağır ve
Tehlikeli İşler Yönetmeliğinde kadınların çalıştırılabilecekleri belirtilmiş olan işlerde
çalıştırılabilmeleri için, doğumdan sonraki sekiz haftanın bitiminde ve işe başlamalarından
önce, işyeri hekimi, işyeri ortak sağlık birimi, işçi sağlığı dispanserleri, bunların bulunmadığı
yerlerde sırasıyla en yakın Sosyal Sigortalar Kurumu, Sağlık Ocağı, Hükümet veya belediye
hekimlerine muayene ettirilerek çalışmalarına engel durumları olmadığının raporla belirlenmesi
gerekir. Muayene sonunda ağır ve tehlikeli işlerde çalışmasının sakıncalı olduğu hekim
raporuyla belirlenen işçi, doğumdan sonra ilk altı ay içinde bu işlerde çalıştırılamaz.
39- Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk saat
süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi
belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.
40- Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 100-150 kadın işçi çalıştırılan işyerlerinde, bir
yaşından küçük çocukların bırakılması ve bakılması ve emziren işçilerin çocuklarını
emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine en çok 250 metre
uzaklıkta bir emzirme odasının kurulması zorunludur.
696
41- Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 150 den çok kadın işçi çalıştırılan işyerlerinde, 0-
6 yaşındaki çocukların bırakılması ve bakılması, emziren işçilerin çocuklarını emzirmeleri için
işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine yakın bir yurdun kurulması zorunludur.
Yurt açma yükümlülüğünde olan işverenler yurt içinde anaokulu da açmak zorundadırlar. Yurt,
işyerine 250 metreden daha uzaksa işveren taşıt sağlamakla yükümlüdür.
42- İşverenler, ortaklaşa oda ve yurt kurabilecekleri gibi, oda ve yurt açma yükümlülüğünü, bu
Yönetmelikte öngörülen nitelikleri taşıyan yurtlarla yapacakları anlaşmalarla da yerine
getirebilirler.
43- Oda ve yurtlardan kadın işçilerin çocukları ile erkek işçilerin annesi ölmüş veya velayeti
babaya verilmiş çocukları faydalanırlar. Odalara 0-1, yurtlara 0-6 yaşındaki çocuklar alınır.
44- Oda ve yurtlarda çocuklarla görevlilerden başkasının bulunması ve bunların amaç dışında
kullanılması yasaktır. Yurtlarda 0-2, 3-4, 5-6 yaş çocukları birbirinden ayrı bulundurulur.
45- Çocuklar, oda ve yurtlara işbaşı yapılmadan önce bırakılır, işin bitiminde alınır. Anne ve
babalar, odaların ve yurtların disiplin ve yönetimine dair kurallara uymak şartıyla ara
dinlenmesinde çocuklarını görüp bakımlarıyla ilgilenebilirler.
46- Oda ve yurtlara kabul edilen çocuklar, kayıt ve kabul defterine yazılır.
47- Oda ve yurtlardan tamamen ayrılan çocukların, ayrılış nedeni, tarihi, kiminle çıktığı,
gözlem kağıdına ve kayıt kabul defterine işlenir. Çocuğun özel dosyası anne veya babasına
verilir.
48- Oda ve yurtlar çocukların sağlığının korunması, hava ve güneş ihtiyaçlarının karşılanması
için gerekli nitelikleri taşımalıdır. Oda ve yurtlar bodrum katında, doğrudan açık havaya
açılmayan yerlerde olmamalı, pencereleri doğrudan güneş ışığı alacak şekilde olmalıdır.
49- Buralarda, kadın ve velayet hakkına sahip erkek işçi sayısının en az % 10 u oranında
yatak, yeteri kadar gözlem odası ve bir emzirme yeri bulunmalıdır. İhtiyaca yetecek kadar
yatak, bölme ve diğer araç gereç ilave edilmelidir.
52- Oda ve yurtlarda, anneler ve görevliler için yeteri kadar tuvalet ve lavabo, her 10 yatağa bir
çocuk banyosu, çocuk yatak odalarının bitişiğinde çocukların kullanabileceği lavabolar,
yurtlarda ise, ayrıca, çocuklar için yeteri kadar tuvalet bulunmalıdır.
697
54- Oda ve yurtlarda, yatak odalarından ayrı bez değiştirme odaları olmalı, bu odalarda, masa,
yatak, şezlong gibi eşyalar, temiz ve kirli bez ve çamaşırların ayrı ayrı konulması için gerekli
dolap ve kaplar bulundurulmalı, yatak eşyası ve annelere emzirme esnasında giydirilen
gömlekler temiz olmalı ve düzenli olarak korunmalıdır.
55- Çocuklar emzirme yerlerine çocuk bakıcısı ya da sağlık personeli tarafından getirilir,
emzirmenin bitiminde yine aynı kimseler tarafından alınarak temizlik ve bakımları yapıldıktan
sonra yataklarına bırakılır.
56- Oda ve yurtların gereken yerlerine çocukların vücut ısılarının ölçülmesi için termometreler
konulur, buralarda işyerinde görevli hekim tarafından gerekli görülen ilaç ve tıbbi gereçler
bulundurulur. Bunlar özel bir dolap içinde ve kolayca kullanılabilecek şekilde saklanır ve
düzenli olarak işyerinde görevli hekim tarafından gözden geçirilerek bozulmuş veya
kullanılmaz duruma gelmiş yahut tükenmiş bulunanların yerlerine yenileri konulur.
57- Çocukların periyodik sağlık kontrollerini yapmak, sağlıkla ilgili kayıtlarını tutmak, salgın
ve bulaşıcı hastalıklara karşı gerekli önlemleri almak veya aldırmak, sağlık ve temizlik
yönünden gerekli denetimleri yapmak üzere işyeri hekimi ile hemşire görevlendirilir.
58- Odalarla yurtların emzirme odalarında her 10 çocuk için bir kadın çocuk bakıcısı
bulundurulur. Çocuk bakıcılarından en az birinin Kız Meslek Lisesi Çocuk Gelişimi ve Eğitimi
Bölümü mezunu veya benzeri mesleklerden olması zorunludur.
59- Yurtlarda, her 20 çocuk için bir çocuk bakıcısıyla Kız Meslek Lisesi Çocuk Gelişimi ve
Eğitimi Bölümü mezunu veya benzeri meslek mensubu eleman bulundurulur.
60- Oda ve yurtlardaki çocuk ve grup sayısına göre beslenme, temizlik ve diğer hizmetler için
yeterli sayıda personel istihdam edilir. Bu personel için en az ilkokul diploması veya okur
yazarlık belgesi almış ve sağlıklı olma şartı aranır.
61- Oda ve yurtlarda bulunan çocukların korunmaları amacıyla buralarda çalıştırılacak tüm
personel işe girişte ve periyodik olarak akıl ve vücut sağlığı ve bulaşıcı hastalıklar yönünden
sağlık kontrolünden geçirilecek, çocukların sağlık ve gelişimlerini olumsuz etkileyebilecek
personel bu işlerde çalıştırılmayacaktır.
62- Oda ve yurtlara kabul edilecek çocuklar önce gözlem odasına alınır ve hekim
muayenesinden geçirilir. Bulaşıcı veya tehlikeli bir hastalığı bulunmadığı ve portör olmadığı
anlaşılanlar hakkında rapor düzenlenir, raporlar çocukların özel dosyalarında saklanır.
63- Bulaşıcı veya tehlikeli bir hastalığı olanlar, hastalık kuşkusu bulunanlar veya portör olduğu
anlaşılanlar, sağlıklı olduklarının belirlenmesine kadar oda ve yurtlara alınmazlar.
64- Oda ve yurtlarda bulunan çocuklardan bulaşıcı hastalığa tutulanlar veya tutulduğundan
şüphe edilenler, hekime muayene ettirilmek üzere derhal gözlem odalarına alınırlar.
65- Muayene sonucunda bulaşıcı veya tehlikeli bir hastalığa tutulduğu anlaşılan çocuklar,
hekimce ya bir sağlık kuruluşuna gönderilir ya da reçetesi verilerek gerekli öğütlerle ailesine
teslim edilir.
66- Oda veya yurda kabul edildiği gün her çocuk için bir gözlem kağıdı doldurulur ve özel
dosyasına konur. Çocuklar buralarda kaldığı sürece, onların sağlık ve genel gelişme durumları,
698
beden yapıları ve ruhsal özellikleri en az haftada bir defa görevli hekimce sağlık muayenesi
kağıtlarına işlenir.
67- Oda ve yurtlarda kalan çocuklara koruyucu aşılar ve serumlar yapılır ve bunlar çizelgeye
yazılır.
68- Oda ve yurtlarda, çocuklara, yaşlarına göre mamaları, kahvaltıları ve yemekleri verilir.
Yemek listelerinin ve mamaların düzenlenmesinde görevli hekimin düşüncesi alınır.
Çocuklara, ayrıca, günde 250 şer gram dayanıklı veya pastörize, bulunmadığı takdirde
kaynamış süt veya yoğurt verilir.
69- Oda, yurt ve ana okullarında, çocuklara psikososyal gelişimlerini ve okul öncesi
eğitimlerini sağlamak üzere 1/5/1997 tarihli ve 22976 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 1475
Sayılı İş Kanununa Tabi İşyerlerinde İşverenlerin Kuracakları Okul Öncesi Eğitim
Kurumlarının Eğitim ve İşleyiş Esasları Hakkında Tüzükte belirtilen esaslara göre eğitim
verilir.
70- Oda ve yurtların bina, kuruluş, döşeme, araç, gereç, taşıt, beslenme ve benzeri giderlerinin
tamamı işverenlerce karşılanır. Buralar, ayda en az bir defa işveren veya vekili tarafından
denetlenir. İşveren, işveren vekili, görevli hekim veya bu birimlerin yönetim ve gözetiminden
sorumlu olanlarca görülen eksiklikler derhal giderilir.
71- Oda ve yurtlar birden çok işveren tarafından kurulduğu takdirde, bu işverenler veya işveren
vekilleri, ayda en az bir defa toplanarak bu yerlerin yönetimine dair kararları alırlar ve
uygulanmasını sağlarlar.
72- İşverenler, İş Kanununa tabi işyerlerinde açtıkları oda ve yurtlarla ilgili bilgi ve belgeleri,
açılma tarihinden itibaren en geç 30 gün içinde bir rapor halinde Milli Eğitim Bakanlığı ile
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına gönderirler.
73- Bu raporda işyerinin unvanı, bağlı olduğu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge
Müdürlüğü, sicil numarası ve adresi, işyerinde çalıştırılan toplam işçi sayısı ve kadın işçi sayısı,
kuruma alınan çocuk sayısı, cinsiyeti, kurumun açık adresi, oda sayısı, oyun yerleri, bahçenin
büyüklüğü, bakım ve eğitim araçlarının miktar ve çeşitleri gibi hususlar belirtilir
699
İŞÇİ İLE İLGİLİ HUSUSLAR :
1- İşçi, gebelik ve emzirmeye başlama halinde işvereni bilgilendirir.
700
701
702
703
704
705
706
707
708
709
KADIN İŞÇİLERİN GECE POSTALARINDA ÇALIŞTIRILMA KOŞULLARI
HAKKINDA YÖNETMELİK
2- Kadın işçiler her ne şekilde olursa olsun gece postasında yedibuçuk saatten fazla
çalıştırılamaz.
3- Belediye sınırları dışındaki her türlü işyeri işverenleri ile belediye sınırları içinde olmakla
beraber, posta değişim saatlerinde alışılmış araçlarla gidip gelme zorluğu bulunan işyeri
işverenleri, gece postalarında çalıştıracakları kadın işçileri, sağlayacakları uygun araçlarla
ikametgahlarına en yakın merkezden işyerine götürüp getirmekle yükümlüdür.
4- Kadın işçilerin, gece postalarında çalıştırılabilmeleri için, işe başlamadan önce işyeri hekimi,
işyeri ortak sağlık birimi, işçi sağlığı dispanserleri, bunların bulunmadığı yerlerde sırasıyla en
yakın Sosyal Sigortalar Kurumu, sağlık ocağı, Hükümet veya belediye doktorlarına muayene
ettirilerek, çalışmalarına engel bir durumun olmadığına dair sağlık raporlarının alınması şarttır.
Bu işçilerin muayeneleri her altı ayda bir tekrarlanır.
5- Kadın işçinin kocası da işin postalar halinde yürütüldüğü aynı veya ayrı bir işyerinde
çalışıyor ise, kadın işçinin isteği üzerine, gece çalıştırılması, kocasının çalıştığı gece postasına
rastlamayacak şekilde düzenlenir. Aynı işyerinde çalışan karı kocanın aynı gece postasında
çalışma istekleri, işverence, olanak oranında karşılanır.
6- Kadın işçiler, gebe olduklarının doktor raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar, emziren
kadın işçiler ise doğum tarihinden başlamak üzere altı ay süre ile gece postalarında
çalıştırılamazlar. Emziren kadın işçilerde bu süre, ana ve çocuğun sağlığı açısından gerekli
olduğunun işyeri hekimi, işyeri ortak sağlık birimi, işçi sağlığı dispanserleri, bunların
bulunmadığı yerlerde sırasıyla en yakın Sosyal Sigortalar Kurumu, sağlık ocağı, Hükümet veya
belediye doktoru raporuyla belgelenmesi halinde, bir yıla kadar uzatılır.
7- Gece postalarında kadın işçi çalıştırmak isteyen işverenler, gece çalıştırılacak kadın işçilerin
isim listelerini ilgili bölge müdürlüğüne gönderirler.
710
BİYOLOJİK ETKENLERE MARUZİYET RİSKLERİNİN ÖNLENMESİ
HAKKINDA YÖNETMELİK
2- Biyolojik etkenlere maruz kalma riski bulunan herhangi bir çalışmada, işçinin sağlık ve
güvenliğine yönelik herhangi bir riski değerlendirmek ve alınması gereken önlemleri
belirlemek için, işçinin maruziyetinin türü, düzeyi ve süresi belirlenir.
3- Birden fazla grupta yer alan biyolojik etkenlere maruziyetin söz konusu olduğu işlerde risk
değerlendirmesi, zararlı biyolojik etkenlerin tümünün oluşturduğu tehlike dikkate alınarak
yapılır.
6- İşveren, yapılan işin özelliğine göre zararlı biyolojik etkenleri kullanmaktan kaçınacak ve
teknik gelişmelere uygun olarak, kullanım şartlarında işçilerin sağlığı için tehlikeli olmayan
veya daha az tehlikeli olan biyolojik etkenleri kullanacaktır.
7- Yapılan risk değerlendirmesi sonucunda, işçilerin sağlık ve güvenliği için risk olduğu ortaya
çıkarsa, işçilerin maruziyeti önlenir.
8- Bunun teknik olarak mümkün olmadığı hallerde, yapılan iş ve risk değerlendirmesi dikkate
alınarak, sağlık ve güvenlik yönünden yeterli korumayı sağlayacak şekilde, işçilerin maruziyet
düzeyinin en aza indirilmesi için önlemler alınır.
10- İşveren, biyolojik etkenin ortama yayılmasına ve insanda ciddi enfeksiyona ve/veya
hastalığa sebep olabilecek herhangi bir kaza veya olayı derhal Bakanlığa ve Sağlık Bakanlığına
bildirir.
11- İşletmenin faaliyeti sona erdiğinde,düzenlenen maruz işçilerin listesi ile tutulan tüm tıbbi
kayıtlar Bakanlığa verilir.
12- İşçiler, biyolojik etkenlerin bulaşma riski bulunan çalışma alanlarında yiyip
içmeyeceklerdir.
13- İşçilere uygun koruyucu giysi veya diğer uygun özel giysi sağlanacaktır.
711
14- İşçilere, göz yıkama sıvıları ve/veya cilt antiseptikleri de dahil, uygun ve yeterli temizlik
malzemeleri bulunan yıkanma ve tuvalet olanakları sağlanacaktır.
15- Gerekli koruyucu ekipmanlar belirlenmiş bir yerde uygun olarak muhafaza edilecektir.
16- Her kullanımdan sonra ve mümkünse kullanımdan önce kontrol edilip temizlenecektir.
17- Bozuk koruyucu ekipmanlar, kullanımından önce tamir edilecek veya değiştirilecektir.
18- İnsan ve hayvan kaynaklı numunelerin alınması, işlem yapılması ve incelenmesi yöntemleri
belirlenecektir.
20- İşveren, işyerinde çalışan işçilerin ve/veya temsilcilerinin uygun ve yeterli eğitim
almalarını sağlar ve gerekli bilgi ve talimatları verir.
21- İşverenler işyerinde; biyolojik etkenlerle çalışma sırasında oluşan ciddi bir kaza veya olay
durumunda, Grup 4 biyolojik etkenlerle yapılan çalışmalarda takip edilecek prosedürü de
içeren yazılı talimatları sağlayacak ve mümkünse uyarıları görünür şekilde asacaklardır.
22- İşçiler, biyolojik etkenlerin kullanımı sırasında meydana gelen herhangi bir kaza veya
olayı, sağlık ve güvenlikten sorumlu veya görevli kişiye derhal bildirirler.
23- İşverenler, biyolojik etkenlerin ortama yayılmasından doğan ve insanda ciddi enfeksiyona
ve/veya hastalığa neden olabilecek kaza veya olayı, çalışanlara ve/veya temsilcilerine derhal
bildirirler. Ayrıca, işverenler, çalışanlara ve/veya temsilcilerine kazanın sebeplerini ve durumu
düzeltmek için alınan önlemleri de en kısa zamanda bildirirler.
24- İşverenler, Grup 3 ve/veya Grup 4 biyolojik etkenlere maruz kalan işçilerin listesini,
yapılan işin türünü, mümkünse hangi biyolojik etkene maruz kaldıklarını ve maruziyetler,
kazalar ve olaylarla ilgili kayıtları, uygun bir şekilde tutulur.
26- Kalıcı veya gizli enfeksiyona neden olduğu bilinen biyolojik etkenlere maruziyette, eldeki
bilgi ve verilere göre, seneler sonra hastalığın ortaya çıkmasına kadar teşhis edilemeyen
enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette, hastalığın gelişmesinden önce uzun
kuluçka dönemi olan enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette, tedaviye
rağmen uzun süreler sonra nükseden hastalıklara yol açan enfeksiyonlara sebep olan biyolojik
etkenlere maruziyette, uzun süreli ciddi arıza bırakabilen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik
etkenlere maruziyette bu liste, bilinen son maruziyetten sonra en az 40 yıl boyunca saklanır;
28- İşverenler Grup 2 biyolojik etkenler, Grup 3 biyolojik etkenler, Grup 4 biyolojik etkenlerin
ilk kez kullanımında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına ön bildirimde bulunurlar.
(Bildirimin içeriği Yönetmelik 15.maddede belirtilmiştir.)
712
29- İşverenler Grup 4 biyolojik etkenlerle ilgili tanı hizmeti veren laboratuarlar için, sadece
yaptığı hizmetlerin içeriği hakkında başlangıçta bildirimde bulunulur.
30- İşyerinde bildirimi geçersiz kılan, proses ve/veya işlemlerde sağlık veya güvenliği önemli
ölçüde etkileyecek büyük değişiklikler olduğunda, bildirim yeniden verilir.
31- İşveren, biyolojik etkenlerle yapılan çalışmalarda işveren her işçinin; çalışmalara
başlamadan önce, düzenli aralıklarla, sağlık gözetimine tabi tutulmalarını sağlar.
32- Gerektiğinde, maruz kaldıkları veya kalmış olabilecekleri biyolojik etkene karşı henüz
bağışıklığı olmayan işçiler için etkili aşılar hazır bulundurulur.
33- Bir işçinin, maruziyete bağlı olduğundan kuşkulanılan bir enfeksiyona ve/veya hastalığa
yakalandığı saptandığında, işyeri hekimi veya işçilerin sağlık gözetiminden sorumlu kişi,
benzer biçimde maruz kalmış diğer işçilerin de aynı şekilde gözetime tabi tutulmasını sağlar.
34- Sağlık gözetiminin yapıldığı bu durumlarda, kişisel tıbbi kayıtlar, maruziyetin son
bulmasından sonra en az 10 yıl süre ile saklanır.
35- Maruziyetin sona ermesinden sonra yapılacak herhangi bir sağlık gözetimi ile ilgili olarak
işçilere gerekli bilgi ve tavsiyeler verilir.
36- Biyolojik etkenlere, mesleki maruziyet sonucu meydana gelen her hastalık veya ölüm
Bakanlığa bildirilir.
37- Tanı laboratuarları dışında kalan, insan sağlığı ve veterinerlik hizmeti verilen işyerlerinde
risk değerlendirmesi yapılırken hasta insanlarda veya hayvanlarda ve onlardan alınan
maddelerde ve örneklerde biyolojik etkenlerin varlığı hakkındaki belirsizliklere, hasta
insanlarda veya hayvanlarda ve onlardan alınan maddelerde ve örneklerde varolduğu bilinen
veya varolduğundan şüphe edilen biyolojik etkenlerin oluşturduğu tehlikeye, işin doğasından
kaynaklanan risklere dikkat edilecektir.
38- Çalışan işçilerin sağlık ve güvenliğini korumak için uygun önlemler alınacaktır.
39- Biyolojik etkenlere maruz kalanlar, etkene karşı etkili bir aşı varsa aşılanacaktır.
41- İstendiğinde yetkililere gösterilmek üzere, işçiyle ilgili bir aşılama belgesi düzenlenecektir.
713
EK–I
714
EK–II
BİYOLOJİK RİSK
715
EK–III
Açıklamalar
716
Bu göstergeler aşağıdaki harflerle ifade edilir.
A: Olası alerjik etkileri olan.
D: Bu biyolojik etkene maruz kalan işçilerin listesinin bilinen son maruziyetten sonra 10
yıldan daha fazla saklanması gereken.
T: Toksin üretimi olan.
V: Etkili aşısı bulunan.
Koruyucu aşılamanın uygulanması Ek–VII de verilen kılavuza göre yürütülecektir.
Listede görülen biyolojik etkenler için “spp.” ifadesi, insanda bilinen diğer patojen türleri
belirtir.
717
Clostridium tetani 2 T, V
Clostridium spp. 2
Corynebacterium diphteriae 2 T, V
Corynebacterium minutissimum 2
Corynebacterium pseudotuberculosis 2
Corynebacterium spp. 2
Coxiella burnetii 3
Edwardsiella tarda 2
Ehrlichia sennetsu (Rickettsia sennetsu) 2
Ehrlichia spp. 2
Eikenella corrodens 2
Enterobacter aerogenes/cloacae 2
Enterobacter spp. 2
Enterococcus spp. 2
Erysipelothrix rhusiopathiae 2
Escherichia coli (patojen olmayan suşları dışındakiler) 2
Escherichia coli, verocytotoxigenic suşları (örn. O157: H7 veya O103) 3 (**) T
Flavobacterium meningosepticum 2
Fluoribacter bozemanae (Legionella) 2
Francisella tularensis (Tip A) 3
Francisella tularensis (Tip B) 2
Fusobacterium necrophorum 2
Gardnerella vaginalis 2
Haemophilus ducreyi 2
Haemophilus influenzae 2
Haemophilus spp. 2
Helicobacter pylori 2
Klebsiella oxytoca 2
Klebsiella pneumoniae 2
Klebsiella spp. 2
Legionella pneumophila 2
Legionella spp. 2
Leptospira interrogans (bütün serovarları) 2
Listeria monocytogenes 2
Listeria ivanovii 2
Morganella morganii 2
Mycobacterium africanum 3 V
Mycobacterium avium / intracellulare 2
Mycobacterium bovis (BCG suşu hariç) 3 V
Mycobacterium chelonae 2
Mycobacterium fortuitum 2
Mycobacterium kansasii 2
Mycobacterium leprae 3
Mycobacterium malmoense 2
Mycobacterium marinum 2
Mycobacterium microti 3 (**)
Mycobacterium paratuberculosis 2
Mycobacterium scrofulaceum 2
Mycobacterium simiae 2
Mycobacterium szulgai 2
Mycobacterium tuberculosis 3 V
Mycobacterium ulcerans 3 (**)
718
Mycobacterium xenopi 2
Mycobacterium caviae 2
Mycoplasma hominis 2
Mycoplasma pneumoniae 2
Neisseria gonorrhoeae 2
Neisseria meningitidis 2 V
Nocardia asteroides 2
Nocardia brasiliensis 2
Nocardia farcinica 2
Nocardia nova 2
Nocardia otitidiscaviarum 2
Pasteurella multocida 2
Pasteurella spp. 2
Peptostreptococcus anaerobius 2
Plesiomonas shigelloides 2
Porphyromonas spp. 2
Prevotella spp. 2
Proteus mirabilis 2
Proteus penneri 2
Proteus vulgaris 2
Providencia alcalifaciens 2
Providencia rettgeri 2
Providencia spp. 2
Pseudomonas aeruginosa 2
Rhodococcus equi 2
Rickettsia akari 3 (**)
Rickettsia canada 3 (**)
Rickettsia conorii 3
Rickettsia montana 3 (**)
Rickettsia typhi (Rickettsia mooseri) 3
Rickettsia prowazekii 3
Rickettsia rickettsii 3
Rickettsia tsutsugamushi 3
Rickettsia spp. 2
Bartonella quintana (Rochalimaea quintana) 2
Salmonella Arizonae 2
Salmonella Enteritidis 2
Salmonella Typhimurium 2
Salmonella Paratyphi A,B,C 2 V
Salmonella Typhi 3 (**) V
Salmonella (diğer serovarları) 2
Serpulina spp. 2
Shigella boydii 2
Shigella dysenteriae (Tip 1) 3 (**) T
Shigella dysenteriae (Tip 1 den farklı diğerleri) 2
Shigella flexneri 2
Shigella sonnei 2
Staphylococcus aureus 2
Streptobacillus moniliformis 2
Streptococcus pneumoniae 2
Streptococcus pyogenes 2
Streptococcus suis 2
719
Streptococcus spp. 2
Treponema carateum 2
Treponema pallidum 2
Treponema pertenue 2
Treponema spp. 2
Vibrio cholerae (El Tor dahil) 2
Vibrio parahaemolyticus 2
Vibrio spp. 2
Yersinia enterocolitica 2
Yersinia pestis 3 V
Yersinia pseudotuberculosis 2
Yersinia spp. 2
(**) Bkz. Açıklamalar (8 )
VİRÜSLER (*)
Hepadnaviridae
Hepatitis B virüsü 3 (**) V, D
Hepatitis D virüsü (Delta) (b) 3 (**) V, D
Herpesviridae
Cytomegalo virüsü 2
Epstein–Barr virüsü 2
Herpesvirus simiae (B virüsü) 3
Herpes simplex virüsü Tip 1 ve 2 2
Herpesvirus varicella–zoster 2
Human B–lymphotropic virüsü (HBLV–HHV6) 2
Human herpes virüsü 7 2
Human herpes virüsü 8 2 D
Orthomyxoviridae
İnfluenza virüsleri Tip A, B ve C 2 V (c)
Tick–borne ortomyxovrirdae: Dhori ve Thogoto virüsleri 2
721
Papovaviridae
BK ve JC virüsleri 2 D (d)
Human papillomavirüsleri 2 D (d)
Paramyxoviridae
Measles virüsü 2 V
Mumps virüsü 2 V
Newcastel disease virüsü 2
Parainfluenza virüsleri Tip 1 – 4 2
Respiratory syncytial virüsü 2
Parvoviridae
Human parvovirüsü (B 19) 2
Picornaviridae
Acute haemorrhagic conjunctivitis virüsü (AHC) 2
Coxsackie virüsleri 2
Echo virüsleri 2
Hepatitis A virüsü (insan entero virüsü Tip 72) 2 V
Poliovirüsleri 2 V
Rhinovirüsleri 2
Poxviridae
Buffalopox virüsü (e) 2
Cowpox virüsü 2
Elephantpox virüsü (f) 2
Milkers node virüsü 2
Molluscum contagiosum virüsü 2
Monkeypox virüsü 3 V
Orf virüsü 2
Rabbitpox virüsü (g) 2
Vaccinia virüsü 2
Variola (major minor) virüsü 4 V
Whitepox virüsü (“Variola virüsü”) 4 V
Yatapox virüsü (Tana & Yaba) 2
Reoviridae
Coltivirüsü 2
Human rotavirüsleri 2
Orbivirüsleri 2
Reovirüsleri 2
Retroviridae
Human immunodeficiency virüsleri 3(**) D
Human T– cell lymphotropic virüsleri (HTLV) , Tip 1 ve2 3(**) D
SIV virüsü (h) 3(**)
Rhabdoviridae
Rabies virüsü 3(**) V
Visicular stomatitis virüsü 2
Togaviridae
Alfavirüsleri :
Eastern equine encephalomyelitis 3 V
Bebaru virüsü 2
Chikungunya virüsü 3(**)
Everglades virüsü 3(**)
Mayaro virüsü 3
Mucambo virüsü 3 (**)
Ndumu virüsü 3
722
O’nyong–nyong virüsü 2
Ross River virüsü 2
Semliki forest virüsü 2
Sindbis virüsü 2
Tonate virüsü 3(**)
Venezuelan equine encephalomyelitis 3 V
Western equine encephalomyelitis 3 V
Bilinen diğer alpha virüsleri 2
Rubivirüsü (rubella) 2 V
Toroviridae 2
Sınıflandırılmamış virüsler
Equine morbillivirüsü 4
Henüz tanımlanmamış Hepatitis virüsleri 3 (**) D
Bulaşabilir spongiform ansefalopatiler (TSEs)
ile birlikte nadiren görülen etkenler
Creutzfeldt– Jakob hastalığı 3 (**)
Variant Creutzfeldt– Jakob hastalığı 3 (**) D (d)
Bovine spongiform ansefalopatiler (BSE) ve ilgili diğer
hayvan TSE leri (i) 3 (**) D (d)
Gertsmann– Straussler–Scheinker sendromu 3 (**) D (d)
Kuru 3 (**) D (d)
(*) Bkz. Açıklamalar (7)
(**) Bkz. Açıklamalar (8)
(a) Tick–borne encephalitis.
(b) Hepatit D virüsü yalnızca hepatit B virüsü ile aynı anda veya ikincil olarak enfekte olmuş
işçilerde patojendir.
Bunun için, Hepatit B aşısı yalnızca Hepatit B virüsünden etkilenmemiş işçileri Hepatit D
virüsüne (Delta) karşı koruyacaktır.
(c) Yalnızca (A) ve (B) Tipleri için
(d) Bu etkenlerle doğrudan temas olan işler için önerilir.
(e) İki virüs tanımlanmıştır: birisi, buffalopox tipi, diğeri de Vaccinia virüsünün bir türüdür.
(f) Cowpox virüsünün türüdür.
(g) Vaccinianın bir türüdür.
(h) Bugün için, simian kökenli diğer retrovirüslerin insanda hastalık yaptığı hakkında bir kanıt
yoktur. Bu virüslerle çalışılırken, önlem olarak, üçüncü düzey korunma önerilir.
(i) Diğer hayvan TSE lerine yol açan etkenlerin insanda enfeksiyona yol açtığı hakkında kanıt
yoktur.
Bununla birlikte 3. risk grubunda (**) yer alan etkenler için, laboratuvar çalışmalarında
üçüncü düzey korunma önlemleri önerilir. Tanımlanmış bir scrapie etkeniyle çalışılan ve
ikinci düzey korunmanın yeterli olduğu laboratuvarlar bunun dışındadır.
PARAZİTLER
MANTARLAR
725
EK–IV
1- Biyolojik etkene maruz kalan işçilerin sağlık gözetiminden sorumlu kişi yada
işyeri hekimi her bir işçinin durumunu ve maruziyet şartlarını bilmelidir.
2- İşçilerin sağlık gözetimi iş hekimliğinin ilke ve uygulamalarına uygun olarak
yürütülmeli ve aşağıdaki önlemleri içermelidir:
- İşçinin mesleki ve tıbbi öyküsü ile ilgili kayıt tutmak,
- İşçinin kişisel sağlık durumunun değerlendirilmesi,
- Uygun ise, erken ve geri döndürülebilir etkilerin saptanması gibi biyolojik gözetim.
Sağlık gözetimi yapılırken, her işçi için, iş hekimliğinde ulaşılabilen son bilgiler
ışığında, konu ile ilgili daha ileri testler yapılmasına karar verilebilir.
726
EK–V
Bu ekte yer alan önlemler, işçilere yönelik risk değerlendirmesine, etkinliklerin ve ilgili
biyolojik etkenin doğasına göre uygulanacaktır.
727
9. Temizlemesi kolay ve su Zorunlu Zorunlu Zorunlu
geçirmez yüzeyler. (tezgah ve iş (tezgah ve (tezgah, yer
masaları için) zeminler için) duvar, tavan için)
10. Asit, alkali, çözücü ve Önerilir Zorunlu Zorunlu
dezenfek–tanlara dayanıklı
yüzeyler.
11. Biyolojik etken için güvenli Zorunlu Zorunlu Zorunlu
depolama. (güvenli
depolama)
12. Çalışma biriminde Önerilir Önerilir Zorunlu
bulunanların görülebildiği
gözetleme penceresi veya
benzeri.
13. Bir laboratuvarda yalnızca Gerekmez Önerilir Zorunlu
kendi malzemeleri
kullanılmalıdır.
14. Herhangi bir hayvanın da Uygun olması Zorunlu Zorunlu
dahil olduğu bütün enfekte halinde (enfeksiyonun
maddeler bir güvenlik veya havayla
yalıtım kabininde veya diğer bulaştığı
uygun bir kapta işleme tabi hallerde)
tutulmalıdır.
15. Hayvan leşlerinin yok Önerilir Zorunlu Zorunlu
edilmesi için yakma fırını. (Mevcutsa) (alan içinde)
(*) HEPA (High Efficiency Particulate Air) : Büyüklüğü 0,3 mikron olan aerosolları,
maksimum 1,52 metre/dakika hava akım hızında, minimum % 99,97 oranında tutabilen
özellikte kuru tip değiştirilebilir filtre.
EK–VI
Canlı zayıflatılmış (attenüe) aşılar dahil Grup 1 biyolojik etkenlerle çalışmalar için genel
mesleki güvenlik ve hijyen ilkelerine uyulacaktır.
İşlemin bir bölümü veya belirli bir yöntemle ilgili risk değerlendirmesi sonucuna göre
aşağıdaki farklı kategorilere karşılık gelen alınacak önlemleri seçip bir arada uygulamak
mümkündür.
728
2 3 4
1. Canlı organizmalar, prosesi Zorunlu Zorunlu Zorunlu
çevreden fiziksel olarak ayıran bir
sistemde tutulacaktır.
2. Kapalı sistemden çıkan ekzost En az düzeyde Sızdırmaz Sızdırmaz
gazlarının tahliyesi şu şekilde sızdırır
olacaktır.
3. Numunelerin toplanması, kapalı bir En az düzeyde Sızdırmaz Sızdırmaz
sisteme materyallerin ilavesi ve bir sızdırır
başka kapalı sisteme canlı
organizmanın transferi işlemleri şu
şekilde olacaktır.
4. Büyük miktardaki kültür sıvıları, Geçerli yollarla Geçerli fiziksel Geçerli fiziksel
canlı organizmalar için yandaki inaktive ve kimyasal ve kimyasal yolla
önlemler alınmadıkça kapalı sistemden edilmeli yolla inaktive inaktive edilmeli
uzaklaştırılmayacaktır. edilmeli
5. Sızdırmazlık sistemleri şöyle dizayn En az düzeyde Sızdırmaz Sızdırmaz
edilecektir. sızdırır
6. Kapalı sistemler kontrollü alanlarda İsteğe bağlı İsteğe bağlı Zorunlu ve bu
olacaktır. amaçla
oluşturulmuş
a) Biyotehlike işareti İsteğe bağlı Zorunlu Zorunlu
yapıştırılacaktır.
b) Bu alanlara yalnızca görevli olan İsteğe bağlı Zorunlu Zorunlu, hava
kişilerin girmesine izin verilecektir. sızdırmazlığı
sağlanmış kabin
ile
c) Personel koruyucu elbise Zorunlu Zorunlu Zorunlu
giyecektir. (iş elbisesi) Giriş ve
çıkışlarda
tümüyle
değiştirilecek
730
EK–VII
1- Biyolojik etkenlere maruz kalanlar, etkene karşı etkili bir aşı varsa aşılanacaktır.
2- Aşılama, ilgili mevzuat ve uygulamalara uygun yürütülmelidir. İşçiler, aşılanmanın ve
aşılanmamanın sakıncaları ve yararları hakkında bilgilendirilecektir.
3- Aşılama bedeli çalışana yüklenmeyecektir.
4- İstendiğinde yetkililere gösterilmek üzere, işçiyle ilgili bir aşılama belgesi düzenlenecektir.
731
BALIKÇI GEMİLERİNDE YAPILAN ÇALIŞMALARDA
SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK
(27.11.2004 tarih ve 25653 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.)
2- Gemi sahibi, kaptanın sorumluluğu saklı kalmak kaydı ile geminin, özellikle öngörülebilir
meteorolojik koşullarda işçilerin sağlık ve güvenliğini tehlikeye atmadan, kullanılmasını sağlar.
3- Kaptanın dışında kalan diğer işçilerin karşı karşıya kaldıkları ciddi, yakın ve önlenemeyen
tehlike durumunda çalışma yerini veya tehlikeli bölgeyi veya gemiyi terk eden işçilerin bu
hareketleri nedeniyle dezavantajlı duruma düşmeyecekleri ve herhangi bir zarar görmeyecekleri
tedbirleri alır.
4- Denizde işçilerin sağlık ve güvenliğini etkileyen veya etkileyebilecek herhangi bir olayın
meydana geldiği durumlarda bu olayı ayrıntılı olarak bir rapor halinde balıkçı gemisinin işyeri
olarak bağlı bulunduğu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüğüne ve olayın
meydana geldiği mahallin bağlı bulunduğu Liman Başkanlığına bildirir. Olay gemi jurnaline
yazılır, jurnal tutma mecburiyeti olmayan gemilerde ise raporun bir örneği saklanır.
5-Yeni balıkçı gemileri Ek-I’de belirtilen asgari sağlık ve güvenlik gereklerine uygun olacaktır.
6-Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten sonra gemilerde yapılacak büyük onarım,
dönüşüm veya değişiklikler Ek-I’de belirtilen asgari gereklere uygun olarak yapılır.
7-Gemi sahipleri/donatanlar, kaptanın sorumluluğu saklı kalmak kaydı ile işçilerin sağlık ve
güvenliklerinin korunması için, gemilerin ve bunların özellikle Ek-I ve Ek-II’de belirtilen
bütün aksam ve ekipmanının teknik bakımını yapar, işçilerin sağlık ve güvenliğini etkileyecek
herhangi bir arıza en kısa sürede giderir.
8- Gemiler ve bunların bütün aksam ve ekipmanı düzenli olarak temizlenir, uygun hijyen
koşullarında olması sağlanır.
9- Gemide yeterli sayıda uygun acil durum ve can kurtarma ekipmanı kullanıma hazır halde
bulundurulur.
10- Ek-III’de belirtilen can kurtarma ve hayatta kalma ekipmanı ile ilgili olarak gerekli
önlemler alınır.
12- İşçilerin sağlık ve güvenliğinin korunması ile ilgili olarak gemi sahibi kaptana, bu
Yönetmelikte belirtilen yükümlülüklerini yerine getirebilmesi için, gerekli her türlü imkanı
sağlanır.
732
13- Gemi sahipleri/donatanlar veya kaptan tarafından, gemilerde çalışan işçiler ve/veya
temsilcileri, geminin tümü ile işçinin çalışmakta olduğu bölümde veya yaptığı her işte
yürütülen faaliyetler, sağlık ve güvenlik riskleri, gemilerde alınacak sağlık ve güvenlikle ilgili
tüm önlemler hakkında bilgilendirilir. İşçilere verilen bu bilgiler kolay ve anlaşılır olmalıdır.
14- İşçilere, gemilerde sağlık ve güvenlik, özellikle kazaların önlenmesi konusunda uygun
eğitim verilir. Bu eğitimde verilen bilgiler ve hazırlanan talimatlar tereddüte yol açmayacak
şekilde net ve kolay anlaşılır olmalıdır.
15- Eğitim, özellikle yangınla mücadele, can kurtarma ekipmanının kullanılması, balık avlama
ve çekme ekipmanının kullanılması ve el işaretleri de dahil çeşitli işaretlerin kullanılması
hususlarını kapsar.
17- 23/6/2002 tarih ve 24794 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Seyir
Halindeki Gemilerde Daha İyi Tıbbi Hizmet Verilmesi İçin Gerekli Asgari Sağlık ve Güvenlik
Koşulları Hakkında Yönetmeliğin 8 inci maddesinin (c) bendi hükmü saklı kalmak kaydıyla,
bir gemiyi sevk ve idare edecek kişiye, gemilerde meslek hastalıklarının ve iş kazalarının
önlenmesi ve herhangi bir kaza olduğunda yapılması gereken işler, öngörülebilir yükleme
koşullarında ve avlanma işlemleri sırasında, geminin dengesinin ve güvenli bir durumda
bulunmasının sağlanması, radyo navigasyonu ve iletişimi ile bunlarla ilgili yöntem ve kuralları
konularda ayrıntılı eğitim verilir.
19- Mevcut balıkçı gemileri bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren beş yıl içinde
Ek-II’de belirtilen asgari sağlık ve güvenlik gereklerine uygun hale getirilir.
20- Gemi denize elverişli koşullarda tutulacak, kullanımına ve amacına uygun bir şekilde
donatılacaktır.
21- Geminin dengesi ile ilgili bilgi ve dokümanlar gemide bulunacak ve seyirden sorumlu
personel bu bilgilere kolayca ulaşabileceklerdir.
23- Kaptan, geminin dengesinin sağlanması ve bunun korunması için gerekli bütün önlemleri
alacaktır.
24- Geminin dengesinin sağlanması ile ilgili kural ve talimatlara kesinlikle uyulacaktır.
733
26- Gemide acil durumlarda kullanılmak üzere acil elektrik güç kaynağı bulunacaktır. Acil
elektrik güç kaynağı, açık gemiler hariç, makine dairesinin dışına konulacak ve herhangi bir
yangın veya ana elektrik donanımının çalışmadığı diğer durumlarda, dahili haberleşme sistemi,
yangın dedektörleri ve acil durum sinyalleri, seyir fenerleri ve acil durum aydınlatması, telsiz
haberleşme donanımı, varsa, acil durum elektrikli yangın pompası sistemlerinin en az üç saat
süreyle aynı anda çalışmasını sağlayabilecek şekilde düzenlenecektir.
27- Acil durum elektrik güç kaynağının akü bataryası olması durumunda; ana elektrik güç
kaynağı arızalandığında, akü bataryası otomatik olarak acil durum elektrik panosuna
bağlanacak ve dahili haberleşme sistemi, yangın dedektörleri ve acil durum sinyalleri, seyir
fenerleri ve acil durum aydınlatması, telsiz haberleşme donanımı, varsa, acil durum elektrikli
yangın pompası sistemlerine en az üç saatlik süre ile kesintisiz enerji sağlayabilecek güçte
olacaktır.
28- Ana elektrik panosu ile acil durum elektrik panosu, mümkün olduğunca, her ikisi birden
suya veya yangına maruz kalmayacak biçimde yerleştirilecektir.
31- Seyir için kullanılan tüm elektronik aygıtlar sık ve düzenli aralıklarla test edilecek ve çalışır
durumda olması sağlanacaktır.
33- Kaldırma ve çekme araçlarının bütün parçalarının ve ilgili ekipmanların düzenli olarak
bakımları yapılacak ve çalışır durumda olması sağlanacaktır.
34- Soğutma tesisleri ve basınçlı hava sistemlerinin kontrol ve testleri düzenli aralıklarla
yapılacak ve çalışır durumda olması sağlanacaktır.
35- Havadan ağır gazların kullanıldığı pişirme ve mutfak ekipmanları, sadece iyi
havalandırılmış alanlarda kullanılacak ve tehlikeli gaz birikimi önlenecektir.
36- Yanıcı ve diğer tehlikeli gazlar içeren tüpler, belirgin bir biçimde ve içeriklerine uygun
şekilde işaretlenecek ve açık güvertelerde istiflenecektir.
37- Tüm vanalar, basınç regülatörleri ve tüplerden gelen borular hasara karşı korunacaktır.
38- Telsiz haberleşme donanımı, radyo dalgalarının yayılması için normal şartlar dikkate
alınarak kıyıda veya karada bulunan en az bir istasyon ile sürekli iletişim kurulabilecek
özellikte olacaktır.
39- Acil kaçış yolu ve acil çıkış olarak kullanılacak yollarda ve çıkışlarda engel bulunmayacak
ve buralara kolayca erişilebilecek, doğrudan açık güverteye veya güvenli bir alana açılacak ve
oradan cankurtaran sandallarına ulaşılabilecek şekilde olacaktır. Böylece işçilerin çalışma
yerlerini veya yaşama alanlarını mümkün olduğunca çabuk ve güvenli biçimde terk etmeleri
sağlanacaktır.
734
40- Acil kaçış yolu ve acil çıkış olarak kullanılacak yol ve çıkışların sayısı, dağılımı ve
boyutları; çalışma yerlerinin ve yaşama alanlarının kullanımına, ekipman ve boyutları ile
çalışabilecek maksimum işçi sayısına uygun olacaktır. Acil çıkış olarak kullanılabilen ve kapalı
olan çıkışlar, bir acil durumda herhangi bir işçi veya kurtarma ekibince derhal ve kolayca
kullanılabilir özellikte olacaktır.
41- Acil durum kapıları ile diğer acil çıkışlar, bulundukları yerler ve özel işlevlerine uygun
yeterli hava ve su sızdırmaz özellikte olacaktır. Acil durum kapıları ve diğer acil çıkışlar,
geminin su sızdırmaz bölmeleri kadar yangına dayanıklı olacaktır.
42- Acil durum yolları ve çıkışları, Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun olarak
işaretlenecektir. Bu işaretler uygun yerlere konulacak ve dayanıklı olacaktır.
43- Aydınlatma gerektiren kaçış yolları ve yerleri ile acil çıkışlar, aydınlatma sisteminde
meydana gelebilecek herhangi bir arıza durumunda da yeterli aydınlatma sağlayacak acil
durum aydınlatma sistemi ile donatılacaktır.
44- Geminin boyutları ve kullanım şekli, mevcut ekipman, gemide bulunan maddelerin fiziksel
ve kimyasal özellikleri ile gemide bulunabilecek en çok kişi sayısı dikkate alınarak, yaşam
bölümleri ve kapalı çalışma yerleri, makine dairesi ve balık ambarı da dahil, uygun yangın
söndürme ekipmanı ile ve gerektiğinde yangın dedektörleri ve alarm sistemleri ile
donatılacaktır.
45- Yangın söndürme ekipmanı uygun yerlerde ve daima çalışır durumda tutulacak ve acil
kullanım için kolay erişilebilir olacaktır.
46- İşçiler, yangın söndürme ekipmanının yerleri, çalışma şekilleri ve nasıl kullanılması
gerektiği konusunda eğitilecektir.
47- Yangın söndürücülerin ve diğer taşınabilir yangın söndürme ekipmanının var olup
olmadığı, gemi yola çıkmadan önce daima kontrol edilecektir.
48- Seyyar yangın söndürme ekipmanına kolayca erişilebilecek ve kullanımı kolay olacak ve
Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun olarak işaretlenecektir. Bu işaretler uygun
yerlere konulacak ve dayanıklı olacaktır.
49- Yangın dedektörleri ve alarm sistemleri düzenli ve uygun aralıklarla test edilecek ve
bakımları yapılacaktır.
51- Kapalı işyerlerinde çalışma şekline ve çalışanların yaptıkları işe göre, ihtiyaç duyacakları
yeterli temiz hava bulunması sağlanacaktır. Mekanik havalandırma sistemi kullanıldığında
sistemin her zaman çalışır durumda olması sağlanacaktır.
52- Çalışma yerlerindeki ortam sıcaklığı, çalışma saatleri süresince, kullanılan çalışma
yöntemleri, çalışanların harcadıkları güç ve geminin bulunduğu yerlerdeki hava koşulları ve bu
koşullarda olabilecek değişiklikler dikkate alınarak, insan yapısına uygun olacaktır.
53- Yaşam bölümleri, sıhhi bölümler, kantinler ve ilk yardım odaları, kullanım amacına göre
yeterli sıcaklıkta olacaktır.
735
54- Çalışma yerleri mümkün olduğu ölçüde yeterli gün ışığı almalıdır. Ayrıca, çalışma yerleri,
işçilerin sağlık ve güvenliklerini tehlikeye atmadan veya diğer gemileri riske sokmadan
balıkçılık işlemleri için uygun suni aydınlatma sistemi ile donatılacaktır.
55- Çalışma alanlarında, basamaklarda, merdivenlerde ve geçiş yollarındaki aydınlatma
tesisatı, işçiler için kaza riski oluşturmayacak ve geminin seyri için engel yaratmayacaktır.
56- Aydınlatma sistemindeki herhangi bir arızanın çalışanlar için risk oluşturabileceği yerlerde
yeterli aydınlatmayı sağlayacak acil aydınlatma sistemi bulunacaktır.
57- Acil aydınlatmanın verimli çalışması sağlanacak ve düzenli aralıklarla test edilecektir.
58- İşçilerin bulunabileceği bütün alanlar, kaymaz malzemeden yapılmış olacak veya kaymayı
ve düşmeyi önleyen araçlarla donatılacak ve buralarda mümkün olduğunca engel
bulunmayacaktır.
59- Bölmeler halindeki çalışma yerleri, yapılan işin türü ve işçilerin fiziksel aktiviteleri dikkate
alınarak, yeterince ses geçirmez ve yalıtılmış olacaktır.
60- Çalışma alanlarındaki güverte, bölme ve başaltı yüzeyleri, hijyen kurallarına uygun şekilde
temizlenebilir veya yenilenebilir malzemeden yapılmış olacaktır.
61- Kapılar, özel bir ekipman gerekmeden her zaman içeriden açılabilecek durumda olacaktır.
Çalışma yerlerindeki kapılar, çalışma sürerken, her iki taraftan da açılabilmelidir.
62- Kapılar ve özellikle kullanılması zorunlu raylı kapılar, özellikle kötü hava ve deniz
koşullarında işçiler için mümkün olan en güvenli biçimde açılıp kapanabilmelidir.
63- Geçitler, üst güvertede bulunan kamara ve benzeri alanların dış kısımları ve genel olarak
bütün ulaşım yolları, gemideki çalışmalar sırasında işçilerin güvenliğini sağlayacak biçimde
korkuluk, tutma demiri ve halat veya benzeri araçlarla donatılacaktır.
64- Eğer işçilerin güvertedeki boşluklara veya bir güverteden diğerine düşme riski varsa,
buralarda yeterli koruma sağlanacaktır. Bu koruma demir korkuluklar ile sağlanıyor ise, en az 1
metre yükseklikte olacaktır.
65- İşçilerin, herhangi bir çalışma veya bakım amacıyla güverte üzerindeki tesisata güvenli bir
şekilde ulaşımları sağlanacaktır. Düşmeleri önlemek için, uygun yükseklikte demir korkuluklar
veya benzeri koruyucu araçlar sağlanır.
66- Küpeşteler veya gemiden denize düşmeyi önlemek için bulundurulan diğer araçlar uygun
koşullarda tutulacaktır. Küpeşteler, güvertede toplanan suyun çabuk atılabilmesi için firengi
delikleri veya diğer benzer araçlar ile donatılacaktır.
67- Kıçtan trol atan ve toplayan rampalı balıkçı gemilerinde, rampanın üst kısmı, işçilerin
rampaya düşme riskine karşı koruma amaçlı olarak, küpeşte veya diğer bitişik araçların
yüksekliği ile aynı yükseklikte bir kapı veya başka bir koruyucu araç ile donatılacaktır. Bu kapı
veya diğer koruyucu araçlar, kolayca ve tercihen uzaktan kumanda ile açılıp kapanabilmeli ve
sadece ağ atmak ve çekmek için açılmalıdır.
68- Çalışma alanları; temiz tutulmalı ve mümkün olduğunca denizden korunmalı ve işçilerin
gemi üzerinde düşmeleri veya gemiden düşmelerine karşı yeterli koruma sağlamalıdır.
736
Kullanım alanları, hem yükseklik hem de yüzey alanı bakımında yeterli büyüklüğe sahip
olmalıdır.
69- Eğer makineler, makine dairesinden kontrol ediliyorsa, makine dairesinden izole edilmiş,
ses geçirmez ayrı bir bölümden kontrol edilebilmeli ve buralara makine dairesine girmeden
ulaşılabilir olmalıdır. Köprüüstü, belirlenen koşullara uygun bir alan olarak
değerlendirilmelidir.
70- Çekme ekipmanının kumanda sistemleri, operatörlerin rahatça çalışabilmeleri için uygun
ve yeterli genişlikteki bir alanda tesis edilmelidir. Çekme ekipmanı, aynı zamanda acil
durdurma tertibatları da dahil olmak üzere, acil durumlar için uygun koruyucu donanımlara
sahip olmalıdır.
71- Çekme ekipmanı operatörü, ekipmanı ve çalışan işçileri rahatça görebilecek bir görüş
açısına sahip olmalıdır. Eğer çekme ekipmanı köprüden kontrol ediliyorsa, operatör, çalışan
işçileri doğrudan veya başka uygun bir araç yardımıyla açıkça görebileceği bir görüş açısına
sahip olmalıdır.
72- Köprü ile çalışma güvertesi arasında güvenli bir haberleşme sistemi bulunmalıdır.
73- Balık avlama işlemleri veya güvertedeki diğer çalışmalar sırasında, mürettebatı
yaklaşmakta olan ağır hava ve deniz koşullarının yaratacağı tehlike konusunda uyaracak,
nitelikli bir personel bulundurulacaktır.
74- Koruyucu araçlar kullanılarak çıplak halatlar, palamarlar ve ekipmanın hareketli parçaları
ile temasın en az olması sağlanacaktır.
75- Özellikle trol çeken balıkçı gemilerinde, hareketli kütleler için kumanda sistemleri tesis
edilecektir. Bunun için; bordadaki olta vb. balık tutma araç ve gereçleri sabitleyecek, trol
torbasının sallanmasını kontrol altına alacak donanım bulunacaktır.
76- İşçilerin yaşam bölümlerinin ve tesislerinin yeri, yapısı, ses geçirmezliği, yalıtımı ve düzeni
ve buralara ulaşım yolları; dinlenmeleri sırasında işçileri rahatsız edebilecek geminin diğer
bölümlerinden gelebilecek kokulardan, gürültü ve titreşimden, hava ve deniz koşullarından
koruyacak biçimde tesis edilecektir.
77- İşçilerin yaşam bölümleri; geminin tasarımı, ebatları ve/veya amacı doğrultusunda
mümkün olduğu ölçüde, hareket ve hızlanma etkilerinin en az hissedildiği yerlerde olacaktır.
78- Sigara içmeyenlerin sigara dumanından rahatsız olmalarını önlemek için uygun önlemler
alınacaktır.
79- İşçilerin yaşam bölümleri, sürekli temiz hava girişini sağlayacak ve havanın ağırlaşmasını
önleyecek biçimde havalandırılacaktır.
80- Yaşam bölümlerinde, yeterli genel aydınlatma, dinlenmekte olan işçileri rahatsız etmemek
için azaltılmış genel aydınlatma, her ranzada lokal aydınlatma sağlanacaktır.
81- Mutfak ve yemekhane bulunması durumunda, bunlar yeterli büyüklükte, iyi aydınlatılmış
ve havalandırılmış ve kolay temizlenebilir özellikte olacaktır. Yiyeceklerin saklanması için
buzdolabı veya soğuk hava depoları bulunacaktır.
737
82- Gemilerin yaşam bölümlerinde, uygun malzeme ve ekipmanla donatılmış, soğuk ve sıcak
akar suyu olan banyo, tuvalet ve el yüz yıkama yerleri bulunacak ve bu alanlar uygun biçimde
havalandırılacaktır.
84- Bütün gemilerde, Seyir Halindeki Gemilerde Daha İyi Tıbbî Hizmet Verilmesi için Gerekli
Asgarî Sağlık ve Güvenlik Koşulları Hakkında Yönetmeliğin EK-II’de yer alan ilk yardım
malzemesi bulunacaktır.
85- Gemiye güvenli biçimde geçişi sağlayan bir borda iskelesi, giriş iskelesi veya benzer bir
donanım bulunacaktır.
87- Gemilerde, gemideki kişi sayısı ve geminin çalışma alanı dikkate alınarak; işçileri sudan
kurtarmak için gerekli araçların ve acil yardım isteme telsizinin, özellikle de acil konum
gösteren hidrostatik tertibatlı telsiz vericisinin bulunduğu, yeterli hayat kurtarma ve hayatta
kalma ekipmanı bulundurulacaktır.
88- Hayat kurtarma ve hayatta kalma ekipmanı ve tüm kısımları, daima asıl yerlerinde, çalışır
ve hemen kullanılabilir durumda bulundurulacaktır. Bu parçalar gemi limandan ayrılmadan
önce ve sefer sırasında işçiler tarafından kontrol edilecektir.
89- Hayat kurtarma ve hayat sürdürme ekipmanı düzenli olarak belirli aralıklarla kontrol
edilecektir.
90- Bütün işçilere acil durumlarda yapılması gereken işlerle ilgili uygulamalı eğitim ve talimat
verilecektir.
91- Uzunluğu 45 metreden fazla olan veya beş ve daha çok işçi bulunan gemilerde; acil
durumlarda görev alacak işçilerin listesi ile görevli her işçi için acil durumlarda yapması
gereken işleri açıkça gösteren talimatlar hazırlanacaktır.
92- Limanda ve/veya denizde, ayda bir kez, hayat kurtarma tatbikatı yapılacaktır. Bu
tatbikatlar, işçilerin, can kurtarma ve hayat sürdürme ile ilgili tüm ekipmanın kullanılmasında
yapacakları işleri tam olarak anlayıp uygulayabilmelerini sağlamalıdır. Taşınabilir telsiz
ekipmanı bulunuyor ise; işçiler, bu ekipmanın kurulması ve çalıştırılması konusunda da,
eğitilecektir.
93- İşçilerin sağlık ve güvenliğine yönelik riskler toplu veya teknik koruma yöntemleriyle
önlenemediğinde veya yeterince azaltılamadığında, işçilere kişisel koruyucu ekipman
sağlanacaktır.
94- Giysi şeklinde veya giysi üzerine giyilen kişisel koruyucu ekipman, deniz ortamıyla
kontrast oluşturacak ve açıkça görülebilecek parlak renklerde olacaktır.
738
EK-I
739
2.6. Kaldırmada kullanılan tüm iş ekipmanının kontrol ve testleri düzenli aralıklarla
yapılacaktır.
2.7. Kaldırma ve çekme araçlarının bütün parçalarının ve ilgili ekipmanların düzenli
olarak bakımları yapılacak ve çalışır durumda olması sağlanacaktır.
2.8. Soğutma tesisleri ve basınçlı hava sistemlerinin kontrol ve testleri düzenli
aralıklarla yapılacak ve çalışır durumda olması sağlanacaktır.
2.9. Havadan ağır gazların kullanıldığı pişirme ve mutfak ekipmanları, sadece iyi
havalandırılmış alanlarda kullanılacak ve tehlikeli gaz birikimi önlenecektir.
Yanıcı ve diğer tehlikeli gazlar içeren tüpler, belirgin bir biçimde ve içeriklerine uygun
şekilde işaretlenecek ve açık güvertelerde istiflenecektir.
Tüm vanalar, basınç regülatörleri ve tüplerden gelen borular hasara karşı korunacaktır.
3. Telsiz haberleşme donanımı
Telsiz haberleşme donanımı, radyo dalgalarının yayılması için normal şartlar dikkate
alınarak kıyıda veya karada bulunan en az bir istasyon ile sürekli iletişim kurulabilecek
özellikte olacaktır.
4. Acil kaçış yolları ve çıkışlar
4.1. Acil kaçış yolu ve acil çıkış olarak kullanılacak yollarda ve çıkışlarda engel
bulunmayacak ve buralara kolayca erişilebilecek, doğrudan açık güverteye veya güvenli bir
alana açılacak ve oradan cankurtaran sandallarına ulaşılabilecek şekilde olacaktır. Böylece
işçilerin çalışma yerlerini veya yaşama alanlarını mümkün olduğunca çabuk ve güvenli
biçimde terk etmeleri sağlanacaktır.
4.2. Acil kaçış yolu ve acil çıkış olarak kullanılacak yol ve çıkışların sayısı, dağılımı ve
boyutları; çalışma yerlerinin ve yaşama alanlarının kullanımına, ekipman ve boyutları ile
çalışabilecek maksimum işçi sayısına uygun olacaktır.
Acil çıkış olarak kullanılabilen ve kapalı olan çıkışlar, bir acil durumda herhangi bir
işçi veya kurtarma ekibince derhal ve kolayca kullanılabilir özellikte olacaktır.
4.3. Acil durum kapıları ile diğer acil çıkışlar, bulundukları yerler ve özel işlevlerine
uygun yeterli hava ve su sızdırmaz özellikte olacaktır.
Acil durum kapıları ve diğer acil çıkışlar, geminin su sızdırmaz bölmeleri kadar
yangına dayanıklı olacaktır.
4.4. Acil durum yolları ve çıkışları, Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun
olarak işaretlenecektir.
Bu işaretler uygun yerlere konulacak ve dayanıklı olacaktır.
4.5. Aydınlatma gerektiren kaçış yolları ve yerleri ile acil çıkışlar, aydınlatma
sisteminde meydana gelebilecek herhangi bir arıza durumunda da yeterli aydınlatma
sağlayacak acil durum aydınlatma sistemi ile donatılacaktır.
5. Yangın algılama ve yangınla mücadele
5.1. Geminin boyutları ve kullanım şekli, mevcut ekipman, gemide bulunan maddelerin
fiziksel ve kimyasal özellikleri ile gemide bulunabilecek en çok kişi sayısı dikkate alınarak,
yaşam bölümleri ve kapalı çalışma yerleri, makine dairesi ve balık ambarı da dahil, uygun
yangın söndürme ekipmanı ile ve gerektiğinde yangın dedektörleri ve alarm sistemleri ile
donatılacaktır.
5.2. Yangın söndürme ekipmanı uygun yerlerde ve daima çalışır durumda tutulacak ve
acil kullanım için kolay erişilebilir olacaktır.
740
İşçiler, yangın söndürme ekipmanının yerleri, çalışma şekilleri ve nasıl kullanılması
gerektiği konusunda eğitilecektir.
Yangın söndürücülerin ve diğer taşınabilir yangın söndürme ekipmanının var olup
olmadığı, gemi yola çıkmadan önce daima kontrol edilecektir.
5.3. Seyyar yangın söndürme ekipmanına kolayca erişilebilecek ve kullanımı kolay
olacak ve Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun olarak işaretlenecektir.
Bu işaretler uygun yerlere konulacak ve dayanıklı olacaktır.
5.4. Yangın dedektörleri ve alarm sistemleri düzenli ve uygun aralıklarla test edilecek
ve bakımları yapılacaktır.
5.5. Düzenli aralıklarla yangın söndürme tatbikatları yapılacaktır.
6. Kapalı çalışma yerlerinin havalandırılması
Kapalı işyerlerinde çalışma şekline ve çalışanların yaptıkları işe göre, ihtiyaç
duyacakları yeterli temiz hava bulunması sağlanacaktır.
Mekanik havalandırma sistemi kullanıldığında sistemin her zaman çalışır durumda
olması sağlanacaktır.
7. Ortam sıcaklığı
7.1. Çalışma yerlerindeki ortam sıcaklığı, çalışma saatleri süresince, kullanılan çalışma
yöntemleri, çalışanların harcadıkları güç ve geminin bulunduğu yerlerdeki hava koşulları ve bu
koşullarda olabilecek değişiklikler dikkate alınarak, insan yapısına uygun olacaktır.
7.2. Yaşam bölümleri, sıhhi bölümler, kantinler ve ilk yardım odaları, kullanım
amacına göre yeterli sıcaklıkta olacaktır.
8. Aydınlatma
8.1. Çalışma yerleri mümkün olduğu ölçüde yeterli gün ışığı almalıdır. Ayrıca, çalışma
yerleri, işçilerin sağlık ve güvenliklerini tehlikeye atmadan veya diğer gemileri riske sokmadan
balıkçılık işlemleri için uygun suni aydınlatma sistemi ile donatılacaktır.
8.2. Çalışma alanlarında, basamaklarda, merdivenlerde ve geçiş yollarındaki
aydınlatma tesisatı, işçiler için kaza riski oluşturmayacak ve geminin seyri için engel
yaratmayacaktır.
8.3. Aydınlatma sistemindeki herhangi bir arızanın çalışanlar için risk oluşturabileceği
yerlerde yeterli aydınlatmayı sağlayacak acil aydınlatma sistemi bulunacaktır.
8.4. Acil aydınlatmanın verimli çalışması sağlanacak ve düzenli aralıklarla test
edilecektir.
9. Güverteler, su geçirmez bölmeler ve başaltı
9.1. İşçilerin bulunabileceği bütün alanlar, kaymaz malzemeden yapılmış olacak veya
kaymayı ve düşmeyi önleyen araçlarla donatılacak ve buralarda mümkün olduğunca engel
bulunmayacaktır.
9.2. Bölmeler halindeki çalışma yerleri, yapılan işin türü ve işçilerin fiziksel aktiviteleri
dikkate alınarak, yeterince ses geçirmez ve yalıtılmış olacaktır.
9.3. Çalışma alanlarındaki güverte, bölme ve başaltı yüzeyleri, hijyen kurallarına uygun
şekilde temizlenebilir veya yenilenebilir malzemeden yapılmış olacaktır.
10. Kapılar
10.1. Kapılar, özel bir ekipman gerekmeden her zaman içeriden açılabilecek durumda
olacaktır.
Çalışma yerlerindeki kapılar, çalışma sürerken, her iki taraftan da açılabilmelidir.
741
10.2. Kapılar ve özellikle kullanılması zorunlu raylı kapılar, özellikle kötü hava ve
deniz koşullarında işçiler için mümkün olan en güvenli biçimde açılıp kapanabilmelidir.
11. Ulaşım yolları – tehlikeli alanlar
11.1. Geçitler, üst güvertede bulunan kamara ve benzeri alanların dış kısımları ve genel
olarak bütün ulaşım yolları, gemideki çalışmalar sırasında işçilerin güvenliğini sağlayacak
biçimde korkuluk, tutma demiri ve halat veya benzeri araçlarla donatılacaktır.
11.2. Eğer işçilerin güvertedeki boşluklara veya bir güverteden diğerine düşme riski
varsa, buralarda yeterli koruma sağlanacaktır.
Bu koruma demir korkuluklar ile sağlanıyor ise, en az 1 metre yükseklikte olacaktır.
11.3. İşçilerin, herhangi bir çalışma veya bakım amacıyla güverte üzerindeki tesisata
güvenli bir şekilde ulaşımları sağlanacaktır.
Düşmeleri önlemek için, uygun yükseklikte demir korkuluklar veya benzeri koruyucu
araçlar sağlanır.
11.4. Küpeşteler veya gemiden denize düşmeyi önlemek için bulundurulan diğer araçlar
uygun koşullarda tutulacaktır.
Küpeşteler, güvertede toplanan suyun çabuk atılabilmesi için firengi delikleri veya
diğer benzer araçlar ile donatılacaktır.
11.5. Kıçtan trol atan ve toplayan rampalı balıkçı gemilerinde, rampanın üst kısmı,
işçilerin rampaya düşme riskine karşı koruma amaçlı olarak, küpeşte veya diğer bitişik
araçların yüksekliği ile aynı yükseklikte bir kapı veya başka bir koruyucu araç ile
donatılacaktır.
Bu kapı veya diğer koruyucu araçlar, kolayca ve tercihan uzaktan kumanda ile açılıp
kapanabilmeli ve sadece ağ atmak ve çekmek için açılmalıdır.
12. Çalışma bölümlerinin düzeni
12.1. Çalışma alanları; temiz tutulmalı ve mümkün olduğunca denizden korunmalı ve
işçilerin gemi üzerinde düşmeleri veya gemiden düşmelerine karşı yeterli koruma sağlamalıdır.
Kullanım alanları, hem yükseklik hem de yüzey alanı bakımında yeterli büyüklüğe
sahip olmalıdır.
12.2. Eğer makinalar, makina dairesinden kontrol ediliyorsa, makina dairesinden izole
edilmiş, ses geçirmez ayrı bir bölümden kontrol edilebilmeli ve buralara makina dairesine
girmeden ulaşılabilir olmalıdır. Köprüüstü, belirlenen koşullara uygun bir alan olarak
değerlendirilmelidir.
12.3. Çekme ekipmanının kumanda sistemleri, operatörlerin rahatça çalışabilmeleri için
uygun ve yeterli genişlikteki bir alanda tesis edilmelidir.
Çekme ekipmanı, aynı zamanda acil durdurma tertibatları da dahil olmak üzere, acil
durumlar için uygun koruyucu donanımlara sahip olmalıdır.
12.4. Çekme ekipmanı operatörü, ekipmanı ve çalışan işçileri rahatça görebilecek bir
görüş açısına sahip olmalıdır.
Eğer çekme ekipmanı köprüden kontrol ediliyorsa, operatör, çalışan işçileri doğrudan
veya başka uygun bir araç yardımıyla açıkça görebileceği bir görüş açısına sahip olmalıdır.
12.5. Köprü ile çalışma güvertesi arasında güvenli bir haberleşme sistemi bulunmalıdır.
12.6. Balık avlama işlemleri veya güvertedeki diğer çalışmalar sırasında, mürettebatı
yaklaşmakta olan ağır hava ve deniz koşullarının yaratacağı tehlike konusunda uyaracak,
nitelikli bir personel bulundurulacaktır.
742
12.7. Koruyucu araçlar kullanılarak çıplak halatlar, palamarlar ve ekipmanın hareketli
parçaları ile temasın en az olması sağlanacaktır.
12.8. Özellikle trol çeken balıkçı gemilerinde, hareketli kütleler için kumanda sistemleri
tesis edilecektir. Bunun için;
- Bordadaki olta vb. balık tutma araç ve gereçleri sabitleyecek,
- Trol torbasının sallanmasını kontrol altına alacak, donanım bulunacaktır.
13. Yaşam alanları
13.1. İşçilerin yaşam bölümlerinin ve tesislerinin yeri, yapısı, ses geçirmezliği, yalıtımı
ve düzeni ve buralara ulaşım yolları; dinlenmeleri sırasında işçileri rahatsız edebilecek geminin
diğer bölümlerinden gelebilecek kokulardan, gürültü ve titreşimden, hava ve deniz
koşullarından koruyacak biçimde tesis edilecektir.
İşçilerin yaşam bölümleri; geminin tasarımı, ebatları ve/veya amacı doğrultusunda
mümkün olduğu ölçüde, hareket ve hızlanma etkilerinin en az hissedildiği yerlerde olacaktır.
Sigara içmeyenlerin sigara dumanından rahatsız olmalarını önlemek için uygun
önlemler alınacaktır.
13.2. İşçilerin yaşam bölümleri, sürekli temiz hava girişini sağlayacak ve havanın
ağırlaşmasını önleyecek biçimde havalandırılacaktır.
Yaşam bölümlerinde, aşağıda belirtilen biçimde uygun aydınlatma sağlanacaktır.
- yeterli genel aydınlatma,
- dinlenmekte olan işçileri rahatsız etmemek için azaltılmış genel aydınlatma,
- her ranzada lokal aydınlatma.
13.3. Mutfak ve yemekhane bulunması durumunda, bunlar yeterli büyüklükte, iyi
aydınlatılmış ve havalandırılmış ve kolay temizlenebilir özellikte olacaktır.
Yiyeceklerin saklanması için buzdolabı veya soğuk hava depoları bulunacaktır.
14. Sıhhi tesisler
14.1. Gemilerin yaşam bölümlerinde, uygun malzeme ve ekipmanla donatılmış, soğuk
ve sıcak akar suyu olan banyo, tuvalet ve el yüz yıkama yerleri bulunacak ve bu alanlar uygun
biçimde havalandırılacaktır.
14.2 Her işçinin elbiselerini koyabileceği uygun bir yeri olacaktır.
15. İlk yardım
Bütün gemilerde, Seyir Halindeki Gemilerde Daha İyi Tıbbî Hizmet Verilmesi için
Gerekli Asgarî Sağlık ve Güvenlik Koşulları Hakkında Yönetmeliğin EK-II’de yer alan ilk
yardım malzemesi bulunacaktır.
16. Borda ve giriş iskelesi
Gemiye güvenli biçimde geçişi sağlayan bir borda iskelesi, giriş iskelesi veya benzer
bir donanım bulunacaktır.
17. Gürültü
Geminin büyüklüğü dikkate alınarak, çalışma yerlerindeki ve yaşam bölümlerindeki
gürültü düzeyini en aza indirmek için gerekli teknik önlemler alınacaktır.
743
EK II
744
Acil elektrik güç kaynağı, açık gemiler hariç, makina dairesinin dışına konulacak ve
herhangi bir yangın veya ana elektrik donanımının çalışmadığı diğer durumlarda, aşağıdaki
sistemlerin en az üç saat süreyle aynı anda çalışmasını sağlayabilecek şekilde düzenlenecektir.
- Dahili haberleşme sistemi, yangın dedektörleri ve acil durum sinyalleri,
- Seyir fenerleri ve acil durum aydınlatması,
- Telsiz haberleşme donanımı,
- Varsa, acil durum elektrikli yangın pompası.
Acil durum elektrik güç kaynağının akü bataryası olması durumunda; ana elektrik güç
kaynağı arızalandığında, akü bataryası otomatik olarak acil durum elektrik panosuna
bağlanacak ve yukarıda belirtilen sistemlere en az üç saatlik süre ile kesintisiz enerji
sağlayabilecek güçte olacaktır.
Ana elektrik panosu ile acil durum elektrik panosu, mümkün olduğunca, her ikisi
birden suya veya yangına maruz kalmayacak biçimde yerleştirilecektir.
2.3. Panolar görünür şekilde işaretlenecek, sigortaların değerlerine uygun kullanılıp
kullanılmadığı düzenli aralıklarla kontrol edilecektir. Sigorta buşonları tel sarılmak suretiyle
tekrar kullanılmayacaktır.
2.4. Elektrik bataryalarının muhafaza edildiği yerler, uygun şekilde havalandırılacaktır.
2.5. Seyir için kullanılan tüm elektronik aygıtlar sık ve düzenli aralıklarla test edilecek
ve çalışır durumda olması sağlanacaktır.
2.6. Kaldırmada kullanılan tüm iş ekipmanının kontrol ve deneyleri düzenli aralıklarla
yapılacaktır.
2.7. Kaldırma ve çekme araçlarının bütün parçalarının ve ilgili ekipmanların düzenli
olarak bakımları yapılacak ve çalışır durumda olması sağlanacaktır.
2.8. Soğutma tesisleri ve basınçlı hava sistemlerinin kontrol ve deneyleri düzenli
aralıklarla yapılacak ve çalışır durumda olması sağlanacaktır.
2.9. Havadan ağır gazların kullanıldığı pişirme ve mutfak ekipmanları, sadece iyi
havalandırılmış alanlarda kullanılacak ve tehlikeli gaz birikimi önlenecektir.
Yanıcı ve diğer tehlikeli gazlar içeren tüpler, belirgin bir biçimde ve içeriklerine uygun
şekilde işaretlenecek ve açık güvertelerde istiflenecektir.
Tüm vanalar, basınç regülatörleri ve tüplerden gelen borular hasara karşı korunacaktır.
3. Telsiz haberleşme donanımı
Telsiz haberleşme donanımı, radyo dalgalarının yayılması için normal şartlar dikkate
alınarak kıyıda veya karada bulunan en az bir istasyon ile sürekli iletişim kurulabilecek
özellikte olacaktır.
745
4. Acil kaçış yolları ve çıkışlar
4.1. Acil kaçış yolu ve acil çıkış olarak kullanılacak yollarda ve çıkışlarda engel
bulunmayacak ve buralara kolayca erişilebilecek, doğrudan açık güverteye veya güvenli bir
alana açılacak ve oradan cankurtaran sandallarına ulaşılabilecek şekilde olacaktır. Böylece
işçilerin çalışma yerlerini veya yaşama alanlarını mümkün olduğunca çabuk ve güvenli
biçimde terk etmeleri sağlanacaktır.
4.2. Acil kaçış yolu ve acil çıkış olarak kullanılacak yol ve çıkışların sayısı, dağılımı ve
boyutları; çalışma yerlerinin ve yaşama alanlarının kullanımına, ekipman ve boyutları ile
çalışabilecek maksimum işçi sayısına uygun olacaktır.
Acil çıkış olarak kullanılabilen ve kapalı olan çıkışlar, bir acil durumda herhangi bir
işçi veya kurtarma ekibince derhal ve kolayca kullanılabilir özellikte olacaktır.
4.3. Acil durum kapıları ile diğer acil çıkışlar, bulundukları yerler ve özel işlevlerine
uygun yeterli hava ve su sızdırmaz özellikte olacaktır.
Acil durum kapıları ve diğer acil çıkışlar, geminin su sızdırmaz bölmeleri kadar
yangına dayanıklı olacaktır.
4.4. Acil durum yolları ve çıkışları, Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun
olarak işaretlenecektir.
Bu işaretler uygun yerlere konulacak ve dayanıklı olacaktır.
4.5. Aydınlatma gerektiren kaçış yolları ve yerleri ile acil çıkışlar, aydınlatma
sisteminde meydana gelebilecek herhangi bir arıza durumunda da yeterli aydınlatma
sağlayacak acil durum aydınlatma sistemi ile donatılacaktır.
5. Yangın algılama ve yangınla mücadele
5.1. Geminin boyutları ve kullanım şekli, mevcut ekipman, gemide bulunan maddelerin
fiziksel ve kimyasal özellikleri ile gemide bulunabilecek en çok kişi sayısı dikkate alınarak,
yaşam bölümleri ve kapalı çalışma yerleri, makine dairesi ve balık ambarı da dahil, uygun
yangın söndürme ekipmanı ile ve gerektiğinde yangın dedektörleri ve alarm sistemleri ile
donatılacaktır.
5.2. Yangın söndürme ekipmanı uygun yerlerde ve daima çalışır durumda tutulacak ve
acil kullanım için kolay erişilebilir olacaktır.
İşçiler, yangın söndürme ekipmanının yerleri, çalışma şekilleri ve nasıl kullanılması
gerektiği konusunda eğitilecektir.
Yangın söndürücülerin ve diğer taşınabilir yangın söndürme ekipmanının var olup
olmadığı, gemi yola çıkmadan önce daima kontrol edilecektir.
5.3. Seyyar yangın söndürme ekipmanına kolayca erişilebilecek ve kullanımı kolay
olacak ve Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun olarak işaretlenecektir.
Bu işaretler uygun yerlere konulacak ve dayanıklı olacaktır.
5.4. Yangın dedektörleri ve alarm sistemleri düzenli ve uygun aralıklarla test edilecek
ve bakımları yapılacaktır.
5.5. Düzenli aralıklarla yangın söndürme tatbikatları yapılacaktır.
6. Kapalı çalışma yerlerinin havalandırılması
Kapalı işyerlerinde çalışma şekline ve çalışanların yaptıkları işe göre, ihtiyaç
duyacakları yeterli temiz hava bulunması sağlanacaktır.
Mekanik havalandırma sistemi kullanıldığında sistemin her zaman çalışır durumda
olması sağlanacaktır.
7. Ortam sıcaklığı
746
7.1. Çalışma yerlerindeki ortam sıcaklığı, çalışma saatleri süresince, kullanılan çalışma
yöntemleri, çalışanların harcadıkları güç ve geminin bulunduğu yerlerdeki hava koşulları ve bu
koşullarda olabilecek değişiklikler dikkate alınarak, insan yapısına uygun olacaktır.
7.2. Yaşam bölümleri, sıhhi bölümler, kantinler ve ilk yardım odaları, kullanım
amacına göre yeterli sıcaklıkta olacaktır.
8. Aydınlatma
8.1. Çalışma yerleri mümkün olduğu ölçüde yeterli gün ışığı almalıdır. Ayrıca, çalışma
yerleri, işçilerin sağlık ve güvenliklerini tehlikeye atmadan veya diğer gemileri riske sokmadan
balıkçılık işlemleri için uygun suni aydınlatma sistemi ile donatılacaktır.
8.2. Çalışma alanlarında, basamaklarda, merdivenlerde ve geçiş yollarındaki
aydınlatma tesisatı, işçiler için kaza riski oluşturmayacak ve geminin seyri için engel
yaratmayacaktır.
747
8.3. Aydınlatma sistemindeki herhangi bir arızanın çalışanlar için risk oluşturabileceği
yerlerde yeterli aydınlatmayı sağlayacak acil aydınlatma sistemi bulunacaktır.
8.4. Acil aydınlatmanın verimli çalışması sağlanacak ve düzenli aralıklarla test
edilecektir.
9. Güverteler, su geçirmez bölmeler ve başaltı
9.1. İşçilerin bulunabileceği bütün alanlar, kaymaz malzemeden yapılmış olacak veya
kaymayı ve düşmeyi önleyen araçlarla donatılacak ve buralarda mümkün olduğunca engel
bulunmayacaktır.
9.2. Bölmeler halindeki çalışma yerleri, yapılan işin türü ve işçilerin fiziksel aktiviteleri
dikkate alınarak, mümkün olduğunca ses geçirmez ve yalıtılmış olacaktır.
9.3. Çalışma alanlarındaki güverte, bölme ve başaltı yüzeyleri, hijyen kurallarına uygun
şekilde temizlenebilir veya yenilenebilir malzemeden yapılmış olacaktır.
10. Kapılar
10.1. Kapılar, özel bir ekipman gerekmeden her zaman içeriden açılabilecek durumda
olacaktır.
Çalışma yerlerindeki kapılar, çalışma sürerken, her iki taraftan da açılabilmelidir.
10.2. Kapılar ve özellikle kullanılması zorunlu raylı kapılar, özellikle kötü hava ve
deniz koşullarında işçiler için mümkün olan en güvenli biçimde açılıp kapanabilmelidir.
11. Ulaşım yolları – tehlikeli alanlar
11.1. Geçitler, üst güvertede bulunan kamara ve benzeri alanların dış kısımları ve genel
olarak bütün ulaşım yolları, gemideki çalışmalar sırasında işçilerin güvenliğini sağlayacak
biçimde korkuluk, tutma demiri ve halat veya benzeri araçlarla donatılacaktır.
11.2. Eğer işçilerin güvertedeki boşluklara veya bir güverteden diğerine düşme riski
varsa, buralarda yeterli koruma sağlanacaktır.
Bu koruma demir korkuluklar ile sağlanıyor ise, en az 1 metre yükseklikte olacaktır.
11.3. İşçilerin, herhangi bir çalışma veya bakım amacıyla güverte üzerindeki tesisata
güvenli bir şekilde ulaşımları sağlanacaktır.
Düşmeleri önlemek için, uygun yükseklikte demir korkuluklar veya benzeri koruyucu
araçlar sağlanacaktır.
11.4. Küpeşteler veya gemiden denize düşmeyi önlemek için bulundurulan diğer araçlar
uygun koşullarda tutulacaktır.
Küpeşteler, güvertede toplanan suyun çabuk atılabilmesi için firengi delikleri veya
diğer benzer araçlar ile donatılacaktır.
11.5. Kıçtan trol atan ve toplayan rampalı balıkçı gemilerinde rampa, işçilerin rampaya
düşme riskine karşı koruma amaçlı olarak, küpeşte veya diğer bitişik araçların yüksekliği ile
aynı yükseklikte bir kapı veya başka bir koruyucu araç ile donatılacaktır.
Bu kapı veya diğer koruyucu araçlar, kolayca ve tercihan uzaktan kumanda ile açılıp
kapanabilmeli ve sadece ağ atmak ve çekmek için açılmalıdır.
12. Çalışma bölümlerinin düzeni
12.1. Çalışma alanları; temiz tutulmalı ve mümkün olduğunca denizden korunmalı ve
işçilerin gemi üzerinde düşmeleri veya gemiden düşmelerine karşı yeterli koruma sağlamalıdır.
Kullanım alanları, hem yükseklik hem de yüzey alanı bakımında yeterli büyüklüğe
sahip olmalıdır.
12.2. Eğer makinalar, makina dairesinden kontrol ediliyorsa, makina dairesinden izole
edilmiş, ses geçirmez ayrı bir bölümden kontrol edilebilmeli ve buralara makina dairesine
748
girmeden ulaşılabilir olmalıdır. Köprüüstü, belirlenen koşullara uygun bir alan olarak
değerlendirilmelidir.
12.3. Çekme ekipmanının kumanda sistemleri, operatörlerin rahatça çalışabilmeleri için
uygun ve yeterli genişlikteki bir alanda tesis edilmelidir.
Çekme ekipmanı, aynı zamanda acil durdurma tertibatları da dahil olmak üzere, acil
durumlar için uygun koruyucu donanımlara sahip olmalıdır.
12.4. Çekme ekipmanı operatörü, ekipmanı ve çalışan işçileri rahatça görebilecek bir
görüş açısına sahip olmalıdır.
Eğer çekme ekipmanı köprüden kontrol ediliyorsa, operatör, çalışan işçileri doğrudan
veya başka uygun bir araç yardımıyla açıkça görebileceği bir görüş açısına sahip olmalıdır.
12.5. Köprü ile çalışma güvertesi arasında güvenli bir haberleşme sistemi bulunmalıdır.
12.6. Balık avlama işlemleri veya güvertedeki diğer çalışmalar sırasında, mürettebatı
yaklaşmakta olan ağır hava ve deniz koşullarının yaratacağı tehlike konusunda uyaracak,
nitelikli bir personel bulundurulacaktır.
749
EK III
750
5. Uzunluğu 45 metreden fazla olan veya beş ve daha çok işçi bulunan gemilerde; acil
durumlarda görev alacak işçilerin listesi ile görevli her işçi için acil durumlarda yapması
gereken işleri açıkça gösteren talimatlar hazırlanacaktır.
6. Limanda ve/veya denizde, ayda bir kez, hayat kurtarma tatbikatı yapılacaktır.
Bu tatbikatlar, işçilerin, can kurtarma ve hayat sürdürme ile ilgili tüm ekipmanın
kullanılmasında yapacakları işleri tam olarak anlayıp uygulayabilmelerini sağlamalıdır.
Taşınabilir telsiz ekipmanı bulunuyor ise; işçiler, bu ekipmanın kurulması ve
çalıştırılması konusunda da, eğitilecektir.
EK IV
751
1. İşçilerin sağlık ve güvenliğine yönelik riskler toplu veya teknik koruma
yöntemleriyle önlenemediğinde veya yeterince azaltılamadığında, işçilere kişisel koruyucu
ekipman sağlanacaktır.
2. Giysi şeklinde veya giysi üzerine giyilen kişisel koruyucu ekipman, deniz ortamıyla
kontrast oluşturacak ve açıkça görülebilecek parlak renklerde olacaktır.
752
- DOLAYLI OLARAK İLGİLİ OLANLAR -
2- Oteller, lokantalar, eğlence yerleri ve benzeri yerler ile içki verilen ve hemen orada yenilip
içilmesi için çeşitli yiyecek satan yerlerden "yüzde" usulünün uygulandığı müesseselerde
işveren tarafından servis karşılığı veya başka isimlerle müşterilerin hesap pusulalarına "yüzde"
eklenerek veya ayrı şekillerde alınan paralarla, kendi isteği ile müşteri tarafından işverene
bırakılan veya işverenin kontrolü altında bir araya toplanan paraları, işveren, işyerinde çalışan
tüm işçilere eksiksiz olarak ödemek zorundadır.
3- Yüzdelerin dağıtımında, işyerindeki tüm servislerden elde edilen yüzdelerin toplamı ile
işçilerin fiilen yaptıkları işler esas alınır.
4- İşyerinde çalışan her işçi, toplanan yüzdelerden, fiilen çalıştığı gün sayısına ve elde ettiği
puana göre yararlanır.
5- İşçinin yaptığı işler, puan cetvelinde birden çok gruba giriyorsa, sadece puanı yüksek olan iş
esas alınır.
6- Fazla çalışma yapan ve fazla sürelerle çalışan işçilerin, fazla çalışma ve fazla sürelerle
çalışma saatlerine ait puanları, normal çalışma puanlarına eklenir.
7- Yüzdelerden ödenen fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışmanın zamsız karşılığı ile zamlı
olarak ödenmesi gereken ücret arasındaki fark, işveren tarafından ödenir.
8- Düğün, çay, balo, ziyafet ve toplantı gibi ilave işlerden, servis karşılığı yüzde alındığı
takdirde, bu işler için geçici olarak alınan işçilerin ücretleri, puan cetvelinde yer alan, yapılan iş
ve görev unvanları dikkate alınarak hesaplanır. Ancak, bu tutar çalışılan süreye denk gelen
asgari ücretin altında olamaz.
10- Yüzde usulünün uygulandığı işyerlerinde, işveren, her hesap pusulasının genel toplamını
gösteren belgeyi, toplu iş sözleşmesinin uygulandığı işyerlerinde sendika temsilcisine, diğer
işyerlerinde seçilmiş işçi temsilcisine vermekle yükümlüdür. Bu belgenin şekil ve uygulama
usulleri, iş sözleşmelerinde veya toplu iş sözleşmelerinde gösterilir. Bu belgeler ve belgelerin
esas alındığı kayıtlar, beş yıl süreyle saklanır.
11- İşçiler, dahil oldukları grubun alt sınırındaki puanla işe başlarlar. Bu cetvelde yer almayan
işler ve unvanlar için, işçiye cetveldeki benzeri işlerden en yakın olanının puanı verilir.
753
12- İşyerinde aynı grupta geçen başarılı her üç yıllık hizmet için, bir puan eklenir. İşyerine yeni
alınan işçilerin, meslekte geçirdikleri başarılı hizmet yıllarını belgelendirmeleri durumunda, bu
hizmetleri de, aynı esaslara göre değerlendirilir.
13- Ancak, bu şekilde bulunacak puanlar, o grubun üst sınırını geçemez. Bir üst gruba atanan
işçi, eski grubundaki üst sınır puanına erişmiş ise, yeni grubun alt sınır puanının bir puan
fazlasını alır.
14- Hizmet süreleri ile başarı durumları, işyerlerinde oluşturulacak değerlendirme kurulu
tarafından tespit edilir. Değerlendirme Kurulu; işveren veya temsilcisinin başkanlığında,
sendika temsilcisi ve işveren vekili sıfatını taşımayan en kıdemli birim amirinden oluşur.
15- İşyerinde uygulanan toplu iş sözleşmesi yoksa, tüm işçilerin katılımıyla, işçilerin kendi
aralarında, gizli oy açık sayımla seçecekleri, işçi temsilcisi kurula katılır.
16- Bu işçi temsilcinin seçimi ile ilgili gerekli işlemler, işveren temsilcisi ile biri servis içi
diğeri servis dışı olmak üzere, en kıdemli iki birim amiri tarafından yapılır. Seçim sonucu
tutanakla belgelenir ve işyerinde ilan edilir. Temsilcinin herhangi bir nedenle iş sözleşmesinin
sona ermesi halinde, aynı usulle yenisi seçilir.
17- Servislerde çalışan işçilerin, puan cetveline göre yaptıkları işin karşılığı olan puanlarının
tamamı dikkate alınır.
18- Servis dışında çalışan işçiler için, işveren tarafından verilen günlük, haftalık veya aylık
ücretlerine ilave olarak, yaptıkları işin karşılığında, puan cetvelinde gösterilen puanların, yüzde
25’i dikkate alınır.
20- Servis dışında çalışan işçilerin hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretleri ile yıllık
izin ücretleri karşılığı olarak işveren tarafından ödenecek paraların hesabında, bu işçilere
yüzdelerden düşen paylar da dikkate alınır. Bu hesaplama yüzde ile çalışan işçiler için İş
Kanununda öngörülen esaslara göre yapılır.
21- Bu Yönetmelik hükümlerine göre, yüzdelerden pay verilmesi sebebi ile servis dışında
çalışan işçilerin, ücret, sosyal yardım ve diğer haklarından eksiltme yapılamaz ve asgari ücret
yüzde payı ile tamamlanamaz.
754
PUAN CETVELİ
755
yaptıkları işler. 10 14
2- 4857 sayılı İş Kanununun uygulanması bakımından sanayi, ticaret, tarım ve orman işlerinden
sayılan işler, yönetmelik ekinde gösterilmiştir.
3- Ekli liste dışında kalan bir işin sanayi, ticaret, tarım ve orman işlerinin hangisinden
sayılacağı konusunda Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı yetkilidir.
756
SANAYİ, TİCARET, TARIM VE ORMAN İŞLERİ LİSTESİ
758
67. Çimento ve hazır beton sanayii işleri,
68. Çimento ve betondan eşya ve inşaat malzemesi imalatı işleri,
69. Alçı taşı ocaklarından ayrı olarak işletilen alçı tozu ve alçıdan eşya imali işleri,
70. Taş ocaklarından ayrı olarak işletilen kireç ocakları ve kireç imali işleri,
71. Taş ve grafitten eşya imali işleri,
72. Asbest üretimi ve asbestli malzeme imali işleri,
73. Zımpara taşı ve kağıdı imali işleri,
74. Demir - çelik ve diğer metallerin imalat sanayii işleri,
75. Metal dışı maddelerin imalatı işleri,
76. Metalden mamul eşya sanayi işleri,
77. Metaller dışındaki maddelerden diğer imalat işleri,
78. Makine imalatı ve tamiratı işleri,
79. Deniz nakil vasıtalarının inşası, tamiratı, sökümü ve batıkların çıkarılması işleri,
80. Demiryolu nakil vasıtaları ve malzemesi imali ve tamiratı işleri,
81. Motorlu araçlar imalatı ve tamiratı işleri,
82. Motosiklet ve bisiklet imalatı işleri,
83. Hava taşıtları imal ve tamiratı işleri,
84. Taşımacılıkta kullanılan diğer araç ve malzemelerin imalatı işleri,
85. Mesleki, fenni ve hassas aletlerin imali ve tamiratı işleri,
86. Fotoğraf makineleri, optik alet ve malzemesi imalatı işleri,
87. Saat imalatı işleri,
88. Mücevherat ve kuyumculuk imalat işleri,
89. Müzik aletleri imalatı işleri,
90. Başka yerde tasnif edilmemiş imalata yönelik diğer işler,
91. Her türlü yapı işleri (Yer üstü ve yer altında, su üstü ve su altında yapılan bina, set,
baraj, yol, demiryolu, havai hat, tünel, metro, köprü, çelik yapı ve montajı, iskele, liman,
dalgakıran, kanalizasyon, lağım, kuyu, kanal, duvar ve benzeri inşaat, onarım, düzeltme,
değiştirme, söküm ve yıkım işleri ve bunlara yardımcı her türlü endüstriyel yapım işleri, her
türlü prefabrik yapı elemanlarının üretimi ve işleri, sondaj, toprak kazı, yarma ve doldurma
işleri, elektrik, sıhhi tesisat ve kalorifer-gaz tesisatı kurma işleri, dülgerlik, marangozluk, sıva,
badana ve boya işleri, bu işlerde kullanılan sabit ve hareketli makine ve tesislerin kullanılması),
92. Bataklık kurutma, göl ve akarsu ıslah işleri,
93. Telefon, telgraf, telsiz, radyo ve televizyon kurma işleri,
94. Tarım ve orman işyeri ve işletmelerindeki yapı işleri,
95. Elektrik ve her çeşit muharrik kuvvetleri elde etme, değiştirme, taşıma, kurma ve
dağıtma işleri,
96. Havagazı üretimi, havagazı ve doğalgazın dağıtım işleri,
97. Isıtma ve enerji maksadıyla buhar üretim ve dağıtım işleri,
98. Suların toplanma, tasfiye, tevzii, arıtım ve su şebekelerinin işletilmesi ve aynı işletme
tarafından yapılan bakım ve tamir işleri,
99. Çöp ve kanalizasyon hizmetleri işleri,
100. Ham, yarı, tam yapılmış maddelerin istasyon, antrepo, iskele, liman ve hava
alanında yükleme, boşaltma ve depolanması işleri.
759
1. Ham, yarı ve tam yapılmış her tür bitkisel, hayvansal veya endüstriyel ürün ve
malların alım ve satım işleri,
2. Bilgi ve teknolojisi alımı ve satımı işleri (mühendislik, müşavirlik vb),
3. Hukuki hizmetler,
4. Fotoğrafçılık işleri,
5. Kuaför, berber ve güzellik salonlarında yapılan işler,
6. Depoculuk, ambarcılık, antrepoculuk ve benzeri işler,
7. Su ürünleri üreticileri ile ilgili işler,
8. Lokanta, kafeterya, aşevleri ve diğer yeme-içme mekanlarında yapılan işler,
9. Otel, pansiyon, kamp, yurt ve misafirhane gibi konaklama tesislerinde yapılan işler,
10. Haberleşme hizmetleri,
11. Bankacılık ve finans sektörü ile ilgili diğer işler,
12. Sigortacılık işleri,
13. Komisyonculuk işleri,
14. Emlakçılık işleri,
15. Makine ve ekipmanların kiralanması ve finansal kiralama işleri,
16. Başka yerde sınıflandırılmamış sosyal hizmetler,
17. Sağlık hizmetleri,
18. Eğitim hizmetleri,
19. Bilimsel araştırma merkezleri ve laboratuvarlarda yapılan işler,
20. Mesleki teşekküllerde yapılan işler,
21. Kültür ve eğlence hizmetleri,
22. Botanik ve hayvanat bahçeleri ve başka yerde sınıflandırılmamış kültürel faaliyet
hizmetleri,
23. Müzecilik işleri,
24. Kütüphanecilik hizmetleri,
25. Temizlik işleri (bina temizliği, halı yıkama, oto yıkama, kuru temizleme,
çamaşırhaneler gibi),
26. Teleferik işletmeciliği,
27. Taksi işletmeleri ve bununla ilgili hizmetler,
28. Terminaller, park yerleri ve garajlar gibi karayolu nakliyatını kolaylaştıran hizmetler,
29. Havaalanlarındaki yer hizmetleri,
30. Demiryolu nakliyatı işleri,
31. Karada, göl ve akarsularda taşıma işleri,
32. Başka yerde tasnif edilmemiş tamir işleri.
1. Her tür meyveli ve meyvesiz bitki, tohum, fide, fidan, sebze, tarla ürünleri, yem ve süs
bitkilerinin üretimi, yetiştirilmesi, ıslahı ile ilgili her tür toprak işleri, ekim, dikim, aşı, budama,
sulama, gübreleme, hasat, harman, devşirme, temizleme, hazırlama, ayırma işlemleri, hastalık
ve zararlılarla mücadele, ortaklaşa ödeme usulü ile tarımsal sulama sistemlerinin işletilmesi,
toprak ıslahı, çayır, mera toprak ve su korunması gibi işler,
2. Her tür iş ve gelir hayvanı üretme, yetiştirme, ıslah, bakım, güdü, terbiye, hastalık ve
asalaklarıyla mücadele, kırkım, sağım ve ürünlerinin elde edilmesi, toplanması, muhafaza
işleri,
760
3. 854 sayılı Deniz İş Kanunu hükümleri saklı kalmak koşulu ile su avcılığı, kara avcılığı
ve bu yollardan elde edilen ürünlerin saklanması, taşınması işleri,
4. Fidanlık ve ormanlık yetiştirme, doğal ve yapay tensil, fidan ve ağaç dikim, sulama,
bakım ve ıslahı, koruma, yangın ve zararlılarla mücadele, tohum toplama, ormancılık araştırma,
amenajman, silvikültür, orman ürünlerinin üretilmesi, orman işletme işyeri sahası içerisinde
depolara taşıma, sınıflandırma, istifleme, düzenleme, milli parkların düzenlenmesi, bakımı,
korunması ve geliştirilmesi işleri.
2- Her işçinin yıllık ücretli izne hak kazandığı tarih bu Yönetmeliğin 20 nci maddesinde sözü
geçen yıllık ücretli izin kayıt belgesine yazılır.
3- Yıllık izin süresinin ve izne hak kazanmak için gerekli sürenin hesabında işçinin aynı
işverene ait işyerlerinde çalıştığı süreler birleştirilir. Şu kadar ki, bir işverenin bu Kanun
kapsamına giren işyerinde çalışmakta olan işçilerin aynı işverenin işyerlerinde bu Kanun
kapsamına girmeksizin geçirmiş bulundukları süreler de hesaba katılır.
4- Aynı bakanlığa bağlı işyerleri ile aynı bakanlığa bağlı tüzel kişilerin işyerlerinde geçen
süreler ve kamu iktisadi teşebbüsleri yahut özel kanun veya özel kanunla verilmiş yetkiye
dayanılarak kurulan banka ve kuruluşlar veya bunlara bağlı işyerlerinde geçen süreler de,
işçinin yıllık ücretli izin hakkının hesaplanmasında birleştirilerek göz önünde bulundurulur.
5- İşveren veya işveren vekilleri, yıllık ücretli izinlerin, her yılın belli bir döneminde veya
dönemlerinde verileceğini tayin edebilir. Bunu işyerinde ilan eder.
7- Bu iznin 53.maddede gösterilen süreler içinde işveren tarafından sürekli bir şekilde verilmesi
zorunludur. Ancak, 53. maddede öngörülen izin süreleri, tarafların anlaşması ile bir bölümü on
günden aşağı olmamak üzere en çok üçe bölünebilir.
8- İşveren tarafından yıl içinde verilmiş bulunan diğer ücretli ve ücretsiz izinler veya dinlenme
ve hastalık izinleri yıllık izne mahsup edilemez.
9- Yıllık ücretli izin günlerinin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram, hafta tatili ve
genel tatil günleri izin süresinden sayılmaz.
10- Yıllık ücretli izinleri işyerinin kurulu bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek olanlara
istemde bulunmaları ve bu hususu belgelemeleri koşulu ile gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek
süreleri karşılamak üzere işveren toplam dört güne kadar ücretsiz yol izni vermek zorundadır.
761
11- İşveren tarafından iş sözleşmesinin feshedilmesi halinde işçiye verilmesi zorunlu yeni iş
arama izinleri, yıllık ücretli izin süreleri ile iç içe giremez.
12- İşveren, işyerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izinlerini gösterir izin kayıt belgesi tutmak
zorundadır.
13- İşçi yukarıdaki maddelere göre hak ettiği yıllık ücretli iznini, kullanmak istediği zamandan
en az bir ay önce işverene yazılı olarak bildirir.
14- İşçi yıllık izin isteminde, adını soyadını, varsa sicil numarasını, iznini hangi tarihler
arasında kullanmak istediğini ve ücretsiz yol izni isteyip istemediğini yazar.
15- İzin kurulu veya işveren, işçinin istediği izin kullanma tarihi ile bağlı değildir. Ancak, izin
sıra ve nöbetleşmesini göstermek üzere söz konusu kurulca düzenlenecek çizelgeler işçinin
talebi ve iş durumu dikkate alınarak hazırlanır.
16- Aynı tarihe rastlayan izin isteklerinde; işyerindeki kıdem ve bir önceki yıl iznini kullandığı
tarih dikkate alınarak öncelikler belirlenir.
17- Yol izni alanlar bu süreyi kullanmadan işe dönerlerse, işveren bunları anılan sürenin
bitiminden önce işe başlatmayabilir.
18- İşyerinde işe başladığı günden itibaren deneme süresi de içinde olmak üzere en az bir yıl
çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir. Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez.
29- İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi; Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl
dahil) olanlara ondört günden, beş yıldan fazla onbeş yıldan az olanlara yirmi günden, onbeş yıl
(dahil) ve daha fazla olanlara yirmialtı günden az olamaz.
30- Ancak, onsekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek
yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz.
31- İşveren veya işveren vekili Nisan ayı başı ile Ekim ayı sonu arasındaki süre içinde, işçilerin
tümünü veya bir kısmını kapsayan toplu izin uygulayabilir.
32- Bu uygulamaya gidildiğinde, izin kurulu izin çizelgelerini, toplu izne çıkacak işçiler aynı
zamanda izne başlayacak ve izin sürelerine ve yol izni isteklerine göre her işçinin izin süresinin
bitimini gösterecek biçimde düzenler ve ilan eder.
33- Toplu izin dönemleri, bu dönemlerde henüz yıllık ücretli izin hakkını kazanmayan işçileri
de kapsayacak şekilde belirlenebilir. Yani ertesi yıl veya yıllarda bu toplu izin yönteminin
uygulanmaması halinde, bu durumda olanların gelecek yıllık ücretli izne hak kazanacakları
tarih, genel esaslara göre belirlenir.
34- Toplu izin uygulanması halinde işveren veya işveren vekili, işyerinin korunması,
işyerindeki araç, gereç, donatım veya makinelerin bakımı, hazırlanması, temizlenmesi veya
güvenliğinin sağlanması gibi zorunlu durumlar için yeter sayıda işçiyi toplu izin dışında
tutabilir. Bu durumda olanların yıllık izinleri toplu izin döneminden önce veya sonra diledikleri
tarihte verilir.
35- Bir yıldan az süren mevsim veya kampanya işlerinin yürütüldüğü işyerlerinde devamlı
olarak çalışan işçilerin yıllık ücretli izinleri hakkında bu Yönetmelik hükümleri uygulanır.
762
36- Kısmi süreli ya da çağrı üzerine iş sözleşmesi ile çalışanlar yıllık ücretli izin hakkından tam
süreli çalışanlar gibi yararlanır ve farklı işleme tabi tutulamaz.
37- Kısmi süreli ya da çağrı üzerine iş sözleşmesi ile çalışanlar iş sözleşmeleri devam ettiği
sürece her yıl için hak ettikleri izinleri, bir sonraki yıl izin süresi içine isabet eden kısmi süreli
iş günlerinde çalışmayarak kullanır.
38- İzine hak kazanan kısmi süreli ya da çağrı üzerine çalışan işçilerle tam süreli çalışan işçiler
arasında yıllık izin süreleri ve izin ücretleri konularında bir ayrım yapılamaz.
39- Geçici iş ilişkisi ile çalışan işçilerin yıllık ücretli izinleri hakkında, geçici iş sözleşmesinde
aksi belirtilmediği takdirde, bu Yönetmelik hükümleri uygulanır.
40- İşçi sayısı yüzden fazla olan işyerlerinde işveren veya işveren vekilini temsilen bir, işçileri
temsilen iki kişi olmak üzere toplam üç kişiden oluşan izin kurulu kurulur.
41- Kurula işveren temsilcisi başkanlık eder. Kurulun başkanı dışında kalan işçi üyeleri ve
yedekleri işyerinde varsa, işyeri sendika temsilcileri tarafından seçilir.
42- Sendika temsilcileri seçilmemiş işyerinde izin kurulunun işçi üyeleri ve yedekleri, o
işyerindeki işçilerin yarıdan bir fazlasının katılacağı bir toplantıda açık oyla seçilir. İzin kurulu
başkanı ile üye ve yedekleri işyerinde işveren tarafından ilan edilir. Asil üyelerin yokluğunda
yedeklerin biri başkanın çağrısı üzerine toplantıya katılır.
43- Herhangi bir nedenle eksilen üye ve yedekler aynı şekilde tamamlanır. İzin kurulu
üyelerinin seçimi iki yılda bir yapılır. Yeni izin kurulu üyeleri seçilinceye kadar eski kurul
üyeleri görevine devam eder.
44- İşveren; çalıştırdığı işçilerin izin durumlarını gösteren, yıllık izin kayıt belgesini tutmak
zorundadır.
45- İşveren, her işçinin yıllık izin durumunu aynı esaslara göre düzenleyeceği izin defteri veya
kartoteks sistemiyle de takip edebilir.
46- İzin ücretinin belirlenmesinde; fazla çalışma karşılığı alınacak ücretler, primler, sosyal
yardımlar ve işyerinin devamlı işçisi olup, normal saatler dışında hazırlama, tamamlama,
temizleme işlerinde çalışan işçilerin bu işler için aldıkları ücretler hesaba katılmaz.
47- İşveren veya işveren vekili, yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye izin dönemine ilişkin
ücreti ile ödenmesi bu döneme rastlayan diğer ücret ve ücret niteliğindeki haklarını izine
başlamadan önce peşin olarak vermek veya avans olarak ödemek zorundadır.
48- Yüzde usulünün uygulandığı yerlerde izin ücreti yüzdelerden toplanan para dışında işveren
tarafından ödenir.
49- Yıllık ücretli izin süresine rastlayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretleri ayrıca
ödenir.
50- Kısmi süreli ve çağrı üzerine çalışanlara; izin dönemine rastlayan çalışması gereken
sürelere ilişkin ücretleri, yıllık izin ücreti olarak ödenir.
763
İZİN KURULU İLE İLGİLİ HUSUSLAR :
1- İzin kurulu işçiler tarafından verilip işveren veya işveren vekili tarafından izin kuruluna
iletilen izin isteklerine göre hazırlayacağı izin çizelgelerini işverenin onayına sunar, izin
çizelgelerini; işçilerin kıdemlerini, izni belirli bir dönemde kullanmak bakımından içinde
bulundukları zorunluluk veya engellerini, işin aksamadan yürütülmesini ve işçi sayısını göz
önünde bulundurarak hazırlar, işçilerin yıllık izin hakları ile ilgili dilek ve şikayetlerini
inceleyerek sonucunu işverene ve ilgili işçiye bildirir, her yıl ücretli izinlerin daha yararlı
geçirilebilmesi için kamplar ve geziler düzenler, bu konuda alınması mümkün olan tedbirleri
araştırır ve işverene tekliflerde bulunur.
2- İzin kurulunun çalışmaları için gerekli yer, eleman, araç ve gereçler işveren tarafından
sağlanır.
3- İzin kurulu kendisine yüklenen görevleri yerine getirmek üzere yıllık izin çizelgelerinin
hazırlanması sırasında ve gerektikçe başkanın çağrısı ile iş saatleri içerisinde toplanır.
Toplantılarda alınan kararlar ve yapılan işler izin kurulu karar defterine yazılarak imzalanır.
4- İşçi sayısı yüzden az olan işyerlerinde; izin kurulunun görevleri, işveren veya işveren vekili
veya bunların görevlendireceği bir kişi ile işçilerin kendi aralarında seçecekleri bir temsilci
tarafından yerine getirilir.
5- İzin kurulunca hazırlanıp ilan edilecek çizelgede işçinin; adı soyadı, sicil numarası, işe giriş
tarihi, yıllık izne hak kazandığı tarih, işyerindeki çalışma süresi, izin günleri sayısı, yol izni
günleri sayısı, iznin başlama tarihi, iznin sona ereceği tarih belirtilir.
764
765
766
767
768
769
770
771
772
773
774
KONUT KAPICILARI YÖNETMELİĞİ
2- Kapıcı ile yapılan iş sözleşmesinde, iş sözleşmesinin türü ve çalışma biçimi ile işveren ve
işyeri adı ve adresi, kapıcının kimliği, işe başlama tarihi, yapacağı işler, temel ücreti ve varsa
ücret ekleri, ücret ödeme şekli ve zamanı, çalışma süresi ve ara dinlenmesi, varsa özel
hükümler, düzenleme tarihi ve tarafların imzası hususlarının bulunması gerekir.
3- Çalışma süresi genel olarak haftalık 45 saattir. Bu süre çalışma biçimine göre sözleşme ile
azaltılabilir.
4- Kapıcı konutu tahsis edilmiş işyerinde çalışma biçimine göre günlük çalışma süresi en çok
dörde bölünebilir. Ara dinlenmesi çalışma süresinden sayılmaz.
5- Çalışma saatleri, yaz ve kış saat uygulamaları ve iklim şartları dikkate alınarak
düzenlenebilir.
8- 2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanunda yer alan tatil günlerinde,
kapıcının çalıştırılıp çalıştırılamayacağı iş veya toplu iş sözleşmelerinde belirlenir. Bu günlere
ilişkin ücretler, İş Kanununun 47.maddesine uygun olarak ödenir.
10- Kapıcı yıllık ücretli izin, hastalık izni veya tatil günlerinde görevinden ayrıldığında yerine
geçici kapıcı çalıştırılabilir.
12- Kapıcıya görevi nedeniyle konut verilmesi zorunlu değildir. Kapıcıya görevi nedeniyle
konut verilmişse, konutun 3194 sayılı İmar Kanunu ve Belediye İmar Yönetmelikleri ile
öngörülen asgari koşullara uygun olması gerekir.
13- Kapıcıya, görevi nedeniyle verilmiş olan konut için iş sözleşmesinin devamı süresince kira
istenemez.
14- Kapıcının su, elektrik, ısınma ve sıcak su giderlerine kısmen ya da tamamen katılıp
katılmayacağı sözleşme ile belirlenir.
15- Kapıcı konutunun boşaltılmasında, 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanununun Ek 2 nci maddesi
hükümleri uygulanır. Bu konuda iş veya toplu iş sözleşmesinden doğan haklar saklıdır.
775
YÖNETİCİ İLE İLGİLİ HUSUSLAR :
1- İşverence kendisine yazılı yetki verilmesi koşulu ile iş ve toplu iş sözleşmesi yapmak,
değiştirmek ve fesh etmek, merkezi ısıtmalı kaloriferli konutlarda kapıcı için ateşçi belgesinin
varlığını araştırmak, belgesi olanı işe almak, kapıcının işe girişinde, sağlık raporunu istemek,
uygun olanı işe başlatmak ve yılda bir sağlık kontrolünü yaptırmak, kapıcının İş Kanunu ve
sözleşmesinden doğan ücret ve tazminat haklarını zamanında ve usulüne uygun olarak ödemek,
sigorta primlerini zamanında yatırmak, konut tesisatının kullanma biçimiyle ilgili teknik bilgiyi
yazılı olarak kapıcıya vermek ve özelliklerine uygun olarak bakımının yapılmasını sağlamak,
kapıcı için ayrılan konutun sağlık ve yaşama koşullarına uygunluğunu sağlamak, kapıcının
çalışma koşulları ile görevlerini belirten bir belgeyi konut sakinlerinin bilgisine sunmak ve bu
belgeyi ilgililerin görebileceği konutun girişinde bir yere asmak, kapıcı konutunun tahliyesi
gerektiğinde, 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanunu gereğince, idari makamlara başvurmakla
görevlidir.
776
KAPICI İLE İLGİLİ HUSUSLAR :
1- Yöneticinin talimatı doğrultusunda konutun kaloriferini zamanında yakmak ısıyı ayarlamak
ve söndürmek, hidrofor ve benzeri araçları çalıştırmak, ana taşınmazın ortak yerlerini ve
tesislerini temiz bulundurmak, demirbaşlarını, araç ve gereçlerini, düzenli, bakımlı ve işler
şekilde tutmak, kendisine ayrılan konutu başka amaçlarla kullanmamak, konutu korumak,
kendisi veya ailesinden birisinin konuta vereceği zarar ve hasarları karşılamak, yöneticinin
talimatı çerçevesinde konutun güvenliğini sağlayıcı önlemleri almak, belirlenen saatlerde servis
hizmetlerini görmek, çöpleri toplamak, bahçe düzenlemesi ve bakımını yapmak, verilen
eğitimlere uygun davranmak ve koruyucu malzemeyi kullanmak, iş veya toplu iş
sözleşmesinde belirlenen diğer görevleri yerine getirmekle görevlidir.
777
İŞYERLERİNDE İŞİN DURDURULMASINA VEYA İŞYERLERİNİN
KAPATILMASINA DAİR YÖNETMELİK
4- Komisyona işçi temsilcisi olarak, bölge müdürlüğü görev alanı içinde her işkolu için,
kendisine mensup işçi sayısı en yüksek olan işçi sendikaları konfederasyonu yönetim kurulunca
bir asil, bir yedek üye seçilir.
6- İşveren temsilcisi olarak, her işkolu için, kendisine mensup işveren sayısı en yüksek olan
işveren sendikaları konfederasyonu yönetim kurulunca bir asil, bir yedek üye seçilir.
Konfederasyonca bu Yönetmelikle belirlenen süreler içinde seçim yapılmadığı takdirde,
işkolunda en yüksek üyeye sahip işveren sendikası yönetim kurulunca, bir asil, bir yedek üye
seçilir. İşveren sendikaları konfederasyonu veya sendikasınca seçim yapılmaması veya seçilen
üyenin veya yedeğinin komisyona katılmaması halinde, işveren veya vekili komisyona üye
olarak katılabilir.
7- İşçi ve işveren temsilcilerinin görev süreleri iki yıldır. Sürenin bitiminden itibaren altı iş
günü içinde seçilen asil ve yedek temsilciler bölge müdürlüklerine bildirilir. Süresi bitenler
yeniden seçilebilirler. Seçilenlerin göreve başlamasına kadar eski temsilcilerin görevleri devam
eder.
8- İşçi ve işveren temsilcilerinden ölüm, çekilme gibi sebeplerle ayrılanların yerlerini yedekleri
alır. Yedekleri yoksa, bölge müdürünce yapılacak bildirim üzerine altı iş günü içinde yenileri
seçilir.
778
10- Kararlar oy çokluğuyla alınır. Oyların eşitliği halinde, başkanın bulunduğu taraf çoğunluğu
sağlamış sayılır. Kararların gerekçeli yazılması ve toplantıya katılanlarca imzalanması gerekir.
11- İşin kısmen veya tamamen durdurulmasına, işyerinin kapatılmasına karar verildiği sırada,
işveren, durdurma veya kapatma sebeplerini gidermek için çalışma talebinde bulunursa,
çalışmaya izin verildiği, gerekirse süre de belirlenerek, işin durdurulmasına veya kapatılmasına
dair karara yazılır.
12- Bir işyerinin tesis ve tertiplerinde, makine ve cihazlarında, çalışma metot ve şekillerinde,
işçilerinin yaşamı için tehlikeli olan bir husus tespit edilirse, tehlike giderilinceye kadar,
komisyonca, tehlikenin niteliğine göre, işin kısmen veya tamamen durdurulmasına ya da
işyerinin kapatılmasına karar verilir. Karar işverene tebliğ edilir.
13- İş, gerekirse güvenlik kuvvetlerinin de yardımıyla müfettişçe, komisyon kararına uygun
olarak durdurulur; durdurulan bölüm mühürlenir. Durumu belirleyen bir tutanak düzenlenir.
Durdurmayla ilgili belgeler bölge müdürlüğünde saklanır.
14- İşveren, durdurma sebeplerini gidermek için mühürlerin geçici olarak kaldırılması talebini
dilekçeyle bölge müdürlüğüne iletir. Talep üzerine toplanan komisyon, gerekirse süre de
belirleyerek mühürlerin kaldırılmasına karar verir, mühürler müfettişçe sökülür. Durumu
belirleyen bir tutanak düzenlenir. İlgili belgeler bölge müdürlüğünde saklanır.
15- İşverence, işin durdurulmasına dair kararda, çalışanların yaşamı için tehlikeli olduğu
belirtilen hususların giderildiğinin bölge müdürlüğüne bildirilmesi halinde, müfettişçe durum
derhal incelenir ve sonuç raporla komisyona bildirilir. Komisyon, tehlikeli halin giderilip
giderilmediğine göre, durdurma kararının kaldırılmasına veya sürdürülmesine karar verir.
Karar işverene tebliğ edilir.
16- Bölge müdürü, kapatma kararını bir yazıyla iş yerinin bağlı bulunduğu mülki amire
gönderir. Mülki amirin emri üzerine, güvenlik kuvvetlerince, çalışmadan alıkonulacak tedbirler
alınarak iş yeri kapatılır ve mühürlenir.
17- İşverenin, kapatma sebeplerini gidermek amacıyla yapacağı çalışmalar için işyerinin
açılmasını bölge müdüründen yazılı olarak istemesi halinde, talep mülki amire intikal ettirilir.
Mülki amirce verilecek emir üzerine, üretim yapılmamak şartıyla güvenlik kuvvetlerince işyeri
geçici olarak açılır.
18- Kapatma kararının kaldırılması durumunda, mülki amirin emri üzerine, güvenlik
kuvvetlerince mühür sökülerek işyeri açılır. Durumu belirleyen bir tutanak düzenlenir ve bölge
müdürlüğüne gönderilir.
19- Mülki amirin emriyle güvenlik kuvvetlerince tehlikeyi giderecek tedbirler alınır. Durumu
belirleyen bir tutanak düzenlenir ve bölge müdürlüğüne gönderilir.
779
MÜFETTİŞ İLE İLGİLİ HUSUSLAR :
1- Müfettiş, işin kısmen veya tamamen durdurulmasını, işyerinin kısmen veya tamamen
kapatılmasını gerektiren bir durumun varlığını raporla bildirirse, bölge müdürü, komisyonu
yazılı olarak toplantıya çağırır.
2- Çağrı yazısında toplantının günü, saati, yeri ve işin durdurulmasını veya işyerinin
kapatılmasını gerektiren sebepler belirtilir.
3- Ayrıca toplantının günü, saati, yeri ve işin durdurulmasını veya işyerinin kapatılmasını
gerektiren sebepler işverene de bildirilir.
6- Çalışanların hayatı için tehlikeli olan husus, işin durdurulması veya işyerinin kapatılması
kararının alınmasına kadar geçecek süre beklenmeden tedbir alınmasını gerektirecek nitelikte
ise, müfettişçe durumu ve alınması gereken tedbirlerin niteliğini belirten bir rapor düzenlenir,
birer örneği mülki amire, bölge müdürüne ve işverene verilir.
780
İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :
1- Durdurma veya kapatma kararına karşı işverenin yerel iş mahkemesinde altı iş günü içinde
itiraz hakkı vardır.
2- İşçi ve işveren kuruluşları, temsilci seçimlerini, Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği günü takip
eden 90 gün içinde yapmak ve ilgili bölge müdürlüklerine bildirmek mecburiyetindedirler.
781
İŞÇİ ÜCRETLERİNDEN CEZA OLARAK KESİLEN PARALARI KULLANMAYA
YETKİLİ KURULUN TEŞEKKÜLÜ VE ÇALIŞMA ESASLARI HAKKINDA
YÖNETMELİK
4- İşçi ve işveren konfederasyonları seçtikleri temsilci sayısı kadar yedek temsilci seçerler. Asıl
ve yedek temsilcilerin görev süreleri iki yıl olup, yeniden seçilebilirler.
5- Kurul, yardıma ilişkin projeleri incelemek ve karar vermek üzere her yıl Ocak ayında
toplanır.
6- Kurulun nerede, hangi gün ve saatte toplanacağı Bakanlıkça kurul üyelerine toplantıdan en
az onbeş gün önce duyurulur.
7- Kurul, en az altı üyenin katılması ile toplanır. Kararlar mevcut üye oylarının çoğunluğu ile
verilir. Oyların eşitliği halinde Başkan oyu kararı sağlar.
9- Kurulun her toplantıda aldığı kararlar Başkan ve üyelerce imzalanır. Kararın bir nüshası
Karar Defterine yapıştırılır.
10- Toplanan ceza paraları, işçilerin; Mesleki eğitimleri, İş sağlığı ve güvenliği konularındaki
eğitimleri, sosyal hizmetleri için kullanılır. Ayrıca, eğitim tesislerinin yapımı, tefrişi ve
işletilmesi için harcanır.
11- Ceza paraları bu belirtilen amaçlar için kullanılmak üzere; 2821 sayılı Sendikalar Kanunu
uyarınca kurulmuş bulunan sendika ve konfederasyonlara, işçilerin mesleki eğitimi veya iş
sağlığı ve güvenliği konularında faaliyet gösteren kamu kuruluşlarına, işçilerin sosyal
hizmetleri ile ilgili faaliyet gösteren kamu kuruluşlarına yardım niteliğinde verilir.
12- Kurul, ancak uygun bulduğu plan, proje ve programların gerçekleşmesi için yardım kararı
verir.
783
ÖZÜRLÜ, ESKİ HÜKÜMLÜ VE TERÖR MAĞDURU İSTİHDAMI HAKKINDA
YÖNETMELİK
2- İşveren işyerlerinde; her yılın ocak ayı başından itibaren yürürlüğe girecek şekilde Bakanlar
Kurulunca belirlenecek oranlarda özürlü ve eski hükümlü ile istihdamı zorunlu olan terör
mağduru işçiyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde tam süreli olarak çalıştırmakla
yükümlüdür.
3- Ancak, özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru kişilerin, Kurumdan kısmi süreli işlere
yerleştirilmelerine yönelik talepleri var ise işyerlerinde kısmi süreli çalışma yapan işveren,
kısmi süreli iş sözleşmesiyle de istihdam edebilir. Bu durumda olan kişilerin, iş taleplerinin
Kurum aracılığıyla karşılanması gerekir.
4- Aynı il sınırları içinde birden fazla işyeri bulunan işverenin bu kapsamda çalıştırmakla
yükümlü olduğu işçi sayısı toplam işçi sayısına göre hesaplanır. Bu kapsamda çalıştırılacak
özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru işçi sayısının tespitinde belirsiz süreli iş sözleşmesine
ve belirli süreli iş sözleşmesine göre çalıştırılan tüm işçiler esas alınır. Ancak, yer altı ve su altı
işlerinde çalıştırılan işçiler özürlü işçi sayısının tespitinde dikkate alınmaz.
5- İşyerinde kısmi süreli iş sözleşmesine göre çalışanlar da varsa bunlar çalışma süreleri
dikkate alınarak tam süreli çalışmaya dönüştürülür ve ayrıca işyerindeki işçi sayısına ilave
edilir. Bu hesaplama sonucunda bulunacak işçi sayısında yarıma kadar kesirler dikkate
alınmaz. Yarım ve daha fazla olanlar tama dönüştürülür.
6- Özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru çalıştırılması özel kanunla yasaklanmış işyerlerinde
çalıştırılan işçiler, toplam işçi sayısının hesabında dikkate alınmaz.
7- Çalıştırılan özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru işçiler, toplam işçi sayısının hesabında
dikkate alınmaz.
8- İşveren çalıştırmakla yükümlü olduğu özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru işçileri
işyerinin bulunduğu yerdeki Kurum aracılığıyla sağlar.
9- Kurum aracılığı olmadan özürlü, eski hükümlü ve terör mağdurunu işe alan özel sektör
işvereninin bu durumu en geç bir ay içinde Kuruma bildirmesi ve tescil ettirmesi zorunludur.
10- İşveren çalıştırmakla yükümlü bulunduğu özürlü, eski hükümlü ve terör mağdurlarını,
yükümlülüğün doğmasından itibaren yedi gün içinde niteliklerini de belirterek Kurumdan yazılı
olarak talep eder.
11- İşveren talebinde, işyerinde yapılan işin gerektirdiği ağırlıklı vasıfların üstünde istihdamı
784
zorlaştırıcı şartlar öne süremez.
12- Özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru olmak daha düşük ücretle çalıştırma sebebi olamaz.
Bu işçiler diğer işçilere yapılan sosyal yardımlardan aynen yararlanırlar. İş sözleşmelerine veya
toplu iş sözleşmelerine bu işçiler aleyhine hükümler konulamaz.
13- İşveren herhangi bir sebeple iş sözleşmesi sona eren özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru
işçinin ayrılış nedenlerini onbeş gün içinde kuruma bildirmek zorundadır.
16- Özürlüler, yapabilecekleri işler dışında sağlıklarına zarar verecek diğer işlerde
çalıştırılamaz.
17- Uygun koşulların varlığı halinde çalışma sürelerinin başlangıç ve bitiş saatleri , özürlünün
durumuna göre belirlenebilir.
19- Genel, katma ve özel bütçeli kurum ve kuruluşlar ile mahalli idareler ve sermayesinin
yarıdan fazlası kamuya ait olan her nevi teşebbüs veya bağlı ortaklıklar dışındaki elli ve daha
fazla işçi çalıştıran işverenler bu Yönetmelik kapsamında terör mağduru istihdam ederler.
785
EK 1
Meslekler
Sözlüğündeki
Kodu İşin Türk Meslekler Sözlüğündeki Unvanı
------------ ----------------------------------------------------
1 - 71.20 Bestekar (kompozitör)
1 - 71.40 Enstrümancı (müzik)
1 - 71.45 Ses sanatkarı
1 - 80.60 Masör (spor)
3 - 80.20 Telefon santral operatörü
3 - 93.10 Büro memuru (genel)
4 - 52.40 Gazete satıcısı
7 - 54.35 Kilim dokuyucu (el tezgahı-düz desen)
7 - 55.50 Örgücü (elle)
7 - 59.40 Ağ-file örücü (elle)
7 - 77.20 Tad bakıcı (kahve ve çay)
7 - 78.60 Tad bakıcı (içki)
7 - 99.30 Şemsiye işçisi
8 - 03.60 Deri eşya montajcısı
8 - 11.50 Sandalye monte işçisi (ağaç)
8 - 19.55 Ağaç mobilya cilacısı
8 - 19.60 Pipo ve ağızlık imalat işçisi (ağaç)
8 - 39.30 Çilingir
8 - 49.78 Metal mamuller montaj işçisi
8 - 53.50 Bobinaj işçisi (elle)
787
8 - 91.64 Cam kenarı perdahlayıcısı
8 - 92.80 Çömlek ve porselen montaj işçisi
9 - 10.20 Karton ve mukavva kutu imal işçisi (elle)
9 - 10.70 Kağıt torba ve zarf imal işçisi (makineyle)
9 - 26.20 Ciltci (elle)
9 - 41.80 Müzik aletleri akortcusu
9 - 41.90 Diğer müzik aletleri imalat işçileri ve akortçuları
9 - 42.20 Sepet imal işçisi
9 - 42.30 Fırça imal işçisi (elle)
9 - 42.40 Süpürge imal işçisi
9 - 42.50 Hasır mobilya işçisi
9 - 49.40 Oyuncak bebek imal işçisi
9 - 49.47 Düğme imal işçisi
9 - 71.50 Ambalajcı (elle)
Meslekler
Sözlüğündeki
Kodu İşin Türk Meslekler Sözlüğündeki Unvanı
------------ ----------------------------------------------------
7 - 54.35 Kilim dokuyucu (el tezgahı)
7 - 54.36 Halı dokuyucu (el tezgahı)
7 - 54.75 Kumaş onarıcı
7 - 54.76 Halı onarıcı (elle)
7 - 55.20 Örgü makinesi işçisi (otomatik tezgah)
7 - 55.22 Tarak işçisi
7 - 55.25 Çorap örme makinesi işçisi (otomatik tezgah)
7 - 55.27 Çorap tarak makinesi işçisi (otomatik tezgah)
7 - 55.40 Örgü makinesi işçisi (el tezgahı)
7 - 55.60 Tüylendirme makinesi işçisi (otomatik tezgah)
7 - 55.70 Örgü kontrolörü
7 - 55.75 Çorap kontrolörü
7 - 55.80 Çorap onarıcı
7 - 56.15 Mensucat beyazlatıcı
7 - 56.20 Boyacı (örgü yünü)
7 - 56.21 Boyama kazan işçisi
7 - 56.22 Kumaş boyama kazanı işçisi
7 - 56.23 Asit buharı makinesi işçisi
7 - 56.24 Buhar makinesi işçisi
7 - 56.25 Kumaş boyacısı
7 - 56.26 Kumaş boyama makinesi işçisi
7 - 56.27 Bez boyacısı
7 - 56.30 Boyacı (giyecek)
7 - 56.35 İplik ve örgü yünü yıkama işçisi
7 - 56.36 Mensucat yıkama işçisi
7 - 56.37 İplik ve örgü yünü kurutucu (makinede)
7 - 56.38 İplik ve örgü yünü kurutucu (fırında)
7 - 56.39 Kumaş kurutucu
7 - 56.40 İpek temizleyici
7 - 56.45 Yün karzonizörcü
788
7 - 56.50 Mensucat çektirici
7 - 56.51 Apreci
7 - 56.55 Mensucat pekleyici
7 - 56.60 Empermeablize işçisi
7 - 56.61 Merserize iplik makinesi işçisi
7 - 56.62 Merserize kumaş makinesi işçisi
7 - 56.65 İpek ağırlaştırıcı
7 - 56.67 Ağ germe makinesi işçisi
7 - 56.68 Haşılcı
7 - 56.70 Mensucat kalandır makinesi işçisi
7 - 56.71 Mensucat yakma makinesi işçisi (kumaş)
7 - 56.74 Mensucat tüylendirme makinesi işçisi
7 - 56.75 Fırça makinesi işçisi
7 - 56.76 Dik fırça işçisi
7 - 56.78 Makas makinesi işçisi
7 - 56.80 Kord kadife parafinleme işçisi
7 - 56.82 Kord kadife polisaj işçisi
7 - 56.85 Dakatir makinesi işçisi
7 - 59.20 Kordon ve şerit işçisi (elle)
7 - 59.25 Kordon ve şerit işçisi (makine ile)
7 - 59.27 Kaytan işçisi (makine ile)
7 - 59.30 Kroşe-sürfileci (elle)
7 - 59.35 Kroşe-sürfile makinesi operatörü
7 - 59.40 Ağ-file örücüsü (elle)
7 - 59.45 Kürk elyafı karıştırma makinesi operatörü
7 - 59.50 Kalıpçı (kürk keçe başlık)
7 - 59.60 Kalıpçı (yün keçe başlık)
7 - 59.65 Pamuk kesme makinesi işçisi
7 - 59.70 Vatka makinesi işçisi
7 - 59.75 Ondüle makinesi işçisi
7 - 61.20 Post ve deri ayırıcısı
7 - 61.25 Deri işçisi
7 - 61.30 Deri temizleme işçisi (elle)
7 - 61.35 Deri temizleme işçisi (makine ile)
7 - 61.40 Deri yarma işçisi
7 - 61.45 Debbağ
7 - 61.48 Mahlül hazırlama işçisi
7 - 61.50 Deri ıslah işçisi
7 - 61.52 Deri germe makinesi işçisi
7 - 61.54 Deri ütüleme işçisi
7 - 61.55 Deri boyama ve cilalama işçisi
7 - 61.60 Deri kurutma makinesi işçisi
7 - 62.20 Post ayırma işçisi
7 - 62.30 Post temizleme işçisi
7 - 62.40 Post ayıklama ve traşlama isçisi
7 - 62.45 Post yumuşatma işçisi
7 - 62.50 Post boyama işçisi (elle)
7 - 62.60 Post germe işçisi
7 - 71.20 Değirmen işçisi (hububat)
7 - 71.30 Değirmen işçisi (pirinç)
7 - 71.40 Değirmen işçisi (baharat)
7 - 71.50 Değirmen işçisi (yağlı tohum)
789
7 - 71.60 Değirmen işçisi (mısır)
7 - 72.30 Difüzör operatörü (şeker pancarı)
7 - 72.40 Karbonizasyon işçisi (şeker tasfiyesi)
7 - 72.50 Kristalizasyon makinesi operatörü (şeker tasfiyesi)
7 - 72.60 Şeker tasfiye makinesi operatörü (devamlı işleyen)
7 - 72.70 Pres işçisi (küp ve kesme şeker)
7 - 73.10 Kasap (genel)
7 - 73.20 Mezbaha kesim işçisi
7 - 73.30 Et kesici
7 - 73.40 Sosis, sucuk ve salam imal işçisi
7 - 74.10 Pişirici-konserveci (genel)
7 - 74.11 Pişirici-konserveci (et)
7 - 74.13 Pişirici-konserveci (meyve-sebze)
7 - 74.15 Pişirici-konserveci (balık)
7 - 74.18 Pişirici-konserveci (hazır çorba)
7 - 74.20 Sterilize pişirme operatörü (konserve imali)
7 - 74.25 Salça ve iştah açıcı maddeler hazırlama işçisi
7 - 74.30 Gıda maddeleri dondurucusu
7 - 74.40 Kurutucu (gıda maddeleri)
7 - 74.51 Tuzlayıcı ve fümeci (et)
7 - 74.61 Tuzlayıcı ve fümeci (balık)
7 - 74.65 Yıkama ve ayıklama işçisi (konserve imali-elle)
7 - 74.70 Ayıklama işçisi (konserve imali-makineyle)
7 - 75.10 Süthane (mandıra) işçisi (genel)
7 - 75.20 Pastörizör (süthane-mandıra)
7 - 75.25 Sterilizer (süthane-mandıra)
7 - 75.27 Kültürcü (süthane-mandıra)
7 - 75.30 Tereyağı imal işçisi
7 - 75.40 Peynir imal işçisi
7 - 75.50 Dondurma imal işçisi
7 - 75.60 Yoğurt imal işçisi
7 - 75.70 Süt tozu imal işçisi
7 - 76.10 Fırıncı (genel)
7 - 76.20 Hamurkar (ekmek-makineyle)
7 - 76.23 Pasacı (ekmek)
7 - 76.26 Pişirici (ekmek)
7 - 76.30 Pastacı
7 - 76.35 Hamurkar (bisküvi-makineyle)
7 - 76.36 Hamur açma makinesi işçisi (bisküvi)
7 - 76.37 Şekillendirme makinesi işçisi (bisküvi)
7 - 76.38 Pişirici (bisküvi)
7 - 76.40 Makarna imal işçisi
7 - 76.50 Çikolata imal işçisi
7 - 76.60 Şekerleme imal işçisi
7 - 76.70 Ciklet imal işçisi
7 - 77.20 Tad bakıcı (kahve ve çay)
7 - 77.30 Harmancı (kahve)
7 - 77.40 Harmancı (çay-makineyle)
7 - 77.45 Harmancı (çay-elle)
7 - 77.50 Kavurucu (kahve)
7 - 77.60 Kavurucu (kakao)
7 - 78.20 Filizleme işçisi (malt)
790
7 - 78.25 Fırınlama işçisi (malt)
7 - 78.30 Pişirici (malt)
7 - 78.35 Fermantasyon işçisi
7 - 78.40 Mayacı
7 - 78.50 Şarap imal işçisi
7 - 78.60 Tad bakıcı (içki)
7 - 78.70 Sirke imal işçisi
7 - 78.80 Meyve presi operatörü
7 - 79.20 Pres operatörü (yağ)
7 - 79.25 Rafine makinesi operatörü (katı ve sıvı yağlar)
7 - 79.30 Hidrojenleme operatörü (katı ve sıvı yağlar)
7 - 79.40 Balık temizleme ve satış işçisi
7 - 79.45 Tahin imal işçisi
7 - 79.50 Meyan balı imal işçisi
7 - 81.20 Tütün ayırma işçisi
7 - 81.30 Tütün harman işçisi
7 - 81.40 Tütün ıslah işçisi
7 - 81.50 Tütün soyma işçisi (elle)
7 - 81.60 Tütün soyma işçisi (makineyle)
7 - 81.70 Tütün kıyma makinesi operatörlüğü
7 - 82.20 Puro imal işçisi (elle)
7 - 82.30 Puro imal işçisi (makineyle)
7 - 82.40 Puro kurutma fırını işçisi
7 - 82.50 Puro pudralama makinesi operatörü
7 - 83.20 Sigara imal işçisi (makineyle)
7 - 83.30 Filtreli sigara imal işçisi (makineyle)
7 - 89.20 Enfiye imal işçisi
7 - 89.30 Pipo tütünü hazırlama işçisi (elle)
7 - 89.40 Pipo tütünü presleme işçisi (elle)
7 - 89.50 Pipo tütünü kıyma makinesi operatörü
7 - 91.30 Erkek terzisi (hazır elbise)
7 - 92.20 Kürk terzisi
7 - 92.30 Kürk modelcisi
7 - 92.40 Kürk değerlendirici ve denkleştirici
7 - 92.50 Kürk biçici
7 - 92.60 Kürk gerdirici
7 - 93.20 Kadın şapkası imalat işçisi
7 - 93.30 Şapka kalıp makinası operatörlüğü
7 - 93.40 Şapkacı
7 - 94.20 Patron hazırlayıcı (giyecek)
7 - 94.30 Patron hazırlayıcı (şapka ve kep)
7 - 94.33 Kalıpcı (konfeksiyon)
7 - 94.40 Patron işaretleyici (giyecek)
7 - 94.50 Konfeksiyon biçici
7 - 94.55 Bant verev makinası işçisi
7 - 94.60 Biçici (deri giyecek)
7 - 94.70 Eldiven biçici (deri hariç)
7 - 94.80 Eldiven biçici (deri)
7 - 94.85 Döşeme biçici
7 - 94.87 Kesim işçisi
7 - 95.10 El ve makine dikişçisi (genel)
7 - 95.20 Elbise ve dikişçisi (deri ve kürk hariç)
791
7 - 95.30 Deri giyim dikişçisi
7 - 95.40 Kürk dikişçisi
7 - 95.50 Dikiş makinesi operatörü
7 - 95.60 El nakışçısı
7 - 95.70 Makine nakışçısı
7 - 95.75 Torba ve çuval dikme makine işçisi
7 - 95.80 Kağıt torba dikme makinesi işçisi
7 - 96.20 Mobilya döşemecisi
7 - 96.30 Taşıt döşemecisi
7 - 96.40 Yatak imalat işçisi
7 - 99.20 Yelken, çadır ve tente işçisi
7 - 99.30 Şemsiye işçisi
7 - 99.40 Konfeksiyon kontrolörü
8 - 01.10 Ayakkabı imalat işçisi (genel)
8 - 01.20 Ortopedik ayakkabı imalat işçisi
8 - 01.30 Ayakkabı tamircisi
8 - 02.15 Istampacı (ayakkabı)
8 - 02.20 Kesici (makine ile)
8 - 02.22 Astar kesme makinesi işçisi (ayakkabı)
8 - 02.25 Kesici (elle)
8 - 02.30 Saya hazırlayıcı
8 - 02.35 Taban prescisi
8 - 02.40 Taban geçirici
8 - 02.45 Saya monte ustası
8 - 02.50 Saya dikici (makine ile)
8 - 02.55 Bot,çizme ve ayakkabı perdahçısı
8 - 02.60 Tamirci (ayakkabı)
8 - 02.70 Kontrolör (ayakkabı)
8 - 03.10 Deri eşya imalat işçisi (genel)
8 - 03.20 Koşum saracı
8 - 03.25 Eyer saracı
8 - 03.30 Deri kesici (ayakkabı,eldiven ve giyecek hariç)
8 - 03.40 Deri dikici (ayakkabı,eldiven ve giyecek hariç-elle)
8 - 03.50 Deri dikici (ayakkabı,eldiven ve giyecek hariç-makine ile
8 - 11.20 Mobilya işçisi
8 - 11.30 Perdah işçisi (elle-mobilya)
8 - 11.40 Mobilya monte işçisi
8 - 11.50 Sandalye monte işçisi (ağaç)
8 - 12.05 Ağaç işleyen tezgah ayarcısı (genel)
8 - 12.10 Ağaç işleyen tezgah ayarcı-operatörü (genel)
8 - 12.20 Bıçkıcı (ince ağaç işleri)
8 - 12.30 Tornacı (ağaç)
8 - 12.32 Freze tezgahı ayarcı-operatörü (ağaç)
8 - 12.34 Dik freze tezgahı operatörü (ağaç)
8 - 12.36 Zincirli freze tezgahı ayarcı operatörü (ağaç)
8 - 12.40 Torna tezgahı ayarcı-operatörü (ağaç)
8 - 12.45 Yuvarlak iş çekme makinesi ayarcı operatörü (ağaç)
8 - 12.47 Konik yapma makinası ayarcı-operatörü (ağaç)
8 - 12.50 Döner bıçaklı planya tezgahı ayarcı-operatörü (ağaç)
8 - 12.55 Kanal açma makinesi işçisi (ağaç)
8 - 12.57 Kesme makinesi ayarcı-operatörü (ağaç)
8 - 12.60 Döner bıçaklı yuva açma tezgahı ayarcı-operatörü (ağaç)
792
8 - 12.70 Planya tezgahı ayarcı- operatörü (ağaç)
8 - 12.75 Matkap tezgahı ayarcı-operatörü (ağaç)
8 - 12.77 Rayba makinesi ayarcı-operatörü (ağaç)
8 - 12.80 Milli oyma makinesi ayarcı-operatörü (ağaç)
8 - 12.82 Tesviye işçisi (ağaç)
8 - 12.85 Zımpara makinesi ayarcı operatörü
8 - 19.15 Markör(ağaç)
8 - 19.20 Karoser imalat işçisi (ağaç)
8 - 19.25 Araba imalat işçisi (ağaç)
8 - 19.26 Tekerlek imalat işçisi (ağaç)
8 - 19.27 Bükücü (ağaç)
8 - 19.29 Bükücü (makine ile-kontrplak-ağaç)
8 - 19.30 Fıçı imalat işçisi (ağaç)
8 - 19.32 Depolama tankı imalat işçisi (ağaç)
8 - 19.34 Buharlı pres makinesi işçisi (ağaç kaplama)
8 - 19.35 Modelci (ağaç)
8 - 19.40 Maket işçisi (ağaç)
8 - 19.45 Oyma işçisi (ağaç)
8 - 19.47 Tutkal sürme makinesi ayarcı - operatörü (ağaç)
8 - 19.50 Kaplama işçisi (ağaç)
8 - 19.55 Ağaç mobilya cilacısı
8 - 19.57 Mobilya cilacısı (püskürtme ile ahşap)
8 - 19.59 Lake makinesi ayarcı-operatörü (mobilya-ağaç)
8 - 19.60 Pipo ve ağızlık imalat işçisi (ağaç)
8 - 19.65 Kakmacı (ağaç)
8 - 19.70 Spor malzemesi imalat işçisi (ağaç)
8 - 19.75 Perdahlama makinesi ayarcı-operatörü (ağaç)
8 - 20.15 Taş yontma işçisi
8 - 20.17 Taş bıçkıcısı
8 - 20.19 Taş planya operatörü
8 - 20.21 Taş taşlama işçisi
8 - 20.23 Taş perdah işçisi (makine ile)
8 - 20.25 Taş perdah işçisi (elle)
8 - 20.30 Taş ayırıcı
8 - 20.40 Taş işaretleme işçisi
8 - 20.50 Torna tezgahı operatörü (taş işletme)
8 - 20.55 Torna tezgahı operatörü (taş perdahlama)
8 - 20.60 Taş harf oyma işçisi (elle)
8 - 20.65 Matkap işçisi (taş)
8 - 20.70 Taş oyma işçisi (elle)
8 - 20.80 Yontma ve inşa işçisi (abide)
8 - 31.10 Demirci (genel)
8 - 31.20 Demirci (makine ile)
8 - 31.25 Soğuk demirci
8 - 31.30 Şahmerdan operatörü
8 - 31.40 Demir dövme presi operatörü
8 - 31.45 Yatay dikey pres tezgahı operatörü
8 - 31.50 Şişirme pres tezgahı işçisi
8 - 32.20 Takım ve kalıp yapıcı
8 - 32.30 Bağlantı parçası ve mastar yapıcı
8 - 32.40 Modelci (metal-dökümhane)
8 - 32.50 Metal markacı
793
8 - 33.05 Metal işleme tezgahı ayarcısı (genel)
8 - 33.10 Metal işleme tezgahları ayarcı-operatörleri (genel)
8 - 33.20 Torna tezgahı ayarcı-operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.22 Revolver torna tezgahı ayarcı-operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.24 Yatak torna tezgahı ayarcı-operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.26 Val torna tezgahı ayarcı-operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.27 Çok milli özel torna tezgahı ayarcı-operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.28 Hadde torna tezgahı ayarcı operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.30 Freze tezgahı ayarcı-operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.32 Üniversal freze tezgahı ayarcı-operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.34 Hadde muylu freze tezgahı ayarcı-operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.40 Planya tezgahı ayarcı-operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.45 Vargel tezgahı ayarcı-operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.50 Boring matkap tezgahı ayarcı-operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.60 Matkap tezgahı ayarcı-operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.62 Radial matkap tezgahı ayarcı-operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.70 Rektifiye tezgahı ayarcı operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.72 Mıknatıs tablalı rektifiye tezgahı ayarcı-operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.74 Vals taşlama tezgahı ayarcı-operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.80 Honlama tezgahı ayarcı-operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.82 Pantoğraf tezgahı ayarcı-operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.85 Programlı metal işleme tezgahı ayarcı-operatörü
8 - 34.10 Metal işleme tezgahı operatörü (genel)
8 - 34.20 Torna tezgahı operatörü (metal işçiliği)
8 - 34.30 Freze tezgahı operatörü (metal işçiliği)
8 - 34.40 Planya tezgahı operatörü (metal işçiliği)
8 - 34.45 Vargel tezgahı operatörü (metal işçiliği)
8 - 34.50 Boring matkap tezgahı operatörü (metal işçiliği)
8 - 34.60 Matkap tezgahı operatörü (metal işçiliği)
8 - 34.65 Rektifiye tezgahı operatörü (metal işçiliği)
8 - 34.70 Honlama tezgahı operatörü (metal işçiliği)
8 - 34.75 Metal testere tezgahı operatörü
8 - 34.76 Metal şerit testere tezgahı operatörü
8 - 34.78 Dual testere tezgahı operatörü
8 - 34.80 Otomatik metal işleme,transfer tezgahı ayarcı operatörü
8 - 35.20 Açkı ve polisaj tezgahı operatörü (metal işçiliği)
8 - 35.30 Takım bileyicisi (metal işleme tezgahları)
8 - 35.40 Kesici aletler bileyicisi
8 - 35.50 Testere tamircisi ve bileyicisi
8 - 35.60 Tekstil tarağı bileyicisi
8 - 35.62 Val bileyicisi (tekstil)
8 - 35.64 Rakle bileyicisi (tekstil)
8 - 39.20 Tüfekçi
8 - 39.30 Çilingir
8 - 39.35 Oto kilidi imal işçisi
8 - 39.40 Metal bükücü (tornada)
8 - 39.50 Metal şekillendirici (elle)
8 - 39.60 Metal pres operatörü
8 - 39.62 Pres tezgahı operatörü
8 - 39.64 Hidrolik pres tezgahı operatörü
8 - 39.65 Apkant hidrolik pres tezgahı operatörü
8 - 39.66 Eksantirik pres tezgahı operatörü
794
8 - 39.67 Bombe pres tezgahı operatörü
8 - 39.68 Zımba tezgahı operatörü (metal işçiliği)
8 - 39.70 Metal bükme tezgahı operatörü
8 - 39.72 Boru kesme makinesi işçisi
8 - 39.74 Boru konikleştirme makinesi işçisi
8 - 39.76 Boru kıvırma makinesi işçisi
8 - 39.77 Saç röle makinesi işçisi
8 - 39.78 Flanj açma makinesi operatörü (metal levha)
8 - 39.79 Caka saç kıvırma tezgahı işçisi
8 - 39.80 Motorlu metal kesme makası operatörü
8 - 39.82 Pnömatık çift taraflı kesme tezgahı operatörü
8 - 39.84 Hidrolik makas tezgahı operatörü (metal levha)
8 - 39.85 Daire makas tezgahı operatörü (metal levha)
8 - 39.86 Titreşimli saç kesme makası operatörü
8 - 39.87 Tel halat imal işçisi
8 - 39.88 Çivi imal makinesi operatörü
8 - 41.05 Makine montajcısı (genel)
8 - 41.10 Metal mamuller alıştırıcı montÖrü (genel)
8 - 41.15 Alıştırıcı-montör (içten ateşlemeli motorlar-deniz ve uçak motorları hariç)
8 - 41.20 Alıştırıcı-montör (uçak motorları)
8 - 41.25 Alıştırıcı-montör (deniz motorları)
8 - 41.30 Alıştırıcı-montör (türbinler-uçak ve deniz türbinleri hariç)
8 - 41.35 Alıştırıcı-montör (metal işleyen tezgah takımları)
8 - 41.40 Alıştırıcı-montör (maden ocağı makineleri)
8 - 41.45 Alıştırıcı-montör (matbaa makineleri)
8 - 41.50 Alıştırıcı-montör (tekstil makineleri)
8 - 41.55 Alıştırıcı-montör (ağaç işleme makineleri)
8 - 41.60 Alıştırıcı-montör (ziraat makineleri)
8 - 41.65 Alıştırıcı-montör (hafriyat makineleri)
8 - 41.70 Alıştırıcı-montör (büro makineleri)
8 - 41.75 Makine kurma ve tesisat işçisi
8 - 41.80 Soğutma ve havalandırma tesisi kurucusu ve teknisyeni
8 - 41.86 Alıştırıcı-montör (pedallı araçlar)
8 - 41.87 Alıştırıcı-montör (dikiş makineleri)
8 - 41.88 Alıştırıcı-montör (maden ocakları basınçlı hava makineleri)
8 - 42.20 Saat imalat işçisi
8 - 42.25 Saat tamircisi
8 - 42.27 Zaman saatleri bakım ve tamir işçisi
8 - 42.30 Hassas ve dakik aletler imalat işçisi ve tamircisi
8 - 42.35 Optik aletler imalat işçisi ve tamircisi
8 - 42.37 Gözlükçü
8 - 42.40 Hassas ve dakik aletler alıştırıcı-montörü
8 - 42.45 Ortopedik malzeme imalat işçisi ve tamircisi
8 - 42.50 Diş, protez imalat işçisi ve tamircisi
8 - 42.55 Enstrümancı
8 - 42.60 Sayaç tamir işçisi
8 - 42.65 Tartı aletleri bakım ve tamir işçisi
8 - 43.20 Tamirci-makinist (otomobil)
8 - 43.30 Tamirci-makinist (kamyon)
8 - 43.40 Tamirci-makinist (motosiklet ve motorla teçhiz edilmiş pedallı araçlar)
8 - 49.10 Tamirci-makinist (makine-genel)
8 - 49.15 Tamirci-makinist (pistonlu buhar makineleri)
795
8 - 49.17 Tamirci-makinist (buhar kazanları)
8 - 49.20 Tamirci-makinist (dizel motoru-motorlu araçlar hariç)
8 - 49.22 Tamirci-makinist (deniz motorları)
8 - 49.55 Tamirci-makinist (ziraat makineleri)
8 - 49.60 Tamirci-makinist (hafriyat ve inşaat makineleri)
8 - 49.65 Tamirci-makinist (büro makineleri)
8 - 49.70 Tamirci-makinist (fabrika bakımı)
8 - 49.75 Tamirci-makinist (pedallı araçlar)
8 - 49.78 Metal mamuller montaj işçisi
8 - 49.80 Yağlayıcı ve gresleyici (gemi makineleri hariç)
8 - 49.85 Makine kalite kontrolcusu ve deneyicisi
8 - 71.05 Sıhhi tesisat işçisi (genel)
8 - 71.10 Boru tesisatçısı (genel)
8 - 71.12 Ölçü aletleri boru tesisatçısı
8 - 71.20 Boru tesisatçısı (havagazı şebekesi)
8 - 71.45 Boru tesisatçısı (buhar)
8 - 71.55 Isıtma sistemi kontrol teknisyeni
8 - 72.10 Oksijen ve elektrik kaynakçısı (genel)
8 - 72.15 Oksijen kaynakçısı
8 - 72.20 Elektrik ark kaynakçısı (elle)
8 - 72.25 Elektrik ark kaynakçısı (makine ile)
8 - 72.26 Otomatik zincir kaynak makinesi işçisi
8 - 72.27 Otomatik seyyar toz altı kaynak makinesi işçisi
8 - 72.29 Elektronik toz altı kaynak makinesi işçisi
8 - 72.30 Termit macun kaynakçısı
8 - 72.32 Dikiş kaynak makinesi işçisi
8 - 72.35 Rezistans kaynakçısı
8 - 72.37 Punto kaynak makinesi işçisi
8 - 72.40 Kurşun tesisat işçisi
8 - 72.45 Pirinç kaynakçısı
8 - 72.47 Gümüş kaynakçısı (elle)
8 - 72.48 Gümüş kaynakçısı (makine ile)
8 - 72.49 Soğuk kaynak işçisi
8 - 72.50 Pürmüzcü (elle)
8 - 72.55 Pürmüzcü (makine ile)
8 - 72.56 Seyyar otomatik oksiasetilen kesme makinesi işçisi
8 - 72.60 Lehimci (elle)
8 - 72.65 Lehim bantı isçisi
8 - 73.10 Metal levha işçisi (genel)
8 - 73.20 Markör (metal levha)
8 - 73.30 Bakırcı
8 - 73.40 Tenekeci
8 - 73.45 Teneke kutu imal işçisi
8 - 73.50 Kazan yapıcısı
8 - 73.52 Makinatocu
8 - 73.53 Radyatör imalat işçisi (motorlu taşıtlar)
8 - 73.60 Metal levha işçisi (tezyinat)
8 - 73.70 Kaportacı (kara taşıtları)
8 - 74.20 Markör (metal inşaat)
8 - 74.30 İnşaat çeliği işçisi (atölye)
8 - 74.40 İnşaat çeliği montörü
8 - 74.50 Gemi montörü (metal)
796
8 - 74.55 Zırh işçisi (gemi)
8 - 74.57 Çelik levha bükücüsü
8 - 74.60 El perçincisi
8 - 74.65 Makine perçincisi (metal inşaat)
8 - 74.70 Pünomatik tabanca perçincisi
8 - 80.10 Mücevherci (genel)
8 - 80.20 Mücevherat tamircisi
8 - 80.30 Kıymetli taş traş ve perdah işçisi
8 - 80.40 Kıymetli taş takıcısı
8 - 80.50 Altın ve gümüş işlemeci
8 - 80.60 Kıymetli metal çekicisi
8 - 80.70 Kıymetli metal varak işçisi
8 - 80.80 Mücevherat oymacısı
8 - 80.85 Kenar yazma makinesi işçisi
8 - 91.20 Cam üfürücü
8 - 91.22 Sap takıcı (cam eşya)
8 - 91.24 Cam üfürücü (laboratuvar cihazları)
8 - 91.28 Cam üfleme makinesi operatörü
8 - 91.32 Mercek kalıpçısı
8 - 91.35 Cam presci (elle)
8 - 91.36 Cam pres makinesi operatörü
8 - 91.37 Bombeli-mikalı cam imal işçisi
8 - 91.38 Düz mikalı cam imal işçisi
8 - 91.39 Isıcam imal işçisi
8 - 91.40 Cam hadde makinesi operatörü
8 - 91.44 Levha cam merdane işçisi
8 - 91.46 Cam eşya taşlama makinesi operatörü
8 - 91.47 Emaye cam imal işçisi
8 - 91.48 Cam levha parlatıcısı
8 - 91.49 Cam ve cam eşya rodajcısı
8 - 91.50 Yakmacı (cam eşya)
8 - 91.53 Cam eşya kesici (alevle)
8 - 91.54 Cam eşya kesici (makineyle)
8 - 91.55 Cam eşya kesici (elle)
8 - 91.56 Cam levha kesici (elle)
8 - 91.57 Cam boru ve tüp kesici (alevle)
8 - 91.58 Cam levha kesme ve koparma makinesi operatörü
8 - 91.64 Cam kenarı perdahlayıcısı
8 - 92.10 Çömlekçi (genel)
8 - 92.20 Çömlek ve porselen kalıpçısı
8 - 92.25 Çömlek ve porselen döner tablacısı
8 - 92.30 Çömlek ve porselen şekillendirme işçisi
8 - 92.32 Çömlek ve porselen tornacısı (elle)
8 - 92.34 Çömlek ve porselen tornacısı (makineyle)
8 - 92.35 Çömlek ve porselen kil şerbeti dökücüsü (elle)
8 - 92.40 Tuğla ve kiremit kalıpçısı (elle)
8 - 92.42 İnşaat elemanları kalıpçısı (elle)
8 - 92.43 İnşaat elemanları kalıpçısı (makineyle)
8 - 92.45 Çömlek ve porselen presçisi (elle)
8 - 92.46 Tuğla ve kiremit presçisi (elle)
8 - 92.48 Tuğla ve kiremit presçisi (makineyle)
8 - 92.50 Çömlek ve porselen presçisi (kalıpla)
797
8 - 92.52 Mozaik presçisi (kalıpla)
8 - 92.55 Kil çekme presi operatörü
8 - 92.60 Zımpara diski ve değirmen taşı kalıpçısı
8 - 92.65 Kesme makinesi operatörü (tuğla, kiremit ve benzeri inşaat malzemeleri)
8 - 92.68 Çömlek ve porselen taşlama işçisi (elle)
8 - 92.70 Çömlek ve porselen taşlama işçisi (makineyle)
8 - 92.75 Çömlek ve porselen perdahlama işçisi
8 - 92.78 Perdahlama makinesi operatörü (inşaat elemanları)
8 - 92.80 Çömlek ve porselen montaj işçisi
8 - 93.20 Fırın işçisi (cam imali)
8 - 93.30 Fırın işçisi (cam tavlama)
8 - 93.40 Cam tavcısı
8 - 93.50 Fırın işçisi (çömlek ve porselen)
8 - 93.60 Fırın işçisi (tuğla,kiremit ve benzeri inşaat elemanları)
8 - 93.70 Fırın işçisi (mozaik)
8 - 94.20 Gravürcü (cam)
8 - 94.30 Cam oymacı
8 - 94.40 Kum püskürtücü (cam)
8 - 95.20 Cam süsleyicisi (elle)
8 - 95.30 Seramik süsleyicisi (elle)
8 - 95.40 Seramik dekoratörü
8 - 95.50 Seramik süsleyici (püskürtmeyle)
8 - 95.60 Seramik boyacısı (daldırmayla)
8 - 95.70 Ayna sırcısı
8 - 99.20 Karıştırıcı (cam imali)
8 - 99.30 Kil çamuru hazırlayıcısı
8 - 99.33 Kaya ve kil öğütme işçisi
8 - 99.35 Öğütme ve çamur makinesi operatörü (inşaat elemanları)
8 - 99.40 Kil şerbeti hazırlayıcısı
8 - 99.45 Kil hamur makinesi operatörü
8 - 99.47 Kil hamuru vakum makinesi işçisi
8 - 99.50 Sır işçisi
8 - 99.60 Karıştırıcı (aşındırıcı maddeler)
8 - 99.65 Karıştırıcı (inşaat elemanları)
8 - 99.70 Cam elyaf imal işçisi
8 - 99.72 Fitil imal işçisi (cam elyafı)
8 - 99.74 Cam keçe imal işçisi
8 - 99.75 Bütümlü örtü makinesi operatörü
8 - 99.78 Kesme makinesi işçisi (cam elyafı)
8 - 99.80 Cam elyaf kalıplama işçisi
9 - 01.20 Kauçuk yoğurucu
9 - 01.23 Otoklav kazanı operatörü (kauçuk)
9 - 01.25 Kauçuk kalandır makinesi operatörü
9 - 01.30 Kauçuk çekme makinesi operatörü
9 - 01.35 Kauçuk kalıp presi operatörü
9 - 01.40 Kauçuk mamuller montaj işçisi
9 - 01.45 Plastik yoğurucu
9 - 01.47 Plastik öğütme makinesi operatörü
9 - 01.50 Plastik kalıp makine operatörü (enjeksiyonla)
9 - 01.55 Plastik kalıp makinesi operatörü (presle)
9 - 01.60 Plastik çekme makinesi operatörü
9 - 01.65 Plastik levha imal işçisi
798
9 - 01.70 Plastik mamuller montaj işçisi
9 - 01.75 Plastik kalandır makinesi operatörü
9 - 01.80 Plastik mamuller imal işçisi
9 - 02.15 Yoğurucu (lastik)
9 - 02.17 Lastik kalandır makinesi operatörü
9 - 02.20 Dış lastik hazırlama işçisi
9 - 02.30 Dış lastik kalıpçısı
9 - 02.35 Vulkanizasyon işçisi (sıcak işlem)
9 - 02.40 Dış lastik tamircisi
9 - 02.45 İç lastik hazırlama işçisi
9 - 02.50 İç lastik kalıplama işçisi
9 - 02.55 İç lastik tamircisi (motorlu taşıtlar)
9 - 10.20 Karton ve mukavva kutu imal işçisi (elle)
9 - 10.30 Karton ve mukavva kutu imal işçisi (makineyle)
9 - 10.40 Karton astarlama makinesi operatörü
9 - 10.50 Karton ve mukavva kutu kesme ve katlama presi operatörü
9 - 10.53 Karton ve mukavva kutu imal işçisi (makineyle - telle)
9 - 10.60 Karton pres operatörü
9 - 10.70 Kağıt torba ve zarf imal işçisi (makineyle)
9 - 10.80 Selefon torba imal işçisi (makineyle)
9 - 21.10 Matbaa işçisi (genel)
9 - 21.20 Mürettip (elle)
9 - 21.30 Linotip operatörü
9 - 21.35 Monotip operatörü
9 - 21.40 Harf döküm makinesi operatörü
9 - 21.43 Monotip harf döküm makinesi operatörü
9 - 21.45 Sayfa tertipçisi
9 - 21.50 Forma tertipçisi
9 - 21.55 Fototip tertip makinesi operatörü
9 - 21.60 Fototip sayfa tertipçisi
9 - 22.20 Silindirik tertipli baskıcı
9 - 22.25 Düz tablalı baskıcı
9 - 22.30 Rotatif baskıcı
9 - 22.40 Ofset baskıcı
9 - 22.50 Direkt litografik baskıcı
9 - 22.60 Rotogravür baskıcı
9 - 22.70 Duvar kağıdı baskıcısı
9 - 23.20 Sterotip klişeci
9 - 23.30 Elektrotip klişeci
9 - 24.15 Gravürcü (litograf taşı)
9 - 24.20 Gravürcü (metal baskı plakları ve ruloları - elle)
9 - 24.25 Gravürcü (metal kalıp-elle)
9 - 24.30 Gravürcü (ağac, kauçuk ve linolyum-elle)
9 - 24.40 Gravürcü (metal baskı ruloları-makineyle)
9 - 24.45 Gravür pantograf operatörü
9 - 24.50 Kopyacı (direkt litografi işçiliği)
9 - 24.60 Klişeci (metal gravürcülük)
9 - 25.10 Fotogravürcü (genel)
9 - 25.20 Fotografçı (fotogravür)
9 - 25.30 Rötuşçu (fotogravür)
9 - 25.40 Kopyacı (fotomekanik)
9 - 25.50 Klişeci (fotogravür)
799
9 - 25.60 Klişe rötüşçusu
9 - 26.20 Ciltçi (elle)
9 - 26.30 Ciltci (makine ile)
9 - 26.40 Süsleyici (elle)
9 - 26.50 Cilt tezyinatçısı (makineyle)
9 - 27.20 Developman işçisi (renkli fotoğraf)
9 - 27.30 Developman işçisi (siyah beyaz fotoğraf)
9 - 27.40 Tab işçisi (fotograf)
9 - 27.50 Agrandisman işçisi (fotograf)
9 - 29.20 Şablon kesicisi (ipek ekran baskısı)
9 - 29.30 İpek ekran baskıcısı
9 - 29.40 Blok motif baskıcısı
9 - 29.50 Baskıcı (mensucat)
9 - 29.55 Baskıcı (suni deri)
9 - 29.60 Baskıcı (kontrplak)
9 - 29.65 Baskıcı (plastik)
9 - 29.70 Baskıcı (cam-elle)
9 - 29.75 Baskıcı (cam-makineyle)
9 - 31.20 Boyacı (bina)
9 - 31.30 Boyacı (çelik inşaat ve gemi)
9 - 31.40 Badanacı (bina)
9 - 39.20 Boyacı (fırça ile-inşaat hariç)
9 - 39.21 Lak sürücü (fırça ile)
9 - 39.30 Boyacı (püskürtme ile-inşaat hariç)
9 - 39.31 Lak sürme makinesi işçisi (metal levha)
9 - 39.32 Hassas lak sürme makinesi işçisi (baskı silindirleri)
9-39.40 Boyacı (daldırma ile)
9-39.50 Tabelacı
9-39.52 Plaka perde makinesi ayarcı operatörü (elyaflı plaka imalı)
9-39.60 Oto boyacısı
9-42.20 Sepet imal işçisi
9-42.30 Fırça imal işçisi
9-42.40 Süpürge imal işçisi
9-42.50 Hasır mobilya işçisi
9-43.20 Dökme beton imal işçisi
9-43.30 Asbestli çimento imal işçisi
9-43.40 Mozaik imal işçisi (inşaat)
9-43.50 Bez ve kağıt astarlı zımpara imal işçisi
9-49.40 Oyuncak bebek imal işçisi
9-49.45 Fermuar imal işçisi
9-49.47 Düğme imal işçisi
9-49.50 Kauçuk damga imal işçisi
9-49.53 Lastik ayakkabı imal işçisi
9-49.55 Kibrit imal işçisi
9-49.60 Mum imal işçisi
9-49.65 Kurşun kalem imal işçisi
9-49.75 Pil imal işçisi
9-49.82 Balata imal işçisi
9-49.85 Ampul imal işçisi
9-51.20 Tuğla örücü (inşaat)
9-51.25 Tuğla örücü (baca inşaatı)
9-51.30 Tuğla örücü (ateş tuğlası)
800
9-51.40 Taş duvarcı (inşaat)
9-51.45 Mermer döşeyici
9-51.50 Karo fayans döşeyici
9-51.55 Mozaik kesici ve döşeyici
9-51.60 Kaldırım işçisi
9-51.65 Derz işçisi
9-51.70 Moloz döşeyici
9-52.10 Betonarmeci (genel)
9-52.20 Beton kalıpçısı
9-52.30 İnşaat beton demiri işçisi
9-52.40 Şap işçisi
9-52.50 Mozaik (terrazo) işçisi
9-52.60 Beton direk ve travers demiri işçisi
9-52.70 Beton direk kalıp açma işçisi
9-53.20 Arduvaz ve kiremıt çatı işçisi
9-53.30 Sentetik madde çatı işçisi
9-53.40 Asfalt çatı işçisi
9-53.50 Metal çatı işçisi
9-53.60 Ot yığmalı çatı işçisi
9-54.10 Marangoz (genel)
9-54.15 İnşaat marangozu
9-54.20 İnşaat doğramacısı
9-54.70 Atölye marangozu
9-54.72 Marangoz (makine ağaç aksamı)
9-54.75 Parke döşeme işçisi
9-55.10 Sıvacı (genel)
9-55.20 Sıvacı (tezyinat)
9-55.30 Sıvacı (çimento,alçı)
9-55.40 Sıvacı (elyaflı malzeme)
9-55.45 Tirizci (bağdadi işçisi)
9-56.20 Bina tecritçisi (elle)
9-56.30 Bina tecritçisi (makine ile)
9-56.40 Akustik tecritçisi
9-56.50 Kazan ve boru tecritçisi
9-56.52 Kalorifer kazanı tecritçisi
9-56.54 Sarma makinesi işçisi (boru tecriti)
9-56.56 Bez kesme makinesi işçisi (boru tecriti)
9-56.58 Bez kumlama makinesi işçisi (boru tecriti)
9-56.60 Soğutma ve havalandırma teçhizatı tecritçisi
9-57.20 Camcı (bina)
9-57.30 Camcı (çatı aydınlık camekanı)
9-57.40 Camcı (vitrin cam levhaları)
9-57.50 Camcı (kurşun çerçeveli ve renkli dekoratif camlar)
9-57.60 Oto camcısı
9-59.10 İnşaat kalfası (genel)
9-59.20 Bina bakımcısı
9-59.25 Duvar kağıdı kaplayıcısı
9-59.30 Baca işçisi
9-59.40 İskele kurucusu
9-59.50 Boru döşeyici
9-59.65 Zemin kaplamacısı (mastik karışımlı)
9-59.70 Zemin kaplamacısı (tezyinat karoları)
801
9-59.75 Bina dış yüzey temizleyicisi
9-71.20 Tahmil-tahliye işçisi (gemi)
9-71.30 Taşıt yükleme işçisi (demiryolu ve karayolu araçları)
9-71.35 Uçak yükleme işçisi
9-71.40 Tanker yükleme işçisi (gemi)
9-71.45 Depo hamalı
9-71.50 Ambalajcı (elle)
9-71.55 Ambalajcı (makine ile)
9-71.60 Etiketçi (makine ile)
9-71.70 Balya pres operatörü
9-71.75 Kap yıkama makinesi operatörü
9-71.80 Kap doldurma makinesi operatörü
9-71.85 Kapaklama ve mühürleme makinesi operatörü
5-40.50 Oda hizmetçisi
5-52.30 Cam temizleyici
5-52.40 Baca temizleyici
5-60.10 Çamaşırcı (genel)
5-60.20 Çamaşır makinesi operatörü
5-60.30 Kuru temizleme makinesi operatörü
5-60.40 Kuru temizleyici (elle)
5-60.50 Lekeci (kuru temizleme)
5-60.60 Ütücü (makine ile)
5-60.70 Ütücü (elle)
5-70.50 Manikürcü ve pedikürcü
5-70.70 Tellak
6-21.05 Çiftlik işçisi (genel)
6-21.10 Yardımcı çiftlik işçisi (genel)
6-22.10 Tarla ürünü çiftlik işçisi (genel)
6-22.20 Çiftlik işçisi (sebze)
6-22.30 Çiftlik işçisi (buğday)
6-22.40 Çiftlik işçisi (pamuk)
6-22.50 Çiftlik işçisi (pirinç)
6-22.55 Çiftlik işçisi (susam)
6-23.20 Meyve bahçesi işçisi
6-23.30 Üzüm bağı işçisi
6-23.40 Çay yetiştirme işçisi
6-23.50 Çay toplama işçisi
6-24.10 Hayvan yetiştirme işçisi (genel)
6-24.20 Hayvan yetiştirme işçisi (sığır)
6-24.25 Hara işçisi
6-24.30 Hayvan yetiştirme işçisi (koyun)
6-24.35 Hayvan yetiştirme işçisi (keçi)
6-24.40 Hayvan yetiştirme işçisi (domuz)
6-24.50 Hayvan yetiştirme işçisi (kürklü hayvanlar)
6-24.60 Sperm alma işçisi
6-24.70 Kırkıcı
6-25.10 Süthane işçisi (genel)
6-25.20 Sağım işçisi (makine ile)
6-25.30 Sağım işçisi (elle)
6-27.20 Sebze yetiştirme işçisi
6-27.30 Fidanlık işçisi
6-27.40 Bahçıvan
802
6-29.20 Arıcılık işçisi
6-29.30 İpek böcekçiliği işçisi
6-29.40 Ağaç çentikçisi (kauçuk hariç)
6-29.50 Sulama işçisi
6-29.60 Toprak-zemin tesfiye işçisi
6-41.20 Açık deniz balıkçısı
6-41.30 İç sular ve kıyı balıkçısı
6-49.20 Balık üreticisi
3-21.40 Daktilograf
3-70.20 Posta ayırım memuru
Meslekler
Sözlüğündeki
Kodu İşin Türk Meslekler Sözlüğündeki Unvanı
------------ ----------------------------------------------------
7-46.15 Şurup ilaç imal işçisi
7-46.20 Damla ilaç imal işçisi
7-46.25 Süspansiyon ilaç imal işçisi
7-46.30 Ampul solüsyon ilaç hazırlama işçisi
7-46.40 Toz ilaç imal işçisi
7-46.45 Tablet ilaç imal işçisi
7-46.55 Draje ilaç imal işçisi
7-46.60 Kapsül ilaç imal işçisi
7-46.65 Makyaj malzemesi imal işçisi (kimyasal)
7-46.70 Kolonya imal işçisi
7-54.35 Kilim dokuyucu (el tezgahı)
7-54.36 Halı dokuyucu (el tezgahı)
7-54.75 Kumaş onarıcı
7-54.76 Halı onarıcı (elle)
7-55.22 Tarak İşçisi
7-55.50 Örgücü (elle)
7-55.75 Çorap kontrolörü
7-55.80 Çorap onarıcı
7-59.20 Kordon ve şerit işçisi (elle)
7-59.25 Kordon ve şerit işçisi (makine ile)
7-59.27 Kaytan işçisi (makine ile)
7-59.30 Kroşe-sürfileci (elle)
7-59.35 Kroşe-sürfile makinesi operatörü
7-59.40 Ağ file örücüsü (elle)
7-59.45 Kürk elyafı karıştırma makinesi operatörü
7-59.50 Kalıpçı (kürk keçe başlık)
804
7-59.60 Kalıpçı (yün keçe başlık)
7-59.65 Pamuk kesme makinesi işçisi
7-59.70 Vatka makinesi işçisi
7-59.75 Ondüle makinesi işçisi
7-61.20 Post ve deri ayırıcısı
7-61.25 Deri işçisi
7-62.20 Post ayırma işçisi
7-77.20 Tad bakıcı (kahve ve çay)
7-78.60 Tad bakıcı (içki)
7-81.20 Tütün ayırma işçisi
7-81.30 Tütün harman işçisi
7-81.40 Tütün ıslah işçisi
7-81.50 Tütün soyma işçisi (elle)
7-82.20 Puro imal işçisi (elle)
7-83.20 Sigara imal işçisi (makineyle)
7-83.30 Filtreli sigara imal işçisi (makineyle)
7-89.20 Enfiye imal işçisi
7-89.30 Pipo tütünü hazırlama işçisi (elle)
7-91.20 Erkek terzisi (ısmarlama elbise)
7-91.30 Erkek terzisi (hazır elbise)
7-91.40 Kadın terzisi
7-92.20 Kürk terzisi
7-92.30 Kürk modelcisi
7-92.40 Kürk değerlendirici ve denkleştirici
7-93.20 Kadın şapkası imalat işçisi
7-93.30 Şapka kalıp makinesi operatörü
7-93.40 Şapkacı
7-94.20 Patron hazırlayıcı (giyecek)
7-94.30 Patron hazırlayıcı (şapka ve kep)
7-94.40 Patron işaretleyici (giyecek)
7-94.55 Bant verev makinesi işçisi
7-94.60 Biçici (deri giyecek)
7-94.70 Eldiven biçici (deri hariç)
7-94.80 Eldiven biçici (deri)
7-94.85 Döşeme biçici
7-95.10 El ve makine dikişçisi (genel)
7-95.20 Elbise dikişçisi (deri ve kürk hariç)
7-95.30 Deri giyim dikişçisi
7-95.40 Kürk dikişçisi
7-95.60 El nakışçısı
7-96.20 Mobilya döşemecisi
7-96.30 Taşıt döşemecisi
7-99.20 Yelken, çadır ve tente işçisi
7-99.30 Şemsiye işçisi
7-99.40 Konfeksiyon kontrolü
8-01.10 Ayakkabı imalat işçisi (genel)
8-O1.20 Ortopedik ayakkabı imalat işçisi
8-O1.30 Ayakkabı tamircisi
8-02.25 Kesici (elle)
8-02.30 Saya hazırlayıcı
8-02.35 Taban prescisi
8-02.40 Taban geçirici
805
8-02.45 Saya monte ustası
8-02.50 Saya dikici (makine ile)
8-02.55 Bot,çizme ve ayakkabı perdahçısı
8-02.60 Tamirci (ayakkabı)
8-02.70 Kontrolör (ayakkabı)
8-03.10 Deri eşya imalat işçisi (genel)
8-03.20 Koşum saracı
8-03.25 Eğer saracı
8-03.30 Deri kesici (ayakkabı,eldiven ve giyecek hariç)
8-03.40 Deri dikici (ayakkabı,eldiven ve giyecek hariç-elle)
8-03.50 Deri dikici (ayakkabı,eldiven ve giyecek hariç-makine ile)
8-03.60 Deri eşya montajcısı
8-19.15 Markör(ağaç)
8-19.55 Ağaç mobilya cilacısı
8-19.57 Mobilya cilacısı (püskürtme ile-ahşap)
8-19.60 Pipo ve ağızlık imalat işçisi (ağaç)
8-19.65 Kakmacı (ağaç)
8-20.30 Taş ayırıcı
8-20.40 Taş işaretleme işçisi
8-20.60 Taş harf oyma işçisi (elle)
8-20.70 Taş oyma işçisi (elle)
8-39.20 Tüfekçi
8-39.30 Çilingir
8-39.35 Oto kilidi imal işçisi
8-41.70 Alıştırıcı-montör (büro makineleri)
8-42.20 Saat imalat işçisi
8-42.25 Saat tamircisi
8-42.37 Gözlükçü
8-42.50 Diş,protez imalat işçisi ve tamircisi
8-49.65 Tamirci-makinist (büro makineleri)
8-54.20 Radyo ve televizyon tamircisi
8-55.70 Elektrik tamircisi
8-72.60 Lehimci (elle)
8-72.65 Lehim bantı işçisi
8-73.20 Markör (metal levha)
8-73.30 Bakırcı
8-73.45 Teneke kutu imal işçisi
8-73.60 Metal levha işçisi (tezyinat)
8-74.20 Markör (metal inşaat)
8-74.65 Makine perçincisi (metal inşaat)
8-80.10 Mücevherci (genel)
8-80.20 Mücevherat tamircisi
8-80.30 Kıymetli taş traş ve perdah işçisi
8-80.40 Kıymetli taş takıcısı
8-80.50 Altın ve gümüş işlemecisi
8-80.60 Kıymetli metal çekicisi
8-80.70 Kıymetli metal varak işçisi
8-80.80 Mücevherat oymacısı
8-80.85 Kenar yazma makinesi işçisi
8-91.20 Cam üfürücü
8-91.22 Sap takıcı (cam eşya)
8-91.24 Cam üfürücü (laboratuvar cihazları)
806
8-91.32 Mercek kalıpçısı
8-91.35 Cam presçisi (elle)
8-91.50 Yakmacı (cam eşya)
8-91.55 Cam eşya kesici (elle)
8-91.64 Cam kenarı perdahlayıcı
8-92.10 Çömlekçi (genel)
8-92.32 Çömlek ve porselen tornacısı (elle)
8-92.35 Çömlek ve porselen kil şerbeti dökücüsü (elle)
8-92.40 Tuğla ve kiremit kalıpçısı (elle)
8-92.45 Çömlek ve porselen prescisi (elle)
8-92.46 Tuğla ve kiremit prescisi (elle)
8-92.68 Çömlek ve porselen taşlama işçisi (elle)
8-92.70 Çömlek ve porselen taşlama işçisi (makineyle)
8-92.75 Çömlek ve porselen perdahlama işçisi
8-92.80 Çömlek ve porselen montaj işçisi
8-94.20 Gravürcü (cam)
8-94.30 Cam oymacı
8-94.40 Kum püskürtücü (cam)
8-95.20 Cam süsleyicisi (elle)
8-95.30 Seramik süsleyicisi (elle)
8-95.40 Seramik dekoratörü
8-95.50 Seramik süsleyici (püskürtmeyle)
8-95.60 Seramik boyacısı (daldırmayla)
8-95.70 Ayna sırcısı
8-99.20 Karıştırıcı (cam imali)
9-10.20 Karton ve mukavva kutu imal işçisi (elle)
9-10.30 Karton ve mukavva kutu imal işçisi (makineyle)
9-21.10 Matbaa işçisi (genel)
9-21.20 Mürettip (elle)
9-21.30 Linotip operatörü
9-21.35 Monotip operatörü
9-21.40 Harf döküm makinesi operatörü
9-21.43 Monotip harf döküm makinesi operatörü
9-21.45 Sayfa tertipçisi
9-21.50 Forma tertipçisi
9-21.55 Fototip tertip makinesi operatörü
9-22.20 Silindirik tertipli baskıcı
9-22.25 Düz tablalı baskıcı
9-24.15 Gravürcü (litograf taşı)
9-24.20 Gravürcü (metal baskı plakaları ve ruloları-elle)
9-24.25 Gravürcü (metal kalıp-elle)
9-24.30 Gravürcü (ağaç, kauçuk ve linolyum - elle)
9-24.40 Gravürcü (metal baskı ruloları - makineyle)
9-24.45 Gravür pantograf operatörü
9-24.50 Kopyacı (direkt litografi işçiliği)
9-25.30 Rötuşçu (fotogravür)
9-25.60 Klişe rötuşçusu
9-26.20 Ciltçi (elle)
9-26.30 Ciltçi (makine ile)
9-26.40 Süsleyici (elle)
9-26.50 Cilt tezyinatçısı (makine ile)
9-27.20 Developman işçisi (renkli fotoğraf)
807
9-27.30 Developman işçisi (siyah beyaz fotoğraf)
9-27.40 Tab işçisi (fotoğraf)
9-27.50 Agrandisman işçisi (fotoğraf)
9-29.20 Şablon kesicisi (ipek ekran baskısı)
9-29.30 İpek ekran baskıcısı
9-29.40 Blok motif baskıcısı
9-29.70 Baskıcı (cam-elle)
9-41.20 Yaylı sazlar imal işçisi
9-41.30 Nefesli sazlar imal işçisi (ağaç)
9-42.20 Sepet imal işçisi
9-42.30 Fırça imal işçisi (elle)
9-42.40 Süpürge imal işçisi
9-42.50 Hasır mobilya işçisi
9-49.40 Oyuncak bebek imal işçisi
9-49.45 Fermuar imal işçisi
9-49.47 Düğme imal işçisi
9-49.50 Kauçuk damga imal işçisi
9-49.53 Lastik ayakkabı imal işçisi
9-49.55 Kibrit imal işçisi
9-49.60 Mum imal işçisi
9-71.50 Ambalajcı (elle)
9-71.55 Ambalajcı (makine ile)
9-71.6O Etiketçi (makineyle)
9-71.75 Kap yıkama makinesi operatörü
9-71.80 Kap doldurma makinesi operatörü
9-71.85 Kapaklama ve mühürleme makinesi operatörü
5-40.25 Hizmetli (kamu kuruluşları)
5-40.50 Oda hizmetçisi
5-60.10 Çamaşırcı (genel)
5-60.20 Çamaşır makinesi operatörü
5-60.30 Kuru temizleme makinesi operatörü
5-60.40 Kuru temizleyici (elle)
5-60.50 Lekeci (kuru temizleme)
5-60.70 Ütücü (elle)
5-70.50 Manikürcü ve pedikürcü
6-23.50 Çay toplama işçisi
6-24.70 Kırkıcı
6-25.30 Sağım işçisi (elle)
3-21.30 Zabıt katibi
3-21.40 Daktilograf
3-31.70 Gişe memuru (PTT)
3-39.20 Büro memuru (maliyet hesabı)
3-39.30 Büro memuru (ücret hesaplama)
3-39.40 Büro memuru (maliye)
3-59.62 Ebis kontrolörü
3-59.66 Klerens ve istatistik memuru
3-59.67 Pasaport ve lisans takip memuru
3-59.69 Kayıp eşya memuru
3-59.70 Uçuş hareket memuru
3-59.71 Uçak tahsis memuru
3-59.72 Ekip tahsis memuru
3-59.73 Uçuş bilgi memuru
808
3-59.74 Dispeçer
3-59.77 Ais memuru
3-70.20 Posta ayırım memuru
3-80.20 Telefon santral operatörü
3-80.30 Telsiz-telefon operatörü
3-80.40 Telgrafçı
3-80.70 Teleks operatörü
3-91.20 Büro memuru (sevk ve tesellüm)
3-91.30 Büro memuru (stok kayıt)
3-91.40 Büro memuru (depolama)
3-92.20 Malzeme planlama memuru
3-92.30 Üretim planlama memuru
3-93.10 Büro memuru (genel)
3-93.20 Büro memuru (haberleşme)
3-93.30 Büro memuru (personel)
3-93.40 Büro memuru (hukuk)
3-93.50 Sigorta memuru
3-93.60 İstihbarat memuru
3-94.10 Resepsiyoncu (genel)
3-94.20 Otel resepsiyoncusu
3-94.40 Seyahat acentesi memuru
3-95.20 Kütüphane memuru
3-95.30 Dosyalama memuru
3-99.40 Müsahhih
3-99.50 Büro makinesi operatörü (reprodüksiyon)
4-22.20 Mubayaacı
4-31.20 Satıcı (teknik mamuller)
4-32.20 Ticari reprezantör
4-32.30 Fabrikatör mümessili
4-41.40 Hisse senedi ve tahvil satıcısı
4-41.50 Sigorta eksperi
4-42.20 Hizmet komisyoncusu (ilan hariç)
4-42.30 İlan ve reklam satıcısı
4-51.20 Satıcı (toptan ticaret)
4-51.30 Satıcı (perakende ticaret)
4-51.50 Satış reklamcısı (demonstratör)
4-52.30 Sipariş alıcı
4-52.40 Gazete satıcısı
1-41.50 İmam-hatip
1-41.60 Vaiz
1-41.75 Müezzin-kayyım
1-51.20 Müellif (yazar)
1-59.40 Metin yazarı
1-61.20 Heykeltraş
1-71.20 Bestekar (kompozitor)
1-71.40 Enstrümancı (müzik)
1-71.45 Ses sanatkarı
1-80.60 Masör(spor)
1-91.20 Kütüphaneci
809
F - İKİ AYAĞI ÖZÜRLÜ OLANLARIN ÇALIŞTIRILABİLECEKLERİ İŞLER
EK 2
İŞ İSTEK FORMU
ŞEHİT VEYA MALÜLÜN ADI SOYADI VE Bu Bölüm Kurum
KURUMU: FOTOĞRAF
Tarafından
Doldurulur
İLK MÜRACAAT MAKAMI: ŞEHİT VEYA MALÜLE
YAKINLIK DERECESİ:
SOYADI : ÖĞRENİM DURUMU :
ADI : MESLEĞİ :
ÇALIŞTIĞI İŞYERİ:
Kendi Kamu Özel İşsiz
811
ASKERLİK DURUMU: İL :
Yaptı Yapmadı Muaf
Tecilli İLÇE :
EK 3
DURUM BELGESİ
812
SOYADI:
DOĞUM YERİ:
DOĞUM
TARİHİ:
SAĞ:
ÖLÜ:
MALÜLİYET DURUMU(*)
(*) Bu bölüm, ilgilinin Emekli Sandığı Genel Müdürlüğünce Malülen emekli edilip
edilmediğine bakılarak doldurulacaktır.
