You are on page 1of 1429

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

I. 4857 Sayılı İş Kanunu İlgili Hükümleri


II. İşe İade Davaları İle İlgili Yargıtay Kararlarından Örnekler
III. İlgili Yönetmelikler (Başlıca Maddeleri)
IV. İşyerleri Risk Grupları Listesi
V. Risk Değerlendirmeleri
VI. Yeni Yönetmelikler Neler İstiyor ?
VII. Yürürlükten Kaldırılan Tüzükler
VIII. İş Sağlığı ve Güvenliği İle İlgili Mevzuattan Doğan Zorunluluklar ve
Sorumluluklar
IX. İlgili Rapor Örnekleri
- İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları İle İlgili
- İdari Para Cezaları İle İlgili
X. Diğer İlgili T.C. Anayasası Maddeleri, Tüzükler, Kanunlar, Yönetmelikler,
Tebliğler ve Genelgeler

Y.Müh.GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi (D.E.Ü.)
İş Güvenliği Uzmanı - A

Bilgilendirme amaçlıdır.
ÜCRETSİZDİR

İZMİR – Ocak / 2010


İÇİNDEKİLER : Sayfa No :
1- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ 11
(4857 SAYILI İŞ KANUNU’NUN İLGİLİ
HÜKÜMLERİ)
2- 4857 SAYILI İŞ KANUNU’NUN İŞ SAĞLIĞI
VE GÜVENLİĞİ YÖNÜNDEN BİZE GETİRDİKLERİ
YENİLİKLER NELERDİR ? 18
3- İŞE İADE DAVALARI İLE İLGİLİ
YARGITAY KARARLARINDAN ÖRNEKLER 20
4- 4857 SAYILI İŞ KANUNU’NA GÖRE ÇIKARTILAN
TÜZÜK VE YÖNETMELİKLER 146
5- YENİ YÖNETMELİKLERİN BİZE GETİRDİĞİ
EN ÖNEMLİ YENİLİKLER NELERDİR ? 149
6- 4857 SAYILI İŞ KANUNU GEREĞİNCE ÇIKARILAN
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ YÖNETMELİKLER
- Doğrudan İlgili Olanlar - 155
7- 4857 SAYILI İŞ KANUNU GEREĞİNCE ÇIKARILAN
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ YÖNETMELİKLER
- Dolaylı Olarak İlgili Olanlar - 157
Doğrudan İlgili Olanlar (Ana Maddeler)
7- İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği 158
- Danıştay 10.Dairesi Kararı (16.05.2006 tarih - 2006/3007 sayı) 159
8- İşyeri Sağlık Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleri
İle Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 162
- İşe Giriş Periyodik Muayene Formu 165
- Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
(04.02.2005-25717 sayılı Resmi Gazete) 166
- Danıştay 10.Dairesi Kararı (28.02.2006 tarih - 2006/11658 sayı) 167
9- Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik
Önlemleri Hakkında Yönetmelik 175
10- Gürültü Yönetmeliği 176
11- Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliği 177
12- Titreşim Yönetmeliği 179
13- Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği 180
14- Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri
Hakkında Yönetmelik 182
15- Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların
Korunması Hakkında Yönetmelik 184
16- Kanserojen ve Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik 186
17- Yer altı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Sağlık ve
Güvenlik Şartları Yönetmeliği 189
18- Sondajla Maden Çıkarılan İşletmelerde Sağlık ve
Güvenlik Şartları Yönetmeliği 190
19- Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik 191
- Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
(19.10.2005 tarih-25971 sayılı Resmi Gazete) 193
2
20- İş Güvenliği ile Görevli Mühendis veya Teknik
Elemanların Görev, Yetki ve Sorumlulukları ile Çalışma
Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 195
- Danıştay 10.Dairesi Kararı İptal Kararı 197
- İş Güvenliği Uzmanlığı Sertifikasyon Programına
Giriş Şartları 205
- İş Güvenliği Uzmanlığı Sertifika Eğitim Programı 206
- İş Güvenliği Uzmanı Talep Formu 207
- İş Güvenliği Uzmanlığı Sertifika Eğitim Programı A Sınıfı 209
- İş Güvenliği Uzmanlığı Sertifika Eğitim Programı Ders Konuları
B Tipi 233
- İş Güvenliği Uzmanlığı Sertifika Eğitim Programı Ders Konuları
C Tipi 234
21- Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği 236
22- İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik 238
23- Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği 239
24- İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik
Şartları Yönetmeliği 240
25- Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik 242
26- Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları
Hakkında Yönetmelik 243
27- İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmelik 245
28- Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul
ve Esasları Hakkında Yönetmelik 248
29- Geçici veya Belirli Süreli İşlerde İş Sağlığı ve Güvenliği
Hakkında Yönetmelik 250
30- Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği 251
- İşe Giriş Periyodik Muayene Formu 253
31- Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla
Emzirme Odaları ve Çocuk Yurtlarına Dair Yönetmelik 256
32- Kadın İşçilerin Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları
Hakkında Yönetmelik 258
33- Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi
Hakkında Yönetmelik 259
34- Balıkçı Gemilerinde Yapılan Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik
Önlemleri Hakkında Yönetmelik 264
35- İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik
Birimleri Hakkında Yönetmelik 266
- Ek 1 – İşyeri Sağlık Birimi Malzeme Listesi 281
- Ek 2 – İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirim Formu 282
- Ek 3 – İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi ile Ortak Sağlık ve Güvenlik
Birimi Yıllık Değerlendirme Raporu 284
- Ek 4 – İş Hekimliği Sözleşmesi 285
- Ek 5 – İş Güvenliği Uzmanlığı Sözleşmesi 286
- Ek 6 – Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi ile İşyeri Arasındaki Sözleşme 287
- Ek 7 – İşe Giriş / Periyodik Muayene Formu 288
- Ek 8 – Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi Personeli Bildirim Listesi 291
- Ek 9 – Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi Yetki Belgesi 292
- Ek 10 – İşyeri Hekimliği ve İş Güvenliği Uzmanlığı Eğitim Kurumu
Yetki Belgesi 293
3
- Ek 11 – İşyeri Hekimliği ve İş Güvenliği Uzmanlığı Eğitici Belgesi 294
- Ek 12 – İşyeri Hekimliği Belgesi 295
- Ek 13 – İş Güvenliği Uzmanlığı Belgesi 296

35- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNE İLİŞKİN RİSK


GRUPLARI LİSTESİ TEBLİĞİ 298
(06.03.2005 tarih – 25747 sayılı Resmi Gazete)
36- RİSK DEĞERLENDİRMESİ TEBLİĞİ ve
RİSK DEĞERLENDİRMELERİ 307
37- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ RİSK DEĞERLENDİRME
VE DERECELENDİRME 311
38- İŞ YERLERİNDE VE İŞ EKİPMANLARINDA
RİSK DEĞERLENDİRMESİ 333
39- RİSK DEĞERLENDİRME KARAR MATRİSİ 353
40- YENİ YÖNETMELİKLER NELER İSTİYOR ?
Doğrudan İlgili Olanlar (Ana Maddeler)
41- İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği
- İşverenle İlgili Hususlar 360
- İşçilerle İlgili Hususlar 362
42- İşyeri Sağlık Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleri
İle Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik
- İşverenle İlgili Hususlar 363
- Sağlık Birimi İle İlgili Hususlar 365
- İşyeri Hekimi İle İlgili Hususlar 367
- İşyeri Hemşiresi ve Sağlık Memuru İle İlgili Hususlar 370
- İşçilerle İlgili Hususlar 371
- Ek 1 – İşyeri Sağlık Birimi Malzeme Listesi 372
- Ek 2 – İşyeri Sağlık Birimi Yıllık Değerlendirme Raporu 373
- Ek 3 – İş Kazası Formu 374
- Ek 4 – Meslek Hastalığı Formu 375
- Ek 5 – İşe Giriş / Periyodik Muayene Formu 376
- Ek 6 – İşyeri Sağlık Birimi Yıllık Çalışma Raporu 378
- Ek 7 – İşyeri Hekimliği Sözleşmesi 379
43- Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik
Önlemleri Hakkında Yönetmelik
- İşverenle İlgili Hususlar 380
- Ek 1 – Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Aranacak Asgari Gerekler 381
44- Gürültü Yönetmeliği
- İşverenle İlgili Hususlar 385
45- Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliği
- İşverenle İlgili Hususlar 386
- Ek 1 – İşyerinde Kullanılan Güvenlik Ve Sağlık İşaretleri
İle İlgili Asgari Genel Gerekler 387
- Ek 2 – İşaret Levhalarıyla İlgili Asgari Gerekler 390
- Ek 3 – Boru ve Kaplar Üzerindeki İşaretler İle İlgili Asgari Gerekler 395
- Ek 4 – Yangınla Mücadele İşaretleri İle İlgili Asgari Gerekler 396
- Ek 5 – Engeller, Tehlikeli Yerler Ve Trafik Yollarını
Belirlemek İçin Kullanılan İşaretler İle İlgili Asgari Gerekler 397
- Ek 6 – Işıklı İşaretler İçin Asgari Kurallar 398
4
- Ek 7 – Sesli Sinyaller İçin Asgari Kurallar 399
- Ek 8 – Sözlü Haberleşme İçin Asgari Kurallar 400
- Ek 9 – El İşaretleri İçin Asgari Kurallar 401
46- Titreşim Yönetmeliği
- İşverenle İlgili Hususlar 404
- Ek A – El – Kol Titreşimi 405
- Ek B – Bütün Vücut Titreşimi 405
47- Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği
- İşverenle İlgili Hususlar 406
- Koordinatörlerle İlgili Hususlar 414
- Ek 1 – Yapı İşleri (İnşa ve Mühendislik Çalışmaları) Listesi 415
- Ek 2 – İş Sağlığı ve Güvenliği Risklerini İçeren
Çalışmaların Listesi 416
- Ek 3 – Yönetmeliğin 5.Maddesinin (C) Bendine Göre
Ön Bildirimde Yer Alması Gereken Hususlar 417
- Ek 4 – Yapı Alanları İçin Asgari Sağlık ve Güvenlik Koşulları 418
48- Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri
Hakkında Yönetmelik
- İşverenle İlgili Hususlar 426
- Ek 1 – Yönetmeliğin 19.Maddesinde Belirtilen Sağlık
Muayene ve Kontrolleri ile İlgili Hususlar 428
49- Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların
Korunması Hakkında Yönetmelik
- İşverenle İlgili Hususlar 429
- Ek 1 – Yönetmeliğin 5, 6, 9 ve 10.Maddelerine Göre
Önlem Alınması Gereken Yerlerde Uygulanacak
Sınıflandırma Sistemi 431
- Ek 2 - A-Çalışanların Sağlık Ve Güvenliklerinin Patlayıcı
Ortam Risklerinden Korunması İçin Asgari Gerekler 432
B- Ekipmanların Ve Koruyucu Sistemlerin Seçiminde
Uyulacak Kriterler 433
- Ek 3 – Patlayıcı Ortam Oluşabilecek Yerler İçin Uyarı İşareti 434
50- Kanserojen ve Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
- İşverenle İlgili Hususlar 435
- Ek 1 – Yönetmeliğin 4.Maddesinin (A) Bendinin (2) Numaralı
Alt Bendinde Atıf Yapılan Maddeler Ve İşlemler 438
- Ek 2 – İşçilerin Sağlık Gözetiminde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar 439
- Ek 3 – Mesleki Maruziyet Sınır Değerleri 440
51- Yer altı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Sağlık ve
Güvenlik Şartları Yönetmeliği
- İşverenle İlgili Hususlar 441
- Ek 1 – Asgari Sağlık ve Güvenlik Gerekleri 447
52- Sondajla Maden Çıkarılan İşletmelerde Sağlık ve
Güvenlik Şartları Yönetmeliği
- İşverenle İlgili Hususlar 459
- Kıyılardaki Tesislerde Uygulanacak İşverenle İlgili Hususlar 466
- Denizlerdeki Tesislerde Uygulanacak İşverenle İlgili Hususlar 468
- Ek 1 – Asgari Sağlık ve Güvenlik Gerekleri 472
53- Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
5
- İşverenle İlgili Hususlar 482
- Ek 1 – Mesleki Maruziyet Sınır Değerleri 486
- Ek 2 – Biyolojik Sınır Değerler ve Sağlık Gözetimi Önlemleri 489
- Ek 3 – Kullanımı Yasak Olan Kimyasal Maddeler ile Yapılması
Yasaklanan İşler 490
- Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
(20.03.2008-26822 sayılı Resmi Gazete) 491
54- İş Güvenliği ile Görevli Mühendis veya Teknik
Elemanların Görev, Yetki ve Sorumlulukları ile Çalışma
Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik
- İşverenle İlgili Hususlar 496
- İş Güvenliği Uzmanı İlgili Hususlar 497
- Ek 1 – İş Güvenliği Uzmanlığı Sözleşmesi 499
55- Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği
- İmalatçı İle İlgili Hususlar 500
- Ek 1 – Bu Yönetmelik Kapsamına Girmeyen Kişisel Koruyucu
Donanımların Listesi 508
- Ek 2 – Temel Sağlık ve Güvenlik Gerekleri 509
- Ek 3 – İmalatçının Sunacağı Teknik Belgeler 518
- Ek 4 – CE İşareti 519
- Ek 5 – Onaylanmış Kuruluşun Yerine Getirmesi Gereken Koşullar 520
- Ek 6 – AT Uygunluk Beyanı Formu 521
56- Kişisel Koruyucu Donanımların Kategorizasyon
Rehberine Dair Tebliğ 522
- Ek 1 – Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliğinin İlgili Hükümleri 534
57- Kişisel Koruyucu Donanımlarla İlgili Uyumlaştırılmış
Ulusal Standartlara Dair Tebliğ 536
59- İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik
- İşverenle İlgili Hususlar 550
- Ek 1 – Yönetmeliğin Yürürlüğe Girdiği Tarihten Sonra Kurulacak
İşyerlerinde Uygulanacak Asgari Sağlık ve Güvenlik Gerekleri 555
- Ek 2 – Yönetmeliğin Yürürlüğe Girdiği Tarihten Önce Faaliyette
Olan İşyerlerinde Uygulanacak Asgari Sağlık ve Güvenlik Gerekleri 560
60- Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği
- İşverenle İlgili Hususlar 563
- Ek 1 – Yükle İlgili Risk Faktörleri 564
- Ek 2 – Bireysel Risk Faktörleri 565
61- İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik
Şartları Yönetmeliği
- İşverenle İlgili Hususlar 566
- Ek 1 – İş Ekipmanında Bulunacak Asgari Gerekler 575
- Ek 2 – İş Ekipmanının Kullanımı İle İlgili Hususlar 579
62- Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik
- İşverenle İlgili Hususlar 584
- İşçiler İlgili Hususlar 586
- Ek 1 – Kişisel Koruyucu Donanım Kullanımına İlişkin
Risk Belirleme Tablosu Örneği 587
- Ek 2 – Kişisel Koruyucu Donanım Listesi 588
- Ek 3 – Kişisel Koruyucu Donanım Kullanılmasının
Gerekli Olabileceği İşler ve Sektörler 590
6
63- Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları
Hakkında Yönetmelik
- İşverenle İlgili Hususlar 594
- Ek 1 – Çocuk İşçilerin Çalıştırılabilecekleri Hafif İşler 596
- Ek 2 – Genç İşçilerin Çalıştırılabilecekleri İşler 597
- Ek 3 – Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılamayacakları İşler 598
64- İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmelik
- İşverenle İlgili Hususlar 599
- İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu İle İlgili Hususlar 600
- İşçiler İle İlgili Hususlar 602

7
65- Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve
Esasları Hakkında Yönetmelik
- İşverenle İlgili Hususlar 603
- İşçiler İle İlgili Hususlar 604
66- Geçici veya Belirli Süreli İşlerde İş Sağlığı ve Güvenliği
Hakkında Yönetmelik
- İşverenle İlgili Hususlar 605
67- Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği
- İşverenle İlgili Hususlar 606
- Ek 1 – Ağır ve Tehlikeli İşlere Ait Çizelge 607
- Ek 2 – Ağır ve Tehlikeli İşlerde Çalışacaklara Ait
İşe Giriş / Periyodik Muayene Formu 614
68- Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla
Emzirme Odaları ve Çocuk Yurtlarına Dair Yönetmelik
- İşverenle İlgili Hususlar 617
- İşçiler İle İlgili Hususlar 623
- Ek 1 – Gebe, Yeni Doğum Yapmış ve Emziren İşçilerin
Çalıştırılamayacağı İşler ve İşyerleri ile Burada Bulunabilecek
Önemli Risk Faktörlerini Belirten Tablo 624
- Ek 2 – Kimyasal Etkenlere Ait Tanımlar 625
- Ek 3 – Gebe İşçilerin Sağlığını İzleme Formu 626
- Ek 4 – Kayıt ve Kabul Defteri 627
- Ek 5 – Emzirme Odası ve Çocuk Bakım Yurtlarında
Bulundurulacak İlaç ve Tıbbi Gereç Çizelgesi 628
- Ek 6 – Gözlem Kağıdı 629
- Ek 7 – Sağlık Muayene Kağıdı 630
- Ek 8 – Aşılar 631
69- Kadın İşçilerin Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları
Hakkında Yönetmelik
- İşverenle İlgili Hususlar 632
70- Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi
Hakkında Yönetmelik
- İşverenle İlgili Hususlar 633
- Ek 1 – Biyolojik Etkenlere Maruziyetin Olabileceği
İşler Listesi 636
- Ek 2 – Biyolojik Tehlike İşareti 637
- Ek 3 – Sınıflandırılmış Biyolojik Etkenler Listesi 638
- Ek 4 – İşçileri Sağlık Gözetimi İçin Uygulamaya Yönelik
Öneriler 647
- Ek 5 – Koruma Düzeyleri ve Alınacak Önlemler İle İlgili
Göstergeler 648
- Ek 6 – Endüstriyel İşlemlerde Alınacak Önlemler 649
- Ek 7 – Koruyucu Aşı Uygulama Kılavuzu 651
71- Balıkçı Gemilerinde Yapılan Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
- İşverenle İlgili Hususlar 652
- Ek 1 – Yeni Balıkçı Gemilerinde Asgari Sağlık ve Güvenlik
Gerekleri 659
- Ek 2 – Mevcut Balıkçı Gemileri İçin Asgari Sağlık ve Güvenlik
Gerekleri 663
- Ek 3 – Can Kurtarma ve Hayatta Kalma Ekipmanı İle İlgili
Asgari Sağlık ve Güvenlik 667
8
- Ek 4 – Kişisel Korunma Ekipmanı İle İlgili Asgari
Sağlık ve Güvenlik 668
Dolaylı Olarak İlgili Olanlar
72- Yüzdelerden Toplanan Paraların İşçilere Dağıtılması
Hakkında Yönetmelik
- İşverenle İlgili Hususlar 669
- Ek 1 – Puan Cetveli 671
73- Sanayi, Ticaret, Tarım ve Orman İşlerinden Sayılan
İşlere İlişkin Yönetmelik
- İşverenle İlgili Hususlar 672
- Ek 1 – Sanayi, Ticaret, Tarım ve Orman İşleri Listesi 673
74- Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği
- İşverenle İlgili Hususlar 676
- İzin Kurulu İle İlgili Hususlar 679
- Ek 1 – Yıllık Ücretli İzin Kaydı 680

9
75- Konut Kapıcıları Yönetmeliği
- İşverenle İlgili Hususlar 681
- Yönetici İle İlgili Hususlar 682
- Kapıcı İle İlgili Hususlar 683
76- İşyerlerinde İşin Durdurulmasına veya İşyerlerinin
Kapatılmasına Dair Yönetmelik
- Komisyon İle İlgili Hususlar 684
- Müfettiş İle İlgili Hususlar 686
- İşverenle İlgili Hususlar 687
77- İşçi Ücretlerinden Ceza Olarak Kesilen Paraları Kullanmaya
Yetkili Kurulun Teşekkülü ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik
- Yetkili Kurul İle İlgili Hususlar 688
- Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
(17.07.2008-26939 sayılı Resmi Gazete) 689
78- Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör Mağduru İstihdamı
Hakkında Yönetmelik
- İşverenle İlgili Hususlar 690
- Ek 1 – Özürlülerin Çalıştırılabilecekleri İşler 692
- Ek 2 – İş İstek Formu 715
- Ek 3 – Durum Belgesi 716
79- Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmelik
- İşverenle İlgili Hususlar 717
80- Çalışma Hayatına İlişkin Üçlü Danışma Kurulunun Çalışma ve
Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik
- Üçlü Danışma Kurulu İle İlgili Hususlar 719
- Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
(15.05.2004-25463 sayılı Resmi Gazete) 720
81- İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği
- İşverenle İlgili Hususlar 721
82- Tarım ve Ormandan Sayılan İşlerde Çalışma Koşullarına
İlişkin Yönetmelik
- İşverenle İlgili Hususlar 723
83- Haftalık İş Günlerine Bölünemeyen Çalışma Süreleri Yönetmeliği
- İşverenle İlgili Hususlar 724
84- İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle
Çalışma Yönetmeliği
- İşverenle İlgili Hususlar 726
85- Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde
Çalışmalara İlişkin Özel Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik
- İşverenle İlgili Hususlar 728
86- Sağlık Kuralları Bakımından Günde Ancak Yedi buçuk
Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmelik
- İşverenle İlgili Hususlar 730
87- Hazırlama, Tamamlama ve Temizleme İşleri Yönetmeliği
- İşverenle İlgili Hususlar 731
88- Ücret Garanti Fonu Yönetmeliği
- İşverenle İlgili Hususlar 733
- İşçiler İle İlgili Hususlar 734
- Ek 1 – İşçi Alacak Belgesi 735
89- YÜRÜRLÜKTEN KALDIRILAN TÜZÜKLER 737
90- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ
10
MEVZUATTAN DOĞAN ZORUNLULUKLAR
VE SORUMLULUKLAR 739
- 4857 Sayılı İş Kanunu İle İlgili Hükümler 741
- 4857 Sayılı İş Kanununun İş Sağlığı ve Güvenliği Yönünden
Bize Getirdiği Yenilikler Nelerdir ? 747
- 4857 Sayılı İş Kanununa Göre Çıkartılan Tüzük ve Yönetmelikler 749
- 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu ve Genel Sağlık Sigortası
İle İlgili Olan Sorumluluklar 752
- Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 758
- Anayasa Mahkemesi Kararı (21.03.2007 tarih-26469 sayılı R.G.) 759
- 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu İlgili Hükümleri 765
- T.C.Anayasası İlgili Hükümleri 768
- Borçlar Kanunu İlgili Hükümleri 769
- 5177 Sayılı Kanunla Değişik 3213 Sayılı Maden Kanunu
İlgili Hükümleri 770
- Maden ve Taş Ocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında
Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine İlişkin Tüzük
İlgili Hükümleri 771
İlgili Rapor Örnekleri
- İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları İle İlgili Rapor Örnekleri 773
- İdari Para Cezaları İle İlgili Rapor Örnekleri 850
91- DİĞER İLGİLİ T.C. ANAYASASI
MADDELERİ, KANUNLAR, YÖNETMELİKLER,
TEBLİĞLER VE GENELGELER
- T.C. Anayasası 898
İlgili Tüzükler
- İşverenlerin İşçi İsteklerini İş ve İşçi Bulma Kurumuna
Bildirmeleri Hakkında Tüzük 901
- 1475 Sayılı İş Kanununa Tabi İşyerlerinde İşverenlerin
Kuracakları Okul Öncesi Eğitim Kurumlarının Eğitim ve
İşleyiş Esasları Hakkında Tüzük 903
- İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü 904
- Yapı İşlerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü 905
- İş Teftiş Tüzüğü 906
- Maden ve Taş Ocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında
Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine İlişkin Tüzük 907
- Parlayıcı ve Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan
İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük 910
- Radyasyon Güvenliği Tüzüğü 911

11
İlgili Kanunlar Ve Kanun Hükmünde Kararname
- Sosyal Sigortalar Kanunu 914
- Borçlar Kanunu 925
- Çevre Kanunu 927
- Çevre Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 928
- 2872 Sayılı Çevre Kanunu Uyarınca Verilecek
İdari Para Cezalarına İlişkin Genelge (2006/10) 941
- 2872 Sayılı Çevre Kanunu Uyarınca Verilecek İdari Para
Cezalarına İlişkin Genelgede Değişiklik Yapılmasına
Dair Genelge (2006/11) 948
- 2872 Sayılı Çevre Kanunu Uyarınca Verilecek İdari Para
Cezalarına İlişkin Tebliğ (2007/2) 949
- 2872 Sayılı Çevre Kanunu Uyarınca Verilecek İdari Para
Cezalarına İlişkin Tebliğ (2008/1) 951
- Çevre Kanununa Göre Verilecek İdarî Para Cezalarında
İhlalin Tespiti ve Ceza Verilmesi İle Tahsili Hakkında
Yönetmelik 954
- Umumi Hıfzısıhha Kanunu 969
- Kimyagerlik ve Kimya Mühendisliği Hakkındaki Kanun971
- Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun 972
- Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanunda Değişiklik
Yapılmasına Dair Kanun 974
- 3308 sayılı Çıraklık ve Meslek Eğitimi Kanunu 975
- İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına Dair Kanun Hükmünde
Kararnamenin Değiştirilerek Kabulüne Dair Kanun 978
- Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun 980

İlgili Yönetmelikler
- İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik 988
- Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği 994
- Asansör Yönetmeliği 999
- Ambulanslar ve Acil Sağlık Araçları ile Ambulans Hizmetleri
Yönetmeliği 1004
- Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
(04.12.2007-26720 sayılı Resmi Gazete) 1007
- İşyeri Kurma İzni ve İşletme Belgesi Alınması Hakkında
Yönetmelik 1008
- Ek 1 – Beyanname Örneği 1012
- İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik1014
- Ek 1 – Gayrı Sıhhi Müesseselere Ait İşyeri Açma Ve

12
Çalışma Ruhsatı Başvuru Formu 1019
- Ek 2 – Sıhhi Müesseselere Ait İşyeri Açma Ve Çalışma
Ruhsatı Başvuru Formu 1021
- Ek 3 – İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı 1022
- Ek 4 – Sıhhi Müesseseler İçin Sınıflarına ve Özelliklerine Göre
Aranacak Nitelikler 1023
- Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
(13.04.2007-26492 sayılı Resmi Gazete) 1042
- Askeri İşyerleriyle Yurt Güvenliği İçin Gerekli Maddeler
Üretilen İşyerlerinin Denetim ve Teftişi Hakkında Yönetmelik 1047
- Gayri Sıhhi Müesseseler Yönetmeliği 1050
- Ek 1 – Beyanname (Gayri Sıhhi Müesseseler için) 1060
- Ek 2 – Yer Seçimi Raporu 1061
- Ek 3 – Tesis Raporu 1062
- Ek 4 – Açılma Raporu 1063
- Ek 5 – Gayri Sıhhi Müesseselerin Sınıflarını Gösterir Liste 1064
- Ek 6 – Gayri Sıhhi Müesseseler Başvuru Beyanı 1070
- Ek 7 – Gayri Sıhhi Müesseseler İnceleme ve Değerlendirme Raporu 1071
- Açılması İzne Bağlı Yerlere Uygulanacak İşlemler Hakkında
Yönetmelik 1073
- Gürültü Kontrol Yönetmeliği 1092
- Ek 1 – Gürültü Kaynakları 1095
- İlkyardım Yönetmeliği 1097
- Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik
(17.10.2008-27027 sayılı Resmi Gazete) 1098
- Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik 1099
- Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) Piyasası Eğitim Yönetmeliği 1101
- Kimyagerlik ve Kimya Mühendisliği Hakkında Yönetmelik 1104
Cetvel A – Patlayıcı ve Parlayıcı Maddeler Sanayi 1105
Cetvel B – Yakma (Dağlama) Tehlikesi Olan Sanayi 1106
Cetvel C – Zehirleme Tehlikesi Olan Sanayi 1107
Cetvel D – Tefessüh ve İnfeksiyon Tehlikesi Olan Sanayi 1109
Cetvel E – Yüksek Suhunet Tekniği (Ateştekniği ile İlgili Sanayi) 1110
- 5177 sayılı Kanunla Değişik 3212 Sayılı Maden Kanunu 1111
- Maden Kanunu Uygulama Yönetmeliği 1114
- Maden Kanunu I (A) Grubu Madenlerle İlgili Uygulama
Yönetmeliği 1116
- Deniz, Göl veya Nehir Altına Bulunan Madenlerdeki Çalışmalar
Hakkında Yönetmeliği 1117
- Fenni Nezaret Yönetmeliği 1118

13
- Grizulu ve Yangına Elverişli Ocaklarda Alınması Gerekli
Tedbirler Hakkında Yönetmelik 1122
- Grizulu Ocaklarda Elektrik Enerjisi Kullanılması Hakkında
Yönetmelik 1123
- Parlayıcı Madde Ateşleyici Yeterlilik Belgesinin Verilmesi
Esas ve Usullerinin Belirlenmesi Hakkında Yönetmelik 1125
- Yer altı Maden İşletmelerinde Elektrikli Lokomotiflerin
Kullanılması Hakkında Yönetmelik 1126
- Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği 1127
- Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği 1128
- Elektrikle İlgili Fen Adamlarının Yetki Görev ve Sorumlulukları
Hakkında Yönetmelik 1131
- Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği 1134
- Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri
Odası Elektrik Yüksek Gerilim Tesisleri İşletme Sorumluluğu
Yönetmeliği 1135
- Makine Koruyucuları Yönetmeliği 1139
- Makine Emniyeti Yönetmeliği 1142
- Çıraklık Eğitimi Yönetmeliği 1145
- Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği 1147
- Endüstriyel Radyografide Radyasyondan Korunma
ve Lisanslama Yönetmeliği 1149
- Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu
Sistemler ile İlgili Yönetmelik 1152
- Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği 1155
- Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik 1158
- Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) ile Çalışan Motorlu Taşıtlar
İçin İkmal İstasyonlarının Kuruluş, Denetim, Emniyet ve
Ruhsatlandırma İşlemlerine İlişkin Yönetmelik 1160
- Sosyal Sigortalar Kurumu Sosyal Sigorta İşlemleri
Yönetmeliğinin 85.Maddesinde Değişiklik Yapılmasına
Dair Yönetmelik 1168
İlgili Tebliğler, Genelgeler ve Diğer Sair Mevzuat
- Ağır ve Tehlikeli İşlerde Çalıştırılacak İşçilerin Mesleki
Eğitimlerine Dair Tebliğ 1170
- 5326 Sayılı Kabahatler Kanunu ile İlgili Anayasa
Mahkemesi Kararı 1172
- 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu ile İlgili Anayasa
Mahkemesi Kararı 1181
- 506 Sayılı Kanunun Ek V.Maddesinin IV. Numaralı Bendinin
Uygulanması Hakkında Tebliğ
14
(18.08.2007-26617 sayılı Resmi Gazete) 1187
- 506 Sayılı Kanunun Ek V.Maddesinin IV. Numaralı Bendinin
Uygulanması Hakkında Tebliğ’de Değişiklik Yapılmasına
İlişkin Tebliğ (26.09.2007-2655 sayılı Resmi Gazete) 1189
- İşçi Sağlığını ve İş Güvenliğini Etkileyen Bazı Maddelerin
İthaline İlişkin Tebliğ 1190
- İşçi Sağlığını ve İş Güvenliğini Etkileyen Bazı Maddelerin
İthaline İlişkin İthalat 200/13 sayılı Tebliğ’de Değişiklik
Yapılması Hakkında Tebliğ 1192
- Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör Mağdurlarının İstihdamı
Hakkındaki Usul ve Esaslara İlişkin Tebliğ 1193

15
- İşyerlerinde Özürlü, Eski Hükümlü Çalıştırılmasına
İlişkin Tebliğ 1198
- 4857 Sayılı İş Kanununun 65.Maddesine Göre Uygulanacak Kısa
Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneğine İlişkin Tebliğ 1199
- İşverenlerin Elli veya Daha Fazla İşçi Çalıştırdıkları İşyerlerinde
Çalıştırmaları Gereken Özürlü, Eski Hükümlü ve 3713 Sayılı
Terörle Mücadele Kanununun Ek 1.Maddesinin (B) Fıkrası
Kapsamındaki Terör Mağduru Çalıştırma Oranlarının
Belirlenmesine İlişkin Karar 1200
- İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları Prim Tarifesi 1201
- 10 Haziran 2003 Tarihinde Yürürlüğe Giren 4857 Sayılı
İş Kanununda Yer Alan İdari Para Cezaları (2003-2004-2005) 1212
- İş Kanununa Aykırılık Haline Uygulanacak 2006 Yılı
İdari Para Cezaları 1215
- 4857 Sayılı İş Yasasına Muhalefet Halinde Uygulanacak
İdari Para Cezaları (2006) 1217
- 10 Haziran 2003 Tarihinde Yürürlüğe Giren 4857 Sayılı
İş Kanununda Yer Alan İdari Para Cezaları (2007) 1221
- 10 Haziran 2003 Tarihinde Yürürlüğe Giren 4857 Sayılı
İş Kanununda Yer Alan İdari Para Cezaları (2008) 1225
- 4857 Sayılı İş Kanununa Göre Uygulanacak İdari
Para Cezaları (26.05.2008 tarihinden itibaren) 1229
- İş Kanununa Göre Verilen İdari Para Cezalarına İtiraz 1232
- 4857 Sayılı Yasaya Ceza Hükümleri Açısından Bakış 1234
- 5198 Sayılı Yasa İle Getirilen Değişiklikler 1235
- LPG İstasyonları hk. 1236
- ALFABETİK FİHRİST 1242

EKİ :
- İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik
Birimleri Hakkında Yönetmeliğin Uygulanmasına Dair Tebliğ 1242
- İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Tehlike Sınıfları Listesi Tebliği 1249

16
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

(4857 Sayılı İş Kanunu İlgili Hükümleri)

Hazırlayan : GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU


İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
(4857 Sayılı İş Kanunu’nun İlgili Hükümleri)

Amaç ve kapsam

17
MADDE 1. - Bu Kanunun amacı işverenler ile bir iş sözleşmesine dayanarak çalıştırılan
işçilerin çalışma şartları ve çalışma ortamına ilişkin hak ve sorumluluklarını düzenlemektir.
Bu Kanun, 4.maddedeki istisnalar dışında kalan bütün işyerlerine, bu işyerlerinin
işverenleri ile işveren vekillerine ve işçilerine faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır.
İşyerleri, işverenler, işveren vekilleri ve işçiler, 3.maddedeki bildirim gününe
bakılmaksızın bu Kanun hükümleri ile bağlı olurlar.