KOMİSYON GÖRÜŞÜ
Yukarıdaki bilgiler dahilinde, 4131 sayılı Kanun ve ilgili Yönetmelik hükümlerine göre
değerlendirmeye alınması uygundur. ....../....../20.....
2-Genel ekonomik kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerinde kısa çalışma yapılmasını talep eden
işveren, Kurum birimine, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı sendikaya yazılı bildirimde bulunur.
3- İşveren bildiriminde; genel ekonomik krizin veya zorlayıcı sebeplerin işyerine etkileri ile
zorlayıcı sebebin ne olduğunu, işyerinin unvanını, adresini, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı
sendikayı, Bakanlık bölge müdürlüğü ile sosyal güvenlik işyeri sicil numarasını, varsa
iddiasını kanıtlayıcı somut belgeleri belirtmek zorundadır.
4- İnceleme esnasında; kısa çalışma yaptırılacak işçilere ilişkin bilgiler, işveren tarafından
Kurumca belirlenen formatta hazırlanarak, manyetik ortamda Kuruma, yazılı olarak da
Bakanlık iş müfettişine teslim edilir.
5- İşverenin kısa çalışma talebi, öncelikle Kurum tarafından sebep ve şekil yönünden
değerlendirilir. Genel ekonomik krizin varlığını, işçi ve işveren sendikaları
konfederasyonlarının iddia etmesi veya bu yönde kuvvetli emarenin bulunması halinde,
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı duruma açıklık getirir.
İkinci fıkrada belirtilen duruma açıklık getirilmeden, genel ekonomik kriz gerekçesi ile
yapılan başvurular ile zorlayıcı sebeplerle bağdaşmadığı halde, nakit darlığı, ödeme güçlüğü,
pazar daralması ve stok artışı gibi sebeplere dayalı olarak yapıldığı tespit edilen başvurular
Kurum tarafından reddedilir.
Genel ekonomik kriz veya zorlayıcı sebeplerle yapılan başvuruların uygunluk tespiti
Bakanlık iş müfettişleri tarafından ivedilikle yapılır. Talebin uygun bulunması halinde kısa
çalışmanın başlama ve bitiş tarihleri ile 4.maddenin üçüncü fıkrasında belirtilen listeye son
şekli verilmek suretiyle Bakanlık iş müfettişince düzenlenen rapor ekinde yazılı olarak Kuruma
gönderilir. İnceleme sonucu Kurum tarafından işverene, işveren tarafından varsa toplu iş
sözleşmesine taraf işçi sendikasına ve işyerinde yazılı olarak ilan edilmek suretiyle işçilere
bildirilir.
6- İşçinin kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilmesi için; işverenin kısa çalışma talebinin
Bakanlıkça uygun bulunması, işçinin kısa çalışmanın başladığı tarihte, 4447 sayılı Kanunun
50.maddesine göre çalışma süreleri ve işsizlik sigortası primi ödeme gün sayısı bakımından
işsizlik ödeneğine hak kazanmış olması, kısa çalışma ödeneği talebinde bulunması
gerekmektedir.
7- Günlük kısa çalışma ödeneğinin miktarı, işsizlik ödeneğinin miktarı kadardır. Kısa çalışma
ödeneği 4447 sayılı Kanunun 50.maddesindeki esaslara göre ödenir.
Kısa çalışma ödeneğinin süresi üç ayı aşmamak kaydıyla kısa çalışma süresi kadardır.
Ödeneğin süresi; herhalde hak edilen işsizlik ödeneği süresini aşamaz.
Kısa çalışma ödeneği, işyerinde uygulanan haftalık çalışma süresini tamamlayacak
şekilde çalışılmayan süreler için verilir.
Zorlayıcı sebeplerle işyerinde kısa çalışma yapılması halinde, ödemeler 22/5/2003 tarihli
ve 4857 sayılı İş Kanununun 24.maddesinin (III) numaralı bendinde ve 40. maddesinde
öngörülen bir haftalık süreden sonra başlar.
İşçinin kısa çalışma ödeneği aldığı süre için, 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal
Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu gereği ödenecek sigorta primi, İşsizlik Sigortası
Fonu tarafından Sosyal Güvenlik Kurumuna aktarılır.
Kısa çalışma ödeneğinden yararlanan işçi, işsizlik sigortasından yararlanmak için 4447
sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun 50.maddesinde öngörülen koşullar gerçekleşmeden işsiz
kalırsa, kısa çalışma ödeneği aldığı süre düşüldükten sonra, daha önce hak ettiği işsizlik
ödeneği süresini dolduruncaya kadar işsizlik ödeneğinden yararlanır.
Kurum birimi, işçilerin başvurusunu, izleyen ayın sonuna kadar sonuçlandırır. Kısa
çalışma ödeneği, işçinin kendisine, aylık olarak her ayın sonunda ödenir.
Kısa çalışma ödeneği nafaka borçları dışında haciz veya başkasına devir veya temlik
edilemez.
814
8- Kısa çalışma ödeneği alanların işe girmesi, yaşlılık aylığı almaya başlaması, herhangi bir
sebeple silah altına alınması, herhangi bir kanundan doğan çalışma ödevi nedeniyle işinden
ayrılması veya geçici iş göremezlik ödeneğinin başlaması halinde kısa çalışma ödeneği kesilir.
Kısa çalışma ödeneğinin kesildiği süre içerisinde 7.maddede öngörülen sigorta primi
ödenmez.
9- İşveren, ilan ettiği süreden önce, normal faaliyetine başlamaya karar vermesi halinde
durumu; Kurum birimine, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı sendikaya ve işçilere altı işgünü önce
yazılı olarak bildirmek zorundadır. Bildirimde belirtilen tarih itibariyle kısa çalışma sona erer.
Not : 31.03.2004 tarihli ve 25419 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Kısa Çalışma ve Kısa
Çalışma Ödeneğine İlişkin Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır.
815
ÇALIŞMA HAYATINA İLİŞKİN ÜÇLÜ DANIŞMA KURULUNUN ÇALIŞMA USUL
VE ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİK
2- Üçlü Danışma Kurulu çalışma hayatına ilişkin politikaların oluşumuna katkı sağlar, taraflar
arasında uzlaşma ve işbirliğini güçlendirecek çalışmalar yapar, çalışma hayatıyla ilgili mevzuat
çalışmalarını ve uygulamalarını izler, yeni mevzuat ve yasa değişiklikleri ile ilgili hususlarda
görüş oluşturur, uluslararası Çalışma Örgütünün konferans ve faaliyetlerine katılımda, taraflar
arasında etkin bir danışma, bilgilendirme ve iletişimin gerçekleşmesini sağlar, "Uluslararası
Çalışma Normları Uygulamasının Geliştirilmesinde Üçlü Danışma Hakkında 144 sayılı
Sözleşme" hükümlerine uygun çalışmalar yapar, ulusal mevzuatın, Avrupa Birliği’nin çalışma
hayatına ilişkin müktesebatına uyumu için taraflar arasında etkin bir danışma, bilgilendirme ve
iletişimin gerçekleşmesini sağlar, ihtiyaç duyulması halinde komisyonlar kurar, üyelerini
belirler, raporları görüşür, ulusal ve uluslararası düzeyde seminer ve toplantılar düzenlenmesini
taraflara önerir, uygun görülecek toplantılara temsilci gönderir, çalışma barışının ve endüstri
ilişkilerinin geliştirilmesi ile ilgili alanlarda araştırmalar yapılmasını taraflara önerir.
3- Kurul, her yıl Ocak, Mayıs ve Eylül aylarında olmak üzere yılda üç kez toplanır. Ayrıca,
başkanın veya kurul üyelerinden üçünün yazılı istemde bulunması halinde olağanüstü de
toplanabilir.
5- Kurul, görev alanına giren konularda araştırma ve inceleme yapmak, görüş bildirmek ve
raporlar hazırlamak üzere komisyonlar oluşturabilir.
816
ÇALIŞMA HAYATINA İLİŞKİN ÜÇLÜ DANIŞMA KURULUNUN ÇALIŞMA
USUL VE ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİĞİN 4.MADDESİNDE
DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR YÖNETMELİK
817
818
İŞ KANUNUNA İLİŞKİN ÇALIŞMA SÜRELERİ YÖNETMELİĞİ
2- Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırkbeş saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu
süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır.
4- Tarafların yazılı anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerinde haftanın çalışılan
günlerine günde onbir saati aşmamak koşuluyla farklı şekilde dağıtılabilir.
6- Denkleştirme iki aylık süre içinde tamamlanacak, bu süre toplu iş sözleşmeleri ile dört aya
kadar artırılabilecektir.
7- Parça başına, akort veya götürü gibi yapılan iş tutarına göre ücret ödenen işlerde de bu
Yönetmeliğin denkleştirmeye ilişkin hükümleri uygulanır.
8- Denkleştirme dönemi içinde günlük ve haftalık çalışma süreleri ile denkleştirme süresi
uygulamasının başlangıç ve bitiş tarihleri işverence belirlenir.
9- İşyerinde tam süreli iş sözleşmesi ile yapılan emsal çalışmanın üçte ikisi oranına kadar
yapılan çalışma kısmi süreli çalışmadır.
10- Zorunlu nedenlerle işin durması, ulusal bayram ve genel tatillerden önce veya sonra
işyerinin tatil edilmesi veya benzer nedenlerle işyerinde normal çalışma sürelerinin önemli
ölçüde altında çalışılması veya tamamen tatil edilmesi ya da işçinin talebi ile kendisine 4857
sayılı İş Kanunu, iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile öngörülen yasal izinleri dışında
izin verilmesi hallerinde, işçinin çalışmadığı bu sürelerin telafisi için işçiye yaptırılacak
çalışma, telafi çalışmasıdır.
12- Telafi çalışması, kaynağını oluşturan zorunlu nedenin ortadan kalkması ve işyerinin normal
çalışma dönemine başlamasını takip eden 2 ay içerisinde yaptırılır. Telafi çalışması, günlük en
çok çalışma süresi olan 11 saati aşmamak koşulu ile günde 3 saatten fazla olamaz. Telafi
çalışması, tatil günlerinde yaptırılamaz.
819
13- Günlük çalışmanın başlama ve bitiş saatleri ile dinlenme saatleri işyerlerinde işçilere uygun
araçlarla duyurulur.
15- Sağlık kuralları bakımından, günde, ancak 7,5 saat ya da daha az çalışması gereken işlerde
çalışan işçiler hakkında, iş süreleri yönünden, İş Kanununun 63 üncü maddesinin son fıkrasında
öngörülen yönetmelik hükümleri uygulanır.
820
TARIM VE ORMANDAN SAYILAN İŞLERDE ÇALIŞANLARIN ÇALIŞMA
KOŞULLARINA İLİŞKİN YÖNETMELİK
2- Süresi bir yıl ve daha fazla olan belirli süreli iş sözleşmelerinin yazılı olarak yapılması
zorunludur.
3- İşçilere ücretleri, bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından en geç ayda bir
Türk parası ile işyerinde ödenir veya bankada özel olarak açılan işçinin hesabına yatırılır.
4- İşveren işyerinde veya bankaya yaptığı ödemelerde işçiye ücret hesabını gösterir imzalı veya
işyerinin özel işaretini taşıyan bir pusula vermek zorundadır.
5- Bu pusulada, ödemenin günü ve ilişkin olduğu dönem ile fazla çalışma, hafta tatili, ulusal
bayram ve genel tatil ücretleri gibi asıl ücrete yapılan her çeşit eklemeler tutarının ve vergi,
sigorta primi, avans mahsubu, nafaka ve icra gibi her çeşit kesintilerin ayrı ayrı gösterilmesi
gerekir.
6- Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok 45 saattir. Bu süre, iklim, mevsim koşulları
ve tarım ve ormandan sayılan işlerin niteliği göz önünde bulundurularak, sözleşme ile aksi
kararlaştırılmadıkça haftanın günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır.
7- Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerlerinde haftanın çalışılan
günlerine, günde 11 saati aşmamak koşulu ile farklı biçimde dağıtılabilir.
8- Günlük çalışma süresinin ortalama bir zamanında o yerin gelenekleri ve işin gereğine göre
ayarlanmak suretiyle işçilere ara dinlenmesi verilir.
9- İşveren tarafından, işçilerin günlük çalışma saatleri ile tatil ve çalışılmayan günleri gösteren
günlük çalışma çizelgesi düzenlenir. Bu çizelgede işçi ve işverenin imzası yer alır.
10- Günlük çalışmanın başlama ve bitiş saatleri ile dinlenme saatleri işçilere duyurulur.
11- İşçilere, tatil gününden önce çalışma sürelerini tamamlamış olmaları koşulu ile 7 günlük bir
zaman dilimi içinde kesintisiz en az 24 saat hafta tatili verilir.
12- Çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün
ücreti tam olarak ödenir.
13- Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde tarım ve orman işçilerinin çalıştırılıp
çalıştırılmayacağı iş veya toplu iş sözleşmelerinde belirlenir. Sözleşmelerde hüküm
bulunmaması halinde, söz konusu günlerde çalışılması için işçinin onayı gereklidir.
14- İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de dahil olmak üzere en az bir yıl
çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izini verilir.
821
HAFTALIK İŞ GÜNLERİNE BÖLÜNEMEYEN ÇALIŞMA SÜRELERİ
YÖNETMELİĞİ
2- Bu Yönetmelik kapsamına giren işlerin yürütüleceği çalışma dönemi, işin niteliğine göre, en
çok altı ayı geçmemek üzere, işveren tarafından belirlenir.
3- Bir çalışma dönemindeki çalışma süresi, bu dönem içindeki hafta sayısının, haftalık çalışma
süresi çarpımı sonunda bulunan miktarı aşamaz.
4- Çalışma süresinin haftalara tam bölünemediği hallerde, çalışma süresi iş günü üzerinden ve
her iş günü 7,5 saatlik iş süresi kabul olunmak suretiyle hesaplanır.
5- Bu Yönetmelik kapsamına giren işlerde bir çalışma dönemi içindeki haftalık iş süresi 45
saatten az ya da çok olarak belirlenebilir. Ancak kararlaştırılan çalışma dönemindeki çalışma
süresinin bir iş haftasına düşen ortalaması 45 saati geçemez.
7- Günlük iş süresi 11 saati, gece çalışma süresi 7,5 saati, profesyonel ve ağır vasıta ehliyeti ile
taşıt kullananların günlük çalışma süresi de 9 saati geçemez.
9- Hareket halindeki taşıtlarda çalışan işçilerin ara dinlenmeleri, genel olarak duraklama
yerlerinde verilir. Kalkış-varış yerleri arasında duraklama yeri bulunmayan veya duraklama
yerleri bulunmakla birlikte işin niteliğinin gereği olarak bu yerlerde ara dinlenmesi
verilemeyen durumlarda ara dinlenmesi taşıt içerisinde verilir.
10- İşçiler, 24 saatlik süre içinde kesintisiz en az onbir saat dinlendirilmeden çalıştırılamaz.
11- çalışan işçilere haftanın bir gününde kesintisiz 24 saatten az olmamak üzere hafta tatili
verilmesi zorunludur.
12- Bir çalışma dönemi içinde, izinli veya raporlu bulunmaları veya işe yeni başlamaları veya
işten ayrılmaları nedeniyle tam olarak çalışamayan veya işyerindeki zorlayıcı nedenlerle tam
olarak çalıştırılamayan işçilerin fazla çalışmaları, o dönem içinde çalıştıkları gün sayısına göre
hesaplanır.
13- Bir yıl içinde yapılacak fazla çalışmaların toplamı 270 saati aşamaz.
822
14- Hareket halindeki taşıtlarda çalışan işçilerin günlük çalışmalarının oturdukları yer dışında
sona ermesi halinde işveren, işçilerin oturdukları yere kadar gitmelerini veya yatacak yeri
sağlamakla yükümlüdür.
15- İşçinin iş sözleşmesinin oturduğu yer dışındaki bir yerde feshi halinde, sözleşmede başka
bir hüküm yoksa, işveren işçinin oturduğu yere kadar gitmesini sağlamakla yükümlüdür.
16- İşverenler düzenleyecekleri tablo ve cetvellerde; her çalışma döneminde hareket halindeki
taşıtlarda, işin yürütüm ve düzeninden sorumlu olan ile işveren veya işveren vekilini, çalışma
dönemini, işin günlük başlayış ve bitiş saatlerini, ara dinlenmesini ve günlük dinlenme
zamanlarını, hafta tatili günlerini göstermek, bunları idare büroları ile taşıtlarda bulundurmak,
varsa 2821 sayılı Sendikalar Kanununun 34 üncü maddesi anlamında atanmış işyeri sendika
temsilcisine bildirmekle yükümlüdürler.
823
İŞ KANUNUNA İLİŞKİN FAZLA ÇALIŞMA VE FAZLA SÜRELERLE ÇALIŞMA
YÖNETMELİĞİ
2- Fazla çalışmanın her saati için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen
tutarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenir.
3- Fazla sürelerle çalışmalarda her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret, normal çalışma
ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yirmibeş yükseltilmesiyle ödenir.
4- Parça başına veya yapılan iş tutarına göre ücret ödenen işlerde, fazla çalışma süresince
işçinin ürettiği parça veya iş tutarının hesaplanmasında zorluk çekilmeyen hallerde, her bir
fazla saat içinde yapılan parçayı veya iş tutarını karşılayan ücret esas alınarak fazla çalışma
veya fazla sürelerle çalışma ücreti hesaplanır. Bu usulün uygulanmasında zorluk çekilen
hallerde, parça başına veya yapılan iş tutarına ait ödeme döneminde meydana getirilen parça
veya iş tutarları, o dönem içinde çalışılmış olan normal ve fazla çalışma saatleri sayısına
bölünerek bir saate düşen parça veya iş tutarı bulunur. Bu yolla bulunan bir saatlik parça veya
iş tutarına düşecek bir saatlik normal ücretin, yüzde elli fazlası fazla çalışma ücreti, yüzde
yirmibeş fazlası fazla sürelerle çalışma ücretidir.
5- Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda ikiyüzyetmiş saatten fazla olamaz
6- Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma sürelerinin hesabında yarım saatten az olan süreler
yarım saat, yarım saati aşan süreler ise bir saat sayılır.
7- Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan işçi, isterse işverene yazılı olarak
başvurmak koşuluyla, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat
karşılığında bir saat otuz dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında bir saat onbeş
dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir.
8- İşçi hak ettiği serbest zamanı, 6 ay zarfında işverene önceden yazılı olarak bildirmesi
koşuluyla ve işverenin, işin veya işyerinin gereklerine uygun olarak belirlediği tarihten itibaren
iş günleri içerisinde aralıksız ve ücretinde bir kesinti olmadan kullanır.
10- İşçilere, sağlık kuralları bakımından günde ancak 7,5 saat ve daha az çalışılması gereken
işlerde, gece sayılan gün döneminde yürütülen işlerde (gündüz işi sayılan çalışmalara ek olarak
bu Yönetmelikte öngörülen fazla çalışmalar gece döneminde yapılabilir), maden ocakları,
kablo döşemesi, kanalizasyon, tünel inşaatı gibi işlerin yer ve su altında yapılanlarında fazla
çalışma yaptırılamaz.
824
11- 18 yaşını doldurmamış işçiler,iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi ile önceden veya
sonradan fazla çalışmayı kabul etmiş olsalar bile sağlıklarının elvermediği işyeri hekiminin
veya Sosyal Sigortalar Kurumu Başkanlığı hekiminin, bunların bulunmadığı yerlerde herhangi
bir hekimin raporu ile belgelenen işçiler, gebe, yeni doğum yapmış ve çocuk emziren işçiler,
kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçilere fazla çalışma yaptırılamaz.
12- Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yaptırmak için işçinin yazılı onayının alınması
gerekir. Zorunlu nedenlerle veya olağanüstü durumlarda yapılan fazla çalışma ve fazla sürelerle
çalışma için bu onay aranmaz.
13- Fazla çalışma ihtiyacı olan işverence bu onay her yıl başında işçilerden yazılı olarak alınır
ve işçi özlük dosyasında saklanır.
14- İşveren, fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yaptırdığı işçilerin bu çalışma saatlerini
gösteren bir belge düzenlemek, imzalı bir nüshasını işçinin özlük dosyasında saklamak
zorundadır.
16- Sağlık kuralları bakımından, günde, ancak 7,5 saat ya da daha az çalışması gereken işlerde
çalışan işçiler hakkında, iş süreleri yönünden, İş Kanununun 63 üncü maddesinin son fıkrasında
öngörülen yönetmelik hükümleri uygulanır.
825
POSTALAR HALİNDE İŞÇİ ÇALIŞTIRILARAK YÜRÜTÜLEN İŞLERDE
ÇALIŞMALAR İLİŞKİN ÖZEL USUL VE ESASLAR HAKKINDA YÖNETMELİK
2- İşveren veya işveren vekilleri, posta sayısı ile her postanın işe başlama ve bitirme saatlerini,
postalar halinde çalıştırdıkları işçilerin ad ve soyadlarını, ara dinlenmelerini, hafta tatillerini ve
bunlara ilişkin değişiklikleri düzenleyerek işyerinde işçilerin kolayca görüp okuyabilecekleri
şekilde ilan etmekle yükümlüdür.
3- İşçi postaları, nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına
postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde posta sayısı 24 saatlik süre içinde en az üç
işçi postası çalıştırılacak şekilde düzenlenir. Bunun dışında kalan ve işçi postaları ile yürütülen
diğer işlerde 24 saatlik süre içinde çalıştırılacak işçi postaları sayısı, her bir işçi postasının
çalışma süresi, günlük çalışma süresini aşmayacak şekilde düzenlenir.
4- Sağlık kuralları bakımından günde 7,5 saat ya da daha az çalışılması gereken işlerde işçi
postaları sayısı, her bir postanın çalışma süresi, günlük çalışma sürelerini aşmayacak şekilde
düzenlenir.
5- Gece dönemine denk düşen 20.00-06.00 saatleri arasındaki işçi postalarında, 18 yaşını
doldurmamış çocuk ve genç işçilerin çalıştırılmaları yasaktır.
6- Bir işçi postası ile yürütülen işlerde, ikili ya da daha çok posta sayısının artırılması ya da üç
posta halinde çalışılan işyerlerinde günlük çalışma süresinin 7,5 saatin altında saptanması
sonucunda, çalışma sürelerindeki azalma nedeniyle, işçilerin ücretlerinden her ne şekilde olursa
olsun, indirim yapılamaz.
8- Gece ve gündüz işletilen ve nöbetleşe işçi postaları çalıştırılarak yürütülen işlerde postalar;
en fazla bir iş haftası gece çalıştırılan işçilerin, ondan sonra gelen ikinci iş haftasında gündüz
çalıştırılmaları suretiyle ve postalar birbirlerinin yerini alacak şekilde düzenlenir.
10- İşin niteliği ve yürütümü, iş sağlığı ve güvenliği gözönünde tutularak, gece ve gündüz
postalarında iki haftalık nöbetleşme esası da uygulanabilir.
826
11- Posta değişiminde işçiler sürekli olarak en az onbir saat dinlendirilmeden çalıştırılamaz. Bu
hüküm, postası değiştirilen işçilere de uygulanır.
12- Postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, işçilere ara dinlenmesi verilir. İşin
niteliği, bir işyerinin aynı bölümündeki bütün işçilere aynı saatte ara dinlenmesi verilmesine
olanak bırakmıyorsa, bu dinlenme, işçilere, gruplar halinde arka arkaya çalışma süresinin
ortalarından başlayarak verilir.
13- Postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, işçilere, haftanın bir gününde 24
saatten az olmamak üzere ve nöbetleşme yolu ile hafta tatili verilmesi zorunludur.
14- İşveren veya işveren vekilleri, postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, her
postada çalışan işçilerin ad ve soyadlarını kapsayan listeler ile bu işçiler için işe başlamadan
önce alınan periyodik sağlık raporlarının bir nüshasını ilgili bölge müdürlüğüne vermekle
yükümlüdür.
827
SAĞLIK KURALLARI BAKIMINDAN GÜNDE ANCAK YEDİBUÇUK SAAT VEYA
DAHA AZ ÇALIŞILMASI GEREKEN İŞLER HAKKINDA YÖNETMELİK
2- Bir işçinin günde ancak yedi buçuk saat çalıştırılabileceği işler, kurşun ve arsenik işleri, cam
sanayii işleri, cıva sanayii işleri, çimento sanayii işleri, havagazı ve kok fabrikalarıyla termik
santrallerdeki işler, çinko sanayii işleri, bakır sanayii işleri, alüminyum sanayii işleri, demir ve
çelik sanayii işleri, döküm sanayii işleri, kaplamacılık işleri, karpit sanayii işleri, asit sanayii
işleri, akümülatör sanayii işleri, kaynak işleri, madenlere su verme işleri, kauçuk işlenmesi
işleri, yeraltı işleri, radyoaktif ve radyoiyonizan maddelerle yapılan işler, gürültülü işler, su
altında basınçlı hava içinde çalışmayı gerektiren işler, pnömokonyoz yapan tozlu işler, tarım
ilaçları kullanımı işleridir.
5- Bu Yönetmelikte sayılan işlerden herhangi birini veya birkaçını sürekli olarak veya zaman
zaman yapan işverenler, bu işlerin çeşit ve niteliklerini, yapılma zamanlarını, anılan işlerde
çalıştırdıkları işçilerin erkek ve kadınlar ayrı ayrı gösterilmek suretiyle sayılarını, işin
yürütüldüğü yerin bağlı bulunduğu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüğüne
yazılı olarak bildirmekle yükümlüdürler.
828
HAZIRLAMA, TAMAMLAMA VE TEMİZLEME İŞLERİ YÖNETMELİĞİ
2- Hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerinin, asıl işe ilişkin günlük çalışma sürelerinden
önce veya sonra yaptırılabilmesi, teknik bir zorunluluğun bulunmasına veya bu işlerin, asıl işin
yürütümü sırasında yapılmasının sağlık ve güvenlik yönünden sakıncalı olmasına bağlıdır.
3- Asıl iş için belirlenmiş olan günlük çalışma sürelerine ek olarak, bu sürelerin başlama
saatlerinden önce veya bitme saatlerinden sonra, hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerini
yapacak olan işçiler, bu işlerde günde en çok iki saat daha çalıştırılabilir.
9- İşyerinde yürütülen asıl işin bitmesinden sonra hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerini
yapacak olan işçilerin, bu işlere başlamadan önce yarım saatten az olmamak üzere dinlenmeleri
zorunludur.
10- 15/4/2004 tarihli ve 25434 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Sağlık Kuralları
Bakımından Günde Ancak Yedibuçuk Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında
Yönetmelikte belirtilen işlere ilişkin olarak hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerinin asıl
829
işçilere yaptırılması halinde, bu işlerin, söz konusu Yönetmelikte yer alan işlerden her birine
özgü olmak üzere belirtilmiş bulunan iş sürelerini aşmayacak biçimde düzenlenmesi
zorunludur.
11- Hazırlama, tamamlama ve temizleme işleri de dahil olmak üzere, günlük çalışma süresi 11
saati aşamaz.
12- Günlük normal çalışma süresi dışında yapılan hazırlama, tamamlama ve temizleme işleri
ile yapılan fazla çalışma sürelerinin toplamı yılda iki yüz yetmiş saati geçemez.
13- Bir işyerinde yapılmakta olan asıl işin yürütülmesi koşullarına ve sürelerine göre,
hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerinin yapılacağı saatlerin, gece dönemine rastlaması
halinde de, bu işler, bu Yönetmelikte belirtilen koşullar içinde yaptırılabilir.
14- Bir işyerinde, bu Yönetmelik hükümlerine göre, hazırlama, tamamlama ve temizleme işleri
yaptırılmak üzere ayrılmış olan işçilerin, bu işlere ayrılan saatlerde, herhangi bir başka işte
çalıştırılmaları yasaktır.
15- Bir işyerinde, hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerini de yapan asıl işçilere, bu işlerde
geçirdikleri sürenin her bir saati için ödenecek ücret, o işyerindeki asıl işlerine ait normal
çalışma ücretinin saat başına düşen tutarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle verilir.
830
ÜCRET GARANTİ FONU YÖNETMELİĞİ
(18.10.2004 tarihli ve 25617 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.)
2- Fon, Yönetim Kurulunun kararları çerçevesinde, İşsizlik Sigortası Fonu kapsamında işletilir
ve yönetilir.
3- Ücret Garanti Fonu gelirleri, işverenlerce işsizlik sigortası primi olarak yapılan ödemelerin
işveren payının yıllık toplamının yüzde biri ile bu primlerin değerlendirilmesinden elde edilen
kazançlardan oluşur.
4- Sosyal Sigortalar Kurumunca İşsizlik Sigortası Fonuna aktarılan işveren payının yüzde biri,
Fon adına farklı bir hesapta takip edilir. Fon, işsizlik sigortası fon kaynaklarının
değerlendirilmesine ilişkin usul ve esaslar çerçevesinde İşsizlik Sigortası Fonu içerisinde
değerlendirilir.
7- Kurum birimleri, başvuru tarihinden itibaren en geç otuz gün içinde işçiye, son üç aylık
ücret alacağını ödeyerek durumu ivedilikle, ilgili icra-iflas müdürlüklerine veya konkordato
komiseri ile işverene bildirir.Bu kapsamda yapılacak ödemeler, Fon kaynaklarıyla sınırlıdır.
831
İŞÇİ İLE İLGİLİ HUSUSLAR :
1- İşçi, aynı işverenle olan iş ilişkilerinde aciz vesikasına dayanarak Ücret Garanti Fonundan
bir kez yararlanabilir.
832
833
YÜRÜRLÜKTEN KALDIRILAN TÜZÜKLER
12.06.2005 tarih – 25843 sayılı Resmi Gazete ile Yürürlükten Kaldırılan Tüzükler
- Askeri İşyerleriyle Yurt Emniyeti İçin Gerekli Maddeler İmal Olunan İşyerlerinin Denetim ve
Teftişi Hakkında Tüzüğün Yürürlükten Kaldırılmasına Dair Tüzük
- Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Bazı Özel Usul ve
Kurallar Hakkında Tüzüğün Yürürlükten Kaldırılmasına İlişkin Tüzük
834
- Fazla Çalışma Tüzüğünün Yürürlükten Kaldırılması Hakkında Tüzük
- İşçi Ücretlerinden Ceza Olarak Kesilen Paraları Kullanmaya Yetkili Kurulun Kuruluş ve
Çalışma Esasları Hakkında Tüzüğün Yürürlükten Kaldırılmasına İlişkin Tüzük
28.06.2005 tarih – 25843 sayılı Resmi Gazete ile Yürürlükten Kaldırılan Tüzükler
- Gebe veya Emzikli Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım
Yurtlarına Dair Tüzük
- Sağlık Kuralları Bakımından Günde Ancak Yedibuçuk Saat veya Daha Az Çalışılması
Gereken İşler Hakkında Tüzük
- Kadın İşçilerin Sanayie Ait İşlerde Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Tüzük
835
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ MEVZUATTAN DOĞAN
ZORUNLULUKLAR VE SORUMLULUKLAR
EKİM – 2009
İş Sağlığı ve Güvenliği konusu bilindiği üzere çalışma hayatımızın ayrılmaz bir parçası olup,
bununla ilgili tedbirlerin temin edilmesi ve tedbirlere uyulması bakımından zorlayıcı hükümler
ile bu tedbirlerin temin edilmesinden veya bu konudaki usul ve şartlara riayet edilmesinden
dolayı sorumluluklar bulunmakla bu konudaki zorunlulukların ve sorumlulukların ve bunları
düzenleyen mevzuat hükümlerinin daha iyi bilinmesinde ve tartışılmasında büyük fayda vardır.
İş güvenliği ile ilgili Mevzuat Ülkemiz açısından incelendiğinde, gerçekten günümüz Türkiye
sinde, sair mevzuat ile de kıyaslandığında, ileri derecede denecek mükemmellikte olduğu
görülecektir.
836
İş Güvenliği Konusunda ana mevzuat hükümleri 4857 Sayılı İş Kanunu ile 5510 sayılı Sosyal
Sigortalar Kanunu’nda yer almış ve bunların amir hükümleri gereğince çıkartılmış Tüzük ve
Yönetmeliklerce detaylanmış bulunmaktadır. Bu mevzuat hükümlerinin ana gayesi iş
kazalarını ve meslek hastalıklarını önleyici ve azaltıcı tedbirlerin alınması ve aldırılmasını ve
bunlara uyulmasını temin etmektedir. Bu tedbirlerin alınmaması halinde ise genel hukuk ana
kuralı çerçevesinde suç ve ceza kavramı içersinde kalan müeyyideler mevcut olup bunların
tatbiki ile hem tedbir ve aldırmayanı ve tedbirlere uymayanı cezalandırma ve hem de bu suretle
tedbir alınması ve aldırılması ve uyulması teşvik ve temin edilmiş olmaktadır.
İş Güvenliği ile ilgili Mevzuat iş hayatını tanzim edici ve denetleyici ve neticelerini araştırıp,
uygulama dışı hareket edenleri cezalandırıcı hükümleri havidir. Bu cümleden olmak üzere:
Mevzuat hükümlerinin uygulanması zorunlu olduğu gibi uygulatılması dahi zorunludur. Aksi
düşünce ve anlayış Yasa ve Tüzük ve Yönetmelikler hükümlerinin çıkarılıp, diğerlerinin ister
yerine getirilsin ve isterse yerine getirilmesin ve yerine getirmeyen cezasını çeksin gibi bir
düşünceye götürür ki bu, işin özüne aykırıdır, zira bir tedbirin alınması ve aldırılması ve bu
suretle işçinin sağlığının ve güvenliğinin temini ve korunması ile ilgili ise o tedbir mevzuatta
yer almasa dahi alınmış olmalıdır.
Bu durumda:
837
Hukuk Temel kaidelerinden biri yetki ve sorumluluğun birlikte oluşudur. Başka bir anlatım ile
yetkisi bulunan işveren veya vekili veya işçi veya denetim elemanının yetkisi paralelinde
sorumluluğu da olur. Şimdi aşağıda mevzuat ve bundan doğan zorunlu hükümler ile
uyulmaması halinde doğabilecek sorumlulukları inceleyelim.
Bu konuda Mevzuat hükümleri iş güvenliği ile doğrudan doğruya ilgili olan mevzuat
hükümleri ile dolaylı olarak ilgili olan mevzuat hükümlerini kapsamaktadır. Bunlar bir dizi
Kanunlar, Tüzükler, Yönetmelikler ve Nizamnamelerdir. Bu mevzuatın amir hükümlerinin işçi
sağlığı ve iş güvenliği bakımından ana gayesi işçinin çalışma ortamını ve şartlarını güvenli
kılmak ve iş kazaları ile meslek hastalıklarını azaltıcı ve önleyici tedbirleri belirtmek ve aykırı
davranışlarda buna sebebiyet verenleri cezalandırmak suretiyle güvensiz durum ve hareketleri
önleyebilmektir.
Mevzuatın büyük bir kısmı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını doğrudan ilgilendirdiği
gibi bir kısmı da Bakanlık dışında sair Bakanlıları ve Kamu Kurum ve kuruluşlarını da
ilgilendirmektedir. Bu bakımdan Bakanlıklar ve sair Kamu kuruluşları arasında işbirliği ve
koordinasyon bu konuda etkinliği artırıcı olacaktır. Çok küçük olarak görülebilen ihmaller dahi
çok büyük tehlikelere yol açabilmekle Bakanlık veya Müessese ayırımı yapmadan tümünün bu
konudaki fonksiyonlarını gerektiği şekilde yerine getirmesi icabeder. En küçük bir ihmalin
işçinin hayatını etkilediği ve söndürdüğü hiçbir zaman unutulmamalıdır.
Tabii ki, mevzuatı tatbik edecek ve ettirecek ve denetleyecek o bakanlığın veya kurumların
görevli ve yetkili elemanlarıdır. Bir mevzuat hükmü ne kadar mükemmel olursa olsun şayet
bunların tatbikat ve denetiminde aynı paralelde olunmadığı takdirde başarı olmayacak veya az
olacaktır.
İş güvenliği ile doğrudan veya dolaylı ilgili mevzuat belirttiğimiz üzere bu konuda tedbirlerin
alınmasını temin ile iş kazaları ve meslek hastalıklarını asgari düzeye indirebilmek ve aksi
davranışlarda bulunanları cezalandırmak için gerekli hükümleri havi bulunmaktadır.
Bu konuda en başta gelen tabii ki 4857 Sayılı İş Kanunudur. Bu Kanunun 77. Maddesi ile bunu
89. Maddesine kadar takip eden maddeleri İş Sağlığı ve Güvenliği ile ilgili hükümleri ihtiva
etmekte olup 98. maddeden itibaren 108. maddeye kadar olan hükümleri de Ceza Hükümlerini
ihtiva etmektedir.
838
4857 SAYILI İŞ KANUNU İLE İLGİLİ HÜKÜMLER :
Amaç ve kapsam
MADDE 1. - Bu Kanunun amacı işverenler ile bir iş sözleşmesine dayanarak çalıştırılan
işçilerin çalışma şartları ve çalışma ortamına ilişkin hak ve sorumluluklarını düzenlemektir.
Bu Kanun, 4.maddedeki istisnalar dışında kalan bütün işyerlerine, bu işyerlerinin
işverenleri ile işveren vekillerine ve işçilerine faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır.
İşyerleri, işverenler, işveren vekilleri ve işçiler, 3.maddedeki bildirim gününe
bakılmaksızın bu Kanun hükümleri ile bağlı olurlar.
Tanımlar
MADDE 2. - Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye işçi, işçi çalıştıran gerçek
veya tüzel kişiye yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara işveren, işçi ile işveren
arasında kurulan ilişkiye iş ilişkisi denir. İşveren tarafından mal veya hizmet üretmek amacıyla
maddi olan ve olmayan unsurlar ile işçinin birlikte örgütlendiği birime işyeri denir.
İşverenin işyerinde ürettiği mal veya hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve
aynı yönetim altında örgütlenen yerler (işyerine bağlı yerler) ile dinlenme, çocuk emzirme,
yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden ve meslekî eğitim ve avlu gibi diğer
eklentiler ve araçlar da işyerinden sayılır.
İşyeri, işyerine bağlı yerler, eklentiler ve araçlar ile oluşturulan iş organizasyonu
kapsamında bir bütündür.
İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan
kimselere işveren vekili denir. İşveren vekilinin bu sıfatla işçilere karşı işlem ve
yükümlülüklerinden doğrudan işveren sorumludur.
Bu Kanunda işveren için öngörülen her çeşit sorumluluk ve zorunluluklar işveren
vekilleri hakkında da uygulanır. İşveren vekilliği sıfatı, işçilere tanınan hak ve yükümlülükleri
ortadan kaldırmaz.
Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı
işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle
uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde
aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye asıl işveren-alt
işveren ilişkisi denir.
Bu ilişkide asıl işveren, alt işverenin işçilerine karşı o işyeri ile ilgili olarak bu
Kanundan, iş sözleşmesinden veya alt işverenin taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden doğan
yükümlülüklerinden alt işveren ile birlikte sorumludur.
Asıl işverenin işçilerinin alt işveren tarafından işe alınarak çalıştırılmaya devam
ettirilmesi suretiyle hakları kısıtlanamaz veya daha önce o işyerinde çalıştırılan kimse ile alt
işveren ilişkisi kurulamaz.
Aksi halde ve genel olarak asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı işleme
dayandığı kabul edilerek alt işverenin işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçisi sayılarak
işlem görürler. İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işler
dışında asıl iş bölünerek alt işverenlere verilemez.
Kanuna veya kanunun verdiği yetkiye dayanılarak kurulan kamu kurum ve kuruluşları
ile bunların doğrudan veya dolaylı olarak sermayesinin en az % 50 sine sahip oldukları
ortaklıklarda, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu veya diğer kanun hükümleri çerçevesinde,
hizmet alımı amacıyla yapılan sözleşmeler gereğince, yüklenici aracılığıyla çalıştırılanlar, bu
şekilde çalışmış olmalarına dayanarak;
839
a) Bu kurum, kuruluş ve ortaklıklara ait kadro veya pozisyonlara atanmaya,
b) Bu kurum, kuruluş ve ortaklıklara ait işyerlerinin kadro veya pozisyonlarında
çalışanlar için toplu iş sözleşmesi, personel kanunları veya ilgili diğer mevzuat hükümlerine
göre belirlenen her türlü malî haklar ile sosyal yardımlardan yararlanmaya,
hak kazanamazlar.
Sekizinci fıkrada belirtilen işyerlerinde yükleniciler dışında kalan işverenler tarafından
çalıştırılanlar ile bu işyerlerinin tâbi oldukları ihale mevzuatı çerçevesinde kendi nam ve
hesabına sözleşme yaparak üstlendiği ihale konusu işte doğrudan kendileri çalışanlar da aynı
hükümlere tâbidir.
Sekizinci fıkrada belirtilen kurum, kuruluş veya ortaklıkların sermayesine katıldıkları
ortaklıkların kadro veya pozisyonlarında çalışan işçilerin, ortak durumundaki kamu kurum,
kuruluş veya ortaklıkların kadro veya pozisyonlarına atanma ya da bu kurum, kuruluş veya
ortaklıklarda geçerli olan malî haklar ile sosyal yardımlardan yararlanma talepleri hakkında da
sekizinci fıkra hükümleri uygulanır.
MADDE 77. - İşverenler işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her
türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak, işçiler de iş sağlığı ve güvenliği
konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler.
İşverenler işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını
denetlemek, işçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler,
yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve gerekli iş sağlığı ve güvenliği
eğitimini vermek zorundadırlar. Yapılacak eğitimin usul ve esasları Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
İşverenler işyerlerinde meydana gelen iş kazasını ve tespit edilecek meslek hastalığını en
geç üç iş günü içinde yazı ile ilgili bölge müdürlüğüne bildirmek zorundadırlar.
Bu bölümde ve iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tüzük ve yönetmeliklerde yer alan hükümler
işyerindeki çıraklara ve stajyerlere de uygulanır.
840
araştırmaların usul ve esasları ile bunları yapacak kişi ve kuruluşların niteliklerinin
belirlenmesi, gerekli iznin verilmesi ve verilen iznin iptal edilmesi Sağlık Bakanlığının görüşü
alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmeliklerle belirlenir.
MADDE 79. – Bir işyerinin tesis ve tertiplerinde, çalışma yöntem ve şekillerinde, makine ve
cihazlarında işçilerin yaşamı için tehlikeli olan bir husus tespit edilirse, bu tehlike giderilinceye
kadar işyerlerini iş sağlığı ve güvenliği bakımından denetlemeye yetkili iki müfettiş, bir işçi ve
bir işveren temsilcisi ile Bölge Müdüründen oluşan beş kişilik bir komisyon kararıyla,
tehlikenin niteliğine göre iş tamamen veya kısmen durdurulur veya işyeri kapatılır. Komisyona
kıdemli iş müfettişi başkanlık eder. Komisyonun çalışmaları ile ilgili sekretarya işleri bölge
müdürlüğü tarafından yürütülür.
Askeri işyerleri ile yurt emniyeti için gerekli maddeler üretilen işyerlerindeki komisyonun
yapısı, çalışma şekil ve esasları Milli Savunma Bakanlığı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığınca birlikte hazırlanacak bir yönetmelikle belirtilir.
Bu maddeye göre verilecek durdurma veya kapatma kararına karşı işverenin yerel iş
mahkemesinde altı iş günü içinde itiraz etmek yetkisi vardır.
İş mahkemesine itiraz, işin durdurulması veya işyerinin kapatılması kararının
uygulanmasını durdurmaz.
Mahkeme itirazı öncelikle görüşür ve altı iş günü içinde karara bağlar. Kararlar kesindir.
Bir işyerinde çalışan işçilerin yaş, cinsiyet ve sağlık durumları böyle bir işyerinde
çalışmalarına engel teşkil ediyorsa, bunlar da çalışmaktan alıkonulur.
Yukarıdaki fıkralar gereğince işyerlerinde işçiler için tehlikeli olan tesis ve tertiplerin veya
makine ve cihazların ne şekilde işletilmekten alıkonulacağı ve bunların ne şekilde yeniden
işletilmelerine izin verilebileceği, işyerinin kapatılması ve açılması, işin durdurulmasına veya
işyerinin kapatılmasına karar verilinceye kadar acil hallerde alınacak önlemlere ilişkin hususlar
ile komisyonda görev yapacak işçi ve işveren temsilcilerinin nitelikleri, seçimi, komisyonun
çalışma şekil ve esasları Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanacak bir
yönetmelikte gösterilir.
Bir işyerinin kurulmasına ve işletilmesine izin verilmiş olması 78 inci maddede öngörülen
yönetmelik hükümlerinin uygulanmasına hiçbir zaman engel olamaz.
Bu maddenin birinci fıkrası gereğince makine, tesisat ve tertibat veya işin durdurulması
veya işyerinin kapatılması sebebiyle işsiz kalan işçilere işveren ücretlerini ödemeye veya
ücretlerinde bir düşüklük olmamak üzere meslek veya durumlarına göre başka bir iş vermeye
zorunludur.
MADDE 80. - Bu Kanuna göre sanayiden sayılan, devamlı olarak en az elli işçi çalıştıran ve
altı aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde her işveren bir iş sağlığı ve güvenliği
kurulu kurmakla yükümlüdür.
İşverenler iş sağlığı ve güvenliği kurullarınca iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun
olarak verilen kararları uygulamakla yükümlüdürler.
841
İş sağlığı ve güvenliği kurullarının oluşumu, çalışma yöntemleri, ödev, yetki ve
yükümlülükleri Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca hazırlanacak bir yönetmelikte
gösterilir.
MADDE 82 : 26/05/2008 tarihli ve 26887 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 5763 sayılı
Kanunun 37. md. ile kaldırılmıştır.
İşçilerin hakları
MADDE 83. - İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği açısından işçinin sağlığını bozacak veya vücut
bütünlüğünü tehlikeye sokacak yakın, acil ve hayati bir tehlike ile karşı karşıya kalan işçi, iş
sağlığı ve güvenliği kuruluna başvurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin
alınmasına karar verilmesini talep edebilir. Kurul aynı gün acilen toplanarak kararını verir ve
durumu tutanakla tespit eder. Karar işçiye yazılı olarak bildirilir.
842
İş sağlığı ve güvenliği kurulunun bulunmadığı işyerlerinde talep, işveren veya işveren
vekiline yapılır. İşçi tespitin yapılmasını ve durumun yazılı olarak kendisine bildirilmesini
isteyebilir. İşveren veya vekili yazılı cevap vermek zorundadır.
Kurulun işçinin talebi yönünde karar vermesi halinde işçi, gerekli iş sağlığı ve güvenliği
tedbiri alınıncaya kadar çalışmaktan kaçınabilir.
İşçinin çalışmaktan kaçındığı dönem içinde ücreti ve diğer hakları saklıdır.
İş sağlığı ve güvenliği kurulunun kararına ve işçinin talebine rağmen gerekli tedbirin
alınmadığı işyerlerinde işçiler altı iş günü içinde, bu Kanunun 24.maddesinin (I) numaralı
bendine uygun olarak belirli veya belirsiz süreli hizmet akitlerini derhal feshedebilir.
Bu Kanunun 79.maddesine göre işyerinde işin durdurulması veya işyerinin kapatılması
halinde bu madde hükümleri uygulanmaz.
MADDE 84. - İşyerine sarhoş veya uyuşturucu madde almış olarak gelmek ve işyerinde
alkollü içki veya uyuşturucu madde kullanmak yasaktır.
İşveren; işyeri eklentilerinden sayılan kısımlarda, ne gibi hallerde, hangi zamanda ve hangi
şartlarla alkollü içki içilebileceğini belirleme yetkisine sahiptir.
Alkollü içki kullanma yasağı;
a) Alkollü içki yapılan işyerlerinde çalışan ve işin gereği olarak üretileni denetlemekle
görevlendirilen,
b) Kapalı kaplarda veya açık olarak alkollü içki satılan veya içilen işyerlerinde işin gereği
alkollü içki içmek zorunda olan,
c) İşinin niteliği gereği müşterilerle birlikte alkollü içki içmek zorunda olan,
İşçiler için uygulanmaz.
MADDE 85 : Onaltı yaşını doldurmamış genç işçiler ve çocuklar ile çalıştığı işle ilgili mesleki
eğitim almamış işçiler ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılamaz.
Hangi işlerin ağır ve tehlikeli işlerden sayılacağı, kadınlarla onaltı yaşını doldurmuş
fakat onsekiz yaşını bitirmemiş genç işçilerin hangi çeşit ağır ve tehlikeli işlerde
çalıştırılabilecekleri Sağlık Bakanlığının görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığınca hazırlanacak bir yönetmelikte gösterilir.
MADDE 86. - Ağır ve tehlikeli işlerde çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı
süresince en az yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı oldukları işyeri hekimi, işçi
sağlığı dispanserleri, bunların bulunmadığı yerlerde sırası ile en yakın Sosyal Sigortalar
Kurumu, sağlık ocağı, hükümet veya belediye hekimleri tarafından verilmiş muayene raporları
olmadıkça, bu gibilerin işe alınmaları veya işte çalıştırılmaları yasaktır. Sosyal Sigortalar
Kurumu işe ilk giriş muayenesini yapmaktan kaçınamaz.
İşyeri hekimi tarafından verilen rapora itiraz halinde, işçi en yakın Sosyal Sigortalar
Kurumu hastanesi sağlık kurulunca muayeneye tabi tutulur, verilen rapor kesindir.
Yetkili memurlar isteyince, bu raporları işveren kendilerine göstermek zorundadır.
843
Bu raporlar damga vergisi ve her çeşit resim ve harçtan muaftır.
MADDE 87. - Ondört yaşından onsekiz yaşına kadar (onsekiz dahil) çocuk ve genç işçilerin
işe alınmalarından önce işyeri hekimi, işçi sağlığı dispanserleri, bunların bulunmadığı yerlerde
sırası ile en yakın Sosyal Sigortalar Kurumu, sağlık ocağı, hükümet veya belediye hekimlerine
muayene ettirilerek işin niteliğine ve şartlarına göre vücut yapılarının dayanıklı olduğunun
raporla belirtilmesi ve bunların onsekiz yaşını dolduruncaya kadar altı ayda bir defa aynı
şekilde doktor muayenesinden geçirilerek bu işte çalışmaya devamlarına bir sakınca olup
olmadığının kontrol ettirilmesi ve bütün bu raporların işyerinde saklanarak yetkili memurların
isteği üzerine kendilerine gösterilmesi zorunludur. Sosyal Sigortalar Kurumu işe ilk giriş
muayenesini yapmaktan kaçınamaz.
Birinci fıkrada yazılı hekimlerce verilen rapora itiraz halinde, işçi en yakın Sosyal
Sigortalar Kurumu hastanesi sağlık kurulunca muayeneye tabi tutulur, verilen rapor kesindir.
Bu raporlar damga vergisi ve her çeşit resim ve harçtan muaftır.
MADDE 88. - Gebe veya çocuk emziren kadınların hangi dönemlerde ne gibi işlerde
çalıştırılmalarının yasak olduğu ve bunların çalışmalarında sakınca olmayan işlerde hangi
şartlar ve usullere uyacakları, ne suretle emzirme odaları veya çocuk bakım yurdu (kreş)
kurulması gerektiği veya hangi hallerde dışarıdan hizmet alabilecekleri Sağlık Bakanlığının
görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanacak bir
yönetmelikte gösterilir.
Çeşitli yönetmelikler
MADDE 89. - Sağlık Bakanlığının görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı;
a) Ağır ve tehlikeli işlerden başka işler için de işçilerin işe başlamadan hekim
muayenesinden geçirilmelerini,
b) Bazı işlerde çalışan işçilerin belirli sürelerde genel olarak sağlık muayenesinden
geçirilmelerini,
c) Çeşitli veya bir kısım işlerde çalışan işçilerin sağlık durumlarının aksaması, yaptıkları
işin ürünlerine ve genel sağlığa yahut birlikte çalıştıkları öteki işçilere zararlı olursa, bu
gibilerin o işlerden çıkarılmalarını,
d) Ne durumda ve ne gibi şartları haiz olan işyerlerinde banyo, uyku, dinlenme ve yemek
yerleri ile işçi evleri ve işçi eğitimi yerleri yapılmasını,
Öngören yönetmelikler hazırlayabilir.
844
4857 SAYILI İŞ KANUNU’NUN İŞ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ YÖNÜNDEN BİZE
GETİRDİĞİ YENİLİKLER NELERDİR?
845
Bir işyerinin tesis ve tertiplerinde, çalışma yöntem ve şekillerinde, makine ve cihazlarında
işçilerin yaşamı için tehlikeli olan bir husus tespit edilirse, işyerinin kurma izni ve işletme
belgesi almış olması durumunda işin durdurulması, almamış olması durumunda ise kapatılması
koşulu kaldırılmış, karar komisyona bırakılmıştır.
Yeni İş Kanunu ile Komisyona, başkanlığı Bölge Müdürü yerine kıdemli İş Müfettişi
yapacaktır.
846
4857 SAYILI İŞ KANUNU’NA GÖRE ÇIKARTILAN
TÜZÜK VE YÖNETMELİKLER :
1- 09.12.2003 tarih ve 25311 sayılı Resmi Gazete “İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği”
(Danıştay 10.Dairesi 16.05.2006 tarih ve E :2004-1942, K :2006-3007 sayılı kararları ile
Yönetmelik iptal edilmiştir.)
2- 16.12.2003 tarih ve 25318 sayılı Resmi Gazete “İşyeri Sağlık Birimleri ve İşyeri
Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik”
(Bu Yönetmelik, 15.08.2009 tarih-27320 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri Hakkında Yönetmelik”
58.maddesi ile yürürlükten kaldırılmıştır. )
3- 23.12.2003 tarih ve 25325 sayılı Resmi Gazete “Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik”
6- 23.12.2003 tarih ve 25325 sayılı Resmi Gazete “Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik
Yönetmeliği”
10- 26.12.2003 tarih ve 25328 sayılı Resmi Gazete “Kanserojen ve Mutajen Maddelerle
Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik”
11- 26.12.2003 tarih ve 25328 sayılı Resmi Gazete “Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda
Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik”
12- 20.01.2004 tarih ve 25352 sayılı Resmi Gazete “İş Güvenliği ile Görevli Mühendis veya
Teknik Elemanların Görev, Yetki ve Sorumlulukları ile Çalışma Usul ve Esasları
Hakkında Yönetmelik” (Bu Yönetmelik, 15.08.2009 tarih-27320 sayılı Resmi Gazetede
yayımlanan “İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” 58.maddesi ile yürürlükten kaldırılmıştır. )
13- 09.02.2004 tarih ve 25368 sayılı Resmi Gazete “Kişisel Koruyucu Donanım
Yönetmeliği”
14- 10.02.2004 tarih ve 25369 sayılı Resmi Gazete “İşyeri Bina ve Eklentilerine Alınacak
Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”
15- 11.02.2004 tarih ve 25370 sayılı Resmi Gazete “Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği”
847
16- 11.02.2004 tarih ve 25370 sayılı Resmi Gazete “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık
ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği”
17- 11.02.2004 tarih ve 25370 sayılı Resmi Gazete “Kişisel Koruyucu Donanımların
İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik”
18- 21.02.2004 tarih ve 25380 sayılı Resmi Gazete “Yer altı ve Yerüstü Maden
İşletmelerinde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği”
19- 22.02.2004 tarih ve 25381 sayılı Resmi Gazete “Sondajla Maden Çıkarılan İşetmelerde
Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği”
20- 28.02.2004 tarih ve 25387 sayılı Resmi Gazete “Yüzdelerden toplanan Paraların İşçilere
Dağıtılması Hakkında Yönetmelik”
21- 28.02.2004 tarih ve 25387 sayılı Resmi Gazete “Sanayi, Ticaret, Tarım ve Orman
İşlerinden Sayılan İşlere İlişkin Yönetmelik”
22- 03.03.2004 tarih ve 25391 sayılı Resmi Gazete “Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği”
23- 03.03.2004 tarih ve 25391 sayılı Resmi Gazete “Konut Kapıcıları Yönetmeliği”
24- 05.03.2004 tarih ve 25393 sayılı Resmi Gazete “İşyerlerinde İşin Durdurulması veya
İşyerlerinin Kapatılmasına Dair Yönetmelik”
25- 05.03.2004 tarih ve 25393 sayılı Resmi Gazete “İşçi Ücretlerinden Ceza Olarak Kesilen
Paraları Kullanmaya Yetkili Kurulun Teşekkülü ve Çalışma Esasları Hakkında
Yönetmelik”
26- 24.03.2004 tarih ve 25412 sayılı Resmi Gazete “ Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör
Mağduru İstihdamı Hakkında Yönetmelik”
27- 31.03.2004 tarih ve 25419 sayılı Resmi Gazete “Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma
Ödeneğine İlişkin Yönetmelik”
28- 04.04.2004 tarih ve 25423 sayılı Resmi Gazete “Çalışma Hayatına İlişkin Üçlü Danışma
Kurulunun Çalışma ve Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik”
29- 06.04.2004 tarih ve 25425 sayılı Resmi Gazete “Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma
Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik”
30- 06.04.2004 tarih ve 25425 sayılı Resmi Gazete “İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma ve
Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği”
31- 06.04.2004 tarih ve 25425 sayılı Resmi Gazete “İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri
Yönetmeliği”
32- 06.04.2004 tarih ve 25425 sayılı Resmi Gazete “Haftalık İş Günlerine Bölünemeyen
Çalışma Süreleri Yönetmeliği”
33- 06.04.2004 tarih ve 25425 sayılı Resmi Gazete “Tarım ve Ormandan Sayılan İşlerde
Çalışma Koşullarına İlişkin Yönetmelik”
848
34- 07.04.2004 tarih ve 25426 sayılı Resmi Gazete “Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği
Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik”
35- 07.04.2004 tarih ve 25426 sayılı Resmi Gazete “İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları
Hakkında Yönetmelik”
36- 07.04.2004 tarih ve 25426 sayılı Resmi Gazete “Postalar Halinde İşçi Çalıştırarak
Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik”
37- 15.04.2004 tarih ve 25434 sayılı Resmi Gazete “Sağlık Kuralları Bakımından Günde
Ancak Yedibuçuk Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmelik”
38- 15.04.2004 tarih ve 25463 sayılı Resmi Gazete “Geçici veya Belirli Süreli İşlerde İş
Sağlığı ve Güvenliği Hakkında Yönetmelik”
39- 28.04.2004 tarih ve 25446 sayılı Resmi Gazete “Hazırlama, Tamamlama ve Temizleme
İşleri Yönetmeliği”
40- 16.06.2004 tarih ve 25494 sayılı Resmi Gazete “Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği”
41- 14.07.2004 tarih ve 25522 sayılı Resmi Gazete “Gebe veya Emzikli Kadınların
Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Yurtlarına Dair Yönetmelik”
42- 09.08.2004 tarih ve 25548 sayılı Resmi Gazete “Kadın İşçilerin Gece Postalarında
Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik”
43- 10.06.2004 tarih ve 25488 sayılı Resmi Gazete “Biyolojik Etkenlere Maruziyet
Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik”
44- 18.10.2004 tarih ve 25617 sayılı Resmi Gazete “Ücret Garanti Fonu Yönetmeliği”
45- 27.11.2004 tarih ve 25653 sayılı Resmi Gazete “Balıkçı Gemilerinde Yapılan
Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik”
46- 15.08.2009 tarih ve 27320 sayılı Resmi Gazete “İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimleri ile
Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri Hakkında Yönetmelik”
47- 31.05.2009 tarih ve 27244 sayılı Resmi Gazete “Ağır ve Tehlikeli İşlerde Çalıştırılacak
İşçilerin Mesleki Eğitimlerine Dair Tebliğ”
Ayrıca 4857 sayılı İş Kanunu’nun geçici 2.maddesi gereğince; 1475 sayılı İş Kanunu’na göre
halen yürürlükte bulunan tüzük ve yönetmeliklerin bu Kanun hükümlerine aykırı olmayan
hükümleri yeni yönetmelikler çıkarılıncaya kadar yürürlüktedir.
849
5510 SAYILI SOSYAL SİGORTALAR ve GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNU
İLE İLGİLİ OLAN SORUMLULUKLAR
851
Meslek hastalığının tanımı, bildirilmesi ve soruşturulması
MADDE 14- Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı
tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.
Sigortalının çalıştığı işten dolayı meslek hastalığına tutulduğunun;
a) Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmet sunucuları tarafından usûlüne uygun
olarak düzenlenen sağlık kurulu raporu ve dayanağı tıbbi belgelerin incelenmesi,
b) Kurumca gerekli görüldüğü hallerde, işyerindeki çalışma şartlarını ve buna bağlı
tıbbi sonuçlarını ortaya koyan denetim raporları ve gerekli diğer belgelerin incelenmesi,
sonucu Kurum Sağlık Kurulu tarafından tespit edilmesi zorunludur.
Meslek hastalığı, işten ayrıldıktan sonra meydana çıkmış ve sigortalı olarak
çalıştığı işten kaynaklanmış ise, sigortalının bu Kanunla sağlanan haklardan
yararlanabilmesi için, eski işinden fiilen ayrılmasıyla hastalığın meydana çıkması arasında
bu hastalık için Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikte belirtilen süreden daha
uzun bir zamanın geçmemiş olması şarttır. Bu durumdaki kişiler, gerekli belgelerle
Kuruma müracaat edebilirler. Herhangi bir meslek hastalığının klinik ve laboratuvar
bulgularıyla belirlendiği ve meslek hastalığına yol açan etkenin işyerindeki inceleme
sonunda tespit edildiği hallerde, meslek hastalıkları listesindeki yükümlülük süresi
aşılmış olsa bile, söz konusu hastalık Kurumun veya ilgilinin başvurusu üzerine Sosyal
Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun onayı ile meslek hastalığı sayılabilir.
Meslek hastalığının 4.maddenin birinci fıkrasının;
a) (a) bendi ile 5.madde kapsamında bulunan sigortalılar bakımından, sigortalının
meslek hastalığına tutulduğunu öğrenen veya bu durum kendisine bildirilen işveren tarafından,
b) (b) bendi kapsamındaki sigortalı bakımından ise kendisi tarafından,
bu durumun öğrenildiği günden başlayarak üç işgünü içinde, iş kazası ve meslek
hastalığı bildirgesi ile Kuruma bildirilmesi zorunludur. Bu yükümlülüğü yerine getirmeyen
veya yazılı olarak bildirilen hususları kasten eksik ya da yanlış bildiren işverene veya 4.
maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki sigortalıya, Kurumca bu durum
için yapılmış bulunan masraflar ile ödenmişse geçici iş göremezlik ödenekleri rücû edilir.
Meslek hastalığı ile ilgili bildirimler üzerine gerekli soruşturmalar, Kurumun denetim
ve kontrol ile yetkilendirilen memurları tarafından veya Bakanlık iş müfettişleri vasıtasıyla
yaptırılabilir.
Hangi hallerin meslek hastalığı sayılacağı, iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesinin
şekli ve içeriği, verilme usulü ile bu maddenin uygulanmasına ilişkin diğer usul ve
esaslar, Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikte düzenlenir. Yönetmelikte belirlenmiş
hastalıklar dışında herhangi bir hastalığın meslek hastalığı sayılıp sayılmaması
hususunda çıkabilecek uyuşmazlıklar, Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunca karara bağlanır.
853
göre hesaplanır. Sürekli tam iş göremezlikte sigortalıya, 17.maddeye göre hesaplanan aylık
kazancının % 70’i oranında gelir bağlanır. Sürekli kısmî iş göremezlikte sigortalıya
bağlanacak gelir, tam iş göremezlik geliri gibi hesaplanarak bunun iş göremezlik derecesi
oranındaki tutarı kendisine ödenir. Sigortalı, başka birinin sürekli bakımına muhtaç ise gelir
bağlama oranı % 100 olarak uygulanır.
4.maddenin birinci fıkrasının (b) bendine göre sigortalı sayılanlara, sürekli iş
göremezlik geliri bağlanabilmesi için, kendi sigortalılığından dolayı, genel sağlık sigortası
dahil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması zorunludur.
Yukarıdaki fıkralara göre hesaplanan gelir, günlük kazanç hesabına giren son ay ile
gelir başlangıç tarihi arasında 55.maddenin ikinci fıkrası hükmüne göre artırılarak belirlenir.
Sigortalının sürekli iş göremezlik geliri;
a) Geçici iş göremezlik ödeneğinin sona erdiği tarihi,
b) Geçici iş göremezlik tespit edilemeden sürekli iş göremezlik durumuna girilmişse,
buna ait sağlık kurulu rapor tarihini,
takip eden ay başından başlar.
Sürekli iş göremezlik geliri bağlanmış sigortalılardan, aynı özürlülük veya meslek
hastalığı nedeniyle istirahat raporu alanlara, yazılı istek tarihinden itibaren 18.maddeye göre
hesaplanacak bir günlük geçici iş göremezlik ödeneği ile aylık sürekli iş göremezlik gelirinin
otuzda biri arasındaki fark, her gün için geçici iş göremezlik ödeneği olarak verilir.
Sigortalının yeniden bir iş kazasına uğraması veya yeni bir meslek hastalığına
tutulması halinde, meydana gelen özürlerin bütünü göz önüne alınarak kendisine, sürekli
iş göremezliğini doğuran son iş kazası veya meslek hastalığı sırasındaki kazancı
üzerinden gelir hesaplanır. Ancak, sigortalının son iş kazası veya meslek hastalığı
sırasındaki günlük kazancına göre bulunacak geliri, hesaplanan ilk gelirinden az ise
sigortalının sürekli iş göremezlik geliri ilk kazanç üzerinden ödenir.
İş kazası ve meslek hastalığı sonucu sürekli iş göremezlik hallerinde meslekte
kazanma gücündeki kayıp oranının belirlenmesine ve bu maddenin uygulanmasına
ilişkin diğer usûl ve esaslar, Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
854
edilir.
İş kazası, meslek hastalığı ve hastalık; kamu görevlileri, er ve erbaşlar ile kamu idareleri
tarafından görevlendirilen diğer kişilerin vazifelerinin gereği olarak yaptıkları fiiller sonucu
meydana gelmiş ise, bu fiillerden dolayı haklarında kesinleşmiş mahkûmiyet kararı bulunanlar
hariç olmak üzere, sigortalı veya hak sahiplerine yapılan ödemeler veya bağlanan gelirler için
kurumuna veya ilgililere rücû edilmez. Ayrıca, iş kazası veya meslek hastalığı sonucu
ölümlerde, bu Kanun uyarınca hak sahiplerine bağlanacak gelir ve verilecek ödenekler için, iş
kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde kusuru bulunan hak sahiplerine veya iş
kazası sonucu ölen kusurlu sigortalının hak sahiplerine, Kurumca rücû edilmez.
855
BAZI KANUNLARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA
DAİR KANUN
856
Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanununun 33 üncü
maddesinin birinci fıkrası hükmü 2007 yılı için uygulanmaz.
2) 2926 sayılı Kanuna tâbi sigortalılardan, 2007 yılında aynı Kanunun 33 üncü
maddesine göre belirlenen gelir basamaklarından ilk altı basamakta bulunanlardan altıncı
basamak gösterge tutarının, yedi ve daha yukarı basamaklarda bulunanlardan ise bulundukları
basamak gösterge tutarının % 20’si oranında sağlık sigortası primi tahsil edilir.
3) 1479 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar
Kurumu Kanununun geçici 27 nci maddesinde geçen "Bu Kanun ve 2926 sayılı Kanuna göre
kayıt ve tescilleri yapılmış olan" ibaresi "Bu Kanun ve 2926 sayılı Kanuna göre kayıt ve
tescilleri yapılan" olarak ve aynı maddede geçen "31/12/2006" ibareleri "31/12/2007" olarak
değiştirilmiştir.
MADDE 4 – Bu Kanunun 3 üncü maddesinin 1 inci ve 2 nci fıkraları 18/4/2007
tarihinden geçerli olmak üzere yayımı tarihinde, diğer hükümleri yayımı tarihinde yürürlüğe
girer.
MADDE 5 – Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
18/5/2007
857
21 Mart 2007 ÇARŞAMBA Resmî Gazete Sayı : 26469
ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
Anayasa Mahkemesi Başkanlığından:
Esas Sayısı : 2003/10
Karar Sayısı : 2006/106
Karar Günü : 23.11.2006
Üye Üye
Şevket APALAK Serruh KALELİ
KARŞI OY
Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 26. maddesinin 3395 sayılı Yasa ile değiştirilen
birinci fıkrasının “…sigortalı veya hak sahibi kimselerin işverenden isteyebilecekleri
miktarlarla sınırlı olmak üzere…” bölümünün Anayasa’ya aykırılığı ileri sürülmüştür.
Sosyal Sigortalar Kanunu’nun “İşverenin sorumluluğu” başlıklı 26. maddesi, iş
kazası ya da meslek hastalığı sonucu Kurum’un sigortalıya, sigortalı ölmüşse hak sahibi
kimselerine yapılan veya ileride yapılması gerekli bulunan her türlü giderlerin tutarları
ile gelir bağlanırsa bu gelirlerinin hesaplanacak sermaye değerleri toplamı, sigortalı veya
hak sahibi kimselerin işverenden isteyebilecekleri miktarlarla sınırlı olmak üzere bu
ödemelere neden olan kişilere rücu yoluyla ödettirme hakkını düzenlemektedir.
Rücu yoluyla ödettirme, Kurumun sigortalı veya hak sahiplerine yaptığı ödeme
nedeniyle malvarlığında meydana gelen eksilmeyi kısmen de olsa gidermekte ve zararı
ödeyenlerin sigortalının sağlığını ve can güvenliğini koruma yönünde özen göstermesini
de sağlayarak, iş kazası ve meslek hastalıklarının meydana gelmesini önlemektedir.
863
Kurum’un, rücu yoluyla ödettirme hakkının en üst sınırı sigortalının veya hak
sahiplerinin işverenden isteyebileceği miktardır. Bu miktar ise sigortalı veya hak
sahiplerinin iş kazası ya da meslek hastalığı sonucu uğradıkları gerçek zarardır. İşveren,
rücu yoluyla Kurum’a yaptığı ödeme ölçüsünde, sigortalı veya hak sahiplerine karşı
tazmin sorumluluğundan da kurtulmaktadır. Herkes kusurlu eyleminin sonuçlarına
katlanmaya mecburdur. Bu nedenle sigortalı veya hak sahiplerinin, kusurlu işverenden
Borçlar Kanunu hükümleri uyarınca da isteyebilecekleri bu zararın açıklanan biçimde
işverene ödettirilmesine ilişkin düzenlemenin temelinde, çalışma hayatının düzenli
işlemesi, ekonomik yönden güçsüz olan sigortalıların iş hayatının risklerine karşı sosyal
güvencelerinin sağlanması bulunmaktadır.
İtiraz konusu ibare, işverenin rücu davasındaki sorumluluğunun üst sınırını
göstererek, hem onun sorumlu olduğu tazminat miktarının kapsamını belirlemekte, hem
de iş kazası ya da meslek hastalığına maruz kalan sigortalı veya hak sahiplerinin
işverenden isteyebileceği ve Kurum’un da buna göre rücu yoluyla ödettirebileceği
miktarı göstermektedir. Böylece, işverenin ilerde yapılacak artışlardan nereye kadar
sorumlu tutulacağı, kasıtlı veya kusurlu eyleminin sonucu olarak katlanmaya mecbur
olduğu zarar miktarıyla sınırlandırarak, sınırlanandan daha fazlasının rücu yoluyla
ödettirilmesinin işverenden talep edilemeyeceği tespit edilmiş olmaktadır.
Anayasa Mahkemesi, Anayasa’ya aykırılığı ileri sürülen bir yasa kuralını kendi
hukuk görüşü ve anlayışı açısından inceler ve o kuralın bu anlamda Anayasa’ya
uygunluğunu denetler. Yasa kurallarını yorumlayarak uygulama yapan yargı mercileri ya
da yüksek mahkemeler, farklı yorumlamalar yaparak değişik uygulamalar yapabilirler.
Aynı konu, benzer nitelikteki yasalarda farklı da düzenlenebilir. Bütün bunlar, aykırılığı
öne sürülen hükmün anayasal denetiminde izlenmesi gereken yöntemi değiştirmez.
Anayasa’nın 60. maddesinin ikinci fıkrasında sosyal güvenlik alanında, Devlete
gerekli önlemleri alma görevi yüklenmiş, 65. maddesinde ise bu yükümlülüğün sınırları
belirtilerek, sosyal güvenlik konusunda, ancak Devletin ekonomik ve mali kaynakları
ölçüsünde önlem alma yükümlülüğü verilmiştir. Sosyal Sigortalar Kurumu ise Devlete
yüklenen sosyal güvenlik hakkını sağlamak üzere kurulmuştur.
Anayasa, sosyal güvenlik alanında Devlete gerekli önlemleri alma görevini,
ekonomik ve mali kaynakları ölçüsünde yüklemiştir. Katkılı sosyal güvenlik
rejimlerinde, Sosyal Güvenlik Kurumunun amacına uygun olarak hizmet verebilmesi ve
sosyal riskleri karşılayabilmesi sahip olduğu parasal kaynaklara bağlıdır.
Yasakoyucunun, Devlete yüklenen görevin yerine getirilebilmesini sağlayacak ve
Kurum’un malvarlığını koruyacak tarzda, temel hukuk kurallarına ve Anayasa’nın diğer
hükümlerine aykırı olmayan kimi düzenlemeler yapması, Anayasa’da öngörülen sosyal
güvenlik anlayışının gereği ve ona tanınan takdir yetkisinin sonucudur. İtiraz konusu
ibarenin ise bu amaçla ve takdir yetkisi kullanılarak getirildiğinde kuşku
bulunmamaktadır. Buna göre, İşverenin sorumluluğunun sınırını belirleyen”…sigortalı
veya hak sahibi kimselerin işverenden isteyebilecekleri miktarlarla sınırlı olmak
üzere…” şeklindeki ibarenin, adil olmadığı hususu ileri sürülemeyeceği gibi hukuka
aykırı olduğu da söylenemez.
Açıklanan nedenlerle itiraz konusu ibarenin, Anayasa’nın 60. ve 65. maddelerine
aykırı bir yönü olmadığı gibi Anayasa’nın öbür kurallarına da aykırılığı
saptanamadığından iptal isteminin reddine karar verilmesi gerekir.
Bu nedenle, çoğunluk kararına katılmadık.
Üye Üye
Mehmet ERTEN Şevket APALAK
KARŞIOY YAZISI
Üye Üye
Mustafa YILDIRIM A. Necmi ÖZLER
5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNU İLGİLİ HÜKÜMLERİ :
Kanunun bağlayıcılığı
Madde 4 - Ceza kanunlarını bilmemek mazeret sayılmaz.
Ancak sakınamayacağı bir hata nedeniyle kanunu bilmediği için meşru sanarak bir suç işleyen
kimse cezaen sorumlu olmaz.
Kast
Madde 21 - Suçun oluşması kastın varlığına bağlıdır. Kast, suçun kanuni tanımındaki
unsurların bilerek ve istenerek gerçekleştirilmesidir.
Kişinin, suçun kanuni tanımındaki unsurların gerçekleşebileceğini öngörmesine rağmen, fiili
işlemesi halinde olası kast vardır. Bu halde, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren
suçlarda müebbet hapis cezasına, müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda yirmi yıldan
yirmibeş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur; diğer suçlarda ise temel ceza üçte birden
yarısına kadar indirilir.
Taksir
Madde 22 - Taksirle işlenen fiiller, kanunun açıkça belirttiği hallerde cezalandırılır.
Taksir, dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla, bir davranışın suçun kanuni
tanımında belirtilen neticesi öngörülmeyerek gerçekleştirilmesidir.
Kişinin öngördüğü neticeyi istememesine karşın, neticenin meydana gelmesi halinde bilinçli
taksir vardır; bu halde taksirli suça ilişkin ceza üçte birden yarısına kadar artırılır.
Taksirle işlenen suçtan dolayı verilecek olan ceza failin kusuruna göre belirlenir.
Birden fazla kişinin taksirle işlediği suçlarda, herkes kendi kusurundan dolayı sorumlu olur.
Her failin cezası kusuruna göre ayrı ayrı belirlenir.
Taksirli hareket sonucu neden olunan netice, münhasıran failin kişisel ve ailevi durumu
bakımından, artık bir cezanın hükmedilmesini gereksiz kılacak derecede mağdur olmasına yol
açmışsa ceza verilmez; bilinçli taksir halinde verilecek ceza yarıdan altıda bire kadar
indirilebilir.
Cezalar
Madde 45 - Suç karşılığında uygulanan yaptırım olarak cezalar, hapis ve adli para cezalarıdır.
Taksirle öldürme
Madde 85 - Taksirle bir insanın ölümüne neden olan kişi, iki yıldan altı yıla kadar hapis cezası
ile cezalandırılır.
Fiil, birden fazla insanın ölümüne ya da bir veya birden fazla kişinin ölümü ile birlikte bir veya
birden fazla kişinin yaralanmasına neden olmuş ise, kişi iki yıldan onbeş yıla kadar hapis cezası
ile cezalandırılır.
Taksirle yaralama
Madde 89 - Taksirle başkasının vücuduna acı veren veya sağlığının ya da algılama yeteneğinin
bozulmasına neden olan kişi, üç aydan bir yıla kadar hapis veya adli para cezası ile
cezalandırılır.
Taksirle yaralama fiili, mağdurun;
a) Duyularından veya organlarından birinin işlevinin sürekli zayıflamasına,
b) Vücudunda kemik kırılmasına,
c) Konuşmasında sürekli zorluğa,
d) Yüzünde sabit ize,
e) Yaşamını tehlikeye sokan bir duruma,
f) Gebe bir kadının çocuğunun vaktinden önce doğmasına,
867
Neden olmuşsa, birinci fıkraya göre belirlenen ceza, yarısı oranında artırılır.
Taksirle yaralama fiili, mağdurun;
a) İyileşmesi olanağı bulunmayan bir hastalığa veya bitkisel hayata girmesine,
b) Duyularından veya organlarından birinin işlevinin yitirilmesine,
c) Konuşma ya da çocuk yapma yeteneklerinin kaybolmasına,
d) Yüzünün sürekli değişikliğine,
e) Gebe bir kadının çocuğunun düşmesine,
Neden olmuşsa, birinci fıkraya göre belirlenen ceza, bir kat artırılır.
Fiilin birden fazla kişinin yaralanmasına neden olması halinde, altı aydan üç yıla kadar hapis
cezasına hükmolunur.
Bilinçli taksir hali hariç olmak üzere, bu Maddenin kapsamına giren suçların soruşturulması ve
kovuşturulması şikayete bağlıdır.
868
T.C.ANAYASASI İLGİLİ HÜKÜMLERİ :
(Yasa No.: 2709 - Kabul tarihi: 7.11.1982 - Yayım tarihi: RG. 9.11.1982, No. 17863 Mükerrer)
869
BORÇLAR KANUNU İLGİLİ HÜKÜMLERİ :
(Yasa No.: 818 - Kabul tarihi: 22.4.1926 Yayım tarihi: RG. 8.5.1926, No. 366)
870
5177 SAYILI KANUNLA DEĞİŞİK 3213 SAYILI MADEN KANUNU
İLGİLİ HÜKÜMLERİ :
Teknik Nezaret
Madde 31 -
Maden üretimi, bir maden mühendisi nezaretinde yapılır. Maden mühendisinin daimî olarak
istihdam edileceği işletme büyüklüğü ile istihdam usul ve esasları Bakanlıkça çıkarılacak
yönetmelikle belirlenir.
İşletmede istihdam edilen maden mühendisi 4857 sayılı İş Kanununun 82 nci Maddesinde
belirtilen iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanların üstlendiği görev ve
sorumluluğu da yerine getirir.
Maden mühendisi istihdamı veya nezareti gerçekleşmeden üretim yapılması halinde ruhsat
teminatı irad kaydedilerek faaliyet durdurulur. Maden mühendisi istihdamı/nezareti sağlanması
ve teminatın yenilenmesi ile faaliyete izin verilir.
871
MADEN VE TAŞ OCAKLARI İŞLETMELERİNDE VE TÜNEL YAPIMINDA
ALINACAK İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ ÖNLEMLERİNE İLİŞKİN
TÜZÜK İLGİLİ HÜKÜMLERİ :
Madde 4 - Fenni nezaretçi, en az 15 günde bir, ocağın işçi çalıştırılan yerlerini denetlemek,
sonucunu, noterce onaylı fenni nezaretçi rapor defterine, öngöreceği öneri ve önlemlerle
birlikte yazıp imzalamak zorundadır. Denetimin yapılmamasından, öneri ve önlemlerin yerine
getirilmemesinden işveren sorumludur.
872
İLGİLİ
RAPOR ÖRNEKLERİ
İŞ KAZALARI
VE
MESLEK HASTALIKLARI İLE İLGİLİ
RAPOR ÖRNEKLERİ
873
KARŞIYAKA İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
BİLİRKİŞİ RAPORU
BİLİRKİŞİ
Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)
876
İZMİR 1.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
BİLİRKİŞİ RAPORU
VI- KONU : Davalı işveren ............’e ait, ……/…. sokak no :….., ……..-İzmir
adresinde meydana gelen bir iş kazası sonucunda işyerinde
çalıştırdığı ............ üzerine oto kaldırmada kullanılan liftin (kaldırıcı)
sökümü sırasında 07.03.2004 tarihinde lift ana ayağı devrilmekle
başından yaralanan ............ kafa travması sonucu vefat etmiş
olmakla, dosyanın tetkiki ile, 506 S.K. 26.maddesi açısından kusur
durumu inceleme raporu tanzimidir.
BİLİRKİŞİ
Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)
879
İZMİR 1.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
BİLİRKİŞİ RAPORU
VI- KONU : Davalı işverene ait işyerinde 25.07.2003 tarihinde meydana gelen
bir iş kazası sonucunda işçisi ........... sol elinden yaralanarak %
13,1 nispetinde daimi-kısmi malul kalmış olmakla, dosyanın tetkiki
ile 506 S.K. 26.maddesi açısından kusur durumu inceleme raporu
tanzimidir.
880
çalışan bütün işçilerin makine içersindeki bütün temaslarını kestirmeden önce makineyi
çalıştırmayacaktır. (İşçi Sağlığı ve İş Güv.Tüzüğü madde :4)
2) Enjeksiyon makinesinin arka kapağında kapak sivici yoktur.
Enjeksiyon makinelerinde ön ve arka kapağına çalışma esnasında kapağın açılması
durumunda makineyi otomatik durduracak kapak sivici takılacaktır. Makinenin kapağı
kapatılmadan faaliyete geçmeyecektir. (İşçi Sağlığı ve İş Güv.Tüzüğü madde :4)
Olarak belirterek bu gerekçelerle olayda işverenin % 100 kusurlu olduğu kanaatini
beyan etmiştir.
Bu raporda sadece işverenin kusur faktörleri dikkate alınmış olmakla ve kazalı
işçi ........... ile usta ………….’nın kusur faktörleri ile ilgili inceleme yapılmamış olmakla
raporun olaya objektif olarak uygun olmadığı kanaatindeyim.
5- Bilirkişi …………. 10.07.2006 tarihli raporunda, enjeksiyon pres işçisi ...............’ın
malzeme sıkışma yapınca presin sorumlu ustası …………..’ya durumu bildirdiği,
………….’nın da gelerek durumu tespit eder, presin bu şekilde zaman zaman sıkışma yaptığı,
malzemeyi kurtarmak için ısıtıp çıkarmak istediği, bu sırada presin karşı tarafında
bulunan ...........’ın da elinde pense ile malzemenin çıkarılmasına yardımcı olmak istediği
sırada, …...……’ın presin kumanda düğmesine basarak çalıştırdığı ve bu sırada kalıp arasında
eli bulunan ............... ’in sol elinin kalıp arasında kalarak yaralanmasına sebep olduğu, mezkür
presin ön ve arka tarafında kapak bulunduğu, ancak bu kapaklardan sadece ön tarafındaki siviç
bulunduğu, arka kapakta bulunmadığı, …....…….’in de arka kapağın açık vaziyetinde elini
sokmuş olduğu, olayın meydana geldiği tip enjeksiyon preslerde, ister otomatik, ister manuel,
ister yarı otomatik durumda yapılsın, ön ve arka tarafında bulunan kapaklarda mutlak surette
emniyet kapağının bulunması ve bu kapakların açılması halinde, presin hiçbir zaman
çalışmayacak tarz ve nitelikte olması gerekir. Bu itibarla emniyet kapağının kumanda ettiği
sivicin iptal edilmemesi ve işveren veya yetkilisi bu tarzda çalışma yapılmasına müsaade
edilmemesi gerekir. Ayrıca olay sırasında olduğu gibi, karşılıkla çalışma durumunda veya arızi
hallerde çalışma yapılması hallerinde de, kumanda butonlarını kullanan kişinin de mutlaka
karşısında bulunan kişinin durumunu kontrol etmesi ve bilahare presi çalışma durumuna
getirmesi icabeder. Aksi hareket etmiş olmakla, olayın meydana gelişinde davalı işveren ile
mezkür presin tamir, bakım ve kontrol işlerinden sorumlu olan ve olay sırasında presin
karşısında operatör ...........’ın bulunduğu bildiği halde, tedbirsiz ve kontrolsüz olarak kumanda
düğmesine basarak presi harekete geçiren usta ………….’nın olayın meydana gelişinde
kusurlu oldukları kanaatine varılmıştır. Nitekim bu hususlar bakanlar kurulu tarafından
04.12.1973 tarihli ve 7/7583 sayılı kararname ile çıkarılıp, 11.01.1974 tarihli ve 14765 sayılı
Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren ve halen yürürlükte bulunan “İşçi Sağlığı ve İş
Güvenliği Tüzüğü” nün ilgili maddelerinde belirtilmiş olup bu hususlar :
ı) madde 2 - Her işveren, işyerinde işçilerinin sağlığını ve iş güvenliğini sağlamak için,
bu tüzükte belirtilen şartları yerine getirmek araçları noksansız bulundurmak gerekli olanı
yapmakla yükümlüdür.
İşçilerde bu yoldaki usuller ve şartlara uymak zorundadırlar.
ıı) madde 3 - İşveren, işçilere yapmakta oldukları işlerinde uymaları gerekli sağlık ve
güvenlik tedbirlerini öğretmek ve iş değiştirecek işçilere yenisinin gerektiği bilgileri vermek
zorundadır.
ııı) madde 143 - Transmisyon tertibatı ile tezgah ve makinelere ait koruyucuların,
emniyet teçhizat ve tertibatının çıkarılması veya işe yaramaz hale getirilmesi yasaktır. Bu
koruyucular, ancak kontrol, ayar, bakım ve onarım sırasında kaldırılacak ve işin bitiminde
derhal yerine takılacaktır.
ıv) madde 180/6 - Büyük parçaların işlendiği ağır presler ile enjeksiyon ve püskürtme
preslerinde, fotosel tertibatı bulunacak veya tamamen kapanmadıkça harekete engel olan
sürgülü, kontaklı veya mekanik engelli kapaklar yapılacaktır.
Bu hususların yerine getirilmesi gerekirdi.
881
Kazalı işçi ...........’ın olay tarihi itibari ile 33 yaşında ve işyerinde de yaklaşık bir yıldır
ve kazanın olduğu tip enjeksiyon preslerde çalışmış olduğu, bilhassa kendi beyanı dosya
muhtevası ifade ve belgelerden belirlenmiştir. Gerek yaşı ve gerekse işyerindeki konumu itibari
ile çalışma yapacağı presin çalışma konumunun ve tehlike durumun müdrik bir kişi olarak ve
presin gerekli kontrol ve tamiratı yapıldığı durumunda, elini tehlikeli bir şekilde kalıp arasına
sokmaması gerektiği halde, aksi hareket etmiş olmakla, olayın meydana gelişinde kendisinin de
kusurunun bulunduğu kanaatine varılmıştır. Nitekim İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğünün
ilgili maddelerinde :
ı) Madde : 2 nin son paragrafı : … İşçilerde bu yoldaki usuller ve şartlara uymak
zorundadırlar.
Olayın meydana gelişinde esas unsurun makine üzerinde bulunan gerek işçinin çalıştığı
taraf ve gerekse karşı tarafta bulunan kapaklarda siviç bulunmaması olduğu için kazanın
vukuunda işverenin asli kusurlu olduğu, ustabaşı ........... ile kazalı işçi ...........’ın tali kusurlu
olduğunu ortaya çıkarmaktadır hususlarını belirtmiş ve bu hususlara binaen işverenin % 70
kusurlu, usta ………….’nın % 15 kusurlu ve kazalı işçi ...........’ın % 15 kusurlu oldukları
kanaatini belirtmiştir.
Bu rapor muhteviyatının ve kusur gerekçelerinin ve kusur tevziatının olaya ve dosyaya
uygun bulunduğu kanaatine varmış bulunuyorum. Aynı hususları tekrar ettiğimi beyan
ediyorum.
BİLİRKİŞİ
Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)
882
İZMİR 1.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
BİLİRKİŞİ RAPORU
VI- KONU : Davalı işverene ait işyerinde 21.03.2003 tarihinde saat 09,45
sıralarında meydana gelen bir iş kazası sonucu işçisi (işverenin
oğlu-işveren vekili) …………… sol el 4 ve 5.parmak uçlarının
kopması ile % 11,2 nispetinde daimi-kısmi malul kalmış olmakla,
dosyanın tetkiki ile, 506 sayılı kanun 26.maddesi açısından kusur
durumu inceleme raporu tanzimidir.
884
nedenlerle, inceleme konusu olayda sigortalı bağışlanmaz kusurludur. (506/111.maddesi)”
hususlarını belirtmiştir.
Raporun değerlendirme bölümünde işverenin İş Sağlığı ve Güvenliği Tüzüğü 2, 182/4-
5.maddelerine aykırı hareket etmesinin etkin faktör oynadığı, bu nedenle kazada işverene 506
S.K. 26.maddesine göre bağışlanmaz kusurludur ve devamında da inceleme konusu olayda
kazalı ..............’nın 506 S.K. 111.maddesine göre bağışlanmaz kusurlu olduğunun belirlendiği
belirtilmiştir.
Bu rapor çelişkilerle doludur. 506 S.K. 26.maddesinde bağışlanmaz kusur diye bir
husus yoktur. Esasen hem işverenin hem kazalının birlikte bağışlanmaz kusurlu kabul edilmesi
de tenakuz teşkil eder ve anlam ifade etmez. Kaldı ki raporun alınması gereken güvenlik
tedbirleri bölümünde koruyucu bulunduğu, bunu kazalının mengene ile iyi sıkıştırmamakla
işlevini yerine getirmediği belirtildiği halde buna uygun düşecek sonuca varılmadığı gibi
çelişkili sonuç belirtilen bu idari raporun olaya ve dosyaya uygun bulunmadığı kanaatindeyim.
8- Bilirkişi ……………. olayla ilgili olarak tanzim etmiş olduğu 14.04.2005 tarihli
bilirkişi raporunda aynen : “Dosya muhtevası ifade ve belgelerden, işyerinde marangoz ustası
olarak görevli bulunan ..............'nın mezkur gün; kazalı işçi ..............'nın mezkur günü, ağaç
planya tezgahında 6 cm x 6 cm 80 cm ebadında bir parçayı planyalaması sırasında, parçanın
sert olması sebebi ile kayarak sol elinin 4 ve 5. parmağını 1. boğumla 2. boğum arasında bir
yerden koparak yaralanmasına sebep olduğu, tarafların ve tanıkları beyanlarından tespit
edilmiştir. Olayın meydana geldiği tip tezgahların parça kalınlığına uygun tarz ve nitelikte -
kalınlık tezgahlarındaki gibi- ahşap koruyucu bulunması ve parçaların işlenmesi sırasında
çalışan kişinin el ve parmaklarının her konumda korunması veya bu gibi parçaların düzleştirme
işleminin kalınlık tezgahlarında yapılması icap etmektedir. Olay sırasında bu gibi durumların
mevcut olmadığı ve kazanın meydana gelişine sebep olduğu için, davalı işverenin kusurunun
bulunduğu kanaatine varılmıştır. Nitekim, Bakanlar Kurulu tarafından 04.12.1973 tarihli ve
7/7583 sayılı Kararname ile çıkarılıp, 11.01. 1974 günlü ve 14765 sayılı Resmi Gazetede
yayımlandıktan sonra yürürlüğe giren ve halen yürürlükte bulunan ‘İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği
Tüzüğü’nün ilgili maddelerinde açık olarak belirilmiş olup, bu hususlar ;
ı) madde 2 - Her işveren, işyerinde işçilerinin sağlığını ve iş güvenliğini sağlamak
için,bu Tüzükte belirtilen şartları yerine getirmek,araçları, noksansız bulundurmak, gerekli
olanı yapmakla yükümlüdür. İşçiler de, bu yoldaki usuller ve şartlara uymak zorundadırlar.
ıı) madde 3 - İşveren, işçilere yapmakta oldukları işlerinde uymaları gerekli sağlık ve
güvenlik tedbirlerini öğretmek ve iş değiştirecek işçilere yenisinin gerektiği bilgileri
vermek zorundadır.
ııı) madde 182/4 - Bıçak merdanesinin üzerine, eni ve yüksekliğine ayarlanabilen özel
koruyucular konulacak ve bıçaklar, tabla altında tehlikeli olduğu hallerde de, bıçak merdanesi
uygun şekilde korunacaktır....
ıv) madde 182/6 - Planya tezgahlarında parçaların son kısımları işlenirken,uzun saplı
iticiler kullanılacaktır. Otomatik iticileri bulunan planya tezgahlarında, geri tepme emniyet
mandalları bulunacak ve bunlar da uygun içme alınacaktır.
Bu hususların, davalı işveren .............. tarafından yerine getirilmesi veya getirtilmesi
gerekirdi. İşveren ..............'nın bu işlerden anlamadığını beyan etmekte olması, resmen işvereni
olduğu bir işyerinde gerekli iş güvenliği tedbirlerinin alınmasını temin etmesi ve çalışan kim
olursa olsun, bu kişilerin inisiyatifine bırakılmasını önlemesi gerekirdi. Aksi hareketleri ile
olayın meydana gelişinde kusurlu oldukları kanaatine varılmıştır.
Olay sonucu yaralanan işçi .................'nın olay tarihi itibari ile 43 yaşında ve olay
sırasında yapmış olduğu marangozluk işlerinde ve kazanın meydana geldiği tezgahta da uzun
yıllar çalışmış olduğu ve mezkur tezgahın tehlike derecesini müdrik bir işçi olduğu gibi,
babasının işyeri olması sebebi ile ve işyerinde de usta olarak çalışmakta olması aynı zamanda
işveren vekili durumunda da olduğu, dosya muhtevası belge ve ifadelerden tespit edilmiştir. Bu
sebeple, çalışma sırasında da kendisinin de iş güvenliği hususlarına uyması gerekirdi.
Uymadığı için, olayın vukuunda kendisinin de kusurunun bulunduğu kanaatine varılmıştır.
885
Dosya muhtevasında olayla ilgili olarak, gerek kamu davası, gerekse başka
Mahkemelerde ve başka sebeplerden dolayı açılmış herhangi bir dava ile ilgili evraka
rastlanmamış olduğundan, bu sebeple bu gibi hususlara temas edilememiştir.” hususları
belirtilmiş ve davalı işveren ..................’nın işyerinde planya tezgahında gerekli iş güvenliği
tedbirlerini almadan işçi çalıştırmış ve işçilere gerekli talimatları vermemiş ve kendi
inisiyatiflerine bırakmış olmakla olayda % 50 kusurlu olduğu ve kazalı işçi ..................’nın da
işyerinde çalışma sırasında iş güvenliği hususlarına tam olarak uymamakla olayda % 50
kusurlu olduğu kanaatini belirtmiştir.
9- Bu raporda kusur tevziatı yapılırken kazalının işverenin oğlu olup işyerinde işveren
vekili konumunda bulunduğu ve işveren adına önlemleri teminle mükellef olduğu göz önünde
bulundurulmamıştır. İşveren vekili konumundaki kazalı babasının işyerinde işveren adına
tedbirleri teminle mükellef olmakla ve (1475 sayılı İş Kanunu madde :1) işverenin teminle
mükellef olduğu önlemi temin etmemiş bulunmakla işveren babası ile birlikte ve eşit kusurlu
olacağından olayda :
a) Kazalı marangoz ustası (43 yaşında) ..............’nın tedbirsiz davranışı ile olaya
sebebiyetinden % 50 kusurlu olması yanında işyerinde tek başına çalışıp işveren babasına ait
bulunan işyerinde işveren vekili konumunda olarak işveren adına tedbirleri teminle de mükellef
olduğundan ayrıca % 25 kusur ilavesi ile toplam % 75 (yüzdeyetmişbeş) kusurlu olduğu;
b) İşyeri işvereni davalı ..............’nın da işveren vekili konumundaki kazalı oğlu
marangoz ustası ..............’yı çalışma yöntemi bakımından yeterli denetim ve gözetim altında
bulundurmamakla ve tedbirleri teminle çalışmasını sağlamamakla olayda % 25
(yüzdeyirmibeş) kusurlu olduğu kanaatındayım.
BİLİRKİŞİ
Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)
886
İZMİR 2.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
BİLİRKİŞİ RAPORU
V- VEKİLLERİ : (-)
BİLİRKİŞİ
Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)
889
İZMİR 2.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
BİLİRKİŞİ RAPORU
VI- KONU : 17.01.2000 tarihinde davalı işverene ait işyerinde meydana gelen
bir iş kazası sonucunda çırak ...................... sol gözünden
yaralanmış ve bir müddet geçici işgöremez durumunda kalmış
olmakla (maluliyeti yok – sıfır), dosyanın tetkiki ile 506 S.K.
26.maddesi açısından kusur durumu inceleme raporu tanzimidir.
891
5- Şahit ...................... SSK müfettişince tanzim edilen 19.04.2001 tarihli ifade
tutanağında herkese gözlük verildiğini kazalının öğle yemeğine gideceği için ellerini yıkamış
ve gözlüğü cebine koymuş olduğunu beyan etmiştir. 18.10.2004 tarihli celsede de aynı hususu
belirtmiştir.
6- SSK müfettişi ...................... 27.04.2001 tarih-13 sayılı idari raporunda “Her ne
kadar işveren ve tanıklar koruyucu gözlük verildiğini ve kullanıldığını ifade etmişlerse de
kazalı gözlük verilmediğini ve kullanılmadığını iddia etmiştir. Ayrıca yapılan araştırma ve
soruşturmalar sonucu kazanın meydana geldiği tezgahta koruyucu siperliğin bulunmadığı
öğrenilmiştir. Belirtilen nedenlerle, işverenin yukarıda açıklanan çalışma mevzuatı
hükümlerine aykırı hareket etmesi ve kazanın da bunun sonucunda meydana gelmesi nedeniyle
506 Yasa nın 26.maddesi çerçevesinde sorumluluğu bulunmaktadır.
Olay sırasında kazalının gözlük kullanmadığı anlaşılmıştır. Ancak işçilerin gözlük
kullanma yükümlülüğü, işverenin gözlük vermesi yükümlülüğünü yerine getirmesine bağlıdır.
Gözlük verilmediği halde işçinin gözlük kullanmama nedeniyle kusurlu sayılması mümkün
bulunmamaktadır. Olayla ilgili işyeri denetiminde gözlük kullanıldığı görülmüşse de alınan
ifadelerden olay sırasında gözlük verilmediği ve kullanılmadığı kanısına varılmıştır.” hususları
ile işveren hakkında 506 S.K. 26/1 tatbiki gerektiği kanaatını belirtmiştir.
7- Çalışma ve S.G.Bakanlığı iş müfettişi ...................... 30.06.2000 tarih-68 sayılı idari
raporunda üçüncü sahifede tespit edilen hususlar bölümünde :
1) Kaza sırasında kazalı çırak ......................’ın gözünde koruyucu gözlük yoktur.
İşveren vekilleri talaşlı makinalarda yapılan işlemleri yapmak için veya izlemek için, koruyucu
gözlük kullanılması konusunda, çırağa gerekli ikazları tam olarak yapmamıştır. Ayrıca çırağın
şahsına gözlük vermemiştir. Tezgahın başındaki takım dolabındaki gözlük herkes içindir.
2) Freze tezgahı talaş fırlatan bir tezgahtır. Özellikle sert malzemeler işlendiğinde talaş
sıçraması daha yoğun olabilmektedir. Bu tezgahın talaş fırlatan yönüne talaş siperliği
konulmamıştır.
Aynı rapor dördüncü sahifede alınması gereken tedbirler bölümünde :
1) Kaza sırasında kazalı çırak ......................’ın gözünde koruyucu gözlük yoktur.
İşveren vekilleri talaşlı makinalarda yapılan işlemleri yapmak için veya izlemek için, koruyucu
gözlük kullanılması konusunda, çırağa gerekli ikazları tam olarak yapmamıştır. Ayrıca çırağın
şahsına gözlük vermemiştir. Tezgahın başındaki takım dolabındaki gözlük herkes içindir.
Çırakların yüz ölçüleri daha küçük olduğundan, çıraklara özel koruyucu gözlükler çıraklara
verilecek, koruyucu gözlüklerin kullanılması konusunda çırak izlenecek ve koruyucu gözlükler
kullandırılacaktır. (T.C.Borçlar Kanunu madde :332)
2) Freze tezgahı talaş fırlatan bir tezgahtır. Özellikle sert malzemeler işlendiğinde
talaş sıçraması daha yoğun olabilmektedir. Bu tezgahın talaş fırlatan yönüne talaş siperliği
konulmamıştır. Talaşlı makinalarda talaşın zararlarından çalışanları korumak için, talaş
yönüne veya etrafına uygun talaş siperliği konulacaktır. (Borçlar Kanunu madde :332)
hususlarını belirtmiş ve alınması gereken tedbirler bölümü 1 ve 2.maddelerdeki
hususları temin etmemiş olmakla işverenin olayda % 100 kusurlu olduğu kanaatını belirtmiştir.
Bu rapor muhteviyatının ve kusur gerekçelerinin ve kusur durumunun olaya ve dosyaya
uygun bulunduğu kanaatına varmış bulunuyorum. Aynı hususları tekrar ettiğimi beyan
ediyorum.
892
BİLİRKİŞİ
Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)
893
BODRUM 1.ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
Sunulmak üzere
BİLİRKİŞİ RAPORU
BİLİRKİŞİ
Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)
896
TORBALI ASLİYE HUKUK (İŞ) MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
Sunulmak Üzere
BİLİRKİŞİ RAPORU
VI- KONU : 11.01.1999 tarihinde davalılardan işveren şirkete ait mermer fabrikası
işyerinde meydana gelen bir iş kazası sonucunda
işçisi ........................ vefat etmiş olmakla, dosyanın tetkiki ile
506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu 26.maddesi açısından kusur
durumu inceleme raporu tanzimidir.
BİLİRKİŞİ
Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)
898
899
İZMİR 3.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
BİLİRKİŞİ RAPORU
V- VEKİLİ : (-)
VI- KONU : Davalı işverene ait yapı işyerinde 21.01.2000 tarihinde meydana
gelen bir iş kazası sonunda gırgır vinçte görevli işçisi ................. 'ın
vinç çelik halatı ile tambur kısmı arasında sıkışan sol el işaret
parmağı kısmen kopmak suretiyle şahıs % 6,1 nisbetinde daimi ve
kısmi malul kalmış olmakla, dosya tetkiki ile 506 S.K. 26.maddesi
açısından kusur durumu inceleme raporu tanzimidir.
900
koyduğu işçi sağlığı ve iş güvenliği kurallarına uymak zorundadırlar. (İşçi Sağlığı ve iş
Güvenliği Tüzüğü madde :2)
hususları yer almış ve birinci maddedeki husustan dolayı işverenin % 40 kusurlu olduğu
ve ikinci maddedeki husustan dolayı da kazalı işçi ................. 'ın % 60 kusurlu olduğu kanaatini
belirtmiştir.
Bu rapor muhteviyatının ve kusur gerekçelerinin ve kusur tevziatının olaya ve dosyaya
da uygun bulunduğu kanaatine varmış bulunuyorum. Rapora aynen iştirak ettiğimi beyan
ediyorum.
4- İlgili Mevzuat :
1475 sayılı İş Kanunu 74.maddesi gereğince çıkarılmış olan 02.07.1974 tarihli ve
7/8602 sayılı "Yapı İşlerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü" :
- 3.maddesi : Her işveren, yapı işyerlerinde işçilerin sağlığını ve iş güvenliğini
sağlamak için, bu Tüzükte belirtilen koşulları yerine getirmekle ve gerekli araç ve gereçleri
eksiksiz bulundurmakla yükümlüdür.
İşçiler de, bu yoldaki usul ve koşullara uymak zorundadırlar.
- 4.maddesi : Her işveren, yapı işyerlerini, fenni yeterliği bulunan kişilerin teknik
gözetimi ve sorumluluğu altında yürütecektir.
- 5.maddesi : İşveren, birinci sayfası Çalışma Bakanlığınca saptanacak örneğe uygun
ve diğer sayfaları bir asıl ve bir suret olacak şekilde bir yapı iş defterini, işyerinde
bulundurmakla yükümlüdür.
Bu defter, işveren tarafından işyerinin bağlı bulunduğu bölge çalışma müdürlüğüne her
sayfası mühürletilmek suretiyle onaylattırılır.
Yapı iş defteri 4.maddede belirtilen sorumlu kişi tarafından tutulur.
Yapı iş defterine bu tüzüğün ilgili maddelerinde belirtilen hususlar ve gerekli diğer
bilgiler işlenir.
Yapı iş defterinin, istenmesi halinde, işyerini teftiş ve kontrola yetkili memurlara
gösterilmesi zorunludur.
Yetkililer gerekli gördükleri tavsiyeleri bu defterlere yazabilirler.
- 137/3.maddesi : Vinç tanbur yuvası çelik telin uzunluğu ile orantılı olarak seçilmiş
olacaktır.
- 137/4.maddesi : Çelik halatın tanburdan dışarı fırlaması önlenecektir.
- 137/18.maddesi : Gırgır vincin bütün kısımları en az haftada bir kere ve ayrıca her yer
değişmesinde kontrol edilecek ve sonuçlar yapı iş defterine yazılarak imzalanacaktır.
5- SSK Başkanlığı Sigorta Müfettişi ................... 12.10.2001 tarih-43 sayılı idari
raporunda olayda işveren hakkında 506 S.K. 26.maddesinin tatbiki ve kazalı işçi hakkında
111.maddenin tatbiki kanaatını belirtmiş olup kurum kazalıya bu sebeple geçici işgöremezlik
ödeneklerini % 5 indirimli olarak ödemiştir.
BİLİRKİŞİ
901
Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)
BİLİRKİŞİ RAPORU
VI- KONU : Davalılardan işveren şirkete ait ekmek fırını (fabrikası) işyerinde
15.07.1998 tarihinde meydana gelen bir iş kazası sonucunda küçük
çocuk işçi ................... vücudunun muhtelif yerlerinin yanması ile
yaralanmış olmakla, dosyanın tetkiki ile kusur durumu inceleme
raporu tanzimidir.
BİLİRKİŞİ
Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)
904
İZMİR 3.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
BİLİRKİŞİ RAPORU
906
Burada sadece dikkat edilmesi gereken ve yukarıdaki raporda belirtilmeyen husus, olay
tarihinde yürürlükte olan 1475 sayılı İş Kanunu (1).maddesi hükümlerine göre işveren vekili
sıfatındaki ............................’ın kusurundan bu şahsın işvereni durumundaki ............................
nin de birlikte kusurlu olacağı ve asıl işveren durumundaki ............................ nin de
taşeronu ............................ nin kusurunda birlikte kusurlu olacağıdır.
BİLİRKİŞİ
Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)
907
TORBALI ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
Sunulmak üzere
BİLİRKİŞİ RAPORU
BİLİRKİŞİ
Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)
909
İZMİR 4.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
BİLİRKİŞİ RAPORU
VI- KONU : Davalı işverene ait işyerinde 17.08.2001 tarihinde saat 19,30
sıralarında meydana gelen bir iş kazası sonucu işçisi ...................
sol kolundan yaralanmış olmakla, dosyanın tetkiki ile 506 S.K.
26.maddesi açısından kusur durumu inceleme raporu tanzimidir.
912
- 2.maddesi : Her işveren, işyerinde işçilerinin sağlığını ve iş güvenliğini sağlamak
için, bu tüzükte belirtilen şartları yerine getirmek araçları noksansız bulundurmak gerekli olanı
yapmakla yükümlüdür.
İşçilerde bu yoldaki usuller ve şartlara uymak zorundadırlar.
- 3.maddesi : İşveren, işçilere yapmakta oldukları işlerinde uymaları gerekli sağlık ve
güvenlik tedbirlerini öğretmek ve iş değiştirecek işçilere yenisinin gerektiği bilgileri vermek
zorundadır.
- 4.maddesi : İşverenin, işyerinde, teknik ilerlemelerin getirdiği daha uygun sağlık
şartlarını sağlaması; kullanılan makinelerle alet ve edevattan herhangi bir şekilde tehlike
gösterenleri veya hammaddelerden zehirli veya zararlı olanları, yapılan işin özelliğine ve
fennin gereklerine göre bu tehlike ve zararları azaltan alet ve edevatla değiştirmesi iş kazalarını
önlemek üzere işyerinde alınması ve bulundurulması gerekli tedbir ve araçları ve alınacak diğer
iş güvenliği tedbirlerini devamlı surette izlemesi esastır.
- 142.maddesi : Tahrik makinelerinin bütün hareketli kısımları ile transmisyon tertibatı
ve bütün tezgah ve makinelerin tehlikeli olan kısımları, uygun şekilde korunmuş olacaktır.
- 147/1.maddesi : Koruyucular, çalışmalarda her türlü teması kesecek şekilde tehlikeli
kısmı örtmüş olacaktır.
- 181/8.maddesi : Her merdane çiftinin arasında kapılmayı önlemek üzere, saç, boru
veya lama ve benzeri koruyucular yapılacaktır. Saçtan olan koruyucular, merdane çiftinin içe
dönen yüzeyini boydan boya kavisli olarak örtecek ve bir yay ile veya kendi ağırlığı ile
diğerinin kapma bölgesinin yakınına gelecek şekilde yapılacaktır. Boru ve çubuk koruyucular
ise, merdane boyunca ve döner şekilde yapılmış olacaktır. Kağıt kalenderleri ile silindirlere
yapışan kıymık gibi yabancı maddeler, özel aletlerle temizlenecek ve ortaya çıkacak sıkışmalar,
makineler durdurulmadan giderilmeyecektir.
10- Bu iş kazası aşağıda belirtilen faktörlerin aynı anda bir arada birleşmesi ile meydana
gelmiştir. Ağırlık dereceleri farklı ise de her bir faktör olayla illiyetlidir. Zira bunlardan biri
dahi olmasa olay vuku bulmazdı. Bu faktörler şöyledir :
a- Davalı işverenin kurutma makinesi merdaneleri arasına el veya kol sıkışmasını
önleyecek tedbirleri (yukarıda ilgili mevzuat bölümünde) almamış olması;
b- Kurutma makinesinin durdurulması ve daha sonra enli bezi merdaneler arasına verme
şeklinde güvenli çalışma yaptırılması icabeder iken işin seri olması ön plana alınıp, bu
önlemlerin ve gerekli denetim ve disiplinin işverence temin ettirilmemiş olması;
c- Kazalı işçi ...................’in sol eliyle tuttuğu bez ucunu döner ve sıcak silindirler
arasına vermek isterken yeterli tedbir ve dikkat ile davranmayarak sol el parmaklarını
silindirler (merdaneler) kapma nokrasına temas edecek derecede yaklaştırmış olması;
BİLİRKİŞİ
Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
913
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)
914
İZMİR 4.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
BİLİRKİŞİ RAPORU
BİLİRKİŞİ
Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)
BİLİRKİŞİ RAPORU
V- VEKİLİ : (-)
VI- KONU : Davalı işverene ait işyerinde 12..11.2003 tarihinde meydana gelen
bir iş kazası sonucu işçisi ................... eternit çatı örtüsünün
kırılması ile zemine düşme sonucu sağ el bileğinin kırılması ve sağ
kulak kepçesinin yırtılması sonucu % 12 nispetinde daimi-kısmi
malul kalmış olmakla, dosyanın tetkiki ile 506 S.K. 26.maddesi
açısından kusur durumu inceleme raporu tanzimidir.
917
“Kaza gününü hatırlamıyorum. O gün saat 08:00'de işbaşı yapmıştık, kaza öğle
yemeğine yakın bir saatte oldu, deponun çatısı akıtıyordu, işyerinde elektrik ve makine
bakımıyla uğraşan ................... isimli çalışan dışarıdan çatı onarımı için birini bulmuş, çatının
akan yerlerini ben bildiğimden, ben, ................... ve dışarıdan gelen ismini bilmediğim kişi
deponun çatısına çıktık, çatı eternet malzemeden di, ben tamir yapılacak yerleri gösterdim aşağı
inerken bastığım eternetlerden biri çürümüş olduğundan kırıldı ve ben kınlan yerden aşağı
düştüm, düştüğüm yerin yerden yüksekliği yaklaşık 4 metre kadardı, zemin betondu, ben
düştükten sonra baygınlık geçirmişim, beni SSK Tepecik Hastanesine götürdüler burada
çekilen röntgende sağ kolumun el bileğinden kırıldığı anlaşıldı kolumu alçıya aldılar, ayrıca
sağ kulak kepçemde yırtılma olmuştu, ben halen aynı işyerinde çalışıyorum, benim düştüğüm
depo daha sonra yıkıldı yerine şu anda inşaat yapılıyor. İşyerinde kimse bana çatıya çıkmam
yönünde talimat vermedi akan yerleri ben bildiğimden ve depo sorumlusu olduğumdan çatıya
çıkmıştım. İşyerinde çatıyla veya benzeri işlerle görevlendirilen bir çalışan yoktu. Biz çatıya
işyerinde bulunan ağaç paletlerin üzerine çıkarak çıktık. Çatıya çıktığımda herhangi bir
koruyucu kullanmıyorduk, ben bastığım yerin çürük olduğunu fark etmedim. Ben günlük
hayatta sağ elimi kullanırım, şu anda kolumu tam olarak kullanamıyorum.” Beyanında
bulunmuştur.
4- Tanık ................... SSK müfettişi tarafından tanzim edilen 10.10.2005 tarihli ifade
tutanağında :
“Ben .............................'nde elektrikçi olarak çalışmaktayım, ................... 'i tanırım
kendisi aynı işyerinde depo sorumlusu olarak çalışmaktadır. Kendisinin görevi depoya gelen
malzemenin ambalajlanmasını sağlamak ve ihracata hazır hale gelen malzemenin yükleme işini
yapmaktır. Kendisi 2003 yılı Kasım ayında işyerinde kaza geçirdi, kazanın tam gününü
hatırlamıyorum. O gün biz saat 08:00'de işbaşı yapmıştık, saat 11 gibi ben, ................... ve
dışarıdan bulduğumuz ................... çatı tamir ustasıyla birlikte deponun çatısına çıktık,
deponun eternit olan çatısında bazı yerler su akıtıyordu ve aşağıdaki malzemeye zarar
veriyordu. Ben ve ................... çatıda su akıtan ve onarılması gereken yerleri çatı ustasına
gösteriyorduk, çatının üstünde iken ................... 'in basmış olduğu eternit kırıldı ve kendisi
çatıdan deponun zeminine düştü, buranın yüksekliği yaklaşık 7 metre kadardı. Biz hemen
yanına gittik kendisinin sağ kulağında da kesik vardı, kendisinin yüzünü suyla yıkadık ve
fabrikaya ait araçla kendisini SSK Tepecik hastanesine gönderdik, daha sonradan kendisinin
kolunun kırıldığını öğrendim. Çatıya çıktığımızda bizde ip veya kemer gibi bir koruyucu
bulunmuyordu. İşyerinde çatıyla görevlendirilmiş ayrı bir görevli bulunmamaktaydı. Kazanın
meydana geldiği depo daha sonradan yıkıldı, şu anda aynı yere inşaat yapılmaktadır.”
Beyanında bulunmuştur.
5- SSK müfettişi ................... 31.10.2005 tarih – 73/32 sayılı idari raporunda, kaza olayı
ile ilgili olarak işverenin herhangi bir tedbir almamış olduğunu, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği
Tüzüğü’nün 4.maddesini işverenin ihlal ettiğini ve bu durumda 506 sayılı Sosyal Sigortalar
Kanunu 26/1.maddesinin işverene tatbiki gerektiği kanaatini belirtmiştir.
6- Çalışma ve S.G.Bakanlığı iş müfettişi (iş güvenliği) ................... 31.01.2006 tarih-10
sayılı idari raporunda iş kazasının oluş şeklini :
“İşyerine, 02.01.2003 tarihinde girmiş olan kazalı işçi ................... işyerinde Depo
sevkıyat şefi olarak çalışmaktadır. Depodaki mamul malların sevkıyatı ile görevli ...................
çelik konstriksiyon üzeri eternit kaplı çatının akması üzerine durumu yetkililere bildirmiş ve
bakım sorumlusu ................... 'a konuyu aktarması istenmiştir. Konunun bakım sorumlusu
................... 'a söylenmesi üzerine işin fabrika bünyesinde halledilemeyeceği anlaşılarak,
................... 'dan çatı ustası bulunması istenmiştir. Çatı ustasının, işyerine 13.11.2003
Perşembe günü saat 12.00 sıralarında gelmesiyle ................... ve çatı ustası çatıya çıkmaya
başlarken depo sevkiyat şefi ................... deponun akan ve bakım gerektiren yerlerini göstermek
üzere çatıya çıkmıştır. Çatıya çıkarken baret emniyet kemeri ve çatı merdiveni gibi hiçbir
koruyucu malzeme almamışlardır. Çatının çelik konstriksiyonları üzerinde ilerleyerek,ustaya
tamir edilecek yerleri gösterdikten sonra aşağıya inerken kazalı ................... boş eternitin
918
üzerine basmış ve 4 m kadar yukarıdan beton zemine düşmüştür.Sağ el bileğinde kırılma ve sağ
kulak kepçesinde yırtılma olmuştur. Derhal SSK Tepecik Hastanesine kaldırılmış ve tedavisi
yapılmıştır. ................... 'in beyanına göre 2000 tarihinde işbaşı yapmış ve çalışmaya devam
etmiştir. İşyerinin 26.12.2005 tarihinde faaliyetine son vermesiyle kazalı ................... inde işine
son verilmiştir.” Biçiminde belirtmiştir.
Raporun tespit edilen hususlar bölümünde :
1-Depo sevkıyat şefi kazalı ..................., bakım sorumlusu ................... ve çatı ustası
çatının tamir edilecek yerlerine bakmak üzere çatıya çıkmışlar, kendilerine hiçbir koruyucu
malzeme verilmemiştir. Ayrıca işyerinde baret emniyet kemeri,çatı merdiveni gibi çatıda
çalışırken kullanılması gerekli hiçbir işçi sağlığı ve iş güvenliği koruyucu malzemesi yoktur. Bu
husus gerek benim aldığım ifade tutanaklarında, gerekse aynı olayı inceleyen Sigorta Müfettişi
................... 'ın 2005/61 sayılı raporunda ve ifade tutanaklarında açıkça belirtilmiştir.
2-Depoda kendisinin sorumluluğunda olan mallara yağmur suyunun akarak zarar
görmesini istemeyen ve bu nedenle çatının akan yerlerini iyice çatı ustasına göstermek isteyen
kazalı ................... çelik konstriksiyonun bulunduğu yerlerde bağlantı cıvataları olması
nedeniyle bu kısımlara basması ve boşluğa basmaması gerekirken gerekli dikkat ve özeni
göstermeyerek boş eternite basmış ve 4 m kadar yükseklikten aşağıya düşmüştür.
Hususlarını belirterek alınması gereken tedbirler bölümünde de :
1- Çatılarda bakım ve onarım işlerinde gerekli güvenlik tedbirleri alınmalı ve çalışan
işçilere uygun baret, emniyet kemeri, bağlama ipleri, çatı merdiveni gibi korunma araçları
verilecektir. Bu koruyucular çatıya her ne amaçla çıkılırsa çıkılsın tüm çatıda bulunan işçilere
verilecektir. (İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü madde :521)
2- İşçiler işyerinde çalışırken işçi sağlığı ve iş güvenliği tedbirlerine uygun ve gerekli
özeni göstererek çalışmalıdırlar. (İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü madde :2)
hususlarını belirterek birinci maddedeki sebeplerle kazaya neden olan işverenin % 70
kusurlu olduğu ve ikinci maddedeki sebeple de kazaya neden olan kazalı işçi ...................’in %
30 kusurlu olduğu kanaatını belirtmiştir.
Bu rapor muhteviyatının ve kusur gerekçelerinin ve kusur tevziatının olaya ve dosyaya
da uygun olduğu kanaatına varmış bulunuyorum. Aynı hususları tekrar ettiğimi beyan
ediyorum. Bu durumda burada aynı hususları bir kere daha uzun uzun yazmaya gerek yoktur.
BİLİRKİŞİ
Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)
919
920
İZMİR 4.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
BİLİRKİŞİ RAPORU
922
VIII- SONUÇ VE KANAAT :
Bu durumlar muvacehesinde davacı ............. ile davalı .............Apartmanı adına
yönetici ............... arasındaki olayla ilgili iş ilişkisi hizmet akdi değil, istisna akdi niteliğinde
bulunmakla, davacının 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu kapsamında işçi sayılmayacağı ve
olayın aynı Kanun 11.maddesi kapsamına girecek nitelikte bir iş kazası durumunda olmadığı
hakkındaki inceleme neticesi ve kanaatımı belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın Hakimliğin
takdirlerine saygı ile arzolunur. 10.04.2007
Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)
Borçlar Kanunu'nun 313. maddesinde hizmet akdi, "Hizmet akti bir mukaveledir ki,
onunla işçi muayyen ve gayri muayyen bir zamanda hizmet görmeyi ve iş sahibi dahi ona bir
ücret vermeyi taahhüt eder" şeklinde tarif edilmiştir. Hizmet akdinden söz edebilmek için
belirli bir işin, işverene bağımlı olarak çalışma karşılığında bir ücret mukabili yapılması
gerekmektedir.
923
Borçlar Kanunu'nun 355 ve 356. maddelerinde düzenlenen istisna akdinde ise "belirli
bir işin belirlenen bedel mukabilinde işverenin mesai kısıtlamasına tabi olmadan yapılıp veya
başkalarına yaptırılıp teslim edilmesi" söz konusudur. Hizmet akdinde sürdürülen ve devam
eden hizmet, istisna akdinde ise, işten hasıl olacak sonuç önemlidir.
Bu ilkeler doğrultusunda somut olay irdelendiğinde; Y.K. oturduğu iki katlı ahşap evin
dış cephesinin boyanması için boyacı H.K. ile anlaşmıştır.
Her ne kadar mahkemece taraflar arasındaki hukuki ilişkilerin hizmet akdinden
kaynaklandığı belirtilmiş ise de, tüm deliller birlikte değerlendirildiğinde; davacıların murisi
H.K. ile davalı Y.K. arasında günün belirlenen bir saatinde iş başı yapılıp belirlenen zamanda
işin bırakılacağı bu mesai karşılığında günlük ücret ödeneceği yönünde bir anlaşma olmadığı,
müteveffa H.K. ile davalı Y.K. arasında istisna akdine dayalı olarak işin yürütüldüğü sırada
meydana gelen kazada H.K.'nin öldüğü, bu nedenle taraflar arasındaki ilişkinin hizmet akdine
değil istisna akdine dayandığı anlaşılmıştır.
Bir kazanın iş kazası sayılıp sayılmaması kişinin, kazanın olduğu tarihte hizmet akdine
dayanarak çalıştığının saptanmasına bağlıdır. Binanın dış cephesinin boyanması için getirilen
ustanın yaptığı iş hizmet akdi değil istisna akdi olduğundan, dolayısıyla kazanın iş kazası
sayılmayacağı düşünülmeksizin yazılı şekilde karar verilmiş olması usul ve yasaya aykırı olup
bozma nedenidir.
O halde, davalı Y.K.'nin ve Sosyal Sigortalar Kurumu’nun bu yönleri amaçlayan temyiz
itirazları kabul edilmeli ve hüküm bozulmalıdır...) gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri
çevrilmekle, yeniden yapılan yargılama sonunda, mahkemece önceki kararda direnilmiştir.
925
İZMİR 5.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
BİLİRKİŞİ RAPORU
928
Davacı işçi ile ilgili olarak daha sonra 28.10.1991 tarihinde Dr. …………… kaşe ve
imzalı ağır ve tehlikeli işlerde çalışmaya elverişli olup olmadığı raporunda …………… 'ın
kesim işinde çalışmaya elverişli olduğu belirtilmiştir.
9- SSK İstanbul Meslek Hastalıkları Hastanesi 11.12.1998 tarih-858 sayılı sağlık kurulu
raporu sigortalının onaltı yıldır …………… nde hamurcu olarak çalıştığı, karıştırmalı kazan
içine tartımı yapılmış malzemeyi koyarak hamuru hazırladığı, bu maddelerin suni kösele için
gerekli reçine, kaolen, kükürt, çinko oksit, stearin ve renk isteniyorsa toz boya olduğu ve siyah
renk istendiğinde karbon siyahı katıldığı belirtilmiş olup işlemin yapıldığı yerde duvarda basit
aspiratör bulunduğunun ifade edildiği, reçinenin kontakt dermatite ve astım bronşite ve
kaolenin serbest silis içermekle pnömokonyoza, ve çinko asitin sıcak dumanlarının kronik
bronşite, solunum sisteminde irritasyona ve çinko hummasına ve toz boyaların titan dioksit
olarak pulmener fibrozise, demir oksitin siderezo, kromit oksitin krom allerjisi ve kansere ve
kurşun oksitin kurşun zehirlenmesine ve karbon siyahının kansere sebebiyet verdikleri ve
sigortalı …………… 'ın 01.12.1998 de hastaneye yatıp 11.12.1998 de taburcu olduğu ve
meslek hastalığı tanısının pnömokonyoz olduğu belirtilmiştir.
10- Meslek hastalığı, sigortalının çalıştırıldığı işin niteliğine göre tekrarlanan bir
sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, sakatlık ve
ruhi arıza halleridir.
Meslek hastalıkları listesi "Sosyal Sigorta Sağlık İşlemleri Tüzüğünde" mevcut olup
pnömokonyozda bunlar arasındadır ve bir akciğer toz hastalığıdır.
Toz sözcüğü 1-300 mikron (1000 mikron bir milimetredir.) arasındaki partikülleri ifade
eder. İnsan sağlığı için en tehlikeli tozlar 0,5 ila 5 mikron arasında olanlardır. Zira bunlar
havada süspansiyon halinde kalıp ağız ve burun yoluyla nefes alarak akciğerlere erişirler. 5
mikrondan büyük tozlar genellikle üst solunum yollarında (burun, boğaz, nefes boroso gibi)
çökmeye uğrar ve solunum sistemi doğal savunma reaksiyonları sonucu dışarı atılırlar. 5
mikrondan küçük partiküller ise akciğerlerin en uç ve en küçük birimi olan alveollere kadar
erişirler. Buralara ulaşan tozlar savunma hücreleri diye adlandırılan "alveolar mikrofaj" adı
verilen hücreler tarafından alınır, ancak tozlar bu hücrelerin ölümüne neden olurlar. Ölen
hücreler parçalanır ve ortama dökülen hücre içeriği bir seri olayları başlatır. Sonuçta
akciğerlerde sertleştirmeye neden olur. Tozun cinsi, miktarı, ve solunduğu süre önemlidir.
Zararlı olan başlıca tozlar sisil, kömür tozu, asbest, feldspat, kaolendir. Kaolen bünyesinde su
ihtiva eden ve en az üç mineralden meydana gelmiş alüminyum silikatlar grubu olup
bünyesinde bol miktarda silis ihtiva eder.
11- İlgili Mevzuat :
1475 sayılı İş kanunu 74.maddesi gereğince çıkarılmış 04.12.1973 tarih ve 7/7583 sayılı
"İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü " :
- 2.maddesi : Her işveren, işyerinde işçilerinin sağlığını ve iş güvenliğini sağlamak
için,bu tüzükte belirtilen şartları yerine getirmek araçları noksansız bulundurmak gerekli olanı
yapmakla yükümlüdür.
İşçiler de,bu yoldaki usuller ve şartlara uymak zorundadırlar.
- 3.maddesi : İşveren,işçilere yapmakta oldukları işlerinde uymaları gerekli sağlık ve
güvenlik tedbirlerini öğretmek ve iş değiştirecek işçilere yenisinin gerektiği bilgileri vermek
zorundadır.
- 4.maddesi : İşverenin, işyerinde, teknik ilerlemelerin getirdiği daha uygun sağlık
şartlarını sağlaması; kullanılan makinelerle alet ve edevattan herhangi bir şekilde tehlike
gösterenleri veya hammaddelerden zehirli veya zararlı olanları, yapılan işin özelliğine ve
fennin gereklerine göre bu tehlike ve zararları azaltan alet ve edevatla değiştirmesi iş kazalarını
önlemek üzere işyerinde alınması
ve bulundurulması gerekli tedbir ve araçları ve alınacak diğer iş güvenliği tedbirlerini devamlı
surette izlemesi esastır.
929
- 59/1.fıkrası : Meslek hastalığı meydana getirebilen veya meslek hastalıkları listesinde
kayıtlı maddelerle çalışılan işyerlerinde;bu maddelerin özellikleri, zararları ve korunma çareleri
hakkında, çalışanlar eğitilecektir.
- 59/4.fıkrası : Zehirli toz, duman, gaz, buhar, sis veya sıvılarla çalışmalar, teknik
imkanlara göre kapalı sistemde yapılacak, bu gibi işyerlerinde, etkili ve yeterli havalandırma
sağlanacak, atıklar, zararsız hale getirilmeden atmosfere ve dış çevreye verilmeyecektir.
- 59/7.fıkrası : Meslek hastalığı yapan zehirli ve zararlı maddelerle çalışılan
işyerlerinde, işçilere uygun kişisel korunma araçları verilecek ve bunların kullanılmaları
öğretilecek ve gerektiğinde sağlanacaktır.
- 59/8.fıkrası : Meslek hastalıklarından korunmak için,işe giriş ve işe yerleştirme
muayeneleri düzenli yapılacak, kullanılan maddelere karşı hassas olanlar bu işlerde
çalıştırılmayacak, işe uygun kişilerin yerleştirilmesine önem verilecektir.
- 76/1 fıkrası : Tozlu işyerlerinde genel havalandırma ile birlikte, uygun aspirasyon
sistemi ile tozun, çevre havasına yayılmasını önlemek için, su perdeleri, vakum ve uzaktan
kumanda sistemleri kurulacaktır. Toz çıkaran işler, teknik imkanlara göre, kapalı sistemde
yapılacak veya bu işler, diğerlerinden tecrit edilecektir. İşyeri havasındaki toz miktarı, belirtilen
miktarı geçmeyecektir.
- 76/2 fıkrası : Toz çıkaran işlerde, işyeri tabanı, işin özelliğine ve teknik imkanlara
göre, ıslak bulundurulacak, delme işlerinde, toz çıkmasını önlemek için, yaş metotlar
uygulanacaktır.
- 76/3 fıkrası : Toz çıkaran işlerde çalışan işçilere, işin özelliğine ve tozun niteliğine
göre uygun kişisel korunma araçları ile maskeler verilecektir.
- 76/4 fıkrası : Tozlu işlerde çalışan işçilerin, vardiya sonunda yıkanmaları veya duş
yapmaları, yıkanmadan yemek yememeleri ve yatağa girmemeleri sağlanacaktır.
- 76/5 fıkrası : Tozlu işlerde çalışacak işçiler, işe alınırken, genel sağlık muayeneleri
yapılacak, göğüs radyografileri alınacak ve solunum ve dolaşım sistemi hastalıkları ile cilt
hastalığı olanlar, göğüs yapısında bozukluk bulunanlar, bu işlere alınmayacaklardır.
- 76/6 fıkrası : Tozlu işlerde çalışan işçilerin, periyodik olarak, sağlık muayeneleri
yapılacak ve her 6 ayda bir, göğüs radyoğrafileri alınacaktır.Solunum ve dolaşım sistemi
hastalıkları ile cilt hastalığı görülenler,bu işlerden ayrılacaklar, kontrol ve tedavi altına
alınacaklardır.
12- 1475 sayılı İş kanunu 74.maddesi gereğince çıkarılmış 27.11.1973 tarih-7/7551
sayılı "Parlayıcı ve Patlayıcı Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde
Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük" te çeşitli kimyasal maddelerin (gaz, toz, katı v.s.) işyeri
havasında bulunmasına müsaade edilen azami miktarlar belirtilmiş olup bu değerler (M.A.K.)
çeşitli kimyasal maddelerin kapalı işyeri havasında bulunmasına müsaade edilen ve orada
günde yedibuçuk saat çalışacak olanların sağlıklarını bozmayacak olan değerlerdir.
13- İşyerinde havalandırmanın yeterli olmadığı hastalığın vukuu ile belirgindir. Esasen
uygulanmış havalandırma sisteminde yüksekten aspirasyonda yükselen tozlar ağız seviyesinden
geçerken alınan nefesle solunum yollarına girerler. Burada tozun yayılmasını önleyici kapalı
sistem veya yükselmesini önleyici alt veya yan aspirasyon sistemi bulunmamakla ve işçiye
verilen toz maskesinin kullanımı temin edici denetim ve disiplin sağlanmamış olmakla ve
yukarıda (11).maddedeki ilgili mevzuat hükümlerine riayet edilmemekle olaya sebebiyetinden
davalı işverenin % 40 (yüzdekırk) kusurlu olduğu kanaatındayım.
14- Meslek hastalığına maruz kalan davacı işçi …………… 'ın da verilen kişisel
koruyucu toz maskesini kullanmadan çalışması ve işyerinde mevcut tozun tesirini arttırıcı
olarakda günde 2-3 paket sigara içişi ile hastalığın seyrini hızlandırmış olmasıyla meslek
hastalığına maruziyetinde % 40 (yüzdekırk) kusurlu olduğu kanaatındayım.
15- Meslek hastalıklarında "kaçınılmaz maluliyet" diye bir husus mevcut olup işçi
…………… 'ın % 82,18 nisbetindeki maluliyetinde bu işyerinde yaklaşık ondört yıllık
çalışmasında kaçınılmaz maluliyet mevcudiyetine göre olayda % 20 (yüzdeyirmi) nisbetinde
kusurla ilişkili kaçınılmazlık faktörü mevcut olduğu kanaatındayım.
930
16- Davacı işçinin bu işyerine girmeden önce aynı mahiyette yani pnömokonyoza sebep
olabilecek işyeri veya işyerlerinde çalışması mevcut ise bu durumda işverenin mezkür % 40
(yüzdekırk) kusuruna daha önceki işverenlerinde çalışma süreleri nisbetinde doğru orantılı
olarak iştiraki uygun olacaktır.
BİLİRKİŞİ
Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü)
931
İZMİR 5.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
BİLİRKİŞİ RAPORU
VI- KONU : Davalı işverene ait tıbbi bitki işletmesi işyerinde 09.01.1999 tarihinde
meydana gelen bir iş kazası sonucunda işçisi ................... sol el
orta parmağının kopması sonucu yaralanmakla, dosya tetkiki ile
506 S.K. 26.maddesi açısından kusur durumu inceleme raporu
tanzimidir.
BİLİRKİŞİ
Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)
934
İZMİR 6.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
BİLİRKİŞİ RAPORU
V- VEKİLİ : (-)
BİLİRKİŞİ
Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)
937
TURGUTLU 1.ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
Sunulmak üzere
BİLİRKİŞİ RAPORU
V- VEKİLİ : (-)
6- İlgili Mevzuat :
04.12.1973 tarih-7/7583 sayılı “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü” :
- 2.maddesi : Her işveren, işyerinde işçilerinin sağlığını ve iş güvenliğini sağlamak
için, bu tüzükte belirtilen şartları yerine getirmek araçları noksansız bulundurmak gerekli olanı
yapmakla yükümlüdür.
İşçilerde bu yoldaki usuller ve şartlara uymak zorundadırlar.
- 4.maddesi : İşverenin, işyerinde, teknik ilerlemelerin getirdiği daha uygun sağlık
şartlarını sağlaması; kullanılan makinelerle alet ve edevattan herhangi bir şekilde tehlike
gösterenleri veya hammaddelerden zehirli veya zararlı olanları, yapılan işin özelliğine ve
fennin gereklerine göre bu tehlike ve zararları azaltan alet ve edevatla değiştirmesi iş kazalarını
önlemek üzere işyerinde alınması ve bulundurulması gerekli tedbir ve araçları ve alınacak diğer
iş güvenliği tedbirlerini devamlı surette izlemesi esastır.
- 142.maddesi : Tahrik makinelerinin bütün hareketli kısımları ile transmisyon tertibatı
ve bütün tezgah ve makinelerin tehlikeli olan kısımları, uygun şekilde korunmuş olacaktır.
- 147/1.maddesi : Koruyucular, çalışmalarda her türlü teması kesecek şekilde tehlikeli
kısmı örtmüş olacaktır.
- 177/7.maddesi : Silindirli kırıcılar, değirmenler ve merdaneli öğütücülerde, beslenme
ağızlarına huni veya oluk gibi tertibat yapılacak ve tehlikeli bölgeye elin girmesi önlenecektir.
BİLİRKİŞİ
Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)
939
İZMİR 4.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
BİLİRKİŞİ RAPORU
940
üzerinden Ankara cad. yan yola düşmesi ile bu yolda seyir halinde bulunan sürücü ……..
……… idaresinde ki 35 …. …. plakalı otonun tavan, ön cam, ön kaporta kısmına çarpması ve
daha sonra bu çekicinin yolun sol tarafına geçerek otoyol korkuluk demirlerine çarpması
sonucu yaralamalı ve maddi hasarlı trafik kazası meydana gelmiştir.
Bu kazanın oluşumunda 34 …. ….. plakalı çekici sürücüsü …….. ……… (04) arkadan
çarpma kusurunu ihlal ettiğinden 8/8 asli ve tam kusurlu, diğer sürücülerin ise kusursuz olduğu
kaza yeri tetkikinden kanaatine varılmıştır.” hususları belirtilmiştir.
3- E.Ü.Tıp Fakültesi Acil Servis 28.05.2004 tarih-1002 sayılı geçici raporunda ……..
……… de koklama ile alkol olmadığı belirtilmiştir.
4- Tır sürücüsü …….. ……… 28.05.2004 tarihli polis ifade tutanağında “28.05.2004
günü saat 13,20 sıralarında çalışmış olduğum …….. ……… Şirketine ait 34 …. …. plaka sayılı
tır kamyonla Mevlana mahallesindeki depomuzdan yük alıp Alsancak limanına bırakacaktım.
Ankara cad. üst geçit İzmir istikametine seyrederken bana ait olan yolun sağ kısmından
gidiyordum. Önümde seyreden araç aniden direksiyonu kırınca onun önünde duran ve park
halinde olan açık kasalı kamyoneti fark edemedim. Araç park halinde fakat herhangi bir uyarı
işareti yoktu. Aracın başında zannedersem insan da yoktu. Aracı fark ettiğimde mesafe çok
yakın olduğundan kurtarmaya çalıştım. Duran aracın sol arka tarafına ve bariyerlere vuraraktan
durabildim. Olayla ilgili hatırladıklarım bunlardır. Benim kaza yapmama ve yaralanmama
sebep olan seyir istikametinde işaret vermeksizin bekleme yapan açık kasa plakasını olayın
heyecanından alamadığım araç sürücüsünden davacı ve şikayetçiyim.” beyanında bulunmuştur.
5- …….. ……… 28.05.2004 tarihli polis ifade tutanağında “Saat 14,00 sıraları aynı
işyerinde çalıştığım arkadaşım …….. ……… ile birlikte ve kendisinin sevk ve idaresinde
bulunan 35 …. …. plakalı 1997 model Peugeot markalı beyaz renkli otom ile seyir halinde iken
Bornova E.Ü.Hastanesi karşısındaki üst geçitte seyir halinde iken plakasını sonradan
öğrendiğimiz 34 …. …. plakalı, tır kamyon arkamızdan çarptı ve aracımızın yanından geçerek
önümüze geçti ve yol kenarında bulunan bariyerlere çarptı. Akabinde hemen aracı durdurarak
olay yerine polis çağırdık ve polis gelerek gerekli incelemede bulundu. Çarpma neticesi
aracımızın arka kasası tamamen hasarlı, sol ön ve arka tekerleri yarık ve jantları ezilmiş, sol ön
kapı ve arka kapıda hasarlar, sağ arka kapıda hasarların mevcut olduğunu tespit ettik.”
beyanında bulunmuştur.
6- …….. ……… (35 …. …. plakalı kamyonet sürücüsü) 28.05.2004 tarihli polis ifade
tutanağında “Ben 28.05.2004 günü saat 14,00 sıraları Bornova E.Ü.Hastanesi karşısı üst yolda
sevk ve idaremde bulunan 35 …. …. plakalı, 1997 model Peugeot markalı, beyaz renkli otom
ile seyir halinde iken plakasını sonradan öğrendiğim 34 …. …. plakalı tır kamyon bana
arkamdan çarptı ve aracımın yanından geçerek önüme geçti ve yol kenarında bulunan
bariyerlere çarptı. Akabinde hemen aracımı durdurarak olay yerine polis çağırdım ve polis
gelerek gerekli incelemede bulundu. Çarpma neticesi aracımın arka kasası tamamen hasarlı, sol
ön ve arka tekerleri yarık ve jantları ezilmiş, sol ön kapı ve arka kapıda hasarlar, sağ arka
kapıda hasarların mevcut olduğunu tespit ettim.” Beyanında bulunmuştur.
7- …….. ……… (35 …. …. plakalı araç sürücüsü) 2805.2004 tarihli polis ifade
tutanağında “Bornova Ankara caddesi üzerinde seyir halinde iken, Ankara caddesi Çamlıca
Sinemasının önüne geldiğim sırada üst yoldan aracımın üzerine karayollarına ait yol kenarında
bulunan demir bariyer düştü. Akabinde hemen aracımı durdurdum. Düşme neticesi aracımın ön
camı kırıldı, ön kaput ve tavanda içeriye doğru göçükler meydana geldi.” beyanında
bulunmuştur.
8- İzmir 7.Sulh Ceza Mahkemesi E :2004-1128, K :2004-1889 sayı ve 27.12.2004
tarihli kararında (ceza kararnamesi) sanık sürücü …….. ………’ün olay günü sevk ve
idaresinde bulunan vasıta ile seyir halinde iken dikkatsiz, tedbirsiz ve kontrolsüz araç
kullanmasından dolayı kazaya sebebiyet verdiği, ve böylece üzerine atılan suçu işlediği,
C.Savcılığınca yapılan tebligata rağmen ön ödemede bulunmadığı belirtilmiştir.
Bu karara sanık 08.02.2005 tarihli dilekçe ile itiraz etmiş ve C.Savcılığı itirazın reddi
gerektiği hakkında mütalaa vermiş ve itirazı inceleyen İzmir 15.Asliye Ceza Mahkemesi
941
müteferrik no :2005/64 sayı ve 23.02.2005 tarihli müteferrik kararı ile itirazın reddine karar
vermiştir.
9- 2918 sayılı “Karayolları Trafik Kanunu”:
madde 52/b : Sürücüler hızlarını, kullandıkları aracın yük ve teknik özelliğine, görüş,
yol, hava ve trafik durumunun gerektirdiği şartlara uydurmak zorundadırlar.
madde 52/c : Sürücüler diğer bir aracı izlerken yukarıdaki fıkrada belirtilen durumları
gözönünde tutarak güvenli bir mesafe bırakmak zorundadırlar.
- Karayolları Trafik Yönetmeliği :
madde 107 : Sürücüler, önlerinde giden araçları güvenli ve gerekli bir mesafeden takip
etmek zorundadırlar.
Bu mesafe, kendi araçlarının kilometre cinsinden saatteki hızının en az yarısı kadar
mesafedir.
Takip mesafesi, takip eden aracın iki saniyede kat edeceği yol uzunluğu kadar da
olabilir.
Kaza yapan araç sürücüsü …….. ………’ün bu güvenlik kurallarına uymadığı
anlaşılmaktadır. Uymuş olsa idi olay meydana gelmezdi. Kaza yapan yani kazaya sebebiyet
veren araç tır niteliğinde ağır tonajlı olup şoför mahallide yüksek olmakla önündeki küçük
tonajlı Peugeot kamyoneti ve onunda önündeki araçların ve yolun durumunu aracına ve
havanın açık ve yolun düz oluşuna göre rahatlıkla görebilecek durumdadır. Bu durumlar
muvacehesinde yukarıda 2.maddede belirtilen trafik polis memurları kaza tespit tutanağındaki
durum ve kusur gerekçelerinin ve kusur kanaatinin olaya uygun bulunduğu ve olayda çekici
sürücüsü davalı …….. ………’ün % 100 (yüzdeyüz) kusurlu olduğu ve diğer şahıslara olayda
kusur izafesini gerektirecek maddi bir durum tespiti mevcut bulunmadığı kanaatine varılmıştır.
Bilirkişi
Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi (D.E.Ü.)
942
İZMİR 4.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
BİLİRKİŞİ RAPORU
VI- KONU : 12.12.2002 tarihinde davalı işverene ait işyerinde meydana gelen bir
iş kazası
neticesinde işçisi …….... ………. sol el 3,4 ve 5. parmaklarının uç
kısımlarından kopması sonucu % 5 nispetinde daimi kısmi malul
kalmış
olmakla, dosyanın tetkiki ile 506 S.K. 26.maddesi açısından kusur
durumu inceleme raporu tanzimidir.
944
Kazanın meydana geldiği abkant preste yapılan saç parçaların kıvrılması işlemi, presin
hareketi sırasında elin operasyon noktasına yakın olması nedeniyle tedbirli davranmayı ve
parçanın işlemi bitip kenara kaldırdıktan sonra işlenecek diğer parçanın alınmasını
gerektirmektedir. (İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü madde :2)
2) İşverenin, işyerinde teknik ilerlemelerin getirdiği daha uygun sağlık şartlarını
sağlaması; kullanılan makinelerle alet ve edevattan herhangi bir şekilde tehlike gösterenleri
veya hammaddelerden zehirli veya zararlı olanları, yapılan işin özelliğine ve fennin gereklerine
göre bu tehlike ve zararları azaltan alet ve edevatla değiştirmesi iş kazalarını önlemek üzere
işyerinde alınması ve bulundurulması gerekli tedbir ve araçları ve alınacak diğer iş güvenliği
tedbirlerini devamlı surette izlemesi esastır. (İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü madde :4)
3) Otomatik besleme tertibatı olmayan veya işin gereği olarak koruyucu yapılamayan
preslerde, çift el kumanda tertibatı bulunacak ve bunlardan bir tanesi tek başına presi harekete
geçiremeyecek şekilde yapılmış olacaktır. (İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü madde :180/4)
4) Pedalla çalışan preslerde, pedalın kontrol dışı harekete geçmesini engellemek
amacıyla üzerine uygun bir koruyucu konacaktır. Pedallar indirme ve kaldırma hareketinin
karıştırılmadan yapılabilmesi amacıyla sağ ayakla indirme, sol ayakla kaldırma hareketini
sağlayacak şekilde, uygun aralıkla yerleştirilecektir. (İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü
madde :2, 180/8)
hususlarını belirterek yukarıdaki 1.maddedeki yasal yükümlülüğü yerine getirmeyen
kazalı işçinin olayda % 20 kusurlu olduğu ve 1, 2, 3, 4.maddelerde belirtilen yasal
yükümlülükleri yerine getirmeyen işveren …………………. San.Tic.Ltd.Şti. nin % 80 kusurlu
olduğu kanaati belirtilmiştir.
Bu raporun gerek muhteviyat, gerek kusur gerekçeleri ve gerekse kusur tevziatı
açısından olaya ve dosyaya da uygun bulunduğu kanaatindeyim. Aynı hususları tekrar
ediyorum. Bu durumda aynı hususları bir kere daha uzun uzun yazmaya gerek
bulunmamaktadır.
Bilirkişi
Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi (D.E.Ü)
945
İZMİR 4.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
BİLİRKİŞİ RAPORU
948
Madde 4 - Her işveren, yapı işlerini, fenni yeterliği bulunan kişilerin, teknik gözetimi
ve sorumluluğu altında yürütecektir.
Madde 7 - Yapı işlerinde kullanılan iskeleler, platformlar, geçitler, korkuluklar,
merdiven parmaklıkları, güvenlik halatları ve güvenlik fileleri, zincirler, kablolar ve diğer
koruma tedbirlerine ait araç ve gereçler ve işçilere verilen güvenlik kemerleri ile diğer malzeme
ve araçlar; yapılan işe uygun ve işçileri her çeşit tehlikeden korumaya yeterli olacak ve
kullanılan tesisat, tertibat, malzeme veya araçlar, kaldırabilecekleri yüke dayanacak nitelik ve
sağlamlıkta bulunacak; alet, parça, malzeme gibi cisimlerin düşmesi muhtemel yerlerde
çalışacak işçilere koruma başlığı (baret) verilecektir.
Madde 13 - Yüksekliği tabandan itibaren 3 metreden daha fazla olan ve düşme veya
kayma tehlikesi bulunan yerlerde çalışanlarla, kiremit döşeyicilerine, oluk ve her türlü dış boya
işleri yapanlara, gırgır vinçlerini çalıştıranlara ve kuyu, lağım, galeri ve benzeri derinliklerde
çalışanlara güvenlik kemerleri verilecek ve işçiler de verilen bu kemerleri kullanacaklardır.
Madde 15 - Cam, saç ve çimento harçlı levhalardan yapılmış veya eskimiş, yıpranmış
ve dayanıklılığı azalmış çatılarda, çatı merdiveni kullanılacak ve buralarda tam güvenlik
sağlanmadıkça çalışılmayacaktır.
hususlarını amirdir.
Davalı işveren işçisinin çatıdan düşmesini önleyici nitelikteki yukarıdaki iş güvenliği
önlemlerini yeterince temin etmeyerek olaya sebebiyet vermekle ve işveren vekili ……….
……….’da aynı sebeplerle birlikte ve eşit olarak % 60 (yüzdealtmış) kusurlu oldukları
kanaatindeyim.
14- Kazalı işçi de 27 yaşında işi ve tehlikesini müdrik bir şahıs durumunda olmakla
basacağı yere dikkat etmeli ve emniyet kemeri kullanımını temin edebilecek bunun
bağlanabileceği çatıya boydan boya bunun takılabileceği halat sisteminin ve çatı merdiveni
(çatıya yatar uzatılan ve üzeri basılarak yürünen aksam) teminini dahi talep etmeli idi. Böyle
davranmayıp tedbirsiz ve dikkatsiz davranmakla olaya sebebiyet verdiğinden olayda kazalı
işçinin % 40 (yüzdekırk) kusurlu olduğu kanaatindeyim.
BİLİRKİŞİ
Y.Müh.GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi (D.E.Ü)
949
İZMİR 8.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
BİLİRKİŞİ RAPORU
950
7- Kazalı işçi ………… ………… 07.04.2005 tarihli Jandarma ifade tutanağında “Ben
halen yukarıda belirtmiş olduğum adreste ikamet etmekteyim. Ben ……………….. firmasında
klima tesisatı işçisi olarak çalışmaktayım. Ben 26.02.2005 günü çalışmakta olduğum
……………….. Fabrikası inşaatında ikinci katta iken pencere duvarına dayalı vaziyette
bulunan yaklaşık 6 m yüksekliğindeki alüminyum merdiveni pencereden içeri çekmek
istediğim esnada pencerenin yaklaşık olarak 2 m kadar uzaklığından geçmekte olan yüksek
gerilim hattına merdivenin alt uç kısmının çarpması sonucunda beni sağ ve sol elimden yüksek
gerilim çarptı. Benim bulunduğum kısımda çalışan başka kimse yoktur. Benim bağırmam
üzerine arkadaşlar olay yerine geldiler ve beni hastaneye kaldırdılar, aslen benim bahse konu
kazanın meydana gelmesine sebebiyet veren merdiveni içeriden getirmem gerekirdi ancak ben
işimi daha kolaylaştırmak için pencereden almak istedim, benim olay ile ilgili olarak kimseden
şikayetim yoktur.” beyanında bulunmuştur.
Kazalı işçi ………… ………… iş müfettişince tanzim edilen 14.04.2005 tarihli ifade
tutanağında yaklaşık altı metre uzunluğunda birbirine geçmeli alüminyum merdiveni klima
montajı yapmak üzere binanın dışına koyduklarını, merdiveni almak isterken havanın yağışlı
olmasından dolayı işyerine yaklaşık on metre mesafedeki yüksek gerilim hattının çektiğini,
kaza sonucu bileklerinden yaralandığını, olayın kendi hatasından meydana geldiğini beyan
etmiştir.
Kazalı işçi ………… ………… SSK müfettişince tanzim edilen 27.02.2006 tarihli
ifade tutanağında :
“İşyerinde 14.01.2004 tarihinden itibaren montaj işçisi olarak çalışmaktayım. Kazadan
sonra işyerinde çalışmadım. Bileklerimdeki fonksiyon kaybı nedeniyle çalışmam da mümkün
değildir. Ancak miktarları aydan aya farklılıklar göstermek üzere 2005/8.ay hariç ücret almaya
devam ediyorum. Bu nedenle sigortam halen gösteriliyor. Zaten şuan geçimimi de abim
………… ………… üzerinden sağlıyorum. Mesleğim klima montajcılığıdır. Askerden
geldikten sonra 2004/1. ayda abimin (………… ………… - ……………. Ltd.Şti.nin şirket
ortağı ) yanında işe baladım. Bu konuda herhangi bir eğitimim yok. Montajcılığı çalışırken
öğrendim. Ankara Asfaltı üzerinde bulunan ve ……………. olarak bilinen işletmeye
………… abi, ……………… Ltd.Şti'nin diğer ortağı ………… ………… ve ben olduğum
halde klima tesisatlarını çekmek üzere gitmiştik. Yanlış hatırlamıyorsam öğleden sonra saat
14.00 sıralarında dış cephedeki işimizi bitirmiştik. Çalışma esnasında hava yağmurluydu. Ben
binanın içine geçerek birinci kat penceresinden dış cephe işlerinde kullandığımız 6 metre
uzunluğundaki alüminyum merdiveni ………… ………… bana uzattıktan sonra içeri girdi ve
ben merdiveni pencereden çekmekte olduğum sırada merdiven ile gerilim hattı arasındaki
mesafe kısalınca merdiven metal olduğu için fabrikanın bahçesinden geçmekte olan gerilim
hattından elektrik çekti ve elektrik akımına kapılarak binanın içine, zemine düştüm. Elektrik
çarpması sonucu her iki bileğimde yaralanma ve fonksiyon kaybı meydana geldi. Olay yanında
bütün bu gelişmelere yakınen tanık olan tek kişi ………… …………’tır. Çalışma esnasında
elimde eldiven bulunmuyordu. Gerektiği yerlerde eldiven takıyoruz. Ancak, bu çalışmanın
yapıldığı anda eldiven kullanılması gerekmiyordu.” beyanında bulunmuştur.
8- …………….. Ltd.Şti. müdürü ve ortağı işveren vekili ve olay sırasında kazalı işçisi
ile birlikte çalışmakta olan ………… ………… 27.02.2005 tarihli Jandarma ifade tutanağında
“………… ………… yukarda belirttiğim adreste faaliyet gösteren işyeri sahiplerinden
olduğum işyerinde klima tesisat işçisi olarak çalışmaktadır. 26.02.2005 günü Ankara Asfaltı
…………… karşısında faaliyet gösteren …………………… San.Tic.Ltd.Şti. inşaatına klima
tesisatı çekmek üzere görevlendirmiştik. Bende yanında kendisiyle beraber çalışıyorduk.
Tesisat işi yaptığımız yerin dış cephesinde işimiz bitti. İç cephesinde merdiven ile işimiz
olduğu için merdiveni içeri almamız gerekiyordu. ………… ………… birinci kat odanın
içerisinde dış cephede bulunan merdiveni içeri doğru çekerken bende yukarı üst kata yanına
çıkmak üzereydim o an merdivenin düşme sesini duydum tekrar dışarı çıktığımda merdivenin
dışarı düştüğünü gördüm ondan sonra aşağıdan ………… …………'a 3-4 defa seslendim niye
merdiven düştü diye soracaktım herhangi bir cevap gelmedi sonra ben merdiveni dışardan alıp
951
fabrikanın içerisine girdiğimde bunun bağırdığını duydum koşturarak yanma gittiğimde seyyar
kablonun sol ayağında takılı olduğunu gördüm o an ben seyyar kablodaki kaçaktan dolayı
elektrik çarpmış olabileceğini düşündüm ve kendisine sorduğumda sana ne oldu diye
sorduğumda hiçbir şey hatırlamadığını söyledi konuşuyordu ama olayı hatırlamadığını söyledi
bende kendisini derhal Ege Üniversitesi Acil Servisine götürdüm. Hastanede yaklaşık iki saat
sonra şuuru açıldıktan sonra sorduğumda kendisinin merdiveni çekerken yüksek gerilim
tellerine değdirdiğini hatırladığını söyledi. Kendisi halen Ege Üniversitesinde gözetim altında
bulunmaktadır. Bizim yanımızda çalışan arkadaşlar yetkili servisi olduğumuz firmalar tarafından yılda
bir defa verilen seminerler vasıtasıyla eğitimlerini almaktadırlar Verilen bu seminerler iş güvenliği
açısından yapılan seminerler olmadığı kendi markalarını kendine özgü arıza ve genel şikayetlerinin
neler olduğunu çözmek amaçlı verilen eğitimlerdir biz her hangi bir eğitim vermiyoruz.” beyanında
bulunmuştur.
………… …………SSK müfettişince tanzim edilen 09.03.2006 tarihli ifade
tutanağında “işyerinde (klima satış, servis -ağırlıklı faaliyet- ve montaj işleri) yürütülmekte
olduğunu, kazanın tamamen öngörülmeyen nedenlerden kaynaklandığını, kazalının işi, iş
başında tecrübe ederek öğrendiğini ve işyerinde teknik servis elemanı olarak çalıştığını,
kazanın meydana geliş şeklini daha önce SSK Sigorta İl Müdürlüğüne verdiği 21.06.2005
tarihli dilekçe ve Kemalpaşa Jandarma Karakoluna verdiği ifadesi ile ayrıntılı bir şekilde
açıkladığını, kazanın meydana gelişi ile ilgili olarak bu ifadelere eklemek istediği bir şey
olmadığını, kazanın hemen sonrasında sigortalıyı Ege Üniversitesi Acil Servisine
götürdüklerini, kaza anında işi yürüten olarak ……….. ve kendisinin bulunduğunu, klima
tesisatı döşemesinde elektrikle ilgili bir işlem yapılmadığı için eldiven kullanımının genellikle
tercih edilen bir güvenlik önlemi olmadığını, bazen elektrik bağlantı kablolarını da çekmekle
beraber elektrik bağlantısını elektrikçilerin yaptığını, kaza günü havanın yağmurlu olduğunu,
merdivenin fabrikanın iç kısmından çıkarılma imkanı bulunmakla birlikte fabrikanın arka
kısmında çalıştığımız için ön tarafa dolaşmanın uzun sürdüğünü ve zamandan kazanmak için
merdivenin pencereden geçirildiğini” beyan etmiştir.
9- Çalışma ve S.G.Bakanlığı iş müfettişi (iş güvenliği) ………… ………… 27.04.2005
tarih-57 sayılı idari raporunda işverenin ……….. Limited Şirketinin yağışlı havada yüksek
gerilim altında klima montajı yaptırarak kazaya neden olmakla % 80 kusurlu olduğu ve kazalı
işçi ………… …………’ın klima montajının işi bittikten sonra merdivenden inmiş ve
işverenin merdiveni birlikte indirelim uyarısına rağmen kendisinin indirmek istemesi ile olay
vuku bulduğundan kazalının olayda % 20 kusurlu olduğu kanaatini belirtmiştir.
Bu rapor muhteviyatında bazı isabetsiz tespitler mevcuttur. Örneğin raporda işçinin
beyanına göre yüksek gerilim hattının binaya on metre uzaklıkta olduğu belirtilip yüksek
gerilim hattının çektiği şeklinde (rapor konu kısmı – sahife 2) beyanda isabet yoktur. 34500
voltluk hattın bina içine içeriden alınmaya çalışılan 6 metre uzunluğundaki alüminyum
merdiven içeriden elle de tutulmakla diğer ucu yüksek gerilim hattına en az beş metre
mesafede olup böyle uzak mesafeden ark atlaması olmaz. 30 Kasım 2000 tarih-24246 Resmi
Gazetede yayımlanmış ve halende yürürlükte olan “Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri
Yönetmeliği” 44.maddesinde hava hattı iletkenlerinin yapılara en küçük yatay uzaklıkları
(çizelge : 5) ve düşey uzaklıkları (çizelge : 8) belirtilmiş olup örneğin 36000 volta kadar olan
tesislerde yatay mesafe 2 metre ve 72500 volta kadar olanlarda bu mesafe üç metredir.
Görüleceği üzere ark iki metreden daha atlamaz. Öyle olsa binalara ve pencereden bakan
apartman sakinlerine ark atlaması olur idi.
Ayrıca olay merdivenin zemine indirilmesi ile ilgili olmayıp duvara dayalı bu
alüminyum merdivenin bina içinden bir ucunun elle tutulup dışarıdan içeriye alınması sırasında
olay meydana gelmiştir. İlgili raporda bu maddi hatada mevcuttur.
10-SSK müfettişi ………… ………… olayla ilgili olarak tanzim ettiği 10.03.2006
tarih – 14/08 sayılı idari raporunda işçi ………… …………’ın alüminyum merdiveni
pencereden içeriye geçirmek isterken pencereden yatay ve dikey olarak 6 veya 7 metre
uzaklıktaki yüksek gerilim hattından geçen elektrik tellerinin oluşturduğu manyetik ortam
952
nedeniyle havanında yağmurlu olması yüzünden ve elindeki merdiveninde metal olmasının da
etkisi ile elektriğe maruz kaldığı, işverenin ortak ………… …………’ın da burada olduğu
halde işçisini riskli ortamda çalıştırdığı, uygun eldiven kullandırmadığı, basiretli işveren gibi
hareket etmediği belirtilip işveren hakkında 506 S.K. 26/1 maddesinin tatbiki ve kazalı işçi
hakkında 111.maddenin tatbikini gerektirecek bir tespit bulunmadığını belirtmiştir.
11- SSK nın maluliyet geliri bağlama kararında (10.06.2006 tarih – 303297 sayı) kazalı
işçinin maluliyet gelirlerini 506 S.K. 111.maddesini uygulayıp % 5 indirimli tahsis ettiği
görülmektedir. Kazalı işçinin bağışlanmaz kusurlu olduğunu (506 S.K. madde :111) belirtir bir
müfettiş raporu veya tespiti mevcut olmamasına rağmen işçiye yapılan bu % 5 kesintili gelir
tahsisi haksız bir işlemdir. SSK dava dilekçesinde ise, işverenin % 80 kusurlu olduğu iddiası
ile, 506 S.K. 26/1 maddesi gereği rücu tazminatı talep etmektedir. Bu tezat teşkil eder. SSK bir
kamu kuruluşu olup işlemlerini yaparken hak ve nefaset kaidelerine uygun olmasına dikkat
etmelidir. Böyle hatalarla Bakanlığın saygınlığına gölge düşürülmemelidir. Burada işlemin biri
doğru ise diğeri yanlıştır.
12- Bu iş kazası aşağıda belirtilen kusur faktörlerinin aynı anda birada birleşmesi ile
meydana gelmiştir. Bu faktörler olayla illiyetlidir. Zira bunlardan biri dahi olmasa olay vuku
bulmaz idi. Bu faktörler şöyledir :
a- İşveren şirket ortağı ve müdürü işveren vekili (4857 sayılı İş Kanunu madde :2 –
İşveren vekili) ………… …………’ın çalışmanın yapıldığı işyerinde hazır ve kazalı ile
birlikte çalışır olmasına rağmen, alüminyum merdivenin güvenli şekilde bina içine alınmasını
yani alttan binanın içine zeminden sokulup merdivenlerden üst kata çıkarılmasını temin
etmeyip işin kolayına kaçarak pencereden alüminyum merdiveni bina içine aldırmak istemesi;
(işverenin kusuru – 4857 sayılı İş Kanunu madde :2 gereği işveren ve işveren vekili birlikte ve
eşit kusurlu)
b- İşverenin yüksek gerilime merdiven ucunun ark atlama mesafesine yaklaştığında
tehlikesini bilerek (34500 volt yaklaşık 35 cm den atlar) burada iletken malzeme olan
alüminyum merdiven yerine ahşap merdiven kullandırması gerekir iken bunu dahi temin
etmemiş olması; (işveren ve işveren vekilinin birlikte ve eşit kusurları)
c- Yağmurlu havada özellikle kişisel koruyucuların dahi kullandırılmayarak (yalıtkan
ayakkabı, yalıtkan eldiven) yüksek gerilim tehlike bölgelerinde işçi çalıştırılmaması icabeder
iken bu tedbirin dahi alınmamış olması; (işveren ve işveren vekilinin birlikte ve eşit kusurları)
d- Kazalının 1981 doğumlu olup 24 yaşında ve montaj işleri yapan ve elektriğin
tehlikesini bilip idrak edebilecek nitelikte olması ile bina duvarına dayalı alüminyum merdiveni
pencereden içeriye değil, zeminden binaya sokması gerekir iken tedbirsiz ve dikkatsiz
davranışla kısa yoldan pencereden içeriye sokmaya çalışması; (kazalı işçinin kusur faktörü)
BİLİRKİŞİ
953
Y.Müh.GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)
954
İZMİR 8.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
BİLİRKİŞİ RAPORU
IV- KONU : Davalı işverenin işçisi ………. ……….., davalıya ait işyerinde
29.12.2004 tarihinde meydana gelen bir iş kazası sonucunda sağ
elinden yaralanarak neticede % 47,2 nispetinde daimi-kısmi
malul kalmış olmakla, dosyanın tetkiki ile 506 S.K. 26.maddesi
açısından kusur durumu incelemesi ile rapor tanzim edilmesi
işlemidir.
955
Kaza 15,00-23,00 vardiyasında ikinci çay molasından (21,00-21,15) sonra olmuştur.
Çay molasından sonra kazalı presin başına geçip, ilk gözü bastıktan sonra, üst tabla yukarıya
kalkmaya başlamış, kazalı sağ eli ile üst tabladaki kulağı tutmuştur. Üst tabla yukarı hareketine
devam edip makine gövdesine sabitlenmiş karşı kulak ile karşılaşmış, kazalının sağ el avuç
bölgesi iki kulak arasına sıkışmıştır. Kazalı bağırmıştır. Bu sırada uzakta yüksekte bulunan
………. ……….. sese dönünce kazalıyı görmüş ve presin başına gelerek üst tablayı geri
çalıştırarak kazalının elini kurtarmıştır. Daha sonra El ve Mikrocerrahi Hastanesine götürülen
kazalıya acil tedavi uygulanmıştır.”
olarak belirtilmiştir.
Aynı raporda tespit edilen hususlar bölümünde kazalının 21.06.2005 tarihinde (2004
olacak) işe girdiği ve kampana bölümünde çalışmaya başladığı, kaza tarihine kadar
oryantasyon eğitimi ve işbaşı eğitimi almış olduğu, preslerin periyodik kontrollerinin
prosedürlere uygun olarak yapıldığı, fotoğraflarda görülen sarı renkli koruyucu paravananın
kaza sırasında bulunmadığı, bu koruyucunun kazadan sonra takılmış olduğu, kazalı işçinin
yukarıya doğru hareket eden üst tablanın kulağı üzerine koymuş olduğu sağ elini sıkışma anına
kadar fark etmemiş bulunduğunu ve bu durumlara göre elin sıkışmasını önleyecek koruyucuyu
yapmamış olmakla olaya sebebiyetinden işverenin % 70 kusurlu olduğu ve elini koymaması
gereken bir yere koymuş olmakla da kazalı işçinin % 30 kusurlu olduğu kanaatini belirtmiştir.
6- İzmir 7.İş Mahkemesi Esas :2005-146 sayılı dosyasında (davacı kazalı ……….
………..) bilirkişi tetkikatında bilirkişi ………. ……….. 09.03.2007 tarihli raporunda, kazanın
meydana geldiği 4.numaralı prese kazadan sonra raylı sistemle hareket eden ve aşağı yukarı
inip kalkabilen kafes şeklinde sürgülü bir koruyucu yapılmış olduğu, makine hareket halinde
iken operatörün ellerini hareketli bölgelere sokmasına engel olan bu koruyucu düzeneği kaza
öncesinde temin etmemiş olmakla olaya sebebiyetinden işverenin % 70 kusurlu olduğu ve
tedbirsiz dikkatsiz davranışı sebebiylede kazalı işçinin olayda % 30 kusurlu olduğu kanaatini
belirtmiştir.
7- Yukarıdaki (5) ve (6).maddelerde belirtilen rapor muhteviyatlarının ve sonuç-
kanaatlerinin bu dava dosyasına da uygun bulunduğu kanaatindeyim.
8- Davacı SSK müfettişi ………. ……….. 08.03.2006 tarihli idari raporunda
(soruşturma raporu) ………. ………..’ın preste kalıp tutucu kapak yukarıya doğru çıkarken sağ
elini dalgınlıkla otomasyon kalıplarının üst kapak tutucusu ile kapak sabitleyicisi arasında
unutmakla elinin sıkışmasıyla yaralanma olayının meydana geldiğini, kazalının elinin sıkıştığı
kısımda koruyucu tel kapak bulunmadığını ve olaydan sonra bu kısma işverence koruyucu tel
kapak monte edilip presinde üstten basmalı iken yandan devirmeli hale getirilmiş olduğunu,
koruyucu tel kapak sistemini temin etmediği için işveren hakkında 506 S.K. 26/1.maddesinin
tatbiki gerektiği ve kazalı işçinin de elini koymaması gereken yere koymakla güvenlik
kurallarına uymadığı için olayda bağışlanmaz mahiyette kusurlu olup hakkında 506 S.K.
111.maddesinin uygulanması gerektiği kanaatini belirtmiştir.
SSK Gelir Bağlama Kararından (25.08.2006 tarih-254428 sayı) görüldüğü üzere SSK
Başkanlığı SSK müfettişinin kusura ilişkin kanaatine itibar ederek kazalı işçi hakkında 506
S.K. 111.maddesini uygulamıştır. Oysa SSK nun bağlı olduğu Bakanlığın iş müfettişi ise
işverene % 70 kusur ve kazalıya % 30 kusur vermiştir. SSK müfettiş raporunda kazalı işçi ağır
kusurlu kanaati ve iş müfettiş raporunda ise bun tersi yani işveren ağır kusurlu kanaati ile
birbiriyle tezat teşkil eden iki durum ortaya çıkıyor. Burada SSK müfettişinin raporuna göre
değil, iş müfettişi raporuna göre işlem yapmalı idi. Zira SSK müfettişleri kusur durumu
inceleyerek nitelikte elemanlar değildir. Kusur incelemesi için Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı iş müfettişleri (iş güvenliği) istihdam etmektedir. SSK bir kamu kuruluşu olmakla
işlemlerinde böyle hatalı uygulamalar yapmamalıdır. Aksi uygulamalar Bakanlığın saygınlığı
ile bağdaşmaz.
SSK müfettiş raporundaki sonuç ve kanatın olaya ve dosyaya uygun bulunmadığı
kanaatindeyim.
956
9- Bu iş kazası aşağıda belirtilen kusur faktörlerinin aynı anda bir arada birleşmesi ile
meydana gelmiştir. Her iki faktörde ağırlık nispetleri farklı olmakla birlikte olayla illiyetlidir.
Zira bu faktörlerden biri dahi olmasa olay vuku bulmazdı. Bu faktörler şöyledir :
a) Presin üst tablası aşağı veya yukarıya hareket ettiği zaman el sıkışmasını önlemek
için uygun koruyucu muhafazanın olaydan önce yapılmamış olması; (Olaydan sonra
yapılmıştır.) (İşverenin kusuru)
b) İşçi ………. ………..’ın elini koymaması gereken yere koymuş olması; (Kazalının
kusuru)
10- İlgili Mevzuat :
- 4857 sayılı İş Kanunu 77.maddesinde İşverenlerin iş kazalarını önleyici tüm
tedbirleri alması ve işçilerinde her türlü önleme uygun hareket etmesi gerektiği belirtilmiştir.
- İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğünün :
- 2.maddesi : Her işveren, işyerinde işçilerinin sağlığını ve iş güvenliğini sağlamak
için, bu tüzükte belirtilen şartları yerine getirmek araçları noksansız bulundurmak gerekli olanı
yapmakla yükümlüdür.
İşçilerde bu yoldaki usuller ve şartlara uymak zorundadırlar.
- 4.maddesi : İşverenin, işyerinde, teknik ilerlemelerin getirdiği daha uygun sağlık
şartlarını sağlaması; kullanılan makinelerle alet ve edevattan herhangi bir şekilde tehlike
gösterenleri veya hammaddelerden zehirli veya zararlı olanları, yapılan işin özelliğine ve
fennin gereklerine göre bu tehlike ve zararları azaltan alet ve edevatla değiştirmesi iş kazalarını
önlemek üzere işyerinde alınması ve bulundurulması gerekli tedbir ve araçları ve alınacak diğer
iş güvenliği tedbirlerini devamlı surette izlemesi esastır.
- 142.maddesi : Tahrik makinelerinin bütün hareketli kısımları ile transmisyon tertibatı
ve bütün tezgah ve makinelerin tehlikeli olan kısımları, uygun şekilde korunmuş olacaktır.
- 147/1.maddesi : Koruyucular, çalışmalarda her türlü teması kesecek şekilde tehlikeli
kısmı örtmüş olacaktır.
hususlarını amirdir.
BİLİRKİŞİ
Y.Müh.GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi (D.E.Ü.)
957
İDARİ PARA CEZALARI
İLE İLGİLİ
RAPOR ÖRNEKLERİ
958
İZMİR 1.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
BİLİRKİŞİ RAPORU
VIII- DEĞERLENDİRME :
1- 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu 140.maddesi sondan bir önceki fıkrasında :
“İdari para cezaları ilgiliye tebliğ edilmekle tahakkuk eder ve tebliğ tarihinden itibaren
on beş gün içinde Kuruma ödenir veya aynı süre içinde Kurumun ilgili ünitesine itiraz
edilebilir. İtiraz takibi durdurur. Kurumca itirazı reddedilenler, kararın kendilerine tebliğ
tarihinden itibaren onbeş gün içinde yetkili Sulh Ceza Mahkemesine başvurabilirler. Bu süre
içinde başvurunun yapılmamış olması halinde idari para cezası kararı kesinleşir.”
5326 sayılı Kabahatler Kanunu 27/1.fıkrasında :
“İdari para cezası ve mülkiyetin kamuya geçirilmesine ilişkin idarî yaptırım kararına
karşı, kararın tebliği veya tefhimi tarihinden itibaren en geç onbeş gün içinde, sulh ceza
mahkemesine başvurulabilir. Bu süre içinde başvurunun yapılmamış olması halinde idarî
yaptırım kararı kesinleşir.”
5326 sayılı Kabahatler Kanunu madde 28/1-b :
“Başvurunun süresi içinde yapılmadığının, başvuru konusu idarî yaptırım kararının sulh
ceza mahkemesinde incelenebilecek kararlardan olmadığının veya başvuranın buna hakkı
bulunmadığının anlaşılması halinde, bu nedenlerle başvurunun reddine”
hususlarını amirdir.
2- Muteriz (işveren) tebliğ tarihi 04.07.2006 olan ve toplam tutarı 26419,15-YTL olan
(27.06.2006 tarih ve 191303 ve 304 sayılı iki adet İ.P.C.) idari para cezalarının iptali için
Kurum Ünite İtiraz Komisyonuna en geç 15 gün içinde itiraz etmek zorunda olmasına rağmen
bu süreyi geçirdikten sonra Kuruma 17.08.2006 tarihinde itiraz etmiştir.
3- Kurum Ünite İtiraz Komisyonu 04.09.2006 tarih ve Esas :2006-59, Karar :VII-309-8
sayılı kararında işverenin 15 günlük yasal itiraz süresini geçirmiş olduğunu belirterek usul
959
yönünden ve İ.P.cezalarının dahi yerinde bulunduğu belirtilerek esas yönden itirazı
reddetmiştir.
4- Ünite İtiraz Komisyonunun 04.09.2006 tarih ve Esas :2006-59, Karar : VII-309-8
sayılı, işin esasına girilmeden usul yönünden işveren itirazının reddi (15 günlük itiraz süresinin
geçirilmesi sebebi ile karar kesinleşmiş durumda) kararı olaya ve 506 sayılı Kanun
140.maddesi sondan bir önceki fıkrasında uygun bulunmakla, olaya ve yasaya uygun Komisyon
Kararının iptalinin mümkün bulunmadığı ve 5326 sayılı Kabahatler Kanunu 28/1-b maddesi
gereğince işveren talebinin reddi gerektiği kanaatına varılmıştır.
960
İZMİR 1.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
BİLİRKİŞİ RAPORU
VIII- DEĞERLENDİRME :
1- 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun, 29.07.2003 tarih ve 4958 sayılı Kanun ile
değişik (8).maddesi "İşveren, örneği kurumca hazırlanacak işyeri bildirgesini en geç sigortalı
çalıştırmaya başladığı tarihte Kuruma doğrudan vermek veya iadeli taahhütlü olarak
göndermekle yükümlüdür" hususunu amirdir.
2- Muteriz (işveren) işyeri bildirgesinde belirtildiği üzere işyerinde 27.03.2006 tarihinden
itibaren sigortalı işçi çalıştırmaya başlamıştır. 506 S.K. (8).maddesi amir hükmüne göre işyeri
bildirgesinin en geç sigortalı çalıştırmaya başlandığı tarihte Kuruma doğrudan verilmesi veya
iadeli-taahhütlü olarak gönderilmesi gerektiği halde muteriz bu hususa riayet etmemiş ve işyeri
bildirgesini 29.03.2006 tarih ve 334338 kayıt numarası ile Kuruma vermiştir. (Süresi geçtikten
sonra)
3- Bu durumda muterizin 506 S.K. (8).maddesine muhalefeti sabit bulunmakla, hakkında
aynı kanun (140/a) maddesi gereğince fiil tarihindeki aylık asgari ücretin üç misli tutarında
olmak üzere 531,00 x 3 = 1593,00-YTL İ.P.cezası tatbiki gerekir. Kurum da aynı şekil ve
miktarda ceza uygulamış bulunmakla, mezkür İ.P.C.nın olaya ve yasaya uygun bulunduğu
kanaatına varılmıştır.
962
İZMİR 1.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
BİLİRKİŞİ RAPORU
VIII- DEĞERLENDİRME :
1- SSK tarafından (Karşı taraf) itiraz edene (işveren …………... ) yazılan toplam
6345,00-YTL İ.P.cezası 11.05.2004 tarihli işyeri durum tespit tutanağına dayanmaktadır.
Tutanak SSK Başkanlığı Sigorta Müfettişi …………... tarafından tanzim edilerek müfettiş ve
işveren vekili …………... tarafından müştereken imzalanmıştır. (Tutanak Seri : A, Cilt :3946,
no :197261)
Bu tutanağa dayanarak müfettişçe hazırlanan 31.05.2004 tarih-30-KDR-19 sayılı kısmi
denetim raporu yerel denetimde tespit edilen hususlar bölümünde …………... , …………... ve
…………... adındaki kişilerin işyerinde tescilsiz (sigortasız) olarak çalıştırıldıkları ve bu
sebeple 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu 140.maddesindeki idari para cezalarının (İ.P.C.)
işverene uygulanması gerektiği kanaatı belirtilmiş ve karşı taraf da buna dayanarak toplam
6345,00-YTL İ.P.cezasını uygulamıştır.
2- Belirtilen tutanakta sadece …………... ’in adı mevcuttur. Diğer iki şahıs …………...
ve …………...’nun adı yoktur. Tutanakta bu iki şahsın işyerinde çalıştığını belirtecek hiçbir
kayıt ve ifade yer almamıştır.
Bu durumda belirtilen tutanağa dayanarak sadece …………... adındaki işçinin işyerinde
sigortasız (tescilsiz) olarak çalıştırılması ile ilgili İ.P.cezası uygulanması mümkündür. Bu ceza,
işverenin 506 sayılı Kanunun 9.maddesine muhalefeti sebebi ile fiil tarihindeki (21.01.2004)
asgari aylık brüt ücret tutarı miktarında 423,00-YTL İ.P.cezasıdır.
506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu 29.07.2003 tarih-4958 sayılı Kanun ile değişmiş
(Resmi Gazete yayım ve yürürlük tarihi 06.08.2003) olup Kanunun 79.maddesinde asıl veya ek
nitelikteki bildirgelerin ait olduğu ayı veya dönemi takip eden ayın sonuna kadar SSK na
verileceği ve buna aykırılık halinde aynı Kanun 140.maddesi (c/3).fıkrasında : “denetim
963
elemanlarınca yapılan tespitler sonucunda düzenlenen belgelerden hizmetleri veya kazançları
Kuruma bildirmediği veya eksik bildirdiği saptanan sigortalılarla ilgili belgelerin asıl veya ek
nitelikte olup olmadığına bakılmaksızın ve işverence düzenlenip düzenlenmediği üzerinde
durulmaksızın aylık asgari ücretin üç katı tutarında İ.P.cezası verileceği belirtilmiştir.
Bu durumda işverenin işçisi …………... ile ilgili olarak 2004 yılı Ocak, Şubat, Mart
ayları ek prim bildirgelerinin (506 S.K. madde :79) verilmemiş oluşları sebebiyle aynı kanun
140/c-3 maddesi gereğince 423,00-YTL x 3 x 3 ay = 3807,00-YTL İ.P.C. tatbiki gerekir.
Ayrıca 2004 yılı birinci dört aylık dönem ek prim bordrosunun verilmemiş oluşu (506 S.K.
madde :79) ile ilgili olarak da aynı Kanun 140/c-3 maddesi uyarınca 423,00-YTL x 3 =
1269,00-YTL İ.P.C. tatbiki gerekir.
Şu halde yukarıda belirtilen idari para cezaları toplandığında 423,00 + 3807,00 +
1269,00 = 5499,00-YTL toplam tutarında İ.P.C.nın işverene tatbiki uygun bulunmaktadır.
3- …………... ve …………... adındaki şahısların işyerinde çalıştıklarını belirtir tespit,
bulgu ve belge mevcut görülmemekle bu iki şahıs için işe giriş bildirgesi verilmediği
gerekçesine dayanan 423,00 + 423,00= 846,00-YTL İ.P.C. nın yasal dayanaktan yoksun
bulunmakla iptal edilmesi gerekmektedir.
4- Şu halde netice olarak, Kurumca işverene (muterize) uygulanmış toplam 6345,00-
YTL İ.P.cezasının :
a- 5499,00-YTL lik kısmının olaya ve yasaya uygun olduğu;
b- 846,00-YTL lik kısmının ise uygun olmayıp iptali gerektiği;
inceleme neticesi ve kanaatına varılmıştır.
964
İZMİR 1.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
BİLİRKİŞİ RAPORU
VIII- DEĞERLENDİRME :
1- İtiraza konu toplam tutarı 9305,00-YTL olan idari para cezası (İ.P.C.), Çalışma ve
S.G.Bakanlığı iş güvenliği (iş) müfettişi …………...’nun, muterize (işverene) ait hastane
işyerinde tanzim ettiği 14.09.2005 tarihli tespit tutanağı ile, bu tutanağa dayanarak yazılmış
olan 29.09.2005 tarih-98 sayılı idari raporda belirtilen hususlarla ilgili bulunmaktadır. Çalışma
ve S.G.Bakanlığı İzmir Bölge Müdürlüğü de bu rapor üçüncü sahifesinde sonuç ve kanaat
bölümünde belirtilen şekilde ve tutarda toplam 9305,00-YTL lik İ.P.Cezasını 28.11.2005 tarih-
36128 sayılı yazı ile işverene uygulamıştır.
2- İ.P.cezasının 8236,00-YTL lik kısmı “Ağır ve tehlikeli işlerde çalışacaklara ait sağlık
raporu alınmadan çalıştırılan işçilerle ilgili olup (4857 sayılı İş Kanunu madde :86), raporda
hastane işyerinde ağır ve tehlikeli işlerde çalışacaklara ait sağlık raporu almayarak 4857 sayılı
İş Kanunu 86.maddesine muhalefet eden işverene aynı kanun 105.maddesi hükmü ve yeniden
değerlendirme oranı gereğince ve işyerinde 58 işçi çalıştığı için 142,00 x 58 işçi = 8236,00-
YTL İ.P.C. uygulanması kanaatı belirtilmiştir.
4857 sayılı İş Kanunu 86. maddesinde ve bu Kanunun 86.maddesinde ve bu Kanunun
85.maddesi gereğince çıkarılmış olan “Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği (Resmi Gazete :
16.06.2004 tarih-25494 sayı) 5.maddesinde ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılacak işçiler için
bunların bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarına dair hekim raporu alınmasının
zorunlu olduğu belirtilmiştir. Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği Ek-1 cetvelinde hastane,
bakteriyoloji ve kimya laboratuarları, eczacılık (ilaç imali, hammaddesi imali ve benzeri)
işlerinin bu yönetmelik kapsamında olduğu yer almıştır.
Yönetmelik kapsamında olan işyerlerinde çalışan işçilerin tümü ağır ve tehlikeli işler
niteliğinde olan işler değil, bir kısmı da örneğin büro personeli gibi (muhasebe elemanları,
965
muhasebe şefi veya müdürü, personel şefi veya müdürü, personel elemanları, hastane müdürü,
bahçıvan, santral memuru, resepsiyon, puantör v.b.) elemanlar bu nitelikte olmayan yani bedeni
elverişlilik ve dayanıklılıkla ilgisi olmayan hafif nitelikte olarak tariflenebilecek işlerde
çalışırlar. Müfettiş 14.09.2005 tarihli tutanağı ve 29.09.2005 tarih-98 sayılı idari raporunda da
belirtildiği üzere işyerinde 19 erkek ve 39 kadın olmak üzere çalışan sayısı toplam 58 dir.
Bunlardan kaçının ağır ve tehlikeli işler niteliğindeki işlerde çalıştıkları ve kaçının ise bunların
dışında kalan hafif işlerde (büro personeli v.b.) çalıştıkları tespit edilmeden toplam 58 işçi ile
ilgili olarak nispi nitelikteki idari para cezası uygulaması eksik incelemeye dayanmakla olaya
ve yasaya ve hukuka aykırı bulunmakta olup bu durumda mezkür 8236,00-YTL idari para
cezasının iptali gerektiği kanaatına varılmıştır.
3- İdari para cezasının 142,00-YTL lik kısmı yemekhane işçilerine portör muayeni
yaptırılmamış ve kazanı işletmek için kazancıya kazancı ehliyeti alınmamış olması ile ilgili
olup bu hususlar 4857 sayılı İş Kanunu 78/1 maddesine göre çıkarılmış Yönetmelik ve
Tüzüklere muhalefet teşkil etmekle aynı kanun 105/1 maddesi gereğince karşı tarafın muterize
uyguladığı 71,00 x 2 = 142,00-YTL İ.P.cezasının iptalini gerektirecek bir husus mevcut
görülmemektedir.
4- İdari para cezasının 714,00-YTL lik kısmı işverenin işyeri hekimi istihdam etmemesi
ile ilgili olup bu husus 4857 S.K. 81.maddesine muhalefet teşkil etmekle aynı Kanun
105/2.maddesi gereğince işverene 714,00-YTL İ.P.cezası tatbiki gerekmekte olup karşı taraf da
aynı şekil ve miktarda ceza uygulamış bulunmakla olaya ve yasaya uygun olduğu kanaatına
varılmıştır.
5- İdari para cezasının 213,00-YTL lik kısmı işyeri sıcak su kazanının periyodik
kontrollerinin yapılmamış olması ve asansörün periyodik kontrolünün yapılmamış olması ve
kazan dairesi aydınlatma armatürlerinin etanj (kapalı) tip olmaması ile ilgili olup bu hususlar
İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü hükümlerine aykırılık teşkil etmekle 4857 sayılı İş Kanunu
78/1 ve 105/1 maddeleri gereğince üç fiil için işverene tatbik edilmiş 71,00 x 3 =213,00-YTL
tutarında olarak karşı tarafın muterize uyguladığı İ.P.C.nın iptalini gerektirecek bir husus
mevcut görülmemektedir.
6- Bu durumda toplam 9305,00-YTL tutarındaki İ.P.C. nın yukarıda 2.maddede
belirtilen 8236,00-YTL lik kısmının iptali gerektiği ve 3, 4, 5.maddelerde belirtilen 142,00 +
714,00 + 213,00 = 1069,00-YTL tutarındaki İ.P.C.nın olaya ve yasaya ve hukuka uygun olduğu
kanaatına varılmıştır.
966
24 Kasım 2006
Ağır ve tehlikeli işlerin neler olduğu; Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği1[1] ekinde yer alan
Ek-1 sayılı çizelgede belirlenmiştir. Çizelgede 153 iş ağır ve tehlikeli iş olarak sayılmıştır.
Ancak yönetmeliğin 10.maddesi “Ek:1 deki çizelgede yer almayan herhangi bir işin ağır ve
tehlikeli işlerden sayılmayacağı konusunda karar vermeye Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı yetkilidir” şeklinde düzenleme de getirmiştir.
Ağır ve tehlikeli işlerde rapor alma zorunluluğu ve raporun alınış şekli İş Kanunu’nun
86.maddesinde düzenlenmiştir2[2]. Yasa hükmü gereği; Sağlık raporu alınmamış herhangi bir
işçinin ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılması yasaktır. Yasağa uymamanın müeyyidesi3[3] ise
her işçi için 2006 yılında 155 YTL para cezasıdır.
Örnek-1: A… şirketinin ana faaliyet konusu Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği ekinde yer
alan Ek-1 sayılı çizelgenin 87 sırasında tarif edilen “Her türlü konserve ve hazır gıda ile hazır
yemek üretimi işleri”dir. İşyerinde üretimim biriminde 80 işçi, idari kısımda (bahçe tanzim-
mutfak-güvenlik-muhasebe-insan kaynakları-çay ocağı vb.) ise 30 işçi çalışmaktadır. İşin ağır
ve tehlikeli iş olduğu konusunda bir tereddüt yoktur. 80 işçi ağır ve tehlikeli işte çalışmaktadır.
30 işçi ise ağır ve tehlikeli işte çalışmamaktadır. Yönetmeliğin 5.maddesi “Ağır ve tehlikeli
işlerde çalıştırılacak işçiler …” diyerek rapor zorunluluğunun bu işlerde çalışacak işçiler için
olduğunu belirtmiştir. 80 işçi için rapor alınacaktır. İdari kısımda görev alan 30 işçiden ise
kanaatimce rapor alma zorunluluğu yoktur. Burada önem arz eden işçilerin yaptıkları işin
tanımlanmasıdır.İşçilerle yapılan iş sözleşmelerinde yaptıkları iş belirtilmeli, tek tip iş
sözleşmesi yapılmamalıdır.
967
Örnek-2: Bağ evinde bekçilik yapan kişinin kanaatimce rapor alma zorunluluğu yoktur. İş
Kanunu anlamında yapılan iş ağır ve tehlikeli iş değildir.
506 sayılı Sosyal Sigortalara Kanunu4[4] ise “çalışma mevzuatına göre sağlık raporu alınması
gerektiği…” şeklinde düzenleme getirmiştir. Çalışma mevzuatı deyimi daha geniş kapsamlı
olup, İş Kanunu ve ilgili tüzük ile yönetmelikleri de içine alır. Kanun hükmüne göre bünyece
elverişli bulunmadığı işte çalıştırılması sonucu meydana gelen hastalığı için Kurumca yapılan
hastalık sigortası masraflarının tümü işverene ödettirilebilecektir. Buradan da şu anlam
çıkabilir o zaman her iş için mi rapor alınacak. Ben bu şekliyle düşünmüyorum. İş Kanunu
kanaatimce rapor alınacak işleri belirlemiş ve yasal sınırlarını çizmiştir. Çizelgede yer almayan
herhangi bir işin ağır ve tehlikeli işlerden sayılıp sayılmayacağı konusunda karar vermeye
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını yetkili kılmıştır.
Sonuç:
5
[1]6 Yönetmelik 4857 sayılı İş Kanunu’nun, 85.maddesine göre düzenlenmiş ve 16.06.2004
tarih, 25494 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
7
[2]8 4857/86.madde “Ağır ve tehlikeli işlerde çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı
süresince en az yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı oldukları işyeri hekimi, işçi
sağlığı dispanserleri, bunların bulunmadığı yerlerde sırası ile en yakın Sosyal Sigortalar
Kurumu, sağlık ocağı, hükümet veya belediye hekimleri tarafından verilmiş muayene raporları
olmadıkça, bu gibilerin işe alınmaları veya işte çalıştırılmaları yasaktır. Sosyal Sigortalar
Kurumu işe ilk giriş muayenesini yapmaktan kaçınamaz. İşyeri hekimi tarafından verilen
rapora itiraz halinde, işçi en yakın Sosyal Sigortalar Kurumu hastanesi sağlık kurulunca
4
968
muayeneye tabi tutulur, verilen rapor kesindir. Yetkili memurlar isteyince, bu raporları işveren
kendilerine göstermek zorundadır. Bu raporlar damga vergisi ve her çeşit resim ve harçtan
muaftır.”
9
[3] 4857 sayılı İş Kanunu 105.madde
10
[4]11 506 SSK Madde 41 “Çalışma mevzuatına göre sağlık raporu alınması gerektiği halde
böyle bir rapora dayanılmaksızın veya eldeki rapora aykırı olarak bünyece elverişli
bulunmadığı işte çalıştırılan sigortalının bu işe girişinden önce var olduğu tespit edilen veya
bünyece elverişli bulunmadığı işte çalıştırılması sonucu meydana gelen hastalığı için Kurumca
yapılan hastalık sigortası masraflarının tümü işverene ödettirilir”.
10
11
969
İZMİR 1.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
BİLİRKİŞİ RAPORU
IV- KARŞI TARAF : Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İzmir Bölge Müdürlüğü -
İZMİR
VIII- DEĞERLENDİRME :
1- Çalışma ve S.G.Bakanlığı iş güvenliği müfettişi (iş müfettişi) …………... muterize
(işverene) ait tuğla ve kiremit fabrikası işyerinde 10.01.2005 tarihinde iş sağlığı ve güvenliği
bakımından yaptığı denetimde beş adet noksan husus tespit etmiş ve bu konuda tanzim etmiş
olduğu tespit tutanağı işveren vekili – ortak …………... ile müfettiş tarafından müştereken
imzalanmıştır.
2- Çalışma ve S.G.Bakanlığı iş güvenliği müfettişleri (İş müfettişleri) …………... ile
…………... 13.06.2005 tarihinde işyerindeki kontrol teftişlerinde 10.01.2005 tarihinde tespit
edilmiş beş adet noksan hususun tamamlanmadığını ve ayrıca da on bir adet noksan
bulunduğunu tespit ile tutanak tanzim etmişler ve tutanak müfettişler ve işveren vekili
…………... tarafından müştereken imzalanmıştır.
Bu tespitlere dayanarak iş güvenliği müfettişleri …………... ve …………... 27.06.2005
tarih-78/73 sayılı idari raporlarını tanzim etmişler ve noksan hususları raporlarında belirterek
raporları :
a) II.Bölüm B.5 maddesi noksanlığı sebebiyle : 714,46-YTL
b) II.Bölüm A.2–A.3–A.4–A.5, B.1-B.6–B.7–B.8–B.9–B.10–B.11 maddelerindeki
noksanlıklar sebepleriyle (11 adet fiil) 11 x 71,45 = 785,95-YTL
c) II.Bölüm B.3 maddesi noksanlığı sebebiyle :714,46-YTL
970
d) II.Bölüm B.2 maddesi noksanlığı sebebiyle :714,46-YTL
e) II.Bölüm B.4 maddesi noksanlığı sebebiyle :714,46-YTL
f) II.Bölüm A.1 maddesi noksanlığı sebebiyle :112 işçi x 142,89 = 16003,68-YTL
olmak üzere toplam :19647,47-YTL idari para cezası (İ.P.C.) uygulanması gerektiği
kanaatını belirtmişlerdir.
3- Çalışma ve S.G.Bakanlığı (karşı taraf) İzmir Bölge Müdürlüğü 02.08.2005 tarih-
20814 sayılı idari para cezası tebligatı yazısı ile, raporda belirtilen şekilde ve gerekçelerle
işverene toplam 19647,47-YTL İ.P.C.uygulamıştır.
4- Yazılan cezalar aynı sıra numarası takip edilerek incelendiğinde inceleme sonuçları
aşağıdaki şekildedir :
a) Rapor II.Bölüm B-5 maddesi işçi eğitimleri ile ilgili olup işçilere gerekli iş sağlığı ve
güvenliği eğitimini vermemiş işverene 4857 sayılı İş Kanunu 77.maddesine muhalefeti
sebebiyle aynı kanun 105/2 maddesi gereğince ve 2005 yılı yeniden değerleme oranı da dikkate
alınarak 714,00-YTL İ.P.C. tatbiki gerekir. (5326 sayılı Kabahatler Kanunu madde :17/7
gereğince bir yeni Türk lirası küsuratları dikkate alınmaz.)
b) Rapor II.Bölümü A.2–A.3–A.4–A.5, B.1-B.6–B.7–B.8–B.9–B.10–B.11
maddelerinde belirtilen 11 adet fiil sabit görülmekle işverene 11 fiil x71 = 781,00-YTL İ.P.C.
tatbiki gerekir. (5326 S.K. madde :17/7 gereği YTL küsuratları dikkate alınmamaktadır.)
c) Rapor II.Bölüm B.3 maddesi gereğince işverenin 4857 sayılı İş Kanunu
80.maddesine muhalefeti sabit bulunmakla aynı kanun 105/2.maddesi gereğince 714,00-YTL
İ.P.C. tatbiki gerekir. (Yeniden değerleme oranları ve 5326 S.K. madde :17/7 dikkate
alınmıştır.)
d- Rapor II.Bölüm B.2 maddesi gereğince işverenin 4857 sayılı İş Kanunu
81.maddesine muhalefeti sabit bulunmakla aynı kanun 105/2.maddesi gereğince 714,00-YTL
İ.P.C. tatbiki gerekir.
e- Rapor II.Bölüm B.4 maddesi gereğince işverenin İş Kanunu 82.maddesine muhalefeti
sabit bulunmakla aynı kanun 105/2.maddesine göre 714,00-YTL İ.P.C. tatbiki gerekir.
Bu suretle a, b, c, d, e maddelerindeki İ.P.cezaları toplamı 714,00 + 781,00 + 714,00 +
714,00 + 714,00 =3637,00-YTL dir.
Bu suretle işverene toplam 3637,00-YTL İ.P.cezası tatbikinin olaya ve yasaya ve
dosyaya ve hukuka uygun olduğu kanaatına varılmıştır.
f- Müfettiş raporu II.Bölüm A.1 sıra numarasında belirtilen noksan husus, işçilere
alınmış sağlık raporlarının uygun kişi ve kuruluşlardan alınmamış olduğu şeklindedir.
Müfettişler bu hususun 4857 sayılı İş kanunu 86.maddesine muhalefet teşkil ettiğini ve aynı
kanun 105/4 maddesi gereğince 2005 yılı yeniden değerleme oranı da dikkate alınarak, ağır ve
tehlikeli işlerde çalışanlar için uygun kişi ve kuruluşlardan sağlık raporu alınmaması sebebiyle
her işçi için 142,89-YTL hesabı ile toplam 112 işçi için 112 x 142,89 = 16003,68-YTL İ.P.C.
tatbikini belirtmişlerdir.
4857 sayılı İş Kanunu 86.maddesi ağır ve tehlikeli işlerde çalışacak işçilerin işe giriş
sağlık raporları ve periyodik sağlık kontrol raporları ile ilgilidir.
Resmi Gazetenin 16.06.2004 tarih-25494 sayılı nüshasında yayımlanarak yürürlüğe
girmiş olan “Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği” eki ağır ve tehlikeli işlere ait cetvelin 13.sıra
numarasında “toprağın pişirilmesi suretiyle imal olunan kiremit, tuğla, ateş tuğlası, boru, pota,
künk ve benzeri inşaat ve mimari malzeme işlerinin bu yönetmelik kapsamında olduğu
belirtilmiştir.
Olayla ilgili işyerinde toprağın pişirilmesi suretiyle tuğla ve kiremit imalinde çalışan
işçiler ağır ve tehlikeli nitelikte iş kapsamında olurlar. Bunların dışında kalan işçiler (mali işler
çalışanları, finansman ve vezne ve personel görevlileri, puantörlük, santral, bahçe tanzimi,
temizlik, mutfak, çay ocağı personelleri, müdürler, yöneticiler v.b. ağır ve tehlikeli nitelikte iş
olmayıp, bu işlerde çalışanlara ağır ve tehlikeli işler sağlık raporu gerekmez.) ağır ve tehlikeli
nitelikte iş kapsamında olmazlar.
971
Müfettiş 27.06.2005 tarih – 77/58 sayılı idari raporları ile belirtilen toplam işçi sayısı
(112) işyerinde mevcut personelin tümünün toplamı olup, bunların kaçının ağır ve tehlikeli
işler kapsamındaki işlerde çalışmakta olduğu ve kaçının ise bu kapsamın dışındaki işlerde
çalışmakta olduğu tespit edilmeden, işyerinde yapılan bütün işlerin ağır ve tehlikeli iş olarak
kabul edilerek toplam 112 personelin tümü için İ.P.cezası uygulanmış olması olaya, dosyaya,
yasaya ve hukuka aykırıdır.
Bu durumlar muvacehesinde işyerinde tespit tarihinde mevcut personelin kaçının ağır
ve tehlikeli iş niteliğindeki işlerde çalıştıkları ve kaçının ise bu kapsamın dışında kalan
nitelikteki işlerde çalıştıkları müfettişlerce tespit edilmeden, yani eksik inceleme ile, tüm işyeri
personelinin ağır ve tehlikeli işler niteliğindeki işlerde çalıştığı varsayılarak işyerindeki toplam
112 personelin tümü için İ.P.C. uygulanmış olması olaya, dosyaya, yasaya ve hukuka aykırı
olup bu durumda mezkür 16003,68-YTL tutarındaki İ.P.Cezasının iptali gerekmektedir.
5- Yukarıda 4.maddede a, b, c, d, e bölümlerinde belirtildiği surette işverene
uygulanması gereken toplam İ.P.cezası tutarı 3637,00-YTL olmakla bu durumda netice olarak :
İşverene uygulanmış toplam 19647,47-YTL İ.P.cezasının :
- 3637,00-YTL lik kısmının olaya ve yasaya ve hukuka uygun olduğu;
- 16010,47-YTL lik kısmının ise olaya ve yasaya ve hukuka uygun olmayıp iptali
gerektiği;
kanaatına varılmıştır.
972
İZMİR 2.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
BİLİRKİŞİ RAPORU
V- VEKİLİ : (-)
VII-TESPİT VE İNCELEMELER :
1- İşverene (muterize) S.S.K.Manisa Sigorta İl Müdürlüğünce (karşı taraf) 01.11.2004
tarih ve 62337 sayılı idari para cezası tebligatı ile 01.01.1995-31.12.1995 devresi bütçe
masrafları ve ödeme emirleri defterlerinin ibraz edilmediği gerekçesi ile 506 sayılı Sosyal
Sigortalar Kanunu 140/d-1 maddesinin tatbiki ile 423.000.000x12=5.076.000.000-TL idari para
cezası yazılarak tebliğ edilmiştir.
2- İşveren bu cezanın haksız olduğunu ileriye sürerek Kuruma 12.11.2004 tarihli
dilekçe ile itiraz etmiş ise de, Kurum Ünite İtiraz Komisyonu 29.06.2005 tarih ve 2005/85
sayılı kararında idari para cezasının uygun olduğuna ve itirazın reddine karar vermiştir.
3- Bunun üzerine işveren 29.11.2005 tarihli dava dilekçesinde ileriye sürdüğü nedenlerle
cezanın haksız olduğunu iddia ederek iptali için dava açmıştır. (Ünite İtiraz Komisyon Kararı
15.08.2005 tarih-43689 sayılı SSK kapak yazısı ekinde işverene tebliğ edilmiş, idari para
cezası ile kararın iptali için Manisa İdare Mahkemesine dava açılmış ve İdare Mahkemesi 5326
sayılı Kabahatler Kanunu gereği görevsizlik kararı vermiş ve bu defa dava Salihli Sulh Ceza
Mahkemesinde açılmıştır.
VIII- DEĞERLENDİRME :
1- SSK Manisa Sigorta müfettişi …………... 26.02.2004 tarihli kayıt inceleme tutanağı
tanzim etmiş ve tutanak 4.maddesinde 1990, 1991, 1992 ve 1995 yıllarına ait bütçe masraf ve
ödeme emirleri defterlerinin bulunmaması (muhafaza edilmemesi) nedeniyle ibraz edilmediği
belirtilmiş ve tutanak müfettiş ve …………... tarafından müştereken imza edilmiştir.
2- Müfettiş 02.03.2004 tarih-22/7 sayılı raporunu tanzim ederek sonuç ve kanaat
bölümünde 01.07.1990-31.12.1992 ve 01.01.1995-31.12.1995 devresi bütçe masrafları ve
ödeme emirleri defterleri ibraz edilmediği için 506 S.K. 140/d-2 maddesi uyarınca idari para
cezası (İPC) tatbiki gerektiğinin uygun görüldüğü belirtilmiştir.
3- Kurum (SSK) 506 S.K. 140/d-2 maddesinin yerine (aylık asgari ücretin 6 katı ceza)
506 S.K. 140/d-1 maddesini (asgari ücretin 12 katı ceza) uygulayarak
423.000.000x12=5.076.000.000-TL İ.P.C. uygulayıp işverene tebliğ etmiş ve işveren itirazını
Kurum Ünite İtiraz Komisyonu reddetmiştir.
4- SSK müfettişi kayıt inceleme tutanağı 26.02.2004 tarihli olup, işverene (muterize)
yazılan İ.P.cezası yazısı 01.11.2004 tarih-62337 sayılıdır.
Resmi Gazetenin 16 Ocak 2004 tarih-25348 sayılı nüshasında yayımlanarak 01.05.2004
tarihinde yürürlüğe giren “Sosyal Sigortalar Kurumu Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği”
30.maddesi 1.fıkrasında işyeri ile ilgili tüm defter ve belgelerin, ilgili bulundukları yılı takip
973
eden takvim yılından başlayarak beş yıl süreyle işverenlerce saklamasının zorunlu olduğu”
belirtilmiştir.
Daha önceki Yönetmelikte bu süre on yıl idi. Ceza hukukunun ana prensiplerinden biri
yeni düzenlemelerin failin lehine bir hüküm getirmesi halinde, düşürülen ceza tutarlarının ve
başka bir ifade ile failin lehine olanın uygulanması icabetmekle burada defter ve belgeleri
saklama süresi İ.P.cezasının tatbik tarihi olarak beş yıldır. Müfettiş tutanağı 26.02.2004 tarihli
olup, İ.P.cezası da 01.11.2004 tarihli olmakla işverenden 01.11.1999 tarihinden önceki defter
ve belgelerini ibraz etmesi istenemez. Bu durumda SSK nın İ.P.cezasının yasal dayanağı
mevcut olmamakla iptali gerekmektedir.
Esasen 213 sayılı Vergi Usul Kanunu 253.maddesine göre de defter ve belgelerin ilgili
bulundukları yılı takip eden takvim yılından başlayarak beş yıl süre ile muhafaza edilmesi
gerektiği belirtilmiştir. Muteriz vergi mükellefi olmadığı halde mükellef dahi olsa idi bunları
muhafaza müddeti beş yıl ile sınırlı idi.
5- Sağlık Bakanlığı Manisa ili …………... 15.05.1995 tarih ve 647 sayılı yazıları ile
SSK Manisa Bölge Müdürlüğüne yazmış olduğu yazıda sağlık memuru …………...’nun 657
sayılı Devlet Memurluğu kadrosuna geçirildiğini (15.05.1995 tarihinden itibaren) belirtmiştir.
SSK müfettişince tanzim edilen 26.02.2004 tarihli kayıt inceleme tutanağı 3.sahifesi üçüncü
maddesinde tetkiki yapılan devrede …………...’ndan başka işçi statüsünde çalışan mevcut
olmadığı belirtilmiştir. Bu durumda …………... SSK sicil dosyasının 15.05.1995 tarihinden
itibaren işlemden kaldırılması gerekmekle, SSK ya tabi olmayan bir Kuruma 506 sayılı Sosyal
Sigortalar Kanununun tatbiki dahi mümkün değildir. İ.P.cezasının bu sebeple dahi iptali
gerekir.
BİLİRKİŞİ
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi (D.E.Ü.)
974
İZMİR 2.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
BİLİRKİŞİ RAPORU
VI-TESPİT VE İNCELEMELER :
1- İşverene (muterize) S.S.K.İzmir Sigorta İl Müdürlüğünce (karşı taraf) 16.06.2003
tarih ve 144813 sayılı idari para cezası tebligatı ile 2002/09-10-11-12 ve 2003/01-02-03 aylara
ait ek prim bildirgelerinin SSK İzmir Sigorta İl Müdürlüğüne yasal sürelerinde verilmediği
gerekçesi ile her fiil için fiil tarihindeki aylık asgari ücretin iki katı olmak üzere
250.875.000x2x3 fiil + 306.000.000x2x4 fiil =3.953.250.000-TL idari para cezası yazılarak
tebliğ edilmiştir.
2- İşveren bu cezanın haksız olduğunu ileriye sürerek Kuruma 27.06.2003 tarihli
dilekçe ile itiraz etmiş isede, Kurum Ünite İtiraz Komisyonu 15.09.2005 tarih ve 2005/bilano
sayılı kararında idari para cezasının uygun olduğuna ve itirazın reddine karar vermiştir.
3- Bunun üzerine işveren 15.12.2005 tarihli dava dilekçesinde ileriye sürdüğü nedenlerle
cezanın haksız olduğunu iddia ederek iptali için dava açmıştır. (Ünite İtiraz Komisyon Kararı
P.T.T.ile 04.10.2005 tarihinde tebliğ edilmiş olup, dava (60) günlük yasal süresinde İzmir
1.nolu İdare Mahkemesine 11.11.2005 tarihinde açılmıştır.) (İzmir 1.İdare Mahkemesi E :2005-
1450, K :2005-1269 sayı ve 23.11.2005 tarihli kararlarında görev yönünden davayı reddetmiş
olup bu durumda 5326 sayılı Kabahatler Kanunu 27.maddesi gereğince dava Sulh Ceza
Mahkemesinde açılmıştır.)
VII- DEĞERLENDİRME :
1- İşverene (muterize) 2002 yılı 09, 10, 11 ve 12.ayları ek prim bildirgelerinin ve 2003
yılı 01, 02, 03 ayları ek prim bildirgelerini yasal sürelerinde vermediği gerekçesi ile her fiil için
fiil tarihindeki aylık asgari ücretin iki katı tutarında olmak üzere 250.875.000x2x3 fiil +
306.000.000x2x4 fiil =3.953.250.000-TL İ.P.C. uygulanmıştır.
2- Bu ek prim bildirgeleri işçi Hakan Uykutalp’in çalışmaları ile ilgili olup SSK
müfettişleri …………... ve …………... ’un 22.05.2003 tarihli işyeri yerel denetim tutanağı ile
sabit olduğu üzere bu işçinin dışında daha beş işçi daha işyerinde çalışmakta olmakla bu işçiler
için mezkür aylarla ilgili olarak asıl prim bildirgeleri (506 S.K. madde :79) sürelerinde
işverence Kuruma verilmiş olmakla daha sonra aynı ayları kapsayıp işçi …………... ile ilgili
verilen prim bildirgeleri (yedi ayı kapsayan yedi adet bildirge) ek prim bildirgeleri
mahiyetindedir. Fiil tarihindeki yürürlükte olan 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu
79.maddesi ile 140/c maddelerinde ek prim bildirgelerinin sürelerinde verilmemiş oluşu ile
ilgili bir ceza öngörülmemiştir.
975
29.07.2003 tarih-4958 sayılı yasa ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu
79.maddesinde yapılan değişiklik ile ek prim bildirgelerinin de sürelerinde verilmesi gerektiği
ve sürelerinde verilmediği taktirde aynı Kanunla değişik 506 S.K. 140/c maddesi ile İ.P.C.
uygulanacağı belirtilmiş ise de işverenin (muterizin) fiili 4958 sayılı Yasanın yürürlüğe girdiği
06.08.2003 tarihinden önce olmakla, bu cezai yaptırım geriye dönük olarak uygulanamaz.
Kurum ise geriye dönük uygulama yaparak işverene cezai yaptırım uygulamış olmakla, yasal
dayanaktan yoksun toplam 3953,25-YTL İ.P.C.nın iptali gerektiği kanaatına varılmıştır.
3- T.C.Yargıtay 11.Ceza Dairesi 27.11.2001 tarih ve E :2001-10337, K :2001-10853
sayılı ve 31.10.2000 tarih ve E :2000-4770, K :2000-4822 sayılı kararlarında ek prim bildirgesi
verilmemiş oluşunun 506 S.K. 79 ve 140/c maddeleri kapsamında bulunmadığı ve bu sebeple
İ.P.C. uygulanamayacağı belirtilmiştir.
976
977
İZMİR 2.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
BİLİRKİŞİ RAPORU
VI-TESBİT VE İNCELEMELER :
1- İşverene (muterize) S.S.K.İzmir Sigorta İl Müdürlüğünce (karşı taraf) 31.10.2005
tarih ve 301888 sayılı idari para cezası tebligatı ile 2004 yılı Temmuz ve Ağustos ayları aylık
prim ve hizmet belgelerinin sürelerinde verilmediği (506 sayılı Kanun madde :79) gerekçesi ile
herbir fiil için fiil tarihindeki aylık asgari ücretx3 olmak üzere iki fiil için
444,15x3x2=2664,90-YTL idari para cezası yazılarak tebliğ edilmiştir.
2- İşveren bu cezanın haksız olduğunu ileriye sürerek Kuruma 24.11.2005 tarihli
dilekçe ile itiraz etmiş isede, Kurum Ünite İtiraz Komisyonu 18.01.2006 tarih ve 2006/8 sayılı
kararında idari para cezasının uygun olduğuna ve itirazın reddine karar vermiştir.
3- Bunun üzerine işveren 15.02.2006 tarihli dava dilekçesinde ileriye sürdüğü nedenlerle
cezanın haksız olduğu iddiası ile iptali için dava açmıştır. (Ünite İtiraz Komisyon Kararı
P.T.T.ile 01.02.2006 tarihinde tebliğ edilmiş olup, dava (15) günlük yasal süresinde 15.02.2006
tarihinde açılmıştır.) (5326 sayılı Kabahatler Kanunu madde :27)
978
5- 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu 79.maddesinde işverenin bir ay içinde
çalıştırdığı sigortalının sigorta primleri ve destek primi hesabına esas tutulan kazançlar
toplamını ve prim ödeme gün sayıları ile bu primleri gösteren ve örneği Yönetmelikle
belirlenen asil veya ek belgeleri ait olduğu ayı veya dönemi takip eden ayın sonuna kadar
Kuruma vermekle sorumlu olduğu emredilmiş ve buna muhalefetin cezası aynı Kanun (140/c-
3) maddesinde her fiil için aylık asgari ücretin üç katı tutarında idari para cezası (İ.P.C.)
uygulanacağı emredilmiştir.
6- İşveren (muteriz) 2004 yılı Temmuz ayı aylık prim ve hizmet belgesini en geç
31.08.2004 tarihinde ve 2004 yılı Ağustos ayı aylık prim ve hizmet belgesini en geç 30.09.2004
tarihinde vermesi icabederken (506 S.K. madde :79) Kanunun bu amir hükmünü ihlal ederek
vermemiş ve bu belgelerini yasal sürelerini geçirdikten sonra 24.10.2005 tarihinde vermiş
olmakla 506 sayılı Kanun 79.maddesine muhalefeti sabit olmuş bulunup bu durumda iki fiili
için 506 S.K. (140/c-3) maddesi cezai hükmü gereğince fiil tarihindeki aylık asgari ücret
dikkate alınarak 444,15x3x2 fiil= 2664,90-YTL İ.P.cezasının işverene tatbiki gerekir. Kurum
da aynı şekil ve miktarda yasal cezayı uygulamıştır.
7- 21.04.2005 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 5335 sayılı Kanun
22.maddesinde “İlgili Kanunları gereğince uygulanacak adli ve idari para cezalarının
hesaplanmasında ve ödenmesinde bir yeni Türk lirasının (1-YTL) altında kalan tutarların
dikkate alınmayacağı emredilmekle bu durumda işverene (muterize) uygulanacak idari para
cezası yeni Türk lirası olarak 2664-YTL (ikibinaltıyüzaltmışdörtyeniTürklirası) dır.
BİLİRKİŞİ
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi (D.E.Ü.)
979
İZMİR 3.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
BİLİRKİŞİ RAPORU
VI-TESBİT VE İNCELEMELER :
1- İşverene (muterize) S.S.K.İzmir Sigorta Müdürlüğünce (karşı taraf) 12.03.2003 tarih
ve 56470-56471 sayılı idari para cezası tebligatı ile üç işçinin işe giriş bildirgelerinin
sürelerinde verilmemiş olduğu gerekçesi ile her fiil için fiil tarihindeki aylık asgari ücret olmak
üzere üç fiil için 250.875.000x3=752.625.000-TL idari para cezası yazılarak tebliğ edilmiştir.
2- İşveren bu cezanın haksız olduğunu ileriye sürerek Kuruma 24.03.2003 tarihli dilekçe
ile itiraz etmiş isede, Kurum Ünite İtiraz Komisyonu 26.05.2003 tarih ve 2003/1394-1395
sayılı kararında idari para cezasının uygun olduğuna ve itirazın reddine karar vermiştir.
3- Bunun üzerine işveren 09.06.2003 tarihli dava dilekçesinde ileriye sürdüğü nedenlerle
cezanın haksız olduğunu iddia ederek iptali için dava açmıştır. (Ünite İtiraz Komisyon Kararı
P.T.T. ile 04.06.2003 tarihinde tebliğ edilmiş olup, dava (7) günlük yasal süresinde 09.06.2003
tarihinde açılmıştır.)
VII- DEĞERLENDİRME :
1- Muteriz …………...., …………... Belediyesi 1.Kısım inşaatını üstlenmiş asıl işveren
………………..... nin taşeronu olarak işyerinde üç işçisini 19.11.2002 Salı tarihinde işe
başlatmış ve bunların sigortalı işe giriş bildirgelerini 21.11.2002 Perşembe tarihinde Kuruma
vermiştir.
2- 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun olay tarihinde yürürlükte olan (9).maddesi ve
bu maddenin 4958 sayılı kanunla (yürürlük 06.08.2003) değişik aynı maddesi hükmüne göre
inşaat işyerlerinde işe başlatılacak veya başlatılan işçiler en geç çalışmaya başlatıldığı gün
kuruma bildirilmelidir.
Kuruma ilk defa işyeri bildirgesi verilen işyerlerinde işe alınan işçiler için en geç bir ay
içinde işe giriş bildirgesi verilebileceği 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu (9).maddesinde yer
almış isede bu hüküm işyeri bildirgesini (506 S.K. madde :8) kuruma veren asıl işveren
(müteahhit) için bahis konusu olup, muteriz taşeron olmakla ve ikinci bir işyeri bildirgesi
verilemeyeceği cihetle ve asıl işverenin dahi işyeri bildirgesini 21.10.2002 tarihinden sonra
verdiğini belirtir bir hususta dosyada sabit bulunmamakla bu durumda muterize 506 S.K.
(9).maddesini üç defa ihlali ile ilgili olarak her bir fiil için fiil tarihindeki aylık asgari ücret
olmak üzere üç fiil için 250.875.000x3=752.625.000-TL İ.P.C.nın işverene tatbiki gerekmekle
ve Kurum da aynı şekil ve miktarda ceza uygulamış bulunmakla olaya ve yasaya uygun olduğu
kanaatına varılmıştır.
980
neticesi ve kanaatımı belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın Hakimliğin takdirlerine saygı ile
arzolunur. 03.09.2003
Not : Anayasa Mahkemesinin 08.10.2002 tarih Esas :2001-225 Karar :2002-88 sayılı
kararlarında 26.02.2004 tarihinden itibaren SSK ile ilgili idari para cezası iptal davalarının
İdare Mahkemesinde açılacağı hükme bağlanmış ise de 06 Ağustos 2003 tarih ve 25191 sayılı
Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 4958 sayılı kanunun 51.maddesi ile değişik
Sosyal Sigortalar Kanunu 140/f.maddesi gereğince SSK ile ilgili idari para cezası iptal
davalarının Ünite İtiraz Komisyon Kararının tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içinde İdare
Mahkemesinde açılabileceği belirtilmekle bu husus sayın Hakimliğin takdirlerine saygı ile
arzolunur. 03.09.2003
BİLİRKİŞİ
İşyeri sicil no : …………... -35
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi (D.E.Ü.)
BİLİRKİŞİ RAPORU
VI-TESBİT VE İNCELEMELER :
1- İşverene (muterize) S.S.K.Başkanlığı İzmir Sigorta İl Müdürlüğünce (karşı taraf)
05.03.2003 tarih ve 46989 sayılı idari para cezası tebligatı ile 10 adet işçisinin sigortalı işe giriş
bildirgelerini (506 S.K. madde :9) sürelerinde vermediği (işe başlama tarihinden önce
vermediği) gerekçesi ile her fiil için asgari aylık ücret (506 S.K. mad :140/b) tutarında olmak
üzere 10 fiil için 10x250.875.000=2.508.750.000-TL İ.P.C. tebliğ edilmiştir.
2- İşveren bu cezanın haksız olduğunu ileriye sürerek Kuruma 17.03.2003 tarihli dilekçe
ile itiraz etmiş isede, Kurum Ünite İtiraz Komisyonu 21.03.2003 tarih ve 2003/bilano sayılı
kararında idari para cezasının uygun olduğuna ve itirazın reddine karar vermiştir.
3- Bunun üzerine işveren 28.04.2003 tarihli dava dilekçesinde ileriye sürdüğü nedenlerle
cezanın haksız olduğu iddiası ile iptali için dava açmıştır. (Ünite İtiraz Komisyon Kararı P.T.T.
ile 22.04.2003 tarihinde tebliğ edilmiş olup, dava (7) günlük yasal süresinde 28.04.2003
tarihinde açılmıştır.)
VII- DEĞERLENDİRME :
981
1- Muteriz (işveren) işyeri bildirgesini (506 S.K. madde :8 - İşyeri bildirgesi)
05.09.2002 tarihinde kuruma vermiş ve işyerinde 07.09.2002 tarihinden itibaren işçi
çalıştırmaya başlayacağını beyan etmiştir.
2- İşyeri ………………….... - İZMİR işyeri ile ilgilidir. (Yemek üretimi işi işyeri)
3- İşveren (muteriz) …………... , …………... , …………... , …………... ,
…………... , …………... , …………... , …………... , …………... , …………... isimlerinde
olan ve 22.09.2002-27.09.2002 tarihleri arasında işe başlayan 10 adet işçisinin işe giriş
bildirgelerini Kuruma 03.10.2002 tarihinde muhtelif varide numaraları ile vermiştir. Bu
bildirgelerde işçilerin işe başlama tarihleri 22.09.2002-27.09.2002 tarihleri arasında
değişmektedir.
4- Kurum (SSK), işçilerin işe başlatılmadan önce, sigortalı işe giriş bildirgelerinin
işverence kuruma verilmesi icabettiği halde, işverenin buna riayet etmeyip 506 S.K.
(9).maddesini tatbik ederek 250.875.000x10=2.508.750.000-TL İ.P.C. uygulamıştır.
Oysa 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 4447 sayılı kanunun (2).maddesi ile
değişik (9).maddesi ikinci fıkrasında kuruma ilk defa işyeri bildirgesi verilen işyerlerinde işe
alınan işçiler için en geç bir ay içinde verilen işe giriş bildirgelerinin de süresi içinde verilmiş
sayılacağı belirtilmiştir. İşveren bu hususa uygun olarak 10 işçisinin sigortalı işe giriş
bildirgesini kuruma vermiş olmakla, 506 S.K. (9). maddesine muhalefeti bahis konusu
olamayacağından hakkında 506 S.K. 140/b maddesinin tatbik edilemeyeceği ve kurumun
uyguladığı 2.508.750.000-TL İ.P.cezasının olaya, dosyaya ve yasaya uygun bulunmamakla
iptali gerektiği kanaatına varılmıştır.
5- Esasen 16.09.1999 tarih-3/150 sayılı SSK Genelgesinde dahi ilk defa işyeri bildirgesi
verilen işyerlerinde (inşaat işyerleri dahil) işe alınan işçiler için işe başlama tarihinden itibaren
en geç bir ay içinde sigortalı işe giriş bildirgesinin verilebileceği dahi belirtilmiştir.
Not : Anayasa Mahkemesinin 08.10.2002 tarih Esas :2001-225 Karar :2002-88 sayılı
kararlarında 26.02.2004 tarihinden itibaren SSK ile ilgili idari para cezası iptal davalarının
İdare Mahkemesinde açılacağı hükme bağlanmış ise de 06 Ağustos 2003 tarih ve 25191 sayılı
Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 4958 sayılı kanunun 51.maddesi ile değişik
Sosyal Sigortalar Kanunu 140/f.maddesi gereğince SSK ile ilgili idari para cezası iptal
davalarının Ünite İtiraz Komisyon Kararının tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içinde İdare
Mahkemesinde açılabileceği belirtilmekle bu husus sayın Hakimliğin takdirlerine saygı ile
arzolunur. 02.09.2003
BİLİRKİŞİ
İşyeri sicil no : ……………-35
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi (D.E.Ü.)
982
983
İZMİR 3.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
BİLİRKİŞİ RAPORU
VI-TESBİT VE İNCELEMELER :
1- İşverene (muterize) S.S.K.İzmir Sigorta Müdürlüğünce (karşı taraf) 04.02.2003 tarih
ve 27986 sayılı idari para cezası tebligatı ile 2002 yılı II.dört aylık dönem bordrosunun asılı
olmadığı gerekçesi ile 306.000.000x2=612.000.000-TL idari para cezası yazılarak tebliğ
edilmiştir.
2- İşveren bu cezanın haksız olduğunu ileriye sürerek Kuruma 10.02.2002 tarihli dilekçe
ile itiraz etmiş isede, Kurum Ünite İtiraz Komisyonu 18.03.2003 tarih ve 2003/25 sayılı
kararında idari para cezasının uygun olduğuna ve itirazın reddine karar vermiştir.
3- Bunun üzerine işveren 02.04.2003 tarihli dava dilekçesinde ileriye sürdüğü nedenlerle
cezanın haksız olduğunu iddia ederek iptali için dava açmıştır. (Ünite İtiraz Komisyon Kararı
P.T.T. ile 27.03.2003 tarihinde tebliğ edilmiş olup, dava (7) günlük yasal süresinde 02.04.2003
tarihinde açılmıştır.)
VII- DEĞERLENDİRME :
1- SSK yoklama memurları …………… ve ……………'in muterize ait işyerinde
08.11.2002 tarihli tespitleri ve 10.12.2002 tarih-15 sayılı raporları ile sabi olduğu üzere muteriz
(işveren) 2002 yılı ikinci dört aylık prim bordrosunu işyerine asmamıştır.
İşveren Kuruma verdiği 10.02.2003 tarihli itiraz dilekçesinde ve 02.04.2003 tarihli dava
dilekçesine bu bordroyu asmadığını kabul etmiş ve işyeri düzenleme ve duyuru panosu
hazırlama çalışmaları sebebiyle bu bordronun asılamadığını ileriye sürmüştür. Bu mazeret
geçerli ve kabul edilebilir değildir. Zira dönem bordrosu işçilerin görebileceği her yere
asılabilir. (Duvara v.s.)
2- Bu durum 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu 79.maddesi (4).fıkrasına muhalefet
teşkil etmekle aynı kanun 140/e maddesi gereğince fiil tarihindeki aylık asgari ücretin iki katı
olarak 250.875.000x2=501.750.000-TL İ.P.C.nın işverene tatbiki gerekir. Kurum ise
01.01.2003 tarihinden sonraki aylık asgari ücretin (306.000.000-TL) iki katını uygulayarak
612.000.000-TL İ.P.cezası yazmıştır. Bu durumda Kurumca uygulanmış cezanın 612.000.000-
501.750.000=110.250.000-TL kısmının iptal edilmesi gereklidir.
3- Şu halde netice olarak, Kurumca işverene uygulanmış bulunan 612.000.000-TL
İ.P.C.nın :
- 501.750.000-TL kısmının olaya ve yasaya uygun olduğu;
- 110.250.000-TL kısmının ise iptali gerektiği,
kanaatına varılmıştır.
Not : Anayasa Mahkemesinin 08.10.2002 tarih Esas : 2001-225 Karar : 2002-88 sayılı
kararlarında 26.02.2004 tarihinden itibaren SSK ile ilgili idari para cezası iptal davalarının
İdare Mahkemesinde açılacağı hükme bağlanmış ise de 06 Ağustos 2003 tarih ve 25191 sayılı
Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 4958 sayılı kanunun 51.maddesi ile değişik
Sosyal Sigortalar Kanunu 140/f.maddesi gereğince SSK ile ilgili idari para cezası iptal
davalarının Ünite İtiraz Komisyon Kararının tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içinde İdare
Mahkemesinde açılabileceği belirtilmekle bu husus sayın Hakimliğin takdirlerine saygı ile
arzolunur. 03.09.2003
BİLİRKİŞİ
İşyeri sicil no : ……………-35
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi (D.E.Ü.)
985
İZMİR 3.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
BİLİRKİŞİ RAPORU
VI-TESBİT VE İNCELEMELER :
1- İşverene (muterize) S.S.K.Başkanlığı İzmir Sigorta İl Müdürlüğünce (karşı taraf)
07.01.2002 tarih ve 7356 ve 7355 sayılı idari para cezası tebligatları ile iki sigortalının işe giriş
bildirgesinin verilmemiş oluşu sebebiyle 156.150.000-TL, 1998 yılı Aralık ayı sigorta prim
bildirgesinin verilmediği gerekçesi ile 156.150.000-TL ve 1998 yılı üçüncü dört aylık prim
bordrosunun verilmediği gerekçesi ile 156.150.000-TL ve 1998-Aralık kayıt-belge ibraz
edilmediğinden 503.820.000-TL olmak üzere toplam 972.270.000-TL idari para cezası
yazılarak tebliğ edilmiştir.
2- İşveren bu cezanın haksız olduğunu ileriye sürerek Kuruma 31.01.2002 tarihli
dilekçe ile itiraz etmiş isede, Kurum Ünite İtiraz Komisyonu tarihsiz ve 2002-16 sayılı
kararında idari para cezasının uygun olduğuna ve itirazın reddine karar vermiştir.
3- Bunun üzerine işveren 29.03.2002 tarihli dava dilekçesinde ileriye sürdüğü nedenlerle
cezanın haksız olduğu iddiası ile iptali için dava açmıştır. (Ünite İtiraz Komisyon Kararı P.T.T.
ile 25.03.2002 tarihinde tebliğ edilmiş olup, dava (7) günlük yasal süresinde 29.03.2002
tarihinde açılmıştır.)
VII- DEĞERLENDİRME :
1- SSK Başkanlığı sigorta müfettişi …………… ile işveren ……………. müşterek imzalı
03.12.2001 tarihli kayıt inceleme tutanağı ikinci sahifesi 8.maddesinde aynen :
"İşveren …………., inşaatın 506 sayılı yasa karşısındaki durumu ile ilgili olarak aynen,
"Ben inşaatın yapımına 01.12.1992 tarihinde başladım. 1993 yılı Haziran ayı dahil çalışma
oldu. Daha sonra inşaata ara vermek zorunda kaldım. 1997 yılı Eylül ayında inşaatta tekrar
faaliyete başladım. İnşaatın zemin kat 2 dükkan ve 1.kat 2 daire inşaatını 31.12.1998 tarihinde
tamamladım. Ancak 1998 yılının Şubat ayından sonra ara verdim. 1998 yılının Aralık ayında
iki sigortalı eksik kalan işleri tamamlamak için çalıştılar. Bu çalışanlar Aralık ayı boyunca
sürekli asgari ücretten çalıştılar. Çalışanların isimlerini bilmiyorum. Kendilerine ücretlerini
elden ödedim. Bu ücretler ile ilgili olarak da herhangi bir kayıt ve belge düzenlemedim. 1999
yılının Mart ayının başında 2. ve 3.kat inşaatımın yapımına başladım. İnşaat devam ederken
ruhsat süresinin dolduğunu farkettim ve ruhsat yenilemesini 24.06.1999 tarihinde yaptım.
Ruhsat yenilemesi nedeniyle SSK da 01.07.1999 tarihinde yeni bir dosya açtırdım ve
bildirimlerimi bu dosyadan yaptım. Nihai olarak da inşaatımın tamamını 20.12.1999 tarihinde
bitirdim. 1999 yılının 3,4,5,6,aylarında 318016.35 sicil sayılı işyeri dosyasından yapılan
bildirimler inşaatımın 2. ve 3.katı için yapılan işçilikler ile ilgilidir." demiştir.
hususları yer almıştır.
2- Müfettiş tespit ve tutanakları aksi sabit oluncaya kadar muteberdir. Bunların kısmen
veya tamamen aksini mevcut kılacak bir husus sabit görülmemektedir. Bu durumda :
986
a- Aralık-1998 ayında iki işçiyi istihdam etmesine rağmen sigortaya işe giriş
bildirgelerini (506 S.K. madde :9) vermemiş olmakla, 506 S.K. 140/b maddesi gereği her fiil
için fiil tarihindeki asgari ücret tutarında olmak üzere iki fiil için 78.075.000x2=156.150.000-
TL İ.P.C. tatbiki gerekir. Kurum da aynı cezayı uygulamıştır.
b- İki işçi ile ilgili olarak 1998/Aralık ayında aylık sigorta prim bildirgesi (506 S.K.
madde :79) kuruma verilmemiş olmakla aynı kanun 140/c maddesi gereğince
78.075.000x2=156.150.000-TL İ.P.C. tatbiki gerekir. Kurum da aynı cezayı uygulamıştır.
c- Kurum ayrıca 1998 yılı üçüncü dört aylık prim bordrosunun verilmemiş oluşu
sebebiylede işverene 156.150.000-TL İ.P.C. uygulamıştır.
506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu 79.maddesinde işverenin bir ay içersinde çalıştırdığı
sigortalıların sigorta primleri hesabına esas tutulan kazançlar toplamı ve prim
ödeme gün sayıları ile sigorta primlerini gösteren ve örneği yönetmelikte belirlenen prim
belgelerini ait olduğu ayın sonuna kadar kuruma vermekle yükümlü olduğu belirtilmiştir.Aynı
maddenin üçüncü fıkrasında da bu yükümlülüğü yerine getirmeyen işveren hakkında
140.maddesi hükümlerinin uygulanacağı belirtilmiştir.
506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu (79).maddesinde dört aylık dönem bordroları ile ilgili
bir hüküm yer almamıştır. Şayet işveren dört aylık prim bordrosunu dönem sonunu takip eden
ayın sonuna kadar kurum vermez ise kurumun bir yazı ile işverenden ilgili dönem bordrosunu
talep etmesi ve işveren bu talep yazısını aldığı tarihten itibaren (30) gün içersinde dönem
bordrosunu kuruma vermez ise bu taktirde kurumun İ.P.C. uygulaması icabeder.Sosyal
Sigortalar Kururmu bu lazimeye riayet etmeden işverene doğrudan doğruya İ.P.C. uygulamış
bulunmakla mezkür 156.150.000-TL İ.P.C.nın olaya ve yasaya uygun olmayıp iptali gerektiği
kanaatına varılmıştır.
T.C.Yargıtay 11.Ceza Dairesi Esas :1996-1797, Karar : 1996-1796 sayılı kararlarında 506
sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu 79.maddesi birinci fıkrası ilk cümlesinin aylık sigorta prim
belgelerine ilişkin olup dönem bordroları ile ilgili olmadığı 140.maddenin (1).fıkranın (c)
bendinin aylık sigorta prim belgelerinin süresi içinde kuruma verilmemesinin yaptırımını
gösterdiği, aynı fıkranın (d) bendinin ise, ikinci fıkradaki işyeri kayıtlarının ihtara rağmen
verilmemesi halinin yaptırımını öngördüğü, sözü edilen maddelerin açıklanan fıkra ve
bendlerinin anlam ve kapsamı ile ceza hukukunun ilkeleri dikkate alınarak birlikte
değerlendirilmeleri sonucunda yönetmelikle getirilen bir yükümlülük olarak dönem
bordrolarının kuruma verilmemesinin (c) ve (d) bendleri kapsamları içinde düşünülmesinin
mümkün olmadığı ve buna rağmen muterize dönem bordrolarının verilmemiş olmasından
dolayı İ.P.C. uygulamasının kanuna aykırı olduğu belirtilmiştir. (Karar rapora eklidir)
Ayrıca Yargıtay 11.Ceza Dairesi 03.03.1998 tarih ve E : 1998-1380, K :1998-1074 sayılı
Kararları da aynı doğrultudadır. (Akhisar Sulh Ceza Mahkemesi idari para cezası ile ilgili
itirazını reddetmiş ve bu karar Yargıtay 11.Ceza Dairesince CMUK 343.maddesi gereğince
bozulmuştur.)
3- Aralık/1998 ayı ile ilgili olarak iki işçinin kayıt, belge, bildirim v.s.leri tanzim
edilmemiş yani kayıtlarda ye almamış olmakla, bu durumda kayıt ve belge geçersizliği
sebebiylede işverene 506 S.K. 140/d-3 maddesi gereğince 78.075.000x3=234.225.000-TL
İ.P.C. tatbiki gerekir. Kurum ise fiil tarihindeki asgari ücreti esas almayıp müfettiş tutanak
tarihindeki asgari ücreti esas almakla yanılgıya düşmüştür. Fiil tutanak tarihi ile ilgili olmayıp
Aralık/1998 ile ilgilidir.
4- Bu durumlara göre işverene tatbiki gereken toplam İ.P.C. 156.150.000+
156.150.000+234.225.000=546.525.000-TL dir.
Kurum ise toplam 972.270.000-TL İ.P.cezası uygulamış olmakla 972.270.000-
546.525.000=425.745.000-TL tutarındaki kısmın iptali gerekmektedir.
5- Şu halde netice olarak işverene 468.450.000+503.820.000=972.270.000-TL toplam
uygulanmış İ.P.C.nın :
- 546.525.000-TL kısmının olaya ve yasaya uygun olduğu,
- 425.745.000-TL kısmının ise uygun olmayıp iptali gerektiği,
987
kanaatına varılmıştır.
988
989
990
İZMİR 4.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
BİLİRKİŞİ RAPORU
VIII- DEĞERLENDİRME :
1- Muteriz (işveren …………… Apartmanı Yönetim Kurulu kapıcılık hizmetleri
dosyasının SSK İzmir Sigorta İl Müdürlüğündeki dosya numarası :1089657-35 dir.
991
2- SSK İzmir Grup Başkanlığında görevli müfettiş ……………’nın 28.03.2005 tarih-
2431 sayılı 28.03.2005 tarih-2431 sayılı kayıt ve belge ibrazı istemi yazısı ……………
Apartmanı Yönetim Kuruluna ………. sokak no :….., ………-……… – İZMİR adresine
yazılarak işverene tebliğ edilmiş ve onbeş günlük yasal süresinde İzmir Sigorta Teftiş Kuruluna
işveren 18.04.2005 tarihinde kayıt ve belgelerini teslim etmiştir.
3- SSK müfettişi …………… ile işveren vekili Yönetim Kurulu Başkanı
………………… müşterek imzalı 18.05.2005 tarihli kayıt inceleme tutanağında incelemeye
sunulan belgeler yer almıştır. (İnceleme 01.01.1995-31.12.2003 dönemini kapsamaktadır.)
Tutanakta isimsiz ve bordrosuz ücret ödemeleri olarak 2003/Ocak ayında 60.000.000-
TL ve Şubatta 80.000.000-TL, Martta 80.000.000-TL ve Nisan ayında 85.000.000-TL sigorta
primine esas kazançlar tutarı ( S.P.E.K.T ) ile …………………adına bordrosuz ücret
ödemeleri olarak 2003/Mayıs ayında 40.000.000-TL ve Haziran ayında 60.000.000-TL
S.P.E.K.T olduğu belirtilmiştir.
Aynı tutanakta Kuruma yapılan sigortalı bildirimlerinin (en son 2003 yılı Ocak ayı
itibariyle bildirim yapıldığı) prim tutarlarının ilgili defterlere kaydedildiği, lakin ödenen ücret
tutarlarının defterlere kayıt edilmediğinin saptandığı belirtilmiştir. Aynı tutanağın diğer
hususlar bölümünde de …………………’nın kişisel beyanı yer almıştır.
………………… Apartmanına işgücü ile hizmet verdiği anlaşılan …………………’da
SSK müfettişince tanzim edilen 11.05.2005 tarihli ifade tutanağında 2003 yılı Haziran ayından
beri apartman yönetimine ait apartmandaki bir dairede ikamet ettiğini, kira ücreti ödemeyip
(80.000.000-TL) buna karşılık ayda bir gün apartmanın temizlik işlerini yaptığını ve bu işinin
2003 yılı içinde bittiğini, bu işi ay içinde hangi gün canı isterse yaptığını, kendisine karışan
olmadığını, bu işlerle ilgilendiği için apartman aidatı da ödemediğini, hizmet akdi
bulunmadığını ve bordroda imzalamadığını beyan etmiştir.
Müfettiş tutanakları aksi sabit oluncaya kadar muteberdir. (506 S.K. madde :130) Bu
tutanakların kısmen veya tamamen aksini sabit kılacak bir husus mevcut görülmemektedir.
4- 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu kimlerin sigortalı sayılacağını (madde :2) ve
kimlerin sigortalı sayılmayacağını (madde :3) belirtmiştir.
506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu 2.maddesinde bir hizmet akdine dayanarak bir veya
birkaç işveren tarafından çalıştırılanların bu Kanuna göre sigortalı sayılacakları belirtilmiştir.
Apartman kapıcılarının yapacakları hizmetleri (temizlik, bahçe bakımı, çöp v.s.) yapan kişi ile
yönetim arasında yazılı veya sözlü hizmet akdi bulunmaması işin ve hizmetin niteliğini
değiştirmez. Alınan ücret karşılığı veya ücretin muadili kira ödememek, aidat ödememek gibi
parasal menfaatlerde ücret niteliğindedir. Bu hizmetleri veren kişi veya kişiler Bağ-Kur veya
Emekli Sandığı kapsamında olmadıkları müddetçe 506 sayılı Kanuna göre sigortalı sayılırlar.
Kişinin başka bir yerde sigortalı olarak çalışıyor olması da durumu değiştirmez. Zira bir kişi
birden fazla işyerinde sigortalı olarak çalışabilir.
Bu durumlar muvacehesinde gerek Kurum müfettişi …………………’nın 26.05.2005
tarih-30/15 sayılı soruşturma raporu ve gerekse SSK İzmir Sigorta Müdürlüğü Ünite İtiraz
Komisyonunun işveren itirazı ile ilgili tarihsiz ve 2006/14 sayılı kararın olaya ve yasaya uygun
bulunduğu ve sigortalı işe giriş bildirgelerinin sürelerinde verilmemiş, 2003/5, 6, 7, 8, 9, 10, 11,
12.aylar aylık sigorta prim bildirgelerinin, 2003/II ve III.dönemler dört aylık sigorta prim
bordrolarının Kuruma verilmemiş olması nedeniyle işverene 506 S.K. 140/b ve c maddeleri
gereğince uygulanmış toplam 9837,00-YTL İ.P.cezası ile 2000 yılına ait işletme defterinin
tetkike ibraz edilmemiş oluşu nedeniyle de 506 S.K. 140/d-2 maddesi gereğince uygulanmış
2932,00-YTL İ.P.C.nın olaya ve yasaya uygun olduğu kanaatına varılmıştır.
BİLİRKİŞİ
İşyeri SSK sicil no : …………..-35
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)
BİLİRKİŞİ RAPORU
VI-TESBİT VE İNCELEMELER :
1- İşverene (muterize) S.S.K.İzmir Sigorta Müdürlüğünce (karşı taraf) 15.07.2002 tarih
ve 171537 sayılı idari para cezası tebligatı ile işyeri bildirgesinin süresinde verilmediği (506
S.K. madde : 8) gerekçesi ile fiil tarihindeki aylık asgari ücretx3 olmak üzere
222.000.750x3=666.002.250-TL idari para cezası yazılarak tebliğ edilmiştir.
2- İşveren bu cezanın haksız olduğunu ileriye sürerek Kuruma 30.07.2002 tarihli dilekçe
ile itiraz etmiş isede, Kurum Ünite İtiraz Komisyonu 05.03.2003 tarih ve 2003-87 sayılı
kararında idari para cezasının uygun olduğuna ve itirazın reddine karar vermiştir.
3- Bunun üzerine işveren 20.03.2003 tarihli dava dilekçesinde ileriye sürdüğü nedenlerle
cezanın haksız olduğunu iddia ederek iptali için dava açmıştır. (Ünite İtiraz Komisyon Kararı
P.T.T. ile 13.03.2003 tarihinde tebliğ edilmiş olup, dava (7) günlük yasal süresinde 20.03.2003
tarihinde açılmıştır.)
VII- DEĞERLENDİRME :
1- Muteriz (işveren) işyeri bildirgesini 14.06.2002 tarihinde Kuruma vermiş olup, bu
bildirgede sigortalı çalıştırılmaya başlanacak tarih hanesinde 14.06.2002 tarihi mevcuttur.
2- 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu 8.maddesinde işyeri bildirgesinin işçi
çalıştırmaya başlanacak tarihten önce Kuruma verilmesi emredilmiştir.
993
İşveren bu amir hükme uymamış ve işçi çalışma başlangıç tarihini 14.06.2002 olarak
işyeri bildirgesinde belirterek aynı tarihte işyeri bildirgesini vermiştir. Sigortalı işe giriş
bildirgesinde çalışma başlangıcı olarak 17.06.2002 tarihi gösterilmiş olması durumu
değiştirmez. Zira 14.06.2002-17.06.2002 tarihleri arasında bir işçinin sigortasız olarak
çalıştırılmış olması da mümkündür.
3- Bu durumda işverenin 506 S.K. (8).maddesine muhalefeti sebebiyle aynı kanun 140/a
maddesi gereği fiil tarihindeki aylık asgari ücretin üç katı tutarında 222.000.750x3=
666.002.250-TL İ.P.C. nın işverene tatbiki gerekir. Karşı taraf da aynı şekil ve miktarda ceza
uygulamış bulunmakla olaya ve yasaya uygun olduğu kanaatındayım.
BİLİRKİŞİ
İşyeri SSK sicil no : …………..-35
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi (D.E.Ü.)
BİLİRKİŞİ RAPORU
VI-TESBİT VE İNCELEMELER :
1- İşverene (muterize) S.S.K.İzmir Sigorta Müdürlüğünce (karşı taraf) 18.11.2002 tarih
ve 273649 - 273650 sayılı idari para cezası tebligatları ile işçi ……………'nun ve işçi
…………… 'nun sigortalı işe giriş bildirgelerinin işe başladıkları tarihten önce verilmediği
gerekçesi ile her bir fiil için fiil tarihindeki aylık asgari ücret olmak üzere iki fiil için iki adet
222.000.750-TL (toplam :444.001.500-TL) idari para cezası yazılarak tebliğ edilmiştir.
2- İşveren bu cezaların haksız olduğunu ileriye sürerek Kuruma 27.11.2002 tarihli
dilekçe ile itiraz etmiş isede, Kurum Ünite İtiraz Komisyonu 26.02.2003 tarih ve 2003-111
sayılı kararında idari para cezasının uygun olduğuna ve itirazın reddine karar vermiştir.
3- Bunun üzerine işveren 12.03.2003 tarihli dava dilekçesinde ileriye sürdüğü nedenlerle
994
cezanın haksız olduğunu iddia ederek iptali için dava açmıştır. (Ünite İtiraz Komisyon Kararı
P.T.T. ile 07.03.2003 tarihinde tebliğ edilmiş olup, dava (7) günlük yasal süresinde 12.03.2003
tarihinde açılmıştır.)
VII- DEĞERLENDİRME :
1- İşveren (muterize) karşı tarafa (SSK) 09.07.2002 tarih ve 377481 ve 377483 varide
numarası ile teslim ettiği sigortalı işe giriş bildirgelerinde …………… ve ……………'nun
işbaşı tarihinin 09.04.2002 oladuğunu belirtmiş olup, bildirgelerde işçilerin ve işverenin
imzaları mevcuttur.
2- 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 4447 sayılı kanunla değişik (9).maddesinde,
işverenin, çalıştıracağı kimseleri işe başlatmadan önce işe giriş bildirgeleriyle Kuruma
doğrudan bildirmek veya iadeli-taahhütlü olarak göndermekle yükümlü olduğu belirtilmiştir.
İşveren bu amir hükme uymamış ve bildirgeyi en az bir gün önceden değil aynı gün
vermiş olmakla 506 S.K. nun 4447 sayılı kanunla değişik (140/b) maddesi gereğince işverene
her fiil için fiil tarihindeki aylık asgari ücret tutarında olarak iki fiil için
222.000.750x2=444.001.500-TL İ.P.C. tatbiki gerekir. Karşı taraf da aynı şekil ve miktarda
ceza uygulamış olmakla uygun olduğu kanaatına varılmıştır.
BİLİRKİŞİ
İşyeri sicil no : ………………-35
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi (D.E.Ü.)
995
İZMİR 4.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
BİLİRKİŞİ RAPORU
VII- DEĞERLENDİRME :
1- SSK Başkanlığı sigorta müfettişi …………… muterize ait akaryakıt istasyonu
çalışanları ile ilgili yaptığı inceleme sonucu 12.09.2002 tarihli yerel denetim tutanağını tanzim
etmiş ve tutanakta işçi ……………'ün 05.09.2002 tarihinde işe girdiği işçi ……………'nın
10.01.2002 tarihinde işe girdiği, çalışmaların haftada 45 saatten az olmamak üzere ve ayda 30
gün esasına göre yapıldığı belirtilmiştir. Tutanak işçilerce ve işveren vekili …………… ve
müfettiş tarafından müştereken imza edilmiştir.
Bu tespiti takiben 31.10.2002 tarihli kayıt inceleme tutanağı ile 06.11.2002 tarihli ek
kayıt inceleme tutanağı tanzim edilmiş ve tutanaklar müfettişle birlikte işveren vekili
…………… tarafından birlikte imzalanmıştır.
Müteakiben müfettiş 07.11.2002 tarih - 66/31 sayılı idari raporunu tanzim etmiş ve işçi
………………'ün sigortalı işe giriş bildirgesinin süresinde verilmediği, 2002/6, 7, 8, 9.aylar ek
prim bildirgelerini ve 2002/II.dönem ek prim bordrosu verilmeyişi nedeni ile toplam
2.759.625.000-TL İ.P.cezası ile işçi ……………'nın 2002/6 ve 7.aylar ücretlerinin kayıtlarda
yer almamış ve yasal deftere işlenmemiş oluşu nedenleri ile işverene 2.759.625.000-TL ve
2002/6 ve 7.aylar kayıt geçersizliği nedeni ile 3.010.500.000-TL İ.P.cezası tatbik edilmiş ve bu
cezalara işveren itiraz etmiş isede Ünite İtiraz Komisyonunun 05.02.2003 tarih, 2003/bilano
sayılı kararı ile işverenin itirazı reddedilmiştir.
2- Müfettiş tespit ve tutanak ve raporları aksi sabit oluncaya kadar muteberdir. (506
S.K. madde :130, 1475 S.K. madde :89/son fıkra) Bunların kısmen veya tamamen aksini sabit
kılacak bir husus mevcut görülmemektedir.
996
3- Bu durumda işverene işçi …………… ile ilgili işe giriş bildirgesini 05.02.2002
tarihinden önce kuruma vermediği için 506 S.K. 140/b maddesi gereğince 250.875.000-TL
İ:P.C. tatbiki gerekir.
Kurum işverene ayrıca 2002/6,7, 8, 9.aylar ek prim bildirgeleri ile 2002/II.ek dönem
bordrosunun verilmediği gerekçesi ile de 2.508.750.000-TL İ.P.C. uygulamıştır. Bu cezalar ek
prim bildirgesi verilmemesi ve ek dönem bordrosu verilmemesi ile ilgili olmakla iptali
gerekmektedir. Zira T.C.Yargıtay 11.Ceza Dairesi 27.11.2001 tarih - E :2001-10337, K :2001-
10853 sayılı ve 31.10.2000 tarih - E :2002-4770, K :2000-4822 sayılı kararlarında ve aynı
dairenin 29.06.2000 tarih - E :2000-3576, K :2000-3212 sayılı kararlarında aylık ek prim
bildirgesi verilmemesinin ve dört aylık dönem bordrosu verilmemesinin 506 sayılı Sosyal
Sigortalar Kanunu 79 ve 140/c-d maddeleri kapsamında bulunmadığı ve bu sebeple İ.P.C.
uygulanamayacağı belirtilmiştir.
Şu halde işverene 12.12.2002 tarih ve 292895 sayılı yazı ile uygulanmış toplam
2.759.625.000-TL İ.P.C.nın :
- 250.875.000-TL kısmının olaya ve yasaya uygun olduğu,
-2.508.750.000-TL kısmının ise uygun olmayıp iptali gerektiği,
kanaatına varılmıştır.
4- İşçi ……………'nın 2002 yılı 6 ve 7.aylar ücretleri kayıtlarda yer almamış ve yasal
deftere işlenmemiş olmakla fiil tarihi itibari ile kayıt geçersizliği nedeni ile işverene 506 S.K.
140/d-1 maddesinin uygulanması ile 250.875.000x12=3.010.500.000-TL İ.P.C. tatbiki gerekir.
Kurum da 12.12.2002 tarih - 292898 sayılı yazısı ile aynı şekil ve miktarda İ.P.C. uygulamış
bulunmakla uygun olduğu kanaatına varılmıştır.
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi (D.E.Ü.)
997
İZMİR 4.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
BİLİRKİŞİ RAPORU
VI -TESBİT VE İNCELEMELER :
1- İşverene (muterize) S.S.K.İzmir Sigorta Müdürlüğünce (karşı taraf) 12.05.2000 tarih
ve 144308 sayılı idari para cezası tebligatı ile 1998 yılı üçüncü dört aylık döneme ait sigorta
prim bordrosunun verilmediği gerekçesi ile fiil tarihindeki aylık asgari ücretx2 olmak üzere
78.075.000x2=156.150.000-TL idari para cezası yazılarak tebliğ edilmiştir.
2 - İşveren bu cezanın haksız olduğunu ileriye sürerek Kuruma 17.05.2000 tarihli
dilekçe ile itiraz etmiş isede, Kurum Ünite İtiraz Komisyonu tarihsiz ve 2000/817 sayılı
kararında idari para cezasının uygun olduğuna ve itirazın reddine karar vermiştir.
3-Bunun üzerine işveren 02.03.2001 tarihli dava dilekçesinde ileriye sürdüğü nedenlerle
cezanın haksız olup iptali için dava açmıştır. (Ünite İtiraz Komisyon Kararı P.T.T. ile
24.02.2001 tarihinde tebliğ edilmiş olup, dava (7) günlük yasal süresinde 02.03.2001 tarihinde
açılmıştır.)
VII- DEĞERLENDİRME :
1- Muterize (işverene) 1998 yılı üçüncü dört aylık dönem sigorta primleri bordrosunu
vermediği gerekçesi ile, kurumca (karşı taraf) 506 S.K. 140/c maddesi tatbiki ile asgari ücretx2
olmak üzere 78.075.000x2=156.150.000-TL İ.P.C. uygulamıştır.
2- Dava dilekçesinde ekli 1998/III.dönem bordrosunun kuruma 01.02.1999 pazartesi
günü verildiği üzerindeki kurumca teslim alındı kaşe ve imzasından anlaşılmaktadır.
Ayrıca kurumun 15.05.2001 tarih-138115 sayılı yazı ile mahkemeye gönderdiği
eeklerden 1998/III.dönem bordrosunun 01.02.1999 pazartesi günü işverence verilip kurumca
teslim alındığı anlaşılmaktadır.
1999 yılı Ocak ayının son günü olan 31.01.1999 tarihi pazar gününe isabetle hafta tatili
olduğu için 1998/III.dönem bordrosunun tatili izleyen 01.02.1999 pazartesi günü verilmiş
olması normaldir.
3- Bu durumda işverenin 506 S.K. 79.maddesine muhalefeti bahis konusu olmamakla,
kurumun uygulamış olduğu 156.150.000-TL İ.P.C.nın yasal dayanağı bulunmayıp iptali
gerektiği inceleme sonucu ve kanaatına varılmıştır.
BİLİRKİŞİ
İşyeri sicil no : ………………-35
998
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi (D.E.Ü.)
999
İZMİR 5.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
BİLİRKİŞİ RAPORU
VI-TESBİT VE İNCELEMELER :
1- İşverene (muterize) S.S.K.Başkanlığı İzmir Sigorta İl Müdürlüğünce (karşı taraf)
27.01.2003 tarih ve 18524 sayılı idari para cezası tebligatı ile işyeri bildirgesinin (506 S.K.
madde :8) süresinde verilmediği gerekçesi ile fiil tarihindeki aylık asgari ücret x 3 olmak üzere
250.875.000 x 3 = 752.625.000-TL idari para cezası yazılarak tebliğ edilmiştir.
2- İşveren bu cezanın haksız olduğunu ileriye sürerek Kuruma 31.01.2003 tarihli dilekçe
ile itiraz etmiş isede, Kurum Ünite İtiraz Komisyonu 10.06.2003 tarih ve 2003/1350 sayılı
kararında idari para cezasının uygun olduğuna ve itirazın reddine karar vermiştir.
3- Bunun üzerine işveren 20.06.2003 tarihli dava dilekçesinde ileriye sürdüğü nedenlerle
cezanın haksız olduğu iddiası ile iptali için dava açmıştır. (Ünite İtiraz Komisyon Kararı P.T.T.
ile 16.06.2003 tarihinde tebliğ edilmiş olup, dava (7) günlük yasal süresinde 20.06.2003
tarihinde
açılmıştır.)
VII- DEĞERLENDİRME :
1- Muteriz (işveren) işyerinde 03.12.2002 tarihinde bir sigortalı işçi çalıştırmaya
başladığını belirterek işyeri bildirgesini Kuruma 03.12.2002 tarih - 306719 kayıt numarası ile
vermiştir.
2- Kurum 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu (8).maddesine göre işyeri bildirgesinin
işçi çalıştırmaya başlanacak tarihten önce Kuruma verilmesi gerektiğini, işverenin ise bu
hususa riayet etmeyerek işçiyi çalıştırmaya başladığı gün işyeri bildirgesini Kuruma verdiğini
belirterek cezai hükmü olan 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu (140/a) maddesi gereğince
asgari ücret x 3 olmak üzere 250.875.000 x 3 = 752.625.000-TL İ.P.C.uygulamış ve itirazı
Ünite İtiraz Komisyonunun 10.06.2003 tarih - 2003/1350 sayılı kararı ile reddedilmiş ve ret
kararının 16.06.2003 tarihinde tebliğini takiben (7) günlük yasal süresinde bu İ.P.C.nın iptal
talebi ile dava açılmıştır.
3- 29.07.2003 tarihli ve 4958 sayılı kanun 26.maddesi ile (Resmi Gazete : 06.08.2003
tarih-25191 sayı) 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu 8.maddesi birinci fıkrasında yer alan
"işçi çalıştırmaya başlayacağı tarihten önce" ibaresi "en geç sigortalı çalıştırmaya başladığı
tarihte" şeklinde değiştirilmiştir.
Kanunda yapılan değişiklik ile yeni hüküm failin lehine bir durum getirmiş ise, ceza
hukukunun ana prensiplerinden biri, failin lehine olan yani düşürülen ceza tutarının
uygulanmasıdır. Esasen SSK Başkanlığı Sigorta Primleri Daire Başkanlığının 06.08.2003
tarihli ve 16-294 ek sayılı genelgesi de bu doğrultudadır.
Muteriz (işveren) işyeri bildirgesini işçi çalıştırmaya başladığı 03.12.2002 tarihinde
kuruma vermiş olmakla ve bu durum 06.08.2003 tarih-25191 sayılı Resmi Gazetede
yayımlanarak aynı gün yürürlüğe giren 4958 sayılı kanunla değişik 506 sayılı Sosyal Sigortalar
1000
Kanunu (8).maddesine uygun bulunmakla, işverene bu değişiklik tarihinden önce suç teşkil
etmekle uygulanmış bulunan 752.625.000-TL İ.P.C.nın yasal dayanağı ortadan kalktığından
mezkür idari para cezasının iptali gerektiği kanaatına varılmıştır.
Not : Anayasa Mahkemesinin 08.10.2002 tarih Esas :2001-225 Karar :2002-88 sayılı
kararlarında 26.2.2004 tarihinden itibaren SSK ile ilgili idari para cezası iptal davalarının İdare
Mahkemesinde açılacağı hükme bağlanmış ise de 06 Ağustos 2003 tarih ve 25191 sayılı Resmi
Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 4958 sayılı kanunun 51.maddesi ile değişik Sosyal
Sigortalar Kanunu 140/f.maddesi gereğince SSK ile ilgili idari para cezası iptal davalarının
Ünite İtiraz Komisyon Kararının tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içinde İdare
Mahkemesinde açılabileceği belirtilmekle bu husus sayın Hakimliğin takdirlerine saygı ile
arzolunur.
BİLİRKİŞİ
İşyeri sicil no : ………………-35
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi (D.E.Ü.)
1001
İZMİR 6.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
BİLİRKİŞİ RAPORU
VIII- DEĞERLENDİRME :
1- SSK (Karşı taraf) müfettişi ………………, ………………nin (itiraz eden), İzmir ili,
……………… ilçesi, ……………… Beldesinde bulunan satış mağazası işyeri çalışanları ile
ilgili kayıt incelemesinde, çalışanların Temmuz, Ağustos, Eylül/2001 ayları ile Temmuz,
Ağustos, Eylül, Ekim, Kasım/2002 aylarına ait ücretlerinin noterden geç onaylattırılmış ticari
defterlere işlenmesi sebebiyle kayıtların 506 sayılı Kanun yönünden geçersiz olduğunu ve
işveren hakkında 506 S.K. 140/d maddesi uyarınca idari para cezası (İ.P.C.) uygulanması
gerektiği kanaatını 15.02.2006 tarih-10/7 sayılı kısmi denetim raporunda (idari rapor)
belirtilmiştir.
2- Bunun üzerine karşı taraf SSK, ……………… ne 06.03.2006 tarih-61897 sayılı yazı
ile 868,62-YTL İ.P.cezası uygulamış ve işverenin bu cezaya karşı 31.03.2006 tarihinde
süresinde yaptığı itirazını Kurum Ünite İtiraz Komisyonu tarihsiz ve 2006/29 sayılı kararında
hüküm olarak (sonuç) :
a- İtiraz konusu fiile uygulanan idari para cezasının Yasa ve Tüzük hükümlerine uygun
olmadığına;
b- İşveren itirazının reddine;
oybirliği ile karar vermiştir.
1002
Görüleceği üzere bu karar kendi içinde çelişkili bulunmaktadır. Mezkür İ.P.cezası Yasa
ve Tüzük hükümlerine uygun değil ise işverenin itirazının kabulü yönünden karar verilmesi
icabeder idi.
3- Müfettiş incelemesi ve dosya muhtevası ile sabit olduğu üzere muteriz (işveren)
……………… nin cezai yaptırıma konu ………………Mağazası işyeri çalışanları ile ilgili
ücret kayıtları, işverenin genel merkezinde (Ticaret Sicil kaydı İzmir Ticaret Sicil Müdürlüğü
52647, K :3577, Adresi :…... sokak no :…./…., …….. – İZMİR) ve merkezce notere
onaylattırılan ticari defterlerde tutulmaktadır. Bu genel merkeze bağlı ………………
Mağazalarının ücretle ilgi kayıtlarının genel merkezde tutulduğu anlaşılmasına göre
……………… mağazası veya diğer mağazalardaki ücret kayıtları ile ilgili fiilin genel
merkezce işlendiği anlaşılmakla, bu durumda fiilin bir kez işlenmiş olduğunun kabulü
gerektiği, ait olduğu yıllarda defter onaylarının (noter) geç yapılmış olması nedeni ile
……………… Şubesinin (mağazasının) ayrı bir sorumluluğu olmayacağı, Kurumca işveren
şirketin bu durumunun gözardı edilerek ……………… Şubesindeki denetim sonucunun ceza
tahakkuku ile bu ceza tutanağının genel merkeze tebliğinin sonucu değiştirmeyeceği
anlaşılmakla itiraza konu Kurum Ünite İtiraz Komisyonu tutanağının hukuka uygun olmadığı
ve itiraza konu 868,62-YTL İ.P.cezasının iptali gerektiği kanaatına varılmıştır.
4- ……………nin …………, …………… şubelerinde yapılan benzer denetim ve
İ.P.cezaları sonucu verilen İ.P.cezalarını kaldıran İzmir 2.İdare Mahkemesi E :2004-1625, K :
2005-1124 sayı – 20.10.2005 tarihli ve İzmir 4.Sulh Ceza Mahkemesi Esas :2006-8, Karar :
2006-49 sayılı ve 07.03.2006 tarihli emsal kararları ile Kurum Ünite İtiraz Komisyonunun
………… Şubesi ile ilgili 11.11.2004 tarih-2004-71 sayılı ve ………… Şubesi ile ilgili
17.02.2005 tarih-2005-49 sayılı ve ………… Şubesi ile ilgili 08.12.2005 tarih – bila sayılı olup
işveren itirazının kabulü yönünde verdiği emsal kararları dava dilekçesi ekinde mevcut
bulunmaktadır.
1003
İZMİR 6.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
BİLİRKİŞİ RAPORU
VIII- DEĞERLENDİRME :
1- Muterize (işverene) SSK İzmir Sigorta İl Müdürlüğünce (karşı taraf) 22.09.2005
tarihli ve 266505 sayılı yazı ile 17125,92-YTL ve aynı tarihli ve 266506 sayılı yazı ile de
2538,00-YTL idari para cezası yazılmıştır.
2- İşveren (muteriz) bu cezalara karşı önce Kuruma itirazda bulunması ve Kurum Ünite
İtiraz Komisyonunun itirazı reddetmesi halinde Sulh Ceza Mahkemesine dava açması
icabederken buna uymadan doğrudan Sulh Ceza Mahkemesine dava açmıştır.
3- 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu 79.maddesi 4.fıkrasında :
“İdari para cezaları ilgiliye tebliğ edilmekle tahakkuk eder ve tebliğ tarihinden itibaren
on beş gün içinde Kuruma ödenir veya aynı süre içinde Kurumun ilgili ünitesine itiraz
edilebilir. İtiraz takibi durdurur. Kurumca itirazı reddedilenler, kararın kendilerine tebliğ
tarihinden itibaren onbeş gün içinde yetkili Sulh Ceza Mahkemesine başvurabilirler. Bu süre
içinde başvurunun yapılmamış olması halinde idari para cezası kararı kesinleşir.”
5326 sayılı Kabahatler Kanunu 27/1.fıkrasında :
“İdari para cezası ve mülkiyetin kamuya geçirilmesine ilişkin idarî yaptırım kararına
karşı, kararın tebliği veya tefhimi tarihinden itibaren en geç onbeş gün içinde, sulh ceza
mahkemesine başvurulabilir. Bu süre içinde başvurunun yapılmamış olması halinde idarî
yaptırım kararı kesinleşir.”
5326 sayılı Kabahatler Kanunu madde 28/1-b :
“Başvurunun süresi içinde yapılmadığının, başvuru konusu idarî yaptırım kararının sulh
ceza mahkemesinde incelenebilecek kararlardan olmadığının veya başvuranın buna hakkı
bulunmadığının anlaşılması halinde, bu nedenlerle başvurunun reddine”
hususlarını amirdir.
Mezkür mevzuat hükümlerine göre davanın İ.P.cezası talebi ile ilgili olarak işin esasına
geçilmeden usul bakımından reddi gerektiği kanaatına varılmıştır. Takdir ve maddi delilleri
değerlendirme ve karar sayın Hakimliğe aittir.
1004
IX- SONUÇ VE KANAAT :
Raporun değerlendirme bölümünde arzettiğim hususlara binaen davanın 506 sayılı Sosyal
Sigortalar Kanunu 79/4.maddesi ile 5326 sayılı Kabahatler Kanunu 27/1 ve 28/1-b hükümlerine
göre işin esasına girilmeden usul bakımından reddi gerektiği hakkındaki inceleme neticesi ve
kanaatımı belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın Hakimliğin takdirlerine saygı ile arzolunur.
16.10.2006
BİLİRKİŞİ RAPORU
V- VEKİLİ : (-)
VIII- DEĞERLENDİRME :
1- 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun, 29.07.2003 tarih ve 4958 sayılı kanun ile
değişik (8).maddesi "İşveren, örneği kurumca hazırlanacak işyeri bildirgesini en geç sigortalı
çalıştırmaya başladığı tarihte Kuruma doğrudan vermek veya iadeli taahhütlü olarak
göndermekle yükümlüdür" hususunu amirdir.
2- Muteriz (işveren) işyeri bildirgesinde belirtildiği üzere işyerinde 01.02.2006 tarihinden
itibaren sigortalı işçi çalıştırmaya başlamıştır. 506 S.K. (8).maddesi amir hükmüne göre işyeri
bildirgesinin en geç sigortalı çalıştırmaya başlandığı tarihte Kuruma doğrudan verilmesi veya
1005
iadeli-taahhütlü olarak gönderilmesi gerektiği halde muteriz bu hususa riayet etmemiş ve işyeri
bildirgesini 23.02.2006 tarih ve 202495 kayıt numarası ile Kuruma vermiştir. (Süresi geçtikten
sonra)
3- Bu durumda muterizin 506 S.K. (8).maddesine muhalefeti sabit bulunmakla, hakkında
aynı kanun (140/a) maddesi gereğince fiil tarihindeki aylık asgari ücretin üç misli tutarında
olmak üzere 531,00 x 3 = 1593,00-YTL İ.P.cezası tatbiki gerekir. Kurum da aynı şekil ve
miktarda ceza uygulamış bulunmakla, mezkür İ.P.C.nın olaya ve yasaya uygun bulunduğu
kanaatına varılmıştır.
4- İşyeri bildirgesinde imzalar ve onaylar kısmında ( (D) bölümü) işverenin bilgilerin
gerçeğe uygun olduğu ve beyanı hanesi üzerindeki kısımda 05.02.2006 tarihi (Pazar günü)
mevcuttur.
İşyeri bildirgesinde sigortalı çalıştırmaya başlandığı tarih bölümünde 01 Şubat 2006
(Çarşamba) tarihi mevcuttur. Bu tarihin yanlış olduğu ve bunun 21.02.2006 tarihi (Salı) olarak
değiştirilmesi icabettiği dava dilekçesi ile iddia edilmekte ise de 05.02.2006 Pazar gününden
21.02.2006 Salı günü işçi çalıştırılmaya başlanacağının bildirimi ve bilinmesinin mantıkla ve
gerçekle bağdaşamayacağı belirgindir.
BİLİRKİŞİ RAPORU
VII-TESPİT VE İNCELEMELER :
1006
1- İşverene (muterize) S.S.K.İzmir Sigorta İl Müdürlüğünce (karşı taraf) 14.12.2006
tarih ve 39296 ve 39297 sayılı idari para cezası tebligatları, ……………… adındaki
sigortalının işe giriş bildirgelerinin yasal sürelerinde verilmediği, 2002/7 ila 2003/7 ve 2004/2
ila 2005/2 aylarına ait ek aylık bildirgelerin ve ek aylık prim ve hizmet belgelerinin ve 2003/II
ve III ve 2004/I dönemlerine ait ek dört aylık dönem bordrolarının yasal sürelerinde
verilmediği gerekçesi ile 28635,80-YTL ve 2002/7 ila 2003/7 ve 2004/2 ila 2005/2 kayıtlarının
geçersizliği gerekçeleri ile 4702,32-YTL olmak üzere toplam 34012,00-YTL idari para cezası
yazılarak tebliğ edilmiştir.
2- İşveren bu cezaların haksız olduğunu ileriye sürerek Kuruma 24.02.2006 tarihli
dilekçe ile itiraz etmiş ise de, Kurum Ünite İtiraz Komisyonu 18.04.2006 tarih ve 2006/17
sayılı kararında idari para cezalarının uygun olduğuna ve itirazın reddine karar vermiştir.
3- Bunun üzerine işveren 03.05.2006 tarihli dava dilekçesinde ileriye sürdüğü nedenlerle
cezanın haksız olduğu iddiası ile iptali için dava açmıştır. (Ünite İtiraz Komisyonu Kararı PTT
ile 28.04.2006 tarihinde tebliğ edilmiş olup, dava (15) günlük yasal süresinde 03.05.2006
tarihinde açılmıştır.) (5326 sayılı Kabahatler Kanunu madde :27)
VIII- DEĞERLENDİRME :
1- 02.02.2005 tarihli yerel denetim tutanağı ve 07.12.2005 tarihli kayıt inceleme tutanağı
ile sabit olduğu üzere sigortasız çalıştırıldığı hakkında şikayetçi işçi ………………’ün (SSK
müfettişi ………………’ın 14.02.2005 tarih-96 sayılı idari raporu incelemenin konusu
kısmında şikayetçi işçi olarak belirtilmiştir.) 10.07.2004-30.12.2004 tarihleri arasında, muterize
(işverene) ait alüminyum doğrama imalat ve satış işyerinde sigortasız olarak çalıştırılmıştır. Bu
hususun aksini sabit kılacak bir husus dosyada mevcut görülmemektedir. (506 sayılı Kanun,
madde :130)
2- Bu durumda muterize ………………’ün sigortalı işe giriş bildirgesini 10.07.2004
tarihinden önce (506 S.K. madde :9) vermediği için aynı kanun 140/b maddesi gereğince fiil
tarihindeki aylık asgari ücret tutarında 423,00-YTL İ.P.cezası ile 2004/7, 8, 9, 10, 11, 12.aylar
ek aylık prim ve hizmet belgelerinin verilmemiş oluşu nedeniyle 506 sayılı Kanun 140/c-3
maddesi gereğince her fiil için fiil tarihindeki aylık asgari ücretin üç katı olmak üzere 444,150
x 3 katı x 5 fiil =6662,25-YTL ve 488,70 x 3 katı x 1 fiil= 1466,10-YTL olmak üzere 8128,35-
YTL İ.P.C. tatbiki (5326 sayılı Kabahatler Kanunu 17/7.madde gereği bir Türk lirasının küsuru
dikkate alınmamakla 8128,00-YTL İ.P.cezası) ile 2004/7, 8, 9, 10, 11, 12.ay kayıt ve
belgelerinin geçersizliği sebebiyle 506 sayılı Kanun 140/d-3 maddesi ikinci bendi gereğince
her bir geçersizlik hali için aylık asgari ücretin yarısı tutarında (444,15 : 2= 222,075-YTL)
olmak üzere(6) fiil için 222,075 x 6=1332,45-YTL (5326 S.K. 17/7 maddesi gereği lira
küsuratı atılmakla 1332,00-YTL) İ.P.cezasının işverene tatbiki gerekir.Bu durumda cezaların
toplamı 423,00 + 8128,00 + 1332,00 = 9883,00-YTL dir. (TOPLAM)
2- SSK işçi ………………’ün 2002/7 ila 2003/7.aylar arasında ve 2004/2 ila 2005/2
ayları arasında işyerinde çalıştığı esasına göre İ.P.cezalarını uygulamıştır. Yukarı maddede
belirtildiği üzere işçi ...............’ün 2004/7 ila 2004/12.aylarında (2004/7, 8, 9, 10, 11, 12.aylar)
işyerinde çalıştığı esasına göre İ.P.cezalarını uygulamıştır. Yukarı maddede belirtildiği üzere
işçi ………………’ün 2004/7 ila 2004/12.aylarında (2004/7, 8, 9, 10, 11, 12.aylar) işyerinde
çalıştığı sabit ise de, diğer aylarla ilgili çalışma durumu dava dilekçesinde İzmir İş
Mahkemelerinde açıldığı belirtilen menfi davasının kesinleşmesi ile belirlenecektir. (Davacıdan
İş Mahkemesi numarası ile dosya numarasının sorulup durumun mahkemeden sorulması uygun
olacaktır.) Zira primlerin ve sigortalılık sürelerinin iptali için İş Mahkemesinde açılan dava,
İ.P.cezası ile ilgili maddi deliller tespiti bakımından ilgili olmaktadır. (Bu konudaki Yargıtay
11.Ceza Dairesi 20.05.2002 tarih ve E :2002-3711, K :2002-4379 sayılı ilamı rapora eklidir.)
Şu halde netice olarak 18.04.2006 tarih ve K :2006/17 sayılı Ünite İtiraz Komisyon
Kararı ile işverene tatbikinin uygun olacağı belirtilen toplam 34012,00-YTL İ.P.cezasının :
a- 9883,00-YTL lik kısmının olaya, dosyaya ve yasaya uygun olduğu;
b- 24129,00-YTL lik kısmının uygun olup olmadığı;
1007
hakkındaki inceleme ve rapor tanzimi için, İzmir İş Mahkemelerinde açıldığı dava
dilekçesinde belirtilen davanın sonucunun beklenmesinin uygun olacağı; (Dava açılıp
açılmadığı ve dava dosya numarası ve davanın akibeti mahkemeden sorulmalıdır.)
1008
1009
İZMİR 6.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE
BİLİRKİŞİ RAPORU
VII-TESPİT VE İNCELEMELER :
1- İşverene (muterize) S.S.K.İzmir Sigorta İl Müdürlüğünce (karşı taraf) 21.11.2005
tarih ve 320844 sayılı idari para cezası tebligatı ile işyerine işe alınan ………………’nun işe
başladığı tarihin 02.08.2005 olup, sigortalı işe giriş bildirgesinin de aynı gün verilmiş olduğu
ve bunun 506 S.K. 9.maddesine aykırılık teşkil ettiği gerekçesi ile fiil tarihindeki aylık asgari
ücret tutarında 488,70-YTL İ.P.cezası yazılarak tebliğ edilmiştir.
2- İşveren bu cezanın haksız olduğunu ileriye sürerek Kuruma 24.11.2005 tarihli
dilekçe ile itiraz etmiş ise de, Kurum Ünite İtiraz Komisyonu tarihsiz ve 2005/153 sayılı
kararında idari para cezasının uygun olduğuna ve itirazın reddine karar vermiştir.
3- Bunun üzerine işveren 27.03.2006 tarihli dava dilekçesinde ileriye sürdüğü nedenlerle
cezanın haksız olduğu iddiası ile iptali için dava açmıştır. (Ünite İtiraz Komisyon Kararı PTT
ile 22.03.2006 tarihinde tebliğ edilmiş olup, dava (15) günlük yasal süresinde 27.03.2006
tarihinde açılmıştır. (5326 sayılı Kabahatler Kanunu madde :27)
VIII- DEĞERLENDİRME :
1- Muteriz (işveren) işyerinde ……………… isimli işçiyi 02.08.2005 tarihinden itibaren
çalıştırmaya başlamış ve şahsın sigortalı işe giriş bildirgesi de aynı tarihte 02.08.2005 tarih ve
1158702 kayıt numarası ile Kuruma verilmiştir.
2- Bu durum 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu 9.maddesine aykırılık teşkil
etmektedir. Zira işçinin işe giriş bildirgesinin işe başladığı 02.08.2005 Salı günü değil, en az bir
gün önceden 01.08.2005 Pazartesi veya daha önceki günlerde Kuruma verilmesi icabederdi.
İşverenin 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu 9.maddesine muhalefeti sabit olmakla aynı
kanun 140/b maddesi gereğince muterize fiil tarihindeki aylık asgari ücret tutarında 488,70-
YTL idari para cezası tatbiki gerekir. Karşı taraf da aynı şekil ve miktarda ceza uygulamış
olmakla olaya, dosyaya ve yasaya uygun olduğu kanaatına varılmıştır.
3- ………………’nun işyerinde 02.08.2005 Salı günü değilde 03.08.2005 Çarşamba
günü işe başlamış olduğuna dair ispatlayıcı herhangi bir belge dosyada mevcut
görülmemektedir.
4- İşe giriş bildirgesinde hem işçinin imzası, hem işverenin kaşe ve imzası, hem de SSK
nın tarih ve varide numara kaşesi mevcut olup, işe başlama tarihi ve bildirgenin Kuruma veriliş
tarihi bu bildirge ile sabittir.
5- 5326 sayılı Kabahatler Kanunu 17/7.maddesi gereğince idari para cezalarında bir
Türk lirasının küsuru dikkate alınmamakla bu cezanın işverene 488,00-YTL olarak tatbiki ve
0,70-YTL lik kısmının ise iptali gerekmektedir.
1010
IX- SONUÇ VE KANAAT :
Karşı tarafın, muterize uygulamış bulunduğu toplam 488,70-YTL idari para cezasının :
a- 488,00-YTL lik kısmının olaya ve yasaya uygun olduğu;
b- 0,70-YTL lik kısmının ise uygun olmayıp iptali gerektiği;
hakkındaki inceleme neticesi ve kanaatimi belirtir bilirkişi raporum sayın Hakimliğin
takdirlerine saygı ile arzolunur. 09.10.2006
1011
DİĞER İLGİLİ
T.C. ANAYASASI MADDELERİ, TÜZÜKLER, KANUNLAR, YÖNETMELİKLER,
TEBLİĞLER VE GENELGELER
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
1012
TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI
(Yasa No.: 2709 - Kabul tarihi: 7.11.1982 - Yayım tarihi: RG. 9.11.1982, No. 17863 Mükerrer)
Madde 17 - Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir.
Kimseye işkence ve eziyet yapılamaz; kimse insan haysiyetiyle bağdaşmayan bir cezaya
veya muameleye tabi tutulamaz.
... meşru müdafaa hali, yakalama ve tutuklama kararlarının yerine getirilmesi, bir
tutuklu veya hükümlünün kaçmasının önlenmesi, bir ayaklanma veya isyanın bastırılması,
sıkıyönetim veya olağanüstü hallerde yetkili merciin verdiği emirlerin uygulanması sırasında
silah kullanılmasına kanunun cevaz verdiği zorunlu durumlarda meydana gelen öldürme
fiilleri, birinci fıkra hükmü dışındadır.
Küçükler ve kadınlar ile bedenî ve ruhî yetersizliği olanlar çalışma şartlan bakımından
özel olarak korunurlar.
Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir.
* Ay. 17, 65
* Avrupa SŞ. 2, 3, 7, 8, 15; Basın İş K. 14, 19, 21; BK. 334; Deniz İş K. 29, 40, 42, 43; Hafta
TK. 2; İş K. 30, 32, 44-47, 54-60, 71-74, 77, 86-88; MEK. 26; Öğle DK. 1; Sakatların
Mesleki Rehabilitasyonu ve İstihdamı Hakkında 159 sayılı ILO Sözleşmesi 1-4; Sınai
Müesseselerde Hafta Tatili Yapılması Hakkındaki 14 Numaralı Milletlerarası Sözleşme 2;
Ulusal BGTK. 2
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini sağlamak; insan ve
madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak, işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık
kuruluşlarını tek elden planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi için kanunla genel sağlık
sigortası kurulabilir.
* Ay. 17
* İş K. 77
1014
İLGİLİ TÜZÜKLER
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
1015
Bakanlar Kurulu Kararının Tarihi : 29.6.1973, No: 7/6787
Dayandığı Kanunun Tarihi : 25.8.1971, No: 1475
Yayımlandığı R.Gazetenin Tarihi : 6.8.1973, No: 14617
Kapsam:
Madde 1 - İşverenlerin işçi isteklerini İş ve İşçi Bulma Kurumuna bildirmelerine ilişkin usül ve
esaslar bu Tüzükte gösterilmiştir.
Madde 2 - Genel ve katma bütçeli daireler, il özel idareleri, belediyeler, köy idareleri, kamu
iktisadi teşebbüsleri, özel kanuna veya özel kanunla verilmiş yetkiye dayanılarak kurulan banka
ve kuruluşlarla bunlara bağlı olan işyerlerinin işverenleri; vasıflı, vasıfsız bütün işçi isteklerini
iş kolu, meslek, meslek pozisyonu, öğrenim, iş tecrübesi, ücret, sosyal yardımlar, yaş, cinsiyet
ve ihtiyacın karşılanma süresi gibi ayrıntılarla bölgelerindeki İş ve İşçi Bul ma Kurumu
örgütüne bildirmek zorundadırlar.
Madde 3 - 2 nci maddede sayılan kamu kesimi işyerlerinin işverenleri, işçi ihtiyaçlarını Kurum
aracılığı ile karşılarlar. Ancak; o yerde Kurum örgütünün bulunmaması veya örgütü olup da
işverenin Kurumla haberleşme güçlükleri, işçilerin işyerlerine gönderilmek ve gitme zorlukları
gibi nedenlerle ihtiyacın karşılanmasında Kurumun etkili olamaması veya işverence verilen
süre içinde Kurumca ihtiyacın karşılanamaması hallerinde, işverenler işçi ihtiyaçlarını kendileri
doğrudan doğruya karşılayabilirler.
Madde 4 - Özel kesim işyerlerinin işverenleri; vasıflı, vasıfsız bütün işçi isteklerini; iş kolu,
meslek, meslek pozisyonu, öğrenim, iş tecrübesi, ücret, sosyal yardımlar, yaş ve cinsiyet gibi
ayrıntılarla bölgelerindeki İş ve İşçi Bulma Kurumu örgütüne bildirmek zorundadırlar.
Madde 5 - Özel kesim işyerlerinin işverenleri, işçi ihtiyaçlarını, Kurum aracılığıyla veya
kendileri doğrudan doğruya karşılayabilirler.
Denetleme:
1016
Madde 7 - Kurum tarafından, kamu ve özel kesim işyerlerinin işverenlerin den, iş ve işgücü
konularında etüt amacı ile ayrıntılı bilgi istenildiğinde, belirtilen süre içinde bilgi verilmesi
zorunludur. Bu bilgiler başka bir amaç için açıklanamaz ve kullanılamaz.
Madde 8 - Kuruma verilen bilgilerin yanlışlığından işveren veya işveren ve kili sorumludur.
Yürürlük:
Madde 9 - 25 Ağustos 1971 günlü ve 1475 sayılı İş Kanununun 86 ncı maddesine dayanılarak
düzenlenen ve Danıştay'ca incelenmiş olan bu Tüzük hükümleri, Resmi Gazete ile yayımı
gününde yürürlüğe girer.
Yürütme:
1017
1475 SAYILI İŞ KANUNUNA TABİ İŞ YERLERİNDE İŞVERENLERİN
KURACAKLARI OKUL ÖNCESİ EĞİTİM KURUMLARININ EĞİTİM VE
İŞLEYİŞ ESASLARI HAKKINDA TÜZÜK
Madde 2 - Bu Tüzükte geçen okul öncesi eğitim kurumu (kurum), zorunlu ilköğretim
çağı kapsamına girmeyen (0-72 ayını tamamlamayan) çocukların bakım ve eğitimlerinin
sağlandığı kurumlar olarak;
A) Emzirme odaları: İş Kanununa tabi iş yerlerinde, bir yaşından küçük çocukların
bırakılması, bakılması ve emzikli kadınların çocuklarını emzirmeleri için ayrılan odaları,
B) Yurt (Çocuk bakım yurdu-Kreş) : İş Kanununa tabi iş yerlerinde yaşları 0-72 (72
ayını tamamlamayan) arasındaki çocukların bakım ve eğitimlerinin yapıldığı yerleri,
C) Anaokulu: İş Kanununa tabi işyerlerinde yaşları 36-72 ay (72 ayını tamamlamayan)
arasındaki çocukların bakım ve eğitimlerinin yapıldığı yerleri, ifade eder.
1018
İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ TÜZÜĞÜ
Madde 1 - 1475 sayılı İş Kanunu kapsamına giren işyerlerinde, işçilere ait yatıp kalkma
yerlerinde ve diğer müştemilatında bulunması gereken sağlık şartlarının ve işyerlerinde
kullanılan alet, edevat, makineler ve hammaddeler yüzünden, çıkabilecek hastalıklara engel
olacak tedbir ve araçların, işyerlerinde iş kazalarını önlemek üzere bulundurulması gerekli
araçların ve alınacak güvenlik tedbirlerinin neler olduğu bu Tüzükte belirtilmiştir.
Madde (57 – 90) : İşyerlerinde Kullanılan Alet, Edevat, Makine ve Ham Maddeler
Yüzünden Çıkabilecek Hastalıklara Engel Olacak Tedbirler
1019
YAPI İŞLERİNDE İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ TÜZÜĞÜ
Madde 2 - Bu Tüzükte geçen "yapı işleri" deyimi, maden ocakları hariç olmak üzere,
yerüstü veya yeraltında, su üstü veya su altında yapılan bina, set, baraj, yol, demiryolu, havai
hat, tünel, metro, köprü, çelik yapı ve montajı, iskele, liman, gemi inşaatı, dalgakıran,
kanalizasyon, lağım, kuyu, kanal, duvar ve benzeri inşaat, tamirat, tadilat ve yıkım işlerini;
toprak kazı, yarma ve doldurma işlerini; elektrik, sıhhi tesisat ve kalorifer tesisatı işlerini;
dülgerlik, marangozluk, sıva, badana ve boya işlerini; bu işlerde kullanılan sabit ve hareketli
makine ve tesislerin kullanılmasını kapsar.
Madde 4 - Her işveren, yapı işlerini, fenni yeterliği bulunan kişilerin, teknik gözetimi
ve sorumluluğu altında yürütecektir.
1020
İŞ TEFTİŞ TÜZÜĞÜ
KAPSAM:
Madde 1 - Çalışma mevzuatının uygulanmasında müfettişlerce Devlet adına yapılacak
izleme, denetleme ve teftişin ilkeleri, teftiş hizmetinin örgütlenmesine ilişkin kurallar,
işyerlerinde tutulacak teftiş defterlerinin biçimi, ne yolda doldurulacağı ve bununla ilgili
işlemler, müfettiş ve müfettiş yardımcılarının görev, yetki ve nitelikleriyle işe alınmaları ve
çalışma yöntemleri bu Tüzükte gösterilmiştir.
Askeri işyerleriyle yurt güvenliği için gerekli maddeler üretilen işyerlerinin denetim ve
teftişi kendi tüzüğüne göre yürütülür.
DEYİMLER:
Madde 2 - Bu Tüzükte geçen;
A) "Bakanlık" sözcüğü, Çalışma Bakanlığı,
B) "Çalışma mevzuatı" deyimi, çırak yada işçilerle işverenler arasında çalışmadan doğan
ilişkileri düzenleyen, çalışma hayatıyla ilgili, yasa, tüzük ve yönetmelikler,
C) "Teftiş" sözcüğü, görmek, izlemek, incelemek, araştırmak ve önlemek,
D) "Müfettiş" sözcüğü, işyerlerinde işin yürütümü, işçi sağlığı ve iş güvenliğiyle ilgili teftiş
yapan baş iş müfettişleri, iş müfettişleri ve teftiş yetkisi verilmiş iş müfettişi yardımcıları,
anlamına gelir.
ÖRGÜT:
Madde 3 - İş Teftişi, İş Teftiş Kurulunca yürütülür.
Kurul, Bakanlık makamına bağlı olup, teftişe yetkili bir başkanla baş iş müfettişi, iş müfettişi
ve iş müfettiş yardımcılarından oluşur.
Kurul başkanı en az on yıl müfettişlik yapmış olanlar arasından atanır.
Kurulun yazı ve hesap işleri bir büro tarafından yürütülür.
Müfettişler, hizmet gereklerine göre, merkezde veya gruplarda görevlendirilirler. Grup
başkanı en az yedi yıl müfettişlik yapmış olanlar arasından belirlenir.
Birden çok müfettiş birlikte görevlendirilirse, çalışmaları kıdemli müfettiş yönetir.
GEÇİCİ MADDELER:
Geçici Madde 1 - Çalışma Bakanlığı Merkez ve İller Teşkilatına Atanacak Personel
Hakkında Sınav Yönetmeliğinin yürürlüğü girdiği 29/07/1974 tarihinden sonra müfettiş
kadroları karşılık gösterilerek iş müfettiş yardımcılığına atananlarla bu Tüzüğün yürürlüğe
girdiği tarihte müfettiş yardımcılığı kadrolarında bulunanlara bu Tüzüğün yeterlik sınavına
ilişkin hükümleri uygulanır.
Geçici Madde 3 - Bu Tüzüğün yürürlüğe girmesini izleyen iki yıl için 5 inci maddenin
ikinci fıkrasındaki iki yıllık süre bir yıl olarak uygulanabilir.
YÜRÜRLÜK:
Madde 31 - 25/08/1971 günlü ve 1475 sayılı İş Kanununun 88, 89, 90, 92, 93, 94 ve 95 inci
maddeleriyle 5690 sayılı Sanayi ve Ticarette İş Teftiş Hakkındaki 81 numaralı Milletlerarası
Çalışma Sözleşmesinin onanmasına dair Kanuna dayanılarak hazırlanmış ve Danıştay'ca
incelenmiş olan bu Tüzük hükümleri Resmi Gazete'yle yayımı gününde yürürlüğe girer.
1021
YÜRÜTME:
Madde 32 - Bu Tüzük hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
1022
MADEN VE TAŞ OCAKLARI İŞLETMELERİNDE VE TÜNEL YAPIMINDA
ALINACAK İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ ÖNLEMLERİNE İLİŞKİN TÜZÜK
Madde 3 - Bu Tüzük kapsamında olup ilk kez işletmeye açılacak veya bir yılı aşan bir
süreyle durdurulduktan sonra yeniden çalıştırılacak işyerleri için, bölge çalışma müdürlüğüne
başvurularak kurma izni ve işletme belgesi alınması gerekir.
1024
önlemlerle birlikte yazıp imzalamak zorundadır. Denetimin yapılmamasından, öneri ve
önlemlerin yerine getirilmemesinden işveren sorumludur.
Madde (194 – 206) : Kömür Tozları ve Toz Patlamalarına Karşı Alınacak Önlemler
Madde (259 – 264) : Gaz ve Toz Patlaması Tehlikesi Bulunan Ocaklarda Elektrikle
İlgili Önlemler
1025
1026
PARLAYICI, PATLAYICI, TEHLİKELİ VE ZARARLI MADDELERLE ÇALIŞILAN
İŞYERLERİNDE VE İŞLERDE ALINACAK TEDBİRLER HAKKINDA TÜZÜK
Madde (125 – 180) : Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddeler İle İlgili
Güvenlik Tedbirleri
Madde (181 – 193) : Sıcak veya Soğuk Korozif Maddelerle Çalışmalarda Alınacak
Güvenlik Tedbirleri
1027
RADYASYON GÜVENLİĞİ TÜZÜĞÜ
Kapsam
Madde 1- İyonlaştırıcı radyasyon kaynaklarını bulunduran, kullanan, imal, ithal ve ihraç
eden, alan, satan, taşıyan ve depolayan, resmi özel kurum ve kuruluşlar ve gerçek kişilerce
uyulması gereken kurallar bu Tüzükte gösterilmiştir.
Özgül aktivitesi gram başına 0.002 mikrocurie (kilogram başına 74 kilo Becquerel) den daha
az olan radyoaktif maddeler bu Tüzüğün kapsamı dışındadır.
Terimler ve Kısaltmalar
Madde 2 - Bu Tüzükte geçen terimlerin ve kısaltmaların anlamları aşağıda belirtilmiştir :
A - İyonlaştırıcı radyosyonlar, maddesel ortamdan geçerken onunla etkileşerek iyon çiftleri
oluşturabilen X ışını, gamma ışını gibi elektromanyetik ışınlarla, kinetik enerjileri olan yüklü
parçacıklar, ağır iyonlar ve
serbest nötronlar gibi tanecik karakterli ışınımlardır.
Ses dalgalarıyla, elektromanyetik spektrumun morötesi ve daha büyük dalga boylu bölgesi,
bu tanımın kapsamı dışındadır.
Bu Tüzükte iyonlaştırıcı radyasyon terimi yerine radyasyon sözcüğü kullanılmıştır.
B - Radyoaktivite birimleri, Curie (Ci) ve Becquerel (Bq) dir:
1 - 1 Curie, saniyede 3,7x10 üzeri on parçalanma veren radyoaktif madde miktarıdır.
2 - 1 Becquerel, saniyede bir parçalanma veren radyoaktif madde miktarıdır.
1 Becquerel, 2,7x10(11)Curiedir.
C - Rem (rem), radyasyon korunmasında kullanılan biyolojik eşdeğer doz birimi olup,
soğurulan dozla kalite faktörünün çarpımına eşittir.
Rad (rad), soğurulan doz birimi olup, 1 gram madde içinde 100 erglik enerji soğurulması
meydana getiren herhangi bir radyasyon dozudur.
D - Radyasyon kaynağı, iyonlaştırıcı radyasyon yayınlayan radyoaktif maddelerle radyasyon
yayınlayıcı veya üretici aygıtlardır.
E - Radyoaktif maddeler, bir veya birden çok iyonlaştırıcı radyasyon yayınlayarak
çekirdekleri kendiliğinden bozunmaya uğrayan bir izotopu, alaşım, karışım, çözelti veya bileşik
olarak içeren maddelerdir.
F - Radyasyon yayıcı aygıtlar, bir veya birkaç tür iyonlaştırıcı radyasyonu, belirli güvenlik
önlemleri içerisinde ve denetim altında yaymak amacıyla yapılmış olan ve radyoaktif madde
içeren aygıtlardır.
G - Radyasyon üretici aygıtlar, elektriksel, elektronik manyetik veya elektromekanik
yöntemlerden biriyle yüklü parçacık veya ağır iyonları hızlandırarak belirli güvenlik önlemleri
içerisinde ve denetim altında iyonlaştırıcı radyasyon üretmek üzere yapılmış röntgen
makinaları, betatron, lineer akseleratör, siklotron ve nötron jeneratörü gibi aygıtlardır.
H - Özgül aktivite bir radyoaktif maddenin 1 gramlık kütlesinin Curie veya 1 kilogramlık
kütlesinin Becquerel cinsinden ifade edilen aktivite yoğunluğudur.
İ - Denetimli alanlar, radyasyon güvenliği bakımından giriş ve çıkışların özel denetime ve
içerisindeki çalışmaların özel kurallara bağlı olduğu alanlardır.
J - Radyasyon alanları, içinde çalışan kişilerin iyonlaştırıcı radyasyonlara maruz kaldığı
alanlardır. Bunlar maruz kalınan ışınlama düzeyine göre,
1. Yıllık ışınlamaların doz eşdeğer sınırlarının onda üçünü geçebileceği "çalışma durumu A
alanları."
2 - Yıllık ışınlamaların doz eşdeğer sınırlarının onda üçünün aşılmasının hiç beklenmediği "
çalışma durumu B alanları" olmak üzere ikiye ayrılır.
1028
K - Radyasyon görevlisi, sürekli olarak denetimli alanlarda veya radyasyon kaynaklarıyla
çalışan kişidir.
Denetimli alanlarda veya radyasyon kaynaklarıyla geçici olarak veya ara sıra çalışan kişiler
radyasyon görevlisi sayılmazlar.
L - Radyasyon kazası, istenmeyen bir olay sonucu, radyasyon korunması standartlarıyla
belirlenen sınırların çok üzerinde radyasyon dozu alınması veya radyoaktif bulaşma meydana
gelmesidir.
M - Radyoaktif yağışlar, nükleer patlamaların atmosfere yaydığı radyoaktif maddelerin
çeşitli biçimlerde yeryüzüne inmesidir.
N - Kurum, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu anlamına gelir.
Tüzükte kullanılan diğer terimlerin anlamları, Nükleer Tanımlar Yönetmeliğinde belirtilir.
Hizmetlerin Yürütülmesi
Madde 3 - Radyasyon güvenliğine ilişkin hizmetler, Radyasyon Sağlığı ve Güvenliği
dairesince yürütülür.
Yönetmelikler
Madde 25 - Bu Tüzükte çıkarılması öngörülen yönetmelikler, Tüzüğün yayımından
başlayarak 1 yıl içinde yürürlüğe konur.
Geçici Madde - Bu Tüzüğün yürürlüğe girmesinden önce verilmiş olan lisanslar, veriliş
tarihlerinden başlayarak 5 yıl süreyle geçerlidir. Süresi dolmuş olan lisansların yenilenmesi
için, Tüzüğün yürürlüğe girdiği tarihten başlayarak 2 yıl içinde Kuruma başvurulması gerekir.
Yürürlük
Madde 26 - 2690 sayılı Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanununun 4 ve 10.maddelerine
dayanılarak hazırlanmış ve Danıştayca incelenmiş olan bu Tüzük hükümleri Resmi Gazete'de
yayımı gününde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 27 - Bu Tüzük hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
1029
İLGİLİ KANUNLAR ve KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
BÖLÜM - II
* SS Kanunu 1, 5, 10, 12-31, 53, 90, 91, 103, 110, 129, 134, 135
* Bağ-Kur K.41, 82; İş K. 66, 77; Mesleki Hastalıkların Tazmini Hakkındaki 42 Numaralı
Milletlerarası Sözleşmeye Katılmaya Dair Kanun 1; Tarım SS Kanunu 3
* SS Sağlık İşlemleri T.1, 3, 4, 9, 43, 62-66
SAĞLANAN YARDIMLAR
* SS Kanunu 3, 11, 13, 14, 16, 19, 23, 24, 63, 89, 99, 102, 103, 113, 121, 129, 134, geç. m 7
* Tarım SS Kanunu 7
1031
* SS Sağlık İşlemleri T.43
* SS Kanunu 11, 12, 14, 15, 17, 33, 110, 113, 117, 123
* Tarım SS Kanunu 39
Madde 14 - Sağlık yardımı, iş kazasına uğrayan veya meslek hastalığına tutulan sigortalıların
sağlık durumunun gerektirdiği sürece devam eder.
Sigortalı, tedavi gördüğü müessese sağlık kurulunca veya Kurum sağlık kurullarınca gerekli
görülürse, Kurumun dinlenme evlerine yatırılabilir.
Bu yardımlar, iş kazasının olduğu veya meslek hastalığına tutulan sigortalının Kurumca
tedaviye alındığı tarihten başlar.
Ancak, meslek hastalığına tutulan sigortalı, Kurumca tedaviye alınmadan önce herhangi
bir suretle işverene ait yahut resmi veya Kurumca uygun görülen ücret tarifesini kabul eden
özel sağlık müesseselerinden birinde tedaviye alınmış ise, yardımlar bu tedavinin başladığı
tarihten başlanmış sayılır ve belgelere dayanan masraflar Kurumca ödenir.
İş kazası veya meslek hastalığı sonucu sürekli iş göremezlik geliri almakta olan veya bu
geliri sermayeye çevrilerek kendilerine ödenmiş bulunanlardan, aynı iş kazası veya meslek
hastalığı dolayısıyla yeniden tedavi edilmeleri Kurum sağlık tesisleri sağlık kurulu raporu ile
gerekli gösterilenler de sağlık yardımlarından yararlanırlar.
İŞVERENİN YÜKÜMÜ
Madde 15 - İşveren, iş kazasına uğrayan sigortalıya, Kurumca işe el onuncaya kadar, sağlık
durumunun gerektirdiği sağlık yardımlarını yapmakla yükümlüdür. Bu amaçla yapılan ve
belgelere dayanan masraflarla yol paraları Kurum tarafından işverene ödenir.
Birinci fıkrada belirtilen yükümlerin yerine getirilmesindeki savsama ve gecikmeden
dolayı, sigortalının tedavi süresinin uzamasına, malul kalmasına veya malullük derecesinin
artmasına sebep olan işveren, Kurumun bu yüzden uğrayacağı her türlü zararı ödemekle
yükümlüdür.
1032
GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK ÖDENEĞİ
* SS Kanunu 11, 12, 17, 37, 49, 77, 78, 88, 89, 91, 97, 99, 104, 106, 110, 111, 121
* Deniz İş K. 45, İş Kanunu 48
Madde 17 - İş kazası, en geç kazadan sonraki gün içinde işverene veya Kuruma bildirilir.
İş kazası veya meslek hastalığı dolayısıyla hekimin bildirdiği tedbir ve tavsiyelere
uyulmaması yüzünden tedavi süresinin uzamasına, malul kalmasına veya malullük derecesinin
artmasına sebep olan sigortalının geçici iş göremezlik ödeneğinin veya sürekli iş göremezlik
gelirinin kendisine yüklenebilecek kusurun rapor da belirtilen oranındaki kısmı, Kurum
tarafından düşürülebilir. Şu kadar ki, bu düşürme % 50 yi geçemez.
Kurumun yazılı bildirisine rağmen, teklif edilen tedaviyi kabul etmeyen sigortalıya,
tedavi için Kuruma başvuracağı tarihe kadar sağlık yardımı yapılmayacağı gibi geçici iş
göremezlik ödeneği veya sürekli iş göremezlik geliri de verilmez.
Madde 19 - Geçici iş göremezlik hali sonunda Kuruma ait veya Kurumun sevk edeceği sağlık
tesisleri sağlık kurulları tarafından verilecek raporlarda belirtilen arızalarına göre, iş kazası
veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün en az % 10 azalmış bulunduğu
1033
Kurumca tespit edilen sigortalı, sürekli iş göremezlik gelirine hak kazanır.
Sürekli iş göremezlik geliri almakta olan veya bu geliri sermayeye çevrilerek ödenmiş
bulunan sigortalının yeniden tedavi ettirilmesi halinde meslekte kazanma gücünü ne oranda
yitirdiği, yukarıdaki fıkrada belirtilen sağlık kurullarından alınacak raporlara göre yeniden
tespit olunur.
* SS Kanunu 11, 12, 14, 17, 20-22, 25, 31, 36, 88, 89, 94, 95, 97-100, 102, 109-111, 120-122,
135, geç.m. 17, 34, ek m. 8
* Tarım SS Kanunu 8
* SS Sağlık İşlemleri T. 1, 4-9, 43; Tarım SSY. 33
Madde 21 - Sigortalının yeniden bir iş kazasına uğraması veya yeni bir meslek hastalığına
tutulması halinde meydana gelen arızaların bütünü göz önüne alınarak kendisine sürekli iş
göremezliğini doğuran ilk iş kazası veya meslek hastalığı sırasındaki kazancı üzerinden gelir
bağlanır. Ancak, sigortalının uğradığı son iş kazası veya meslek hastalığı sırasındaki günlük
kazancı önceki kazancından yüksek ise sürekli iş göremezlik geliri bu kazanç üzerinden
hesaplanır.
Madde 23 - İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölümlerde aşağıdaki hükümler uygulanır:
I) Ölen sigortalının 88 inci madde gereğince tespit edilecek yıllık kazancının % 70'inin;
A) Dul eşine % 50'si, gelir alan çocuğu bulunmayan dul eşine % 75'i,
B) ………………………...
C) Çocuklardan:
a) 18 yaşını, orta öğrenim yapması halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim yapması halinde
25 yaşını doldurmamış olan veya çalışamayacak durumda malul bulunan ve Sosyal Sigortaya,
Emekli Sandıklarına tabi çalışmalarından dolayı gelir veya aylık almayan erkek çocuklarla
yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan ve
Sosyal Sigortaya, Emekli Sandıklarına tabi bir işte çalışmayan,buralardan gelir veya aylık
almayan kız çocukların her birine % 25'i,
b) (a) fıkrasında belirtilen ve sigortalının ölümü ile anasız ve babasız kalan veya
sonradan bu duruma düşenlerle ana ve babaları arasında evlilik bağlantısı bulunmayan yahut
sigortalı babanın ölümü tarihinde evlilik bağlantısı bulunmakla beraber anaları sonradan
evlenenlerin her birine % 50'si,
Oranında yıllık gelir bağlanır.
Sigortalının ölüm tarihinde 18 veya 20 yaşını doldurmuş olup, gelire hak kazanmamış
durumda olan erkek çocuklar, sonradan öğrenim yaparlarsa (a) fıkrasındaki haklardan
yararlanırlar,
II) Sürekli iş göremezlik geliri sermaye olarak ödenmiş bulunan sigortalın ölümü
halinde hak sahiplerine, sigortalıya verilen sermaye nazara alınmaksızın bu kanun hükümlerine
göre gelir bağlanır.
III) Sigortalı tarafından evlat edinilmiş, tanınmış veya nesebi düzeltilmiş yahut babalığı
hükme bağlanmış çocukları ile sigortalının ölümünden sonra doğan çocukları, bağlanacak
gelirden yukarıda belirtilen esaslara göre yararlanırlar.
IV - Hak sahibi eş ve çocuklara bağlanacak gelirlerin toplamı sigortalının yıllık
kazancının % 70 ini geçemez. Bu sınırın aşılmaması için gerekirse, hak sahibi kimselerin
gelirlerinden orantılı olarak indirimler yapılır.
V - Sigortalının erkek çocuklarına bağlanan gelirler çocuğun 18 yaşını, orta öğrenim
yapması halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim yapması halinde 25 yaşını dolduracağı tarihe kadar
devam eder. Çalışamayacak durumda malul olan erkek çocukların gelirleri bu yaşlara vardıktan
sonra da kesilmez. Ancak geliri kesilen erkek çocuklardan sonradan çalışamayacak durumda
malul olanlara, Sosyal Sigortaya yahut Emekli Sandıklarına tabi çalışmalarından dolayı gelir
veya aylık almamaları şartı ile, malullük durumlarının tespitine esas teşkil eden rapor tarihini
takip eden aybaşından itibaren yeniden gelir bağlanır. 101 inci madde hükmü saklıdır.
1035
VI - Sigortalının dul eşi evlenirse geliri kesilir. Gelirin kesilmesine yol açan evlenme
son bulunca gelir yeniden bağlanır. Sonraki eşinden de gelir almaya hak kazanan dul eşe, bu
gelirlerden fazla olanı ödenir.
VII - Sigortalının kız çocuklarına bağlanan gelirler, Sosyal Sigortaya, Emekli
Sandıklarına tabi işlerde çalışmaya buralardan gelir veya aylık almaya başladıkları veya
evlendikleri tarihi takip eden devre başından itibaren kesilir. Gelirin kesilmesine yol açan
sebebin ortadan kalkması halinde 1 inci bölümün (C) fıkrası hükmü saklı kalmak şartıyla, bu
tarihten başlanarak yeniden gelir bağlanır. Ancak evliliğin son bulması ile kocasından da gelir
almaya hak kazanan kimseye bu gelirlerden fazla olanı ödenir.
VIII - İş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün % 50 veya
daha fazlasını kaybederek sürekli iş göremezlik geliri almakta iken ölenlerin de ölümün
maluliyete esas olan iş kazası veya meslek hastalığına bağlı olup olmadığına bakılmaksızın hak
sahiplerine gelir bağlanır.