Tanımlar

MADDE 2. - Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye işçi, işçi çalıştıran gerçek
veya tüzel kişiye yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara işveren, işçi ile işveren
arasında kurulan ilişkiye iş ilişkisi denir. İşveren tarafından mal veya hizmet üretmek amacıyla
maddi olan ve olmayan unsurlar ile işçinin birlikte örgütlendiği birime işyeri denir.
İşverenin işyerinde ürettiği mal veya hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve
aynı yönetim altında örgütlenen yerler (işyerine bağlı yerler) ile dinlenme, çocuk emzirme,
yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden ve meslekî eğitim ve avlu gibi diğer
eklentiler ve araçlar da işyerinden sayılır.
İşyeri, işyerine bağlı yerler, eklentiler ve araçlar ile oluşturulan iş organizasyonu
kapsamında bir bütündür.
İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan
kimselere işveren vekili denir. İşveren vekilinin bu sıfatla işçilere karşı işlem ve
yükümlülüklerinden doğrudan işveren sorumludur.
Bu Kanunda işveren için öngörülen her çeşit sorumluluk ve zorunluluklar işveren
vekilleri hakkında da uygulanır. İşveren vekilliği sıfatı, işçilere tanınan hak ve yükümlülükleri
ortadan kaldırmaz.
Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı
işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle
uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde
aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye asıl işveren-alt
işveren ilişkisi denir.
Bu ilişkide asıl işveren, alt işverenin işçilerine karşı o işyeri ile ilgili olarak bu
Kanundan, iş sözleşmesinden veya alt işverenin taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden doğan
yükümlülüklerinden alt işveren ile birlikte sorumludur.
Asıl işverenin işçilerinin alt işveren tarafından işe alınarak çalıştırılmaya devam
ettirilmesi suretiyle hakları kısıtlanamaz veya daha önce o işyerinde çalıştırılan kimse ile alt
işveren ilişkisi kurulamaz.
Aksi halde ve genel olarak asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı işleme
dayandığı kabul edilerek alt işverenin işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçisi
sayılarak işlem görürler. İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren
işler dışında asıl iş bölünerek alt işverenlere verilemez.
Kanuna veya kanunun verdiği yetkiye dayanılarak kurulan kamu kurum ve kuruluşları
ile bunların doğrudan veya dolaylı olarak sermayesinin en az % 50 sine sahip oldukları
ortaklıklarda, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu veya diğer kanun hükümleri çerçevesinde,
hizmet alımı amacıyla yapılan sözleşmeler gereğince, yüklenici aracılığıyla çalıştırılanlar, bu
şekilde çalışmış olmalarına dayanarak;
a) Bu kurum, kuruluş ve ortaklıklara ait kadro veya pozisyonlara atanmaya,
b) Bu kurum, kuruluş ve ortaklıklara ait işyerlerinin kadro veya pozisyonlarında
18
çalışanlar için toplu iş sözleşmesi, personel kanunları veya ilgili diğer mevzuat hükümlerine
göre belirlenen her türlü malî haklar ile sosyal yardımlardan yararlanmaya,
hak kazanamazlar.
Sekizinci fıkrada belirtilen işyerlerinde yükleniciler dışında kalan işverenler tarafından
çalıştırılanlar ile bu işyerlerinin tâbi oldukları ihale mevzuatı çerçevesinde kendi nam ve
hesabına sözleşme yaparak üstlendiği ihale konusu işte doğrudan kendileri çalışanlar da aynı
hükümlere tâbidir.
Sekizinci fıkrada belirtilen kurum, kuruluş veya ortaklıkların sermayesine katıldıkları
ortaklıkların kadro veya pozisyonlarında çalışan işçilerin, ortak durumundaki kamu kurum,
kuruluş veya ortaklıkların kadro veya pozisyonlarına atanma ya da bu kurum, kuruluş veya
ortaklıklarda geçerli olan malî haklar ile sosyal yardımlardan yararlanma talepleri hakkında da
sekizinci fıkra hükümleri uygulanır.
Hizmet alımına dayanak teşkil edecek sözleşme ve şartnamelere;
a) İşe alınacak kişilerin belirlenmesi ve işten çıkarma yetkisinin kamu kurum,
kuruluşları ve ortaklıklarına bırakılması,
b) Hizmet alım sözleşmeleri çerçevesinde ya da geçici işçi olarak aynı iş yerinde daha
önce çalışmış olanların çalıştırılmasına devam olunması,
yönünde hükümler konulamaz.

İşverenlerin ve işçilerin yükümlülükleri

MADDE 77. - İşverenler işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her
türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak, işçiler de iş sağlığı ve güvenliği
konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler.
İşverenler işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını
denetlemek, işçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler,
yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve gerekli iş sağlığı ve güvenliği
eğitimini vermek zorundadırlar. Yapılacak eğitimin usul ve esasları Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
İşverenler işyerlerinde meydana gelen iş kazasını ve tespit edilecek meslek hastalığını en
geç üç iş günü içinde yazı ile ilgili bölge müdürlüğüne bildirmek zorundadırlar.
Bu bölümde ve iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tüzük ve yönetmeliklerde yer alan hükümler
işyerindeki çıraklara ve stajyerlere de uygulanır.

İş sağlığı ve güvenliği yönetmelikleri

MADDE 78 : Bu Kanuna tabi işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği şartlarının belirlenmesi ve


gerekli önlemlerin alınması, işyerlerinde kullanılan araç, gereç, makine ve hammaddeler
yüzünden çıkabilecek iş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesi ve özel durumları
sebebiyle korunması gereken kişilerin çalışma şartlarının düzenlenmesi, ayrıca iş sağlığı ve
güvenliği mevzuatına uygunluğu yönünden; işçi sayısı, işin ve işyerinin özellikleri ile tehlikesi
dikkate alınarak işletme belgesi alması gereken işyerleri ile belgelendirilmesi gereken işler
veya ürünler ve bu belge veya belgelerin alınmasına ilişkin usul ve esaslar, iş sağlığı ve
güvenliği ile ilgili konularda yapılacak risk değerlendirmesi, kontrol, ölçüm, inceleme ve
araştırmaların usul ve esasları ile bunları yapacak kişi ve kuruluşların niteliklerinin
belirlenmesi, gerekli iznin verilmesi ve verilen iznin iptal edilmesi Sağlık Bakanlığının görüşü
alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmeliklerle belirlenir.

19
20
İşin durdurulması veya işyerinin kapatılması

MADDE 79. – Bir işyerinin tesis ve tertiplerinde, çalışma yöntem ve şekillerinde, makine ve
cihazlarında işçilerin yaşamı için tehlikeli olan bir husus tespit edilirse, bu tehlike giderilinceye
kadar işyerlerini iş sağlığı ve güvenliği bakımından denetlemeye yetkili iki müfettiş, bir işçi ve
bir işveren temsilcisi ile Bölge Müdüründen oluşan beş kişilik bir komisyon kararıyla,
tehlikenin niteliğine göre iş tamamen veya kısmen durdurulur veya işyeri kapatılır. Komisyona
kıdemli iş müfettişi başkanlık eder. Komisyonun çalışmaları ile ilgili sekretarya işleri bölge
müdürlüğü tarafından yürütülür.
Askeri işyerleri ile yurt emniyeti için gerekli maddeler üretilen işyerlerindeki komisyonun
yapısı, çalışma şekil ve esasları Milli Savunma Bakanlığı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığınca birlikte hazırlanacak bir yönetmelikle belirtilir.
Bu maddeye göre verilecek durdurma veya kapatma kararına karşı işverenin yerel iş
mahkemesinde altı iş günü içinde itiraz etmek yetkisi vardır.
İş mahkemesine itiraz, işin durdurulması veya işyerinin kapatılması kararının
uygulanmasını durdurmaz.
Mahkeme itirazı öncelikle görüşür ve altı iş günü içinde karara bağlar. Kararlar kesindir.
Bir işyerinde çalışan işçilerin yaş, cinsiyet ve sağlık durumları böyle bir işyerinde
çalışmalarına engel teşkil ediyorsa, bunlar da çalışmaktan alıkonulur.
Yukarıdaki fıkralar gereğince işyerlerinde işçiler için tehlikeli olan tesis ve tertiplerin veya
makine ve cihazların ne şekilde işletilmekten alıkonulacağı ve bunların ne şekilde yeniden
işletilmelerine izin verilebileceği, işyerinin kapatılması ve açılması, işin durdurulmasına veya
işyerinin kapatılmasına karar verilinceye kadar acil hallerde alınacak önlemlere ilişkin hususlar
ile komisyonda görev yapacak işçi ve işveren temsilcilerinin nitelikleri, seçimi, komisyonun
çalışma şekil ve esasları Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanacak bir
yönetmelikte gösterilir.
Bir işyerinin kurulmasına ve işletilmesine izin verilmiş olması 78 inci maddede öngörülen
yönetmelik hükümlerinin uygulanmasına hiçbir zaman engel olamaz.
Bu maddenin birinci fıkrası gereğince makine, tesisat ve tertibat veya işin durdurulması
veya işyerinin kapatılması sebebiyle işsiz kalan işçilere işveren ücretlerini ödemeye veya
ücretlerinde bir düşüklük olmamak üzere meslek veya durumlarına göre başka bir iş vermeye
zorunludur.

İş sağlığı ve güvenliği kurulu

MADDE 80. - Bu Kanuna göre sanayiden sayılan, devamlı olarak en az elli işçi çalıştıran ve
altı aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde her işveren bir iş sağlığı ve güvenliği
kurulu kurmakla yükümlüdür.
İşverenler iş sağlığı ve güvenliği kurullarınca iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun
olarak verilen kararları uygulamakla yükümlüdürler.
İş sağlığı ve güvenliği kurullarının oluşumu, çalışma yöntemleri, ödev, yetki ve
yükümlülükleri Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca hazırlanacak bir yönetmelikte
gösterilir.

21
İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri

MADDE 81 : İşverenler, devamlı olarak en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması


gereken iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım ve acil tedavi ile koruyucu
sağlık ve güvenlik hizmetlerinin yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği
ve işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık personelini
görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya birden fazla mühendis
veya teknik elemanı görevlendirmekle,
yükümlüdürler.
İşverenler, bu yükümlülüklerinin tamamını veya bir kısmını, bünyesinde çalıştırdığı ve
bu maddeye dayanılarak çıkarılacak yönetmelikte belirtilen vasıflara sahip personel ile yerine
getirebileceği gibi, işletme dışında kurulu ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alarak
da yerine getirebilir. Bu şekilde hizmet alınması işverenin sorumluklarını ortadan kaldırmaz.
İşyeri sağlık ve güvenlik biriminde görevlendirilecek işyeri hekimleri, iş güvenliği
uzmanları ve işverence görevlendirilecek diğer personelin nitelikleri, sayısı, işe alınmaları,
görev, yetki ve sorumlulukları, çalışma şartları, eğitimleri ve belgelendirilmeleri, görevlerini
nasıl yürütecekleri, işyerinde kurulacak sağlık ve güvenlik birimleri ile ortak sağlık ve
güvenlik birimlerinin nitelikleri, ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alınmasına
ilişkin hususlar ile bu birimlerde bulunması gereken personel, araç, gereç ve teçhizat,
görevlendirilecek personelin eğitim ve nitelikleri Sağlık Bakanlığı, Türk Tabipleri Birliği ve
Türk Mimar Mühendis Odaları Birliğinin görüşleri alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
Kanuna veya kanunun verdiği yetkiye dayanılarak kurulan kamu kurum ve
kuruluşlarında ilgili mevzuatına göre çalıştırılmakta olan hekimlere, üçüncü fıkrada öngörülen
eğitimler aldırılmak suretiyle ve aslî görevleri kapsamında, çalışmakta oldukları kurum ve
kuruluşların asıl işveren olarak çalıştırdıkları işçilerin işyeri hekimliği hizmetleri gördürülür.
Bu kurum ve kuruluşların diğer personel için oluşturulmuş olan sağlık birimleri, işyeri sağlık
ve güvenlik birimi olarak da kullanılabilir.

İş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanlar

MADDE 82 : 26/05/2008 tarihli ve 26887 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 5763 sayılı
Kanunun 37. md. ile kaldırılmıştır.

İşçilerin hakları

MADDE 83. - İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği açısından işçinin sağlığını bozacak veya vücut
bütünlüğünü tehlikeye sokacak yakın, acil ve hayati bir tehlike ile karşı karşıya kalan işçi, iş
sağlığı ve güvenliği kuruluna başvurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin
alınmasına karar verilmesini talep edebilir. Kurul aynı gün acilen toplanarak kararını verir ve
durumu tutanakla tespit eder. Karar işçiye yazılı olarak bildirilir.
İş sağlığı ve güvenliği kurulunun bulunmadığı işyerlerinde talep, işveren veya işveren
vekiline yapılır. İşçi tespitin yapılmasını ve durumun yazılı olarak kendisine bildirilmesini
isteyebilir. İşveren veya vekili yazılı cevap vermek zorundadır.
22
Kurulun işçinin talebi yönünde karar vermesi halinde işçi, gerekli iş sağlığı ve güvenliği
tedbiri alınıncaya kadar çalışmaktan kaçınabilir.
İşçinin çalışmaktan kaçındığı dönem içinde ücreti ve diğer hakları saklıdır.
İş sağlığı ve güvenliği kurulunun kararına ve işçinin talebine rağmen gerekli tedbirin
alınmadığı işyerlerinde işçiler altı iş günü içinde, bu Kanunun 24.maddesinin (I) numaralı
bendine uygun olarak belirli veya belirsiz süreli hizmet akitlerini derhal feshedebilir.
Bu Kanunun 79.maddesine göre işyerinde işin durdurulması veya işyerinin kapatılması
halinde bu madde hükümleri uygulanmaz.

İçki veya uyuşturucu madde kullanma yasağı

MADDE 84. - İşyerine sarhoş veya uyuşturucu madde almış olarak gelmek ve işyerinde
alkollü içki veya uyuşturucu madde kullanmak yasaktır.
İşveren; işyeri eklentilerinden sayılan kısımlarda, ne gibi hallerde, hangi zamanda ve hangi
şartlarla alkollü içki içilebileceğini belirleme yetkisine sahiptir.
Alkollü içki kullanma yasağı;
a) Alkollü içki yapılan işyerlerinde çalışan ve işin gereği olarak üretileni denetlemekle
görevlendirilen,
b) Kapalı kaplarda veya açık olarak alkollü içki satılan veya içilen işyerlerinde işin gereği
alkollü içki içmek zorunda olan,
c) İşinin niteliği gereği müşterilerle birlikte alkollü içki içmek zorunda olan,
İşçiler için uygulanmaz.

Ağır ve tehlikeli işler

MADDE 85 : Onaltı yaşını doldurmamış genç işçiler ve çocuklar ile çalıştığı işle ilgili
mesleki eğitim almamış işçiler ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılamaz.
Hangi işlerin ağır ve tehlikeli işlerden sayılacağı, kadınlarla onaltı yaşını doldurmuş
fakat onsekiz yaşını bitirmemiş genç işçilerin hangi çeşit ağır ve tehlikeli işlerde
çalıştırılabilecekleri Sağlık Bakanlığının görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığınca hazırlanacak bir yönetmelikte gösterilir.

Ağır ve tehlikeli işlerde rapor

MADDE 86. - Ağır ve tehlikeli işlerde çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı
süresince en az yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı oldukları işyeri hekimi, işçi
sağlığı dispanserleri, bunların bulunmadığı yerlerde sırası ile en yakın Sosyal Sigortalar
Kurumu, sağlık ocağı, hükümet veya belediye hekimleri tarafından verilmiş muayene raporları
olmadıkça, bu gibilerin işe alınmaları veya işte çalıştırılmaları yasaktır. Sosyal Sigortalar
Kurumu işe ilk giriş muayenesini yapmaktan kaçınamaz.
İşyeri hekimi tarafından verilen rapora itiraz halinde, işçi en yakın Sosyal Sigortalar
Kurumu hastanesi sağlık kurulunca muayeneye tabi tutulur, verilen rapor kesindir.
Yetkili memurlar isteyince, bu raporları işveren kendilerine göstermek zorundadır.
Bu raporlar damga vergisi ve her çeşit resim ve harçtan muaftır.

23
On sekiz yaşından küçük işçiler için rapor

MADDE 87. - Ondört yaşından onsekiz yaşına kadar (onsekiz dahil) çocuk ve genç işçilerin
işe alınmalarından önce işyeri hekimi, işçi sağlığı dispanserleri, bunların bulunmadığı yerlerde
sırası ile en yakın Sosyal Sigortalar Kurumu, sağlık ocağı, hükümet veya belediye hekimlerine
muayene ettirilerek işin niteliğine ve şartlarına göre vücut yapılarının dayanıklı olduğunun
raporla belirtilmesi ve bunların onsekiz yaşını dolduruncaya kadar altı ayda bir defa aynı
şekilde doktor muayenesinden geçirilerek bu işte çalışmaya devamlarına bir sakınca olup
olmadığının kontrol ettirilmesi ve bütün bu raporların işyerinde saklanarak yetkili memurların
isteği üzerine kendilerine gösterilmesi zorunludur. Sosyal Sigortalar Kurumu işe ilk giriş
muayenesini yapmaktan kaçınamaz.
Birinci fıkrada yazılı hekimlerce verilen rapora itiraz halinde, işçi en yakın Sosyal
Sigortalar Kurumu hastanesi sağlık kurulunca muayeneye tabi tutulur, verilen rapor kesindir.
Bu raporlar damga vergisi ve her çeşit resim ve harçtan muaftır.

24
Gebe ve çocuk emziren kadınlar için yönetmelik

MADDE 88. - Gebe veya çocuk emziren kadınların hangi dönemlerde ne gibi işlerde
çalıştırılmalarının yasak olduğu ve bunların çalışmalarında sakınca olmayan işlerde hangi
şartlar ve usullere uyacakları, ne suretle emzirme odaları veya çocuk bakım yurdu (kreş)
kurulması gerektiği veya hangi hallerde dışarıdan hizmet alabilecekleri Sağlık Bakanlığının
görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanacak bir
yönetmelikte gösterilir.

Çeşitli yönetmelikler

MADDE 89. - Sağlık Bakanlığının görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı;
a) Ağır ve tehlikeli işlerden başka işler için de işçilerin işe başlamadan hekim
muayenesinden geçirilmelerini,
b) Bazı işlerde çalışan işçilerin belirli sürelerde genel olarak sağlık muayenesinden
geçirilmelerini,
c) Çeşitli veya bir kısım işlerde çalışan işçilerin sağlık durumlarının aksaması, yaptıkları
işin ürünlerine ve genel sağlığa yahut birlikte çalıştıkları öteki işçilere zararlı olursa, bu
gibilerin o işlerden çıkarılmalarını,
d) Ne durumda ve ne gibi şartları haiz olan işyerlerinde banyo, uyku, dinlenme ve yemek
yerleri ile işçi evleri ve işçi eğitimi yerleri yapılmasını,
Öngören yönetmelikler hazırlayabilir.

Hazırlayan :
GÜRDAL
KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim
Görevlisi

25
4857 SAYILI İŞ KANUNU’NUN İŞ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ YÖNÜNDEN
BİZE GETİRDİĞİ YENİLİKLER NELERDİR ?
(Resmi Gazete :10.06.2003 tarih – 25134 sayı)

1- İŞÇİ TANIMINDA DEĞİŞİKLİK YAPILMIŞTIR :


- 1475 sayılı İş Kanunu'nun 1.maddesinde belirtilen işçi tanımından "herhangi bir işte" ve
"ücret karşılığı çalışmak" ibareleri çıkartılmış yerine 4857 sayılı İş Kanunu'nun 1.maddesi ile
"bir iş sözleşmesine dayanarak çalışma" yeterli görülmüştür.
- İşçinin "gerçek kişi" özelliği vurgulanmıştır.
- Çırak ve stajyerler iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinden yararlanacak kişiler arasına
alınmıştır.

2- İŞVEREN TANIMINDA DEĞİŞİKLİK YAPILMIŞTIR :


“Gerçek ve tüzel kişiler” dışında iş sözleşmesine göre işçi istihdam eden ve tüzel kişiliği
bulunmayan kurum ve kuruluşlar da (örneğin, adi ortaklıklar) işveren olarak tanımlanmıştır.

3- İŞYERİNİN KAPSAMI GENİŞLETİLMİŞTİR :


İşveren tarafından mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile
işçinin birlikte örgütlendiği birime işyeri denir. İşverenin işyerinde ürettiği mal veya hizmet ile
nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen yerler (işyerine bağlı
yerler) ile dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, bedence
mesleki eğitim ve avlu gibi diğer eklentiler ve araçlar da işyerinden sayılır.

4- İŞVEREN VEKİLİ TANIMINA İLAVE YAPILMIŞTIR :


İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kimselere
işveren vekili denir. İşveren vekili tanımına “işletme” sözcüğü eklenerek, işveren vekilinin
tanımı genişletilmiştir.

5- ASIL İŞVERENİN ALT İŞVERENİN ÇALIŞTIRDIĞI İŞÇİLERE YÖNELİK


SORUMLULUĞU GENİŞLETİLMİŞTİR :
Asıl işveren, alt işverenin işçilere karşı o işyeri ile ilgili olarak bu kanundan, iş sözleşmesinden
veya alt işverenin, taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklerinden alt işveren
ile birlikte sorumludur.

6- ALT İŞVEREN UYGULAMASI KISITLANMIŞTIR :


“İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan” ve “Bu
iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran” işveren alt taşeron
sayılmaktadır. Ayrıca daha önce o işyerinde çalıştırılan kimse alt işveren ilişkisi
kurulamayacaktır.

7- İŞVERENLERİN VE İŞÇİLERİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ GELİŞTİRİLMİŞTİR :


İşverenlere; işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını
denetleme ve işçilere karşı karşıya bulundukları mesleki riskler,alınması gerekli tedbirler,yasal
hak ve sorumluluklar konusunda bilgilendirme ve gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimini
verme zorunluluğu getirilmiştir.

8- İŞİN DURDURULMASI VEYA İŞYERİNİN KAPATILMASI KOŞULLARI


DEĞİŞTİRİLMİŞ VE KOMİSYONA KIDEMLİ İŞ MÜFETTİŞİNİN BAŞKANLIK
ETMESİ HÜKMÜ GETİRİLMİŞTİR :
Bir işyerinin tesis ve tertiplerinde, çalışma yöntem ve şekillerinde, makine ve cihazlarında
işçilerin yaşamı için tehlikeli olan bir husus tespit edilirse, işyerinin kurma izni ve işletme
26
belgesi almış olması durumunda işin durdurulması, almamış olması durumunda ise işyerinin
kapatılması koşulu kaldırılmış, karar komisyona bırakılmıştır.

Yeni İş Kanunu ile Komisyona, başkanlığı Bölge Müdürü yerine kıdemli İş Müfettişi
yapacaktır.

9- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULU OLUŞTURMA ZORUNLULUĞU YASA


İLE DÜZENLENMEKTE VE KURUL KARARLARINA UYMA ZORUNLULUĞU
GETİRİLMEKTEDİR :

Sanayiden sayılan ve devamlı olarak en az elli işçi çalıştıran ve altı aydan fazla sürekli işlerin
yapıldığı işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kurulu kurma yükümlülüğü yasa ile
düzenlenmektedir. Ayrıca, bu kurulların iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun olarak
verilen kararlarını işverenler uygulamakla yükümlüdürler.

10- İŞYERİ HEKİMİ BULUNDURMA ZORUNLULUĞU YASA İLE


DÜZENLENMİŞTİR :
Devamlı olarak en az elli işçi çalıştıran işverenler, işyerlerine bir veya daha fazla işyeri hekimi
çalıştırma ve işyeri sağlık birimi oluşturma ile yükümlüdürler.

11- İŞ GÜVENLİĞİNDEN SORUMLU MÜHENDİS VEYA TEKNİK ELEMAN


GÖREVLENDİRME ZORUNLULUĞU GETİRİLMİŞTİR :
Sanayiden sayılan ve devamlı olarak en az elli işçi çalıştıran ve altı aydan fazla sürekli işlerin
yapıldığı işyerlerinde işverenlere, iş güvenliği önlemlerinin sağlanması bakımından bir veya
daha fazla mühendis veya teknik eleman görevlendirme yükümlülüğü getirilmiştir.

12- İŞÇİYE ÇALIŞMAMA HAKKI VERİLMİŞTİR :


İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği açısından işçinin sağlığını bozacak veya vücut bütünlüğünü
tehlikeye sokacak yakın, acil ve hayati bir tehlike ile karşı karşıya kalan işçi, iş sağlığı ve
güvenliği kuruluna; kurulun bulunmaması halinde işveren veya işveren vekiline başvurarak
durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasına karar verilmesini talep edebilir.
Kurul aynı gün acilen toplanarak kararını verir ve durumu tutanakla tespit eder. Karar işçiye
yazılı olarak bildirilir.
Kurulun işçinin talebi yönünde karar vermesi halinde gerekli tedbirler alınıncaya kadar ücreti
ve diğer hakları saklı tutularak çalışmaktan kaçınma hakkı verilmektedir. Kurul kararına ve
işçinin talebine rağmen gerekli tedbirler alınmadığı taktirde, işçi hizmet akdini haklı nedenle
feshedilebilecektir.

Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

27
İŞE İADE DAVALARI
İLE İLGİLİ
YARGITAY KARARLARINDAN ÖRNEKLER

28
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/21425 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2004/22545 4857 s. IşK/20
Tarihi: 07.10.2004 2821 s. SK/31
1086 s. HUMK/74
• SENDİKAL NEDENLERLE FESİH
• İŞE İADENİN DIŞINDA A YRICA SENDİKAL TAZMİNAT TALEP
EDİLEMEMESİ
• TALEPLE BAĞLILIK
• KÖTÜNİYET TAZMİNATI

ÖZETİ: Dava dilekçesinde işe başlatmama tazminatının sekiz aylık ücretle


sınırlandırılması nedeniyle HUMK.nun madde 74'e aykırı şekilde istekten fazlasına hüküm
kurulamaz. Öte yandan sendikalar kanununun değişik 31/6. maddesine göre sendika üyeliği
veya sendikal faaliyet sebebiyle iş sözleşmesinin feshi halinde İş Kanununun 18-21 madde
hükümleri uygulanacağından ayrıca sendikal tazminat talep edilemez. Birleştirilen sendikal
tazminat davası bu davadaki işe başlatmama talebini artıramayacağından bu olay nedeniyle
ayrıca vekâlet ücretine hükmedilemez.

DAVA : Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir. Yerel
mahkeme, isteği kabul etmiştir.
Hüküm duruşmalı olarak süresi içinde davalılar avukatı tarafından temyiz edilmiş ise de;
işin mahiyeti itibarıyla duruşma isteminin reddine, incelemenin evrak üzerinde yapılmasına
karar verildikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
Dosyadaki yazılara toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici sebeplere
göre, feshin sendikal nedenle yapıldığı anlaşıldığından davalının feshin geçersizliğine ve işe
iadeye yönelik temyiz itirazları yerinde değildir. Ancak sendikal sebeple feshin yapılmış olsa
da işe başlatmama tazminatının, bir yıllık ücret tutarında belirlenmesi isabetsizdir. Dava
dilekçesinde işe başlatmama tazminatının sekiz aylık ücretle sınırlandırılması nedeniyle
HUMK.nun madde 74'e aykırı şekilde istekten fazlasına hüküm kurulamaz. Öte yandan
sendikalar kanununun değişik 31/6. maddesine göre sendika üyeliği veya sendikal faaliyet
sebebiyle iş sözleşmesinin feshi halinde İş Kanununun 18-21 madde hükümleri
uygulanacağından ayrıca sendikal tazminat talep edilemez. Birleştirilen sendikal tazminat
davası bu davadaki işe başlatmama talebini artıramayacağından bu olay nedeniyle ayrıca
vekâlet ücretine hükmedilemez. Bu nedenle mahkeme kararının bozularak ortadan
kaldırılmasına ve aşağıdaki şekilde hüküm kurulması gerekmiştir.
HÜKÜM: Yukarıda açıklanan nedenlerle:
1. Gediz Asliye (İş) Mahkemesinin kararının bozularak ORTADAN
KALDIRILMASINA,
2. Davanın KABULÜ ile: işverence yapılan feshin GEÇERSİZLİĞİNE ve davacının İŞE
İADESİNE,
3. Davacının yasal sürede işe başvurmasına rağmen işverenin süresi içerisinde işe
başlatmaması halinde ödenmesi gereken tazminat miktarının işçinin sekiz aylık ücreti olarak
belirlenmesine,
4. Davacının işe iade için işverene süresi içinde başvurması halinde hak kazanılacak olan
ve kararın kesinleşmesine kadar en çok dört aylık ücret ve diğer haklarının davacıya ödenmesi
gerektiğinin belirlenmesine,
5. Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6. Davacı vekille temsil edildiğinden karar tarihinde yürürlükte olan tarifeye göre
300.000.000 TL.vekalet ücretinin davalıdan alınıp davacıya verilmesine,
7. Peşin alınan temyiz harcının yatırana iadesine,
8. Davacının yaptığı toplam 60.920.000 TL.yargılama giderinin davalıdan alınıp
davacıya verilmesine kesin olarak 7.10.2004 gününde oybirliği ile karar verildi

29
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/12516 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2004/16973 4857 s. Iş.K/20
Tarihi: 05.07.2004 1086 s. HUMK/46
• GEÇERLİ FESİH
• İŞE İADE TALEBİYLE BİRLİKTE İŞÇİLİK ALACAKLARININ DA TALEP
EDİLMESİ
• FARKLI YARGILAMA USULLERİ
• USUL EKONOMİSİ

ÖZETİ: Davacı görev yerini terk ederek, işyeri ile ilgisi olmayan bir suç işlemiştir.
Ayrıca gece bekçiliği gibi, işyerinin güvenliği ile ilgili bir görevde iken, görev yerini birkaç
saatliğine izinsiz ve mazeretsiz terki, işverene Toplu İş Sözleşmesi Ceza Cetvelinin 52.
maddesi uyarınca ihraç cezası verme yetkisi tanımaktadır. Bu nedenle dava konusu uyuş-
mazlıkta fesih haklı nedene dayanmaktadır. Mahkemece feshin geçersizliğine, işe iadeye, işe
başlatmama tazminatı ve boşta geçen süre ücret alacağına karar verilmesi hatalıdır.
Yargılama usulleri farklı olan feshin geçersizliği ve işe iadeye ilişkin tespit niteliğindeki
dava ile ücret alacağına ilişkin eda davasının yargılamanın iyi bir şekilde yapılması için
ayrılmasına HUMK.nun 46. maddesi uyarınca yerel mahkemenin karar vermesi gerekirdi.
Bu hususta bir karar verilmediği gibi bu husus HUMK.nun 48. maddesi gereğince tek
başına bozma sebebi de oluşturmaz. Öte yandan işe iade talebiyle alacak davasının seri
yargılama usulüyle görülmüş olması bozma nedenidir
Feshin geçersizliği ve işe iadeye ilişkin davada deliller yeterli bulunduğundan bozma
kararı ile birlikte yeni hüküm oluşturulmuştur. Ancak ücret alacağı ile ilgili mahkeme
hükmü hakkındaki temyiz isteminin Anayasanın 141/son maddesine göre, davaların en az
giderle ve mümkün olan süratle sonuçlandırılması yolunda yargıya yüklenen görev
nedeniyle, bu safhada incelenmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

DAVA: Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, isteği kabul etmiştir.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
1. Davacı iş sözleşmesinin 1475 sayılı yasaya aykırı olarak feshedildiğini iddia ederek
fesih işleminin iptali ile Şubat 2003 tarihinden Yüksek Disiplin Kurulu kararını takiben, yetkili
makam onayı ile feshe ilişkin kararının tebliği tarihi olan 04.06.2003 tarihine kadar
ödenmeyen ücret alacaklarının hüküm altına alınmasını talep etmiştir.
Mahkemece fesih 15.03.2003 tarihinde yürürlüğe giren ve 1475 sayılı yasada değişiklik
yapan 4773 sayılı yasa kapsamında değerlendirilerek, "davacının iş sözleşmesinin 1475 sayılı
yasanın 17/111. Maddesi gereğince işyeri dışında ve işyeri ile ilgisi olmayan ırza geçme ve
alıkoyma suçundan tutuklanması nedeni ile feshedilmemiş işçinin kısa bir süre işinin başından
ayrılıp dönmesi, işin güvenliğini tehlikeye sokması anlamına gelmeyeceğinden fesih haklı
nedene dayanmadığı" gerekçesi ile feshin geçersizliğine, işe iadeye, işe başlatılmaması halinde
bir yıllık ücret tutarında tazminata, boşta geçen süre için 4 aya kadar ücret ve ödenmeyen ücret
alacaklarına karar verilmiştir.
Dosya içeriğine göre, davacının iş sözleşmesi, gece bekçiliği görevinde iken alkollü bir
vaziyette birkaç saatliğine görev yerini terk ederek, oğlunun reşit olmayan nikahsız eşi ile
cinsel ilişkide bulunması üzerine ırza geçme ve alıkoyma suçlarından dolayı bir aydan fazla
tutuklu kalması üzerine yapılan soruşturma sonucunda 22.5.2003 tarihli Bakanlık oluru ile
feshedilmiştir. Davacı görev yerini terk ederek, işyeri ile ilgisi olmayan bir suç işlemiştir.
Aynca gece bekçiliği gibi, işyerinin güvenliği ile ilgili bir görevde iken, görev yerini birkaç
saatliğine izinsiz ve mazeretsiz terki, işverene Toplu İş Sözleşmesi Ceza Cetvelinin 52.
maddesi uyarınca ihraç cezası verme yetkisi tanımaktadır. Bu nedenle dava konusu
uyuşmazlıkta fesih haklı nedene dayanmaktadır. Mahkemece feshin geçersizliğine, işe iadeye,
işe başlatmama tazminatı ve boşta geçen süre ücret alacağına karar verilmesi hatalıdır. Bu
durumda mahkeme kararının işe iadeye ilişkin kısmının bozularak ortadan kaldırılmasına ve
istemin reddine karar vermek gerekmiştir.
HÜKÜM : Yukarıda gösterilen gerekçelerle;
a) Sakarya İş Mahkemesinin 13.04.2004 tarih ve Esas No:2003/239 , Karar No:2004/99
sayılı kararının bozularak ortadan kaldırılmasına,
b)Feshin geçersizliğine işe iadeye ve bunun sonuçlarına ilişkin davanın reddine,
c)Harç alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
d)Davalı kendisini vekille temsil ettirdiğinden 300.000.000 TL.vekalet ücretinin
davacıdan alınarak davalıya verilmesine,
e) Davacının yaptığı 115.800.000 TL.mahkeme masraflarının işe iade davası ile ilgili
olarak takdiren 100.000.000 TL.sının davacı üzerinde bırakılmasına oy çokluğuyla kesin
30
olarak karar verildi.
2. İşe iade davasının 1475 sayılı İş Kanununun 13/C maddesine göre seri muhakeme
usulüne göre iki ay içinde sonuçlandırılması gerekir. Ücret ve diğer işçilik alacakları ise 5521
sayılı İş Mahkemeleri Kanununun 7. maddesi uyarınca sözlü yargılama usulüne tabidir.
Direktif niteliğinde de olsa yargılamanın bitirilmesi gereken süreye yasada yer verilmemiştir.
Yargılama usulleri farklı olan feshin geçersizliği ve işe iadeye ilişkin tespit niteliğindeki
dava ile ücret alacağına ilişkin eda davasının yargılamanın iyi bir şekilde yapılması için
ayrılmasına HUMK.nun 46. maddesi uyarınca yerel mahkemenin karar vermesi gerekirdi. Bu
hususta bir karar verilmediği gibi bu husus HUMK.nun 48. maddesi gereğince tek başına
bozma sebebi de oluşturmaz. Öte yandan işe iade talebiyle alacak davasının seri yargılama
usulüyle görülmüş olması bozma nedenidir.
Feshin geçersizliği ve işe iadeye ilişkin davada deliller yeterli bulunduğundan bozma
kararı ile birlikte yeni hüküm oluşturulmuştur. Ancak ücret alacağı ile ilgili mahkeme hükmü
hakkındaki temyiz isteminin Anayasanın 14l/son maddesine göre, davaların en az giderle ve
mümkün olan süratle sonuçlandırılması yolunda yargıya yüklenen görev nedeniyle, bu safhada
incelenmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. Bu durumda davacı tutukluğunun sona ermesinden
sonra davalı işverence 18.02.2003 tarihinde işe kabul edilmiş, 21.02.2003 tarihinde izne
ayrılmış ve izinde iken 03.03.2003 tarihli fesih karan, kendisine tebliğ edilmiş davacının itirazı
üzerine TİS hükmü gereği sonuçlarını 04.06.2003 tarihinde meydan getirmiştir. Davacının
03.03.2003 tarihinden 04.06.2003 tarihine kadar işyerinde çalışıp çalışmadığı dosya içeriğin-
den anlaşılamamaktadır. Çalışılmayan günler için ücret alacağı istenemeyecek-tir. Bu dönemde
davacının çalışıp çalışmadığı belirlendikten sonra sonucuna göre ücret alacağına karar
verilmelidir. Eksik inceleme sonucu ücret alacağına karar verilmesi de isabetsizdir.
SONUÇ : Temyiz edilen kararın 1 .bentte gösterilen nedenlerle bozularak feshin
geçersizliği ve işe iadeye ilişkin kısmın bozularak ortadan kaldırılmasına ve istemin reddine
kesin olmak üzere ücret ve ikramiyeye ilişkin hükmün ise noksan tahkikat nedeniyle 2.bentte
gösterilen nedenlerle BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye
iadesine, 5.7.2004 gününde oyçokluğu ile karar verildi.
KARŞI OY : Davacı açmış olduğu dava ile iş aktinin haksız olarak feshedildiğini
belirterek, fesih işleminin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmekle beraber, ödenmeyen
ücret alacaklarının hüküm altına alınmasını istemiştir.
Davacının talepleri iki ayrı bölüm şeklindedir.
4857 Sayılı İş Kanununun 20. maddesinde İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminde
sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli olmadığı iddiasıyla dava açabileceği
belirtilmiş olup, yine aynı maddede davanın seri muhakeme usulüne göre iki ay içinde
sonuçlandırılacağı öngörülmektedir.
Ancak diğer alacaklarla ilgili davalar sözlü yargılama usulüne tabi olup. farklı usule tabi
isteklerin aynı davada görülmesi mümkün değildir.
Sözlü usul ile seri usul farklılıklar göstermektedir. Bu davada asıl talep feshin geçersizliği
ve işe iadesidir. Seri yargılama usulüne uygun olarak başlatılan incelemeler sırasında aynı
usulün sözlü usûl ile incelenmesi gereken anlaşmazlıklara tatbiki mümkün değildir. Kanun
koyucu sadece işe iade davasını seri yargılama usulüne tabi tutmuş olup, iş mahkemelerinde
uygulanan usûl sözlü yargılamadır. Nitekim Dairemizin 11.9.2003 gün ve 14994/14267 sayılı
kararında da; "...işe iade davası dışında kalan diğer hak ve alacaklar ile ilgili davalar sözlü
yargılama usulüne tabidir. Bu nedenle işe iade ile birlikte diğer işçilik haklarının da dava
edildiği hallerde bu davaların ayrılmasına karar verilerek yargılama
yapılmalıdır..."denilmektedir.
Mahkeme seri yargılama usulünü sözlü yargılamaya tabi dava konularında uygulamak
suretiyle usul hukukuna aykırı hareket etmiştir. Yapılan işlemler bu nedenlerle doğru değildir.
Bu durum bozma sebebi oluşturmaktadır. Bunun için daha önceki Daire kararlarında da
belirtildiği şekilde davaların ayrılmasına karar verilmesi gerekirken yargılamaya devam
edilmesi usul ve yasaya aykırı olduğundan Daire çoğunluk kararına katılamıyoruz.

31
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/1080 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2004/13416 4857 s. IşK/20
Tarihi: 03.06.2004

• FESİH SEBEBİNİN GÖSTERİLMEMESİ


• DAVACININ ESKİ İŞİNE DAVET EDİLMEMESİ
• İADEYİ İSTEMEMİŞ SAYILMAMA

ÖZETİ: Dosya içeriğine göre, davacının iş sözleşmesi, fesih sebebinin açık ve kesin
olarak belirtildiği yazılı bir bildirimle feshedilmediği gibi, fesih için geçerli bir sebebin
varlığı da iddia ve ispat edilmiş değildir. Davalı işveren, dava açıldıktan sonra davacıyı
Adana'da bulunan işyerinde çalıştığı halde bu defa Ankara'da bulunan işyerinde işe
başlamasını istemiştir. Davacı eski işyerine davet edilmiş değildir. Bu nedenle davacının bu
davete icabet etmemiş olmasının işe iadeyi istemediği biçiminde yorumlanması hatalı olup,
feshin geçersizliğine karar verilmesi için 4857 Sayılı iş Kanunun 20/3.maddesi uyarınca
kararın bozularak ortadan kaldırılması ve aşağıdaki şekilde hüküm kurulması gerekmiştir

DAVA : Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, davayı reddetmiştir.
Hüküm süresi içinde davalı avukatınca temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği
konuşulup düşünüldü:
Davacı işçi, hizmet akdinin geçerli sebep olmadan feshedildiğini ileri sürerek feshin
geçersizliği ile işe iadesine karar verilmesini ve buna bağlı tazminat, ücret ve diğer haklarının
belirlenmesini istemiştir.
Davalı işveren, davacının kendisinden sonra işten çıkarılan Satış Müdürü tarafından işten
çıkarılmış olduğundan dolayı fesih sebebinin bilinmediğini, davanın açılmasını müteakiben
şirketin farklı bir departmanında çalışabileceğinin davacıya bildirildiğini.bu nedenle konusuz
kalan davanın reddine karar verilmiştir.
Mahkemece, işverence yapılan işe davete davacının cevabi ihtarnamesi ile icabet
etmeyeceğini bildirmesi ile davalı işyerinde çalışmayacağını ortaya koyduğu gerekçesiyle
davanın reddine karar verilmiştir.
Dosya içeriğine göre, davacının iş sözleşmesi, fesih sebebinin açık ve kesin olarak
belirtildiği yazılı bir bildirimle feshedilmediği gibi, fesih için geçerli bir sebebin varlığı da
iddia ve ispat edilmiş değildir. Davalı işveren, dava açıldıktan sonra davacıyı Adana'da bulunan
işyerinde çalıştığı halde bu defa Ankara'da bulunan işyerinde işe başlamasını istemiştir. Davacı
eski işyerine davet edilmiş değildir. Bu nedenle davacının bu davete icabet etmemiş olmasının
işe iadeyi istemediği biçiminde yorumlanması hatalı olup, feshin geçersizliğine karar verilmesi
için 4857 Sayılı tş Kanunun 20/3. maddesi uyarınca kararın bozularak ortadan kaldırılması ve
aşağıdaki şekilde hüküm kurulması gerekmiştir.
SONUÇ : Yukarıda açıklanan nedenlerle;
1- Yerel mahkeme kararının BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA,
2- İşverence yapılan feshin GEÇERSİZLİĞİNE ve DAVACININ İŞE İADESİNE,
3- Davacının süresinde başvurmasına rağmen işe iade edilmemesi halinde ödenmesi
gereken tazminat miktarının davacının 4 aylık ücret tutarı olarak belirlenmesine.
4- Davacının süresi içinde işe iade için müracaatı halinde 4 aylık ücret ve diğer haklarının
ödenmesi gerektiğinin tespitine,
5- Harç peşin yatırılmış olduğundan yeniden alınmasına yer olmadığına, temyiz harcının
isteği halinde davacıya iadesine,
6- Karar tarihinde yürürlükte bulunan. Avukatlık. Asgari Ücret Tarifesi uyarınca
300.000.000.TL vekalet ücreti ile davacı tarafından yapılan (21.000.000) TL yargılama giderinin
davalıdan alınarak davacıya verilmesine, Dair, kesin olarak 3.6.2004 tarihinde oybirliği ile
karar verildi

32
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/3363 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2004/12515 4857 s. IşK/20
Tarihi: 25.05.2004 2821 s. SenK/31

• İŞE İADE
• SENDİKAL TAZMİNAT

ÖZETİ: İşyerinde çalışan işçi sayısının 42 olduğu bunlardan 20' sinin sendika üyesi
olduğu dosyada bulunan Bölge Çalışma Müdürlüğü tutanağından ani aşılmaktadır. Ancak
çıkarılan işçilerin yerine yeni işçi alınıp alınmadığı alınmışsa bu işçilerin savunmada geçen
İSO kalite belgesi alınabilmesi bakımından ne gibi özelliklerinin olduğu hususları
araştırılmamıştır. Ayrıca, iş sözleşmesi İSO belgesi açısından uygun olmadığı gerekçesiyle
feshedilen işçiler yönünden bu nedenler açıklatılmış ve gerekli belgeler ortaya konulmuş
değildir.

DAVA : Davacı, sendikal tazminatın ödetilmesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, davayı reddetmiştir.
Hüküm süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı işçi sendikal tazminat isteğinde bulunmuş,davalı ise işyerinde yürütülen yeniden
yapılandırma çerçevesinde davacının iş sözleşmesinin feshedildiğini ve sendikal nedenin
bulunmadığını savunmuştur.
Mahkemece, davacı tanıklarının dava açan diğer işçiler olması sebebiyle anlatımlarına
itibar edilemeyeceği,işyerinde İSO çalışmaları yapılması yönünde danışmanlık firması ile
sözleşme imzalandığı, yine güvenlik hizmetlerinin bir güvenlik firmasından alınmaya
başlandığı ve işyerinde çalışan 4-5 sendikalı işçi olması hususları gerekçe gösterilerek
sendikal tazminat isteğinin reddine karar verilmiştir.
İşyerinde çalışan işçi sayısının 42 olduğu bunlardan 20' sinin sendika üyesi olduğu
dosyada bulunan Bölge Çalışma Müdürlüğü tutanağından ani aşılmaktadır. Ancak çıkarılan
işçilerin yerine yeni işçi alınıp alınmadığı alınmışsa bu işçilerin savunmada geçen İSO kalite
belgesi alınabilmesi bakımından ne gibi özelliklerinin olduğu hususları
araştırılmamıştır.Ayrıca, iş sözleşmesi İSO belgesi açısından uygun olmadığı gerekçesiyle
feshedilen işçiler yönünden bu nedenler açıklatılmış ve gerekli belgeler ortaya konulmuş
değildir.
Öte yandan iş sözleşmesi feshedilen ve aynı mahkemede seri halde dava açan davacı
işçilerin bir kısmı işyerinde güvenlik görevlisi olarak çalışmış, diğerleri ise üretim işçisi olarak
görev yapmıştır. Fesih koşullarının tespiti ile sendikal nedenin bulunup bulunmadığının her
bir işçi yönünden ayrı ayrı değerlendirilmesi gerekir.
Mahkemece eksik incelemeye dayalı olarak sendikal tazminatla ilgili hüküm tesisi hatalı
olmuştur.Bu konuda gerekli inceleme ve araştırma yapılarak toplanan deliller dosya içeriği ile
yeniden bir değerlendirmeye tabi tutulmak suretiyle sonuca gidilmelidir.
SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin
alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 25.5.2004 gününde oybirliği ile karar
verildi.

33
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/2171 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2004/6493 4857 s. IşK/20
Tarihi: 15.03.2004 2821 s. SenK/31

• İŞE İADE
• SENDİKAL TAZMİNAT

ÖZETİ: Mahkeme kararının gerekçe kısmında davacının iş aktinin sendikal sebeple


feshedildiğini doğru olarak kabul etmiş ise de tazminatın belirlenmesinde 4773 sayılı
yasanın 10. maddesi ile değiştirilen 2821 sayılı yasanın 31. maddesi hükmüne aykırı olarak
tazminatı dört aylık ücreti tutarında miktar olarak belirlemiştir, iş akti sendikal sebeple
feshedildiği için bu yasa hükmüne göre tazminatın işçinin ücretinin bir yıllık tutarından az
olamaz.

DAVA:Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde taraflar avukatlarınca temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği
konuşulup düşünüldü:
Davacı iş aktinin sendikal sebeple feshedildiği iddiası ile işe iade, başlatılmama halinde
bir yıllık ücret tutarında tazminat ve dört aylık ücret alacağına karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı iş aktinin ekonomik nedenlerle geçerli sebeple feshedildiği savunmasında
bulunmuştur.
Mahkeme kararının gerekçe kısmında davacının iş aktinin sendikal sebeple feshedildiğini
doğru olarak kabul etmiş ise de tazminatın belirlenmesinde 4773 sayılı yasanın 10. maddesi ile
değiştirilen 2821 sayılı yasanın 31. maddesi hükmüne aykırı olarak tazminatı dört aylık ücreti
tutarında miktar olarak belirlemiştir. İş akti sendikal sebeple feshedildiği için bu yasa hükmüne
göre tazminatın işçinin ücretinin bir yıllık tutarından az olamaz. Öbür yandan dairemizin
kararlılık kazanan uygulamasına göre tazminatın ve ücretin süre olarak belirlenmesi yeterli
olup, rakamsal tutarının, gösterilmesine gerek bulunmamaktadır. Bu nedenlerle mahkeme
kararının bozularak ortadan kaldırılmasına ve dairemizce 4857 sayılı İş Kanununun 20/3.
maddesi uyarınca aşağıdaki şekilde karar vermek gerekmiştir.
SONUÇ : Yukarda açıklanan nedenlerle;
1- Kartal 1. İş mahkemesinin 20.4.2003 gün ve 613/649 sayılı kararının BOZULARAK
ORTADAN KALDIRILMASINA,
2-Davacının yasal süre içinde başvurmasına rağmen, işverenin süresi içinde işe
başlatmaması halinde ödenmesi gereken tazminat miktarını davacının bir yıllık ücreti olarak
belirlenmesine
3-Davacının işe iadesi için işverene süresi içinde başvurması halinde hak kazanılacak
olan ve kararın kesinleşmesine kadar en çok dört aylık ücret ve sosyal hakların davacıya
ödenmesine, işe başlatılma halinde bu alacaktan ödenen ihbar ve kıdem tazminatının
mahsubuna.
4- Harç peşin alındığında yeniden alınmasına yer olmadığına
5-Davacı kendisini vekille temsil ettirdiğinden yürürlükte olan Tarifeye göre 300.000.000
TL ücreti vekaletin davalıdan tahsili ile davacıya verilmesine
6.Peşin alınan temyiz harcının isteği halinde davacıya iadesine
7-Davacının yaptığı (300.000.000) TL yargılama giderinin davalıdan tahsili ile davacıya
verilmesine kesin olarak 15.03.2004 tarihinde oybirliği ile karar verildi.

34
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/499 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2004/1489 4857 s. İşK/20
Tarihi: 29.01.2004

• İŞE İADE
• DAVA AÇILDIKTAN SONRA İŞE DAVETİN DAVAYI KONUSUZ
BIRAKMAMASI

ÖZETİ: Akdin feshi tek taraflı bozucu yenilik doğuran bir eylem olup, karşı tarafa
ulaştıktan sonra tek taraflı olarak geri alınması mümkün değildir. Davacı tarafından
temyiz incelemesine konu işe iade ve tazminat davası açıldıktan sonra davalı işveren
tarafından davacının işe davet edilmesi yeni bir hizmet akdi için icap niteliğinde
bulunmaktadır. Bu davet feshi ortadan kaldırmaz. Bu nedenle dava şartlarının kalmadığını
kabul ederek davanın reddedilmesi hatalıdır.

DAVA: Davacı, işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, davayı reddetmiştir..
Hüküm süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı, hizmet sözleşmenin geçerli bir nedene dayanılmadan feshedildiğini ileri sürerek
feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini; 4857 sayılı yasanın 21. maddesine göre
boşta geçen süre ve tazminat miktarlarının belirlenmesini istemiştir.
Davalı, dava açıldıktan sonra davacıya ihtarname ile işe davet ettiklerini bu nedenle
davanın konusuz kaldığını, boşta geçen süre ve tazminat istekleri hakkında da hüküm
kurulmasına gerek kalmadığını savunmuş; davanın reddini istemiştir.
Mahkemece işe iade şartları işverence sağlandığından ve davanın konusuz kaldığından
söz edilerek reddine karar verilmiştir.
Akdin feshi tek taraflı bozucu yenilik doğuran bir eylem olup, karşı tarafa ulaştıktan
sonra tek taraflı olarak geri alınması mümkün değildir. Davacı tarafından temyiz incelemesine
konu işe iade ve tazminat davası açıldıktan sonra davalı işveren tarafından davacının işe davet
edilmesi yeni bir hizmet akdi için icap niteliğinde bulunmaktadır. Bu davet feshi ortadan
kaldırmaz. Bu nedenle dava şartlarının kalmadığını kabul ederek davanın reddedilmesi hatalı-
dır. Davalı işveren davacının hizmet akdinin feshi yazısında geçerli bir neden de
göstermediğinden davacının davasının kabulü gerekirken yazılı şekilde reddedilmesi hatalıdır.
Bu nedenle mahkeme kararının bozularak ortadan kaldırılması, 4857 sayılı Kanunun 20/3
maddesi gereğince aşağıdaki kararın verilmesi gerektiği kanısına varılmıştır.
SONUÇ:Yukarıda açıklanan nedenlerle,
1) Gebze İş Mahkemesinin 23.10.2003 gün 2003/593 Esas 953 karar sayılı
kararının bozularak ORTADAN KALDIRILMASINA,
2) Davacının davasının kabulüne , feshin geçersizliğine ve işe iadesine,
3) Kararın kesinleşmesine kadar çalıştırılmadığı süre için dört ayı geçmemek üzere ücret ve
diğer -haklarının davacıya - verilmesi - gerektiğinin belirlenmesine,
4) Davacı tarafından süresi içinde başvurulması ve işe başlatılmaması halinde dört aylık
ücreti tutarında tazminat ödenmesi gerektiğinin belirlenmesine,
5) Davacı tarafından yatırılan 856.129.000 TL nispi harçtan 10.100.000. TL harç
düşüldüğünde kalan 846.029.000 TL harcın istek halinde davacıya iadesine,
6) Davacı tarafından yapılan 92.900.000 TL Mahkeme masrafı ile
300.000.000 TL vekalet ücretinin davalıdan alınıp davacıya verilmesine, peşin
alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine kesin olarak oybirliğiyle
29.1.2004 tarihinde karar verildi.

35
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2003/18919 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2003/18913 1475 s. IşK/13A, 13B
Tarihi: 10.11.2003 4857 s. İşK/18,19

• İŞÇİ SAYISININ TESPİTİ


• İŞE İADE
• GEÇERSİZ FESİH
ÖZETİ: Belirtmek gerekir ki, otuz ve daha fazla işçi çalıştıran işyerleri kavramının
4857 sayılı İş Kanununun 18/4 maddesi kapsamında değerlendirilmesi gerekir. Buna göre
işverenin aynı işkolunda birden fazla işyerinin bulunması halinde, işyerinde çalışan işçi
sayısı bu işyerlerinde çalışan toplam işçi sayısına göre belirlenmelidir. Dosyadaki bilgi ve
belgelere göre; fesih tarihinde davalının henüz zarar etmediği, 2003 yılı ilk 6 ay kârının
önceki yıla göre azaldığı, bu azalmanın nedenlerinden birinin de kredi alacakların
taksitlendirilmesi ve bir kısmından vazgeçilmesi olduğu, davalı işverenin istihdam fazlası
personel olduğunu savunmasına karşı yönetim kurulunun fesih tarihine yakın tarihte
alınan karar ile kendi bünyesindeki iştiraklerine personel alınmasına karar verildiği,
davacının konumu gereği çalıştığı kadro ve yaptığı işte hizmetine ihtiyaç duyulduğu bu
olgulara göre, feshin işletmenin, işyerini ve işin gereklerinden bir nedene dayanmadığı
davacının verimsizliğinin de ileri sürülmediği anlaşıldığından feshin geçersizliği ve
davacının işe iadesine karar verilmesi gerekir.
Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine ödetilmesine karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, davayı reddetmiştir.
Hüküm süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı işçi,iş sözleşmesinin 09.07.2003 tarihinde geçerli bir neden olmadan fesih
edildiğini belirterek 4857 sayılı kanunun 19. ve devamı .maddelerine göre feshin
geçersizliğine, işe iadesine, işe başlatılmaması halinde 8 aylık ücret tutarında tazminata ve en
çok dört aya kadar boşta geçen süreye ait ücret alacağına karar verilmesini talep etmiştir.
Mahkemece, fesih tarihinde emekliliğe hak "kazanan ve 'bu gerekçe ile fesheden
davalının; feshin işletmenin, işyerinin ve işin gereklerine dayandığı yönündeki savunmasına
itibar edilmemiş, ancak davacının çalıştığı kooperatif müdürlüğünde çalışan işçi sayısının 30
kişiden az olduğu, davacının 4857 sayılı İş Kanunu'nun 18/1 maddesi uyarınca iş
güvencesinden yararlanamayacağı gerekçesi ile istek reddedilmiştir.
Belirtmek gerekir ki, otuz ve daha fazla işçi çalıştıran işyerleri kavramının 4857 sayılı iş
Kanununun 18/IV maddesi kapsamında değerlendirilmesi gerekir. Buna göre işverenin aynı
işkolunda birden fazla işyerinin bulunması halinde, işyerinde çalışan işçi sayısı bu işyerlerinde
çalışan toplam işçi sayısına göre belirlenmelidir. Davalı işverenin aynı işkolunda birden fazla
işyerinin olduğu ve bu işyerlerinde çalışan işçilerin toplamının Otuzdan fazla olduğu
uyuşmazlık dışıdır. Mahkemece bu hukuki olgu gözden kaçırılarak istemin reddi hatalıdır.
Dosyadaki bilgi ve belgelere göre; fesih tarihinde davalının henüz zarar etmediği, 2003
yılı ilk 6 ay karını önceki yıla göre azaldığı, bu azalmanın nedenlerinden birinin de kredi
alacakların taksitlendirilmesi ve bir kısmından vazgeçilmesi olduğu, davalı işverenin istihdam
fazlası personel olduğunu savunmasına karşı yönetim kurulunun fesih tarihine yakın tarihte
alınan karar ile kendi bünyesindeki iştiraklerine personel alınmasına karar verildiği, davacının
konumu gereği çalıştığı kadro ve yaptığı işte hizmetine ihtiyaç duyulduğu bu olgulara göre,
feshin işletmenin, işyerini ve işin gereklerinden bir nedene dayanmadığı davacının
verimsizliğinin de ileri sürülmediği anlaşıldığından feshin geçersizliği ve davacının işe iadesine
karar verilmesi gerekir.
Fesih nedeni emekliliğe hak kazanma ve tazminatların ödenmiş olması karşısında işe
başlatılmama halinde ödenecek tazminat 4 aylık ücret olarak belirlenmiştir.
Diğer taraftan feshin geçersizliğinin sonucu olarak, başvuru halinde ödenmesi gereken 4
aya kadar ücret alacağı da karar altına alınacaktır.
Açıklanan nedenlerle mahkemece istemin reddine dair verilen hükmün bozulmak
suretiyle ortadan kaldırılması ve 4857 Sayılı İş Kanunu'nun 20/3 maddesi uyarınca aşağıdaki
şekilde karar verilmesi gerekmiştir.
SONUÇ: Yukarıda belirtilen gerekçeler ile.
l.Ankara 5.İş Mahkemesinin 3.10.2003 gün ve 2003/1497 Esas 1642 Sayılı kararının
bozularak ORTADAN KALDIRILMASINA.
2.İşverence yapılan feshin GEÇERSİZLİĞİNE ve davacının İŞE İADESİNE,
3.Davacının yasal sürede başvurmasına rağmen, işverenin süresi içinde işe başlatılmaması
halinde Ödenmesi gereken tazminat miktarının işçinin dört aylık ücreti olarak belirlenmesine;
4.Davacının işe iade için işverene süresi içinde müracaatı halinde hak kazanılacak olan ve
kararın kesinleşmesine kadar azami dört aylık ücretinin ve diğer haklarının davalıdan alınarak
davacıya Ödenmesine, işe 'başlatılma 'halinde 'bu alacaktan ödenen ihbar ve kıdem
tazminatının mahsubuna.
36
5.Davalı 1581 Sayılı Kanunun 19.maddesi uyarınca harçtan muaf olduğundan harç
alınmasına yer olmadığına, peşin alınan dava harcının isteği halinde davacıya iadesine.
6.Davacı vekille temsil edildiğinden karar tarihinde yürürlükte olan tarifeye göre
200.000.000 TL. vekalet ücretinin davalıdan alınıp davacıya verilmesine.
7.Davacının yaptığı 10.760.000 TL.masrafın davalıdan alınıp davacıya verilmesine,
8. Davacıdan peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgisine iadesine kesin olarak
10.11.2003 gününde oybirliğiyle karar verildi.

37
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2003/20205 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2003/20627 1475 s. IşK/13D
Tarihi: 21.10.2003 4857 s. İşK/21

• İŞE İADE
• TAZMİNATIN MİKTARI

ÖZETİ: Davacının yasal sürede başvurusuna rağmen işverence işe başlatılmaması


halinde ödenmesi gereken tazminat tutarının üst sınırdan ve rakamsal olarak belirlenmesi
hatalıdır. Somut olaya, dosyadaki belge ve bilgilere, davacının hizmet süresine ve akdin
fesih şekline göre, 4857 sayılı Kanunun 21/2 maddesindeki tazminatın, davacının dört aylık
ücreti tutarında ödenmesi gerektiğinin belirlenmesi uygun bulunmuştur.

Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, davayı reddetmiştir.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
Dosyadaki yazılara, kararın dayandığı delillerle kanuni gerektirici sebeplere ve özellikle
delillerin takdirinde bir isabetsizlik görülmemesine göre, davalının feshin geçersizliğine ve
davacının işe iadesine yönelik temyiz itirazları yerinde değildir. Ancak, davacının yasal sürede
başvurusuna rağmen işverence işe başlatılmaması halinde ödenmesi gereken tazminat tutarının
üst sınırdan ve rakamsal olarak belirlenmesi hatalıdır. Somut olaya, dosyadaki belge ve
bilgilere, davacının hizmet süresine ve akdin fesih şekline göre, 4857 sayılı Kanunun 21/II
maddesindeki tazminatın, davacının dört aylık ücreti tutarında ödenmesi gerektiğinin
belirlenmesi uygun bulunmuştur.
Açıklanan nedenlerle 4857 s. Kanunun 20/III maddesi uyarınca aşağıdaki şekilde hüküm
kurulmuştur.
SONUÇ: 1) Kartal (1) İş Mahkemesinin 21.10.2003 gün, 2003/554 Esas-456 Karar sayılı
kararının BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA,
2)Davacının iş sözleşmesinin feshinin geçersizliğine ve İŞE İADESİNE,
3)Davacının yasal sürede başvurması üzerine işverence işe başlatılmaması halinde
ödenecek tazminatın davacının dört aylık ücreti tutarında olması gerektiğinin belirlenmesine,
4)Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
5)Davacı kendini vekille temsil ettirdiğinden 300.000.000 TL. vekalet ücretinin davalıdan
alınarak davacıya verilmesine,
6)Davacının yaptığı 15.760.000 TL harç, 12.500.000 TL tebligat gideri olmak üzere
toplam 28.260.000 TL. yargılama giderinin davalıdan alınarak davacıya ödenmesine,
7)Davalının yaptığı 22.500.000 temyiz giderinin davacıdan alınarak davalıya verilmesine,
8)Peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, kesin olarak 11.12.2003
tarihinde oybirliğiyle karar verildi.

38
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/19873 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/25866 4857 s. IşK/18-21
Tarihi: 14.07.2005

• İHBAR ÖNELİ VERİLEREK FESİH


• ÖNEL SÜRESİ İÇERİSİNDE EMEKLİLİK İŞE İADE DAVASI

ÖZETİ: İşçi, ihbar tazminatı ödenmeden önce 12.2.2005 tarihinde yaşlılık aylığı
bağlanması için bağlı bulunduğu sosyal güvenlik kurumuna başvurmuştur. Olayda artık
işverenin feshi değil davacı işçinin feshi söz konusudur. Böyle olunca davacı işçi feshin
geçersizliği ve işe iade talebinde bulunamaz. Davanın reddî gerekir.

DAVA: Davacı, feshin geçersizliği ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, isteği hüküm altına almıştır. Hüküm süresi içinde davalı avukatı
tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
İş sözleşmesinin geçerli bir neden olmadan feshedildiğini belirten davacı, 4857 sayılı İş
Kanununun 18 ve devamı maddeleri uyarınca feshin geçersizliğine işe iadesine, işe
başlatmama tazminatı ile boşta geçen süre için ücret alacağına karar verilmesini talep etmiştir.
Mahkemece; feshe son çare olarak başvurulmadığı,davacının başka alanlarda çalıştırılma
imkanının araştırılmadığı,salt emekliliğin hak edilmiş olmasının fesih için yeterli olamayacağı
ve feshin geçerli nedene dayanmadığı gerekçesi ile istek kabul edilmiştir.
Dairemizin kararlılık kazanan uygulamasına göre; ihbar tazminatı ödenmeden işverence
gerçekleştirilen fesihlerde, işçi emeklilik aylığı bağlanması için bağlı bulunduğu kuruma
başvurması halinde iş sözleşmesinin işçi tarafından feshedildiği sonucuna varılmaktadır. Zira
bu durumda ihbar tazminatı ödenmediği sürece iş sözleşmesinin önel sonuna kadar devam
ettiği kabul edilmektedir. Bu uygulama gereği önel süresi içinde gerçekleşecek artış ve
haklardan işçi yararlandırılmaktadır. Somut olayda davalı işveren 11.02.2005 tarihinde iş
sözleşmesini feshetmiş, 14.02.2005 günü de ihbar tazminatını ödemiştir. Ancak işçi, ihbar
tazminatı ödenmeden önce 12.2.2005 tarihinde yaşlılık aylığı bağlanması için bağlı bulunduğu
sosyal güvenlik kurumuna başvurmuştur. Olayda artık işverenin feshi değil davacı işçinin feshi
söz konusudur. Böyle olunca davacı işçi feshin geçersizliği ve işe iade talebinde bulunamaz.
Davanın reddi gerekir. Yazılı şekilde kabulü hatalıdır.
4857 sayılı İş Yasasının 20/3 maddesi uyarınca Dairemizce aşağıdaki şekilde karar
verilmiştir.
SONUÇ: Yukarda açıklanan gerekçe ile;
1. B. 1. Asliye Hukuk (İş) Mahkemesinin 6.5.2005 gün ve 2005/210-228 E-K. sayılı
kararının BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. Davanın REDDİNE.
3. Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
4. Davacının yapmış olduğu yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına,
5. Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 350 YTL ücreti vekaletin davacıdan alınarak
davalıya verilmesine, temyiz harcının yatırana iadesine kesin olarak 14.7.2005 tarihinde oybirliği ile
karar verildi.

39
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/22600 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/29567 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 12.09.2005

• İŞE İADE DAVASI SÜRERKEN İŞE BAŞLATMA


• FESHİN GEÇERSİZLİĞİNİN KABULÜ
• ÇALIŞTIRILMA YAN SÜRE ÜCRETİ

ÖZETİ: Dava devam ederken, davacının işe başlatılmış olması, aksi ileri
sürülmedikçe, davalı işverenin feshin geçerli bir sebebe dayanmadığım kabul ettiği şeklinde
değerlendirilmelidir. Boşta geçen süre ücreti, feshin geçersizliğine ilişkin karar verilmesi
ve işe başlatılmak için işverene süresinde başvurulması şartına bağlıdır. Davacı işçi, açıkça
feragat etmemiş ya da talebini geri almamış ise boşta geçen en çok dört aylık ücret ve diğer
haklarının hüküm altına alınması gerekir.

DAVA: Davacı, işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır. Hüküm süresi içinde davacı avukatı
tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı işçi, iş sözleşmesinin geçerli sebep olmadan feshedildiğini ileri sürerek feshin
geçersizliği ile işe iadesine, işe başlatılmama tazminatına ve boşta geçen süre ücretine karar
verilmesi isteğinde bulunmuştur.
Davalı işveren iş sözleşmesinin geçerli sebeple haklan ödenmek suretiyle feshedildiğini
belirterek davanın reddine karar verilmesi gerektiğini savunmuştur.
Mahkemece davacının işe başlatılmış olması nedeniyle davanın konusuz kaldığını ayrıca
personel giderinin bütçenin yüzde otuzunu aşması,gerekli vizenin alınmaması sebebiyle feshin
geçerli nedenle yapıldığı gerekçesi ile davanın reddine karar verilmiştir.
Dava devam ederken, davacının işe başlatılmış olması, aksi ileri sürülmedikçe, davalı
işverenin feshin geçerli bir sebebe dayanmadığını kabul ettiği şeklinde değerlendirilmelidir.
4857 sayılı İş Kanunun 21. maddesinin 3. ve 5. fıkralarına göre, boşta geçen süre ücreti, feshin
geçersizliğine ilişkin karar verilmesi ve işe başlatılmak için işverene süresinde başvurulması
şartına bağlıdır. Somut olayda, boşta geçen süre ücretine ilişkin bu şartların yargılama
sırasında, davacının işe başlatılmasıyla, önceden gerçekleştiği kabul edilmelidir. Bu durumda
davacı işçi, açıkça feragat etmemiş yada talebini geri almamış ise boşta geçen en çok dört aylık
ücret ve diğer haklarının hüküm altına alınması gerekir. Dosya içeriğine göre davacı işe
başlatıldıktan sonra söz konusu ücret ve diğer haklarından açıkça feragat etmemiş, aksine boşta
geçen süre ücretinin hüküm altına alınmasını istemiştir. Bu nedenle, boşta geçen süre ücreti ve
diğer haklarının hüküm altına alınması .gerekirken reddi hatalıdır.
4857 Sayılı iş Kanunun 20/3. maddesi uyarınca yerel mahkeme kararının bozularak
ortadan kaldırılması ve aşağıdaki şekilde hüküm kurulması gerekmiştir.
HÜKÜM: Yukarıda açıklanan nedenlerle,
1-) G. Asliye Hukuk (İş) Mahkemesinin 14.04.2005 tarih ve 177-66 sayılı kararının
bozularak ortadan kaldırılmasına,
2-) Davalı işverence yapılan feshin geçersizliğine
3-) Davacının dava devam ederken davalı işverence işe başlatılmış olması nedeniyle işe
başlatılmaması halinde ödenmesi gereken tazminat hakkında karar verilmesine yer olmadığına,
4-) Davacının geçersiz sayılan fesih bildiriminin tebliğinden itibaren 4 aylık ücret ve
diğer haklarının davalıdan alınarak davacıya verilmesi gerektiğinin tespitine,
5-) Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6-) Davacı kendisini vekille temsil ettirdiğinden karar tarihinde yürürlükte bulunan
Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca 350.- YTL vekalet ücretinin davalıdan alınarak
davacıya Ödenmesine,
7-) Davacı tarafından yapılan (30) YTL yargılama giderinin davalıdan alınarak davacıya
ödenmesine,

40
8-) Temyiz harcının isteği halinde ilgilisine iadesine, dair, kesin olarak 12.09.2005
tarihinde oybirliği ile karar verildi.