Madde 25 - Sürekli iş göremezlik geliri bağlandıktan sonra sigortalı, her zaman, iş göremezlik
derecesinde bir artma olduğunu veya başka birinin sürekli bakımına muhtaç duruma girdiğini
1036
ileri sürerek gelirde değişiklik yapılmasını isteyebileceği gibi, Kurum da, sigortalıyı her zaman
kontrol muayenesine tabi tutabilir.
Gerek sigortalının başvurması üzerine gerek Kurumca yaptırılan kontrol muayenesi
sonunda Kurum sağlık tesisleri sağlık kurulu raporuna göre sürekli iş göremezlik durumunda
değişiklik olduğu tespit edilirse, sigortalının sürekli iş göremezlik geliri, rapor tarihinden
sonraki ay başından başlanarak artırılır, eksiltilir veya kesilir.
Geliri sermayeye çevrilmiş sigortalılardan sürekli iş göremezliği azalanlar için bu
değişme istenemez. Ancak, sürekli iş göremezliği artanlar değişmeden yararlanırlar.
Kabul edilir bir özrü olmadığı halde kontrol muayenesini Kurumun yazılı bildirisinde
belirtilen tarihten sonraki ay başına kadar yaptırmayan sigortalının sürekli iş göremezlik geliri,
kontrol muayenesi için belirtilen tarihten sonraki ay başından başlayarak kesilir.
Şu kadar ki, kontrol muayenesini Kurumun yazılı bildirisinde belirtilen tarihten
başlayarak üç ay içinde yaptıran ve sürekli iş göremezlik halinin devam ettiği tespit edilen
sigortalının yeni sürekli iş göremezlik derecesine göre hesaplanacak geliri, ödemenin kesildiği
tarihten başlanarak verilir.
Kontrol muayenesini Kurumun yazılı bildirisinde belirtilen tarihten üç ay geçtikten
sonra yaptıran ve sürekli iş göremezlik halinin devam ettiği tespit edilen sigortalının yeni
sürekli iş göremezlik derecesine göre hesaplanacak geliri, rapor tarihinden sonraki ay başından
başlanarak ödenir.
* SS Kanunu 11, 19, 22, 31, 57, 95, 98, 101, 102, 109, 123, 124
* Tarım SS Kanunu 39
* SS Sağlık İşlemleri T. 1, 11, 43; Tarım SSY. 48
İŞVERENİN SORUMLULUĞU
Madde 26 - İş kazası ve meslek hastalığı, işverenin kastı veya işçilerin sağlığını koruma ve iş
güvenliği ile ilgili mevzuat hükümlerine aykırı hareketi veyahut suç sayılabilir bir hareketi
sonucu olmuşsa, Kurumca sigortalıya veya hak sahibi kimselerine yapılan veya ileride
yapılması gerekli bulunan her türlü giderlerin tutarları ile gelir bağlanırsa bu gelirlerinin 22 nci
maddede belirtilen tarifeye göre hesaplanacak sermaye değerleri toplamı sigortalı veya hak
sahibi kimselerin işverenden isteyebilecekleri miktarlarla sınırlı olmak üzere Kurumca işverene
ödettirilir. İşçi ve işveren sorumluluğunun tespitinde kaçınılmazlık ilkesi dikkate alınır.
İş kazası veya meslek hastalığı, 3 üncü bir kişinin kasıt veya kusuru yüzünden olmuşsa,
Kurumca bütün sigorta yardımları yapılmakla beraber zarara sebep olan 3 üncü kişilere ve
şayet kusuru varsa bunları çalıştıranlara Borçlar Kanunu hükümlerine göre rücu edilir.
Ancak; iş kazası veya meslek hastalıkları sonucu ölümlerde bu Kanun uyarınca hak
sahiplerine yapılacak her türlü yardım ve ödemeler için, iş kazası veya meslek hastalığının
meydana gelmesinde kasdı veya kusuru bulunup da aynı iş kazası veya meslek hastalığı sonucu
ölen sigortalının hak sahiplerine Kurumca rücu edilemez.
* Bu madde, 24.10.1983 t. ve 2934 sK. m. 3, 20.06.1987 t. ve 3395 sK. m. 2 ve 29.07.2003 t.
ve 4958 sK. m. 28’le, yukarıdaki biçimde değiştirilmiştir.
İŞ KAZASINI BİLDİRME
Madde 27 - İşveren, iş kazasını, o yer yetkili zabıtasına derhal ve Kuruma da en geç kazadan
sonraki iki gün içinde yazı ile bildirmekle yükümlüdür. Bu bildirme örneği Kurumca
hazırlanan haber verme kağıtları doldurulup verilerek yapılır.
İşverenin kasden veya ağır ihmali neticesi iş kazasını bu madde gereğince Kuruma
zamanında bildirilmemesinden veya haber verme kağıdında yazılı bilginin eksik veya yanlış
olmasından doğan ve ileride doğacak olan Kurum zararlarından işveren sorumludur.
Birinci fıkrada yazılı süre içinde Kuruma bildirilmeyen iş kazası dolayısıyla, bildirme
tarihine kadar işveren tarafından yapılmış olan harcamalar Kurumca ödenmez.
Madde 28 - İşveren, bir sigortalının meslek hastalığına tutulduğunu öğrenirse veya durum
kendisine bildirilirse bunu, örneği Kurumca hazırlanan haber verme kağıdı ile ve öğrendiği
günden başlayarak iki gün içinde Kuruma bildirmekle yükümlüdür.
Bu yükümü yerine getirmeyen veya haber verme kağıdında belirtilen bilgiyi kasten
eksik veya kasten yanlış bildiren işveren hakkında 27 nci maddenin ikinci fıkrası hükmü
uygulanır.
Durumu 18 inci maddenin ikinci fıkrasına uyan kimse, alacağı hekim raporu ve gerekli
belgelerle doğrudan doğruya Kuruma müracaat eder.
İŞ KAZASININ SORUŞTURULMASI
Madde 29 - Haber verme kağıdında bildirilen olayın iş kazası sayılıp sayılmayacağı hakkında
bir karara varılabilmesi için, gerekirse Kurumca soruşturma yapılabilir. Bu soruşturma
sonunda, haber verme kağıdında yazılı hususların gerçeğe uymadığı ve vakanın iş kazası
olmadığı anlaşılırsa Kurumca bu olay için yersiz olarak yapılmış bulunan masraflar işverenden
alınır.
İlgililer hakkında genel hükümlere göre ayrıca kovuşturma yapılır.
1038
* SS Kanunu 11, 27, 30, 115, 140
* İş K. 77; Tarım SS Kanunu 39; TCK. 207, 208
Madde 30 - Meslek hastalığı ile ilgili bildirmeler üzerine gerekli incelemeler doğrudan
doğruya Kurumca yapılır.
BİLDİRME VE İTİRAZ
Madde 31 - Kurum, sigortalıya veya hak sahibi kimselerine bağlanacak gelirleri, yapılan
inceleme ve soruşturmalar sonunda ve gerekli belgelerin tamamlandığı tarihten itibaren en geç
üç ay içinde tespit ederek ilgililere yazı ile bildirir.
İlgililer, bağlanan geliri bildiren yazıyı aldıkları günden başlamak üzere bir yıl içinde
yetkili mahkemeye başvurarak Kurum kararına itirazda bulunabilirler.
Bu itiraz, kararın uygulanmasını geciktirmez.
İlgililer tarafından itiraz edilmemesi veya itirazın reddi hakkındaki mahkeme kararının
kesinleşmesiyle, Kurumun kararı kesinleşmiş olur.
Bu kesinleşme 25 inci madde gereğince gelirde değişiklik yapılmasına engel olmaz.
BÖLÜM - VIII
PRİMLER
PRİM ALINMASI
* Bu maddenin ikinci fıkrası, 29.4.1986 günlü ve 3279 sK. m. 4’le, yukarıdaki biçimde
değiştirilmiştir.
* SS Kanunu 73-84, ek m. 31
* Bağ-Kur K. 48; Emekli SK. 14; İş K. 61; İşsizlik SK. 49, 50; SS Kurumu K. 19; Tarım Bağ-
Kur K. 30; Tarım SS Kanunu 30
PRİM ORANLARI
1039
Madde 73 - A) Tarifesine göre tespit edilecek iş kazaları ile meslek hastalıkları sigortası
priminin tamamı işverenler tarafından verilir. Bu primin nispeti % 1,5'ten az, % 7'den fazla
olamaz.
B) a) Hastalık sigortası primi, sigortalının kazancının % 11'idir. Bunun % 5'i sigortalı
hissesi % 6'sı da işveren hissesidir.
3 üncü maddenin (II/B) fıkrasında belirtilen çıraklar için ise kazancının % 4' üdür.
Bunun % 2'si sigortalı hissesi, % 2'si de işveren hissesidir.
b) …………………………
C) Analık Sigortası primi, sigortalının kazancının % 1'idir.
Bu primin tamamı işverenler tarafından verilir.
D) Malullük, Yaşlılık ve Ölüm Sigortaları primi, sigortalının kazancının % 20'sidir.
Bunun % 9'u sigortalı hissesi, % 11'i de işveren hissesidir.
Ancak, maden işyerlerinin yeraltı işlerinde çalışanlar için Malullük, Yaşlılık ve Ölüm
Sigortaları primi, sigortalının kazancının % 22'sidir. Bunun % 9'u sigortalı hissesi, % 13'ü de
işveren hissesidir.
Madde 74 - İş kazalarıyla meslek hastalıkları sigortası primi, yapılan işin iş kazası ve meslek
hastalığı bakımından gösterdiği tehlikenin ağırlığına göre tespit edilir.
İş kolları, tehlikenin ağırlığına göre sınıflara, bu sınıflar da özel iş şartlarına ve tehlikeyi
önlemek için alınmış olan tedbirlere göre derecelere ayrılır.
Hangi iş kollarının hangi tehlike sınıfına girdiği, tehlike sınıf ve derecelerine ait prim
oranlarının ve tehlike derecelerinin belli edilmesinde uygulanacak esaslar, ilgili bakanlıkların
düşünceleri sorulduktan sonra Çalışma Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulu kararıyla
yürürlüğe konacak bir tarife ile tespit olunur.
Prim tarifesi gerekli görülürse aynı usulle değiştirilebilir.
Prim oranları, iş kazaları ve meslek hastalıklarından dolayı yapılması gerekecek her
türlü sigorta yardımları ve idare masrafları ile bağlanacak gelirlerin tesis sermayeleri toplamı
göz önünde tutularak hesaplanır.
*Bu maddeye ait “İş Kazaları ile Meslek Hastalıkları Sigortaları Prim Tarifesi”, 31.03.1981
günlü ve 17296 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
* SS Kanunu 72, 73, 75, 76
Madde 75 - Yapılan işin 74 üncü maddede belirtilen tarifeye göre hangi tehlike sınıf ve
derecesine girdiği ve ödenecek iş kazalarıyla meslek hastalıkları sigortası primi oranı Kurumca
belli edilerek işverene yazı ile bildirilir.
1040
İş kazalarını ve meslek hastalıklarını önleyecek tedbirler hakkındaki mevzuat
hükümlerine uygun bulunmadığı tespit edilen işler, Kurumca daha yüksek primli derecelere
konulabilir.
Kurum, tespit edilmiş bulunan tehlike sınıf ve derecesini, yaptıracağı incelemelere
dayanarak kendiliğinden veya işverenin isteği üzerine değiştirebilir.
Kurumca yapılacak değişikliklere ilişkin kararın takvim yılından en az bir ay önce
işverene ve işveren tarafından değişiklik isteğinin de takvim yılından en az iki ay önce Kuruma
bildirilmesi şarttır.
Böylece, karara bağlanacak değişiklikler, yukarıdaki fıkrada yazılı karar veya istekten
sonraki takvim yılı başında yürürlüğe girer.
İşveren, tehlike sınıf ve derecesiyle prim oranı hakkında Kurumca yapılacak yazılı
bildiriyi aldıktan sonra bir ay içinde Çalışma Bakanlığına itirazda bulunabilir. Bakanlık bu
itirazı inceleyerek 3 ay içinde vereceği kararı ilgiliye bildirir.
İtiraz primlerin ödenmesini geciktirmez.
İşveren bu madde gereğince tehlike sınıf ve derecesine karşı Çalışma Bakanlığına yahut
bu Bakanlığın vereceği karar üzerine Danıştay’a başvurursa bu kanunun 81 inci maddesinin
uygulanmasında, İcra ve İflas Kanununun ilgili maddesinde yazılı bir yıllık süre, birinci halde
Bakanlık kararının iptal süresi sonunda, ikinci halde ise Danıştay kararının kesinleştiği tarihten
başlar.
Madde 76 - İşveren, tehlike sınıf ve derecesine dokunabilecek her türlü değişiklikleri bir ay
içinde Kuruma yazı ile bildirmekle yükümlüdür.
Bu bildirme üzerine Kurum, yaptıracağı incelemeler sonunda tehlike sınıf ve derecesini
değiştirebilir.
Tehlike sınıf ve derecesini dokunabilecek değişiklik bir ay içinde bildirilirse bu konuda
Kurumca verilecek karar, değişikliğin meydana geldiği tarihten sonraki ay başından uygulanır.
Tehlike sınıf ve derecesine dokunabilecek değişiklik bir ay içinde bildirilmezse:
a) Tehlike sınıfı yükseliyorsa, değişikliğin meydana geldiği,
b) Tehlike sınıfı alçalıyorsa, değişikliğin Kurumca öğrenildiği,
Tarihler esas alınmak ve bu tarihlerden sonraki ay başından uygulanmak üzere,
Kurumca karar alınır.
* SS Kanunu 4, 72-75
BORÇLAR KANUNU
1041
HİZMET AKDİ
(A) TARİFİ :
Madde 313 – Hizmet akdi, bir mukaveledir ki onunla işçi, muayyen veya gayri
muayyen bir zamanda hizmet görmeği ve iş sahibi dahi ona bir ücret vermeği taahhüt eder.
Ücret, zaman itibariyle olmayıp yapılan işe göre verildiği takdirde dahi işçi muayyen
veya gayri muayyen bir zaman için alınmış veya çalışmış oldukça, hizmet akdi yine mevcuttur;
buna parça üzerine hizmet veya götürü hizmet denir.
Hizmet akdi hakkındaki hükümler, kıyasen çıraklık akdine tatbik olunur.
(B) TEŞEKKÜLÜ :
I - Umumiyet itibariyle:
Madde 314 – Hilafına bir hüküm bulunmadıkça, hizmet akdi hususi bir şekle tabi
değildir.
Ezcümle hizmet muayyen bir zaman için kabul edilmiş olur ve işin iktizasına göre o
hizmet ancak ücret mukabilinde yapılabilirse, hizmet akdi inikad etmiş sayılır.
II - Mesai kaideleri:
Madde 315 – Sınai veya ticari bir teşebbüste, iş sahibi tarafından mesai veya dahili bir
intizam için muttarit bir kaide ittihaz edilmiş ise bunlar evvelce yazılmış ve işçiye dahi
bildirilmiş olmadıkça işçiye bir borç tahmil etmez.
2 – Hükümleri
Madde 317 – Umumi bir mukavele ile bağlı bulunan iş sahipleriyle işçiler arasında
yapılacak hususi hizmet akitlerinin, umumi mukaveleye muhalif hükümleri batıldır.
Bu batıl hükümlerin yerine, umumi mukavele hükümleri kaim olur.
VI - Çıraklık mukavelesi :
Madde 318 – Küçükler veya mahcurlar ile yapılan çıraklık mukaveleleri, tahriri
yapılmış ve usta ve velayeti haiz kimse yahut sulh hakiminin muvafakatiyle vasi tarafından
imza edilmiş olmadıkça, muteber değildir.
Mukavele, yapılacak işin ve çıraklığın nevi ve müddetine ve günde çalışılacak saatlere
ve iaşe yahut diğer yapılacak ve verilecek şeylere ve kezalik tecrübe zamanına dair muktazi
şartları ihtiva etmek lazımdır.
Bu şartlara riayet olunup olunmadığı salahiyettar daire tarafından murakabe edilir.
İSTİSNA AKDİ
(A) TARİFİ
Madde 355 – İstisna, bir akittirki onunla bir taraf (müteahhit), diğer tarafın (iş sahibi)
vermeği taahhüt eylediği semen mukabilinde bir şey imalini iltizam eder.
I - Müteahhidin borçları:
1 – Umumiyet itibariyle
Madde 356 – Mütaahhidin mesuliyeti, umumi surette işçinin hizmet akdindeki
mesuliyetine dair olan hükümlere tabidir.
Mütaahhit, imal olunacak şeyi bizzat yapmağa veya kendi idaresi altında yaptırmağa
mecburdur. Fakat işin mahiyetine nazaran şahsi maharetinin ehemmiyeti yok ise, taahhüt ettiği
şeyi başkasına dahi imal ettirebilir.
Hilafına adet veya mukavele olmadıkça, mütaahhit, imal olunacak şeyin icrası için
lazım olan vasıtaları ve alat ve edevatı kendi masrafiyle tedarik etmeğe mecburdur.
2 – Malzeme itibariyle
Madde 357 – Mütaahhit, imal ettiği şeyde kullandığı malzemenin iyi cinsten
olmamasından dolayı iş sahibine karşı mesul ve bu hususta bayi gibi mütekeffildir.
Malzeme iş sahibi tarafından verilmiş ise, müteahhit, onları layik olan bütün ihtimam
ile kullanmak ve bundan dolayı hesap vermek ve artanı iade etmekle mükelleftir.
İş devam ettiği sırada, iş sahibinin, verdiği malzemenin veya gösterdiği arsanın kusurlu
olduğu anlaşılır yahut imalatın noktası noktasına muntazaman icrasını tehlikeye koyacak diğer
bir hal hadis olursa mütaahhit, iş sahibini bundan derhal haberdar etmeğe mecbur aksi takdirde
bunların neticelerini tahammül etmekle mükelleftir.
c) İş sahibinin mesuliyeti
Madde 361 – Yapılan şeyin kusurlu olması müteahhidin sarahaten beyan eylediği
mütalaaya mugayir olarak iş sahibinin verdiği emirlerden neşet etmiş bulunur veya her hangi
bir sebeple iş sahibine isnadı kabil olursa, iş sahibi o şeyin kusurlu olmasından mütevellit
hakları dermeyan edemez.
h) Müruru zaman
Madde 363 – Yapılan şeyin kusurlu olmasından dolayı iş sahibinin haiz olduğu haklar,
müşterinin haklarının tabi olduğu müruru zaman hükmüne tabidir.
Fakat gayrimenkul inşaata müteallik kusurlardan dolayı iş sahibinin mütaahhide ve
inşaata iştirak eyliyen mimar ve mühendise karşı mütalebesi, tesellüm zamanından itibaren beş
senelik müruru zamana tabidir.
1043
ÇEVRE KANUNU
* Çevre K. 8, 9
* TCK. 181, 182
GÜRÜLTÜ
FAALİYETLERİN DURDURULMASI
Madde 15 - Bu Kanunda yazılı yasaklara aykırı hareket eden veya kanunla belirtilen
yükümlülükleri yerine getirmeyen kurum, kuruluş ve işletmelere mahallin en büyük mülki
amiri, bu yasaklara aykırı faaliyeti düzeltmek ve kanunda belirtilen yükümlülükleri yerine
getirmek üzere esasları yönetmelikle belirlenen yeteri kadar bir süre verir.
Bu süre içinde yasaklara aykırı hareket ve yükümlülüğü yerine getirmemekten dolayı
ayrıca ceza verilmez.
Bu süre sonunda bunları yapmayan kurum, kuruluş veya işletmelerin faaliyeti, yasağın
veya yerine getirilmeyen yükümlülüğün çeşit ve niteliğine göre kısmen veya tamamen, süreli
veya süresiz olarak durdurulur.
* Çevre K. 20, 21
1044
* İş K. 79
* Gürültü KY. 32
YÜRÜRLÜK
Madde 33 - Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
YÜRÜTME
Madde 34 - Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
1045
ÇEVRE KANUNUNDA
DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN
1046
Evsel katı atık: Tehlikeli ve zararlı atık kapsamına girmeyen konut, sanayi, işyeri, piknik
alanları gibi yerlerden gelen katı atıkları,
Tehlikeli atık: Fiziksel, kimyasal ve/veya biyolojik yönden olumsuz etki yaparak ekolojik
denge ile insan ve diğer canlıların doğal yapılarının bozulmasına neden olan atıklar ve bu
atıklarla kirlenmiş maddeleri,
Tehlikeli kimyasallar: Fiziksel, kimyasal ve/veya biyolojik yönden olumsuz etki yaparak
ekolojik denge ile insan ve diğer canlıların doğal yapılarının bozulmasına neden olan her türlü
kimyasal madde ve ürünleri,
Kirli balast: Duran veya seyir halindeki tankerden, gemiden veya diğer deniz araçlarından su
üzerine bırakıldığında; su üstünde veya bitişik sahil hattında petrol, petrol türevi veya yağ
izlerinin görülmesine neden olan veya su üstünde ya da su altında renk değişikliği oluşturan
veya askıda katı madde/emülsiyon halinde maddelerin birikmesine yol açan balast suyunu,
Çevresel etki değerlendirmesi: Gerçekleştirilmesi plânlanan projelerin çevreye olabilecek
olumlu ve olumsuz etkilerinin belirlenmesinde, olumsuz yöndeki etkilerin önlenmesi ya da
çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak önlemlerin, seçilen yer ile
teknoloji alternatiflerinin belirlenerek değerlendirilmesinde ve projelerin uygulanmasının
izlenmesi ve kontrolünde sürdürülecek çalışmaları,
Proje tanıtım dosyası: Gerçekleşmesi plânlanan projenin yerini, özelliklerini, olası
olumsuz etkilerini ve öngörülen önlemleri içeren, projeyi genel boyutları ile tanıtan bilgi ve
belgeleri içeren dosyayı,
Stratejik çevresel değerlendirme: Onaya tâbi plân ya da programın onayından önce
plânlama veya programlama sürecinin başlangıcından itibaren, çevresel değerlerin plân ve
programa entegre edilmesini sağlamak, plân ya da programın olası çevresel etkilerini en aza
indirmek ve karar vericilere yardımcı olmak üzere katılımcı bir yaklaşımla sürdürülen ve yazılı
bir raporu da içeren çevresel değerlendirme çalışmalarını,
Çevre yönetimi: İdarî, teknik, hukukî, politik, ekonomik, sosyal ve kültürel araçları
kullanarak doğal ve yapay çevre unsurlarının sürdürülebilir kullanımını ve gelişmesini
sağlamak üzere yerel, bölgesel, ulusal ve küresel düzeyde belirlenen politika ve stratejilerin
uygulanmasını,
Çevre yönetim birimi/Çevre görevlisi: Bu Kanun ve Kanuna göre yürürlüğe konulan
düzenlemeler uyarınca denetime tâbi tesislerin faaliyetlerinin mevzuata uygunluğunu, alınan
tedbirlerin etkili olarak uygulanıp uygulanmadığını değerlendiren, tesis içi yıllık denetim
programları düzenleyen birim ya da görevliyi,
Çevre gönüllüsü: Bakanlıkça, uygun niteliklere sahip kişiler arasından seçilen ve bu
Kanun ve Kanuna göre yürürlüğe konulan düzenlemelere aykırı faaliyetleri Bakanlığa
iletmekle görevli ve yetkili kişiyi,
Hassas alan: Ötrofikasyon riski yüksek olan ve Bakanlıkça belirlenecek kıyı ve iç su
alanlarını,
Çevreye ilişkin bilgi: Su, hava, toprak, bitki ve hayvan varlığı ile bunları olumsuz olarak
etkileyen veya etkileme ihtimali bulunan faaliyetler ve alınan idarî ve teknik önlemlere ilişkin
olarak mevcut bulunan her türlü yazılı, sözlü veya görüntülü bilgi veya veriyi,
İş termin plânı: Atıksu ve evsel nitelikli katı atık kaynaklarının yönetmelikte belirtilen
alıcı ortam deşarj standartlarını sağlamak için yapmaları gereken atıksu arıtma tesisi ve/veya
kanalizasyon gibi altyapı tesisleri ile katı atık bertaraf tesislerinin gerçekleştirilmesi sürecinde
yer alan yer seçimi, proje, ihale, inşaat, işletmeye alma gibi işlerin zamanlamasını gösteren
plânı,
Risk değerlendirmesi: Belirli kimyasal madde ya da maddelerin potansiyel tehlikelerinin
belirlenmesi ve sonuçlarının hesaplanması yönünde kullanılan yöntemler bütününü,
İyonlaştırıcı olmayan radyasyon: İyonlaşmaya neden olmayan elektromanyetik dalgaları,
Elektromanyetik alan: Elektrik ve manyetik alan bileşenleri olan dalgaların oluşturduğu
alanı,
Koku: İnsanda koku alma duygusunu harekete geçiren ve kokunun algılanmasına neden
olan uçucu maddelerin yarattığı etkiyi,
Hava kalitesi: İnsan ve çevresi üzerine etki eden hava kirliliğinin göstergesi olan, çevre
havasında mevcut hava kirleticilerin artan miktarıyla azalan kalitelerini,
Bakanlık: Çevre ve Orman Bakanlığını,
ifade eder."
1047
MADDE 3 – 2872 sayılı Kanunun 3 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
"MADDE 3 – Çevrenin korunmasına, iyileştirilmesine ve kirliliğinin önlenmesine ilişkin
genel ilkeler şunlardır:
a) Başta idare, meslek odaları, birlikler ve sivil toplum kuruluşları olmak üzere herkes,
çevrenin korunması ve kirliliğin önlenmesi ile görevli olup bu konuda alınacak tedbirlere ve
belirlenen esaslara uymakla yükümlüdürler.
b) Çevrenin korunması, çevrenin bozulmasının önlenmesi ve kirliliğin giderilmesi
alanlarındaki her türlü faaliyette; Bakanlık ve yerel yönetimler, gerekli hallerde meslek odaları,
birlikler ve sivil toplum kuruluşları ile işbirliği yaparlar.
c) Arazi ve kaynak kullanım kararlarını veren ve proje değerlendirmesi yapan yetkili
kuruluşlar, karar alma süreçlerinde sürdürülebilir kalkınma ilkesini gözetirler.
d) Yapılacak ekonomik faaliyetlerin faydası ile doğal kaynaklar üzerindeki etkisi
sürdürülebilir kalkınma ilkesi çerçevesinde uzun dönemli olarak değerlendirilir.
e) Çevre politikalarının oluşmasında katılım hakkı esastır. Bakanlık ve yerel yönetimler;
meslek odaları, birlikler, sivil toplum kuruluşları ve vatandaşların çevre hakkını kullanacakları
katılım ortamını yaratmakla yükümlüdür.
f) Her türlü faaliyet sırasında doğal kaynakların ve enerjinin verimli bir şekilde
kullanılması amacıyla atık
1048
oluşumunu kaynağında azaltan ve atıkların geri kazanılmasını sağlayan çevre ile uyumlu
teknolojilerin kullanılması esastır.
g) Kirlenme ve bozulmanın önlenmesi, sınırlandırılması, giderilmesi ve çevrenin
iyileştirilmesi için yapılan harcamalar kirleten veya bozulmaya neden olan tarafından
karşılanır. Kirletenin kirlenmeyi veya bozulmayı durdurmak, gidermek veya azaltmak için
gerekli önlemleri almaması veya bu önlemlerin yetkili makamlarca doğrudan alınması
nedeniyle kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan gerekli harcamalar 6183 sayılı Amme
Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre kirletenden tahsil edilir.
h) Çevrenin korunması, çevre kirliliğinin önlenmesi ve giderilmesi için uyulması zorunlu
standartlar ile vergi, harç, katılma payı, yenilenebilir enerji kaynaklarının ve temiz
teknolojilerin teşviki, emisyon ücreti ve kirletme bedeli alınması, karbon ticareti gibi piyasaya
dayalı mekanizmalar ile ekonomik araçlar ve teşvikler kullanılır.
ı) Bölgesel ve küresel çevre sorunlarının çözümüne yönelik olarak taraf olduğumuz
uluslararası anlaşmalar sonucu ortaya çıkan ulusal hak ve yükümlülüklerin yerine getirilmesi
için gerekli teknik, idarî, malî ve hukukî düzenlemeler Bakanlığın koordinasyonunda yapılır.
Gerçek ve tüzel kişiler, bu düzenlemeler sonucu ortaya çıkabilecek maliyetleri
karşılamakla yükümlüdür.
j) Çevrenin korunması, çevre kirliliğinin önlenmesi ve çevre sorunlarının çözümüne
yönelik gerekli teknik, idarî, malî ve hukukî düzenlemeler Bakanlığın koordinasyonunda
yapılır. 2690 sayılı Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanunu kapsamındaki konular Türkiye
Atom Enerjisi Kurumu tarafından yürütülür."
MADDE 4 – 2872 sayılı Kanunun İkinci Bölümünün başlığı "Yüksek Çevre Kurulu ve
Görevleri" olarak değiştirilmiş ve mülga 4 üncü maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde
yeniden düzenlenmiştir.
"Yüksek Çevre Kurulu
MADDE 4 – Başbakanın başkanlığında, Başbakanın bulunmadığı zamanlarda Çevre ve
Orman Bakanının başkanlığında, Başbakanın belirleyeceği sayıda bakan ile Bakanlık
Müsteşarından oluşan Yüksek Çevre Kurulu kurulmuştur.
Diğer bakanlar gündeme göre Kurul toplantılarına başkan tarafından çağrılabilir.
Kurul yılda en az bir defa toplanır.
Kurulun sekretarya hizmetleri Bakanlıkça yürütülür.
Kurulun çalışmaları ile ilgili konularda ön hazırlık ve değerlendirme yapmak üzere,
Bakanlık Müsteşarının başkanlığında ilgili bakanlık müsteşarları, diğer kurum ve kuruluşların
en üst düzey yetkili amirlerinin katılımı ile toplantılar düzenlenir. Bu toplantılara gündeme
göre ilgili kamu kurumu niteliğindeki kuruluşların birlik temsilcileri, meslek kuruluşları, sivil
toplum kuruluşları, yerel yönetim temsilcileri, üniversite temsilcileri ve bilimsel kuruluşların
temsilcileri davet edilir.
Kurulun çalışma usûl ve esasları ile diğer hususlar yönetmelikle belirlenir."
MADDE 5 – 2872 sayılı Kanunun mülga 5 inci maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki
şekilde yeniden düzenlenmiştir.
"Yüksek Çevre Kurulunun görevleri
MADDE 5 – Yüksek Çevre Kurulunun görevleri şunlardır:
a) Etkin bir çevre yönetiminin sağlanması için hedef, politika ve strateji belirlemek.
b) Sürdürülebilir kalkınma ilkesi çerçevesinde ekonomik kararlara çevre boyutunun dahil
edilmesine imkân veren hukukî ve idarî tedbirleri belirlemek.
c) Birden fazla bakanlık ve kuruluşu ilgilendiren çevre konularına ilişkin
uyuşmazlıklarda nihai kararı vermek."
MADDE 6 – 2872 sayılı Kanunun 9 uncu maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
"Çevrenin korunması
MADDE 9 – Çevrenin korunması amacıyla;
a) Doğal çevreyi oluşturan biyolojik çeşitlilik ile bu çeşitliliği barındıran ekosistemin
korunması esastır. Biyolojik çeşitliliği koruma ve kullanım esasları, yerel yönetimlerin,
üniversitelerin, sivil toplum kuruluşlarının ve ilgili diğer kuruluşların görüşleri alınarak
belirlenir.
b) Ülke fizikî mekânında, sürdürülebilir kalkınma ilkesi doğrultusunda, koruma-kullanma
dengesi gözetilerek kentsel ve kırsal nüfusun barınma, çalışma, dinlenme, ulaşım gibi
ihtiyaçların karşılanması sonucu oluşabilecek çevre kirliliğini önlemek amacıyla nazım ve
uygulama imar plânlarına esas teşkil etmek üzere bölge ve havza bazında 1/50.000-1/100.000
1049
ölçekli çevre düzeni plânları Bakanlıkça yapılır, yaptırılır ve onaylanır. Bölge ve havza
bazında çevre düzeni plânlarının yapılmasına ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak
yönetmelikle belirlenir.
c) Ulusal mevzuat ve taraf olduğumuz uluslararası sözleşmeler ile koruma altına alınarak
koruma statüsü kazandırılmış alanlar ve ekolojik değeri olan hassas alanların her tür
ölçekteki plânlarda gösterilmesi zorunludur. Koruma statüsü kazandırılmış alanlar ve ekolojik
değeri olan alanlar, plân kararı dışında kullanılamaz.
d) Ülke ve dünya ölçeğinde ekolojik önemi olan, çevre kirlenmeleri ve bozulmalarına
duyarlı toprak ve su
alanlarını, biyolojik çeşitliliğin, doğal kaynakların ve bunlarla ilgili kültürel kaynakların
gelecek kuşaklara ulaşmasını emniyet altına almak üzere gerekli düzenlemelerin yapılabilmesi
amacıyla, Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak tespit ve ilan etmeye, bu alanlarda uygulanacak
koruma ve kullanma esasları ile plân ve projelerin hangi bakanlıkça hazırlanıp yürütüleceğini
belirlemeye Bakanlar Kurulu yetkilidir.
Bu bölgelere ilişkin plân ve projelerde; 3/5/1985 tarihli ve 3194 sayılı İmar Kanununun
9 uncu maddesi, 4/4/1990 tarihli ve 3621 sayılı Kıyı Kanununun plân onama yetkisini
düzenleyen hükümleri, 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma
Kanununun 8 inci maddesinin tabiat varlıkları, doğal sit alanları ve bunların korunma
alanlarının tespit ve tescili dışında kalan yetkileri düzenleyen hükümleri ile aynı Kanunun 17
nci maddesinin (a) bendi hükümleri uygulanmaz.
e) Sulak alanların doğal yapılarının ve ekolojik dengelerinin korunması esastır. Sulak
alanların doldurulması ve kurutulması yolu ile arazi kazanılamaz. Bu hükme aykırı olarak arazi
kazanılması halinde söz konusu alan faaliyet sahibince eski haline getirilir.
Sulak alanların korunması ve yönetimine ilişkin usûl ve esaslar ilgili kurum ve
kuruluşların görüşü alınarak Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
f) Biyolojik çeşitliliğin sürdürülebilirliliğinin sağlanması bakımından nesli tehdit veya
tehlike altında olanlar ile nadir bitki ve hayvan türlerinin korunması esas olup, mevzuata aykırı
biçimde ticarete konu edilmeleri yasaktır.
g) Doğal kaynakların ve varlıkların korunması, kirliliğinin ve tahribatının önlenmesi ve
kalitesinin iyileştirilmesi için gerekli idarî, hukukî ve teknik esaslar Bakanlık tarafından
belirlenir.
h) Ülkenin deniz, yeraltı ve yerüstü su kaynaklarının ve su ürünleri istihsal alanlarının
korunarak kullanılmasının sağlanması ve kirlenmeye karşı korunması esastır. Atıksu yönetimi
ile ilgili politikaların oluşturulması ve koordinasyonunun sağlanması Bakanlığın
sorumluluğundadır. Su ürünleri istihsal alanları ile ilgili alıcı ortam standartları Tarım ve
Köyişleri Bakanlığınca belirlenir.
Denizlerde yapılacak balık çiftlikleri, hassas alan niteliğindeki kapalı koy ve körfezler ile
doğal ve arkeolojik sit alanlarında kurulamaz.
Alıcı su ortamlarına atıksu deşarjlarına ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak
yönetmelikle belirlenir.
ı) Çevrenin korunması ve kamuoyunda çevre bilincinin geliştirilmesi amacıyla, okul
öncesi eğitimden başlanarak Millî Eğitim Bakanlığına bağlı örgün eğitim kurumlarının öğretim
programlarında çevre ile ilgili konulara yer verilmesi esastır.
Yaygın eğitime yönelik olarak, radyo ve televizyon programlarında da çevrenin önemine
ve çevre bilincinin geliştirilmesine yönelik programlara yer verilmesi esastır. Türkiye Radyo -
Televizyon Kurumu ile özel televizyon kanallarına ait televizyon programlarında ayda en
az iki saat, özel radyo kanallarının programlarında ise ayda en az yarım saat eğitici yayınların
yapılması zorunludur. Bu yayınların % 20’sinin izlenme ve dinlenme oranı en yüksek saatlerde
yapılması esastır. Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, görev alanına giren hususlarda bu
maddenin takibi ile yükümlüdür.
j) Çevre ile ilgili olarak toplanan her türlü kaynak ve gelir, tahsisi mahiyette olup,
öncelikle çevrenin korunması, geliştirilmesi, ıslahı ve kirliliğin önlenmesi için kullanılır."
MADDE 7 – 2872 sayılı Kanunun 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
"MADDE 10 – Gerçekleştirmeyi plânladıkları faaliyetleri sonucu çevre sorunlarına yol
açabilecek kurum, kuruluş ve işletmeler, Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu veya proje
tanıtım dosyası hazırlamakla yükümlüdürler.
Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu Kararı veya Çevresel Etki Değerlendirmesi
Gerekli Değildir Kararı alınmadıkça bu projelerle ilgili onay, izin, teşvik, yapı ve kullanım
ruhsatı verilemez; proje için yatırıma başlanamaz ve ihale edilemez.
1050
Petrol, jeotermal kaynaklar ve maden arama faaliyetleri, Çevresel Etki Değerlendirmesi
kapsamı dışındadır.
Çevresel Etki Değerlendirmesine tâbi projeler ve Stratejik Çevresel Değerlendirmeye tâbi
plân ve programlar ve konuya ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmeliklerle
belirlenir."
MADDE 8 – 2872 sayılı Kanunun 11 inci maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
"İzin alma, arıtma ve bertaraf etme yükümlülüğü
MADDE 11 – Üretim, tüketim ve hizmet faaliyetleri sonucunda oluşan atıklarını alıcı
ortamlara doğrudan veya dolaylı vermeleri uygun görülmeyen tesis ve işletmeler ile yerleşim
birimleri atıklarını yönetmeliklerde belirlenen standart ve yöntemlere uygun olarak arıtmak ve
bertaraf etmekle veya ettirmekle ve öngörülen izinleri almakla yükümlüdürler.
Birinci fıkrada belirtilen yükümlülüğü bulunan tesis ve işletmeler ile yerleşim
birimlerine;
1) İnşaat ruhsatı aşamasında bu yükümlülüğünü yerine getireceğini gösterir proje ve
belgeleri ilgili kuruma sunmadıkça inşaat ruhsatı verilmez.
2) İnşaatı bitmiş olanlardan, bu yükümlülüğü yerine getirmeyenlere işletme ruhsatı
ve/veya yapı kullanma ruhsatı verilmez.
3) İnşaat ruhsatına, yapı kullanma veya işletme ruhsatını haiz olmakla birlikte arıtma ve
bertaraf yükümlülüklerini yerine getirmemeleri halinde, verilmiş yapı kullanma izni veya
işletme izni iptal edilir.
Faaliyetlerinde değişiklik yapmayı ve/veya tesislerini büyütmeyi plânlayan gerçek ve
tüzel kişiler yönetmelikle belirlenen usûl ve esaslar çerçevesinde atıklarını arıtma veya bertaraf
etme yükümlülüğünü yerine getirmek zorundadırlar.
Atıksuları toplayan kanalizasyon sistemi ile atıksuların arıtıldığı ve arıtılmış atıksuların
bertarafının sağlandığı atıksu altyapı sistemlerinin kurulması, bakımı, onarımı, ıslahı ve
işletilmesinden; büyükşehirlerde 20/11/1981 tarihli ve 2560 sayılı İstanbul Su ve Kanalizasyon
İdaresi Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanunla belirlenen kuruluşlar,
belediye ve mücavir alan sınırları içinde belediyeler, bunların dışında iskâna konu her türlü
kullanım alanında valiliğin denetiminde bu alanları kullananlar sorumludur.
Serbest ve/veya endüstri bölgelerinde bölge müdürlükleri, kültür ve turizm koruma ve
gelişme bölgelerinde, turizm merkezlerinde Kültür ve Turizm Bakanlığı veya yetkili kıldığı
birimler, organize sanayi bölgelerinde organize sanayi bölgesi yönetimi, küçük sanayi
sitelerinde kooperatif başkanlıkları, mevcut yerleşim alanlarından kopuk olarak münferit
yapılmış tatil köyü, tatil sitesi, turizm tesis alanları vb. kullanım alanlarında ise site yönetimleri
veya tesis işletmecileri atıksu altyapı sistemlerinin kurulması, bakımı, onarımı ve
işletilmesinden sorumludurlar.
Atıksu altyapı sistemlerini kullanan ve/veya kullanacaklar, bağlantı sistemlerinin olup
olmadığına bakılmaksızın, arıtma sistemlerinden sorumlu yönetimlerin yapacağı her türlü
yatırım, işletme, bakım, onarım, ıslah ve temizleme harcamalarının tamamına kirlilik yükü ve
atıksu miktarı oranında katılmak zorundadırlar. Bu hizmetlerden yararlananlardan, belediye
meclisince ve bu maddede sorumluluk verilen diğer idarelerce belirlenecek tarifeye göre atıksu
toplama, arıtma ve bertaraf ücreti alınır. Bu fıkra uyarınca tahsil edilen ücretler, atıksu ile ilgili
hizmetler dışında kullanılamaz.
Atıksu toplama havzasının birden fazla belediye veya kurumun yetki sahasında olması
halinde; atıksu arıtma tesisini işleten kurum, atıksu ile ilgili yatırım ve harcama giderlerini
kirletenlerden kirlilik yükü ve atıksu miktarı nispetinde tahsil eder.
Atık üreticileri uygun metot ve teknolojiler ile atıklarını en az düzeye düşürecek
tedbirleri almak zorundadırlar.
Atıkların üretiminin ve zararlarının önlenmesi veya azaltılması ile atıkların geri
kazanılması ve geri kazanılabilen atıkların kaynağında ayrı toplanması esastır. Atık yönetim
plânlarının hazırlanmasına ilişkin esaslar, Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
Geri kazanım imkânı olmayan atıklar, yönetmeliklerle belirlenen uygun yöntemlerle
bertaraf edilir.
Büyükşehir belediyeleri ve belediyeler evsel katı atık bertaraf tesislerini kurmak,
kurdurmak, işletmek veya işlettirmekle yükümlüdürler. Bu hizmetten yararlanan ve/veya
yararlanacaklar, sorumlu yönetimlerin yapacağı yatırım, işletme, bakım, onarım ve ıslah
harcamalarına katılmakla yükümlüdür. Bu hizmetten yararlananlardan, belediye meclisince
1051
belirlenecek tarifeye göre katı atık toplama, taşıma ve bertaraf ücreti alınır. Bu fıkra uyarınca
tahsil edilen ücretler, katı atıkla ilgili hizmetler dışında kullanılamaz.
Üretici, ithalatçı ve piyasaya sürenlerin sorumluluğu kapsamında yükümlülük getirilen
üreticiler, ithalatçılar ve piyasaya sürenler, ürünlerinin faydalı kullanım ömrü sonucunda oluşan
atıklarının toplanması, taşınması, geri kazanımı, geri dönüşümü ve bertaraf edilmelerine dair
yükümlülüklerinin yerine getirilmesi ve bunlara yönelik gerekli harcamalarının karşılanması,
eğitim faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi amacıyla Bakanlığın koordinasyonunda bir araya
gelerek tüzel kişiliği haiz birlikler oluştururlar. Bu kapsamda yükümlülük getirilen kurum ve
kuruluşların sorumluluklarının bu birliklere devrine ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça
çıkarılacak yönetmeliklerle belirlenir.
Tehlikeli atık üreticileri, yönetmelikle belirlenecek esaslara göre atıklarını bertaraf etmek
veya ettirmekle yükümlüdürler.
Atık geri kazanım, geri dönüşüm ve bertaraf tesislerini kurmak ve işletmek isteyen
gerçek ve/veya tüzel kişiler, yönetmelikle belirlenen esaslar doğrultusunda, ürün standardı,
ürünlerinin satışa uygunluğu ve piyasadaki denetimi ile ilgili izni, ilgili kurumlardan almak
kaydı ile Bakanlıktan lisans almakla yükümlüdür.
Evsel atıklar hariç olmak üzere, atık taşıma ve/veya toplama işlerini yapan kurum veya
kuruluşlar Bakanlıktan lisans almak zorundadır. Evsel atıkların taşıma ve toplama işlerini
yapan kurum ve kuruluşlar Bakanlıkça kayıt altına alınır.
Atıksu arıtımı, atık bertarafı ve atık geri kazanım tesisleri yapmak amacıyla belediyelerin
hizmet birlikleri kurmaları halinde, bu hizmet birliklerine araştırma, etüt ve proje konularında
Bakanlıkça teknik ve malî yardım yapılır. Tesis yapım projeleri ise bu Kanunun 18 inci
maddesi çerçevesinde kredi veya yardım ile desteklenebilir. Kredi borcunun geri ödenmemesi
durumunda 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre
takip yapılır ve öncelikle 2380 sayılı Belediyelere ve İl Özel İdarelerine Genel Bütçe Vergi
Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanunun ek 4 üncü maddesi hükümleri çerçevesinde
ilgili belediyelerin İller Bankasındaki paylarından tahsil olunur.
Arıtma ve bertaraf etme yükümlülüğüne tâbi tesis ve işletmeler ile yerleşim birimleri, bu
yükümlülüğe istinaden kurulması zorunlu olan arıtma ve bertaraf sistemleri, atıksu arıtma ve ön
arıtma sistemleri ile atıksu altyapı sistemlerinin kurulması, onarımı, ıslahı, işletilmesi ve
harcamalara katkı paylarının belirlenmesi ile ilgili usûl ve esaslar Bakanlıkça yönetmeliklerle
düzenlenir. Bu konuda diğer kanunlarla verilen yetkiler saklıdır.
Bu Kanunun uygulanmasını sağlamak üzere alınması gereken izinler ve bu izinlerin tâbi
olacağı usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmeliklerle belirlenir.
Faaliyetleri nedeniyle çevreye olumsuz etkileri olabilecek kurum, kuruluş ve işletmeler
tarafından, faaliyetlerine ilişkin olası bir kaza durumunda, kazanın çevreye olumsuz etkilerini
kontrol altına almak ve azaltmak üzere uygulanacak acil durum plânları hazırlanması
zorunludur. Buna ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
Bu plânlar dikkate alınarak Bakanlığın koordinasyonunda ilgili kurum ve kuruluşlarca
yerel, bölgesel ve ulusal acil durum plânları hazırlanır.
Liman, tersane, gemi bakım-onarım, gemi söküm, marina gibi kıyı tesisleri; kendi
tesislerinde ve gemi ve diğer deniz araçlarında oluşan petrollü, yağlı katı atıklar ve sintine, kirli
balast, slaç, slop gibi sıvı atıklar ile evsel atıksu ve katı atıkların alınması, depolanması,
taşınması ve bertarafı ile ilgili işlemleri ve tesisleri yapmak veya yaptırmakla yükümlüdürler.
Buna ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir."
MADDE 9 – 2872 sayılı Kanunun 12 nci maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
"Denetim, bilgi verme ve bildirim yükümlülüğü
MADDE 12 – Bu Kanun hükümlerine uyulup uyulmadığını denetleme yetkisi Bakanlığa
aittir. Gerektiğinde bu yetki, Bakanlıkça; il özel idarelerine, çevre denetim birimlerini kuran
belediye başkanlıklarına, Denizcilik Müsteşarlığına, Sahil Güvenlik Komutanlığına,
13/10/1983 tarihli ve 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununa göre belirlenen denetleme
görevlilerine veya Bakanlıkça uygun görülen diğer kurum ve kuruluşlara devredilir.
Denetimler, Bakanlığın belirlediği denetim usûl ve esasları çerçevesinde yapılır.
Askerî işyerleri, askerî bölgeler ve tatbikatların bu Kanun çerçevesindeki denetimi ve
neticelerine ait işlemler; Genelkurmay Başkanlığı, Millî Savunma Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı
ve Bakanlık tarafından müştereken hazırlanacak yönetmeliğe göre yürütülür.
1052
İlgililer, Bakanlığın veya denetimle yetkili diğer mercilerin isteyecekleri bilgi ve
belgeleri vermek, yetkililerin yaptıracakları analiz ve ölçümlerin giderlerini karşılamak,
denetim esnasında her türlü kolaylığı göstermek zorundadırlar.
İlgililer, çevre kirliliğine neden olabilecek faaliyetleri ile ilgili olarak, kullandıkları
hammadde, yakıt, çıkardıkları ürün ve atıklar ile üretim şemalarını, acil durum plânlarını,
izleme sistemleri ve kirlilik raporları ile diğer bilgi ve belgeleri talep edilmesi halinde
Bakanlığa veya yetkili denetim birimine vermek zorundadırlar.
Denetim, bilgi verme ve bildirim yükümlülüğüne ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça
çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir."
MADDE 10 – 2872 sayılı Kanunun 13 üncü maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
"Tehlikeli kimyasallar ve atıklar
MADDE 13 – Tehlikeli kimyasalların belirlenmesi, üretimi, ithalatı, atık konumuna
gelinceye kadar geçen süreçte kullanım alanları ve miktarları, etiketlenmesi, ambalajlanması,
sınıflandırılması, depolanması, risk değerlendirilmesi, taşınması ile ihracatına ilişkin usûl ve
esaslar ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri alınarak Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle
belirlenir.
Yönetmelik hükümlerine aykırı olarak piyasaya sürüldüğü tespit edilen tehlikeli
kimyasallar ile bu kimyasalları içeren eşya, bunları satış ve kullanım amacıyla piyasaya süren
kurum, kuruluş ve işletmelere toplattırılır ve imha ettirilir. Nakil ve imha için gereken
masraflar ilgililerince karşılanır. Bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde bu masraflar,
ilgili kurum, kuruluş ve işletmelerden 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında
Kanun hükümlerine göre tahsil edilir.
Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı bazı yakıtların, maddelerin, atıkların, tehlikeli
kimyasallar ile bu kimyasalları içeren eşyaların ithalini, Bakanlığın görüşünü alarak
yasaklayabilir veya kontrole tâbi tutabilir.
Tehlikeli atıkların ithalatı yasaktır.
Tehlikeli atıkların tanımı ile tehlikeli atıkların oluşum aşamasından itibaren toplanması,
ayrılması, geçici ve ara depolanması, geri kazanılması, yeniden kullanılması, taşınması,
bertarafı, bertaraf sonrası kontrolü, ihracatı, transit geçişi, ambalajlanması, etiketlenmesi,
denetimi ve atık yönetim plânlarının hazırlanması ile ilgili usûl ve esaslar Bakanlıkça
yayımlanacak yönetmelikle belirlenir.
Tehlikeli kimyasalların üretimi, satışı, depolanması, kullanılması ve taşınması faaliyetleri
ile tehlikeli atıkların toplanması, taşınması, geçici ve ara depolanması, geri kazanımı, yeniden
kullanılması ve bertarafı faaliyetlerinde bulunanlar, bu Kanun ile getirilen yükümlülükler
açısından müteselsilen sorumludurlar. Sorumlular bu Kanunda belirtilen meslekî faaliyetleri
nedeniyle oluşacak bir kaza dolayısıyla üçüncü şahıslara verebilecekleri zararlara karşı tehlikeli
kimyasal ve tehlikeli atık malî sorumluluk sigortası yaptırmak zorunda olup, faaliyetlerine
başlamadan önce Bakanlıktan gerekli izni alırlar. Sigorta yaptırma zorunluluğuna uymayan
kurum, kuruluş ve işletmelere bu faaliyetler için izin verilmez.
Bu maddede öngörülen zorunlu malî sorumluluk sigortası, malî yeterliliklerine göre,
Hazine Müsteşarlığınca belirlenen sigorta şirketleri tarafından ya da bağlı olduğu Bakanın
onayı ile Hazine Müsteşarlığınca çıkarılacak bir yönetmelikle oluşturulacak bir havuz
tarafından temin edilir. Havuzun yönetim ve işleyişi ile ilgili usûl ve esaslar da aynı
yönetmelikle belirlenir. Havuz, sigorta ve/veya reasürans havuzu şeklinde oluşturulur. Kamu
adına havuzda belirli bir payın korunmasına karar verilmesi hususunda Hazine Müsteşarlığının
bağlı bulunduğu Bakan yetkilidir. Havuzun başlangıç giderleri için geri ödenmek üzere Hazine
Müsteşarlığı bütçesinden avans kullandırılabilir. Havuzun yükümlülükleri; prim gelirleri ve
bunların getirileri, piyasalardan sağlayacağı reasürans ve benzeri korumalar ve ödeme gücüyle
sınırlıdır.
Bakanlık, Hazine Müsteşarlığının uygun görüşünü almak kaydıyla, tehlikeli kimyasallar
ve tehlikeli atıklarla ilgili faaliyetlerde bulunanların malî sorumluluk sigortası yaptırma
zorunluluğunu, bu sigortaya ilişkin genel şartlar ile tarife ve talimatların yürürlüğe girmesinden
itibaren en çok bir yıl ertelemeye yetkilidir.
Her bir sorumlu tarafından yaptırılacak malî sorumluluk sigortasına ilişkin sigorta genel
şartları Hazine Müsteşarlığınca onaylanır. Malî sorumluluk sigortası tarife ve talimatları
Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakan tarafından tespit edilir. Hazine Müsteşarlığının
bağlı olduğu Bakan tarifeyi serbest bırakmaya yetkilidir."
1053
MADDE 11 – 2872 sayılı Kanunun 14 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
"MADDE 14 – Kişilerin huzur ve sükununu, beden ve ruh sağlığını bozacak şekilde ilgili
yönetmeliklerle belirlenen standartlar üzerinde gürültü ve titreşim oluşturulması yasaktır.
Ulaşım araçları, şantiye, fabrika, atölye, işyeri, eğlence yeri, hizmet binaları ve
konutlardan kaynaklanan gürültü ve titreşimin yönetmeliklerle belirlenen standartlara
indirilmesi için faaliyet sahipleri tarafından gerekli tedbirler alınır."
MADDE 12 – 2872 sayılı Kanunun 15 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
"MADDE 15 – Bu Kanun ve bu Kanun uyarınca yayımlanan yönetmeliklere aykırı
davrananlara söz konusu aykırı faaliyeti düzeltmek üzere Bakanlıkça ya da 12 nci maddenin
birinci fıkrası uyarınca denetim yetkisinin devredildiği kurum ve merciler tarafından bir defaya
mahsus olmak üzere esasları yönetmelikle belirlenen ve bir yılı aşmamak üzere süre verilebilir.
Faaliyet; süre verilmemesi halinde derhal, süre verilmesi durumunda, bu süre sonunda
aykırılık düzeltilmez ise Bakanlıkça ya da 12 nci maddenin birinci fıkrası uyarınca denetim
yetkisinin devredildiği kurum ve merciler tarafından kısmen veya tamamen, süreli veya süresiz
olarak durdurulur. Çevre ve insan sağlığı yönünden tehlike yaratan faaliyetler süre
verilmeksizin durdurulur.
Çevresel Etki Değerlendirmesi incelemesi yapılmaksızın başlanan faaliyetler
Bakanlıkça, proje tanıtım dosyası hazırlanmaksızın başlanan faaliyetler ise mahallin en büyük
mülkî amiri tarafından süre verilmeksizin durdurulur.
Süre verilmesi ve faaliyetin durdurulması, bu Kanunda öngörülen cezaların
uygulanmasına engel teşkil etmez."
MADDE 13 – 2872 sayılı Kanunun mülga 18 inci maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki
şekilde yeniden düzenlenmiştir.
"Çevre katkı payı alınması, diğer gelirler ve bütçe ödenekleri
MADDE 18 – Çevre kirliliğinin önlenmesi, çevrenin iyileştirilmesi ve çevre ile ilgili
yatırımların desteklenmesi amacıyla;
a) İthaline izin verilen kontrole tâbi yakıt ve atıkların CIF bedelinin yüzde biri ile
hurdaların CIF bedelinin binde beşi oranında alınacak miktar,
b) Büyükşehir belediyeleri su ve kanalizasyon idarelerince tahsil edilen su ve kullanılmış
suları uzaklaştırma bedelinin yüzde biri,
çevre katkı payı olarak tahsil edilir. Tahsil edilen bu tutarlar, ilgililerce en geç ertesi ayın
onbeşine kadar ilgili mal saymanlıkları hesaplarına aktarılır ve bütçeye gelir kaydedilir.
Ayrıca, yurt içi ve yurt dışından temin edilecek her türlü hibe, yardım ve bağışlar ile
kredi anapara geri dönüşleri ve kredi faizleri de tahsil edilerek, Çevre ve Orman Bakanlığı
Merkez Saymanlık Müdürlüğü hesabına yatırılır ve bütçeye gelir kaydedilir.
Bu maddede sayılan gelirlerin tahsilatında 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü
Hakkında Kanun hükümleri uygulanır.
Bakanlar Kurulu (a) ve (b) bentlerinde yer alan oranları ayrı ayrı veya topluca sıfıra kadar
indirmeye veya kanunî oranına kadar yükseltmeye yetkilidir.
Atıksu arıtımı, atık bertarafı ve katı atık geri kazanım tesislerinin gözetim, fizibilite, etüt,
proje ve inşaat işlerinin kredi veya yardım suretiyle desteklenmesi ile çevre düzeni plânlarının
yapımı, hava, su ve toprak kalitesinin ölçüm ve izleme ağının oluşturulması, gürültünün
önlenmesi ile ilgili etüt ve projelerin desteklenmesi, acil müdahale plânlarının hazırlanması,
Çevresel Etki Değerlendirmesi faaliyetleri, havza koruma plânı
1054
çalışmaları, biyolojik çeşitliliğin korunması, çölleşme ve iklim değişikliği ile mücadele
çalışmaları, stratejik çevresel değerlendirme, nesli tehlikede olan bitki ve hayvan türleri ile
yaşama ortamlarının korunması, uluslararası sözleşmelerden kaynaklanan yükümlülüklerin
karşılanması, çevre eğitimi ve yayını ile ilgili faaliyetler ve ihtisas komisyonları için yapılan
harcamalar ile çevre kirliliğinin giderilmesi çalışmaları için Bakanlık bütçesine, yılı bütçe
gelirleri içerisinde tahmin edilen yukarıdaki gelirler karşılığı ödenek öngörülür.
Yukarıda sayılan gelirlerin tahsili ve bütçede öngörülen ödeneklerin kullanımı ile ilgili
usûl ve esaslar, Maliye Bakanlığının uygun görüşü üzerine Bakanlıkça çıkarılacak
yönetmelikle belirlenir."
MADDE 14 – 2872 sayılı Kanunun 20 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
"MADDE 20 – İdarî nitelikteki cezalar şunlardır:
a) Ek 4 üncü madde uyarınca emisyon ölçümü yaptırmayan motorlu taşıt sahiplerine 500
Türk Lirası, yönetmeliklerle belirlenen standartlara aykırı emisyona sebep olan motorlu taşıt
sahiplerine 1.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
b) Hava kirliliği yönünden önemli etkileri nedeniyle kurulması ve işletilmesi
yönetmelikle izne tâbi tutulan tesisleri, yetkili makamlardan izin almadan kuran ve işleten veya
iznin iptal edilmesine rağmen kurmaya ve işletmeye devam eden veya bu tesislerde izin
almaksızın sonradan değişiklik yapan veya yetkili makamların gerekli gördükleri değişiklikleri
tanınan sürede yapmayanlara 24.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir. Bu tesislerde
emisyon miktarları yönetmelikle belirlenen sınırları aşıyorsa 48.000 Türk Lirası idarî para
cezası verilir.
İzne tâbi tesisleri, aldıkları izin belgesinde veya yönetmeliklerde öngörülen önlemleri
almadan veya yönetmeliklerde belirlenen emisyon standartlarına ve sınırlamalarına aykırı
olarak işletenlere 24.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
c) Hava kirliliği yönünden kurulması ve işletilmesi izne tâbi olmayan tesislerin işletilmesi
sırasında yönetmelikle belirlenen standartlara aykırı emisyona neden olanlara 6.000 Türk Lirası
idarî para cezası verilir.
Bu Kanunun ek 9 uncu maddesine aykırı davrananlara 2.000 Türk Lirası idarî para cezası
verilir.
Bu bendin birinci paragrafında öngörülen fiilin konutlarla ilgili olarak işlenmesi halinde
verilecek ceza toplu veya ferdî ısıtılan konutlarda her bağımsız bölüm için 300 Türk Lirasıdır.
Bu cezai sorumluluk toplu ısıtılan konutlarda yöneticiye, ferdî ısıtılan konutlarda ise konutu
kullanana aittir.
d) Hava kirliliği yönünden özel önem taşıyan bölgelerde veya kirliliğin ciddi boyutlara
ulaştığı zamanlarda ve yerlerde veya kritik meteorolojik şartlarda yönetmeliklerle öngörülen
önlemleri almayan, yasaklara aykırı davranan ya da mahallî çevre kurullarınca bu konuda
alınan kararlara uymayanlara bu maddenin (b) ve (c) bentlerinde öngörülen cezalar bir kat
artırılarak verilir.
Bu fiilin konutlarla ilgili olarak işlenmesi halinde cezai sorumluluk bu maddenin (c)
bendinin üçüncü paragrafına göre tespit edilir.
e) Çevresel Etki Değerlendirmesi sürecine başlamadan veya bu süreci tamamlamadan
inşaata başlayan ya da faaliyete geçenlere yapılan proje bedelinin yüzde ikisi oranında idarî
para cezası verilir. Cezaya konu olan durumlarda yatırımcı faaliyet alanını eski hale getirmekle
yükümlüdür.
Çevresel Etki Değerlendirmesi sürecinde verdikleri taahhütnameye aykırı davrananlara,
her bir ihlal için 10.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
f) 11 inci maddeye göre kurulması zorunlu olan atık alım, ön arıtma, arıtma veya bertaraf
tesislerini kurmayanlar ile kurup da çalıştırmayanlara 60.000 Türk Lirası idarî para cezası
verilir.
g) 12 nci maddede öngörülen bildirim ve bilgi verme yükümlülüğünü yerine
getirmeyenlere 6.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
h) Bu Kanunun 14 üncü maddesine göre çıkarılan yönetmelikle belirlenen önlemleri
almayan veya standartlara aykırı şekilde gürültü ve titreşime neden olanlara, konutlar için 400
Türk Lirası, ulaşım araçları için 1.200 Türk Lirası, işyerleri ve atölyeler için 4.000 Türk Lirası,
fabrika, şantiye ve eğlence gürültüsü için 12.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
ı) Bu Kanunda öngörülen yasaklara ve sınırlamalara aykırı olarak ülkenin egemenlik
alanlarındaki denizlerde ve yargılama yetkisine tâbi olan deniz yetki alanlarında ve bunlarla
bağlantılı sularda, tabiî veya sunî göller ve baraj gölleri ile akarsularda;
1) Petrol ve petrol türevleri (ham petrol, akaryakıt, sintine, slaç, slop, rafine ürün, yağlı
atık vb.) tahliyesi veya deşarjı yapan tankerlerden, bin (dahil) gros tona kadar olanlar için gros
1055
ton başına 40 Türk Lirası, bin ilâ beşbin (dahil) gros ton arasında olanlara, bu miktar ve ilave
her gros ton başına 10 Türk Lirası, beşbin gros tondan fazla olanlara ise, yukarıdaki miktarlar
ve ilave her gros ton başına 100 Kuruş,
2) Kirli balast tahliyesi yapan tankerlerden bin (dahil) gros tona kadar olanlar için gros
ton başına 30 Türk Lirası, bin ilâ beşbin (dahil) gros ton arasında olanlara bu miktar ve ilave
her gros ton başına 6 Türk Lirası, beşbin gros tondan fazla olanlara ise, yukarıdaki miktarlar ve
ilave her gros ton başına 100 Kuruş,
3) Petrol türevleri (sintine, slaç, slop, akaryakıt, yağlı atık vb.) veya kirli balast tahliyesi
yapan gemi ve diğer deniz vasıtalarından bin gros tona kadar olanlar için gros ton başına 20
Türk Lirası, bin ilâ beşbin (dahil) gros ton arasında olanlara bu miktar ve ilave her gros ton
başına 4 Türk Lirası, beşbin gros tondan fazla olanlara ise, yukarıdaki miktarlar ve ilave her
gros ton başına 100 Kuruş,
4) Katı atık bırakan veya evsel atıksu deşarjı yapan tanker, gemi ve diğer deniz
araçlarından bin (dahil) gros tona kadar olanlar için gros ton başına 10 Türk Lirası, bin ilâ
beşbin (dahil) gros ton arasında olanlara bu miktar ve ilave her gros ton başına 2 Türk Lirası,
beşbin gros tondan fazla olanlara ise, yukarıdaki miktarlar ve ilave her gros ton başına 40
Kuruş,
idarî para cezası verilir.
Tehlikeli madde ve atıkların deşarjı durumunda uygulanacak idarî para cezaları, petrol ve
türevleri kategorisi esas alınarak on katı verilir.
Kirliliğin oluşmasını müteakip gemi veya deniz aracının kendi imkânları ile neden olduğu
kirliliği giderdiğinin tespit edilmesi durumunda, idarî para cezası 1/3 oranında uygulanır.
Cezanın derhal ve defaten ödenmemesi veya bu hususta yeterli teminat gösterilmemesi
halinde, gemiler ve götürülebilen diğer deniz vasıtaları en yakın liman yetkilisine teslim
edilerek seyrüseferden ve faaliyetten men edilir. Banka teminat mektubu veya geminin bağlı
olduğu kulüp sigortacısı tarafından düzenlenecek teminat mektubu teminat olarak kabul edilir.
Yabancı devlet egemenliği altındaki sularda bu devletlerin mevzuatının Türk bayraklı
gemiler tarafından ihlali durumunda, ilgili devletin ceza uygulamaması ve Türkiye'nin
cezalandırmasını talep etmesi durumunda bu Kanun hükümleri uygulanır.
Bu bendin birinci paragrafı dışında, bu Kanun ve bu Kanun uyarınca çıkarılan
yönetmeliklere aykırı olarak ülkenin egemenlik alanındaki denizlere ve yargılama yetkisine
tâbi olan deniz yetki alanlarına, içme ve kullanma suyu sağlama amacına yönelik olmayan
sulara atık boşaltanlara 24.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir. Yukarıda öngörülen fiilin
konutlarla ilgili olarak işlenmesi halinde her konut ve bağımsız bölüm için 600 Türk Lirası
idarî para cezası verilir. Bu cezai sorumluluk, müstakil konutlarda konutu kullanana, diğer
konutlarda ise yöneticiye aittir.
i) Bu Kanunun ek 8 inci maddesi uyarınca yürürlüğe konulan yönetmelik hükümlerine
aykırı davrananlara 1.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
j) Kanunda ve yönetmelikte öngörülen yasaklara veya standartlara aykırı olarak veya
önlemleri almadan atıkları toprağa verenlere 24.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
Bu fiilin konutlarla ilgili olarak işlenmesi halinde her konut ve bağımsız bölüm için 600
Türk Lirası idarî para cezası verilir. Bu cezai sorumluluk, müstakil konutlarda konutu
kullanana, diğer konutlarda ise yöneticiye aittir.
k) Bu Kanunun 9 uncu maddesinin (a) bendinde belirtilen hususlara aykırı olarak
biyolojik çeşitliliği tahrip edenlere, (d) bendi uyarınca ilan edilen Özel Çevre Koruma
Bölgeleri için tespit edilen koruma ve kullanma esaslarına aykırı davrananlara ve (e) bendinin
ikinci paragrafı uyarınca sulak alanlar için yönetmelikle belirlenen koruma ve kullanım usûl ve
esaslarına aykırı davrananlar ile (f) bendinde belirlenen esaslara ve yasaklamalara aykırı
davrananlara 20.000 Türk Lirası, (e) bendinin birinci paragrafına aykırı davrananlara 100.000
Türk Lirası idarî para cezası verilir.
l) Bu Kanunun ek 1 inci maddesinin (c) bendine aykırı olarak anız yakanlara her dekar
için 20 Türk Lirası idarî para cezası verilir. Anız yakma fiilinin orman ve sulak alanlara bitişik
yerler ile meskûn mahallerde işlenmesi durumunda ceza beş kat artırılır.
Bu Kanunun ek 1 inci maddesinin (d) bendi uyarınca tespit edilen esaslara aykırı olarak
ülkenin egemenlik alanlarındaki denizlerden ve kazasına tâbi olan deniz yetki alanlarından,
akarsular ve göller ile tarım alanlarından belirlenen esaslara aykırı olarak kum, çakıl ve benzeri
maddeleri alanlara metreküp başına 120 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
1056
m) Bu Kanunun ek 2 nci maddesinde öngörülen çevre yönetim birimini kurmayanlara
6.000 Türk Lirası, çevre görevlisi bulundurmayanlara ya da Bakanlıkça yetkilendirilmiş
firmalardan hizmet almayanlara 4.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
n) Bu Kanunun 9 uncu maddesi uyarınca belirlenen koruma esaslarına aykırı olarak içme
ve kullanma suyu koruma alanlarına, kaynağın kendisine ve bu kaynağı besleyen yerüstü ve
yeraltı sularına, sulama ve drenaj kanallarına atık boşaltanlara 48.000 Türk Lirası idarî para
cezası verilir.
Bu fiilin konutlarla ilgili olarak işlenmesi halinde her konut ve bağımsız bölüm için 1.200
Türk Lirası idarî para cezası verilir. Bu cezai sorumluluk, müstakil konutlarda konutu
kullanana, diğer konutlarda ise yöneticiye aittir.
Bu alanlarda Kanuna ve yönetmeliklere aykırı olarak yapılan yapılar 3194 sayılı İmar
Kanununda belirlenen esaslara göre yıktırılır.
o) Bu Kanunun 11 inci maddesinde öngörülen acil durum plânlarını yönetmelikle
belirlenen usûl ve esaslara uygun olarak hazırlamayan ve bu plânların uygulanması için gerekli
tedbirleri almayan, ekip ve ekipmanları bulundurmayanlar ile yerel, bölgesel ve ulusal acil
durum plânlarına uymayanlara 12.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
p) Bu Kanunun 13 üncü maddesinde öngörülen malî sorumluluk sigortasını
yaptırmayanlara 24.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
r) Bu Kanunda ve yönetmeliklerde öngörülen usûl ve esaslara, yasaklara veya
sınırlamalara aykırı olarak atık toplayan, taşıyan, geçici ve ara depolama yapan, geri kazanan,
geri dönüşüm sağlayan, tekrar kullanan veya bertaraf edenlere 24.000 Türk Lirası, ithal
edenlere 60.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
s) Umuma açık yerlerde her ne şekilde olursa olsun çevreyi kirletenlere 100 Türk Lirası
idarî para cezası verilir.
t) Tehlikeli atıkların her ne şekilde olursa olsun ülkeye girişini sağlayanlara ayrı ayrı
2.000.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
u) Tehlikeli atıkları ilgili mercilere ön bildirimde bulunmadan ihraç eden veya transit
geçişini yapanlara 2.000.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
v) Bu Kanunda ve ilgili yönetmeliklerde öngörülen yasaklara veya sınırlamalara aykırı
olarak tehlikeli atıkları toplayan, ayıran, geçici ve ara depolama yapan, geri kazanan, yeniden
kullanan, taşıyan, ambalajlayan, etiketleyen, bertaraf eden ve ömrü dolan tehlikeli atık bertaraf
tesislerini kurallara uygun olarak kapatmayanlara 100.000 Türk Lirasından 1.000.000 Türk
Lirasına kadar idarî para cezası verilir.
y) Tehlikeli kimyasallar ve bu kimyasalları içeren eşyayı bu Kanunda ve ilgili
yönetmeliklerde belirtilen usûl ve esaslara, yasak ve sınırlamalara aykırı olarak üreten, işleyen,
ithal ve ihraç eden, taşıyan, depolayan, kullanan, ambalajlayan, etiketleyen, satan ve satışa
sunanlara, 100.000 Türk Lirasından 1.000.000 Türk Lirasına kadar idarî para cezası verilir.
Bu maddenin (k), (l), (r), (s), (t), (u), (v) ve (y) bentlerinde öngörülen idarî para cezaları
kurum, kuruluş ve işletmelere üç katı olarak verilir.
Bu maddede öngörülen ceza miktarlarını on katına kadar artırmaya Bakanlar Kurulu
yetkilidir.
Bu maddenin uygulamasında Türk Ceza Kanunu ile diğer kanunların, fiilin suç
oluşturması haline ilişkin hükümleri saklıdır."
MADDE 15 – 2872 sayılı Kanunun 23 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
"MADDE 23 – Bu Kanunda belirtilen idarî para cezaları, bu cezaların verilmesini
gerektiren fiillerin işlenmesinden itibaren üç yıl içinde birinci tekrarında bir kat, ikinci ve
müteakip tekrarında iki kat artırılarak verilir."
MADDE 16 – 2872 sayılı Kanunun 24 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
"MADDE 24 – Bu Kanunda öngörülen idarî yaptırım kararlarını verme yetkisi
Bakanlığa aittir.
Bu yetki, 12 nci maddenin birinci fıkrası uyarınca denetim yetkisinin devredildiği
kurum ve merciler tarafından da kullanılır.
Bu Kanunda öngörülen idarî yaptırım kararları Bakanlık merkez teşkilâtında genel
müdürler, taşra teşkilâtında il çevre ve orman müdürlerince verilir.
Bu Kanunun 12 nci maddesinin birinci fıkrası uyarınca denetim yetkisi verilen kurum ve
merciler tarafından verilen idarî para cezalarının yüzde ellisi, bu Kanun uyarınca yapılacak
denetimlerle ilgili harcamaları karşılamak ve diğer çevre hizmetlerinde kullanılmak üzere bu
kurumların bütçesine gelir kaydedilir, yüzde ellisi ise genel bütçeye gelir kaydedilir.
1057
Bu Kanun uyarınca yapılacak denetimlerle ilgili harcamaları karşılamak ve diğer çevre
hizmetlerinde kullanılmak üzere, Bakanlık bütçesine, genel bütçeye gelir kaydedilecek idarî
para cezaları karşılığı gerekli ödenek öngörülür."
MADDE 17 – 2872 sayılı Kanunun 25 inci maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
"İdarî yaptırımların uygulanması, tahsil usûlü ve itiraz
MADDE 25 – Bu Kanunda öngörülen idarî yaptırımların uygulanmasını gerektiren
fiillerle ilgili olarak yetkili denetleme elemanlarınca bir tutanak tanzim edilir. Bu tutanak
denetleme elemanlarının bağlı bulunduğu ve idarî yaptırım kararını vermeye yetkili mercie
intikal ettirilir. Bu merci, tutanağı değerlendirerek gerekli idarî yaptırım kararını verir. İdarî
yaptırım kararı, 11/2/1959 tarihli ve 7201 sayılı Tebligat Kanunu hükümlerine göre idarî
yaptırım kararını veren merci tarafından ilgiliye tebliğ edilir.
İdarî yaptırım kararlarına karşı tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde idare
mahkemesinde dava açılabilir. Dava açmış olmak idarece verilen cezanın tahsilini durdurmaz.
İdarî para cezalarının tahsil usûlü hakkında 30/3/2005 tarihli ve 5326 sayılı Kabahatler
Kanunu hükümleri uygulanır.
Ceza vermeye yetkili kurum ve merciler tarafından tahsil edilen idarî para cezaları,
Maliye Bakanlığından izin alınarak Bakanlıkça bastırılan ve dağıtılan makbuz karşılığında
tahsil edilir.
Bu Kanuna göre verilecek idarî para cezalarında ihlalin tespiti ve cezanın kesilmesi
usûlleri ile ceza uygulamasında kullanılacak makbuzların şekli, dağıtımı ve kontrolüne ilişkin
usûl ve esaslar Maliye Bakanlığının görüşü alınarak Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle
belirlenir."
MADDE 18 – 2872 sayılı Kanunun 26 ncı maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
"Adlî nitelikteki cezalar
MADDE 26 – Bu Kanunun 12 nci maddesinde öngörülen bildirim ve bilgi verme
yükümlülüğüne aykırı olarak yanlış ve yanıltıcı bilgi verenler, altı aydan bir yıla kadar hapis
cezası ile cezalandırılır.
Bu Kanunun uygulanmasında yanlış ve yanıltıcı belge düzenleyenler ve kullananlar
hakkında 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun belgede sahtecilik suçuna
ilişkin hükümleri uygulanır.
Bu maddeye göre yargıya intikal eden çevresel etki değerlendirmesine ilişkin ihtilaflarda
çevresel etki değerlendirmesi süreci yargılama sonuna kadar durur."
MADDE 19 – 2872 sayılı Kanunun 28 inci maddesine aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
"Çevreye verilen zararların tazminine ilişkin talepler zarar görenin zararı ve tazminat
yükümlüsünü öğrendiği tarihten itibaren beş yıl sonra zamanaşımına uğrar."
MADDE 20 – 2872 sayılı Kanunun 29 uncu maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde
değiştirilmiş ve maddeye bu fıkrayı müteakiben aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
"Çevre kirliliğinin önlenmesi ve giderilmesine ilişkin faaliyetler teşvik tedbirlerinden
yararlandırılır. Bu amaçla her yılın başında belirlenen teşvik sistemine Bakanlığın görüşü
alınmak sureti ile Hazine Müsteşarlığınca yeni esaslar getirilebilir."
"Arıtma tesisi kuran, işleten ve yönetmeliklerde belirtilen yükümlülükleri yerine getiren
kuruluşların arıtma tesislerinde kullandıkları elektrik enerjisi tarifesinin, sanayi tesislerinde
kullanılan enerji tarifesinin yüzde ellisine kadar indirim uygulamaya Bakanlığın teklifi üzerine
Bakanlar Kurulu yetkilidir."
MADDE 21 – 2872 sayılı Kanunun 30 uncu maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
"Bilgi edinme ve başvuru hakkı
MADDE 30 – Çevreyi kirleten veya bozan bir faaliyetten zarar gören veya haberdar olan
herkes ilgili mercilere başvurarak faaliyetle ilgili gerekli önlemlerin alınmasını veya faaliyetin
durdurulmasını isteyebilir.
Herkes, 9/10/2003 tarihli ve 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu kapsamında
çevreye ilişkin bilgilere ulaşma hakkına sahiptir. Ancak, açıklanması halinde üreme alanları,
nadir türler gibi çevresel değerlere zarar verecek bilgilere ilişkin talepler de bu Kanun
kapsamında reddedilebilir."
MADDE 22 – 2872 sayılı Kanunun 31 inci maddesindeki "Çevre Genel Müdürlüğünce"
ibaresi "Bakanlıkça" olarak değiştirilmiştir.
MADDE 23 – 2872 sayılı Kanuna aşağıdaki ek maddeler eklenmiştir.
1058
"EK MADDE 1 – Toprağın korunmasına ve kirliliğinin önlenmesine ilişkin esaslar
şunlardır:
a) Toprağın korunmasına ve kirliliğinin önlenmesine, giderilmesine ilişkin usûl ve esaslar
ilgili kuruluşların görüşleri alınarak Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
b) Taşocağı ve madencilik faaliyetleri, malzeme ve toprak temini için arazide yapılan
kazılar, dökümler ve doğaya bırakılan atıklarla bozulan doğal yapının yeniden kazanılmasına
ilişkin usûl ve esaslar ilgili kuruluşların görüşleri alınarak Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle
belirlenir.
c) Anız yakılması, çayır ve mer'aların tahribi ve erozyona sebebiyet verecek her türlü
faaliyet yasaktır. Ancak, ikinci ürün ekilen yörelerde valiliklerce hazırlanan eylem plânı
çerçevesinde ve valiliklerin sorumluluğunda kontrollü anız yakmaya izin verilebilir.
d) Ülkenin egemenlik alanlarındaki denizlerden, akar ve kuru dere yataklarından, göl
yataklarından ve tarım arazilerinden kum, çakıl ve benzeri maddelerin alınması ile ilgili esaslar
ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri alınarak Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir."
"EK MADDE 2 – Faaliyetleri sonucu çevre kirliliğine neden olacak veya çevreye zarar
verecek kurum, kuruluş ve işletmeler çevre yönetim birimi kurmak, çevre görevlisi istihdam
etmek veya Bakanlıkça yetkilendirilmiş kurum ve kuruluşlardan bu amaçla hizmet satın
almakla yükümlüdürler. Bu konuyla ilgili usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle
belirlenir."
"EK MADDE 3 – Bakanlık, yönetmelikte belirtilen koşulları taşıyanları çevre gönüllüsü
olarak görevlendirebilir. Bu görev için ilgililere herhangi bir ücret ödenmez.
Görevini kötüye kullandığı tespit edilen çevre gönüllülerinin bu görevleri sona erdirilir.
Çevre gönüllülerinin çalışma ve eğitimlerine ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça
çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir."
"EK MADDE 4 – Motorlu taşıt sahipleri, egzoz emisyonlarının yönetmelikle belirlenen
standartlara uygunluğunu belgelemek üzere egzoz emisyon ölçümü yaptırmak zorundadırlar.
Trafikte seyreden taşıtların egzoz emisyon ölçümleri ve standartları ile ilgili usûl ve esaslar
Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
Motorlu taşıt üreticileri de üretim aşamasında yönetmelikle belirlenen emisyon
standartlarını sağlamakla yükümlüdür."
"EK MADDE 5 – Bakanlık, bu Kanunla öngörülen ölçme, izleme ve denetleme
faaliyetleri ile çevre sorunlarının çözümüne yönelik diğer faaliyetleri yerine getirmek üzere
gerekli kurumsal altyapıyı oluşturur."
"EK MADDE 6 – Hava kalitesinin korunması ve hava kirliliğinin önlenmesi için, ulusal
enerji kaynakları öncelikli olmak üzere, Bakanlıkça belirlenen standartlara uygun temiz ve
kaliteli yakıtların ve yakma sistemlerinin üretilmesi ve kullanılması zorunludur. Standartlara
uygun olmayan yakma sistemi ve yakıt üretenlere ruhsat verilmez, verilenlerin ruhsatları iptal
edilir.
Bakanlıkça, belirlenen temiz hava politikalarının il ve ilçe merkezlerinde uygulanması ve
hava kalitesinin izlenmesi esastır.
Hava kalitesinin belirlenmesi, izlenmesi ve ölçülmesine yönelik yöntemler, hava kalitesi
sınır değerleri ve bu sınır değerlerin aşılmaması için alınması gerekli önlemler ile kamuoyunun
bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesine ilişkin çalışmalar Bakanlıkça yürütülür. Bu
çalışmalara ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir."
"EK MADDE 7 – Bakanlık, çevre ile ilgili olarak gerekli gördüğü her türlü veri ve
bilgiyi, kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişilerden doğrudan istemeye yetkilidir.
Kendilerinden veri ve bilgi istenen tüm kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişiler
bu veri ve bilgileri bedelsiz olarak ve talep edilen sürede vermekle yükümlüdür."
"EK MADDE 8 – İyonlaştırıcı olmayan radyasyon yayılımı sonucu oluşan
elektromanyetik alanların çevre ve insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerinin önlenmesi için
usûl ve esaslar, ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri alınarak Bakanlıkça çıkarılacak
yönetmelikle belirlenir."
"EK MADDE 9 – Kokuya sebep olan emisyonların, yönetmelikle belirlenen sınır
değerlerin üzerinde çevreye verilmesi yasaktır. Kokuya sebep olanlar, koku emisyonlarının
önlenmesine ilişkin tedbirleri almakla yükümlüdür. Buna ilişkin idarî ve teknik usûl ve esaslar
Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir."
MADDE 24 – 2872 sayılı Kanunun 16, 21, 22 ve Kanuna 3301 sayılı Kanunun 6 ncı
maddesi ile eklenen ek maddesi yürürlükten kaldırılmıştır.
GEÇİCİ MADDE 1 – Bu Kanun uyarınca ilgili bakanlıkların görüşü alınmak suretiyle
Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikler bu Kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren en geç bir
1059
yıl; Hazine Müsteşarlığı tarafından tespit edilecek sigorta genel şartları ile Hazine
Müsteşarlığının bağlı bulunduğu Bakan tarafından onaylanacak tarife ve talimatlar bu Kanunun
yürürlüğe girmesinden itibaren en geç bir yıl içinde yayımlanır.
GEÇİCİ MADDE 2 – Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte faal durumda olan
işletmelere bu Kanun ve yönetmeliklerle getirilen ek yükümlülüklerin gerçekleştirilmesi için,
yönetmeliklerin yayımlanmasından sonra, Bakanlıkça bir yıla kadar süre verilebilir.
2872 sayılı Çevre Kanununun 9 uncu maddesinin (h) bendine aykırı tesisler, bu Kanunun
yayımı tarihinden itibaren bir yıl içerisinde kapatılır.
GEÇİCİ MADDE 3 – Bu Kanunun yürürlüğe girmesinden önce Çevresel Etki
Değerlendirmesi Yönetmeliği hükümlerine tâbi olduğu halde, yükümlülüklerini yerine
getirmeyenlerden, halihazırda yer seçimi uygun olanlar, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten
itibaren altı ay içinde, ilgili yönetmelikler çerçevesinde gerekli yükümlülüklerini yerine
getirdiklerini gösterir çevresel durum değerlendirme raporunu hazırlayarak Bakanlığa sunar.
İlgili yönetmeliklerde belirlenen şartları sağlayanlar başvuru tarihinden itibaren altı ay içinde
karara bağlanır.
Çevresel durum değerlendirme raporunu altı ay içinde Bakanlığa sunmayan ya da
raporun Bakanlığa sunulmasından itibaren altı ay içerisinde gerekli çevre koruma önlemlerini
almayan faaliyetler Bakanlıkça süre verilmeksizin durdurulur.
Yürürlükteki mevzuat uyarınca yer seçimi uygun olmayan faaliyetler için ilgili mevzuat
hükümlerinin uygulanması esastır.
GEÇİCİ MADDE 4 – Atıksu arıtma ve evsel nitelikli katı atık bertaraf tesisini kurmamış
belediyeler ile, halihazırda faaliyette olup, atıksu arıtma tesisini kurmamış organize sanayi
bölgeleri, diğer sanayi kuruluşları ile yerleşim birimleri, bu tesislerin kurulmasına ilişkin iş
termin plânlarını bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde Bakanlığa
sunmak ve aşağıda belirtilen sürelerde işletmeye almak zorundadır.
İşletmeye alma süreleri, iş termin plânının Bakanlığa sunulmasından itibaren;
belediyelerde nüfusu, 100.000’den fazla olanlarda 3 yıl, 100.000 ilâ 50.000 arasında olanlarda
5 yıl, 50.000 ilâ 10.000 arasında olanlarda 7 yıl, 10.000 ilâ 2.000 arasında olanlarda 10 yıl,
organize sanayi bölgeleriyle bunların dışında kalan endüstri tesislerinde ve atıksu üreten her
türlü tesiste 2 yıldır.
Halen inşaatı devam eden atıksu arıtma ve katı atık bertaraf tesisleri için iş termin plânı
hazırlanması şartı aranmaz. Tesisin işletmeye alınma süresi bu maddede belirlenen işletmeye
alınma sürelerini geçemez.
Belediyeler, organize sanayi bölgeleri, diğer sanayi kuruluşları ile yerleşim yerleri bu
hükümden yararlanmak için bu Kanunun yayımı tarihinden itibaren üç ay içinde Bakanlığa
başvurmak zorundadır.
Bu Kanunun 8 inci maddesi ile atıksu altyapı sistemlerinin ve katı atık bertaraf tesisleri
kurma yükümlülüğü verilen kurum ve kuruluşların, bu yükümlülüklerini, bu maddede belirtilen
süre içinde yerine getirmemeleri halinde; belediyelerde nüfusu 100.000’den fazla olanlara
50.000 Türk Lirası, 100.000 ilâ 50.000 arasında olanlara 30.000 Türk Lirası, 50.000 ilâ 10.000
arasında olanlara 20.000 Türk Lirası, 10.000 ilâ 2.000 arasında olanlara 10.000 Türk Lirası,
organize sanayi bölgelerinde 100.000 Türk Lirası, bunların dışında kalan endüstri tesislerine ve
atıksu üreten her türlü tesise 60.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
GEÇİCİ MADDE 5 – Bu Kanuna ekli (1) sayılı listede gösterilen kadrolar iptal edilerek,
190 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin eki (I) sayılı cetvelin Çevre ve Orman Bakanlığına
ilişkin bölümünden çıkartılmış, ekli (2) sayılı listede gösterilen kadrolar ise ihdas edilerek, 190
sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin eki (I) sayılı cetvelin Çevre ve Orman Bakanlığına
ilişkin bölümüne eklenmiştir.
GEÇİCİ MADDE 6 – Bu Kanunda geçen Türk Lirası ibaresi karşılığında, uygulamada
28/1/2004 tarihli ve 5083 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Para Birimi Hakkında Kanun
hükümlerine göre Ülkede tedavülde bulunan para "Yeni Türk Lirası" olarak adlandırıldığı
sürece bu ibare kullanılır.
MADDE 25 – Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE 26 – Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
12/5/2006
1) 2872 sayılı Çevre Kanunu; 13/5/2006 tarihli ve 26167 sayılı Resmî Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren, 26/4/2006 tarihli ve 5491 sayılı "Çevre Kanununda Değişiklik
Yapılmasına Dair Kanun" la değiştirilmiştir.
1061
Bu itibarla, 13/5/2006 tarihinden itibaren, 2872 sayılı Çevre Kanununun ihlali
durumunda, Çevre Kanununun 5491 sayılı Kanunun 14 üncü maddesi ile değişik 20 nci
maddesinde belirtilen idari cezaların uygulanması gerekmektedir.
Uygulamada kolaylık sağlamak üzere, 2872 sayılı Çevre Kanunu uyarınca, 13/5/2006
tarihinden sonra işlendiği tespit edilen fiillere verilecek idari nitelikteki cezalar, ihlalin
niteliğine göre gruplandırılmak suretiyle aşağıda gösterilmiştir.
2) HAVA KİRLİLİĞİNE İLİŞKİN CEZALAR
Motorlu taşıtlara verilecek cezalar
Kanunun ek 4 üncü maddesi uyarınca emisyon ölçümü yaptırmayan motorlu taşıt
sahiplerine 500 Türk Lirası, yönetmeliklerle belirlenen standartlara aykırı emisyona sebep olan
motorlu taşıt sahiplerine 1.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir. (Madde 20/a)
Tesislere verilecek cezalar
a) İzne tabi olan tesisler
1) Hava kirliliği yönünden önemli etkileri nedeniyle kurulması ve işletilmesi
yönetmelikle izne tâbi tutulan tesisleri, yetkili makamlardan izin almadan kuran ve işleten veya
iznin iptal edilmesine rağmen kurmaya ve işletmeye devam eden veya bu tesislerde izin
almaksızın sonradan değişiklik yapan veya yetkili makamların gerekli gördükleri değişiklikleri
tanınan sürede yapmayanlara 24.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir. Bu tesislerde emisyon
miktarları yönetmelikle belirlenen sınırları aşıyorsa 48.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
(Madde 20/b/Birinci paragraf)
2) İzne tâbi tesisleri, aldıkları izin belgesinde veya yönetmeliklerde öngörülen önlemleri
almadan veya yönetmeliklerde belirlenen emisyon standartlarına ve sınırlamalarına aykırı
olarak işletenlere 24.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir. (Madde 20/b/İkinci paragraf)
3) Hava kirliliği yönünden özel önem taşıyan bölgelerde veya kirliliğin ciddi boyutlara
ulaştığı zamanlarda ve yerlerde veya kritik meteorolojik şartlarda yönetmeliklerle öngörülen
önlemleri almayan, yasaklara aykırı davranan ya da mahallî çevre kurullarınca bu konuda
alınan kararlara uymayanlara, yukarıdaki (a) ve (b) bentlerinde belirtilen cezalar bir kat
artırılarak verilir. ( Madde 20/d)
b) İzne tabi olmayan tesisler
1) Hava kirliliği yönünden kurulması ve işletilmesi izne tâbi olmayan tesislerin
işletilmesi sırasında yönetmelikle belirlenen standartlara aykırı emisyona neden olanlara 6.000
Türk Lirası idarî para cezası verilir. (Madde 20/c/Birinci paragraf)
2) Hava kirliliği yönünden özel önem taşıyan bölgelerde veya kirliliğin ciddi boyutlara
ulaştığı zamanlarda ve yerlerde veya kritik meteorolojik şartlarda yönetmeliklerle öngörülen
önlemleri almayan, yasaklara aykırı davranan ya da mahallî çevre kurullarınca bu konuda
alınan kararlara uymayanlara, yukarıdaki (a) bendinde belirtilen ceza bir kat artırılarak verilir.
(Madde 20/d)
Konutlara verilecek cezalar
a) Toplu veya ferdî ısıtılan konutlarda, Yönetmelikle belirlenen standartlara aykırı
emisyona neden olunması durumunda; her bağımsız bölüm için 300 Türk Lirası idari para
cezası verilir. Bu cezai sorumluluk toplu ısıtılan konutlarda yöneticiye, ferdî ısıtılan konutlarda
ise konutu kullanana aittir. (Madde 20/c/ Üçüncü paragraf)
b) Hava kirliliği yönünden özel önem taşıyan bölgelerde veya kirliliğin ciddi boyutlara
ulaştığı zamanlarda ve yerlerde veya kritik meteorolojik şartlarda yönetmeliklerle öngörülen
önlemleri almayan, yasaklara aykırı davranan ya da mahallî çevre kurullarınca bu konuda
alınan kararlara uymayanlara, yukarıdaki (a) bendinde belirtilen ceza bir kat artırılarak verilir.
(Madde 20/d)
Koku emisyonuna sebep olanlara verilecek cezalar
Yönetmelikle belirlenen sınır değerlerin üzerinde kokuya sebep olan emisyonları çevreye
verenlere 2.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir. (Madde 20/c/İkinci paragraf)
3) GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİME İLİŞKİN CEZALAR
1062
Konutlara verilecek cezalar: Çevre Kanununun 14 üncü maddesine göre çıkarılan
yönetmelikle belirlenen önlemleri almayan veya standartlara aykırı şekilde gürültü ve titreşime
neden konutlara 400 Türk Lirası idari para cezası verilir. (Madde 20/h)
Ulaşım araçlarına verilecek cezalar: Çevre Kanununun 14 üncü maddesine göre
çıkarılan yönetmelikle belirlenen önlemleri almayan veya standartlara aykırı şekilde gürültü ve
titreşime neden ulaşım araçlarına 1.200 Türk Lirası idari para cezası verilir. (Madde 20/h)
İşyerleri ve atölyelere verilecek cezalar: Çevre Kanununun 14 üncü maddesine göre
çıkarılan yönetmelikle belirlenen önlemleri almayan veya standartlara aykırı şekilde gürültü ve
titreşime neden işyerleri ve atölyeler için 4.000 Türk Lirası idari para cezası verilir. (Madde
20/h)
Fabrika, şantiye ve eğlence yerlerine verilecek cezalar: (1) Çevre Kanununun 14
üncü maddesine göre çıkarılan yönetmelikle belirlenen önlemleri almayan veya standartlara aykırı
şekilde gürültü ve titreşime neden 12.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir. (Madde 20/h)
4) İYONLAŞTIRICI OLMAYAN RADYASYONA İLİŞKİN CEZALAR
Çevre Kanununun ek 8 inci maddesi uyarınca yürürlüğe konulan yönetmelik hükümlerine
aykırı davrananlara 1.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir. (Madde 20/i)
5) SU KİRLİLİĞİNE İLİŞKİN CEZALAR
Gemilere verilecek cezalar
a) Çevre Kanununda öngörülen yasaklara ve sınırlamalara aykırı olarak ülkenin
egemenlik alanlarındaki denizlerde ve yargılama yetkisine tâbi olan deniz yetki alanlarında ve
bunlarla bağlantılı sularda, tabiî veya sunî göller ve baraj gölleri ile akarsularda;
1) Petrol ve petrol türevleri (ham petrol, akaryakıt, sintine, slaç, slop, rafine ürün, yağlı
atık vb.) tahliyesi veya deşarjı yapan tankerlerden;
- bin (dahil) gros tona kadar olanlar için gros ton başına 40 Türk Lirası,
- bin ilâ beşbin (dahil) gros ton arasında olanlara, bu miktar ve ilave her gros ton başına
10 Türk Lirası,
- beşbin gros tondan fazla olanlara ise, yukarıdaki miktarlar ve ilave her gros ton başına
100 Kuruş,
2) Kirli balast tahliyesi yapan tankerlerden;
- bin (dahil) gros tona kadar olanlar için gros ton başına 30 Türk Lirası,
- bin ilâ beşbin (dahil) gros ton arasında olanlara bu miktar ve ilave her gros ton başına 6
Türk Lirası,
- beşbin gros tondan fazla olanlara ise, yukarıdaki miktarlar ve ilave her gros ton başına
100 Kuruş,
3) Petrol türevleri (sintine, slaç, slop, akaryakıt, yağlı atık vb.) veya kirli balast tahliyesi
yapan gemi ve diğer deniz vasıtalarından;
- bin gros tona kadar olanlar için gros ton başına 20 Türk Lirası,
- bin ilâ beşbin (dahil) gros ton arasında olanlara bu miktar ve ilave her gros ton başına 4
Türk Lirası,
- beşbin gros tondan fazla olanlara ise, yukarıdaki miktarlar ve ilave her gros ton başına
100 Kuruş,
4) Katı atık bırakan veya evsel atıksu deşarjı yapan tanker, gemi ve diğer deniz
araçlarından;
- bin (dahil) gros tona kadar olanlar için gros ton başına 10 Türk Lirası,
- bin ilâ beşbin (dahil) gros ton arasında olanlara bu miktar ve ilave her gros ton başına 2
Türk Lirası,
- beşbin gros tondan fazla olanlara ise, yukarıdaki miktarlar ve ilave her gros ton başına
40 Kuruş,
idarî para cezası verilir. (Madde 20/ı/Birinci paragraf)
b) Tehlikeli madde ve atıkların deşarjı durumunda uygulanacak idarî para cezaları,
yukarıdaki 1 nolu paragrafın (a) ve (c) bentlerinde yer alan petrol ve türevleri kategorisi esas
alınarak on katı verilir. (Madde 20/ı/İkinci paragraf)
1063
c) Kirliliğin oluşmasını müteakip gemi veya deniz aracının kendi imkânları ile neden
olduğu kirliliği giderdiğinin tespit edilmesi durumunda, idarî para cezası 1/3 oranında
uygulanır. (Madde 20/ı/Üçüncü paragraf)
ç) Cezanın derhal ve defaten ödenmemesi veya bu hususta yeterli teminat gösterilmemesi
halinde, gemiler ve götürülebilen diğer deniz vasıtaları en yakın liman yetkilisine teslim
edilerek seyrüseferden ve faaliyetten men edilir. Banka teminat mektubu veya geminin bağlı
olduğu kulüp sigortacısı tarafından düzenlenecek teminat mektubu teminat olarak kabul edilir.
(Madde 20/ı/Dördüncü paragraf)
d) Yabancı devlet egemenliği altındaki sularda bu devletlerin mevzuatının Türk bayraklı
gemiler tarafından ihlali durumunda, ilgili devletin ceza uygulamaması ve Türkiye'nin
cezalandırmasını talep etmesi durumunda bu Kanun hükümleri uygulanır. (Madde 20/ı/Beşinci
paragraf)
Tesislere verilecek cezalar
a) Ülkenin Egemenlik Alanındaki Denizlerde, Yargılama Yetkisine Tâbi Olan Deniz
Yetki Alanlarında, İçme ve Kullanma Suyu Sağlama Amacına Yönelik Olmayan Sularda:
Çevre Kanunu ve bu Kanun uyarınca çıkarılan yönetmeliklere aykırı olarak ülkenin egemenlik
alanındaki denizlere ve yargılama yetkisine tâbi olan deniz yetki alanlarına, içme ve kullanma
suyu sağlama amacına yönelik olmayan sulara atık boşaltanlara 24.000 Türk Lirası idarî para
cezası verilir. (Madde 20/ı/Altıncı paragraf)
b) İçme ve kullanma sularında
1) Çevre Kanununun 9 uncu maddesi uyarınca belirlenen koruma esaslarına aykırı olarak
içme ve kullanma suyu koruma alanlarına, kaynağın kendisine ve bu kaynağı besleyen yerüstü
ve yeraltı sularına, sulama ve drenaj kanallarına atık boşaltanlara 48.000 Türk Lirası idarî para
cezası verilir. (Madde 20/n/Birinci paragraf)
2) Bu alanlarda Kanuna ve yönetmeliklere aykırı olarak yapılan yapılar 3194 sayılı İmar
Kanununda belirlenen esaslara göre yıktırılır. (Madde 20/n/Üçüncü paragraf)
Konutlara verilecek cezalar
a) Ülkenin Egemenlik Alanındaki Denizlerde, Yargılama Yetkisine Tâbi Olan Deniz
Yetki Alanlarında, İçme ve Kullanma Suyu Sağlama Amacına Yönelik Olmayan Sularda:
Çevre Kanunu ve bu Kanun uyarınca çıkarılan yönetmeliklere aykırı olarak ülkenin egemenlik
alanındaki denizlere ve yargılama yetkisine tâbi olan deniz yetki alanlarına, içme ve kullanma
suyu sağlama amacına yönelik olmayan sulara atık boşaltan her konut ve bağımsız bölüm için 600
Türk Lirası idarî para cezası verilir. Bu cezai sorumluluk, müstakil konutlarda konutu
kullanana, diğer konutlarda ise yöneticiye aittir. (Madde 20/ı/Altıncı paragraf)
b) İçme ve kullanma sularında
1) Çevre Kanununun 9 uncu maddesi uyarınca belirlenen koruma esaslarına aykırı olarak
içme ve kullanma suyu koruma alanlarına, kaynağın kendisine ve bu kaynağı besleyen yerüstü
ve yeraltı sularına, sulama ve drenaj kanallarına atık boşaltan her konut ve bağımsız bölüm
için 1.200 Türk Lirası idarî para cezası verilir. Bu cezai sorumluluk, müstakil konutlarda konutu
kullanana, diğer konutlarda ise yöneticiye aittir. (Madde 20/n/İkinci paragraf)
2) Bu alanlarda Kanuna ve yönetmeliklere aykırı olarak yapılan yapılar 3194 sayılı İmar
Kanununda belirlenen esaslara göre yıktırılır. (Madde 20/n/Üçüncü paragraf)
6) TOPRAK KİRLİLİĞİNE İLİŞKİN CEZALAR
Atıkları toprağa verenlere uygulanacak cezalar
a) Tesislere verilecek cezalar
Kanunda ve yönetmelikte öngörülen yasaklara veya standartlara aykırı olarak veya
önlemleri almadan atıkları toprağa verenlere 24.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
(Madde 20/j/Birinci paragraf)
b) Konutlara verilecek cezalar
Kanunda ve yönetmelikte öngörülen yasaklara veya standartlara aykırı olarak veya
önlemleri almadan atıkları toprağa veren her konut ve bağımsız bölüm için 600 Türk Lirası
1064
idarî para cezası verilir. Bu cezai sorumluluk, müstakil konutlarda konutu kullanana, diğer
konutlarda ise yöneticiye aittir. (Madde 20/j/İkinci paragraf)
Tespit edilen esaslara aykırı olarak denizlerden, akarsu ve göller ile tarım
alanlarından kum, çakıl ve benzeri maddeleri alanlara verilecek cezalar
a) Gerçek kişiler
Çevre Kanununun ek-1 inci maddesinin (d) bendi uyarınca tespit edilen esaslara aykırı
olarak ülkenin egemenlik alanlarındaki denizlerden ve kazasına tâbi olan deniz yetki
alanlarından, akarsular ve göller ile tarım alanlarından belirlenen esaslara aykırı olarak kum,
çakıl ve benzeri maddeleri alanlara metreküp başına 120 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
(Madde 20/l/İkinci paragraf)
b) Kurum, kuruluş ve işletmeler
Bu idarî para cezası kurum, kuruluş ve işletmelere üç katı olarak verilir. (Madde 20/İkinci
fıkra)
7) ATIKLARA İLİŞKİN CEZALAR
Tehlikeli atıklara ilişkin cezalar
a) Gerçek Kişiler
1) Tehlikeli atıkların her ne şekilde olursa olsun ülkeye girişini sağlayanlara ayrı ayrı
2.000.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir. (Madde 20/t)
2) Tehlikeli atıkları ilgili mercilere ön bildirimde bulunmadan ihraç eden veya transit
geçişini yapanlara 2.000.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir. (Madde 20/u)
3) Çevre Kanununda ve ilgili yönetmeliklerde öngörülen yasaklara veya sınırlamalara
aykırı olarak tehlikeli atıkları toplayan, ayıran, geçici ve ara depolama yapan, geri kazanan,
yeniden kullanan, taşıyan, ambalajlayan, etiketleyen, bertaraf eden ve ömrü dolan tehlikeli atık
bertaraf tesislerini kurallara uygun olarak kapatmayanlara 100.000 Türk Lirasından 1.000.000
Türk Lirasına kadar idarî para cezası verilir. (Madde 20/v)
b) Kurum, kuruluş ve işletmeler
(a), (b) ve (c) bentlerindeki cezalar kurum, kuruluş ve işletmelere üç katı olarak verilir.
(Madde 20/İkinci fıkra)
Tehlikeli atık mali sorumluluk sigortası yaptırmayanlara verilecek cezalar: Tehlikeli
atıkların toplanması, taşınması, geçici ve ara depolanması, geri kazanımı, yeniden kullanılması
ve bertarafı faaliyetlerinde bulunup da, mesleki faaliyetleri nedeniyle oluşacak bir kaza
dolayısıyla üçüncü şahıslara verebilecekleri zararlara karşı tehlikeli atık mali sorumluluk
sigortasını yaptırmayanlara 24.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir. (Madde 20/p)
Tehlikeli atıklar dışındaki atıklara ilişkin cezalar
a) Gerçek Kişiler
Çevre Kanununda ve yönetmeliklerde öngörülen usûl ve esaslara, yasaklara veya
sınırlamalara aykırı olarak atık toplayan, taşıyan, geçici ve ara depolama yapan, geri kazanan,
geri dönüşüm sağlayan, tekrar kullanan veya bertaraf edenlere 24.000 Türk Lirası, ithal
edenlere 60.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir. (Madde 20/r)
b) Kurum, kuruluş ve işletmeler
Bu idarî para cezası kurum, kuruluş ve işletmelere üç katı olarak verilir. (Madde 20/İkinci
fıkra)
8) ARITMA VE BERTARAF YÜKÜMLÜLÜĞÜNE İLİŞKİN CEZALAR
a) Çevre Kanununun 11 inci maddesine göre kurulması zorunlu olan atık alım, ön arıtma,
arıtma veya bertaraf tesislerini kurmayanlar ile kurup da çalıştırmayanlara 60.000 Türk Lirası
idarî para cezası verilir. (Madde 20/f)
b) Çevre Kanununun 11 inci maddesi ile atıksu altyapı sistemlerini ve katı atık bertaraf
tesisleri kurma yükümlülüğü verilen kurum ve kuruluşlardan, bu yükümlülüklerini, 5491 sayılı
Kanunun Geçici 4 üncü maddesinde belirtilen sürelerde yerine getirmeyenlere;
- Belediyelerde nüfusu 100.000’den fazla olanlara 50.000 Türk Lirası, 100.000 ilâ 50.000
arasında olanlara 30.000 Türk Lirası, 50.000 ilâ 10.000 arasında olanlara 20.000 Türk Lirası,
10.000 ilâ 2.000 arasında olanlara 10.000 Türk Lirası,
1065
- Organize sanayi bölgelerinde 100.000 Türk Lirası,
- Bunların dışında kalan endüstri tesislerine ve atıksu üreten her türlü tesise 60.000 Türk
Lirası idarî para cezası verilir. (Geçici Madde 4)
9) TEHLİKELİ KİMYASALLARA İLİŞKİN CEZALAR
a) Gerçek kişiler
Tehlikeli kimyasallar ve bu kimyasalları içeren eşyayı Çevre Kanununda ve ilgili
yönetmeliklerde belirtilen usûl ve esaslara, yasak ve sınırlamalara aykırı olarak üreten, işleyen,
ithal ve ihraç eden, taşıyan, depolayan, kullanan, ambalajlayan, etiketleyen, satan ve satışa
sunanlara, 100.000 Türk Lirasından 1.000.000 Türk Lirasına kadar idarî para cezası verilir.
(Madde 20/y)
b) Kurum, kuruluş ve işletmeler
Bu idarî para cezası kurum, kuruluş ve işletmelere üç katı olarak verilir. (Madde 20/İkinci
fıkra)
c) Tehlikeli kimyasal mali sorumluluk sigortası yaptırmayanlara verilecek cezalar
Tehlikeli kimyasalların üretimi, satışı, depolanması, kullanılması ve taşınması
faaliyetlerinde bulunup da, mesleki faaliyetleri nedeniyle oluşacak bir kaza dolayısıyla üçüncü
şahıslara verebilecekleri zararlara karşı tehlikeli kimyasal mali sorumluluk sigortasını
yaptırmayanlara 24.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir. (Madde 20/p)
10) BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİĞİN VE EKOSİSTEMİN KORUNMASINA İLİŞKİN
CEZALAR
Biyolojik çeşitliliği tahrip edenlere verilecek cezalar
a) Gerçek Kişiler
Çevre Kanununun 9 uncu maddesinin (a) bendinde belirtilen hususlara aykırı olarak
biyolojik çeşitliliği tahrip edenlere 20.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir. (Madde 20/k)
b) Kurum, kuruluş ve işletmeler
Bu idarî para cezası kurum, kuruluş ve işletmelere üç katı olarak verilir. (Madde 20/İkinci
fıkra)
Özel çevre koruma bölgeleri için tespit edilen koruma ve kullanma esaslarına aykırı
davrananlara verilecek cezalar
a) Gerçek Kişiler
Çevre Kanununun 9 uncu maddesinin (d) bendi uyarınca ilan edilen Özel Çevre Koruma
Bölgeleri için tespit edilen koruma ve kullanma esaslarına aykırı davrananlara 20.000 Türk
Lirası idarî para cezası verilir. (Madde 20/k)
b) Kurum, kuruluş ve işletmeler
Bu idarî para cezası kurum, kuruluş ve işletmelere üç katı olarak verilir. (Madde 20/İkinci
fıkra)
Sulak alanlar için yönetmelikle belirlenen koruma ve kullanım usûl ve esaslarına
aykırı davrananlara verilecek cezalar
a) Gerçek Kişiler
Çevre Kanununun 9 uncu maddesinin (e) bendinin ikinci paragrafı uyarınca sulak alanlar
için yönetmelikle belirlenen koruma ve kullanım usûl ve esaslarına aykırı davrananlara 20.000
Türk Lirası idarî para cezası verilir. (Madde 20/k)
b) Kurum, kuruluş ve işletmeler
Bu idarî para cezası kurum, kuruluş ve işletmelere üç katı olarak verilir. (Madde 20/İkinci
fıkra)
Nesli tehdit veya tehlike altında olanlar ile nadir bitki ve hayvan türlerinin
korunması ile ilgili esaslara ve yasaklara uymayanlara verilecek cezalar
a) Gerçek Kişiler
Çevre Kanununun 9 uncu maddesinin (f) bendinde belirlenen esaslara ve yasaklamalara
aykırı davrananlara 20.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir. (Madde 20/k)
b) Kurum, kuruluş ve işletmeler
1066
Bu idarî para cezası kurum, kuruluş ve işletmelere üç katı olarak verilir. (Madde 20/İkinci
fıkra)
Sulak alanların doldurulması veya kurutulması yolu ile arazi kazananlara verilecek
cezalar
a) Gerçek Kişiler
Çevre Kanununun 9 uncu maddesinin (e) bendinin birinci paragrafına aykırı olarak sulak
alanların doldurulması veya kurutulması yolu ile arazi kazananlara 100.000 Türk Lirası idarî
para cezası verilir. (Madde 20/k)
b) Kurum, kuruluş ve işletmeler
Bu idarî para cezası kurum, kuruluş ve işletmelere üç katı olarak verilir. (Madde 20/İkinci
fıkra)
Sulak alanların doldurulması veya kurutulması yolu ile arazi kazananlara verilecek
cezalar
a) Gerçek kişiler
Çevre Kanununun 9 uncu maddesinin (e) bendinin birinci paragrafına aykırı olarak sulak
alanların doldurulması veya kurutulması yolu ile arazi kazananlara 100.000 Türk Lirası idarî
para cezası verilir. (Madde 20/k)
b) Kurum, kuruluş ve işletmeler
Bu idarî para cezası kurum, kuruluş ve işletmelere üç katı olarak verilir. (Madde 20/İkinci
fıkra)
Anız yakanlara verilecek cezalar
a) Gerçek kişiler
Çevre Kanunun ek-1 inci maddesinin (c) bendine aykırı olarak anız yakanlara her
dekar için 20 Türk Lirası idarî para cezası verilir. Anız yakma fiilinin orman ve sulak
alanlara bitişik yerler ile meskûn mahallerde işlenmesi durumunda ceza beş kat artırılır.
(Madde 20/l/Birinci paragraf)
b) Kurum, kuruluş ve işletmeler
Bu idarî para cezası kurum, kuruluş ve işletmelere üç katı olarak verilir.(Madde 20/İkinci
fıkra)
11) ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ SÜRECİNE İLİŞKİN CEZALAR
a) Çevresel Etki Değerlendirmesi sürecine başlamadan veya bu süreci tamamlamadan
inşaata başlayan ya da faaliyete geçenlere yapılan proje bedelinin yüzde ikisi oranında idarî
para cezası verilir. Cezaya konu olan durumlarda yatırımcı faaliyet alanını eski hale getirmekle
yükümlüdür. (Madde 20/e/Birinci paragraf)
b) Çevresel Etki Değerlendirmesi sürecinde verdikleri taahhütnameye aykırı
davrananlara, her bir ihlal için 10.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.(Madde 20/e/İkinci
paragraf)
12) BİLDİRİM VE BİLGİ VERME YÜKÜMLÜLÜĞÜNE İLİŞKİN CEZALAR
Çevre Kanununun 12 nci maddesinde öngörülen bildirim ve bilgi verme yükümlülüğünü
yerine getirmeyenlere 6.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir. (Madde 20/g)
13) ÇEVRE YÖNETİM BİRİMİ KURMA VE ÇEVRE GÖREVLİSİ
BULUNDURMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNE İLİŞKİN CEZALAR
Çevre Kanununun ek-2 nci maddesinde öngörülen çevre yönetim birimini kurmayanlara
6.000 Türk Lirası, çevre görevlisi bulundurmayanlara ya da Bakanlıkça yetkilendirilmiş
firmalardan hizmet almayanlara 4.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir. (Madde 20/m)
1068
2872 SAYILI ÇEVRE KANUNU UYARINCA VERİLECEK İDARİ PARA
CEZALARINA İLİŞKİN GENELGEDE DEĞİŞİKLİK
YAPILMASINA DAİR GENELGE
(2006/11)
1- 7/6/2006 tarihli ve 26191 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 2872 sayılı Çevre
Kanunu Uyarınca Verilecek İdari Para Cezalarına İlişkin 2006/10 Sayılı Genelgenin (2) sıra
numaralı Hava Kirliliğine İlişkin Cezaların Tesislere Verilecek Cezalar bölümünün (a)
bendinin (3) numaralı alt bendi ile (b) bendinin (2) numaralı alt bendi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
"3) Hava kirliliği yönünden özel önem taşıyan bölgelerde veya kirliliğin ciddi boyutlara
ulaştığı zamanlarda ve yerlerde veya kritik meteorolojik şartlarda yönetmeliklerle öngörülen
önlemleri almayan, yasaklara aykırı davranan ya da mahallî çevre kurullarınca bu konuda
alınan kararlara uymayanlara, yukarıdaki (1) ve (2) numaralı alt bentlerde belirtilen cezalar bir
kat artırılarak verilir. (Madde 20/d)"
"2) Hava kirliliği yönünden özel önem taşıyan bölgelerde veya kirliliğin ciddi boyutlara
ulaştığı zamanlarda ve yerlerde veya kritik meteorolojik şartlarda yönetmeliklerle öngörülen
önlemleri almayan, yasaklara aykırı davranan ya da mahallî çevre kurullarınca bu konuda
alınan kararlara uymayanlara, yukarıdaki (1) numaralı alt bentte belirtilen ceza bir kat
artırılarak verilir. (Madde 20/d)"
2- Aynı Genelgenin (5) sıra numaralı Su Kirliliğine İlişkin Cezaların Gemilere Verilecek
Cezalar bölümünün (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
"b) Tehlikeli madde ve atıkların deşarjı durumunda uygulanacak idarî para cezaları,
yukarıdaki (a) bendinin (1) ve (3) numaralı alt bentlerinde yer alan petrol ve türevleri kategorisi
esas alınarak on katı verilir. (Madde 20/ı/İkinci paragraf)"
3- Aynı Genelgenin (7) sıra numaralı Atıklara İlişkin Cezaların Tehlikeli Atıklara İlişkin
Cezalar bölümünün (b) bendinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
"(a) bendinin (1), (2) ve (3) numaralı alt bentlerindeki cezalar kurum, kuruluş ve
işletmelere üç katı olarak verilir. (Madde 20/İkinci fıkra)"
Tebliğ olunur.
1069
2872 SAYILI ÇEVRE KANUNU UYARINCA VERİLECEK
İDARİ PARA CEZALARINA İLİŞKİN TEBLİĞ
(2007/2)
2872 Sayılı Çevre Kanununun 20 nci maddesinde, Kanuna aykırılık halinde uygulanacak
idari para cezaları belirlenmiştir.
Kanunlarında belirlenen idari para cezalarının her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak
4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 nci maddesinin (B) fıkrası
uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranında arttırılmak suretiyle uygulanacağı, bu şekilde
yapılacak hesaplamalarda bir Türk lirasının küsurunun dikkate alınmayacağı 30/3/2005 tarihli
ve 5326 sayılı Kabahatler Kanunu 17 inci maddesinin 7 inci fıkrasında yer almaktadır.
Maliye Bakanlığı 28/11/2006 tarihli ve 26360 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 363
sıra nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile 2006 yılı yeniden değerleme oranını %7,8
olarak tespit ve ilan etmiştir.
Buna göre 2872 sayılı Çevre Yasasının 20 inci maddesinde yer alan para cezası miktarları
1/1/2007 tarihinden itibaren aşağıda gösterildiği gibi uygulanacaktır.
Tebliğ olunur.
*Bu bentlerdeki cezalar uygulanırken, nihai ceza miktarı hesaplandıktan sonra küsurat kısmı
dikkate alınmayacaktır.
1072
2872 SAYILI ÇEVRE KANUNU UYARINCA VERİLECEK
İDARİ PARA CEZALARINA İLİŞKİN TEBLİĞ
(2008/1)
2872 sayılı Çevre Kanununun 20 nci maddesinde, kanuna aykırılık halinde uygulanacak
idari para cezaları belirlenmiştir.
Kanunlarında belirlenen idari para cezalarının her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak
4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesinin (B) fıkrası
uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranında arttırılmak suretiyle uygulanacağı, bu şekilde
yapılacak hesaplamalarda bir Türk Lirasının küsurunun dikkate alınmayacağı 20/2/2005 tarihli
ve 5326 sayılı Kabahatler Kanununun 17 nci maddesinin 7 nci fıkrasında yer almaktadır.
Maliye Bakanlığı 17/11/2007 tarihli ve 26703 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 377
sıra nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile 2007 yılı yeniden değerleme oranını %7,2
olarak tespit ve ilan etmiştir.
Buna göre 2872 sayılı Çevre Kanununun 20 nci maddesinde yer alan para cezası
miktarları 1/1/2008 tarihinden itibaren aşağıda gösterildiği gibi uygulanacaktır.
Tebliğ olunur.
1073
100 YKR 114 YKR
(ı) bendinin; 2 nolu alt Ton Başına*:
bendindeki ceza miktarları 30 YTL 34,66 YTL
6 YTL 6,92 YTL
100 YKR 114 YKR
(ı) bendinin; 3 nolu alt Ton Başına*:
bendindeki ceza miktarları 20 YTL 23,11 YTL
4 YTL 4,62 YTL
100 YKR 114 YKR
(ı) bendinin; 4 nolu alt Ton başına*:
bendindeki ceza miktarları 10 YTL 11,55 YTL
2 YTL 2,30 YTL
40 YKR 46 YKR
* = Bu bentlerdeki cezalar uygulanırken nihai ceza miktarı hesaplandıktan sonra küsurat kısmı
dikkate alınmayacaktır.
1075
ÇEVRE KANUNUNA GÖRE VERİLECEK İDARÎ PARA CEZALARINDA İHLALİN
TESPİTİ VE CEZA VERİLMESİ İLE TAHSİLİ HAKKINDA YÖNETMELİK
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1 – Bu Yönetmeliğin amacı; 2872 sayılı Çevre Kanununa göre verilecek idarî
para cezalarında ihlalin tespiti ve cezanın kesilmesi usulleri ile ceza uygulamasında
kullanılacak alındıların şekline, dağıtımına ve kontrolüne ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.
Kapsam
MADDE 2 – Bu Yönetmelik; Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde kalan serbest ve
münhasır ekonomik bölgeler dâhil tüm kara alanında, ülkenin egemenlik alanlarındaki
denizlerde ve yargılama yetkisine tabi olan deniz yetki alanlarında ve bunlarla bağlantılı
sularda, tabii veya suni göller ve baraj gölleri ile akarsularda 2872 sayılı Çevre Kanunu
uyarınca uygulanacak idarî yaptırımları kapsar.
Dayanak
MADDE 3 – Bu Yönetmelik 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanununun 25 inci
maddesi hükmüne dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 – Bu Yönetmelikte geçen;
a) Bakanlık: Çevre ve Orman Bakanlığını,
b) Gemi: Kullanma amacı ne olursa olsun, denizde ve iç sularda kürekten başka bir
aygıtla yola çıkabilen tüm deniz araçlarını, hava yastıklı tekneleri, hidrofil botlar, platformlar
ve denizaltılar gibi her türlü yapı ve tipteki tekneyi,
c) Groston: Geminin inşa emniyet belgesinde belirtilen groston değeri,
ç) İhlal: Kanunda ve ilgili mevzuatta belirtilen yasaklara, standartlara ve yükümlülüklere
aykırılığı,
d) İl Müdürlüğü: İl çevre ve orman müdürlüklerini,
e) Kanun: 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanununu,
f) Alındı: İdarî para cezasının tahsile yetkili mercilere ödenmesini müteakip düzenlenen
belgeyi,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
İdarî Para Cezası Verme Yetkisi
Bakanlıkta idarî para cezası verme yetkisi
MADDE 5 – Kanunda belirtilen ihlaller için idarî para cezası; Bakanlık merkez
teşkilatında Çevre Yönetimi Genel Müdürü, Çevresel Etki Değerlendirmesi ve Planlama Genel
Müdürü ile Doğa Koruma ve Millî Parklar Genel Müdürü, taşra teşkilatında ise Çevre ve
Orman İl Müdürü tarafından verilir.
Bakanlık dışında idarî para cezası verme yetkisi
MADDE 6 – Kanunun 12 nci maddesinin birinci fıkrası uyarınca yetki devri
yapıldığında; ihlaller için İdarî Yaptırım Kararı düzenlemek suretiyle idarî para cezası verme
yetkisi yetki devri yapılan kurum veya kuruluşlar tarafından kullanılır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Çevre Denetim Ekibinin Görevlendirilmesi, Görevleri ve Bilgi Verme Yükümlülüğü
Çevre denetim ekibinin görevlendirilmesi
1076
MADDE 7 – Kanunda belirtilen yükümlülüklerin ilgililerce yerine getirilip
getirilmediğinin tespiti için Bakanlık merkez veya taşra teşkilatı ile Bakanlıkça yetki verilmiş
kurum veya kuruluşların yetkili makamı tarafından usulüne uygun olarak iki veya daha fazla
kişiden meydana gelen çevre denetim ekibi görevlendirilir.
Gemilerin sebep olduğu ihlallerin tespiti için, Bakanlıkça yetki verilmiş kurum ve
kuruluşların yetkili makamı tarafından konunun uzmanı iki veya daha fazla kişiden meydana
gelen çevre denetim ekibi görevlendirilir. Denizlerde idarî para cezası vermeye yetkili kurum
veya kuruluşların yetkili oldukları alanlarda sürekli olarak havadan, karadan ve denizden
kontrol ve izleme yapmaları, kontrol, izleme ve haberleşme için gerekli her türlü tedbiri
almaları esastır.
Çevre denetim ekibinin görevleri
MADDE 8 – Planlı ya da plansız/ani denetimlerde veya ihbar, şikâyet üzerine ya da
herhangi bir nedenle çevre kirliliğinin ve/veya bozulmanın ortaya çıkması durumunda
görevlendirilen çevre denetim ekibi;
a) Denetim mahalline, özellikle ihbar, şikâyet ya da kirliliğin ve/veya bozulmanın
görüldüğü durumlarda en seri şekilde olay yerine ulaşmak,
b) Çevre mevzuatı çerçevesinde; denetimi gerçekleştirmek ve çevre kirliliğinin ve/veya
ihlalin nedenini belirlemek,
c) Gerekli görülmesi hâlinde; ölçüm ekipmanı bulunması durumunda ölçüm yapmak,
ölçüm ekipmanının olmaması veya yeterli olmaması durumunda ilgili mevzuatta belirtilen
esaslar çerçevesinde ölçümler/analizler için numune almak ya da aldırmak,
ç) Alınan numuneleri mevzuatta belirtilen zaman içinde yetkilendirilmiş laboratuvarlara
teslim etmek/göndermek,
d) Eğer mümkün ise, ihlali fotoğraf, film ya da video çekimi, hava fotoğrafı, uydu
görüntüsü ile belirlemek,
e) Durum tespitine ve/veya ihlaline ilişkin, yapılan işlemleri denetim/Tespit Tutanağı ile
belirlemek,
f) Düzenlenen tutanak, varsa fotoğraflar, filmler, video kasetleri, hava fotoğrafları, uydu
görüntüleri, numunelere ilişkin analiz sonuçları, ilgili dokümanlar ile denetim raporlarını bağlı
bulunduğu idarî para cezası vermeye yetkili makama/amirlere teslim etmek,
ile görevlidir.
Bilgi verme yükümlülüğü
MADDE 9 – Denetim yetkisinin devredildiği kurum veya kuruluşlar denetim ekiplerinin
kontrol ve tespit işlemleriyle ilgili çalışmaları ve yetki devri çerçevesinde verilen idarî para
cezaları hakkında Bakanlığa her üç ayda bir bilgi verirler.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
İhlalin Tespiti
İhlalin tespiti
MADDE 10 – Kanunda belirtilen ihlalin belirlenmesinde, fotoğraf, hava fotoğrafı,
kamera, uydu görüntüleri ve diğer teknik cihazlardan yararlanılabilir.
Çevre mevzuatında istenen ve faaliyet sahibi tarafından sunulması zorunlu olan bilgi ve
belgelerin sunulmaması ya da eksik sunulması hâlinde tespit edilen bu husus Çevre Denetim
Tutanağına yazılır.
İhlalin tespiti için numune alınması gerekiyorsa, bu numuneler usulüne uygun olarak
yeterli miktarda alınır, etiketlenir ve mühürlenerek, mevzuatta belirtilen zaman içinde yetkili
laboratuvara teslim edilir veya gönderilir. Analiz sonuç raporları delil olarak değerlendirilir.
Alınan numuneler denetim tutanaklarında belirtilir.
Biyolojik çeşitliliğin tahribatının tespitinde gerektiğinde bilirkişiye başvurulabilir.
Çevre mevzuatı ihlalinin belirlenmesi için fotoğraf, kamera ve diğer teknik cihazlardan
yararlanılması veya numune alınması işlemi; ilgililerin olay mahallinden ayrılması, olayın
1077
kendine özgü mahiyeti gibi fiili imkânsızlıklar nedeniyle yapılamadığı durumlarda Çevre
Denetim Tutanağının veya Tespit Tutanağının düzenlenmesi ihlalin tespiti için yeterlidir.
Gemilerde ihlalin tespiti
MADDE 11 – Çevre denetim ekiplerince deniz alanlarında yapılacak tespitlerde
aşağıdaki usul ve esaslara uyulur.
a) Kirleten geminin olay mahallinde bulunduğu durumlarda; kirlenme mahallindeki idarî
para cezası vermeye yetkili kurumların/kuruluşların çevre denetimi ekiplerince;
1) Kirlenen mahallin ve kirleticinin yeteri kadar fotoğraf, film ve video çekimi ile tespiti
yapılır.
2) Kirlenen mahalden ve kirleticiden yeteri kadar numune alınır, Ek-1’de yer alan
Numune Tutanağı düzenlenerek ilgililerce imzalanır.
3) Alınan numuneler özel kaplarına konarak üzerleri mühürlenir.
4) Alınan numunelerin analizlerinin yapılması için numuneler en yakın yetkilendirilmiş
laboratuvara mevzuatta belirtilen süre içinde teslim edilir/gönderilir.
5) Alınan numuneler yetkilendirilmiş laboratuvarda derhâl değerlendirilerek sonuç bir
rapor ile bildirilir.
6) Ek-2’de yer alan Tespit Tutanağı düzenlenerek ilgililerce imzalanır.
b) Kirleten geminin kirlenme mahallinden uzaklaşıp karasularımız, serbest ve münhasır
ekonomik bölgeler içerisinde bulunduğu durumlarda; kirlenme mahallindeki idarî para cezası
vermeye yetkili kurumların/kuruluşların çevre denetimi ekiplerince;
1) Kirlenen mahallin yeteri kadar fotoğrafla tespiti yapılır.
2) Kirlenen mahalden yeteri kadar numune alınır, Ek-1’de yer alan Numune Tutanağı
düzenlenerek ilgililerce imzalanır.
3) Alınan numuneler özel kaplarına konularak üzerleri mühürlenir, tarih, saat, numune
alınan yer belirtilerek etiketlenir.
4) Alınan numuneler tahlil için en yakın yetkilendirilmiş laboratuvara mevzuatta
belirtilen süre içinde teslim edilir/gönderilir.
5) Ek-2’de yer alan Tespit Tutanağı düzenlenerek ilgililerce imzalanır.
6) Kirlenme mahallindeki idarî para cezası vermeye yetkili kurum/kuruluş tarafından;
durum, vakit geçirmeksizin hakkında ceza uygulamak üzere kirleten geminin bulunduğu
mevkideki idarî para cezası vermeye yetkili kuruma/kuruluşa bildirilir.
c) (b) bendine göre tespiti yapılan çevre kirliliğine ilişkin geminin bulunduğu mevkideki
idarî para cezası vermeye yetkili kurumun/kuruluşun çevre denetim ekipleri tarafından;
1) Fotoğrafla tespit yapılır.
2) Kirleticiden yeteri kadar numune alınır, Ek-1’de yer alan Numune Tutanağı
düzenlenerek ilgililerce imzalanır.
3) Alınan numuneler özel kaplarına konularak, üzerleri mühürlenir, tarih, saat, yer,
numune alınan yer belirtilerek etiketlenir.
4) Alınan numuneler tahlil için en yakın yetkilendirilmiş laboratuvarlara mevzuatta
belirtilen süre içinde teslim edilir/gönderilir.
5) Ek-2’de yer alan Tespit Tutanağı düzenlenerek ilgililerce imzalanır.
d) Kirleten geminin kirlenme mahallinden uzaklaşıp, karasularımızın, münhasır
ekonomik bölge veya serbest bölgelerin dışında bulunduğu durumlarda; kirlenme mahallindeki
idarî para cezası vermeye yetkili kurumların/kuruluşların çevre denetim ekiplerince;
1) Kirlenen mahallin yeteri kadar fotoğrafla tespiti yapılır.
2) Kirlenen mahalden yeteri kadar numune alınır, Ek-1’de yer alan Numune Tutanağı
düzenlenerek ilgililerce imzalanır.
3) Alınan numuneler özel kaplarına konularak, üzerleri mühürlenir, tarih, saat, numune
alınan yer belirtilerek etiketlenir.
4) Alınan numuneler tahlil için en yakın yetkilendirilmiş laboratuvara mevzuatta
belirtilen süre içinde teslim edilir/gönderilir.
5) Ek-2’de yer alan Tespit Tutanağı düzenlenerek ilgililerce imzalanır.
1078
6) Olay, mahallin en büyük mülki amirine bildirilir.
Gemilerde ihlalin tespitinde istisna
MADDE 12 – Kirleticilerin özellikleri ve kirlenme yoğunluğu göz önüne alınarak, 18
grostona kadar olan (18 groston dâhil) gemilerin sebep olduğu kirlenmeler için, numune
almaya, fotoğraf, film ve video çekimi ile tespite gerek yoktur.
Bu Yönetmeliğin 10 uncu maddesinin beşinci fıkrasında yer alan hüküm gemiler için de
uygulanır.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Denetim ve Tespit Tutanağı ile İdarî Yaptırım Kararı Düzenlenmesi
Denetim ve tespit tutanağının düzenlenmesi
MADDE 13 – Kanunun ilgili hükümleri çerçevesinde Bakanlık merkez ve taşra teşkilatı
veya Bakanlıkça yetki verilmiş kurum veya kuruluşların yetkili makam tarafından çevre
denetimi ile görevlendirilen personelce yapılan denetimler sonucunda tespit edilen ihlallerle
ilgili olarak, fiilleri işleyenler hakkında Ek-3’te yer alan Çevre Denetim Tutanağı; gemilerle
ilgili olarak ise Ek-2’de yer alan Tespit Tutanağı düzenlenir.
Çevre Denetim Tutanağı ile Tespit Tutanağı en az üç nüsha düzenlenir. Bunların her
nüshası arasına karbon kâğıdı konulan ya da kendiliğinden karbonlu tutanaklar sabit,
mürekkepli veya tükenmez kalemle tam ve eksiksiz doldurularak, tutanağı düzenleyenlerin her
biri ve ihlale neden olan sorumlu kişi tarafından imzalanır. İhlale neden olan sorumlu kişi, imza
atmaktan kaçındığı takdirde bu durum tutanakta belirtilir.
Belirtilen şekilde düzenlenen Çevre Denetim Tutanağı ile Tespit Tutanağı, numune
alınmış ise analiz sonucuna ilişkin rapor, fotoğraf, video çekimi yapılmış ise buna ilişkin
kanıtlar ve ilgili diğer her türlü belgeler de eklenmek suretiyle denetim ile görevlendirilen
personelin bağlı olduğu ve idarî yaptırım kararı vermeye yetkili merciye intikal ettirilir.
İdarî yaptırım kararı
MADDE 14 – İdarî yaptırım kararı vermeye yetkili merci, intikal ettirilen Çevre
Denetim Tutanağını veya Tespit Tutanağını ve ilgili belgeleri değerlendirerek gerekli yaptırım
kararını verir.
İdarî yaptırım kararında;
a) İdarî yaptırım kararı düzenlenen;
1) Gerçek kişi ise; adı soyadı, mesleği, adresi, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarasının
(Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarasının bulunmaması hâlinde, baba ve anne adı, doğum
tarihi ve yerinin),
2) Tüzel kişi ise; unvanı, vergi dairesi, adresi, kanunî temsilcisinin adı soyadı, görevi ve
vergi kimlik numarasının,
b) İdarî yaptırım kararı verilmesini gerektiren kabahat fiilinin dayanağı
Kanun/Yönetmelik maddesinin,
c) Fiilin işlendiği yer ve zamanın,
ç) Karar tarihi ve kararı veren kamu görevlisinin adı, soyadı ve unvanının,
d) Bu fiilin işlendiğini ispata yarayacak delillerin,
e) Cezanın ödeneceği yerin,
f) Ödeme süresinin ve şeklinin,
g) İdarî para cezasına itiraz edilebilecek makamın,
ğ) İtiraz süresinin,
h) Kararın tebliğ tarihinin,
ı) Kararın idarede kalan nüshasında kesinleşme tarihinin,
i) Cezaya muhatap olanın ödemeye ilişkin haklarının,
belirtilmesi zorunludur.
Kanunda alt ve üst sınır olarak belirtilen cezalarda ise alt sınırdan ayrılarak ceza
verilmesi hâlinde alt sınırdan ayrılarak ceza verilmesinin gerekçeleri de ayrıca belirtilir.
1079
Gemilere verilecek idarî para cezalarında Bakanlıkça yetki verilmiş kurum veya
kuruluşların yetkili amirleri tarafından Ek-4’te yer alan idarî yaptırım kararı düzenlenir.
İdarî yaptırım kararının tebliğ edilmesi
MADDE 15 – İdari yaptırım kararı, 11/2/1959 tarihli ve 7201 sayılı Tebligat Kanunu
hükümlerine göre ilgili kişiye tebliğ edilir. Tüzel kişi hakkında verilen İdarî Yaptırım Kararları
her hâlde ilgili tüzel kişiye tebliğ edilir.
Tebligat metninde İdarî Yaptırım Kararına karşı başvurulabilecek kanun yolları,
mercileri ve süreleri açıkça belirtilir.
İdarî yaptırım kararına itiraz
MADDE 16 – İdari yaptırım kararlarına karşı tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde
idarî yargıda dava açılabilir.
ALTINCI BÖLÜM
İdarî Para Cezası Verilmesi Usulleri, Takip ve Tahsili ile
Muhasebe Yetkilisi Mutemetlerinin Görevlendirilmesi, Çalışma Usul ve Esasları
Muhasebe yetkilisi mutemetlerinin görevlendirilmesi, çalışma usul ve esasları
MADDE 17 – Muhasebe yetkilisi mutemetleri; Bakanlık ile yetki devri yapılan
düzenleyici ve denetleyici kurumlar hariç olmak üzere, genel yönetim kapsamındaki kamu
idarelerinin personeli arasından, 31/12/2005 tarihli ve 26040 mükerrer sayılı Resmî Gazete’de
yayımlanan Muhasebe Yetkilisi Mutemetlerinin Görevlendirilmeleri, Yetkileri, Denetimi ve
Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik uyarınca görevlendirilir.
Düzenleyici ve denetleyici kurumlar ile genel yönetim kapsamı dışındaki kurum ve
kuruluşlar idarî para cezalarının tahsili ile ilgili personeli kendi mevzuatları çerçevesinde
görevlendirirler.
1080
Muhasebe yetkilisi mutemedi alındısı
MADDE 18 – Merkezi yönetim kapsamında yer alan kamu idarelerince verilen idarî
para cezalarının tahsilatında, 30/12/2006 tarihli ve 26392 mükerrer sayılı Resmî Gazete’de
yayımlanan Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliğinin ekinde yer alan "Muhasebe Yetkilisi
Mutemedi Alındısı" (Ek-12) kullanılır.
Yetki verilen mahalli idareler, sosyal güvenlik kurumları ile genel yönetim kapsamı
dışında kalan diğer kurum ve kuruluşlar, idarî para cezalarının tahsilinde ilgili mevzuatında yer
alan makbuz/alındı ile tahsilat yaparlar.
İdarî para cezalarını ödeme süresi
MADDE 19 – İdari para cezaları, idarî yaptırım kararının tebliğinden itibaren bir ay
içinde ödenir.
Düzenleyici ve denetleyici kurumlar hariç olmak üzere, genel yönetim kapsamındaki
kamu idarelerince verilen idarî para cezaları muhasebe yetkilisi mutemedine alındı karşılığında
ödenebileceği gibi ilgili muhasebe birimi veznesine veya banka hesabına da ödenebilir.
Düzenleyici ve denetleyici kurumlar ile genel yönetim kapsamı dışındaki kurum ve
kuruluşlarca verilen idarî para cezaları ilgili mevzuatında yer alan hükümlere göre tahsil
olunur.
İdarî para cezalarının ödeme şekli
MADDE 20 – İdarî para cezasının dava açma süresi içinde defaten ödenmesi hâlinde,
tahakkuk ettirilen tutarın dörtte üçü tahsil edilir.
İdarî para cezasına muhatap olanın ekonomik durumunun müsait olmaması hâlinde idarî
para cezasının ilk taksitinin peşin ödenmesi koşuluyla, bir yıl içinde ve dört eşit taksit hâlinde
ödenmesine karar verilebilir.
İdarî para cezasının ödeme süresi olan bir ay içinde yapılan taksitlendirme talepleri idarî
para cezası vermeye yetkili mercilerce değerlendirilerek karar verilir. Taksitlendirme talebi;
Çevre Denetim Tutanağı ile ceza karar tarihi, kararın tebliğ tarihi, taksit tarihleri ve tutarları
açık olarak belirtilmek suretiyle yazılı olarak yapılır.
Gemilere verilecek idarî para cezalarının ödeme şekli ve süresi
MADDE 21 – Kanunda belirtilen ihlallere neden olan gemilere verilen idarî para cezası
derhâl ve defaten ödenir. Cezanın derhâl ve defaten ödenmemesi hâlinde; kirleten gemi
yetkilisi, sahibi, işleteni, kiracısı, sigortacısı, acentesi veya ilgili kuruluşundan teminat
göstermesi istenir. Teminat olarak, banka/katılım bankası teminat mektubu veya geminin bağlı
olduğu kulüp sigortacısı tarafından düzenlenecek teminat mektubu teminat olarak kabul edilir.
Kirliliğin oluşmasını müteakip geminin neden olduğu kirliliği kendi imkânları ile
giderdiği tespit edildiği takdirde, idarî para cezası üçte bir oranında uygulanır.
Gemilere verilecek idarî para cezasının ödenmesinde teminat gösterilmemesi
MADDE 22 – Kanunda belirtilen ihlallere neden olan gemilere verilen idarî para
cezalarının derhâl ve defaten ödenmemesi veya bu hususta yeterli teminat gösterilmemesi
hâlinde gemiler idarî para cezası vermeye yetkili mercinin talebi üzerine yetkili makam
tarafından en yakın liman yetkilisine teslim edilerek seyrüseferden ve faaliyetten men edilir.
Kendi makineleri ile tahrik edilemeyen deniz vasıtaları hakkında gerekli zabıt tutularak
durum en yakın sahildar il veya ilçe merkezindeki savcılığa intikal ettirilir.
Yabancı bir geminin seyrüsefer veya faaliyetten men edilmesi hâlinde ilgili liman
başkanlıklarınca, bunların bayrak devletine veya ait olduğu devlete uygun vasıtalarla, alınan
tedbirler ve verilen cezalar hakkında gecikmeksizin bilgi verilir.
Karasuları içerisinde idarî para cezasına ilişkin işlemler
MADDE 23 – Kirleten geminin kirlenen mahalden uzaklaşıp karasuları, münhasır
ekonomik bölge veya serbest bölgeler içerisinde bulunduğu durumlarda, kirleten gemi için
belirlenen idarî para cezasına ilişkin işlemler, durumun bildirildiği mahallin idarî para cezası
vermeye yetkili amirleri tarafından bu Yönetmeliğin 21 inci ve 22 nci maddelerinde belirtilen
usullere uygun olarak yapılır.
Karasuları dışında idarî para cezasına ilişkin işlemler
1081
MADDE 24 – Kirleten geminin kirlenme mahallinden uzaklaşıp karasularımızın,
münhasır ekonomik bölge veya serbest bölgelerin dışında bulunduğu durumlarda, idarî ceza
vermeye yetkili kurumların amirleri, Dışişleri Bakanlığı ve yurt dışındaki ilgili
temsilciliklerimiz kanalı ile ihlalin tespitine ve belirlenen idarî para cezasına ilişkin bilgileri
kirleten geminin bayrak veya ait olduğu devletine bildirirler ve idarî para cezasının kirletenden
tahsil edilerek ödenmesini talep ederler.
İdarî para cezasının ödenmemesi hâlinde kirleten aleyhinde Türk Mahkemelerinde dava
açılır.
1082
Gemilere süre tanınması
MADDE 25 – Seyrüseferden men edilen veya savcılığa teslim edilen gemiler hakkında
verilen idarî para cezasının bir aylık süre içinde ödenmemesi, teminat gösterilmemesi ve İdarî
Yaptırım Kararının kesinleşmesi hâlinde, idarî para cezası 21/7/1953 tarihli ve 6183 sayılı
Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilir.
Gemilerin uğraksız geçişleri
MADDE 26 – Karasularımızdan yapılan uğraksız geçişlerde kirlenmeye sebebiyet veren
gemi veya deniz vasıtalarına, yetkililerin ihlalin tespiti için gerekli süreyi beklemek
istememeleri durumunda, idarî para cezasının ödenmesi veya teminat gösterilmesi üzerine
seferlerine devam izni verilir.
İdarî para cezasının ödenmemesi hâlinde izlenecek yol
MADDE 27 – Bakanlık ve Bakanlıkça yetki devri yapılan 5018 sayılı Kamu Malî
Yönetimi ve Kontrol Kanununa ekli (I), (II) ve (III) sayılı cetvellerde yer alan kamu
idarelerince verilen ve kesinleşen idarî para cezalarının ödeme süresi içinde ödenmemesi veya
taksitlendirilmesi hâlinde taksitlerin tam ve süresinde ödenmemesi durumunda, ödenmeyen
idarî para cezası tutarları 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun
hükümlerine göre vergi dairelerince takip ve tahsil edilir.
Bakanlıkça yetki devri yapılan ve 5018 sayılı Kanuna ekli (IV) sayılı cetvelde yer alan
kamu idareleri ile mahalli idareler tarafından verilen ve kesinleşen idarî para cezalarının ödeme
süresi içinde ödenmemesi veya taksitlendirilmesi hâlinde taksitlerin tam ve süresinde
ödenmemesi durumunda, ödenmeyen idarî para cezası tutarları ilgili kanunlarında aksine
hüküm bulunmadığı takdirde 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun
hükümlerine göre kendileri tarafından tahsil olunur.
Bakanlıkça yetki devri yapılan diğer kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu
niteliğindeki meslek kuruluşları tarafından verilen ve genel bütçeye gelir kaydedilmesi
gerekmeyen kesinleşmiş idarî para cezalarının süresinde ödenmemesi veya taksitlendirilmesi
hâlinde taksitlerin tam veya süresinde ödenmemesi durumunda ilgili kanunlarında özel hüküm
bulunmadığı takdirde genel hükümlere göre tahsil olunur.
YEDİNCİ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
İdarî para cezalarının gelir kaydı
MADDE 28 – 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununa ekli (I) sayılı
cetvelde yer alan kamu idareleri tarafından verilen idarî para cezaları genel bütçeye gelir
kaydedilir.
5018 sayılı Kanuna ekli (II) ve (III) sayılı cetvelde yer alan kamu idarelerince verilen
idarî para cezalarının yüzde ellisi genel bütçeye, yüzde ellisi de cezayı veren kamu idaresinin
bütçesine gelir kaydedilir.
Sosyal güvenlik kurumları ile mahalli idareler tarafından verilen idarî para cezaları kendi
bütçelerine gelir kaydedilir.
Diğer kamu kurum ve kuruluşları tarafından verilen idarî para cezaları ise, ilgili
kanunlarındaki hükümler saklı kalmak kaydıyla, genel bütçeye gelir kaydedilir.
Belgelerin basım ve dağıtımı
MADDE 29 – Bu Yönetmeliğin eklerinden;
a) Bakanlık ve Bakanlık tarafından yetki devri yapılan 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi
ve Kontrol Kanununa ekli (I) sayılı cetvelde yer alan kamu idarelerince kullanılacak olanlar
Bakanlıkça,
b) Yetki devri yapılan diğer kamu kurum ve kuruluşları tarafından kullanılacak olanlar
ise bu kurum ve kuruluşlarca,
bastırılır ve dağıtımı yapılır.
Yürürlükten kaldırılan Yönetmelik
1083
MADDE 30 – 3/11/1987 tarihli ve 19623 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Gemi ve
Deniz Araçlarına Verilecek Cezalarda Suçun Tespiti ve Cezanın Kesilmesi Usulleri ile
Kullanılacak Makbuzlara Dair Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır.
Tahsil edilmiş olan idarî para cezalarının aktarılması
GEÇİCİ MADDE 1 – Bakanlık tarafından yetki devri yapılan mahalli idarelerce verilen
ve 26/4/2006 tarihli ve 5491 sayılı Çevre Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun
yürürlüğe girdiği tarihten 19/12/2006 tarihine kadar tahsil edilen idarî para cezalarının yüzde
ellisi, il müdürlüğünün yazısı üzerine, mahalli idarelerin muhasebe birimlerince ilgili kurum
hesabına aktarılır.
1084
Yürürlük
MADDE 31 – Maliye Bakanlığının ve Sayıştayın görüşü alınarak hazırlanan bu
Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 32 – Bu Yönetmelik hükümlerini Çevre ve Orman Bakanı yürütür.
1085
Ek-1
Sıra No:
NUMUNE TUTANAĞI
(Record of Sample)
Kirleticiden (Gemiden) ve kirlenen mahalden yukarıda belirtilen sayı kadar numune alınmış ve
resmî mühürle mühürlenmiştir.
(The figure of samples which is indicated above have been taken from pollutant (the ship) and
polluted area and have been stamped with the offical seal.)
1086
Kirleticiden (Gemiden) ve kirlenen mahalden alınan ........ adet mühürlü numune gemi yetkilisine
teslim edilmiştir.
(…… items of stamped samples taken from pollutant (the ship) and polluted area has been
delivered to the authorized person of the ship.)
Bu numune tutanağı Çevre Kanununa Göre Verilecek İdarî Para Cezalarında İhlalin Tespiti
ve Ceza Verilmesi ile Tahsili Hakkında Yönetmeliğin 11 inci maddesi uyarınca olay
mahallinde tanzim edilmiştir.
(This record of samples has been drawn up at the incident area according to the article 11 of the
Bylaw Related to Determination of the Violation And Penalizing And Collecting of Administrative
Fines Inflicted Per the Environmental Law.)
1087
Ek-2
1088
Bu Tespit Tutanağı, Çevre Kanununa Göre Verilecek İdarî Para Cezalarında İhlalin Tespiti ve Ceza
Verilmesi ile Tahsili Hakkında Yönetmeliğin 11 inci maddesine göre tanzim edilmiştir.
(This fact-finding report has been drawn up according to the article 11 of the Bylaw Related
Determination of the Violation And Penalizing And Collecting of The Fines in the case of
Administrative Fines Arising From the Implementation of the Environmental Law)
1089
Ek-3
ÇEVRE DENETİM TUTANAĞI
(Tüzel Kişiler İçin)
T.C. Denetimin
ÇEVRE VE ORMAN Başlama- Bitiş Tarihi Tutanak Seri
BAKANLIĞI …../…../20...-…../...../20… No:...............
Saati:
DENETLENEN TÜZEL KİŞİNİN
Adı
Adresi
Vergi Sicil No. Tel. Faks
No. No.
Yetkili Temsilcisinin T.C. Kimlik
Adı Soyadı No:
DENETİM BULGULARI:
(Bu alan yeterli olmadığında boş bir kâğıda bulguların yazımına devam edilir ve denetim
bulgularının bitiminde düzenleyenler ve tesis yetkilisi tarafından paraflanır.)
Denetimi Gerçekleştiren Birim
Denetim Nedeni Planlı Ani
Şikâyet
Tesis Yetkilisinin Adı Soyadı ve
İmzası
Düzenleyenlerin
Adı Soyadı Kurumu ve Unvanı İmzası Onay/Görev
Yazısı Tarihi-
Sayısı
3 nüsha olarak hazırlanan işbu tutanak mahallinde ..... madde ve ..... sayfa olarak düzenlendi,
taraflarca okunarak doğruluğu kabul ile imzalandı ve bir sureti tesis yetkilisine verildi.
1090
ÇEVRE DENETİM TUTANAĞI
(Gerçek Kişiler İçin)
T.C. Denetimin
ÇEVRE VE ORMAN Başlama- Bitiş Tarihi Tutanak Seri
BAKANLIĞI …../…../20...-…../...../20… No:...............
Saati:
DENETLENEN GERÇEK KİŞİNİN
Adı Soyadı T.C. Kimlik No.
Baba Adı Uyruğu
Doğum Yeri ve Yabancı ise
Tarihi Pasaport No.
Nüfusa Kayıtlı İl
Olduğu
İlçe
Mahalle/Köy
Ev Adresi
İş Adresi
Ev Telefonu Cep
Telefonu
DENETİM BULGULARI:
(Bu alan yeterli olmadığında boş bir kâğıda bulguların yazımına devam edilir ve denetim
bulgularının bitiminde düzenleyenler ve tesis yetkilisi tarafından paraflanır.)
Denetimi Gerçekleştiren Birim
Denetim Nedeni Planlı Ani
Şikâyet
Gerçek Kişinin Adı Soyadı ve İmzası
Düzenleyenlerin
Adı Soyadı Kurumu ve Unvanı İmzası
3 nüsha olarak hazırlanan işbu tutanak mahallinde ….. madde ve ..... sayfa olarak düzenlendi,
taraflarca okunarak doğruluğu kabul ile imzalandı ve bir sureti tesis yetkilisine verildi.
1091
Ek-4
1) Para cezasının derhal ve defaten ödenmemesi veya bu hususta teminat gösterilmemesi hâlinde
talebimiz üzerine geminiz Liman Başkanlığınca seyrüsefer ve faaliyetten men olunacaktır.
(In case that the fine is not paid immediately and in a single sum or that no guarantee is covered on
this matter, your ship shall be prohibited from traffic and activity by the port authority upon our
demand.)
2) Teminat olarak, banka mektubu veya geminin bağlı olduğu klüp sigortacısı tarafından
düzenlenecek teminat mektubu kabul edilecektir.
(A bank letter of guarantee or a letter of guarantee issued by the ship’s insurance agent shall be
accepted as a guarantee.)
1092
3) Ceza kararına 30 gün içinde yetkili İdare Mahkemesine itiraz edilebilir.
(Objections against the fine decision can be filed to the competent Administrative Court within 30
days.)
4) Bir ay içinde ödenmeyen veya teminatta gösterilmeyen idarî para cezalarının kesinleşmesini
müteakiben, bu idarî para cezaları 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanuna
göre tahsil edilecektir. (Administrative fines which have not been paid within one month, shall be
collected in accordance with the Law on The Procedure of Collecting Public Credits numbered
6183.)
5) İdarî para cezasının dava açma süresi içinde ödenmesi hâlinde, tahakkuk eden tutarın dörtte üçü
tahsil edilir. Peşin ödeme kişinin bu karara karşı kanun yoluna başvurmasını etkilemez.
(In case that administrative fine is paid within the due time for filling of an action, three-fourth of
the total amount shall be collected. Paying in cash shall not affect the person’s right of appealling to
legal proceedings against this decision.)
1093
UMUMİ HIFZISIHHA KANUNU
(Yasa No.: 1593 - Kabul tarihi: 24.4.1930 - Yayım tarihi: RG. 6.5.1930 No. 1489)
Madde 155 - Kendisi ve çocuğunun sıhhati için bir zarar husule getirmeyeceği bir tabip
tarafından tahriren tasdik edilmedikçe kadınların doğumlarından mukaddem üç hafta ve
doğurmasını müteakip yine üç hafta zarfında fabrika, imalathane ve umumî ve hususî
müesseselerde çalışması ve çalıştırılması memnudur.
İşçiler hifzıssıhhası
Madde 173 - On iki yaşından aşağı bütün çocukların fabrika ve imalathane gibi her türlü san'at
müesseseleriyle maden işlerinde amele ve çırak olarak istihdamı memnudur.
On iki yaş ile on altı yaş arasında bulunan kız ve erkek çocuklar günde azami sekiz
saatten fazla çalıştırılamaz.
Madde 174 - On iki yaş ile on altı yaş arasında bulunan çocukların saat yirmiden sonra gece
çalışmaları memnudur.
Madde 175 - Bütün amele için gece hizmetleriyle yer altında icrası lâzım gelen işler 24 saatte
sekiz saatten fazla devam edemez.
Madde 176 - Mahalli belediyelerince bar, kabare, dans salonları, kahve, gazino ve hamamlarda
on sekiz yaşından aşağı çocukların istihdamı men olunur.
Madde 178 - Her nevi san'at müesseseleri ve maden ocakları ve inşaat yerleri dahilinde veya
yakınında ispirtolu meşrubat satışı veya umumi evler açılması memnudur.
* İş K. 84
Madde 179 - Aşağıdaki mevaddı ihtiva eylemek üzere işçilerin sıhhatini korumak için İktisat
ve Sıhhat ve İçtimaı Muavenet Vekaletleri tarafından müştereken bir nizamname yapılır.
1 - İş mahallerinin ve bunlara ait ikamgâhr ve saire gibi müştemilâtın haiz olması lazım
gelen sıhhi vasıf ve şartlar.
2 - İş mahallerinde kullanılan alât ve edevat, makineler ve iptidai maddeler yüzünden
zuhuru melhuz kaza, sari veya mesleki hastalıkların zuhuruna mani tedabir ve vesait.
Kadınlarla 12 den 16 yaşına kadar çocukların istihdamı memnu olan sıhhate mugayir ve
muhataralı işlerin neden ibaret olduğu iş kanununda tasrih edilecektir.
Madde 180 - Devamlı olarak en az elli işçi çalıştıran bütün iş sahipleri, işçilerinin sıhhi
ahvaline bakmak üzere, bir veya müteaddit tabibin sıhhi murakabesini temine ve hastalarını
tedaviye mecburdur. Büyük müessesatta veya kaza ihtimali çok olan işlerde tabip daimi olarak
iş mahallerinde yahut civarında bulunur. Hastanesi olmayan mahallerde veya şehirler ve
kasabalar harici bulunan yerlerdeki iş müesseseleri bir hasta odası ve ilk yardım vasıtalarını
ihzar ederler. Yüzden beş yüze kadar daimi amelesi olan müesseseler bir revir mahalli ve beş
yüzden yukarı amelesi olanlar yüz kişiye bir yatak hesabile hastane açmağa mecburdurlar.
Madde 282 - Bu Kanunda yazılı olan yasaklara aykırı hareket edenler veya zorunluluklara
uymayanlar hakkında; Kanunda ayrıca bir ceza hükmü gösterilmediği ve fiilleri Türk Ceza
Kanununda daha ağır bir cezayı gerektirmediği takdirde, üç aydan altı aya kadar hafif hapis
cezası ve beşbin liradan otuzbin liraya kadar hafif para cezası verilir. Ayrıca, fiilin işleniş şekli
ve niteliğine göre failin suça vasıta kıldığı meslek ve sanatın yedi günden üç aya kadar tatiline
ve aynı süre kadar işyerinin kapatılmasına da hükmedilebilir.
* Bu madde, önce 14.11.1972 günlü ve 1627 sK ın. 1 ve sonra da 22.9.1983 günlü ve 2890 sK
ın. 3'le, yukarıdaki biçimde değiştirilmiştir.
* Umumi HK. 295
Madde 295 - 179 uncu maddede zikredilen nizamname ile Sıhhat ve İçtimai Muavenet ve
İktisat Vekaletlerince ve müştereken tespit edilen tedbirlere riayet etmeyen iş sahipleri beş yüz
liraya kadar ağır cezayı nakdi ile cezalandırılır ve bu yüzden şahsı veya umumi zarar hasıl
olduğu takdirde ahkâmı umumiye mucibince takibatı kanuniye ifa edilir.
1095
Kanun Numarası : 6269
Kabul Tarihi : 15/2/1954
Yayımlandığı R.Gazete : Tarih: 20/2/1954 Sayı: 8639
Yayımlandığı Düstur : Tertip: 3 Cilt: 35 Sayfa: 404
Madde 4- Kimyagerler, Kimya Yüksek Mühendisleri her türlü mesleki, gıdai tahlil ve
müstahzarat laboratuarları ve kimya ile ilgili sair tesisleri kurabilir ve mesul müdürlüklerini
deruhde edebilirler.
Kimya Mühendisleri imalathane açabilir, fabrika kurabilir ve mesuliyetleri altında idare
edebilirler.
Madde 5- Maddede yazılı unvanları almış olanlardan Devlet ve müesseseleriyle yarı resmi
teşekküllerde vazife almış olanlar mesai saatleri dışında mesleki sahada serbest çalışabilirler.
Madde 7- Bu kanunun 2. maddesine aykırı hareket edenler (100) liradan (500) liraya kadar
ağır para cezasıyla cezalandırılırlar. Tekrarlama halinde suçlular iki kat para cezasıyla birlikte 1
aydan 3 aya kadar hapis cezasıyla cezalandırılırlar. 1. maddede mezkur diplomaları almış
olmayanları bu unvanlarla çalıştıranlar da aynı cezalarla cezalandırılırlar.
Geçici Madde 1- (6269 sayılı Kanunun kendi numarasız geçici maddesi olup tesetsül için
numaralandırılmıştır.)
Bu kanunun neşri tarihinden evvel usulü dairesinde Kimyager unvanını iktisap etmiş
olanların hakkı mahfuzdur.
Madde 1 - 1923 yılında Cumhuriyetin ilan edildiği 29 Ekim günü Ulusal Bayramdır.
Türkiye'nin içinde ve dışında Devlet adına yalnız bugün tören yapılır. Bayram 28 Ekim günü
saat 13.00'ten itibaren başlar ve 29 Ekim günü devam eder.
Madde 2 - Aşağıda sayılan resmi ve dini bayram günleri ile yılbaşı günü genel tatil günleridir.
A) Resmi bayram günleri şunlardır:
D) (Değişik: 20/4/1983 - 2818/1 md.) Ulusal, resmi ve dini bayram günleri ile yılbaşı
günü resmi daire ve kuruluşlar tatil edilir.
Bu Kanunda belirtilen Ulusal Bayram ve genel tatil günleri; Cuma günü akşamı sona
erdiğinde müteakip Cumartesi gününün tamamı tatil yapılır.
Madde 3 - A) Hafta tatili Pazar günüdür. Bu tatil 35 saatten az olmamak üzere Cumartesi günü
en geç saat 13.00'ten itibaren başlar.
B) 394 sayılı Hafta Tatili Kanunu, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 926 sayılı
Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu, 1475 sayılı İş Kanunu ve diğer kanunlardaki hafta
tatili ile ilgili hükümler saklıdır.
C) Yemek, içmek, giyinmek gibi zaruri ihtiyaçların giderilmesi için alışveriş yapılan
dükkan ve mağazalar hakkında Hafta Tatili Kanununun Cumartesi günüyle ilgili hükümleri
uygulanmaz.
1098
Madde 4 - Ulusal ve resmi bayramlarda yapılacak törenler Milli Savunma, İçişleri, Dışişleri,
Milli Eğitim, Gençlik ve Spor ve Kültür Bakanlıklarınca müştereken hazırlanacak bir
yönetmelikle düzenlenir. Bu yönetmelik Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren en geç üç
ay içinde yayımlanır.
Madde 5 - 27/5/1935 tarihli ve 2739 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun
ile bu Kanunda değişiklik yapan kanunlar yürürlükten kaldırılmıştır.
1099
ULUSAL BAYRAM VE GENEL TATİLLER HAKKINDA KANUNDA
DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN
MADDE 1 – 17/3/1981 tarihli ve 2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında
Kanunun 2 nci maddesinin birinci fıkrasına, bu fıkrada geçen "yılbaşı günü" ibarelerinden
sonra gelmek üzere "ve 1 Mayıs günü" ibaresi eklenmiş ve birinci fıkranın (C) bendi aşağıdaki
şekilde değiştirilmiştir.
"C) 1 Ocak günü yılbaşı tatili, 1 Mayıs günü Emek ve Dayanışma Günü tatilidir."
GEÇİCİ MADDE 1 – 1 Mayıs 2009 tarihinde kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılması
kararlaştırılan iş ve işlemler yürütülür. Kamu kurum ve kuruluşları bu iş ve işlemlerin
yürütülmesi için gerekli tedbirleri alır.
MADDE 2 – Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE 3 – Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
25/4/2009
1100
3308 SAYILI
ÇIRAKLIK VE MESLEK EĞİTİMİ KANUNU
Amaç
Madde 1 - Bu Kanunun amacı; çırak, kalfa ve ustaların eğitimi ile okullarda ve
işletmelerde yapılacak mesleki eğitime ilişkin esasları düzenlemektir.
Kapsam
Madde 2 - Bu Kanun, Mesleki eğitim kurulunun belirleyeceği mesleklerde, kamu ve
özel sektöre ait kurum, kuruluş ve işyerleri ile mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarındaki
eğitim ve öğretimi kapsar.
Tanımlar
Madde 3 - Bu Kanunda geçen;
a) "Bakanlık", Milli Eğitim Bakanlığını;
b) "Aday çırak", çıraklığa başlama yaşını doldurmamış ve çıraklık döneminden önce
kendisine işyeri ortamı tanıtılan, sanat ve mesleğinin ön bilgileri verilen kişiyi;
c) "Çırak", çıraklık sözleşmesi esaslarına göre bir meslek alanında mesleğin gerektirdiği
bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını iş içerisinde geliştirilen kişiyi;
d) "Öğrenci", işletmelerde, mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarında örgün eğitim
görenleri;
e) "Kalfa", bir mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını kazanmış ve bu
meslekle ilgili iş ve işlemleri ustanın gözetimi altında kabul edilebilir standartlarda yapabilen
kişiyi;
f) "Usta", bir mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını kazanmış ve
bunları mal ve hizmet üretiminde iş hayatınca kabul edilebilecek standartlarda uygulayabilen;
üretimi planlayabilen; üretim sırasında karşılaşılabilecek problemleri çözümleyebilen;
düşüncelerini yazılı, sözlü ve resim ile açıklayabilen; üretimle ilgili pratik hesaplamaları
yapabilen kişiyi;
g) "Usta öğretici", ustalık yeterliğini kazanmış; aday çırak, çırak, kalfa ile meslek ve
teknik eğitim okul ve kurumları öğrencilerinin işyerindeki eğitiminden sorumlu, meslek eğitimi
tekniklerini bilen ve uygulayan kişiyi;
h) "İşletmelerde Meslek Eğitim", mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumları
öğrencilerinin beceri eğitimlerini işletmelerde, teorik eğitimlerini ise mesleki ve teknik eğitim
okul ve kurumlarında veya işletme ve kurumlarca tesis edilen eğitim birimlerinde yaptıkları
eğitim uygulamalarını;
i) "Fon", “Mesleki Eğitimi Geliştirme ve Yaygınlaştırma Fonu” nu; ( Bu bent ,
20/06/2001 – 4684 K/10 md. İle 01/01/2002 tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılmıştır.)
j) “Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumları”, mesleki ve teknik alanında,
diplomaya götüren ortaöğretim kurumları ile belge ve sertifika programlarının uygulandığı her
tür ve derecedeki örgün ve yaygın eğitim-öğretim kurumlarını;
k) “Personel”, kamu ve özel kurum, kuruluş ve işyerlerinde maaş yada ücret
karşılığında çalışan kadrolu veya sözleşmeli elemanlar ile işçileri;
l) “İşletme”, mal ve hizmet üreten kamu ve özel kurum, kuruluş ve işyerlerini;
m) “Eğitici Personel”, mesleki yeterliğe sahip, öğrencilerin işyerindeki eğitiminden
sorumlu, iş pedagojisi eğitimi almış, mesleki eğitim yöntem ve tekniklerini bilen ve uygulayan
veya mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarında atölye, laboratuar, meslek dersleri
öğretmenliği yapabilme yetkisine sahip kişiyi;
n) “Meslek Alanı”, ortak özelliklere sahip birden fazla meslek dalını içeren; bilgi,
beceri, tutum, davranış ve istihdam olanağı sağlayan alanı;
1101
o) “Meslek Dalı”, bir meslek alanı içinde yer alan ve belirli konularda uzmanlaşmaya
yönelik bilgi, beceri, tutum, davranış gerektiren ve istihdam olanağı sağlayan iş kollarından her
birini;
ifade eder.