41
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/6478 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/30513 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 19.09.2005

• İŞE İADE TAZMİNATININ BELİRLENMESİ


• İŞÇİNİN KIDEMİ
• FESİH SEBEBİ

ÖZETİ: 4857 Sayılı Kanun'un 21. maddesindeki tazminatın alt ve üst sınırları
gösterilmiş olup; bu sınırlar arasında işçinin kıdemi, fesih sebebi gibi hususlar nazara
alınarak bir belirleme yapılmalıdır. Davacının kıdemi ve fesih sebebine göre tazminatın üst
sınırdan belirlenmiş olması hatalıdır.

DAVA: Davacı, feshin geçersizliği ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir. Yerel
mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı işçi, iş sözleşmesinin geçerli sebep olmadan feshedildiğini ileri sürerek feshin
geçersizliği ile işe iadesine ve buna bağlı tazminat ile boşta geçen süre ücretinin hüküm altına
alınması isteğinde bulunmuştur.
Davalı işveren feshin geçerli sebeple yapıldığını belirterek davanın reddine karar
verilmesini talep etmiştir.
Mahkemece feshin geçerli nedene dayandığının ispatlanmadığı gerekçesi ile feshin
geçersizliğine ve davacı işçinin işe iadesine karar verilmiş, işe başlatılmadığı takdirde
ödenmesi gereken tazminat davacının 8 aylık ücreti tutarı olarak belirlenmiştir.
Hüküm davalı işverence temyiz edilmiştir.
4857 Sayılı Kanunun 21. maddesinin birinci ve ikinci fıkralarında düzenlenen tazminatın
alt ve üst sınırları gösterilmiş olup; bu sınırlar arasında işçinin kıdemi,fesih sebebi gibi
hususlar nazara alınarak bir belirleme yapılmalıdır. Davacının kıdemi ve fesih sebebine göre
tazminatın üst sınırdan belirlenmiş olması hatalıdır.
Dosya içeriğine göre davacının altı aylık ücreti tutarında tazminatın belirlenmesi uygun
görülmüştür.
Bu nedenlerle davacının tazminata ilişkin temyiz itirazları yerinde görülerek hükmün bu
yönden bozulmak suretiyle ortadan kaldırılması ve 4857 sayılı Kanunun 20. maddesinin 3.
fıkrası uyarınca aşağıdaki gibi karar verilmesi gerekmiştir.
SONUÇ: Yukarıda açıklanan nedenlerle,
1-) G. İş Mahkemesinin 14.5.2004 tarih ve 2004/665-770 sayılı kararının bozularak
ortadan kaldırılmasına,
2-) Davalı işverence yapılan feshin geçersizliğine ve davacının işe iadesine,
3-) Davacının süresi içerisinde başvurusuna rağmen işverence işe başlatılmaması halinde
ödenmesi gereken tazminat miktarının davacının 6 aylık ücret tutan olarak belirlenmesine,
4-) Davacının süresi içinde başvurması halinde kararın kesinleşmesine kadar en çok 4
aylık ücret ve diğer haklarının davalıdan alınarak davacıya ödenmesi gerektiğinin tespitine,
5-) Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6-) Davacı kendisini vekille temsil ettirdiğinden karar tarihinde yürürlükte bulunan
Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca 350 YTL vekalet ücretinin davalıdan alınarak
davacıya ödenmesine,
42
7-) Davacı tarafından yapılan 16,10 YTL yargılama giderinin davalıdan alınarak davacıya
ödenmesine,
8-) Temyiz harcının isteği halinde ilgilisine iadesine,
Kesin olarak 19.9.2005 tarihinde oybirliği ile karar verildi.

43
YARGITAY
9. HUKUK AİRESİ
Esas No. 2005/29661 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/32158 4857 s. IşK/18-21
Tarihi: 03.10.2005

• İŞE İADE DAVASI


• DAVA AÇMA SÜRESİNİN BAŞLAMASI
• HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRE

ÖZETİ: Bir aylık dava açma süresi hak düşürücü süre olup, resen dikkate alınması
gerekir. Rapor hak düşürücü süreyi kesmez. Fesih bildiriminin tebliğ edildiği tarih
itibariyle bir aylık dava açma süresi geçmiş olduğundan davanın reddine karar verilmesi
gerekirken, raporun bittiği tarihten itibaren dava açma süresinin başlatılarak işin esasına
girilmesi hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir.
DAVA: Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği kabul etmiştir.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı işçi, iş sözleşmesinin geçerli neden olmadan feshedildiğini belirterek işe iadesine
karar verilmesi isteğinde bulunmuştur.
Davalı işveren, davanın süresinde açılmadığını, davacının ihbar öneli içinde sürekli
olarak kontrollü rapor aldığını, iş sözleşmesinin İK.nun 25/1. maddesine uygun olarak
feshedildiğini belirterek davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
Mahkemece davacıya iki kez fesih bildirimi yapıldığı, davacıya yapılan ilk fesih
bildiriminde davacının raporlu olduğu, raporunun süreklilik arz ettiği, bu fesih bildiriminin
işçiye tebliğ edilmesi nedeniyle geri dönülmesinin mümkün bulunmadığı, bu durumda ikinci
fesih bildiriminin fuzuli olduğu, ancak feshin sonuçlarının rapor bitiminde hüküm doğurduğu,
dosyadaki belgelere göre durumunun ciddi olup zaruret halinin söz konusu olduğu, işverenin
fesih bildiriminde davacının verimlilik ve kaliteyi karşılayamaması gibi yönlerine dayandığı,
ancak bunun ispatlanamadığı gerekçesiyle isteğin kabulüne karar verilmiştir.
4857 sayılı Kanunu'nun 20. maddesinde öngörülen bir aylık dava açma süresi hak
düşürücü süre olup, resen dikkate alınması gerekir. Dairemizin istikrar kazanan uygulamasına
göre rapor hak düşürücü süreyi kesmez. Bu nedenle, dava açma süresi fesih bildiriminin tebliğ
edildiği tarihten itibaren başlatılması gerekir. Fesih bildiriminin tebliğ edildiği tarih itibariyle
bir aylık dava açma süresi geçmiş olduğundan davanın reddine karar verilmesi gerekirken,
raporun bittiği tarihten itibaren dava açma süresinin başlatılarak işin esasına girilmesi hatalı
olup, bozmayı gerektirmiştir.
Yukarıda belirtilen nedenlerle 4857 sayılı İş Kanunun 20/3. maddesi gereğince yerel
mahkeme kararın bozularak ortadan kaldırılması ve aşağıdaki şekilde hüküm kurulması
gerekmiştir.
HÜKÜM: Yukarda açıklanan gerekçe ile;
1-) D. İş Mahkemesinin 7.6.2005 tarih ve 62-2834 sayılı kararının bozularak ortadan
kaldırılmasına,
2-) Davanın reddine,
3-) Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
4-) Davacının yapmış olduğu 29 YTL yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına,
davalının yaptığı yargılama giderinin davacıdan tahsili ile davalıya ödenmesine,
5-) Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 350 YTL ücreti vekaletin davacıdan
alınarak davalıya verilmesine,
44
6-) Peşin alınan temyiz harcının isteği halinde davalıya iadesine, Kesin olarak 3.10.2005
tarihinde oybirliği ile karar verildi.

45
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/19975 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/23340 4857 s. İşK/11,18-21
Tarihi: 30.06.2005

• BELİRLİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ


• OBJEKTİF HAKLI NEDEN
• BELİRSİZ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ
• GEÇERSİZ FESİH VE İŞE İADE

ÖZETİ: Taraflar arasında dört yıllık belirli süreli iş sözleşmesi düzenlenmiş ise de,
davalılara ait süreklilik arz eden işte, imalat işçisi olarak çalışan davacı işçi ile belirli süreli
iş sözleşmesi yapılmasını gerektirir objektif haklı bir neden bulunmamaktadır. Bu nedenle
sözleşmenin başlangıçtan itibaren belirsiz süreli olduğunun kabulü gerekir.

DAVA: Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, davayı reddetmiştir.
Hüküm süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı işçi, iş sözleşmesinin geçerli neden olmadan feshedildiğini ileri sürerek feshin
geçersizliğine ve buna bağlı tazminat ile çalıştırılmadığı en çok dört aya ilişkin ücretinin
hüküm altına alınması isteğinde bulunmuştur.
Davalı Ü. Gıda A.Ş. davacının diğer davalıya ait işyerinde çalıştığını, kendi işçileri
olmadığını belirterek davanın husumet yönünden reddine karar verilmesini istemiştir.
Davalı Ü. Gıda A.Ş. ise davacı ile yapılan belirli süreli iş sözleşmesinin sona ermesi
nedeniyle davanın reddi gerektiğini savunmuştur.
Mahkemece davacının belirli süreli iş sözleşmesi ile çalıştığı, belirli süreli iş sözleşmesi
ile çalışan işçinin işe iade talebinde bulunamayacağı gerekçesiyle davanın reddine karar
verilmiştir.
Davacı işçinin davalı şirketlere ait işyerinde çalıştığı, iki şirkete birlikte hizmet verdiği
dosyadaki bilgi ve belgelerden anlaşılmaktadır.
Dosya içeriğine göre her ne kadar taraflar arasında dört yıllık belirli süreli iş sözleşmesi
düzenlenmiş ise de, davalılara ait süreklilik arz eden işte, imalat işçisi olarak çalışan davacı işçi
ile belirli süreli iş sözleşmesi yapılmasını gerektirir objektif haklı bir neden bulunmamaktadır.
Dairemiz 1475 sayılı İş Kanunu'nun yürürlükte olduğu dönemde de belirli süreli iş
sözleşmesinin yapılması için objektif haklı nedenlerin bulunması gerektiğini aramış ve bu
konudaki uygulamasını istikrarlı bir şekilde sürdürmüştür. Bu nedenle sözleşmenin
başlangıçtan itibaren belirsiz süreli olduğunun kabulü gerekir. Esasen aynı sözleşmede iş
sözleşmesinin sona ermesi halinde ihbar tazminatının da ödenmesinin kararlaştırılmış olması
ve işverence ihbar tazminatının ödenmiş olması da sözleşmenin belirsiz süreli olduğunu
göstermektedir.
Öte yandan, davalı tarafça fesih için geçerli bir sebep ileri sürülmediği gibi, fesih sebebini
açık ve kesin bir şekilde belirten yazılı bir fesih bildirimi de bulunmamaktadır. Böyle olunca,
feshin geçerli nedene dayanmadığının kabulü gerekir.
4857 sayılı İş Kanunu'nun 20/3. maddesi uyarınca yerel mahkeme kararının belirtilen
gerekçe ile ortadan kaldırılması ve davacının kıdemi ile fesih nedeni dikkate alınarak aşağıdaki
şekilde hüküm kurulması gerekmiştir.
SONUÇ: Yukarıda açıklanan nedenlerle,
1-) A. 16. İş Mahkemesinin 26.4.2005 tarih ve 1626/519 Sayılı kararının bozularak
ortadan kaldırılmasına,
2-) Davalı işverenlerce yapılan feshin geçersizliğine ve davacının işe iadesine,
3-) Davacının süresi içerisinde başvurusuna rağmen işverence işe başlatılmaması halinde
ödenmesi gereken tazminat miktarının davacının 4 aylık ücret tutan olarak belirlenmesine,
4-) Davacının süresi içinde başvurması halinde kararın kesinleşmesine kadar en çok 4
aylık ücret ve diğer haklarının davalılardan alınarak davacıya ödenmesi gerektiğinin tespitine,
5-) Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,

46
6-) Davacı kendisini vekille, temsil ettirdiğinden karar tarihinde yürürlükte bulunan
Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca 350.- YTL vekalet ücretinin davalılardan alınarak
davacıya ödenmesine,
7-) Davacı tarafından yapılan (32.50) YTL. yargılama giderinin davalılardan alınarak
davacıya ödenmesine,
8-) Temyiz harcının isteği halinde ilgilisine iadesine, dair, kesin olarak 30.6.2005
tarihinde oybirliği ile karar verildi.

47
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/16258 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/21540 4857 s. İşK/21
Tarihi: 16.06.2005 1086 s. HUMK/74

• İŞE İADE TAZMİNATI


• DÖRT AY OLARAK TALEP EDİLMESİ
• TALEPLE BAĞLILIK

ÖZETİ; İş akdi geçerli neden olmadan feshedildiği için dört aylık ücreti tutarında
tazminat isteğinde bulunduktan sonra süre belirtmeden çalışmadığı aylara ait ücret ve diğer
haklarına karar verilmesini istediği halde, hükümde işe başlatmama tazminatının takdiren
denerek sekiz aylık ücreti tutarında belirlenmesi istekle bağlılık kuralına aykırılık
oluşturur.
DAVA: Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır. Hüküm süresi içinde davalılar
avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı iş aktiniti geçerli neden olmadan feshedildiğini ileri sürerek feshin geçersizliği ile
işe iadesine ve buna bağlı olarak tazminat ve boşta geçen süre ücretinin hüküm altına alınması
isteğinde bulunmuştur.
Mahkemece, yeniden yapılandırma ve ekonomik verimlilik için işçi çıkarma
gerekçelerini işveren ispatlamadığından feshin geçersizliğine ve işe iadeye karar verilmesi
dosyadaki bilgi ve belgelere göre yerindedir.
Ancak davacı dava dilekçesinde iş ati geçerli neden olmadan feshedildiği için dört aylık
ücreti tutarında tazminat isteğinde bulunduktan sonra süre belirtmeden çalışmadığı aylara ait
ücret ve diğer haklarına karar verilmesini istediği halde, hükümde işe başlatmama
tazminatının takdiren denerek sekiz aylık ücreti tutarında belirlenmesi HUMY.nun 74
maddesinde yer alan istekle bağlılık kuralına aykırılık oluşturur.
Bu nedenle 4857 sayılı İş Yasasının 20/3 maddesi uyarınca Dairemizce aşağıdaki şekilde
karar verilmiştir.
HÜKÜM: Yukarda açıklanan gerekçe ile;
1.Ü. İş Mahkemesinin kararının BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA,
2.Feshin GEÇERSİZLİĞİNE ve davacının İŞE İADESİNE,
3.Davacının yasal süre içinde başvurusuna rağmen davalı işverence süresi içinde işe
başlatılmaması halinde ödenmesi gereken tazminat miktarının davacının kıdemi, fesih nedeni
dikkate alınarak takdiren davacının dört aylık brüt ücreti tutarında BELİRLENMESİNE ,
4.Davacı işçinin işe iadesi için işverene süresi içinde müracaatı halinde hak kazanılacak
olan ve kararın kesinleşmesine kadar en çok 4 aya kadar ücret ve diğer haklarının davalıdan
tahsilinin GEREKTİĞİNE,
5.Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6.Davacının yapmış olduğu 29 YTL. yargılama giderinin davalıdan tahsili ile davacıya
verilmesine, davalının yaptığı yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına,
7.Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 350.00 YTL. ücreti vekaletin
davalıdan alınarak davacıya verilmesine,
8. Peşin alınan temyiz harcının isteği halinde ilgilisine iadesine kesin
olarak 16.6.2005 tarihinde oybirliği ile karar verildi.

48
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/13429 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/19163 4857 s. İşK/18
Tarihi: 23.05.2005 2821 s. Sendikalar K/30

• İŞE İADE KARARI


• ATAMA İŞLEMİNİN İPTALİ
• İŞYERİ SENDİKA TEMSİLCİSİ OLMA

ÖZETİ: Davacı sendika işyeri temsilcisi olmadığından atama işlemi hakkında


mahkemece bir karar verilmesi mümkün değildir. İş sözleşmesi feshedilmediğinden feshin
geçersizliği ve işe iade prosedürünün işletilmesi de hukuken olanaklı değildir.

DAVA: Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir. Yerel
mahkeme, isteği kabul etmiştir.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
Davacının davalı işyerinde sendika üyesi olarak çalışırken üyesi olduğu sendikanın
muvafakati ve TİS.nin 73. maddesindeki prosedüre uyularak işyeri değişikliği yapıldığı, nakle
rıza göstermesi nedeniyle iş sözleşmesinin feshedilmediği dosyadaki bilgi ve belgelerden
anlaşılmaktadır. Mahkemece buna rağmen davacının atama işleminin iptali ile eski işyerine
iadesine karar verilmiştir. Davacı sendika işyeri temsilcisi olmadığından atama işlemi
hakkında mahkemece bir karar verilmesi mümkün değildir. İş sözleşmesi feshedilmediğinden
feshin geçersizliği ve işe iade prosedürünün işletilmesi de hukuken olanaklı değildir.
Davacının naklen tayin edildiği işyerinde çalışılan önceki görev yerine iade edilmesi
4857 sayılı karar hükümleri uyarınca mümkün değildir.
4857 sayılı Yasanın 20/3. maddesi gereğince aşağıdaki şekilde karar vermek gerekmiştir.
HÜKÜM:
1.O. 1. Asliye Hukuk (İş) Mahkemesinin 21.6.2004 tarih 2003/591, 2004/475 Karar
sayılı kararı bozularak ortadan kaldırılmasına,
2.Davanın reddine,
3.Harç peşin alındığından yeniden harç alınmasına yer olmadığına,
4.Davacı tarafça yapılan yargılama giderinin kendi üzerinde bırakılmasına,
5.350 YTL. vekalet ücretinin davacıdan tahsili ile davalıya verilmesine,
6.Peşin alınan temyiz harcının istek halinde davalıya iadesine 23.5.2005 gününde
oybirliği ile karar verildi.

49
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/749 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/2984 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 03.02.2005

• İŞE İADE DAVASI


• İŞÇİLİK HAKLARINA İLİŞKİN DİĞER TALEPLER
• DİĞER HAKLARIN SAKLI TUTULMASI TALEBİNİN REDDİ

ÖZETİ: İşe iade davasının özelliği nedeniyle başka talep ve davaların işe iade ile
birlikte görülmesi ve karara bağlanması mümkün değildir. Mahkemece bu nedenle diğer
taleplerle ilgili bir yargılama yapılmamıştır. Ancak, buna rağmen davacının ihbar ve kıdem
tazminatı haklarının saklı tutulmasına dair talebinin reddinden dolayı davalı yararına
vekalet ücretine hükmedilmesi isabetli olmamıştır. Esasen davacının bu haklarının saklı
tutulması talebinin reddine karar verilmesine bu davada gerek de yoktur.

DAVA: Davacı, feshin geçersizliği ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde taraflar avukatlarınca temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı işçi, iş sözleşmesinin geçerli sebep olmadan feshedildiğini ileri sürerek feshin
geçersizliği ile işe iadesine ve buna bağlı tazminat ile boşta geçen süre ücretinin hüküm altına
alınması isteğinde bulunmuştur.
Davalı işveren, sözleşmenin işçinin mazeretsiz işe gelmemesinden dolayı geçerli
nedenle feshedildiğini belirterek davanın reddine karar verilmesini istemiştir,
Mahkemece gösterilen sebebin geçersiz olduğu gerekçesi ile feshin geçersizliğine ve
davacı işçinin işe iadesine, işe başlatılmadığı takdirde ödenmesi gereken tazminat miktarının
davacının dört aylık ücret tutarı olarak belirlenmesine ve boşta geçen süre için dört aylık ücret
ve diğer haklarının ödenmesi gerektiğinin tespitine karar verilmiştir.
Hüküm davacı ve davalı tarafından temyiz edilmiştir.
Dosyadaki bilgi ve belgelere göre feshin geçerli bir nedenle yapılmadığı anlaşıldığından
mahkemece feshin geçersizliğine ve davacı işçinin işe iadesine dair verilen karar yerindedir..
Ayrıca, işe iade davasının özelliği nedeniyle başka talep ve davaların işe iade ile birlikte
görülmesi ve karara bağlanması mümkün değildir. Mahkemece bu nedenle diğer taleplerle
ilgili bir yargılama yapılmamıştır. Ancak, buna rağmen davacının ihbar ve kıdem tazminatı
haklarının saklı tutulmasına dair talebinin reddinden dolayı davalı yararına vekalet ücretine
hükmedilmesi isabetli olmamıştır. Esasen davacının bu haklarının saklı tutulması talebinin red-
dine karar verilmesine bu davada gerek de yoktur.
Diğer taraftan, dosyada davacı tarafından 22.000.000 TL harç, 600.000 TL dosya gideri
ki toplam:22.600.000 TL yargılama gideri yapıldığı halde ,mahkemece 10.100.000 TL harcın
davalıdan alınmasına karar verilmesi de hatalıdır.
Dairemizce,4857 sayılı yasanın 20/3 maddesi gereği aşağıdaki şekilde karar verilmiştir
SONUÇ: Yukarıda açıklanan nedenlerle,
1- Köprübaşı Asliye (İş) Mahkemesinin 22.10.2004 tarih ve 2004/45 E, 2004/106 K.
Sayılı kararının bozularak ortadan kaldırılmasına,
2- Davanın KABULÜNE, davalı işverence yapılan feshin geçersizliğine ve davacının işe
iadesine,
3- Davacının süresi içerisinde başvurusuna rağmen işverence işe başlatılmaması halinde
ödenmesi gereken tazminat miktarının davacının dört aylık ücreti olarak belirlenmesine,
4- Davacının süresi içinde başvurması halinde hak kazanılacak olan ve kararın
kesinleşmesine kadar en çok 4 ay ücret ve diğer haklarının davalıdan alınarak davacıya
ödenmesi gerektiğinin tespitine,
5- Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6- Davacı kendisini vekille temsil ettirdiğinden karar tarihinde yürürlükte bulunan
Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca 350 YTL vekalet ücretinin davalıdan alınarak
50
davacıya Ödenmesine,
7- Davacı tarafından yapılan toplam 22.6 YTL yargılama giderinin davalıdan alınarak
davacıya ödenmesine,
8- Temyiz harcının isteği halinde yatıran taraflara iadesine, dair,kesin olarak 3.2.2005
tarihinde oybirliği ile karar verildi.

51
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/31715 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/2889 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 02.02.2005

• İŞE İADE DAVASI DEVAM EDERKEN İŞÇİNİN İŞE ALINMASI


• DAVANIN KONUSUZ KALMASI
• BOŞTA GEÇEN SÜRENİN ÜCRETİ

ÖZETİ: Dava devam ederken, davacının işe başlatılmış olması, aksi ileri
sürülmedikçe, davalı işverenin feshin geçerli bir sebebe dayanmadığını kabul ettiği şeklinde
değerlendirilmelidir. 4857 sayılı kanunun 21. maddesine göre, boşta geçen süre ücreti,
feshin geçersizliğine ilişkin karar verilmesi ve işe başlatılmak için işverene süresinde başvu-
rulması şartına bağlıdır. Somut olayda, boşta geçen süre ücretine ilişkin bu şartların
yargılama sırasında, davacının işe başlatılmasıyla, önceden gerçekleştiği kabul edilmelidir.
Davanın açılmasına davalı sebebiyet verdiğinden davalı lehine vekalet ücreti takdir
edilmemesi isabetlidir. Ancak dava konusuz kaldığından, işe iadeye ilişkin davanın reddi
hatalıdır. Bu durumda davacı işçi, açıkça feragat etmemiş ya da talebini geri almamış ise
boşta geçen en çok dört aylık ücret ve diğer haklarının hüküm altına alınması gerekir.

DAVA: Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, konusu kalmayan davayı reddetmiştir.
Hüküm süresi içinde taraflar avukatlarınca temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü
Davacı işçi, iş sözleşmesinin geçerli sebep olmadan feshedildiğini ileri sürerek feshin
geçersizliği ile işe iadesine, işe başlatılmama tazminatına ve boşta geçen süre ücretine karar
verilmesi isteğinde bulunmuştur.
Mahkemece davacının işe başlatılmış olmasından dolayı davanın konusuz kalması
nedeniyle reddine, davacının boşta geçen süre ücretine ilişkin talebinin de reddine karar
verilmiştir.
Ancak, dava devam ederken, davacının işe başlatılmış olması, aksi ileri sürülmedikçe,
davalı işverenin feshin geçerli bir sebebe dayanmadığını kabul ettiği şeklinde
değerlendirilmelidir. 4857 sayılı İş Kanununun 21. maddesinin 3. ve 5. fıkralarına göre, boşta
geçen süre ücreti, feshin geçersizliğine ilişkin karar verilmesi ve işe başlatılmak için işverene
süresinde başvurulması şartına bağlıdır. Somut olayda, boşta geçen süre ücretine ilişkin bu
şartların yargılama sırasında, davacının işe başlatılmasıyla, önceden gerçekleştiği kabul
edilmelidir. Davanın açılmasına davalı sebebiyet verdiğinden davalı lehine vekalet ücreti
takdir edilmemesi isabetlidir. Ancak dava konusuz kaldığından işe iadeye ilişkin davanın reddi
hatalıdır. Bu durumda davacı işçi, açıkça feragat etmemiş ya da talebini geri almamış ise boşta
geçen en çok dört aylık ücret ve diğer haklarının hüküm altına alınması gerekir. Dosya
içeriğine göre davacı işe başlatıldıktan sonra söz konusu ücret ve diğer haklarından açıkça
feragat etmemiş, aksine boşta geçen süre ücretinin hüküm altına alınmasını istemiştir. Bu
nedenle, boşta geçen süre ücreti ve diğer haklarının hüküm altına alınması gerekirken reddi
hatalıdır.
4857 Sayılı İş Kanununun 20/3. maddesi uyarınca yerel mahkeme kararının bozularak
ortadan kaldırılması ve aşağıdaki şekilde hüküm kurulması gerekmiştir.
HÜKÜM: Yukarıda açıklanan nedenlerle;
1- Amasya 1. Asliye Hukuk (İş) Mahkemesinin 17.9.2004 tarih ve 340-395 sayılı
kararının bozularak ortadan kaldırılmasına,
2- Feshin geçersizliği ve işe iadeye ilişkin davanın konusuz kalması nedeniyle karar
verilmesine yer olmadığına,
3- Davacının geçersiz sayılan fesih bildiriminin tebliğinden işe başlatıldığı tarihe kadar üç
aylık ücret ve diğer haklarının davalıdan alınarak davacıya verilmesi gerektiğinin tespitine,
4- Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
5- Davacı kendisini vekille temsil ettirdiğinde karar tarihinde yürürlükte bulunan
Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca 350 YTL vekalet ücretinin davalıdan alınarak
52
davacıya ödenmesine,
6- Davacı tarafından yapılan 35.00 YTL yargılama giderinin davalıdan alınarak davacıya
ödenmesine,
7- Temyiz harcının isteği halinde ilgilisine iadesine, dair, kesin olarak 2.2.2005 tarihinde
oybirliği ile karar verildi.

53
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/7573 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2004/24476 4857 s. İşK/20
Tarihi: 28.10.2004

• İŞE İADE
• BOŞTA GEÇEN SÜRE ÜCRETİ
• MAKTU HARÇ

ÖZETİ: Feshin geçersizliğinin sonucuna bağlanan işe başlatmama tazminatı ve boşta


geçen süre ücret alacağı, davacının başvurusu ve davalının işe başlatmaması hâlinde
uygulanması gereken tespit niteliğinde hükümler olduğundan, miktar belirtilmeksizin karar
altına alınmalıdır. Ayrıca işe başlatmama tazminatı ve boşta geçen süre ücreti talep olmasa
da re'sen dikkate alınmalıdır. Keza tespit niteliğindeki bu hüküm nedeni ile karar harcı ve
vekâlet ücretinin maktu olarak takdiri gerekir.

DAVA: Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, isteği kabul etmiştir.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
İş sözleşmesinin 4857 sayılı İş Kanununun 18 ve devamı maddelerine aykırı olarak
feshedildiğini iddia eden davacı, feshin geçerli nedenle yapılmadığını belirterek feshin
geçersizliğine ve işe iadesi ile olası ödenecek tazminatı ve ıslah ile bir yıllık tazminata karar
verilmesini talep etmiştir.
Davalı sokak temizliğini yapmadığı için belediyenin tuttuğu tutanaklar üzerine 4857
sayılı kanunun 25/II-h maddesi gereğince iş akdinin feshedildiğini savunmuştur.
Mahkemece sendikal örgütlenmede öncülük yapan beş kişiden biri olduğu için
savunması da alınmadan sendikal nedenle işten çıkarıldığı gerekçesi ile feshin geçersizliğine
bir yıllık tazminatın 3.672.000.000 TL en çok dört aya kadar ücretin 912.000.000 TL.olarak
belirlenmesine karar verilmiştir.
Dosya içeriğine, toplanan delillere göre, mahkeme kararının yerinde olduğu feshin
sendikal nedenlerden kaynaklandığı anlaşılmaktadır.
4857 sayılı İş Kanunun da düzenlenen ve feshin geçersizliğinin sonucuna bağlanan işe
başlatmama tazminatı ve boşta geçen süre ücret alacağı, davacının başvurusu ve davalının işe
başlatmaması halinde uygulanması gereken tespit niteliğinde hükümler olduğundan, miktar
belirtilmeksizin karar altına alınmalıdır. Ayrıca işe başlatmama tazminatı ve boşta geçen süre
ücreti talep olmasa da resen dikkate alınmalıdır. Keza tespit niteliğindeki bu hüküm nedeni ile
karar harcı ve vekalet ücretinin maktu olarak takdiri gerekir.
4857 sayılı İş Yasasının 20/3. maddesi uyarınca Dairemizce aşağıdaki şekilde karar
verilmiştir.
HÜKÜM: Yukarıda açıklanan gerekçe ile;
1. Adıyaman Mahkemesinin kararının BOZULARAK ORTADAN
KALDIRILMASINA,
2. Feshin GEÇERSİZLİĞİNE ve davacının İŞE İADESİNE,
3. Davacının yasal süre içinde başvurusuna rağmen davalı işverence süresi içinde işe
başlatılmaması halinde ödenmesi gereken tazminat miktarının davacının kıdemi, fesih nedeni
dikkate alınarak takdiren davacının bir yıllık brüt ücreti tutarında belirlenmesine,
4. Davacı işçinin işe iadesi için işverene süresi içinde müracaatı halinde hak kazanılacak
olan ve kararın kesinleşmesine kadar en çok 4 aya kadar ücret ve diğer haklarının davalıdan
tahsili gerektiğinin tespitine,
5. Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6. Davacının yapmış olduğu 22.760.000 TL yargılama giderinin davalıdan tahsili ile
davacıya verilmesine, davalının yaptığı yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına,
7. Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 300.000.000 TL ücreti vekaletin
54
davalıdan alınarak davacıya verilmesine,
8. Peşin alınan temyiz harcının isteği halinde ilgilisine iadesine, 28.10.2004 gününde kesin
olarak oybirliği ile karar verildi.

55
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/733 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2004/11649 4857 s. İşK/18,19, 21
Tarihi: 13.05.2004

• İADE TAZMİNATININ MİKTARI


• TAZMİNATIN ÜST SINIRDAN VERİLMESİ

ÖZETİ: Boşta geçen süreyle ilgili ücret ve tazminatın süre itibariyle belirlenmesi
yeterlidir. Zira işe başlatmama tazminatı ve dört aya kadar boşta geçen sure için öngörülen
ücret alacağı feshin geçersizliğine bağlanmış tespit mahiyetinde hükümlerdir. Ayrıca talep
olmasa da mahkemece yasanın hükmü gereği hüküm altına alınması gerekir. Diğer taraftan
gerekçe dahi gösterilmeden tazminatın üst sınırdan belirlenmesi de doğru değildir.

DAVA: Davacı, feshin geçersizliği ile işe iadesine karar verilmesini istemiştir. Yerel
mahkeme, isteği kabul etmiştir.
Hüküm süresi içinde davalılardan B. D. Şti. avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla
dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
Dosyadaki yazılara, toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerekti-rici sebeplere
göre, fesih işleminin geçersiz nedenle yapıldığı anlaşıldığından mahkemece feshin
geçersizliğine, işe iadeye dair verilen karar dosya içeriğine uygundur.
Ancak, dairemizin kararlılık kazanan uygulamasına göre, boşta geçen süreyle ilgili ücret
ve tazminatın süre itibariyle belirlenmesi yeterlidir. Zira işe başlatmama tazminatı ve dört aya
kadar boşta geçen sure için öngörülen ücret alacağı feshin geçersizliğine bağlanmış tespit
mahiyetinde hükümlerdir. Ayrıca talep olmasa da mahkemece yasanın hükmü gereği hüküm
altına alınması gerekir. Bu nedenle mahkemece boşta geçen süreyle ilgili ücret ve tazminatın
miktar belirtilerek hüküm altına alınması hatalıdır. Diğer taraftan gerekçe dahi gösterilmeden
tazminatın üst sınırdan belirlenmesi de doğru değildir.
4857 sayılı Yasanın 20/3. maddesi uyarınca dairemizce aşağıdaki şekilde karar
verilmiştir.
HÜKÜM: Yukarıda gösterilen nedenlerle:
1. Karşıyaka İş Mahkemesinin kararının BOZULARAK ORTADAN
KALDIRILMASINA,
2. Davanın davalı B. D. Tekstil Ltd. Şti.yönünden kabulü ile işverence yapılan feshin
GEÇERSİZLİĞİNE ve davacının İŞE İADESİNE, Diğer davalılar yönünden davanın
REDDİNE,
3. Davacı işçinin yasal süre içinde başvurusuna rağmen davalı B. D. Tekstil Ltd.
Şti.tarafından süresi içinde işe başlatılmaması halinde ödenmesi gereken tazminatın davacının
hizmet süresi nazara alınarak taktiren altı aylık brüt ücreti tutarında belirlenmesine,
4. Davacı işçinin süresinde başvurması halinde hak kazanılacak olan ve kararın
kesinleşmesine kadar en çok dört aya kadar ücret ve diğer haklarının davalı B. D. Tekstil Ltd.
Şti.den alınarak davacıya ödenmesine,
5. Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6. Davacı vekili için taktir olunan 300.000.000 TL. maktu vekalet ücretinin davalı B. D.
Tekstil Ltd.Şti.den alınarak davacıya verilmesine,
7. Davalı E. E., M. E. A.Ş. ve K. Mensucat Fabrikası A.Ş. vekili için taktir olunan
300.000.000 TL. maktu vekalet ücretinin davacıdan alınarak bu davalılara verilmesine,
8. Davacı tarafça davalı B. D. Tekstil Ltd. Şti. yönünden yapılmış olan 23.200.000 TL
davacı masrafının davalı B. D. Tekstil Ltd. Şti.den alınarak davacıya verilmesine,

56
9. Davalı masraflarının taktiren (B. D. yönünden yapıldığı anlaşılmakla) kendi üzerinde
bırakılmasına,
10. Peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgilisine kesin olarak
13.5.2004 gününde oybirliği ile karar verildi.

57
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/17868 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2004/17365 4857 s. İşK/18, 20
Tarihi: 08.07.2004

• İADE KARARINA BAĞLI TAZMİNATIN TESPİT NİTELİĞİNDE OLMASI


• MİKTAR BELİRTİLMEMESİ

ÖZETİ: Boşta geçen süreyle ilgili ücret ve tazminatın süre itibariyle belirlenmesi
yeterlidir. Zira, işe başlatmama tazminatı ve dört aya kadar boşta geçen süre için öngörülen
ücret alacağı feshin geçersizliğine bağlanmış tespit mahiyetinde hükümlerdin Ayrıca, talep
olmasa da, mahkemece hüküm altına alınması gerekir. Bu nedenle mahkemece boşta geçen
süreyle ilgili ücret ve tazminatın miktar belirtilerek hüküm altına alınması hatalıdır.

DAVA: Davacı. İşe iadesine karar verilmesini istemiştir


Yerel mahkeme, isteği hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
Dosyadaki yazılara toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici sebeplere
göre, fesih işleminin sendikal nedenle yapıldığı anlaşıldığından, davalının feshin geçersizliğine
ve işe iadeye ilişkin kısmına yönelik temyiz İtirazları yerinde değildir. Keza, sendikal
tazminatın yukarıda belirtilen fesih nedeni karşısında bir yıllık ücret tutarında belirlenmesi
yerindedir.
Ancak, dairemizin kararlılık kazanan uygulamasına göre, boşta geçen süreyle ilgili ücret
ve tazminatın süre itibariyle belirlenmesi yeterlidir. Zira, işe başlatmama tazminatı ve dört aya
kadar boşta geçen süre için öngörülen ücret alacağı feshin geçersizliğine bağlanmış tespit
mahiyetinde hükümlerdir. Ayrıca, talep olmasa da, mahkemece hüküm altına alınması gerekir.
Bu nedenle mahkemece boşta geçen süreyle ilgili ücret ve tazminatın miktar belirtilerek hüküm
altına alınması hatalıdır. 4857 sayılı yasanın 20/3 Maddesi gereğince dairemizce aşağıdaki
şekilde karar verilmesi gerektiği sonuç ve kanaatine varılmıştır.
HÜKÜM: Yukarıda gösterilen nedenlerle;
1 .Gemlik Asliye (İş) Mahkemesinin kararının bozularak ORTADAN
KALDIRILMASINA,
2.Davacının hizmet akdinin feshinin iptaline ve İŞE İADESİNE,
3.Davacının yasal sürede işe başvurmasına rağmen, işverenin süresi içinde işe
başlatmaması halinde ödenmesi gereken tazminatın işçinin bir yıllık ücreti olarak
belirlenmesine,
4.Davacının işe iade için işverene süresi içinde başvurması halinde hak kazanılacak olan ve
kararın kesinleşmesine kadar en çok dört aylık ücret ve sosyal haklarının davacıya ödenmesi
gerektiğinin tespitine,
5.Davacı işçinin işe başlatılması halinde ödenen ihbar ve kıdem tazminatının boşta geçen
günler alacağından mahsubuna,
ö.Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
7.Davacı vekili için takdir olunan 300.000.000 TL Avukatlık ücretinin davalıdan alınarak
davacıya verilmesine,
8.Davacı tarafından yapılan 75.880.000 TL yargılama giderinin davalıdan alınarak
davacıya verilmesine,
9.Peşin alınan temyiz harcının istek halinde yatırana iadesine, kesin olarak 8.7.2004
tarihinde oybirliğiyle karar verildi.
58
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2003/23396 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2004/1896 4857 s. İşK/21/I
Tarihi: 10.02.2004

• İŞE İADE TAZMİNATI VE BOŞTA GEÇEN SÜRENİN ÜCRETİNE FAİZİN


BAŞLANGICI

ÖZETİ: 4857 sayılı İş Kanununun 21/1 fıkrası uyarınca hüküm altına alınan tazminat
kararının kesinleşmesinden sonra davacı işçinin süresinde işe başlatması için işverene
başvurması, bunun üzerine işverenin süresinde davacıyı işe başlatmaması halinde muaccel
olur. Bu durumda tazminat ancak işverenin davacıyı işe başlatmama koşuluna bağlı olarak
muaccel hale geleceğinden dava konusu talebe dava tarihinden itibaren faiz yürütmesi
hatalıdır.
Yine davacı işçinin çalıştırılmadığı süre için hüküm altına alınan dört aylık ücret alacağı da
kararın kesinleşmesi üzerine davacının işe başlatılması amacı ile işverene başvurması
durumunda muaccel olur. Diğer bir deyişle bu konuda verilen karar tespit niteliğinde
olduğundan işverenin temerrüdü işçinin başvurusuna bağlıdır. Bu nedenle ücret için faize
karar verilmesi yerinde değildir.

DAVA: Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine, karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı, davalı işyerinde çalışırken iş sözleşmesinin işveren tarafından haksız
feshedildiğini belirterek 4857 sayılı Yasa gereğince feshin geçersizliğine, işe iadesine ve boşta
geçen süre için ücret ve tazminatın davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmişti.
Davalı, davacının tüm parasal haklan ödenerek işten çıkarıldığını bu nedenle davanın
reddine karar verilmesini istemiştir.
Mahkemece feshin geçersizliğine, davacının işe iadesine ve davacının süresinde
başvurmasına rağmen işverence işe başlatılmaması halinde dört aylık ücreti tutarında
tazminatın dava tarihinden itibaren yasal faiz yürütülmek suretiyle boşta geçen süre için en çok
dört aylık ücretinin faizi ile birlikte davalıdan tahsiline karar verilmiştir.
Dosyadaki bilgi ve belgelere göre davalının, davacı işçinin iş akdinin feshinin
geçersizliğine ve işe iadesine ilişkin temyiz itirazları yerinde değildir.
4857 sayılı İş Kanunu'nun 21/1 fıkrası uyarınca hüküm altına alınan tazminat kararının
kesinleşmesinden sonra davacı işçinin süresinde işe başlatması için işverene başvurması,
bunun üzerine işverenin süresinde davacıyı işe başlatmaması halinde muaccel olur. Bu
durumda tazminat ancak işverenin davacıyı işe başlatmama koşuluna bağlı olarak muaccel
hale geleceğinden dava konusu talebe dava tarihinden itibaren faiz yürütmesi hatalıdır.
Yine davacı işçinin çalıştırılmadığı süre için hüküm altına alınan dört aylık ücret
alacağıda kararın kesinleşmesi üzerine davacının işe başlatılması amacı ile işverene
başvurması durumunda muaccel olur. Diğer bir deyişle bu konuda verilen karar tespit
niteliğinde olduğundan işverenin temerrüdü işçinin başvurusuna bağlıdır. Bu nedenle ücret için
faize karar verilmesi verinde değildir.
Bu nedenlerle işe başlatılmama halinde ödenecek tazminat ve boşta geçen sürelere ait
ücretin faizine ilişkin mahkeme kararının bozularak ortadan kaldırılması gerekmiştir.
SONUÇ: Yukarıda belirtilen nedenlerle;
1.İzmir 5. İş Mahkemesinin 6.11.2003 tarih ve 618-12 sayılı işe başlatılmama halinde
ödenecek tazminatın faizi ile çalışılmayan süre için ücret alacağının faizine dair kararının
BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA
2.İşverence, davacının iş sözleşmesinin fesih işleminin GEÇERSİZLİĞİ ve davacının
işine iadesine.
3.Davacının karar kesinleştikten sonra yasal süre içerisinde başvurmasına rağmen
işverence işe başlatılmaması halinde ödenmesi gereken tazminat 4 aylık ücreti olarak
belirlenmesine.
4.Kararın kesinleşmesine kadar çalışılmayan süre için en çok dört aya kadar ücret ve
diğer hakların davalıdan tahsiline.
5.Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına.
59
6. Davacının yapmış olduğu TL. Yargılama giderinin davalıdan alınarak davacıya
verilmesine
7. Peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, kesin olarak 10.2.2004 günü
oybirliğiyle karar verildi.

60
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/8851 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/37122 1475 s. İşK/14
Tarihi: 24.11.2005 4857 s. İşK/18-21

• İŞE İADE DAVASI İLE BİRLİKTE KIDEM TAZMİNATI İSTENMESİ


• GEÇERSİZ FESİH
• YENİ BİR DAVANIN AÇILMASI

ÖZETİ: İşe iade kararı ile 7.7.2003 tarihinde feshin gerçekleşmediği kabul edildiğine
göre; davanın açıldığı 25.7.2003 tarihinde gerçekleşmiş bir fesih bulunmamaktadır. Akdin
feshinin gerçekleşmesine bağlı kıdem, ihbar tazminatı ile yıllık izin ücreti isteklerinin
açıklanan nedenlerle reddi gerekir.

DAVA: Davacı, feshin geçersizliği ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, isteği kabul etmiştir.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
1. Dosyadaki yazılara toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici sebeplere
göre, davalının aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde değildir.
2. Davacı 25.7.2003 günlü dava dilekçesinde hizmet akdinin haklı ve geçerli neden
bulunmadığı halde 7.7.2003 tarihinde davalı işverence feshedildiğini iddia ederek işe iadesine,
boşta geçen süre ücreti ile işe başlatmama tazminatına ve ayrıca kıdem, ihbar tazminatı, yıllık
ücretli izin, fazla mesai ve genel tatil alacak isteklerinin davalıdan tahsiline karar verilmesini
talep etmiştir.
Davalı davanın reddi gerektiğini savunmuştur.
Mahkeme yargılama sırasında 12.9.2003 günlü oturumda işe iade davasının ihbar
tazminatı, kıdem tazminatı, izin ücreti ve işçilik alacakları ile ilgili isteklerinin ayrılmasına
karar verilip, ayrılan işçilik alacakları davasının ayrı bir esasa kaydının yapıldığı, işe iade
davasının yargılamasının sürdürülerek davacının 10.11.2003 tarihinde işe iadesine karar
verildiği, kesin olan bu karar üzerine işverenin davacıyı işe başlatmadığı dosya içeriğinden ve
tarafların karşılıklı beyanlarından anlaşılmaktadır.
İşe iade davası kabul edilmekle işverenin 7.7.2003 günlü feshinin geçersizliği kabul
edilmiş olmaktadır. Dairemizin istikrar kazanan uygulamasına göre iş akdinin feshi, işe iade
kararı üzerine işçinin işe başlatılmadığı tarihte gerçekleşmiş olmaktadır. Her dava açıldığı
tarihteki koşullara göre değerlendirilir. İhbar tazminatı, kıdem tazminatı ve izin ücretleri
taleplerini kapsayan dava akdin 7.7.2003 günü feshedildiği gerekçesi ile 25.7.2003 tarihinde
açılmıştır. İşe iade kararı ile 7.7.2003 tarihinde feshin gerçekleşmediği kabul edildiğine göre;
davanın açıldığı 25.7.2003 tarihinde gerçekleşmiş bir fesih bulunmamaktadır. Akdin feshinin
gerçekleşmesine bağlı kıdem, ihbar tazminatı ile yıllık izin ücreti isteklerinin açıklanan
nedenlerle reddi gerekirken yazılı şekilde kabulü hatalıdır.
Davacı işe iade davasından sonra işe başlatılmaması ile feshin gerçekleştiği tarihe göre
yeni bir dava açarak alacaklarını talep edebilir.
SONUÇ: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin alınan
temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 24.11.2005 gününde oybirliği ile karar verildi.

61
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/34030 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/38928 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 08.12.2005 2821 s. Sendikalar K/31

• İŞE İADEDEN ASIL İŞ VERENİN SORUMLU OLMASI


• İŞKOLUNUN KAPSAMINA GİRMEYEN BİR SENDİKAYA İŞÇİLERİN ÜYE
OLMASI
• SENDİKAL BASKI

ÖZETİ: Mahkeme feshin geçersizliğine ve işe iadeye karar verirken, asıl işverenin
muvazaalı işlemlerle işçileri diğer şirketlerin işçisi gibi gösterdiğini de tespit etmiş olup,
mahkemenin bu tespiti dosya içindeki kanıt ve belgelere uygun olmakla beraber hüküm
fıkrasında iade edilecek işverenin de açıkça gösterilmesi gerekirdi.

DAVA: Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, isteği kabul etmiştir.
Hüküm süresi içinde davalılar avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya
incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı işçi, iş sözleşmesinin sendikal nedenlerle davalılardan İ. Ambalaj Sanayi ve
Ticaret AŞ. tarafından feshedildiğini, bu şirketin aynı adreste, aynı iş alanında aynı makineler
ve araç gereçlerle çalıştırdığı işçileri muvazaalı olarak diğer firmaların işçileri olarak
gösterdiğini de belirtmek suretiyle feshin geçersizliğine, davacının işe iadesine, boşta geçirdiği
4 aya kadar ücretinin ödenmesine, işe başlatılmaması halinde sendikal nedenle fesih
gerçekleştiğinden 12 aylık ücreti tutarında tazminat ödenmesine karar verilmesini talep
etmiştir.
Davalı İ. Ambalaj Sanayi ve Ticaret AŞ. cevabında; işçilerin yüklenici firmaların işçileri
olmaları dolayısıyla kendisine husumet düşmeyeceğine ve davacının üyesi olduğu sendikanın
işkolu itibarıyla şirketlerinde faaliyette bulunmasının mümkün olmadığını belirterek davanın
reddini istemiştir.
Diğer davalı şirkette, bir kısım işlerin diğer şirket tarafından ihale yoluyla kendilerine
verildiğini belirterek isteğin reddini istemiştir.
Mahkeme, sendikal nedenlerle fesih işleminin yapıldığını kabul ederek feshin
geçersizliğine, davacının işe iadesine, 12 aylık tutarında tazminat ve 4 aylık ücretin
ödenmesine karar vermiştir.
Mahkeme feshin geçersizliğine ve işe iadeye karar verirken, asıl işverenin muvazaalı
işlemlerle işçileri diğer şirketlerin işçisi gibi gösterdiğini de tespit etmiş olup, mahkemenin bu
tespiti dosya içindeki kanıt ve belgelere uygun olmakla beraber hüküm fıkrasında iade
edilecek işvereninde açıkça gösterilmesi gerekirdi.
Fesih işlemini geçersiz kabul eden mahkeme sendikal nedenlerden dolayı tazminatı 12 ay
olarak belirlemiştir.
Davalı işverenin iddiası gibi işçilerin T. Sendikası üyesi oldukları belirgindir. İşyerinin İ.
R. Uluslararası Dağıtım ve Ticaret AŞ.den davalı işverence devralındığı ve işyerinin
kesinleşmiş yargı kararı ile İş kollan Tüzüğünün 22. sıra numarasında yer alan Ardiye ve
Depoculuk işkolunun kapsamında olduğu yönünde de taraflar arasında bir uyuşmazlık
bulunmamaktadır.
İşverenin işçilerle görüşerek üye oldukları Sendikanın iş kolunun farklı olduğunu ve bu
durumun kendilerine bir yarar sağlamayacağı ve bu nedenle üyelikten çekilmelerini istediğini
tanıklar beyan etmişlerdir.
Gerçekten bir işçi çalıştığı işyerinin kapsamına giren işkolunda ki bir sendikaya üye
olabilir. Davacı tanıkları üye oldukları sendikayı işyerinde örgütlemeye çalıştıklarını ancak,
işverenin bu sendikanın işyerinde faaliyet göstermesini istemediğini ve bu nedenle işçileri
çıkarmış olabileceğini belirtmişlerse de beyanları inandırıcı görülmemiştir. İşverenin işçileri
üyelikten ayrılmaya veya işyerinde çalışabilmek için üye olmama zorunda bıraktığını kesin
olarak ifade edememişlerdir. İşverenin üye olunan Sendikanın işyerinde yetkili, sendika olma
koşuluna sahip olmadığının bilinci içinde olduğu da görülmekle sendikal nedenle işten
çıkarılma yönündeki mahkeme tespiti yerinde değildir.
Bu nedenlerle 4857 Sayılı İş Kanunun'da düzenlenen ve feshin geçersizliğinin sonucuna
bağlanan işe başlatmama tazminatının aşağıda hüküm fıkrasında belirtilen süre kadar tespitiyle
aşağıdaki şekilde hüküm kurulmuştur.
HÜKÜM: Yukarıda açıklanan gerekçelerle;
1. G. İş Mahkemesinin 1.9.2005 gün ve 2004/1140 esas, 2005/412 karar sayılı hükmünün
bozularak ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. İşveren, İ. Ambalaj Sanayi ve Ticaret AŞ. tarafından yapılan FESHİN
GEÇERSİZLİĞİNE ve davacının bu işverenin işyerine İŞE İADESİNE,
62
3. Diğer davalı şirket hakkındaki davanın husumet nedeniyle REDDİNE,
4. Davacının yasal sürede başvurmasına rağmen işverenin süresi içinde işe başlatmaması
halinde ödenmesi gereken tazminat miktarının işçinin (4) aylık ücreti tutarı olarak
belirlenmesine,
5. Davacı işçinin işe iadesi için işverene süresi içinde başvurusu halinde hak kazanılacak
olan ve kararın kesinleşmesine kadar en çok 4 aya kadar ücret ve diğer haklarının davalıdan
tahsilinin gerektiğine,
6. Harç peşin alındığından yeniden harç alınmasına yer olmadığına,
7. Davacının yapmış olduğu 29 YTL. yargılama giderinin davalıdan tahsili ile davacıya
verilmesine, davalının yaptığı yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına,
8. Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 400 YTL. avukatlık ücretinin
davalıdan alınarak davacıya verilmesine,
9. Peşin alınan temyiz harcının isteği halinde ilgilisine iadesine, kesin olarak
8.12.2005 tarihinde oybirliği ile karar verildi.

63
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/36962 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/40027 4857 s. İşK/2,18-21
Tarihi: 19.12.2005

• ASIL İŞVERENİN SORUMLULUĞU


• İŞE İADE TAZMİNATI
• ÇALIŞTIRILMAYAN SÜRE ÜCRETİ

ÖZETİ: Davalılar arasında asıl işveren-alt işveren ilişkisi bulunduğuna ve davacı işçi
davalı V. Gıda İnş. Sanayi Tic. Ltd. Şti 'nin işçisi olduğuna göre işe iadeye ilişkin hükmün
bu davalı hakkında kurulması işe başlatmama halinde ödenmesi gereken tazminatı ile
davacının çalıştırılmadığı en çok dört aylık ücretinin ise davalılardan müştereken ve
müteselsilen tahsili gerektiğinin tespitine karar verilmesi gerekir.

DAVA: Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini Yerel mahkeme,
isteği hüküm altına almıştır. Hüküm süresi içinde davalı M. avukatı tarafından temyiz edilmiş
olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı işçi, iş sözleşmesinin geçerli neden olmadan işverence feshedildiğini ileri sürerek
feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini, işe başlatılmama halinde ödenmesi
gereken tazminat ile boşta geçen süre ücretinin belirlenmesini istemiştir.
Davalı M. Genel Müdürlüğü, davacının ihale ile iş alan diğer davalı şirketin işçisi
olduğunu, husumet nedeniyle davanın reddini savunmuştur.
Davalı şirket, davacının tüm haklarını alarak şirketini ibra ettiğini, davanın haksız olarak
açıldığını belirterek reddine karar verilmesini talep etmiştir.
Mahkemece, davalılar arasında asıl işveren-alt işveren ilişkisi olduğu belirtilerek iş
sözleşmesinin geçerli neden olmadan feshedildiği gerekçesi ile isteğin kabulü yolunda hüküm
kurulmuştur.
Karar davalı M. Genel Müdürlüğü tarafından temyiz edilmiştir.
Davalılar arasında asıl işveren-alt işveren ilişkisi bulunduğuna ve davacı işçi davalı V.
Gıda İnş. Sanayi Tic. Ltd. Şti.nin işçisi olduğuna göre işe iadeye ilişkin hükmün bu davalı
hakkında kurulması işe başlatmama halinde ödenmesi gereken tazminatı ile davacının
çalıştırılmadığı en çok dört aylık ücretinin ise 4857 sayılı İş Kanununun 2. maddesi uyarınca
davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsili gerektiğinin tespitine karar verilmesi gerekir.
Mahkemece bu yön göz önünde bulundurulmadan ve hangi davalı hakkında hüküm kurulduğu
açıkça belirtilmeden sonuca gidilmesi hatalıdır.
Belirtilen nedenlerle, yerel mahkeme kararının 4857 sayılı İş Kanunun 20/3 maddesi
uyarınca bozularak ortadan kaldırılması ve aşağıdaki şekilde hüküm kurulması gerekmiştir.
HÜKÜM: Yukarda açıklanan gerekçe ile;
1-Yerel Mahkeme kararının bozularak ortadan kaldırılmasına,
2- Feshin geçersizliğine ve davacının davalı V. Gıda İnş. Sanayi Tic. Ltd. Şti. işyerindeki
işe iadesine,
3- Davacının yasal süre içinde başvurusuna rağmen davalı işverence süresi içinde işe
başlatılmaması halinde, davalılar tarafından müştereken ve müteselsilen ödenmesi gereken
tazminat miktarının davacının kıdemi, fesih nedeni dikkate alınarak takdiren davacının 4 aylık
brüt ücreti tutarında belirlenmesine,
4- Davacı işçinin işe iadesi için işverene süresi içinde müracaatı halinde, hak kazanılacak
olan ve kararın kesinleşmesine kadar en çok 4 aya kadar ücret ve diğer haklarının davalılardan
müştereken ve müteselsilen tahsili gerektiğinin tespitine,
5- Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6- Davacının yapmış olduğu (6.70) YTL yargılama giderinin davalılardan tahsili ile
davacıya verilmesine, davalının yaptığı yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına,
7- Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 400.- YTL ücreti vekaletin
davalılardan alınarak davacıya verilmesine,
8- Peşin alınan temyiz harcının isteği halinde ilgilisine iadesine, kesin olarak 19.12.2005
gününde oybirliği ile karar verildi.

64
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/19113 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/26768 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 10.10.2006

• İŞE İADE DAVASI


• FESİH GEÇERLİ NEDENE DAYANMADIĞI İDDİASI
• FESİH GEREKÇESİ YAPILAN HUSUSUN UZMANLIK GEREKTİRMESİ

ÖZETİ: Olayın uzmanlığı gerektirdiği ve bankacı bilirkişi marifetiyle


değerlendirilmesinin yerinde olacağı açıktır. Gerçekten işverence fesih gerekçesi yapılan
hususlar davacı işçi tarafından kabul edilmediğine göre bankacı bilirkişi marifetiyle
soruştuma raporunda belirtilen krediler yönünden inceleme yapılmalı ve davacının bu
krediler sebebiyle kusurlu davranıp davranmadığının açıklığa kavuşturulmalıdır.

Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, davayı reddetmiştir.
Hüküm süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü
Davacı işçi, iş sözleşmesinin geçerli sebep olmadan feshedildiğini ileri sürerek feshin
geçersizliği ile işe iadesine ve buna bağlı tazminat ile boşta geçen süre ücretinin hüküm altına
alınması isteğinde bulunmuştur.
Davalı işveren davalı bankada şube müdürü olarak çalışmış olan davacının usulsüz
bankacılık işlemleri sebebiyle iş sözleşmesinin feshedildiğini belirterek davanın reddine karar
verilmesini talep etmiştir.
Mahkemece ilk duruşmada davanın reddine karar verilmiştir.
Dosya içindeki bilgi ve belgelere göre davacı işçi işyerinde 20 yıla yakın süre ile
çalışmıştır. Daha önce de çeşitli disiplin cezalan almış, son olarak davalı banka teftiş kurulu
başkanlığınca hazırlanan 20.1.2006 tarih ve 2006/ 1 sayılı rapor doğrultusunda iş sözleşmesi
usulsüz bankacılık işlemleri ve bankanın zarara uğratıldığı gerekçesiyle sona erdirilmiştir.
Davacı işçi söz konusu suçlamayı kabul etmediğini ileri sürmüştür. Olayın uzmanlığı
gerektirdiği ve bankacı bilirkişi marifetiyle değerlendirilmesinin yerinde olacağı açıktır.
Gerçekten işverence fesih gerekçesi yapılan hususlar davacı işçi tarafından kabul edilmediğine
göre bankacı bilirkişi marifetiyle soruşturma raporunda belirtilen krediler yönünden inceleme
yapılmalı ve davacının bu krediler sebebiyle kusurlu davranıp davranmadığının açıklığa
kavuşturulmalıdır. Eksik incelemeyle karar verilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
SONUÇ: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin
alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 10.10.2006 gününde oybirliğiyle karar
verildi.

65
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/18364 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/26051 4857 s. İşK/18-21,25
Tarihi: 09.10.2006
• İŞE İADE DAVASI
• GEÇERLİ NEDENLE FESİH
• İŞÇİNİN ALKOLLÜ ARAÇ KULLANARAK TANITIM GÖREVİNİ AKSATMASI
• İŞÇİNİN DAVRANIŞINDAN KAYNAKLANAN OLUMSUZLUK
ÖZETİ : Davacıya tahsis edilen araç, 4857 sayılı İş Kanunu uyarınca işyeri kavramı
içerisindedir. Davacı işçi davranışı ile, işverence tahsis edilen aracı alkollü kullanmış ve
ehliyetine 6 ay süre ile el konulması nedeni ile araç kullanarak yerine getirdiği tanıtım
görevini de aksatmış bulunmaktadır. Davacı işçinin davranışından kaynaklanan bu neden
işyerinde olumsuzluklara yol açmıştır. Fesih geçerli nedene dayanmaktadır. Mahkemece,
feshin geçersizliğine gerekçe gösterilen, davacının amiri konumundaki kişinin bilgisi dahilinde
bu eylemleri gerçekleştirmesi, amirinin araç kullanmasına engel olmaması, tek sorumlunun
davacı olmaması, davacının yasal sınırın çok az üzerinde alkol alması, davacının ehliyetinin
geri alınmasının tek başına iş sözleşmesinin feshi için neden olamaması ve benzer olayda
davalı işverenin diğer bir işçinin iş sözleşmesini feshetmemesi gibi nedenler, geçerli nedeni
ortadan kaldırmaz.

Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, isteği hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü
İş sözleşmesinin davalı işveren tarafından geçerli neden olmadan feshedildiğini
belirterek feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmiştir.
Davalı işveren vekili, tıbbi tanıtım sorumlusu olarak çalışan ve kendisine işverence işi
nedeni ile araç tahsis edilen davacının, "İlaç tanıtımı sonrası, 25.04.2005 tarihinde yemek
yeme sırasında alkol aldığım, işyeri eklentilerinden sayılan araçta alkollü binme ve aracı
alkollü kullandığım, 26.04.2006 tarihinde yapılan polis kontrolünde %64 promil alkollü
olduğunun tespiti sonucu ehliyetine 6 ay süre ile el konduğunu, ilaç tanıtımında araç
kullanamayarak tanıtım işini yapamadığı ve bu şekilde işini aksatması nedeni ile 4857 sayılı İş
Kanunu'nun 25/11 maddesi uyarınca" iş sözleşmesinin feshedildiğini savunmuştur.
Mahkemece, davacının bir yemekten sonra işverene ait araçla alkollü vaziyette araç
kullanıp, ehliyetine 6 ay süre ile el konulma olayının iş güvenliğini tehlikeye atması yasalar ve
şirket yönetmeliğine aykırı olduğu kabul edilmiş ise de, davacının amiri konumundaki kişinin
bilgisi dahilinde bu eylemleri gerçekleştirdiği, amirinin araç kullanmasına engel olması
gerektiği, tek sorumlunun davacı olmadığı, davacının alkol sınırının yasal sınırın çok az
üzerinde olduğu, davacının ehliyetinin geri alınmasının tek başına iş sözleşmesinin feshi için
neden olamayacağı, benzer olayda davalı işverenin diğer bir işçinin iş sözleşmesini
feshetmediği, feshin geçerli nedene dayanmadığı gerekçesi ile istemin kabulüne karar
verilmiştir.
4857 Sayılı İş Kanunu'nun 18.maddesinde iş sözleşmesinin işveren tarafından işçinin
yeterliliğinden veya davranışlarından kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanılarak
feshedilebileceği düzenlenmiştir. Söz konusu geçerli nedenler, İş Kanunu'nun 25.maddesinde
belirtilen derhal fesih için öngörülen nedenler yanında, bu nitelikte olmamakla birlikte, işçinin
ve işyerinin normal yürüyüşünü olumsuz etkileyen hallerdir. İşçinin yeterliliğinden veya
davranışlarından kaynaklanan sebepler ancak işyerinde olumsuzluklara yol açması halinde
fesih için geçerli sebep olabilirler. İş ilişkisinin sürdürülmesinin işveren açısından önemli ve
makul ölçüler içinde beklenemeyeceği durumlarda, feshin geçerli sebeplere dayandığı kabul
edilmelidir.
Somut olayda, tıbbi tanıtım sorumlusu olarak davalı işverene hizmet veren ve davalının
tahsis ettiği aracı, iş görme edimini yerine getirme sırasında kullanan davacı, amiri
konumundaki işçi ile birlikte, tanıtım yapılan doktorlarla yemek yediği, bu yemek sırasında
alkol alan davacının, trafiğe alkollü şekilde çıktığı, alkol kontrolü sonrası güvenlik
kuvvetlerince hakkında tutanak tutulduğu ve ehliyetine 6 ay süre ile el konduğu, davacının bu
olay nedeni ile savunmasının alındığı ve iş sözleşmesinin bu nedenlerle feshedildiği
anlaşılmaktadır. Esasen bu konu mahkemenin de kabulündedir. Davacıya tahsis edilen araç,
4857 sayılı İş Kanunu'nun 2/3 maddesi uyarınca işyeri kavramı içerisindedir. Davacı işçi
davranışı ile, işverence tahsis edilen aracı alkollü kullanmış ve ehliyetine 6 ay süre ile el
konulması nedeni ile araç kullanarak yerine getirdiği tanıtım görevini de aksatmış
bulunmaktadır. Davacı işçinin davranışından kaynaklanan bu neden işyerinde olumsuzluklara
yol açmıştır. Fesih geçerli nedene dayanmaktadır. Mahkemece, feshin geçersizliğine gerekçe
gösterilen, davacının amiri konumundaki kişinin bilgisi dahilinde bu eylemleri gerçekleş-
66
tirmesi, amirinin araç kullanmasına engel olmaması, tek sorumlunun davacı olmaması,
davacının yasal sınırın çok az üzerinde alkol alması, davacının ehliyetinin geri alınmasının tek
başına iş sözleşmesinin feshi için neden olamaması ve benzer olayda davalı işverenin diğer bir
işçinin iş sözleşmesini feshetmemesi gibi nedenler, geçerli nedeni ortadan kaldırmaz. Davanın
reddi yerine yazılı şekilde kabulü hatalı bulunmuştur.
4857 Sayılı İş Kanunun 20/3.maddesi uyarınca Dairemizce aşağıdaki şekilde hüküm
kurmak gerekmiştir.
SONUÇ: Yukarda açıklanan gerekçe ile;
1. Mahkemenin karanının BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA,
2.Davanın REDDİNE,
3.Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
4.Davacının yapmış olduğu yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına, davalının yaptığı
20 YTL. yargılama giderinin davacıdan tahsili ile davalıya ödenmesine,
5.Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 400-YTL ücreti vekaletin davacıdan
alınarak davalıya verilmesine,
6. Peşin alınan temyiz harcının isteği halinde davalıya iadesine, kesin
olarak 9.10.2006 tarihinde oybirliği ile karar verildi.

67
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/16831 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/22127 4857 s. İşK/2,18-21
Tarihi: 12.09.2006 1475 s. İşK/14
• İŞE İADE DAVASI
• FESHE BAĞLI HAKLAR
• KIDEM TAZMİNATI
• İŞÇİNİN İŞE İADESİ HALİNDE FESHİN SÖZ KONUSU OLMAYACAĞI
• İŞE BAŞLATILMAMA

ÖZETİ: İşçinin eski işine iade edilmiş olması halinde fesih söz konusu olmadığından
feshe bağlı haklar olan ihbar ve kıdem tazminatına hak kazanılması söz konusu
olmayacaktır. İşe başlatılmama halinde ise işçinin işe başlatılmayacağının açıklandığı ya da
bir aylık işe başlatma süresinin dolduğu an, fesih tarihi olarak kabul edilmeli ancak davacı
temyiz yoluna başvurmadığından usulü kazanılmış hak ilkesi nazara alınarak buna göre
sonuca gidilmelidir.