Aday çırak
Madde 9 –İlköğretimi bitirmiş olanlar, bir mesleğe hazırlık amacı ile çıraklık
dönemine kadar işyerlerinde aday çırak olarak eğitilebilirler.
Çıraklık şartları
Madde 10 - Çırak olabilmek için aşağıdaki şartlar aranır.
a) 14 yaşını doldurmuş olmak, 19 yaşından gün almamış olmak.
b) En az ilköğretim okulu mezunu olmak.
c) Bünyesi ve sağlık durumu gireceği mesleğin gerektirdiği işleri yapmaya uygun
olmak.
Ancak 19 yaşından gün almış olanlardan daha önce çıraklık eğitiminden geçmemiş
olanlar, yaşlarına ve eğitim seviyelerine uygun olarak düzenlenecek mesleki eğitim
programlarına göre çıraklık eğitimine alınabilir.
Ağır, tehlikeli veya özellik arz eden mesleklere alınacak çırakların öğrenim ve yaş
durumu ilgili kuruluşların görüşü alınarak Bakanlıkça belirlenir.
Eğitim ve çalışma
Madde 12 – Aday çırak ve çıraklar, mesleğin özelliğine göre haftada 8 saatten az
olmamak üzere, genel ve mesleki eğitim görürler. Bu eğitime katılmaları için aday çırak ve
çırak öğrencilere ücretli izin verilir. Mevsime göre özellik arzeden mesleklerde teorik ve pratik
eğitim belirli aylarda bloklaştırılmış olarak yapılabilir.
Aday çırak ve çıraklar,pratik eğitimlerini işyerlerinde, işyerindeki eksik kalan pratik
eğitimleri ile teorik eğitimlerini mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarında veya
Bakanlıkça uygun görülen işyerlerinin eğitim birimlerinde yapar. Teorik ve pratik eğitim
birbirlerini tamamlayacak şekilde planlanır ve yürütülür.
Pratik eğitim, hazırlanmış eğitim programlarına göre, işyerinin ve mesleğin
özelliklerine uygun olarak usta öğreticinin gözetiminde yapılır. Pratik eğitimde 1475 sayılı İş
Kanununun 69 uncu maddesi hükmü göz önünde bulundurulur.
Çıraklık eğitiminin esas ve usulleri yönetmelikle düzenlenir.
Sözleşme yapılması
Madde 13 – Bu Kanun kapsamında bulunan il ve mesleklerde faaliyet gösteren
işyerleri, Bakanlıkça tespit edilecek illerde ve meslek dallarında 19 yaşından gün almamış
kişileri çıraklık sözleşmesi yapmadan çalıştıramazlar. Mesleki ve teknik eğitim okul ve
kurumlarının örgün eğitim programlarından mezun olanlar ve kalfalık belgesi sahipleri bu
hükmün dışında tutulur.
İşyeri sahibi, aday çırağı ve çırağı çalıştırmaya başlamadan önce bunların velisi veya
vasisi veya reşit ise kendisi ile yazılı çıraklık sözleşmesi yapmak zorundadır.
Çıraklık sözleşmesi; çırağın sözleşme süresi içinde reşit olması halinde, çırağın
rızasıyla, işyeri sahibinin değişmesi halinde yeni işyeri sahibi aynı mesleği sürdürüyorsa ve
rızasıyla devam eder, aynı mesleği sürdürmüyorsa sözleşme feshedilir. Fesih halinde çırağın
önceki çalışmaları geçerli olup; yeni yapacağı çıraklık sözleşmesi ile çıraklık statüsünü devam
ettirerek çıraklık süresini ve eğitimini tamamlar.
1102
Bu Kanunun uygulandığı yer ve meslek dallarında 818 sayılı Borçlar Kanununun
çıraklık sözleşmesine dair hükümleri ile on sekiz yaşını doldurduktan sonra sözleşmesi devam
eden çıraklar hakkında 1475 sayılı İş Kanununun, İşçi Sağlığı ve Güvenliği başlıklı beşinci
bölümünde yer alan hükümleri dışındaki hükümler uygulanmaz.
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
1104
İŞYERİ AÇMA VE ÇALIŞMA RUHSATLARINA DAİR KANUN HÜKMÜNDE
KARARNAMENİN DEĞİŞTİRİLEREK KABULÜNE DAİR KANUN
(Yasa No.: 3572 - Kabul tarihi: 14.6.1989 - Yayım tarihi: RG. 17.6.1989, No. 20198)
Madde 1 - Bu Kanunun amacı, sanayi, tarım ve diğer işyerleri ile her türlü işletmelere, işyeri
açma ve çalışma ruhsatlarının verilmesi işlerinin basitleştirilmesi ve kolaylaştırılmasıdır.
* Bu maddenin (a) bendi, 24.11.2004 t. ve 5259 sK. m.5'le, yukarıdaki biçimde değiştirilmiştir.
* İşyeri AÇRK. 4-6, geç. m. 1
Madde 4 - 3 üncü maddede belirtilen merciler, iznin verilmesi için yapılacak beyan ve
incelemelerde aşağıda öngörülen genel kriterlere göre düzenlenecek yönetmeliği esas alırlar.
a) İnsan sağlığına zarar vermemek,
b) Çevre kirliliğine yol açmamak,
c) Yangın, patlama, genel güvenlik, iş güvenliği, işçi sağlığı, trafik ve karayolları, imar,
kat mülkiyeti ve doğanın korunması ile ilgili düzenlemelere aykırı davranmamak.
Madde 6 - İşyeri açma ve çalışma ruhsatı verilen işyerleri, 3 üncü maddede belirtilen merciler
tarafından ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına ruhsatın veriliş tarihini izleyen bir ay içinde
kontrol ettirilirler. Bu süre içinde kontrol ettirilmemesi halinde, ilgili, çalışma ruhsatı almış
sayılır ve kontrol görevini süresinde yerine getirmeyen kamu görevlileri hakkında yasal
hükümler uygulanır.
Ruhsat verilmesini takiben yapılacak kontrol ve denetimlerde, 4 üncü maddede
belirtilen yönetmelikte öngörülen kriterlere aykırı beyan ve durumun tespiti halinde; verilmiş
olan ruhsat, ilgili mevzuattaki hükümler çerçevesinde yetkili merci veya mülki idare amirince
iptal edilerek işyeri kapatılır ve ilgililer hakkında ayrıca işlem yapılır.
İşyerlerinde işyeri açma ve çalışma ruhsatı ile maliye vergi levhası ve fiyat tarifesi
dışında herhangi bir levha asılamaz.
Geçici Madde 1 - Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce işyeri açmak için ilgili mercie
başvurmuş olanlardan isteyenler, bu Kanun hükümlerinden yararlanabilirler.
Geçici Madde 2 - 20.10.1988 tarihli ve 3481 sayılı Yetki Kanunu ile Bakanlar Kuruluna
verilen Kanun Hükmünde Kararname çıkarma yetkisi, bu Kanun kapsamına giren konular için
adı geçen Yetki Kanunu ile verilen süre bitimine kadar geçerlidir.
* İşyeri AÇRK. 1
1106
YABANCILARIN ÇALIŞMA İZİNLERİ HAKKINDA KANUN
Amaç
MADDE 1. — Bu Kanunun amacı, yabancıların Türkiye’deki çalışmalarını izne
bağlamak ve bu yabancılara verilecek çalışma izinleri ile ilgili esasları belirlemektir.
Kapsam
MADDE 2. — Bu Kanun;
403 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununun 29.maddesinin ikinci cümlesi ile 5680 sayılı
Basın Kanununun 13 üncü maddesi ve 231 sayılı Basın Yayın ve Enformasyon Genel
Müdürlüğünün Teşkilât ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin kapsamına
giren,
Bakanlıklar, kamu kurum ve kuruluşlarınca kanunla verilen yetkiye dayanarak çalışma
izni verilen veya istihdam edilen ve
Karşılıklılık ilkesi, uluslararası hukuk ve Avrupa Birliği hukuku esasları dikkate alınarak
çalışma izninden muaf tutulan yabancılar dışında,
Türkiye’de bağımlı ve bağımsız olarak çalışan yabancıları, bir işveren yanında meslek
eğitimi gören yabancıları ve yabancı çalıştıran gerçek ve tüzel kişileri kapsar.
Tanımlar
MADDE 3. — Bu Kanunda geçen;
Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,
Yabancı: 403 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununa göre Türk vatandaşı sayılmayan kişiyi,
Bağımlı çalışan: Gerçek veya tüzel kişiliği haiz bir veya birden fazla işveren emrinde
ücret, aylık, komisyon ve benzeri karşılığı çalışan yabancıyı,
Bağımsız çalışan: Başka şahısları istihdam etsin veya etmesin kendi ad ve hesabına
çalışan yabancıyı,
İfade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
İzin Alma Yükümlülüğü ve İzin Verme Yetkisi
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Çalışma İzinleri ile Çalışma İzni Muafiyet ve Sınırlamaları
1107
istihdama ilişkin sektörel ve ekonomik konjonktür değişiklikleri dikkate alınarak, yabancının
ikamet izninin süresi ile hizmet akdinin veya işin süresine göre, belirli bir işyeri veya işletmede
ve belirli bir meslekte çalışmak üzere en çok bir yıl geçerli olmak üzere verilir.
Bir yıllık kanuni çalışma süresinden sonra, aynı işyeri veya işletme ve aynı meslekte
çalışmak üzere çalışma izninin süresi üç yıla kadar uzatılabilir.
Üç yıllık kanuni çalışma süresinin sonunda, aynı meslekte ve dilediği işverenin yanında
çalışmak üzere, çalışma izninin süresi altı yıla kadar uzatılabilir.
Türkiye’ye çalışmak üzere gelen bir yabancının beraberinde veya daha sonra getirmiş
olduğu eş ve bakmakla yükümlü olduğu çocuklarına da, yabancının kendisi ile birlikte en az
beş yıl kanuni ve kesintisiz ikamet etmiş olmaları kaydıyla süreli çalışma izni verilebilir.
Bakanlık, süreli çalışma izninin coğrafi geçerlilik alanını genişletebilir veya daraltabilir.
İstisnai haller
MADDE 8. — Türkiye’nin taraf olduğu ikili ya da çok taraflı sözleşmelerde aksi
öngörülmedikçe;
a) Bir Türk vatandaşı ile evli olan ve eşiyle Türkiye’de evlilik birliği içinde yaşayan veya
evlilik birliği en az üç yıl sürdükten sonra sona ermiş olmakla birlikte Türkiye’de yerleşmiş
olan yabancılar ile bunların Türk vatandaşı eşinden olan çocuklarına,
b) 403 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununun 19, 27 ve 28.maddeleri çerçevesinde Türk
Vatandaşlığını kaybedenler ve bunların füruuna,
c) Türkiye’de doğan veya kendi millî kanununa, vatansız ise Türk mevzuatına göre rüşt
yaşını doldurmadan Türkiye’ye gelen ve Türkiye’de meslek okulu, yüksek okul veya
üniversiteden mezun olan yabancılara,
d) 2510 sayılı İskân Kanununa göre muhacir, mülteci veya göçebe olarak kabul edilen
yabancılara,
e) Avrupa Birliği üyesi ülke vatandaşları ile bunların Avrupa Birliği üyesi ülkelerin
vatandaşı olmayan eş ve çocuklarına,
f) Yabancı devletlerin Türkiye’deki büyükelçilikleri ile konsolosluklarında ve uluslararası
kuruluşların temsilciliklerinde görevli diplomat, idarî ve teknik personelin hizmetinde
çalışanlar ile karşılıklılık ilkesi çerçevesinde olmak ve görev süresiyle sınırlı kalmak üzere
Türkiye’de bulunan büyükelçilikler, konsolosluklar ve uluslararası kuruluşların
temsilciliklerinde görevlendirilen diplomatların ve idarî ve teknik personelin eş ve çocuklarına,
g) Bilimsel ve kültürel faaliyetler amacıyla bir ayı aşan ve sportif faaliyetler amacıyla
dört ayı aşan süre ile geçici olarak Türkiye’ye gelecek yabancılara,
1108
h) Kanunla yetki verilen bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşlarınca sözleşme veya
ihale usulleriyle mal ve hizmet alımı, bir işin yaptırılması veya bir tesisin işletilmesi işlerinde
çalıştırılacak kilit personel niteliğindeki yabancılara,
Bu Kanunda öngörülen sürelere tâbi olmaksızın çalışma izni verilebilir.
Kanuni çalışma süresine dahil edilecek süreler ile ikamette kesinti sayılan süreler
MADDE 9. — Yıllık izinler, iş kazası ve meslek hastalığı, hastalık ve analık geçici iş
göremezlik ödenekleri ile işsizlik sigortası ödeneği alınan süreler, kanuni çalışma süresine dahil
edilir.
Yabancının toplam altı ayı geçmemek şartıyla Türkiye dışında bulunması çalışma süresini
kesmez. Ancak Türkiye dışında geçirilen zaman çalışma süresinden sayılmaz. Türkiye’de
bulunmasına rağmen ikamet tezkeresini altı aydan fazla süreyle temdit ettirmeyerek ihmalde
bulunan yabancının ikameti çalışma izinleri açısından kesinti sayılır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
İzinlerin Verilmesi, Uzatılması, Reddi, İptali ve Yargı Yoluna Başvurma
1109
MADDE 13. — Yabancılara, bu Kanunla getirilen koşullara bağlı olarak çalışabilecekleri
meslek, sanat veya işlerle ilgili çalışma izinleri, ilgili mercilerin meslekî yeterlilik dahil
görüşleri alınmak suretiyle Bakanlıkça verilir.
Diğer kanunlarda yer alan, yabancıların çalışamayacağı iş ve mesleklere dair hükümler
saklıdır.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Bildirim Yükümlülüğü, Denetleme ve Düzenleme Yetkisi ile Cezaî Hükümler
1110
Bildirim yükümlülüğü
MADDE 18. — a) Bağımsız çalışan yabancılar, çalışmaya başladıkları tarihten ve
çalışmanın bitiminden itibaren,
b) Yabancı çalıştıran işverenler yabancının çalışmaya başladığı tarihten, çalışma izninin
verildiği tarihten itibaren otuz gün içerisinde çalışmaya başlamaması halinde bu sürenin
bitiminden itibaren ve herhangi bir nedenle hizmet akdinin sona erdiği tarihten itibaren,
En geç on beş gün içerisinde durumu Bakanlığa bildirmekle yükümlüdürler.
Denetleme yetkisi
MADDE 20. — Bu Kanun kapsamına giren yabancıların ve işverenlerin bu Kanundan
doğan yükümlülüklerini yerine getirip getirmedikleri Bakanlık iş müfettişleri ve Sosyal
Sigortalar Kurumu sigorta müfettişleri tarafından denetlenir.
Genel bütçeye dahil daireler ve katma bütçeli idarelerin teftiş ve denetim elemanları kendi
mevzuatları gereğince işyerlerinde yapacakları her türlü denetim ve incelemeler sırasında,
yabancı çalıştıran işverenlerle yabancıların bu Kanundan doğan yükümlülüklerini yerine getirip
getirmediklerini de denetler. Denetim sonuçları ayrıca Bakanlığa bildirilir.
1111
Cezaî hükümler
MADDE 21. — 18.maddeye göre bildirim yükümlülüğünü süresi içinde yerine
getirmeyen bağımsız çalışan yabancı ile yabancı çalıştıran işverene her bir yabancı için
ikiyüzelli milyon lira idarî para cezası verilir.
Çalışma izni olmaksızın bağımlı çalışan yabancıya beşyüz milyon lira idarî para cezası
verilir.
Çalışma izni bulunmayan yabancıyı çalıştıran işveren veya işveren vekillerine her bir
yabancı için iki milyar beşyüz milyon lira idarî para cezası verilir. Bu durumda, işveren veya
işveren vekili yabancının ve varsa eş ve çocuklarının konaklama giderlerini, ülkelerine
dönmeleri için gerekli masrafları ve gerektiğinde sağlık harcamalarını karşılamak zorundadır.
Birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarda sayılan fiillerin tekrarı halinde idarî para cezaları bir
kat artırılarak uygulanır.
Bu Kanuna göre verilmiş çalışma izni olmaksızın bağımsız çalışan yabancıya bir milyar
lira idarî para cezası verilir ve varsa işyeri veya işyerlerinin Bakanlık bölge müdürlerince
kapatılması kararı alınarak, bu kararın uygulanması için durum ilgili valiliğe bildirilir. Tekrarı
halinde, varsa işyeri veya işyerlerinin kapatılmasının yanı sıra idarî para cezası bir kat
artırılarak uygulanır.
Bu Kanunda öngörülen idarî para cezaları gerekçesi belirtilmek suretiyle Bakanlık bölge
müdürlüğünce ilgililere 7201 sayılı Tebligat Kanunu hükümlerine göre tebliğ edilir. İdarî para
cezaları tebliğ tarihinden itibaren yedi gün içinde vergi daireleri veya mal müdürlüklerine
ödenir. İlgililer cezaya bu süre içinde yetkili sulh ceza mahkemesi nezdinde itiraz edebilir.
Başvuru, cezanın takip ve tahsilini durdurmaz.
Bu Kanuna göre idarî para cezası ile cezalandırılan bağımlı veya bağımsız çalışan
yabancılar ile yabancı çalıştıran işverenler İçişleri Bakanlığına bildirilir.
Bu Kanuna göre süresi içinde ödenmeyen idarî para cezaları ve diğer alacakların takip ve
tahsilinde 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri
uygulanır.
Yönetmelik
MADDE 22. — Her türlü çalışma izninin verilmesi, sınırlandırılması, iptali, çalışma
izninden muaf tutulacak yabancılar ile bildirim yükümlülüklerinin nasıl yerine getirileceğine
ilişkin usul ve esaslar bu Kanuna göre çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
Bu Kanunun uygulanmasına ilişkin yönetmelik; Bakanlık, İçişleri Bakanlığı, Dışişleri
Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Turizm
Bakanlığı, Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Hazine Müsteşarlığı, Denizcilik
Müsteşarlığı ve Dış Ticaret Müsteşarlığı ile müştereken, ilgili görülen diğer bakanlıklar, kamu
kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının da görüşleri alınmak
suretiyle Kanunun yayımı tarihini izleyen altı ay içinde çıkarılır.
ALTINCI BÖLÜM
Bazı Kanunlarda Yapılan Değişiklikler
1112
MADDE 24. — Ekli (1) sayılı listede gösterilen kadrolar ihdas edilerek, 190 sayılı Kanun
Hükmünde Kararnameye ekli (I) sayılı cetvelin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına
ilişkin bölümüne eklenmiştir.
MADDE 25. — 9.1.1985 tarihli ve 3146 sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının
Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 9. maddesine aşağıdaki bent (h) bendi olarak
eklenmiş ve mevcut (h) bendi (i) bendi olarak teselsül ettirilmiştir.
h) Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanunda öngörülen işleri yapmak,
MADDE 26. — 27.1.1954 tarihli ve 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği
Kanununun 34 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Madde 34. — Yabancı müteahhit veya yabancı kuruluşlar, Türkiye’de Devlet daireleri ile
resmi ve özel kuruluş ve şahıslara karşı re’sen veya yerli kuruluşlarla birlikte taahhüt ettikleri
mühendislik veya mimarlıkla ilgili işlerde, yalnız bu işe münhasır kalmak kaydıyla, Bayındırlık
ve İskân Bakanlığının ve Odalar Birliğinin görüşleri alınarak, Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığınca verilen çalışma izni ile yabancı uzman çalıştırabilirler.
MADDE 28. — 7.3.1954 tarihli ve 6326 sayılı Petrol Kanununun 119.maddesi aşağıdaki
şekilde değiştirilmiştir.
Madde 119. — Petrol hakkı sahipleri, Enerji ve Tabiî Kaynaklar Bakanlığı ile İçişleri
Bakanlığının görüşü alınarak, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca verilen izinle yabancı
idarî ve meslekî personel ile uzman personel çalıştırabilir.
MADDE 29. — 8.6.1965 tarihli ve 625 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanununun 21.
maddesine dördüncü fıkradan sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
Bu Kanun kapsamında çalışacak yabancılar, Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında
Kanun hükümlerine tâbidirler.
MADDE 30. — 25.9.1981 tarihli ve 2527 sayılı Türk Soylu Yabancıların Türkiye’de
Meslek ve Sanatlarını Serbestçe Yapabilmelerine, Kamu, Özel Kuruluş veya İşyerlerinde
Çalıştırılabilmelerine İlişkin Kanunun 3.maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Madde 3. — Türk soylu yabancıların, kanunlarda Türk vatandaşlarının yapabileceği
belirtilen meslek, sanat ve işlerde çalışabilme ve çalıştırılabilmeleri için, özel kanunlarda
aranan nitelikleri taşımak ve yükümlülükleri yerine getirmek şartıyla, bu Kanun ve
Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanuna göre, İçişleri ve Dışişleri Bakanlıkları ile diğer
ilgili bakanlık ve kuruluşların görüşleri alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca izin
verilir.
1113
MADDE 31. — 12.3.1982 tarihli ve 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanununun
18.maddesinin (a) fıkrasının birinci bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Belgeli işletmelerde, Bakanlık ve İçişleri Bakanlığının görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığınca verilen izinle yabancı uzman personel ve sanatkârlar çalıştırılabilir.
MADDE 33. — 2.7.1964 tarihli ve 492 sayılı Harçlar Kanununa bağlı (6) sayılı tarifenin
başlığı aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Pasaport, vize, ikamet tezkeresi, Dışişleri Bakanlığı tasdik harçları ve yabancılara
verilecek çalışma izin belgesi harçları:
MADDE 34. — 492 sayılı Kanuna bağlı (6) sayılı tarifenin sonuna aşağıdaki bölüm
eklenmiştir.
IV. - Yabancılara Verilecek Çalışma İzin Belgeleri:
1. Süreli Çalışma İzin Belgesi:
a) 1 yıla kadar (1 yıl dahil) 50 000 000.- TL
b) 3 yıla kadar (3 yıl dahil) 150 000 000.- TL
Süre uzatımları da aynı miktarda harca tabidir.
2. Süresiz Çalışma İzin Belgesi : 250 000 000.- TL
3. Bağımsız Çalışma İzin Belgesi : 500 000 000.- TL
Çalışma izin belgesi harçlarının tespitine, karşılıklılık ilkesi esası göz önünde tutularak
Dışişleri Bakanlığı yetkilidir.
YEDİNCİ BÖLÜM
Geçici ve Son Hükümler
1114
Yürürlük
MADDE 36. — Bu Kanunun 24.maddesi Kanunun yayımı tarihinde, diğer maddeleri ise
yayımı tarihinden itibaren altı ay sonra yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 37. — Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
1115
İLGİLİ YÖNETMELİKLER
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
1116
İNSANİ TÜKETİM AMAÇLI SULAR HAKKINDA YÖNETMELİK
Amaç
Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı, insani tüketim amaçlı suların teknik ve hijyenik
şartlara uygunluğu ile suların kalite standartlarının sağlanması, kaynak suları ve içme sularının
istihsali, ambalajlanması, etiketlenmesi, satışı, denetlenmesi ile ilgili usul ve esasları
düzenlemektir.
Kapsam
Madde 2 — Bu Yönetmelik, kaynak suları, içme suları ve içme-kullanma suları ile ilgili
hükümleri kapsar. Ancak, doğal mineralli sular, kaplıca ve içmece suları ile tıbbi amaçlı suları
kapsamaz.
İstisnalar
Madde 3 — Bu Yönetmelik hükümleri;
a) Yetkili mercilerce suyun kalitesinin doğrudan ya da dolaylı olarak tüketici sağlığını
etkilemediğinin tespit edildiği durumlarda kullanılan sulara,
b) Günlük ortalama 10 m3 den az su sağlayan veya 50 den az kişi tarafından
kullanılabilecek müstakil su kaynağından temin edilen suya, bu suyun ticari ya da kamusal
faaliyet için temin edilmesi hali hariç,
uygulanmaz.
Bu maddenin (b) bendinde belirtilen istisnai hallerde, suyun herhangi bir şekilde
kirlenmesi sonucunda veya suyun niteliği nedeniyle oluşabilecek olumsuz etkiler hakkında
tüketici nüfus haberdar edilerek insan sağlığının korunmasını sağlayacak tavsiyelerde
bulunulur ve gerekli önlemler alınır.
Dayanak
Madde 4 —Bu Yönetmelik, 24/4/1930 tarihli ve 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha
Kanununun 235 ve 242 nci maddeleri, 27/5/2004 tarihli ve 5179 sayılı Gıdaların Üretimi,
Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü
Hakkında Kanunun 26 ncı maddesi, 13/12/1983 tarihli ve 181 sayılı Sağlık Bakanlığı Teşkilat
ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 43 üncü maddesine dayanılarak,
Ayrıca, Avrupa Birliğine Üye Ülkelerce esas alınan İnsani Kullanım Amaçlı Suların
Kalitesine Dair 98/83/EC sayılı Konsey Direktifi, Doğal Mineralli Suların Çıkartılması ve
Pazarlanmasına İlişkin Üye Devletlerin Kanunlarının Uyumlaştırılması Hakkındaki 15/7/1980
tarihli ve 80/777/EEC sayılı Konsey Direktifi ile Doğal Mineralli Sular İçin Konsantrasyon
Limitleri ve Etiketleme Bilgileri Hakkında Liste Oluşturulması ve Doğal Mineralli Suların ve
Kaynak Sularının Ozonla Zenginleştirilmiş Hava ile İşleme Tabi Tutulmasının Şartlarını
Belirleyen 16/5/2003 tarihli ve 2003/40/EC sayılı Konsey Direktifine paralel olarak,
hazırlanmıştır.
Tanımlar
Madde 5 — Bu Yönetmelikte geçen:
……………………….
e) İnsani Tüketim Amaçlı Su: Orijinal haliyle ya da işlendikten sonra, dağıtım ağı, tanker,
şişe veya kaplar ile tüketime sunulan içme, pişirme, gıda hazırlama ya da diğer evsel amaçlar
için kullanılan bütün sular ile suyun kalitesinin, gıda maddesinin nihai halinin sağlığa
uygunluğunu etkilemeyeceği durumlar haricinde insani tüketim amaçlı ürünlerin veya gıda
maddelerinin imalatında, işlenmesinde, saklanmasında veya pazarlanmasında kullanılan bütün
suları,
1117
f) Kaynak Suyu: Jeolojik koşulları uygun jeolojik birimlerin içinde doğal olarak oluşan,
bir veya daha fazla çıkış noktasından yer yüzüne kendiliğinden çıkan veya teknik usullerle
çıkartılan ve bu Yönetmeliğin 36 ncı maddesinde izin verilenler dışında her hangi bir işleme
tabi tutulmaksızın Ek-1' deki nitelikleri taşıyan, etiketleme gerekliliklerini karşılayan ve satış
amacı ile ambalajlanarak piyasaya arz edilen yer altı sularını,
g) İçme Suyu: Jeolojik koşulları uygun jeolojik birimlerin içinde doğal olarak oluşan, bir
çıkış noktasından sürekli akan veya teknik usullerle çıkarılan ve Bakanlıkça uygun görülen
dezenfeksiyon, filtrasyon, çöktürme, saflaştırma ve benzeri işlemler uygulanabilen ve
parametre değerlerinin eksiltilmesi veya arttırılması suretiyle Ek-1’deki parametre değerleri
elde edilen, etiketleme gerekliliklerini karşılayan ve satış amacı ile ambalajlanarak piyasaya arz
edilen yer altı sularını,
h) İçme-Kullanma Suyu: Genel olarak içme, yemek yapma, temizlik ve diğer evsel
amaçlar ile, gıda maddelerinin ve diğer insani tüketim amaçlı ürünlerin hazırlanması,
işlenmesi, saklanması ve pazarlanması amacıyla kullanılan, orjinine bakılmaksızın, orijinal
haliyle ya da arıtılmış olarak ister kaynağından isterse dağıtım ağından temin edilen ve Ek-1'
deki parametre değerlerini sağlayan ve ticari amaçlı satışa arz edilmeyen suları,
ı) Dış Şebeke Sistemi: İnsani tüketime yönelik suları kullanıcılara ulaştırmak amacı ile iç
şebeke dağıtım sistemine kadar olan borular, bağlantılar, aletlerden oluşan dağıtım ağını,
i) İç Şebeke Sistemi: İnsani tüketime yönelik suları kullanıcılara ulaştırmak amacı ile dış
şebeke sistemi ile musluklar arasında kurulmuş olan ve ilgili ulusal yasa uyarınca su
tedarikçisinin yetkisi ve sorumluluğu altında olmayan borular, bağlantılar ve aletlerden oluşan
bina içi dağıtım sistemini,
j) Kurul: Kaynak suları ve içme sularını incelemek üzere her ilde Sağlık Müdürünün
teklifi ve Valiliğin onayı ile oluşturulan inceleme kurulunu,
k) Tesis İzni: Kaynak suyu ve içme suyu işletmelerinin inşası için bu Yönetmelik
uyarınca verilen izni,
l) İşletme İzni: Kaynak suyu ve içme suyu işletmelerine bu Yönetmelik uyarınca verilen
işletme belgesini,
m) Otomatik Makine: İmlahanede yer alan, yıkama, doldurma ve kapaklama işlemlerini
el değmeden otomatik olarak yapan makineyi,
n) Otomatik Sistem: İşletmede üretimi yapılan ambalajın temizlenmesi, dolum ve
kapaklama işlemlerini el değmeden otomatik olarak uyum içinde yapan sistemi,
o) Geri Dönüşlü Kap: Kaynak suyu ve içme suyu dolumunda bir defadan fazla kullanılan
ve su ile etkileşim yapmayan cam, metal, krom-nikel, polikarbonat ve benzeri kapları,
ö) Geri Dönüşsüz Kap: Su dolumunda bir defadan fazla kullanılmayacak pet, cam, metal,
krom-nikel ve benzeri kapları,
p) Kurul Ön Raporu: bu Yönetmelikte belirtilen usul ve esaslar doğrultusunda suyun
kaynağı, çıkış noktası ve tesis yeri ile ilgili olarak Kurulca hazırlanan kaynak veya içme suları
hakkında ilk raporu,
r) Kurul Son Raporu: Tesis izni aşamasında sunulan projelere ve bu Yönetmelik
esaslarına göre su tesisinin tamamının inşa edilip tamamlandığına dair Kurul tarafından
hazırlanan kaynak veya içme suları hakkında son raporu,
s) Üye Ülke: Avrupa Birliği üyesi olan ülkeleri,
ş) Üçüncü Ülkeler: Avrupa Birliği üyesi olmayan ülkeleri,
ifade eder.
Genel Esaslar
Madde 6 — Suların, sağlığa uygun ve temiz olması zorunludur.
Bu Yönetmeliğin asgari şartları bakımından sular;
a) İnsan sağlığına potansiyel bir tehlike oluşturan miktar ve yoğunlukta maddeler, mikro-
organizmalar ve parazitler içermiyorsa,
1118
b) Ek-1’de yer alan şartlara ve bu Yönetmeliğin 7, 8, 10, 11 ve 13 üncü maddelerine
uyuyor ise,
sağlığa uygun ve temiz kabul edilir.
Bu Yönetmeliğin uygulanması sırasında insan sağlığını korumak amacıyla alınan
önlemler, bu Yönetmelikte belirtilen suların fiziksel, kimyasal, radyoaktif ve mikrobiyolojik
parametre değerlerinin aşılmasına, suyun kalite standartlarının dışına çıkılmasına veya suların
kirlenmesinde herhangi bir artışa neden olmamalıdır.
Kalite Standartları
Madde 7 — Suyun kalite standartları Ek-1' de belirlenen parametre değerlerini içerir.
Ek-1 (c) ve (d)’de belirlenen parametre değerleri, suyun izlenmesi ve düzeltici önlemler
ile kullanım sınırlamalarına ilişkin 11 inci maddede belirtilen yükümlülüklerin yerine
getirilmesi amacıyla kullanılır.
İnsan sağlığının korunmasının gerektirdiği hallerde Ek-1’de yer almayan parametreler de
ilave edilebilir. İlave edilecek parametreler, en azından suyun mikro organizmalardan,
parazitlerden ve insan sağlığına potansiyel bir tehlike oluşturan miktarlarda herhangi bir
maddeden yoksun olmasını sağlamalıdır.
1119
b) 8 inci maddenin (a), (b) ve (d) bentlerinde atıfta bulunulan sular için Kurşunla ilgili
Ek-1 (b)’de belirtilen parametrik değere bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren en
geç onbeş yıl içerisinde uyulması sağlanır. Bu sular için, kurşunun parametrik değeri bu
Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren ilk sekiz yıl için 25 µg/L olarak uygulanır.
Kurşun parametresi için belirtilen değerlere uyum sağlamak amacı ile verilen süre
boyunca insani tüketim amaçlı suların kurşun miktarını mümkün olduğu kadar azaltmak için
bütün tedbirlerin alınması sağlanır.
Bu değere uyumun sağlanmasına yönelik önlemlerin alınması sırasında, Bakanlık insani
tüketim amaçlı sularda kurşun miktarının en yüksek olduğu yerlere öncelik vermelidir.
c) Mümkün olan hallerde, dezenfeksiyondan ödün vermemek kaydıyla trihalometanlar
için Ek-1 (b)’de belirtilen parametre değerinden daha düşük bir değer elde etmek hedeflenir. 8
inci maddenin (a), (b) ve (d) bentlerinde atıfta bulunulan sular için, trihalometanlarla ilgili Ek-1
(b)’de belirtilen parametrik değere bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren en geç
on yıl içinde ulaşılması sağlanır. Toplam trihalometanlar için parametrik değer bu
Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren ilk sekiz yıl için 150 µg/L’dir.
Muafiyetler
Madde 12 — Hiç bir muafiyetin insan sağlığına yönelik potansiyel bir tehlike
oluşturmaması esastır. Ancak bölgede içme-kullanma suyu tedarikinin sürdürülebileceği başka
makul yolların bulunmaması halinde, Ek-1 (b)’de ya da 7 nci maddenin ikinci fıkrasına uygun
olarak belirlenen parametre değerlerinden, yetkili mercice, belirlenecek bir maksimum değere
kadar muafiyet verilebilir. Muafiyetler kısa süreli olur ve maksimum üç yılı geçemez. Bu
sürenin sonuna doğru yeterli ilerleme sağlanıp sağlanmadığını belirlemek için bir
değerlendirme yapılır. İkinci bir muafiyet verilmesi halinde, buna ilişkin değerlendirme
sonuçları ikinci muafiyet verilmesinin bütün gerekçeleriyle birlikte Komisyona gönderilir.
1120
İkinci muafiyetin süresi üç yılı aşamaz. Ancak, istisnai hallerde Komisyondan üç yılı aşmayan
üçüncü bir muafiyet dönemi talep edilebilir.
Verilen herhangi bir muafiyette aşağıda yer alan hususlar belirtilir;
a) Muafiyetin gerekçeleri,
b) Parametrenin adı, önceki izleme sonuçları ve muafiyette izin verilebilecek maksimum
değer,
c) Coğrafi bölge, temin edilen günlük su miktarı, ilgili nüfus ve herhangi bir gıda üretim
faaliyetinin etkilenip etkilenmeyeceği,
d) Gerekli olan yerlerde artırılmış izleme sıklığı içeren uygun bir izleme planı,
e) Gerekli düzeltici faaliyetlerin planının bir özeti, çalışma zaman çizelgesi, gider tahmini
ve gözden geçirmeye ilişkin düzenlemeler,
f) Talep edilen muafiyet süresi.
Eğer parametre değerinin ihlalinin önemsiz olduğu değerlendirilir ve 11 inci maddenin
ikinci fıkrasına uygun olarak alınan düzeltici tedbirler, sorunun 30 gün içinde çözülmesi için
yeterli ise ikinci fıkrada listelenen şartlar uygulanmaz. Bu durumda, yalnızca ilgili parametre
için izin verilebilecek maksimum değer ve sorunun çözümü için izin verilecek süre belirlenir.
Eğer herhangi bir su tedariki için bir parametre değerinin ihlali geçen 12 aylık süre içinde
toplam 30 günü aşmışsa bir önceki fıkraya başvurulamaz.
Bu maddede belirtilen muafiyetlere başvurulması halinde, ilgili nüfus bilgilendirilir.
Ayrıca, gerektiğinde, muafiyetin özel risk oluşturabileceği nüfus gruplarına tavsiyede
bulunulur. Bu yükümlülükler, aksine karar verilmedikçe, bu maddenin üçüncü fıkrasında tarif
edilen durumlarda uygulanmaz.
Üçüncü fıkraya uygun olarak verilen muafiyetler hariç olmak üzere, günde ortalama 1000
m3’ü aşan miktarda su tedarik eden ya da 5.000’den fazla insanın yararlandığı müstakil bir su
kaynağına ilişkin herhangi bir muafiyet konusunda Komisyon, ikinci fıkrada belirlenen bilgiler
dahil, iki ay içinde bilgilendirilir.
Bu madde şişelerde ya da kaplarda satışa sunulan kaynak suları ile içme sularına
uygulanmaz.
1121
Komisyondan bu gözden geçirmeye dayalı olarak üç yıla kadar uzayan ikinci bir ilave süre
talep edilebilir. Bu hüküm şişelerde ya da kaplarda satışa sunulan sulara uygulanmaz.
Gerekçeleri bildirilen böyle bir talep, karşılaşılan güçlükleri belirleyecek ve en azından
12 nci maddenin ikinci fıkrasında öngörülen bütün bilgileri içerecektir.
Yetkili merci bu maddeyi uyguladığında talepten etkilenecek nüfusun, talebin sonucu
hakkında uygun bir yolla hemen bilgilendirilmesini ve gerekli olan hallerde, bu talebin özel bir
risk oluşturabileceği özel nüfus gruplarına uyarılarda bulunulmasını sağlar.
Müeyyideler
Madde 50 — Bu Yönetmelik hükümlerine aykırı hareket eden içme-kullanma suyu
temin edicileri, kaynak suyu ve içme suyu işletmeleri ile sahip ve mesul müdürleri hakkında;
5179 sayılı Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde
Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun, 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu
ile 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun
ve diğer ilgili mevzuat ile öngörülen müeyyideler uygulanır.
Geçici Madde 2 — İnsani Kullanım Amaçlı Suların Kalitesine Dair 98/83/EC sayılı
Konsey Direktifi ile Doğal Mineralli Sular İçin Konsantrasyon Limitleri ve Etiketleme Bilgileri
Hakkında Liste Oluşturulması ve Doğal Mineralli Suların ve Kaynak Sularının Ozonla
Zenginleştirilmiş Hava İle İşleme Tabi Tutulmasının Şartlarını Belirleyen 16/05/2003 tarihli ve
2003/40/EC Sayılı Konsey Direktifine paralel olarak uyumlaştırılması yapılan parametreler için
uyum süresi 31/12/ 2006 tarihine kadar uzatılmıştır.
Yürürlük
Madde 52 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 53 — Bu Yönetmelik hükümlerini Sağlık Bakanı yürütür.
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
1122
BASINÇLI EKİPMANLAR YÖNETMELİĞİ
(97/23/AT)
(Resmi Gazete Tarihi :22.01.2007 No: 26411)
Amaç
MADDE 1 – Bu Yönetmeliğin amacı, maksimum izin verilebilen PS basıncı 0,5
bar’dan daha büyük olan basınçlı ekipmanların ve donanımların tasarım, üretim ve uygunluk
değerlendirmesi ile ilgili usul ve esasları belirlemektir.
Kapsam
MADDE 2 –Bu Yönetmelik; maksimum izin verilebilen PS basıncı 0,5 bar’dan daha
büyük olan basınçlı ekipmanları kapsar.
Bu Yönetmelik aşağıda belirtilen hususları kapsamaz:
a) Basınç düşürme istasyonları veya sıkıştırma istasyonlarında bulunabilen standart
basınçlı ekipmanlar hariç olmak üzere; herhangi bir akışkan veya maddeyi, bir tesise ya da kıyı
veya açıkta bulunan tesisten taşımak için tasarlanmış, ekli her türlü ekipmanı da içeren ve
tesisin içinde bulunan son izolasyon cihazını da kapsayacak şekilde boru veya boru
sisteminden oluşan boru hattı,
b) Suyun tedariki, dağıtımı ve boşaltılması için şebekeler ve ilgili ekipmanlar, basınçlı su
taşıma boruları, basınç tünelleri, hidroelektrik tesisler için basınç şaftı ve ilgili özel aksesuarlar,
c) 30/12/2006 tarihli ve 26392 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Basit Basınçlı
Kaplar Yönetmeliğinin (87/404/AT) kapsadığı ekipmanlar,
ç) 30/11/2000 tarihli ve 24246 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Aerosol Kaplar
Yönetmeliğinin (75/324/AT) kapsadığı ekipmanlar,
d) Aşağıda belirtilen mevzuat ve ekleri tarafından araçların fonksiyonları için
belirlenmiş olan ekipmanlar:
1) 1/4/1999 tarihli ve 23653 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Motorlu Araçlar ve
Römorkları Tip Onayı Yönetmeliği (70/156/AT),
2) 7/1/1999 tarihli ve 23576 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tekerlekli Tarım
veya Orman Traktörleri Tip Onayı Yönetmeliği (74/150/AT),
3) 23/12/2004 tarihli ve 25679 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İki veya Üç
Tekerlekli Motorlu Araçların Tip Onayı Yönetmeliği (2002/24/AT),
e) Bu Yönetmeliğin 10 uncu maddesinde belirtildiği gibi Kategori I’den yüksek
olmayacak şekilde sınıflandırılmış ve aşağıda açıklanan yönetmelikler tarafından kapsanan
ekipmanlar;
1) 30/12/2006 tarihli ve 26392 sayılı 4. mükerrer Resmî Gazete’de yayımlanan Makine
Emniyeti Yönetmeliği (98/37/AT),
2) 15/2/2003 tarihli ve 25021 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Asansör Yönetmeliği
(95/16/AT),
3) 30/12/2006 tarihli ve 26392 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Belirli Gerilim
Sınırları Dahilinde Kullanılmak Üzere Tasarlanmış Elektrikli Teçhizat ile İlgili Yönetmelik
(73/23/AT),
4) 13/3/2002 tarihli ve 24694 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tıbbi Cihaz
Yönetmeliği (93/42/AT),
5) 30/12/2006 tarihli ve 26392 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Gaz Yakan
Cihazlara Dair Yönetmelik (90/396/AT),
6) 30/12/2006 tarihli ve 26392 sayılı 4. Mükerrer Resmî Gazete’de yayımlanan
Muhtemel Patlayıcı Ortamlarda Kullanılacak Teçhizat ve Koruyucu Sistemler ile İlgili
Yönetmelik (94/9/AT),
f) Avrupa Birliğini oluşturan Roma Antlaşmasının 223 (1) (b) maddesi tarafından
kapsanan askeri ekipmanlar,
g) Yanlış kullanım sonucunda radyoaktif yayıma sebep olabilecek, özellikle nükleer
amaçlı kullanım için tasarlanan ekipmanlar,
ğ) Petrol, gaz veya jeotermal keşif ve sondaj endüstrisinde ve yeraltı depolamasında,
kuyu basıncını kontrol etmek için kullanılan kuyu başı, patlama önleyiciler, boru manifoldları
ve bunların tüm ekipmanlarından oluşan kuyu kontrol ekipmanları,
h) Basıncın belirgin bir tasarım faktörü olmadığı statik ve dinamik işlevsel etkileri veya
diğer işlevsel etkileri karşılayabilecek yeterli dayanıklılık, sertlik veya kararlılığa sahip olan ve
1123
buna uygun olarak malzemesi seçilmiş, boyutları belirlenmiş ve üretilmiş mahfazaları ve
makineleri kapsayan aşağıda belirtilen ekipmanlar,
1) Türbin ve içten yanmalı motorları da içeren motorlar,
2) Buharlı motorlar, gaz/buhar türbinleri, turbo jeneratörler, kompresörler, pompalar ve
çalıştırma düzenleri,
ı) Fırın soğutma sistemleri, sıcak hava geri kazanıcıları, toz emiciler ve sıcak fırın egzoz
gazı temizleyicileri dahil olmak üzere yüksek fırınlar, fırın soğutma, gaz değiştiriciler, eritme,
yeniden eritme, gazını alma, çelik ve demir dışı metallerin döküm tepsileri dahil olmak üzere
doğrudan tasviye döküm ocakları,
i) Şartel kontrol ünitesi, transformatör gibi yüksek gerilim ekipmanları ve dönen
makinalar için mahfazalar,
j) Aktarma sistemleri (örneğin: elektrik ve telefon kabloları) muhafazası için basınçlı
borular,
k) Gemiler, roketler, uçaklar ve hareket edebilir deniz araçları ile tekneler üzerinde
kullanılmak veya bunların hareketini sağlamak üzere tasarlanmış ekipmanlar,
l) Taşıt lastikleri, hava yastıkları, oynamak için kullanılan toplar, şişme botlar ve
benzeri esnek muhafazadan oluşan basınçlı ekipmanlar,
m) Egzoz ve emme susturucuları,
n) Son tüketim için üretilen karbonatlı içeceklerin şişe veya teneke kutuları,
o) PSxV değeri 500 bar x litreden fazla olmayan ve izin verilen maksimum basıncı 7
bar'ı geçmeyen, içeceklerin dağıtım ve nakliyesi için tasarlanmış kaplar,
ö) Tehlikeli Maddelerin Karayolu ile Uluslar Arası Taşınması (ADR), Tehlikeli
Maddelerin Demiryolu ile Uluslar Arası Taşınması (RID), Uluslar Arası Denizcilikle İlgili
Tehlikeli Madde Kodları (IMDG) ve Uluslar Arası Sivil Havacılık Organizasyonu (ICAO)
anlaşmaları tarafından kapsanan ekipmanlar,
p) Sıcak su ısıtma sistemindeki radyatör ve borular,
r) Sıvının üzerindeki gaz basıncı 0,5 bar’dan fazla olmayan sıvıları depolamak için
tasarlanmış kaplar.
Dayanak
MADDE 3 – Bu Yönetmelik;
a) 29/6/2001 tarihli ve 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve
Uygulanmasına Dair Kanuna dayanılarak,
b) Avrupa Birliğinin 97/23/EC sayılı Basınçlı Ekipmanlara İlişkin Direktifine paralel
olarak,
hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 – Bu Yönetmelikte geçen;
a) Akışkanlar: Süspansiyon halinde katı içerenler de dahil olmak üzere, hem saf halde
gazları, sıvıları ve buharları, hem de bunların karışımlarını,
b) Bakanlık: Sanayi ve Ticaret Bakanlığını,
c) Basınç: Vakumun bir negatif değer olarak belirtildiği, gösterge basıncı olarak da
ifade edilen, atmosfer basıncına göre basıncı,
ç) Basınçlı aksesuarlar: İşlevsel fonksiyona ve basınç taşıyıcı hazneye sahip cihazları,
d) Basınçlı ekipman: Kaplar, borular, emniyet ve basınç aksesuarları, uygulaması varsa
basınçlı ekipmanın basınç içeren kısımlarına bağlı flanş, nozul, kaplin, destekler, kaldırma
kulpları vb. elemanları,
e) Boru donanımı: Özellikle bir boru veya boru sistemini, bağlantıları, genişletme
eklerini, hortumları veya başka uygun olan basınç altında bulunan parçaları içeren borular ve
boru donanımı olarak kabul edilen havayı soğutmak veya ısıtmak amacıyla borulardan oluşan
ısı değiştiricilerini de kapsayacak şekilde basınçlı bir sisteme bağlanma durumunda,
akışkanların taşınması amaçlı boru bileşenleri,
f) Donanımlar: Bir imalatçı tarafından, tamamlanmış fonksiyonel bir bütün oluşturması
için birleştirilen basınçlı ekipmanın çeşitli parçalarını,
g) Emniyet aksesuarları: Emniyet vanası, patlama diskli emniyet aletleri, bel verme
çubukları, kontrollü basınç düşürme emniyet sistemleri gibi doğrudan basınç sınırlandırma
aletleri ile basınç ve sıcaklık anahtarları, akışkan seviyesi anahtarları ve emniyetle ilgili her
türlü ölçme kontrol ve düzenleme cihazları gibi basınç düzeltme amacına yönelik ya da
kapatma veya kapatmayla birlikte tamamen durdurmayı sağlayan sınırlayıcı cihazları da
1124
kapsayacak şekilde, basınçlı ekipmanları izin verilen limitlerin aşılmasına karşı korumak için
tasarımlanmış cihazları,
ğ) İzin verilen maksimum basınç (PS): Koruyucu ya da sınırlama cihazının bağlantı
noktasında veya ekipmanın en üstünde, bu yerlerin uygun olmaması halinde imalatçı tarafından
belirlenen herhangi bir uygun noktada tanımlanmış olan, imalatçı tarafından belirlenen ve
ekipmanın tasarlandığı maksimum basıncı,
h) İzin verilen maksimum/minimum TS sıcaklık derecesi: İmalatçı tarafından belirlenen
ekipmanın tasarlanmış olduğu maksimum/minimum sıcaklık derecesi TS’yi,
ı) Hacim (V): İlk bağlantı veya kaynak noktasına kadar olan nozulların hacmi dahil,
daimi iç parçaların hacmi hariç olmak üzere bir haznenin iç hacmini,
i) Kap: Başka bir ekipmana birleştirilen bağlantı noktasına kadar olan doğrudan ekleri
de dahil olmak üzere, akışkanları içinde basınç altında tutmak için tasarlanmış ve imal edilmiş
hazne veya hazneleri,
j) Komisyon: Avrupa Birliği Komisyonunu,
k) Malzemeler için Avrupa onayı: Basınçlı ekipmanların imalatında sürekli kullanımı
amaçlanan, uyumlaştırılmış standartlar tarafından kapsanmayan malzemelerin özelliklerini
tanımlayan teknik belgeyi,
l) Müsteşarlık: Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığını,
m) Standart çap (DN): DN ve bunu takip eden bir sayı ile gösterilen, referans amaçlı
uygun yuvarlatılmış değer olup üretim boyutlarından farklı anlama gelen, dış çaplar dışında,
boru sisteminde bulunan bütün parçalara ortak olarak verilen sayısal büyüklüğü,
n) Sabit bağlantılar: Tahribatlı yöntemler haricinde ayrılmayan bağlantıları,
ifade eder.
Piyasaya arz
MADDE 5 – Bu Yönetmeliğin 4 üncü maddesinde bahsedilen basınçlı ekipman ve
donanımların; düzgün olarak kurulmuş, bakımı yapılmış olmaları halinde ve tasarımlanan amaç
için kullanılmaları durumunda, kişilerin, evcil hayvanların ve eşyaların emniyetini ve
güvenliğini tehlikeye atmayacak şekilde piyasaya sürülmesini ve hizmete sunulmasını temin
etmek için gerekli önlemler ilgililerce alınmalıdır.
Bu Yönetmeliğin 4 üncü maddesinde tanımlanan basınçlı ekipmanlar veya
donanımların, bu Yönetmelik hükümlerine uygunluk sağlamayanları; imalatçı veya Türkiye’de
yerleşik yetkili temsilcisi tarafından, uygunsuz olduğunu ve satışa sunulamayacağını belirtir bir
şekilde işaretlenmek kaydı ile fuar veya sergilerde gösterilebilir. Gösterimler sırasında kişilerin
güvenliğini temin etmek için, imalatçı tarafından gereklere uygun emniyet tedbirleri alınır.
Teknik gerekler
MADDE 6 – Aşağıda (a), (b), (c) ve (ç) bentlerinde ifade edilen basınçlı ekipmanlar
bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (EK-I)’deki temel gerekleri yerine getirmelidir.
a) Bu fıkranın (b) bendi haricinde olup aşağıda belirtilen kaplar.
1) Gaz, sıvılaştırılmış gaz, basınç altında çözünmüş gazlar, buharlar ve maksimum izin
verilen sıcaklıktaki buhar basıncı, normal atmosfer basıncından (1013 mbar) 0,5 bar’dan daha
yüksek olan aşağıdaki sınırlamalar dahilindeki sıvılar için kaplar.
1.1) 1 litre’den daha büyük hacim ve PS ile V çarpımı 25 bar x litreden daha büyük
veya 200 bar’dan daha büyük PS basıncı olup bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (EK-II), tablo
1’de gösterilen, grup 1’deki akışkanlar için kaplar.
1.2) 1 litre’den daha büyük hacim ve PS ile V çarpımı 50 bar x litreden daha büyük
veya 1000 bar’dan daha büyük PS basıncı olup, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (EK-II), tablo
2’de gösterilen, grup 2’deki akışkanlar için kaplar ve taşınabilir tüm yangın söndürücüler ve
solunum tüpleri.
2) Maksimum izin verilen sıcaklıkta buhar basıncı normal atmosfer basıncından (1013
m bar) 0,5 bar’dan fazla olmayan aşağıdaki sınırlamalar dahilindeki sıvılar için kaplar.
2.1) 1 litre’den daha büyük hacim ve PS ile V çarpımı 200 bar x litreden daha büyük
veya 500 bar’dan daha büyük PS basıncı olup, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (EK-II), tablo
3’te gösterilen grup 1’deki akışkanlar için kaplar.
2.2) 10 bar’dan daha büyük PS basıncı ve PS ile V çarpımı 10 000 bar x litreden büyük
veya 1000 bar’dan daha büyük PS basıncı olup, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (EK-II), tablo
4’te gösterilen, grup 2’deki akışkanlar için kaplar.
b) 2 litre’den daha büyük bir hacmi ve aşırı ısınma riski olan 110 °C’tan daha fazla
sıcaklıkta kızgın su veya buhar üretimi amaçlanan bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (EK-II),
1125
tablo 5’te gösterilen, ateşle veya başka türlü ısıtılmış basınçlı ekipmanlar ve bütün basınçlı
pişiriciler.
c) Aşağıdaki amaçlar için tasarımlanmış borular.
1) Gaz, sıvılaştırılmış gaz, basınç altında çözünmüş gazlar, buharlar ve maksimum izin
verilen sıcaklıkta buhar basıncı, normal atmosfer basıncından (1013 mbar) 0,5 bar’dan daha
yüksek olan aşağıdaki sınırlamalar dahilindeki sıvılar için borular.
1.1) DN’si 25’ten daha büyük olup, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (EK-II), tablo 6’da
gösterilen, grup 1’deki akışkanlar için borular.
1.2) DN’si 32’den daha büyük ve PS ile DN çarpımı 1000 bar’dan büyük olup bu
Yönetmeliğin ekinde yer alan (EK-II), tablo 7’de gösterilen, grup 2’deki akışkanlar için
borular.
2) Maksimum izin verilen sıcaklıkta buhar basıncı normal atmosfer basıncından (1013
m bar) 0,5 bar’dan fazla olmayan aşağıdaki sınırlamalar dahilindeki sıvılar için borular.
2.1) DN’si 25’ten daha büyük ve PS ile DN çarpımı 2000 bar’dan büyük olup bu
Yönetmeliğin ekinde yer alan (EK-II), tablo 8’de gösterilen, grup 1’deki akışkanlar için
borular.
2.2) PS si 10 bar’dan büyük, DN’si 200’den büyük ve PS ile DN çarpımı 5000 bar’dan
büyük olup bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (EK-II), tablo 9’da gösterilen grup 2’deki
akışkanlar için borular.
ç) Bu maddenin birinci fıkrasının (a), (b), (c) bentlerinin kapsamındaki ekipmanlar ve
bu ekipmanların oluşturduğu donanımlar için kullanılan emniyet ve basınç aksesuarları.
Bu Yönetmeliğin 4 üncü maddesinde "donanımlar" olarak tanımlanıp bu Yönetmeliğin
kapsamında olan en az bir basınç ekipmanını içeren ve aşağıda listelenmiş olan donanımlar, bu
Yönetmeliğin ekinde yer alan (EK-I)’de bildirilen temel gereklere uygun olmalıdır.
a) Aşırı ısınma riski arz eden, ateşlenerek veya başka bir şekilde ısıtılan en az bir
basınçlı ekipmandan oluşan, 110°C üzerinde bir sıcaklıkta buhar veya kızgın su üretmesi
amaçlanan donanımlar.
b) Bu fıkranın (a) bendinde anlatılanların haricindeki donanımlardan, imalatçı
tarafından pazara ve hizmete sunulanlar.
c) Bu maddenin birinci fıkrası kapsamına girmeyip, el ile katı yakıtla beslenen ve
50 bar x litreden daha büyük PS x V değeri olan, 110°C’dan daha fazla olmayan sıcaklıkta
sıcak su üretmesi planlanan donanımlar, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (EK-I) madde 2.10,
madde 2.11, madde 3.4, madde 5 (a) ve madde 5 (ç)’de belirtilen temel gereklere uymalıdır.
Bu maddenin birinci fıkrasının (a), (b) ve (c) bentleri ile ikinci fıkrasında belirtilen
limitlerin altında veya eşit olan basınçlı ekipmanlar ve/veya donanımlar, emniyetli kullanımı
sağlamak için Türkiye’deki veya bir Avrupa Birliği üyesi ülkedeki geçerli mühendislik
uygulamasına uygun olarak tasarımlanmalı ve imal edilmelidir. Basınçlı ekipmanların ve/veya
donanımların beraberinde yeterli kullanım talimatları olmalı ve imalatçıyı veya Türkiye’de
yerleşik yetkili temsilcisini tanımlayacak bir etiketi bulunmalıdır. Bu tür ekipmanlar ya da
donanımlara 16 ncı maddede belirtilen CE uygunluk işareti iliştirilemez.
CE uygunluk işareti
MADDE 16 – CE uygunluk işareti, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (EK-VI)’daki
modele göre "CE" harflerinden oluşmaktadır. CE uygunluk işareti, üretim kontrol aşamasında
devreye giren onaylanmış kuruluşun bu Yönetmeliğin 13 üncü maddesinin birinci fıkrasında
belirtilen kimlik kayıt numarası ile birlikte verilir.
CE uygunluk işareti, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (EK-I)’in 3.2 maddesinde
tanımlanan son değerlendirmeye uygun olan veya bitmiş durumda olan ve 6 ncı maddede
belirtilen her bir basınçlı ekipmana veya donanımına görülebilir, kolay okunur ve silinmez bir
şekilde iliştirilir.
Bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin (b) bendinde belirtilen donanımı oluşturan her bir
basınçlı ekipmana CE uygunluk işaretinin iliştirilmesi gerekmez. Basınçlı ekipmanın
parçalarından halihazırda CE uygunluk işareti taşıyanlar, donanıma dahil edilirken işareti
taşımaya devam eder.
Basınçlı ekipmanın veya donanımının, CE uygunluk işaretinin iliştirilmesini gerektiren,
diğer Yönetmeliklere de tabi olması halinde, söz konusu CE uygunluk işareti basınçlı
ekipmanın veya donanımının aynı zamanda diğer Yönetmeliğin koşullarına da uygun olduğunu
gösterir. Bununla birlikte, bu yönetmeliklerden bir veya birkaçının, bir geçiş dönemi
öngördüğü ve bu dönem içinde imalatçıya uygulama konusunda bir seçme hakkı tanıdığı
durumlarda, CE uygunluk işareti cihazın sadece imalatçının uygulamayı seçtiği yönetmelik
1126
hükümlerine uygunluğunu gösterir. Bu durumda, uygulanan yönetmeliğin ilgili hükümleri ve
diğer ayrıntılar cihazın beraberinde bulunan belge, uyarı, kullanma kılavuzu veya bilgi
plakasında verilir.
Basınçlı ekipman veya donanıma, CE uygunluk işaretinin formu veya anlamı ile ilgili
üçüncü kişilerin yanlış anlamasına yol açabilecek şekilde işaretler iliştirilemez. CE uygunluk
işaretinin görünürlüğünü ve okunurluğunu etkilemeyecekse diğer işaretlemeler basınçlı
ekipman veya donanımına iliştirilebilir.
Uyumlaştırma
MADDE 20 – Bakanlık, bu Yönetmeliğe uygun olması gereken mevzuat ve idari
düzenlemeleri yayımlarken bu Yönetmeliğe atıf yapar ve bu hususu Müsteşarlık aracılığı ile
Avrupa Birliği üye ülkelerine ve Komisyona bildirir.
Bakanlık, bu Yönetmeliğin uygulamaya konduğu tarihte, yürürlükte olan mevzuata
uygun olan basınçlı ekipman ve donanımların piyasaya arzına izin verebilir; bu tarihten sonra
ise ancak piyasaya sunulmuş olan teçhizat ve donanımların hizmete konmasına izin verebilir.
Cezai hükümler
MADDE 22 – Bu Yönetmeliğe aykırı davranışta bulunanlara 29/6/2001 tarihli ve 4703
sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun
hükümleri uygulanır.
Yürürlük
MADDE 24 – Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 25 – Bu Yönetmelik hükümlerini Sanayi ve Ticaret Bakanı yürütür.
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
1127
ASANSÖR YÖNETMELİĞİ
(95/16/AT)
Amaç
MADDE 1 – Bu Yönetmeliğin amacı; insanların, insan ve yüklerin veya sadece yüklerin
taşınmasında kullanılan asansörler ve bunlara ait güvenlik aksamlarının piyasaya arz edilmeden
önce karşılamaları gereken temel sağlık ve güvenlik gereklerini belirlemektir.
Kapsam
MADDE 2 – Bu Yönetmelik;
a) Binalarda ve inşaatlarda sürekli olarak kullanılan asansörleri ve bu asansörlerde
kullanılacak, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek IV)’te listelenmiş olan güvenlik aksamlarını,
b) Makaslı asansörler gibi sabit raylar boyunca hareket etmese dahi, sabit bir mesafe
boyunca hareket eden asansörleri,
kapsar.
Bu Yönetmelik;
a) Asansörler için bu Yönetmelikte belirtilen risklerin tamamı veya bir bölümü başka
yönetmeliklerin kapsamına giriyorsa, söz konusu yönetmeliklerin yürürlüğe giriş tarihinden
önceki asansörleri,
b) Kamu veya özel sektör tarafından insan taşımacılığına yönelik olarak, demir yolu
hattında halatla çekilen vagonlar dahil, kablolu taşıma sistemlerini,
c) Askeri veya polisiye amaçlar için özel olarak tasarlanmış ve imal edilmiş asansörleri,
ç) Maden ocağı vinçlerini,
d) Sahne asansörlerini,
e) Taşıt araçlarına monte edilmiş asansörleri,
f) Makinelere bağlı ve sadece çalışma yerine giriş amaçlı asansörleri,
g) Dişli rayda çalışan trenleri,
ğ) İnsan veya insan ve yüklerin taşınması amaçlı inşaat şantiyelerinde kullanılan
asansörleri,
kapsamaz.
Dayanak
MADDE 3 – Bu Yönetmelik;
a) 29/6/2001 tarihli ve 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve
Uygulanmasına Dair Kanuna dayanılarak,
b) Avrupa Birliğinin 95/16/EC sayılı direktifine paralel olarak,
hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 – Bu Yönetmelikte geçen;
a) Asansör: Belirli seviyelerde hizmet veren, sabit ve yataya 15 dereceden fazla bir açı
oluşturan raylar boyunca hareket eden bir kabine sahip olup;
1) İnsanların,
2) İnsan ve yüklerin,
3) Kabine ulaşılabiliyorsa, yani bir kişi kabine zorlanmadan girebiliyorsa ve kabinin
içinde bulunan veya kabin içindeki kişinin erişim mesafesinde yer alan kumandalarla teçhiz
edilmiş ise, sadece yüklerin,
taşınmasına yönelik bir tertibatı,
1128
b) Asansör monte eden: Asansörlerin tasarım, imalat, montaj ve piyasaya arzından
sorumlu olan, asansöre CE uygunluk işaretini iliştiren ve AT uygunluk beyanı düzenleyen özel
veya tüzel kişiyi,
c) Asansörün piyasaya arzı: Asansör monte edenin, asansörü kullanıcıya ilk olarak hazır
hale getirmesini,
ç) Bakanlık: Sanayi ve Ticaret Bakanlığını,
d) Güvenlik aksamı: Bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek IV)’te listelenmiş olan
aksamları,
e) Güvenlik aksamı imalatçısı: Güvenlik aksamının tasarım ve imalatından sorumlu olan,
güvenlik aksamına CE uygunluk işaretini iliştiren ve AT uygunluk beyanı düzenleyen özel
veya tüzel kişiyi,
f) Komisyon: Avrupa Komisyonunu,
g) Model asansör: Teknik dosyasında, objektif değerler ile tanımlanan ve benzer güvenlik
aksamını kullanan model asansöre uygun olarak imal edilen asansörlerin temel güvenlik
gereklerinin nasıl karşılanacağının gösterildiği; model asansör ile model asansörün tipleri olan
asansörlerin parçalarını oluşturan asansörler arasında izin verilen tüm varyasyonların,
maksimum ve minimum değerleri ile birlikte teknik dosyada açıkça gösterildiği; temel
güvenlik gereklerini sağlamak bakımından muhtelif ekipmanın benzerliğinin hesaplama
ve/veya tasarım planları ile gösterilebildiği numune asansörü,
ğ) Müsteşarlık: Dış Ticaret Müsteşarlığını,
ifade eder.
Standartlar
MADDE 6 – Uyumlaştırılmış bir Avrupa standardının bir veya daha fazla sağlık ve
güvenlik gereğini kapsaması durumunda,
a) Bu standarda uygun monte edilmiş asansörlerin bu Yönetmeliğin 5 inci maddesindeki
ilgili temel gereklere uygun olduğu,
b) Bu standarda uygun olarak imal edilmiş güvenlik aksamlarının, gerektiği şekilde
monte edilmeleri bakımından asansörlerle ilgili temel gereklere uygunluğu sağladıkları,
kabul edilir.
Bakanlık, uyumlaştırılmış ulusal standartların isim ve numaralarını Resmî Gazete’de
yayımlatır ve bu bilgileri Müsteşarlık aracılığı ile Komisyona bildirir.
Uyumlaştırılmış standartların bulunmadığı durumda Bakanlık, bu Yönetmeliğin ekinde
yer alan (Ek I)’deki temel sağlık ve güvenlik gereklerinin doğru uygulanması için önemli ya da
ilgili mevcut ulusal standartlar ve teknik özellikler hakkında, ilgili tarafların bilgilendirilmesi
için gerekli önlemleri alır.
Uyumlaştırılmış standartların 5 inci maddede belirtilen ilgili gerekleri tamamen
sağlamadığının Bakanlıkça tespit edilmesi durumunda, konu Müsteşarlık aracılığı ile derhal
Komisyona bildirilir. Komisyonun konuyu değerlendirilmesi sonucunda Bakanlıkça yapılan
tespitin doğru olduğuna karar verilerek bu durumun Avrupa Birliği Resmî Gazetesi’nde ilan
edilmesi halinde Bakanlık, uyumlaştırılmış Avrupa standardına karşılık geldiği kabul edilen
uyumlaştırılmış ulusal standardı yürürlükten kaldırır.
Uyumlaştırılmış ulusal standartları hazırlama ve izleme sürecinde sosyal taraflara ulusal
seviyede etkin olma imkânı vermek için Bakanlıkça gereken önlemler alınır.
1129
Uygunluk değerlendirme işlemleri
MADDE 7 – Güvenlik aksamları ve asansörler için uygunluk değerlendirme işlemlerinde
aşağıdaki hususlar yerine getirilir.
a) Güvenlik aksamı imalatçısının veya Türkiye’de yerleşik yetkili temsilcisinin, bu
Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek IV)’te belirtilen güvenlik aksamlarının piyasaya arzından
önce;
1) Güvenlik aksamı modelinin bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek V)’e uygun olarak
AT tip incelemesine ve bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek XI)’e uygun olarak onaylanmış
kuruluş tarafından yapılacak imalat denetimine sunulması,
2) Güvenlik aksamı modelinin bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek V)’e uygun olarak
AT tip incelemesine sunulması ve bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek VIII)’e uygun olarak
imalat denetimine yönelik bir kalite güvence sistemi işletilmesi,
3) Bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek IX)’a uygun olarak tam kalite güvence sistemi
işletilmesi,
usullerinden birisini seçerek uygunluk değerlendirmesine tabi tutması,
4) Seçilen uygunluk değerlendirmesi usulüne göre bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek
VIII), (Ek IX) veya (Ek XI)’den ilgili olanda verilen şartları dikkate alarak, her güvenlik
aksamına CE uygunluk işaretini iliştirmesi ve her aksam için bu Yönetmeliğin ekinde yer alan
(Ek II)’de listelenen bilgiyi içeren AT Uygunluk Beyanını düzenlemesi,
gerekmektedir.
5) Güvenlik aksamı imalatçısı veya Türkiye’de yerleşik yetkili temsilcisi, AT Uygunluk
Beyanının bir kopyasını güvenlik aksamının son imalat tarihinden itibaren 10 yıl süreyle
muhafaza etmelidir.
b) Bir asansörün piyasaya arzından önce, aşağıdaki alt bentlerde belirtilen işlemlerden
birinden geçmesi gerekmektedir.
1) Asansör, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek V)’te belirtilen AT tip incelemesinden
geçen bir asansöre uygun olarak tasarımlanmışsa; bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek
VI)’da belirtilen son muayene ya da bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek XII) veya (Ek
XIV)’te belirtilen kalite güvence sistemi uygulanarak, imal ve monte edilir ve deneyleri yapılır;
bununla birlikte, aynı asansör üzerinde bir yandan tasarım ve imal aşamaları yapılırken diğer
yandan montaj ve deney aşamalarına yönelik işlemler de yapılabilir.
2) Asansör, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek V)’te belirtilen AT tip incelemesinden
geçen bir model asansöre uygun olarak tasarımlanmışsa; bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek
VI)’da belirtilen son muayene ya da bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek XII) veya (Ek
XIV)’te belirtilen kalite güvence sistemi uygulanarak imal ve monte edilir ve deneyleri yapılır.
3) Asansör, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek XIII)’e uygun bir kalite güvence
sistemi uygulanan ve uyumlaştırılmış standartlara tam olarak uygun olmayan ve bu nedenle
beraberinde bir tasarım incelemesi yer alan bir asansöre göre tasarımlanmış ise, buna ek olarak
bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek VI)’da belirtilen son muayene ya da (Ek XII) veya
(Ek XIV)’te belirtilen kalite güvence sistemi uygulanarak imal ve monte edilir ve deneyleri
yapılır.
4) Asansöre bir onaylanmış kuruluş tarafından bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek
X)’da belirtilen birim doğrulama işlemi uygulanır.
5) Asansör, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek XIII)’e göre kalite güvence sistemine
tabi olmakla birlikte, tasarım, ilgili uyumlaştırılmış standartlara tamamen uygun değilse, ek
olarak tasarım incelemesi yapılır.
Bu maddenin birinci fıkrasının (b) bendinin (1), (2) ve (3) numaralı alt bentlerinde
düzenlenen durumlarda tasarımdan sorumlu kişi, imalat işleminden, montajdan ve deneyden
sorumlu kişiye mutlak güvenlikle çalışabilmesi için gereken tüm belge ve bilgiyi sağlamak
zorundadır.
Asansör monte eden, bu maddenin birinci fıkrasının (b) bendinde sözü edilen bütün
durumlarda, seçilen uygunluk değerlendirmesi usulüne göre bu Yönetmeliğin ekinde yer alan
1130
(Ek VI), (Ek X), (Ek XII), (Ek XIII) veya (Ek XIV)’ten ilgili olanda verilen şartları dikkate
alarak, asansöre CE uygunluk işaretini iliştirir, asansör için (Ek II)’de listelenen bilgiyi içeren
bir AT uygunluk beyanı düzenler ve asansörün piyasaya arz tarihinden itibaren 10 yıl süreyle
AT uygunluk beyanının bir kopyasını muhafaza eder.
Komisyonun, Avrupa Birliği üyesi ülkelerin ve diğer onaylanmış kuruluşlarca istenmesi
halinde, Bakanlık uygunluk beyanının ve son muayeneye ilişkin deney raporlarının bir
kopyasını asansör monte eden firmadan talep edebilir.
Asansör veya güvenlik aksamlarının CE uygunluk işaretinin iliştirilmesi ve sair
hususlarda başka yönetmeliklerin de kapsamına girmesi durumunda, CE uygunluk işareti
iliştirilmesi asansörün ve güvenlik aksamının söz konusu başka yönetmeliklere de uygun
olduğunu gösterir.
Bununla birlikte, bu maddenin beşinci fıkrasında bahsedilen yönetmeliklerden bir veya
birden fazlasının monte edene veya imalatçıya geçiş dönemi boyunca hangi düzenlemeyi
uygulayacağını seçme izni vermesi durumunda, CE uygunluk işareti, sadece asansörü monte
eden veya güvenlik aksamı imalatçısı tarafından uygulanacak yönetmeliklere uygunluğu
gösterir. Bu durumda uygulanan yönetmeliklerin Resmî Gazete’de yayımlandığı şekliyle
yönetmeliklerce talep edilen ve asansör veya güvenlik aksamının beraberinde bulunan belge,
tebliğ veya talimatnamelerde yer almalıdır.
CE uygunluk işareti
MADDE 8 –CE uygunluk işaretinin şekli bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek III)’te
gösterilmiştir. CE uygunluk işaretinin iliştirilmesinde ve kullanılmasında 15/11/2001 tarihli ve
2001/3530 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan "CE" Uygunluk İşaretinin
Ürüne İliştirilmesine ve Kullanılmasına Dair Yönetmeliğin 5 inci maddesi hükümleri
uygulanır.
CE uygunluk işareti,
a) Bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek I)’deki 5 inci paragraftaki düzenlemelere uygun
olarak, her asansör kabinine açıkça ve görülebilir şekilde,
b) Bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek IV)’te listelenen güvenlik aksamlarının her
birine, eğer bu mümkün değilse güvenlik aksamına ayrılmayacak biçimde takılan bir etiketin
üzerine,
iliştirilir.
Üçüncü kişileri CE uygunluk işaretinin anlamı ve şekli açısından yanıltacak işaretlerin
asansörlere veya güvenlik aksamlarına iliştirilmesi yasaktır. CE uygunluk işaretinin
görünebilirliğini ve okunabilirliğini azaltmaması şartıyla, başka bir işaret de asansörlere veya
güvenlik aksamlarına iliştirilebilir.
Asansör monte edenin veya güvenlik aksamı imalatçısının veya bunların Türkiye’de
yerleşik yetkili temsilcisinin, bu Yönetmeliğin getirdiği yükümlülüklere uymaması durumunda,
asansörü veya güvenlik aksamını piyasaya arz eden kişi, bu yükümlülüklerden sorumludur.
Aynı yükümlülükler, asansör ya da güvenlik aksamını kendi kullanımı için imal edenler için de
geçerlidir.
Yürürlük
MADDE 20 – Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 21 – Bu Yönetmelik hükümlerini Sanayi ve Ticaret Bakanı yürütür.
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
1132
AMBULANSLAR VE ACİL SAĞLIK ARAÇLARI İLE
AMBULANS HİZMETLERİ YÖNETMELİĞİ
Amaç
MADDE 1 – Bu Yönetmeliğin amacı; ambulans hizmetleri ve ambulans servislerinin,
kuruluş, işleyiş ve denetlenmesine ilişkin usul ve esaslar ile ambulans ve acil sağlık araçlarının
tıbbi ve teknik donanım özelliklerini düzenlemektir.
Kapsam
MADDE 2 – Bu Yönetmelik; Milli Savunma Bakanlığı hariç bütün kamu kurum ve
kuruluşları ile gerçek kişiler, özel hukuk tüzel kişileri, iktisadilik esaslarına ve özel hukuk
hükümlerine göre çalışan kamu kurum ve kuruluşları tarafından verilen ambulans hizmetlerini,
ambulansların ve acil sağlık araçlarının tıbbi ve teknik donanım özellikleri ile ambulans
servislerinin kuruluş, işleyiş, personel, araç-gereç, ücret, denetim, devir ve uygunluk
belgelerinin geri alınmasına dair usul ve esasları kapsar.
Dayanak
MADDE 3 – Bu Yönetmelik, 13/12/1983 tarihli ve 181 sayılı Sağlık Bakanlığının
Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 43 üncü maddesi, 7/5/1987
tarihli ve 3359 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanununun 9 uncu maddesinin (c) bendi,
11/4/1928 tarihli ve 1219 sayılı Tababet ve Şuabatı San’atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanunun
3 üncü maddesinin ikinci fıkrası ile 13/10/1983 tarihli ve 2918 sayılı Karayolları Trafik
Kanununun 71 inci maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.
1133
Ambulans ve acil sağlık aracı tescili
MADDE 9 – Açmaya ve işletmeye yetkili kişi ve kurumlarca acil sağlık hizmetlerinde
kullanılan kara araçlarının ambulans ve acil sağlık aracı olarak tescili; bu Yönetmeliğin EK–1,
EK–2 ve EK–4’ünde öngörülen çerçevede müdürlükçe yapılan inceleme ve değerlendirme
sonucunda düzenlenen belgeye dayanılarak yetkili trafik birimlerince yapılır.
Denizcilik Müsteşarlığı ve ulusal havacılık yetkili birimlerince çalışma yetkisi verilen
deniz ve hava araçlarının ambulans veya acil sağlık aracı olarak tescili için, bu Yönetmeliğin
EK–3’ünde öngörülen çerçevede müdürlükçe yapılan inceleme ve değerlendirme sonucunda
ambulans veya acil sağlık aracı uygunluk belgesi düzenlenir.
Müdürlükçe bu Yönetmelik hükümleri uyarınca yapılan denetim ve değerlendirmeler
neticesinde ambulans veya acil sağlık aracı olarak nitelenemeyecek vasıftaki araçların tespiti
halinde, durum tespit tutanağı düzenlenir. Aracın sahibi veya mesul müdürü bu Yönetmelik
hükümlerine göre verilen süre içerisinde, tespit edilen eksiklikleri gidermekle yükümlüdür. Bu
süre zarfında araç, ambulans veya acil sağlık aracı olarak kullanılamaz. Verilen süre sonunda
eksikliklerin giderilmemesi halinde yetkili trafik birimine durum yazıyla bildirilerek,
"ambulans" veya "acil sağlık aracı" ruhsatının iptal edilmesi ve araç üzerindeki yazı ve işaretler
ile tepe lambası, siren gibi teknik ve tıbbi donanımların kaldırılması sağlanır.
Hekim
MADDE 14 – Ambulans servisinde, hekimler, ancak adlarına düzenlenmiş personel
çalışma belgesiyle çalışabilirler. 24 saat esasına göre faaliyet gösteren ambulans servisinde
çalışan hekimlerin nöbet aralarındaki süre en az 48 saat olmalıdır. Nöbet listeleri aylık
hazırlanır ve mesul müdür tarafından onaylanarak saklanır.
Hekimler; ambulans servisince hasta ve yaralılara uygulanan tıbbi işlemlerden ve hasta
ve yaralı kayıtlarının düzenli tutulmasından, yapılan işlemlerin ve tıbbi müdahalelerin
hastanın/yaralının dosyasına işlenmesinden sorumludur. Hekim bulunmayan acil yardım
ambulanslarında ve acil sağlık araçlarında görev yapan ambulans ve acil bakım teknikerlerine
tıbbi danışmanlık, çağrı merkezindeki hekimler tarafından yapılır.
Sağlık personeli
MADDE 15 – Ambulans servisinde, sağlık personeli, ancak adlarına düzenlenmiş
personel çalışma belgesiyle çalışabilirler. 24 saat faaliyet gösteren ambulans servisinde çalışan
sağlık personelinin nöbet aralarındaki süre en az 48 saat olmalıdır. Nöbet listeleri aylık
hazırlanır ve mesul müdür tarafından onaylanarak saklanır.
Ambulans ve acil bakım teknikerleri, hekim bulunmayan ambulans ve acil sağlık
araçlarında hasta ve yaralılara uygulanan tıbbi işlemlerden, hasta ve yaralı kayıtlarının düzenli
tutulmasından, yapılan işlemlerin ve tıbbi müdahalelerin hastanın/yaralının dosyasına
işlenmesinden sorumludur.
1134
Ambulans servisinde uygunluk belgesi, mesul müdürlük belgesi, personel çalışma izin
belgelerinin aslı bulunur. Uygunluk belgesi ve mesul müdürlük belgelerinin asılları ile mesul
müdürün kuruluşta bulunmadığı süreler için belirlediği ve görevlendirdiği hekimin ismi ile
çalışan bütün sağlık personelin isimlerinin bulunduğu tabela, sağlık kuruluşu ile ilgili
şikâyetlerin yapılabileceği müdürlüğün ve meslek odalarının telefonlarının bulunduğu liste,
hasta hakları tabelası, ambulans ücretlerini gösteren bir fiyat listesi, hastalar ve yakınları
tarafından kolayca okunabilecek uygun bir yere asılır. Ayrıca fiyat listesi ve şikayet yerleri
ambulans kabininde görünür bir yerde bulundurulur.
Acil yardım, özel donanımlı ambulans ile hava ve deniz ambulansı bulunduran servisler
için gerekli çağrı merkezi 20 metrekareden az olamaz. Bu birim, en az dört kişinin
çalışabileceği, havalandırma ve ısıtma sistemine sahip olacak şekilde düzenlenir. Çağrı
merkezinde ayrıca aşağıda belirtilen asgari teknik ekipmanlar bulunur;
a) En az dört hatlı telefon santralı,
b) Çağrı raporlama ve yönetim sistemleri,
c) Ses kayıt sistemi,
ç) İsteğe bağlı araç takip ve coğrafi konum sistemleri,
d) Jeneratör ve kesintisiz güç kaynağı.
Yürürlük
MADDE 35 – Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 36 – Bu Yönetmelik hükümlerini Sağlık Bakanı yürütür.
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
1135
AMBULANSLAR VE ACİL SAĞLIK ARAÇLARI İLE AMBULANS
HİZMETLERİ YÖNETMELİĞİNDE DEĞİŞİKLİK
YAPILMASINA DAİR YÖNETMELİK
1136
İŞYERİ KURMA İZNİ VE İŞLETME BELGESİ ALINMASI
HAKKINDA YÖNETMELİK
(17.12.2004 tarih ve 25673 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.)
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç
Kapsam
Madde 2 – Bu Yönetmelik;
a) 28/2/2004 tarihli ve 25387 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Sanayi, Ticaret, Tarım
ve Orman İşlerinden Sayılan İşlere İlişkin Yönetmelikte belirtilen sanayiden sayılan işlerde 10
ve daha fazla kişinin çalıştığı işyerlerini,
b) Çalışan sayısına bakılmaksızın, 26/12/2003 tarihli ve 25328 sayılı Resmî Gazete’de
yayımlanan Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmeliğin 4 üncü maddesinde tanımlanan tehlikeli kimyasal maddelerin üretildiği,
kullanıldığı ve depolandığı işyerlerini,
c) İnşaat ve maden işyerleri ile taş ocaklarının sabit tesislerini, kapsar.
Dayanak
Tanımlar
Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Siteleri: Belirli bir faaliyet alanında veya değişik
faaliyet alanlarında çalışan küçük ve orta büyüklükteki sanayi kuruluşlarının toplu olarak
bulundukları siteyi, ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
1137
Genel Hükümler
İşletme Belgesi
Madde 6 – Kurma iznine esas teşkil eden belgelere uygun olarak kurulmuş olan işyerlerine,
işletilmeye başlanılmadan önce işletme belgesi alınması zorunludur.
Madde 7 – İşveren, kurma izni almak için Bölge Müdürlüğüne bir dilekçe ile başvurur.
İşverenin dilekçesine ekleyeceği belgeler aşağıda belirtilmiştir:
a) Ekte örneği bulunan beyanname (iki nüsha),
b) İşyerinin vaziyet plânı (iki nüsha),
c) İşyeri mimari projesi (iki nüsha).
Sanayi sitesi kurma izni almak için Bölge Müdürlüğüne yapılacak başvuru dilekçesine
eklenecek belgeler aşağıda belirtilmiştir:
İşyerlerine kurma izni almak için Bölge Müdürlüğüne yapılacak başvuru dilekçesine
eklenecek belgeler aşağıda belirtilmiştir:
1138
İnceleme sonucu noksanlıkların tespit edilmesi durumunda ise; tespit edilen noksanlıklar,
ekleri ile birlikte Bölge Müdürlüğü tarafından işverene tebliğ edilir.
İşyeri kurma izni talepleri, en çok 30 gün içerisinde incelenir.
İşyeri kurma izni incelemesinin süresi içerisinde sonuçlandırılamadığı veya düzeltilmesi ve
değiştirilmesi gereken durumların bildirilmediği hallerde işveren, kurma iznine esas alınan
belgelere göre işyerini kurar.
Madde 10 – Kurma izni alınarak kurulmuş işyerleri için işveren, işletmeye başlamadan önce
işletme belgesi almak için bir dilekçe ile Bölge Müdürlüğüne müracaat eder.
İşletme belgesi talebi üzerine; iş müfettişlerince işyerinde yapılan incelemede, işyerinin
kurma iznine esas belgelere göre kurulup kurulmadığı kontrol edilir.
İşyerinin kurma iznine esas belgelere ve iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun
olarak kurulduğunun tespit edilmesi halinde, iş müfettişlerince hazırlanan rapor sonucuna göre,
Bölge Müdürlüğü tarafından düzenlenen işletme belgesi işyerine gönderilir.
Yapılan incelemede, işyerinin kurma iznine esas belgelere uygun olarak kurulmadığının
tespit edilmesi halinde ise, işyerine işletme belgesi verilmez. İş müfettişleri tarafından
düzenlenen raporda belirtilen uygun olmayan hususlar Bölge Müdürlüğü tarafından işverene
tebliğ edilir.
Kurma izni almadan açılmış olan işyerleri işletme belgesi için talepte bulundukları
takdirde kurma iznine esas belgeler, işletme belgesi incelemesinde hazır bulundurulur.
İşyerinin söz konusu belgelere ve iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuat hükümlerine uygun
kurulduğu ve iş yerinde iş sağlığı ve güvenliği bakımından noksanlık bulunmadığı tespit
edildiği takdirde işyerine kurma izni ve işletme belgesi birlikte verilir.
İşletme belgesi talepleri 30 gün içerisinde incelenir. İşletme belgesi taleplerinin süresi
içerisinde incelenemediği durumlarda işveren işyerini çalıştırma hakkını kazanır.
Madde 11 – İşyeri kurma izni ve işletme belgesinin yenilenmesi ve geçersizliği ile ilgili
hususlar aşağıda belirtilmiştir:
a) İşyerinin başka bir adrese taşınması halinde işyerine ait kurma izni ve işletme belgesi
geçersiz hale gelir.
b) İşyerinde üretim konusunun veya üretim yönteminin değişmesi ve çalışanların sağlık
ve güvenliğini olumsuz yönde etkileyecek yeni risklerin ortaya çıkması halinde, işletme belgesi
geçersiz sayılır. Bu durumda işyeri için yeniden işletme belgesi alınması zorunludur.
Madde 12 – İşyerinde işveren ve/veya unvan değişikliğinin tespiti veya işverence Bölge
Müdürlüğüne bildirilmesi durumunda, işyerinde iş müfettişlerince bu Yönetmeliğin 11 inci
maddesinde belirtilen hususlar dikkate alınarak inceleme yapılır. Yapılan inceleme sonucunda,
iş müfettişinin raporu doğrultusunda, mevcut kurma izni ve/veya işletme belgesinde işveren
ve/veya unvan değişikliği yapılır.
Madde 13 – İşyerinde önceden alınmış olan kurma iznine esas belgeler kapsamı dışında yeni
ve ayrı bir bölüm olarak sonradan yapılacak eklentiler için de, bu Yönetmeliğin 7, 8, 9 ve 10
uncu maddeleri uyarınca ek kurma izni ve ek işletme belgesi alınması zorunludur.
1139
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Son Hükümler
Geçici Madde 1 – Bu Yönetmeliğin yayımı tarihinden önce, işyeri kurma izni almadan açılmış
olan işyerlerinden kurma izni aranmaz. Bu işyerlerinden işletme belgesi için talepte
bulunulduğu takdirde kurma iznine esas belgeler işletme belgesi incelemesinde hazır
bulundurulur. İşyerinin söz konusu belgelere, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuat
hükümlerine uygun kurulduğu ve işyerinde iş sağlığı ve güvenliği bakımından noksanlık
bulunmadığı tespit edildiği takdirde işyerine işletme belgesi verilir.
Yürürlük
Madde 14 – Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 15 – Bu Yönetmelik hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.
1140
EK-1
Beyanname Örneği
T.C.
ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI
…………………. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜNE
Yeniden kurmak istediğim (iz) işyerine ait bilgi ve belgeler ekte sunulmuştur.
(Not: Bu beyanname yeni kurulacak veya üzerinde ek ve değişiklik yapılacak işyerleri için, iş
sağlığı ve güvenliği mevzuatı hükümlerine göre doldurulup ilgili Bölge Müdürlüğüne verilir.)
I.BÖLÜM
TARİH NO SONUÇ
1-
2-
3-
4-
5-
6-
7-
1141
8-
9-
10-
1142
II.BÖLÜM
SORULAR CEVAPLAR
3-İşyeri;
a) Yeni kurulmakta olan bir işyeri mi? Evet ٱ Hayır ٱ
b) Eski bir işyeri mi? Evet ٱ Hayır ٱ
c) Eski bir işyeri olup da ek ve/veya
değişiklikler mi yapılmaktadır? -------------------------------
d) Eski bir işyeri ise;
i- İşyerinde, işçi sağlığı ve iş güvenliği
yönünden bugüne kadar
teftiş yapıldı mı? Evet ٱ Hayır ٱ
ii- Daha önce kurma izni için
müracaat edildi mi? Evet ٱ Hayır ٱ
iii- İşyeri kaç yılında kuruldu? --------------------------------
e) Eski işyeri olup da ek ve değişiklik
yapılacaksa neler olacaktır? --------------------------------
1143
İŞYERİ AÇMA VE ÇALIŞMA RUHSATLARINA İLİŞKİN YÖNETMELİK
(Resmi Gazete 09.03.1989 - Sayı 20103)
Amaç
Madde 1- Bu Yönetmeliğin amacı, sanayi, tarım ve diğer işyerleriyle her türlü işletmelere,
işyeri açma ve çalışma ruhsatı verilmesi işlerinin basitleştirilmesi ve kolaylaştırılmasını
sağlamaktır.
* İşyeri AÇRY. 2
* İşyeri AÇRK. 1
Kapsam
Hukuki dayanak
Tanımlar
* İşyeri AÇRY. 4, 6
* İşyeri AÇRK. 3
Başvuru formu
Madde 6 - İşyeri veya işletme açmak isteyen; işin özelliğine göre bu Yönetmelikte öngörülen
kriterlere uygun olarak işyerini veya işletmesini düzenledikten sonra gayrı sıhhi müesseseler
için (Ek-I), sıhhi işyerleri için ise (Ek-2) de belirtilen başvuru formunu doldurarak yetkili
mercie ibraz eder.
Başvuruların incelenmesi
Madde 7 - Yetkili mercilere verilen başvuru formu üzerine yapılacak incelemelerde aşağıdaki
kriterler esas alınır.
a) İnsan sağlığına zarar verilmez.
b) Tesis edilmiş yapıya, tarihi, turistik ve kültürel değerlere hasar verilmez ve çevre
kirliliğine yol açılmaz.
c) Yangın, patlama, genel güvenlik, iş güvenliği, işçi sağlığı, trafik ve karayolları, imar,
kat mülkiyeti ve doğanın korunması konusundaki düzenlemelerle ilgili olarak;
1- İşyerinde işçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili tüzüklere göre gerekli önlemlerin
alınmış olması,
2- 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanununun kapsamına giren gayrimenkulların kütükte
mesken olarak gösterilen bağımsız bölümlerinde sinema, tiyatro, kahvehane, gazino, pavyon,
bar, kulüp, dans salonu ve benzeri eğlence ve toplantı yerleri ile fırın, lokanta, pastahane,
süthane gibi gıda ve beslenme yerleri ve imalathane, boyahane, basımevi, dükkan, galeri ve
çarşı gibi yerler konusunda kat maliklerinin oybirliği ile karar almış bulunması,
3- Özel yapı şeklini gerektiren fırın, sinema, tiyatro, otel, hamam, sauna, düğün salonu
gibi işyerleri için, yapı kullanma izin belgesinin temin edilmiş olması,
4- Otel, gazino, kahvehane, içki yerleri, bar, tiyatro ve sinema gibi umuma mahsus
istirahat ve eğlence yerleri için, işyeri ile işyeri açacak kişinin, genel asayiş ve güvenlik
yönünden aranan şartları haiz bulunması,
5- Karayolları kenarındaki işyerleri için, karayolu trafik güvenliğinin yeterince
sağlanmış olması,
6- Yangın ve patlama tehlikesine karşı olmak üzere yapılacak güvenli bir elektrik
tesisatı yanında, ilgili mevzuatın öngördüğü yükümlülüklerin yerine getirilmiş bulunması,
7- Otel, lokanta, kahvehane, gazino, pastahane ve benzeri işyerleri için; bunların LPG
depo ve satış yerleri ile parlayıcı, patlayıcı, yanıcı, yakıcı maddelerin satıldığı, depolandığı
yerlerin bitişiğinde bulunmaması,
1145
8- Kahvehane, bar, pavyon gibi umuma açık yerler ile açık alkollü içki satılan diğer
işyerlerinin; okul, yurt, cami, bina ve tesislerinin mevzuatın öngördüğü ve bunları
etkilemeyecek uzaklıkta bulunması, şarttır.
1146
* İşyeri AÇRY. 6, 8
* İşyeri AÇRK. 4
* Gayri SMY. 18
Madde 8 - Eksiksiz olarak doldurulan başvuru formu üzerine, ilgiliye en geç müracaatını
izleyen iş günü içerisinde işyeri açma ve çalışma ruhsatı verilir. (Ek -3)
İlgilinin beyanına göre tanzim edilen ruhsat müktesep hak doğurmaz.
İşyeri açma ve çalışma ruhsatı almadan işyeri açılamaz ve çalıştırılamaz.
* İşyeri AÇRY. 7, 9, 16
* İşyeri AÇRK. 5
* Gayri SMY. 12
Madde 9 - Yetkili mercilerce işyeri açma ve çalışma ruhsatı verilen işyerleri, bu merciler
tarafından kanunen yetkili bulunan kamu kurum ve kuruluşlarına derhal bildirilerek ruhsat
veriliş tarihini izleyen bir ay içerisinde mevcut mevzuat çerçevesinde kontrol ettirilirler. Bu
süre içinde kontrol ettirilmemesi veya yapılan kontrol sonucunda Yönetmelikte öngörülen
esaslara aykırılık bulunmadığının anlaşılması hallerinde, ilgilinin ruhsatı kesinleşmiş sayılır.
Ancak, kamu kuruluşlarına ruhsatın verildiği tarihten itibaren en geç iki iş günü içerisinde
başvuru formuna ilişkin evrakı kontrol için göndermeyen veya kontrol görevini zamanında
yerine getirmeyen kamu görevlileri hakkında yasal işlem yapılır.
Yetkili merciin mevcut teşkilatının birinci fıkrada öngörülen kontrol için yeterli
olmaması halinde gerekli koordinasyon mahallin en büyük mülki amiri tarafından sağlanır.
Başvuru üzerine bir ay içerisindeki ilk kontrol ve denetimlerde Yönetmelikte öngörülen
kriterlere aykırı beyan ve durumun tespiti halinde, işyerinin mevzuata uygun hale getirilmesi
için ilgiliye bir defaya mahsus olmak üzere yedi gün süre verilir. Buna rağmen aykırılığın
giderilmediğinin anlaşılması halinde, ruhsat iptal edilerek işyeri kapatılır ve ilgililer hakkında
ayrıca yasal işlem yapılır.
İlk işyeri açıldıktan ve ilk kontrolün yapılmasından sonra işyerlerinin faaliyetleri ve
diğer hususlarla ilgili kuruluşların mevcut mevzuatları çerçevesinde denetleme yetkileri
saklıdır.
* İşyeri AÇRY. 4, 8
* İşyeri AÇRK. 6
İşleticinin değişmesi
Madde 10 - Ruhsatlı bir işyerine ortak alınması, ortaklıktan çıkılması, ruhsat sahibinin vefatı
veya devir işlemlerinde, faaliyet konusunun ve ruhsatta öngörülen şartların değişmemesi
kaydıyla, yeniden kontrol yapılmayarak yeni işletici adına ruhsat düzenlenir.
* İşyeri AÇRY. 6
Sıhhi işyerleri
1147
Gayri sıhhi müesseseler
Madde 13 - İşyerinde çalışanların içme ve kullanma suyu ihtiyacı; yeterli, sağlıklı, içme ve
kullanmaya uygun bir şekilde temin edilir.
* İş K. 77
1148
Resmi kuruluşlar, dernekler ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına ait
lokaller
* İşyeri AÇRY. 11
* İşyeri AÇRY. 2
Madde 16 - Birden fazla faaliyet konusu olan işyerlerine, Yönetmelikte aranan kriterleri
taşıması şartıyla ve ana faaliyet konusu esas alınarak tek ruhsat verilir. Ancak, ruhsatta diğer
faaliyet konuları da belirtilir.
* İşyeri AÇRY. 8
Madde 17 - İşyerlerinde; işyeri açma ve çalışma ruhsatı, maliye vergi levhası ile fiyat ve ücret
tarifesi dışında başka bir levha asılması zorunlu kılınamaz.
* İşyeri AÇRK. 6
Geçici Madde - 353 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin yayımı tarihinden önce işyeri
açmak için ilgili kuruma başvurmuş olanlardan, isteyenler, bu Yönetmelik hükümlerinden
yararlanabilirler.
Yürürlük
Yürütme
1149
Ek-1
Gayrı Sıhhi Müesseselere Ait İşyeri Açma Ve Çalışma Ruhsatı Başvuru Formu
T.C.
.......................... Valiliğine
..........................Kaymakamlığına
.......................... Belediye Başkanlığına
1.Adı Ve Soyadı :
2.İşyerinin Ünvanı :
3.Ana Faaliyet Konusu :
4.Tali Faaliyet Konusu :
5.Sınıfı :
6.İşyerinin Adresi :
7.İşyeri: Sanayi Bölgesi İçinde Sanayi Bölgesi Dışında (Uygun Olan Kareye X
Koyunuz.)
8.Kullanım Alanı : ................ m2
9.Kullanılan Alet ve Makinaların : Sayısı ........................
Toplam Motor Gücü...............Kws............Hp
Ustalık Belgesi No :
10.Kayıt Olduğu Vergi Dairesinin Adı :
Vergi No :
S.S.K. İşyeri Sicil No :
11.Nüfus Kayıt Örneği İl:...........İlçe.................Mah...................Köy.................. C. O................
Sayfa No.........Kütük No......... Baba Adı ........... Ana Adı............ D.Yeri...........D. Tarihi..........
12.İkametgah Adresi :
Tesisin Özellikleri
Vardiya Sayısı :
Bir Günde Çalışacak Toplam Personel Sayısı :
Toplam Personel Sayısı :
Tesisin Çalışma Süresi ve Saatleri :
Üretimde Kullanılacak Yakıt Türü :
Üretimde Kullanılacak Hammadde ve Katkı Maddeleri :
Su ve Kanalizasyon
İçme ve Kullanma Suyu İhtiyacı Miktarı (m3/Gün) :
İçme ve Kullanma Suyunun Nereden Temin Edildiği :
Üretimde Kullanılacak Suyun Miktarı (m3/Gün) ve Nereden Temin Edildiği :
1150
Gürültünün Önlenmesi İçin Alınacak Tedbirler :
Varsa Kokunun Önlenmesi İçin Alınacak Tedbirler :
Yangın ve Patlamalara Karşı Alınacak Tedbirler :
Radyoaktif Atık Var İse Alınacak Tedbirler :
Açmak İstediğim İşyerinin İşyeri Açma Ve Çalışma Ruhsatına İlişkin Yönetmeliğe Uygun
Olduğunu Kabul Ve Beyan Eder, İşyerimi Açma Ve Çalıştırma Ruhsatı Verilmesini
Arzederim.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Gerçeğe Aykırı Beyanda Bulunulması Ve /Veya Belge Düzenlenmesi Hallerinde TCK İle Sair
Kanuni Düzenlemeler Çerçevesinde İdari, Para, İşyerinin Kapatılması Ve Hapis Cezaları İle
Tecziye Edilir.
1151
Ek-2
T.C.
.......................... Valiliğine
..........................Kaymakamlığına
.......................... Belediye Başkanlığına
1.Adı ve Soyadı :
2.İşyerinin Ünvanı :
3.Ana Faaliyet Konusu :
4.Tali Faaliyet Konusu :
5.İşyerinin Adresi :
Tel No:
6.İşyerinin Kullanım Alanı : ................ m2
Ustalık Belge No :
7.A) Kayıtlı Olduğu Vergi Dairesinin Adı :
Vergi Kayıt No :
B) SSK. İşyeri Sicil No :
8.Nüfus Kayıt Örneği İl:..................... İlçe…................ Mah....................... Köy..........................
Cilt No............ Sayfa No............. Kütük No............ Baba Adı ................... Ana Adı....................
Doğum Yeri................................Doğum Tarihi ........................
9.İkametgah Adresi :
Açmak İstediğim İşyerinin İşyeri Açma Ve Çalışma Ruhsatına İlişkin Yönetmeliğe Uygun
Olduğunu Kabul Ve Beyan Eder, İşyerimi Açma Ve Çalışma Ruhsatı Verilmesini Arzederim.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Not : Gerçeğe Aykırı Beyanda Bulunulması Ve /Veya Belge Düzenlenmesi Hallerinde TCK İle
Sair Kanuni Düzenlemeler Çerçevesinde İdari, Para, İşyerinin Kapatılması Ve Hapis Cezaları
İle Tecziye Edilir.
1152
Ek-3
T.C.
......................... Valiliğine
..........................Kaymakamlığına
.......................... Belediye Başkanlığına
Fotoğraf
Veriliş Tarihi : ............/......../..............
Sıra No : .........................................
353 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname İle Buna Dayanılarak Çıkarılan Yönetmelik
Hükümlerine Göre Hazırlanan İşbu Ruhsatname ..........................................TL. Harç Alınarak
Verilmiştir.
.................................
........
Mühür ve İmza
1153
Ek-4
1)Şehir şebekesine bağlı su tesisatı, şebeke suyu olmayan yerlerde içilebilir nitelikte depo
tertibatlı yeterli su bulunacaktır.
2)Yeterli derecede aydınlık olacaktır.
3)Zemin ve zeminden 2 metre yüksekliğe kadar olan duvarlar yıkanabilecek bir madde ile
kaplı, diğer kısımlar badana edilmiş durumda bulunacaktır.
4)İşyerinin ön cephesi sabit bir camekanla kaplı olacaktır.
5)Hava temizleme tertibatı olacaktır.
6)Tezgahların üzeri çinko, fayans veya mermer olacaktır.
7)Ağaç kütükleri ve kıyma makineleri temiz olacaktır.
8)Ağzı kapalı maden veya plastik çöp kutuları olacaktır.
9)Tezgahların ön kısmı, müşterilerin arkayı görebileceği şekilde cam olacaktır.
10)Etlerin saklanması amacıyla, kapasiteye göre soğutma tertibatlı dolaplar, tezgahlar veya
soğuk hava deposu bulunacaktır.
11)Bir musluk ve lavabo ile zeminin uygun bir yerinde lağıma bağlı (lağım olmayan yerde
fenni fosseptiklere) ızgaralı bir sifon olacaktır.
II-SAKATAT DÜKKANLARI
Kasap dükkanları için öngörülmüş olan şartlara ilave olarak aşağıda şartlar aranır.
1)Satış yerine irtibatlı olmak üzere dükkanın arka kısmında sakatat hazırlama bölmesi ile bu
bölmede betondan yapılmış bir masa ve yanında bol akar suyu olan bir havuz bulunacaktır.
2)Bu dükkanlarda kıyma makinesi bulundurulmaz.
III-BALIKÇI DÜKKANLARI
Kasap dükkanları için öngörülen şartlara ilave olarak aşağıda şartlar aranır.
1)Balıklar; beton, mermer, fayans ve üzeri çinko kaplı masalar ve raflar üzerinde
bulundurulacaktır.
2)İşyerinin sokak yüzünde, suların dışarı akmaması için gerekli tertibat alınmış olacaktır.
3)Bu dükkanlarda kıyma makinesi bulundurulmaz.
Sağlık Bakanlığınca tespit edilen asgari hijyenik ve teknik şartları taşıması zorunludur.
1154
BAKKAL, ŞARKÜTERİ, SÜPERMARKET, KURUYEMİŞÇİ, KURUKAHVECİ,
BÜFE, MANAV, EKMEK BAYİİ VE KANTİNLER
1)Zemini su geçmez madde ile kaplanacaktır. Ayrıca, zeminde kanala bağlı ızgara ve sifonlu
bir delik bulunacaktır. Kanal tesisatı yoksa, akıntı fenni fosseptiklere bağlanacaktır.
2)Aydınlatma ve havalandırma yeterli olacaktır.
3)Pişirilmeden, yıkanmadan, soyulmadan yenecek bütün gıda maddeleri için ayrı ayrı
camekanlı bölmeler yapılacaktır. Diğer malzemeler için, raf ve bölmeler bulundurulacaktır.
4)Müstakil reyonlar teşkil etmek suretiyle, kahve, züccaciye, kırtasiye ve yasalarda satışına
mani bulunmayan parfümeriye ait eşya satılabilir.
5)Ayrı bir köşe teşkil edilmek ve satılacak bütün maddeler porselen, emaye, cam gibi uygun
ambalajlar ve kaplar içinde bulundurmak ve buzdolabı içerisinde muhafaza edilmek kaydıyla
kapalı bir bölümde mezecilik yapılabilir.
6)Kapalı bir bölümde ekmek satışı yapılabilir.
7)Kantin ve süpermarketler de şehir şebekesine bağlı su olacak, bulunmayan yerlerde musluklu
depo olacaktır.
8)Bacaya bağlı davlumbazı bulunması şartıyla, kantinlerde tost, sandviç ve benzeri yiyecek
maddeleri satılabilir.
9)Perakende olarak kuruyemiş satılan dükkanlarda, kurukahve de dahil olmak üzere kavurma
ve ısıtma yapılabilir.
II-BÜFELER
Tütün, sigara, kibrit, kapalı şişelerde alkollü içkiler, memba suları, gazoz, paketlenmiş
kuruyemişler, çikolata, çiklet ve her türlü konserveler vb. maddelerle açıkta olmamak kaydıyla
sandviç, tost, kurabiye, paket tereyağı, margarin yağı, kapalı kaplarda yoğurt, süt, ayran gibi
maddeler ile gazete, mecmua, zarf, kağıt vb. Maddeler satılmak üzere yaya ve trafiği
engellemeyecek şekilde yetkili merciler tarafından uygun görülecek yer ve şekilde yapılan
yerlerdir.
III-MANAVLAR
1)Zemin ve zeminden 2 metre yüksekliğe kadar duvarlar (raflar hariç) su geçmez madde ile
kaplı olacaktır.
2)Zeminde ucu lağıma bağlı ızgaralı sifon olacaktır.
3)Sebze ve meyveler için kolayca yıkanabilecek şekilde yapılmış masa ve raflar olacaktır.
4)İçinde sebze ve meyve bulunan kaplar zeminden yüksek bir yere konulacaktır.
5)Şehir şebekesine bağlı su tesisatı şebeke suyu olmayan yerlerde depo teşkilatı yeterli su
bulunacak, ayrıca ağzı kapalı madeni veya plastik çöp kutuları olacaktır.
IV-EKMEK BAYİLERİ
1)Zemin mozaik, beton, şap gibi yıkanabilir su geçmez madde ile kaplı olacaktır.
2)Ekmek konulacak vitrin, zeminde en az yarım metre yükseklikte bulunacaktır.
V-KANTİNLER
1)Bakkal emtiası satanlar bakkal dükkanlarına ait şartları taşıyacaktır.
1155
2)Tost, sandviç, döner, ızgara ve benzeri satış yapanlar, benzeri işyerlerinin şartlarını
taşıyacaklardır.
MÜŞTEREK HÜKÜMLER
1)Salonun zemini su geçirmez ve kolay yıkanabilir malzemeden, duvarları yağlı boya, kağıt
veya benzeri malzemeden olacaktır.
2)Işıklandırma florasans ampullerle yapılacaktır.
3)Isıtma merkezi teshin sistemi veya klimayla yapılacaktır.
4)Havalandırma salonun ihtiyacını karşılayacak şekilde yapılacaktır.
5)Masa ve sandalyeler rahat ve temizlenebilir cinsten olacaktır.
1156
6)Masalar üzerinde örtü, peçete bulunacaktır.
7)Tabaklar porselen, cam ve çatal, kaşık ve bıçaklar ise paslanmaz çelikten yapılmış olacaktır.
8)Pencerelerde perde veya jaluzi bulunacaktır.
9)Mutfak duvarları en metre yüksekliğe kadar fayans ve üst tarafı yağlı boya veya plastik boya
olacaktır.
10)Mutfak salondan ayrı bir yerde ve zemini mozaik olup, ızgaralı sifonlar ihtiva edecektir.
11)Mutfağın dışarıya açılan kapı ve pencerelerinde sineklik teller bulunacaktır.
12)Mutfakta yeter adet ve büyüklükte aspiratörler bulunacaktır.
13)Ocak, odun veya kömür ile ısıtılıyorsa, bunlar mutfak dışında kapalı bir yerde saklanacaktır.
14)Hazırlama yerinde sebzelerin soyulması ve etlerin parçalanması için ayrı tezgahlar
bulunacak, sebzelerin yıkanması için emaye, mermer veya kalaylı bakır küvetler bulunacaktır.
15)Bulaşık kaplar sabit emaye veya mermer küvetler içinde yıkanacak ve ayrıca kapları
kurutma yeri olacaktır.
16)Yemek takımlarının konması için dolap veya raflar, ayrıca buzdolabı ve ekmek dolabı
bulunacaktır.
17)Mutfağın uygun bir yerinde, saklanması gereken yiyecek maddelerinin depo edileceği bir
yer olacaktır.
1)Girişte bir antre bulunacaktır. Antrede bir vestiyer, bir boy aynası ve bir telefon bulunacaktır.
2)Antre dahil salonun bütün duvarları en az yağlı boya ile boyanmış olacaktır.
3)Antre ve salon zemini en az parke ile kaplı olacaktır.
4)Işıklandırma aplik ve avizelerle veya gizli ışıklandırma ile sağlanacaktır.
5)Isıtma merkezi sistem veya klimalarla sağlanacaktır.
6)Havalandırma klimalarla sağlanacaktır.
7)Masa örtüleri ve peçeteler iyi cins keten veya benzeri olacaktır. (Kağıt peçete kullanılabilir.)
8)Tabaklar tek tip ve iyi cins porselenden, çatal, kaşık ve bıçaklar iyi cins paslanmaz maddeden
olacaktır.
9)Salonunun pencerelerinde iyi cins kumaş ve tül perde bulunacak veya jaluzi takılacaktır.
10)Salon ve mutfaktan ayrı bir yerde, bayan ve baylar için aynalı ve lavabolu ayrı ayrı birer
tuvalet olacaktır.
11)Tuvaletin zeminden 1,5 metre yüksekliğe kadar duvarları fayans veya mermer kaplı
olacaktır.
12)Tuvaletin erkekler kısmında en az bir adet pisuar olacaktır.
13)Mutfakta üç bölümden başka mutfağa yakın bir yerde yiyecek maddelerinin saklanması için
bir depo olacaktır.
14)Mutfağın dışarıya açılan pencere ve kapılarında sineklik telleri olacaktır.
15)Mutfakta yeter adet ve büyüklükte aspiratör olacaktır.
16)Pişirmenin havagazı veya diğer gazlarla çalışan ocakların haricinde kuzine ile yapılması
halinde, yakıt maddeleri mutfak dışında kapalı bir yerde saklanacaktır.
17)Hazırlama yerinde sebzelerin soyulması ve etlerin parçalanması için ayrı tezgahlar
olacaktır.
18)Sebzelerin yıkanması için emaye veya benzeri küvetler olacaktır.
19)Bulaşık kaplar için sabit emaye, mermer veya paslanmaz çelik küvetler olacaktır.
20)Mutfağın ayrı bir yerinde tabak, çatal, kaşık, bıçak ve bardakların temiz bir şekilde
saklanması için yeteri büyüklükte bir veya birden fazla dolap olacaktır.
21)Mutfakta soğuk yemekler, soğukta saklanması gereken yiyecekler ve pişmemiş etlerin
saklanması için ayrı buzdolapları olacaktır. (Yeter büyüklükte olmak şartı ile bir buzdolabı kafi
görülebilir)
1157
LÜKS SINIF LOKANTA, KEBAPÇI, HAMBURGERCİ VE PİZZACILAR
1)Yemek pişirme ve kapları yıkama yeri olmak üzere birbirinden ayrı en az iki bölümden
meydana gelecektir.
2)Yemek pişirme bölümünün zemini yıkanabilecek şekilde su geçirmez bir madde ile kaplı
olacak, burada lağıma bağlı ızgaralı ve sifonlu delikler olacaktır.
3)Kapların yıkanacağı yer ile yemek pişirilen yerin duvarları zeminden 1,5 metre yüksekliğe
kadar yıkanabilir şekilde olacaktır.
4)Hava temizleme tertibatı olacaktır.
5)Ocak üzerinde bacaya bağlı davlumbaz olacaktır.
6)Bulaşık kapları yıkamak için akar sıcak su tertibatı ve yıkanan kaplar için de dinlendirme yeri
olacaktır.
7)Yemek takımlarının saklanacağı temiz raf veya dolap olacaktır.
8)Her türlü artık ve süprüntüler için ağzı kapaklı çöp kapları olacaktır.
9)İşçiler için soyunma odası veya dolap olacaktır.
1158
GEZİCİ PİLİÇ, KÖFTE VB. SATIŞ YERLERİ
(Gezici Piliç, Köfte vb. Satış Yerleri bölümü, 20.08.2003 günlü Yönetmelik m.1 'le
eklenmiştir.)
Gezici satıcılık işkolu altında faaliyette bulunan sıhhi müesseselerin sattıkları ürünleri
muhafaza etmek için merkez depoları ve satış yapmak için özel ızgara kasalı araçları
bulunacaktır.
PASTANELER
3. SINIF PASTANE
1)Şehir şebekesine bağlı su tesisatı olacak, yoksa musluklu su deposu bulunacaktır.
2)İşyerinin zemini su geçirmez bir madde ile kaplı olacaktır.
3)Zeminin uygun bir yerinde ızgaralı sifon olacaktır.
4)Duvarlar asgari plastik boya olacak, uygun bir yerde askılık bulunacaktır.
5)Aydınlatılmış olacak, hava temizleme tertibatı bulunacak ve ısıtması sağlanacaktır.
6)Pasta satış yerinde vitrinli bir buzdolabı, vitrinli tezgah olacaktır.
7)Ocak mevcut olduğu takdirde, bacaya bağlı davlumbaz olacaktır.
8)Yeteri kadar ağzı kapalı çöp kutuları olacaktır.
9)Masa ve sehpaların üzeri mermer, formika, cam veya benzeri maddelerle kaplı olacaktır.
10)Uygun bir yerde tuvalet ve lavabo olacaktır.
11)İmalathane şartları uygun olduğu takdirde, tavuk suyu çorba, pilav, söğüş, kızartma
makinelerinde çevirme tavuk, sahanda yumurta, sandviç, döner, sandviç hamburger, gözleme,
pizza verebilir.
12)Tabak, bardak, çatal, kaşık ve bıçaklar iyi cins olacaktır. (Melamin tabaklar kullanılmaz)
2. SINIF PASTANE
2. sınıf pastanelerde, 3. sınıf pastaneler için aranan şartlara ilave olarak aşağıdaki şartlar aranır;
1)Salonun zemini asgari mozaik olacaktır.
2)Salonun uygun bir yerinde vestiyer bulunacaktır.
3)Pencerelere kumaş ve tül perde takılacaktır.
4)İmalathanesi bulunmadığı takdirde salondan ayrı bir servis hazırlık yeri, üzeri fayans veya
mermer kaplı bir hazırlama tezgahı ve kurulama yeri ile çay, kahve vs. takımlar için raf ve
dolaplar ile yeterli büyüklükte bir ocak bulunacaktır.
1. SINIF PASTANE
1. sınıf pastanelerde, 2. sınıf pastaneler için aranan şartlara ilave olarak aşağıdaki şartlar aranır;
1)Isıtma, merkezi ısıtma sistemi veya klima ile olacaktır.
1159
2)Duvarlar tavana kadar yağlıboya olacaktır.
3)Masalar ve sandalyeler iyi cins doğramadan yapılmış olacaktır.
4)Bay ve bayanlar için ayrı ayrı tuvaletler bulunacak, bunların duvarları fayans veya mermer
olacaktır.
Lüks sınıf pastanelerde, 1. sınıf pastaneler için aranan şartlara ilave olarak aşağıdaki şartlar
aranır;
1)Salonun zemini parke, mermer veya halı kaplanacaktır.
2)Işıklandırma iyi cins aplik, avize veya gizli ışıklandırma ile sağlanacaktır.
3)Havalandırma klima ile sağlanacaktır.
4)Satış yeri salondan ayrı olacaktır.
5)İmalathaneye sahip olacaktır.
Pasta satış yerlerinde, 3. sınıf pastaneler için öngörülen şartlar aranmakla birlikte, oturma yeri
ve tuvalet bulundurma şartları aranmaz.
3. SINIF KAHVEHANELER
1160
2. SINIF KAHVEHANELER
2. sınıf kahvehanelerde, 3. sınıf kahvehaneler için aranan şartlara ilave olarak aşağıdaki şartlar
aranır.
1)Pencerelerde perde veya jaluzi olacaktır.
2)Masalar formika olacak, gerektiğinde üzerleri çuha ile kaplanacaktır.
3)Girişte vestiyer olacaktır.
4)Daimi akar sıcak ve soğuk su tertibatı bulunacaktır.
5)Kahve, çay ve nargile takımları iyi cinsten, çay tepsileri ve kaşıklar paslanmaz maddeden
olacaktır.
6)Bilardo oynatılması halinde, ayrı bir salon veya salondan bölünmüş düzgün bir yer tahsis
edilecektir.
1. SINIF KAHVEHANELER
2 nci sınıf kahvehaneler için aranan şartlara ilave olarak aşağıdaki şartlar aranır.
1)Salon duvarları yağlı boya ile boyanacaktır.
2)Isıtma merkezi sistem veya klima olacak, havalandırma klima ile sağlanacaktır.
3)Bay ve bayanlar için duvarları asgari fayanstan yapılmış tuvalet olacak ve baylar için pisuar
bulundurulacaktır.
4)Ocağın bulunduğu bölüm 1,5 metreye kadar mermer veya fayans kaplı olacaktır.
1 nci sınıf kahvehanelerde aranan şartlara ilave olarak aşağıdaki şartlar aranır.
1)Salonun zemini marley veya benzeri bir malzeme ile kaplı olacaktır.
2)Işıklandırma floresans lamba ile gizli olarak yapılacaktır.
3)Sandalyeler iyi cins malzemeden yapılmış, üzerleri kumaş veya deri ile kaplı bulunacaktır.
4)Gürültü çıkaran oyunlar veya oyun aletleri ayrı bir salonda bulundurulacaktır.
OYUN SALONU
ÇAY OCAĞI
Çay ocaklarında, 3. sınıf kahvehaneler için aranan şartlardan (6), (7), (8), (10), (11), (12) nci
bend hükümleri aranır.
ÇAY BAHÇELERİ
Çay bahçelerinde, ocak bölümü için 1. Sınıf kahvehaneler için aranan, bahçe bölümü ve
müştemilatı ne için ise açıkhava gazinoları için aranan şartlar aranır.
1 nci sınıf gazino, dansing-diskoteklerde, 2. sınıf gazino, dansing - diskotekler için aranan
şartlara ilave olarak aşağıdaki şartlar aranır.
1)Vestiyer bankolu olacak, telefon kabin içinde bulunacaktır.
2)Uygun bir yerde amerikan bar olacaktır.
3)Mutfak, 1. sınıf lokantalar için aranan şartları taşıyacaktır.
4)Sanatçıların soyunması ve hazırlık yapmaları için sahne ile irtibatlı ayrı ayrı aynalı ve makyaj
masalı odalar olacaktır.
Lüks sınıf gazino, dansing - diskoteklerde, 1. sınıf gazino, dansing - diskotekler için aranan
şartlara ilave olarak aşağıdaki şartlar aranır.
1)Girişte boy aynası olacaktır.
2)Giriş ve salonun zemini ahşap, parke veya benzeri maddelerle kaplanmış olacaktır.
3)Giriş ve salonun duvarları lambri, kumaş veya benzeri maddelerle kaplanmış olacaktır.
4)Sanatçıların soyunma odalarında sıcak su bulunan lavabo bulunacaktır.
PAVYON
Pavyonlar için, lüks sınıf gazino dansing - diskotekler için aranan şartlar aranır.
TAVERNA
1162
KOKTEYL SALONU
1)Girişte salonun büyüklüğüne uygun nitelikte bir antre olacak ve antreden salona ikinci bir
kapı ile geçilecektir.
2)Antrede vestiyer olacaktır.
3)Salonun zemini parke kaplı olacaktır.
4)Duvarlar yağlı boya olacaktır.
5)Işıklandırma gizli veya salonun mefruşatına uygun güzel görünüşlü aplik ve avizelerle
sağlanacaktır.
6)Aplik kullanılmamış olması halinde tavan güzel bir surette dekore edilecektir.
7)Isıtma merkezi sistem ya da klima ile yapılacaktır.
8)Masa, sandalye, koltuk ve kanepeler iyi cins kumaş kaplı olacaktır.
9)Telefon olacaktır.
10)Salonun uygun bir yerinde amerikan bar, komple müzik seti olacaktır.
11)Yeter büyüklükte bir dans pisti, orkestra var ise bunun için uygun ve güzel dekore edilmiş
yer olacaktır.
12)Salondan ayrı bir yerde bay ve bayanlara ait lavabolu tuvalet ve baylar kısmında pisuar
olacaktır.
13)Salondan ayrı bir yerde 1. sınıf kahvehanelerin ocak niteliklerine uygun bir ocak olacaktır.
14)Ocağın duvarları 1,5 metre yüksekliğe kadar fayans veya mermerle kaplı olacaktır.
15)Ocak üzerinde bacaya bağlı davlumbaz olacaktır.
16)Tezgahların üzeri fayans, mermer veya formika ile kaplı olacaktır.
17)Ocak kısmında takımların konulacağı dolap ve yiyecek maddeleri için ağzı kapalı kutu veya
kavanozlar olacaktır.
18)Buzdolabı olacaktır.
1163
SİNEMA, TİYATRO, DÜĞÜN SALONLARI, SİRK VE LUNAPARKLAR
2. SINIF SİNEMA
1)Koltuklar;
a)İlk sıranın perdeye olan uzaklığı en az 7 metre, her bir koltuk 50 cm. olacaktır.
b)Koltukların arka arkaya olan mesafesi 90 cm., sahneye paralel olan yollar 1 metre ve
sahneye dik olan yollar 125 cm. olacaktır.
c)Koltukların arkalıkları tamamen kapalı olacaktır.
2)Tuvaletler;
a)Salon ve balkon için ayrı ayrı her 400 koltuk için, 2 bayan ve 2 baylara ait olmak
üzere 4 tuvalet olacaktır.
b)En az birer lavabo ve baylar kısmında en az 4 adet pis su var olacaktır.
c)Bekleme salonunun ve balkonun tuvaletler ile doğrudan doğruya irtibatı yok ise, bu
bölümde en az bir bayan ve bay tuvaleti olacaktır.
3)Salon (birinci, hususi ve balkon) olarak üç bölüme ayrılacak ve bu bölümlerin her birinin en
az 90 cm. genişliğinde dışarıya doğru açılan en az iki çıkış kapısı olacaktır.
a)Salon ve balkonlardaki arka yolları ile çıkış kapıları kırmızı uyarma ışık tertibatı ile
belirtilecektir.
b)Şehir cereyanı kesildiğinde aydınlatmayı sağlamak üzere ve derhal devreye
girebilecek yeter güçte bir jeneratör olacaktır.
4)Isıtma;
a)İhtiyaca yeter nitelikte kalorifer veya benzeri modern tesisatla sağlanacaktır.
b)Isı derecesini ölçmek için her bölüme termometreler konulacaktır.
5)Havalandırma klima ile olacaktır.
6)Uygun yerlere yeteri kadar yangın söndürme tertibatı konulacaktır.
7)Makine dairesi uygun şartlarda olacaktır.
8)Giriş holü;
a)Zemini mozaik, üst tarafı tavan dahil en az yağlı boya olacaktır.
b)En az iki giriş bulunacak ve bunların adedi sinemanın istiabına göre çoğaltılacaktır.
c)Gişeler önünde sıraya girmeyi sağlayan nitelikte sabit korkuluklar olacaktır.
d)Duvarlarda güzel görünüşlü afiş yerleri bulunacaktır.
9)Bekleme salonu;
a)Sinemanın istiabına uygun büyüklükte olacak, zemini mozaik duvarları ve tavan en az
yağlı boya ile boyanmış olacaktır.
b)Salonda yeteri kadar oturulacak yerler bulunacaktır.
c)Salonda bir büfe olacaktır.
10)Sigara salonu;
a)Salon ve balkon için ayrı ayrı yeter büyüklükte sigara salonları bulunacaktır.
b)Salonların zemini mozaik, duvarları (tavan dahil) en az yağlı boya olacaktır.
c)Sigara salonlarında oturma yerleri, kreşuvarlar ve küllükler olacaktır.
d)Sigara salonlarında büfe bulunacaktır.
11)Salon ve balkon;
a)Zeminler plastik ve benzeri ses geçirmez maddelerle kaplı olacaktır.
b)Duvarlar güzel bir şekilde ve akustiği sağlayacak surette dekore edilmiş olacaktır.
c)Giriş ve çıkış kapıları dışardan ses ve ışık gelmeyecek şekilde yapılmış olacaktır.
d)Koltuklar iyi cins malzeme ile kaplı olacak ve ayrıca kol yerleri bulunacaktır.
e)Loca mevcut ise, bu kısımlar salon ve balkon niteliklerine uygun olacak ve ayrıca
askılığa bulunacaktır.
12)Telefon bulunacaktır.
1164
1165
I. SINIF SİNEMA
1. sınıf sinemalarda, 2. sınıf sinemalar için aranan şartlara ilave olarak aşağıdaki şartlar aranır.
1)Sahne, sinemaskop filmler gösterilmesine uygun şekilde ve büyüklükte yapılmış
olacaktır.
2)Sahnede iyi cins kadife veya benzeri otomatik açılıp-kapanan perde olacaktır.
3)Sinema makinesi iki adet olacaktır.
4)Makine dairesi
a)Projesine uygun tamamen kargir olacak, makinistin herhangi bir tehlike anında burayı
terk etmesi için ikinci bir kapısı bulunacaktır.
b)Herhangi bir yangın halinde alevlerin tehlikesini azaltmak için makine dairesinin kapı
ve pencerelerinin dış tarafında 50 cm. genişliğinde sağlı sollu saçdan bir markiz bulunacaktır.
c)Makine dairesin deki baca ve pencereler bu bölümün havalandırmasına yeter nitelikte
olacaktır.
5)Kabinli bir telefon bulunacaktır.
1)Etrafının duvarla ya da başka malzeme ile çevrilmesi halinde, buralarda göz estetiğini
bozmayacak malzeme kullanılacaktır.
2)Sahne, kapalı sinemalardaki esaslara uygun olacaktır.
3)Sahne, bahçenin her tarafından gözükecek şekilde düzenlenecektir.
4)Yeterli bayan ve bay tuvaletleri ve akar suyu olacak, baylara mahsus tuvaletlerde yeterli
sayıda pisuvar bulunacaktır.
5)Büfe ve çayocağı bulunacaktır.
6)Yedek jeneratör olacaktır.
DÜĞÜN SALONU
SİRKLER VE LUNAPARKLAR
1166
3)Bay tuvaletinde yeteri sayıda pisuar bulunacaktır.
4)Zemini toz kaldırmayacak uygun malzeme ile kaplanacaktır.
5)Telefonlu kabini olacaktır.
6)Kumar ve benzeri şans oyunları oynatılmayacaktır.
7)Sirklerde oturma yerleri uygun nitelikte olacaktır.
8)Mütemmim kısımlar benzer işyerleri şartlarına haiz olacaktır.
9)Her türlü can ve mal emniyeti için gerekli tedbirler sağlanacaktır.
3. SINIF OTEL
2. SINIF OTELLER
1)Isıtma merkezi sistem ile yapılmıyorsa borulu gaz veya kömür sobaları ile sağlanacaktır.
2)Bütün duvarlar yağlı boya olacaktır.
3)Antre;
a)Bir müracaat yeri, bir telefon ve vestiyer olacaktır.
b)Yeter sayıda sandalye ve sigara sehpası bulunacaktır.
c)Duvarda bir saat bir termometre olacaktır.
d)Pencerelerde düzenli kumaş perdeleri olacaktır.
4)Katlar;
a)Her katta bir banyo ve her on yatak için bir tuvalet ve her beş yatak için de bir lavabo
bulunacaktır.
b)Banyolarda sıcak su tertibatı olacaktır.
1167
5)Odalar;
a)Odalarda yatak sayısı, her 5 metrekareye bir tane olmak üzere en fazla 4 yatak
konulacaktır.
b)Karyolalar iyi cins olacaktır.
c)Yatak uygun kalınlıkta fitilli olacak; yastık, yorgan ve çarşaflar iyi cins patiska veya
ketenden yapılmış olacak, yeter miktarda battaniye, bulunacaktır.
d)Gardırop, komidin, yatak adedine göre sandalye, elbise askısı ve fırçası bulunacaktır.
e)Pencereler havalandırmaya müsait olacaktır. (Vasistaslı)
6)Dinlenme salonu;
a)Duvarlar yağlı boya olacaktır.
b)Yeter sayıda koltuk ve sandalyeler, sigara sehpaları, tablalar olacaktır.
c)Yeter büyüklükte ve az bir aspiratörü bulunacaktır.
7)Otelin her katında yangın söndürmek için gerekli malzeme olacaktır.
8)Gerekli malzemelerin saklanacağı bir deposu olacaktır.
9)Bir kahve ocağı bulunacaktır.
10)Ağzı kapaklı madeni çöp kutuları olacaktır.
11)Şehir şebekesine bağlı su tesisatı olacaktır.
I. SINIF OTEL
A. SINIF OTEL
B. SINIF OTEL
1)Isıtma, merkezi teshin veya modern sıcak ve soğuk hava tesisatı ile sağlanmış olacak, sürekli
sıcak suyu bulunacaktır.
2)Havalandırma, bütün odaları etkileyecek surette modern cihazlarla sağlanacaktır.
3)Giriş holü;
a)Zemin mermer, parke veya benzeri maddelerle döşeli olacaktır.
b)Duvarlar mermer veya lambri olacaktır.
c)Işıklandırma abajur, kristal avize, aplik veya gizli ışık tertibatı ile yapılacaktır.
d)Bankolu bir müracaat yeri, telefon santralı ve vestiyer bulunacaktır.
e)Vestiyer duvarları lambri veya benzeri malzeme ile kaplı olacaktır.
f)Otel santralına bağlı olmayan kabinli bir telefon bulunacaktır.
g)İyi malzeme ile yapılmış bekleme koltukları ve sehpalar, duvarda saat, termometre,
barometre bulunacaktır.
4)Dinlenme salonları;
a)Biri zemin katında olmak üzere ve az iki salonu bulunacaktır.
b)Işıklandırma kristal avize, aplik, abajur veya gizli ışık tertibatı ile sağlanacaktır
c)Mobilya iyi cins malzemeden olacak, iyi cins halı veya yolluklar bulunacaktır.
d)Pencerelerde iyi cins kumaş ve tül perdeler olacaktır.
e)Salonlardan birinde orkestra yeri, televizyon ve amerikan bar bulunacaktır.
f)Masa ve sehpalarda, cam, porselen veya seramik tablalar olacaktır.
5)Merdivenlerde yol halısı olacaktır.
6)Otel, zemin hariç üç kattan fazla ise asansör bulunacaktır.
7)Koridorlar;
a)Zeminde halı yolluklar bulunacak, duvarlar yağlı boya olacaktır.
b)Zemin lüks ve ses geçirmez malzeme ile kaplı, duvarlar yağlı boya, yerde iyi cins
halılar, pencerelerde jaluzi veya tül kumaş perdeler bulunacaktır.
c)Işıklandırma gözü yormayacak şekilde olacak, abajurlu okuma lambası, santral ile
bağlantılı telefon olacaktır.
d)Tercihen gömme gardırop, şifoniyer bavul masası, tuvalet, boy aynası, koltuk ve
sehpalar bulunacaktır.
e)Yatak şilteleri en iyi cinste yaylı veya kauçuk, yatak takımları en iyi cins keten veya
benzeri, yorganlar yarım kuş tüyü olacak, yastıklar biri kuş tüyü olmak üzere iki adet olacak ve
iyi cins battaniyeler bulunacaktır.
f)Karyolalar iyi cins doğrama, cilalı lake ve benzeri olacaktır.
g)Daireler, yatak, oturma odası, banyo olmak üzere üç kısım olacaktır.
1170
h)Oturma odasında yeteri kadar koltuk ve sehpalardan başka, bir çalışma masası, masa
lambası, bir radyo ve televizyon olacaktır.
10)Banyolar;
a)Küvet gömme olacaktır.
b)Alafranga tuvaleti, aynalı fayans lavabosu, havalandırma tesisatı bulunacaktır.
c)Duşlu odalarda havalandırma merkezi sistem ile veya klima ile sağlanacaktır.
11)Tuvalet;
a)Alaturka, alafranga ve lavabolu olacaktır.
b)Duvarlar fayans olacaktır.
12)Lüks lokanta niteliğinde lokantası ve mutfağı bulunacaktır.
13)1.sınıf niteliğinde bayan ve bay berber salonu, manikürcü sağlık ve fen koşullarına uygun
çamaşırhanesi ve ütü yeri olacaktır.
14)Bütün katlarda yangın söndürme cihazları olacaktır.
15)Hizmetlilerin ve malzemelerin girmesi için ayrı bir servis kapısı, otel önünde otopark
olacaktır.
16)Ağzı kapalı madeni çöp kapları bulunacaktır.
HAN VE PANSİYON
1)Şehir şebekesine bağlı akar sıcak su tesisatı olacak veya musluklu yeterli deposu olacaktır.
2)Zemini su geçirmez madde ile kaplı olacak ve ızgaralı sifon bulunacaktır.
3)Duvarlar su geçirmez madde veya yağlı boya olacaktır.
4)Çalışma masaları mermer veya su geçirmez bir madde ile kaplı olacaktır.
5)Madeni koltuk bulunacaktır.
6)Ağzı kapalı çöp kutuları bulunacaktır.
7)Isıtma yeterli seviyede olacaktır.
8)Askılık bulunacaktır.
2. sınıf erkek berber dükkanlarında, 3. sınıf erkek berberi dükkanları için öngörülen şartlara
ilave olarak aşağıdaki şartlar aranır.
1)Çalışma koltukları nikelajlı olacaktır.
2)Havalandırma sessiz aspiratörlerle sağlanacaktır.
3)Pencere veya vitrinde iyi cins tül perde olacaktır.
1. sınıf erkek berber dükkanlarında, 2. sınıf erkek berberi dükkanları için öngörülen şartlara
ilave olarak aşağıdaki şartlar aranır.
1)Lavaboların bulunduğu duvar kısmı 1,5 metre yüksekliğe kadar fayans veya mermer kaplı
olacaktır.
2)Çalışma masaları tek tip, iyi cins doğrama üzerleri formika veya mermer kaplı olacaktır.
3)Salonun uygun bir kısmında bir vestiyer ile bekleme yeri ve yeter sayıda koltuk bulunacaktır.
1171
KUAFÖR
1)Şehir şebekesine bağlı akar sıcak su tesisatı olacak veya yeterli musluklu su deposu olacaktır.
2)Zemin mozaik, ucu lağıma bağlı ızgaralı sifon olacaktır.
3)Duvarlar yağlı boya olacaktır.
4)Isıtma yeterli olacaktır.
5)Havalandırma aspiratörle sağlanacaktır.
6)Salonun uygun bir yeri bekleme yeri olacak, burada yeter sayıda koltuk, sehpa ve vestiyer
bulunacaktır.
7)Pencerelerde veya vitrin camında, içersinin dışarıdan görünmesine engel olacak nitelikte
perdeler olacaktır.
8)Çalışma koltukları iyi kalitede olacak ve yeterli kurutma makineleri bulunacaktır.
9)Manikür ve pedikür yerleri perde ile ayrılmış olacaktır.
10)Ağzı kapalı çöp kutuları olacaktır.
11)Bir tuvaleti bulunacaktır. (Pasajlarda tuvalet aranmaz.)
I. SINIF KUAFÖR
1. sınıf kuaför dükkanlarında, 2. sınıf kuaför dükkanları için öngörülen şartlara ilave olarak
aşağıdaki şartlar aranır.
1)Zemin asgari mozaik olacak, duvarlar salonun durumuna uygun bir yüksekliğe kadar lambri
kaplanacaktır.
2)Pencerelerde iyi nitelikte tül veya jaluzi perdeler bulunacaktır.
3)Çalışanların kıyafetleri tek tip olacak, soyunma dolapları bulunacaktır.
Lüks sınıf kuaför dükkanlarında, 1. sınıf kuaför dükkanları için öngörülen şartlara ilave
olarak aşağıdaki şartlar aranır.
1)İşyeri, bekleme salonu ile çalışma bölümlerinden oluşacak ve vestiyer bulunacaktır.
2)İşyerinin bütün bölümlerinin zemini parke, marley veya klasik madde ile kaplı olacak,
bekleme salonunda ayrıca uygun ölçüde bir halı bulunacaktır.
3)Isıtma merkezi teshin sistemi veya klima sistemi ile sağlanacaktır.
4)Havalandırma klima ile sağlanacaktır.
5)Saç yıkama ve boyama yerinde yeteri kadar fayans lavabolar bulunacak, boyama işinin
gerektirdiği araç ve gereç mevcut olacak ve bu kısımda bulunan tezgahların üzerleri
mermer, formika veya benzeri maddeler ile kaplı olacak, lavabo arkaları ile çalışma
sırasında ıslanabilmesi mümkün yerler yeterli bir yüksekliğe kadar fayans kaplı
olacaktır. Saç yıkamak için sürekli sıcak su akıtan tesisat bulunacak, boya malzemesi ağzı
kapaklı bir dolapta saklanacaktır. Boyama ve yıkama anında müşterilerin giyinmesi için
naylon önlük veya gömlekler bulunacaktır.
6)En az bir adet fayans lavabolu bir tuvalet bulunacaktır.
GÜZELLİK SALONU
Güzellik salonlarında, lüks sınıf kuaförler için öngörülen şartlara ilave olarak, fizik tedavi,
epilasyon ve cilt bakım hizmetleri için uzmanlık belgesine sahip ehliyetli elemanların çalışması
şartı aranır.
1172
TAKSİ DURAĞI VE YAZIHANESİ, GARAJ VE OTOPARK
TAKSİ DURAĞI
Telefon taksi yazıhanelerinde, taksi durakları için öngörülen şartlara ilave olarak aşağıdaki
şartlar aranır.
1)Her araba için 20 metrekareden az olmamak üzere 8 araba park edilebilecek kapasitede depo
alanına sahip bulunacaktır.
2)İşletici, çalıştıracağı arabaların yazıhaneciye bağlı olduğunu tevsik eden belgeye sahip
bulunacaktır.
3)Yazıhane ile depolama yeri ayrı ayrı yerlerde bulunabilir.
GARAJ VE OTOPARKLAR
1173
İŞYERİ AÇMA VE ÇALIŞMA RUHSATLARINA İLİŞKİN
YÖNETMELİKTE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA
DAİR YÖNETMELİK
MADDE 1 – 14/7/2005 tarihli ve 2005/9207 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe
konulan İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliğin 4 üncü maddesinin birinci
fıkrasının (c), (d), (e) ve (k) bentleri aşağıdaki şekilde, (g) bendinde yer alan "internet kafeler"
ibaresi ise "internet salonları" olarak değiştirilmiştir.
"c) Birinci sınıf gayrisıhhî müessese: Meskenlerden mutlaka uzak bulundurulmaları
gereken işyerlerini,
d) İkinci sınıf gayrisıhhî müessese: Meskenlerden mutlaka uzaklaştırılması
gerekmemekle beraber izin verilmeden önce civarında ikamet edenlerin sıhhat ve istirahatleri
üzerine gerek tesisatları ve gerekse vaziyetleri itibarıyla bir zarar vermeyeceğine kanaat
oluşması için inceleme yapılması gereken işyerlerini,
e) Üçüncü sınıf gayrisıhhî müessese: Meskenlerin yanında açılabilmekle beraber yalnız
sıhhî nezarete tabi tutulması gereken işyerlerini,"
"k) İnceleme kurulu: Birinci sınıf gayrisıhhî müesseseler için yer seçimi ve tesis kurma,
deneme veya açılma izni amacıyla inceleme yapan kurulu,"
MADDE 2 – Aynı Yönetmeliğin 5 inci maddesinin üçüncü fıkrası aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
"Turizm işletme belgeli tesisler, işletme belgesinin düzenlenmesine esas hususlarla ilgili
olarak sadece Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından denetlenir. Kültür ve turizm koruma ve
gelişim bölgeleri ile turizm alan ve merkezlerinde Çevresel Etki Değerlendirmesi olumlu kararı
veya Çevresel Etki Değerlendirmesi gerekli değildir kararı verilen ve 2634 sayılı Turizmi
Teşvik Kanunu kapsamında yer alan yatırımlar için işyeri açma ve çalışma ruhsatı, yetkili
idareler tarafından başka bir işleme gerek kalmaksızın onbeş gün içinde verilir."
MADDE 3 – Aynı Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
"Yetkili idarelerden usulüne uygun olarak işyeri açma ve çalışma ruhsatı alınmadan işyeri
açılamaz ve çalıştırılamaz. İşyerlerine bu Yönetmelikte belirtilen yetkili idareler dışında diğer
kamu kurum ve kuruluşları ile ilgili meslek kuruluşları tarafından özel mevzuatına göre verilen
izinler ile tescil ve benzeri işlemler bu Yönetmelik hükümlerine göre ruhsat alma
mükellefiyetini ortadan kaldırmaz. İşyeri açma ve çalışma ruhsatı alınmadan açılan işyerleri
yetkili idareler tarafından kapatılır."
MADDE 4 – Aynı Yönetmeliğin 9 uncu maddesinin ikinci fıkrasında yer alan
"Gayrisıhhî müesseseler için" ibaresinden sonra gelmek üzere "sınıf tayini, tesise ait kapasite
raporu, tesisten kaynaklanacak atıklar ve müessesenin diğer özellikleri dikkate alınarak" ibaresi
eklenmiştir.
MADDE 5 – Aynı Yönetmeliğin 15 inci maddesinin ikinci ve beşinci fıkraları
yürürlükten kaldırılmış ve altıncı fıkrasında yer alan "valilik veya kaymakamlıktan" ibaresi
"valilikten" olarak değiştirilmiştir.
MADDE 6 – Aynı Yönetmeliğin 19 uncu maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
"MADDE 19- Çevresel Etki Değerlendirmesi raporu düzenlenmesi gereken tesisler için
düzenlenen Çevresel Etki Değerlendirmesi olumlu belgesi ve raporu, yer seçimi ve tesis kurma
izni yerine geçer."
MADDE 7 – Aynı Yönetmeliğin 22 nci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinin (4)
numaralı alt bendindeki "veya yatırım sürecinin hızlandırılması amacı ile yetkili makamca
uygun görülen durumlarda, bir yıl içerisinde üretim sürecinin gerektirdiği atık limitlerini
sağlayacak projenin ve raporların hazırlatılmasına ilişkin müteşebbisçe verilen taahhütname"
ibaresi ile aynı fıkranın (b) bendinin (5) ve (6) numaralı alt bentlerinde yer alan "veya analiz
1174
raporu" ibareleri madde metninden çıkarılmış ve aynı fıkranın (b) bendinin (7) numaralı alt
bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
"7) Açılma izni raporu."
MADDE 8 – Aynı Yönetmeliğin 23 üncü maddesi başlığıyla birlikte aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
"İkinci ve üçüncü sınıf gayrisıhhî müesseseler
MADDE 23- İkinci ve üçüncü sınıf gayrisıhhî müessese açmak isteyen gerçek ve tüzel
kişiler; işin özelliğine göre bu maddenin ikinci fıkrasında belirtilen kriterlere uygun olarak
işyerini düzenledikten sonra bu Yönetmeliğin eki Örnek 2’de yer alan başvuru formunu
doldurarak yetkili idareye ibraz eder.
Yetkili idareler, ikinci ve üçüncü sınıf gayrisıhhî müesseseler için yapılacak beyan ve
incelemelerde; insan sağlığına zarar verilmemesi, çevre kirliliğine yol açılmaması, yangın,
patlama, genel güvenlik, iş güvenliği, işçi sağlığı, trafik ve karayolları, imar, kat mülkiyeti ve
doğanın korunması ile ilgili düzenlemeleri esas alır.
Başvurunun öngörülen kriterlere uygun olarak doldurulduğunun tespiti halinde, başkaca
bir işleme gerek kalmaksızın işyeri açma ve çalışma ruhsatı beş gün içinde düzenlenerek
ilgiliye verilir. İlgili, bu belgeye dayanarak işyeri açabilir.
Beyana göre tanzim edilen ruhsat müktesep hak doğurmaz.
İkinci ve üçüncü sınıf işyeri açma ve çalışma ruhsatı verilen işyerleri, yetkili idare
tarafından bir ay içinde kontrol edilir. Bu süre içinde kontrol edilmemesi halinde, ilgili, çalışma
ruhsatı almış sayılır ve kontrol görevini süresinde yerine getirmeyen kamu görevlileri hakkında
yetkili idareler tarafından yasal hükümler uygulanır.
Ruhsat verilmesini takiben yapılacak kontrol ve denetimlerde, ikinci fıkrada belirtilen
kriterlere aykırı beyan ve durumun tespiti halinde, işyerine bir defaya mahsus olmak üzere
onbeş günlük süre verilir. Verilen süre içinde noksanlık ve aykırılıklar giderilmediği takdirde
verilmiş olan ruhsat, yetkili idare tarafından iptal edilerek işyeri kapatılır ve ilgililer hakkında
ruhsat vermeye yetkili idareler tarafından ayrıca yasal işlem yapılır.
İkinci sınıf gayrisıhhî müesseselerden yakıcı, parlayıcı, patlayıcı ve tehlikeli maddelerle
çalışılan işlerle oksijen LPG dolum ve depoları, bunlara ait dağıtım merkezleri, perakende satış
yerleri, akaryakıt ile sıvılaştırılmış petrol gazı, sıvılaştırılmış doğal gaz ve sıkıştırılmış
doğalgaz istasyonları ve benzeri yerlere müsaade verilmezden evvel civarında ikamet edenlerin
sıhhat ve istirahatleri üzerine gerek tesisatları ve gerekse vaziyetleri itibarıyla bir zarar
vermeyeceğine kanaat oluşturulması için yetkili idarelerce inceleme yapılması zorunludur. Bu
müesseselerin etrafında yetkili idareler tarafından belirlenecek mesafede sağlık koruma bandı
bırakılması mecburidir. Söz konusu yerlerin üçüncü sınıf gayrisıhhî müessese olarak açılması
durumunda sıhhî nezarete tabi tutulması yeterlidir."
MADDE 9 – Aynı Yönetmeliğin 44 üncü maddesinin üçüncü fıkrasındaki "internet
kafelerde" ibaresi "internet salonlarında" olarak değiştirilmiş, aynı fıkranın üçüncü cümlesinde
yer alan "sağlayacak" ibaresinden sonra gelmek üzere "güncel" ibaresi eklenmiştir.
MADDE 10 – Aynı Yönetmeliğin 16 ncı maddesinin ikinci fıkrası, 18 inci maddesinin
ikinci ve dördüncü fıkraları, 20 nci maddesinin birinci fıkrasının ikinci cümlesi, 21 inci
maddesinin birinci fıkrasının ikinci cümlesinde yer alan "veya analizi" ibaresi ile aynı
maddenin üçüncü ve dördüncü fıkraları yürürlükten kaldırılmıştır.
MADDE 11 – Aynı Yönetmeliğin eki Örnek 1 Formunun 20 nci sırasında yer alan
"Özürlü ve" ibaresi; Örnek 2 Formunun 16 ve 17 nci sıralarında yer alan "veya analiz raporu"
ibareleri ile 19 ve 20 nci sıraları; Örnek 3 Formunun 6 ncı sırasında yer alan karelerdeki "Kira"
karesinden sonra gelen "(Kira sözleşmesi)" ve "Malik" karesinden sonra gelen "(Tapu sureti)"
ibareleri ile 11 inci sırası; Örnek 4 Formunun 12 ve 13 üncü sıralarında yer alan "veya analiz
raporu" ibareleri ile 15, 16 ve 18 inci sıraları metinden çıkarılmış ve Örnek 3 Formunun 12, 13,
14, 15, 16, 17 ve 18 inci sıraları 11, 12, 13, 14, 15, 16 ve 17 nci sıra olarak, Örnek 4 Formunun
17 nci sırası 15 inci sıra olarak değiştirilmiştir.
1175
MADDE 12 – Aynı Yönetmeliğin eki (Ek-1)’de yer alan Sıhhî Müesseseler İçin
Sınıflarına ve Özelliklerine Göre Aranacak Nitelikler kısmının (C) bölümünün 7 nci maddesi,
(E) bölümünün (f) alt başlığı ile bu alt başlığın 8 inci ve 9 uncu maddeleri aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
"7 - Hipermarket, grosmarket ve megamarketlerde giriş ve çıkış olmak üzere iki kapı,
çocuk emzirme yeri ile satış alanının en az yarısı kadar olmak üzere otopark ve yeteri kadar
depo alanı bulunacaktır."
"f) İnternet salonu"
"8 - İşyerinde mekanik ve elektronik oyun alet ve makineleri bulunamaz.
9 - İşyerlerinde sürekli güncellenen filtre programı kullanılması zorunludur."
MADDE 13 – Aynı Yönetmeliğin eki (Ek-2)’de yer alan Gayrisıhhî Müesseseler Listesi
kısmının (A) bölümünün (2) numaralı alt başlığında yer alan (2.3) numaralı maddesi, (3)
numaralı alt başlığında yer alan maddeler, (4) numaralı alt başlığında yer alan (4.1.1) ve (4.1.7)
numaralı maddeler, (5) numaralı alt başlığında yer alan (5.1) ve (5.6) numaralı maddeler ile (9)
numaralı alt başlığında yer alan (9.3) numaralı madde aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve aynı
bölümün (5) numaralı alt başlığı ile (6) numaralı alt başlığına aşağıdaki maddeler eklenmiştir.
"2.3- 500 HP ve üzeri motor gücü kullanan her nevi elektromekanik, elektromanyetik
madeni eşya imal, işleme, montaj, tamir, emayeleme, plastik ve benzeri maddelerle kaplama
yerleri, tarım ilaçlama makine imalatı yapan işyerleri,"
"3.1- Çimento fabrikaları veya klinker üretim tesisleri ile 5 ton/saat ve üzeri kapasitede
olan çimento öğütme, paketleme ve karıştırma tesisleri,
3.2- Seramik ve porselen fabrikaları,
3.3- Alçı, kireç ve benzeri fabrikaları,
3.4- Maden ruhsat sahasında veya bitişiğinde bulunmayan ve yıllık 100.000 m2 üzeri
kapasiteli mermer kesme, işleme ve sayalama tesisleri,
3.5- Maden ruhsat sahasında veya bitişiğinde bulunmayan kömür yıkama ve eleme
tesisleri, 100.000 m3/yıl üzeri kapasitedeki taş ocağı ham maddelerini her türlü işlemden
geçiren tesisler,
3.6- Kapasitesi 75 ton/gün ve üzerinde olan ateşe dayanıklı tuğla, seramik borular, yapı
tuğlası, kiremit ve benzeri kaba seramik ürünlerinin üretildiği ve pişirildiği tesisler,
3.7- Asbest ve asbest katkılı ürünleri işleme ve biçimlendirme tesisleri,
3.8- Maden ruhsat sahasında veya bitişiğinde bulunmayan çeşitli metotlarla cevher
hazırlama veya zenginleştirme tesisleri,
3.9- Kapasitesi 75 ton/gün ve üzerinde olan prefabrik konut malzemeleri, gaz beton ve
metal yapı elemanları üretim tesisleri."
"4.1.1- Alkoller, aldehitler, ketonlar, karboksilli asitler, esterler, asetatlar, eterler,
peroksitler, yapay reçineler gibi oksijen içeren hidrokarbonlar, ayçiçeğini kabuğundan ayırıp iç
üretim yapacak biyoyakıt üreten işyerleri,"
"4.1.7- Diğer organik kimyasalların ve karışımlarının üretim yerleri, sanayi tipi yapıştırıcı
imal eden tesisler (polimerizasyon işlemi gerçekleştirilen tesisler)."
"5.1- Madeni yağ üretim tesisleri, petrol rafinerileri, petrokimya tesisleri, döküm çamuru
ve madeni yağ konusunda faaliyet gösteren işletmeler,"
"5.6- Akaryakıt dolum ve içerisinde sınıf 1 ve sınıf 2 sıvılarının depolandığı 150 m3 ve
üzeri kapasitede, sınıf 2 ve sınıf 3-A sıvılarının depolandığı 300 m3 ve üzeri kapasitedeki
akaryakıt depolama tesisleri, ticari amaçlı çalışacak yer üstü motorin tankerinin sabit olmak
kaydıyla 300 m3 ve üzeri kapasitede olan tesisler,"
"9.3- Her çeşit karton ve mukavva üretim fabrikaları, selülozik yumurta ve meyve
viyolleri üretim tesisleri,"
"5.7- Biyodizel üretim yerleri."
"6.12- Üzüm çekirdeği, keten tohumu işleme ve paketleme tesisi."
MADDE 14 – Aynı Yönetmeliğin eki (Ek-2)’de yer alan Gayrisıhhî Müesseseler Listesi
kısmının (B) bölümünün (2) numaralı alt başlığında yer alan (2.3) numaralı madde, (3)
1176
numaralı alt başlığında yer alan maddeler, (4) numaralı alt başlığında yer alan (4.1) ve (4.12)
numaralı maddeler, (5) numaralı alt başlığında yer alan (5.3) numaralı madde, (6) numaralı alt
başlığında yer alan (6.12) ve (6.15) numaralı maddeler, (7) numaralı alt başlığında yer alan
(7.3) numaralı madde ile (9) numaralı alt başlığında yer alan (9.8) ve (9.16) numaralı maddeler
aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve aynı bölümün (9) numaralı alt başlığına aşağıdaki maddeler
eklenmiştir.
"2.3- 50-500 HP arası motor gücü kullanan her nevi elektro mekanik, elektromanyetik
madeni eşya imal, işleme, montaj, tamir, emayeleme, plastik ve diğer maddelerle çeşitli
metotlarla kaplama yerleri, tarım ilaçlama makine imalatı yapan işyerleri,"
"3.1- Her türlü tuz fabrikaları,
3.2- Alçı, kireç, tebeşir, kuvars taşı ve benzeri değirmenleri,
3.3- Maden ruhsat sahasında veya bitişiğinde bulunmayan ve yıllık 100.000 m2 ve altı
kapasiteli mermer kesme, işleme ve sayalama tesisleri,
3.4- Maden ruhsat sahasında veya bitişiğinde bulunmayan ve 100.000 m3/yıl ve altı
kapasitedeki taş ocağı ham maddelerini her türlü işlemden geçiren tesisler,
3.5- Kapasitesi 75 ton/günün altında olan ateşe dayanıklı tuğla, seramik borular, yapı
tuğlası, kiremit vb. kaba seramik ürünlerinin üretildiği ve pişirildiği tesisler,
3.6- Değirmen taşı ve bileği atölyeleri,
3.7- Volkanik taş işleyerek elde edilen hafif malzeme üretim tesisleri ile kapasitesi 75
ton/günden küçük olan prefabrike konut malzemeleri, gaz beton ve metal yapı elemanları
üretim tesisleri,
3.8- Çimento, çakıl kum, cüruf ve benzeri maddelerden motor gücü kullanarak yapı
yalıtım döşeme vs. malzemelerin imal tesisleri,
3.9- Maden ruhsat sahasında veya bitişiğinde bulunmayan mozaik imal yerleri,
3.10- Maden ruhsat sahasında veya bitişiğinde bulunmayan maden cevheri depolama
yerleri,
3.11- Maden ruhsat sahasında veya bitişiğinde bulunmayan kum ocakları, kum yıkama ve
eleme tesisleri,
3.12- Maden ruhsat sahasında veya bitişiğinde bulunmayan hazır beton tesisleri,
3.13- 5 ton/saatten düşük kapasitedeki çimento öğütme ve paketleme tesisleri,
3.14- Kükürt eleme, öğütme ve paketleme tesisi."
"4.1- Tutkal, zamk ve yapıştırıcı madde üretim tesisleri, sanayi tipi yapıştırıcı imal eden
tesisler,"
"4.12- Zirai mücadele ve halk sağlığı mücadele ilaçları depoları ile paketleme ve toptan
satış yerleri, haşerelere karşı insektisit, rodentisit ve mollusisit kullanarak mücadele yapmak
isteyen işyeri (Özel ambalajlı ilaç miktarı 100 kg veya litre üzeri ise),"
"5.3- Akaryakıt satış istasyonları ve içerisinde sınıf 1 ve sınıf 2 sıvılarının depolandığı
150 m3’ten az kapasitede, sınıf 2 ve sınıf 3-A sıvılarının depolandığı 8 m3-300 m3 arasındaki
kapasitedeki akaryakıt depolama tesisleri, ticari amaçlı çalışacak yer üstü motorin tankerinin
sabit olmak kaydıyla 8 m3 ve 300 m3 arası kapasitede olan tesisler,"
"6.12- Meyve, sebze işleme yerleri ile konserve ve çeltik fabrikaları, ayçiçeğini
kabuğundan ayıran iç üretim tesisleri,"
"6.15- Günlük üretimi 1.000 kg/gün ve üzeri ekmek, sade pide ve ekmek çeşitleri üreten,
asgari yüksekliği 3,5 metre ve büyükşehir belediyesi sınırları içinde en az 400 m2; büyükşehir
belediyesi olmayan illerde en az 300 m2; köy, belde ve ilçe belediye sınırları içinde en az 250
m2 ve üzeri genişlikteki yerler,"
"7.3- Katı atık ara transfer istasyonları, katı atık aktarma istasyonları,"
"9.8- Her nevi hurda depoları, katı atık depolama tesisleri ile evsel ve endüstriyel katı
atıklardan ham ve mamul madde üretimi konusunda faaliyet gösteren işletmeler (metal, kağıt,
karton, pet, plastik, cam hurda ve atıkları kaynağından karışık toplayarak biriktiren,
depolandığı yerden alınarak cinslerine göre ayrıştıran ve nakliye edilebilmesi için preslenen,
preslenmiş hurdaların ayrı ayrı depolanarak sonra geri kazanım firmalarına gönderen tesis),"
1177
"9.16- Oto bakım ve servis istasyonları; kaporta, boya, motor bakımı, elektrik, oto
egzozcuları,"
"9.23- Organik gübre üreten işyerleri,
9.24- Hurda kağıt balyalama tesisleri,
9.25- Motorlu araç boyalarının kumlama yoluyla temizlendiği işyerleri,
9.26- Tuvalet kağıdı, peçete, kağıt havlu üretimi yapan tesisler."
MADDE 15 – Aynı Yönetmeliğin eki (Ek-2)’de yer alan Gayrisıhhî Müesseseler Listesi
kısmının (C) bölümünün (2) numaralı alt başlığında yer alan (2.1) numaralı madde, (4)
numaralı alt başlığında yer alan (4.4) numaralı madde, (5) numaralı alt başlığında yer alan (5.1)
numaralı madde ile (6) numaralı alt başlığında yer alan (6.19) numaralı madde aşağıdaki
şekilde değiştirilmiştir.
"2.1- 50 HP'den az motor gücü kullanan veya motor kullanmaksızın iptidai usullerle
çalışan her nevi elektromekanik, elektromanyetik yöntemle madeni eşya imal, işleme, montaj
ve tamir atölyeleri, tarım ilaçlama makine imalatı yapan işyerleri,"
"4.4- Zirai mücadele ilaçları, insektisit, rodentisit, mollusisit ve benzeri maddelerin
perakende satış yerleri, haşerelere karşı insektisit, rodentisit ve mollusisit kullanarak mücadele
yapmak isteyen işyeri (Özel ambalajlı ilaç miktarı 100 kg veya litreden az ise),"
"5.1- 8 m3’ten az kapasitede sınıf 2 ve sınıf 3-A sıvılarının depolandığı motorin satış
istasyonları, ticari amaçlı çalışacak yer üstü motorin tankerinin sabit olmak kaydıyla 8 m3’ten
az kapasitede olan tesisler,"
"6.19- Günlük üretimi 1000 kg/günden az olan ekmek, sade pide ve ekmek çeşitleri
üreten büyükşehir belediyesi sınırları içinde en az 250 m2, büyükşehir belediyesi olmayan
illerde en az 200 m2, köy, belde ve ilçe belediye sınırları içinde en az 100 m2 olması zorunlu
yerler,"
MADDE 16 – Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE 17 – Bu Yönetmelik hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
1178
ASKERİ İŞYERLERİYLE YURT GÜVENLİĞİ İÇİN GEREKLİ MADDELER
ÜRETİLEN İŞYERLERİNİN DENETİM VE TEFTİŞİ HAKKINDA YÖNETMELİK
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç
Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı; askeri işyerleri ile yurt güvenliği için gerekli maddeler
üretilen işyerlerinin çalışma hayatına ilişkin denetim ve teftişi ile sonuçlarına dair usul ve
esasları düzenlemektir.
Kapsam
Madde 2 — Bu Yönetmelik, askeri işyerleri ile yurt güvenliği için gerekli maddeler üretilen
işyerlerini kapsar.
Dayanak
Tanımlar
İKİNCİ BÖLÜM
1179
Genel Hükümler
Askeri İş Müfettişliği
Yurt Güvenliği İçin Gerekli Maddeler Üretilen İşyerleri ile Diğer Askeri
İşyerlerinin Denetim ve Teftişi
Bildirimler
Madde 9 — Bu Yönetmeliğin 4 üncü maddesinin (c) bendi kapsamına giren diğer askeri
işyerlerinin isim ve unvanları, adresleri, faaliyet konuları ve bu işyerlerinde vuku bulan
değişiklikler Milli Savunma Bakanlığınca Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bildirilir.
Bu Yönetmeliğin 4 üncü maddesinin (c) bendi kapsamındaki işyerlerini Çalışma ve
Sosyal Güvenlik Bakanlığının hangi iş müfettişlerinin teftiş edeceği Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığınca Milli Savunma Bakanlığına bildirilir. Milli Savunma Bakanlığınca, bu
askeri işyerlerinin teftişi için özel kimlik kartı verilenler, teftişe başlamadan önce, özel kimlik
kartlarını ilgili işveren/işveren vekiline göstermek zorundadır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
1180
Son Hükümler
Yürürlük
Yürütme
Amaç
Madde 1 - Bu Yönetmelik, 1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanunu'nun 268 - 275 inci
maddeleri uyarınca çevre ve toplum sağlığının korunması açısından önem arz eden gayri sıhhi
müesseselerin zararlı etkilerinin yok edilmesi veya en az düzeye indirilmesi, doğal kaynakların
kirlenmelerine karşı korunması için gayri sıhhi müesseselerin kontrol altına alınması,
ruhsatlandırılması ve denetlenmesindeki usul ve esasları belirlemek amacıyla hazırlanmıştır.
* Gayri SMY. 2
* Umumi HK. 268-275
Kapsam
Madde 2 - Bu Yönetmelik Ek-5 sayılı listedeki müesseseler ile bu listede yer almayan ancak
tanımına uyan benzeri gayri sıhhi müesseselerin sınıf tayini, sağlık koruma bandı tayini, yer
seçimi ve tesis kurma izni ile açılma izni verilmesinin esasları ile bu müesseselerden
yönetmelik hükümlerine uygun faaliyet göstermeyenler hakkında alınacak tedbirleri kapsar. Bu
Yönetmelik, gayri sıhhi müesseselerin izin verilmesini hükme bağlayan kanunlar uyarınca
Sağlık Bakanlığı, Valilik ve Kaymakamlıklarca izin verilmesi öngörülen müesseselere
uygulanır.