Taraflar arasındaki, kıdem, ihbar ve kötü niyet tazminatının ödetilmesi davasının yapılan
yargılaması sonunda; ilamda yazılı nedenlerle gerçekleşen miktarın faiziyle birlikte davalıdan
alınarak davacıya verilmesine ilişkin hüküm süresi içinde duruşmalı olarak temyizen
incelenmesi davalı avukatınca istenilmesi üzerine dosya incelenerek işin duruşmaya tabi
olduğu anlaşılmış ve duruşma için 12.9.2006 Salı günü tayin edilerek taraflara çağrı kağıdı
gönderilmişti. Duruşma günü davalı adına Avukat K. geldi. Karşı taraf adına kimse gelmedi.
Duruşmaya başlanarak hazır bulunan avukatın sözlü açıklaması dinlendikten sonra duruşmaya
son verilerek dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı işçi ihbar ve kıdem tazminatı isteklerinde bulunmuş, mahkemece her iki isteğin
de kabulüne karar verilmiştir. Bu davadan önce davacı işçi feshin geçersizliğinin tespiti ile işe
iade istemli bir başka dava açmış ve anılan davada işe iadeye dair karar verilmiştir. Kesinleşen
işe iade kararı üzerine davacı işçinin işe başlamak için başvurup başvurmadığı dosya
içeriğinden anlaşılamamaktadır. Davacı işe başlamak için başvurmamışsa, işverence yapılan
fesih geçerli bir feshin sonuçlarını doğuracağından fesih tarihine kadar hesaplanan ihbar ve
kıdem tazminatlarının kabulü gerekir. Ancak davacı işçi işe başlatılması yönünde talepte
bulunmuşsa, işverence 12.1.2004 tarihinde yapılmış olan fesih ortadan kalkacağından işçinin
işe başlatılıp başlatılmadığı önem kazanmaktadır. İşçinin eski işine iade edilmiş olması halinde
fesih söz konusu olmadığından feshe bağlı haklar olan ihbar ve kıdem tazminatına hak
kazanılması söz konusu olmayacaktır. İşe başlatılmama halinde ise işçinin işe başlatılmaya-
cağının açıklandığı ya da bir aylık işe başlatma süresinin dolduğu an, fesih tarihi olarak kabul
edilmeli ancak davacı temyiz yoluna başvurmadığından usuli kazanılmış hak ilkesi nazara
alınarak buna göre sonuca gidilmelidir. Mahkemece eksik incelemeyle karar verilmesi hatalı
olup bozmayı gerektirmiştir.
2-Kabule göre ise, davalı vekili bilirkişi raporuna karşı tazminata esas alınacak ücretin
hatalı olarak belirlendiği noktasında itirazda bulunmuş, mahkemece bu savunma üzerinde
durulmamıştır. Dosya içinde bilirkişi raporunun hesap yönünden denetimine imkan veren
belgeler de bulunmamaktadır. Mahkemece bu yönden de eksik incelemeyle karar verilmesi
hatalı olmuştur.
SONUÇ: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, Davalı
yararına takdir edilen 450 YTL.duruşma avukatlık parasının karşı tarafa yükletilmesine, peşin
alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 12.9.2006 gününde oybirliği ile karar
verildi.

68
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/23233 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/21877 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 11.09.2006
• İŞE İADE DAVASI
• FESHİN SON ÇARE OLMASI İLKESİ
• OBJEKTİF KRİTERLER
• İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHİNDE TOPLU SÖZLEŞME HÜKÜMLERİNE
UYULMAMASI
ÖZETİ: Fesih tarihinde yürürlükte bulunan toplu iş sözleşmesinin 28.maddesinde
tenkisat sırası, gönüllü olarak ayrılmak isteyenler, SSK'dan emeklilik hakkını kazanmış
planlar ve işe son girenler olarak belirtilmiştir. İşyerinde kapatılan 4 bölümünden 96 adet
işçinin diğer bölümlere kaydırıldığı, bu kaydırmalar nedeniyle kaydırılan birimlerden 47
işçinin işten çıkarıldığı, fesih tarihi ve sonrasında 48 adet taşeron işçisinin kadroya alındığı
ayrıca azalarak da olsa işyerinde fazla mesai uygulamasının devam ettiği mahkemece
alınan bilirkişi kurulu raporundan anlaşılmaktadır. Anılan rapordaki tespitler ve özellikle
taşeron işçilerinin kadroya alınma tarihleri dikkate alındığında davacının iş sözleşmesinin
feshinde toplu iş sözleşmesinin sözü edilen hükmünün ve objektif kriterlerin göz Önünde
bulundurulmadığı sonucuna varılmaktadır.
Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, davayı reddetmiştir.
Hüküm süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
Mahkemece davacının işe iadesine ilişkin verilen karar Dairemizce "... Gerçekten, bölüm
kapatma bulunup bulunmadığı, kapatma nedeniyle işçi fazlalılığı oluşup oluşmadığı, davacının
kapatılan bölümde çalışıp çalışmadığı, kapatılan bölümdeki personelin ne şekilde
değerlendirildiği, fazlalık teşkil eden personel sayısı, fazla olan personelin seçiminde ve fesihte
objektif davranılıp davranılmadığı, sosyal seçim kriterlerinin göz önünde bulundurulup
bulundurulmadığı, fesihten önce veya sonra işe alınanların sayısı ve nitelikleri ve davacının
çalıştığı bölüme ya da aynı düzeyde başka bölüme alınıp alınmadıkları, feshin son çare olduğu
ilkesinin uygulanma olanağının bulunup bulunmadığı, feshe son çare olarak bakılıp
bakılmadığı dosya içeriğinden tam olarak anlaşılamamaktadır. Bu nedenle, biri işyerinde
yapılan üretim, diğerleri hukuk ve işletme konularında uzman olmak üzere üç kişilik uzman
bilirkişi kurulu aracılığı ile işyerinde inceleme yapılarak yukarıda belirtilen hususları içerecek
şekilde alınacak rapor sonucuna göre işe iade isteği hakkında bir karar verilmesi gerekirken
eksik inceleme ile yazılı şekilde karar verilmiş olması hatalıdır.... " gerekçesi ile bozulduktan
sonra mahkemece bozma kararma uyularak; alınan bilirkişi raporu doğrultusunda bu defa
davanın reddine karar verilmiştir.
Davacı vekili, bilirkişi raporuna karşı itirazda bulunmuş; davacının işe son giren
olmadığını, kapatılan bölümde çalışıp davacıdan sonra işe girenlerin başka bölümlere
nakledildiklerini, ayrıca taşeron işçilerinin kadroya alındığım, fesihte objektif kriterlerin
dikkate alınmadığım ve kısaca feshe son çare olarak başvurulmadığını belirterek ek rapor
alınması talebinde bulunmuştur.
Fesih tarihinde yürürlükte bulunan toplu iş sözleşmesinin 28.maddesinde tenkisat sırası,
gönüllü olarak ayrılmak isteyenler, SSK'dan emeklilik hakkını kazanmış olanlar ve işe son
girenler olarak belirtilmiştir. İşyerinde kapatılan 4 bölümünden 96 adet işçinin diğer bölümlere
kaydırıldığı, bu kaydırmalar nedeniyle kaydırılan birimlerden 47 işçinin işten çıkarıldığı, fesih
tarihi ve somasında 48 adet taşeron işçisinin kadroya alındığı ayrıca azalarak da olsa işyerinde
fazla mesai uygulamasının devam ettiği mahkemece alınan bilirkişi kurulu raporundan
anlaşılmaktadır. Anılan rapordaki tespitler ve özellikle taşeron işçilerinin kadroya alınma
tarihleri dikkate alındığında davacının iş sözleşmesinin feshinde toplu iş sözleşmesinin sözü
edilen hükmünün ve objektif kriterlerin göz önünde bulundurulmadığı sonucuna varılmaktadır.
Ayrıca işyerinde azalarak da olsa sürekli olarak fazla mesai uygulamasının devam etmesi,
feshin son çare olduğu ilkesinin de uygulanmadığını göstermektedir. Mevcut olgulara göre
feshin geçerli nedene dayanmadığının kabulü ile davacının işe iadesine karar verilmesi
gerekirken yazılı şekilde isteğin reddine karar verilmiş olması hatalıdır.
Belirtilen nedenlerle, 4857 sayılı İş Kanunun 20.maddesinin 3.fıkrası uyarınca, hükmün
bozulmak suretiyle ortadan kaldırılması ve aşağıdaki gibi karar verilmesi gerekmiştir.
SONUÇ: Yukarıda belirtilen nedenlerle;
1-) A. 1. İş Mahkemesinin 7.7.2006 gün ve 405/916 sayılı kararının bozularak ortadan
kaldırılmasına,
2-) İşverence yapılan feshin geçersizliğine ve davacının işe iadesine,
3-) Davacının yasal sürede işe başvurmasına rağmen, işverenin süresi içinde işe
başlatmaması halinde ödenmesi gereken tazminat miktarının işçinin 4 aylık ücreti olarak
belirlenmesine,
69
4-) Davacının işe iade için işverene süresi içinde başvurması halinde hak kazanılacak
olan ve kararın kesinleşmesine kadar en çok 4 aylık ücret ve diğer haklarının davacıya
ödenmesi gerekliğinin belirlenmesine,
5-) Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6-) Davacı vekille temsil edildiğinden, karar tarihinde yürürlükte olan tarifeye göre
400.YTL vekalet ücretinin davalıdan alınıp davacıya verilmesine,
7-) Davacı tarafından yapılan (45.00) YTL yargılama giderinin davalıdan alınıp davacıya
verilmesine, davalının yaptığı yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına,
8-) Peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, kesin olarak, 11.9.2006
tarihinde oybirliğiyle karar verildi.

70
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/9818 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/19560 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 03.07.2006

• İŞE İADE DAVASI


• GEÇERLİ NEDENE DAYANMAYAN FESİH
• YURTDIŞINDA ÇALIŞAN İŞÇİLERİN İŞÇİ SAYISI TESPİTİNE ETKİSİ
• İŞE İADENİN ŞARTLARI

ÖZETİ: 158 Sayılı ILO sözleşmesinde, işçilerin özel istihdam şartları bakımından veya
istihdam eden işletmenin büyüklüğü veya niteliği açısından esaslı sorunlar bulunan
durumlarda, işçilerden bir kısmının iş güvencesinin tamamı veya bir kısım hükümlerinin
kapsamı dışında tutulabileceği öngörülmesine rağmen, kanun koyucu tarafından yurt dışında
aynı iş kolundaki işyerlerinde çalışan işçilerin dikkate alınmayacağı yönünde açık bir
düzenleme yapılmamış olması anlamlıdır. Başka bir anlatımla, aynı iş kolundaki işyerlerinin
sadece ülke sınırları çerçevesinde değerlendirileceğini ilişkin bir yasal düzenleme
bulunmamaktadır. O halde, işçi lehine hareket edilmeli ve aynı iş kolunda başka işyerleri
olduğu açık ve kesin olan davalı işverene ait tüm işyerleri dikkate alındığında işçi sayısı
bakımından gerekli yasal şartların mevcut olduğu kabul edilmelidir. Davalı tarafından
husumetin doğrudan temsil olunan şirkete yöneltilmesi gerektiği yönündeki savunmasının da
işçi sayısı bakımından adı geçen şirketin bir bütün olarak düşünülmesini icap ettirmektedir.

Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, isteği isteğin reddine karar vermiştir.
Hüküm süresi içinde taraflar Avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü.
Davacı işçi iş sözleşmesinin geçerli neden olmadan işverence feshedildiğini ileri sürerek
feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini, işe başlatılmama halinde ödenmesi
gereken tazminat ile boşta geçen süre ücretinin belirlenmesini istemiştir.
Davalı işveren irtibat bürosunun tüzel kişiliğinin bulunmaması nedeniyle davanın öncelikle
bu nedenle reddi gerektiğini, ayrıca irtibat bürosunda iş sözleşmesinin feshedildiği tarih itibariyle
çalışan işçi sayısının 30 dan az olduğunu belirterek bu nedenle de davarım reddine karar verilmesi
gerektiğini savunmuştur.
Mahkemece işyerinde fesih tarihi itibariyle çalışan işçi sayısının 17 olması nedeniyle
davacının iş güvencesi hükümlerinin kapsamında bulunmadığı, mülkilik ilkesi gereği
Almanya'da çalışan işçilerin dikkate alınamayacağı gerekçesi ile davanın reddine karar
verilmiştir.
Davacının, merkezi Almanya'da bulunan B. Rumdfunk Münehen isimli firmanın Türkiye
İrtibat bürosunda çalıştığı, iş sözleşmesinin adı geçen firma temsilcisi tarafından imzalandığı,
işe giriş bildirgesinin Sosyal Sigortalar Kurumuna bildirildiği ve iş sözleşmesinin feshinin de
yine anılan firma temsilcisi tarafından gerçekleştirildiği dosyadaki bilgi ve belgelerden
anlaşılmaktadır.
Kısaca "İş Güvencesi Kurumu" olarak adlandırılan 4773 Sayılı Kanunda on veya daha
fazla işçi çalıştıran işyerlerinde çalışan işçilerin iş güvencesi hükümlerinden yararlanması
öngörülmüş, daha sonra yürürlüğe giren 4857 Sayılı İş Kanununda bu sayı 30'a çıkarılmış, 18.
maddeyle bir işverenin aynı iş kolunda birden fazla işyeri varsa, işyerinde çalışan işçi sayısının
tespitinde bu yerlerdeki toplam işçi sayısının dikkate alınması gerektiği düzenlenmiştir. Buna
göre, birden fazla işyeri bulunan bir işverene ait aynı işkolundaki işyerleri bir bütün olarak
düşünülmelidir. İş güvencesi hükümleri kapsamına girecek işyerlerinin belli sayıda işçi
71
çalışması koşuluna tabi tutulması kanunun gerekçesinde de belirtildiği üzere küçük işyerlerinin
korunması düşüncesinden kaynaklanmaktadır. 158 Sayılı ILO sözleşmesinde, işçilerin özel
istihdam şartlan bakımından veya istihdam eden işletmenin büyüklüğü veya niteliği açısından
esaslı sorunlar bulunan durumlarda, işçilerden bir kısmının iş güvencesinin tamamı veya bir
kısım hükümlerinin kapsamı dışında tutulabileceği Öngörülmesine rağmen, kanun koyucu
tarafından yurt dışında aynı iş kolundaki işyerlerinde çalışan işçilerin dikkate alınmayacağı
yönünde açık bir düzenleme yapılmamış olması anlamlıdır. Başka bir anlatımla, aynı iş
kolundaki işyerlerinin sadece ülke sınırları çerçevesinde değerlendirileceğini ilişkin bir yasal
düzenleme bulunmamaktadır. O halde, işçi lehine hareket edilmeli ve aynı iş kolunda başka
işyerleri olduğu açık ve kesin olan davalı işverene ait tüm işyerleri dikkate alındığında işçi
sayısı bakımından gerekli yasal şartların mevcut olduğu kabul edilmelidir. Davalı tarafından
husumetin doğrudan temsil olunan şirkete yöneltilmesi gerektiği yönündeki savunmasının da
işçi sayısı bakımından adı geçen şirketin bir bütün olarak düşünülmesini icap ettirmektedir.
Davalı işveren, fesih bildiriminde iş sözleşmesinin işlerdeki azalma, teknolojik gelişmeler
ve işyerinde yeniden yapılanma gereği küçülme yoluna gidildiği gerekçesi ile feshedildiğini
belirtmiş ise de, bu hususta yeterli kanıt sunmamıştır. Bu nedenle feshin geçerli nedene
dayanmadığının kabulü gerekir.
Belirtilen nedenlerle, yerel mahkeme kararının 4857 sayılı İş Kanununun 20/3. maddesi
uyarınca bozularak ortadan kaldırılması ve aşağıdaki şekilde hüküm kurulması gerekmiştir.
SONUÇ: Yukarıda açıklanan nedenlerle,
1- İ. 2. İş Mahkemesinin 28.02.2006 gün ve 513-40 sayılı kararının bozularak ortadan
kaldırılmasına,
2-Davalı işverence yapılan feshin geçersizliğine ve davacının işine iadesine,
3-Davacının süresi içerisinde başvurusuna rağmen işverence işe başlatılmaması halinde
ödenmesi gereken tazminat miktarının davacının 4 aylık ücret tutan olarak belirlenmesine,
4-Davacının süresi içinde başvurması halinde kararın kesinleşmesine kadar en çok 4 aylık
ücret ve diğer haklarının davalıdan alınarak davacıya ödenmesi gerektiğinin tespitine,
5-Harç peşin aldığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6-Davacı kendisim vekille temsil ettirdiğinden karar tarihinde yürürlükte bulunan
Avukatlık asgari ücret tarifesi uyarınca 400, 00 YTL. vekalet ücretinin davalıdan alınarak
davacıya ödenmesine,
7-Davacı tarafından yapılan 20,00 YTL. yargılama giderinin davalıdan alınarak davacıya
ödenmesine,
8-Temyiz harcının isteği halinde ilgilisine, kesin olarak 03.07.2006 tarihinde oybirliği ile
karar verildi.

72
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/393 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/19193 4857 s. İşK/17
Tarihi: 03.07.2006 1475 s. İşK/14

• İŞ GÜVENCESİ
• İŞE İADE DAVASI
• İŞ GÜVENCESİNDEN YARARLANMANIN ŞARTLARI

ÖZETİ: TİS.nin 23.maddesinde düzenlenen mahkemece hüküm altına alınan iş


güvencesi tazminatından yararlanabilmesi için davacının 4857 sayılı yasanın 18-21
maddelerinde düzenlenen işe iade hükümlerinden yararlanamayacak durumda olması
gerekir.

Davacı, ihbar, kıdem ve iş güvencesi tazminatının ödetilmesine karar verilmesini


istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır. Hüküm süresi içinde davalı avukatı
tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
1 .Dosyadaki yazılara toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerek-tirici sebeplere
göre, davalının aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde değildir.
2.TİS.nin 23.maddesinde düzenlenen mahkemece hüküm altına alınan iş güvencesi
tazminatından yararlanabilmesi için davacının 4857 sayılı yasanın 18-21 maddelerinde
düzenlenen işe iade hükümlerinden yararlanamayacak durumda olması gerekir. Dosya
içeriğinden hizmet akdinin feshi tarihinde 30 veya daha fazla işçinin çalışıp çalışmadığı
anlaşılamamaktadır. Bu hususlar belirlenmeden eksik inceleme ile iş güvencesi tazminatına
hükmedilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
SONUÇ: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin alınan
temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 3.7.2006 gününde oybirliği ile karar verildi.

73
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/37834 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/17320 4857 s. İşK/17,18-21
Tarihi: 13.06.2006

• İŞE GÜVENCESİ TAZMİNATI


• TIS'DEN KAYNAKLANAN İŞ GÜVENCESİ TAZMİNATI
• İŞE İADE İSTEMİ SÜRESİ
• İŞE İADENİN SÜRESİNDE İSTENMEMESİ

ÖZETİ: 4857 sayılı yasa ile ülkemizde iş güvencesi hükümleri ve özellikte feshin
geçersizliğini isteme hakkı getirilmiş ve yasanın 17 ve 21. maddelerinde "iş güvencesi
kapsamında kalan işçinin bir aylık süre içinde dava açmadığı takdirde kötü niyet tazminatı
isteyemeyeceği, feshin geçerli hale geleceği" açıkça belirtilmiş; aynı yasanın 2l/son maddesi
ile "Bu maddenin birinci, ikinci ve üçüncü fıkra hükümleri sözleşmeler ile hiçbir suretle
değiştirilemez; aksi yönde sözleşme hükümleri geçersizdir." hükmü getirilmiştir. Buna
paralel olarak 2821 sayılı Sendikalar Kanununun 31/6
maddesinde de iş güvencesi kapsamında kalan işçinin sendikal tazminat isteyemeyeceği
kuralına da yer verilmiştir. Dosya içeriğine göre, davacı 4857 sayılı yasa ile getirilen iş
güvencesi kapsamında kalmaktadır. Bunun gibi feshin geçersizliği ve işe iade istemi
süresinde ileri sürülmediği ve istenmediği takdirde, fesih geçerli hale gelecektir. Bu
durumda geçersizlik şartlarına bağlı TİS hükmündeki tazminat istenemeyecektir.

Davacı, kıdem, ihbar tazminatı, yıllık izin ücreti, TİS zammı, bayram parası, ücret alacağı
ve iş güvencesi tazminatı alacağının ödetilmesine karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır. Hüküm süresi içinde davalı avukatı
tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı iş akdinin haksız olarak feshedildiği iddiası ile TİS'den kaynaklanan İş Güvencesi
Tazminatına hükmedilmesini istemiştir.
Mahkemece, feshin haksız olduğu kanaati ile bilirkişi raporundaki miktarlara göre, cezai
şart mahiyetindeki iş güvencesi tazminatından indirim yapılarak talebin kabulüne karar
verilmiştir.
Dosyadaki bilgi ve belgelerden, iş güvencesi tazminatında hükme dayanak yapılan Toplu
İş Sözleşmesi feshe karşı bir güvence kapsamında, 46. madde ile "...Ancak, disiplin kurulu
karan alınmaksızın haksız nedenlerle işten çıkartılan her işçiye işveren, toplu sözleşme ve
yasalardan kaynaklanan haklardan başka ve ayrıca (24) aylık maaş tutarında iş güvencesi
ödeneği ödemeyi kabul eder..."hükmünü cezai şart tazminatı olarak düzenlemiştir. 4857 sayılı
yasa ile ülkemizde iş güvencesi hükümleri ve özellikle feshin geçersizliğini isteme hakkı
getirilmiş ve yasanın 17 ve 21. maddelerinde "iş güvencesi kapsamında kalan işçinin bir aylık
süre içinde dava açmadığı takdirde kötü niyet tazminatı isteyemeyeceği, feshin geçerli hale
geleceği" açıkça belirtilmiş; aynı yasanın 21/son maddesi ile ". Bu maddenin birinci, ikinci ve
üçüncü fıkra hükümleri sözleşmeler ile hiçbir suretle değiştirilemez; aksi yönde sözleşme hü-
kümleri geçersizdir." hükmü getirilmiştir. Buna paralel olarak 2821 sayılı Sendikalar
Kanununun 31/6 maddesinde de iş güvencesi kapsamında kalan işçinin sendikal tazminat
isteyemeyeceği kuralına da yer verilmiştir.Dosya içeriğine göre, davacı 4857 sayılı yasa ile
getirilen iş güvencesi kapsamında kalmaktadır. Bunun gibi feshin geçersizliği ve işe iade istemi
süresinde ileri sürülmediği ve istenmediği takdirde, fesih geçerli hale gelecektir. Bu durumda
geçersizlik şartlarına bağlı TİS hükmündeki tazminat istenemeyecektir. Anılan tazminatın reddi
yerine kabulüne karar verilmesi doğru değildir.
SONUÇ: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin alınan
temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 13.6.2006 gününde oybirliği ile karar verildi.

74
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/11451 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/13071 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 09.05.2006

• İŞE İADE DAVASI


• GEÇERLİ SEBEBE DAYALI FESİH
• GEÇERLİ SEBEPLER
• İŞÇİNİN YETERLİLİĞİNDEN KAYNAKLANAN FESİH SEBEPLERİ

ÖZETİ: 4857 Sayılı İş Kanunu'nun 18.maddesinde iş sözleşmesinin işveren


tarafından işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından kaynaklanan geçerli bir sebebe
dayanılarak feshedilebileceği düzenlenmiştir. Söz konusu geçerli sebepler İş Kanunu'nun
25. maddesinde belirtilen derhal fesih için öngörülen sebepler niteliğinde olmamakla birlikte
işçinin ve işyerinin normal yürüyüşünü olumsuz etkileyen hallerdir. İşçinin yeterliliğinden
veya davranışlarından kaynaklanan sebepler ancak işyerinde olumsuzluklara yol açması
halinde fesih için geçerli sebep olabilirler. İş ilişkisinin sürdürülmesinin işveren açısından
önemli ve makul ölçüler içinde beklenemeyeceği durumlarda, feshin geçerli sebeplere
dayandığı kabul edilmelidir.

Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir. Yerel mahkeme,
isteği kısmen hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı işçi, iş sözleşmesinin geçerli sebep olmadan feshedildiğini ileri sürerek feshin
geçersizliği ile işe iadesine ve buna bağlı tazminat ile boşta geçen süre ücretine dair karar
verilmesi isteğinde bulunmuştur.
Davalı işveren ise, davacının davranışlarından kaynaklanan sebeplerle geçerli nedenle
sözleşmesinin feshedildiğim belirterek davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
Mahkemece davanın kabulüne karar verilmiştir.
Hüküm davalı tarafından temyiz edilmiştir.
4857 Sayılı İş Kanunu'nun 18.maddesinde iş sözleşmesinin işveren tarafından işçinin
yeterliliğinden veya davranışlarından kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanılarak
feshedilebileceği düzenlenmiştir. Söz konusu geçerli sebepler İş Kanunu'nun 25 .maddesinde
belirtilen derhal fesih için öngörülen sebepler niteliğinde olmamakla birlikte işçinin ve
işyerinin normal yürüyüşünü olumsuz etkileyen hallerdir. İşçinin yeterliliğinden veya
davranışlarından kaynaklanan sebepler ancak işyerinde olumsuzluklara yol açması halinde
fesih için geçerli sebep olabilirler.İş ilişkisinin sürdürülmesinin işveren açısından önemli ve
makul ölçüler içinde beklenemeyeceği durumlarda, feshin geçerli sebeplere dayandığı kabul
edilmelidir.
Dosyadaki bilgi ve belgelere göre, davacı işçi işyerinde satış şefi olarak çalıştığı sırada 31
müşteriden 21' inin hiç ziyaret edilmemesi ve davacının hazırladığı aktif- pasif listesi ile PES
İS bilgilerinin birbirini tutmaması sebepleri ile iş sözleşmesi feshedilmiştir. Davacı işçinin
fesih öncesinde savunması da alınmıştır. Konunun uzmanlığı gerektirdiği açıktır. Satış uzmanı
bilirkişiden rapor alınarak fesih yazısı, dosyadaki delil durumu ve davacının savunması dikkate
alınarak feshin geçerli bir nedene dayanıp dayanmadığının incelenmesi gerekir. Mahkemece
hukukçu bilirkişiden alınan rapor ile sonuca gidilerek hüküm tesisi hatalı olmuştur. Kararın bu
yönden bozulması gerekmiştir.
SONUÇ: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin alınan
temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 9.5.2006 gününde oybirliği ile karar verildi.

75
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/18066 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/12952 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 12.04.2005 1475 s. İşK/14

• İŞE İADE DAVASİNİN KESİNLEŞMESİ


• BOŞTA GEÇEN 4 AYLIK SÜRENİN KIDEME EKLENMESİ
• TİS-KIDEM VE YILLIK İZİN FARK ALACAĞI

ÖZETİ: İşe iade davasında feshin geçersizliğine karar verilmekle, iş ilişkisi kesintisiz
devam eder. Davacının, işverence işe başlatılmadığı tarihte iş ilişkisi sonlandığından, kıdem
tazminatı hesabında bu tarihteki tavanın gözetilmesi, kıdem tazminatına esas alınacak
sürenin tespitinde ise feshi izleyen ilk 4 aylık sürenin dikkate alınması gerekir. Öte yandan,
davacı işçiye, daha önce ihbar tazminatı ödenmişse de, işe iade davası sonucunda önceki
fesih geçersiz sayıldığından, davacı işçinin, TIS'deki ücret artışından yararlandırılması
suretiyle belirlenecek olan ihbar ve kıdem tazminatları ile, izin ücreti fark istekleri hüküm
altına alınmalıdır.

DAVA: Taraflar arasındaki ihbar ve kıdem tazminatı, izin ücreti fark alacakları ile ücret
alacağının ödetilmesi davasının yapılan yargılaması sonunda: ilamda yazılı nedenlerle
gerçekleşen miktarın faiziyle birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine ilişkin hüküm
süresi içinde duruşmalı olarak temyizen incelenmesi davacı avukatınca istenilmesi üzerine
dosya incelenerek işin duruşmaya tabi olduğu anlaşılmış ve duruşma için 12.4.2005 Sah günü
tayin edilerek taraflara çağrı kağıdı gönderilmişti. Duruşma günü davacı adına Avukat M. B.
ile karşı taraf adına Avukat K. A. geldiler. Duruşmaya başlanarak hazır bulunan avukatların
sözlü açıklamaları dinlendikten sonra duruşmaya son verilerek dosya incelendi. Gereği
konuşulup düşünüldü:
Davacı işçi daha önce açmış olduğu davada feshin geçersizliğinin tespiti ile işe iadesine
karar verilmesini talep etmiş, mahkemece istek doğrultusunda karar verilmiştir. Davacının
süresinde müracaatı üzerine işverence işe başlatılmamış ve 6 aylık ücretin tutarında belirlenen işe
başlatmama tazminatı 17.11.2003 tarihinde ödenmiştir.
Bu davada ise, 1.7.2005 tarihinde yürürlüğe giren toplu iş sözleşmesi ücret artışından
kaynaklanan ihbar tazminatı ile izin ücreti farkı isteklerinde bulunulmuştur. Yine, aynı neden ve
kıdem tazminat; tavan artışından söz edilerek kıdem tazminatı farkı talep edilmiştir.
Mahkemece, davacının iş sözleşmesinin 24.4.2003 tarihinde sona erdiği, feshin bozucu
yenilik doğuran irade beyanı olması sebebiyle karşı tarafa ulaşması ile sonuçlarını doğurduğu
ve ihbar tazminatının da 29.4.2004 tarihinde toplu iş sözleşmesi ücret artışından önce ödendiği
belirtilerek anılan isteklerin reddine karar verilmiştir.
Davacı işçinin iş sözleşmesinin 24.4.2003 tarihinde geçerli bir nedene dayanmaksızın fesih
edildiği dosya içindeki bilgi ve belgelerden anlaşılmakladır. Ardından açılan işe iade davasında
feshin geçersizliğine karar verilmekle iş ilişkisi kesintisiz devam eder. Davacının işverence işe
başlatılmadığı 17.11.2003 tarihinde iş ilişkisi sonlandığından. kıdem tazminatı hesabında bu
tarihteki davanın gözetilmesi, kıdem tazminatına esas alınacak sürenin tespitinde ise feshi
izleyen ilk 4 aylık sürenin dikkate alınması gerekir. Somut olayda davacı işçinin
iş sözleşmesi 24.4.2003 tarihinde feshedilmiş ve 4 aylık süre 24.8.2003 tarihinde dolmuştur.
Kıdem tazminatı bu süreye kadar hesaplanmalı, daha önce ödenen tutar indirilmek sureliyle
bakiyesi hüküm altına alınmalıdır.
Öte yandan işyerinde uygulanmakla olan toplu iş sözleşmesinin 37/B maddesinde 2. yıl
ücret artışı düzenlenmiş ve 1.7.2003 tarihinde işyerinde çalışan ve hizmet akdi devam eden
işçilere zam yapılacağı belirlenmiştir. Davacı; işçiye daha önce ihbar tazminatı ödenmişse de işe
iade davası sonucunda önceki fesih geçersiz sayıldığından zammın yürürlüğe girdiği tarihte
taraflar arasında iş ilişkisinin varlığının kabulü gerekir. Bu durumda davacı işçinin toplu iş
sözleşmesinin andan ücret artışından yararlandırılması suretiyle belirlenecek olan ihbar ve kı-
dem tazminatları ile izin ücreti fark istekleri hüküm altına alınmalıdır. Mahkemece mütalaasına
başvurulan bilirkişi tarafından bu yönde hesaplama yapılmış olup. bu rapor bir
değerlendirmeye tabi tutularak karar verilmelidir.
SONUÇ: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, Davacı
yararına takdir edilen 400 YTL. duruşma avukatlık parasının karşı tarafa yükletilmesine peşin
alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine 12.4.2005 gününde oybirliği ile karar
verildi.

76
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/1084 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/3101 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 03.02.2005

• İŞE İADE TAZMİNATI


• GEREKÇE BELİRTME ZORUNLULUĞU
• İŞÇİNİN KIDEMİ

ÖZETİ: 4857 sayılı kanunun 21. maddesinde düzenlenen tazminatın alt ve üst
sınırları gösterilmiş olup; işçinin kıdemi, fesih sebebi gibi hususlar nazara alınarak
saptanması gerekirken, söz konusu tazminatın alt sınırdan belirlenmesi hatalıdır Dosya
içeriğine göre, fesih nedeni ve kıdemine göre işe başlatmaması halinde ödenmesi gereken
tazminatın, davacının sekiz aylık ücreti tutarı olarak belirlenmesi uygun görülmüştür.

DAVA: Davacı, işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, isteği kabul etmiştir.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş Davalı işverence yapılan
feshin geçersizliğine ve davacının işe iadesine dair Dairemizce verilen 27.9.2004 tarih ve
4328-20729 sayılı karardan sonra davalı vekili 7.12.2004 tarihli dilekçesi ile fesih için geçerli
neden bulunduğunu, ayrıca davacının kendisini vekille temsil ettirmemiş olmasına rağmen
davacı yararına vekalet ücretine hükmedildiğini belirterek kararın hatalı olduğunu ileri sürmesi
üzerine yapılan incelemede feshin geçersizliğine ilişkin verilen kararda maddi hata
bulunmadığı, ancak davacının kendisini vekil ile temsil ettirmediği buna rağmen lehine vekalet
ücreti takdir edilmesinin maddi hataya dayandığı anlaşılmıştır.Bu nedenle, dairemiz kararının
ortadan kaldırılmasına karar verildi, dosya yeniden ele alınarak incelendi, gereği görüşülüp
düşünüldü:
Dosya kapsamına göre davalı işverence fesih bildirimi yazılı olarak yapılmamıştır.
Davalı işveren, cevap dilekçesinde feshi davacının verimsizliğine dayandırmış olup, açıkladığı
bu fesih nedenine bağlıdır. 4857 sayılı İş Kanununun 19. maddesine göre feshin yazılı olarak
yapılması ve fesih nedeninin açık ve kesin biçimde belirtilmesi, ayrıca işçinin verimsizliğine
dayanılması halinde fesihten önce savunmasının alınması gerekir. Davalının yasada belirtilen
şekil koşullarına uymadan fesih bildiriminde bulunmuş olması nedeniyle feshin geçersizliğine
ve davacının işe iadesine dair mahkemece verilen karar yerindedir.
Ancak, 4857 Sayılı Kanunun 21. maddesinin birinci ve ikinci fıkralarında düzenlenen
tazminatın alt ve üst sınırları gösterilmiş olup; bu sınırlar arasında işçinin kıdemi, fesih sebebi
gibi hususlar nazara alınarak saptanması gerekirken söz konusu tazminatın alt sınırdan
belirlenmesi hatalıdır.
Dosya içeriğine" göre,fesih nedeni ve kıdemine göre işe başlatılmaması halinde ödenmesi
gereken tazminatın davacının sekiz aylık ücreti tutarı olarak belirlenmesi uygun görülmüştür.
Bu nedenlerle, davacının tazminata ilişkin temyiz itirazları yerinde görülerek hükmün bu
yönden bozulmak suretiyle ortadan kaldırılması ve 4857 sayılı Kanunun 20. maddesinin 3. fıkrası
uyarınca aşağıdaki gibi karar verilmesi gerekmiştir.
SONUÇ: Yukarıda açıklanan nedenlerle;
1-Gebze İş Mahkemesinin 20.1.2004 Tarih, 2003/771 Esas, 2004/10 Karar sayılı
kararının bozularak ORTADAN KALDIRILMASINA,
2- İşverence yapılan feshin GEÇERSİZLİĞİNE ve davacının İŞE İADESİNE,
3- Davacının yasal sürede işe başvurmasına rağmen, işverenin süresi içinde işe
başlatmaması halinde ödenmesi gereken tazminat miktarının takdiren işçinin sekiz aylık ücreti
olarak belirlenmesine,
4- Davacının işe iade için işverene süresi içinde başvurması halinde hak
kazanılacak olan ve kararın kesinleşmesine kadar en çok 4 aylık ücretlerinin ve diğer
haklarının davacıya ödenmesi gerektiğinin belirlenmesine işe başlatılma halinde; ödenen
kıdem ve ihbar tazminatının bu alacaktan mahsubuna
5- Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6- Davacının yaptığı 14.88 YTL yargılama masrafının davalıdan alınarak davacıya
verilmesine,
7- Peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, kesin olarak, 3.2.2005
tarihinde oybirliği ile karar verildi.

77
YARGITAY
9. HUKUK AİRESİ
Esas No. 2004/28355 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2004/26161 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 06.12.2004

• İŞE İADE KARARININ UYGULANMAMASI


• İŞ AKDİNİN KESİNTİSİZ DEVAM ETTİĞİNİN KABULÜ

ÖZETI: Feshin geçersizliğine ve işe iadeye karar verilmekle, iş sözleşmesinin kesintisiz


devam ettiği ve işe başlatmama halinde feshin bu tarihte gerçekleştiği kabul edilmelidir.
Ancak, yasanın düzenlemesi gereği, bu sürenin 4 aya kadar ücret ve diğer yasal hakların
ödenmesine karar verilen süre olarak, ihbar, kıdem tazminatı ve yıllık ücretli izin alcağının
hesabında nazara alınması gerekmektedir. Bu hukuki düzenleme karşısında, boşta geçen 4
aylık sürenin kıdem tazminatına esas süre ile yıllık ücretli izin süresinden sayılması yerine,
yazılı şekilde sonuca gidilmesi isabetsizdir.

DAVA: Davacı, kıdem, ihbar tazminatı, fark ikramiye ve ücret ile tazminat farkı ve teşvik
ikramiyesi alacağının ödetilmesini karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde taraflar avukatlarınca temyiz edilmiş olmakta dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
1- Dosyadaki yazılara toplanan delillerle kararın dayandığı kanunu gerektirici sebeplere
göre, davalının tüm davacının aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde
değildir.
2- Mahkemece davacının kesinleşmiş iade karsıma rağmen işe başlatılmaması sebebiyle
çalışılmayan 4 aylık süreye ilişkin olarak; fark kıdem tazminatı ve yıllık ücretli izin alacağı",
4857 Sayılı Kanunun 14. maddesinde işe iadesine" karar verilen işçinin boşta geçen 4 aylık
süresinin,çalışma süresinden sayılacağına ilişkin bir düzenleme bulunmadığı gibi, kıdeme esas
sürenin tespitinde fiilen yapılan çalışma süresi dışında ücretli yıllık iznin, işverence verilen
izinlerin, ulusal bayram ve genel tatil günlerinin, sınırlı olarak da hastalık sebebiyle
çalışılmayan belli bir sürenin çalışılmış gibi sayılacağı açıkça bildirildiği, iş mevzuatında ücret
ödemesi yapılsa bile bu dört aylık sürenin çalışma süresinden sayılacağına ilişkin bir
düzenleme bulunmadığından yasada düzenlenmeyen bu halin çalışılmış gibi kıdem süresinden
sayılması mümkün olmadığı" gerekçesi ile reddedilmiştir.
Feshin geçersiz olduğunun tespiti, aynı zamanda temerrüde düşen işverenin sözleşme
gereği işçiyi çalıştırma yükümlülüğü bulunduğunun tespitidir. Ancak yasa, işverene seçimlik
hak tanıyarak, işçiyi çalıştırma veya maktu bir tazminat ödeyerek sözleşmeyi sona erdirme
olanağı tanımaktadır. Hakimin, feshin baştan itibaren geçersiz olduğunu, diğer deyimle feshin
hüküm ve sonuç doğurmadığını tespiti ile aynı zamanda, taraflar arasındaki iş sözleşmesinin en
çok 4 ay devam ettiği anlaşılmaktadır.
Nitekim, 4857 sayılı iş Kanununun 21, maddesi, geçersiz nedenle yapılan feshin sonuçları
arasında, kararın kesinleşmesine kadar çalıştırılmadığı süre için işçiye en çok dört aya kadar
doğmuş bulunan ücret ve diğer haklarının ödeneceğini hükme bağlamaktadır. Kanunda
tazminat değil, işçinin çalıştırılmadığı süre içinde doğmuş bulunan ücret alacağının
ödeneceğine ilişkin kural da taraflar arasındaki sözleşmenin bir süre devam ettiğine işaret
etmektedir. Feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmekle iş sözleşmesinin kesintisiz
devam ettiği ve işe başlatmama halinde feshin bu tarihte gerçekleştiği kabul edilmelidir. Ancak
yasanın düzenlemesi gereği bu sürenin 4 aya kadar ücret ve diğer yasal haklarının ödenmesine
karar verilen süre; ihbar, kıdem tazminatı ve yıllık ücretli izin alacağının hesabında nazara
alınması gerekmektedir. Bu hukuki düzenleme karşısında boşta geçen 4 aylık süresinin kıdem
tazminatına esas süre ile yıllık ücretli izin süresinden sayılması yerine mahkemece yazılı
şekilde sonuca gidilmesi isabetsizdir.
SONUÇ: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin alınan
temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 06.12.2004 gününde oybirliği ile karar verildi.

78
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/23233 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/9580 4857 s. İşK/21
Tarihi: 11.04.2006 1475 s. İşK/14

• İŞE İADE KARARINDAN SONRA İŞVERENİN İŞE BAŞLATMAMASI


• FESİH TARİHİ
• KIDEM TAZMİNATI FAİZİNİN BAŞLANGICI

ÖZETİ; Davacının hizmet aktinin, işe iade kararından sonra işveren tarafından
davacının müracaatına rağmen eski işine başlatılmadığı 08.12,2003 tarihinde
feshedildiğinin kabulü gerekir. Bu nedenle kıdem tazminatına 08.12.2003 tarihinden
itibaren faiz yürütülmesi gerekir.

Davacı, kıdem, ihbar tazminatı, yıllık izin ücreti, TÎS uyarınca sosyal hak, izin harçlığı,
bayram harçlığı ile işe iade kararma rağmen işe başlatılmadığı için boşta geçen süre nedeni ile
dört aylık ücret alacağının ödetilmesine karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır. Hüküm süresi içinde davalı avukatı
tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
1.Dosyadaki yazılara toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici sebeplere
göre, davalının aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde değildir.
2.Davacının hizmet aktinin işe iade kararından sonra işveren tarafından davacının
müracaatına rağmen eski işine başlatılmadığı 8.12.2003 tarihinde feshedildiğinin kabulü
gerekir. Bu nedenle kıdem tazminatına 8.12.2003 tarihinden itibaren faiz yürütülmesi
gerekirken daha önceki bir tarihten faiz yürütülmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
SONUÇ: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin alınan
temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 11.4.2006 gününde oybirliği ile karar verildi.

79
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/32433 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/10560 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 18.04.2006 1475 s. İşK/14

• İŞE İADE DAVASININ KESİNLEŞMESİ


• İŞÇİNİN SÜRESİ İÇERİSİNDE İŞVERENE BAŞVURMAMASI
• KIDEM İHBAR TAZMİNATLARININ ÖDENMESİ

ÖZETİ: İşe iade davası sonunda feshin geçersizliğine karar verilmesine rağmen,
işçinin işe başlamak için işverene başvurmaması sonucu fesih geçerli hale gelmiştir. Kaldı ki
davacının feshe neden olan eylemi işe iade davasında tartışılmış ve fesih için geçerli neden
teşkil etmediği sonucuna varılmıştır. Davacının süresinde işverene başvur-maması, geçerli
neden teşkil etmeyen eylemin fesih için haklı neden sayılmasını gerektirmez. Bu nedenle
davacının kıdem ve ihbar tazminatı alacaklarının hüküm altına alınması gerekir.

Davacı, kıdem, ihbar tazminatı alacağının ödetilmesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, davayı reddetmiştir.
Hüküm duruşmalı olarak süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmiş ise de;
HUMK.nun 438.maddesi gereğince duruşma isteğinin miktardan reddine ve incelemenin
evrak üzerinde yapılmasına karar verildikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup
düşünüldü:
Davacı, davalıya ait işyerinde avukat olarak çalışmakta iken iş akdinin feshi üzerine
açtığı işe iade davası sonunda işe iadesine karar verildiğini, hükmün kesinleşmesine rağmen
işçilik alacaklarının ödenmediği iddiası ile kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı alacağının
hüküm altına alınması istemiştir.
Davalı, işe iade kararının bu davada kesin hüküm olarak kabul edilemeyeceğini,
davacının davalının müşteki olduğu kamu davasında sanık avukatlığını yaptığı için iş akdinin
feshedildiğini, işe iade davasını kazandıktan sonra yasal süre içerisinde müracaat
etmediğinden feshin geçersizliğinden söz edilemeyeceğini, isteklerin yerinde olmadığını ileri
sürmüştür.
Mahkemece, davacının, davalının zararına hareket etmek sureti ile görevini kötüye
kullanmaktan yargılanan sanıkların vekilliğini yapmış olması nedeni ile iş akdinin haklı olarak
feshedildiği, davacının kıdem ve ihbar tazminatına hak kazanamayacağı gerekçesi ile
taleplerin reddine karar verilmiştir.
Dosyadaki bilgi ve belgelerden, davacının daha önce açmış olduğu işe iade davası ile
davalının yapmış olduğu feshin geçersiz olduğunun hüküm altına alındığı ve hükmün
kesinleştiği anlaşılmaktadır. 4857 Sayılı Yasanın 22/5 maddesinin "..İşçi kesinleşen mahkeme
veya özel hakem kararının tebliğinden itibaren on işgünü içinde işe başlamak için işverene
başvuruda bulunmak zorundadır. İşçi bu süre içinde başvuruda bulunmaz ise, işverence
yapılmış olan fesih geçerli bir fesih sayılır ve işveren sadece bunun hukuki sonuçları ile so-
rumlu olur..." hükmü uyarınca, işe iade davası sonunda feshin geçersizliğine karar verilmesine
rağmen, işçinin işe başlamak için işverene başvurmaması sonucu fesih geçerli hale gelmiştir.
Kaldı ki davacının feshe neden olan eylemi işe iade davasında tartışılmış ve fesih için geçerli
neden teşkil etmediği sonucuna varılmıştır. Davacının süresinde işverene başvurmaması,
geçerli neden teşkil etmeyen eylemin fesih için haklı neden sayılmasını gerektirmez. Bu ne-
denle davacının kıdem ve ihbar tazminatı alacaklarının hüküm altına alınması gerekirken,
yazılı gerekçe ile reddine karar verilmesi hatalıdır.
SONUÇ: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin alınan
temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 18.4.2006 gününde oybirliği ile karar verildi.

80
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/6026 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/9383 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 10.04.2006

• İŞE İADE DAVASI AÇMA SÜRESİ


• HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRE
• FESİH BİLDİRİMİNE İTİRAZI ÖNGÖREN DÜZENLEMELERİN SÜREYİ
KESMEMESİ
ÖZETİ: Fesih bildiriminin davacıya tebliğ edildiği tarihten itibaren bir aylık süre
içinde işe iade davasının açılması gerekir. Aksi halde, fesih geçerli hale gelir. Sözü edilen
süre hak düşürücü süre olup, re'sen göz önünde bulundurulması gerekir. Sürenin bu
niteliğinden dolayı işyerinde fesih bildirimine itirazı öngören düzenlemeler süreyi kesemez.

Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, isteği hüküm altına almıştır. Hüküm süresi içinde davalı avukatı
tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı işçi, iş sözleşmesinin geçerli neden olmadan işverence feshedildiğini ileri sürerek
feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini, işe başlatılmama halinde ödenmesi
gereken tazminat ile boşta geçen süre ücretinin belirlenmesini istemiştir.
Davalı işveren, davacının müfettiş soruşturma raporu ile tespit edilen usulsüz
işlemlerinden dolayı iş sözleşmesinin feshedildiğini belirterek davanın reddine karar verilmesi
gerektiğini savunmuştur.
Mahkemece müfettiş raporunda, davacının kredi kullandırmasında ek teminat alınması,
risk-teminat dengesi sağlanması gibi eksikliklere rağmen, menfaat teminine yönelik hususlara
rastlanmaması, risk oluşturmaması nedeniyle yetki ve unvan indirilmesi cezasının teklif
edildiği, banka teftiş Kurulu başkanının da banka zararı doğmadığı gerekçesiyle rapora
katılmadığına ilişkin muhalefet şerhi koyduğu ve alınan bilirkişi raporu da dikkate alınarak
feshin geçerli nedene dayanmadığı gerekçesi ile davanın kabulüne karar verilmiştir.
Dosya içeriğine göre fesih bildirimine ilişkin Yönetim Kurulunun 30.3.2005 tarihli kararı
davacıya 31.3.2005 tarihinde tebliğ edilmiştir. Davacının bu fesih bildirimine karşı yaptığı
31.3.2005 tarihli itiraz Yönetim Kurulunun 2.6.2005 tarihli kararı ile reddedilmiştir. 4857 sayılı
İş Kanunu'nun 20. maddesine göre fesih bildiriminin davacıya tebliğ edildiği tarihten itibaren
bir aylık süre içinde işe iade davasının açılması gerekir. Aksi halde, fesih geçerli hale gelir.
Sözü edilen süre hak düşürücü süre olup, re'sen göz önünde bulundurulması gerekir. Sürenin
bu niteliğinden dolayı işyerinde fesih bildirimine itirazı öngören düzenlemeler süreyi kesemez.
Bu durumda, davacıya fesih bildiriminin tebliğ edildiği tarihten itibaren davanın açıldığı
8.6.2005 tarihi itibariyle bir aylık dava açma süresi geçmiş olduğundan davanın reddine karar
verilmesi gerekirken kabulü hatalıdır.
Belirtilen nedenlerle, yerel mahkeme kararının 4857 sayılı İş Kanunun 20/3 .maddesi
uyarınca bozularak ortadan kaldırılması ve aşağıdaki şekilde hüküm kurulması gerekmiştir.
SONUÇ: Yukarıda açıklanan nedenlerle,
1-) A. 6. İş Mahkemesinin 6.12.2005 gün ve 888-1067 sayılı kararının bozularak ortadan
kaldırılmasına,
2-) Davanın REDDİNE,
3-) Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
4-) Davacının yapmış olduğu yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına, davalının
yaptığı (20.00) YTL yargılama giderinin davacıdan tahsili ile davalıya ödenmesine,
5-) Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 400.-TL ücreti vekaletin davacıdan alınarak
davalıya verilmesine, kesin olarak 10.4.2006 tarihinde, oybirliği ile karar verildi.

81
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/7578 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/10426 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 17.04.2006

• İŞÇİNİN KIDEMİNİN YİRMİ YILI AŞMASI


• İŞE İADE TAZMİNATININ ALT SINIRDAN VERİLEMEMESİ

ÖZETİ: 4857 Sayılı Yasanın 21/1. maddesinde işe başlatmama tazminatının alt ve üst
sınırları gösterilmiş olup; bu sınırlar arasında işçinin kıdemi, fesih sebebi gibi hususlar
nazara alınarak bir belirleme yapılmalıdır. 20 yıldan fazla hizmeti bulunan davacı için
anılan tazminatın alt sınırdan belirlenmesine karar verilmesi hatalıdır.

Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, isteği hüküm altına almıştır. Hüküm süresi içinde taraflar avukatlarınca
temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı işçi,iş sözleşmesinin geçerli sebep olmadan sendikal nedenle feshedildiğini ileri
sürerek feshin geçersizliği ile işe iadesine ve buna bağlı tazminat ile boşta geçen süre ücretinin
hüküm altına alınması isteğinde bulunmuştur.
Davalı işveren iş sözleşmesinin geçerli nedenle feshedildiğini belirterek davanın reddine
karar verilmesini talep etmiştir.
Mahkemece feshin geçerli nedene dayanmadığı gerekçesi ile feshin geçersizliğine ve
davacı işçinin işe iadesine, işe başlatma tazminatının 4 aylık ücret tutan olarak ve
çalıştırılmadığı süre için en çok 4 aylık ücret ve diğer haklarının belirlenmesine karar
verilmiştir.
Hüküm davacı ve davalı tarafından temyiz edilmiştir.
4857 Sayılı Yasanın 21. maddesinin birinci fıkrasında işe başlatmama tazminatının alt ve
üst sınırları gösterilmiş olup; bu sınırlar arasında işçinin kıdemi, fesih sebebi gibi hususlar
nazara alınarak bir belirleme yapılmalıdır. 20 yıldan fazla hizmeti bulunan davacı için anılan
tazminatın alt sınırdan belirlenmesine karar verilmesi hatalıdır.
Dosya İçeriğine göre davacının 8 aylık ücreti tutarında tazminatın belirlenmesi uygun
görülmüştür.
Bu konudaki temyiz itirazları yerinde görülerek hükmün bozulmak suretiyle ortadan
kaldırılması ve 4857 sayılı kanunun 20. maddesinin 3. fıkrası uyarınca aşağıdaki gibi karar
verilmesi gerekmiştir.
SONUÇ: Yukarıda belirtilen nedenlerle;
1-) Yerel Mahkeme kararının bozularak ortadan kaldırılmasına,
2-) İşverence yapılan feshin geçersizliğine ve davacının işe iadesine,
3-) Davacının yasal sürede işe başvurmasına rağmen, işverenin süresi içinde işe
başlatmaması halinde ödenmesi gereken tazminat miktarının işçinin 8 aylık ücreti olarak
belirlenmesine,
4-) Davacının işe iade için işverene süresi içinde başvurması halinde hak kazanılacak olan ve
kararın kesinleşmesine kadar en çok 4 aylık ücret ve diğer haklarının davacıya ödenmesi gerektiğinin
belirlenmesine,
5-) Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6-) Davacı vekille temsil edildiğinden, karar tarihinde yürürlükte olan tarifeye göre 400.YTL
vekalet ücretinin davalıdan alınıp davacıya verilmesine,
7-) Davacı tarafından yapılan (29.40) YTL yargılama giderinin davalıdan alınıp davacıya
verilmesine, davalının yaptığı yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına,
8-) Peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine kesin olarak oybirliğiyle
17.4.2006 tarihinde karar verildi.

82
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/7831 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/10473 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 18.04.2006

• İŞE İADE DAVASI AÇMA SÜRESİNİN BAŞLAMASI


• HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRE

ÖZETİ: İş sözleşmesi feshedilen işçi tarafından İş Kanununun 19. maddesi uyarınca,


fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı
iddiası ile fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde iş mahkemesinde dava
açılması gerekir.

Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemişti.


Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
İş sözleşmesinin 4857 sayılı İş Kanununun 18 ve devamı maddelerine aykırı olarak
feshedildiğini iddia eden davacı, feshin geçerli nedenle yapılmadığını belirterek feshin
geçersizliğine ve işe iadesi ile İşe başlatmama tazminatı ile boşta geçen süre ücretini talep
etmiştir.
Davalı işveren davanın süresi içinde açılmadığını savunmuştur.
Mahkemece feshin gerçekleştiği tarihe göre davanın süresinde açıldığı gerekçesi ile
feshin geçersizliğine ve işe iadeye karar verilmiştir.
İş sözleşmesi feshedilen işçi tarafından aynı kanununun 19. maddesi uyarınca, fesih
bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile
fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde iş mahkemesinde dava açılması
gerekir.
Somut olayda, davacının iş sözleşmesinin 18.8.2004 tarihinde feshedileceği 1.7.2004
tarihinde bildirilmiştir. Yasanın açık hükmü karşısında bir aylık dava açma süresi, feshin
gerçekleştiği tarih yerine, fesih bildirimin yapıldığı tarihten itibaren başlatılmalıdır. Dava,
14.9.2004 tarihinde açılmış olmakla, dava açma yönünden bir aylık hak düşürücü süre geçmiş
durumdadır. Davanın hak düşürücü süre yönünden reddi gerekirken mahkemece davanın
kabulüne karar verilmesi hatalı bulunmuştur.
4857 sayılı İş Yasasının 20/3 maddesi uyarınca Dairemizce aşağıdaki şekilde karar
verilmiştir.
HÜKÜM: Yukarda açıklanan gerekçe ile;
1.B. 1. İş Mahkemesinin kararının BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA,
2.Davanın REDDİNE,
3.Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
4. Davacının yapmış olduğu yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına, davalının yaptığı
yargılama (15.60) YTL giderinin davacıdan tahsili ile davalıya ödenmesine,
5. Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 400YTL ücreti vekaletin davacıdan alınarak
davalıya verilmesine,
6. Peşin alınan temyiz harcının isteği halinde davalıya iadesine, kesin olarak 18.4.2006
tarihinde oybirliği ile karar verildi.

83
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/10439 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/15150 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 22.05.2006 2821 s. SendikalarK/31

• SENDİKAL NEDENLERLE FESİH


• İŞE İADE TAZMİNATININ BELİRLENMESİ

ÖZETİ: Sendikal nedenle iş sözleşmesi feshedilen davacı için işe başlatmama


tazminatının alt sınırdan ayrılarak belirlenmiş olması isabetli görülmemiştir. Dosya
İçeriğine, fesih nedeni ve hizmet süresine göre işe başlatmama tazminatının bir yıllık ücret
tutarı olarak belirlenmesi uygun görülmüştür.

Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır. Hüküm süresi içinde davalı avukatı
tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı işçi, iş sözleşmesinin geçerli sebep olmadan sendikal nedenle feshedildiğini ileri
sürerek feshin geçersizliği ile işe iadesine ve buna bağlı tazminat ile boşta geçen süre ücretinin
hüküm altına alınması isteğinde bulunmuştur.
Davalı işveren iş sözleşmesinin geçerli nedenle feshedildiğini belirterek davanın reddine
karar verilmesini talep etmiştir.
Mahkemece sendikal nedene dayandığı gerekçesi ile feshin geçersizliğine ve davacı
işçinin işe iadesine, 14 aylık ücret tutarı işe başlatmama tazminatı ile çalıştırılmadığı süre için
en çok 4 aylık ücret ve diğer haklarının belirlenmesine karar verilmiştir. Hüküm davalı
tarafından temyiz edilmiştir.
Dosya içeriğine ve davacının çalışma süresine göre sendikal nedenle iş sözleşmesi
feshedilen davacı için işe başlatmama tazminatının alt sınırdan ayrılarak belirlenmiş olması
isabetli görülmemiştir.
Dosya İçeriğine, fesih nedeni ve hizmet süresine göre işe başlatmama tazminatının bir
yıllık ücret tutan olarak belirlenmesi uygun görülmüştür.
Bu konudaki temyiz itirazları yerinde görülerek hükmün bozulmak suretiyle ortadan
kaldırılması ve 4857 sayılı kanunun 20. maddesinin 3. fıkrası uyarınca aşağıdaki gibi karar
verilmesi gerekmiştir.
SONUÇ: Yukarıda belirtilen nedenlerle;
1-) Yerel Mahkeme kararının bozularak ortadan kaldırılmasına,
2-) İşverence yapılan feshin geçersizliğine ve davacının işe iadesine,
3-) Davacının yasal sürede işe başvurmasına rağmen, işverenin süresi içinde işe
başlatmaması halinde ödenmesi gereken tazminat miktarının işçinin bir yıllık ücreti olarak
belirlenmesine,
4-) Davacının işe iade için işverene süresi içinde başvurması halinde hak kazanılacak olan
ve kararın kesinleşmesine kadar en çok 4 aylık ücret ve diğer haklarının davacıya ödenmesi
gerektiğinin belirlenmesine,
5-) Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6-) Davacı vekille temsil edildiğinden, karar tarihinde yürürlükte olan tarifeye göre 400.
YTL vekalet ücretinin davalıdan alınıp davacıya verilmesine,
7-) Davacı tarafından yapılan (38.00) YTL yargılama giderinin davalıdan alınıp davacıya
verilmesine, davalının yaptığı yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına,
8-) Peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine kesin olarak 22.5.2006
tarihinde oybirliğiyle karar verildi.

84
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/8251 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/9411 4857 s. İşK/17-21
Tarihi: 11.04.2006

• İŞ GÜVENCESİ TAZMİNATI GETİREN TİS


• İŞÇİNİN İŞE İADE DAVASİ AÇMIŞ OLMASI
• CEZAİ ŞARTTAN İNDİRİM YAPILMASI

ÖZETİ: 4857 sayılı yasanın düzenlemesi karşısında, daha önce imzalanan TİS
hükmündeki cezai şart niteliğindeki istek konusu tazminatın, iş güvencesi kapsamına giren
işçiler açısından, önemi kalmamıştır. Feshin geçersizliği ve işe iade istemi süresinde ileri
sürülmediği ve istenmediği takdirde, fesih geçerli hale gelecektir. Bu durumda geçersizlik
şartlarına bağlı TİS hükmündeki tazminat istenemeyecektir.

Davacı, kıdem, ihbar, kötü niyet tazminatı, izin, bayram ve genel tatil ücreti ve ikramiye
alacaklarının ödetilmesine karar verilmesini istemiştir. Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm
altına almıştır. Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya
incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
1.Dosyadaki yazılara toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici sebeplere
göre, davalının aşağıdaki bendlerin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde değildir.
2.Davacı işçi toplu iş sözleşmesinin 26. maddesi hükmüne dayanarak iş güvencesi
tazminatını talep etmiştir. Mahkemece istek doğrultusunda karar verilmiştir.
Toplu İş Sözleşmesi, 4857 sayılı İş Kanununun yürürlüğe girmesinden önce imzalanmış
ve 26. maddede, " taraf sendika üyesi işçilerin hizmet akitleri 1475 sayılı Kanunun 17/11
maddesi dışında herhangi bir nedenle işverence feshedilmesi halinde hizmet akitleri feshedilen
işçiye işveren yasadan doğan tazminatları ile diğer haklarla birlikte ayrıca cezai şart olarak
yasal kıdem tazminatı tavan tutarının 10 katı tutarındaki iş güvencesi tazminatı işverence
ödenir" şeklinde kurala yer verilmiştir. 10.6.2003 tarihinde yürürlüğe giren 4857 sayılı yasa ile
ülkemizde iş güvencesi hükümleri ve özellikle feshin geçersizliğini isteme hakkı getirilmiş ve
yasanın 17 ve 21. maddelerinde "iş güvencesi kapsamında kalan işçinin bir aylık süre içinde
dava açmadığı takdirde kötü niyet tazminatı işleyemeyeceği, feshin geçerli hale geleceği"
açıkça belirtilmiştir. Paralel olarak 2821 sayılı Sendikalar Kanununun 31/6 maddesinde de iş
güvencesi kapsamında kalan işçinin sendikal tazminat isteyemeyeceği kuralına da yer
verilmiştir.Bu durumda ;4857 sayılı yasanın belirtilen düzenlemesi karşısında, daha önce
imzalanan TİS hükmündeki cezai şart niteliğindeki istek konusu tazminatın, iş güvencesi
kapsamına giren işçiler açısından, önemi kalmamıştır. Feshin geçersizliği ve işe iade istemi
süresinde ileri sürülmediği ve istenmediği takdirde, fesih geçerli hale gelecektir. Bu durumda
geçersizlik şartlarına bağlı TİS hükmünde ki tazminat istenemeyecektir.
Somut olayda davacı işçinin iş sözleşmesinin feshedildiği 21.5.2004 tarihinde işyerinde
kaç işçi çalıştığı dosya içeriğinden tam olarak belirlenememiştir. Dosyada bulunan ve aylık
çalışanların gösterildiği belgelerde 2004 yılı Nisan ayında çalışan sayısı 31 olup bir sonraki ay
21 çalışan gösterilmiştir. Bu arada bazı işçilerin işe iade davası açtığı da tanıklarca ifade
edilmiştir. Bu durumda iş sözleşmesinin feshedildiği tarihte davacı işçinin iş güvencesi kapsa-
mında kalıp kalmadığının belirlenmesi gerekir. Bu yönde eksik incelemeyle karar verilmesi
hatalı olmuştur.
3.Kabule göre ise, toplu iş sözleşmesinde kıdem tazminatı tavan tutarının 10 katı olarak
belirlenen cezai şartın Borçlar Kanunun 161/son maddesi uyarınca indirime tabi tutulmamış
oluşu da hatalı olup ayrı bir bozma nedenidir.
SONUÇ: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin alınan
temyiz haremin istek halinde ilgiliye iadesine, 11.4.2006 gününde oybirliği ile karar verildi.

85
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/1551 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2004/8550 4773 s. K/2
Tarihi: 15.04.2004 1475 s. İşK/13-A ,B ,C

• İŞE İADE

ÖZETİ: Fesih bildiriminin tebliğ edildiği tarihte yürürlükte bulunan mevzuatta işe
iade öngörülmediğinden davacının bu yöndeki talebinin reddi gerekirken yazılı şekilde
kabulü hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir.

Davacı, feshin geçerliği ile işe iadesine karar verilmesini istemiştir. Yerel mahkeme,
isteği kabul etmiştir
Hüküm süresi içinde taraflar avukatlarınca temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı dava dilekçesinde işverence yapılan fesih bildiriminin 14.3.2003 tarihinde
kendisine tebliğ edildiğini ancak bu tarihte raporlu olduğu için feshin rapor bitimi olan
24.3.2003 tarihinde hüküm ve sonuçlarını doğurduğunu belirterek anılan tarihte yürürlükte
bulunan 4773 sayılı yasa uyarınca feshin geçersizliği ve işe iadesine karar verilmesine talep
etmiştir. Mahkemece isteğin kabulüne karar verilmiş ise de, fesih bildiriminin tebliğ edildiği
tarihte anılan yasa yürürlükte değildir. Dairemizin bu konudaki uygulaması tebliğ tarihindeki
yasanın dikkate alınması gerektiği doğrultusundadır. Fesih bildiriminin tebliğ edildiği tarihte
yürürlükte bulunan mevzuatta işe iade öngörülmediğinden davacının bu yöndeki talebinin reddi
gerekirken yazılı şekilde kabulü hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir.
SONUÇ: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin alınan
temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 15.4.2004 gününde oybirliği ile karar verildi.

86
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/5846 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2004/5621 4857 s. İşK/18,19, 20, 21
Tarihi: 22.03.2004

• BOŞTA GEÇEN SÜRE İÇİN ÜCRET ALACAĞI


• İŞE İADE VE BUNA BAĞLI HAKLARIN DIŞINDAKİ İŞÇİLİK
ALACAKLARI ÖZEL HAKEM YOLUYLA ÇÖZÜMLENEMEZ

ÖZETİ: Feshin geçersizliğinin sonucu olarak Öngörülen işe başlatmama halinde


tazminat ve dört aya kadar boşta geçen süre için ücret alacağı tespit niteliğinde olup,
gerçekleşmeleri tazminat için başvurma ve işe başlatmama, ücret alacağı için başvurma
koşuluna bağlı olduğundan miktar belirtilmeksizin hüküm altına alınmaları gerekir. Dai-
remizin uygulaması bu yöndedir. İş hukuku ve yargılaması mevzuatında 15 Mart 2003
tarihinde yürürlüğe giren 4773 ve akabinde 10 Haziran 2003 tarihinde yürürlüğe giren 4857
sayılı kanunlar ile feshin geçersizliği, işe iade ve buna bağlı iş güvencesi ile boşta geçen süre
için ücret alacağı uyuşmazlıları dışında kalan diğer iş uyuşmazlıklarının özel hakem yolu ile
çözümlenebileceğine dair bir kural bulunmamaktadır. İş ilişkilerinden doğan
uyuşmazlıkların iş mahkemelerinde çözümleneceği 5521 sayılı kanunun 1. maddesinde
açıkça düzenlenmiştir.

1. Dosyadaki yazılara toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektiriri sebeplere


göre, davalının aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde değildir.
2. Davacı ile davalı banka 1.5.1999 tarihli avukatlık sözleşmesi imzalamışlardır. Bir yıl
süreli öngörülen bu sözleşme sonraki yıllarda yenilenerek belirsiz süreli hale gelmiştir.
Sözleşmede uyuşmazlıkların hakem yolu ile çözümlenmesi belirtilmiştir. Taraflar arasındaki
sözleşmenin davalı tarafından feshedilmesi üzerine, davacı hakem kurulunun oluşumu için iş
mahkemesine müracaat etmiş ve bu kurulun oluşumuna ilişkin İstanbul 8. İş Mahkemesinin
22.05.2003 gün ve 11176-11697 sayılı ilamı ile onanarak kesinleşmiştir.
Davacı bu uyuşmazlıkta hakem yolu ile işverence gerçekleştirilen feshin geçersizliğine,
işe iadesine, işe başlatmama halinde iş güvencesi tazminatına, boşta geçen süre için ücret
alacağına, ihbar ve kıdem tazminatına, yıllık ücretli izin alacağına ve sözleşmeden
kaynaklanan ücret alacağına karar verilmesini talep etmiştir.
Hakem Kurulunca aradaki sözleşmenin iş ilişkisi olduğu tespit edildikten sonra, fesih için
gerekçe gösterilmediği belirtilerek feshin geçersizliğine, davacının işe iadesine, miktar
belirtilerek iş güvencesi tazminatı ve boşta geçen süre için ücret alacağı ile kullandırılmayan
yıllık ücretli izin karşılığı izin alacağı ve sözleşmeden doğan ücret alacağına karar verilmiştir.
Taraflar arasındaki iş ilişkisinin iş sözleşmesi olarak yorumlanması ve feshin
geçersizliğine karar verilmesi yerindedir. Zira davacı avukatlık hizmetini belirli bir mesai
karşılığında davalı işverenin işyerinde onun denetimi ve gözetimi altında ve her ay için
kararlaştırılan ücret karşılığında işverene bağlı olarak vermektedir. İş sözleşmesinin unsurları
olan "zaman, bağımlılık ve ücret" koşulları gerçekleşmiştir.
Kanununda değişiklik getiren 4773 sayılı yasa ile feshin geçersizliği, işe iade, iş
güvencesi tazminatı ve boşta geçen için ücret alacağı uyuşmazlıklarının özel hakem yolu ile
çözümlenebileceği düzenlemiştir. Davalı işveren belirsiz süreli hale gelen iş sözleşmesini
geçerli bir neden göstermeksizin feshetmiş olduğundan feshin geçersizliğine, işe iadeye, iş
güvencesi tazminatı ile boşta geçen süre için ücret alacağına karar verilmesi de yerindedir.
Ancak feshin geçersizliğinin sonucu olarak öngörülen işe başlatmama halinde tazminat ve
dört aya kadar boşta geçen süre için ücret alacağı tespit niteliğinde olup, gerçekleşmeleri
tazminat için başvurma ve işe başlatmama, ücret alacağı için başvurma koşuluna bağlı
olduğundan miktar belirtilmeksizin hüküm altına alınmaları gerekir. Dairemizin uygulaması bu
yöndedir. Hakem Kurulunca işe başlatmama tazminatı ile boşta geçen süre için dört aya kadar
ücret alacağına miktar belirtilerek karar verilmesi hatalıdır. Ayrıca feshin geçersizliği ve
sonucuna bağlı iş güvencesi tazminatı ile boşta geçen süre için ücret alacağı istemleri için
maktu harç ve vekalet ücretine karar verilmesi gerekir.
3. Yukarda açıklandığı üzere iş hukuku ve yargılaması mevzuatında 15 Mart 2003
tarihinde yürürlüğe giren 4773 ve akabinde 10 Haziran 2003 tarihinde yürürlüğe giren 4857
sayılı kanun ile feshin geçersizliği, işe iade ve buna bağlı iş güvencesi ile boşta geçen süre için
ücret alacağı uyuşmazlıkları dışında, kalan diğer iş uyuşmazlıklarının özel hakem yolu ile
çözümlenebileceğine dair bir kural bulunmamaktadır. İş ilişkilerinden doğan uyuşmazlıkların
iş mahkemelerinde çözümleneceği 5521 sayılı kanunun 1. maddesinde açıkça düzenlenmiştir.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 18.11.1964 gün ve 1964/251 Esas. 1964/506 K. Sayılı kararı
bu doğrultudadır. HUMK.'nun 533. maddesinin 4. bendi uyarınca "hakemler yetkileri dahilinde
olmayan meseleye karar veremezler". Aksi halde bu bozma nedenidir. Somut olayda hakem
kurulu feshin geçersizliği ve sonucu olan istekler dışında yıllık ücretli izin alacağı ile sözleş-
meden doğan ücret alacağına da karar vermiştir. Belirtilen bu düzenlemeler karşısında, hakem
87
kurulunun ücretli izin ve sözleşmeden kaynaklanan ücret alacağına karar verme yetkileri
bulunmamaktadır. Anılan istekler bakımından uyuşmazlığın iş mahkemelerinde görülmesi
gerekir. Hakem kurulunca izin ve ücret alacağına karar verilmesi isabetsiz bulunmuştur.
SONUÇ: Temyiz olunan kararın yukarda belirtilen gerekçelerle BOZULMASINA.
22/03/2004 gününde oybirliğiyle karar verildi.