Tanımlar
h) Yetkili makam: Birinci sınıf gayri sıhhi müesseseler bakımından Sağlık Bakanlığını,
ikinci sınıf gayri sıhhi müesseseler bakımından Valiliği, üçüncü sınıf gayri sıhhi müesseseler
1182
bakımından merkez ve metropol ilçe sınırları içinde Valiliği, diğer ilçelerde Kaymakamlığı,
ı) Açılma izni: Gayri sıhhi müesseseye yetkili makamca verilen açılma belgesini,
j) Gayri sıhhi müesseseler: Faaliyeti sırasında çevresinde bulunanlara biyolojik,
kimyevi, fiziki, ruhi ve sosyal yönlerden az veya çok zarar veren veya vermesi muhtemel olan
ve doğal kaynakların kirlenmesine sebep olabilecek müesseseleri,
k) Birinci sınıf gayri sıhhi müesseseler: Meskenlerden ve insanların ikametine mahsus
diğer yerlerden mutlaka uzak bulundurulması gereken müesseseleri,
1) İkinci sınıf gayri sıhhi müesseseler: Meskenlerden ve insanların ikametine mahsus
diğer yerlerden kurulca teklif edilip Valilikçe uygun görülecek bir mesafede yapılması gereken
müesseseleri.
m) Üçüncü sınıf gayri sıhhi müesseseler: Meskenlerin ve insanların ikametine mahsus
diğer yerlerin yakınında kurulabilmekle beraber sıhhi denetim altında tutulması gereken
müesseseleri,
n) Yer Seçimi ve Tesis Kurma izni: Tesisin yapılmasından önce söz konusu yerde
kurulup kurulamayacağı ile kurulacak yer, proje ve belgelerin uygun görülmesi durumunda
müessesenin kurulası için yetkili makamca verilen izni,
o) Deneme İzni: Onaylı projelerine göre yapılan müessesenin, planlanan şekilde çalışıp
çalışmadığı ve doğal kaynakların kirlenmesini önlemek için alınan tedbirlerin yeterli olup,
olmadığını tespit için yetkili makamın yazılı izni ve mahalli sağlık teşkilatının denetimi altında
belirli bir süre deneme mahiyetindeki faaliyetine verilen geçici izni,
p) Açılma İzni: Yerseçim ve Tesis kurma izni verilmiş, onaylı projesine göre yapılmış
çevre ve toplum sağlığı açısından uygunluğu tespit edilmiş müesseselerin faaliyet
göstermelerine yetkili makamca verilen izni,
r) Sağlık koruma bandı: Müessesenin çevreye olan zararlı etkisi dikkate alınarak
müessese etrafında bırakılması gereken iskan dışı alanı,
s) Sanayi Sitesi: Belirli üretim alanlarında çalışan küçük ve orta büyüklüklerdeki sanayi
kuruluşlarının toplu olarak bulundukları, öncelikle kendi çalışma türünde kurulan müesseseleri
kapsayan siteyi,
t) Sanayi Bölgesi: Büyük sanayi kuruluşlarının toplu olarak bulundukları ve imar
planında bu amaçla gösterilen bölgeyi,
u) Sanayi Alanı: Sanayi tesisinin bulunduğu ve imar planına münferit olarak işlenmiş
alanı,
v) Organize Sanayi Bölgesi: Uygun görülen alanlarda sanayi tesislerinin yapılmasını
sağlamak, kentleşmeyi yönlendirmek, çevre sağlığı problemlerini önlemek, bilgi ve bilişim
teknolojilerinden faydalanmak, imalat sanayi türlerinin belirli plan dahilinde yerleştirilmeleri
ve geliştirilmelerini sağlamak, tarımsal alanların sanayide kullanılmalarını disipline etmek,
mali kaynak israfına sebep olmadan müşterek alt yapı tesisleri ile çevre kirliliğini önlemek
amacıyla sınırları belirli arazi parçalarının gerekli alt yapı hizmetleri ihtiyaca göre tayin
edilecek sosyal tesisler ve teknoparklarla donatılıp planlı bir şekilde ve belirli sistem dahilinde
sanayi için tahsis edilmesi ile oluşturulan ve ilgili mevzuat hükümlerine göre işletilen mal ve
hizmet üretilen bölgeyi,
y) Endüstri Bölgesi: Uygun görülen alanlarda sanayi tesislerinin yapılmasını sağlamak,
kentleşmeyi yönlendirmek, çevre sağlığı problemlerini önlemek, bilgi ve bilişim
teknolojilerinden faydalanmak, imalat sanayi türlerinin belirli plan dahilinde yerleştirilmeleri
ve geliştirilmelerini sağlamak, tarımsal alanların sanayide kullanılmalarını disipline etmek,
mali kaynak israfına sebep olmadan müşterek alt yapı tesisleri ile çevre kirliliğini önlemek
amacıyla sınırları belirli arazi parçalarının gerekli alt yapı hizmetleri ihtiyaca göre tayin
edilecek sosyal tesisler ve teknoparklarla donatılıp planlı bir şekilde ve belirli sistem dahilinde
sanayi için tahsis edilmesi ile oluşturulan ve ilgili mevzuat hükümlerine göre işletilen mal ve
hizmet üretilen Bakanlar Kurulu Kararı ile ilan edilen bölgeyi,
z) Meskûn Mahal: Varsa üst ölçek planlarına uygun olarak imar planı ile belirlenmiş ve
iskan edilmiş alanı,
1183
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
İnceleme kurulları
Madde 4 - Birinci sınıf gayri sıhhi müesseseleri inceleme kurulu; illerde sağlık müdürü veya
uygun göreceği sağlık müdür yardımcısının başkanlığında gıda ve çevre kontrol şube müdürü,
sağlık ocağı tabibi, iki çevre sağlığı teknisyeni, sanayi ve ticaret il müdürlüğü temsilcisi, çevre
müdürlüğü temsilcisi, ilgili imar müdürlüğü temsilcisi, tesisin ve yerinin özelliklerine göre
gerektiğinde valilikçe uygun görülecek üniversitelerin ve/veya sanayi odasının temsilcileri ve
konusunda bilirkişi olacak bilim adamlarından, ayrıca gıda maddeleri üreten işyerlerinde tarım
müdürlüğü temsilcisi ilavesi ile,
İkinci ve üçüncü sınıf gayri sıhhi müesseseleri inceleme kurulu; müesseselerin
kurulduğu yerin bağlı olduğu sağlık ocağı tabibinin başkanlığında, en az iki çevre sağlığı
teknisyeni, çevre sağlığı teknisyeni yok ise sağlık memuru veya halk sağlığı hemşiresinden
teşekkül eder.
Kurulacak tesisin veya kurulacağı yerin özelliğine göre ilgili diğer kuruluşlardan
gerektiğinde teknik elemanlar kurullarda görevlendirilir.
* Gayri SMY. 5, 6
Madde 5 - Sanayi bölgelerinin ve sanayi bölgelerinin dışında kurulacak birinci ve ikinci sınıf
gayri sıhhi müesseselerin etrafında sağlık koruma bandı konulması mecburidir. Bu alanda
yapılaşmaya izin verilmez; ancak uygun zirai faaliyetler yapılabilir.
Sanayi bölgesi içindeki tesisler ile üçüncü sınıf gayri sıhhi müesseselerin etrafında,
müessesenin faaliyetleri gerektirdiği takdirde sağlık koruma bandı oluşturulmasına karar
verilir.
* Gayri SMY. 4, 6, 21
Madde 6 - Sağlık koruma bandı, 4 üncü maddede belirtilen Kurulca, tesislerin çevre ve toplum
sağlığına yapacağı zararlı etkileri, kirletici unsurları esas alınarak belirlenir. Sanayi bölgeleri
etrafındaki sağlık koruma bandı, sanayi bölgesi sının esas alınarak tespit edilir. ÇED raporu
düzenlenmesi gereken tesislerde bu rapordaki mesafeler dikkate alınır.
Birinci sınıf gayri sıhhi müesseselerde Kurulca belirlenen sağlık koruma bandı mesafesi
sağlık müdürünün teklifi ile valilikçe onaylanır. Bakanlıkça tasdik edilir ve kesinleşir.
Kesinleşen sağlık koruma bandı, belediye sınırları içinde mahallin belediyesince,
belediye sınırları dışında bayındırlık ve iskan müdürlüğünce korunur.
* Gayri SMY. 4, 5
Başvuru
1184
Madde 7 - Birinci sınıf gayri sıhhi müessese kurmak isteyen gerçek, tüzel kişi veya vekili,
dilekçe, Ek-1'deki form ve 18 inci maddede belirtilen bilgi ve belgeler ile mahallin en büyük
mülki amirine başvurur.
Organize Sanayi, Endüstri Bölgeleri, Sanayi Bölgeleri ve Sanayi Siteleri sınırları içinde
bulunan ikinci sınıf gayri sıhhi müesseseler ile bu bölgeler içinde veya dışında kurulacak
üçüncü sınıf gayri sıhhi müesseselerin sahip, işletmeci veya vekilleri dilekçe ve Ek-6'daki
beyanname ile mahallin en büyük mülki amirine başvurur.
Yukarıda zikredilenlerin dışındaki ikinci sınıf gayri sıhhi müesseseleri kurmak isteyen
gerçek kişi, tüzel kişi veya vekili, dilekçe, Ek-1'deki form ve 18 inci maddede belirtilen bilgi ve
belgeler ile mahallin en büyük mülki amirine başvurur.
Madde 8 - Gayri sıhhi müesseseleri inceleme kurulu, dilekçe ve ekindeki form ile tesisin
kurulacağı yeri mahallinde inceleyerek, Ek-2'deki formu düzenler ve görüşünü bildirir. Birinci
sınıf gayri sıhhi müesseselerin yer seçimi; sağlık müdürünün teklifi ile valilikçe onaylanır ve
Ek-2 form ile birlikte Bakanlığa gönderilir. ÇED raporu, düzenlenmesi gereken tesisler için
düzenlenen ÇED olumlu belgesi ve raporu, yer seçimi raporu yerine kaim olur.
* Gayri SMY. 7, 9
Madde 9 - Birinci sınıf gayri sıhhi müessese kurmak isteyen gerçek kişi, tüzel kişi veya
vekilinin, 7 nci maddedeki esaslar içinde yapılan başvurusunun İl Sağlık Müdürlüğüne
ulaşmasını takip eden en çok 10 iş günü içerisinde yer seçimi ve tesis kurma izni raporu
düzenlenmesi için, il inceleme kurulunca yerinde tetkik edilerek uygun görülmesi halinde
Valilik Oluru ile birlikte Bakanlığa gönderilir. Bakanlık, en çok 10 iş günü içerisinde ilgili
raporu değerlendirerek yapılacak işleme esas olmak üzere nihai kararını Valiliğe bildirir.
Organize Sanayi, Endüstri Bölgeleri, Sanayi Bölgeleri ve Sanayi Siteleri sınırları
dışında bulunan ikinci sınıf Gayri Sıhhi Müessese kurulması için 7 nci maddedeki esaslar
dahilinde yapılan başvurudan sonra kurul tarafından en çok 10 iş günü içerisinde değerlen-
dirilerek Kurulca uygun görülmesi halinde yetkili makam tarafından yer seçimi ve tesis kurma
izni verilir.
Yer Seçimi ve Tesis Kurma izni, verildiği tarihten itibaren üç (3) yıl için geçerlidir. Bu
süre sonunda açılma izni alınmadığı takdirde Yer Seçimi ve Tesis Kurma izninin yenilenmesi
gereklidir.
Tesis izni
Madde 10 - ..........................................................
Deneme izni
1185
Madde 11 - Tesis izni verilmiş ve projelerine göre inşaa edilmiş birinci sınıf gayri sıhhi
müesseselere açılma ruhsatı verilmesinden önce, müracaat halinde, kurulun incelemesi
sonucunda, sağlık müdürünün teklifi, valiliğin uygun görüşü ile Bakanlıkça toplam 1 yılı
geçmemek üzere deneme izni verilir.
Açılma ruhsatı
1186
İlgili diğer kuruluşlardan müsaade alınması
Madde 13 - Gayri sıhhi müesseselere bu Yönetmelik uyarınca verilen yer seçimi ve tesis
kurma izni, deneme izni ve açılma izni. toplumun sağlığını ve huzurunu ve doğal kaynaklarının
korunmasını sağlamak bakımından olup, müessese sahibinin ilgili diğer mevzuat hükümlerini
yerine getirmesi ve gerekli sair müsaadeleri alması da icap eder. Yer seçimi ve tesis kurma izni
ile açılma izni verilmesi safhalarında, gerekli görüldüğünde, müessese ve yerinin özelliğine
göre diğer ilgili kuruluşların görüşleri alınır. İşletmenin diğer mevzuatlardan kaynaklanan
yükümlülükleri, beyan sahibine ve ilgili kuruma aittir.
Madde 14 - Gayri sıhhi müesseselere diğer kamu kurum ve kuruluşları tarafından özel
mevzuatına göre çeşitli isimler altında izin verilmiş olması bu Yönetmelik hükümlerine göre
izin ve ruhsat alma mükellefiyetini ortadan kaldırmaz.
* Gayri SMY. 13
Madde 15 - İkinci veya üçüncü sınıf gayri sıhhi müesseselerden oldukları halde bulundukları
yerler, kullandıkları teknolojiler, birbirlerine yakınlıkları veyahut sayıları itibarı ile önem
arzeden tesisler yetkili makamın teklifi ile üst sınıfla mütalaa edilebilir ve mütalaa edildiği sınıf
hükümlerine göre ruhsatlandırılabilir.
* Gayri SMY. 16
Sınıf değişikliği
Madde 16 - Gayri sıhhi müesseseler listesindeki sınıf değişikliği gerekli görülen müesseseler
ile Gayri sıhhi müesseseler listesinde yer almayan müesseselerin sınıf tayini için, Kapasite
Raporu, İş Akım Şeması ve müessesenin özelliklerini açıklayan belgeler, Valilik görüşü ile
birlikte Bakanlığa gönderilir. Bakanlıkça, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ile gerekli görülen diğer
kurum ve kuruluşların görüşü alınarak sınıf tayini ve değişikliği yapılır.
Madde 17 - Gayri sıhhi müesseselerden olup, işlerin bir uzmanın gözetiminde yürütülmesi
gereken müesseselerde işin gerektirdiği nitelikte bir kişinin, görevini özel mevzuatına uygun
olarak yürütmek üzere sorumlu müdür olarak bulundurulması zorunludur.
Sorumlu müdürlük görevi özel mevzuatına uygun olarak yürütülür.
* Gayri SMY. 18
1187
Dosya tanzimi
3572 sayılı İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin
Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun kapsamındaki ikinci ve üçüncü sınıf Gayri sıhhi
müesseseler bu Kanun ve bu Kanuna istinaden yayımlanan Yönetmeliğe göre izin verilir.
3572 sayılı Kanun kapsamı dışında kalan ve Organize Sanayi, Endüstri Bölgeleri,
Sanayi Bölgeleri ve Sanayi Siteleri sınırları dışında bulunan ikinci sınıf Gayri sıhhi
müesseselere, 9 uncu ve 12 nci madde hükümlerine göre izin verilir.
Yakıcı, parlayıcı, patlayıcı ve tehlikeli maddeler ile çalışan iş yerleri, oksijen, LPG
dolum ve depoları, bunlara ait dağıtım merkezleri ile perakende satış yerleri, taş ve kum
ocakları, akaryakıt istasyonları, gıda ve benzeri müesseselerden, nerede açılırsa açılsın,
müessesenin kurulacağı yer ve çevreye verebileceği muhtemel zararlı etkileri bakımından
gerekli görüldüğü hallerde yetkili makam tarafından ilave bilgi ve belgeler istenebilir.
İmar mevzuatına göre özel yapı gerektiren yerlerde faaliyette bulunması gereken
işyerleri amacına uygun olarak yapı kullanma izni almak zorundadır.
Denetim
Madde 19 - Gayri sıhhi müesseseler çevre ve toplum sağlığı açısından sağlık teşkilatının
denetimi altındadır.
* Gayri SMY. 18
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Madde 20 - Herhangi bir gayri sıhhi müessesenin, öncelikle kendi türündeki işyerlerine
mahsus sanayi bölgesinde kurulması aranır. Diğer tesislere ve çalışanlarına zarar verebilecek
tesisler ancak sanayi bölgesi içinde diğer tesislerden uzak veya sanayi bölgeleri dışında daha
uygun yerlerde kurulabilir.
İl, ilçe ve belde belediyelerince Yer seçimi izni alınmadan sanayi bölgesi ilan edilemez.
Sanayi bölgesi ilan edilen yerlerdeki Sağlık Koruma Bandı, İl İnceleme Kurulunca tespit edilir
ve Valilikçe onaylanarak kesinleşir.
Madde 21- Sanayi bölgesi dışında birinci ve ikinci sınıf gayri sıhhi müessese kurulması
halinde, müessesenin etrafında yeterli sağlık koruma bandı oluşturularak kurulması şarttır.
* Gayri SMY. 5, 20
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Muhtelif Hükümler
Madde 22 - İzinsiz olarak faaliyete geçen müesseseler kapatılır, sorumlular hakkında kanuni
işlem yapılır. Ancak bu müesseselerden;
a) Toplum ve çevre sağlığı açısından zararlı olmadığı anlaşılan müesseselere izin alması
için süre verilir.
b) Toplum ve çevre sağlığı açısından zararlı olup, alınacak bir takım tedbirlerle
mahzurları giderilebilecek müesseselerin, zararları önleninceye kadar faaliyeti durdurulur.
Zararları giderilen müesseseler açılarak izin alınması için süre verilir.
c) Toplum ve çevre sağlığı açısından zararlı olup alınacak tedbirlerle mahzurları
giderilemeyecek durumda olan müesseseler süresiz olarak kapatılır.
Yukarıdaki (a) ve (b) bentlerine göre izin almak için müesseselere verilecek süre bir yılı
geçemez. Verilen süre içinde izin başvurusunu yapmayan müesseselerin faaliyeti izin alıncaya
kadar durdurulur.
1189
Bu maddenin gereği mahallin en büyük mülki amirince yerine getirilir ve yapılan
işlemler hakkında yetkili makama bilgi verilir.
Madde 23 - Gayri sıhhi müesseselerde yetkili makamın bilgisi ve yazılı müsaadesi olmadan
herhangi bir değişiklik ve ilave yapılamaz. Sınıf değişikliğini gerektiren ilaveler yapılması
halinde yeni sınıfına uygun açılma izni alınması mecburidir.
Açılma İzni mevcut gayri sıhhi müesseseler, açılma izni veren makama bilgi vermek
şartıyla, sınıf değişikliğine sebep olmayan değişiklik ve ilaveler yapabilirler.
Aldırılacak tedbirler
* Gayri SMY. 22
Madde 25 - Açılma izni, belge üzerinde yazılı gerçek veya tüzel kişi, adres ve faaliyet için
geçerlidir. Bunlardan herhangi birinin değişmesi halinde, değişikliklerle ilgili bilgi ve belgeler
ile Açılma İzninin aslının eklendiği dilekçe ile mahallin en büyük mülki amirine başvurulur.
Kurul tarafından mahallinde gerekli incelemeler yapılarak iznin verildiği sıradaki
şartlarda bir değişiklik olmadığının tespit edilmesi halinde rapor düzenlenir. Bu rapora göre
yetkili makam tarafından yeniden açılma izni tanzim edilir. Bu değişiklik İzin belgesi altına
şerh düşülür. Sadece numarataj değişikliğinden mütevellit izin belgesi değişikliklerinde, bu
durumun belgelenmesi halinde ayrıca rapor düzenlenmesine lüzum yoktur. Müessese
mahallinin veya müessesede yapılan işin değişmesi halinde yeniden açılma izni alınması şarttır.
Açılma izin bilgilerinin değiştiğinin yetkili makamca tespiti halinde müracaat için
müesseseye üç ay süre verilir, müessese faaliyetine devam edebilir. Bu süre içerisinde Açılma
İzni bilgilerindeki değişiklikler hakkındaki ilgili bilgi ve belgeler ile birlikte mahallin en büyük
mülki amirine başvurulmaması halinde, mülki amir tarafından, yeniden müracaat edilinceye
kadar müessesenin faaliyeti durdurulur.
Madde 26 - Açılma ruhsatı belgesinin kaybolması veya okunamayacak şekilde tahrip olması
halinde, ilgili gazete ilanı veya tahrip olmuş ruhsatın aslı bir dilekçeye eklenerek mahallin en
büyük mülki amirine başvurulur.
1190
Kurulca yeniden yapılan incelemede, ruhsatın verildiği sıradaki şartlarda bir değişiklik
olmadığının tespit edilmesi halinde, rapor hazırlanır ve hazırlanacak rapora göre yetkili
makamca yeniden eski tarih ve sayısı ile, gerekli açıklama da yapılarak ruhsat belgesi tanzim
edilir.
Sınıf değişikliği
Madde 27 - Ruhsatı olup da gayri sıhhi müesseseler sınıflamasında veya tesiste yapılan bir
değişiklik neticesinde bir alt sınıfa giren tesislerin yeniden ruhsat alması gerekmez. Ancak,
gayri sıhhi müesseseler sınıflamasında yapılan bir değişiklik neticesinde, üst sınıfa geçmiş olan
tesislerin altı ay içinde yeni sınıfa göre açılma ruhsatı alması gerekir.
* Gayri SMY. 16
* Gayri SMY. 12
BEŞİNCİ BÖLÜM
Son Hükümler
Yürürlük
Madde 30 - Bu Yönetmelik, yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 31 - Bu Yönetmelik hükümlerini Sağlık Bakanı yürütür.
1191
EK-1
BEYANNAME
(Gayri sıhhi müesseseler için)
A) KURULACAK TESİSİN:
1- Adı:
2- Açık adresi:
3- Ada, pafta ve parsel numarası:
4- Sanayi bölgesinde olup olmadığı :
5- Yapacağın işin türü :
B) TESİSİN ÖZELLİKLERİ:
1- Bir günde çalışacak toplam personel sayısı:
2- Toplam motor gücü:
3- Üretimde kullanılacak yakıt türü ve miktarı:
4- Tesisten çıkabilecek atıkların cins ve miktarı:
a) Katı
b) Sıvı
c) Gaz
TARİH
1192
EK- 2
YER SEÇİMİ RAPORU
A) TESİSİN TANIMI:
1- Adı:
2 - Açık adresi:
3 - Ada, pafta ve parsel numarası: (Onaylı plan eklenecektir)
4 - Sanayi bölgesinde olup olmadığı:
a) Sanayi bölgesinde
b) Sanayi bölgesi dışında
5 - Yapacağı işin türü:
1193
EK-3
TESİS RAPORU
1194
EK- 4
AÇILMA RAPORU
1195
EK-5
(23.08.2003 günlü Yönetmelik m.14’le değiştirilmiştir.)
1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanunu'nun 270 inci maddesi gereğince Sanayi ve Ticaret
Bakanlığı'nın da görüşü alınarak Bakanlığımızca düzenlenen Gayri Sıhhi Müesseselerin
sınıflarını gösterir liste.
1196
33- LPG dolum tesisleri ile 30 Ton ve üzeri kapasiteye sahip dökme LPG, LPG İkmal
İstasyonları ve tüp depolama tesisleri,
34- Akaryakıt dolum ve içerisinde sınıf 1 ve sınıf 2 sıvılarının depolandığı 150 m3 ve üzeri
kapasitede, sınıf 2 ve sınıf 3-A sıvılarının depolandığı 300 m3 ve üzeri kapasitedeki akaryakıt
depolama tesisleri,
35- Asfalt ve zift üretme, işleme, kaynatma ve eritme yerleri ile depoları,
36- Katran ve katrandan gaz üretim yerleri,
37- Pil, batarya ve akü imal yerleri,
38- Her türlü gaz imal ve dolum tesisleri,
39- Boyama, apreleme, kasarlama vb. işlem yapan dokuma fabrikaları ile 50 HP ve üzeri motor
gücü kullanan dokuma ve konfeksiyon fabrikaları,
40- Suni halı ve benzeri yer döşemeleri fabrikaları,
41- Ağacın kimyasal prosese tabi tutulduğu sanayiler, kontrplak, ağaç kaplama, reçine ve suni
tahta yapan yerler,
42- Günlük kapasitesi 20 Tonun üzerinde olan her çeşit karton ve mukavva üretim tesisleri,
43- Ağaç damıtım ürünleri tesisleri,
44- Solvent kullanmak suretiyle ekstraksiyon yapan bütün nebati ve hayvani ham yağ veya
rafine yağ elde edilen tesisler veya entegre yağ tesisleri,
45- Şeker fabrikaları,
46- Günlük olarak 10.000 litreden fazla süt işleyen tereyağı, peynir ve yoğurt üretim yerleri,
mandıralar,
47- Süttozu ve süt pastörize ve sterilize tesisleri,
48- Gıda ışınlama yerleri,
49- Maya üretim tesisleri,
50- Ham deri işleme yerleri,
51- 50 HP'den fazla motor gücü kullanan ve işlenmiş deriden eşya imal eden yerler,
52- Rendering tesisleri,
53- Kullanılmayan et ve hayvan cesetlerinin izalesi için yakma tesisleri,
54- Kökeni hayvansal olan maddelerden balık unu, balık yağı, yem, yemlik preparat tutkal ve
benzeri maddelerin imal edildiği yerler,
55- Su ürünleri, salyangoz, kurbağa ve benzeri işleme yerleri,
56- Asbest katkılı yapı ve mamullerinin üretimini yapan fabrikalar,
57- İlaç ve hammaddesini üreten fabrikalar ve laboratuarlar,
58- Ağır metal tuzlarının üretimini yapan tesisler,
59- Her türlü organik nitelikte maddeleri üreten fabrikalar,
60- Kimyasal madde, asit ve baz depoları,
61- İnorganik nitelikteki maddeleri üreten fabrikalar,
62- Tehlikeli atık yakma tesisleri,
63- Katı atık depolama tesisleri,
64- Kara, hava araçları ile iş makineleri üreten fabrikalar,
65- Geri kazanım tesisleri,
66- Evsel ve endüstriyel katı atıklardan ham ve mamul madde elde edilen tesisler,
67- Sentetik elyaf ve iplik fabrikası,
68- Yangın söndürme tüplerinde kullanılan kimyasal maddelerin üretildiği yerler,
69- Fermantasyon ile alkollü içki üreten fabrikalar veya malt tesisleri,
1197
3- Değirmen taşı ve bileği taşı atölyeleri,
4- Alçı, kireç, tebeşir, kuvars taşı ve benzeri değirmenleri,
5- Çakıl, kum, curuf, çimento ve benzeri maddelerden motor gücü kullanarak yapı, yalıtım
döşeme vs. malzemeleri imal yerleri,
6- Mermerin ikinci işleme yeri,
7- Mozaik imal yeri,
8- Patlayıcı madde kullanılmayan ve açık sistemle işletilen taş ve maden ocakları,
9- Maden cevheri depolama yerleri,
10- 5-50 HP arasında motor gücü kullanan her nevi elektromekanik, elektromanyetik yöntemle
madeni eşya imal, işleme, montaj, tamir, emayeleme, plastik veya diğer maddelerle kaplama
yerleri,
11- Kurşun, kalay ve benzeri maddelerden tüp, klişe ve harf gibi malzemelerin imal edildiği
yerler,
12- Plastik, plaksiglas, polyester gibi maddelerden eşya, oyuncak, reklam levhaları, izolasyon
malzemeleri vb. yapan yerler,
13- Çamaşır suyu, sülfonlama yapılmayan deterjan ve temizlik tozu üretim yerleri,
14- Zirai mücadele ilaçları, insektisit, rodentisit, mollusisit ve benzeri maddelerin depolama,
ambalajlama ve toptan satış yerleri,
15- Mum ve balmumu üretim yerleri,
16- Camdan süs eşyası, ayna ve benzeri madde imal yerleri,
17- Tıbbi müstahzarat laboratuarları,
18- Tutkal, zamk ve yapıştırıcı madde üretim yerleri,
19- Akaryakıt satış yerleri ve içerisinde sınıf 1 ve sınıf 2 sıvılarının depolandığı 150 m3’ün
altındaki kapasitede, sınıf 2 ve sınıf 3-A sıvılarının depolandığı 300 m3’ün altındaki
kapasitedeki akaryakıt depolama tesisleri,
20- LPG perakende satış yerleri,
21- 30 Tondan az kapasiteye sahip dökme LPG, LPG İkmal İstasyonları ve tüp depolama
tesisleri,
22- Torba yakıt üretim yerleri,
23- Halı ve kilim yıkama, temizleme ile dokuma ve boyama atölyeleri,
24- Isıtıcı minder üretim yerleri,
25- Pamuk ihzar fabrika ve atölyeleri (çırçırlar),
26- Linterks, hidrofil pamuk üretim yerleri,
27- Yün, kıl, tiftik, kuş tüyü ve benzerleri yıkama ve işleme tesisleri,
28- Yün, pamuk ve ipek iplik atölyeleri ile boyama yerleri,
29- 5-50 HP motor gücü kullanan dokuma ve konfeksiyon atölyeleri,
30- Her nevi fırça, tarak imal yerleri,
31- Kumaş atıkları ve eski kumaşlardan yün imal yerleri,
32- 5 HP’den fazla motor gücü kullanan her nevi ağaç eşya imal işleme ve tamir yerleri,
33- Tomruk ve kereste depoları,
34- Günlük olarak 5.000-10.000 litre süt işleyen tereyağı, peynir ve yoğurt üretim yerleri,
mandıralar,
35- Yenecek mantar üreten yerler,
36- 10 HP’den az motor gücü kullanan soğuk hava depoları,
37- Ekmek ve ekmek çeşitleri üreten yerler,
38- Her türlü un, makarna, irmik, gofret, bisküvi fabrikaları,
39- Çay fabrikaları,
40- Atölye mahiyetindeki yağ imal ve dolum yerleri,
41- Glikoz, nişasta, dekstrin (kola) ve emsali maddeler üretim yerleri,
42- Meşrubat üretim tesisleri,
43- Frigo, koko, eskimo ve dondurmayı fabrikasyon halinde üreten yerler,
1198
44- Günlük olarak 1000 kg.’dan fazla şeker veya şeker şerbetinden şekerli maddeler vs. üreten
yerler,
45- Meyve ve sebze işleme yerleri ile konserve ve çeltik fabrikaları,
46- Meyan kökü, şerbetçi otu vb. bitkilerin işlendiği yerler,
47- Ciklet fabrikaları,
48- Ham tuz üretme, işleme yerleri ve tuz fabrikaları,
49- Dışarıya servis yaparak günde 500 adet/kişi ve üzerinde yemek üretimi yapan yerler,
50- Hayvansal yağların eritildiği yerler,
51- Steril katküt imalathanesi,
52- 5-50 HP arasında motor gücü kullanan ve işlenmiş deriden eşya imal eden yerler,
53- Herhangi bir işlem yapılmayan ham deri depoları,
54- Bağırsak temizleme ve işleme yerleri ile işlenmiş bağırsaktan eşya imal yerleri,
55- Bitkisel yemleri ve hazır preparatlardan karma yemleri üreten tesisler,
56- Nakliyat, ticaret, komisyon, ithalat ve ihracat işleriyle ilgili depolar,
57- Her nevi hurda depoları,
58- Zati ihtiyaçlar haricinde kurulan büyükbaş, küçükbaş, kümes hayvanı, deve kuşu, domuz
çiftlikleri ile sokak hayvanı barınakları ve hayvanat bahçeleri,
59- Mürekkep üretim yerleri,
60- Bitkisel liflerden sicim, halat, hasır vb. üretim yerleri,
61- Buz üretim yerleri,
62- Suni inci, boncuk vb. üretim yerleri,
63- Boya, cila ve polyester işlemi yapılan yerler,
64- Balata imal yerleri,
65- Oto bakım ve servis istasyonları,
66- Düğme, fermuar, şemsiye vb. imal yerleri,
67- Tuz ruhu, çamaşır suyu ve benzeri malzemeyi mamul maddelerden sulandırarak ve
ambalajlayarak satışa sunan yerler,
68- Nişadır, çamaşır sodası ve çivit imal yerleri,
69- 50 HP’den az motor gücü kullanan kauçuk ve lastik eşya imal yerleri, lastik imalat ve
kaplama tesisleri, kablo fabrikaları,
70- Fabrikasyon olarak çerez üreten tesisler,
71- İçme amaçlı doğal bitkilerin işlendiği ve paketlendiği tesisler,
72- Bal dolum ve depolama yerleri,
73- Meyve sebze, bakliyat ve hububat kurutma, mumlama ve ambalajlama tesisleri,
74- Hazır gıdaların ambalajlandığı yerler,
75- Gıda katkı maddesi üreten yerler,
76- Mayonez, ketçap ve salata sosu üretim yerleri,
77- Meyve ve sebzelerin çeşitli yöntemlerle olgunlaştırıldığı yerler,
78- Her türlü meyve suyu paketleme yerleri,
79- Fermente gıda ürünleri üreten yerler (turşu, şalgam, sirke vb.),
80- Fermantasyon ile alkollü içki üreten atölye mahiyetindeki yerler,
81- Yumurta paketleme yerleri ve yumurtanın konserve edildiği yerler,
82- Dondurulmuş gıda üretim yerleri,
83- Çocuk mamaları ve ek besin üretim yerleri,
84- İçecek tozu üreten yerlere hammadde sağlayan yerler,
85- Toz şekerden küp şeker ve pudra şekeri üreten yerler,
86- Tahin, helva, pekmez ve çikolata üreten yerler,
87- Fındık, fıstık, badem, ceviz kırma ve kavurma tesisleri,
88- Kum ocakları, kum yıkama ve kum eleme tesisleri,
89- Hazır beton tesisleri,
90- Zımpara fabrikaları,
1199
91- Odun kömürü imal yerleri,
92- 25 Tondan fazla odun, kömür bulunduran veya 5 HP gücünden fazla muharrik kuvvet
kullanan odun ve kömür depoları,
93- Harf dökümü yapmayan ve 50 HP'den az motor gücü kullanan matbaalar ve baskı yerleri,
94- Günlük üretimi 500 kg’ın altında olan her türlü sabun üretim yerleri,
95- Madeni ve nebati boya, cila, vernik atölyeleri ile dolum ve paketleme yerleri,
96- Melamin eşya imal yerleri,
97- Her türlü film ve film banyosunda kullanılan kimyasal maddelerin üretim yerleri,
98- Kibrit fabrikaları,
99- Gaz maske fabrikaları,
100- Kurşun kalem fabrikaları,
101- Kozmetik fabrikaları,
102- Tütün işleme yerleri ve sigara fabrikaları,
103- Yangın söndürme tüplerinin dolumunun yapıldığı yerler,
104- Günlük kapasitesi 20 Ton ve 20 den az olan her çeşit karton ve mukavva üretim tesisleri,
1200
27- Karbonat üretim ve ambalajlama yerleri,
28- Pasta, börek, hamur ve süt tatlıları üreten işyerleri,
29- Dondurma külahı üretim yerleri,
30- 10 HP’den az motor gücü kullanan soğuk hava depoları,
31- Tiftik, hububat, pamuk, yapağı vb. depolar,
32- Kuru kemik, boynuz, fildişi gibi hayvani malzemenin mekanik usul ve vasıtalarla işlendiği
yerler,
33- İşlenmiş veya kurutulmuş deri depoları,
34- Peruk ve suni çiçek yapım yeri,
35- Mamul süngerden eşya imal yeri,
36- Termal su kullanmayan hamamlar,
37- Süt toplama ve soğutma yerleri,
38- Zirai mücadele ilaçları, insektisit, rodentisit, mollusisit ve benzeri maddelerin perakende
satış yerleri,
39- 5 HP'den az motor gücü kullanan ve işlenmiş deriden eşya imal eden yerler,
40- Oto lastik tamir atölyeleri,
41- Akü tamir yerleri,
42- Kuru temizleme yerleri,
43- Mobilya ve oto döşeme atölyeleri,
44- Hazır preparatlardan karıştırılarak içecek yapılan yerler,
45- Gıda katkı maddesi paketleme yerleri,
46- Dışarıya servis yaparak günde 500 adet/kişi den az yemek üretimi yapan yerler,
47- Günlük üretimi 500 kg/gün ve 500 kg/gün den az olan, Köy ve beldelerde bulunan ekmek
ve ekmek çeşitleri üreten yerler,
48- Çalkarhaneler,
1201
EK-6
GAYRİ SIHHİ MÜESSESELER BAŞVURU BEYANI
(Organize Sanayi, Endüstri Bölgeleri, Sanayi Bölgeleri ve Sanayi Siteleri sınırları içinde
bulunan 2 nci sınıf Gayri Sıhhi Müesseseler ile bu bölgeler içinde veya dışında kurulacak
3 üncü sınıf Gayri Sıhhi Müesseseler İçin)
Gerçeğe aykırı beyanda bulunulması halinde; beyan sahipleri hakkında ilgili mevzuat
hükümleri ve Türk Ceza Kanununa göre işlem yapılır.
1.TESİSİN TANIMI:
1.1.Tesisin adı :…….....................................................................................................................
1.2.Tesisin adresi :........................................................................................................................
1.3.Tesisin Sahibi :……………………….………………………………………..……………
1.4.Tesisin İşleticisi :..…………………………………………….....……………………….…
1.5.Tesisin mesul müdürü :......................................................................................………….…
1.6.Tesisin faaliyet konusu :.........................................................................................…...….…
1.7.Bağlı bulunduğu vergi dairesi ve vergi numarası :............................................………….…
1.8.Tesisin kapasitesi :..................................................................................................................
1.9.Tesisin toplam motor gücü :...................................................................................................
1.10.Çalışan işçi sayısı :...............................................................................................................
1.11.Toplam çalışan personel sayısı :...........................................................................................
1.12.Vardiya sayısı :..............................................................................................………………
1.13. Tesisin Çalışma Saatleri
1.14.Üretimde kullanılacak hammaddeler ve miktarları (Ekte verilecektir)
Yukarıdaki bilgilerin doğruluğunu, Çevre Sağlığı ile ilgili tüm Kanun, Tüzük, Yönetmelik ve
diğer hukuki düzenlemelere uygun olduğunu beyan ve taahhüt ederiz. Aksi durumun tespiti
halinde mevcut izinlerimin iptali ve Türk Ceza Kanunu’na göre her türlü adli, idari ve mali
cezayı şimdiden kabul ederiz.
Tesisimize gerekli İzninin düzenlenmesini arz ederiz.
1202
EK-7
GAYRİ SIHHİ MÜESSESELER İNCELEME VE DEĞERLENDİRME RAPORU
(İl Sağlık Müdürlüğü/Sağlık Grup Başkanlığınca yerinde yapılan denetim sonucunda
doldurulacaktır.)
1203
Atık taşıma lisans tarih ve numarası
4.14.Beyanname ile verilen Proses akım şeması uygun mu? Evet Hayır
4.15.Prosesten kaynaklanacak fiziksel, kimyasal ve biyolojik etkenlere karşı, çalışanların
korunmasına yönelik önlemler alınmış mı ? Evet Hayır
Hangi önlemler alınmıştır?: ……………………………………………………………………....
……………………………………………………………………………………………….
……...
…………………………………………………………………………………………………..
……...……………………………………………………………………………………………..
SONUÇ
İNCELEME KURULU
Tarih ve Mühür”
1204
1205
AÇILMASI İZNE BAĞLI YERLERE UYGULANACAK İŞLEMLER HAKKINDA
YÖNETMELİK
BİRİNCİ KISIM
Amaç
* İzne BİY. 2
Kapsam
Madde 2 - Bu Yönetmelik, 4 üncü maddede tanımlanan yerler ile benzeri umuma açık istirahat
ve eğlence yerlerini, bu yerleri açacak, işletecek, bu yerlerde çalışacak kişileri ve bunlara
ilişkin yapılacak iş ve işlemleri kapsar.
2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu'na ait hükümler saklıdır.
Hukuki Dayanak
Madde 3 - Bu Yönetmelik, 2559 sayılı Polis Vazife ve Selahiyet Kanunu, 2803 sayılı
Jandarma Teşkilat, Görev ve Yetkileri Kanunu, 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu, 4250 sayılı
İspirto ve İspirtolu İçkiler İnhisarı Kanunu, 1580 sayılı Belediye Kanunu, 222 sayılı İlköğretim
ve Eğitim Kanunu, 625 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu, 2634 sayılı Turizmi Teşvik
Kanunu, 2007 sayılı Türkiye'deki Türk Vatandaşlarına Tahsis Edilen Sanat ve Hizmetler
Hakkında Kanun, 2908 sayılı Dernekler Kanunu, 2872 sayılı Çevre Kanunu, 2918 sayılı
Karayolları Trafik Kanunu, 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanunu, 1072 sayılı Rulet, Tilt, Langırt
ve Benzeri Oyun Alet ve Makineleri Hakkında Kanun, 1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanunu,
1774 sayılı Kimlik Bildirme Kanunu, 5683 sayılı Yabancıların Türkiye'de İkamet ve
Seyahatleri Hakkında Kanun ve 765 sayılı Türk Ceza Kanunu hükümlerine göre hazırlanmıştır.
Tanımlar
Bar : Müşterilerin tezgah önünde ayakta durarak veya yüksekçe bir tabure üzerinde oturarak
içki içip, dans edebildikleri eğlence yerini,
……………………………..
1206
Bekar odası : Yalnız kimselerin, dışarıdan gelmiş işçilerin tek başlarına ya da birkaç kişi ile
birlikte kalabilmeleri için düzenlenmiş yerleri,
Belgeli turizm işletmesi : İstirahat ve eğlence yerlerinden, turizm sektöründe faaliyet gösteren
ve 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanununa istinaden Turizm Bakanlığınca düzenlenmiş belgesi
bulunan yeri,
Birahane/Meyhane : Şişe veya kadehle içki satışı ile soğuk ve sıcak yemek servisi yapılan
kapalı ve/veya açık yeri,
Birleşik tesis : Hamam, sauna, masaj ve güzellik salonu ile benzeri tesislerden iki veya daha
fazlasının bir arada bulunduğu yeri,
Çalgılı kahve : Kahvehane benzeri olup içinde çalgı çalınarak eğlence yapılan yeri,
……………………………..
……………………………..
Çay bahçesi : Açık veya kapalı bir mekanda oturarak çay, kahve, nargile ve benzeri alkolsüz
içkilerin içildiği yeri,
Dans salonu/Disko/Diskotek : Dans etmek amacı ile açılan, müzikli, içkili veya içkisiz eğlence
yerini,
Düğün salonu : Düğün ve eğlence amacı ile faaliyet gösteren, kapalı veya açık olarak
düzenlenmiş yeri,
Fuar/Panayır : Belirli yer ve zamanlarda geçici olarak kurulan, tanıtım veya satış için çeşitli
mal veya hizmetlerin sergilendiği, içinde lunapark gibi oyun ve eğlence amaçlı tesislerin
bulunduğu, sirk, tiyatro, müzik gibi gösterilerin yapıldığı yeri,
……………………………..
Gazino : Sahne sanatçılarının çalışabildiği, kapalı veya açık mekanda faaliyet gösteren,
yemekli, müzikli, içkili veya içkisiz eğlence yerini,
Han : Yol üzerlerinde, şehir veya kasabalarda yolcuların konaklamaları için yapılmış otel
benzeri yerleri,
İçkili lokanta : Yemekle birlikte kadehle içki servisi yapılan açık veya kapalı yeri,
İçkili yer : Kadehle ve açık olarak içki satılan, içilen ve içki servisi yapılan yeri,
İçkili yer bölgesi : İçkili Yer Bölgesi Tespit Komisyonu tarafından tespit edilen ve içerisinde
içkili yerler açılabilecek bölgeyi,
1207
İçkili yer bölgesi tespit komisyonu : Şehir ve kasabalarda, içkili yerlerin açılabileceği bölgeyi
tespit ile yetkili ve görevli komisyonu,
İnternet kafe : İçerisinde bulunan Internet bağlantılı bilgisayarlar sayesinde oyun oynamaya ve
uluslararası yayınları takip etmeye müsait, alkolsüz içeceklerle birlikte hafif yiyeceklerin de
verildiği umuma açık yeri,
İstirahat ve eğlence yeri : Halkın tek tek veya toplu halde, geçici bir süre hoşça vakit geçirmesi,
eğlenmesi, dinlenmesi ve/veya konaklaması için açılan içkili veya içkisiz umuma açık yerleri,
İşletmeci : Açılması izne bağlı umuma açık istirahat ve eğlence yerini kendi adına işleten
kişiyi,
İşletme izni : İstirahat ve eğlence yerlerinin açılması ve faaliyette bulunabilmeleri için mahallin
en büyük mülki amiri tarafından verilen izni,
İşletme izin belgesi : İstirahat ve eğlence yerlerinin açılması ve faaliyette bulunabilmeleri için
mahallin en büyük mülki amiri tarafından verilen işletme iznine istinaden mahallin kolluk amiri
tarafından düzenlenen belgeyi,
Kahvehane : Kahve, çay, nargile ve benzeri alkolsüz içkilerin içildiği, kumar kastı olmaksızın
tavla, okey, domino ve benzerleri ile her türlü kağıt oyunlarının oynandığı yeri,
Kamp/Dinlenme evi : Dernek, vakıf, sendika, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve
benzerlerine ait dinlenme, konaklama ve eğlence amacıyla açılan ve sadece kendi personeli,
kayıtlı üyeleri ve bunların yakınlarının faydalanabileceği yerleri,
Kamping : Karayolları güzergahı ve yakın çevrelerinde, kent girişlerinde, deniz, göl, dağ gibi
doğal güzelliği olan yerlerde kurulan ve genellikle turistlerin kendi imkanları ile geceleme,
yeme-içme, dinlenme, eğlence ve spor ihtiyaçlarını karşıladıkları tesisleri,
Kapatma ve/veya faaliyetten men : Açılması izne bağlı istirahat ve eğlence yerlerinin izinsiz
olarak açılması veya mevzuata aykırı ve/veya konusu suç teşkil eden faaliyette
bulunmalarından dolayı, belirli bir süre faaliyetten alıkonulmasını veya faaliyetinin süreli veya
süresiz olarak durdurulması işlemini,
Kokteyl salonu : Toplantı ve kokteyl için tahsis edilen, içki ile birlikte ayakta yenilebilecek
hafif yiyecekler verilen yeri,
1208
Polis sorumluluk bölgesinde; illerde il emniyet müdürünü, Büyükşehir belediyesi hudutları
içinde kalanlar dahil ilçelerde ilçe emniyet müdürü, ilçe emniyet amiri veya ilçe emniyet
komiserini,
……………………………..
……………………………..
Lokal : Dernek, vakıf, sendika, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve benzerlerinin
kendi personeli veya kayıtlı üyelerine hizmet vermek üzere açılan içkili veya içkisiz istirahat ve
eğlence yerini,
Lunapark : Açık havada ve geniş bir alanda geçici veya sürekli olarak kurulan, içinde dönme
dolap, atlı karınca, nişan tahtası gibi oyun ve eğlence birimlerinin bulunduğu yeri,
Mahallin en büyük mülki amiri : İllerde valiyi, büyükşehir belediyesi hudutları içinde kalanlar
dahil ilçelerde kaymakamı,
Masaj salonu : Vücut yüzeyinde el, elektrik, su aracılığıyla iyileştirme ve bakım yöntemlerinin
uygulandığı yeri,
……………………………..
Mesul müdür : Açılması izne bağlı umuma açık istirahat ve eğlence yerinin yönetilmesi ile
sorumlu olmak üzere, işletmeci tarafından tayin edilen kişiyi,
Motel : Yerleşim merkezleri dışında, karayolları güzergahı, mola noktaları veya yakın
çevrelerinde inşa edilen, müşterilerin konaklama, yeme-içme ve araçların park ihtiyacını
karşılayan tesisleri,
Müzikhol/Taverna : Oturarak veya ayakta, kadehle içki ve yiyecek verilen, canlı veya cansız
müzik yayını yapılan kapalı veya açık yeri,
Oyun yeri : Kumar ve kazanç kastı bulunmamak şartı ile bilgi ve maharet artırıcı, beden veya
zeka geliştirici nitelikteki oyunların oynandığı veya oynatıldığı, bu amaçla imal edilmiş
otomatik veya yarı otomatik, mekanik veya elektronik oyun alet ve makineleri ile televizyon
veya video oyunları ve bunların benzerlerinin bulundurulup çalıştırıldığı yeri,
Pansiyon : Konaklama tesisi olarak planlanıp inşa edilmiş olan, yönetimi basit, müşteriye
yeme-içme hizmeti veren veya müşterilerin kendi yemeklerini bizzat hazırlayabilme imkanı
olan konaklama tesislerini,
Pavyon : Genellikle geceleri faaliyet gösteren, gazino özelliği taşımakla birlikte kadınların
konsomasyon yapabildiği müzikli-içkili eğlence yerini,
1209
Plaj/Havuz : Deniz, göl veya nehir kıyısında veya yüzme havuzu şeklinde, dinlenme veya
eğlence amaçlı olarak içinde soyunma, giyinme ve duş alma imkanı bulunan yerleri,
……………………………..
Sauna : Vücudu uyarıcı nitelikteki sıcak ve kuru hava buhar banyosu yapılan yeri,
Sinema : Açık veya kapalı bir mekanda, beyaz perde veya zemin üzerinde film gösterilen yeri,
……………………………..
Tiyatro : Tiyatro, opera ve bale gibi sahne gösterilerinin seyirciye canlı olarak oynandığı yeri,
Umuma mahsus yer : Hiç bir kayıt ve şarta bağlı olmaksızın herkesin faydalanmasına açık
parklar, meydanlar, piknik alanları ve yollar gibi yerleri,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
İçkili Yerler
BİRİNCİ BÖLÜM
İçkili Yer Bölgesi Tespit Komisyonu Teşkili, İçkili Yer Bölgesi Tespit Esasları
Madde 5 - İçkili yer bölgesi tespit komisyonu, ilde vali veya görevlendireceği bir vali
yardımcısının, ilçede ise kaymakamın başkanlığında;
a) Mahallin en büyük kolluk amiri,
b) İllerde sağlık müdürünün, ilçelerde sağlık grup başkanının,
c) Milli eğitim, kültür ve turizm müdürlerinin,
d) Belediye başkanı veya yardımcısının (Büyükşehirlerde Büyükşehir ilçe veya alt
kademe belediye başkanı veya yardımcısı),
e) Karayolları bölge müdürlüğü, tekel baş müdürlüğü ve ticaret odasını temsilen birer
yetkilinin, katılımı ile oluşur.
Komisyon, üye tam sayısı ile toplanır ve salt çoğunlukla karar alır.
1210
İçkili yer bölgesinin tespiti
Madde 6 - İçkili yer bölgesi, bu Yönetmelikte belirlenen sınırlayıcı hükümler ile genel sağlık,
genel ahlak, genel güvenlik ve asayiş durumu göz önüne alınarak, kolluk tarafından kolaylıkla
kontrol edilebilecek şekilde;
a) Bulunduğu mahaldeki cadde ve sokak isminden,
b) Başlangıç ve bitim yerlerindeki mevcut kapı numaralarından,
c) Numaralandırma yapılmamış olan yerlerde, herkes tarafından bilinen köprü, kavşak,
park, tarihi eser veya yapı ismi gibi sabit noktalardan,
faydalanılarak tespit edilir.
Daha önceden tespit edilen içkili yer bölgesi gözden geçirilir ve mevcut cadde,sokak ve
kapı numaralarında bir değişiklik olup olmadığı kontrol edilir.
* Bu maddenin birinci fıkrasının (e) bendi, 21.12.2003 günlü Yönetmelik m.2’yle, yukarıdaki
biçimde değiştirilmiştir.
* İzne BİY. 6, 8, 9, 36
Sabit veya seyyar taşıtlar ile turizmin yoğun olduğu yörelerdeki tesisler
Madde 8 - Sabit veya seyyar olarak kullanılan kara, deniz, hava ve her çeşit taşıma araçları ile
belgeli turizm işletmesi olmasa dahi, turizmin yoğun olduğu yörelerde, turizm mevsimine
münhasır olmak ve turizme hizmet ve teşvik niteliği taşımak kayıt ve şartı ile belediye
hudutları ve mücavir alan dışında kalan yerlerde;
1211
a) İşleten veya işletme yeri itibarıyla, kadehle ve açık olarak içki verilmesinde ve
satılmasında genel güvenlik, asayiş ve trafik güvenliği yönünden bir sakınca bulunmaması,
b) Yapı tipi ve nitelikleri bakımından çevre özelliklerine uygun ve her türlü sağlık
şartlarını taşıması,
c)Yönetmelikte belirtilen mesafe tahditlerine uyulmuş olmasının tespiti halinde,
Mahallin en büyük mülki amiri tarafından kadehle ve açık olarak içki verilmesine ve
satılmasına izin verilebilir.
* İzne BİY. 6, 7, 44
Madde 9 - Tespit edilen içkili yer bölgesi, içkili yer bölgesi tespit komisyonu tarafından karar
şeklinde tutanağa geçirilir ve karara ilişkin ölçekli kroki hazırlanır. Komisyonca hazırlanan
tutanak ve krokide aşağıdaki hususlar mutlaka belirtilir.
a) Karar tutanağında belirtilmesi gereken hususlar;
1- Toplantının yapıldığı yer, tarih ve toplantıya katılanların kimlikleri,
2- Öncesi itibari ile içkili yer bölgesinde meydana gelen değişiklikler,
3- İçkili yer bölgesinden çıkarılan mahalde faaliyet gösteren içkili yerlerin cadde ve
sokak ismi, kapı numarası ve işletmecisinin açık kimliği ve müktesep hakkının korunacağı,
4- Müktesep haklı işletmecinin tüzel kişi olması halinde, yönetim kurulu üye veya
üyelerinin değişmesi veya yönetim kuruluna yeni üye katılmasına kadar müktesep hakkının
korunacağı,
5- Yeniden içkili yer bölgesine ilave edilen yerler.
b) Krokide belirtilmesi gereken hususlar;
1- Cadde ve sokak isimleri,
2- Tespit edilen bölgeyi sınırlayan bina kapı numaraları,
3- 7 nci maddede belirtilen yerler,
4- Mevcut içkili yer bölgesi,
5- Yeni tespit edilen içkili yer bölgesi,
6- Müktesep hak sahibi yerler,
7- Kroki ölçek oranı.
Krokide bulunması gereken hususlar ayrı renk ve işaretler ile gösterilir ve renk ve
işaretlerin anlamları krokide belirtilir. Karar ve kroki arasında içerik itibarıyla uygunluk
sağlanması zorunludur.
İçkili yer bölgesi tespit komisyonu tarafından tespit edilen ve içkili yer bölgesi için
hazırlanan karar ve kroki valinin onayı ile yürürlüğe girer. Karar ve krokiler, talep halinde
ilgililerin bilgisine açık tutulur.
* İzne BİY. 6, 7, 10
İKİNCİ BÖLÜM
Madde 10 - İçkili yerlerin açılması ve faaliyette bulunması kolluk soruşturması sonucuna göre
mahallin en büyük mülki amirinin vereceği izne bağlıdır.
Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, dernek, vakıf, sendika ve benzerlerine
ait lokal, kamp ve dinlenme evleri gibi yerlerde kadehle ve açık olarak içki satılması ve bu
1212
yerlerin içkili yer niteliğinde faaliyet göstermesi halleri de yukarıdaki fıkra hükümlerine
tabidir.
Madde 11 - İçkili yerin açılması ve faaliyette bulunabilmesi için işletmeci ve mesul müdürleri
ile içkili olarak açılacak yerde aşağıdaki şartlar aranır:
a) İçkili yeri açacak ve işletecek gerçek kişi ve ortakları ile özel hukuk tüzel kişilerin
mesul müdürlerinde;
1- Yirmi bir yaşını bitirmiş ve medeni hakları kullanma ehliyetine sahip olmak,
2- Kişi güvenliği ve kamu düzeni için sürekli tehlike yarattığı gerekçesiyle daha önce
işlettiği veya yönettiği içkili yer veya yerlere ait işletme izni ikiden fazla iptal edilmemiş
olmak.
b- Tüzel kişilerde, yetkili organın kararı bulunmak.
c) İçkili yer olarak açılması istenen yerde;
1- İçkili yer bölgesi dahilinde bulunmak,
2- Genel sağlık, genel ahlak, genel güvenlik ve asayişin korunması açısından uygun
yerde ve konumda olmak,
3- Genel kolluğun kontrol ve denetimini zorlaştıracak yerde ve konumda bulunmamak,
4- İtfaiye, ambulans gibi müdahale ve yardım hizmetlerinin kolaylıkla ulaşabileceği bir
yerde ve konumda olmak.
* Bu maddenin birinci fıkrasının (a) bendinin (1) numaralı alt bendi, 21.12.2003 günlü
Yönetmelik m.3’le, yukarıdaki biçimde değiştirilmiştir.
* İzne BİY. 10, 12, 13
Başvuru ve belgeler
Madde 12 - İçkili yer açmak ve işletmek isteyen gerçek kişinin bizzat kendisi, şirket veya diğer
özel hukuk tüzel kişilerinin yetkili temsilcisi, dilekçe ile mahallin en büyük mülki amirine
başvurur. Başvuru dilekçesine:
a) İçkili yeri açacak ve işletecek gerçek kişi veya ortakları bakımından;
1- Nüfus cüzdanı örneği,
2- İkametgah belgesi,
3- Bulaşıcı hastalıkları olmadığına dair uzman hekimden alınacak sağlık raporu,
4- Adli sicil belgesi,
5- Renkli fotoğraf,
b) Şirket veya diğer özel hukuk tüzel kişileri bakımından;
1- Kuruluş ilanı,
2- Açılması istenilen içkili yer için, yönetim kurulu kararı tutanağı ve yetkili temsilciye
yönetim kurulu kararıyla verilmiş yetki belgesi,
3- Açılması istenilen içkili yeri işletecek olan mesul müdür için yönetim kurulu
kararının tasdikli sureti ve (a) bendinde belirtilen belgeler,
c) İş yeri bakımından;
1- İş yeri kiralık ise noter tasdikli kira kontratı,
2- Tasdikli tapu senedi sureti,
3- Yönetim planında aksine bir hüküm yoksa, tapuda mesken olarak görünen yerler için
kat maliklerinin oy birliği ile, tapuda iş yeri olarak görünen yerler için ise, kat maliklerinin oy
çokluğu ile alacağı karar tutanağı,
1213
d) Lokal, kamp ve dinlenme evleri için, başvuruda bulunan kuruluşun kendi
mevzuatının öngördüğü belgeler, kuruluşun mevzuatında açılma usulleri gösterilmemiş ise (b)
bendinde belirtilen belgeler,
e) Sabit veya seyyar olarak kullanılan kara, deniz, hava ve her çeşit taşıma araçlarının
içkili yer olarak kullanılmasının istenmesi halinde, bu maddede belirtilen belgelerin yanı sıra,
deniz araçları için bağlı olduğu veya bulunduğu liman başkanlıklarının, diğerleri için ilgili
kurum ve kuruluşlarının vereceği uygunluk yazısı,
eklenir.
Başvuru sırasında sunulan belgelerin son altı ay içinde düzenlenmiş olması gereklidir.
Belgeleri eksik olan veya mevzuata uygun olmayan başvurular değerlendirmeye alınmaz ve
eksikliklerin tamamlanması için otuz günlük ek süre tanınır. Bu süre sonunda eksikliklerin
tamamlanmaması halinde başvuru işlemden kaldırılır.
İçkili yerin devri halinde yeni işletici şahıs hakkında yapılacak tahkikatla birlikte tapu
kayıtlarında herhangi bir değişiklik olup olmadığı ve kira kontratının usulüne göre yapılıp
yapılmadığı incelenir. Devir işlemlerinde, devralmak isteyen kişinin başvurusu sonuçlanana
kadar işletme, ruhsat sahibinin sorumluluğundadır.
Kolluk soruşturması
Madde 13 - İçkili yer açma ve işletme başvuru dilekçesinin kolluğa intikali üzerine içkili yeri
açacak gerçek kişi ve varsa ortaklarının, özel hukuk tüzel kişilerinde ise, içkili yerin
yönetiminden sorumlu olacak mesul müdürün parmak izleri alındıktan sonra kişi ve açılacak
yer hakkında soruşturma başlatılır.
Bu soruşturmada; içkili yeri açacak ve işletecek kişiler ile açılacak içkili yerin, 11 inci
maddede belirtilen şartları taşıyıp taşımadığı hususları araştırılır.
1214
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
………………………………..
………………………………..
………………………………..
………………………………..
ÜÇÜNCÜ KISIM
BİRİNCİ BÖLÜM
Madde 20 - İçkisiz istirahat ve eğlence yeri açmak için aşağıdaki şartlar aranır:
a) İçkisiz istirahat ve eğlence yeri açacak gerçek kişi ve varsa ortakları ile özel hukuk
tüzel kişilerin mesul müdürlerinde;
1) 18 yaşını bitirmiş ve medeni hakları kullanma ehliyetine sahip olmak,
2) Kişi güvenliği ve kamu düzeni için sürekli tehlike yarattığı gerekçesiyle daha önce
işlettiği veya yönettiği aynı nitelikteki içkisiz istirahat ve eğlence yerine ait işletme izni ikiden
fazla iptal edilmemiş olmak,
3) Kahvehane, Kıraathane ve Oyun yeri açacak kişiler için, ayrı ayrı zamanlarda kumar
oynamak veya oynatmaktan dolayı üçten fazla ceza almamış olmak veya Türk Ceza
Kanununun 119 uncu maddesine göre aynı suçlardan dolayı üçten fazla ön ödemede
bulunmamış olmak veya 1072 sayılı Rulet, Tilt, Langırt ve Benzeri Oyun Alet ve Makineleri
Hakkında Kanuna muhalefetten dolayı hüküm giymemiş olmak,
b) Açılması istenilen içkisiz istirahat ve eğlence yerinde;
1- Genel sağlık, genel ahlak, genel güvenlik ve asayişin korunması açısından uygun
yerde ve konumda olmak,
2- Patlayıcı, parlayıcı ve yanıcı gibi tehlikeli maddeler üretilen, satılan, kullanılan ve
depolanan yerler ile gaz dolum tesislerinin yakınında olmamak,
3- Genel kolluğun kontrol ve denetimini zorlaştıracak yerde ve konumda bulunmamak,
4- İtfaiye, ambulans gibi müdahale ve yardım hizmetlerinin kolaylıkla ulaşabileceği bir
yerde ve konumda olmak,
5- Kahvehane, kıraathane ve oyun yerleri için okul öncesi eğitim, ilk ve orta öğretim ve
eğitim okul bina ve tesisleri ile ilk ve orta öğretim öğrencilerinin devam ettiği kurs, dershane,
1215
özel öğretim kurumları ve bu öğrencilerin kaldığı öğrenci yurtlarına ait bina, tesis ve
bunların müştemilatına 200 metreden yakın mesafede bulunmamak.
Turizmin yoğun olduğu yörelerdeki okulların tatil olduğu dönemlerde, 200 metre
şartının aranıp aranmayacağı konusunda karar vermeye mahallin en büyük mülki amiri
yetkilidir.
* Bu maddenin birinci fıkrasının (a) bendinin (1) numaralı alt bendi, 21.12.2003 günlü
Yönetmelik m.5’le, yukarıdaki biçimde değiştirilmiştir.
* İzne BİY. 19, 21, 22
* TCK. 75
Başvuru ve belgeler
Madde 21 - İçkisiz istirahat ve eğlence yeri açmak ve işletmek isteyen gerçek kişinin bizzat
kendisi, şirket veya diğer özel hukuk tüzel kişilerin yetkili temsilcisi, dilekçe ile mahallin en
büyük mülki amirine başvurur.
Başvuru dilekçesine;
a) İçkisiz istirahat ve eğlence yerini açacak ve işletecek gerçek kişi veya ortakları
bakımından;
1- Nüfus cüzdanı örneği,
2- İkametgah belgesi,
3- Bulaşıcı hastalıkları olmadığına dair uzman hekimden alınacak sağlık raporu,
4- Adli sicil belgesi,
5- Renkli fotoğraf,
b) Şirket veya diğer özel hukuk tüzel kişileri bakımından;
1- Kuruluş ilanı,
2- Açılması istenilen yer için, yönetim kurulu karar tutanağı ve yetkili temsilciye
yönetim kurulu kararıyla verilmiş yetki belgesi,
3- Açılması istenilen yeri işletecek olan mesul müdür için, yönetim kurulu kararının
tasdikli sureti ve (a) bendinde belirtilen belgeler,
c) İş yeri bakımından;
1- İş yeri kiralık ise noter tasdikli kira kontratı,
2- Tasdikli tapu senedi sureti,
3- Yönetim planında aksine bir hüküm yoksa; tapuda mesken olarak görünen yerler için
kat maliklerinin oy birliği ile alacağı karar tutanağı, tapuda iş yeri olarak görünen yerler için
ise, kat maliklerinin oy çokluğu ile alacağı karar tutanağı, eklenir.
Başvuru sırasında sunulan belgelerin son altı ay içinde düzenlenmiş olması gereklidir.
Belgeleri eksik veya mevzuata uygun olmayan başvurular değerlendirmeye alınmaz ve
eksikliklerin tamamlanması için otuz günlük ek süre tanınır. Bu süre sonunda eksikliklerin
tamamlanmaması halinde başvuru işlemden kaldırılır.
İçkisiz istirahat ve eğlence yerinin devri halinde, yeni işletici şahıs hakkında yapılacak
tahkikatla birlikte tapu kayıtlarında herhangi bir değişiklik olup olmadığı ve kira kontratının
usulüne göre yapılıp yapılmadığı incelenir. Devir işlemlerinde, devralmak isteyen kişinin
başvurusu sonuçlanana kadar işletme, devredenin sorumluluğundadır.
1216
Kolluk soruşturması
Madde 22 - İçkisiz istirahat ve eğlence yeri açma ve işletme başvuru dilekçesinin kolluğa
intikali üzerine bu yeri açacak gerçek kişi ve varsa ortaklarının, özel hukuk tüzel kişilerinde ise
mesul müdürün parmak izleri alındıktan sonra kişi ve açılacak yer hakkında soruşturma
başlatılır.
Bu soruşturmada, İçkisiz istirahat ve eğlence yeri açacak ve işletecek kişiler ile açılacak
yerin, 20 nci maddede belirtilen şartları taşıyıp taşımadığı hususları araştırılır.
Madde 24 - 15/10/1999 tarihli ve 23847 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Özel Beden
Eğitimi ve Spor Tesisleri Yönetmeliğine tabi olmayan bilardo, bowling, masa tenisi ve dart gibi
sporların yapıldığı eğlence amaçlı oyun yerlerinin açılması, içkisiz istirahat ve eğlence
yerlerine ilişkin hükümler uyarınca, kolluğun yapacağı soruşturma sonucuna göre mahallin en
büyük mülki amirinin vereceği izine bağlıdır.
Özel Beden Eğitimi ve Spor Tesisleri Yönetmeliğine göre ve bir spor federasyonuna
bağlı olarak açılan spor tesisleri bu Yönetmelik kapsamı dışındadır. Bu şekilde açılan yerlere
ait işlem dosyasının bir örneği mahalli kolluk amirliğine verilir.
* İzne BİY. 25
Madde 25 - Her ne ad altında olursa olsun, oyun yerlerinde bulundurulacak elektronik oyun
alet ve makineleri ile video oyunları, televizyon oyunları ve benzerlerinin, oynayanın kumar ve
kazanç kastı olmamak şartıyla bilgi ve maharet artırıcı veya zeka geliştirici nitelikte olup
olmadıklarını ve oyun yerlerini özelliklerine ve yaş gruplarına göre tespit ve sınıflandırmaya
Maliye Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı,
Kültür Bakanlığı, Dış Ticaret Müsteşarlığı, Gümrük Müsteşarlığı ile Gençlik ve Spor Genel
Müdürlüğünün görüşleri de alınmak suretiyle İçişleri Bakanlığı yetkilidir.
* İzne BİY. 24
1217
İKİNCİ BÖLÜM
………………………………..
………………………………..
………………………………..
DÖRDÜNCÜ KISIM
1218
* Bu madde, 21.12.2003 günlü Yönetmelik m.7 ve 9’la, yukarıdaki biçimde değiştirilmiştir.
* İzne BİY. 10, 19, 31, 32, 38, 41
Sağlık denetimi
Madde 31 - Mahallin en büyük mülki amiri, istirahat ve eğlence yerlerini genel sağlık
yönünden, uygun göreceği aralıklarla, yetkili sağlık teşkilatı personeline kontrol ettirir.
* İzne BİY. 30
Madde 32 - Kolluk, izin alınmadan açılan istirahat ve eğlence yerlerini sebebini bir tutanakla
belirlemek ve mühürlemek suretiyle süresiz olarak kapatır. Bu yerleri açanlar hakkında, fiilleri
başka bir suç teşkil etmese bile 765 sayılı Türk Ceza Kanununun 541 inci maddesi hükümlerine
göre düzenlenen evrak adli mercilere gönderilir.
İşletici kişilerin izin almaları veya bu faaliyetten vazgeçtiklerini bildirmeleri halinde
kapatılan bu yer açılarak sahibine teslim edilir.
Açılması izne bağlı istirahat ve eğlence yerinin kanuni sorumlusuna işletme izin belgesi
verilirken, kapatma ve/veya faaliyetten men'i gerektiren haller yazılı olarak tebliğ edilir.
Kolluk denetimlerinde yürürlükte bulunan hükümlere aykırı olarak faaliyet gösterdiği
tespit edilen yerler hakkında düzenlenen tutanak, aykırılığın derecesine ve bu yerin sicil
durumuna göre ihtar verilmesi, kapatılması ve/veya faaliyetten men edilmesi için mahallin en
büyük mülki amirinin onayına sunulur. Mülki amirin vereceği yazılı emre göre iş yeri hakkında
gerekli işlem yapılır.
Kapatma veya faaliyetten men'i gerektiren sebepler adli kovuşturmayı gerektiriyorsa
soruşturma evrakı derhal adliyeye verilir.
Kapatma veya faaliyetten men'i icap ettiren sebepler mahkemeye intikal ettirilecek
hallerden ise altı ay, değilse üç aydan fazla kapatma veya faaliyetten men'e karar verilemez.
Kapatılan yerlerin izin alınmadan açılması mühür fekki suçunu oluşturacağından, iş yeri
tekrar kapatılarak, mühürlenir ve mühür fekki suçunu işlediği şüphesi altında bulunan kişi,
hakkında düzenlenen evrakla birlikte adli makama gönderilir.
Madde 33 - Kapatma kararı, mahallin en büyük mülki amirinin onayı alındıktan sonra kolluk
tarafından uygulanır. Kapatma kararı aşağıdaki esaslar çerçevesinde yerine getirilir;
a) Kapatma kararı iş yeri sahibine veya kanuni temsilcisine tebliğ edilir ve kapatma
işlemine hazırlanması için azami yirmi dört saat süre tanınır,
b) Kapatma işleminde iş yeri sahibi veya kanuni temsilcisi hazır bulundurulur,
c) Kapatılan yerden kapanma süresince bozulabilecek mallar ile kişinin özel ve zaruri
eşyalarının çıkarılmasına izin verilir,
d) Kapatma işleminde yangın, su baskını, hırsızlık gibi durumları önleyici tedbirler
alınır,
e) İş yerinin pencere ve kapıları kapatılmak suretiyle dışarıyla teması kesilir,
f) İş yerinin giriş kapıları mühürlenir,
g) Kapatma tutanağında kapatma nedeni, tarihi ve saati belirtilir ve hazır bulunanlar
tarafından imzalanır,
1219
h) İş yeri sahibi veya kanuni temsilcisinin imzadan kaçınması halinde bu durum
tutanakta belirtilir.
Kapatılan yerin tekrar açılmasında da açılış tarihi ve saati yazılarak açma ve teslim
tutanağı hazır bulunanlar tarafından imzalanır.
Madde 34 - Kapatma işlemine karşı açılan davanın idare aleyhine sonuçlanması halinde, işyeri
bir tutanakla açılarak işyeri sahibi veya kanuni temsilcisine teslim edilir.
İşyeri kapatılarak soruşturma evrakı ile birlikte adli makama intikal ettirilen işletmeci
veya mesul müdür hakkında Cumhuriyet savcılığınca takipsizlik veya mahkemece beraat kararı
verilmiş olması veya kesin sahip değişikliği hallerinde mahalli en büyük mülki amiri tarafından
süresinden önce açılmasına karar verilebilir.
Madde 35 - Açılması izne bağlı istirahat ve eğlence yerinin sahibi veya mesul müdürünün,
2559 sayılı Polis Vazife ve Selahiyet Kanunu'nun 8 inci maddesi hükümlerine aykırı fiilleri
işlemesi veya iş yerinin kişi güvenliği ve kamu düzeni için ciddi ve sürekli bir tehlike
oluşturması halinde verilmiş olan işletme izni mahallin en büyük mülki amirince iptal
edilebilir.
İşletme izni iptal edilen açılması izne bağlı istirahat ve eğlence yerleri hakkında
kollukça sicil tutulur. Sicil tutulmasına ilişkin esas ve usuller İçişleri Bakanlığınca belirlenir.
Belgeli turizm işletmesinin turizm işletme belgesi Turizm Bakanlığı tarafından iptal
edildiğinde, işletmenin niteliğine göre istirahat ve eğlence yerleri için bu Yönetmeliğin
öngördüğü şekilde izin alınması zorunludur.
BEŞİNCİ KISIM
Çeşitli Hükümler
Mesafe ölçümü
Madde 37 - Açılması izne bağlı istirahat ve eğlence yerleri işletme izni sahibinin;
1220
a) İş yerini eş ve çocuklarına veya yasal mirasçılarına devri halinde işletme hakkı
korunur,
b) İş yerini bir defaya mahsus olmak üzere bir başkasına satması veya benzeri el
değiştirmesi halinde, bu iş yerini alan kişi veya kuruluşun işletme hakları korunur,
c) Yukarıda (a) ve (b) bentlerinde belirtilen hakların kullanılmasından sonra kazanılmış
hakları sona erer,
d) İş yeri faaliyet konusunun değiştirilmesi, ceza olarak sürekli kapanması veya bu
Yönetmelikte belirtilen nedenlerle işletme izninin iptal edilmesi halinde de kazanılmış hakları
sona erer.
Kimlik bildirme
Madde 38 - Otel, motel, kamp ve benzeri her türlü konaklama yeri işleticisi, bu yerlerde
yatacak olan yerli veya yabancı herkesin kimlik ve geliş gidiş kayıtlarını ücretli veya ücretsiz,
gündüz veya gece kalmalarına bakılmaksızın örneğine ve usulüne uygun şekilde günü gününe
tutmak ve kolluk denetimine hazır bulundurmak zorundadır.
Bu Yönetmelik kapsamına giren işletmelerin işletmecisi veya mesul müdürünce, iş
yerinde sürekli veya geçici olarak çalıştırılan kişinin ayrılışını 1774 sayılı Kimlik Bildirme
Kanununun Uygulanması İle İlgili Yönetmelikteki örneğine uygun kimlik bildirme belgesi
doldurmak suretiyle yirmi dört saat içerisinde bağlı bulunduğu kolluğa bildirilir.
Kolluğa bildirilerek çalıştırılanlar için, işletici veya mesul müdür tarafından bir kimlik
belgesi verilir ve bu belge her istendiğinde kolluğa gösterilir.
* İzne BİY. 30
Korunması gerekenler
Madde 39 - Kendisini idare edemeyecek derecede sarhoş olanlara içki verilmesi, 2634 sayılı
Turizmi Teşvik Kanununun 19 uncu maddesi hükümleri saklı kalmak üzere, on sekiz yaşından
küçüklerin yanlarında ebeveynleri, veli veya vasileri olsa bile içkili yerlere alınması ve on sekiz
yaşından küçüklere her çeşit alkollü içki verilmesi yasaktır.
Ancak, sarhoşluğa neden olacak derecede içki vermeyen ve içkili eğlentiye müsaade
etmeyen veya yalnız yemek arasında aperatif mahiyetinde içki veren lokantalara yanlarında veli
veya vasileri olmak şartı ile çocukların girmesine izin verilebilir.
Oyun yerlerine on sekiz yaşından küçükler ancak veli veya vasileri ile birlikte veya
bunların yazılı izni ile girebilirler. İlk ve orta öğretim öğrencilerinin okul saatlerinde bu yerlere
girmeleri yasaktır.
* İzne BİY. 40
* İş K. 71
1221
* İzne BİY. 39
* Türk SYÇK. 3
Belediyelerin görevleri
Madde 41 - Bu Yönetmelik kapsamına giren umuma açık istirahat ve eğlence yerlerinin sınıfı
ve vasfı ile fenni, sıhhi ve yangın güvenliği açısından uygunluğu, açık ve kapalı bulunacağı
saatler, mahallin en büyük mülki amirinin onayı ile belediyece belirlenir. Ancak istirahat ve
eğlence yerlerinin açık ve kapalı bulunacağı saatler belirlenirken, kolluk amirliğinin görüşü
alınır.
Belediye hudutları ve mücavir alan dışında kalan umuma açık istirahat ve eğlence
yerlerinin çalışma saatleri mahalli kolluğun yapacağı inceleme üzerine mahallin en büyük
mülki amiri tarafından belirlenir.
İstirahat ve eğlence yerlerinin açık ve kapalı bulunacağı saatleri tespit edilirken,
bulunduğu bölgenin sosyo-ekonomik, turistik ve kültürel yapısı ve mahalli örf ve adetleri,
genel güvenlik, genel ahlak, genel sağlık ve asayiş durumu ile halkın huzur ve sükunet içinde
dinlenme ve istirahatini gerektiren yer ve zaman dikkate alınır. Turizm işletme belgeli istirahat
ve eğlence yerlerinin açılma ve kapatılma saatleri, işletmenin faaliyet alanı, fiziki yapısı, sınıfı
ve bu yerlerde gürültüyü önleyici tedbirlerin alınmış olup olmadığı hususları dikkate alınarak
diğer işletmelere göre farklı ve daha uzun sürelerle tespit edilebilir.
İskele, istasyon, hava meydanı, terminal, garaj, benzin istasyonu ve benzeri kara, deniz
ve hava ulaşım merkezleri ile fuar, panayır, sergi ve pazar kurulması gibi zorunluluk olan
zaman ve yerlerde, sabahçı kahvesi ve benzeri diğer tesislere bağlı olduğu kolluk kuruluşunun
ve ilgili mahalli idarenin görüşü alınarak mahallin en büyük mülki amiri tarafından geçici veya
sürekli olarak izin verilebilir.
* İzne BİY. 5, 30
Madde 42 - Açılması izne bağlı istirahat ve eğlence yerleri ile lokanta, kafeterya gibi kısa
süreli yeme-içme ihtiyacı giderme amacıyla hizmet veren umuma açık yerlerde canlı müzik
yayını yapılabilmesi, mahallin en büyük mülki amirinin iznine bağlıdır. Canlı müzik yayını
yapılmasına izin verilen yerler, gürültü ölçümlerinin yapılması için çevre sağlık müdürlüğüne
bildirilir.
İşletme sorumluları, canlı olarak veya elektronik cihazlarla yapılan müzik yayınının
tespit edilen saatleri aşmamasını ve gerekli ikaz levhalarının asılmasını sağlar.
Madde 43 - Umumi veya umuma açık istirahat ve eğlence yerleri ile bu nitelikteki ulaşım
araçlarında, oturma alanları ve yakın çevresi ile gürültüye hassas bölgelerde gürültü rahatsızlığı
verecek şekilde 24.00 - 07.00 saatleri arasında müzik yayını yapılamaz.
Aksine davrananlar hakkında fiilin niteliğine göre 2559 sayılı Polis Vazife ve Selahiyet
Kanunun ve/veya 2872 sayılı Çevre Kanunu hükümleri tatbik olunur. Belediyelerin gürültüyü
kontrol konusundaki yetkileri saklıdır.
* İzne BİY. 42
1222
İçki servisi yasağı ve istisnası
Madde 44 - İçkili yer işletme izni verilen yerlerde içki servisi, ancak izin verilen yer içinde
yapılabilir. İşletme etrafında yol kenarlarına veya yaya kaldırımlarına masa konulup içki servisi
yapılamaz.
Ancak, turizmin yoğun olduğu yörelerdeki okulların tatil olduğu dönemlerde, halkın
huzur ve güvenliğinin tehlikeye düşmesine meydan verilmeyecek şekilde her türlü önlemler
alınmış ve trafik güvenliği sağlanmış veya taşıt trafiğine kapatılmış yerlerde, genel güvenlik ve
asayiş bakımından herhangi bir sakınca bulunmaması şartıyla içkili lokantalar için, işyerine
bitişik kaldırım ve sokaklara masa konulmasına ve içki servisi yapılmasına mahallin en büyük
mülki amiri tarafından izin verilebilir.
* İzne BİY. 8, 10
İzin belgeleri
* İzne BİY. 2
ALTINCI KISIM
Son Hükümler
Madde 47 - 17/5/1984 tarihli ve 84/8100 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan
İçkili Yerlere Verilecek İzinlerde Gözönünde Bulundurulacak Esaslara Dair Yönetmelik
yürürlükten kaldırılmıştır.
* İzne BİY. 2
Ek Madde 1 – İçkili veya içkisiz istirahat ve eğlence yerine mesul müdür olarak atanacakların
kendisi veya işletme sahibi bir dilekçe ile mahallin en büyük mülki amirine başvurur.
İşletme sahibi; gerçek kişi ise kişi veya ortakları tarafından düzenlenecek mesul müdür
atamasına ilişkin noter tasdikli yetki belgesi, özel hukuk tüzel kişisi ise, mesul müdür
atamasına ilişkin yönetim kurulu kararının tasdikli sureti ile 12 nci maddenin birinci fıkrasının
(a) bendinde belirtilen belgeler, başvuru dilekçesine eklenir.
1223
Mesul müdürler için kolluk tarafından hazırlanan soruşturma dosyası kolluk amirinin
görüş yazısı ile birlikte mahallin en büyük mülki amirinin onayına sunulur. Mülki amir
tarafından izin verilmesini müteakip kollukça mesul müdür belgesi düzenlenir.
Yürürlük
Yürütme
1224
GÜRÜLTÜ KONTROL YÖNETMELİĞİ
BİRİNCİ BÖLÜM
Genel Hükümler
Amaç ve Kapsam
Madde 1 - Bu yönetmeliğin amacı, kişilerin huzur ve sükununu beden ve ruh sağlığını gürültü
ile bozmayacak bir çevrenin geliştirilmesini sağlamaktır. Bu amaca uygun olarak gürültü ile
ilgili terimlerin tarifi ile gürültü kontrollünün uygulanacağı sınırların belirlenmesi esasları
kapsar.
* Gürültü KY. 3
Kanuni Dayanak
Madde 2 - Bu yönetmeliğin 9 Ağustos 1983 tarih ve 2872 sayılı Çevre Kanununun 14.
Maddesi hükmüne hazırlanmıştır.
* Çevre K. 14
Uygulama Alanı
* Gürültü KY. 1, 5
* Gürültü KY. 5
* İş K. 77
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Madde 14 - Endüstri yapıları veya işyeri sahipleri işyerlerini açma izni alırken çevreye gürültü
yayma açısından kendi sınırları içerisinde makine, araç ve donatımların yapı içinde ve dışında
uygun yerleştirilmesi, arazi sınırları içinde engellemeler, donatımı kılıflama ile alınacak
tedbirler yapının dış duvar açıklıklarının yerinin uygun tespit edilmesi gibi tedbirleri almakla
ve bunları 5. Maddede belirtilen yetkililere bildirmekle yükümlüdür.
* Gürültü KY. 5
Ceza Hükümleri
Madde 32- Her kim kasten veya ihmal ile bu yönetmelik ile getirilen,
A. Madde 6'ya göre sanayi, yol ve inşaat makinelerinin çalıştırılmasında, hizmete
sokulması ve kullanılmasında yasaklara, şantiyeler için belirlenmiş gürültü sınırlarına uymazsa,
B. Madde 7'ye göre karayolu taşıtları ile ilgili tedbirlere, gürültü sınırlarına ve yasaklara
riayet etmezse,
C. Madde 8'e göre, taşıtların iç gürültü düzeyleri için verilen sınıf değerleri aşarsa,
D. Madde 9'un 1. Fıkrasına göre uygulamayı ihlal ederse,
E. Madde 9'un 2. Fıkrasına göre banliyo ve şehirlerarası trenler, ağır ve hafif metro için
verilen gürültü sınırlarını aşarsa,
F. Madde 11'e göre işyerleri için getirilen işitme sağlığı açısından düzenlemelere
uymazsa,
G. Madde 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27 ve 28. Göre getirilen
tedbirleri almaz ve yasaklara uymazsa,
H. Madde 30'a göre gürültü verilerinin sağlanması ve denetime hazır bulundurulması
mecburiyetini yerine getirmezse,
Yönetmeliği ihlal etmiş olur.
Bu durumda 2872 sayılı Çevre Kanunu ve 2872 sayılı Çevre Kanunu'nun bazı
maddelerini değiştiren 3301 sayılı Kanunu ilgili hükümleri uygulanacağı gibi fabrika, atölye,
işyeri ve eğlence yeri sahipleri de müesseseleri kısmen veya tamamen süreli veya süresiz
olarak kapatılır.
* Gürültü KY. 11
* Çevre K. 15, 20, 21; İş K.79; TCK. 183
Yürürlük
1226
Madde 33 - Bu Yönetmelik Resmi Gazete' de yayımlandığı tarihte yürürlüğe girer.
Yürütme
TABLO 2
EK: 1
GÜRÜLTÜ KAYNAKLARI Gürültü
Seviyesi Leq
1227
dBA
Yük araçları (7.5 m. de) 85
Yolcu Taşıtları (7.5 m. de) 85
Motosiklet (7.5 m. de) 80
Lokomotifler (30 m. de) 90
Dizel motorlu skreyper ve buldozer (100-450 kw) 120
Dizel motorlu paletli kepçeler (40-60 kw) 110
Dizel motorlu ekskavatör (45-80 kw) 105
Havalı beton kırıcı (36 kg) 110
Dizel motorlu paletli vinç 105
Dizel motorlu damperler (1.2-2.5 ton) 100
Dizel motorlu titreşimli silindir (2-75 kw) 110
Beton karıştırıcısı 115
Beton pompası 115
Grayder 120
Kaya delgi tabancası 125
Kompresör (sabit) 115
Traktör 120
Yükleyici 115
Dişliler 95
Elektrik motorları (300 hp hız 1200 dev/dak) 105
Pompalar (300 hp hız > 1600 dev/dak) 120
Fanlar (Eksenel ve radyal, 1 m3/s 4cm H2O) 70
(Kanal Profili, 1m3/s 4cm H2O) 85
Otomatik torna 85
Ark kaynağı 85
Delik işleme tezgahı 95
Havalı matkap 95
Tahta planye makinası 95
Torna tezgahı 95
Çelik levha düzleyicisi 95
Hamdemir veya çelik şerit çekicisi 95
Freze tezgahı 95
Perçin açma makinası 95
Oluk açma makinası 95
Ahşap perdahlama makinası 95
Otomatik diş açma tezgahı 95
Çelik levha kesicisi 95
Elektrikli düz kaynak 95
Boru kaynak makinası 95
Elektrikli gazlı fırın veya yağlı fırın 105
1228
Dövme çekici 105
Havalı çekiç 105
* Gürültü seviyeleri için ortalama değerler verilmiştir. Bu liste Başbakanlık Çevre Genel
Müdürlüğü tarafından yayımlanacak tebliğlerle genişletilir.
Gürültü seviyelerinin tespiti TSE standartlarında önerilen metodlara göre yapılır.
1229
İLKYARDIM YÖNETMELİĞİ
(22.05.2002 tarih ve 24762 sayılı İlkyardım Yönetmeliğinde, 18.03.2004 tarihli ve 25406 sayılı
Resmi Gazete ile yönetmelik hükümlerinde değişiklik yapılmıştır. Aşağıda yazılan maddelere
değişiklikler eklenmiştir.)
Sürücü Kursları ve ilkyardım eğitiminin zorunlu olarak verildiği kurslarda verilecek ilkyardım
eğitimleri, bu yönetmeliğe göre sertifika almış eğitimciler tarafından verilmesi zorunlu olup,
denetimleri müdürlük adına Acil Sağlık Hizmetleri Şubesi tarafından yapılır.”
1230
İLKYARDIM YÖNETMELİĞİNDE
DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR YÖNETMELİK
1231
BİNALARIN YANGINDAN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK
Kapsam
Madde 2- Bu Yönetmelik;
a) Ülkedeki her türlü yapı, bina, tesis ile açık ve kapalı alan işletmelerinde alınacak
yangın önleme ve söndürme tedbirlerini,
b) Yangının, ısı, duman, zehirleyici gaz, boğucu gaz ve panik sebebiyle can ve mal
güvenliği bakımından yol açabileceği tehlikeleri en aza indirebilmek için, yapı, bina, tesis ve
işletmelerin tasarım, yapım, kullanım, bakım ve işletim esaslarını,
kapsar.
Bu Yönetmelik hükümleri;
a) Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden önce yapı ruhsatı alınmış olmakla birlikte henüz
yapımına başlanmamış olan yapılar,
b) Mevcut yapılardan Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden sonra kullanım amacı
değiştirilerek, sağlık, eğitim ve konaklama amaçlı olarak kullanılacak bina ve tesisler, tehlikeli
maddelerin bulundurulacağı binalar ve binadaki toplam kullanıcı sayısı 200’ü geçen toplanma
amaçlı binalar,
c) Yönetmelikte belirtilen diğer yapılar, binalar, tesisler ve işletmeler,
hakkında uygulanır.
Karada ve suda, sürekli veya geçici, resmî ve özel, yeraltı ve yerüstü inşaatı ile bunların
ilave, değişiklik ve onarımlarını içine alan sabit ve hareketli tesisler yapı sayılarak, haklarında
bu Yönetmeliğe göre işlem yapılır.
Korunması gerekli kültür varlığı olarak tescil edilen binalarda, yangına karşı güvenlik
tedbirleri için yapılacak tesisatlara ilişkin olarak, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma
Kurulunun görüşü alınır ve yapının özelliğini etkilemeyecek biçimde, tahliye, algılama, uyarı
ve söndürme sistemlerinden gerekli olanlar kurulur.
Türk Silahlı Kuvvetlerince kullanılan yapı, bina ve tesisler ile eğitim ve tatbikat
alanlarının yangından korunması, bu Yönetmelik hükümleri de dikkate alınarak hazırlanacak
yönetmelik ile düzenlenir.
Yasal dayanak
Madde 3- Bu Yönetmelik, 9/6/1958 tarihli ve 7126 sayılı Sivil Savunma Kanununun ek 9 uncu
maddesi, 14/2/1985 tarihli ve 3152 sayılı İçişleri Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında
Kanunun 33 üncü maddesi ve 13/12/1983 tarihli ve 180 sayılı Bayındırlık ve İskân
Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 30/A
maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.
Geçici Madde 1- Bu Yönetmeliğin Onuncu Kısmında belirtilen mevcut binalar için yangına
karşı alınması gereken tedbirler, bina sahibi ve yöneticisi ile kurum amirleri tarafından 1 yıl
1232
içinde yerine getirilir. Bu süre içerisinde, alınacak tedbirlerin gerekli kıldığı tesisatın yapımına
başlanılmış ise, yapım süresine bağlı olarak ilgili idare tarafından 1 yılı aşmamak üzere yapım
süresi tanınabilir.
Geçici Madde 2 - Bu Yönetmeliğin yayımı tarihinden önce yürürlüğe konulmuş bulunan imar,
yapı, deprem ve afet ile ilgili yönetmeliklerin bu Yönetmeliğe aykırı olan hükümleri, ilgili
idarelerce Yönetmeliğin yayımı tarihinden itibaren 1 yıl içinde bu Yönetmeliğe uygun hâle
getirilir.
Yürürlük
Madde 141- İçişleri Bakanlığı ile Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca müştereken hazırlanan bu
Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
1233
SIVILAŞTIRILMIŞ PETROL GAZLARI (LPG) PİYASASI EĞİTİM YÖNETMELİĞİ
Kapsam
MADDE 2 – Bu Yönetmelik sıvılaştırılmış petrol gazları (LPG) piyasasında görev
yapacak sorumlu müdürler, tanker şoförleri, dolum personeli, tüp dolum personeli, tüp dağıtım
araçlarının şoförleri ve tüp dağıtım personeli, tanker dolum personeli, test ve muayene
elemanları ve otogaz LPG dolum personeli, pompacılar ile tesisat, projelendirme ve imalatında
görev alan diğer personeli kapsar.
Dayanak
MADDE 3 – Bu yönetmelik 2/3/2005 tarihli ve 5307 sayılı Sıvılaştırılmış Petrol Gazları
(LPG) Piyasası Kanunu ve Elektrik Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun
ve 20/2/2001 tarihli ve 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu hükümlerine dayanılarak,
hazırlanmıştır.
Tanımlar ve Kısaltmalar
MADDE 4 – Bu Yönetmelikte geçen;
a) Başkan: Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Başkanını,
b) Dağıtım: LPG'nin, tüplü ve otogaz olarak kullanıcılara ve bayilere, dökme olarak
kullanıcılara satış ve ikmal faaliyetlerinin bütününü,
c) Dolum tesisi: Dağıtıcının tescilli markası ve amblemini ve teknik düzenlemelere uygun
tüplere veya sözleşme ile diğer bir dağıtıcının tescilli markası ve amblemini taşıyan ve teknik
düzenlemelere uygun tüplere, otogaz ve dökme LPG'nin taşıma araçlarına doldurulduğu,
boşaltıldığı, depolandığı ve teknik düzenlemelere göre kurulan ve çalışan bir dağıtıcıya ait
tesisi,
ç) İlgili mevzuat: Sıvılaştırılmış Petrol Gazları piyasasına ilişkin 5307 sayılı Kanun ve bu
Kanuna göre Kurumca çıkartılacak yönetmelik, lisans, tebliğ, genelge ve Kurul kararlarını,
d) Kanun: 2/3/2005 tarihli ve 5307 sayılı Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) Piyasası
Kanununu ve Elektrik Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunu,
e) Kurul: Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunu,
f) Kurum: Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunu,
g) LPG tüpü imalatı: LPG tüpünün teknik düzenlemelere, standartlara ve ilgili mevzuata
uygun olarak imalatını,
ğ) LPG tüpü muayene, test, tamir ve bakım faaliyetleri: LPG tüpünün teknik
düzenlemelere, standartlara ve ilgili mevzuata uygun olarak muayene, test, tamir ve bakım
faaliyetlerini,
h) LPG yetkili personel: LPG piyasasında görev yapacak tanker şoförleri, dolum
personeli, tüp dolum personeli, tüp dağıtım araçlarının şoförleri ve tüp dağıtım personeli,
tanker dolum personeli, test ve muayene elemanları ve otogaz LPG dolum personeli,
pompacılar ile tesisat, projelendirme ve imalatında görev alan diğer personeli,
ı) Otogaz İstasyonu: Dağıtıcı veya bunlarla tek elden satış sözleşmesi yapmış bayilerce
ilgili mevzuata uygun (teknik, kalite ve güvenlik) olarak kurulup, dağıtıcının tescilli markası ve
1234
amblemi altında faaliyette bulunan ve esas itibarıyla motorlu araçların otogaz LPG, madeni
yağ, temizlik ve ihtiyarî olarak bakım ile kullanıcıların, tüplü LPG hariç, diğer asgarî
ihtiyaçlarını karşılayacak imkânları sunan akaryakıt istasyonu içinde veya müstakil olarak
hizmet veren tesisleri,
i) Piyasa faaliyeti: LPG'nin ithali, ihracı, depolanması, taşınması, dağıtımı ve bayiliğini,
j) Sıvılaştırılmış petrol gazları (LPG): Petrol ve doğal gazdan elde edilerek basınç altında
sıvılaştırılan propan, bütan ve izomerleri gibi hidrokarbonlar veya bunların karışımını,
k) Sorumlu Müdür: Nitelik, yetki ve sorumlulukları Kurum tarafından çıkarılan
"Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) Piyasası Sorumlu Müdür Yönetmeliği"nde belirlenen
personeli,
l) Teknik düzenleme: LPG'nin niteliği ile LPG faaliyetlerinde kullanılan mekân,
aksam ve hareketlerin tanımlanmasında TSE standartları ve ilgili mevzuatla getirilen
düzenlemeleri,
m) TMMOB: Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğini,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Hedef ve İlkeler
Hedefler
MADDE 5 – Sıvılaştırılmış petrol gazları piyasasında görev alacak personele, hizmete
yönelik olarak verilecek eğitimlerle piyasadaki teknolojik gelişmelerin takibi, hizmet
kalitesinin arttırılması, mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve davranışların kazandırılması,
çevreye verilebilecek zararın ve ekonomik kayıpların önlenmesi, can ve mal güvenliğinin
sağlanması hedeflenmektedir.
İlkeler
MADDE 6 – Eğitimin istenen amaca ulaşması için aşağıdaki ilkeler uygulanır:
a) Eğitimin sürekli olması,
b) Eğitimin, piyasa ihtiyaçları dikkate alınarak, düzenlenecek plan ve programlara
dayandırılması,
c) Eğitimden yararlanmada öncelikler esas alınarak personele fırsat eşitliği sağlanması,
ç) Eğitim programlarının sürekli değerlendirilmesi ve geliştirilmesi,
d) Eğitim faaliyetlerinin yapılacağı yerlerin eğitimin gereklerine göre düzenlenmesi ve
eğitim şartlarına göre donatılması,
e) Eğitime tabi tutulan personelin eğitimde kazandırılan niteliklere uygun görevlerde
istihdam edilmesi.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Eğitime İlişkin Hususlar
1235
MADDE 8 – "Sorumlu Müdür Belgesi"nin geçerlilik süresi beş yıldır. Sorumlu Müdür
Belgesi sahipleri, süre sonunda belgelerini yenileyebilmek için ilgili meslek odasının
düzenleyeceği eğitime tekrar katılmak zorundadır.
Ayrıca, söz konusu belge TMMOB'a bağlı ilgili meslek odasına her yıl vize ettirilir.
Uygulama
MADDE 11 – Eğitim, yılda iki defadan az olmamak üzere, uzmanlığı TMMOB
tarafından kabul edilen kişilerce verilir ve eğitim konularının güncelliği ilgili meslek odası
tarafından sağlanır.
TMMOB, sorumlu müdür ve LPG yetkili personel eğitimi başvuru şeklini, eğitim ve
sınav koşullarını, eğitim süresi ve programını, "Sorumlu Müdür-LPG Yetkili Personel Eğitimi"
ile "Sorumlu Müdür-LPG Yetkili Personel Belgesi" ücretlerini her yıl Ocak ayında belirler ve
ilgili odalarının yayınları ile duyurulmasını sağlar.
Eğitimlere katılarak belge almaya hak kazananlara ait bilgiler eğitimi veren ilgili meslek
odasınca saklanır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Son Hükümler
Yürürlük
MADDE 12 – Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 13 – Bu Yönetmelik hükümlerini Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Başkanı
yürütür.
Madde 1 - Sorumlu müdür bulundurulması lüzumlu iş yerleri ile sorumlu müdürün tarifi ve
niteliği:
a) Kimya hizmetleri ile kimya teknolojisi ve uygulanmasına ilişkin işleri bulunan ek cetvelde
gösterilen sınai işyerleri, bu işlerle ilgili olarak bir "Sorumlu Müdür" bulundurmak
zorundadırlar.
c) Sorumlu müdür olarak, bu Yönetmeliğin kapsadığı işyerleri, (b) fıkrasında belirtilen nitelikte
birini bu unvan ile işe alabileceği gibi, aynı nitelikte olmak üzere halen çalıştırdıkları bir
elemanına da bu unvanı verebilirler.
Bu Yönetmeliğin kapsadığı sınai işyerlerinden muharrik kuvvet kullananlarda işçi sayısı beşi,
muharrik kuvvet kullanmayanlarda onu aşmayanlar, ortak sorumlu müdür istihdam edebilirler.
Bu takdirde, bir sorumlu müdür uhdesinde en çok iki işyeri bulunabilir.
c) Müessesede imal ve istihsal olunan mamullerin 2 ncı maddenin (a) fıkrasındaki görev
açısından Türk standartlarına veya bu standartlar bulunmuyorsa, mamulün kullanış maksadına
uygunluğunu sağlamak,
ç) 2 nci maddenin (a) fıkrasındaki görev açısından müessesede işçilerin, personelin ve çevrede
oturanların hayat ve sağlıklarını koruyucu tedbirleri almak,
Bu görevi ile ilgili olarak sorumlu müdür, gerekli tedbirlerin alınmasını en geç bir ay içinde
tespit edecektir. Bunları, yazılı olarak işverene veya vekiline veya kanuni temsilcisine
bildirdiği halde sorumluluğu gerektiren bir durumun hasıl olması takdirinde, sorumluluk
işverene düşer.
d) Sorumlu müdür ile işveren arasındaki karşılıklı hak ve vecibeler, tahdit etmeyecek şekilde
yapılacak sözleşmelerde belirtilir.
Sorumlu müdürün görevleri şunlardır:
Madde 4 - Bu Yönetmelik Resmi Gazete'de yayımı tarihinden itibaren altı ay sonra uygulanır.
1237
Madde 5 - Bu Yönetmelik hükümlerini Sanayi, Çalışma ve Sağlık ve Sosyal Yardım
Bakanlıkları yürütür.
1238
CETVEL
1 - Barut, dinamit, nitrogliserin gibi maddeler yapan ve bunları kullanan fişek, taba, kapsül ve
buna benzer piroteknik imalathane ve fabrikaları.
2 - Eter, karbonsülfür, benzol, petrolden elde edilen gaz, mazot, benzin, madeni yağlar, gres ve
emsali gibi patlayıcı katı, sıvı ve gaz şeklinde maddeler yapan imalathane ve fabrikalar.
3 - İmalatında ilkel veya yardımcı madde olarak benzin, karbonsülfür, eter, benzol, petrol ve
benzeri gibi çabuk parlar maddeleri kullanan atölye, imalathane ve fabrikalar. (Benzin
istasyonları, garajlar, elbise temizleme yerleri, mayi muhallil kullanarak enerji istihsal edenler,
oto tamirhaneleri hariç,)
4 - Sentetik benzin elde edilen fabrikalar ile petrolü iptidai madde olarak kullanmak suretiyle
çeşitli ürünler istihsal eden fabrikalar ve imalathaneler.
7 - Alkol (Metil, etil, amilalkol, glikol, gliserin ve benzerleri) istihsal eden fabrika ve
imalathaneler. (Şarap sirke, kolonya imalathaneleri hariç.)
9 - Oksijen azot, azot oksitleri, amonyak, karbon oksitleri, kükürt oksitleri ve benzeri sınai
gazlar ile her cins tazyik edilmiş, sıvılaştırılmış ve çözünmüş gazlar imal ve istihsal eden
fabrika ve imalathaneler.
10 - Organik ve inorganik peroksit, persel ve hipoklorit ile her türlü madeni peroksitler,
perhidrol, çamaşır suyu, kireç kaymağı ve benzeri imalathane ve fabrikaları. (Oksijenli suyu
eczacılar da yapabilir.)
1239
B - Yakma (Dağlama) tehlikesi olan sanayi:
1 - Asitler, bazlar ve oksitler ile her cins tuz (Kimyevi bileşikler) ları istihsal ve imal eden
fabrika ve imalathaneler. (Yalnız yemeklik olarak kullanılan tuz sodyum klorür hariç ve fakat
tuz-sodyum klorür rafinasyonu dahil.)
1240
C - Zehirlenme tehlikesi olan sanayi:
2 - Azot, kükürt, fosfor, arsenik, antimon, kurşun; bakır; iyot; brom; klor, flor, cıva ve bunların
her türlü bileşikleri ile diğer zehirli organik ve inorganik maddeler ve benzerleri imalathane ve
fabrikaları. (Suni gübre, üre, etilasetat, anilin, fenol, kakodil; siyanür ve benzerleri.)
3 - Kalsiyum karbür (Karpit), diğer karbürler ve müştakları ile bunlardan elde edilen maddeler
imalathane ve fabrikaları, (Triklor etilen, metil asetat, sentetik gomelak, anilin klorhidrin, poli
etilen, poli vinilklorür, etilen bromür ve benzerleri.)
4 - Elektroliz veya elektrotermik yol ile istifsal edilen maddeler imalathane ve fabrikaları.
(Klor, kloratlar, hipokloritler, alüminyum, mağnezyum ve benzerleri imalathane ve fabrikaları.)
5 - Her türlü vernik ve boyar maddeler imalathane ve fabrikalan. (Sentetik, sellülozik ve her
nevi boyalar, cilalar, laklar, pigmentler, toz boyalar, yağlı boyalar, mensucat boyalan, sikatifler
ve benzerleri.)
7 - Parazit, haşarat, çekirge, diğer zararlı hayvanlar ile muzır nebatları tahribe yarayan
mücadele ilaçlan istihsal eden, işleyen ve bunları imalatında iptidai veya yardımcı madde
olarak kullanan imalathane ve fabrikalar. (D.D.T., gammexnea, B.H.C. ve benzerleri.)
8 - Sentetik ham kauçuk istihsal eden fabrika ve imalathaneler ile tabii ve sentetik kauçuktan
mamul maddeler yapan müesseseler. (Otomobil lastiği, her cins hortum, maske, conta ve
benzeri fabrika ve imalathaneleri.)
9 - Sentetik yol ile elde edilen suni reçine ve plastik maddeler, suni elyaf imalathane ve
fabrikaları. (Viskoz, suni ipek, naylon, orlon, perlon, dakron ve benzerleri.)
10 - Kösele, deri, suni deri ve muşamba imalathane ve fabrikaları ile debagatta kullanılıp,
kimyevi yolla elde edilen yardımcı ham maddeler imalathane ve fabrikaları. (Bikromat, zırnık,
valeks ve benzerleri.)
(Basit ve küçük hacimdeki tabakhaneler hariç)
11 - Sülfit, kraft, yarı kimyevi natron selülozu ve benzeri selüloz, kağıt imalathane ve
fabrikaları. (Bu gibi fabrikalarda kağıt mühendisleri de sorumlu müdür olabilir.)
12 - Havagazı, katran, benzol, fenol, naftalin ve benzeri gibi, kömür ve odun distilasyon
ürünleri ile su gazı, sınai gaz istihsal eden fabrika, imalathaneler ve bunları ilkel veya yardımcı
madde olarak kullanan fabrika ve imalathaneler. (Bu maddeleri yakıt olarak kullanan
müesseseler hariç.)
13 - Siyahlar. (Asetlilen siyahı, antresen siyahı, is siyahı, hayvan siyahı, kemik siyahı ve
benzerleri) imalathane ve fabrikaları.
21 - Umumi Hıfzıssıhha Kanununa göre kurulmuş olan şehir suları tasfiye ve kimyevi
temizleme merkezleri.
1242
D - Tefessüh ve İnfeksiyon tehlikesi olan sanayi:
3 - Asit sitrik, asit fumarik, asit glükonik ve benzerleri gibi fermantasyonla ele geçen kimyevi
ürünler fabrika ve imalathaneleri.
1243
E - Yüksek suhunet tekniği (Ateş tekniği) ile ilgili sanayi:
1 - Norm tuğla, su kireci, alçı, çimento fabrikalan ile her türlü ateşe dayanır malzeme ve ateş
tuğlası, çini, fayans porselen, sır, emaye ve benzerleri imalathane ve fabrikaları. (Bu türlü
işyerlerinde seramik mühendisleri de sorumlu müdür olabilir.)
3 - Şişe ve cam imalathane ve fabrikaları. (Cam kırıklan ve el ile çalışanlar hariç; cam kınklan
kullandığı halde, jeneratör gazı, havagazı veya mazot yakıt finnlı ve şekillendirme makinalı
olanlar dahil.) (Bu türlü işyerlerinde seramik mühendisleri de sorumlu müdür olabilir.)
1244
5177 SAYILI KANUNLA DEĞİŞİK 3213 SAYILI
MADEN KANUNU
1245
Galyum, Talyum, Zirkonyum, Hafniyum, Germanyum, Niobyum, Tantalyum, Selenyum,
Telluryum, Renyum.
V. Grup madenler
Elmas, Safir, Yakut, Beril, Zümrüt, Morganit, Akuvamarin, Heliodor, Aleksandirit,
Agat, Oniks, Sardoniks, Jasp, Karnolin, Heliotrop, Kantaşı, Krizopras, Opal (İrize Opal,
Kırmızı Opal, Siyah Opal, Ağaç Opal), Kuvars kristalleri (Ametist, Sitrin, Neceftaşı (Dağ
kristali), Dumanlı Kuvars, Kedigözü, Avanturin, Venüstaşı, Gül Kuvars), Turmalin (Rubellit,
Vardelit, İndigolit), Topaz, Aytaşı, Turkuaz (Firuze), Spodümen, Kehribar, Lazurit
(Lapislazuli), Oltutaşı, Diopsit, Amozonit, Lületaşı, Labrodorit, Epidot (Zeosit, Tanzonit),
Spinel, Jadeit, Yeşim veya Jad, Rodonit, Rodokrozit, Granat Minarelleri (Spesartin, Grosüllar
Hessanit, Dermontoit, Uvarovit, Pirop, Almandin), Diaspor Kristalleri, Kemererit.
Bu gruplarda yer alan madenlerin özellikleri ile bu Maddede yer almayan bir madenin
grubunun tespitine ait esas ve usuller Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
Bu Kanuna göre verilen ruhsatlar başka amaçla kullanılmaz.
Madde 3 - Tanımlar
Madde 4 - Devletin Hüküm ve Tasarrufu
Madde 5 - Hakların Bölünmezliği, Devir ve İntikali
Madde 6 - Maden Hakkı
Madde 7 - Madencilik Faaliyetlerinde İzinler
Madde 8 - Maden Hakkının Verilemeyeceği Durumlar
Madde 9 - Maden Teşvik Tedbirleri
Madde 10 - Beyan Usulü
Madde 11 - Faaliyetlerin Denetimi
Madde 12 - Üretim ve Sevkıyat
Madde 13 - Harç, Teminat, Cezalar ve Diğer Yaptırımlar
Madde 14 - Devlet Hakkı ve Özel İdare Payı
Madde 15 - Buluculuk Hakkı
Madde 16 - İlk Müracaat ve Ruhsatlandırma
Madde 17 - Arama Faaliyeti
Madde 18 - Aramanın Sınırları
Madde 19 - Ön İşletme Ruhsatı
Madde 20 - Ön İşletme Faaliyeti
Madde 21 - Arama ve Ön İşletme Dönemlerinde Cevher İstihracı
Madde 22 - Sahaların yeni aramalara açılması:
Madde 23 - Ön İşletme Ruhsatının Feshi
Madde 24 - İşletme Ruhsatı ve Madenin İşletilmesi
Madde 25 - İşletme Ruhsat Süresi
Madde 26 - İşletme İzni
Madde 27 - İşletme İzninin Devir Edilemeyeceği
1246
Madde 28 - Madenlerin İşletmeye Alınması
Madde 29 - İşletme Faaliyeti
Madde 30 - İhale
Madde 31 - Teknik Nezaret
Maden üretimi, bir maden mühendisi nezaretinde yapılır. Maden mühendisinin daimî
olarak istihdam edileceği işletme büyüklüğü ile istihdam usul ve esasları Bakanlıkça
çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
İşletmede istihdam edilen maden mühendisi 4857 sayılı İş Kanununun 82 nci
Maddesinde belirtilen iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanların üstlendiği
görev ve sorumluluğu da yerine getirir.
Maden mühendisi istihdamı veya nezareti gerçekleşmeden üretim yapılması halinde
ruhsat teminatı irad kaydedilerek faaliyet durdurulur. Maden mühendisi istihdamı/nezareti
sağlanması ve teminatın yenilenmesi ile faaliyete izin verilir.
Madde 32 - Ruhsatın Hükümden Düşmesi ve Alınacak Tedbirler
Madde 33 - Tesislerin İntikali
Madde 34 - Madencilik Fonu
Madde 35 - İnceleme ve Denetim Giderleri
Madde 36 - Pasa, Bakiye Yığını ve Cürufların Muhafazası
Madde 37 - Mücbir Sebeplerle Geçici Tatil
Madde 38 - Sicilin Teşkili ve Özellikleri
Madde 39 - Cevherlerin Rehni
Madde 40 - Haciz ve İhtiyati Tedbir
Madde 41 - Haciz ve İhtiyati Tedbir Dolayısıyla Madenin Faaliyetine Müdahale
Edilemeyeceği
Madde 42 - İpotek ve Kapsamı
Madde 43 - İpoteğin Paraya Çevrilmesi
Madde 44 - Şahsi Mesuliyet
Madde 45 - Medeni Kanuna Atıf
Madde 46 - İrtifak, İntifa Hakkı ve Kamulaştırma
Madde 47 - Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Hizmetleri İle İlgili Haklar
Madde (48 – 50) Yeminli Teknik Büroların Kuruluşu, Yetki Alanları ve Sorumlulukları
Madde 51 - Kaldırılan Hükümler
Madde 52 - Maden Dairesi
Ek Madde (1 – 5) Kanuna İlave Edilen Ek Maddeler
Geçici Madde (1 – 8) Geçici Maddeler
Madde 53 - Yürürlük
Madde 54 - Yürütme
1247
MADEN KANUNU UYGULAMA YÖNETMELİĞİ
Madde 2 - Bu Yönetmelik;
Ruhsat ve sertifika verme, maden arama, işletme dönemleri işlemlerine, ruhsat
alanlarının değiştirilmesine, faaliyetlerin denetim ve kontrolüne, buluculuk hakkına, terk, devir
ve intikal işlerine, arama ve işletmede cevher üretim esaslarına, ruhsat sahipleri tarafından
düzenlenecek belgelere, ödenecek bedellere, faaliyette bulunmak için alınacak izinlere, maden
sicili, kamulaştırma işlemlerine,
Maden işletme faaliyeti ile Devlet ve il yolları, havaalanı, liman, baraj, petrol ve doğal
gaz boru hattı gibi benzeri kamu yatırımlarının birbirlerini engellemesi, kamu kurum ve
kuruluşlarının uygulamalarından dolayı maden işletme faaliyetinin yapılamaz hale gelmesi,
kamu ve özel yatırım için başka alternatif alanların bulunamaması durumunda yapılacak
işlemlere,
Kamu kurum ve kuruluşlarınca yol, köprü, baraj, gölet, liman gibi projelerde
kullanılacak yapı ve inşaat hammaddelerinin üretimi için izin verilmesine,
Kanun hükümlerine göre herhangi bir sebeple hükümden düşmüş, terk edilmiş ruhsatlı
sahalar ile bu sahalardan taksir edilmiş alanların, Kanunun ilgili maddeleri gereğince ihale
edilmesine,
ilişkin usul ve esasları kapsar.
Madde 4 : Tanımlar
Madde (98 – 99) : Maden Tetkik Ve Arama Genel Müdürlüğünün Arama Faaliyetleri
Madde (109 - 113) : Teknik Ve Daimi Nezaret İçin Ruhsat Sayıları, Yetki Ve
Sorumluluklar
1249
MADEN KANUNUNUN I (A) GRUBU MADENLERİ İLE İLGİLİ
UYGULAMA YÖNETMELİĞİ
1251
DENİZ, GÖL VEYA NEHİR ALTINDA BULUNAN MADENLERDEKİ ÇALIŞMALAR
HAKKINDA YÖNETMELİK
Madde 5- Deniz, göl, nehir veya su taşıyan katman altında faaliyet gösteren
işletmelerdeki çalışmaların, sürekli olarak bir maden mühendisinin kontrolü altında yapılması
zorunludur.
1252
FENNİ NEZARET YÖNETMELİĞİ
Madde 1 - İşletme ruhsatnameli, isletme imtiyazlı maden sahaları ile 57. maddeden yararlanan
isletme hakki talepli maden sahalarındaki teknik faaliyetin tanzim ve idamesi için gerekli fenni
nezaretçinin tayini usulü ve şartları, 6309 sayılı Maden Kanununun 271 sayılı Kanunla
değiştirilen 82. maddesi ve bu maddeye dayanılarak hazırlanan iş bu Yönetmelik hükümlerine
tabidir.
Fenni Nezaretçi:
Madde 2 - Birinci maddede sayılan maden sahalarında fenni nezâret vazifesi 6235 sayılı
Kanuna göre kurulmuş bulunan Maden Mühendisleri Odasında kayıtlı ve ayni zamanda kamu
idareleri veya kamu iktisadi teşebbüslerinde görevli bulunmayan T.C. uyruklu maden yüksek
mühendisi veya maden mühendisleri tarafından deruhte edilebilir.
Maden sayılan maddeleri ihtiva eden sulardan çeşitli usullerle bu maddelerin üretimi
maksadıyla yapılan isletmelerde fenni nezaret vazifesi, birinci fıkrada gösterilen nitelikteki
kimya yüksek mühendisleri veya kimya mühendisleri tarafından da deruhte olunabilir.
Fenni nezaret deruhte edecek olan mühendislerin odalarına kayıtlı olup olmadıkları, mesleği
ifadan memnun kılınıp kılınmadıkları bağlı bulundukları odalardan sorulmak suretiyle tespit
olunur.
Madde 3 -Birinci maddede sayılan her maden sahası için ikinci maddede gösterilen nitelikleri
taşıyan en az bir fennî nezaretçi istihdamı zorunludur.
Madde 4 - Bir fennî nezaretçi en çok on (10) adet maden sahasında fenni nezaret görevi
alabilir.
Madde 5-İşletme ruhsatnameli veya 57. maddeden yararlanan isletme hakki talepli maden
sahalarının hukukuna sahip mühendislerin 2, 3, 4. maddeler hükümleri dairesinde, kendi
sahalarında veya başka maden sahalarında fenni nezaretçi görevi deruhte etmeleri caizdir.
Madde 6 - Birinci maddede sayılan maden sahalarında vazife deruhte eden fenni nezaretçi
tarafından maden tekniği ve mevzuatı esasları dairesinde verilecek emir ve talimatı yürütmek
maksadıyla is başında daimi olarak en az bir teknik eleman bulundurulması lâzımdır.
İş başında daimi olarak bulundurulacak teknik elemanın, maden teknisyen veya teknikeri veya
maden meslek mektebi mezunu veya maden başçavuş okulunu bitirmiş veya ehliyeti
20/10/1963 tarihinden önce mahsus talimatnamesine göre Sanayi Bakanlığı’nca tasdik edilmiş
kurs mezunu maden başçavuşları arasından seçilmesi lazımdır. Ayni zamanda bu vasıfları haiz
1253
bulunan maden sahipleri de, kendi sahasında veya başka bir maden sahasında bu görevi deruhte
edebilir.
Ayni teknik eleman, ancak tek bir maden sahasında daimî is başında bulunma görevi deruhte
edebilir. Birden fazla maden sahasına ait bu görevin ayni teknik eleman uhdesinde toplanması
caiz değildir.
Madde 7 - Fennî nezaretçi ve is başında daimî olarak bulunacak teknik eleman, maden sahaları
sahipleri tarafından tayin olunur.
İşletme hakki sahibinin fennî nezaretçiyi azil etmesi, madenin hukukunun başkasına intikali
veya devri, fenni nezaretçinin istifa veya vefat etmesi veya 57. maddeye müsteniden faaliyete
bulunan sahaların isletme hakkına. bağlanması gibi hallerde inhilâl eder.
İstifa halinde, fenni nezaretçinin keyfiyeti yazılı olarak hemen Enerji ve Tabii Kaynaklar
Bakanlığı’na ve madenin isletme hakki sahibine bildirmesi lâzımdır. Aksi takdirde mesuliyeti
devam eder.
Fennî nezaret vazifesinde inhilâl vukuunda, maden isletme hakki sahibinin, fennî nezaret
görevinde bir inkıtaa yer vermeden usulü dairesinde yeniden fennî nezaretçi tayini mecburidir.
Daimi olarak işbaşında bulunan teknik eleman vazifesinin inhilâli ve yerine ·yenisinin tayini de
yukarıdaki hüküm
Madde 9 - Birinci maddede gösterilen maden sahalarında, fenni nezaretçi ve işbaşında daimi
olarak bulunacak teknik eleman tayin edilmeden, inhilâl vukuunda yerlerine yenileri
getirilmeden, isletme faaliyetinde bulunulması memnudur. Hilafına hareket halinde isletme
hakki sahibi hakkında Maden Kanununun değişik 82. maddesinin son fıkrası hükmü tatbik
olunur.
Yürürlük :
1254
Geçici Madde - Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden önce 6309 sayılı Maden Kanununun
değişik 82. maddesi hükümlerine uyularak tayin edilmiş bulunan fenni nezaretçileri görevi
2/1/1970 tarihinde sona erer.
Fenni nezaret görevinin inhilâline müteallik hükümler saklıdır. Bu kabil maden sahalarının
sahipleri en geç 2/1/1970 tarihine kadar bu Yönetmelik hükümleri dairesinde fennî nezaretçi
tayin etmeğe mecburdur. Aksi takdirde haklarında Yönetmeliğin 9. maddesine göre işlem
yapılır.
1255
(Örnek : I)
Ankara
İşletme hakkına sahip bulunduğum cinsi, mevkii, adı ve sicil numarası yukarıda
gösterilen maden sahasında yapılacak işletmede teknik Faaliyetin tanzim ve idamesi işlerinin
yukarıda adı ve ikametgâhı yazılı mühendisin fennî nezaret altında devam olunacağını,
İşbu beyannamenin 6309 sayılı Maden Kanununun 271 sayılı Kanunla değiştirilen 82.
maddesinin 4. fıkrası uyarınca Noterliğimiz huzurunda tanzim ve imza edildiği tasdik olunur.
....................................
...... Noter
(Örnek : II )
Ankara
Adı Soyadı :
Mesleği :
Diploma Tarihi, No. :
İkametgah Adresi :
İşletme hakkına sahip bulunduğum, cinsi mevkii adı ve sicil numarası yukarıda
gösterilen maden sahasında yapılacak isletme faaliyeti devamınca fenni nezaretçi tarafından
maden tekniği ve mevzuatı esasları dairesinde verilecek emir ve talimatı yürütmek maksadıyla
yukarıda adı ve soyadı ve mesleği yazılı teknik elemanın daimi olarak işbaşında
bulundurulacağımı,
6309 sayılı Maden Kanununun 271 sayılı Kanunla değiştirilen 82. maddesi ve 13131
sayılı Resmi Gazete‘de yayınlanan Fenni Nezaret Yönetmeliği hükümlerine göre arz ve beyan
eder, gereğinin yapılmasını dileriz.
1257
Maden Hakkı Sahibi Daimi olarak işbaşında
bulunacak
.................Teknik Eleman
İmza İmza
İşbu beyannamenin 6309 sayılı Maden Kanununun 271 sayılı Kanunla değiştirilen 82.
maddesinin 4. fıkrası uyarınca Noterliğimiz huzurunda tanzim ve imza edildiği tasdik olunur.
................................. Noteri
1258
GRİZULU VE YANGINA ELVERİŞLİ OCAKLARDA ALINMASI GEREKLİ
TEDBİRLER HAKKINDA YÖNETMELİK
1259
Madde (27 – 36) : Ani Gaz Boşalması İhtimali Bulunan Ocaklarda Alınacak Özel
Tedbirler
1260
GRİZULU OCAKLARDA ELEKTRİK ENERJİSİ KULLANILMASI HAKKINDA
YÖNETMELİK
Madde (22 – 28) : Madenci Baş Lambası ve Madenci Emniyet Lambası İle İlgili
Tedbirler
1262
PATLAYICI MADDE ATEŞLEYİCİ YETERLİLİK BELGESİNİN VERİLMESİ ESAS
VE USULLERİNİN BELİRLENMESİ HAKKINDA YÖNETMELİK
1263
YERALTI MADEN İŞLETMELERİNDE ELEKTRİKLİ LOKOMOTİFLERİN
KULLANILMASI HAKKINDA YÖNETMELİK
1265
ELEKTRİK İÇ TESİSLERİ YÖNETMELİĞİ
Madde 2 - a) Bu yönetmelik
a.l - Yeni kurulacak tesislerde,
a.2 - Kurulu tesislerin tamamen değiştirilmesi durumunda,
a.3- Kurulu tesislerde açık ve belli olarak ölüm yaralanma ve yangına neden olabilecek
durumlarda,
a.4- Kurulu tesislerde bozukluk yada değişikliğin yakındaki diğer tesislerde önemli
karışıklık yada tehlikeler doğurması durumunda,
a.5- Kurulu bir tesisi esasına etki etmeyecek biçimde yapılacak genişletmelerin,
değişikliklerin ve onarmaların yalnızca bu bölümlerinde,
uygulanır.
Kurulu tesislerin kesilmiş olan akımlarının yeniden verilmesi anında yada işletme
tarafından serbest olarak yapılacak muayene sonunda a.3 ve a.4'de açıklandığı gibi bozuk ve
tehlikeli görülen tesislerin bu Yönetmelik hükümlerine göre bir ay içinde düzeltilmesi aboneye
bildirilir. Tesis bu süre içinde düzeltilmemişse, işletme abonenin akımını keser. Bu bozukluk
ve tehlikeli durum tümünde varsa, a.2'de yer alan hükme göre işlem yapılır.
Akımın derhal kesilmesini gerektiren tehlikeli durumlarda bu süre verilmez.
b) Bu Yönetmeliğin herhangi bir maddesinin uygulanması mahalli şartlar nedeniyle
zorluklar yada teknik gelişmeyi önleyecek durumlar ortaya çıkarırsa, Enerji ve Tabii Kaynaklar
Bakanlığı'na yapılacak gerekçeli başvurma üzerine Bakanlık yalnızca o başvurma için söz
konusu maddenin uygulanmamasına izin verebilir.
Madde 3 – Tarifler
1266
Madde (59 – 67) : Özel İşletme Yerleri ve Tesislere Ait Ek Hükümler
Madde (68 – 69) : Öteki Tesisler ile Zayıf Akım Tesislerine Ait Hükümler
1267
ELEKTRİK KUVVETLİ AKIM TESİSLERİ YÖNETMELİĞİ
a) Genel tanımlar:
1) Elektrik kuvvetli akım tesisleri: İnsanlar, diğer canlılar ve eşyalar için bazı
durumlarda (yaklaşma, dokunma vb.) tehlikeli olabilecek ve elektrik enerjisinin üretilmesini,
özelliğinin değiştirilmesini, biriktirilmesini, iletilmesini, dağıtılmasını ve mekanik enerjiye,
ışığa, kimyasal enerjiye vb. enerjilere dönüştürülerek kullanılmasını sağlayan tesislerdir.
2) Alçak gerilim: Etkin değeri 1000 volt ya da 1000 voltun altında olan fazlar arası
gerilimdir.
3) Yüksek gerilim: Etkin değeri 1000 voltun üstünde olan fazlar arası gerilimdir.
4) Tehlikeli gerilim: Etkin değeri, alçak gerilimde 50 voltun üstünde olan, yüksek
gerilimde hata süresine bağlı olarak değişen gerilimdir.
5) İşletme elemanı: Elektrik enerji tesislerini oluşturan generatör, motor, kesici, ayırıcı,
anahtarlama (bağlama) hücresi vb. cihazlardır.
6) Santral: Elektrik enerjisinin üretildiği tesislerdir.
7) Ağ (Enterkonnekte) şebeke: Santrallerin birbiri ile bağlantısını sağlayan gözlü
şebekedir.
8) İletim şebekesi: Yerel koşullar nedeniyle belli yerlerde üretilebilen ve ağ şebeke ile
en üst düzeyde toplanan enerjiyi tüketicinin yakınına ileten kablo ve/veya hava hattı
şebekeleridir.
1268
9) Dağıtım şebekesi: İletilerek tüketilecek bölgeye taşınmış olan enerjiyi, tüketiciye
kadar götüren şebekedir.
10) Ana indirici merkez: Gerek enterkonnekte şebekeden alınan enerjiyi, daha küçük
seviyeli iletim şebekelerine, gerekse iletilerek dağıtım bölgesine taşınan enerjiyi seçilmiş
dağıtım gerilimi seviyesine dönüştüren transformatör merkezleridir.
11) Ara indirici merkez: İki veya daha fazla yüksek gerilim seviyesi kullanılan
şebekelerde enerjiyi bir yüksek gerilim seviyesinden diğerine dönüştüren transformatör
merkezleridir.
12) Dağıtım transformatör merkezi: Yüksek gerilimli elektrik enerjisini alçak gerilimli
elektrik enerjisine dönüştüren transformatör merkezleridir.
1270
ELEKTRİK İLE İLGİLİ FEN ADAMLARININ YETKİ, GÖREV VE
SORUMLULUKLARI HAKKINDA YÖNETMELİK
BİRİNCİ BÖLÜM
Genel Hükümler
Amaç-Kapsam
Madde 1 - Bu Yönetmeliğin amacı 3542 sayılı kanun ile 3194 sayılı Kanun`un 5 inci
maddesine eklenen fıkrada tanımlanan fen adamlarından elektrik ile ilgili olanlarının yetki,
görev ve sorumluluklarını belirlemektedir.
Dayanak
Madde 2 - Bu Yönetmelik 3194 sayılı İmar Kanunu`nun 44 üncü maddesi, 11 inci
bendini değiştiren 3542 sayılı Kanun`un 3 üncü maddesi gereğince düzenlenmiştir.
İKİNCİ BÖLÜM
Fen Adamlarının Gruplandırılması
Madde 3 - Elektrik ile ilgili fen adamları, gördükleri teknik veya mesleki öğrenim
seviyelerine göre aşağıdaki gruplara ayrılırlar;
1 inci Grup
En az 3 veya 4 yıl yüksek öğrenim görenler.
2 inci Grup
En az 2 yıllık yüksek teknik öğrenim görenler ile ortaokuldan sonra en az 4 veya 5 yıl
mesleki ve teknik öğrenim görenler.
3 üncü Grup
En az lise dengi mesleki ve teknik öğrenim görenler, lise mezunu olup bir öğrenim yılı
süreyle Bakanlıkların açmış olduğu kursları başarı ile tamamlamış olanlar ile 3308 sayılı
Çıraklık ve Mesleki Eğitimi Kanununun öngördüğü eğitim sonucu ustalık belgesi alanlar.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Elektrikle İlgili Fen Adamlarının Görev, Yetki ve Sorumlulukları
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Sorumluluk Ceza ve Hükümleri
Sorumluluk
Madde 5 - Fen adamları, ilgili idarelere karşı yönetmelikte belirlenen yetkilerine ve
ihtisas ve iştigal konularına göre, aldıkları işlerin yürürlükteki Kanununa, imar planına,
yönetmeliğe, ruhsat ve eki projelerine, Türk Standartlarına, Teknik Şartnamelere, İş Güvenliği
Tüzüğüne, ilgili tüm mevzuat hükümlerine, fen, sanat ve sağlık kurallarına uygun olarak
tamamlanmasından yükümlü ve sorumludurlar.
Fen adamları, tesisatın sağlamlığından, niteliklerinden, usulsüzlük ve tekniğe aykırı
yapılmış olmasından doğacak zararlardan ayrıca sorumludurlar.
Ceza
Madde 6 - Bu Yönetmelikte belirtilen fen adamlarının 5 inci maddede hükme bağlanan
sorumlulukları yerine getirmemeleri halinde veya kendi kusurları nedeniyle, hasara, hatalı veya
yanlış uygulamaya neden oldukları tespit edildiğinde kendilerine yazılı uyarıda bulunulur.
Bu hatalı uygulamaların tekrarı durumunda 3194 sayılı İmar Kanununun ceza
hükümleri ile Türk Ceza Kanunu`nun ilgili hükümleri uygulanır.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Çeşitli Hükümler
Bağlantı gücü
Madde 7 - Bağlantı gücü, yetkili elektrikçilerin yetki sınırlarının belirlenmesinde en
önemli faktör olup, abonenin bir şebeke veya şebeke bölümüne bağlı elektrikle çalışan tüm
cihazlarının toplam gücüdür.
Bağlantı gücü, aydınlatma ve kuvvet güçlerinin toplamı olarak hesaplanır.
1272
Yetki sınırının belirlenmesinde, elektrik şebekesinden beslenecek her yapının
tamamının bağlantı gücü hesaplanır. Yapıda asansör varsa, asansörün çekeceği güç, şebekeye
bağlantı gücünden çıkartılarak yetki sınırı belirlenir.
Tesis işleri komple bir iş sayılır. Yetki sınırının belirlenmesinde her bir yapının
daireleri ve bölümleri ayrı ayrı gözönüne alınarak ayrı iş birimleri olarak kabul edilemez.
Aydınlatma Gücü
Madde 8 - Aydınlatma gücü, aydınlatılacak yerin m2 si (metre karesi) için enaz 12 W.
gözönüne alınarak hesaplanacak güçtür. 10 Amperden daha küçük akımlı prizlerin güçleri bu
değerin içindedir.
Kuvvet Gücü
Madde 9 - 10 Amperden büyük her türlü bir fazlı ve üç fazlı prizlerin güçleri ile
kalorifer, asansör, sıhhi tesisler, sanayi tesisleri ve diğer bütün tesislerde bulunan her türlü
elektrik aygıtlarının plakalarında yazılı güçlerdir.
Sicil
Madde 11 - Belediye ve mücavir alan sınırları içinde bu Yönetmelikte bahsi geçen
hizmetlerde faaliyette bulunan veya bulunmak isteyen fen adamlarının sicilleri belediyelerin
sicil bürolarınca tutulur ve sicillerin birer kopyaları her yıl sonunda o ilin Bayındırlık ve İskân
Müdürlüğüne gönderilir. Belediye ve mücavir alan sınırları dışındaki yerlerde görev yapacak
fen adamlarının sicillerinin tutulması, o ilin Bayındırlık ve İskân Müdürlüğüne aittir.
Sicil fişleri yapının, yapı ruhsatı alınmasından, bitimine (oturma izninin alınmasına)
dek geçecek süreyi, bu süre içindeki faaliyetlerin hepsini içine alır. Sicillerin tutulmasından
yapılardaki teknik uygulama sorumlusunun sicille ilgili olarak bildireceği görüş ve kanaatler
esas alınır.
ALTINCI BÖLÜM
Geçici Madde, Yürürlük, Yürütme
1273
Geçici Madde - Bu yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden önceki mevzuata göre ilgili
idareye karşı mesuliyet deruhte etmiş olan fen adamları, bu işlerin mesuliyetini iş bitimine
kadar devam ettirmeye yetkilidir.
Yürürlük
Madde 14 - Bu Yönetmelik Resmi Gazete`de yayınlandığı tarihte yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 15 - Bu Yönetmelik hükümlerini Milli Eğitim Bakanı ile Bayındırlık ve İskân
Bakanı yürütür.
1274
ELEKTRİK TESİSLERİNDE TOPRAKLAMALAR YÖNETMELİĞİ
Madde 1- Bu Yönetmelik esas itibariyle, frekansı 100 Hz’in altındaki alternatif akım
(a.a.) ve doğru akım (d.a.) elektrik tesislerine ilişkin topraklama tesislerinin kurulması,
işletilmesi, denetlenmesi, can ve mal güvenliği bakımından güvenlikle yapılmasına ilişkin
hükümleri kapsar.
Özelliklerinin farklı olması nedeniyle, yüksek gerilimli elektrik kuvvetli akım
tesislerine ve alçak gerilimli elektrik tesislerine ilişkin topraklama kuralları ile bilgi işlem ve
iletişim donanımlarının topraklanmasına ilişkin kurallar ayrı bölümler halinde verilmiştir.
Elektrikle işleyen taşıtlara ilişkin besleme hatları, bu Yönetmeliğin kapsamına girmez.
Bu Yönetmeliğin Ek’leri ve ilgili Türk Standartları bu Yönetmeliğin tamamlayıcı
ekidir. Yönetmelikte olmayan hükümler için EN, HD, IEC ve VDE gibi standartlar göz önüne
alınır. Çelişmeler durumunda sıralamaya göre öncelik verilir.
Herhangi bir tesisin bu Yönetmeliğin kapsamına girip girmeyeceği konusunda bir
kararsızlık ortaya çıkarsa, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının bu konuda vereceği karar
geçerlidir.
Madde 4 – Tanımlar
Madde (13 – 30) : İletişim Sistemleri ve Bilgi İşlem Tesisleri için Topraklama
Kuralları
1275
TÜRK MÜHENDİS VE MİMAR ODALARI BİRLİĞİ
ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
ELEKTRİK YÜKSEK GERİLİM TESİSLERİ
İŞLETME SORUMLULUĞU YÖNETMELİĞİ
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak, Uygulama ve Tanımlar
Amaç
Madde 1 — Bu Yönetmelik, elektrik yüksek gerilim tesislerinde, can ve mal güvenliğinin
sağlanması, ekonomik kayıpların önlenmesi için gerekli işletme hizmetleri ile bu hizmetlerin
yürütülmesini üstlenen işletme sorumlusu elektrik mühendisinin, görev, yetki ve çalışma
yöntemlerini düzenlemek amacı ile hazırlanmıştır.
Kapsam
Madde 2 — Bu Yönetmelik, 1 kV’un üstündeki yüksek gerilim (YG) tesislerinin işletme
sorumluluğunu üstlenen elektrik mühendislerinin, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığınca
yürürlüğe konulan 30.11.2000 tarihli ve 24246 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
giren Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde görev, yetki ve
yükümlülüklerine ilişkin düzenlemeleri kapsar.
Hukuki Dayanak
Madde 3 — Bu Yönetmelik, 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği
(TMMOB) Kanunu hükümlerine dayanılarak hazırlanmıştır.
Uygulama
Madde 4 — Bu Yönetmelik, YG tesislerinin kuruluş aşamasını tamamlaması sonrasında
yürütülen geçici kabul çalışmaları ile başlayıp, tesislerin gerilim altında bulunduğu süre içinde
uygulanır.
Tanımlar
Madde 5 — Bu Yönetmelikte geçen:
a) TMMOB: Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğini,
b) EMO: Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odasını,
c) Mühendis: EMO üyesi elektrik yüksek mühendisi ya da elektrik mühendisini,
d) İşletme: Anma değeri 1 kV’un üzerindeki enerji alınan nokta ile alçak gerilim (AG) ana
şaltere (hariç) kadar olan bölümlerin oluşturduğu enerjili veya enerjisiz kısımları,
e) İşveren: İşletmenin sahibi ve/veya kullanıcısını,
f) İşletme personeli: İş yerinde mevcut, işletme ile ilgili görevler üstlenmiş ya da
üstlenecek olan, işveren tarafından belirlenmiş ve görevlendirilmiş personeli,
g) İşletme sorumluluğu: Bu Yönetmelikte tanımlanan işletmede güvenlik önlemlerinin
alınması, ortaya çıkan arızalarda yapılacak müdahalelere nezaret edilmesi ve gerekli
manevraların yapılması, sorumlulukları ile ilgili konularda işletme sahibine rapor verilmesi,
1276
gerekli test ve bakımlarının yaptırılması, gerekli iş güvenlik malzemelerinin tesiste
bulundurulmasının sağlanması hizmetlerini,
h) İşletme sorumlusu: EMO tarafından belgelendirilmiş, yüksek gerilimli kuvvetli akım
tesislerinde teknik konulardan sorumlu elektrik yüksek mühendisi ya da elektrik mühendisini,
i) Belge: EMO tarafından belirlenen uygulama esaslarına göre düzenlenmiş İşletme
Sorumluluğu Belgesini,
j) Enerji sağlayan kuruluş: İşletmenin enerji aldığı ilgili kurum, kuruluş ya da görevli
şirketi,
k) YG: Yüksek gerilimi,
l) AG: Alçak gerilimi,
m) SMM: Serbest Müşavir Mühendisi,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Genel Hükümler
1277
f) Güvenlik malzemelerinin yetersizliği halinde durum işletme sorumlusu tarafından
işletme sahibine raporlanır ve yeterli duruma getirilmesi sağlanır. İşletme sorumlusu tarafından
varolan güvenlik malzemelerinin bakımlarının, yeterli aralıklarla kontrol ve testlerinin
yaptırılması sağlanır.
g) İşletmelerde gereken manevraların işletme sorumlusu tarafından yapılması esastır.
Ancak işletme sorumlusu bu manevraların bir kısmını ya da tamamını yönergeler çerçevesinde
kendi gözetimi altında ve sorumluluğu kendisine ait olmak üzere yetkili bir işletme personeline
yaptırabilir. Yönergeler dışında yapılan manevralardan ya da personelin kişisel hatalarından
doğacak kazalardan işletme sorumlusu, sorumlu değildir.
h) İşletme sırasında ortaya çıkacak arıza açmalarında, açmanın değerlendirilerek gereken
manevranın yapılması işletme sorumlusunun talimatıyla gerçekleştirilir.
i) İşletme yönünden işletme sahibini enerji sağlayan kuruluş nezdinde temsil etmekle
görevlidir. Enerji sağlayan kuruluştan enerji kesintisi talebinde bulunmak, yeniden enerji
verilmesini talep etmek, kesinti arıza ve benzeri konularda enerji sağlayan kuruluş ile gerekli
ilişkileri sürdürmek işletme sorumlusunun görevidir.
j) İşletme sahibi, enerji sağlayan kuruluş ve bakım sorumlusu ile ilgili gerekli ilişkileri
sürdürerek bakım işlerinin gün ve saatini belirler ve gerekli koordinasyonu sağlar.
k) Bakım ekiplerinin tesislerde yapacakları bakımlar dolayısıyla teçhizatın gerilimden
izole edilmiş ve topraklanmış olarak bakım ekibine teslimini ve bakım sonrasında teçhizatın
kontrol edilerek bakım ekibinden devralınmasını ve ardından gerekli manevraların yapılarak
normal işletmeye geçirilmesini sağlar.
l) Mevcut YG teçhizatının durumunu sürekli olarak izler ya da izletir. Yapacağı
değerlendirme sonucunda müdahaleyi gerektirecek bir tespitin yapılması halinde durumu
işletme sahibine yazılı olarak bildirir.
m) Sorumluluğu altındaki tesislerin günlük bakımının işletme personeli tarafından
yapılmasını sağlar.
n) İşletmeye ilişkin topraklama testlerini, işletmenin çalışma koşullarına ve Elektrik
Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliğine göre düzenli aralıklarla veya gerektikçe
yaptırılmasından sorumludur.
o) Gerek gördüğünde ya da en fazla dört ayda bir tesisin durumuna, yapılacak çalışmalara,
varsa sorunlara, çözüm önerilerine ve alınacak önlemlere ilişkin raporunu enerji sağlayan
kuruluşa, işverene ve ilgili EMO birimine vermek üzere rapor düzenler.
Özel görevler ve sözleşmeler dışında enerji tüketiminin izlenmesi ve kompanzasyon
tesisinin sağlıklı çalışıp çalışmadığının denetlenmesi sorumluluk kapsamında değildir.
İşletme Sahibinin Yükümlülükleri
Madde 8 — İşletme sahibinin yükümlülükleri şunlardır.
a) İşletme sorumlusunun görevlerini yerine getirebilmesi için gerek duyduğu imalatların
ya da hizmetlerin yerine getirilmesini sağlamak, teçhizat ile ilgili bakım ve onarım işlerini
yaptırmak, talep edilen güvenlik malzemelerini almak, işletme sorumlusunu görevin
gerektirdiği ölçüde yetkili kılmak, işletme sorumlusu değişikliklerini enerji sağlayan kuruluşa
ve EMO’ya bildirmek,
b) İşletme sorumlusunun talimatları ve uyarılarını dikkate alarak uyulmasını sağlamak,
işletme sahibinin yükümlülüklerindedir.
Bu talimat ve uyarılara uyulmamasından kaynaklanacak her türlü kayıptan işletme sahibi
sorumludur.
EMO'nun Yükümlülükleri
1278
Madde 9 — EMO’nun yükümlülükleri şunlardır.
a) Bu Yönetmelikte tanımlanan hizmetlerin yürütülmesinde EMO, kanun ve yönetmelikler
ile belirlenen görev ve yetkilerini kullanarak bir yandan hizmetin yürütülmesindeki teknik
gereklilikleri ve hizmet kalitesini sağlar, diğer yandan üyelerin haklarının korunmasında
gerekli gördüğü girişim ve müdahalelerde bulunur.
b) EMO Yönetim Kurulu, Şube Yönetim Kurulu önerileri doğrultusunda işletme
sorumluluğuna ilişkin güç, sayı, kapasite, bölge ve benzeri konularda sınırlamayı belirler.
c) EMO Yönetim Kurulu, belge ve SMM hizmetlerine ilişkin işletme sorumluluğu hizmet
ücretlerini, her yıl belirleyerek yayınlar.
d) İşletme sorumluluğu hizmetinin il sınırları bazında yapılması asıldır. Ancak Şube
Yönetim Kurulları önerileri doğrultusunda Şube sınırları içersinde kalmak kaydı ile EMO
Yönetim Kurulunun onayı ile düzenleme yapar.
e) İşletme sorumlularının sicilleri, işletme sorumlusuna ve işletmeye ait formlar üzerinde
ilgili EMO birimleri tarafından ayrı ayrı tutulur.
f) EMO, elektrik YG tesislerinde işletme sorumluluğu hizmetini üstlenecek mühendislere
yönelik "İşletme Sorumluluğu" belgesi düzenler.
g) EMO her yıl işletme sorumluluğu belgesinin yenilenip yenilenmeyeceğine, işletme
sorumlusunun düzenlediği raporlara, yıl içinde katıldığı meslek içi eğitim kurslarına ve
mühendislik etik kurallarına uyulup uyulmadığına bakarak karar verir.
h) Belgelerin verilip verilmemesinde ya da yenilenip yenilenmemesinde son karar organı
EMO Yönetim Kuruludur.
i) EMO Yönetim Kurulu gerek gördüğü yerlerde işletme sorumluluğu meslek içi eğitim
programlarını düzenler.
1279
Meslek İçi Eğitime Katılım
Madde 12 — İşletme sorumluluğu hizmetinin önemi ve özelliği açısından işletme
sorumluluğu üstlenecek kişiler, EMO Meslek İçi Sürekli Eğitim Merkezi (MİSEM) tarafından
düzenlenen meslek içi eğitim seminerlerine katılarak Yetkilendirme Belgesi almak zorundadır.
Daha önce bu eğitime katılmış olan üyelere EMO tarafından belgeleri verilir.
EMO tarafından düzenlenecek eğitim programı kapsamında, iş güvenliği mevzuatı,
hukuksal sorunlar, ilk yardım, güvenlik malzemeleri, manevralar, kesiciler, ayırıcılar,
sigortalar, koruma sistemleri, topraklama, transformatörler, kablolar, elektrik tarifeleri,
kompanzasyon sistemleri gibi konular yer alır.
Belge Verilmesi
Madde 13 — Elektrik YG tesisleri işletme sorumluluğu belgesi aşağıdaki koşullarda
verilir:
a) İşletme sorumlusu;
1) SMM olarak çalışıyorsa, EMO’dan yıl sonuna kadar geçerli Elektrik SMM belgesi
almış olması,
2) Özel sektörde çalışıyorsa, tam gün ve tam yıl esasına göre çalıştığını belgelemesi,
b) Üyelik yükümlülüklerini düzenli olarak yerine getirmesi,
c) EMO tarafından kısıtlanmamış olması,
d) Lisans diploması ünvanı elektrik yüksek mühendisi ya da elektrik mühendisi olması,
zorunludur.
Lisans diplomasında elektrik elektronik mühendisi ünvanı taşıyanların transcriptleri
dikkate alınarak, elektrik YG konularında eğitim görmüş olması şartı aranır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Son Hükümler
Geçici Madde 2 — Meslek içi eğitime katılım ile ilgili 12 nci maddenin 1 inci fıkrası
01/01/2004 tarihinden itibaren geçerlidir.
Yürürlük
Madde 14 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 15 — Bu Yönetmelik hükümlerini, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği
Elektrik Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu yürütür.
1280
MAKİNA KORUYUCULARI YÖNETMELİĞİ
AMAÇ:
Bu yönetmelik, 23 Mayıs 1967 tarih, 872 sayılı Kanunun uygulanması ve 1475 sayılı İş
Kanununun 74. maddesi uyarınca yürürlüğe konmuş olan tüzüklerin ilgili hükümlerine açıklık
getirilmesi amacıyla çıkartılmıştır.
(Makina Koruyucuları Yönetmeliği Madde:1)
KAPSAM:
Bu yönetmelik sanayi ve ticaretten sayılan tüm işyerlerini kapsar.
(Makina Koruyucuları Yönetmeliği Madde:2)
TANIMLAR:
Bu yönetmelikte geçen:
"Makina" deyimi; bir tür enerjiyi başka bir tür enerjiye çevirerek veya insan gücü ile
belirli işler yapan çeşitli kısımlardan meydana gelmiş araçları,
"Koruyucu" deyimi; makinaların transmisyon düzenlerinde hareketli parçalarında ve
operasyon noktalarında kullanılan koruma düzeni ile güvenli olmayan durumlarda kullanılacak
durdurma sisteminin tümünü,
"Transmisyon düzeni" deyimi; güç aktaran milleri, volanları, kasnakları, kayışları, kaplinleri,
muyluları, bilyeleri, krankları, kavramaları, dişli düzenlerini, zincir ve dişlisi gibi elemanları,
"Hareketli parçalar" deyimi; makina ve tezgahlarda güç aktarmayan ancak hareket
eden (örneğin planyaların kalem tespit başlıkları, besleme merdaneleri, vargel tablaları vb. gibi)
elemanları,
"Operasyon noktaları" deyimi; makina ve tezgahta talaş kaldıran, şekillendiren,
delen, ezen, kesen veya başka şekilde işlem yapan kısım ile iş alıp verirken tehlikeli olan
bölgeleri,
"Durdurma düzeni" deyimi; konveyör kayışlarının yanlarında bulunan güvenlik
halatları, koruyuculara kilitleri, imdat düğme ve frenleri, asansör paraşütleri gibi güvenli
olmayan durumlarda sistemi durdurmaya sağlayan düzenekleri belirtir.
(Makina Koruyucuları Yönetmeliği Madde:3)
KORUYUCULARIN ÖZELLİKLERİ:
Koruyucular, operatör ile makina ve tezgahta görevli diğer personeli kaza, iş kazaları ve
meslek hastalıklarına karşı koruyacak, parça sıçraması, gaz, toz intişarı gibi durumları da
önleyecek nitelik ve biçimde olacaktır. Koruyucular, tezgahla doğrudan ilgisi olmamakla
birlikte tezgah veya makina çevresinde bulunanların da hareket eden kısımlarla temasını
önleyecektir.
(Makina Koruyucuları Yönetmeliği Madde:4)
KORUYUCULARIN ÖZELLİKLERİ:
Koruyucuların tasarımı ve tezgah üzerinde tespiti, tezgahta çalışanları engellemeyecek,
üretimi aksatmayacak ve kaliteyi bozmayacak biçimde olacaktır.
(Makina Koruyucuları Yönetmeliği Madde:5)
KORUYUCULARIN ÖZELLİKLERİ:
Koruyucular amaca uygun kullanılması kolay, sağlam ve dayanıklı olacak, gerektiğinde
çıkarılmadan bakımı yapılabilecek şekilde olacaktır.
(Makina Koruyucuları Yönetmeliği Madde:6)
1281
KORUYUCU ARALIĞI:
Pres giyotin ve benzeri tezgahlarda koruyucu aralığı ile operasyon noktasına olan
uzaklıklar aşağıda verilmiştir.
Bu ölçüler esas olmakla birlikte,çalışan elini düz olarak tezgah tablası üzerinde hareket
ettirdiğinde, koruyucu aralığından geçen parmak uçları operasyon noktasına ulaşamayacaktır.
(Makina Koruyucuları Yönetmeliği Madde:7)
KORUYUCU UYGUNLUĞU:
Koruyucular, 04.12.1973 gün ve 7/5583 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kabul edilen,
11.01.1974 tarih ve 14765 sayılı Resmi Gazete' de yayınlanarak yürürlüğe giren "İşçi Sağlığı
ve İş Güvenliği Tüzüğü"'nün Beşinci kısım iki, yedi, sekiz ve dokuzuncu bölümlerinde yer alan
hükümlere uyacak nitelikte olacaktır.
(Makina Koruyucuları Yönetmeliği Madde:8)
KORUYUCU STANDARDI:
Yurt içinde yapılan makina ve tezgahların koruyucuları yapımcı firma tarafından ilgili
Türk standartlarına uygun olarak yapılacaktır. Türk Standardı olmayan koruyucular için
yapımcı firma Türk Standartları Enstitüsünden uygun koruyucu standardının yapılmasını
isteyecektir.
Ancak standart hazırlanıncaya kadar Türk Standartları Enstitüsünün göstereceği esaslara
uyacaktır.
(Makina Koruyucuları Yönetmeliği Madde:10)
1282
KORUYUCUSUZ MAKİNALARDA ÇALIŞMA YASAĞI:
Koruyucusu olmayan makina ve tezgah kullanılmayacaktır. Hiçbir işçi işçiden bahis
konusu koruma düzeni olmayan bir makina veya tezgahı kullanması istenmeyecektir.
İşçiler de koruyucuyu etkisiz duruma getirerek çalışamayacak veya böyle çalışmakta
direnmeyeceklerdir.
(Makina Koruyucuları Yönetmeliği Madde:13)
İŞÇİLERE EĞİTİM:
İşveren makina koruyucularıyla ilgili mevzuattan işçileri haberdar edecektir. İşveren
aynı zamanda bu makinaların kullanılmasından doğacak tehlikelerden bu hususta önceden
alınacak tedbirlerden de uygun bir şekilde işçileri haberdar edecek ve gerekiyorsa eğitecektir.
(Makina Koruyucuları Yönetmeliği Madde:14)
UYGULAMA:
Bu yönetmeliğin İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği ile ilgili hükümleri Çalışma Bakanlığı;
Mecburi Türk Standartları kapsamına giren yapımla ilgili hükümleri Sanayi ve Teknoloji
Bakanlığı; ithalatla ilgili hükümleri Ticaret, Sanayi ve Teknoloji ve Gümrük ve Tekel
Bakanlıkları tarafından uygulanır.
(Makina Koruyucuları Yönetmeliği Madde:15)
CEZA:
Bu yönetmelik hükümlerini yerine getirmeyenler hakkında İş Kanununun ilgili ceza
hükümleri uygulanır.
(Makina Koruyucuları Yönetmeliği Madde:16)
YÜRÜRLÜĞE GİRME:
Yönetmeliğin; 9, 10, 11 ve 12 inci maddeleri yayın tarihinden sekiz ay sonra, diğer
maddeleri yayın tarihinde yürürlüğe girer. (Not: R. G. Tarihi:17.05.1983)
(Makina Koruyucuları Yönetmeliği Madde:17)
1283
MAKİNA EMNİYETİ YÖNETMELİĞİ
Amaç
MADDE 1 – Bu Yönetmeliğin amacı; makinaların, usulüne uygun şekilde kurulduğunda,
bakımı yapıldığında ve kendinden beklenen amaçlar doğrultusunda kullanıldığında, insan
sağlığına ve güvenliğine ve durumuna göre evcil hayvanlara ve mallara zarar vermiyorsa
piyasaya arz edilmelerini ve hizmete sunulmalarını teminen, tasarım ve imalat aşamasında
uyulması gereken temel emniyet şartları ile takip edilmesi gereken uygunluk değerlendirme
prosedürlerini ve uygunluk değerlendirmesi yapacak onaylanmış kuruluşların
görevlendirilmesinde dikkate alınacak asgari kriterleri düzenlemektir.
Kapsam
MADDE 2 – Bu Yönetmelik; makinaları, değiştirilebilir teçhizatı, emniyet aksamlarını,
kaldırma aksesuarlarını, zincir, halat ve kayışları, sökülebilir mekanik aktarma tertibatlarını,
kısmen tamamlanmış makinaları kapsar.
Bu Yönetmelik; aşağıda belirtilen makinaları ve emniyet parçalarını kapsamaz.
a) Orijinal makinaların imalâtçıları tarafından tedarik edilen ve özdeş aksamları
değiştirmek üzere yedek parça olarak kullanılması amaçlanan emniyet aksamları,
b) Fuar alanlarında ve/veya eğlence parklarında kullanılan özel makinaları,
c) Özel olarak nükleer amaçlar için tasarımlanmış veya hizmete sunulmuş, arızalanma
durumunda radyoaktivite yayabilecek makinaları,
ç) Ateşli silahlar dahil olmak üzere her türlü silahı,
d) Aşağıdaki ulaşım vasıtalarını:
1) 8/6/2008 tarihli ve 26900 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tarım veya Orman
Traktörleri, Bunların Römorkları ve Birbiriyle Değiştirilebilir Çekilen Makinaları ile
Sistemleri, Aksamları, Ayrı Teknik Üniteleri ile İlgili Tip Onayı Yönetmeliği (2003/37/AT)
kapsamındaki riskler açısından, üzerlerine monte edilen makinalar hariç, tarım ve orman
traktörleri,
2) 1/4/1999 tarihli ve 23653 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Motorlu Araçlar ve
Römorkları Tip Onayı ile İlgili Yönetmelik (98/14/AT) kapsamındaki, üzerlerine monte edilen
makinalar hariç, motorlu araçlar ve bunların römorkları,
3) 23/12/2004 tarihli ve 25679 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İki veya Üç Tekerlekli
Motorlu Araçların Tip Onayı Yönetmeliği (2002/24/AT) kapsamındaki, üzerlerine monte
edilen makinalar hariç, taşıtları,
4) Sadece yarış amaçlı motorlu taşıtlar,
5) Üzerine monte edilen makinalar hariç, hava, su veya demir yolu ağlarındaki ulaştırma
vasıtaları,
6) Denizde hareket eden tekneler ve seyyar açık deniz tertibatı ile bu tekne ve/veya
tertibat üzerine monte edilmiş makinalar,
7) Askeri veya polisiye amaçlar için özel olarak tasarlanmış ve imal edilmiş makinalar,
8) Laboratuvarlarda araştırma amaçlarına yönelik olarak geçici kullanım için özel olarak
tasarlanmış ve imal edilmiş makinalar,
9) Maden kuyusu asansörleri,
10) Sanatsal gösterilerde sanatçıyı taşımayı amaçlayan makinalar,
11) 30/12/2006 tarihli ve 26392 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Belirli Gerilim
Sınırları Dahilinde Kullanılmak Üzere Tasarlanmış Elektrikli Teçhizat ile İlgili Yönetmelik
(2006/95/AT) kapsamında yer alan; evlerde kullanılması amaçlanan ev aletleri, ses ve video
cihazları, bilgi teknolojisi cihazları, tipik büro makineleri, alçak gerilim şalter ve kumanda
panoları ve elektrik motorları, yüksek gerilimli elektrikli teçhizatın şalter ve kumanda düzenleri
ile trafo tipleri.
Dayanak
MADDE 3 – Bu Yönetmelik;
a) 29/6/2001 tarihli ve 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve
Uygulanmasına Dair Kanunun 4 üncü maddesine dayanılarak,
b) Avrupa Birliğinin 2006/42/EC sayılı Direktifine paralel olarak
hazırlanmıştır.
1284
Tanımlar
MADDE 4 – Bu Yönetmelikte geçen;
a) Bakanlık: Sanayi ve Ticaret Bakanlığını,
b) Değiştirilebilir teçhizat: Bir makina veya traktörün hizmete girişini müteakip,
operatörün kendisi tarafından işlevini veya özelliğini değiştirmek veya yeni bir işlev katmak
amacıyla bu makina veya traktöre takılan bir alet olmayan teçhizatı,
c) Emniyet aksamları: Bir güvenlik işlevini yapan, bağımsız bir şekilde piyasaya arz
edilen, arızalanması ve/veya hatalı çalışması durumunda kişilerin güvenliğini tehlikeye sokan,
makinaların işlevini yerine getirmek için gerekli olmayan veya makinanın işlevini yerine
getiren normal aksamın yedeği olarak kullanılabilecek aksamını; Ek V’te düzenlenen emniyet
aksamlarının listesinin 10 uncu maddenin birinci fıkrasının (a) bendine göre
güncellenebildiğini,
ç) Hizmete sunma: Bu Yönetmelik kapsamındaki makinanın amaçları doğrultusunda ilk
kez kullanıma alınmasını,
d) İmalatçı: Bu Yönetmelik kapsamındaki makinayı veya kısmen tamamlanmış makinayı
tasarımlayan ve/veya imal eden ve kendi isim veya ticari unvanı altında veya kendi kullanımı
için piyasaya arz edilmesi amacıyla makinanın veya kısmen tamamlanmış makinanın bu
Yönetmeliğe uygunluğundan sorumlu olan gerçek veya tüzel kişiyi, bu şekilde tanımlanan bir
imalatçının bulunmadığı durumda, bu Yönetmelik kapsamındaki makinayı veya kısmen
tamamlanmış makinayı piyasaya arz eden veya hizmete sunan gerçek veya tüzel kişiyi,
e) Kaldırma aksesuarı: Kaldırma makinasına monte edilmemiş olup, yükün tutulmasına
imkân sağlayan, makina ile yük arasına veya yükün kendi üzerine yerleştirilen veya yükün
ayrılmaz bir parçası olması amaçlanan ve piyasaya ayrı olarak arz edilen aksam veya teçhizat
ile sapanlar ve bunların aksamlarını,
f) Kısmen tamamlanmış makina: Başka bir makinaya veya kısmen tamamlanmış
makinaya dahil edilerek, bu Yönetmelik kapsamındaki bir makinayı oluşturması amaçlanan,
tahrik sistemi gibi, hemen hemen makina durumunda olan, ancak kendi başına belirli bir
uygulamayı gerçekleştiremeyen parçalar topluluğunu,
g) Komisyon: Avrupa Komisyonunu,
ğ) Makina: Bu Yönetmeliğin amaçları bakımından, kısmen tamamlanmış makinalar
dışında, 2 nci maddenin birinci fıkrasında belirtilen ürünleri ifade etmek üzere, doğrudan insan
veya hayvan gücü uygulaması dışındaki bir tahrik sistemi ile donatılmış veya donatılması
amaçlanmış, ilişkili parçaları veya kısımlarının en az biri hareketli olan ve belli bir uygulama
amacıyla bir araya getirilmiş olan parçalar topluluğu ile bunlardan; sadece kullanım sahasına
veya bir enerji ve hareket kaynağına bağlantı için gerekli olan aksamları bulunmayan veya
monte edilmeye hazır ve sadece bir ulaştırma vasıtasına monte edildiğinde veya bir bina ya da
yapıya kurulduğunda çalışma yeteneğine sahip veya aynı sonucu elde etmek için bir bütün
halinde çalışacak şekilde düzenlenen ve kumanda edilen veya (f) bendinde belirtilen kısmen
tamamlanmış makina parçaları topluluğunu ve yük kaldırma amaçlı ve güç kaynağı doğrudan
uygulanan insan gücü olan birbiriyle bağlantılı en azından biri hareketli bağlantılı parçalar ve
aksamdan oluşan parçalar topluluğunu,
h) Müsteşarlık: Dış Ticaret Müsteşarlığını,
ı) Piyasaya arz: Makinanın veya kısmen tamamlanmış makinanın, kullanım veya dağıtım
amacıyla bedelli veya bedelsiz olarak piyasada bulunmasının sağlanması amacıyla yapılan ilk
faaliyeti,
i) Sökülebilir mekanik aktarma organı: Kendinden tahrikli makina veya bir traktör ile
başka bir makina arasında birleştirildiği ilk sabit yataktan güç aktarımını sağlayan mahfazası ile
birlikte piyasaya arz edildiği takdirde tek bir ürün olarak kabul edilen teçhizatı,
j) Uyumlaştırılmış standard: Komisyon tarafından belirlenen işlemlere uygun olarak,
Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN), Avrupa Elektroteknik Standardizasyon Komitesi
(CENELEC) veya Avrupa Telekomünikasyon Standardları Enstitüsü (ETSI) gibi
standardizasyon kuruluşu tarafından kabul edilen teknik şartnameyi,
k) Yetkili temsilci: Türkiye’de yerleşik olan, imalatçıdan onun adına bu Yönetmelikle
ilgili yükümlülüklerinin ve formalitelerinin tamamını veya bir kısmını yerine getirmek için
yazılı yetki almış herhangi bir gerçek veya tüzel kişiyi,
l) Zincirler, halatlar ve kayışlar: Kaldırma amacıyla, kaldırma makinası veya kaldırma
aksesuarlarının bir parçası olarak tasarımlanıp imal edilen, zincirler, halatlar ve kayışları
ifade eder.
1285
Yürürlükten kaldırılan mevzuat
MADDE 24 – 30/12/2006 tarihli ve 26392 mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan
Makina Emniyeti Yönetmeliği (98/37/AT) yürürlükten kaldırılmıştır.
Diğer düzenlemelerde Makina Emniyeti Yönetmeliğine (98/37/AT) yapılmış atıflar, bu
Yönetmeliğe yapılmış sayılır.
İstisna
GEÇİCİ MADDE 1 – Bu Yönetmelik yayımlandığı tarihte yürürlükte bulunan mevzuat
hükümlerine uygun, kartuşla çalışan taşınabilir sabitleme ve diğer darbeli makinaların piyasaya
arzına ve hizmete sunulmasına 29/6/2011 tarihine kadar izin verilir.
Yürürlük
MADDE 25 – Bu Yönetmelik 29/12/2009 tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 26 – Bu Yönetmelik Hükümlerini Sanayi ve Ticaret Bakanı yürütür.
Not : Bu maddeler Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
1286
ÇIRAKLIK EĞİTİMİ YÖNETMELİĞİ
Amaç :
Madde 1 - Bu yönetmeliğin amacı, Milli Eğitimin genel amaç ve temel ilkelerine
uygun olarak aday çırak, çırak kalfa ve ustaların eğitimi ile ilgili esas ve usulleri belirlemektir.
Kapsam :
Madde 2 - Bu yönetmelik, 3308 sayılı Çıraklık ve Meslek Eğitimi Kanunu'nun 2 nci
maddesinin (a) fıkrasında belirtilen kamu kurum ve kuruluşları ile işyerlerinin ve bu
işyerlerinde eğitim gören aday çırak, çırak, kalfa ve ustaları kapsar.
Dayanak :
Madde 3 - Bu yönetmelik, 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu ile 3308 sayılı
Çıraklık ve Meslek Eğitim Kanun hükümlerine dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar:
Madde 4 - Bu yönetmelikte geçen;
"Bakanlık", Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığını,
"Aday Çırak", çıraklığa başlama yaşını doldurmamış ve çıraklık döneminden önce
kendisine işyeri ortamı tanıtılan, sanat ve mesleğin ön bilgileri verilen kişiyi,
"Çırak", çıraklık sözleşmesi esaslarına göre bir meslek alanında mesleğin gerektirdiği
bilgi, beceri ve iş alışkanlıkları iş içerisinde geliştirilen kişiyi,
"Kalfa", bir mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını kazanmış ve bu
meslekle ilgili iş ve işlemleri ustanın gözetimi altında kabul edilebilir standartlarda yapabilen
kişiyi,
"Usta", bir mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını kazanmış ve
bunları mal ve hizmet üretiminde iş hayatınca kabul edilebilecek standartlarda uygulayabilen;
üretimi planlayabilen; üretim sırasında karşılaşılabilecek problemleri çözebilen; düşüncelerini
yazılı, sözlü ve resim ile açıklayabilen; üretimle ilgili pratik hesaplamaları yapabilen kişiyi,
"Usta Öğretici", ustalık yeterliğini kazanmış; aday çırak, çırak ve kalfanın işyerindeki
eğitiminden sorumlu, meslek eğitimi tekniklerini bilen ve uygulayan kişiyi,
"Kanun", 3308 sayılı Çıraklık ve Meslek Eğitimi Kanunu,
"İl Müdürlüğü", İl Milli Eğitim Gençlik ve Spor Müdürlüğünü,
"Merkez", Çıraklık eğitim merkezini,
"Merkez Müdürlüğü", Çıraklık eğitimi merkezi müdürlüğünü, ifade eder.
Kaldırılan Mevzuat :
Madde 50 - 2089 sayılı Çırak, Kalfa ve Ustalık Kanununa göre çıkartılan "Çırak,
Kalfa ve Ustaların Eğitimi Hakkında Yönetmelik" ve değişiklikleri ile bu yönetmelikle ilgili
genelgeler yürürlükten kaldırılmıştır.
Yürürlük :
Madde 51 - Bu yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme :
Madde 52 - Bu yönetmelik hükümlerini Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanı
yürütür.
1288
RADYASYON GÜVENLİĞİ YÖNETMELİĞİ
Kapsam
Madde 2 - Bu Yönetmelik, radyasyon güvenliğinin sağlanmasını gerektiren her türlü tesis ve
radyasyon kaynağının zararlı etkilerinden kişileri ve çevreyi korumak için alınması gereken her
türlü tedbiri ve yapılması gereken faaliyetlerle ilgili hususları kapsar.
Dayanak
Madde 3 - Bu Yönetmelik, 2690 sayılı Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanunu'nun
4.maddesinin (d) bendine dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
Madde 4 - Bu Yönetmelik'te geçen tanımlardan;
a) Eşdeğer doz; birimi Sievert (Sv) olup, radyasyonun türüne ve enerjisine bağlı olarak doku
veya organda soğurulmuş dozun, radyasyon ağırlık faktörü ile çarpılmış halini,
b) Etkin doz; birimi Sievert (Sv) olup, insan vücudunda ışınlanan bütün doku ve organlar
için hesaplanmış eşdeğer dozun, her doku ve organın doku ağırlık faktörleri ile çarpılması
sonucunda elde edilen dozların toplamını,
c) Kuruluş veya Tesis; bu Yönetmelik kapsamına giren radyasyon kaynaklarıyla ilgili
faaliyet gösterilen yerleri,
d) Kurum; Türkiye Atom Enerjisi Kurumu'nu,
e) Lisans Sahibi; bu Yönetmelik hükümlerine göre verilen lisans belgesinde ismi belirtilen
ve radyasyon güvenliği mevzuatının uygulanmasında Kuruma karşı sorumlu olan kişiyi,
f) Ücret; Kurum'un "Mal ve Hizmet Üretim ve Yayın Satışları Genelgesi"nde belirtilen ve
her yıl Başbakan ve/veya yetkili Bakan tarafından onaylanan ücretleri,
g) Radyasyon; iyonlaştırıcı radyasyonu,
h) Radyasyon Görevlisi; bu Yönetmeliğin 10.maddesinde belirtilen yıllık doza maruz kalma
olasılığı bulunan ve bu Yönetmeliğin 15.maddesinde belirtilen denetimli ve gözetimli alanlarda
görevi gereği radyasyon kaynağı ile çalışan kişiyi,
ı) Radyasyon Güvenliği Uzmanı; mühendislik veya fen bilimleri alanında aldığı temel eğitim
üzerine radyasyon güvenliği alanında lisans üstü eğitimi veya radyasyon güvenliği ile ilgili
olarak katıldığı yurt içi ve/veya yurt dışı eğitimi Kurum tarafından uygun görülüp onaylanan ve
radyasyon güvenliği konusunda en az 4 (dört) yıllık deneyime sahip kişiyi,
i) Radyasyon Korunması Sorumlusu; radyasyon korunmasında temel güvenlik standartlarını
yapılan işin niteliklerine göre uygulayacak, ve bu alanda eğitim ve deneyimi belgelenmiş ve
Kurum tarafından onaylanmış kişiyi,
j) Radyofarmasötik Yönetmeliği; 23/12/1993 tarihli ve 21797 sayılı Resmi Gazetede
yayımlanan "Radyofarmasötik Yönetmeliğini",
k) Tıbbi Fizik Uzmanları; Kurum tarafından aranacak koşulları özel yönetmeliklerinde
belirtilen ve tıbbi uygulama alanlarına göre radyoterapi, radyoloji ve nükleer tıp fizikçisi olarak
isimlendirilen kişileri,
l) Tahribatsız Muayene Metotları uzmanı; TS7477EN473 standardı kapsamında belirtilen
esaslara göre vasıflandırılmış kişileri,
m) Toplum etkin dozu; ışınlamaya maruz kalan çeşitli grupların ortalama etkin dozu ile bu
grubu oluşturan kişi sayısının çarpımının toplamını,
1289
n) Tüzük; 24/7/1985 tarihli ve 85/9727 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile yürürlüğe konulan
Radyasyon Güvenliği Tüzüğüdür.
o) Yüklenmiş eşdeğer doz; birimi Sievert (Sv) olup, radyoaktif maddenin alınmasını takiben,
doku veya organda kaldığı sürede (süre belirtilmemiş ise, yetişkinler için 50 yıl, çocuklar için
70 yıl alınır) vermiş olduğu eşdeğer doz toplam dozu,
ö) Yüklenmiş etkin doz; yüklenmiş eşdeğer dozun, her doku ve organın doku ağırlık
faktörleri ile çarpılması sonucunda elde edilen toplamı, ifade eder.
p) Yönetim; Lisanslı faaliyetlerin mevzuata uygun olarak yürütülmesini ve sürekliliğini
sağlamak için gerekli insan gücü ile teknik ve finansal altyapıyı temin etme yetkisi ve
sorumluluğuna sahip olan lisans sahibinin kendisini veya onun bağlı olduğu Yönetim
kademesini/kişiyi,
Bu Yönetmelikte geçen diğer teknik tanımların anlamları 9/9/1991 tarihli ve 20286 sayılı
Resmi Gazetede yayımlanan Nükleer Tanımlar Yönetmeliği'nde verilmiştir.
Muafiyetler
Madde 5 - Radyoaktivite miktarları ve radyoaktivite konsantrasyonları aşağıda verilen
değerleri aşmayan radyoaktif maddeler ile doz hızları aşağıda verilen sınır değerlerini aşmayan
radyasyon üreten cihazların ithali, ihracı, imali, depolanması, bulundurulması, kullanılması ve
bu kaynaklarla çalışabilmesi, Kuruma bildirim yükümlülüğü ve Kurum tarafından toplam
miktara sınır koyma hakkı saklı kalmak kaydıyla bu Yönetmelik hükümlerinden muaftır.
a) Radyoaktiviteleri toplamı Ek-1'in 2.sütununda belirtilen miktarları aşmayan radyoaktif
maddeler,
b) Radyoaktivite konsantrasyonları Ek-1'in 3.sütununda belirtilen miktarları aşmayan
radyoaktif maddeler,
c) Radyasyon yayan ve Ek-1'deki değerleri aşan miktarlarda radyoaktif madde içeren
düzenekler, aşağıdaki hususların hepsinin bir arada sağlanması halinde;
1) Kurum tarafından olası zararlarına karşı, üstünlükleri göz önünde bulundurularak,
kullanılması uygun görülen düzenekler,
2) Radyoaktif maddenin herhangi bir sızıntı ve bulaşmasına karşı etkin bir şekilde korunması
sağlanmış olan kapalı kaynaklar,
d) Normal çalışma koşullarında ulaşılabilen herhangi bir yüzeyinden 10 cm mesafedeki
herhangi bir noktada doz hızı 1 uSv/h (0.1 mrem/h) değerini aşmayan, görüntü veren
(televizyon, monitör gibi) katot ışını tüpler veya 30 kV'un altında gerilimle çalışan diğer
elektrikli cihazlar,
e) (d) bendinde belirtilen koşullar dışında kalan ve radyoaktif madde içermeyen fakat
iyonlaştırıcı radyasyon yayan, X-ışını, katot ışını tüpü ve benzer düzenekler aşağıdaki
hususların hepsinin bir arada sağlanması halinde;
1) Muhtemel zararlarına karşı Kurum tarafından üstünlükleri gözönünde bulundurularak,
kullanılması uygun görülen düzenekler,
2) Normal çalışma koşullarında, yüzeyinden 10 cm uzaklıkta herhangi bir noktadaki doz hızı
1 uSv/h (0.1 mrem/h) değerini aşmayan düzenekler.
Radyoaktif madde içeren gıda maddeleri, tıbbi malzemeler, ilaçlar ve benzeri tüketici
ürünleri, muafiyet sınırları içinde olsa bile Kurum tarafından gerekli görülen hallerde izin
yükümlülüğü aranır.
Yürürlük
Madde 78 - Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 79 - Bu Yönetmelik hükümlerini Başbakan yürütür.
Not : Bu maddeler Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
1291
ENDÜSTRİYEL RADYOGRAFİDE RADYASYONDAN
KORUNMA VE LİSANSLAMA YÖNETMELİĞİ
Amaç
Madde 1 - Bu Yönetmeliğin amacı, iyonlaştırıcı radyasyon kaynakları ile yapılan
endüstriyel amaçlı radyografi uygulamalarında çalışanların ve halkın iyonlaştırıcı radyasyonun
zararlı etkilerinden korunması ve radyasyon kaynaklarının güvenliği ve emniyetinin sağlanması
için uyulması gerekli hususlar ve sorumluluk esaslarını belirlemektir.
Kapsam
Madde 2 - Bu Yönetmelik, endüstriyel amaçlı radyografi uygulamalarında radyasyon
kaynakları ve cihazlarının kullanımı ile uygulamaların yapıldığı yerlerde radyasyon
güvenliğinin ve kaynakların emniyetinin sağlanması ve radyasyon kaynaklarının lisanslanması
ile ilgili hususları kapsar.
Paket ve bagaj kontrolü gibi güvenlik amaçlı kullanılan radyoskopi cihazları ve tahribatsız
muayene amaçlı kullanılan kabin tipi radyoskopi cihazları bu Yönetmeliğin kapsamı dışındadır.
Dayanak
Madde 3 - Bu Yönetmelik 9/7/1982 tarihli ve 2690 sayılı Türkiye Atom Enerjisi Kurumu
Kanununun 4.Maddesinin (d) bendi gereğince hazırlanmıştır.
Tanımlar
Madde 4 - Bu Yönetmelikte geçen terimlerden;
Cihaz: Endüstriyel radyografi amacıyla kullanılan cihazı,
Crawler tipi radyografi cihazı: Özellikle uzun boru hatlarında radyografi yapmak üzere
tasarlanmış, akü ile çalışan bağımsız taşıyıcısı ile birlikte radyografi cihazını,
Kabin içi radyografisi: Dış yüzeylerindeki radyasyon doz seviyeleri belirlenen limitleri
aşmayacak şekilde tasarlanmış kapalı bir kabin içerisinde yapılan radyografiyi,
Kanun: 9/7/1982 tarihli ve 2690 sayılı Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanununu,
Kapaklı (shutter) tip radyografi cihazı: Radyasyon kaynağı cihaz içerisinde iken önünde
bulunan zırhlı kapağın açılması ile radyografi işlemlerinin yapıldığı cihazları,
Kapalı kaynak: Kullanma ve çevre koşullarından etkilenmeyecek ve sızdırma yapmayacak
şekilde bir kapsül içerisine alınmış ve katı formda radyoaktif Madde bulunduran radyasyon
kaynağını,
Kaynak tutucu (Pig-tail veya source-holder): Projektör tipi radyografi cihazlarında
radyasyon kaynağının cihaz içerisinden çıkartılıp, yerine konulmasına yardımcı olmak üzere
kaynağın bağlandığı yaklaşık bir kurşun kalem uzunluğunda bir ucu özel soketli malzemeyi,
Kılavuz kablosu: Projektör tipi radyografi cihazlarında, radyografi yapmak için kaynak
ışınlama anında cihazdan çıkarıldığı zaman, içerisine gönderilen ve kaynağın dışarı çıkmasını
engelleyecek şekilde diğer ucu kapalı olan özel kabloyu,
Kolimatör: Radyasyon kaynağının meydana getirdiği radyasyon alanını sınırlamak için
kullanılan ve radyasyon demetini değişik açılarda yönlendirebilen zırhlama malzemesini,
Kontrol kablosu (sürgü kablosu): Projektör tipi cihazlarda, radyografi yapmak için kaynağın
radyografi anında cihazdan çıkarılmasını sağlayan ve içerisinde spiral tel bulunan özel kabloyu,
Kurum: 2690 sayılı Kanunla kurulan Türkiye Atom Enerjisi Kurumunu (TAEK),
Lisans: Kullanma-bulundurma lisansını,
Lisans sahibi: Radyografi cihazı için Kurum tarafından verilen lisansta ismi belirtilen gerçek
veya tüzel kişiyi,
1292
Mastar: Projektör tip ışınlama cihazlarında, kontrol kablosunun kaynak tutucuya bağlandığı
topuz ve boyun kısmının aşınmalarının kontrol edilmesi için özel olarak yapılmış olan ve
üzerinde değişik çaplarda küçük delikler ve çentikler bulunan kontrol malzemesini,
Odyometre: Projektör tip cihazlarda radyasyon kaynağının cihaz dışına çıkma ve geri dönme
süresinin daha iyi anlaşılabilmesi için operatöre yardımcı olan, sesli sinyal veren zaman
göstericisini,
P,M,F: Taşınabilirliklerine göre sırası ile Portable-50 kg'ı geçmeyen bir veya birkaç kişi
tarafından taşınabilen, Mobil-portable olmayan fakat tekerlekli bir donanımla taşınabilen, Fiks-
sabit cihazları,
Projektör tip radyografi cihazı (kamera): Radyografi yapmak için, radyasyon kaynağının bir
dişli sisteme bağlı kontrol kablosu ile kılavuz kablosuna gönderilerek radyografi işlemlerinin
yapıldığı ve işlem tamamlandığında kaynağın tekrar cihaz içerisinde güvenli konuma getirildiği
cihazları,
Radyasyon kaynağı: İyonlaştırıcı radyasyon yayan radyoaktif Maddelerle, iyonlaştırıcı
radyasyon yayıcı veya üretici cihazları,
Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği: 24/3/2000 tarihli ve 23999 sayılı Resmi Gazete'de
yayımlanan Radyasyon Güvenliği Yönetmeliğini,
Radyografçı: (Değişik tanım: 17/02/2009-27144 S.R.G Yön/md.3) Radyasyondan korunma
sorumlusunun gözetiminde radyografi çalışmalarını yapan ve Kurumdan radyasyondan
korunma konusunda başarı belgesi almış kişiyi,
Radyografi: Nesnelere veya malzemelere zarar vermeden, iyonlaştırıcı radyasyonların
giricilik özelliğinden yararlanılarak kusurlarının incelenmesi için yapılan tahribatsız muayene
metodunu,
Radyasyondan korunma sorumlusu: (Değişik tanım: 17/02/2009-27144 S.R.G Yön/md.3)
Fen bilimleri alanında en az lisans düzeyinde diplomaya veya tahribatsız muayene
metotlarından radyografi konusunda Seviye -3 belgesine sahip, asgari iki yıllık radyasyon
uygulamaları deneyimi olan, Kurumdan radyasyondan korunma konusunda başarı belgesi
almış, radyasyon güvenliğinin sağlanmasında lisans sahibi ile birlikte Kuruma karşı sorumlu
olan kişiyi,
Rotasyon tip radyografi cihazı: Radyasyon kaynağı cihaz içerisinden çıkarılmadan kaynağın
döndürülerek zırhlı konumunun açık hale getirilmesi ile radyografi işlemlerinin yapıldığı
cihazları,
Sabit radyografi: Bir bina içerisinde veya dışında sabit, kapalı ve zırhlanmış bir oda
içerisinde yapılan radyografiyi,
Taşıma Kabı: Paketli veya paketsiz radyoaktif Maddeleri ara yükleme yapılmaksızın,
taşımak üzere tasarlanmış, bir boyutu 1.5 m'yi geçmeyen veya hacmi 3.0 m3' den daha küçük
olanların "Küçük Taşıma Kapları", bu boyuttan büyük olanların ise "Büyük Taşıma Kapları"
olarak tanımlandığı kapları,
Tehlike ve Acil Durumlar: Tehlike, acil müdahale gerektirmeyen ancak radyasyon
kaynağının normal çalışma koşullarından sapmalar gösterdiği durumu, acil durum ise insan
hatası, cihazlardaki teknik arıza veya diğer nedenlerle istenmeyen yer ve zamanda meydana
gelen, korunma ve güvenlik açısından ihmal edilemeyecek sonuçları veya potansiyeli yaratan
olayı,
Tüzük: 24/7/1985 tarihli ve 85/9727 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan
Radyasyon Güvenliği Tüzüğünü,
ifade eder.
Bu Yönetmelikte geçen diğer teknik terimlerin anlamları, 9/9/1991 tarihli ve 20286 sayılı
Resmi Gazete'de yayımlanan Nükleer Tanımlar Yönetmeliğinde ve TS 3597-ISO 921
standardında verilmiştir.
Radyasyon güvenliği
1293
Madde 20 - Lisans sahibi tarafından radyasyon güvenliğini sağlamak üzere, aşağıdaki
önlemler alınır:
a) Endüstriyel radyografi çalışmalarının radyasyon güvenliği, Radyasyon Güvenliği
Yönetmeliğinde belirtilen Uygulamanın Gerekçelendirilmesi, Korunmanın Optimizasyonu ve
Doz Sınırlamasını içeren güvenlik standartları çerçevesinde ve bu Yönetmeliğin
39.Maddesinde verilen ilkeler uygulanarak sağlanır.
b) Hasar görme, çalınma, yetkisiz kişiler tarafından kullanılma gibi risklere karşı endüstriyel
radyografi cihazlarının idari ve fiziksel koruma önlemleri alınır. Bu önlemler aynı zamanda
yetkisiz kişilerin cihaz deposuna, kapalı radyografi çekim odasına ve açık alan çalışmalarında
çekim alanına girmelerini önleyecek özellikte olur.
c) (a) ve (b) bendlerinde belirtilen hususların sağlanmasında, bu Yönetmeliğin 33 ila
37.Maddelerinde belirtilen cihazların teknik özellikleri ve tasarım ilkelerine uyulur ve
sürekliliği sağlanır.
Çalışma alanları
Madde 22 - Maruz kalınacak yıllık radyasyon dozunun 1 mSv değerini geçme olasılığı
bulunan alanlar radyasyon alanı olarak nitelendirilir ve bu Yönetmelik kapsamında doz
seviyelerine göre çalışma alanları ve yapılan uygulamaya göre çalışma alanları olmak üzere iki
sınıfta değerlendirilir.
a) Doz seviyelerine göre çalışma alanları:
1) Denetimli alan: Radyasyon görevlilerinin giriş ve çıkışlarının özel denetime,
çalışmalarının radyasyon güvenliği ve korunma açısından özel kurallara bağlı olduğu, kişisel
dozimetre ve radyasyon ölçüm aleti kullanmanın zorunlu olduğu ve yapılan işin niteliğine göre
koruyucu giysiler ve donanımların kullanıldığı alanlardır.
2) Gözetimli alan: Denetimli alan olarak değerlendirilmeyen, kişisel doz ölçümü zorunlu
olmayan, görev gereği ışınlanma koşullarının, radyasyon güvenliği ve korunmanın
yaptırımlarını gerektirmeyen ancak çevre radyasyonunun izlenmesi ve gözetim altında
tutulması gereken alanlardır.
3) Ziyaretcilerin denetimli alanlara girmelerine kesinlikle izin verilmez, gözetimli alanlara
ise önceden belirlenen süreler için radyasyondan korunma sorumlusunun izniyle ve refakatcı
eşliğinde girmelerine izin verilir.
b) Yapılan uygulamaya göre çalışma alanları:
1) Açık arazi veya inşa halindeki bina, tesis ve benzeri gibi yerlerde yapılan açık alan
radyografisi,
2) Gemi, bina içi ve benzeri gibi yerlerde yapılan kapalı alan radyografisi,
3) Kapalı çekim odası veya kapalı konteyner ve benzeri gibi yerlerde yapılan zırhlanmış alan
radyografisi,
4) Skopi amaçlı kabin radyografisi,
5) Su altı veya plâtform radyografisi.
Aykırı hususlar
Madde 48 - Bu Yönetmelik kapsamında yer alan uygulama ve faaliyetlerin yürütülmesi
sırasında veya Yönetmelik hükümlerine uyulmaması sonucu ölüm, bedensel hasar ya da mala
karşı maddi kayıp meydana gelmesi halinde 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu ile
26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu ve ilgili diğer mevzuat hükümleri
uygulanır.
Teknik dokümanlar
Madde 49 - Bu Yönetmelik hükümleri çerçevesinde, Endüstriyel Radyografi Çalışanları İçin
Radyasyondan Korunma Eğitim Programı, Endüstriyel Radyografi Çalışma Yöntemleri,
Tehlike ve Acil Durum Planı ile Taşıma Koşullarına İlişkin Hususlar Kurum tarafından lisans
koşullarına tamamlayıcı olmak üzere teknik doküman olarak hazırlanarak yayımlanır.
1294
Geçici Madde 1 - Bünyelerinde lisanssız radyografi cihazı bulunduran, lisanslı cihazının
anahtarlı kilit sistemi çalışmayan, kilidi olmayan veya spiral tel, kablo ve benzeri cihaz
donanımları, üretici firmanın orjinal malzemesi olmayan kişi, kurum ve kuruluşlar bu
Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay içinde söz konusu lisanslarını almakla
veya kilit sistemlerini ve donanımlarını orjinal parçalarla işler duruma getirmekle yükümlüdür.
Aksi taktirde bu cihazların bulundurulması ve kullanılmasına izin verilmez.
Yürürlük
Madde 50 - Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 51 - Bu Yönetmelik hükümlerini Türkiye Atom Enerjisi Kurumunun bağlı
bulunduğu Bakan yürütür.
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
1295
MUHTEMEL PATLAYICI ORTAMDA KULLANILAN
TEÇHİZAT VE KORUYUCU SİSTEMLER İLE İLGİLİ YÖNETMELİK
Amaç
Madde 1 - Bu Yönetmeliğin amacı; Yönetmelik kapsamına giren muhtemel patlayıcı
ortamda kullanılan teçhizatın ve koruyucu sistemlerin güvenli olarak piyasaya arzı için gerekli
emniyet kuralları ile uygunluk değerlendirme prosedürlerine ilişkin usul ve esasları
belirlemektir.
Kapsam
Madde 2 - Bu Yönetmelik, muhtemel patlayıcı ortamlarda kullanılacak teçhizat ve koruyucu
sistemleri kapsar.
Ayrıca, muhtemel patlayıcı ortamlar dışında kullanılan, ancak patlama tehlikelerine karşı
teçhizatın ve koruyucu sistemlerin emniyetli çalışması için gerekli olan veya buna katkı
sağlayan emniyet cihazları, kumanda cihazları ve düzenleyici (regülatör) cihazlar da bu
Yönetmeliğin kapsamı dahilindedir.
Bu Yönetmelik aşağıdakileri kapsamaz:
a) Tıbbi bir ortamda kullanılacak olan tıbbi cihazlar,
b) Patlama tehlikesinin sadece patlayıcı maddelerin veya kararsız kimyasal maddelerin
bulunmasından kaynaklandığı teçhizat ve koruyucu sistemler,
c) Muhtemel patlayıcı ortamların yalnızca kazayla gaz sızıntısı sonucu nadiren oluşabileceği
ev ortamında ve ticari olmayan ortamlarda kullanılan teçhizatlar,
d) Kişisel Koruyucu Donanım ile İlgili Yönetmelik (89/686/AT) kapsamındaki kişisel
koruyucu teçhizatlar,
e) Üzerindeki teçhizatlarla birlikte açık denizde seyreden gemiler ve kıyıdan uzaktaki seyyar
üniteler,
f) Ulaşım vasıtaları; yalnızca yolcuların havayolu, karayolu, demiryolu veya su yolu ile
taşınmasına yönelik taşıtlar ve bunların römorkları ile malların havayolu, devlet karayolu,
demiryolu veya suyolu ile taşınması için tasarlanmış olan nakil vasıtaları, (Muhtemel patlayıcı
bir ortamda kullanılacak taşıtlar bu Yönetmelik kapsamından hariç tutulmayacaktır.)
g) Ülkemizin güvenliği açısından lüzumlu olan silah, mühimmat ve savaş malzemeleri.
Dayanak
Madde 3 - Bu Yönetmelik, 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve
Uygulanmasına Dair Kanuna dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
Madde 4 - Bu Yönetmelikte geçen;
a) Bakanlık : Sanayi ve Ticaret Bakanlığını,
b) Müsteşarlık: Dış Ticaret Müsteşarlığını,
c) Komisyon : Avrupa Birliği Komisyonunu,
d) Muhtemel Patlayıcı Ortamlarda Kullanılacak Teçhizat: Yönetmelikte sadece, "teçhizat"
olarak ifade edilecektir. Malzemenin işlenmesi için ayrı ayrı veya birlikte, enerjinin üretilmesi,
aktarılması, depolanması, ölçülmesi, kontrolü ve dönüştürülmesi için kullanılacak olan ve
muhtemel tutuşma kaynakları ile patlamaya yol açabilecek makine, aparat, sabit veya seyyar
cihazlar, bunların kumanda aksamları ile cihazları ve algılama ya da koruma sistemlerini,
e) Koruyucu Sistemler: Yeni başlamış patlamaları derhal durdurmak ve/veya patlama
alevlerinin ve patlama basınçlarının etki alanlarını sınırlamak için düşünülmüş tasarım
ünitelerini, (Koruyucu sistemler teçhizata entegre edilebilir veya bağımsız sistemler olarak
kullanılmak üzere ayrı olarak piyasaya arz edilebilir.)
1296
f) Aksam: Teçhizatın ve koruyucu sistemlerin emniyetli çalışması için gerekli olan ancak
bağımsız olarak işlevi olmayan herhangi bir parçayı,
g) Patlayıcı Ortamlar: Ortam şartları altında, tutuşma oluştuktan sonra yanmanın tüm
yanmamış karışıma yayıldığı gaz, buhar, buğu ya da toz halindeki yanıcı maddelerin hava ile
karışımını,
h) Muhtemel Patlayıcı Ortam: Yerel şartlar ve işletme şartları nedeniyle patlayıcı olabilen bir
ortamı,
i) Teçhizat Grupları ve Kategorileri: Gerekli koruma seviyesini tanımlayan teçhizat grup ve
kategorileri Ek I'de açıklanmış olup;
1) I Nolu Teçhizat Grubu: Madenlerin yer altı bölümlerinde kullanılacak teçhizatlar için
geçerli olanları,
2) II Nolu Teçhizat Grubu: Patlayıcı ortamların tehlikeye düşürebileceği diğer yerlerde
kullanılacak teçhizatlar için geçerli olanları,
j) Onaylanmış Kuruluş: 4703 sayılı Kanun ve bu Kanunun uygulama yönetmeliklerinden
Uygunluk Değerlendirme Kuruluşları ile Onaylanmış Kuruluşlara Dair Yönetmelik ve bu
Yönetmelik hükümlerine göre bu Yönetmelik çerçevesinde uygunluk değerlendirme
faaliyetinde bulunmak üzere test, muayene ve/veya belgelendirme kuruluşları arasından
Bakanlık tarafından belirlenerek yetkilendirilen özel veya kamu kuruluşunu,
k) Üretici: Bu Yönetmelik kapsamındaki teçhizatı ve koruyucu sistemleri üreten, imal eden,
ıslah eden veya ürüne adını, ticari markasını veya ayırt edici işaretini koymak suretiyle kendini
üretici olarak tanıtan gerçek veya tüzel kişiyi; üreticinin Türkiye dışında olması halinde, üretici
tarafından yetkilendirilen temsilciyi ve/veya ithalatçıyı; ayrıca, ürünün tedarik zincirinde yer
alan ve faaliyetleri ürünün güvenliğine ilişkin özelliklerini etkileyen gerçek veya tüzel kişiyi,
l) CE Uygunluk İşareti : Teçhizatın ve koruyucu sistemlerin, bu Yönetmeliğin şartlarına
uygun olduğunu ve ilgili uygunluk değerlendirmesi işlemlerine tabi tutulduğunu gösteren
işareti,
m) Uygunluk Değerlendirmesi: Teçhizatın ve koruyucu sistemlerin, bu Yönetmelik
hükümlerine uygunluğunun test edilmesi, muayene edilmesi ve/veya belgelendirilmesine
ilişkin her türlü faaliyeti,
n) AT Uygunluk Beyanı : Teçhizatın ve koruyucu sistemlerin, bu Yönetmeliğin şartlarına
uygun olarak üretiminin yapıldığını belirten, üretici tarafından düzenlenen yazılı beyanı,
o) AT Tip İnceleme Belgesi : Onaylanmış kuruluş tarafından incelenen teçhizatın, tipinin, bu
Yönetmeliğin ilgili hükümlerine uygunluğunu tevsik eden belgeyi,
p) Standart: Üzerinde mutabakat sağlanmış olan, kabul edilmiş bir kuruluş tarafından
onaylanan, mevcut şartlar altında en uygun seviyede bir düzen kurulmasını amaçlayan, ortak ve
tekrar eden kullanımlar için bu Yönetmelik kapsamındaki teçhizatın, özellikleri, işleme ve
üretim yöntemleri, bunlarla ilgili terminoloji, sembol, ambalajlama, işaretleme, etiketleme ve
uygunluk değerlendirmesi işlemleri hususlarından biri veya birkaçını belirten ve uyulması
ihtiyari olan düzenlemeyi,
r) Uyumlaştırılmış Avrupa Standardı: Avrupa Birliği Komisyonunun talimatı üzerine bir
Avrupa Standardizasyon Kuruluşu tarafından hazırlanan ve Avrupa Toplulukları Resmi
Gazetesinde yayımlanan standardı,
s) Uyumlaştırılmış Ulusal Standart: Bir uyumlaştırılmış Avrupa Standardını uyumlaştıran ve
Türk Standartları Enstitüsü tarafından Türk Standardı olarak kabul edilip yayımlanan standardı,
t) Ulusal Standart: Türk Standardları Enstitüsü tarafından hazırlanan standartları,
u) Piyasaya Arz: Ürünün tedarik ve kullanımı amacıyla bedelli veya bedelsiz olarak piyasada
yer alması için yapılan ilk faaliyeti,
ü) Piyasa Gözetimi ve Denetimi: Bakanlık tarafından, teçhizatın piyasaya arzı veya dağıtımı
aşamasında veya teçhizat piyasada iken bu Yönetmelik hükümlerine uygun olarak üretilip
üretilmediğinin, güvenli olup olmadığının denetlenmesi veya denetlettirilmesini,
v) Modül: Bu Yönetmelik gereğince, ürünün taşıdığı risklere göre hangi uygunluk
değerlendirmesi işlemlerine tabi tutulacağını gösteren yollardan her birini,
1297
y) Ürün: Bu Yönetmelik kapsamındaki teçhizat, koruyucu sistem ve cihazları,
z) Amaca Uygun Kullanım: Bu Yönetmeliğin kapsamına giren teçhizat, koruyucu sistem ve
cihazların Ek I'de açıklanan teçhizat grupları ve kategorilere ve emniyetli çalışabilmeleri için
gerekli olan ve üretici tarafından sağlanan tüm bilgilere uygun olarak kullanılmalarını,
ifade eder.
Genel Şartlar
Madde 5 - Teçhizat ve koruyucu sistemler aşağıda belirtilen şartları yerine getirmelidir.
a) Bu Yönetmeliğin kapsamında bulunan teçhizat, koruyucu sistem ve cihazlar, kullanım
amacı göz önünde bulundurularak, Ek II'de belirtilen asgari sağlık ve emniyet gereklerini
karşılamalıdır.
b) Beraberinde Ek X'da belirtilen AT uygunluk beyanı bulunan ve 8.maddede öngörülen CE
uygunluk işaretini taşıyan bu Yönetmelik kapsamındaki cihazların ve beraberinde 7.maddenin
(c) bendinde belirtilen uygunluk belgesi bulunan aksamların bu Yönetmeliğin Üçüncü
Bölümünde yer alan ilgili uygunluk değerlendirme prosedürleri de dahil olmak üzere bu
Yönetmeliğin tüm hükümlerine uygun olduğu kabul edilir.
c) Teçhizat ve koruyucu sistemler belli bir patlayıcı ortam için tasarımlanabilir. Bu durumda,
bu teçhizat ve koruyucu sistemler buna göre işaretlenmelidir.
d) Bakanlık, kişilerin ve özellikle de işçilerin bu Yönetmelik kapsamındaki teçhizat,
koruyucu sistem ve cihazları kullanırken korunmalarını teminen lüzum gördüğü şartlar
getirebilir. Ancak bu şartlar, söz konusu teçhizat, koruyucu sistem ve cihazların veya
aksamların bu Yönetmelikte öngörülmeyen bir yolla değiştirilmesini öngöremez.
e) Bu Yönetmeliğin 6.maddesinde belirtilen ve bir uyumlaştırılmış Avrupa standardını
uyumlaştıran bir uyumlaştırmış ulusal standardın asgari emniyet ve sağlık şartlarından bir veya
daha fazlasını kapsaması halinde bu standarda uygun olarak, uyumlaştırılmış standartların
bulunmadığı durumlarda ise yine aynı maddede belirtilen ulusal standartlara uygun olarak
üretilmiş olan bu Yönetmelik kapsamındaki teçhizat, koruyucu sistem ve cihazların veya
aksamların bu Yönetmeliğin ilgili sağlık ve emniyet şartlarına uyduğu kabul edilir.
CE Uygunluk İşareti
Madde 8 - CE uygunluk işareti 'CE' baş harflerinden oluşur. Kullanılacak işaretleme şekli
Ek X'da gösterilmiştir. CE uygunluk işaretinin iliştirilmesinde ve kullanılmasında 17/01/2002
tarihli ve 24643 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan "CE Uygunluk İşaretinin Ürüne İliştirilmesi
ve Kullanılmasına Dair Yönetmelik" hükümleri geçerlidir.
Geçici Madde
Geçici Madde 1 - Bu Yönetmelik hükümleri 31/12/2003 tarihinden itibaren zorunlu olarak
uygulanır. Bu süre zarfında gerek bu Yönetmeliğin hükümlerine uygun üretilen, gerekse ilgili
Türk Standardına uygun üretilen ürünler piyasaya arz edilebilir.
Yürürlük
Madde 20 - Bu Yönetmelik yayımlandığı tarihte yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 21 - Bu Yönetmelik hükümlerini Sanayi ve Ticaret Bakanı yürütür.
Not : Bu maddeler Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
1298
ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ YÖNETMELİĞİ
Amaç
Madde 1- Bu Yönetmeliğin amacı, Çevresel Etki Değerlendirmesi sürecinde uyulacak idari
ve teknik usul ve esasları düzenlemektir.
Kapsam
Madde 2- Bu Yönetmelik;
a) Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu ile Proje Tanıtım Dosyasının hangi tür projeler
için isteneceği ve içereceği konuları,
b) Çevresel Etki Değerlendirmesi sürecinde uyulacak idari ve teknik usul ve esasları,
c) Çevresel Etki Değerlendirmesi için Kapsam Belirleme ve İnceleme Değerlendirme
Komisyonunun oluşturulması ile ilgili çalışmaları,
d) Yönetmelik kapsamına giren projelerin işletme öncesi, işletme sırası ve işletme sonrası
dönemde izlenmesi ve denetlenmesini,
e) Çevresel Etki Değerlendirmesi sisteminin, çevre yönetiminde etkin ve yaygın biçimde
uygulanabilmesi ve kurumsal yapısının güçlendirilmesi için gerekli eğitim çalışmalarını
kapsar.
Dayanak
Madde 3- Bu Yönetmelik 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanununun 10.maddesine
dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar ve Kısaltmalar
Madde 4- Bu Yönetmelikte geçen;
Bakanlık: Çevre ve Orman Bakanlığını,
Çevre: Canlıların yaşamları boyunca ilişkilerini sürdürdükleri ve karşılıklı olarak etkileşim
içinde bulundukları biyolojik, fiziksel, sosyal, ekonomik ve kültürel ortamı,
Etki: Bir projenin hazırlık, inşaat ve işletme sırasında ya da işletme sonrasında, çevre
unsurlarında doğrudan ya da dolaylı olarak, kısa veya uzun dönemde, geçici ya da kalıcı,
olumlu ya da olumsuz yönde ortaya çıkması olası değişiklikleri,
Etki Alanı: Gerçekleştirilmesi planlanan bir projenin işletme öncesi, işletme sırası ve
işletme sonrasında çevre unsurları olarak olumlu veya olumsuz yönde etkilediği alanı,
Proje: Gerçekleştirilmesi planlanan yatırıma ait inşaat çalışmaları, diğer tesisat ya da
planların uygulanması veya yer altı kaynaklarının değerlendirilmesi işlemini,
Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED): Gerçekleştirilmesi planlanan projelerin çevreye
olabilecek olumlu ya da olumsuz etkilerinin belirlenmesinde, olumsuz yöndeki etkilerin
önlenmesi ya da çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak önlemlerin,
seçilen yer ile teknoloji alternatiflerinin belirlenerek değerlendirilmesinde ve projelerin
uygulanmasının izlenmesi ve kontrolünde sürdürülecek çalışmaları,
Çevresel Etki Değerlendirmesi Süreci: Gerçekleştirilmesi planlanan projenin çevresel etki
değerlendirmesinin yapılması için 8 ve 16.maddelerde belirtilen başvuru ile başlayan ve işletme
sonrası çalışmaların uygun hale geldiğinin belirlenmesi ile sona eren süreci,
Proje Tanıtım Genel Formatı: Gerçekleştirilmesi planlanan, EK-I listesinde yer alan
projelerin özelliklerini, yerini, olası etkilerini ve öngörülen önlemleri içeren, projeyi genel
boyutları ile tanıtan raporun hazırlanması sırasında esas alınacak EK-III deki genel formatı,
1299
Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu Özel Formatı: Çevresel Etki Değerlendirmesi
Raporunun hazırlanmasında esas alınmak üzere; Kapsam belirleme ve İnceleme Değerlendirme
Komisyonu tarafından projenin önemli çevresel boyutları göz önüne alınmak suretiyle EK-III
deki proje tanıtım genel formatında belirtilen ana başlıklar altında ele alınması gereken
konuları tanımlayan formatı,
Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu: EK-I listesinde yer alan veya Bakanlıkça “Çevresel
Etki Değerlendirmesi Gereklidir” kararı verilen bir proje için belirlenen özel formata göre
hazırlanacak raporu,
Proje Tanıtım Dosyası: Ek-II listesinde yer alan projelere Çevresel Etki Değerlendirmesi
uygulanmasının gerekli olup olmadığının belirlenmesi amacıyla hazırlanan dosyayı,
Seçme, Eleme Kriterleri: Proje Tanıtım Dosyasının hazırlanmasında esas alınacak EK-
IV’deki kriterleri,
Çevresel Etki Değerlendirmesi Gereklidir Kararı: Ek-II listesindeki projelerin çevresel
etkilerinin önemli olduğu ve Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu hazırlanması gerektiğini
belirten Bakanlık kararını,
Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir Kararı: Ek-II listesindeki projelerin
önemli çevresel etkilerinin olmadığı ve Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu hazırlanmasına
gerek bulunmadığını belirten Bakanlık kararını,
Çevresel Durum Değerlendirme Raporu: Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinin
ilgili hükümlerine uymadan işletmeye geçmiş mevcut faaliyetler için gerekli çevresel
önlemlerin alınmasını sağlamak amacıyla hazırlanan teknik raporu,
Duyarlı Yöreler: Çevresel etkilere karşı biyolojik, fiziksel, ekonomik, sosyal ve kültürel
nitelikli özellikleri ile duyarlı olan veya mevcut kirlilik yükü çevre ve halk sağlığını bozucu
düzeylere ulaştığı belirlenen yörelerle, ülkemiz mevzuatı ve taraf olduğumuz uluslararası
sözleşmeler uyarınca korunması gerekli görülen EK-V de yer alan alanları,
Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu Kararı: Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu
hakkında Kapsam Belirleme ve İnceleme Değerlendirme Komisyonunca yapılan
değerlendirmeler dikkate alınarak, projenin çevre üzerindeki olumsuz etkilerinin, alınacak
önlemler sonucu ilgili mevzuat ve bilimsel esaslara göre kabul edilebilir düzeylerde olduğunun
saptanması üzerine gerçekleşmesinde sakınca görülmediğini belirten Bakanlık kararını,
Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumsuz Kararı: Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu
hakkında Kapsam Belirleme ve İnceleme Değerlendirme Komisyonunca yapılan
değerlendirmeler dikkate alınarak, projenin çevre üzerindeki olumsuz etkileri nedeniyle
uygulanmasında sakınca görüldüğünü belirten Bakanlık kararını,
Komisyon: Proje için verilecek özel formatın kapsamını, kriterlerini belirlemek ve bu
ilkeler doğrultusunda hazırlanan Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporunu inceleyip
değerlendirmek üzere Bakanlık tarafından kurulan Kapsam Belirleme ve İnceleme
Değerlendirme Komisyonunu,
Proje Sahibi: Bu Yönetmeliğe tabi bir projenin her aşamada yürütülmesini üstlenen gerçek
ya da tüzel kişiyi,
İzleme ve Kontrol: “Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir” veya “Çevresel Etki
Değerlendirmesi Olumlu” kararı alındıktan sonra uygulama aşamasına geçen projenin, bu
kararın verilmesine esas ilkeler doğrultusunda ve çevre değerlerini olumsuz etkilemeyecek
biçimde yürütülmesi için yapılan çalışmaların bütününü,
Kapsam ve Özel Format Belirleme Toplantısı : Çevresel Etki Değerlendirmesi Sürecine
tabi projeler için Halkın Katılımı Toplantısından sonra yapılacak toplantıyı,
ifade eder.
1300
Yürürlükten Kaldırılan Yönetmelik
Madde 29 – 6/6/2002 tarihli ve 24777 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Çevresel Etki
Değerlendirmesi Yönetmeliği yürürlükten kaldırılmıştır.
Geçici Madde 1- 7/2/1993 tarihli ve 21489 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Çevresel
Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği, 23/6/1997 tarihli ve 23028 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği ve 6/6/2002 tarihli ve 24777 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği hükümlerine tabi
oldukları halde söz konusu yönetmeliklerde belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen
faaliyetlere bu Yönetmelik hükümleri uygulanır.
Geçici Madde 3- 7/2/1993 tarihli ve 21489 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Çevresel
Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinden önce uygulama projeleri onaylanmış veya çevre
mevzuatı ve ilgili diğer mevzuat uyarınca yetkili mercilerden izin, ruhsat veya onay ya da
kamulaştırma kararı alınmış veya yatırım programına alınmış veya mevzi imar planları
onaylanmış projelere ve bu tarihten önce üretim ve/veya işletmeye başladığı
belgelenen faaliyetlere bu Yönetmelik hükümleri uygulanmaz.
Geçici Madde 4- 23/6/1997 tarihli ve 23028 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Çevresel
Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinden önce ilgili mevzuatı gereğince güzergahı belirlenen
veya yatırım programına alınan petrol ve gaz boru hatları, enerji nakil hatları, otoyollar, duble
yollar, ekspres yollar, demir yolları, devlet yolları ve il yolları projelerine bu Yönetmelik
hükümleri uygulanmaz.
Geçici Madde 5- Yeterlik Belgesi ile ilgili tebliğin yayımlanmasından önce, Çevresel Etki
Değerlendirmesi Raporu hazırlayacak kurum ve kuruluşlarda Yeterlik Belgesi bulunması şartı
aranmaz. Ancak, proje tanıtım dosyası faaliyetin türü ve yeri ile ilgili en az üç farklı meslek
grubundan en az lisans seviyesinde eğitim görmüş kişiler tarafından, Çevresel Etki
Değerlendirmesi Raporları ise komisyonca belirlenen çalışma grubu tarafından hazırlanarak
imzalanır.
Yürürlük
Madde 30- Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
1301
Yürütme
Madde 31- Bu Yönetmelik hükümlerini Çevre ve Orman Bakanı yürütür.
Not : Bu maddeler Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
1302
GAZ YAKAN CİHAZLARA DAİR YÖNETMELİK
(90/396/AT)
Amaç
Madde 1 - Bu Yönetmeliğin amacı, Yönetmelik kapsamında yer alan gaz yakan cihazların
normal olarak kullanıldığında insanların, evcil hayvanların ve malların güvenliğini tehlikeye
atmayacak şekilde piyasaya arz edilmesini sağlamaktır.
Kapsam
Madde 2 - Bu Yönetmelik;
a) Bundan sonra 'cihazlar' diye anılacak olan; yemek pişirme, ısınma, sıcak su elde etme,
soğutma, aydınlatma veya yıkama amacıyla kullanılan ve gerektiğinde, normal su sıcaklığı 105
C'yi aşmayan su elde etmek gibi amaçlarla gaz yakan cihazları, cebri üflemeli brülörleri ve bu
brülörler ile teçhiz edilen ısıtma elemanlarını,
b) Bundan sonra "donanımlar" diye anılacak olan; cebri üflemeli brülörler ve bu tür brülörler
ile teçhiz edilen ısıtma elemanları dışında kalan, ticari amaçlarla kendi başına pazarlanan, gaz
yakan cihazlara takılmak üzere tasarımlanan veya monte edildiğinde böyle bir cihaz meydana
getiren emniyet, kontrol ve ayarlama teçhizatını ve bunların kısmi montajlarını kapsar.
Endüstriyel işlemlerde kullanılmak üzere tasarımlanan cihazları kapsamaz.
Hukuki Dayanak
Madde 3 - Bu Yönetmelik; 29/06/2001 tarihli ve 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik
Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun uyarınca hazırlanmıştır.
Tanımlar
Madde 4 - Bu Yönetmelikte geçen;
Bakanlık: Sanayi ve Ticaret Bakanlığını,
Müsteşarlık: Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığını,
Komisyon: Avrupa Birliği Komisyonunu,
Üye Devletler: Avrupa Birliğine Üye Devletleri,
Hizmete Sunma: Nihai kullanıcının cihazı ilk defa kullanımı için yapılan faaliyeti,
Temel Gerekler: Ürünün, insan sağlığı, can ve mal güvenliği, hayvan ve bitki yaşam ve
sağlığı, çevrenin ve tüketicinin korunması açısından sahip olması gereken asgari güvenlik
koşullarını,
Üretici: Bu Yönetmelik kapsamında gaz yakan cihazları imal eden, ıslah eden veya cihaza
adını, ticari markasını veya ayırt edici işaretini koyarak kendisini imalatçı olarak tanıtan gerçek
veya tüzel kişiyi; üreticinin Türkiye dışında olması halinde, üretici tarafından yetkilendirilen
temsilciyi; ve/veya ithalatçıyı, ayrıca, ürünün tedarik zincirinde yer alan ve faaliyetleri ürünün
güvenliğine ilişkin özelliklerini etkileyen gerçek veya tüzel kişiyi,
Piyasaya Arz: Ürünün tedariki ve/veya kullanımı amacıyla bedelli veya bedelsiz olarak
piyasada yer alması için yapılan ilk faaliyeti,
Uygunluk Değerlendirmesi: Gaz yakan cihazların, bu Yönetmelik hükümlerine
uygunluğunun test edilmesi, muayene edilmesi ve/veya belgelendirilmesine ilişkin her türlü
faaliyeti,
Onaylanmış Kuruluş: Test, muayene ve/veya belgelendirme kuruluşları arasından, 4703
sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun ve
2001/3531 sayılı Uygunluk Değerlendirme Kuruluşları ile Onaylanmış Kuruluşlara Dair
Yönetmelik ile bu Yönetmelikte belirtilen esaslar çerçevesinde uygunluk değerlendirme
faaliyetinde bulunmak üzere, Bakanlık tarafından belirlenerek yetkilendirilen ve Bakanlığa
karşı sorumlu olan özel veya kamu kuruluşunu,
1303
CE Uygunluk İşareti: Gaz yakan cihazlar ve donanımlarının 2001/3530 sayılı CE Uygunluk
İşaretinin Ürünlere İliştirilmesine ve Kullanılmasına Dair Yönetmelik ile bu Yönetmelikte yer
alan gereklere uygun olduğunu ve ilgili tüm uygunluk değerlendirme işlemlerine tabi
tutulduğunu gösteren işareti,
Tip: Üretilmesi planlanan ürünü temsil eden modeli,
Teknik Dosya: Ürünün, ilgili teknik düzenlemenin gereklerine uygun olarak üretildiğini
gösteren rapor ve belgelerin bulunduğu ve tasarım, üretim ve ürünün işleyişi aşamalarından bir
veya birkaçını içeren dosyayı,
Gaz Yakıt: l bar basınç altında 15 C sıcaklıkta gaz halinde bulunan her türlü yakıtı,
Gaz Yakan Cihazın Normal Kullanımı: Bu Yönetmeliğin amacı doğrultusunda, bir cihazın
normal kullanımı, üreticinin talimatlarına göre, doğru olarak tesis edilmesi ve düzenli olarak
bakımının sağlanmasını, gaz yakıt kalitesindeki normal sapmalar ve besleme basıncındaki
normal dalgalanmalar altında kullanılmasını, üretim amacına uygun olarak veya
öngörülebilecek şekilde kullanılmasını,
Seri Üretim: Belirli bir süre aynı imalat prosesiyle yapılan üretimi,
Piyasa Gözetimi ve Denetimi: Bakanlık tarafından, 2001/3529 sayılı Ürünlerin Piyasa
Gözetimi ve Denetimine Dair Yönetmelik ile bu Yönetmelikte belirtilen esaslar çerçevesinde
ürünün piyasaya arzı veya dağıtımı aşamasında veya ürünün piyasada iken ilgili teknik
düzenlemeye uygun olarak üretilip üretilmediğinin, güvenli olup olmadığının denetlenmesi
veya denetlettirilmesini,
Uyumlaştırılmış Avrupa Standardı: Avrupa Birliği Komisyonunun talimatı üzerine bir
Avrupa Standardizasyon Kuruluşu tarafından hazırlanan ve Avrupa Toplulukları Resmi
Gazetesinde yayımlanan standardı,
Uyumlaştırılmış Ulusal Standard: Bir uyumlaştırılmış Avrupa standardını uyumlaştıran ve
Türk Standartları Enstitüsü tarafından Türk standardı olarak kabul edilip yayımlanan bitmiş
cihaz ve donanım standardını, ifade eder.
Bildirimler
Madde 14 - Bakanlık, bu Yönetmelikte yapacağı değişiklikler ile alınacak önlemler,
Yönetmelik kapsamında uygun görüp yayımlandığı ulusal mevzuat hükümlerine ait metinleri
ve yayımlandıktan sonra bu Yönetmelik metnini Müsteşarlık aracılığıyla Komisyona bildirir.
Yürürlük
Madde 15 - Bu Yönetmelik, yayımlandığı tarihten itibaren bir yıl sonra yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 16 - Bu Yönetmeliği Sanayi ve Ticaret Bakanı yürütür.
Not : Bu maddeler Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.
1304
SIVILAŞTIRILMIŞ PETROL GAZLARI (LPG) İLE ÇALIŞAN MOTORLU
TAŞITLAR İÇİN
İKMAL İSTASYONLARININ KURULUŞ, DENETİM, EMNİYET VE
RUHSATLANDIRMA İŞLEMLERİNE İLİŞKİN YÖNETMELİK
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Hukuki Dayanak ve Tanımlar
Amaç
Madde 1- Bu Yönetmelik, sıvılaştırılmış petrol gazları (LPG) ile çalışan motorlu
taşıtlar için ikmal istasyonlarının kurulması, emniyet kuralları, kontrol altına alınması,
ruhsatlandırılması ve denetlenmesi ile ilgili usul ve esasları belirlemek amacıyla hazırlanmıştır.
Kapsam
Madde 2- Bu Yönetmelik, sıvılaştırılmış petrol gazları (LPG) ile çalışan motorlu
taşıtlar için ikmal istasyonları ile ilgili yer seçimi, tesis izni ve açılma ruhsatı verilmesi esasları
ile bu Yönetmelik hükümlerine uygun faaliyet göstermeyen tesisler hakkında yapılacak
işlemleri kapsar.
Hukuki dayanak
Madde 3- Bu Yönetmelik; 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu, 3030 sayılı
Büyükşehir Belediyelerinin Yönetimi Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin
Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun, 3143 sayılı Sanayi ve Ticaret Bakanlığının Teşkilat ve
Görevleri Hakkında Kanun, 1705 sayılı Ticarette Tağşişin Men'i ve İhracatın Murakabesi ve
Korunması Hakkında Kanun, 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun, 1475 sayılı
İş Kanunu, 3194 sayılı İmar Kanunu, 1580 sayılı Belediye Kanunu, 2918 sayılı Karayolları
Trafik Kanunu, 2872 sayılı Çevre Kanunu, 3154 sayılı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının
Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ve 7397 sayılı Sigorta Murakabe Kanununa dayanılarak
hazırlanmıştır.
Tanımlar
Madde 4- Bu Yönetmelikte yer alan terimlerin tanımları aşağıda belirtilmiştir.
a) (Değişik: 18/6/2003-2003/5928 K.) Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG): Petrol ve
doğalgazdan elde edilen ve sonradan basınç altında sıvılaştırılan başlıca propan, bütan ve
izomerleri gibi hidrokarbonlar veya bunların karışımıdır.
b) Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) ile Çalışan Motorlu Taşıtlar İçin İkmal
İstasyonu: LPG'nin sabit tanklarda depolandığı, yakıt olarak LPG'yi kullanan sabit depolu
karayolu taşıtlarına dispenser vasıtasıyla ikmal hizmetinin verildiği istasyonlardır.
c) Dispenser: LPG'nin ölçülerek sabit depolu motorlu taşıtlara doldurulmasını temin
eden ünitedir.
d) Depolama Yeri: LPG'nin depolanmasında kullanılan depolama tankı veya tanklarının
bulunduğu yerdir.
e) Depolama Tankı: LPG'nin basınç altında depolanabileceği, anma hacmi 108,5
litreden büyük olan ve ilgili standartlara göre yapılmış atmosfere kapalı kaptır.
f) Pompa ve Aksamı: LPG'nin depolama tankından emilip dispenserlere basınçlı olarak
sevk edilmesini sağlayan ünitedir.
g) Taşıt Dolum Yeri: Motorlu taşıtların tanklarına LPG doldurulması için gerekli
tesisatın bulunduğu yerdir.
h) Dökme LPG Dolum Yeri: Tankerlerden depolama tanklarına dolum yapılırken,
dolum işlemleri esnasında tankerlerin durduğu, bağlantıların sökülüp takıldığı ve atmosferinde
LPG buharının bulunabileceği yerdir.
1305
ı) İdari ve Yardımcı Tesisler Yeri: LPG ikmal istasyonunun idari, ticari ve sosyal
faaliyetlerinin yürütüldüğü, istasyona ait makine ve ekipmanların bakımlarının yapıldığı,
binaların ve istasyonun ihtiyacı olan elektrik, basınçlı hava ve su temin ünitelerinin bulunduğu
yerdir.
j) TS 11939 Standardı: Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG)-İkmal İstasyonu-Karayolu
Taşıtları İçin-Emniyet Kuralları standardıdır.
k) Geçiş Yolu: Taşıtların LPG ikmal istasyonuna girip çıkması için yapılmış olan yolun,
karayoluna bağlanan ve karayolu sınır çizgisi içinde kalan kısmıdır.
l) Sağlık Koruma Bandı: LPG ikmal istasyonunun çevreye olabilecek zararlı etkisi
dikkate alınarak, kendi parseli içinde istasyon etrafında bırakılması gereken iskan dışı alandır.
m) Yetkili Makam: Büyükşehir belediyesi ve mücavir alan sınırları içinde, büyükşehir
belediye başkanlığı veya büyükşehir belediye başkanının yetkisini devredeceği ilçe belediye
başkanlığıdır. Büyükşehir belediyesi ve mücavir alan sınırları dışında ise valiliktir.
n) İnceleme Kurulu: Büyükşehir belediyesi ve mücavir alan sınırları içinde, büyükşehir
belediye başkanlığınca veya büyükşehir belediye başkanının yetkisini devredeceği ilçe belediye
başkanlığınca görevlendirilecek hekim ya da mühendis bir başkan ile en az iki teknik eleman
üyeden oluşan kuruldur.
Büyükşehir belediyesi sınırları ve mücavir alan dışında ise valilikçe görevlendirilecek
hekim ya da mühendis bir başkan ile en az iki teknik eleman üyeden oluşan kuruldur.
o) Yer Seçimi İzni: LPG ikmal istasyonunun, kurulması öngörülen yerde kurulup
kurulamayacağına dair yetkili makamın yazılı iznidir.
p) Kurma İzni Belgesi: İşverenin tesise ait gerekli plan, proje ve belgelerle müracaatı
üzerine, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun olması halinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı tarafından verilecek belgedir.
r) Tesis İzni: Kurulacak LPG ikmal istasyonuna Yer Seçimi İzni verildikten sonra
başvuruyu yapanın gerekli şartları yerine getirmesini müteakip yetkili makam tarafından
verilen yazılı izindir.
s) (Mülga: 18/6/2003-2003/5928 K.)
t) İşletme Belgesi: İşyeri kurulup Deneme İzni alarak faaliyete geçtikten sonra Kurma
İzni Belgesine esas plan, proje ve belgelere uygun olarak kurulduğunun tespiti halinde ve iş
sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuata aykırı husus bulunmaması halinde, Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığı tarafından verilecek belgedir.
u) Açılma Ruhsatı: Tesis İzni verilmiş, onaylı projesine uygun olarak kurulmuş ve
uygunluğu tespit edilmiş LPG ikmal istasyonunun faaliyet göstermesine, yetkili makam
tarafından verilen yazılı izindir.
v) Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) Dağıtım Şirketi: Enerji ve Tabii Kaynaklar
Bakanlığı Petrol İşleri Genel Müdürlüğünden otogaz dağıtım ve pazarlama şirketi statüsü almış
olan LPG dağıtım şirketidir.
y) (Mülga: 18/6/2003-2003/5928 K.)
z) Sorumlu Müdür: Kimya, makine, petrol veya çevre mühendisliği dallarından
herhangi birisinin eğitimini almış ve LPG ikmal istasyonunda işleri yürütmek üzere
görevlendirilen kişidir.
1306
İKİNCİ BÖLÜM
Kuruluş, Emniyet Mesafeleri, Genel Kurallar ve Emniyet Kuralları, LPG Depolama
Tankları ve Sağlık Koruma Bandı
Kuruluş
Madde 5- (Değişik: 18/6/2003-2003/5928 K.) LPG ikmal istasyonlarının kurulacağı
alanların 1/5000`lik ve 1/1000`lik imar planlarına "LPG ikmal istasyonu" olarak işlenmesi
şarttır.
LPG ikmal istasyonlarının ruhsatlı akaryakıt istasyonları dışında müstakil olarak
kurulmaları halinde bu istasyonlarda akaryakıt satışı yapılamaz.
Emniyet mesafeleri
Madde 6- LPG ikmal istasyonları ve bu istasyonlarda bulunan; depolama tankları,
dispanserler, pompa ve aksamı, idari ve yardımcı tesisler ve bunun gibi yerlerin; komşu arsa
sınırı, karayolu, demiryolu, binalar, metro hatları, okul, cami, hastane, çocuk parkı, doğal gaz
reglaj ve baz istasyonları, akaryakıt dispenserleri, depolama tankları ve bunun gibi yerlere olan
mesafeleri, TS 11939 standardına uygun olacaktır.
Ayrıca yolların kenarında yapılacak ve açılacak LPG ikmal istasyonları için Geçiş Yolu
İzin Belgesinin alınmasında;
a) Karayolları Genel Müdürlüğünün yapım ve bakım ağındaki yolların kenarında
yapılacak ve açılacak LPG ikmal istasyonları için Karayolları Genel Müdürlüğünden,
b) Belediyelerin yapım ve bakım ağındaki yolların kenarında yapılacak ve açılacak LPG
ikmal istasyonları için,
1) (Değişik:18/6/2003-2003/5928 K.)Büyükşehir belediyesi ve mücavir alan sınırları
içinde Büyükşehir Belediye Başkanlığından,
2) Diğer belediye ve mücavir alan sınırları içinde ise ilgili belediye başkanlığından,
görüş alınacaktır.
Genel kurallar ve emniyet kuralları
Madde 7- Bir LPG dağıtım şirketi ile bayilik sözleşmesi yapılmadan LPG ikmal istasyonu
kurulamaz ve işletilemez.
LPG ikmal istasyonunun bu Yönetmelik hükümlerine göre kurulmasından, kuruluş
standartlarının sağlanmasından, sürekliliğinden ve belgelendirilmesinden, ayrıca sisteme en az
altı ayda bir yapılacak bakımlardan, işletme kusurları dışında, LPG ikmal istasyonu yetkilileri
ile birlikte, bu istasyonlarla bayilik sözleşmesi yapan LPG dağıtım şirketleri de sorumludurlar.
LPG dağıtım şirketlerince, bu Yönetmelik hükümlerine göre gerekli ruhsat veya izinleri
almamış LPG ikmal istasyonlarına LPG teslimatı yapılamaz.
LPG ikmal istasyonlarında; istasyonla ilgili genel kurallarda ve istasyonda bulunan
depolama tankları, dispenserler, emniyet valfleri, pompa ve aksamı, borular, elektrik aksamı,
yangın güvenliği, topraklama tesisatı ile diğer makine ve teçhizatla ilgili genel kurallar ve
emniyet kurallarında, TS 11939 standardına uyulması zorunludur.
LPG depolama tankları
Madde 8- LPG ikmal istasyonlarındaki depolama tankları, Standardlarına uygun olarak,
yer üstü ve yer altı tankları şeklinde yapılacaktır.
Toplam tank su kapasitesi 40 m3'ten büyük LPG ikmal istasyonu kurulamaz.
Sağlık Koruma bandı
Madde 9- LPG ikmal istasyonlarında sağlık koruma bandının bırakılması zorunludur.
Sağlık koruma bandının tespitinde, TS 11939 standardında belirtilen emniyet mesafeleri göz
önünde bulundurulur.
1307
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Yer Seçimi İzni, Tesis İzni, Deneme İzni ve Açılma Ruhsatı
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Denetim ve Kanuni İşlemler
BEŞİNCİ BÖLÜM
Çeşitli Hükümler
1310
Madde 19- LPG ikmal istasyonlarında işlerin yetkili bir uzmanın gözetiminde
yürütülmesi için, sorumlu müdür bulundurulması zorunludur. Sorumlu müdür; kimya, makine,
petrol veya çevre mühendisliği dallarından herhangi birinin eğitimini almış bir mühendis
olmalıdır. Bir mühendis aynı il sınırları içerisinde faaliyet gösteren ve en fazla beş LPG ikmal
istasyonundan sorumlu olabilir.
İzin ve ruhsatların alınma süresi
Madde 20- Bu Yönetmelik hükümlerine göre gerekli izin ve ruhsatların alınmasında;
müracaat ve eklerinde eksik ve yanlışlık bulunmadığında, kamu kurum ve kuruluşlarınca özel
mevzuatında hüküm bulunanlar için söz konusu süreler içinde, özel mevzuatında sürelere ait
hüküm bulunmaması halinde ise müracaat tarihinden itibaren en geç 30 gün içinde izin ve
ruhsatlar verilir.
ALTINCI BÖLÜM
Son Hükümler
1.1) Bu LPG ikmal istasyonlarında, tesisin bulunduğu alanı kapsayan imar planının o
kısmında veya bütününde yapılan değerlendirme sonucu, bulunduğu yerde kalmasında mahsur
bulunmadığının tespiti halinde, plan tadilatı yapılarak yeni imar durumuna göre düzenlenen
proje esas alınarak, bu Yönetmeliğin izin ve ruhsat alınmasına ilişkin hükümleri uygulanır.
1.2) Yapılan plan irdelemesi sonucu, bulunduğu yerde kalmasının mümkün olmadığı tespit
edilen LPG ikmal istasyonları ise, yetkili makam tarafından süresiz olarak kapatılır. Tesisler
söktürülerek tesisin bulunduğu alanın plan hükümlerine göre kullanımı sağlanır.
2) Yer Seçimi İzni olan fakat toplum, çevre, iş sağlığı ve güvenliği ile standartlar
açısından uygun olmayan, ancak alınacak birtakım tedbirlerle mahsurlarının giderilebileceği
İnceleme Kurulu tarafından tespit edilen LPG ikmal istasyonlarının, eksiklikleri giderilinceye
kadar yetkili makam tarafından faaliyetleri durdurulur. (Mülga son cümle: 18/6/2003-
2003/5928 K.)
3) Yer Seçimi İzni olmayan, aynı zamanda toplum, çevre, iş sağlığı ve güvenliği ile
standartlar açısından da uygun olmadığı İnceleme Kurulu tarafından tespit edilen LPG ikmal
istasyonları yetkili makam tarafından süresiz olarak kapatılır. Tesisler söktürülerek tesisin
bulunduğu alanın plan hükümlerine göre kullanımı sağlanır.
Yukarıdaki hükümlere göre yetkili makam tarafından Açılma Ruhsatı alamayacağı
kesinleşmiş ve faaliyetleri durdurulmuş olan LPG ikmal istasyonları, en geç bir ay içerisinde
istasyonu kuran gerçek, tüzel kişi veya LPG dağıtım şirketi tarafından söktürülerek tesisin
bulunduğu alanın plan hükümlerine göre kullanımı sağlanır. Bu süre içerisinde söktürülmeyen
LPG ikmal istasyonları yetkili makam tarafından sökülür veya söktürülür ve masrafı
ilgililerden tahsil edilir.
Yürürlük
Madde 21- Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 22- Bu Yönetmelik hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
1312
SOSYAL SİGORTALAR KURUMU SOSYAL SİGORTA İŞLEMLERİ
YÖNETMELİĞİNİN 85 İNCİ MADDESİNDE DEĞİŞİKLİK
YAPILMASINA DAİR YÖNETMELİK
1313
İLGİLİ TEBLİĞLER, GENELGELER ve DİĞER SAİR MEVZUAT
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
1314
AĞIR VE TEHLİKELİ İŞLERDE ÇALIŞTIRILACAK İŞÇİLERİN
MESLEKİ EĞİTİMLERİNE DAİR TEBLİĞ
Amaç
MADDE 1 – Bu Tebliğin amacı, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun
85.maddesinde yer alan ve ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılan işçilerin mesleki eğitimlerinin
usul ve esaslarını düzenlemektir.
Kapsam
MADDE 2 – Bu Tebliğ, 4857 sayılı Kanunun 85.maddesine göre çıkarılan, 16/6/2004
tarihli ve 25494 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği”
kapsamında bulunan işyerlerinde çalışan işçileri kapsar.
Dayanak
MADDE 3 – Bu Tebliğ, 4857 sayılı Kanunun 85.maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 – Bu Tebliğin uygulanmasında;
a) Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,
b) Mesleki Eğitim: Örgün veya yaygın eğitim yoluyla bireyleri mesleğe hazırlamak,
meslek sahibi olanların mesleklerinde gelişmelerini ve yeni mesleklere uyumlarını sağlamak
amacıyla gerekli bilgi, beceri, tavır ve değer duygularını geliştiren ve bireylerin fiziki, sosyal,
kültürel ve ekonomik yeteneklerinin gelişim sürecinin bir plan içerisinde yürütülmesini
sağlayan eğitimi,
c) Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumları: Mesleki ve teknik eğitim alanında,
diplomaya götüren orta öğretim kurumları ile belge ve sertifika programlarının uygulandığı her
tür ve derecedeki örgün ve yaygın eğitim - öğretim kurumlarını,
ifade eder.
1315
ç) 11/7/2002 tarihli ve 24812 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Patlayıcı Madde
Ateşleyici Yeterlilik Belgesinin Verilmesi Esas ve Usullerinin Belirlenmesi Hakkında
Yönetmelik kapsamında alınan ateşleyici yeterlilik belgesi,
d) Yukarıda sayılanların dışında kuruluş kanunlarında veya ilgili kanunlarca
yetkilendirilmiş kamu kurum ve kuruluşları, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları,
eğitim amaçlı faaliyet gösteren vakıf ve dernekler ile işçi ve işveren kuruluşları veya işveren
tarafından Milli Eğitim Bakanlığının onayı ile düzenlenen eğitim faaliyetleri sonucunda verilen
belgeler,
e) Uluslararası kurum ve kuruluşlardan alınan ve Milli Eğitim Bakanlığı tarafından
denkliği sağlanan belgeler.
Yürürlük
MADDE 8 – Bu Tebliğ, yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 9 – Bu Tebliğ hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.
1316
ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
İTİRAZLARIN KONUSU :
A - 30.3.2005 günlü, 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun;
1 - 3. maddesinin,
2 - 23. maddesinin (1) numaralı fıkrasının,
3 - 24. maddesinin (1) numaralı fıkrasının,
4 - 27. maddesinin (1) numaralı fıkrasının,
5 - 28. maddesinin,
6 - 29. maddesinin,
7 - Geçici 2. maddesinin,
8 - Geçici 3. maddesinin,
B - 4.11.2004 günlü, 5252 sayılı Türk Ceza Kanununun Yürürlük ve Uygulama Şekli
Hakkında Kanun’un 11.5.2005 günlü, 5349 sayılı Yasa ile değiştirilen 7. maddesinin (4)
numaralı fıkrasının,
Anayasa’nın Başlangıcı ile 2., 6., 7., 8., 9., 10., 11., 36., 123., 125., 128., 138., 140., 142.,
153. ve 155. maddelerine aykırılığı savıyla iptali istemidir.
I - OLAY
Bakılmakta olan davalarda, itiraz konusu kuralların Anayasa’ya aykırı oldukları kanısına
varan Mahkemeler iptalleri için başvurmuşlardır.
II - İTİRAZ VE YÜRÜRLÜĞÜN DURDURULMASI İSTEMLERİNİN
GEREKÇELERİ
Başvuran Mahkemeler,
- 5326 sayılı Yasa’nın 3. maddesi ile ilgili olarak;
1317
Yargı ayrılığını benimsemiş olan Anayasal rejimde, idari işlemlere karşı adli yargının
görevlendirilmesinin, Anayasa’nın 2. maddesinde belirtilen hukuk devletinin unsurlarından
olan belirlilik ve hukuki güvenlik ilkelerine idarenin her türlü eylem ve işlemini idari yargı
denetimine tabi tutan 125. maddesine ve buna bağlı olarak temyiz merciini değiştirmesi
sebebiyle de 155. maddesine,
- 5326 sayılı Yasa’nın 23. maddesinin (1) numaralı fıkrası ve 5252 sayılı Yasa’nın 7.
maddesinin (4) numaralı fıkrası ile ilgili olarak;
Adli işlemlerle ilgili yargı görevi yürüten Cumhuriyet savcısının yaptığı soruşturma
kapsamında, eylemin niteliği ile verdiği kararların onun adli görevi içerisinde değerlendirilmesi
gerektiği halde, eylemin niteliğine bağlı olarak kendisine idari yaptırım uygulama görevi
verilmesinin Anayasa’nın Başlangıcı ile 2., 6., 7., 8., ve 9. maddelerinde benimsenen kuvvetler
ayrılığı ilkesine; yargı ayrılığı ilkesi gereği maddi ve organik olarak idari işlem niteliğindeki
idari para cezasını verme yetkisinin Cumhuriyet savcısına verilmesinin Anayasa’nın 10., 11.,
123., 125., 128., 138., 140., 142. ve 155. maddelerine,
- 5326 sayılı Yasa’nın 24. maddesinin (1) numaralı fıkrası ile ilgili olarak;
Yargısal organ olmalarına karşın mahkemelere, idari işlem yapma yetkisi veren
düzenlemenin Anayasa’nın Başlangıcı ile 2., 6., 7., 8., 9., 123., 125., 128. ve 138. maddelerine,
- 5326 Sayılı Yasa’nın 27. maddesinin (1) numaralı fıkrası ve 28. maddesiyle ilgili
olarak;
İdari bir işlem sonucunda tesis edilen idari para cezası ve mülkiyetin kamuya geçirilmesi
kararlarına karşı idari yargı yerine adli yargıya başvurulmasının ve bunun incelenme usulünü
düzenleyen kuralların Anayasa’nın Başlangıcı ile 2., 36., 125., 140., 142. ve 155. maddelerine,
- 5326 sayılı Yasa’nın 29. maddesi ile ilgili olarak;
İdari para cezasına karşı yapılacak itiraz merciini sulh ceza mahkemesi olarak belirleyen
27. maddedeki düzenlemeye bağlı olarak, bu mahkemece verilecek kararlara karşı yapılacak
itirazın da ağır ceza mahkemesine verilmesinin Anayasa’nın 2., 125., 153. ve 155 maddelerine,
- 5326 sayılı Yasa’nın geçici 2. ve Geçici 3. maddeleri ile ilgili olarak,
5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun 27. maddesine ilişkin gerekçeyle kuralların
Anayasa’nın Başlangıcı ile 2., 8., 9., 125., 140., 142. ve 155. maddelerine,
aykırı olduğu ileri sürülmüştür.
III - YASA METİNLERİ
A - İtiraz Konusu Yasa Kuralları
1 - 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun;
a) “Genel kanun niteliği” başlıklı 3. maddesi şöyledir:
“MADDE 3.- (1) Bu Kanunun genel hükümleri diğer kanunlardaki kabahatler hakkında
da uygulanır.”
b) “Cumhuriyet savcısının karar verme yetkisi” başlıklı 23. maddesinin (1) numaralı
fıkrası şöyledir;
“MADDE 23.- (1) Cumhuriyet savcısı, kanunda açıkça hüküm bulunan hallerde bir
kabahat dolayısıyla idarî yaptırım kararı vermeye yetkilidir.”
c) “Mahkemenin karar verme yetkisi” başlıklı 24. maddesinin (1) numaralı fıkrası
şöyledir;
“MADDE 24.- (1) Kovuşturma konusu fiilin kabahat oluşturduğunun anlaşılması halinde
mahkeme tarafından idarî yaptırım kararı verilir.”
d) “Başvuru yolu” başlıklı 27. maddesinin (1) numaralı fıkrası şöyledir;
“MADDE 27.- (1) İdarî para cezası ve mülkiyetin kamuya geçirilmesine ilişkin idarî
yaptırım kararına karşı, kararın tebliği veya tefhimi tarihinden itibaren en geç onbeş gün içinde,
sulh ceza mahkemesine başvurulabilir. Bu süre içinde başvurunun yapılmamış olması halinde
idarî yaptırım kararı kesinleşir.”
e) “Başvurunun incelenmesi” başlıklı 28. maddesi şöyledir;
“MADDE 28.- (1) Başvuru üzerine mahkemece yapılan ön inceleme sonucunda;
1318
a) Yetkili olmadığının anlaşılması halinde dosyanın yetkili sulh ceza mahkemesine
gönderilmesine,
b) Başvurunun süresi içinde yapılmadığının, başvuru konusu idarî yaptırım kararının sulh
ceza mahkemesinde incelenebilecek kararlardan olmadığının veya başvuranın buna hakkı
bulunmadığının anlaşılması halinde, bu nedenlerle başvurunun reddine,
c) (a) ve (b) bentlerinde sayılan nedenlerin bulunmaması halinde başvurunun usulden
kabulüne,
Karar verilir.
(2) Başvurunun usulden kabulü halinde mahkeme dilekçenin bir örneğini ilgili kamu
kurum ve kuruluşuna tebliğ eder.
(3) İlgili kamu kurum ve kuruluşu, başvuru dilekçesinin tebliği tarihinden itibaren en geç
onbeş gün içinde mahkemeye cevap verir. Başvuru konusu idarî yaptırıma ilişkin işlem
dosyasının tamamının bir örneği, cevap dilekçesi ile birlikte mahkemeye verilir. Mahkeme,
işlem dosyasının aslını da ilgili kamu kurum ve kuruluşundan isteyebilir. Cevap dilekçesi, idarî
yaptırım kararına karşı başvuruda bulunan kişi sayısından bir fazla nüsha olarak verilir.
(4) Mahkeme, başvuruda bulunan kişilere cevap dilekçesinin bir örneğini tebliğ eder;
talep üzerine veya re’sen tarafları çağırarak belli bir gün ve saatte dinleyebilir. Dinleme için
belirlenen günle tebligatın yapılacağı gün arasında en az bir haftalık zaman olmasına dikkat
edilir. Dinleme sırasında taraflar veya avukatları hazır bulunur. Mazeretsiz olarak hazır
bulunmama, yokluklarında karar verilmesine engel değildir. Bu husus, tebligat yazısında açıkça
belirtilir.
(5) Ceza Muhakemesi Kanununun tanıklığa, bilirkişi incelemesine ve keşfe ilişkin
hükümleri, bu başvuru ile ilgili olarak da uygulanır.
(6) Dinlemede sırasıyla; hazır bulunan başvuru sahibi ve avukatı, ilgili kamu kurum ve
kuruluşunun temsilcisi, varsa tanıklar dinlenir, bilirkişi raporu okunur, diğer deliller ortaya
konulur.
(7) Mahkeme, ilgilileri dinledikten ve bütün delilleri ortaya koyduktan sonra aleyhinde
idarî yaptırım kararı verilen ve hazır bulunan tarafa son sözünü sorar. Son söz hakkı, aleyhinde
idarî yaptırım kararı verilen tarafın kanunî temsilcisi veya avukatı tarafından da kullanılabilir.
Mahkeme son kararını hazır bulunan tarafların huzurunda açıklar.
(8) Mahkeme, son karar olarak idarî yaptırım kararının;
a) Hukuka uygun olması nedeniyle, “başvurunun reddine”,
b) Hukuka aykırı olması nedeniyle, “idarî yaptırım kararının kaldırılmasına”,
Karar verir.
(9) İkibin Türk Lirası dahil idarî para cezalarına karşı başvuru üzerine verilen kararlar
kesindir.”
f) “İtiraz yolu” başlıklı 29. maddesi şöyledir;
“MADDE 29.- (1) Mahkemenin verdiği son karara karşı, yargı çevresinde yer aldığı ağır
ceza mahkemesine itiraz edilebilir. Bu itiraz, kararın tebliği tarihten itibaren en geç yedi gün
içinde yapılır.
(2) İtirazla ilgili karar, dosya üzerinden inceleme yapılarak verilir.
(3) Mahkeme, her bir itirazla ilgili olarak “itirazın kabulüne” veya “itirazın reddine”
karar verir.
(4) Mahkemenin verdiği karar taraflara tebliğ edilir. Vekil olarak avukatla temsil edilme
halinde ayrıca taraflara tebligat yapılmaz.
(5) İdarî yaptırım kararının ağır ceza mahkemesi tarafından verilmesi halinde bu karara
karşı itiraz mercii en yakın ağır ceza mahkemesidir.”
g) Geçici 2. Madde şöyledir;
“GEÇİCİ MADDE 2.- (1) Bu Kanun hükümleri, yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla idare
mahkemelerinde dava açılarak iptali istenen idarî yaptırım kararları hakkında uygulanmaz.”
h) Geçici 3. Madde şöyledir;
1319
“GEÇİCİ MADDE 3.- (1) Daha önce verilmiş olan idarî para cezasına ilişkin kararlara
karşı henüz iptal davası açılmamış olmakla birlikte dava açma süresinin geçmemiş olması
halinde, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren onbeş gün içinde 27 nci madde
hükümlerine göre sulh ceza mahkemesine başvuruda bulunulabilir.”
2 - 5252 sayılı Türk Ceza Kanununun Yürürlük ve Uygulama Şekli Hakkında Kanun’un
11.5.2005 günlü, 5349 sayılı Yasa ile değiştirilen 7. maddesinin, itiraz konusu (4) numaralı
fıkrası şöyledir;
“(4) Bu madde hükmüne göre idari para cezasına karar vermeye Cumhuriyet savcısı
yetkilidir.”
B - İlgili Yasa Kuralı
5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun ilgili görülen 2. maddesi şöyledir:
“MADDE 2.- (1) Kabahat deyiminden; kanunun, karşılığında idarî yaptırım
uygulanmasını öngördüğü haksızlık anlaşılır.”
C - Dayanılan Anayasa Kuralları
Başvuru gerekçelerinde Anayasa’nın Başlangıcı ile 2., 6., 7., 8., 9., 10., 11., 36., 123.,
125., 128., 138., 140., 142., 153. ve 155. maddelerine dayanılmıştır.
IV - İLK İNCELEME
Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün 8. maddesi gereğince değişik tarihlerde yapılan ilk
inceleme toplantılarında öncelikle uygulanacak kural sorunu üzerinde durulmuştur.
Anayasa’nın 152. ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri
Hakkında Kanun’un 28. maddesine göre, mahkemeler bakmakta oldukları davalarda
uygulayacakları yasa ya da kanun hükmünde kararname kurallarını Anayasa’ya aykırı görürler
veya taraflardan birinin ileri sürdüğü aykırılık savının ciddi olduğu kanısına varırlarsa o
hükmün iptali için Anayasa Mahkemesi’ne başvurmaya yetkilidirler. Ancak, bu kurallar
uyarınca bir mahkemenin Anayasa Mahkemesi’ne başvurabilmesi için elinde yöntemince
açılmış ve görevine giren bir dava bulunması ve iptali istenen kuralların da o davada
uygulanacak olması gerekmektedir. Uygulanacak yasa kuralları, davanın değişik evrelerinde
ortaya çıkan sorunların çözümünde veya davayı sonuçlandırmada olumlu ya da olumsuz yönde
etki yapacak nitelikte bulunan kurallardır.
30.3.2005 günlü, 5326 sayılı “Kabahatler Kanunu”nun 29., Geçici Madde 2 ve Geçici
Madde 3 maddelerinin itiraz başvurusunda bulunan Mahkemelerin bakmakta oldukları
davalarda uygulanma olanağı bulunmadığından, bu maddelere ilişkin başvuruların
Mahkemelerin yetkisizliği nedeniyle REDDİNE,
Dosyalarda eksiklik bulunmadığından itiraz konusu diğer kurallarla ilgili olarak işin
esasının incelenmesine,
OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.
V - YÜRÜRLÜĞÜN DURDURULMASI İSTEMLERİNİN İNCELENMESİ
Esas 2005/72, 2005/108, 2005/123 ve 2005/169 sayılı dosyaların konusunu oluşturan
başvurularda yürürlüğün durdurulması istemlerinin koşulları oluşmadığından REDDİNE,
OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.
VI - ESASIN İNCELENMESİ
Başvuru kararları ve ekleri, işin esasına ilişkin raporlar, itiraz konusu ve ilgili görülen
yasa kuralları, dayanılan Anayasa kuralları ve bunların gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri
okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:
A - Birleştirme Kararı
30.3.2005 günlü, 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun kimi madde, fıkra veya ibareleriyle,
4.11.2004 günlü, 5252 sayılı “Türk Ceza Kanununun Yürürlük ve Uygulama Şekli Hakkında
Kanun”un 11.5.2005 günlü, 5349 sayılı Yasa ile değiştirilen 7. maddesinin (4) numaralı
fıkrasının iptali istemiyle yapılan itiraz başvurularına ilişkin olarak 2005/72, 2005/111,
2005/112, 2005/118, 2005/121, 2005/123, 2005/144, 2005/157, 2005/168, 2005/169, 2006/1 ve
2006/14 Esas sayılı davaların, aralarındaki hukuki irtibat nedeniyle 2005/108 Esas sayılı dava
1320
ile BİRLEŞTİRİLMESİNE, birleştirilen davaların esaslarının kapatılmasına, esas incelemenin
2005/108 Esas sayılı dosya üzerinden yürütülmesine, OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.
B - 5326 Sayılı Yasa’nın 3. Maddesinin (1) Numaralı Fıkrasının İncelenmesi
1) Anlam ve Kapsam
Kabahatler Kanunu’nun “Genel kanun niteliği” başlıklı itiraz konusu 3. maddesinde,
“Bu Kanunun genel hükümleri diğer kanunlardaki kabahatler hakkında da uygulanır.”
denilmek suretiyle, Kanun’un Birinci Kısmındaki maddelerinin diğer kanunlardaki kabahatler
hakkında da uygulanacağı belirtilmiştir.
Madde gerekçesinden, özel kanunlarda dağınık biçimde yer alan idari yaptırımların
disiplin altına alınarak, özel kanunlarda kabahat türünden fiillerin tanımlanması ve bu fiiller
karşılığında öngörülen idari yaptırımların belirlenmesinin amaçlandığı anlaşılmaktadır.
Böylece, Kanun’un bu kısmında düzenlenen amaç ve kapsam, tanım, genel kanun niteliği,
kanunilik ilkesi, zaman bakımından uygulama, yer bakımından uygulama, kabahatten dolayı
sorumluluğun esasları, yaptırım türleri, soruşturma zamanaşımı, karar verme yetkisi ve kanun
yolları başlık veya üst başlığı altında sayılan genel ilkelerin özel kanunlardaki kabahat fiilleri
hakkında da uygulanması benimsenmiştir.
Yasa’nın 2. maddesindeki kabahat deyiminden, kanunun karşılığında idari yaptırım
uygulanmasını öngördüğü haksızlık anlaşılmaktadır. 16. maddede, kabahatler karşılığında
uygulanacak olan idari yaptırımlar, idari para cezası ve idari tedbirler olarak belirlenmiştir.
İdari tedbirler, mülkiyetin kamuya geçirilmesi ve ilgili kanunlarda yer alan diğer tedbirlerdir.
İtiraz konusu 3. maddede “Bu Kanunun genel hükümleri diğer kanunlardaki kabahatler
hakkında da uygulanır” denilmektedir. Bu kuralın 2. maddedeki tanımla birlikte
incelenmesinden, 5326 sayılı Kanun’un idari yargının görev alanını da kapsadığı
anlaşılmaktadır. Ancak, Yasa’nın 19. maddesiyle bu kapsamın daraltılarak, diğer kanunlarda
kabahat karşılığında öngörülen belirli bir süre için; bir meslek ve sanatın yerine getirilmemesi,
işyerinin kapatılması, ruhsat veya ehliyetin geri alınması, kara, deniz veya hava nakil aracının
trafikten veya seyrüseferden alıkonulması gibi yaptırımlara ilişkin hükümler, ilgili kanunlarda
bu Kanun hükümlerine uygun değişiklik yapılıncaya kadar saklı tutulmaktadır.
Yasa’nın 27. maddesinin (1) numaralı fıkrasında ise, idari para cezası ve mülkiyetin
kamuya geçirilmesine ilişkin idari yaptırım kararına karşı, kararın tebliği veya tefhimi
tarihinden itibaren en geç onbeş gün içinde, sulh ceza mahkemesine başvurulabileceği
belirtilmektedir. Bu kuralın, ilgili kanunlarda yer alan diğer tedbirler dışındaki, idari para
cezası ve mülkiyetin kamuya geçirilmesine ilişkin idari yaptırım kararları için uygulanacağı
açıktır.
2) Anayasa’ya Aykırılık Sorunu
Başvuru kararında, kuralın, hukuk devletinin unsurlarından olan belirlilik ve hukuki
güvenlik ilkeleri ve idarenin her türlü eylem ve işleminin idari yargı denetimine tabi tutulması
gereği ile bağdaşmadığı bu nedenle Anayasa’nın 2., 125. ve 155. maddelerine aykırı olduğu
ileri sürülmüştür.
Anayasa’nın 125 maddesinin birinci fıkrasında, “idarenin her türlü eylem ve işlemlerine
karşı yargı yolu açıktır”; 140. maddesinin birinci fıkrasında, “Hakimler ve savcılar adlî ve
idarî yargı hâkim ve savcıları olarak görev yaparlar”; 142. maddesinde “Mahkemelerin
kuruluşu, görev ve yetkileri, işleyişi ve yargılama usulleri kanunla düzenlenir”; 155.
maddesinin birinci fıkrasında da, “Danıştay, idarî mahkemelerce verilen kanunun başka bir
idarî yargı merciine bırakmadığı karar ve hükümlerin son inceleme merciidir. Kanunda
gösterilen belli davalara da ilk ve son derece mahkemesi olarak bakar” denilmektedir. Bu
kurallara göre, Anayasa’da idarî ve adlî yargının ayrılığı kabul edilmiştir. Bu ayrım uyarınca
idarenin kamu gücü kullandığı ve kamu hukuku alanına giren işlem ve eylemleri idarî yargı,
özel hukuk alanına giren işlemleri de adli yargı denetimine tâbi olacaktır. Buna bağlı olarak
idarî yargının görev alanına giren bir uyuşmazlığın çözümünde adlî yargının görevlendirilmesi
konusunda yasakoyucunun geniş takdir hakkının bulunduğunu söylemek olanaklı değildir.
1321
Ceza hukukundaki gelişmelere koşut olarak, kimi yasal düzenlemelerde basit nitelikte
görülen suçlar hakkında idari yaptırımlara yer verildiği görülmektedir. Daha ağır suç oluşturan
eylemler için verilen idari para cezalarına karşı yapılacak başvurularda konunun idare
hukukundan çok ceza hukukunu ilgilendirmesi nedeniyle adli yargının görevli olması doğaldır.
Ancak, idare hukuku esaslarına göre tesis edilen bir idari işlemin, sadece para cezası yaptırımı
içermesine bakılarak denetiminin idari yargı alanından çıkarılarak adli yargıya bırakılması
olanaklı değildir.
Bu durumda, itiraz konusu kuralla diğer yasalardaki kabahatlere yollama yapılarak,
yalnızca yaptırımın türünden hareketle ve idari yargının denetimine tabi tutulması gereken
alanlar gözetilmeden, bunları da kapsayacak biçimde başvuru yolu, itiraz, bunlara ilişkin usûl
ve esasların değiştirilmesi, Anayasa’nın 125. ve 155. maddelerine aykırıdır, Kural’ın iptali
gerekir.
İtiraz konusu kural Anayasa’nın 125. ve 155. maddelerine aykırılığı nedeniyle iptal
edildiğinden Anayasa’nın 2. maddesi yönünden ayrıca incelenmesine gerek görülmemiştir.
Sacit ADALI ve Mehmet ERTEN bu görüşe katılmamışlardır.
C - 5326 sayılı Yasa’nın 23. Maddesinin (1) Numaralı Fıkrası ile 5252 sayılı
Yasa’nın 7. Maddesinin (4) Numaralı Fıkrasının İncelenmesi
1) Anlam ve Kapsam
Kabahatler Kanunu’nun “Cumhuriyet savcısının karar verme yetkisi” başlıklı 23.
maddesinin itiraz konusu (1) numaralı fıkrasında; “Cumhuriyet savcısı, kanunda açıkça hüküm
bulunan hallerde bir kabahat dolayısıyla idari yaptırım kararı vermeye yetkilidir”
denilmektedir. Maddenin (2) ve (3) numaralı fıkralarında ise soruşturma aşamasında bu
yetkinin nasıl kullanılacağı düzenlenmektedir.
5252 sayılı Türk Ceza Kanununun Yürürlük ve Uygulama Şekli Hakkında Kanun’un
“Hafif hapis ve hafif para cezalarının idari para cezasına dönüştürülmesi” başlıklı 7.
maddesiyle, kanunlardaki “hafif hapis” veya “hafif para” cezası olarak öngörülen yaptırımlar
idari para cezasına dönüştürülmüş; itiraz konusu (4) numaralı fıkrada da, “Bu madde hükmüne
göre idari para cezasına karar vermeye Cumhuriyet savcısı yetkilidir” denilmiştir. Böylece,
daha önceki düzenlemelerde bu çerçevede yer almayan idari yaptırım kararı verme yetkisi
Cumhuriyet savcısına da tanınmaktadır. Ayrıca, kanunlarda “hafif hapis” ve “hafif para” cezası
öngörülen, ancak anılan Kanun gereğince “idari para cezası”na dönüştürülen yaptırımlarla ilgili
olarak karar vermeye de Cumhuriyet savcısı yetkili kılınarak, Kabahatler Kanunu’nun 22., 23.
ve 24. maddelerinde belirtilen sisteme bir istisna getirilmiştir.
2) Anayasa’ya Aykırılık Sorunu
Başvuru kararlarında, genel idare esaslarına göre kullanılan idari yaptırım kararı verme
yetkisinin, genel idare ve idarenin bütünlüğü ilkelerine aykırı olarak Cumhuriyet savcısına
bırakılmasının Anayasa’nın Başlangıcı ile 2., 6., 7., 8., 9., 10., 11., 123., 125., 128., 138., 140.,
142. ve 155. maddelerine aykırı olduğu ileri sürülmüştür.
Anayasa’nın 123. maddesinde idarenin, kuruluş ve görevleriyle bir bütün olduğu ve
kanunla düzenleneceği, kuruluş ve görevlerin merkezden yönetim ve yerinden yönetim
esaslarına dayandığı, kamu tüzelkişiliğinin, ancak kanunla veya kanunun açıkça verdiği yetkiye
dayanılarak kurulacağı; “Yargı yolu” başlıklı 125. maddesinin ilk
fıkrasında da idarenin her türlü eylem ve işlemine karşı yargı yolunun açık olduğu; 128.
maddesinde ise Devletin, kamu iktisadî teşebbüsleri ve diğer kamu tüzelkişilerinin genel idare
esaslarına göre yürütmekle yükümlü oldukları kamu hizmetlerinin gerektirdiği aslî ve sürekli
görevlerin memurlar ve diğer kamu görevlileri eliyle görüleceği, belirtilmektedir.
İtiraz konusu kurallar 5326 sayılı Yasa’nın 22., 23. ve 24. maddeleri ve aynı Yasa’nın 3.
maddesinin iptal gerekçesi ile birlikte değerlendirildiğinde, Cumhuriyet savcısının kabahat
dolayısıyla idari yaptırım uygulamasının istisnaî olduğu, hafif hapis ve hafif para cezasından
dönüştürülenler dışında bu konuda asıl yetkinin idareye tanındığı görülmektedir. Cumhuriyet
savcısına bu yetkinin tanınması nedeninin görevsizlik kararı verilerek işin uzatılması yerine
süratle bitirilmesi olduğu anlaşıldığından, düzenlemelerin Anayasa’nın 123., 125. ve 128.
1322
maddelerine aykırı olmadığı gibi, davaların en az giderle ve mümkün olan süratle
sonuçlandırılmasını öngören Anayasa’nın 141. maddesiyle de uyumlu olduğu kanısına
varılmıştır.
Açıklanan nedenlerle iptal istemlerinin reddi gerekir.
Kuralların Anayasa’nın Başlangıcı ile 2., 6., 7., 8., 9., 10., 11, 138., 140., 142. ve 155.
maddeleriyle ilgisi görülmemiştir.
Sacit ADALI ve Mehmet ERTEN bu karara değişik gerekçe ile katılmışlardır.
D - 5326 sayılı Yasa’nın 24. Maddesinin (1) Numaralı Fıkrasının İncelenmesi
1) Anlam ve Kapsam
Kabahatler Kanunu’nun “Mahkemenin karar verme yetkisi” başlıklı 24. maddesinin itiraz
konusu (1) numaralı fıkrasında; “Kovuşturma konusu fiilin kabahat oluşturduğunun
anlaşılması halinde mahkeme tarafından idari yaptırım kararı verilir” denilmektedir.
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 2. maddesinin (1) numaralı fıkrasının (f)
bendi uyarınca kovuşturma, iddianamenin kabulüyle başlayıp, hükmün kesinleşmesine kadar
geçen evreyi ifade etmektedir. Buna göre, mahkemelerin kabahat nedeniyle idari yaptırım
kararı verme yetkisi, yargılama sırasında eylemin kabahat oluşturduğunun anlaşılması halinde
söz konusu olabilir. Bu da, isnat edilen suçun niteliğinin değişmesi veya davanın yanlışlıkla
açılması, ancak buna ilişkin iddianamenin geri çevrilmemiş olması halinde mümkün olabilir.
Bu düzenleme biçimiyle, kovuşturma evresinde fiilin kabahat olduğu gerekçesiyle görevsizlik
kararı verilerek dosyanın görevli idari mercii veya cumhuriyet savcısına gönderilmesi yerine,
işin süratle sonuçlandırılmasının amaçlandığı anlaşılmaktadır.
2) Anayasa’ya Aykırılık Sorunu
Başvuru kararında, bir idari işlem olan idari yaptırım kararı verme yetkisinin idare içinde
yer almayan mahkemelere bırakılmasının Anayasa’nın Başlangıcı ile 2., 6., 7., 8., 9., 123.,
125., 128. ve 138. maddelerine aykırılığı ileri sürülmüştür.
5326 sayılı Yasa’nın 23. maddesinin (1) numaralı fıkrası ile 5252 sayılı Yasa’nın 7.
maddesinin (4) numaralı fıkrasına ilişkin gerekçelerin bu kural yönünden de geçerli olması
nedeniyle Anayasa’ya aykırı olmadığı sonucuna varılan Kural’ın iptali isteminin reddi gerekir.
Sacit ADALI ve Mehmet ERTEN bu karara değişik gerekçe ile katılmışlardır.
E - 5326 sayılı Yasa’nın 27. Maddesinin (1) Numaralı Fıkrası ile 28. Maddesinin
İncelenmesi
Başvuru kararlarında itiraz konusu kurallarla, idarenin kamu gücünü kullanarak verdiği
idari yaptırım kararları nedeniyle çıkan uyuşmazlıkların çözümünün idari yargı yerine adli
yargıya bırakılmasının Anayasa’nın Başlangıcı ile 2., 36., 125., 140., 142. ve 155. maddelerine
aykırı olduğu ileri sürülmüştür.
Yasa’nın 27. maddesinin (1) numaralı fıkrasında idari para cezası ve mülkiyetin kamuya
geçirilmesine ilişkin idari yaptırım kararlarına karşı başvuru yeri ve süresi düzenlenmekte; 28.
maddesinde ise başvurunun incelenme yöntemi belirtilmektedir.
5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun İkinci Kısmında “Çeşitli kabahatler” başlığı altında
düzenlenen fiilleri, ağırlıklı olarak 765 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 526. ve devamı
maddelerinde düzenlenmiş olan kabahatler oluşturmaktadır. 5252 sayılı Yasa’nın 7.
maddesiyle, çeşitli yasalarda hafif hapis veya hafif para cezası olarak öngörülen yaptırımlar
idari para cezasına dönüştürülmüştür. Yaptırımın adının yasa ile “idari” olarak
değiştirilmesinin, bu tür yaptırım uygulanacak eylemlerin gerçekte ceza hukuku alanına giren
suç olma özelliklerini etkilemeyeceği açıktır.
5326 sayılı Yasa’nın 3. maddesinin iptal gerekçesi doğrultusunda, cezaî karakteri ağır
basan bu eylemler açısından verilen idari para cezası ve/veya mülkiyetin kamuya geçirilmesi
yaptırımlarına karşı başvurunun sulh ceza mahkemesince kanunda belirtilen usule göre
incelenmesinde, Anayasa’nın 2., 125. ve 155. maddelerine aykırılık bulunmamaktadır. İtirazın
reddi gerekir.
Kuralların Anayasa’nın 36., 140. ve 142. maddeleriyle ilgisi görülmemiştir.
1323
Sacit ADALI ve Mehmet ERTEN bu karara farklı gerekçe ile katılmışlar, Şevket
APALAK ve Osman Alifeyyaz PAKSÜT ise, “5326 sayılı Kanun’un 27. maddesinin (1)
numaralı fıkrasının iptal edilmesi gerektiği” düşüncesiyle bu görüşe katılmamışlardır.
VII - İPTAL HÜKMÜNÜN YÜRÜRLÜĞE GİRECEĞİ GÜN SORUNU
5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun itiraz konusu 3. maddesinin iptaline karar
verilmesiyle meydana gelen hukuksal boşluk kamu yararını olumsuz yönde etkileyecek
nitelikte olduğundan, Anayasa’nın 153. maddesi ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin
Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 53. maddesi uyarınca, yeni düzenleme
yapması için yasama organına süre tanımak amacıyla iptal kararının Resmî Gazete’de
yayımlanmasından başlayarak altı ay sonra yürürlüğe girmesi uygun bulunmuştur.
VIII - İPTAL NEDENİYLE YÜRÜRLÜĞÜN DURDURULMASI İSTEMİNİN
İNCELENMESİ
30.3.2005 günlü, 5326 sayılı “Kabahatler Kanunu”nun 1.3.2006 günlü, E. 2005/108,
K. 2006/35 sayılı kararla iptal edilen 3. maddesine ilişkin iptal hükmünün yürürlüğe girmesinin
ertelenmesi nedeniyle, bu maddeye ilişkin yürürlüğün durdurulması isteminin REDDİNE,
1.3.2006 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.
IX - SONUÇ
A - 30.3.2005 günlü, 5326 sayılı “Kabahatler Kanunu”nun;
1 - 3. maddesinin Anayasa’ya aykırı olduğuna ve İPTALİNE, Sacit ADALI ile Mehmet
ERTEN’in karşıoyları ve OYÇOKLUĞUYLA,
2 - 23. maddesinin (1) numaralı fıkrasının, Anayasa’ya aykırı olmadığına ve itirazın
REDDİNE, OYBİRLİĞİYLE,
3 - 24. maddesinin (1) numaralı fıkrasının, Anayasa’ya aykırı olmadığına ve itirazın
REDDİNE, OYBİRLİĞİYLE,
4 - 27. maddesinin (1) numaralı fıkrasının, Anayasa’ya aykırı olmadığına ve itirazın
REDDİNE, Şevket APALAK ile Osman Alifeyyaz PAKSÜT’ün karşıoyları ve
OYÇOKLUĞUYLA,
5 - 28. maddesinin, Anayasa’ya aykırı olmadığına ve itirazın REDDİNE,
OYBİRLİĞİYLE,
B - 4.11.2004 günlü, 5252 sayılı “Türk Ceza Kanununun Yürürlük ve Uygulama Şekli
Hakkında Kanun”un 11.5.2005 günlü, 5349 sayılı Yasa ile değiştirilen 7. maddesinin (4)
numaralı fıkrasının, Anayasa’ya aykırı olmadığına ve itirazın REDDİNE, OYBİRLİĞİYLE,
C - 5326 sayılı Yasa’nın iptal edilen 3. maddesinin doğuracağı hukuksal boşluk kamu
yararını ihlal edici nitelikte görüldüğünden, Anayasa’nın 153. maddesinin üçüncü fıkrasıyla
2949 sayılı Yasa’nın 53. maddesinin dördüncü ve beşinci fıkraları gereğince İPTAL
HÜKMÜNÜN, KARARIN RESMİ GAZETE’DE YAYIMLANMASINDAN BAŞLAYARAK
ALTI AY SONRA YÜRÜRLÜĞE GİRMESİNE, OYBİRLİĞİYLE,
1.3.2006 gününde karar verildi.
Üye Üye
Sacit ADALI Mehmet ERTEN
AZLIK OYU
5326 sayılı Yasa’nın 3. maddesi; Anayasa ile belirlenmiş idari yargının görev alanının
gözetilmemesi gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi’nce iptal edilmişse de, yargı yerlerini
gösteren görevle ilgili kuralların yorumlarla değerlendirilmesi ve kapsamının belirlenmesi
olanaksız ve duraksamalar doğmasına nedendir. Başka bir aktarımla, uyuşmazlıkların
görüleceği yargı yerlerinin açıklıkla ve kuşkuya yer bırakmadan yasalarda gösterilmesi gerekir.
Bu bakımdan, idari uğraşla ilgili ve idari işlem niteliğindeki idari para cezası ve mülkiyetin
kamuya geçirilmesi kararlarına karşı, Anayasal yargı ayrılığı kurallarına özen gösterilmeksizin
adli yargı yerinin görevli kılınması sonucu veren düzenleme; gerek bu biçimi ve gerekse yeni
yasalaşma sürecinde de etkisi görülecek konumuyla Anayasa’nın 125., 140. ve 155.
maddelerine aykırıdır.
Kuralın iptali gerekeceği oyuyla, kararın, 5326 sayılı Yasa’nın 27. maddesinin birinci
fıkrasıyla ilgili kısmına karşıyım.
Üye
Şevket APALAK
KARŞIOY YAZISI
5326 sayılı Yasa’nın 27. maddesinin (1) numaralı fıkrasının Anayasa’ya aykırı olduğu
yolundaki itirazın reddine ilişkin çoğunluk görüşüne, aşağıdaki nedenlerle katılmıyorum.
1326
Ceza hukukunda, kişinin kendisi hakkındaki suçlamadan haberdar olması, savunmasını
yapması ve cezanın, ondan sonra verilmesi, temel ilkedir. İdare tarafından, kamu düzeninin
korunması, kişilerin mevzuata uymalarının sağlanması amacıyla uygulanan yaptırımlarda ise
ceza hukukunun bu temel kuralı, devlet ve toplum hayatının mahiyeti icabı geçerli olmamakta;
kişi, çoğu kez haberi olmadan yaptırıma uğramakta, ancak buna itiraz edebilmektedir. Bu itiraz
imkanının güvencesi, idarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolunun açık olduğunu
belirten, Anayasa’nın 125. maddesi ve yargı yeri de idari yargıdır.
765 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 526. ve devamı maddelerinde düzenlenmiş olan
fiillerin, 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun İkinci Kısmı’nda “Çeşitli kabahatler” başlığı
altında yeniden düzenlenmesi ve bunlara idari para cezası verilmesinin öngörülmesi ile, bu
eylemler artık ceza hukukunun kapsamı dışına çıkartılmış olmaktadır. Zira yaptırımın
uygulanmasındaki yöntem, ceza hukuku ilkelerine değil idare hukuku ilkelerine göre
düzenlenmektedir. Kabahat sayılan eylemlerde bulunan kişilere yaptırım uygulanmadan, yani
idari para cezası verilmeden önce hakim huzurunda savunma olanağı tanınmaması ve idari
işlem niteliğinde para cezası kesilmesi, çoğunluk kararında belirtildiğinin aksine, eylemlerin
cezai niteliğinin tamamen ortadan kalktığını göstermektedir.
Ceza değil idari işlem niteliğinde olan idari yaptırımların, Türk hukuk sisteminin
kökleşmiş kurumları ve Anayasa kuralları gereğince, idari yargı denetimine tabi olması gerekir.
Adli yargının görev alanını, idari yargı aleyhine genişleten, idari para cezalarına karşı
itirazların ceza mahkemesince incelenmesini öngören yasa kuralı, Anayasa’nın 2., 125. ve 155.
maddelerine aykırıdır. Bu nedenle iptali gerekir.
Üye
Osman Alifeyyaz PAKSÜT
1327
ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
I - OLAY
Davacının, çalıştığı işyerinin 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun Ek 5. maddesinin
kapsamına girdiğinden bahisle itibari hizmet süresinden yararlandırılması gerektiğinin tespitine
karar verilmesi istemiyle açtığı davada, itiraz konusu kuralın Anayasaya aykırılığı iddiasını
ciddi bulan Mahkeme, iptali için başvurmuştur.
II - İTİRAZIN GEREKÇESİ
Başvuru kararının gerekçeye ilişkin bölümü şöyledir:
“... 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun bazı maddelerinin değiştirilmesine ve bu
Kanuna ek ve geçici maddeler eklenmesine dair kanunun 13. maddesinin çıkartılış amacı
Başbakanlık Kanunlar ve Kararlar Genel Müdürlüğünün maddeye ilişkin gerekçesinde sosyal
güvenlik sistemlerinde itibari hizmet süresi ve fiili hizmet zammı gibi uygulamalara, vücudu
yıpratıcı, dolayısıyla çalışma gücünü ve hayat süresini azaltıcı işyerlerinde çeşitli tehlikelere
açık olarak çalışanlar için yer verilmektedir. Buhar, is, duman, kurum, toz, koku, asit, zehirli
gaz, gürültü, sarsıntı ve radyoaktif ışın gibi ağır ve yıpratıcı çalışma şartlarına rağmen, bu
şartlara açık birçok kuruluşun kurulması, çalıştırılması ve faaliyetini sürdürmesi ekonomik,
kültürel, sosyal ve sağlık yönlerinden topluma katkıları sebebiyle zorunlu bulunmaktadır. Söz
konusu ağır ve yıpratıcı işlerde fiziki, ruhi ve fizyolojik bakımlardan insan sağlığını olumsuz
yönde etkileyen şartlar altında çalışanların tümünün, 2098 sayılı Kanunun ek 1. maddesinde
unvan sayılmak suretiyle sınırlı olarak verilen itibari hizmet süresi hakkından
yararlandırılmaları, “gerek Anayasamızın eşitlik ilkeleri ve gerekse sosyal güvenliğin temel
prensiplerine uygun düşeceği için zorunlu görülmektedir” olarak açıklanmasına rağmen madde
metninde iş kolunda “Azotlu gübre ve şeker sanayinde” denmek sureti ile sınırlamaya gidilerek
anayasanın eşitlik ilkesine aykırılıkta bulunduğu düşünülmüştür. Zira Azotlu gübre ve şeker
sanayiinde çalışanların çalışma şartlarının sağlıklarına yaptığı olumsuz etki gözönüne alınarak
onlara itibari hizmet süresinden yararlanma imkanı verirken, davamızda sözkonusu olduğu gibi
Tekstil sektöründe sağlık yönünden sakıncalı ortamlarda çalışan işçilere ya da petrokimya
sanayii, deri işleme sektörü, boya imalatı sanayii gibi benzeri, kimyasal maddelerin kullanıldığı
ve bu nedenle işçi sağlığının olumsuz etkilendiği sanayii kollarında ve hatta dönemin Çalışma
ve Sosyal Güvenlik Bakanının Meclis Genel Kurulundaki madde metni üzerindeki görüşmeler
sırasında belirttiği gibi kanunun hazırlanması sırasında akla gelmeyen iş kollarında çalışan
işçilerin böyle bir haktan yararlandırılmaması açıkça Anayasanın eşitliğe ilişkin 10. maddesine
aykırıdır. Esasen teknolojideki sürekli değişmeler, yeni üretim alanlarının ve tekniklerinin
1328
gelişmesi, üretimlerde yeni kimyasal maddeler kullanılmaya başlanması sebebiyle belirli
sanayii kollarının belirlenerek bu sanayii kollarında çalışanların itibari hizmet süresinden
yararlandırılıp diğerlerinin yararlandırılmaması halinde yürürlükteki kanun maddesinin gelişen
teknoloji ve üretim teknikleri karşısında ihtiyaca cevap veremeyecek hale geleceği ve bu
nedenle çalışanların kanunlar önündeki eşitliğini zedeleyeceği açıktır. Bu nedenle maddelerin
düzenlenmesinde bu maddeden yararlanacak sigortalılar belirlenirken herhangi bir sanayii kolu
belirtilmeksizin yalnızca fabrika, atölye, havuz ve depolarda, trafo binalarında çalışanlar
denildikten sonra hizmetin geçtiği yerin nitelikleri belirtilerek Anayasanın kanun önünde eşitlik
ilkesine uygun bir uygulamaya yönelik madde oluşturulabileceği düşüncesi ile ilgili yasa
maddesinin Anayasa Mahkemesince incelenerek madde metnindeki “Azotlu gübre ve şeker
sanayiinde” ibaresinin iptal edilerek kanun metninden çıkartılması yönünde karar verilmesi
tekdirlerinize arz olunur.”
IV - İLK İNCELEME
Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün 8. maddesi gereğince, Mustafa BUMİN, Haşim
KILIÇ, Yalçın ACARGÜN, Sacit ADALI, Ali HÜNER, Fulya KANTARCIOĞLU, Ertuğrul
ERSOY, Tülay TUĞCU, Ahmet AKYALÇIN, Enis TUNGA ve Mehmet ERTEN’in
katılmalarıyla 12.11.2002 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında, dosyada eksiklik
bulunmadığından işin esasının incelenmesine oybirliğiyle karar verilmiştir.
V - ESASIN İNCELENMESİ
1329
Dava dilekçesi ve ekleri, işin esasına ilişkin rapor, itiraz konusu kural, dayanılan Anayasa
kuralı ve bunların gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği
görüşülüp düşünüldü.
Başvuru kararında, itiraz konusu Yasa kuralı uyarınca “Azotlu gübre ve şeker
sanayiinde” çalışanların çalışma şartlarının sağlıklarına yaptığı olumsuz etki gözönüne alınarak
onlara itibari hizmet süresinden yararlanma imkanı verilmesine karşın, diğer kimi sanayi
kollarında sağlık yönünden sakıncalı ortamlarda çalışan işçilerin böyle bir haktan
yararlandırılmamasının açıkça Anayasanın eşitliğe ilişkin 10. maddesine aykırı olduğu, bu
nedenle “Azotlu gübre ve şeker sanayiinde” ibaresinin iptaline karar verilmesi gerektiği ileri
sürülmüştür.
Hukukun temel ilkeleri arasında yer alan eşitlik ilkesine, Anayasa’nın 10. maddesinde yer
verilmiştir. Buna göre, “yasa önünde eşitlik ilkesi” hukuksal durumları aynı olanlar için söz
konusudur. Bu ilke ile eylemli değil, hukuksal eşitlik öngörülmüştür. Eşitlik ilkesinin amacı,
aynı durumda bulunan kişilerin yasalar karşısında aynı işleme bağlı tutulmalarını sağlamak,
ayrım yapılmasını ve ayrıcalık tanınmasını önlemektir. Bu ilkeyle aynı durumda bulunan kimi
kişi ve topluluklara ayrı kurallar uygulanarak yasa karşısında eşitliğin çiğnenmesi
yasaklanmıştır. Yasa önünde eşitlik, herkesin her yönden aynı kurallara bağlı tutulacağı
anlamına gelmez. Durumlarındaki özellikler, kimi kişiler ya da topluluklar için değişik
kuralları ve uygulamaları gerektirebilir. Aynı hukuksal durumlar aynı, ayrı hukuksal durumlar
farklı kurallara bağlı tutulursa Anayasada öngörülen eşitlik ilkesi zedelenmez.
İtiraz konusu Yasa kuralı, Sosyal Sigortalar Kanunu’na tabi sigortalılardan, azotlu gübre
ve şeker sanayiinde fabrika, atölye, havuz ve depolarda, trafo binalarında çalışan; ağır,
tehlikeli, sağlığa zararlı çalışma koşulları altında işlerini görmekte olan ve kanun metninde
yaptıkları işler belirtilen bir kısım sigortalılara itibari hizmet süresinden yararlanma olanağı
getirmektedir. Kanunun uygulamasında itibari hizmet süresinden yararlanılabilmesi için
sigortalının iki koşulu birlikte gerçekleştirmesi aranmaktadır. Buna göre, sigortalının azotlu
gübre ve şeker sanayiinde, fabrika, atölye, havuz ve depolarda, trafo binalarında çalışma
koşulunu yerine getirmesi birinci şarttır. İkinci şart ise, sigortalının, belirtilen bu işkollarında
yer alan ve Kanunda sayma suretiyle belirtilmiş olan bir kısım ağır, riskli, sağlığa zararlı işleri
ifa etmesidir.
İtiraz konusu Yasa kuralının, ağır, riskli ve sağlığa zararlı işlerde çalışan kişilere itibari
hizmet süresinden yararlanma olanağı tanımak amacıyla kabul edilmiş olduğu anlaşılmaktadır.
Oysa, bu nitelikteki işlerin sadece azotlu gübre ve şeker sanayiinde bulunmadığı, diğer pek çok
sanayi dalında da bu nitelikte işlerin görülmekte olduğu açıktır. Bu durumda, itibari hizmet
süresinden yararlanabilecekler belirlenirken yapılan işin niteliğinin dikkate alınması, böylece
hangi iş kolunda çalışıyor olursa olsun ağır, riskli ve sağlığa zararlı işleri yapan bütün
sigortalıların bu olanaktan yararlanmalarını sağlayacak bir düzenlemeye gidilmesi Anayasada
öngörülen eşitlik ilkesinin gereğidir.
İtibari hizmet süresinden yararlanmayı gerektiren olgu sanayi kolları farklı da olsa belli
ağır, riskli ve sağlığa zararlı işlerin yapılmasıdır. Bu nitelikteki işleri yapan kişilerin aynı
durumda olmadıkları ileri sürülemez. Aynı hukuksal durumda bulunanların farklı kurallara tabi
tutulması eşitlik ilkesine aykırılık oluşturacağından itiraz konusu Yasa kuralı Anayasa’nın
eşitlik ilkesine yer veren 10. maddesine aykırıdır. İptali gerekir.
Serdar ÖZGÜLDÜR ve Şevket APALAK bu görüşe katılmamışlardır.
VI - SONUÇ
17.7.1964 günlü, 506 sayılı “Sosyal Sigortalar Kanunu”nun Ek 5. maddesinin birinci
fıkrasının 20.6.1987 günlü, 3395 sayılı Yasa ile eklenen IV numaralı bendinde yer alan “Azotlu
gübre ve şeker sanayiinde, ...” ibaresinin Anayasa’ya aykırı olduğuna ve İPTALİNE, Serdar
ÖZGÜLDÜR ve Şevket APALAK’ın karşıoyları ve OYÇOKLUĞUYLA, 4.10.2006 gününde
karar verildi.
1330
Başkan Başkanvekili Üye
Tülay TUĞCU Haşim KILIÇ Sacit ADALI
Üye Üye
Şevket APALAK Osman Alifeyyaz PAKSÜT
AZLIK OYU
İtiraz konusu kural, yargı yerlerince farklı yorumlanmış ve bu nedenle iptal istemine
konu olmuştur. Oysa kuralın, 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu’nun ilgili maddesi de
gözetilerek yapılacak amaçsal yorumu, azotlu gübre ve şeker sanayii ile fabrika, atölye gibi
yerleri ayrı ayrı iş alanları olarak değerlendirmeye olanaklıdır. Bu durumda Anayasal ilkelerle
bir çelişme öne sürülmeyecek, kuralın yorumu yargısal gelişmelere bırakılacaktır.
Ancak, kararla ulaşılan sonuç eşitlik ilkesinin irdelenmesini gerekli kılmaktadır.
Anayasa’nın 10. maddesinde yer alan eşitlik ilkesi, eylemli değil, hukuksal eşitliği amaçlar.
Başka bir anlatımla, aynı durum ve konumda olan kişilerin yasalar karşısında aynı işleme bağlı
tutulmalarını sağlamak, ayrım yapılmasını ve ayrıcalık tanınmasını önlemek eşitlik ilkesinin
gereğidir.
Kuralda ise, yasama organının değerlendirme alanı içinde, iş kolu ve bu iş kolunda
yürütülen görev alanları belirlenerek hukuksal durumun çerçevesi çizilmiştir. Anayasal eşitlik
ilkesi bu hukuksal durum içinde görülecek farklılıklarda söz konusu olabilir. Başka iş kolunun
görev alanlarında çalışanlar ise ayrı hukuksal konumun süjeleridir.
Öte yandan, fiili hizmet süreleri, işyerlerinin tehlike dereceleri, o günkü veriler ve sosyo
ekonomik koşullar gözetilerek belirlendiğinden; Anayasa Mahkemesi’nce sonuç olarak daha
önce olumlu bulunan ve yıllardır uygulana gelen bir ilkenin, yeni yasal düzenlemenin 2007
yılından itibaren geçerli olacağı bir zaman diliminde eşitlik yönünden irdelenmesi, gündeme
getireceği olguların özelliği ve denetimin sınırları bakımından anayasal uygunluk ilkesinin
kapsamıyla tam bir örtüşme de sağlamayacaktır.
Bu nedenle karara karşıyım.
Üye
Şevket APALAK
1331
KARŞIOY GEREKÇESİ
“…
a)… Öyle haller vardır ki; bir hükmün iptali, uygulanması kanunen gerekmeyen bir başka
hükmün uygulanmasını gerekli kılabilir. Örneğin: Kanunla getirilen istisnalara ilişkin
kanun hükümlerinin iptali, ana kuralın uygulanması sonucunu doğurabilir. Halbuki
kanun koyucu böyle bir sonuç çıkmasını arzu etmediği için istisnayı kabul etmiş
durumdadır. Bu istisna hükmünün iptali milli iradeye ters düşeceğinden, eşitlik ilkesi gibi
temel ilkelere aykırı olmamak koşulu ile hüküm verirken bu özelliklerin gözönünde
bulundurulması zorunludur…”
Sözkonusu Anayasa hükmü, öğretide pek çok tartışmaya yol açmıştır. Burada örnek
teşkil etmek üzere, bu görüşlerden birkaçına yer verilecektir:
1332
- “… Anayasa yapıcının bu kuralla ‘ayrık kuralın’ Anayasa’ya aykırı bulunarak iptal
edilmesi durumunu, ulusal istence ters düşen bir olgu olarak kabul ettiği anlaşılmaktadır…
Gerçekte, ana kuralı iptal edebilen bir mahkemenin, ayrık hükmü iptal edememesini anlamak
güçtür. Ayrıca, ayrık hükmün iptalinin ulusal istence ters düştüğü yolundaki görüş, Anayasal
denetimi kabul eden bir sistemle bağdaşmaz. Anayasa Mahkemesi kural koymaz. Kural
koymak kuşkusuz yasamanın görevidir. Mahkeme ana kural, ayrık kural gibi bir ayırım
yapmaz. Anayasal denetim sonucunda Anayasa’ya aykırı bulduğu kuralı iptal eder… Anayasa
Mahkemesi’nin her iptal kararı, kuşkusuz, yeni bir hukuksal durum doğurur ve yeni bir
uygulamaya yol açar. Bu durum kural koymaktan çok, Anayasa’ya aykırılığı gidermek
anlamına gelir. Benzetme yerinde olursa, bahçeyi ekmek ve yeşillendirmek yasamanın, ısırgan
otlarını ayırmak Anayasa Mahkemesi’nin işidir… Dolayısıyla, iptal kararı ulusal istence
aykırılık oluşturmaz. Nitekim, Anayasa Mahkemesi de bu kuralı bu biçimde anlamıştır…”
Yılmaz ALİEFENDİOĞLU, Anayasa Yargısı, Ankara 1997, s.235-237)
- “…Aslında böyle bir hüküm gerek Anayasa yargısı gerekçe idari yargı açısından
Anayasa’da bulunması gereksizdir. Tıpkı bir savcıya ‘sakın gereksiz yere soruşturma açma,
gereksiz yere cezalandırma ya da beraat isteme’ anlamına gelir… Anayasa’da mevcut olan bu
düzenleme mutlak ve kesin yorumlanırsa, Anayasa’nın temel ilkelerine aykırı düşen hükümleri
dışındaki kuralları iptal etmemek gerekir. Bu nedenle, böyle bir düzenlemenin mevcut olması,
Anayasa’ya uygunluk denetimi için gereksiz bir uyarı ve yersiz bir hatırlatmadan öteye bir
‘engel’ olamaz. Belki bir fren olarak fayda doğuracağı düşünülmüştür; ama iptal kararını
önleyebilecek bir işlerliğe sahip değildir…” (Burhan KUZU, 1982 Anayasanın Temel
Nitelikleri ve Getirdiği Yenilikler, İstanbul 1990,s.199-205)
- “… Anayasa’nın 125. maddesine koşut olan bu kural, yeni bir uygulamaya yol açmak
Mahkemenin görevi ya da emeli olmadığına göre, iptal kararı verilmesini engellemek
düşünülmüş olamayacağından, açıkta, boşlukta durduğu, yineleme, gereksiz söz (haşiv) olduğu
da söylenemeyeceğinden bir uyarı (bir sınır, bir kısıtlama amacı güdülse de) olduğunu kabul
zorunluluğu açıktır. İptal kararı, dava, inceleme-denetleme konusu kuralın ortadan kalkmasını
gerektirmektedir. Böylece aykırılık giderilmekte, yürürlükteki durumun yerine, iptal edilen
kuralın geçerli olmadığı yeni bir biçim doğmaktadır. Kararın doğal sonucu kendiliğinden ‘yeni
bir durum’dur. Ama asla ‘yeni bir kural’ değildir, ‘uygun durum’dur. Bu yeni durum,
Anayasa Mahkemesi’ni ‘yasakoyucu’ kılmaz. Mahkeme, kararına bağlanarak sıfat
değiştiremez, kazanamaz… Mahkemenin yasakoyucu gibi davrandığını yasal yönden saptamak
olanağı bulunmadığı gibi, iptal kararı yeni bir kural, yeni bir uygulama, yeni bir düzenleme
değildir… Kısıtlamanın amacı, Yasakoyucunun istencinden büsbütün ayrı, ama tümüyle ters
bir yeni kural ya da metin biçiminde bir kararın oluşmasını önlemektir… Anayasa
Mahkemesiyle ilgili kuralların güçlük değil, kolaylık vermesi gerekir. Yürütmeyi tümüyle
elinde bulunduran yönetimin daha çok güçlendirilmesi yargının zayıflatılmasıyla
sağlanmamalıdır…” (Yekta Güngör ÖZDEN, Anayasa Mahkemesi Kanun Koyucu Gibi
Hareketle Yeni Bir Uygulamaya Yol Açacak Biçimde Hüküm Tesis Edemez Kuralına Nasıl
Gelindi? Anayasa Yargısı 2, Ankara 1986, s.73-81)
Anayasa Mahkemesi’nin de konuya ilişkin bazı kararlarında şu gerekçeyi ortaya koyduğu
görülmektedir:
“…her iptal kararı yeni hukuksal bir sonuca neden olur. Bu durum, Anayasa
Mahkemesi’nin kendisini yasakoyucu yerine koyduğu anlamına gelmez. Yasama organı, iptal
hükmüyle ortaya çıkan hukuksal yapıyı uygun bulunmazsa, kuşkusuz anayasal sınırlar içinde,
yeni kural koyabilir ya da yürürlükteki kurallarda değişik yapabilir. Anayasa’nın 153. maddesi
ile yasaklanan, yasakoyucu gibi davranarak kural konulmasıdır. Anayasa Mahkemesi,
Anayasa’ya uygunluk denetimi işlevini yerine getirirken yasakoyucu yerine geçerek kural
koyamaz ve yeni tür uygulamaya yol açacak nitelikte karar veremez. İptal kararının kaçınılmaz
ve doğal sonucu olan yeni durum, yeni görünüm, yürürlükte kalan bölüme göre ya da
yürürlükten kalkan kurala göre uygulama gerekliliği, yerine getirilmesi zorunlu bir işlemdir.
Afla salıverme arasındaki hukuksal çizgiyi belirlemek, buna göre gereğini kararlaştırmak
1333
yasakoyucunun yerine geçmek değil, kendi yetki ve görevinin gereğini yerine getirmektir…
Anayasa Mahkemesi’nin Anayasa’ya aykırı bulduğu kuralı ya da bir aykırılık (istisna)
hükmünü iptal etmesinde Anayasa’ya aykırı bir yön bulunmamaktadır…” (Anayasa
Mahkemesi’nin 19.7.1991 tarih ve E.1991/17, K.1991/23; 8.10.1991 tarih ve E.1991/34,
K.1991/34 sayılı kararları; AMKD, Sayı:27, Cilt:2, s.483-484; s.580-582)
Gerek yukarıda bazılarına yer verilen öğreti görüşleri, gerek Anayasa Mahkemesi’nin
işaret edilen kararlarında temas edilen düşünce ve değerlendirmelere büyük ölçüde
katılınmakla beraber, ortada çözümü gereken önemli bir “Anayasal Sorun”un varlığı
yadsınamaz. Anayasa’nın hiçbir hükmünün, diğerlerine nazaran üstünlük ya da önem önceliği
olmadığı hukuki gerçeği karşısında; halen yürürlüğünü sürdüren ve üstelik gerekçesi de gayet
açık bir Anayasa hükmünün, (Md.153/2) hiç kimse ya da organ tarafından “lüzumsuz”,
“gereksiz”, “uyarıcı/hatırlatıcı nitelikte”, “ihmal edilebilir”, “dikkate alınmaması gerekir”,
“kimseyi bağlamaz”, “bir anlam ifade etmez”, “etki ve yaptırım gücü yok” vb. nitelemelere tâbi
tutularak; beğenilmeyerek ya da görmezlikten gelinerek uygulanmaması/değerlendirme dışı
bırakılması düşünülemez. Anayasakoyucu hiçbir Anayasa kuralını nedensiz ve gereksiz olarak
yürürlüğe koymayacağı gibi, kimse tarafından dikkate alınmayacak mahiyette bir kural da
öngörmez. Önemli olan, yorum makamının o kuralın ratio legis’ini (ruhunu) ortaya
çıkarabilmesidir. Şu halde, Anayasa Mahkemesi de, Anayasa’nın 153/2. maddesinin
yorumunda, önüne gelen her somut olayın özelliğine göre, bu maddeye anlam ve içerik
kazandırmalı, hangi iptal kararının “kanun koyucu gibi hareketle, yeni bir uygulamaya yol
açacak biçimde” hükme sebebiyet vereceğinin analiz ve değerlendirmesini yapmalıdır.
Davanın somutunda, iptali istenen kuralın, bir başına Anayasa’ya aykırılığı sözkonusu
değildir ve esasen böyle bir iddia da yoktur. İptal istemi, sadece “Azotlu gübre ve şeker
sanayiinde” bazı işkolları için yasakoyucu tarafından tanınan hizmetin, ülkede SSK’ya tabi tüm
işyerlerinde, aynı işkolları içinde tanınması, yani “uygulama alanının genişletilmesi” amacıyla
yapılmış ve sayın çoğunlukça da bu istem “eşitlik” ilkesi yönünden haklı görülerek, kuralın
iptaline karar verilmiştir. Diğer bir deyişle, sırf uygulama alanının genişletilmesi amacıyla,
özde Anayasa’ya aykırı düşmeyen ve bir sosyal güvenlik atıfeti mahiyetinde, önemli görülen
iki-sanayi alanında belli işkollarında çalışan SSK’lılara tanınan ve bu mahiyeti itibariyle de
yasakoyucunun takdir alanı içerisinde bulunan bir düzenleme iptal edilmiş; böylelikle salt iptal
kararıyla, yasakoyucunun iradesi dışında, yeni bir uygulamaya yol açılması ve aynı hizmetin
geçtiği tüm işyeri ve işkollarında çalışanlara da itibari hizmet verilmesi gerekliliği sonucu
doğmuştur. Anayasa’nın 153/2. maddesinin gerekçesinde açık biçimde örneklenmesine karşın,
iptal kararıyla, istisna hükmünün iptaliyle, istisna asıl “kural” haline dönüşmüştür. Anılan
maddenin ruhunun ise böyle bir sonucu amaçlamadığı çok açıktır.
Açıklanan nedenlerle, iptal kararına bu yönü itibariyle de katılmıyorum.
3 - Çoğunluk kararının dayalı olduğu “eşitlik” gerekçesinin incelenme konusu kural
bakımından uygulama alanının olmadığını değerlendirmekteyim. Çünkü, yukarıda isnat
edildiği üzere, sonuçta iptalin asıl nedeni, yasadaki “düzenleme eksikliği” (eksik
düzenleme)dir. Oysa Anayasa Mahkemesi’nin birçok kararında, Anayasa’nın öngördüğü ve
düzenlenmesini istediği hususlar dışında, yasadaki düzenleme eksikliğinin o Yasa’nın iptalini
gerektirmeyeceği açıkça ifade edilmiştir. Örneğin Anayasa Mahkemesi, hazine avukatlarına
verilen yol tazminatının öteki kamu kurumu avukatlarına verilmemesiyle ilgili davada, “Özde
Anayasaya aykırı düşmeyen bir kuralın, uygulamanın genişletilmesi amacıyla iptali isteminde
bulunulmaz” yönündeki gerekçeyle, sözkonusu eksik düzenlemeyi Anayasa’ya aykırı
bulmamıştır. (Any.Mah.nin 24.11.1987 tarih ve E.1987/24, K:1987/32 sayılı kararı; AMKD,
Sayı: 23, s.427. Bu konudaki diğer karar örnekleri işin bkz. Aliefendioğlu, age., s.302-305)
Davanın somutunda, ortada eşitlik ilkesinin uygulaması bakımından, durumları özdeş
olan iki kategori kişi/kişiler sözkonusu değildir. SSK’nun aktüeryal dengesi ve işkollarının
özellikleri dikkate alınarak, yasakokucu tarafından sadece iki alanda (azotlu gübre ve şeker
sanayinde) belli çalışma sahalarında çalışan SSK’lılara itibari hizmet imkânı sağlanmıştır.
Azotlu gübre ve şeker sanayiinde kanunda sayılan çalışma sahalarında bilfiil istihdam
1334
edilenlerin hukuki konumu ile diğer sanayi kollarında benzer çalışma sahalarında istihdam
edilenlerin hukuki konumu özdeş (aynı) sayılamaz Çünkü, bu hususun saptanması tamamen
teknik ve ihtisası gerektiren bir değerlendirmeyi gerektirir. Yasakoyu SSK’lılar yönünden bir
sosyal güvenlik atıfeti getirirken, önceliği sayılan sanayi kollarına vermiş olup, takdir yetkisini
bu doğrultuda kullanmıştır. Bu bakımdan, henüz yasakoyucunun atıfet imkânı tanımadığı diğer
sanayi ve işkollarında benzer çalışma sahalarında çalışanların, azotlu gübre ve şeker sanayinde
çalışanlarla kıyaslanarak, aralarında eşitsizlik olduğu yolunda ulaşılan sonuca katılmak
mümkün değildir. Bu nedenle, kararın gerekçesine bu yönü itibariyle de katılamıyorum.
4 - Yukarıda üç başlık altında gerekçesini açıkladığım nedenlere dayalı olarak, iptal
isteminin reddi gerektiği kanaatine ulaştığımdan; aksi düşünce ve gerekçelerle kuralın iptali
yolundaki sayın çoğunluk kararına iştirak edemiyorum.
Üye
Serdar ÖZGÜLDÜR
1335
506 SAYILI KANUNUN EK 5.MADDESİNİN
IV NUMARALI BENDİNİN
UYGULANMASI HAKKINDA TEBLİĞ
Bilindiği üzere, 17/07/1964 tarihli, 506 sayılı "Sosyal Sigortalar Kanunu"nun Ek 5 inci
maddesinin birinci fıkrasına 20/06/1987 tarihli, 3395 sayılı Kanunun 13’üncü maddesi ile
eklenen IV numaralı bende göre, 01/09/1987 tarihinden sonra azotlu gübre ve şeker sanayiinde,
fabrika, atölye, havuz ve depolarda, trafo binalarında çalışanların;
- Çelik, demir ve tunç döküm işlerinde,
- Zehirli, boğucu, yakıcı, öldürücü ve patlayıcı gaz, asit, boya işleriyle gaz maskesi ile
çalışmayı gerektiren işlerde,
- Patlayıcı maddeler yapılmasında,
- Kaynak işlerinde,
geçen çalışma sürelerine 1/4 oranında itibari hizmet süresi verilmektedir.
Ancak, itibari hizmet süresinden yararlanmayı gerektiren olgunun sanayi kolları farklı da
olsa belli ağır, riskli ve sağlığa zararlı işlerin yapılması olduğu, bu nitelikteki işleri yapan
kişilerin aynı durumda olmadıklarının ileri sürülemeyeceği ve aynı hukuksal durumda
bulunanların farklı kurallara tabi tutulmasının Anayasa’nın eşitlik ilkesine yer veren 10’uncu
maddesine aykırı olduğu gerekçesiyle söz konusu düzenlemede yer alan "Azotlu gübre ve şeker
sanayiinde," ibaresi, Anayasa Mahkemesinin 27/03/2007 tarihli, 26475 sayılı Resmî Gazete’de
yayımlanan 04/10/2006 tarihli, 2002/157 Esas, 2006/97 sayılı Kararı ile iptal edilmiştir.
506 sayılı Kanunun Ek 5’inci maddesinin IV numaralı bendi, Anayasa Mahkemesinin söz
konusu iptal kararının yürürlüğe girdiği 27/03/2007 tarihinden geçerli olmak üzere, aşağıda
açıklandığı şekilde uygulanacaktır.
1 - Bir hizmet süresine itibari hizmet süresi eklenebilmesi, o hizmetin 506 sayılı Kanunun
Ek 5’inci maddesindeki çizelgenin "Sigortalılar" ve "Hizmetin Geçtiği Yer" başlıklı
sütunlarında nitelikleri sayılı hizmetler kapsamında bulunmasına bağlı olduğundan, hizmetin
azotlu gübre ve şeker sanayiinde geçmesi şartına bakılmadan tüm fabrika, atölye, havuz ve
depolarda, trafo binalarında çalışan sigortalıların çelik, demir ve tunç döküm, zehirli, boğucu,
yakıcı, öldürücü ve patlayıcı gaz, asit, boya işleriyle gaz maskesi ile çalışmayı gerektiren,
patlayıcı maddeler yapılmasında ve kaynak işlerinde geçen hizmetleri de, 27/03/2007
tarihinden sonra itibari hizmet kapsamında değerlendirilecektir.
2 - Kanun, itibari hizmet kapsamındaki işyerleri ve işleri birlikte tanımladığından bu
işlerin üretim süreci içerisinde yapılmış olması gerekmektedir. Bu nedenle, fabrika, atölye,
havuz ve depolarda, trafo binaları işyerlerinde kontrol ve benzeri amaçlarla kısa süreli
çalışanlarla, bu işleri fiilen yapmayıp işin yönetim görevini yapan veya bu işyerleri dışında söz
konusu işleri yapan sigortalılar, itibari hizmet süresinden yararlandırılmayacaktır.
3 - Anayasa Mahkemesi kararı gereğince itibari hizmet süresi kapsamına giren
sigortalılar için işverenlerce yasal süresinde internet ortamında verilecek aylık prim ve hizmet
belgeleri "3" numaralı belge türü ile düzenlenecek olup, itibari hizmet süresinden yararlanacak
sigortalılar için % 9 sigortalı hissesi, % 13 işveren hissesi olmak üzere % 22 oranında malullük,
yaşlılık ve ölüm sigortası primi ödenecektir.
4 - 27/03/2007 tarihi ile bu Tebliğin yayımı tarihi arasında Anayasa Mahkemesi
Kararında öngörülen itibari hizmet süresi kapsamında geçtiği halde "1" numaralı belge türü ile
Kuruma bildirilen sigortalılar için kağıt ortamında iptal aylık prim ve hizmet belgesi ve "3"
numaralı belge türü ile asıl aylık prim ve hizmet belgesi düzenlenerek verilecektir.
5 - 27/03/2007 tarihi ile bu Tebliğin yayımı tarihi arasında itibari hizmet kapsamında
geçen çalışmalar için önceden "1" numaralı belge türü ile yasal süresinde düzenlenerek verilen
1336
aylık prim ve hizmet belgelerinden iptal edilerek, "3" numaralı belge türü ile yeniden
düzenlenerek verilecek olan aylık prim ve hizmet belgelerinin, tebliğin yayımı tarihini takip
eden ay sonuna kadar verilmesi halinde idari para cezası uygulanmayacak olup; fark primlerin
de bu süre içinde ödenmesi durumunda gecikme cezası ve gecikme zammı tahsil
edilmeyecektir. Anılan sürede belirtilen belgelerin verilmemesi ve primlerin ödenmemesi
halinde fiilin tebliğ ile öngörülen sürenin son gününde meydana geldiği kabul edilerek idari
para cezası tahakkuk ettirilecek, tebliğin yayımı tarihini takip eden ilk günden itibaren gecikme
cezası ve gecikme zammı tahsil edilecektir.
6 - İtibari hizmet uygulaması önceden olduğu gibi beyan esasına dayalı olarak
yürütülecektir. Kurumun, konu ile ilgili inceleme ve araştırma yetkisi saklıdır.
7 - Sigortalılar, 506 sayılı Kanunun Ek 5 inci maddesi kapsamında belirtilen işlerde 2098
ve 3395 sayılı kanunlar kapsamında geçen süreler toplamının en az 3600 gün olması kaydı ile
itibari hizmet kapsamında % 22 prim üzerinden Kuruma bildirilen hizmetlerin 1/4’ü sigortalılık
sürelerine eklenmek, 5 yıla kadar bölümü de emeklilik yaş hadlerinden indirilmek suretiyle
erken emeklilik hakkından yararlanabileceklerdir.
Tebliğ olunur.
1337
506 SAYILI KANUNUN EK 5.MADDESİNİN IV NUMARALI
BENDİNİN UYGULANMASI HAKKINDA TEBLİĞ'DE
DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA İLİŞKİN TEBLİĞ
18/8/2007 tarihli ve 26617 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 506 sayılı Kanunun Ek 5
inci Maddesinin IV Numaralı Bendinin Uygulanması Hakkında Tebliğ'in 4 üncü maddesi iptal
edilmiş olup, 5 inci maddesi ise aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
"5 - Anayasa Mahkemesi kararı gereğince itibari hizmet süresi kapsamına giren ancak
tebliğin yayımlandığı 2007/Ağustos ayı sonuna kadar "1" nolu belge türü ile Kuruma bildirilen
sigortalılar için kağıt ortamında iptal nitelikte aylık prim ve hizmet belgesi, bunun yerine ise
yine kağıt ortamında "3" numaralı belge türünden asıl nitelikte aylık prim ve hizmet belgesi
düzenlenerek Kuruma verilecektir.
Anayasa Mahkemesi kararına istinaden itibari hizmet süresi kapsamına giren çalışmalara
ilişkin 2007/Mart ila 2007/Temmuz dönemi aylarına ait olmak üzere "3" numaralı belge
türünden düzeltme amacıyla verilecek olan aylık prim ve hizmet belgelerinin, en geç
30/11/2007 tarihine kadar verilmesi ve tahakkuk edecek fark primlerin de bu süre içinde
ödenmesi halinde gecikme cezası ve gecikme zammı tahsil edilmeyecektir. Anılan sürede
primlerin ödenmemesi halinde ise 30/11/2007 tarihini takip eden ilk günden itibaren gecikme
cezası ve gecikme zammı uygulanacaktır."
Tebliğ olunur.
1338
İŞÇİ SAĞLIĞINI VE İŞ GÜVENLİĞİNİ ETKİLEYEN BAZI MADDELERİN
İTHALİNE İLİŞKİN TEBLİĞ
İthalat : (2003/13 )
39.07;39.08;39.09;
39.10;39.11;39.12
ve 39.13
1339
G.T.İ.P. Madde İsmi
40.05 Yalnız organik çözücüler içerisinde
çözelti halinde bulunanlar(katı haldeolanlar
hariç)
Madde 3 - Bu Tebliğ hükümlerini Dış Ticaret Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakan yürütür.
1340
İŞÇİ SAĞLIĞINI VE İŞ GÜVENLİĞİNİ ETKİLEYEN BAZI MADDELERİN
İTHALİNE İLİŞKİN İTHALAT 2008/13 SAYILI TEBLİĞ’DE DEĞİŞİKLİK
YAPILMASI HAKKINDA TEBLİĞ
MADDE 1 – 31/12/2007 tarihli ve 26743 Mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İşçi
Sağlığını ve İş Güvenliğini Etkileyen Bazı Maddelerin İthaline İlişkin İthalat 2008/13 sayılı
Tebliğ’e aşağıdaki eşyalar ilave edilmiştir.
1341
ÖZÜRLÜ, ESKİ HÜKÜMLÜ VE TERÖR MAĞDURLARININ İSTİHDAMI
HAKKINDAKİ USUL VE ESASLARA İLİŞKİN TEBLİĞ
50 ve daha fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde 4857 sayılı İş Kanununun 30 uncu maddesi ile
3713 sayılı Kanunun ek 1 inci maddesinin (B) fıkrasına göre çalıştırılması zorunlu olan özürlü,
eski hükümlü ve terör mağdurlarının istihdamına ilişkin Yönetmelik 24/3/2004 tarih ve 25412
sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Söz konusu Yönetmelik hükümlerine ilişkin olarak aşağıdaki açıklamaların yapılması
gerekli görülmüştür.
Oranların belirlenmesi
Madde 1- 50 ve daha fazla sayıda işçi çalıştıran işverenlerin, 4857 sayılı İş Kanununun 30
uncu maddesine göre her yılın Ocak ayı başından itibaren yürürlüğe girecek şekilde Bakanlar
Kurulunca belirlenecek oranlarda, özürlü ve eski hükümlü ile 3713 sayılı Terörle Mücadele
Kanununun ek 1 inci maddesinin (B) fıkrasında yer alan terör mağduru (özel sektör için) işçiyi
meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmaları gerekmektedir.
Bu kapsamda çalıştırılacak işçilerin toplam oranı yüzde altıdır. Ancak, özürlüler için
belirlenecek oran toplam oranın yarısından az olamaz.
2004 yılı için özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru çalıştırma oranı 8/3/2004 tarihli ve
2004/6976 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kamu sektörü için % 4 özürlü, % 2 eski hükümlü
(3713 sayılı Kanunun ek 1 inci maddesinin (A) fıkrası gereğince de ayrıca % 0.5 terör
mağduru) olarak, özel sektör için ise % 3 özürlü, % 1 eski hükümlü, % 1 terör mağduru ve
kalan % 1 de işverenin tercihi doğrultusunda özürlü veya eski hükümlü olarak belirlenmiştir.
Özel sektör işverenlerinin, tercihlerine bırakılan % 1’lik oranı özürlü veya eski
hükümlülerden hangisi için kullanacaklarını Bakanlar Kurulu Kararının yayımlandığı
19/3/2004 tarihinden itibaren 15 gün içinde bulundukları yerdeki Kurum il veya şube
müdürlüklerine bildirmeleri zorunludur. Bu süre içinde tercihini bildirmeyen işverenlerin tercih
hakkını kullanmaktan sarfınazar ettikleri kabul edilerek, % 1’lik oranın kullanımı Kurum il
veya şube müdürlüğü tarafından belirlenir.
Kontenjanların hesaplanması
Madde 2- Aynı il sınırları içinde aynı gerçek veya tüzel kişi yahut tüzel kişiliği olmayan
kurum ve kuruluşlara ait birden fazla işyerinin bulunması halinde, çalıştırmakla yükümlü
olunan özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru (özel sektör için) işçi sayısı bu işyerlerinde
çalışan toplam işçi sayısına göre hesaplanır. Ancak, aynı gerçek veya tüzel kişi yahut tüzel
kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara ait olmasına rağmen ayrı ayrı tüzel kişiliği bulunan
kuruluşlarda çalışan işçi sayıları birlikte dikkate alınmaz.
Örnek 1- Aynı gerçek veya tüzel kişiler tarafından kurulmuş ve aynı il sınırları içinde
faaliyet gösteren Güneş İnşaat ve Ticaret Anonim Şirketinde 35, Nazar Müşavirlik Taahhüt ve
Ticaret Anonim Şirketinde 40 işçi çalışıyorsa, her bir şirket ayrı ayrı yükümlülük sahibi
olacağından, her iki şirketin de zorunlu istihdam etme yükümlülüğü bulunmamaktadır.
Örnek 2 – Tarım ve Köyişleri Bakanlığının Adana’da bulunan taşra teşkilatından; İl
Müdürlüğünde 25 işçi, ilçe müdürlüklerinde toplam 38 işçi, Köy Grubu Tarım Merkezlerinde
15 işçi, Çukurova Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünde 0, Zirai Mücadele Araştırma
1342
Enstitüsü Müdürlüğünde 1, Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünde 1,
Zirai Üretim İşletmesi ve Personel Eğitim Merkezi Müdürlüğünde 0, İl Kontrol Laboratuvar
Müdürlüğünde 2 işçi çalışmaktadır. Tarım ve Köyişleri Bakanlığının Adana kontenjanı bu tüzel
kişiliğin Adana’da bulunan adları geçen işyerlerinde çalışan toplam işçi sayısı birlikte dikkate
alınarak (toplam 82 işçi), hesaplanacaktır.
Bakanlar Kurulunun 1 inci maddede bahsi geçen Kararıyla 2004 yılı için belirlenen
oranlara göre, anılan Bakanlık Adana ilinde 82 x % 4 = 3,28 = 3 (yarımın altı atıldığından)
özürlü ve 82 x % 2 = 1,64 = 2 (yarım ve üzeri tama iblağ edildiğinden) eski hükümlü
çalıştıracaktır.
Çalıştırılacak özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru işçi sayısının tespitinde belirsiz süreli
iş sözleşmesine ve belirli süreli iş sözleşmesine göre çalıştırılan tüm işçiler esas alınır.
Niteliği itibarıyla 30 işgününden fazla devam eden işlerde aynı gerçek veya tüzel kişi
yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlarda çalışan tüm işçiler kontenjan hesaplamasına
dahil edilir.
Yer altı ve su altı işlerinde çalıştırılan işçiler özürlü işçi sayısının tespitinde, özürlü, eski
hükümlü ve terör mağduru çalıştırılması özel kanunla yasaklanmış işyerlerinde çalıştırılan
işçiler toplam işçi sayısının hesabında dikkate alınmaz. İşyerinde çalışan özürlü, eski hükümlü
ve terör mağduru işçiler, toplam işçi sayısından düşülür. Bu Tebliğin 1 inci maddesinde bahsi
geçen Bakanlar Kurulu Kararıyla 2004 yılı için işverenin tercihine bırakılan % 1’ lik oranı, eski
hükümlü çalıştırmaktan muaf tutulan işverenler özürlü için, yer altı ve su altı işleri yapan
işverenler de eski hükümlü için kullanmak zorundadır.
Özürlü, eski hükümlü ve terör mağdurlarının işyerlerinde tam süreli olarak çalıştırılmaları
esastır. Ancak, işyerlerinde kısmi süreli işçi çalıştıran işverenler, bu Tebliğin 4 üncü maddesi
hükümleri çerçevesinde kısmi süreli olarak özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru istihdam
edebilirler.
Örnek 3 - Aynı il sınırları içerisinde bir özel sektör işverenine ait 3 işyeri ve bu
işyerlerinde 2’si özürlü, 1’i eski hükümlü olmak üzere toplam 153 işçi çalışmaktadır. Bu
işyerlerinden 30 işçi çalışan bir işyeri eski hükümlü çalıştırmaktan muaf tutulmuştur. Söz
konusu işverenin kontenjan hesaplaması yapılırken öncelikle çalışan özürlü ve eski hükümlüler
toplam çalışan işçi sayısından düşülecektir (153-3=150). Özürlü kontenjanı hesaplanırken
toplam 150 işçi üzerinden, eski hükümlü kontenjanı ise (150-30) toplam 120 işçi üzerinden
hesaplanacaktır.
Bakanlar Kurulunun 1 inci maddede bahsi geçen Kararıyla 2004 yılı için belirlenen
oranlara göre, bu özel sektör işvereni tam süreli olarak150 x % 3 = 5 özürlü, 150 x % 1 = 1.5 =
2 ( yarım ve üzeri tama iblağ edildiğinden) terör mağduru, 120 x % 1 = 1 de eski hükümlü
çalıştıracak olup, kalan % 1’lik oranı da özürlü veya eski hükümlü yönünde kullanacaktır.
Özürlü yönünde kullandığında % 4’ lük oran üzerinden çalıştıracağı özürlü sayısı 150 x % 4 =
6, eski hükümlü yönünde kullandığında ise % 2’ lik oran üzerinden çalıştıracağı eski hükümlü
sayısı 120 x % 2 = 2.4 = 2 (yarımın altı atıldığından) olacaktır.
Örnek 4 - Aynı il sınırları içerisinde bir özel sektör işverene ait bir işyeri ve bu işyerinde
2’si özürlü, 2’ si terör mağduru olmak üzere toplam 379 işçisi var. Bu işyeri eski hükümlü
çalıştırmaktan muaf tutulan bir işyeridir. Bu işyerinin kontenjan hesaplaması yapılırken
öncelikle çalışan özürlü ve terör mağdurları toplam çalışan işçi sayısından düşülecektir (379-
4=375).
1343
Bakanlar Kurulunun 1 inci maddede bahsi geçen Kararıyla 2004 yılı için belirlenen
oranlara göre bu özel sektör işvereni tam süreli olarak 375 x % 4 = 15 özürlü (eski hükümlü
çalıştırmaktan muaf tutulduğu için % 1’ lik tercihini özürlü için kullanmak zorunda olması
nedeniyle), 375 x % 1 = 3.7 = 4 (yarım ve üzeri tama iblağ edildiğinden) terör mağduru
çalıştıracaktır.
Kısmi süreli çalışanların hesaplanması
Madde 3- İşyerinde kısmi süreli iş sözleşmesine göre çalışanlar da varsa bunlar çalışma
süreleri dikkate alınmak suretiyle aylık fiili çalışma saati olan 195 saat üzerinden tam süreli
çalışmaya dönüştürülerek, işyerinde tam süreli olarak çalışan işçi sayısına ilave edilir. Bu
hesaplama sonucunda bulunacak işçi sayısında yarıma kadar olan kesirler dikkate alınmaz.
Yarım ve daha fazla olan kesirler tama dönüştürülür.
Örnek 1- Bir işyerinde 60 kişi tam süreli, 4 kişi de kısmi süreli olarak çalışmaktadır.
Kısmi süreli çalışan 4 kişi günde 5’er saatten ayda 26 gün çalışıyor. Buna göre 4X5= 20X26=
520:195= 2.6 = 3 (yarım ve üzeri tama iblağ edildiğinden), 3 kişinin daha toplam çalışan
sayısına ilave edilmesi gerekir. Bu işyerinde 60+3=63 kişi üzerinden o yıl için belirlenen
oranda çalıştırılması gereken özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru (özel sektör için)
kontenjanı hesaplanmalıdır.
Örnek 2 -Bir işyerinde 148 kişi tam süreli, 52 kişi de kısmi süreli olarak çalışmaktadır.
Kısmi süreli çalışan 52 kişi günde 3’er saatten ayda 26 gün çalışıyor. Buna göre
52X3=156X26= 4056:195= 20.8 = 21(yarım ve üzeri tama iblağ edildiğinden), 21 kişinin daha
toplam çalışan sayısına ilave edilmesi gerekir. Bu işyerinde 148+21=169 kişi üzerinden o yıl
için belirlenen oranda çalıştırılması gereken özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru (özel
sektör için) kontenjanı hesaplanmalıdır.
Örnek 3 – Örnek 2’de yer alan özel sektör işvereni Bakanlar Kurulunun 1 inci maddede
bahsi geçen Kararıyla 2004 yılı için belirlenen oranlara göre tam süreli olarak 169x % 3 =5.07
= 5 (yarımın altı atıldığından) özürlü, 169x % 1 = 1.69 = 2 (yarım ve üzeri tama iblağ
edildiğinden) eski hükümlü, 169x % 1 = 1.69 = 2 (yarım ve üzeri tama iblağ edildiğinden) terör
mağduru çalıştırmak zorunda olup, kalan % 1’lik tercihini de eski hükümlü veya özürlü için
kullanacaktır.
Örnek 4 – Örnek 2’de yer alan özel sektör işverenin tam süreli olarak çalıştırmak zorunda
olduğu 2 kişilik terör mağduru yerine, Kurum il veya şube müdürlüğünden kısmi süreli çalışma
talebinde bulunmuş olan terör mağdurları bulunması ve işverenin Kurum il veya şube
müdürlüğüne işgücü talebi vererek, Kurumca gönderilenler arasından işgücü talebini
karşılaması kaydıyla işe aldığı 3 terör mağdurunu günlük 3 saat üzerinden aylık 22 gün
3x3x22=198 saat çalıştırıyor.
Bahsi geçen işveren tam süreli olarak ayda fiilen 2 x 195 = 390 saat çalıştıracağı 2 terör
mağduru yerine kısmi süreli olarak ayda fiilen 198 saat olarak 3 terör mağduru çalıştırmakla 1
kişilik çalıştırma zorunluluğunu yerine getirmiş olacağından, bu işverenin 1 kişilik terör
mağduru çalıştırma yükümlülüğü halen devam etmektedir.
Kurum aracılığı
Madde 4- İşverenlerin özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru (özel sektör için) işçilerini
işyerinin bulundukları yerdeki Kurum aracılığıyla sağlamaları gerekmektedir.
Kurumun aracılığı olmadan özürlü, eski hükümlü ve terör mağdurunu işe alan özel sektör
işvereninin bu durumu en geç bir ay içinde bulundukları yerdeki Kurum il veya şube
müdürlüğüne bildirmesi ve tescil ettirmesi zorunludur.
1344
İşyerinde kısmi süreli işçi çalıştıran işverenler, işgücü talebinde belirtecekleri açık iş
sayısından fazla sayıda ve aranılan koşullara uygun özürlü, eski hükümlü ve terör mağdurunun,
işyerinin bulunduğu yerdeki Kurum il veya şube müdürlüğüne kısmi süreli olarak çalışmak
üzere iş isteğinde bulunmuş olması koşuluyla, bu kapsamdakileri kısmi süreli istihdam
edebilirler. Kısmi süreli olarak istihdam edilecek özürlü, eski hükümlü ve terör mağdurlarının
Kurum il veya şube müdürlüğüne işgücü talebi verilmek suretiyle karşılanması gerekir.
Kamu kurum ve kuruluşları çalıştıracakları özürlü ve eski hükümlü işçileri, 18/3/2004
tarih ve 25406 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Kamu Kurum ve Kuruluşlarında İşçi Olarak
İstihdam Edilecek Özürlüler Hakkında Uygulanacak Sınav Yönetmeliği” ve “Kamu Kurum ve
Kuruluşlarında İşçi Olarak İstihdam Edilecek Eski Hükümlülere Uygulanacak Sınav
Yönetmeliği” hükümleri doğrultusunda karşılamak zorundadır.
Talep ve gönderme işlemleri
Madde 5- Özel sektör işverenleri, çalıştırmakla yükümlü bulundukları özürlü, eski
hükümlü ve terör mağdurlarını, yükümlülüğün doğmasından itibaren yedi gün içinde
niteliklerini de belirterek bulundukları yerdeki Kurum il veya şube müdürlüğünden yazılı
olarak talep eder. Ancak, işveren taleplerinde, işyerinde yapılan işin gerektirdiği ağırlıklı
vasıfların üstünde istihdamı zorlaştırıcı şartlar öne süremez. Öne süren işverenlerin taleplerinde
yer alan istihdamı zorlaştırıcı koşullar Kurum il veya şube müdürlüğünce kabul edilmez.
İlgili Kurum il veya şube müdürlüğü işverenin bu talebinden itibaren en geç onbeş gün
içinde niteliklere uygun gördüğü özürlü, eski hükümlü ve terör mağdurlarını talepte belirtilen
açık iş sayısından az olmamak üzere, gerektiğinde niteliklerini belirten belgeleriyle birlikte
işverene gönderir. Bu şekilde gönderilenlerden talebin kısmen veya tamamen
karşılanamadığının, gönderme tarihinden itibaren en geç 22 gün (Bu süre, gönderilen kişilerden
uygun görülenlerin 15 gün içinde işe alınma süresi ile işe alınanların ve alınmayanların,
alınmayış nedenleri de belirtilmek suretiyle 7 gün içinde yazılı olarak Kuruma bildirilme süresi
toplamından oluşmaktadır.) içinde işverenin yazılı olarak Kurum il veya şube müdürlüğüne
bildirmesi gerekir.
Bu bildirim üzerine, on gün içinde, şayet bildirim yapılmamış ise gönderme tarihinden
itibaren 30 gün içinde Kurum il veya şube müdürlüğüne kayıtlı özürlü, eski hükümlü ve terör
mağdurlarından öncelikle varsa işgücü talebi şartlarına uygun olanlar, bunlardan bulunmaması
halinde kayıtlı bulunan diğer özürlü, eski hükümlü ve terör mağdurları, meslek ve öğrenim
durumlarını içeren listeler düzenlenerek, kontenjan açıklarını kapatması için Kurum il veya
şube müdürlüğünce son kez işverene gönderilir.
Seçme işlemi/işlemleri için adaylar işverene ayrı ayrı veya toplu olarak gönderilebileceği
gibi, gerektiğinde işveren veya vekili Kurum il veya şube müdürlüğüne davet edilerek, seçme
işleminin Kurumda yapılması sağlanır.
İşverenin, bu şekilde gönderilenler ve/veya listelerde yer alanlar arasından seçimini
yaparak, gönderim veya listelerin bildirim tarihinden itibaren on beş gün içerisinde açık
kontenjanlarını kapatması zorunludur.
İşten ayrılanların bildirilmesi
Madde 6- İşverenler, işyerlerinde istihdam ettikleri özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru
işçilerinden herhangi bir nedenle işten ayrılan, işine son verilenleri en geç onbeş gün içinde
bulunduğu yerdeki Kurum il veya şube müdürlüğüne bildirmek zorundadır.
Eski hükümlü çalıştırma muafiyeti ile ilgili hükümler
1345
Madde 7- Eski hükümlülerin, herhangi bir sınırlama olmaksızın tüm işyerlerinde istihdam
edilmeleri esastır.
Bununla birlikte, kamu güvenliği ile ilgili hizmet üreten işyerleri ile ilk ve ortaöğretim (ilk
okul, orta okul, lise ve dengi okul) kurum ve yurtlarından hangilerinde eski hükümlü
çalıştırılamayacağı, işyerlerinin hizmet alanına göre, ilgili (Adalet, Milli Savunma, İçişleri,
Milli Eğitim Bakanlıkları) bakanlığın görüşleri alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı’nca re’sen veya işyerinin başvurusu üzerine tespit edilir.
Buna göre, ilk ve ortaöğretim kurum ve yurtlarında eski hükümlü çalıştırılıp
çalıştırılamayacağı ilgili bakanlıkların görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı’nca re’sen veya bu kapsama giren işyerlerinin başvurusuna binaen bu Tebliğin
yürürlüğe girdiği tarihten itibaren en çok 3 (üç) ay içinde belirlenir. Kamu güvenliği ile ilgili
hizmet üreten işyerlerinin, daha önce eski mevzuata göre almış oldukları eski hükümlü
çalıştırma muafiyeti, belirli bir süreyi içeriyor ve bu süre daha önce sona ermemiş ise, sürenin
sonuna kadar geçerlidir. Belirli bir süreyi içermeyen eski hükümlü çalıştırma muafiyeti, bu
Tebliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren en çok 6 (altı) ay süreyle daha devam eder. Bu süre
içerisinde yenilenmeyen muafiyet belgeleri, bu sürenin sonunda geçerliliğini kaybeder.
Madde 8- İşyerlerinin temizlik, yemek ve benzeri işlerini yaptırmak üzere anlaştıkları
firmalar ile iş ya da hizmet alımına ilişkin imzaladıkları sözleşmelerde özürlü ve eski hükümlü
çalıştırılmayacağına dair hükümlere yer verilmez.
Kamu ve özel sektör işverenlerine sağlanan teşvikler
Madde 9- Özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru çalıştıran işverenlerden;
a) Bakanlar Kurulunca belirlenecek oranların üzerinde özürlü, eski hükümlü ve terör
mağduru istihdam eden,
b) Elliden daha az sayıda işçi çalıştırmasına rağmen Kurumdan talepte bulunmak ve/veya
tescil yaptırmak suretiyle özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru çalıştıran,
c) Çalışma gücünü yüzde seksenden fazla kaybetmiş özürlü istihdam eden,
işverenlerin, bu şekilde çalıştırdığı her bir özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru için, 506
sayılı Sosyal Sigortalar Kanununa göre ödemesi gereken sosyal sigorta pirimi işveren
hisselerinin yüzde ellisi Hazinece ödenir.
İşverenlerin bu haktan yararlanabilmeleri için, bulundukları yerdeki Kurum il veya şube
müdürlüğüne müracaat ederek bu durumlarını belgelendirmeleri ve en geç üçer aylık dönemler
halinde Kurumdan aldıkları belgeyi Sosyal Sigortalar Kurumu Sigorta Müdürlüklerine
vermeleri gerekir.
İşverenler yukarıda belirtilen teşviklerden Kurumdan aldıkları belgelerle SSK’ya müracaat
tarihleri itibarıyla yararlanabilirler.
Yürürlükten Kaldırılan Tebliğler
Madde 10- 27/01/1999 tarih ve 22593 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Özürlü ve
Eski Hükümlülerin İstihdamı İle İlgili Tebliğ” ile 24/05/2000 tarih ve 24058 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanan “İşyerlerinde Özürlü ve Eski Hükümlü Çalıştırılmasına İlişkin Tebliğ”
yürürlükten kaldırılmıştır.
Yürürlük
Madde 11- Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 12- Bu Tebliğ hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.
1346
İŞYERLERİNDE ÖZÜRLÜ VE ESKİ HÜKÜMLÜ
ÇALIŞTIRILMASINA İLİŞKİN TEBLİĞ
1347
4857 SAYILI İŞ KANUNUNUN 65 İNCİ MADDESİNE GÖRE UYGULANACAK
KISA ÇALIŞMA VE KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİNE İLİŞKİN TEBLİĞ
(Tebliğ No: 1)
1348
İŞVERENLERİN ELLİ VEYA DAHA FAZLA İŞÇİ ÇALIŞTIRDIKLARI
İŞYERLERİNDE ÇALIŞTIRMALARI GEREKEN ÖZÜRLÜ, ESKİ HÜKÜMLÜ VE
3713 SAYILI TERÖRLE MÜCADELE KANUNUNUN EK 1 İNCİ MADDESİNİN (B)
FIKRASI KAPSAMINDAKİ TERÖR MAĞDURU ÇALIŞTIRMA ORANLARININ
BELİRLENMESİNE İLİŞKİN KARAR
KARAR
1349
İŞ KAZALARI İLE MESLEK HASTALIKLARI
PRİM TARİFESİ
(18.03.1981 gün ve 8/2569 sayılı Bakanlar Kurulu Kararnamesiyle 1.3.1981 tarihinden itibaren
geçerli olacak şekilde yürürlüğe konulan tarife, 31.3.1981 gün ve 17296 sayılı Resmi Gazete'de
yayımlanmıştır.)
1-506 sayılı Sosyal Sigortalar kanunun 73 üncü maddesinin A fıkrası ile 74.maddesine
uyularak hazırlanan bu tarife iş yerlerinin dahil oldukları iş kollarının tehlike sınıfları ile
normal prim oranlarını ihtiva eder.
2-Tarifede iş kolları 12 tehlike sınıfına ayrılmış olup bu sınıfların normal prim oranları
yekdiğerinden % 0,5 farklı olmak üzere, en düşük haddi % 1,5 en yüksek haddi %7 olarak
tespit edilmiştir.
3-Bir iş yerinde yürütülen esas işin fer'i ve mütemmimi mahiyetinde olan bütün işlerin sigorta
primleri, esas işin tabi tutulduğu Prim haddine göre hesaplanır. Ancak, esas işin fer'i ve
mütemmimi sayılan işler, işçileri birbirine tedahül etmeyecek şekilde, ayrı ve bağımsız olarak
yürütüldüğü ve ayrı bir işyeri olarak Sosyal Sigortalar Kanunu şümulüne alınmış olduğu
takdirde her biri kendi tehlike sınıfının prim haddine tabi olurlar.
5-Bu tarifede gösterilmeyen işler, mahiyetleri ve iş kazası ile meslek hastalığı tehlikesinin
ağırlığı göz önünde bulundurulmak suretiyle ile ilgili en yakın iş kolunun dahil olduğu prim
haddine tabi olur.
6-Her tehlike sınıfı üst, normal ve alt derece olmak üzere üç tehlike derecesine ayrılmıştır.
Üst derece prim oranı dahil olduğu tehlike sınıfının normal prim oranından % 0,2 daha yüksek,
alt derece prim oranı normal prim oranından % 0,2 daha düşüktür. Şu kadar ki I. tehlike
sınıfındaki işyerleri için alt derece prim oranı, bu sınıfın normal prim oranının altına düşemez
ve XII. tehlike sınıfındaki işyerleri için üst derece prim oranı, bu sınıfın normal prim oranını
geçemez.
7-Dereceleme hesabının yapıldığı yıla takaddüm eden 3 takvim yılı içinde, aynı iş kolunda 40
bin gün için sigorta primi tahakkuk ettirilmiş olan iş yerleri derecelemeye tabi olurlar. Bu
işyerlerinin girecekleri tehlike dereceleri; derecenin tayin edildiği yıla takaddüm eden üç
takvim yılı içinde vukua gelerek kurum kayıtlarına intikal eden ve işyerinin özel şartları ile
tehlikeyi önlemek için alınmış emniyet tedbirlerinin de neticesini gösteren iş kazaları, meslek
hastalıkları, daimi iş göremezlik ve ölüm vakalarına göre işyerinin münferiden arz edeceği
tehlike ağırlığı nazara alınarak Sosyal Sigortalar Kurumu tarafından tayin olunur.
Yukarıda belirtilen üç yıllık devre için 40 bin gün sigorta primi tahakkuk ettirememiş olan iş
yerleri dahil bulundukları iş kolunun normal prim oranı üzerinden prim öderler.
1350
Büyük Tehlike Prim
İŞKOLU
Grup Grup Sınıfı Nispeti
010 Tarım
Kamu veya Özel Sektöre ait olup, İşletme şekli ne
olursa olsun, tamamen veya kısmen tarımsal üretim
için yapılan açıkta veya cam muhafaza içindeki
(Seralar) işler, kabuklu veya kabuksuz meyvecilik,
tohum, sebze ve çiçek yetiştirme, çay, kahve kauçuk
0101
tarlalarındaki işler, mısır tanelerini koçandan ayırma,
ot balyalama, harman dövme ve bunlarla ilgili
faaliyetler, kontrat esası üzerine yapılan her türlü ilaç
serpme, mahsül toplama, meyva ambalajlama, ağaç
III 2,50
budama, sulama sistemlerinin işletilmesi işleri
0109 Tarımla ilgili diğer faaliyetler III 2,50
011 Hayvancılık
Her türlü iş ve gelir getiren hayvanların (ada tavşanı,
kürklü hayvan, süt, yün, kümes hayvanları ile
yumurta, bal, ipek böceği kozası vs.) yetiştirilmesi,
0111
üretimi, ıslahı ve bunlarla ilgili bakım, güdüm,
terbiye, kırkım, sağım ve ürünlerinin elde edilmesi,
III 2,50
toplanması saklanması işleri
0119 Hayvancılıkla ilgili diğer faaliyetler III 2,50
021 Ormancılık
Ağaç dikme, yeniden orman yetiştirme ve ormanları
koruma, zamk ve reçine, yabani kauçuk, usare, ağaç
kabuğu, ot, yabani meyve ve çiçek, yosun yaprak
0211
çamlardaki iğne yaprak ve saz gibi insan eliyle
yetiştirilmemiş olan maddelerin toplanması, mangal
III 2,50
kömürünün ormanda yakılması
0219 Ormancılıkla ilgili diğer faaliyetler III 2,50
022 Tomrukçuluk
Kerestenin kesilmesi, tomruk testerelik kereste,
çatal, ağaç gövdesi yumruları, kütük, kağıt hamuru
imaline mahsus odun, sırık, kazık, yontulmuş demir
yolu traversi, maden ocaklarına mahsus kereste,
0221 ormanda kesilen yakacak odun, kimyevi takdire
elverişli odun, mekik ve benzeri bloklar ile
ormandan elde edilen diğer kaba, yuvarlak,
yontulmuş veya yarılmış maddeler veya odun ham III 2,50
maddeleri, tomruk nakletme işleri
0229 Tomrukçulukla ilgili diğer faaliyetler III 2,50
041 Deniz balıkçılığı
Denizlerde balık ve diğer hayvanların ve bitkilerin
0411 V 3,50
avlanması, toplanması ve dalyan işleri
0412 Sünger avcılığı V 3,50
1351
043 Nehir ve göllerde balıkçılık
Nehir ve göllerde balık ve diğer su hayvanlarının,
0430 V 3,50
bitkilerinin avlanması, ve üretilmesi
110 Kömür madenciliği
(Her cins kömür istihsalinde aynı işveren tarafından
yaptırılan ve bu işlerin fer'i mütemmimi
mahiyetindeki yıkama sevk ve saire bilcümle
yardımcı işler dahildir)
1101 XII 7,-
Maden kömürü işletmeciliği
1102 XII 7,-
Linyit kömürü işletmeciliği
1109 XII 7,-
Diğer kömürlerin işletmeciliği
121 Demirmadenciliği
Demir cevheri istihsali (Aynı işveren tarafından
yaptırılan, bu işin fer'i ve mütemmimi mahiyetindeki
1210
yıkama, ayıklama, izabe, sevk gibi bilcümle
VI 4,-
yardımcı işler dahil)
122 Demirden gayri metallerin istihsali
(Aynı işveren tarafından yaptırılan, bu işin fer'i ve
mütemmimi mahiyetindeki yıkama, ayıklama, izabe,
sevk gibi bilcümle yardımcı işler dahil)
1221 Krom istihsali VI 4,-
1222 Bakır istihsali VI 4,-
1223 Kurşun istihsali VI 4,-
1224 Mangenez istihsali VI 4,-
1229 Diğer madenlerin istihsali VI 4,-
130 Ham petrol ve tabii gaz
1301 Petrol ve tabii gaz arama işlemleri VII 4,50
1302 Petrol ve tabii gaz kuyularının açılması VII 4,50
Petrol ve tabi gaz kuyularının ve tabakalarının veya
1303 bütümlü kumların işletilmesi (Müstakilen işletilen VII 4,50
payplayn işletmesi 7192 de tasnif edilmiştir)
140 Taş, kil ve kum ocakları
Taş ocaklarında yapılan işler (Taş çıkarma, kırma ve
1401 XI 6,50
taş ocağında yapılan kesme işleri)
1402 Kil, kum ve çakıl ocakları III 2,50
1403 Mermer ocakları XI 6,50
191 Tuzla İşletmeleri
1352
Deniz ve göllerden tuz istihracı (sofra tuzu imali
1911 II 2,-
hariç)
1912 Kaya tuzu istihracı IV 3,-
192 Kimya sanayiinde kullanılan maddelerin istihracı
Kükürt, fosfat, nitrat, borat, potas, sodyum arsenik,
civa, ihtiva eden cevherler gibi kimya sayiinde ve
1920 VI 4,-
suni gübre imalinde kullanılan maddelerin topraktan
çıkarılması ve bunlarla ilgili bütün işler
Diğer metal olmayan maddelerin istihracı ve
199
maden arama işleri
1991 Turb ocaklarının işletilmesi IV 3,-
1992 Asfalt, bitüm, asbest, alçı taşı, amyant, mika, kuart, X 6,-
zımpara ve lüle taşı gibi metal olmayan maddelerin
istihracı ve bunlarla ilgili işler
Alelumum maden arama işleri (Petrol ve tabii gaz
1993 VI 4,-
arama işleri hariç)
Müstakilen yapılan maden ve curuf temizleme,
1994 II 2,-
ayıklama işleri
201 Et kesilmesi, hazırlanması ve muhafazası
2011 Mezbahalar II 2,-
2012 Kümes hayvanlarının kesilmesi ve temizlenmesi II 2,-
Et konserve fabrikaları; pastırma, sucuk, salam,
2013 II 2,-
bumbar ve sosis imali
2014 Taze ve dondurulmuş etin muhafazası (Müstakilen) II 2,-
202 Süt mamülleri sanayii
2021 Kaymak, krema, dondurma, tereyağı ve yoğurt imali I 1,50
2022 Süt tozu, konsantre süt imali I 1,50
2023 Beyaz peynir imali I 1,50
2024 Kaşar, gravyer gibi diğer peynirlerin imali I 1,50
2025 Eritilmiş sade yağ imali I 1,50
203 Meyve ve sebzelerin konserve edilip saklanması
Meyve ve sebze konserveciliği, sirke, turşu, salça,
2031 II 2,-
reçel, marmelat, meyve ve sebze suları imali
2032 Meyve, sebze kurutmacılığı ve manipülasyon II 2,-
Balık ve diğer deniz gıda maddelerinin
204
konserveciliği
Balık ve diğer deniz gıda maddelerinin
2041 II 2,-
konserveciliği
Balık ve diğer deniz gıda maddelerinin muhafazası,
2042 II 2,-
tütsüleme ve kurutulması
Gıda maddelerinin öğütülmesi, temizlenmesi ve
205
ayıklanması ( Kuş ve hayvan yemleri ihzari hariç)
2051 Un değirmenleri III 2,50
1353
2052 Çeltik fabrikaları III 2,50
Bulgur, bakliyat ve sebze unları ve bunlara benzeyen
2059 II 2,-
diğer gıda maddeleri imali
206 Fırıncılık, pastacılık ve hamur işleri sanayii
2061 Ekmek ve simit fırınları I 1,50
2062 Büsküvi imalatı I 1,50
2069 Pasta, börek, yufka ve benzeri hamur işler sanayii I 1,50
207 Şeker sanayii
2070 Şeker pancarı ve kamışından şeker imali II 2,-
208 Kakao ve şekerli maddeler imali
2081 Kakao ve çikolata imali I 1,50
Şekerlemeler, karamela lokum ve benzeri diğer
2082 I 1,50
şekerli maddeler ve sakız imalatı-
2083 Helva, bulama, ağda, pekmez imali I 1,50
209 Diğer yiyecek ve içeceklerin imalatı
2091 Çay manipülasyonu I 1,50
Çeşitli kuru yemişlerin hazırlanması (Fındık, ceviz
2092 I 1,50
ve badem kırma işleri dahil)
2093 Buz imali I 1,50
Zeytinyağı ve diğer nebati yemeklik yağların
2094 III 2,50
tasfiyesi ve çeşitli muamelelere tabi tutulması
2095 Makarna, şehriye ve benzeri yiyecek maddeleri imali IV 3,-
2096 Nişasta, dekstrin ve glikoz imali IV 3,-
2097 Çeşitli hayvan yiyeceklerinin hazırlanması II 2,-
2098 Tahin imalathaneleri III 2,50
Diğer yiyecek maddelerinin imali ve çeşitli
2099 muamelelere tabi tutulması (Kuru kahve, sofra tuzu, I 1,50
baharat vs.)
211 İnbikten geçirilmiş içkiler
2111 Rakı imali II 2,-
Diğer içkilerin imali (İçki imalinde kullanılan ispirto
2119 II 2,-
ve suma imali dahil)
212 Şarapçılık
Malt likörleri hariç, her nevi sofra şarapları ile likör
şarapları, tabii ve suni köpüren şaraplar, mistel
2120 II 2,-
kokulu ve tıbbi şarapların imali diğer tahammür
etmiş içkilerin imali
213 Bira ve malt sanayii
2130 Malt ve bira gibi maltlı içkilerin imali II 2,-
214 Alkolsüz içkiler
2142 Gazoz, koka kola ve karbondioksitle muameleye tabi II 2,-
tutulmuş her türlü meyve suları gibi alkolsüz
1354
içkilerin imali
2142 Maden suları ve sodaların hazırlanması II 2,-
220 Tütün sanayii
Yaprak tütünü ayıklanma, temizleme, kurutma,
2201 cinslerine ayırma, balyalama, ambalajlama ve bakma I 1,50
işleri
Sigara, puro, sigarrillos, içilen ve çiğnenen neviden
2202 I 1,50
tütün, pipo tütünü, enfiye ve tömbeki imali
Dokuma sanayii (iplik bükülmesi, dokunması ve
231
bunlarla ilgili işler)
2310 Çırçır fabrikaları III 2,50
2311 Pamuk ipliği imali ve pamuklu dokuma sanayii III 2,50
Yün (Tabii ve suni) ipliği imali ve yünlü dokuma
2312 III 2,50
sanayii
İpek ipliği imali ve yünlü dokuma sanayii (suni ipek
2313 II 2,-
naylon ve benzeri sentetik elyaftan dokumalar dahil)
Keten, kenevir ve jütten iplik imali ve dokuma
2314 II 2,-
sanayi
Karışık iplik ve dokuma fabrikaları (Herhangi bir
2315 maddeden % 75 veya daha fazla nispette ihtiva eden III 2,50
dokumalar kendi gruplarında tasnif olunur)
Dokuma yapmaksızın boya, apre işleri, yazmacılık
2316 III 2,50
ve basmacılık
2317 El tezgahlarında yapılan her türlü dokuma işleri I 1,50
2318 Halı ve kilim sanayii I 1,50
İplik büküm ve sarım işleri, makara, bobin, masura
2319 ve yumak imali, şerit kaytan, kordela gibi ufak I 1,50
tuhafiye eşyası imali
232 Trikotaj
2321 Çorap imali I 1,50
Çoraptan gayri trikotaj eşyalarının imali (Örülmüş
2322 kumaşlardan kesip dikmek suretiyle giyecek eşya I 1,50
imali 243 gruptadır)
233 İp, halat ve sicim endüstrisi
Kenevir, jüt, pamuk, kağıt, hasır vesair elyaftan
2330 II 2,-
halyat, ip, sicim, ağ ve bunlara mümasil eşya imalatı
239 Başka yerde tasnif edilmemiş dokular
Linolyum ve diğer sert satıhlı zemin döşemeleri,
(Plastik hariç) suni deri, muşamba ve kaplanmış
2390 kumaşlar, hasır, lif, vesair keçeler, paspaslar ve II 2,-
hertürlü elyaftan vatka ve koltukçuluk malzemesi
imali, çöp ve paçavraların elyaf haline getirilmesi
241 Kundura sanayii
2410 Kauçuk hariç, deri, suni deri, plastik, ağaç vesair I 1,50
1355
malzemeden kundura, tozluk, getr imali, kundura
sanayii için kesilmiş hazır malzeme imali, sayacılık
242 Kundura tamirciliği
Kundura tamircileri (Kundura imal eden tamirciler
2420 I 1,50
de bu gruba dahildir)
243 Giyecek eşyası imalatı (Kundura hariç)
Dokuma, deri, kürk vesair maddelerden elbise, palto-
2431 I 1,50
pardesü, gibi hazır elbise imali
Çamaşır, gömlek, kıravat, korse, kemer, eldiven ve
2432 I 1,50
emsali eşya imalatı
2433 Şapka ve kasket imalatı I 1,50
2434 Terziler (Hususi dikişler) I 1,50
Diğer giyim eşyası imali ve baston ve şemsiye
2439 II 2,-
imalatı
Mensucattan hazır eşya imalatı (Giyim eşyası
244
hariç)
2441 Yorgancılık I 1,50
2442 Çadır, çuval, yelken imalatı (Dokuma yapmaksızın) I 1,50
Dokuma yapmaksızın diğer hazır eşya imali (Bayrak,
2449 I 1,50
perde, çarşaf, battaniye vesair)
251 Bıçkıhane ve ağacın mekanik işlenmesi
Tomruğun işlenmesi, bıçkıhaneler, ağaç travers
2511 V 3,50
fabrikaları
Parke, kontraplak, kaplamalık ağaç ve suni tahta
2512 V 3,50
imali
2513 Marangozluk, doğramacılık ve sabit tesisler imali V 3,50
252 Ağaç sazdan ve mantardan ambalaj imali
2521 Sandık, kutu, fıçı ve benzeri ambalaj imali V 3,50
2522 Mantar, saz ve kamıştan sepet ve benzeri eşya imali II 2,-
259 Ağaç ve mantardan diğer eşya imali
Kundura kalıbı, elbise askısı, tahta sap, kulp, kafes,
2590 raf, çubuk, oyma işleri, tabut, resim ve ayna IV 3,-
çerçevesi vs. imali
260 Mobilya sanayii
2601 Ahşap mobilya sanayii V 3,50
2602 Saz ve kamıştan mobilya sanayii V 3,50
2603 Madenden mobilya sanayii V 3,50
2609 Döşemecilik I 1,50
271 Kağıt hamuru, kağıt ve mukavva imalatı
Odun, paçavra ve diğer nesinçlerden kağıt hamuru
2710 imali ve bu hamurun kağıt mukavva ve presli II 2,-
nesinçler haline getirilmesi
272 Kağıt hamurundan kağıt ve mukavvadan eşya
1356
imali
Kağıt ve mukavvadan kutu, kese kağıdı ve diğer
mahvazalar, kart zarf duvar kağıdı imali, kağıt
2720 I 1,50
hamurundan tabak, bardak ve diğer mutfak levazımı
gibi preslenmiş eşya imali
Matbaacılık, neşriyatçılık ve bunlarla ilgili
280
sanayii
2801 Ciltcilik, deftercilik, klasör ve dosya imali II 2,-
2802 Matbaacılık II 2,-
2803 Gazete, mecmua idarehaneleri, yayın evleri I 1,50
2804 Klişecilik, çinkografi (Müstakilen) II 2,-
Diğer baskı ve hakkaklık işleri (Tabakalar ve diğer
2805 eşya üzerine baskı, hakkaklık ve işleme yapılması II 2,-
gibi)
291 Deri işleme sanayii
2911 Tabakhaneler, deri perdahlama ve boyama işleri III 2,50
Çiğ deri kurutma ve bağırsak işleme yerleri (Sucuk
2912 I 1,50
bumbarı hariç)
292 Kürk işleme boyama sanayii
2920 Kürk imali, işlemesi ve boyaması I 1,50
Deriden ve deri yerine ikame edilen maddelerden
293 mamul eşya imali (Ayakkabı ve giyim eşyası
hariç)
Deri ve deri yerine kaim olan sair maddelerden
2930 kundura ve giyim eşyası hariç saraciye eşyalarının I 1,50
imali
300 Kauçuk sanayii I 1,50
3001 Kauçuk ayakkabı imali IV 3,-
3002 Otomobil ve bisiklet lastikleri imali IV 3,-
Kauçuktan mamul eşyanının tamiri (Otomobil
3003 IV 3,-
lastiklerine diş açılması dahil)
3009 Diğer kauçuk mamulleri imali IV 3,-
Sanayiide kullanılan esas kimya maddeleri ve
311
suni gübreler imali
3111 Tenvir fişekleri, çocuk tabanca mantarı imalatı VI 4,-
3112 Mühimmat ve patlayıcı maddeler imalatı IX 5,50
3113 Kimyevi gübreler imali III 2,50
Kimyevi tuzlar, asitler ve bazlar alkoller gibi
3114 III 2,50
kimyevi maddelerin imali
Suni ipek ve diğer sentetik fiberler ile ile plastik
3115 III 2,50
maddelerin imali
Emülsiyon ve palamut hülasası fabrikaları, palamut
3116 değirmenleri, palamut temizleme işleri ve meyan II 2,-
kökü menipülasyonu
1357
3117 Yakılacak ispirto imali II 2,-
Diğer kimyevi ana maddelerin sanayii (Oksijen,
3119 III 2,50
asetilen, karpit gibi)
Sanayie mahsus nebati ve hayvani yağların
312
istihsali (Yemeklik yağlar 209 gruptadır)
3121 Nebati yağlar IV 3,-
3122 Hayvani yağlar IV 3,-
313 Boya, vernik ve cila imali
3130 Boya, vernik ve ciların imali I 1,50
319 Diğer kimyevi maddelerin imali
İlaçlar ve tıbbi müstahzarlar imali serum ve aşı
3191 I 1,50
hazırlama işleri (idrofil pamuk dahil)
3192 Mürekkep imali I 1,50
Sabun ve çamaşır suları ve sodası ile diğer temizlik
3193 I 1,50
maddeleri sanayii
3194 Tutkal, jelatin, zamk imali I 1,50
3195 Kibrit imali II 2,-
3196 Hernevi mum imali I 1,50
3197 Kokular ve tuvalet maddeleri imali I 1,50
321 Petrol tasfiyehaneleri
Gaz, benzin ve diğer akaryakıt, ham petrol ve
3210 müştaklarından yağlamaya mahsus yağlar ve III 2,50
muhtelif maddelerin elde edilmesi
329 Petrol kömürden elde edilen muhtelif müştaklar
Asfalt ve dam tecrit malzemeleri, yağlamaya mahsus
3291 olup petrol tasfiyehanelerinde elde edilemeyen III 2,50
yağlar ve gresler imali
Şehirlerde havagazı tevzii ile ilgili olmayan kok
3292 III 2,50
fırınları
331 Pişmiş topraktan inşaat malzemesi imalatı
Tuğla, kiremit, boru, pota, künk, ateş tuğlası ve
3310 III 2,50
emsali inşaat ve mimari malzemesi imali
332 Cam sanayii
Cam ve camdan mamul eşya imalatı (Gözlük ve
3320 III 2,50
optik camları hariç)
333 Porselen, fayans ve seramik sanayi
Çini, porselen , fayans ve seramik ve pişmiş
3330 II 2,-
topraktan kab kacak imali
334 Çimento sanayii
3340 Çimento imali IV 3,-
339 Metalden gayri maddelerden diğer imalat
3391 Taş yontma, öğütme ve kırma işler V 3,50
1358
Çimento ve betondan eşya ve inşaat malzemesi
3392 IV 3,-
imalatı
Alçı taşı istihracından ayrı olarak işletilen alçı tozu
3393 I 1,50
ve alçıdan eşya imali
Taş ocaklarından ayrı olarak işletilen kireç ocakları
3394 X 6,-
ve kireç imali
3395 Taş, amyant ve grafitten eşya imali V 3,50
3396 Zımpara taşı ve kağıdı imali V 3,50
3399 Metalden gayri maddelerden diğer imalat V 3,50
341 Demir ve çeliğe müteallik esas endüstriler
Yüksek fırınlarda eritmekten yarı ikmal edilmiş hale
gelinceye kadar bütün ameliyeleri ihtiva etmek üzere
demir ve çelik imalatı yani dört köşe veya yuvarlak
3411 V 3,50
çubuklar, levha, plak, şerit, tüp, ray, rot gibi esas
şekillere haddelemek, kalay kaplaması (teneke
imali), kaba dökümler ve döğme metal imalatı
Demir ve çeliği tav fırınlarında ısıtmak suretiyle
3412 V 3,50
müstakilen yapılan haddeleme ve laminaj işleri
Demirden gayri metallere müteallik esas
342
endüstriler
Demirden gayri metallerin izabesi tasfiyesi ve
bunların külçe, bar, dört köşe, kalın çubuk, levha,
3421 V 3,50
şerit daire ve haddeden geçirilerek elde edilecek
diğer esas şekillerde imali
Demirden gayrı metallerin tav fırınlarında ısıtmak
3422 suretiyle müstakilen yapılan haddeleme ve laminaj V 3,50
işleri
350 Metalden mamul eşya sanayii
Demir tel ve çubuktan eşya imalatı (Çivi, zincir,
3501 V 3,50
vida, vesaire gibi)
Demiri ısıtıp döğerek şekillendirme veya presleme
3502 suretiyle muhtelif eşya imali. çilingir atelyeleri ve V 3,50
sahra demirciliği
3503 Soğuk demircilik ve kaynak işleri V 3,50
3504 Sobacılık ve teneke eşya imali V 3,50
3505 Bakırdan eşya imali V 3,50
3506 Alüminyum eşya imalatı V 3,50
3507 Emaye eşya imali V 3,50
3508 Nikalej kaplama ve galvanoplisti işleri kalaycılık V 3,50
Font ve diğer madenleri eritip kalıplara dökmek
3509 V 3,50
suretiyle muhtelif eşya imali
360 Makine imalat ve tamiratı
3601 Ziraat makineleri imal ve tamiratı (pulluk, biçer III 2,50
döğer, selöktör ve emsali ziraatte kullanılan
1359
makineler)
Ziraatten gayri makinelerin imal ve tamiratı
3602 (Çamaşır makinesi, buz dolabı, tartı aletleri yazı ve III 2,50
hesap makineleri vs.) Elektrik cihazları hariç
Montaj işleri (imalat yapmaksızın makine tesisat
3603 III 2,50
montajı)
3604 Tornacılık ve tesviyecilik V 3,50
370 Elektrik makine cihazları imal ve tamiratı
Elektrik enerjisi istihsal, tahvil ve tevzii ile ilgili
3701 III 2,50
makinelerin imal ve tamiri
Evlerde kullanılanlar da dahil olmak üzere elektrik
3702 cihazları , izole tel, kablo, duy, anahtar ve diğer III 2,50
elektrik malzemeleri imalatı
381 Deniz nakil vasıtaları inşaat ve tamiratı
Sandal, kayık ve emsali küçük deniz vasıtalarının
3811 IV 3,-
imali ve tamiratı
Vapur ve gemi inşa ve tamiratı, tersaneler, hususi
3812 tipte deniz vasıtalarına mahsus makinelerin imali, IV 3,-
gemi bozma tesgahları, liman atelyeleri
Demiryolu nakil vasıtaları ve malzemesi imal ve
382
tamiratı
Lokomotif, vagon ve tramvay arabaları imal ve
3821 IV 3,-
tamiratı
3822 DDY cer depoları ve müstakil revizörlükleri IV 3,-
383 Motorlu taşıtlar imali
Otomobil, kamyon, römork, otobüs gibi motorlu
3831 III 2,50
nakil vasıtalarının imal ve montaj işleri
Motor, fren, şanzuman, dingil, dişli, şasi gibi
motorlu taşıt parçaları ve teferruatının imali (iç ve
3832 III 2,50
dış lastikler 300, otomobil camı 332, elektrik
teçhizatı imali 370 gruptadır.)
384 Motorlu taşıtlar tamiratı
Otomobil, kamyon, motor ve tenteleri elektrik
3841 aksamı tamiri gibi ihtisasa taalluk eden tamirat ve III 2,50
revizyon işleri
3842 Kamyon ve otobüs karoseri imal ve tamiratı III 2,50
3843 Motorlu vasıtaların yıkama yağlama bakım işleri II 2,-
385 Motosiklet ve bisiklet imali
Motosiklet, bisiklet, üç tekerlekli çocuk bisikletleri
3850 II 2,-
ile bisiklet parçaları imalat ve tamiratı
386 Uçak imal ve tamiratı
Uçak ve planör, uçak motorları, pervane, tekerlek
3860 III 2,50
gibi sair aksamın imal, montaj ve tamiratı
389 Nakliyata müteallik diğer vasıta ve malzemeler
1360
imalatı
3890 Hayvan ve el arabaları imal ve tamiratı II 2,-
391 Mesleki, fenni ve hassas aletlerin imali
Hassas ölçü ve kontrol aletleri, labaratuvar alet ve
cihazları, tıbbi, cerrahi ve dişçiliğe mahsus aletlerle
bilimum protezler ve ortopedik teçhizat ve
3910 II 2,-
malzemelerin imali (elektrik, röntgen ve
radyoterapiye müteallik aletlerin imali 370.
gruptadır.)
Fotoğraf makineleri, optik alet ve malzemesi
392
imalatı
Hassas filimler le camlar da dahil olmak üzere optik
3920 aletleri, objektifler fotoğraf makine ve malzemesi II 2,-
imalatı
393 Saat imalatı ve tamiratı II 2,-
3931 Cep, kol, duvar ve diğer nev'i saat imalatı II 2,-
3932 Her nev'i saat tamiratı I 1,50
394 Mücevharat ve kuyumculuk
Kıymetli madenler, kıymetli ve yarı kıymetli taşlar
ve inciler kullanmak suretiyle mücevherat, altın ve
3940 I 1,50
gümüş eşya imali, kıymetli ve yarı kıymetli taşların
perdahlanması madalya ve madeni para basma işleri
395 Müzik aletleri imalatı
Piyano, telli ve nefesli sazlar gramafon plakları
3950 II 2,-
imalatı (Radyo ve gramafon imali 370. gruptadır.)
399 İmalata müteallik diğer işler
3991 Süpürge ve fırça imali I 1,50
Suni çiçekçilik, işlemecilik, sırmacılık ve bunlara
3992 I 1,50
benzer tezyini mahiyette diğer el işleri
Mürekkepli ve kurşun kalemler, cetvel tahtası tanpon
3993 II 2,-
vesair büro eşyası imalatı
Oyuncak spor ve atletizm eşyası, benzeri eşya
3994 IV 3,-
imalatı
3995 Selluloit ve plastikten mutelif eşyaların imali IV 3,-
Kemik, bonuz, kehribar, lüle taşı, Erzurum taşı ve
3996 diğer maddelerden süs eşyası, düğme, tarak ve IV 3,-
emsali eşya imali
400 İnşaat
İnşaat işinden müstakilen yapılan badanacılık, yağlı
4000 boyacılık, binaların parke, muşamba veya ninolyon V 3,50
vs. ile döşenmesi işleri
Köprü, kanalizasyon, baraj, su regülatörü ve variyant
4001 V 3,50
su yolu, kuyu ve su işleri ile ilgili inşaat ve tamiratı
4002 Dekovil ve tranvay yolu inşaat ve tamiratı V 3,50
1361
4003 Bina inşaatı ve tamiratı, bina yıkımı işleri V 3,50
Sıhhi tesisat, kalorifer, gaz, su ve elektrik tesisatı
4004 V 3,50
(Bina içi tesisat)
4005 İskele, liman, mendirek inşaat ve tamiratı VIII 5.-
4006 Demiryolu, tünel ve yeraltı inşaatı VI 4,-
4007 Demiryolu tünel ve yeraltı tamiratı III 2,50
Bina dışı elektrik, gaz, telgraf, telefon tesisatı ve
4008 VI 4,-
havai hat payplayn inşaat, tamirat ve bakım işleri
Yol, spor ve uçak alanları inşaatı, tamirat ve bakım
4009 IV 3,-
işleri (Yol inşaatı ile ilgili variyant inşaati dahil)
511 Elektrikle aydınlatma ve elektrik enerjisi
Elektrik işletmeleri, elektrik enerjisinin istihsali ve
5110 IV 3,-
tevzi işleri (Santral inşaası ve şebeke inşaatı hariç)
512 Havagazı tabii gaz
Havagazı istihsali, havagazı ve tabii gazın tevzii
5120 III 2,50
işleri
513 Buharla ıstma ve buhar enerjisi
Isıtma ve enerji maksadiyle buhar istihsali ve tezvii
5130 III 2,50
işleri
521 Su işleri
Suların toplanma, tasfiye, tevzii ve su şebekelerinin
5210 işletilmesi ve aynı işletme tarafından yapılan bakım II 2,-
ve tamir işleri
522 Sıhhi hizmetler
5221 Çöp ve kanalizasyon hizmetleri II 2,-
5222 Bataklık kurutma işleri V 3,50
5223 Sıtma mücadele işleri (D.D.T. ve mazotlama işleri) II 2,-
611 Toptan ticaret
Tahıl, pamuk, yün ve diğer zirai mahsullerle canlı
6111 hayvan, ham deri, odun ve tomruk toptan satış I 1,50
yerleri
Maden cevherleri, külçe halinde veya çubuk levha,
boru gibi ilk şekillerde işlenmiş maddeler, sanayiide
6112 II 2,-
kullanılan boya ve kimyevi maddeler, petrol ve
kömür müştakları toptancılığı
Kereste ve her türlü inşaat malzemesi ve pencere
6113 I 1,50
camı toptancılığı
Her türlü makine ve taşıtlarla yedek parçları
6114 I 1,50
toptancılığı
Her türlü madeni ve cam eşyası, elektrik malzeme ve
6115 cihazları, radyo, buzdolabı ve emsali eşya I 1,50
toptancılığı
Ev ve bürolara mahsus mobilyalarla halı ve kilim
6116 I 1,50
toptancılığı
1362
6117 Mensucat, giyecek ve ayakkabı toptancılığı I 1,50
6118 Yiyecek maddeleri, içki, tütün ve sigara toptancılığı ı 1,50
İlaç, tuvalet malzemesi, kağıt, kitap ve kırtasiye,
optik malzemeleri oyuncak ve spor eşyası,
6119 mücevharat, yukarıdaki gruplardan birine girmeyen I 1,50
diğer mamullerin toptancılığı ile ihracat ve ithalat
işleriyle meşgul ticarethaneler
612 Parekende ticaret
Her türlü yiyecek maddeleri satılan mağaza ve
6121 I 1,50
dükkanlar
6122 Eczahaneler ve tuvalet malzemesi satılan dükkanlar I 1,50
Kumaş, elbise, ayakkabı ve diğer giyecek eşyası
6123 I 1,50
satan mağaza ve dükkanlar
Her türlü mobilya ve mefruşat ile soba, radyo, buz
6124 dolabı, çamaşır makinesi ve emsali ev eşyası, müzik I 1,50
aletleri satılan mağza ve dükkanlar
Küçük el aletleri, boya mutfak eşyası, porselen ve
6125 camdan eşya küçük elektrik cihazları ve I 1,50
malzemesinin parekende olarak satıldığı yerler
Araba, bisiklet, motosiklet ve diğer taşıma
6126 araçlarıyla yedek parçalarının parekende olarak I 1,50
satıldığı dükkan ve mağazalar
6127 Petrol, benzin ve makine yağları satış yerleri II 2,-
Her türlü eşya ve maddelerin satıldığı büyük
6128 I 1,50
mağzalar
Parekende olarak odun, kömür, buz satış yerleri,
tütüncü dükkanları, kitapçı ve kırtasiyeciler,
6129 çiçekçiler, mücevherat ve süs eşyası, fotoğraf I 1,50
makinesi, oyuncak ve spor malzemeleri ve emsali
maddelerin satıldığı dükkanlar
620 Bankalar ve diğer mali müesseseler
Bankalar, para ve tahvil borsaları ve her türlü kredi,
6200 banka ve para muamelatı yapan dernek, kooperatif I 1,50
müesseseler
Hayat, yangın, nakliyat, kaza, can ve mal üzerine her
6300 türlü sigorta muamelatı yapan müesseler, sigorta I 1,50
ajanlıkları
640 Gayrimenkul işleri
Gayrimenkul işletenler, simsarlar, emlak
6400 II 2,-
komisyoncuları
711 Demiryolu nakliyatı ile
Demiryolları ile yük ve yolcu nakliyatı ve bunlarla
7110 III 2,50
ilgili hizmetler, yataklı ve lokantalı vagonlar
712 Tramvay ve otobüs işletmeleri
7121 Şehir içi ve banliyö otobüs, tramvay, troleybüs II 2,-
1363
işletmeleri
7122 Şehirlerarası otobüs işletmeleri I 1,50
7123 Tünel işletmesi I 1,50
713 Karayollarında yolcu nakliyatı (Otobüs hariç)
7130 Taksi işletilen idareler ve bununla ilgili hizmetler II 2,-
714 Karayolları nakliyatı ve bununla ilgili işler
Kamyonla yarılan yük nakliyatı (Aynı işveren
7141 IV 3,-
tarafından yaptırılan tahmil ve tahliye işleri dahil)
Hayvan arabaları ve hayvanlarla yapılan yük
7142 II 2,-
nakliyatı
7143 Tankerlerle karada yapılan nakliyat IV 3,-
Terminaller, park yerleri ve garajlar gibi karayolu
7144 II 2,-
nakliyatını kolaylaştıran hizmetler
715 Açık deniz nakliyatı
7151 Yolcu gemilerinde yapılan bütün işler IV 3,-
Hem yük ve hem yolcu taşıyan gemilerde yapılan
7152 IV 3,-
bütün işler
7153 Yük gemilerinde yapılan bütün işler IV 3,-
7154 Deniz tankerlerinde yapılan bütün işler IV 3,-
716 Su üzerinde yapılan nakliyat (Açık deniz)
Yalnız şehir hatlarında işleyen gemilerde yarılan
7162 IV 3,-
bütün işler
7163 Kurtarma gemilerinde yapılan tüm işlemler VI 4,-
7164 Dalgıç gemilerinde yapılan bütün işler VII 4,50
Motor, yelken veya sair makinelerle işleyen küçük
7165 V 3,50
deniz nakil vasıtalarında yapılan işler
Makinesiz deniz vasıtalarında (Mavna, şat ve
7166 V 3,50
benzerleri) yapılan bütün işler
7167 Yüzer vinç ve taraklarda yapılan işler V 3,50
717 Hava nakliyatı
Hava alanları bakımı ve uçuşa hazırlık işleri, hava
7171 III 2,50
alanlarında yer hizmetleri ve bakımı işleri
Uçaklarda yapılan bütün işler (Havacılık kulüpleri
7172 XII 7,-
dahil)
718 Nakliyatlarla ilgili hizmetler
7181 Nakliyat komisyoncuları ve nakliyat acantaları II 2,-
Nakliyat yapmaksızın tahmil ve tahliye ve hamallık
7182 IV 3,-
işleri
719 Başka tarafta tasnif olunmamış nakliyat
Akar sular üzerinde sal ile ve suya bırakmak
7191 IV 3,-
suretiyle nakliyat
7192 Petrol ve tabii gazın payplayn vasıtasiyle nakli III 2,50
1364
7193 Teleferik işletmesi III 2,50
720 Ardiye ve antrepoculuk
Ardiyeler, depolar, soğuk hava depoları, antrepolar
7201 II 2,-
ve emanetçiler
7202 Hububat siloları II 2,-
730 Muhabere hizmetleri
Posta, tel veya radyo ile yapılan muhabere hizmetleri
7300 II 2,-
(Radyo difizin postaları 842. gruptadır)
810 Devlet hizmetleri
8101 I 1,50
8104 Trafik kontrolu ile ilgili işler II 2,-
821 Eğitim hizmetleri
8210 Hususi okullar, çocuk yuva ve bahçeleri I 1,50
822 Sağlık hizmetleri
Tıbbi, cerrahi, diş vesaire sağlık hizmetleri,
8221 I 1,50
hastaneler, sanatoryumlar, klinikler ve sağlık yurtları
8222 Kaplıca ve içmeler I 1,50
823 İlmi araştırma enstitüleri
8230 Kazanç gayesi olmayan ilmi araştırma işleri I 1,50
824 Dini hizmetler
8240 Dini teşekküller, kiliseler ve sinegoglar I 1,50
825 Sosyal hizmetler
Kızılay, Çocuk Esirgeme Kurumları, körlere mahsus
8250 I 1,50
yurtlar, hayır müesseseleri ve benzeri teşekküller
826 Mesleki teşekküller
Meslek ve esnaf teşekkülleri, ticaret ve sanayi
8260 odaları, işçi ve işveren sendikaları ve benzeri I 1,50
teşekküller
Kütüphaneler, müzeler, hayvanat ve nebadat
827
bahçeleri
Nebadat ve hayvanat bahçeleri, park, bahçe ve
8271 I 1,50
mezarlık tanzim ve bakım işleri
8272 Müzeler ve kütüphaneler I 1,50
Başka yerde tasnif edilmeyen diğer cemaat
829
hizmetleri
Siyasi teşekküller ve yukarıda tasnif edilmeyen
8290 I 1,50
çeşitli dernekler ve benzeri teşekküller
831 Hukuki hizmetler
8310 Noter, avukat, baro ve hukuki istişare büroları I 1,50
833 Teknik hizmetler
8331 Mühendis, mimar büroları ve deneme laborutuvarları II 2,-
8332 Bina, liman iskele, köprü, baraj, vesair inşaat III 2,50
1365
dolayısıyle, müstakilen ifa edilen tetkik ve deneme
mahiyetindeki sondaj işleri
839 Başka yerlerde tasnif edilmeyen hizmetler
İlancılık, fotokopi, teksir, ozalit işleri modelcilik gibi
8390 I 1,50
ticari hizmetler
841 Sinemacılık
Sinemalar, sinema stüdyoları film çevirme ve tevzi
8410 I 1,50
işleri, sinema filmlerinin tamiri
842 Tiyatro ve ilgili hizmetler
Tiyatro ve opera ve konserler, radyo difiziyon
8420 I 1,50
postaları televizyon ve bunlarla ilgili hizmetler
Başka yerlerde tasnif edilmeyen diğer eğlence
843
hizmetleri
Dans yerler ve dans okulları her türlü spor kulüpleri,
spor sahaları, atış poligonları, cimnastikhaneler,
8431 II 2,-
yüzme havuzları, plajlar, koşu mahalleri ve diğer
eğlence yerleriyle sergiler ve bunlarla ilgili hizmetler
8432 Sirkler ve cambazhaneler VIII 5,-
852 Lokanta, gazino ve kahvehaneler
Lokantalar, gazinolar, kahveler, pastahane, çayhane,
8520 I 1,50
barlar gibi yemek yenen ve içki içilen yerler
853 Oteller, pansiyonlar, hanlar ve talebe yurtları
Oteller, pansiyonlar, hanlar, talebe yurtları, kamp
8530 I 1,50
sahaları ve bunlarla ilgili işler
854 Çamaşırhaneler, kola, temizleme ve ütü
855 Berber dükkanları, güzellik salonları
Erkek ve kadın berberleri, manikür pedikür ve
8550 I 1,50
benzeri hizmetler
856 Fotoğrafçılar
Fotoğraf stüdyoları, film depolamaları ve basım
8560 I 1,50
işleri
859 Diğer şahsi hizmetler
8591 Kundura boyacılığı I 1,50
Baca ve cam temizleyicileri, haşarat itlaf ve
8592 II 2,-
dezenfeksiyon işleri
8593 Hamamlar ve banyolar I 1,50
1366
10 HAZİRAN 2003 TARİHİNDE YÜRÜRLÜĞE GİREN 4857
SAYILI İŞ KANUNUNDA YER ALAN
İDARİ PARA CEZALARI (YTL)
(2003 – 2004 – 2005)
2003 Yılı 2004 Yılı 2005 Yılı
Ceza Ceza Ceza
Miktarı Miktarı Miktarı
(TL) (TL) (YTL)
(%59 (%28,5 2005 Yılı (%11,2Ye
Fiil Yeniden Yeniden Ceza niden Açıklama
Değerlem Değerlem Miktarı Değerleme
Sı Kanu e Oranı e Oranı Oranı
ra n Ceza kadar kadar kadar
N Madd Madd artırılmış artırılmış artırılmışt
o. esi esi tır) tır) ır)
Çalıştırılan
her işçi için
para
cezasının
İşyerinin açılışını ve kesinleşmesi
kapanışını nden sonra
bildirmemek, işyerini 50.000.00 64.250.00 bildirim
1 3 98 71.446.000 71,45
bildirme 0 0 yükümlülüğü
yükümlülüğüne aykırı ne aykırılığın
davranmak. sürmesi
halinde takip
eden her ay
için aynı
miktar ceza
İşçilere eşit davranma Bu
50.000.00 64.250.00
2 5 99/a ilkesine aykırı 71.446.000 71,45 durumdaki
0 0
davranmak her İşçi İçin
Geçici İş İlişkisine Bu
50.000.00 64.250.00
3 7 99/a ilişkin yükümlülüklere 71.446.000 71,45 durumdaki
0 0
uymamak her İşçi İçin
Çalışma koşullarına Bu
50.000.00 64.250.00
4 8 99/b ilişkin belgeyi 71.446.000 71,45 durumdaki
0 0
vermemek her İşçi İçin
Çağrı üzerine çalışma Bu
50.000.00 64.250.00
5 14 99/b hükümlerine aykırı 71.446.000 71,45 durumdaki
0 0
davranmak her İşçi İçin
İşten ayrılan işçiye
Çalışma Belgesi Bu
50.000.00 64.250.00
6 28 99/c vermemek, belgeye 71.446.000 71,45 durumdaki
0 0
gerçeğe aykırı bilgi her İşçi İçin
yazmak
Madde hükmüne
İşten
aykırı olarak işçi 200.000.0 257.000.0 285.784.00
7 29 100 285,78 çıkarılan her
çıkartmak (toplu işçi 00 00 0
İşçi İçin
çıkarma)
750.000.0 963.750.0 Çalıştırılmay
00 00 an her özürlü
Özürlü ve Eski ve eski
1.071.690.0
8 30 101 Hükümlü 1.071,69 hükümlü ve
00
Çalıştırmamak çalıştırılmay
an her ay
1367 için
Ücret ile bu kanundan 100.000.0 128.500.0
doğan veya TİS 'den 00 00
Bu
1368
102/ Yüzde ile ilgili belgeyi 200.000.0 257.000.00 285.784.0 285,7
14 52
b temsilciye vermemek 00 0 00 8
Yıllık ücretli izni yasaya 100.000.0 128.500.00 142.892.0 142,8 Bu durumdaki
15 56 103
aykırı şekilde bölmek, 00 0 00 9 her İşçi İçin
İzin ücretini yasaya aykırı
100.000.0 128.500.00 142.892.0 142,8 Bu durumdaki
16 57 103 şekilde ödemek veya eksik
00 0 00 9 her İşçi İçin
ödemek
Sözleşmesi fesih edilen
100.000.0 128.500.00 142.892.0 142,8 Bu durumdaki
17 59 103 işçiye yıllık izin ücreti
00 0 00 9 her İşçi İçin
ödememek
Yıllık izin yönetmeliğinin
esas usullerine aykırı olarak 100.000.0 128.500.00 142.892.0 142,8 Bu durumdaki
18 60 103
izni kullandırmamak veya 00 0 00 9 her İşçi İçin
eksik kullandırmak
Çalışma sürelerine ve buna
500.000.0 642.500.00 714.460.0 714,4
19 63 104 dair yönetmelik hükümlerine
00 0 00 6
uymamak
Telafi çalışması usullerine 100.000.0 128.500.00 142.892.0 142,8 Bu durumdaki
20 64 104
uymamak 00 0 00 9 her İşçi İçin
Kısa çalışma ve kısa çalışma
100.000.0 128.500.00 142.892.0 142,8 Bu durumdaki
21 65 104 ödeneği düzenlemelerine
00 0 00 9 her İşçi İçin
uymamak
Ara dinlenmesini 500.000.0 642.500.00 714.460.0 714,4
22 68 104
uygulamamak 00 0 00 6
İşçileri geceleri 7.5 saatten
fazla çalıştırmak, gece ve 500.000.0 642.500.00 714.460.0 714,4
23 69 104
gündüz postalarını 00 0 00 6
değiştirmemek
Çocukları çalıştırma yaşına
500.000.0 642.500.00 714.460.0 714,4
24 71 104 ve çalıştırma yasağına aykırı
00 0 00 6
davranmak
Yer ve sualtında çalıştırma 500.000.0 642.500.00 714.460.0 714,4
25 72 104
yasağına uymamak 00 0 00 6
Çocuk ve genç işleri gece
çalıştırmak veya ilgili 500.000.0 642.500.00 714.460.0 714,4
26 73 104
yönetmelik hükümlerine 00 0 00 6
aykırı hareket etmek
Doğum öncesi - sonrası
sürelerde kadın işçiyi 500.000.0 642.500.00 714.460.0 714,4
27 74 104
çalıştırmak veya ücretsiz izin 00 0 00 6
vermemek
İşçi Özlük dosyasını 500.000.0 642.500.00 714.460.0 714,4
28 75 104
düzenlememek 00 0 00 6
Çalışma sürelerine ilişkin
500.000.0 642.500.00 714.460.0 714,4
29 76 104 yönetmeliklere muhalefet
00 0 00 6
etmek
İş sağlığı ve güvenliği
105/ 500.000.0 642.500.00 714.460.0 714,4
30 77 hükümlerine aykırı
2 00 0 00 6
davranmak
50.000.00 Alınmayan her
0 iş sağlığı ve
güvenliği
önlemi için ve
İş sağlığı ve güvenliği tüzük
78/ 105/ 71.446.00 714,4 alınmayan
31 ve yönetmeliklerine aykırı 64.250.000
1 1 0 6 önlemler
davranmak
1369 oranında
izleyen her ay
için aynı
1370
Ağır ve tehlikeli işlerde
16 yaşından küçükleri
çalıştırmak veya
37 85 105/3 500.000.000 642.500.000 714.460.000 714,46
yönetmelikte gösterilen
yaş kayıtlarına aykırı
işçi çalıştırmak.
Bu
Ağır ve tehlikeli işlerde
durumd
38 86 105/4 çalışanlar için sağlık 100.000.000 128.500.000 142.892.000 142,89
aki her
raporu almamak
işçi için
Bu
18 yaşından küçük durumd
39 87 105/4 işçiler için sağlık 100.000.000 128.500.000 142.892.000 142,89 aki her
raporu almamak çocuk
işçi için
Gebe ve emzikli
kadınlar hakkındaki
40 88 105/5 500.000.000 642.500.000 714.460.000 714,46
yönetmelik
hükümlerine uymamak
İş sağlığı ve güvenliği
41 89 105/5 yönetmeliklerine aykırı 500.000.000 642.500.000 714.460.000 714,46
davranmak
İş ve işçi bulmaya
aracılık faaliyetini İş- 1.000.000.0 1.285.000.0
42 90 106 1.428.920.000 1.428,92
Kur'dan izin almadan 00 00
yürütmek
Teftiş sırasında davete
gelmemek, ifade ve
bilgi vermemek,
gerekli olan belge ve
delilleri getirip
göstermemek, İş
Müfettişlerinin
107/1- 5.000.000.0 6.425.000.0
43 92/2 92/1.fıkrada yazılı 7.144.600.000 7.144,60
a 00 00
görevlerini yapmak
için kendilerine her
çeşit kolaylığı
göstermemek ve bu
yoldaki emir ve
isteklerini geciktirmek,
yerine getirmemek.
İfade ve bilgilerine
başvurulan işçilere
107/1- işverenlerce telkinlerde 5.000.000.0 6.425.000.0
44 96/1 7.144.600.000 7.144,60
b veya kötü 00 00
davranışlarda
bulunmak
İş Müfettişlerinin teftiş
ve denetim
görevlerinin 5.000.000.0 6.425.000.0
45 107/2 7.144.600.000 7.144,60
yapılmasını ve 00 00
sonuçlandırılmasını
engellemek.
01.01.2006 tarihinden itibaren yeniden değerleme oranının % 9.8 artırılması ile birlikte, halen
uygulanmakta olan idari para cezalarında da aynı oranda artış meydana gelmiştir. Biz burada
4857 sayılı İş Kanunu’na aykırı davranılmasında uygulanan idari para cezalarında yeni yılda
yeniden değerleme ile yapılan değişimi, idari para cezalarının uygulama yöntemini ve idari
para cezalarında yargılama yeri olarak ortaya çıkan son durumu çalışma hayatı ve bunu
düzenleyen kanunlar özelinde açıklamaya çalışacağız.
4857 sayılı İş Yasasında belirtilen hükümlere muhalefet eden işverenlere uygulanacak idari
para cezaları, (101 inci maddedeki idari para cezaları hariç) gerekçesi belirtilmek suretiyle,
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürünce verilir. 101 inci madde kapsamındaki
idari para cezaları ise, doğrudan Türkiye İş Kurumu İl Müdürü tarafından verilir. İş Yasası md.
108 (Değişik: 5378-07.07.2005)
Verilen idari nitelikteki para cezalarına dair kararlar ilgililere 11.2.1959 tarihli ve 7201 sayılı
Tebligat Yasası hükümlerine göre tebliğ edilir. İşverenler bu para cezalarına karşı tebliğ
tarihinde itibaren en geç 7 (Yedi) gün içinde yetkili İdare Mahkemesine itiraz edebilirler. İtiraz,
idarece verilen cezanın yerine getirilmesini durdurmaz. İtiraz üzerine mahkemenin verdiği
karar kesindir. Temyiz yolu kapalıdır. İtiraz, zorunluluk bulunmayan durumlarda evrak
üzerinde inceleme yapılarak en kısa sürede sonuçlandırılır.
Ancak, 1 Haziran 2005 tarihinde yürürlüğe giren 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun 3 üncü
maddesi, "Bu Kanunun genel hükümleri diğer kanunlardaki kabahatler hakkında da
uygulanır" hükmünü getirmesinden sonra, idari para cezalarının düzenlendiği bütün kanunların
ilgili maddelerini bir noktada "hükümsüz" kılarak 4857 sayılı İş Kanununda yer alan tüm idari
para cezalarını da kapsamına almıştır.
Yani 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun genel hükümleri diğer kanunlardaki kabahatler
hakkında da uygulanacağına göre idari para cezalarına karşı başvuru mercii, artık sulh ceza
mahkemeleri olacaktır.
Ayrıca, son olarak Uyuşmazlık Mahkemesinin 28.12.2005 tarihli, 26037 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanan 21.11.2005 tarihli, E.No:2005/77, K.No:2005/103 sayılı Kararında,
4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren idari para cezalarına karşı yapılan itirazların Sulh Ceza
Mahkemelerince çözümlenmesi gerektiği belirtilmiştir. Bu kararla uygulamada yaşanan
tereddütler ortadan kalkacaktır.
Öte yandan, Kabahatler Kanunu bazı yenilikler de getirmiştir, örneğin “verilen para cezasına
tebliğ tarihinden itibaren 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun 27’nci maddesi gereğince, en
geç onbeş gün içinde sulh ceza mahkemesine itiraz edilebileceği” belirtilmektedir. Bununla
1372
birlikte, Kabahatler Kanunu’nun 28 inci maddesinin son fıkrasına göre de, ikibin YTL dahil
idari para cezalarına karşı başvuru üzerine verilen kararların kesin olduğu, anılan Kanunun 29
uncu maddesinde de mahkemenin verdiği son karara karşı, yargı çevresinde yer alan ağır ceza
mahkemesine itiraz edilebileceği, bu itirazın, kararın tebliğinden itibaren en geç yedi gün
içinde yapılacağı öngörülmektedir.
Bunun yanında, kişinin ekonomik durumunun müsait olmaması halinde idarî para cezasının, ilk
taksitinin peşin ödenmesi koşuluyla, bir yıl içinde ve dört eşit taksit halinde ödenmesine karar
verilebilir. Bu karar işverenin ilgili Çalışma Bölge Müdürlüğüne başvurması halinde
durumunun incelenmesini müteakip verilebilir.
Taksitlerin zamanında ve tam olarak ödenmemesi halinde idarî para cezasının kalan kısmının
tamamı tahsil edilir. Kesinleşen karar, derhal tahsil için mahallin en büyük mal memuruna
verilir. İdarî para cezası, 21.7.1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü
Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilir. (İlçelerde Mal Müdürlükleri veya Vergi dairesi
Müdürlükleri, İllerde Defterdarlık Vergi Dairesi Müdürlükleri ya da Vergi Dairesi
Başkanlıkları).
İdarî para cezasını kanun yoluna başvurmadan önce ödeyen kişiden bunun dörtte üçü tahsil
edilir. Peşin ödeme, kişinin bu karara karşı kanun yoluna başvurma hakkını etkilemez. İdarî
para cezaları her takvim yılı başından geçerli olmak üzere o yıl için 4.1.1961 tarihli ve 213
sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesi hükümleri uyarınca tespit ve ilân
edilen yeniden değerleme oranında artırılarak uygulanır.
İdari para cezasının muhatabı, para cezasını öngören hallerde işveren veya işveren vekilidir.
Sadece İş Yasasının 106. maddesinde para cezasının muhatabı işverendir. Bu durumdan
hareketle Yasanın para cezasının muhatabı olarak “tüzel kişiliği” veya mutlaka “işvereni”
değil, bu para cezasının gerçek sorumlusu kim ise onun tespitini aradığı ve para cezasının
muhatabı olarak esas aldığı söylenebilir.
1373
4857 SAYILI İŞ YASASI’NA MUHALEFET HALLERİNDE UYGULANACAK İDARİ
PARA CEZALARI (2006)
ÖNGÖRÜLEN
SUÇ CEZA MADDESİ CEZANIN MİKTARI
(YTL)
3-İşyeri Bildiriminde bulunmamak. 98
Çalıştırılan her işçi için 77
Cezanın kesinleşmesinden sonra aykırılık
77
sürerse, takip eden her ay için
ÖNGÖRÜLEN
CEZA
SUÇ CEZANIN MİKTARI
MADDESİ
(YTL)
ÖNGÖRÜLEN
CEZA
SUÇ
MADDESİ CEZANIN MİKTARI
(YTL)
29. maddeye aykırı olarak toplu işçi çıkaran işveren
100 312
veya vekiline (işten çıkardığı her işçi için)
1374
1375
IV-ÖZÜRLÜ VE ESKİ HÜKÜMLÜ ÇALIŞTIRMA ZORUNLULUĞUNA AYKIRILIK
ÖNGÖRÜLEN
CEZA
SUÇ CEZANIN MİKTARI
MADDESİ
(YTL)
30. maddeye aykırı olarak özürlü ve eski hükümlü 101 1,175
çalıştırmayan işveren veya işveren vekiline,
çalıştırmadığı her özürlü ve eski hükümlü ve
çalıştırmadığı her ay için
ÖNGÖRÜLEN
CEZA
SUÇ CEZANIN MİKTARI
MADDESİ
(YTL)
32. maddeye göre, bu Kanundan doğan veya TİS’den 102/a 155
ya da iş sözleşmesinden doğan ücreti kasten
ödemeyen veya eksik ödeyen işveren veya vekiline
(bu durumda olan her işçi ve her ay için)
37. maddeye göre, ücret hesap pusulası düzenlemeyen 102/b 312
işveren veya vekiline
38. maddeye aykırı olarak ücret kesme cezası veren 102/b 312
veya kesintinin sebep ve hesabını bildirmeyen işveren
veya vekiline
39. maddeye aykırı olarak asgari ücreti ödemeyen 102/a 155
veya eksik ödeyen işveren veya vekiline (bu
durumdaki her işçi ve her ay için)
ÖNGÖRÜLEN
CEZANIN MİKTARI
CEZA
SUÇ (YTL)
MADDESİ
1377
VIII- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ HÜKÜMLERE AYKIRILIK
ÖNGÖRÜLEN
CEZA
SUÇ CEZANIN MİKTARI
MADDESİ
(YTL)
77. maddesindeki İş sağlığı ve güvenliği hükümlerine 105/2 783
aykırı davranan işveren veya vekiline
78. maddesinin birinci fıkrasında belirtilen tüzük ve 105/1 77
yönetmeliklerdeki hükümlere uymayan işveren veya
vekiline alınmayan her iş sağlığı ve güvenliği önlemi
için ve alınmayan önlemler oranında izleyen her ay
için aynı miktar
78. maddenin ikinci fıkrasına aykırı olarak kurma izni 105/2 783
ve işletme belgesi almadan bir işyeri açan işveren veya
vekiline
79. maddesi hükmüne aykırı olarak faaliyeti 105/2 783
durdurulan işi devam ettiren, kapatılan işyerini izinsiz
açan işveren veya vekiline
80. maddedeki iş sağlığı ve güvenliği kurullarını 105/2 783
kurmayan veya kurulun kararlarını uygulamayan
işveren veya vekiline
81. maddesine aykırı olarak işyeri hekimi 105/2 783
çalıştırmayan ve işyeri sağlık birimi oluşturma
yükümlülüğünü yerine getirmeyen işveren veya
vekiline
82. maddesine aykırı olarak iş güvenliği ile görevli 105/2 783
mühendis veya teknik eleman çalıştırmayan işveren
veya vekiline
85. maddesine aykırı olarak ağır ve tehlikeli işlerde 105/3 783
onaltı yaşından küçükleri çalıştıran veya yönetmelikte
gösterilen yaş kayıtlarına aykırı işçi çalıştıran işveren
veya vekiline
86. maddesi uyarınca işçilere doktor raporu almayan 105/4 155
işveren veya vekiline (bu durumda olan her işçi için)
87. madde gereğince 18 yaşından küçük işçiler için 105/4 155
sağlık raporu almayan işveren veya vekiline (bu
durumda olan her bir çocuk işçi için)
88. madde uyarınca çıkarılan Gebe ve emzikli kadınlar 105/5 783
hakkındaki yönetmelik hükümlerine ve 89. madde
uyarıca çıkarılan iş sağlığı ve güvenliği
yönetmeliklerinde gösterilen şartlara ve usullere
uymayan işveren veya işveren vekiline
AÇIKLAMA:
Kanunlardaki para cezaları, her takvim yılı başında geçerli olmak üzere o yıl için 04/01/1961
tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 ‘inci maddesi hükümleri uyarınca
tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında arttırılarak uygulanır, hükmünü getirmiştir.
4421 sayılı Kanunla değişik Ek 4. maddesi gereğince yeniden değerleme oranında (1.1.2000’de
% 52.1, 1.1.2001’de %56.0, 1.1.2002’de, % 53.2, 1.1.2003’ % 59, 1.1.2004’de %28.5,
1.1.2005’de % 11.2, 1.1.2006 ‘da ise % 9.8) artırılmıştır.
28.01.2004 tarihli ve 5083 sayılı Kanuna göre mevcut olan Yeni Türk Lirası cinsinden yapılan
işlemlerde yarım Yeni Kuruşun üzerindeki değerler bir Yeni Kuruşa tamamlanır; yarım Yeni
Kuruş ve altındaki değerler dikkate alınmaz hükmü 21.04.2005 tarihli ve 5335 sayılı Kanunun
22.maddesi ile değiştirilmiş olup bir Yeni Türk Lirası’nın (1 YTL) altında kalan tutarlar
dikkate alınmaz. İdari para cezalarında bu hususa dikkat edilmelidir.
1381
İş güvenliği ile ilgili görevli mühendis veya
36 82 105/2 teknik eleman görevlendirme yükümlülüğünü 844
yerine getirmemek
Ağır ve tehlikeli işlerde 16 yaşından
küçükleri çalıştırmak veya yönetmelikte
37 85 105/3 844
gösterilen yaş kayıtlarına aykırı işçi
çalıştırmak.
Ağır ve tehlikeli işlerde çalışanlar için sağlık Bu durumdaki her işçi
38 86 105/4 167
raporu almamak için
18 yaşından küçük işçiler için sağlık raporu Bu durumdaki her
39 87 105/4 167
almamak çocuk işçi için
Gebe ve emzikli kadınlar hakkındaki
40 88 105/5 844
yönetmelik hükümlerine uymamak
İş sağlığı ve güvenliği yönetmeliklerine
41 89 105/5 844
aykırı davranmak
İş ve işçi bulmaya aracılık faaliyetini İş-
42 90 106 1.689
Kur'dan izin almadan yürütmek
Teftiş sırasında davete gelmemek, ifade ve
bilgi vermemek, gerekli olan belge ve
delilleri getirip göstermemek, İş
107/1-
43 92/2 Müfettişlerinin 92/1.fıkrada yazılı görevlerini 8456
a
yapmak için kendilerine her çeşit kolaylığı
göstermemek ve bu yoldaki emir ve
isteklerini geciktirmek, yerine getirmemek.
İfade ve bilgilerine başvurulan işçilere
107/1-
44 96/1 işverenlerce telkinlerde veya kötü 8456
b
davranışlarda bulunmak
İş Müfettişlerinin teftiş ve denetim
45 107/2 görevlerinin yapılmasını ve 8456
sonuçlandırılmasını engellemek.
2-5083 Sayılı Kanuna göre; Yeni Türk Lirası cinsinden yapılan işlemlerde yarım Yeni Kuruşun
üzerindeki değerler bir Yeni Kuruşa tamamlanır; yarım Yeni Kuruş ve altındaki değerler dikkate
alınmaz.
1382
10 HAZİRAN 2003 TARİHİNDE YÜRÜRLÜĞE GİREN
4857 SAYILI İŞ KANUNUNDA YER ALAN İDARİ PARA CEZALARI (YTL)
(2008 YILI)
Ceza Maddesi
(%7,2 Yeniden
Fiil Değerleme Oranı Açıklama
kadar
Sıra No.
artırılmıştır)
1383
Yasaya aykırı ücret
kesme cezası vermek
11 38 102/b 360
veya kesintinin sebep ve
hesabını bildirmemek
Asgari ücreti
Bu durumdaki her İşçi ve
12 39 102/a ödememek veya eksik 179
her ay için
ödemek
Fazla çalışma ücretini
ödememek veya işçiye
hak ettiği serbest
13 41 102/c zamanı altı ay içinde 179 Bu durumdaki her İşçi İçin
vermemek veya işçinin
onayını almadan fazla
çalışma yaptırmak
Yüzde ile ilgili belgeyi
14 52 102/b 360
temsilciye vermemek
Yıllık ücretli izni
15 56 103 yasaya aykırı şekilde 179 Bu durumdaki her İşçi İçin
bölmek,
İzin ücretini yasaya
16 57 103 aykırı şekilde ödemek 179 Bu durumdaki her İşçi İçin
veya eksik ödemek
Sözleşmesi fesh edilen
17 59 103 işçiye yıllık izin ücreti 179 Bu durumdaki her İşçi İçin
ödememek
Yıllık izin
yönetmeliğinin esas
usullerine aykırı olarak
18 60 103 179 Bu durumdaki her İşçi İçin
izni kullandırmamak
veya eksik
kullandırmak
Çalışma sürelerine ve
19 63 104 buna dair yönetmelik 904
hükümlerine uymamak
Telafi çalışması
20 64 104 179 Bu durumdaki her İşçi İçin
usullerine uymamak
Kısa çalışma ve kısa
çalışma ödeneği
21 65 104 179 Bu durumdaki her İşçi İçin
düzenlemelerine
uymamak
Ara dinlenmesini
22 68 104 904
uygulamamak
İşçileri geceleri 7.5
saatten fazla
23 69 104 çalıştırmak, gece ve 904
gündüz postalarını
değiştirmemek
Çocukları çalıştırma
yaşına ve çalıştırma
24 71 104 904
yasağına aykırı
davranmak
1384
Yer ve sualtında
25 72 104 çalıştırma yasağına 904
uymamak
Çocuk ve genç işleri
gece çalıştırmak veya
26 73 104 ilgili yönetmelik 904
hükümlerine aykırı
hareket etmek
Doğum öncesi - sonrası
sürelerde kadın işçiyi
27 74 104 904
çalıştırmak veya
ücretsiz izin vermemek
İşçi Özlük dosyasını
28 75 104 904
düzenlememek
Çalışma sürelerine
29 76 104 ilişkin yönetmeliklere 904
muhalefet etmek
İş sağlığı ve güvenliği
30 77 105/2 hükümlerine aykırı 904
davranmak
İş sağlığı ve güvenliği Alınmayan her iş sağlığı
tüzük ve ve güvenligi önlemi için ve
31 78/1 105/1 yönetmeliklerine aykırı 88 alınmayan önlemler
davranmak oranında izleyen her ay
için aynı miktar
Kurma izni ve işletme
32 78/2 105/2 belgesi almadan işyeri 904
açmak
Faaliyeti durdurulan işi
izin almadan devam
33 79 105/2 904
ettirmek, kapatılan
işyerini izinsiz açmak
İş sağlığı ve güvenliği
kurullarının kurulması
34 80 105/2 ve çalıştırılması ile ilgili 904
hükümlere aykırı
davranmak
İşyeri hekimi çalıştırma
ve işyeri sağlık birimi
35 81 105/2 oluşturma 904
yükümlülüklerine
uymamak
İş güvenliği ile ilgili
görevli mühendis veya
teknik eleman
36 82 105/2 904
görevlendirme
yükümlülüğünü yerine
getirmemek
1385
Ağır ve tehlikeli işlerde
16 yaşından küçükleri
çalıştırmak veya
37 85 105/3 904
yönetmelikte gösterilen
yaş kayıtlarına aykırı
işçi çalıştırmak.
Ağır ve tehlikeli işlerde
38 86 105/4 çalışanlar için sağlık 179 Bu durumdaki her işçi için
raporu almamak
18 yaşından küçük
Bu durumdaki her çocuk
39 87 105/4 işçiler için sağlık raporu 179
işçi için
almamak
Gebe ve emzikli
kadınlar hakkındaki
40 88 105/5 904
yönetmelik hükümlerine
uymamak
İş sağlığı ve güvenliği
41 89 105/5 yönetmeliklerine aykırı 904
davranmak
İş ve işçi bulmaya
aracılık faaliyetini İş-
42 90 106 1.810
Kur'dan izin almadan
yürütmek
Teftiş sırasında davete
gelmemek, ifade ve
bilgi vermemek, gerekli
olan belge ve delilleri
getirip göstermemek, İş
Müfettişlerinin
107/1-
43 92/2 92/1.fıkrada yazılı 9.063
a
görevlerini yapmak için
kendilerine her çeşit
kolaylığı göstermemek
ve bu yoldaki emir ve
isteklerini geciktirmek,
yerine getirmemek.
İfade ve bilgilerine
başvurulan işçilere
107/1-
44 96/1 işverenlerce telkinlerde 9.063
b
veya kötü davranışlarda
bulunmak
İş Müfettişlerinin teftiş
ve denetim görevlerinin
45 107/2 yapılmasını ve 9.063
sonuçlandırılmasını
engellemek.
Not:Uygulanacak idari para cezası miktarları ; (2004 yılında % 28,5; 2005 yılında %11,2; 2006 yılında
%9,8; 2007 yılında %7,8; 2008 yılında %7,2 Yeniden Değerleme oranında artırılmıştır )
1-5083 Sayılı Kanuna göre; Yeni Türk Lirası cinsinden yapılan işlemlerde yarım Yeni
1386
Kuruşun üzerindeki değerler bir Yeni Kuruşa tamamlanır; yarım Yeni Kuruş ve altındaki
değerler dikkate alınmaz.
2-5083 sayılı T.C. Devletinin Para Birimi Hakkında Kanunun 2. maddesine 21/04/2005
tarihli 5335 sayılı Kanunun 22. maddesi ile eklenen fıkra uyarınca 1 YTL'nin altında kalan
tutarlar dikkate alınmamıştır.
1387
4857 SAYILI İŞ KANUNUNA GÖRE UYGULANACAK
İDARİ PARA CEZALARI (YTL)
Sıra Kanu Ceza Fiil 26.05.2008 Açıklama
No. n Madd tarihinden
Madd esi itibaren
esi uygulanacak
para cezası
miktarı (5763
sayılı Kanun)
1388
bildirmemek
12 39 102/a Asgari ücreti ödememek veya 179 Bu durumdaki her İşçi ve
eksik ödemek her ay için
13 41 102/c Fazla çalışma ücretini 179 Bu durumdaki her İşçi
ödememek veya işçiye hak İçin
ettiği serbest zamanı altı ay
içinde vermemek veya işçinin
onayını almadan fazla çalışma
yaptırmak
14 52 102/b Yüzde ile ilgili belgeyi 360
temsilciye vermemek
15 56 103 Yıllık ücretli izni yasaya 179 Bu durumdaki her İşçi
aykırı şekilde bölmek, İçin
16 57 103 İzin ücretini yasaya aykırı 179 Bu durumdaki her İşçi
şekilde ödemek veya eksik İçin
ödemek
17 59 103 Sözleşmesi fesh edilen işçiye 179 Bu durumdaki her İşçi
yıllık izin ücreti ödememek İçin
18 60 103 Yıllık izin yönetmeliğinin 179 Bu durumdaki her İşçi
esas usullerine aykırı olarak İçin
izni kullandırmamak veya
eksik kullandırmak
19 63 104 Çalışma sürelerine ve buna 904
dair yönetmelik hükümlerine
uymamak
20 64 104 Telafi çalışması usullerine 179 Bu durumdaki her İşçi
uymamak İçin
21 65 104 Kısa çalışma ve kısa çalışma 179 Bu durumdaki her İşçi
ödeneği düzenlemelerine İçin
uymamak
22 68 104 Ara dinlenmesini 904
uygulamamak
23 69 104 İşçileri geceleri 7.5 saatten 904
fazla çalıştırmak, gece ve
gündüz postalarını
değiştirmemek
24 71 104 Çocukları çalıştırma yaşına ve 904
çalıştırma yasağına aykırı
davranmak
25 72 104 Yer ve sualtında çalıştırma 904
yasağına uymamak
26 73 104 Çocuk ve genç işleri gece 904
çalıştırmak veya ilgili
yönetmelik hükümlerine
aykırı hareket etmek
27 74 104 Doğum öncesi - sonrası 904
sürelerde kadın işçiyi
çalıştırmak veya ücretsiz izin
vermemek
28 75 104 İşçi Özlük dosyasını 904
düzenlememek
1389
29 76 104 Çalışma sürelerine ilişkin 904
yönetmeliklere muhalefet
etmek
30 77 105/c İş sağlığı ve güvenliği 1.000
hükümlerine aykırı
davranmak
31 78 105/a İş sağlığı ve güvenliği 200 Alınmayan her iş sağlığı
yönetmeliklerine aykırı ve güvenliği önlemi için
davranmak ve alınmayan önlemler
için izleyen her ay aynı
miktar
32 78 105/c İşletme belgesi almadan işyeri 1.000
açmak veya belgelendirilmesi
gereken veya ürünler için
belge almamak
33 79 105/c Faaliyeti durdurulan işi izin 1.000
almadan devam ettirmek,
kapatılan işyerini izinsiz
açmak
34 80 105/c İş sağlığı ve güvenliği 1.000
kurullarının kurulması ve
çalıştırılması ile ilgili
hükümlere aykırı davranmak
35 81 105/c İş sağlığı ve güvenliği 1.000
hizmetleri ile ilgili
yükümlülükleri yerine
getirmemek
36 85/1 105/d Mesleki eğitim almamış işçi 500 Her işçi için (2)
çalıştırmak
37 85/2 105/d Ağır ve tehlikeli işlerde 16 1.000 Her işçi için
yaşından küçükleri
çalıştırmak veya yönetmelikte
gösterilen yaş kayıtlarına
aykırı işçi çalıştırmak.
38 86 105/b Ağır ve tehlikeli işlerde 200 Bu durumdaki her işçi
çalışanlar için sağlık raporu için
almamak
39 87 105/b 18 yaşından küçük işçiler için 200 Bu durumdaki her çocuk
sağlık raporu almamak için
40 88 105/c Gebe ve emzikli kadınlar 1.000
hakkındaki yönetmelik
hükümlerine uymamak
41 89 105/c İş sağlığı ve güvenliği 1.000
yönetmeliklerine aykırı
davranmak
42 90 106 İş ve işçi bulmaya aracılık 1810
faaliyetini İş-Kur'dan izin
almadan yürütmek
1390
43 92/2 107/ Teftiş sırasında davete 8.000
1-a gelmemek, ifade ve bilgi
vermemek, gerekli olan belge
ve delilleri getirip
göstermemek, İş
Müfettişlerinin 92/1.fıkrada
yazılı görevlerini yapmak için
kendilerine her çeşit kolaylığı
göstermemek ve bu yoldaki
emir ve isteklerini yerine
getirmemek.
44 96/1 107/ İfade ve bilgilerine 8.000
1-b başvurulan işçilere
işverenlerce telkinlerde veya
kötü davranışlarda bulunmak
45 107/2 İş Müfettişlerinin teftiş ve 8.000
denetim görevlerinin
yapılmasını ve
sonuçlandırılmasını
engellemek.
Not:
-5083 Sayılı Kanuna göre; Yeni Türk Lirası cinsinden yapılan işlemlerde yarım Yeni Kuruşun
üzerindeki değerler bir Yeni kuruşa tamamlanır; yarım Yeni Kuruş ve altındaki değerler
dikkate alınmaz.
-5083 sayılı T.C. Devletinin Para Birimi Hakkında Kanunun 2. maddesine 21/04/2005 tarihli
5335 sayılı Kanunun 22. maddesi ile eklenen fıkra uyarınca 1 YTL'nin altında kalan tutarlar
dikkate alınmamıştır.
1-102.maddesinin a fıkrasında 5754 sayılı Kanunla değişiklik yapılmıştır. Söz konusu Kanun
08.05.2008 tarihli 26870 sayılı Resmi Gazete' de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
2- 85.maddenin 1.fıkrasında 5763 sayılı Kanunun 5.maddesi ile yapılan değişiklik 01.01.2009
tarihinde yürürlüğe girmiştir.
1391
İŞ KANUNU’NA GÖRE VERİLEN
İDARİ PARA CEZALARINA İTİRAZ
4857 sayılı İş Yasası, idari para cezalarına itiraz yeri olarak, daha önceki Yasanın aksine idare
mahkemelerini görevlendirmiştir.
İtiraz, idare tarafından verilen cezanın yerine getirilmesini engellemeyecektir. İtiraz üzerine
verilen karar ise kesindir.
Kabahat nedir ?
Kabahatler Yasası, ikinci maddesinde yaptığı tanımla, kabahati kanunun karşılığında idari
yaptırım uygulanmasını öngördüğü haksızlık olarak belirtmektedir.
Yasanın üçüncü maddesinde ise, Yasanın genel hükümlerinin diğer yasalardaki kabahatler
hakkında da uygulanacağı hükmü bulunmaktadır.
Ceza kesilen razı olursa idari para cezası cezayı veren kamu görevlisi tarafından tahsil
edilebilir
Kabahat dolayısıyla idarî para cezası veren kamu görevlisi, ilgilinin rıza göstermesi halinde
bunun tahsilatını derhal kendisi gerçekleştirir.
1392
İdarî para cezaları her takvim yılı başından geçerli olmak üzere o yıl için 4.1.1961 tarihli ve
213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesi hükümleri uyarınca tespit ve ilân
edilen yeniden değerleme oranında artırılarak uygulanır.
İdari para cezaları ilgiliye Tebligat Yasası uyarınca tebliğ edilecek ve bu tebligata “Verilen
para cezasına tebliğ tarihinden itibaren 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun 27’nci maddesi
gereğince, en geç onbeş gün içinde sulh ceza mahkemesine itiraz edilebileceği” ibaresi
yazılacaktır.
İdari para cezasına itiraz edilmesi halinde, karar kesinleşinceye kadar idari para cezasının
tahsili için mal müdürlüğüne herhangi bir bildirimde bulunulmayacaktır.
Not : 4857 sayılı İş Kanunu, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu ve 4447 sayılı İşsizlik
Sigortası Kanunu gereğince yazılan idari para cezalarının iptali ile ilgili davalar, Anayasa
Mahkemesinin Esas :2005/108, Karar :2006/35 sayılı kararları ile (Resmi Gazete : 22.07.2006 -
sayı : 26236) 5326 sayılı Kabahatler Kanununun 3.maddesi iptal edilmiş olmakla 22 Ocak 2007
tarihinden itibaren İdare Mahkemelerinde açılmaktadır.
99’uncu madde ikinci olarak, Yasanın 8.maddesinde yer alan ve sözleşmenin yazılı olarak
yapılmadığı hallerde işverenin, en geç iki ay içinde genel ve özel çalışma koşullarını, günlük ya
da haftalık çalışma süresini, temel ücreti ve varsa ücret eklerini, ücret ödeme dönemini, süresi
belirli ise sözleşmenin süresini, fesih halinde tarafların uymak zorunda oldukları hükümleri
gösteren yazılı bir belge vermekle yükümlü olduğu hükmüne aykırı davranışı düzenlemektedir.
Belirli ve belirsiz süreli iş sözleşmesi’ni düzenleyen 11.madde “Belirli süreli işlerde veya belli
bir işin tamamlanması veya belirli bir olgunun ortaya çıkması gibi objektif koşullara bağlı
olarak işveren ile işçi arasında yazılı şekilde yapılan iş sözleşmesi belirli süreli iş
sözleşmesidir” hükmünü getirmiştir.
Bu hükümle 8.maddenin ikinci fıkrasında yer alan süresi bir yıl ve daha fazla olan iş
sözleşmelerinin yazılı olarak yapılacağı hükmü ortadan kalkmaktadır. Böylece tüm belirli
süreli iş sözleşmelerinin yazılı olarak yapılması zorunlu hale gelmektedir.
Ayrıca 14.madde ile düzenlenmiş bulunan ve kısmi süreli bir iş sözleşmesi olarak nitelenen
çağrı üzerine çalışma’ya dayalı iş sözleşmesi koşullarına aykırı davranmak aynı madde
kapsamında yaptırıma bağlanmıştır.
Bu iş sözleşmesi ile, işçinin çalışmasına ihtiyaç duyulan zaman, hafta, ay veya yıl gibi bir
zaman dilimi olarak belirlenebilir.
İşçinin çalışmasına ihtiyaç duyulan zaman taraflar arasında belirlenmemiş ise haftalık çalışma
süresi yirmi saat olarak kararlaştırılmış sayılacaktır.
Yasanın 28.maddesi, işten ayrılan işçiye, işveren tarafından, işçinin işinin çeşidini ve işin
süresini gösteren bir belge olan çalışma belgesi’ni içermektedir.
Belgenin vaktinde verilmemesi veya doğru bilgiler içermemesi nedeniyle zarar görenler
tazminat isteyebilirler.
1394
5198 SAYILI YASA İLE GETİRİLEN DEĞİŞİKLİKLER
6Temmuz 2004 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmiş olan 5198 Sayılı yasa
ile 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Yasası’nda bazı değişiklikler yapıldı.
Sosyal Sigortalar Yasası uyarınca alınacak primler ve verilecek ödeneklerin hesabında esas
alınacak kazancın alt sınırı, 16 yaşından büyükler için belirlenen asgari ücret,
üst sınırı ise, asgari ücretin altı buçuk katı olarak belirlenmiştir.
Bunun sonucunda, 1 Temmuz-31 Aralık 2004 tarihleri arasında, alt sınır 441.150 Milyon Türk
Lirası olacaktır.
Söz konusu Yasa ile Sosyal Sigorta Yasası’nın 85’nci maddesinde de değişiklik yapılmıştır.
Böylece, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları isteğe bağlı prim oranı daha önce %30 olarak
belirlenmişken bu kez %25’e düşürülmüştür.
Sosyal Sigorta Yasası’nın 86’ncı maddesinde düzenlenen bu prim oranı da “prime esas
kazancın alt ve üst sınırı arasında olmak koşuluyla” sigortalı tarafından belirlenecek miktarın
%25’i olarak belirlendi. Malullük, yaşlılık, ölüm sigortalarına ilişkin bu prim daha önce %30
oranındaydı.
Yürürlük Zamanı
İsteğe bağlı ve topluluk sigortası prim oranlarının düşürülmesini düzenleyen 5198 Sayılı
Yasa’nın 13’ncü maddesi yayımı izleyen aybaşı olan 1 Ağustos tarihinde yürürlüğe girecektir.
Destek primi oranında bir değişiklik olmadı. Bu oran, çalışanlardan %7.5 ve işverenden %22.5
olmak üzere toplam %30 oranında kesilmeye devam edilecek.
1395
L.P.G. İSTASYONLARI...
- BAYİLİK SÖZLEŞMESİ:
Bir LPG dağıtım şirketi ile bayilik sözleşmesi yapılmadan LPG ikmal istasyonu
kurulmamalı ve işletilmemelidir. (İş Kanunu Madde:73, TSE 11939/1.21)
LPG İkmal istasyonunda bulunan bir LPG tankının, en yakın diğer bir LPG tankına,
bina veya bina gruplarına, komşu arsa sınırına, ana trafik yollarına kara yolarına veya demir
yollarına olan emniyetli mesafeleri, ....... metre olacaktır. (Par. Pat. Mad. Tüzüğü Madde:130-
Çizelge V, TSE 11939 Çizelge I)
- İŞYERİ PROJELERİ:
LPG İkmal istasyonları projesine uygun olarak tesis edilecek. Tesisat projesi, elektrik
projesi ve vaziyet planının tasdikli bir sureti işyerinde bulundurulacaktır. (İş Kanunu
Madde:73, TSE 11939 1.10)
LPG dolum tesislerinde, tehlikeli bölge sınırları içerisinden, çıplak enerji nakil hattı
geçmeyecektir. Yer üstü LPG tanklarının hiç bir parçası anma gerilimi 0,6-10,5 KV arasında
olan enerjiden (elektrikten) hatların dikey doğrultusunda, her yönde 2 metre, 10,5 KV'dan
sonra 7,5 metre uzak olacaktır. (İş Kanunu Madde:73, TSE 11939 2.2.11)
İşyerindeki aydınlatma devresi de dahil olmak üzere bütün elektrik tesisatı yılda bir defa
muntazaman ehliyetli teknik elemanlar tarafından kontrol ve bakıma tabi tutulacak, bir belge
düzenlenerek işyerinde saklı tutulacaktır. (Par. Pat. Mad. Tüzüğü Madde:40)
- ETANŞ AYDINLATMA:
- SAHA AYDINLATMASI:
LPG İkmal istasyonlarında, araç giriş çıkış yerleri, tank sahası, tüm tesis ve çevrede
yeterli aydınlatma sağlanacaktır. (Par. Pat. Mad. Tüzüğü Madde:53)
1396
- PARATONER
- PARATONER KONTROLÜ:
Paratonerler ve yıldırıma karşı alınan diğer koruyucu tertibat bir yılı geçmeyen süreler
içinde ehliyetli elemanlar tarafından kontrol ettirilecektir. Düzenlenen belge ilgililerin her
isteminde gösterilmek üzere işyerinde saklanacaktır. (Par. Pat. Mad. Tüzüğü Madde:57)
LPG dolum tesisinde, tank sahası ve dispensere 5 metre mesafede gaz birikimi olabilecek
kanal, menfez ve benzeri çukurluklar bulunmamalıdır. (İş Kanunu Madde:73, TSE 11939
2.2.1.)
LPG İkmal istasyonlarının zemini düzgün, dispenser bölgesine taşıt giriş ve çıkışları ayrı
ayrı olmalı, LPG ikmali için istasyona gelen taşıtların ikmal istasyonunda dolum yaparken
duracağı alanlar 15 Cm. genişliğinde sarı bir çizgi ile belirlenecek ve taşıtların buralara durması
sağlanacaktır. (İş Kanunu Madde:73, TSE 1.13, 2.1.10, 2.1.18)
Dispenser ile trafik yolu arasına, seyir halindeki araçlardan gelebilecek mekanik zararları
engellemek üzere, taşıt giriş-çıkış kısmı hariç, en az 50 cm. yüksekliğinde sabit korugan
yapılacaktır. (İş Kanunu Madde:73, TSE 2.1.11)
- UYARI TALİMATLARI:
İşyerinin, tank sahasında tanker boşaltma talimatı, dispenser bölgesinde araç dolum
talimatı, işçilerin bekleme yerinde, yangın ve acil durum planı hazırlanarak görünür bir şekilde
ilan edilecektir. (İş Kanunu Madde:73, TSE 11939 2.3.8)
Depolama tankı ve boru tesisatı dışarıdan gelecek fiziki darbe ve etkilere karşı uygun
şekilde korunmuş olacaktır. (İş Kanunu Madde:73, TSE 1446 2.1.2.1.3)
Tank dolum ağızları normal işletme şartlarında, zemin seviyesinden kolayca erişilebilir
seviyede yerleştirilecektir. Yerüstü tanklarının üzerine yerleştirilen kontrol tesisatlarına
kolayca ulaşabilmek için sabit merdiven veya platform yapılacaktır. (İş Kanunu Madde:73,
TSE 1446 2.1.2.1.4)
Yerüstü depolama tanklarının üstünde, tank ısınarak iç basıncın artması durumunda tankı
1397
soğutabilecek, otomatik soğutma tertibatı (spring-duş) bulunacak ve tank, ışığı yansıtacak
renge boyanacaktır.(Par. Pat. Mad. Tüzüğü Madde:127)
Tank sahasının etrafı, tank dış cidarından ve pompa, boru vb. tesisatların bir metre
açığından itibaren en az 180 Cm. yükseklikte tel örgü veya çitle çevrilmiş olacaktır. Bu kısmın
dışarı açılan en az iki kapısı bulunacaktır. (Par. Pat. Mad. Tüzüğü Madde:52, TSE 11939/2.2.3)
- KATOTİK KORUMA:
Yer altı tanklarına katotik koruma yapılacak ve bu tesisat periyodik olarak yılda bir kez
ölçümlenerek kontrol edilecek, kontrol sonuçlarını gösteren belge düzenlenerek işyerinde
bulundurulacaktır. (İş Kanunu Madde:73, TSE 11939 2.2.6)
- TANK DERİNLİĞİ:
Yeraltı ve yerüstü tankları sağlam bir yere oturtulmuş, dış korozyona karşı korunmuş
olacaktır. Yeraltı tankı, tankın en üst seviyesi toprak seviyesinden en az 60 cm. aşağıda olacak
şekilde gömülecektir. (Par. Pat. Mad. Tüzüğü Madde:77, TSE 11939 1.10)
- EMNİYET VALFLERİ:
Emniyet valfleri; Tankların üst kısmına ve tank içersindeki LPG'nin buhar fazına
gelecek şekilde yerleştirilecek ve buhar çıkış ağzı atmosfere doğrudan açık olacaktır. Emniyet
valfinin çıkış ağzına yağmur, toz v.b. yabancı maddelerin girmemesi için koruyucu başlık
takılacaktır. (İş Kanunu Madde:73, TSE 11939 2.2.2)
Dispenser dolum hortumları; LPG (Propan) için tasarlanmış olacak ve üzerinde LPG'ye
uygun olduğunu belirten yazı ve işaretler bulunacak, hortum uzunluğu en az 3 metre ve en fazla
5 metre olacaktır. (İş Kanunu Madde:73, TSE 11939 2.1.7)
Dispenser dolum hortumu üzerinde, hortumun çekmeye karşı zorlanması durumunda belirli bir
değerden sonra ayrılan ve gaz akışını durduran kaplin bulunacaktır. (İş Kanunu Madde:73,
TSE 11939 2.1.4)
-DİSPENSERE KORUGAN:
Dispenser yerden en az 20 cm. yükseklikte beton kaide üzerine monte edilecek ve ayrıca
1398
dispenser etrafına, dispenseri dıştan gelecek fiziki etkilere karşı korumak için sabit korugan
yapılmış olacaktır. (İş Kanunu Madde:73, TSE 11939 2.1.10)
Dispenserler üzerine 15x30 cm. boyutlarında "LPG" sembolü yazılacaktır. (Par. Pat.
Mad. Tüzüğü Madde:56, TSE 11939 2.1.3)
- ARAÇ TOPRAKLAMASI:
Tankerden depolama tankına LPG dolumu yapılırken, tankerle tank arasında topraklama
bağlantısı yapılacaktır. Bu topraklamanın yapılabilmesi için tank sahasında gerekli topraklama
bağlantı ucu bulunacaktır. (Par. Pat. Mad. Tüzüğü Madde:75)
LPG tankı ile pompa arasında: Filitre (Dalgıç pompa tipi hariç), Emniyet valfi, Aşırı akış
kesme veya uzaktan kumandalı valf bulunacaktır. (İş Kanunu Madde:73, TSE 11939 1.2.6)
Dispenser ile tank geri dönüş hattı üzerinde:Emniyet valfi, Elle kapatılabilen vana, Çek
valf, Aşırı hız kesme veya uzaktan kumandalı valf bulunacaktır. (İş Kanunu Madde:73, TSE
11939 1.2.6)
LPG pompası ile dispenser arasında: Filitre, Emniyet valfi, Elle kapatılabilen vana, bay-
pas valfi bulunacaktır. (İş Kanunu Madde:73, TSE 11939 1.2.6)
A) - Dönüşün tanka ayrı olarak bağlanması durumunda: Elle kapatmalı vana, Bay-pas
valfi, Çek valf, Emniyet Valfi, Aşırı hız kesme veya uzaktan kumandalı valf bulunacaktır.
B) - Dönüşün dispenser dönüş hattına bağlanması durumunda: Elle kapatmalı vana, Bay-
pas valfi bulunacaktır. (İş Kanunu Madde:73, TSE 11939 1.2.6)
1399
- TANK DOLUM HATTI ÜZERİ ELEMANLARI:
Tank dolum hattı üzerinde elle kapatmalı vana ve çek valf bulunacaktır. (İş Kanunu
Madde:73, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü Madde:4)
"Sıvı giriş - Gaz Dönüşlü" Tank dolum sistemlerinde Hatlar: Çek valf, Uzaktan
kumandalı valf ve Aşırı akış vanaları ile donatılacaktır. (İş Kanunu Madde:73, TSE 11939
2.3.5)
LPG sevk pompası hem dispenser üzerinden, hem de ana kumanda panosu üzerinden
kontrol edilebilmeli ve ayrıca tehlikeli bölgenin dışında kolayca ulaşılabilecek bir yerde,
dispenser etrafında oluşabilecek tehlikeli bir durumda, pompayı durduran pompanın basma
hattını ve dispenserin dönüş hattını otomatik olarak kapatan acil durdurma butonu bulunacaktır.
(İş Kanunu Madde:73, TSE 11939 2.1.2, 2.1.5)
- UYARI LEVHASI:
LPG Otogaz istasyonlarında, görünür yerlere, Yangın tehlikesini belirten uyarıcı ikaz
levhaları konulacaktır. (Par. Pat. Mad. Tüzüğü Madde: 56)
- İŞ ELBİSESİ:
İşçilerin kendi elbiselerine zarar verecek veya bunları sokakta giyilmez bir halde
kirletecek işlerde çalışan işçilere, işin gerektirdiği şekil ve nitelikte koruyucu giyim eşyası
olarak birer iş elbisesi veya iş gömleği giydirilecektir. (İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü
Madde:526)
- İŞ ELDİVENİ:
Dispenserlerden araçlara ikmal yapan işçilere uygun iş eldiveni verilecektir. (İşçi Sağlığı
ve İş Güvenliği Tüzüğü Madde:530)
- İŞ AYAKKABISI:
- İŞÇİLERE EĞİTİM:
LPG otogaz istasyonlarında, bütün madeni bölmeler ile boru, vana, pompa, motor, tank
ve dispenser uygun şekilde topraklanmış olacaktır. (Par. Pat. Mad. Tüzüğü Madde: 42)
1401
İŞYERİ SAĞLIK VE GÜVENLİK BİRİMLERİ İLE ORTAK SAĞLIK VE GÜVENLİK
BİRİMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİĞİN UYGULANMASINA DAİR TEBLİĞ
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1 – Bu Tebliğin amacı, Yönetmelik hükümlerinin uygulanmasına ilişkin usul
ve esasları düzenlemektir.
Kapsam
MADDE 2 – Bu Tebliğ, işyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin kuruluş ve işleyişi, ortak
sağlık ve güvenlik birimleri ve eğitim kurumlarının yetkilendirilmeleri için başvuru usulleri ve
istenilen belgeler, belgelendirme ve çalışma esaslarına dair alınacak tedbir ve uygulamaları
kapsar.
Tanımlar
MADDE 3 – Bu Tebliğ’de geçen;
a) Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,
b) Genel Müdürlük: İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünü,
c) İSGB: İşyeri sağlık ve güvenlik birimini,
ç) Kanun: 4857 sayılı İş Kanununu,
d) OSGB: Ortak sağlık ve güvenlik birimini,
e) Yönetmelik: 15/8/2009 tarihli ve 27320 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İşyeri
Sağlık ve Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri Hakkında Yönetmeliği,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi, Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi
1402
işyeri hekimi ile en az biri (A) sınıfı olmak üzere iş güvenliği uzmanı görevlendirmek
zorundadır.
Aynı işyeri içinde faaliyet gösteren alt işverenler; asıl işverenin izni ile işçi sayısı
oranında masraflara katılarak asıl işveren tarafından kurulan İSGB’den yararlanabilir.
İSGB’de tam gün çalışan işyeri hekimi ve (A) sınıfı iş güvenliği uzmanı sadece asıl
işverenin koruyucu ve önleyici hizmetlerini vermekle yükümlüdür. Bunun dışında asıl
işverenin kalan 30 işçisi ve alt işverenin 55 işçisi olmak üzere toplam 85 işçi için İSGB'de
Yönetmelikte belirtilen sürelere uygun ilave işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı
görevlendirilir.
Yukarıdaki örnekteki alt işverenin işçi sayısının 50’nin altında olması halinde; işçilerin
periyodik sağlık kontrolleri İSGB’de görevli işyeri hekimlerince yapılabilir. Bu hizmetlere
yönelik ücretler asıl işverenlerle yapılacak mutabakata göre belirlenir. Hizmet sürelerinin
hesaplanmasında alt işverenlere ait işçi sayıları, işyeri hekimleri ile yapılan sözleşmede dikkate
alınır.
Örnek 2: Bir işyerinde 45 işçi, alt işveren işyerinde de 40 işçi bulunması halinde her iki
işvereninde İSGB kurma mecburiyeti yoktur.
Ancak asıl işverenin işçi sayısı 50’nin altında, alt işverenin işçi sayısının ise 50’nin
üstünde olması durumunda; alt işveren tarafından İSGB kurma zorunluluğu vardır. Bunun için
asıl işveren, alt işverene yer göstermek zorundadır. Asıl işveren, alt işverenin işçilerine karşı
işyeri ile ilgili olarak Kanundan doğan yükümlülüklerinden alt işveren ile birlikte sorumludur.
Bu sorumluluk alt işverenin sadece asıl işverenin o işyerindeki çalışma mekânı ve o işyerinde
alt işveren tarafından çalıştırılan işçiler ile sınırlıdır.
Ortak sağlık ve güvenlik birimi
MADDE 5 – OSGB’nin kurucularından biri veya yöneticisi işyeri hekimi veya (A) sınıfı
iş güvenliği uzmanı olmak zorunda olup OSGB kurma talebinde işyeri hekimliği veya iş
güvenliği uzmanlığı belgelerini ibraz etmeleri zorunludur. Bir OSGB’de kurucu ortak olan
işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanı, yeni kurulacak veya kurulmuş olan başka bir OSGB’ye
kurucu ortak olamayacaktır. Kurucu olmayan işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının tam
süreli iş sözleşmesi ile istihdam edildiği belgelendirilir. OSGB’de istihdam edilmesi
zorunluluğu bulunan işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının işten ayrılması halinde bir
başka işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının istihdam edilmesi zorunludur. Aksi takdirde
15 gün içinde bu noksanlığı yerine getirmeyen OSGB’nin yetki belgesi Yönetmeliğin 17 nci
maddesi gereğince iptal edilir.
OSGB, hizmet verdiği işyerlerinin tehlike sınıfı ve işçi sayısını dikkate alarak geçerli ve
uygun belgeye sahip yeterli sayıda işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı istihdam edecektir. Bir
işyerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin etkinliğini ve sürekliliğini sağlamak amacıyla
OSGB tarafından sunulan hizmetlerin aynı işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı tarafından
verilmesi esastır.
OSGB’de işyeri hekimine ve iş güvenliği uzmanına yardımcı olacak (kayıtların tutulması,
istatistikî bilgilerin derlenmesi ve yazışmaların yapılması ve benzeri) işlerin yürütülmesi için
diğer sağlık personeli istihdam edilebileceği gibi uzmanlık gerektirmeyen işleri yürütmek üzere
yetkin personelin görevlendirilmesi sağlanacaktır.
OSGB, günün teknolojisine ve gereklerine uygun bir alt yapıya sahip olmalıdır. Bina ve
donanıma ilişkin hususlar Yönetmeliğin 11 inci maddesinde belirtilen şartları tam olarak
karşılamalı ve Yönetmeliğin Ek-1’inde sayılan araç ve gereçlerle donatılmalıdır. Aksi takdirde
yetkilendirme yapılmayacaktır.
Yetkilendirilen OSGB’ler verdikleri hizmetleri bir başka OSGB’ye devredemezler.
Ancak OSGB’nin faaliyetine son vermesi veya yetkisinin iptal edilmesi durumunda, işyerine
ve işçilerine ait bütün bilgi ve belgeleri ilgili işverene iade eder.
Bakanlıkça yetkilendirilen OSGB’ler az tehlikeli sınıfta yer alan ve 1000 (bin) ve daha
fazla işçi çalıştıran, tehlikeli sınıfta yer alan ve 750 (yediyüzelli) ve daha fazla işçi çalıştıran,
çok tehlikeli sınıfta yer alan ve 500 (beşyüz) ve daha fazla işçi çalıştıran işyerleriyle hizmet
sözleşmesi yapamazlar. Ancak, bu işyerlerinde İSGB kurarak alt işveren olarak hizmet
verebilirler. Kurulan İSGB’de işyeri hekimliği ve iş güvenliği hizmetlerinin devamlı olarak
aynı işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı tarafından verilmesinden hizmeti alan ve bu hizmeti
verenler birlikte sorumludurlar.
OSGB yetkilendirme işlemleri; kurulu bulunduğu adrese göre yapıldığından adres
değişikliğinde, yetkilendirme işlemleri tekrar edilir.
İSGB ile OSBG’leri her yıl hazırlanan yıllık değerlendirme raporlarını en geç takip eden
yılın Şubat ayının sonuna kadar Genel Müdürlüğe gönderir. Yıllık değerlendirme raporları
1403
Yönetmelik ekinde yer alan Ek-3’te belirtilen örneğine uygun olarak hazırlanır. Genel
Müdürlüğe gönderilen yıllık değerlendirme raporları, yazılı olarak ve elektronik ortamda
iletilir.
OSGB’ye ilişkin örnekler aşağıda belirtilmiştir.
Ortak sağlık ve güvenlik birimi ile ilgili örnek
Örnek: Bir OSGB; 90, 120 ve 160 işçi çalıştıran az tehlikeli sınıfta yer alan üç işyeri ile
180 ve 200 işçi çalıştıran tehlikeli sınıfta yer alan iki işyeri ve 240 işçisi olan çok tehlikeli
sınıfta yer alan bir işyeri ile sözleşme yapmıştır. Buna göre;
İş Güvenliği Uzmanı
90 işçi-az tehlikeli 12 saat + [(90x5/60) = 7 saat 30 dakika] = 19 saat 30 dakika/ay
120 işçi-az tehlikeli 12 saat + [(120x5/60) = 10 saat] = 22 saat/ay
160 işçi-az tehlikeli 12 saat + [(160x5/60) = 13 saat 20 dakika] = 25 saat 20 dakika/ay
180 işçi- tehlikeli 24 saat + [(180x5/60) = 15 saat] = 39 saat/ay
200 işçi- tehlikeli 24 saat + [(200x5/60) = 16 saat 40 dakika] = 40 saat 40 dakika/ay
240 işçi- çok tehlikeli 36 saat + [(240x10/60) = 40 saat] = 76 saat/ay
İşyeri Hekimi
90 işçi-az tehlikeli 12 saat + [((90/10)x30/12) = 23 dakika] = 12 saat 23 dakika/ay
120 işçi-az tehlikeli 12 saat + [((120/10)x30/12) = 30 dakika] = 12 saat 30 dakika /ay
160 işçi-az tehlikeli 12 saat + [((160/10)x30/12) = 40 dakika] = 12 saat 40 dakika/ay
180 işçi-tehlikeli 24 saat + [((180/10)x60/12) = 1 saat 30 dakika] = 25 saat 30 dakika/ay
200 işçi-tehlikeli 24 saat + [((200/10)x60/12) = 1 saat 40 dakika] = 25 saat 40 dakika/ay
240 işçi-çok tehlikeli 36 saat + [((240/10)x90/12) = 3 saat] = 39 saat/ay
Elde edilen sonuçlara göre, bu OSGB’de en az bir tanesi (A) sınıfı olmak üzere 222 saat
30 dakika görev yapacak iki iş güvenliği uzmanı ve 127 saat 43 dakika saat görev yapacak bir
işyeri hekiminin istihdam edilmesi gerekmektedir.
Bu OSGB’nin hizmet vereceği çok tehlikeli işyerindeki işçi sayısına göre (A) sınıfı iş
güvenliği uzmanlığı hizmet borcu en az 76 saat, (B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı hizmet borcu
79 saat 40 dakika ve (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı hizmet borcu 66 saat 50 dakika/ay’dır.
Kuruluş şartları bakımından tam süreli iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi istihdam
edildiğinden başka firmalar ile sözleşme yapılmadığı takdirde tam zamanlı iş güvenliği uzmanı
(A) sınıfı ise kuruculara ek olarak 42 saat 30 dakika çalışacak ikinci bir iş güvenliği uzmanı
daha istihdam edilmesi gereklidir.
Bu hizmetlerin hizmet verilen işyerlerinin çalışma saatleri dikkate alınarak
düzenlenmesinden OSGB’ler sorumlu olacaktır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Başvuru İşlemleri ve Çalışma Süreleri
Başvuru işlemleri
MADDE 6 – Kamu kurum ve kuruluşlarında kurulacak OSGB’lere yönetici olarak
atanacak iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekiminin görevlendirilmesine ilişkin resmi onay
belgesi başvuru dosyasına eklenir.
OSGB kurucularında aranacak belgelerden işyeri hekimliğine ilişkin tarihsiz belgeler
geçersiz kabul edilir.
Aynı mekân içinde OSGB ve eğitim kurumu için yetkilendirme taleplerinde,
Yönetmelikte belirtilen hususların ayrı ayrı yerine getirilmesi gereklidir.
OSGB ve eğitim kurumu yetkilendirme başvurularında dosya üzerinde eksiklik
bulunanlar yerinde incelemeye tabi tutulmazlar.
Yetkilendirme zorunluluğu bulunmayan eğitim kurumlarının yetkilendirme zorunluluğu
bulunan kurum ve kuruluşlar ve/veya özel hukuk tüzel kişileriyle işbirliği yaparak işyeri
hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı eğitimlerini vermeleri, ancak Genel Müdürlük tarafından
yetkilendirilmeleri şartıyla mümkündür. Aksi halde bu eğitimler sonucu verilen belgelere sahip
olan adaylar, yapılacak sınavlara giremezler.
Yönetmeliğin 4 üncü maddesinin (ı) bendinde belirtilen “üniversitelerin fizik ve kimya
bölümü” ifadesi ile üniversitelerin fen ya da fen-edebiyat fakültelerinin fizik veya kimya
bölümü mezunları, “üniversitelerin iş sağlığı ve güvenliği bölümü” ifadesi ile üniversitelerin
meslek yüksek okullarındaki iş sağlığı ve güvenliği programından mezun olanlar
1404
tanımlanmıştır. Bunların dışında teknik öğretmen diplomasına sahip olanlar hariç diğer bölüm
veya program mezunlarının müracaatları kabul edilmez.
OSGB ve eğitim kurumu yetkilendirme başvurularında eklenecek zorunlu belgeler ayrıca
elektronik ortamda Genel Müdürlüğe iletilir.
Kişi, kurum ve kuruluşların başvurularında Bakanlıkça belirlenen belge/yetki belgesi
ücretini ödemeyenlerin belgelendirme/yetkilendirme işlemleri yapılmaz. Belgelere ilişkin
ücretler Genel Müdürlüğün internet sayfasında yayınlanan hesap numarasına yatırılır. İşlemi
tamamlanmış olan belge ücretleri iade edilmez.
İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının çalışma süreleri
MADDE 7 – (1) İşyeri hekimlerinin çalışma süreleri Yönetmeliğin 31 inci maddesiyle, iş
güvenliği uzmanlarının çalışma süreleri ise aynı Yönetmeliğin 36 ncı maddesiyle
belirlenmiştir. Buna göre konuya ilişkin örnekler aşağıda belirtilmiştir.
1405
İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının çalışma sürelerine ilişkin örnekler
Örnek 1:
a) İşyeri hekimleri için:
1) Az tehlikeli sınıftaki 50 işçi çalışan bir işyerinde:
- Sağlık gözetimi için ayda en az 12 saat,
- İşe giriş ve periyodik muayeneler ile eğitim için on işçiye yılda en az 30 dakika,
- Bir işçi için yılda 3 dakika, 50 işçi için yılda 150 dakika = 2 saat 30 dakika,
- 150 dakika yani 2 saat 30 dakikayı da 12 aya böldüğümüzde aylık ilave süre 13 dakika,
Toplam 12 saat, 13 dakika/ay’dır.
2) Tehlikeli sınıftaki 50 işçi çalışan bir işyerinde:
- Sağlık gözetimi için ayda en az 24 saat
- İşe giriş ve periyodik muayeneler ile eğitim için on işçiye yılda en az 60 dakika olursa
- Bir işçi için yılda 6 dakika, 50 işçi için yılda 300 dakika = 5 saat,
- 300 dakika yani 5 saati de 12 aya böldüğümüzde aylık ilave süre 25 dakika,
Toplam 24 saat, 25 dakika/ay’dır.
3) Çok tehlikeli sınıftaki 50 işçi çalışan bir işyerinde:
Sağlık gözetimi için ayda en az 36 saat,
- İşe giriş ve periyodik muayeneler ile eğitim için on işçiye yılda en az 90 dakika olursa
- Bir işçi için yılda 9 dakika, 50 işçi için yılda 450 dakika = 7 saat 30 dakika,
- 450 dakika yani 7,5 saati de 12 aya böldüğümüzde aylık ilave süre 38 dakika,
Toplam 36 saat, 38 dakika/ay’dır.
b) İş güvenliği uzmanları için:
1) Az tehlikeli sınıftaki (C, B ve A Grubu Uzman) 50 işçi çalışan bir işyerinde:
- Ayda en az 12 saat
- İşçi başına ayda en az 5 dakika,
- Bir işçi için ayda 5 dakika, 50 işçi için ayda 250 dakika = 4 saat 10 dakika,
Toplam 16 saat, 10 dakika/ay’dır.
2) Tehlikeli sınıftaki (B ve A Grubu Uzman) 50 işçi çalışan bir işyerinde:
Ayda en az 24 saat,
- İşçi başına ayda en az 5 dakika,
- Bir işçi için ayda 5 dakika, 50 işçi için ayda 250 dakika = 4 saat 10 dakika,
Toplam 28 saat, 10 dakika/ay’dır.
3) Çok tehlikeli sınıftaki (sadece A Grubu Uzman) 50 işçi çalışan bir işyerinde:
Ayda en az 36 saat,
- İşçi başına ayda en az 10 dakika,
- Bir işçi için ayda 10 dakika, 50 işçi için ayda 500 dakika = 8 saat 20 dakika’dır.
Toplam 44 saat, 20 dakika/ay’dır.
Örnek 2:
a) İşyeri hekimi:
- Az tehlikeli sınıfta bulunan ve 453 işçi çalıştıran işyerinde ayda 12 saat + 113 dakika =
12 saat +1 saat + 53 dakika işyeri hekimini işyerinde görevlendirmek zorundadır. Buna göre
işyeri hekiminin ayda 13 saat 53 dakika çalışması gerekir.
- Tehlikeli sınıfta bulunan ve 453 işçi çalıştıran işyerinde ayda 24 saat + 226 dakika = 24
saat + 3 saat, 46 dakika işyeri hekimini işyerinde görevlendirmek zorundadır. Buna göre işyeri
hekiminin ayda 27 saat 46 dakika çalışması gerekir.
- Çok tehlikeli sınıfta bulunan ve 453 işçi işyerinde ayda 36 saat + 339 dakika = 36 saat +
5 saat, 39 dakika işyeri hekimini işyerinde görevlendirmek zorundadır. Buna göre işyeri
hekiminin ayda 41 saat 39 dakika çalışması gerekir.
b) İş güvenliği uzmanı:
- Az tehlikeli sınıfta bulunan ve 453 işçi çalıştıran işyerinde ayda 12 saat + 2265 dakika =
12 saat +37 saat + 45 dakika en az (C) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanını işyerinde
görevlendirmek zorundadır. Buna göre iş güvenliği uzmanı ayda 49 saat 45 dakika çalışması
gerekir.
- Tehlikeli sınıfta bulunan ve 453 işçi çalıştıran işyerinde ayda 24 saat + 2265 dakika =
24 saat + 37 saat, 45 dakika en az (B) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanını işyerinde
görevlendirmek zorundadır. Buna göre iş güvenliği uzmanı ayda 61 saat 45 dakika çalışması
gerekir.
- Çok tehlikeli sınıfta bulunan ve 453 işçi çalıştıran işyerinde ayda 36 saat + 4530 dakika
= 36 saat + 75 saat, 30 dakika (A) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanını işyerinde
1406
görevlendirmek zorundadır. Buna göre işyeri hekiminin ayda 111 saat 30 dakika çalışması
gerekir.
1407
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Kontrol ve Denetim
BEŞİNCİ BÖLÜM
Yetki Belgesi Alma, Vize ve Geçersiz Sayma
1408
Yetki belgesi alma, vize ve geçersiz sayma
MADDE 9 – Yetki belgesi alma ve vize işlemlerinde;
a) OSGB’ler ve eğitim kurumları için Yönetmeliğin üç, dört ve yedinci bölümlerindeki
hükümlere uygun olmaları,
b) Bakanlıkça belirlenen yetki belgesi ve/veya vize ücretini ödemiş olmaları,
şarttır.
Yönetmelikte ve bu Tebliğde belirtilen şartlara sahip olmadıkları tespit edilenlerin yetki
belgeleri veya vize işlemleri iptal edilir. Bu durumda yetki belgesi alanlar veya vize alanlar
herhangi bir hak iddia edemez, hukuki sonuçlarından kendileri sorumludur.
Yetki belgesinin geçerlilik süresinin sona ermesine 30 gün kala vize için müracaat
edilmesi gerekmektedir. Vizesi sona erdikten sonra 10 gün içinde vize işlemlerini
tamamlamayanların yetki belgesi iptal edilerek, durum en geç 10 gün içinde yetki belgesi
sahibine yazı ile bildirilir.
Yetkilendirilen kurumlar üç yılın sonunda vize için Genel Müdürlüğe başvuracaklardır.
Aksi takdirde re’sen yapılacak incelemede vize süresinin bittiğinin belirlenmesi veya
yetkilendirme ile ilgili şartlardan en az birinin değişmesi veya bulunmaması halinde
yetkilendirme izni askıya alınır.
Yetki belgesi sahipleri, herhangi bir sebeple faaliyetlerini bırakmaları halinde 30 gün
içinde yetki belgelerinin asıllarını Genel Müdürlüğe iade ederler.
Yetki belgesinin amacı dışında kullanıldığının tespiti halinde yetki belgesi iptal edilir.
Eğitim kurumları bünyesinde olmayan faaliyetler ve fiyatlar konusunda reklam yapamaz,
tabela veya basılı evraklarında, başka bir unvan veya mevcut unvanlarının yabancı dildeki
karşılıklarını kullanamaz. Özel kuruluşlar tarafından, kamu kurum ve kuruluşlarına ait olan
isimler, yanlış algılama ve haksız rekabetin önlenmesi amacıyla, ticari isim olarak
kullanılamaz.
ALTINCI BÖLÜM
Ortak Hükümler ve Sınavlar
YEDİNCİ BÖLÜM
Yenileme Eğitimi ve Belgelendirme
Yenileme eğitimi
MADDE 12 – Geçerli işyeri hekimliği belgesine sahip olanlardan belgenin alındığı
tarihten itibaren yedi yılını doldurmuş olan işyeri hekimleri, 15/8/2010 tarihine kadar yenileme
eğitimine katılmak şartıyla yedi yıllık vize alabileceklerdir. Yenileme eğitimine katılması
gerektiği halde katılmayanların belgesi 16/8/2010 tarihinden itibaren geçerli kabul
edilmeyecektir.
Geçerli iş güvenliği uzmanlığı belgesinin alındığı tarihten itibaren yedi yılını doldurmuş
olanlar yenileme eğitimine katılmak şartıyla yedi yıllık vize alabilirler.
Bakanlıkça belirlenen belge yenileme ücretini ödemeyenlerin vize işlemi
gerçekleştirilmez.
Belgelendirme
MADDE 13 – İşyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı belgesi almak isteyenlerden;
a) İşyeri hekimliği için tıp fakültesi mezuniyet belgesi veya diploma ve eğitim katılım
belgesini,
b) (A) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı için mezuniyet belgesi veya diploma, eğitim katılım
belgesi, (B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesi ve bu belge ile en az beş yıl fiilen görev
yaptığını gösteren iş güvenliği uzmanlığı sözleşmesini,
c) (B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı için mezuniyet belgesi veya diploma, eğitim katılım
belgesi, (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesi ve bu belge ile en az iki yıl fiilen görev
yaptığını gösteren iş güvenliği uzmanlığı sözleşmesini,
ç) (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı için, mezuniyet belgesi veya diploma ve eğitim
katılım belgesini,
Genel Müdürlüğe ibraz etmeleri gerekmektedir.
(A) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesi ile işyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı
eğitici belgesi almak isteyen emekli veya görevden ayrılmış iş müfettişleri, mühendis ya da
teknik eleman unvanına sahip olmaları gerektiğinden lisans diploması ve hizmet çizelgelerinin
onaylı birer örneğini Genel Müdürlüğe ibraz ederler.
Üniversitelerde tıp, sağlık, mühendislik, hukuk ve iş sağlığı ve güvenliği alanlarında ders
verenlerden işyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı eğitici belgesi almak isteyenler onaylı
lisans diplomalarının örneği ile en az iki yarıyıl ders verdiğini gösteren akademik birimlerden
alınacak resmi yazının asıllarını Genel Müdürlüğe ibraz ederler.
İşyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı eğitici belgesi almak isteyen işyeri hekimi, en
az beş yıl işyeri hekimi olarak görev yaptığını gösteren iş sözleşmesini, (A) sınıfı iş güvenliği
uzmanı ise en az üç yıl iş güvenliği uzmanı olarak görev yaptığını gösteren iş sözleşmesini
Genel Müdürlüğe ibraz ederler.
İlkyardım Yönetmeliği kapsamında alınan ilkyardım eğitimcisi, eğitimci eğitmeni ve
ilkyardım eğitmeni belgeleri eğiticilerin eğitimi belgesi olarak kabul edilir.
SEKİZİNCİ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
Yürürlük
MADDE 14 –Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 15 –Bu Tebliğ hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.
1410
1411
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNE İLİŞKİN TEHLİKE SINIFLARI
LİSTESİ TEBLİĞİ
MADDE 1 – 15/8/2009 tarihli ve 27320 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İşyeri Sağlık
ve Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri Hakkında Yönetmeliğin 57 nci
maddesi uyarınca oluşturulan Tehlike Sınıfı Belirleme Komisyonunun görüşleri doğrultusunda
işyerlerinin iş sağlığı ve güvenliği açısından yer aldığı tehlike sınıfları listesi aşağıdaki şekilde
belirlenmiştir.
a) Az Tehlikeli İşler
1) Mantar, saz ve kamıştan sepet vb. eşya imali
2) Gazete, mecmua yönetim yerleri, yayın evlerinde yapılan işler
3) Kereste ve her türlü inşaat malzemesi ve pencere camı toptancılığı
4) Her türlü makine ve taşıtlarla yedek parçaları toptancılığı
5) Her türlü madeni ve cam eşyası, elektrik malzemesi ve cihazları, radyo, buzdolabı ve
benzeri eşya toptancılığı
6) Ev ve bürolara mahsus mobilyalarla halı ve kilim vb. yer döşemeleri toptancılığı
7) Mensucat, giyecek ve ayakkabı toptancılığı
8) Yiyecek maddeleri, içki, tütün ve sigara toptancılığı
9) İlaç, tuvalet malzemesi, kağıt, kitap ve kırtasiye, optik malzemeleri, oyuncak ve spor
eşyası, mücevherat, yukarıdaki gruplardan birine girmeyen diğer mamullerin toptancılığı ile
ihracat ve ithalat işleri
10) Her türlü yiyecek maddelerin satılışı
11) Eczaneler ve tuvalet malzemesi satışı
12) Kumaş, elbise, ayakkabı ve diğer giyecek eşyası satan mağaza ve işyerleri ile
kullanılmış eşya satan yerlerde yapılan işler
13) Her türlü mobilya ve mefruşat ile soba, radyo, buzdolabı, çamaşır makinesi ve
benzeri ev eşyası ve müzik aletleri satışı
14) Küçük el aletleri, boya, mutfak eşyası, porselen ve camdan eşya, küçük elektrik
cihazları ve malzemesinin perakende olarak satış işleri
15) Araba, bisiklet, motosiklet ve diğer taşıma araçlarıyla yedek parçalarının perakende
olarak satış işleri
16) Perakende olarak odun, kömür, tütün, buz, kitap ve kırtasiye, çiçek, mücevherat ve
süs eşyası, fotoğraf makinesi, oyuncak ve spor malzemesi ve benzeri maddelerin satışı
17) Bankalar, para ve tahvil borsaları ve her türlü kredi, banka ve para muamelatı yapan
dernek ve kooperatif ve müesseselerde yapılan işler
18) Hayat, yangın, nakliyat, kaza, can ve mal üzerine her türlü sigorta işleri
19) Gayrimenkul işletenler, simsarlar ve emlak komisyonculuğu
20) Nakliyat komisyonculuğu ve nakliyat acenteliği
21) Kar amacı gütmeyen ilmi araştırma işleri
22) Dini kuruluşlar, kiliseler ve sinagoglarda yapılan işler
23) Meslek ve esnaf kuruluşları ticaret ve sanayi odaları, işçi ve işveren sendikaları ve
benzeri kuruluşlarında yapılan işler
24) Müzeler ve kütüphanelerinde yapılan işler
25) Siyasi kuruluşlar ve yukarıda tasnif edilmeyen çeşitli dernekler ve benzeri
kuruluşlarda yapılan işler
26) Noter, avukat, baro ve hukuki istişare büro işleri
27) Ticari müşavirler, hesap uzmanları, muhasebe büroları ve benzeri hizmetler
28) Mühendis ve mimar bürolarında yapılan işler
29) Bilişim teknolojileri kapsamında yazılım, sistem yöneticiliği, ağ yöneticiliği, web
tasarımcılığı vb. işler
30) Terzicilik (Hususi dikişler)
31) Diğer sınıflarda sayılmayan giyim eşyası, baston ve şemsiye imali
32) Her tür saat tamiri işleri
33) Süpürge ve fırça imali
1412
34) Suni çiçekçilik, işlemecilik, sırmacılık ve bunlara benzer süsleme mahiyetinde diğer
el işleri
35) Mürekkepli ve kurşun kalemler, cetvel tahtası, tampon ve benzeri büro eşyası imali
36) Her türlü eşya ve maddelerin satıldığı büyük mağazacılık
37) Hayvan arabaları ve hayvanlarla yapılan yük nakliyatı işleri
38) Terminaller, park yerleri ve garajlar gibi karayolu nakliyatını kolaylaştıran hizmetler
39) Makinesiz deniz nakil vasıtalarında (mavna, şat ve benzerleri) yapılan bütün işler
40) Kundura boyacılığı
41) Çarşı ve mahalle bekçiliği ile özel güvenlik hizmetleri
42) Kadastro ve haritacılık hizmetleri
43) Sinemalar, sinema stüdyoları, film çevirme ve dağıtım işleri, sinema filmlerinin
tamiri
44) Tiyatro, opera ve konserler, radyo difizyon postaları, televizyon ve bunlarla ilgili
hizmetler
45) Hamamlar ve banyolarda yapılan işler
46) Hazır gıda ambalaj işleri
47) Mayonez, ketçap ve salata sosu üretim işleri
48) Mamul süngerden eşya imali
49) Cenaze hizmetleri
50) Yorgancılık
51) Ağaç dikme, yeniden orman yetiştirme ve ormanları koruma, zamk ve reçine, yabani
kauçuk, usare, ağaç kabuğu, ot, yabani meyve ve çiçek, yosun, yaprak çamlardaki iğne yaprak
ve saz gibi insan eliyle yetiştirilmemiş olan maddelerin toplanması, mangal kömürünün
ormanda yakılması işleri, kültür mantarcılığı
52) Meyve ve sebze ile bal işleme yerleri, sirke, turşu, salça, reçel, marmelat, meyve ve
sebze suları imali
53) Meyve, sebze kurutmacılığı ve manipülasyonu
54) Balık ve diğer su gıda ürünleri işlemeciliği
55) Tehlikeli grup dışında kalan tarımla ilgili diğer faaliyetler
56) Ekmek, ekmek çeşitleri, simit fırınları ve benzeri fabrikalarda yapılan işler
57) Pasta, börek, yufka ve benzeri hamur işleri sanayii, hamur ve süt tatlıları üretimi
58) Kakao ve çikolata imali
59) Şekerleme, karamela, lokum, helva, bulama, ağda, pekmez imali ve benzeri diğer
şekerli maddeler, toz şekerden küp şeker ve pudra şekeri üreten yerler ve sakız imali
60) Tahin imali
61) Çay manipülasyonu, çay fabrikaları, depolama ve ambalajlama yerlerinde yapılan
işler
62) Çeşitli kuru yemişlerin hazırlanması (fındık, fıstık, ceviz ve badem vb. kırma ve
kavurma işleri dahil)
63) Diğer yiyecek ve içecek maddelerinin imali ile çeşitli muamelelere tabi tutulması
işleri (Kuru kahve, sofra tuzu, baharat, doğal bitkilerin içecekleri vs.)
64) Meşrubat, gazoz, kola ve karbondioksitle muameleye tabi tutulmuş her türlü meyve
suları gibi alkolsüz içkilerin imali, ambalajlanması ve depolama işleri
65) Maden suları ve sodalarının hazırlama işleri
66) El tezgâhlarında yapılan her türlü dokuma işleri
67) Halı ve kilim yıkama ve temizleme, vb. işleri
68) Hazır iplik büküm ve sarım işleri, makara, bobin, masura ve yumak imali, şerit
kaytan, kurdela gibi ufak tuhafiye eşyası imali
69) Çorap ve çoraptan gayri trikotaj eşyalarının imali kumaş atıkları ve eski kumaşlardan
yün imali
70) Keten, jüt, pamuk, kağıt, hasır ve benzeri elyaftan halat, ip, sicim, ağ gibi eşyaların
imali
71) Çamaşır, gömlek, kravat, korse, kemer, eldiven ve benzeri eşya imali
72) Şapka ve kasket imali
73) Döşemecilik (mobilya ve oto döşeme atölyeleri dahil)
74) Çadır, çuval, yelken imali (dokuma yapmaksızın)
75) Dokuma yapmaksızın diğer hazır eşya imali (bayrak, perde, çarşaf, battaniye ve
benzeri)
76) Kundura kalıbı, elbise askısı, tahta sap, kulp, kafes, raf, çubuk, oyma işleri, tabut,
resim ve ayna çerçevesi ve benzeri imali
1413
77) Çiğ deri kurutma ve bağırsak temizleme ve işleme işleri (Sucuk, bumbar hariç)
78) Emülsiyon ve palamut hülasası fabrikaları, palamut değirmenleri, palamut temizleme
işleri ve meyan kökü, şerbetçi otu vb. bitkilerin manipülasyonu işleri
79) Her tür mum ve balmumu imali
80) Kol, duvar ve diğer tür saat imali
81) Tehlikeli işler dışında kalan tomrukçulukla ilgili diğer faaliyetler
82) Suların toplanması, tasfiye, dağıtım ve su şebekelerinin işletilmesi
83) Kimyasal kullanılmayan et konserve ve fabrikaları, pastırma, sucuk, salam, bumbar
ve sosis imali
84) Kaymak, krema, tereyağı, yoğurt, dondurma ve dondurma benzeri yiyeceklerin imali.
Boza üretim yerleri, dondurma külahı üretim işleri
85) Beyaz peynir imali
86) Kaşar, gravyer gibi diğer peynirlerin imali
87) Eritilmiş sadeyağ imali
88) Balık ve diğer deniz gıda maddelerinin muhafazası, tütsüleme ve kurutulması işleri
89) Un değirmenlerinde yapılan işler
90) Çeltik fabrikalarında yapılan işler
91) Un, bulgur, bakliyat ve sebze unları ve bunlara benzeyen diğer gıda maddelerinin
işlenmesi, ambalajlanması
92) Buz imali
93) Makarna, şehriye, irmik, gofret, bisküvi ve benzeri yiyecek maddeleri imali
94) Gıda katkı maddeleri ile maya, nişasta, dekstrin ve glikoz vb. imali ve paketleme
işleri
95) Çeşitli hayvan yiyeceklerinin hazırlanması işleri
96) Malt likörleri hariç, her tür sofra şarapları ile likör şarapları, tabii ve suni köpüren
şaraplar, mistel kokulu ve tıbbi şarapların imali, diğer mayalanmış içkilerin imali
97) Maltlı içeceklerin imali
98) Yaprak tütünü ayıklama, temizleme, kurutma, cinslerine ayırma, balyalama,
ambalajlama ve bakma işleri
99) Yalnız şehir hatlarında işleyen gemilerde yapılan bütün işler
100) Motor, yelken veya sair makinelerle işleyen küçük deniz nakil vasıtalarında yapılan
işler
101) Akarsular üzerinde sal ile ve suya bırakmak suretiyle nakliyat işleri
102) Hava alanları bakımı ve uçuşa hazırlık işleri, hava alanlarında yer hizmetleri ve
bakım işleri
103) Özel okullar, çocuk yuva ve bahçelerinde yapılan işler
104) Kaplıca ve içmelerde yapılan işler
105) Nebatat ve hayvanat bahçeleri, park, bahçe ve mezarlık tanzim ve bakım işleri
106) Dans yerleri ve dans okulları her türlü spor kulüpleri, spor sahaları, ateş poligonları,
jimnastik salonları, yüzme havuzları, plajlar, koşu mahalleri ve diğer eğlence yerleriyle sergiler
ve bunlarla ilgili hizmetler
107) Yemek üretimi yapan yerler, lokantalar, gazinolar, kahveler, pastahane, çayhane,
barlar gibi yemek yenen ve içki içilen yerlerde yapılan işler
108) Oteller, pansiyonlar, hanlar, talebe yurtları, kamp sahaları ve bunlarla ilgili işler
109) Erkek ve kadın berberleri, manikür, pedikür ve benzeri hizmetler
110) Fotoğraf stüdyoları, film developman ve basım işleri, fotoğraf filmi renklendirme ve
boyama yerlerinde yapılan işler
111) İlaçlar, ilaç hammaddesi ve tıbbi müstahzarlar imali serum ve aşı hazırlama işleri
(steril tıbbi dikiş malzemesi, hidrofil pamuk dahil)
112) Alçı taşı çıkarılmasından ayrı olarak işletilen alçı tozu ve alçıdan eşya imali
113) Otomobil, kamyon, motor ve tentelerinin elektrik aksamı tamiri gibi ihtisasa taalluk
eden tamirat ve revizyon işleri
114) Motorlu vasıtaların yıkama, yağlama ve bakım işleri, oto lastik tamir atölyelerinde
yapılan işler
115) Hayvan ve el arabaları imal ve tamiratı işleri
116) Piyano, telli ve nefesli sazlar ile kayıt için kullanılan her türlü malzeme imali
117) Kemik, boynuz, fildişi, kehribar, lüle taşı, Erzurum taşı ve diğer maddelerden süs
eşyası, düğme, fermuar, tarak, fırça ve benzeri eşya imali
118) Demiryolları ile yük ve yolcu nakliyatı ve bunlarla ilgili hizmetler (yataklı ve
lokantalı vagonlar dahil)
1414
119) Şehir içi ve banliyö otobüs, tramvay, troleybüs, tünel ve metro işletmesi
120) Şehirlerarası otobüs işletmelerinde yapılan işler
121) Taksi işleten idareler ve bununla ilgili hizmetler
122) Tahıl, pamuk, yün ve diğer zirai mahsullerle canlı hayvan, ham deri, odun ve
tomruk, kereste toptan satışı
123) Trafik kontrolü ile ilgili işler
124) Kızılay, Çocuk Esirgeme Kurumları, görme özürlülere mahsus yurtlar, hayır
müesseseleri ve benzeri kuruluşlarında yapılan işler
125) İlancılık, fotokopi, teksir, ozalit işleri, modelcilik gibi ticari hizmetler
126) Bitkisel yemler ve hazır preparatlardan karma yemleri üreten tesislerde yapılan işler
127) Suni inci, boncuk vb. üretim işleri
128) Dondurulmuş gıda üretimi
129) Çocuk mamaları ve ek besinleri üretimi
130) Melamin eşya imali
131) Kişisel koruyucu olarak gaz/buhar maskesi ve tıbbi solunum cihazı maskesi üretimi
132) Çakıl, kum, curuf, çimento vb. maddelerden motor gücü kullanmadan yapı, yalıtım
döşeme vb. malzemeleri imali
133) Tünel, metro ve benzeri yerlerin işletmeciliği
134) Saf su ve asitli su üretimi
135) Temizlik şirketlerince yapılan ve diğer tehlike sınıflarında belirtilmemiş işler
136) Kundura tamir işleri
137) Saz, kamış ve benzerlerinden mobilya üretimi
138) Makine yağları satışı
b) Tehlikeli İşler
1) Tamamen veya kısmen tarımsal üretim için yapılan açıkta veya cam muhafaza içindeki
(seralar) işler, kabuklu veya kabuksuz meyvecilik, tohum, sebze ve çiçek yetiştirme çay, kahve
ve kauçuk tarlalarındaki işler, mısır tanelerini koçandan ayırma, ot balyalama, harman dövme
ve bunlarla ilgili işler, kontrat esası üzerine yapılan her türlü ilaç serpme (uçakla ilaçlama
dahil), mahsul toplama, meyve ve ambalajlama, ağaç budama, sulama sistemlerinin işletilmesi
işleri
2) Kerestenin kesilmesi, tomruk, testerelik kereste, çatal, ağaç gövdesi yumruları, kütük,
kağıt hamuru imaline mahsus odun, sırık, kazık, yontulmuş demir yolu traversi, maden
ocaklarına mahsus kereste, ormanda kesilen yakacak odun, kimyevi takdire elverişli odun,
mekik ve benzeri bloklar ile ormandan elde edilen diğer kaba, yuvarlak, yontulmuş veya
yarılmış maddeler veya odun ham maddeleri, tomruk nakletme işleri
3) Denizlerde balık ve diğer hayvanların ve bitkilerin avlanması, toplanması ve dalyan
işleri
4) Nehir ve göllerde balık ve diğer su hayvanlarının, bitkilerinin avlanması, toplanması
ve üretimi
5) Patlayıcı madde kullanılmaksızın yapılan kil, kum ve çakıl ocakları, kum yıkama ve
eleme işleri
6) Taş ocaklarından ayrı olarak işletilen kireç ocakları ve kireç imali
7) Elle yapılan maden ayıklama işleri
8) Pamuk ipliği imali ve pamuklu dokuma sanayii, pamuk işleme işleri (çırçır)
9) Yün (Tabii ve suni) ipliği imali ve yünlü dokuma sanayii
10) İpek ipliği imali ve ipekli dokuma sanayii (suni ipek naylon ve benzeri sentetik
elyaftan dokumalar dahil)
11) Keten, kenevir ve jütten iplik imali ve dokuma sanayii
12) Karışık iplik ve dokuma işleri
13) Halı ve kilim vb. yer döşemeleri imali
14) Parke, kontraplak, kaplamalık ağaç, reçine ve suni tahta imali
15) Ahşap mobilya sanayii, her tür ağaç eşya imal, işleme ve tamir işleri
16) Madeni ya da metalden mobilya üretimi
17) Her türlü organik nitelikte madde üretimi
18) Kauçuktan mamul eşyanın tamir işleri (otomobil lastiklerine diş açılması dahil)
19) Diğer kauçuk ve lastik mamulleri imali
20) Plastik köpük ve sünger imali, lastik köpük eşyaları üretimi
21) Çini, porselen, fayans ve seramik ve pişmiş topraktan kap kacak imali
22) Posta, tel veya radyo, GSM ile haberleşme ve baz istasyonlarında yapılan işler
23) Plastik hammadde imali
1415
24) Suni ipek ve diğer sentetik elyaflar ile plastik maddelerin imali
25) Yakılacak ispirto imali
26) Solvent kullanmak suretiyle ekstraksiyon yapan bütün nebati ve hayvani ham yağ ve
rafine yağ üretimi ve entegre yağ üretimi
27) Zeytinyağı ve diğer nebati yemeklik yağların tasfiyesi ve çeşitli muamelelere tabi
tutulması işleri
28) Şeker pancarı ve kamışından şeker imali, şeker fabrikaları
29) Diğer gruplarda yer almayan inorganik nitelikteki maddelerin üretimi
30) Mezbahalar, tavuk ve diğer kümes hayvanları kesme işleri
31) Asfalt ve dam tecrit malzemeleri, yağlamaya mahsus olup, petrol tasfiyehanelerinde
elde edilmeyen yağlar ve gresler imali
32) Tuğla, kiremit, boru, pota, künk, ateş tuğlası ve benzeri inşaat ve mimari malzemesi
imali
33) Çimento ve betondan eşya ve inşaat malzemesi imali, öğütme ve paketleme prefabrik
konut malzemeleri, gaz beton ve metal yapı elemanları üretimi, volkanik taş işleyerek elde
edilen hafif malzeme yapı üretimi, hazır beton tesislerindeki işler
34) Kürk imali, işlemesi ve boyaması işleri
35) Kağıt ve kereste vb. lifli maddelerden kağıt hamuru üretimi, odun, paçavra ve diğer
dokulardan kağıt hamuru imali ve bu hamurun kağıt, karton, mukavva ve presli dokular haline
getirilmesi işleri (Kağıt ve selüloz üretiminde klor, hipoklorit, kükürt dioksit, hiposulfit gibi
tahriş edici ve zararlı maddelerin üretimi ile çözeltilerinin hazırlanması, kullanılması ve geri
kazanılması işleri hariç)
36) Demir tel ve çubuktan eşya imali (Çivi, zincir, vida vs. gibi)
37) Soğuk demircilik ve kaynak işleri
38) Sobacılık ve teneke eşya imali
39) Metalden gayri maddelerden diğer imalat işleri
40) Demiri ısıtıp döverek şekillendirme veya presleme suretiyle muhtelif eşya imali,
çilingir ve sahra demirciliği işleri
41) Bakırdan eşya imali
42) Alüminyum eşya imali
43) Her tür elektro mekanik ve elektro manyetik yöntemle madeni eşya imali, işleme,
montaj, tamir, emayeleme, plastik ve diğer maddelerle kaplama işleri, emaye eşya imali
44) Kıymetli madenler, kıymetli ve yarı kıymetli taşlar ve inciler kullanılmak suretiyle
mücevherat, altın ve gümüş eşya imali, kıymetli ve yarı kıymetli taşların perdahlanması,
madalya ve madeni para basma işleri
45) Ziraat makineleri imali ve tamiratı (pulluk, biçerdöver, selektör ve benzeri ziraatte
kullanılan makineler)
46) Ziraatten gayri makinelerin imal ve tamiratı (çamaşır makinası, buzdolabı, tartı
aletleri yazı ve hesap makineleri vb.) (Elektrik cihazları hariç)
47) Elektrik enerjisi üretim, tahvil ve dağıtım ile ilgili makinelerin imal ve tamiri
48) Motorsiklet, bisiklet, üç tekerlekli çocuk bisikletleri ile bisiklet parçaları imalat ve
tamiratı
49) Selüloit ve plastikten muhtelif eşyaların imali, selüloz fabrikaları işleri
50) Kurtarma gemilerinde yapılan bütün işler
51) Lokomotif, vagon ve tramvay arabaları imal ve tamiratı
52) DDY cer depoları ve müstakil revizörlükleri işleri
53) Otomobil, kamyon, römork, otobüs gibi motorlu nakil vasıtalarının imal ve montaj
işleri
54) Motor, fren, şanzuman, dingil, dişli, şasi gibi motorlu taşıt parçaları ve teferruatının
imali
55) Uçak ve planör, uçak motorları, pervane, tekerlek gibi sair aksamın imal, montaj ve
tamiratı
56) Petrol ve tabii gazın boru hattı vasıtasıyla nakil işleri
57) Teleferik işletmesi faaliyetleri
58) Rakı imali
59) Bu tebliğde ayrıca sayılmayan diğer alkollü içkilerin imali (içki imalinde kullanılan
ispirto ve suma imali dahil)
60) Sigara, puro, sigarillos, içilen ve çiğnenen türden tütün, pipo tütünü, enfiye ve
tömbeki imali
61) Dokuma yapmaksızın boya, apre işleri, yazmacılık ve basmacılık işleri
1416
62) Linolyum ve diğer sert, satıhlı zemin döşemeleri, (plastik hariç) suni deri, muşamba
ve kaplanmış kumaşlar, hasır, lif, keçeler, paspaslar ve her türlü elyaftan vatka ve koltukçuluk
malzemesi imali, çöp ve paçavraların elyaf haline getirilmesi
63) Dokuma, deri, kürk vs. maddelerden elbise, palto-pardösü, gibi hazır elbise imali
64) Tomruğun işlenmesi, bıçkıhanelerdeki faaliyetler, ağaç travers fabrikalarındaki
faaliyetler
65) Marangozluk, doğramacılık ve ahşap sabit tesisler imali
66) Sandık, kutu, fıçı ve benzeri ambalaj imali
67) Matbaacılık, baskı yerlerindeki işler
68) Klişecilik, çinkografi (müstakilen)
69) Şehirlerde havagazı dağıtımı ile ilgili olmayan kok fırınlarında yapılan işler
70) Kauçuk ayakkabı imali
71) Sabun, deterjan ile çamaşır suları ve sodası ve diğer temizlik maddeleri sanayii,
nişadır, çivit imali
72) Tutkal, jelatin, zamk ve diğer yapıştırıcı madde imali
73) Kibrit imali
74) Montaj işleri (imalat yapmaksızın makine ve tesisat montajı)
75) Hassas ölçü ve kontrol aletleri, laboratuvar alet ve cihazları, tıbbi, cerrahi ve dişçiliğe
mahsus aletlerle bilumum protezler ve ortopedik teçhizat ve malzemelerin imali
76) Hassas filmlerle camlar da dahil olmak üzere optik aletleri, objektifler, fotoğraf
makine ve malzemesi imali
77) Oyuncak, spor ve atletizm eşyası, benzeri eşya imali. Plastik, pleksiglas, polyester
gibi maddelerden eşya, oyuncak, reklam levhaları, izolasyon, ambalaj malzemeleri vb. üretimi
78) İnşaat işinden müstakilen yapılan badanacılık, yağlı boyacılık, cila, binaların parke,
muşamba veya naylon vb. ile döşenmesi işleri
79) Sıhhi tesisat, kalorifer, gaz su ve elektrik tesisatı işleri (bina içi tesisat)
80) Elektrik işletmeleri ve dağıtım işleri (Santral inşası ve şebeke inşaatı hariç)
81) Sıtma mücadele işleri
82) Hem yük hem yolcu taşıyan gemilerde yapılan bütün işler
83) Yük gemilerinde yapılan bütün işler
84) Kamyonla yapılan yük nakliyatı (Aynı işveren tarafından yaptırılan tahmil ve tahliye
işleri dahil)
85) Tankerle karada yapılan nakliyat işleri (Toz, gaz, sıvı kimyasal maddeler dahil)
86) Yolcu gemilerinde yapılan bütün işler
87) Gemi tahmil ve tahliye işleri (su üzerinde, iskele veya rıhtımda)
88) Dalgıç gemilerinde yapılan bütün işler
89) Uçaklarda yapılan bütün işler (Havacılık kulüpleri dahil)
90) Nakliyat yapmaksızın tahmil ve tahliye ve hamallık işleri
91) Elbise ve çamaşır yıkama, temizleme, boyama ve ütüleme işleri
92) Deri yakma ekstrakları (zırnık) üretimi
93) Kullanılmayan et ve hayvan cesetlerinin izalesi ve geri kazanım için yakma işleri
94) Tornacılık ve tesviyecilik
95) Evlerde kullanılan da dahil olmak üzere elektrik cihazları, izole tel, kablo, duy,
anahtar ve diğer elektrik malzemesi imali
96) Araştırma laboratuvarları hariç her türlü test, deneme ve kontrol laboratuvarları işleri
(gıda, çevre, kimya, biyoloji, inşaat, ziraat, maden vb.)
97) Elektronik teknolojileri kapsamında yapılan işler (donanım, sistem entegrasyonu,
elektronik ve mikro elektronik üretim, mekanik tasarım, test ve değerlendirme vb.)
98) Otomotiv yan sanayi ile ilgili yapılan her türlü üretim, montaj işleri
99) Mürekkep imali
100) Her türlü iş ve gelir getiren hayvanların (Adatavşanı, devekuşu, domuz, kürklü
hayvan, süt, yün, kümes hayvanları ile yumurta, bal, ipek böceği, kozası vs.) yetiştirilmesi,
üretimi, ıslahı ve bunlarla ilgili bakım, güdüm terbiye kırkım, sağım ve ürünlerinin elde
edilmesi, toplanması, saklanması ile hayvansal gübre işleri, sokak hayvanı barınaklarındaki
işler
101) Kimyasallar kullanmak suretiyle yapılan tüm konservecilik faaliyetleri
102) Deniz ve göllerde tuz çıkarılması (sofra tuzu imali hariç)
103) Süt tozu, konsantre süt imali, süt pastörize ve sterilize işleri
104) Yüzer vinç ve taraklarda yapılan işler
105) Sirkler ve cambazhanelerdeki işler
1417
106) Her türlü film ve film banyosunda kullanılan kimyasal maddelerin üretimi
107) Deri ve deri yerine kaim olan sair maddelerden kundura ve giyim eşyası hariç
saraciye eşyalarının imali
108) Sandal, kayık ve benzeri küçük deniz vasıtalarının imali ve tamiratı
109) Ardiyeler, depolar, soğuk hava depoları, antrepolar, emanetçiler ve hurda
depolarındaki işler
110) Balata imali
111) Kozmetik fabrikalarındaki işler, kolonya vb. malzemelerin üretimi
112) Endüstriyel temizlik faaliyetleri
113) Kauçuk hariç, deri, suni deri, plastik, ağaç vs. malzemeden kundura, tozluk, getr
imali, kundura sanayii için kesilmiş hazır malzeme imali, sayacılık
114) Asbest yerine kullanılan insan yapımı mineral liflerin (man-made mineral fiber)
üretimi ve kullanılması
115) Maden cevherlerinin ve/veya bu cevherlerden elde edilen külçe, çubuk, levha, boru
şeklinde işlenmiş maddelerin depolanması ve toptancılığı
116) Taze ve dondurulmuş etin muhafazası (Müstakilen)
117) Hububat silolarındaki faaliyetler
c) Çok Tehlikeli İşler
1) Sünger avcılığı ve su altında yapılan diğer işler
2) Maden kömürü işletmeciliği
3) Linyit kömürü işletmeciliği
4) Diğer kömürlerin işletmeciliği (Tüm kömür yıkama, eleme, briketleme, torbalama
yerleri dahil)
5) Demir cevheri üretimi (Bu işin fer'i ve tamamlayıcı mahiyetindeki yıkama, ayıklama,
izabe, sevk gibi tüm yardımcı işler dahil)
6) Krom üretimi
7) Bakır üretimi
8) Kurşun üretimi
9) Manganez üretimi
10) Diğer madenlerin üretimi, tüm madenlerin cevher hazırlama ve zenginleştirme işleri
11) Petrol ve tabi gaz kuyularının açılması
12) Taş ocaklarında yapılan işler (Taş çıkarma, kırma ve taş ocağında yapılan kesme
işleri)
13) Mermer ocakları, blok mermer işlenmesi
14) Kükürt, fosfat, nitrat, borat, potas, sodyum, arsenik, cıva, ihtiva eden cevherler gibi
kimya sanayiinde ve suni gübre imalinde kullanılan maddelerin topraktan çıkarılması ve
bunlarla ilgili bütün işler
15) Asfalt, bitum, alçı taşı, mika, kuvars, zımpara ve lüle taşı gibi metal olmayan
maddelerin çıkarılması ve bunlarla ilgili işler
16) Tabakhaneler, deri perdahlama ve boyama işleri, ham deri işleme faaliyetleri
17) Otomobil ve bisiklet lastikleri imali
18) Mühimmat ve patlayıcı maddeler imali, patlayıcı madde sanayi, sentetik yakıt, azot
peroksit imal ve dolum tesisleri, patlayıcı madde depoları ve patlayıcı madde nakil işleri
19) Cam ve camdan mamul eşya ve ayna imali (Gözlük ve optik camları hariç)
20) Petrol rafinerileri ve petrokimya tesislerindeki faaliyetler
21) Gliserin, yağ asitleri, sülfürik asit, hidroklorik asit, klor vb. kimyasal maddelerin
üretimi ile azot sanayi ve gübre fabrikalarındaki işler, kimyevi gübreler imali
22) Taş yontma, öğütme ve kırma işleri
23) Boya, vernik ve cilalar ile organik ve anorganik pigmentlerin imali işleri
24) Gaz, benzin ve diğer akaryakıtlar, ham petrol ve müştaklarından yağlamaya mahsus
yağlar ve muhtelif maddelerin elde edilmesi
25) Kimyevi tuzlar, asitler, bazlar ve alkoller gibi kimyevi maddelerin imali, alkol üretim
ve tasfiye işleri, fermantasyon ile alkollü içki üretimi veya malt tesislerindeki işler
26) Diğer kimyevi ana maddelerin sanayii ve basınç altında her türlü sınai ve tıbbi gazın
sıvılaştırılarak dolum işleri
27) Yüksek fırınlarda eritmekten yarı ikmal edilmiş hale gelinceye kadar bütün işlemleri
ihtiva etmek üzere demir ve çelik imali, dört köşe veya yuvarlak çubuklar, levha, plak, şerit,
tüp, ray, rot gibi esas şekillere haddelemek, kalay kaplaması (teneke imali), kaba dökümler ve
döğme metal imali
1418
28) Demir ve çeliği tav fırınlarında ısıtmak suretiyle müstakilen yapılan haddeleme ve
laminaj işleri
29) Demirden gayrı metallerin izabesi tasfiyesi ve bunların külçe, bar, dört köşe kalın
çubuk, levha, şerit daire ve haddeden geçirilerek elde edilecek diğer esas şekillerde imali
30) Demirden gayrı metallerin tav fırınlarında ısıtılması suretiyle müstakilen yapılan
haddeleme ve laminaj işleri
31) Taş ve grafitten eşya imali
32) Ayakta ve/veya yataklı teşhis ve tedavi yapılan sağlık kuruluşlarındaki faaliyetler
33) Bina, liman, iskele, köprü, baraj, ve benzeri inşaat dolayısıyla müstakilen yapılan
tetkik ve deneme mahiyetindeki sondaj işleri
34) Çimento ve klinker imali
35) Nikelaj kaplama ve galvanoplasti işleri, kalaycılık
36) Font ve diğer madenleri eritip kalıplara dökmek suretiyle muhtelif eşya imali, maden
dökümü ve haddehanelerdeki işler
37) Dekovil ve tramvay yolu inşaat ve tamiratı
38) Bina inşaatı ve tamiratı, bina yıkımı işleri
39) İskele, liman, mendirek inşaat ve tamiratı
40) Bina dışı elektrik, gaz, telgraf, telefon, tesisatı ve havai hat boru hattı inşaat, tamirat
ve bakım işleri
41) Bataklık kurutma işleri
42) Deniz tankerlerinde yapılan bütün işler
43) Köprü, kanalizasyon, baraj, su regülatörü ve varyant su yolu, kuyu ve su işleri ile
ilgili inşaat ve tamiratı
44) Demiryolu, metro, tünel ve yeraltı inşaatı ve tamiratı
45) Isıtma ve enerji amacıyla buhar üretimi ve dağıtım işleri
46) Çöp ve kanalizasyon hizmetleri, tehlikeli atık yakma tesisleri, katı atık depolama
tesisleri ile katı atıkların geri kazanımı işleri
47) Baca ve cam temizleyicileri, haşarat ve hayvan itlaf ve dezenfeksiyon işleri
48) Kaya tuzu çıkarılması işleri
49) LPG, CNG, LNG dolum tesisleri ile dökme CNG, LNG, LPG ve tüp depolama işleri
50) Akaryakıt depolama tesislerindeki işler
51) Akaryakıt ve LPG satış işleri
52) Pil, batarya ve akü imali
53) Vapur ve gemi inşa ve tamiratı, tersaneler, hususi tipte deniz vasıtalarına mahsus
makinelerin imali, gemi söküm işleri, liman atelyelerindeki işler
54) Asfalt ve zift üretme işleme, kaynatma ve eritme yerleri ile depolarındaki işler
55) Araştırma laboratuarları işleri
56) Piroteknik malzemesi hazırlama ve imali işleri (aydınlatma ve işaret fişekleri, havai
fişekler, şenlik maytapları, tabanca mantarları benzerleri)
57) Sanayide kullanılan boya ve kimyevi maddeler, petrol ve kömür türevlerinin
toptancılığı, depolanması ve dağıtımı
58) Odun ve kömürlerin gazlaştırılmaları, koklaştırılmaları ve bunlardan elde edilen
türevleri damıtma işleri
59) Radar, X ışınları ve diğer zararlı radyasyon yayan ışınlarla çalışma yapılan işler
60) Tıbbi tedavi laboratuvarları ile bitkisel, hayvansal, gıda ürünlerinin ışınlanması ile
mikrodalga, lazer ve benzeri radyoaktif maddelerle çalışılan işler
61) Tabi ve suni aşındırıcı taşların ve çeşitlerinin üretim işleri
62) Zirai mücadele ilaçları, insektisit, rodendisit, mollusit vb. maddelerin imali,
depolama, ambalaj ile toptan ve perakende satış işleri
63) Kurşundan harf dökümü yapılması
64) Yangın söndürme ve itfaiye hizmetleri
65) Yol, spor ve hava alanları inşaatı, tamirat ve bakım işleri (Yol inşaatı ile ilgili
variyant inşaatı dahil)
66) Suların toplanması, tasfiye, dağıtım ve su şebekelerinin bakım ve tamir işleri
67) Tüm maden arama işleri
68) Kağıt ve selüloz üretiminde klor, hipoklorit, kükürt dioksit, hiposulfit gibi tahriş
edici ve zararlı maddelerin üretimi ile çözeltilerinin hazırlanması, kullanılması ve geri
kazanılması işleri
69) Havagazı üretimi, havagazı ve tabii gazın dağıtım işleri, havagazı ve kok
fabrikalarındaki işler
1419
70) Ağır metal tuzlarının üretimi
71) Elektrik enerjisinin üretimi
72) Patlayıcı madde kullanılarak yapılan kil, kum ve çakıl ocakları, kum yıkama ve eleme
işleri
MADDE 2 – Bir işyerinde muhtelif işlerin yapılması durumunda, işyerinde yapılan asıl iş
tehlike sınıfının tayininde temel alınır.
MADDE 3 – 6/3/2005 tarihli ve 25747 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İş Sağlığı ve
Güvenliğine İlişkin Risk Grupları Listesi Tebliği yürürlükten kaldırılmıştır.
MADDE 4 – Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE 5 – Bu Tebliğ hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.
1420
ALFABETİK FİHRİST
A
- Açılması İzne Bağlı Yerlere Uygulanacak İşlemler Hakkında Yönetmelik
……………………………… 1073
- Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği
………………………………………………………………………. 251-606
- Ağır ve Tehlikeli İşlerde Çalıştırılacak İşçilerin Mesleki Eğitimlerine Dair Tebliğ ……..
………………. 1170
- Ambulanslar ve Acil Sağlık Araçları ile Ambulans Hizmetleri Yönetmeliği
……………………………. 1004
- Asansör Yönetmeliği …………………………………………………………………………..
…………. 999
- Askeri İşyerleriyle Yurt Güvenliği İçin Gerekli Maddeler Üretilen İşyerlerinin Denetim ve
Teftişi Hakkında Yönetmelik
…………………………………………………………………………….. 1047
- Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
…………………………… 182-426
- Anayasa
……………………………………………………………………………………………………
898
B
- Balıkçı Gemilerinde Yapılan Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik ……… 264-652
- Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği
………………………………………………………………...………. 994
- Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik
…………………………………………………. 1099
- Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik
…………………………. 259-633
- Borçlar Kanunu
…………………………………………………………………………………………… 925
- Bilirkişi Raporları (İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları İle İlgili)
………………………………………… 773
- Bilirkişi Raporları (İdari Para Cezaları İle İlgili)
………………………………………………………… 850
Ç
- Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik
……………… 248-603
- Çalışma Hayatına İlişkin Üçlü Danışma Kurulunun Çalışma ve Usul ve Esasları Hakkında
Yönetmelik .. 719
- Çevre Kanunu
……………………………………………………………………………………………..
927
- Çevre Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair
Kanun ............................................................................... 928
- Çevre Kanununa Göre Verilecek İdarî Para Cezalarında İhlalin Tespiti Ve Ceza Verilmesi İle
Tahsili Hakkında Yönetmelik
……………………………………………………………………………. 954
1421
- Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği
…………………………………………………………. 1155
- Çıraklık Eğitimi Yönetmeliği
……………………………………………………………………………. 1145
- Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik
…………………………... 243-594
- 2872 Sayılı Çevre Kanunu Uyarınca Verilecek İdari Para Cezalarına İlişkin Genelge
(2006/10) ……… 941
- 2872 Sayılı Çevre Kanunu Uyarınca Verilecek İdari Para Cezalarına İlişkin Genelgede
Değişiklik
Yapılmasına Dair Genelge (2006/11)
…………………………………………………………………….. 948
- 2872 Sayılı Çevre Kanunu Uyarınca Verilecek İdari Para Cezalarına İlişkin Tebliğ (2007/2)
………….. 949
- 2872 Sayılı Çevre Kanunu Uyarınca Verilecek İdari Para Cezalarına İlişkin Tebliğ (2008/1)
…………. 951
- 3308 sayılı Çıraklık ve Meslek Eğitimi Kanunu
…………………………………………………………. 975
D
- Deniz, Göl veya Nehir Altına Bulunan Madenlerdeki Çalışmalar Hakkında Yönetmeliği
………………. 1117
E
- Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
…………………... 175-380
- Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği
…………………………………………………………………………. 1127
- Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği
…………………………………………………….. 1134
- Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği
…………………………………………………………… 1128
- Elektrikle İlgili Fen Adamlarının Yetki Görev ve Sorumlulukları Hakkında Yönetmelik
………………. 1131
- Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği
……………………………………………………………………………. 239-563
- Endüstriyel Radyografide Radyasyondan Korunma ve Lisanslama Yönetmeliği .
………………………. 1149
F
- Fenni Nezaret Yönetmeliği
……………………………………………………………………………….. 1118
G
- Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik …………………………………………………….
……….……. 1158
- Gayri Sıhhi Müesseseler Yönetmeliği …………………………………………………….
………..……. 1050
- Geçici veya Belirli Süreli İşlerde İş Sağlığı ve Güvenliği Hakkında Yönetmelik
……………………….. 250-605
- Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk
1422
Yurtlarına Dair Yönetmelik
……………………………………………………………………………….. 256-617
- Grizulu Ocaklarda Elektrik Enerjisi Kullanılması Hakkında Yönetmelik
……………………………….. 1123
- Grizulu ve Yangına Elverişli Ocaklarda Alınması Gerekli Tedbirler Hakkında Yönetmelik
……………. 1122
- Gürültü Yönetmeliği
……………………………………………………………………………………… 176-
385
- Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliği
………………………………………………………………… 177-386
- Gürültü Kontrol Yönetmeliği
…………………………………………………………………………….. 1095
1423
H
- Haftalık İş Günlerine Bölünemeyen Çalışma Süreleri Yönetmeliği
……………………………………… 724
- Hazırlama, Tamamlama ve Temizleme İşleri Yönetmeliği
……………………………………………….. 731
İ
- İlkyardım Yönetmeliği
…………………………………………………………………………………….. 1097
- İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği
………………………………………………………………………. 158-360
- İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü
………………………………………………………………………. 904
- İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri Hakkında
Yönetmelik…… 266
- İşyeri Sağlık Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleri İle Çalışma Usul ve Esasları
Hakkında Yönetmelik
……………………………………………………………………………………… 162-
363
- İş Güvenliği ile Görevli Mühendis veya Teknik Elemanların Görev, Yetki ve Sorumlulukları
ile
Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik
…………………………………………………………... 195-496
- İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmelik
………………………………………………….. 245-599
- İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği
………………………………. 249-566
- İşyerlerinde İşin Durdurulmasına veya İşyerlerinin Kapatılmasına Dair Yönetmelik
……………………. 684
- İşçi Ücretlerinden Ceza Olarak Kesilen Paraları Kullanmaya Yetkili Kurulun Teşekkülü ve
Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik
…………………………………………………………………… 688
- İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği
………………………………………………………. 721
- İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği
…………………………….. 726
- İş Sağlığı Ve Güvenliği İle İlgili Mevzuattan Doğan Zorunluluklar Ve Sorumluluklar
…………………. 739
- İşverenlerin İşçi İsteklerini İş ve İşçi Bulma Kurumuna Bildirmeleri Hakkında Tüzük
…………………. 901
- İşyeri Açma Ve Çalışma Ruhsatlarına Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek
Kabulüne Dair Kanun
……………………………………………………………………………………… 978
- İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik
……………. 238-550
- İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik
……………………………………………………... 988
- İşyeri Kurma İzni Ve İşletme Belgesi Alınması Hakkında Yönetmelik
………………………………….. 1008
- İşyeri Açma Ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik
………………………………………………... 1014
1424
- İş Sağlığı Ve Güvenliğine İlişkin Risk Grupları Listesi Tebliği
………………………………………….. 298
- İş Sağlığı Ve Güvenliği Risk Değerlendirme Ve Derecelendirme
………………………………………... 311
- İş Yerlerinde Ve İş Ekipmanlarında Risk Değerlendirmesi
……………………………………………….. 333
- İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları İle İlgili Rapor Örnekleri
……………………………………………... 773
- İşe İade Davaları İle İlgili Yargıtay Kararlarından Örnekler
……………………………………………… 20
- İdari Para Cezaları İle İlgili Rapor Örnekleri
……………………………………………………………… 850
- İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları Prim Tarifesi
………………………………………………………….. 1199
- İşçi Sağlığını ve İş Güvenliğini Etkileyen Bazı Maddelerin İthaline İlişkin İthalat 200/13
sayılı
Tebliğ’de Değişiklik Yapılması Hakkında Tebliğ
……………………………………………………….. 1192
- İşyerlerinde Özürlü, Eski Hükümlü Çalıştırılmasına İlişkin Tebliğ
…………………………………….... 1198
- İşverenlerin Elli veya Daha Fazla İşçi Çalıştırdıkları İşyerlerinde Çalıştırmaları Gereken
Özürlü,
Eski Hükümlü ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununun Ek 1.Maddesinin (B) Fıkrası
Kapsamındaki Terör Mağduru Çalıştırma Oranlarının Belirlenmesine İlişkin Karar
…………………….. 1200
- İş Kanununa Aykırılık Halinde Uygulanacak 2006 Yılı İdari Para Cezaları ……..
……………………….. 1215
- 10 Haziran 2003 Tarihinde Yürürlüğe Giren 4857 Sayılı İş Kanununda Yer Alan İdari Para
Cezaları (2003-2004-2005) ……………………………………………….……..
………………………... 1212
- 10 Haziran 2003 Tarihinde Yürürlüğe Giren 4857 Sayılı İş Kanununda Yer Alan İdari Para
Cezaları (2007) …………...……………………………………………….……..
………………………... 1221
- 10 Haziran 2003 Tarihinde Yürürlüğe Giren 4857 Sayılı İş Kanununda Yer Alan İdari Para
Cezaları (2008) …………...……………………………………………….……..
………………………... 1225
- İş Kanununa Göre Verilen İdari Para Cezalarına İtiraz
…………………………………………………… 1232
- 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 65.Maddesine Göre Uygulanacak Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma
Ödeneğine İlişkin Tebliğ
…………………………………………………………………………………… 1199
- 4857 Sayılı İş Kanunu Gereğince Çıkarılan Doğrudan İlgili Olan İş Sağlığı ve Güvenliği
1425
İle İlgili Yönetmelikler …..
………………………………………………………………………………… 155
- 4857 Sayılı İş Kanunu Gereğince Çıkarılan Dolaylı Olarak İlgili Olan İş Sağlığı ve Güvenliği
İle İlgili Yönetmelikler …..
………………………………………………………………………………… 157
- 4857 Sayılı Yasaya Ceza Hükümleri Açısından Bakış
……………………………………………………. 1234
- İş Sağlığı Ve Güvenliği (4857 Sayılı İş Kanunu İlgili Hükümleri) ………………...
……………………... 11
- 4857 Sayılı İş Kanununa Göre Uygulanacak İdari Para Cezaları (26.05.2008 tarihinden
itibaren ……...... 1229
K
- Kadın İşçilerin Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik
…………………………. 258-632
- Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmelik
…………………………………………. 717
- Kimyagerlik Ve Kimya Mühendisliği Hakkındaki Kanun
………………………………………………… 971
- Kimyagerlik Ve Kimya Mühendisliği Hakkında Yönetmelik
…………………………………………….. 1104
- Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
………………. 191-482
- Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği
………………………………………………………………….. 236-500
- Kişisel Koruyucu Donanımların Kategorizasyon Rehberine Dair Tebliğ
…………………………………. 522
- Kişisel Koruyucu Donanımlarla İlgili Uyumlaştırılmış Ulusal Standartlara Dair Tebliğ
………………… 536
- Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik
………………………. 242-584
- Konut Kapıcıları Yönetmeliği
……………………………………………………………………………... 681
- Kanserojen ve Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik ... 186-435
- 5326 Sayılı Kabahatler Kanunu İle İlgili Anayasa Mahkemesi Kararı
…………………………………..... 1170
L
- LPG İstasyonları hk.
……………………………………………………………………………………….. 1236
M
- Maden Kanunu Uygulama Yönetmeliği
…………………………………………………………………… 1114
- Maden Kanunu I (A) Grubu Madenlerle İlgili Uygulama Yönetmeliği
…………………………………… 1116
- Maden ve Taş Ocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş
Güvenliği
Önlemlerine İlişkin Tüzük
………………………………………………………………………………… 907
- Makine Koruyucuları Yönetmeliği
………………………………………………………………………… 1139
1426
- Makine Emniyeti Yönetmeliği
……………………………………………………………………………. 1142
- Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler ile İlgili Yönetmelik
..………. 1152
- 5177 sayılı Kanunla Değişik 3212 Sayılı Maden Kanunu
………………………………………………… 1111
Ö
- Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör Mağduru İstihdamı Hakkında Yönetmelik
……………………………… 690
- Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör Mağdurlarının İstihdamı Hakkındaki Usul ve Esaslara İlişkin
Tebliğ ….. 1193
P
- Parlayıcı ve Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde
Alınacak
Tedbirler Hakkında Tüzük
…………………………………………………………………………………. 910
- Parlayıcı Madde Ateşleyici Yeterlilik Belgesinin Verilmesi Esas ve Usullerinin Belirlenmesi
Hakkında Yönetmelik
……………………………………………………………………………………… 1125
- Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik
…………………… 184-429
- Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul ve Esaslar
Hakkında Yönetmelik
……………………………………………………………………………………… 728
R
- Risk Değerlendirme Karar Matrisi
……………………………………………………………………….. 353
- Risk Değerlendirmesi Tebliği Ve Risk Değerlendirmeleri
………………………………………………. 307
- Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği
………………………………………………………………………. 1147
S
- Sağlık Kuralları Bakımından Günde Ancak Yedi Buçuk Saat veya Daha Az Çalışılması
Gereken
İşler Hakkında Yönetmelik
………………………………………………………………………………… 730
- Sanayi, Ticaret, Tarım ve Orman İşlerinden Sayılan İşlere İlişkin Yönetmelik
………………………….. 972
- Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) Piyasası Eğitim Yönetmeliği
………………………………………… 1101
- Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) ile Çalışan Motorlu Taşıtlar İçin İkmal İstasyonlarının
Kuruluş,
Denetim, Emniyet ve Ruhsatlandırma İşlemlerine İlişkin Yönetmelik
……………………………………. 1114
- Sondajla Maden Çıkarılan İşletmelerde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği
………………………... 190-459
- Sosyal Sigortalar Kanunu
………………………………………………………………………………….. 914
1427
- Sosyal Sigortalar Kurumu Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 85.Maddesinde Değişiklik
…………. 1168
- 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu İle İlgili Anayasa Mahkemesi Kararı
……………………………….. 1181
- 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun Ek V.Maddesinin IV Numaralı Bendinin
Uygulanması
Hakkında Tebliğ …………………………………………………………...
……………………………….. 1187
- 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun Ek V.Maddesinin IV Numaralı Bendinin
Uygulanması
Hakkında Tebliğ de Değişiklik Yapılmasına İlişkin Tebliğ ………………………………...
……………… 1189
T
- Tarım ve Ormandan Sayılan İşlerde Çalışma Koşullarına İlişkin Yönetmelik
……………………………. 723
- Titreşim Yönetmeliği
………………………………………………………………………………………. 179-
404
- Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası Elektrik Yüksek
Gerilim
Tesisleri İşletme Sorumluluğu Yönetmeliği
………………………………………………………………. 1135
U
- Ulusal Bayram Ve Genel Tatiller Hakkında Kanun
……………………………………………………….. 972
- Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ..
……………. 974
- Umumi Hıfzısıhha Kanunu
………………………………………………………………………………… 969
1428
Ü
- Ücret Garanti Fonu Yönetmeliği
………………………………………………………………………….. 733
Y
- Yapı İşlerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü
………………………………………………………. 906
- Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği
…………………………………………………………… 180-406
- Yer altı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği
……………………… 189-441
- Yer altı Maden İşletmelerinde Elektrikli Lokomotiflerin Kullanılması Hakkında Yönetmelik
…………… 1126
- Yüzdelerden Toplanan Paraların İşçilere Dağıtılması Hakkında Yönetmelik ..
…………………………… 669
- Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği
……………………………………………………………………………. 676
- Yürürlükten Kaldırılan Tüzükler ………………………….
………………………………………………. 737
- Yeni Yönetmeliklerin Bize Getirdiği En Önemli Yenilikler Nelerdir ?
…………………………………… 149-747
- Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun ……………………..
…………………………………… 980
EKİ :
- İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri Hakkında
Yönetmeliğin
Uygulanmasına Dair Tebliğ ………………………………………………...
……………………………….. 1242
- İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Tehlike Sınıfları Listesi Tebliği ……..
…………………………………… 1249
1429