88
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/16181 İlgili Kanun /Madde
Karar No. 2006/20350 4857 s. İşK/18-21,25
Tarihi: 10.07.2006 2822 s. TSGLK/45

• İŞE İADE TALEBİ


• GEÇERLİ NEDENLE FESİH
• HAKLI FESİH GEÇERLİ FESİH AYRIMI
• İŞÇİNİN İŞYERİNDE OLUMSUZLUKLARA YOL AÇMASI
ÖZETİ: İşçinin yeterliliği ve davranışlarından kaynaklanan sebepler ancak işyerinde
olumsuzluklara yol açması halinde geçerli fesih nedeni yapılabilir. İşçinin belirtilen ve etik
sayılamayacak davranışı, işyerindeki üretimi ve iş ilişkisi sürecini olumsuz etkilemiyorsa
geçerli fesih konusu yapılamaz. Bu nedenler 4857 sayılı yasanın 25. maddesinde sayılan
haklı fesih nedenleri olabileceği gibi, bu kapsamda olmasa da geçerli fesih sayılacak
nedenlerdir. Somut olayda davacı işçinin üretimi engellemediği, iş bitimi işyerini terk
etmeyerek sendikal sorunları nedeni ile eylemde bulunduğu, işyerinde bu şekilde
huzursuzluk çıkardığı anlaşılmaktadır. Bu eylemler üretimi engellemediği gibi işçiler ve
davacı yaptıkları işi bırakmamışlardır. Mahkemece bu eylemin kanun dışı grev olarak
nitelendirilmemesi ve feshin haksız olduğu değerlendirmesi yerindedir. Ancak davacının bu
davranışları işyerinde olumsuzluklara yol açmıştır. Davacının davranışlarından
kaynaklanan geçerli neden vardır.
Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
İş sözleşmesinin davalı işveren tarafından geçerli neden olmadan feshedildiğini belirten
davacı işçi, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı işveren vekili, davacının iş sözleşmesinin "25.08.2005 tarihinde yasadışı toplu işi
bırakma eylemine katılma nedeni ile 2822 sayılı yasanın 45. maddesi uyarınca" haklı olarak
feshedildiğini, haklı neden olduğunu savunmuştur.
Mahkemece, davacının yasadışı işi bırakma eyleminin olmadığı, iş sözleşmesinin
feshinin haksız olduğu gerekçesi ile istemin kabulüne karar verilmiştir.
İşçinin yeterliliği ve davranışlarından kaynaklanan sebepler ancak işyerinde
olumsuzluklara yol açması halinde geçerli fesih nedeni yapılabilir. İşçinin belirtilen ve etik
sayılamayacak davranışı, işyerindeki üretimi ve iş ilişkisi sürecini olumsuz etkilemiyorsa
geçerli fesih konusu yapılamaz.
Bu nedenler 4857 sayılı yasanın 25. maddesinde sayılan haklı fesih nedenleri olabileceği
gibi, bu kapsamda olmasa da geçerli fesih sayılacak nedenlerdir. Haklı fesih nedenlerine yakın
olmamakla birlikte, işçinin iş sözleşmesine aykırı bir takım davranışları, geçerli fesih için kabul
edilebilir nedenlerdir. Bunlar: İşverene zarar vermek yada zarara neden olabilecek eylemlerde
bulunmak, işyerinde rahatsızlık verecek boyutta iş arkadaşlarından borç para istemek, iş
arkadaşlarım işverene veya diğer bir işçiye karşı kışkırtmak, geçimsizlik göstermek, sık sık
tartışmaya girmek, uyanlara rağmen işini eksik, kötü veya yetersiz olarak yerine getirmek,
işyerinde iş akışını ve iş ortamını olumsuz etkileyen ilişkiler içinde bulunmak, işin akışını
etkileyecek şekilde uzun telefon görüşmeleri, iş arkadaşları ile çalışma sırasında uzun sohbetlerde
bulunmak, sık sık işe geç gelmek, işini aksatacak şekilde işyerinde dolaşmak gibi nedenler
gösterilebilir.
Dosya içeriğine, toplanan delilere göre işçinin iş sözleşmesi davalı işverence "yasa dışı
eylemler, işgal ve kanunsuz grev eylemleri nedeni ile 2822 sayılı yasanın 45 ve 4857 sayılı
yasanın 25/11. maddesi uyarınca" feshedilmiştir. Noter tutanağı, fotoğraf, takipsizlik ile
sonuçlanan hazırlık evrakı ve özellikle davacı tanık beyanına göre 25.08.2005 tarihinde 165
işçi ile birlikte sendikal sorunlarını dile getirmek için, üretimi engellemeden, bir hafta süre ile
işyerini terk etmeden işyerinde kaldıkları, 165 işçiden 25 işçi hakkında davalı işverenin iş ve
çalışma hürriyetini ihlal, işyerini işgal suçlarından dolayı şikayette bulunduğu, eylemlerin
sorumlusu olarak gördüğü 17 işçinin iş sözleşmesini feshettiği, bu işçilerden 11 işçiyi tekrar işe
aldığı anlaşılmaktadır. Somut olayda davacı işçinin üretimi engellemediği, iş bitimi işyerini
terk etmeyerek sendikal sorunları nedeni ile eylemde bulunduğu, işyerinde bu şekilde huzur-
suzluk çıkardığı anlaşılmaktadır. Bu eylemler üretimi engellemediği gibi işçiler ve davacı
yaptıkları işi bırakmamışlardır. Mahkemece bu eylemin kanun dışı grev olarak
nitelendirilmemesi ve feshin haksız olduğu değerlendirmesi yerindedir. Ancak davacının bu
davranışları işyerinde olumsuzluklara yol açmıştır. Davacının davranışlarından kaynaklanan
geçerli neden vardır. Fesih geçerli nedenlere dayandığına göre, feshin geçersizliği ve işe iade
isteğinin reddi gerekir. Mahkemece yazılı şekilde istemin kabulüne karar verilmesi hatalıdır.
4857 sayılı İş Yasasının 20/3 maddesi uyarınca Dairemizce aşağıdaki şekilde karar
verilmiştir.
SONUÇ : Yukarda açıklanan gerekçe ile;
89
1 .Mahkemenin kararının BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA
2.Davanın REDDİNE,
3.HARÇ PEŞİN ALINDIĞINDAN YENİDEN ALINMASINA YER OLMADIĞINA,
4.Davacının yapmış olduğu yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına, davalının yaptığı
20.00 YTL yargılama giderinin davacıdan tahsili ile davalıya ödenmesine,
5.Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 400-YTL ücreti vekaletin davacıdan
alınarak davalıya verilmesine,
6.Peşin alınan temyiz harcının isteği halinde davalıya iadesine, kesin olarak 10.7.2006
gününde oybirliği ile karar verildi.

90
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/16065 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/20340 4857 s. İşK/18-21, 25
Tarihi: 10.07.2006 2821 s. SK/30

•İŞE İADE DAVASI


•GEÇERLİ NEDENLE FESİH
•İŞYERİ SENDİKA TEMSİLCİLERİNİN GÜVENCELERİ
• İŞÇİNİN RIZASI OLMADAN İŞYERİNİN DEĞİŞTİRİLMESİ
• İŞÇİNİN İŞYERİ DEĞİŞİKLİĞİNE YASADIŞI KARŞI KOYMASI
• İŞÇİNİN DAVRANIŞININ HAKLI SEBEPLE FESİH SEBEBİ OLMAMASI -
GEÇERLİ NEDENLE FESİH SEBEBİ OLMASI
ÖZETİ: İşyeri sendika temsilcisi olan işçinin işinin ve işyerinin muvafakati olmadan
değiştirildiği ve temsilcinin bu görev yerine gitmediği, hakkında bu nedenle tutanak
tutulduğu anlaşılmaktadır. Bu tutanaklar nedeni ile temsilcisinin iş sözleşmesinin haklı ve
geçerli nedene dayanmadığı sabittir. Bu yöndeki değerlendirme yerindedir. Ancak davacı
işyeri ve işin değiştirilmesi ve göreve gitmeme ile ilgili hakkında tutanaklar tutulduğu sırada,
davalı Belediye Başkanlığı temsilcisi hakkında hakaret niteliğinde sözler söylediği
anlaşılmaktadır. İşyeri sendika temsilcisinin işyeri değişikliğini 2821 sayılı Sendikalar Ka-
nununun 30/son maddesi uyarınca kabul etmemesi yerindedir. Ancak bu yöndeki yasal
hakkını kullanırken, yasal uygulama içinde olması gerekir. Bir başka anlatımla, buna karşı
çıkarken, yasal olamayan davranışlarda bulunulmaması gerekir. Somut uyuşmazlıkta, işyeri
sendika temsilcisinin işinin ve işyerinin haksız olarak değiştirilmesi nedeni ile, Belediye
Başkan ve vekillerine hakaret etmesi, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan bir davranıştır.
Toplu iş sözleşmesinde bu davranışa karşılık yevmiye kesme cezası öngörülmesi iş
sözleşmesinin feshini haksız hale getirir, ancak geçerli neden olmasını ortadan kaldırmaz.
Davacının bu davranışı işyerinde olumsuzluklara neden olmuştur. Davranışlarından
kaynaklanan geçerli neden vardır. Davanın reddi gerekir.

Davacı, işyerinde sendika iş temsilcisi olan sendika üyesi M. B.'in, sözleşmesinin geçerli
neden olmadan feshedildiğini belirterek feshin geçersizliğine ve işe iadesine, işe iade tarihine
kadar ücret ve diğer haklarının tahsiline karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı sendika işyerinde sendika iş temsilcisi olan sendika üyesi M. B.'in, iş
sözleşmesinin geçerli neden olmadan feshedildiğini belirterek feshin geçersizliğine ve işe
iadesine, işe iade tarihine kadar ücret ve diğer haklarının tahsiline karar verilmesini talep
etmiştir.
Davalı işveren vekili, davacının iş sözleşmesinin Disiplin Kurulu karan ve hakkında
tutulan tutanaklar nedeni ile 4857 sayılı İş Kanunu'nun 25/11.b maddesi uyarınca haklı
nedenle feshedildiğini savunmuştur.
Mahkemece, davacı işçinin işyerinde sendika işyeri temsilcisi olarak fen işlerinde
çalıştırıldığı, davalı işverenin önce gece bekçiliği görevi verdiği, daha sonra da davacıyı
temizlik işlerine vererek çöp toplanmasını istediği, bu atamanın Sendikalar Kanunu'nun 30.
maddesindeki işyeri sendika temsilcilerinin güvencesine aykırı olduğu, işinin ve işyerinin
değiştirilemeyeceği, davacının tutanaklar ile davalı Belediye Başkan ve vekillerine hakaret
ettiği anlaşılmış ise de, bunun haksız yere işinin ve işyerinin değiştirilmesinden kaynaklandığı,
Toplu İş Sözleşmesi ile bu eyleme karşılık yevmiye kesme cezası öngörüldüğü, davacının işten
çıkarılmasının yerinde olmadığı gerekçesi ile, davalı işverence yapılan feshin geçersizliğine ve
davacı işyeri temsilcisi M. B.'ın işe iadesine, işten çıkartılma tarihinden işe iade tarihi arasında
kalan ücret ve diğer haklarının davalıdan tahsiline karar verilmiştir.
2821 sayılı Sendikalar Kanunu'nun 30. maddesinde, işyeri sendika temsilcilerinin teminat
düzenlenmiş ve 1. fıkrasında temsilcinin iş sözleşmesinin feshin de 4857 sayılı İş Kanunu
hükümlerinin uygulanacağı, 2. fıkrasında temsilcilik faaliyetleri nedeni ile feshedilmesi
halinde işe başlatmama tazminatının bir yıldan az olamayacağı ve 3. fıkrasında da yazılı
muvafakati olmadan işyeri ve işinin değiştirilemeyeceği kuralına yer verilmiştir. O halde işçi
işyeri sendika temsilcisi olsa bile, iş sözleşmesinin feshinde 4857 sayılı İş Kanunu'nun 18-19-
20 ve 21. maddelerinin uygulanması gerekir.
İşçinin yeterliliği ve davranışlarından kaynaklanan sebepler ancak işyerinde
olumsuzluklara yol açması halinde geçerli fesih nedeni yapılabilir. İşçinin belirtilen ve etik
sayılamayacak davranışı, işyerindeki üretimi ve iş ilişkisi sürecini olumsuz etkilemiyorsa
geçerli fesih konusu yapılamaz.
Bu nedenler 4857 sayılı yasanın 25. maddesinde sayılan haklı fesih nedenleri olabileceği
gibi, bu kapsamda olmasa da geçerli fesih sayılacak nedenlerdir. Haklı fesih nedenlerine yakın
91
olmamakla birlikte, işçinin iş sözleşmesine aykırı bir takım davranışları, geçerli fesih için
kabul edilebilir nedenlerdir.
Dosya içeriğine göre, işyeri sendika temsilcisi olan işçinin işinin ve işyerinin muvafakati
olmadan değiştirildiği ve temsilcinin bu görev yerine gitmediği, hakkında bu nedenle tutanak
tutulduğu anlaşılmaktadır. Bu tutanaklar nedeni ile temsilcisinin iş sözleşmesinin haklı ve
geçerli nedene dayanmadığı sabittir. Bu yöndeki değerlendirme yerindedir. Ancak davacı
işyeri ve işin değiştirilmesi ve göreve gitmeme ile ilgili hakkında tutanaklar tutulduğu sırada,
davalı Belediye Başkanlığı temsilcisi hakkında hakaret niteliğinde sözler söylediği
anlaşılmaktadır. İşyeri sendika temsilcisinin işyeri değişikliğini 2821 sayılı Sendikalar
Kanununun 30/son maddesi uyarınca kabul etmemesi yerindedir. Ancak bu yöndeki yasal
hakkını kullanırken, yasal uygulama içinde olması gerekir. Bir başka anlatımla, buna karşı
çıkarken, yasal olamayan davranışlarda bulunulmaması gerekir. Somut uyuşmazlıkta, işyeri
sendika temsilcisinin işinin ve işyerinin haksız olarak değiştirilmesi nedeni ile. Belediye Baş-
kan ve vekillerine hakaret etmesi, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan bir davranıştır. Toplu
iş sözleşmesinde bu davranışa karşılık yevmiye kesme cezası öngörülmesi iş sözleşmesinin
feshini haksız hale getirir, ancak geçerli neden olmasını ortadan kaldırmaz. Davacının bu
davranışı işyerinde olumsuzluklara neden olmuştur. Davranışlarından kaynaklanan geçerli
neden vardır. Davanın reddi gerekir.
Kabule göre, 4857 sayılı İş Kanunu'nun 21. maddesi uyarınca kararın kesinleşmesine
kadar en çok 4 aya kadar ücret ve diğer hakların tahsiline karar verilmesi gerekirken, işten
çıkartılma tarihinden işe iade tarihi arasında kalan ücret ve diğer haklarının davalıdan tahsiline
karar verilmesi de hatalıdır. Diğer taraftan, karar başlığında davacı olarak üye bulunan
Sendika'nın gösterilmesi yanlış ise de, işyeri sendika temsilcisinin dosya içerisinde yetki
belgesi bulunduğundan ayrıca bozma nedeni yapılmamıştır.
4857 sayılı İş Yasasının 20/3 maddesi uyarınca Dairemizce aşağıdaki şekilde karar
verilmiştir.
SONUÇ : Yukarda açıklanan gerekçe ile;
1.Mahkemenin kararının BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA,
2.Davanın REDDİNE,
3.Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
4.Davacının yapmış olduğu yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına, davalının yaptığı
20 YTL. yargılama giderinin davacıdan tahsili ile davalıya ödenmesine,
5.Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 400-YTL ücreti vekaletin davacıdan
alınarak davalıya verilmesine,
6.Peşin alınan temyiz harcının isteği halinde davalıya iadesine, kesin olarak 10.7.2006
tarihinde oybirliği ile karar verildi

92
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/16045 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/20332 4857 s.İşK/18-21,25
Tarihi: 10.07.2006

• İŞE İADE DAVASI


• İŞE İADE DAVASINDAN FERAGAT
• İŞE BAŞLATMAMA TAZMİNATI
• İŞÇİYE YAPILAN İLAVE ÖDEMENİN NİTELİĞİNİN İBRANAMEDE
BELİRTİLMEMESİ

ÖZETİ: 4857 sayılı İş Kanunu'nun 21. maddesinde feshin geçersizliğine bağlı olarak
işe başlatmama tazminatının tespiti ve boşta geçen süre için en çok 4 aya kadar ücret ve
diğer hakların tahsiline karar verilmesi ile ilgi düzenlemede, işçinin işe başlatıldığı takdirde
peşin olarak ödenen ihbar ve kıdem tazminatının boşta geçen süre ücretinden mahsup
edilebileceği belirtilmiştir. Buradaki düzenlemede 4 ay ile 8 aylık ücret üzerinde
belirlenecek işe başlatmama tazminatı için bir mahsup işlemine yer verilmiş değildir. Somut
uyuşmazlıkta davalı işveren iş sözleşmesinin feshettiğinde, davacı işçiye kıdem ve ihbar
tazminatı yanında .... YTL ilave ödemede bulunmuştur. Davacıdan alınan ibranamede bu
ödemenin işe başlatmama tazminatı niteliğinde olduğu belirtilmediği gibi, davacının işe
iade davasından bu ödeme karşılığı feragat ettiği de açıklanmış değildir. Kaldı ki böyle bir
feragat geçersizdir. Ancak davalı işverenin fesih işlemindeki tutumu, yaptığı bu ödeme ve
davacının ibraname imzalamış olması gibi nedenler işe başlatmama tazminatının alt ve üst
sınır arasında takdir edilmesinde dikkate alınabilir.

Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır. Hüküm süresi içinde taraflar
avukatlarınca temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
İş sözleşmesinin davalı işveren tarafından geçerli neden olmadan feshedildiğini belirten
davacı, feshin geçersizliğine ve davacının işe iadesine karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı işveren vekili, davacının iş sözleşmesinin işyerinden kaynaklanan ve geçerli
neden olan yeniden yapılanma nedeni ile feshedildiğini, davacıya kıdem ve ihbar tazminatı
yanında iki aylık ücreti tutarında işe iade davası açmaması için ilave ödeme yapıldığını ve
davacının davalı işvereni ibra ettiğini belirterek kararı temyiz etmiştir.
Mahkemece, geçerli fesih nedeni olan yeniden yapılanmanın davalı işverence
kanıtlanmadığı gerekçesi ile feshin geçersizliğine, davacının işe iadesine, işe başlatılmaması
halinde 6 aylık ücret tutarında işe başlatılmama tazminatının belirlenmesine, boşta geçen süre
için 4 aya kadar ücret ve diğer hakların davalıdan tahsili gerektiğine ve davacıya fesih işlemi
yanında işveren tarafından iyi niyet göstergesi olarak ödenen ilave ödeme olan 9.448,68
YTL'nin işe başlatılmaması halinde bu tazminattan mahsubuna karar verilmiştir.
Karar feshin geçerli nedenle yapıldığı yönünde davalı vekili tarafından, ilave ödemenin
işe başlatmama tazminatından mahsup edilmesi yönünden ise davacı vekili tarafından temyiz
edilmiştir.
Dosya içeriğine göre, davalı işverenin iş sözleşmesinin geçerli nedenle feshettiğini
kanıtlayamadığı anlaşıldığından, mahkemece feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar
verilmesi yerindedir.
4857 sayılı İş Kanunu'nun 21. maddesinde feshin geçersizliğine bağlı olarak işe
başlatmama tazminatının tespiti ve boşta geçen süre için en çok 4 aya kadar ücret ve diğer
hakların tahsiline karar verilmesi ile ilgi düzenlemede, işçinin işe başlatıldığı takdirde peşin
olarak ödenen ihbar ve kıdem tazminatının boşta geçen süre ücretinden mahsup edilebileceği
belirtilmiştir. Buradaki düzenlemede 4 ay ile 8 aylık ücret üzerinde belirlenecek işe
başlatmama tazminatı için bir mahsup işlemine yer verilmiş değildir.
Somut uyuşmazlıkta davalı işveren iş sözleşmesinin feshettiğinde, davacı işçiye kıdem ve
ihbar tazminatı yanında 9.448,68 YTL ilave ödemede bulunmuştur. Davacıdan alınan
ibranamede bu ödemenin işe başlatmama tazminatı niteliğinde olduğu belirtilmediği gibi,
davacının işe iade davasından bu ödeme karşılığı feragat ettiği de açıklanmış değildir. Kaldı ki
böyle bir feragat geçersizdir. Ancak davalı işverenin fesih işlemindeki tutumu, yaptığı bu
ödeme ve davacının ibraname imzalamış olması gibi nedenler işe başlatmama tazminatının alt
ve üst sınır arasında takdir edilmesinde dikkate alınabilir. Mahkemece davalı işverence yapılan
ilave ödemenin işe başlatmama tazminatından mahsubuna karar verilmesi hatalıdır.
4857 sayılı İş Yasasının 20/3 maddesi uyarınca Dairemizce aşağıdaki şekilde karar
verilmiştir.
SONUÇ : Yukarda açıklanan gerekçe ile;
1.Mahkemenin kararının BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA,
2.Feshin GEÇERSİZLİĞİNE ve davacının İŞE İADESİNE,
93
3.Davacının yasal süre içinde başvurusuna rağmen davalı işverence süresi içinde işe
başlatılmaması halinde ödenmesi gereken tazminat miktarının fesih nedeni, davalı işverenin
tutumu dikkate alınarak takdiren davacının 4 aylık brüt ücreti tutarında BELİRLENMESİNE,
4.Davacı işçinin işe iadesi için işverene süresi içinde müracaatı halinde hak kazanılacak
olan ve kararın kesinleşmesine kadar en çok 4 aya kadar ücret ve diğer haklarının davalıdan
tahsilinin GEREKTİĞİNE, Davacı işe başlatıldığı takdirde ödenen kıdem ve ihbar
tazminatının bu ücret ve diğer haklardan MAHSUBUNA,
5.Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6. Davacının yapmış olduğu 33.50 YTL yargılama giderinin davalıdan tahsili ile davacıya
verilmesine, davalının yaptığı yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına,
7. Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 400-TL ücreti vekaletin davalıdan
alınarak davacıya verilmesine,
8. Peşin alınan temyiz harcının isteği halinde ilgilisine iadesine, kesin olarak 10.7.2006
tarihinde oybirliği ile karar verildi.

94
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/13504 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/18949 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 27.06.2006

• İŞE İADE DAVASI


• İŞ GÜVENCESİ KAPSAMINA GİREN İŞÇİ AÇISINDAN TİS HÜKMÜNDEKİ
CEZAİ ŞARTIN ÖNEMİNİ KAYBETMESİ
• VİZEYE TABİ İŞÇİ
• VİZE BİTİMLERİNDE İŞ AKDİNİN ASKIYA ALINMASI
• İŞÇİNİN SÜREKLİ ÇALIŞTIĞINI YAZILI OLARAK KANITLAMASI GEREĞİ

ÖZETİ: Davacı, 4857 sayılı yasa ile getirilen iş güvencesi kapsamında kalmaktadır.
4857 sayılı yasanın belirtilen düzenlemesi karşısında, daha önce imzalanan TİS
hükmündeki cezai şart niteliğindeki istek konusu tazminatın, iş güvencesi kapsamına giren
davacı açısından, önemi kalmamıştır. Feshin geçersizliği ve işe iade istemi süresinde ileri
sürülmediği ve istenmediği takdirde, fesih geçerli hale gelecektir. Bu durumda geçersizlik
şartlarına bağlı olan tazminat istenemeyecektir. Davacı işçinin işe iade davası açmamış
olması bu konuda sonuca etkili değildir. Önemli olan işçinin iş güvencesi kapsamında yer
almasıdır. Anılan tazminatın reddi yerine, kabulüne karar verilmesi doğru olmamıştır.
Davacı işçi davalı belediye işyerinde vizeye tabi işçi olarak çalışmıştır. Vize bitimlerinde
iş akdi askıya alınmış, bu dönemlerde davacı işçi kesintisiz çalıştığını yöntemince
kanıtlayamamıştır. Bu konuda soyut nitelikte tanık beyanları ile sonuca gidilmesi doğru
olmaz. Davalı işveren kamu kurumu niteliğindedir. Sosyal Sigortalar Kurumu kayıtlarında
geçen süre dışında işçinin çalışmasının, yazılı delil yada bu dönemde çalışan bordrolu işçi-
lerin tarihleri açıklayan kesin anlatımları ile kanıtlanması gerekir. Somut olayda davalı
tanıklarının beyanları yeterli görülmemiştir. Bu nedenle Sosyal Sigortalar Kurumu
kayıtlarına itibar edilerek davaya konu istekler yönünden hesaplama yapılmalıdır. Kararın
bu yönden de bozulması gerekmiştir.
Taraflar arasındaki kıdem, ihbar, izin, ilave tediye ve toplu iş sözleşmesinden doğan bazı
haklarının Ödetilmesi davasının yapılan yargılaması sonunda; ilamda yazılı nedenlerle
gerçekleşen miktarın faiziyle birlikte davalıdan alınarak davacıya verilmesine ilişkin hüküm
süresi içinde duruşmalı olarak temyizen incelenmesi davalı avukatınca istenilmesi üzerine
dosya incelenerek işin duruşmaya tabi olduğu anlaşılmış ve duruşma için 27.6.2006 Salı günü
tayin edilerek taraflara çağrı kağıdı gönderilmişti. Duruşma günü davalı adına Avukat D. geldi.
Karşı taraf adına kimse gelmedi. Duruşmaya başlanarak hazır bulunan avukatların sözlü
açıklamaları dinlendikten sonra duruşmaya son verilerek dosya incelendi, gereği konuşulup
düşünüldü:
1.Dosyadaki yazılara toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici sebeplere
göre, davalının aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde değildir.
2.Davacı işçi dava dilekçesinde kötü niyet tazminatı isteğinde bulunmuş, bilirkişi
raporunda ihbar tazminatının 3 katı tutarında kötü niyet tazminatı hesaplanmıştır. Davacı işçi
cevaba cevap dilekçesinde bu konuda isteklerinin toplu iş sözleşmesinin 33. maddesine
dayandığını açıklamış ve bahsi geçen hükümde haksız ve keyfi çıkarmalarda kıdem tazminatı
tavanı tutarının 10 katı olarak öngörülen cezai şartın işverence ödenmesi gerektiğini belirterek
söz konusu cezai şartı talep ettiklerini bildirmiştir.
Mahkemece, bilirkişi raporunda hesaplanan kötü niyet tazminatının Borçlar Kanununun
161/son maddesine göre indirime tabi tutulmuş ve istek doğrultusunda karar verilmiştir.
Hükme dayanak yapılan Toplu İş Sözleşmesi 4857 sayılı İş Kanunu yürürlüğe girmeden
imzalanmıştır. Toplu iş sözleşmesinin 33. maddesinde, "İşyerinde çalışmakta olan işçiler 1475
sayılı İş Yasasının 17/2. maddesi saklı kalmak üzere hiçbir şekilde işten çıkarılamaz. 1475
sayılı yasanın 17/2. maddesi dışında keyfi ve haksız bir sebeple işten çıkarmalarda, işten
çıkarılan işçiye hak ettiği ihbar ve kıdem tazminatı tavan tutarının 10 katı tutarında iş
güvencesi tazminatı işverence ödenir" hükmü, cezai şart tazminatı olarak düzenlenmiştir. 4857
sayılı yasa ile ülkemizde iş güvencesi hükümleri ve özellikle feshin geçersizliğini isteme hakkı
getirilmiş ve yasanın 17 ve 21. maddelerinde iş güvencesi kapsamında kalan işçinin bir aylık
süre içinde dava açmadığı takdirde kötü niyet tazminatı isteyemeyeceği, feshin geçerli hale
geleceği hususları açıkça belirtilmiştir. Buna paralel olarak 2821 sayılı Sendikalar Kanununun
31/6 maddesinde de iş güvencesi kapsamında kalan işçinin sendikal tazminat isteyemeyeceği
kuralına yer verilmiştir.
Dosya içeriğine göre, davacı 4857 sayılı yasa ile getirilen iş güvencesi kapsamında
kalmaktadır. 4857 sayılı yasanın belirtilen düzenlemesi karşısında, daha Önce imzalanan TİS
hükmündeki cezai şart niteliğindeki istek konusu tazminatın, iş güvencesi kapsamına giren
davacı açısından, önemi kalmamıştır. Feshin geçersizliği ve işe iade istemi süresinde ileri
sürülmediği ve istenmediği takdirde, fesih geçerli hale gelecektir. Bu durumda geçersizlik
şartlarına bağlı olan tazminat istenemeyecektir. Davacı işçinin işe iade davası açmamış olması

95
bu konuda sonuca etkili değildir. Önemli olan işçinin iş güvencesi kapsamında yer almasıdır.
Anılan tazminatın reddi yerine, kabulüne karar verilmesi doğru olmamıştır.
3. Davacı işçinin işyerinde çalıştığı süreler uyuşmazlık-konusudur. Davalı işveren vizeye
tabi işçilerin belli dönemlerle iş sözleşmelerinin askıya alındığını savunmuş ve Sosyal
Sigortalar Kurumu kayıtlarında geçen sürelerle çalışma olduğunu açıklamıştır. Davacı işçi ise
kağıt üzerinde gerçekleştirilen askı işlemlerine rağmen kesintisiz çalıştığını ileri sürmüştür.
Mahkemece davacının sürekli çalıştığı kabul edilerek istekler yönünden hüküm kurulmuştur.
Davacı işçi davalı belediye işyerinde vizeye tabi işçi olarak çalışmıştır. Vize bitimlerinde
iş akdi askıya alınmış, bu dönemlerde davacı işçi kesintisiz çalıştığını yöntemince
kanıtlayamamıştır. Bu konuda soyut nitelikte tanık beyanları ile sonuca gidilmesi doğru olmaz.
Davalı işveren kamu kurumu niteliğindedir. Sosyal Sigortalar Kurumu kayıtlarında geçen süre
dışında işçinin çalışmasının, yazılı delil yada bu dönemde çalışan bordrolu işçilerin tarihleri
açıklayan kesin anlatımları ile kanıtlanması gerekir. Somut olayda davalı tanıklarının beyanları
yeterli görülmemiştir. Bu nedenle Sosyal Sigortalar Kurumu kayıtlarına itibar edilerek davaya
konu istekler yönünden hesaplama yapılmalıdır. Kararın bu yönden de bozulması gerekmiştir.
SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, davalı
yararına takdir edilen 450 YTL.duruşma avukatlık parasının karşı tarafa yükletilmesine, peşin
alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 27.6.2006 gününde oybirliği ile karar
verildi.

96
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/15271 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/18903 4857 s. İşK/18-21
Tarihi: 26.06.2006
• İŞE İADE DAVASI
• ASIL İŞVEREN - ALT İŞVEREN İLİŞKİSİ
• İŞÇİLİK ALACAKLARINDAN ASIL İŞVERENİN ALT İŞVERENLE
BİRLİKTE SORUMLU OLMASI

ÖZETİ: Dosya içeriğine göre feshin geçerli nedene dayanmadığı anlaşıldığından


mahkemece davacının işe iadesine karar verilmiş olması isabetlidir. Ancak, davacının
çalıştırılmadığı dört aylık ücret ve diğer haklardan davalıların birlikte sorumluluğuna karar
verildiği halde işe başlatmama tazminatı ile ilgili birlikte sorumluluk konusunda hüküm
kurulmamış olması hatalıdır.

Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır. Hüküm süresi içinde davalılar
avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı işçi, iş sözleşmesinin geçerli neden olmadan işverence feshedildiğini ileri sürerek
feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini, işe başlatılmama halinde ödenmesi
gereken tazminat ile boşta geçen süre ücretinin belirlenmesini istemiştir.
Davalı belediye, davayı kabul etmediklerini, davacının işçileri olmadığını belirterek
davanın husumet yönünden reddine karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı Ç. Ltd. Şti., iş sözleşmesinin geçerli nedenle feshedildiğini belirterek davanın
reddine karar verilmesi gerektiğini savunmuştur.
Mahkemece davalılar arasında asıl işveren alt işveren ilişkisi bulunduğu, feshin geçerli
nedene dayanmadığı gerekçesi ile davanın kabulüne karar verilmiştir.
Hüküm davalılar tarafından temyiz edilmiştir.
Dosya içeriğine göre feshin geçerli nedene dayanmadığı anlaşıldığından mahkemece
davacının işe iadesine karar verilmiş olması isabetlidir. Ancak, davacının çalıştırılmadığı dört
aylık ücret ve diğer haklardan davalıların birlikte sorumluluğuna karar verildiği halde işe
başlatmama tazminatı ile ilgili birlikte sorumluluk konusunda hüküm kurulmamış olması
hatalıdır.
Belirtilen nedenlerle, yerel mahkeme kararının 4857 sayılı İş Kanunun 20/3. maddesi
uyarınca bozularak ortadan kaldırılması ve aşağıdaki şekilde hüküm kurulması gerekmiştir.
SONUÇ : Yukarıda açıklanan nedenlerle,
1-) K. 2. İş Mahkemesinin 27.4.2006 gün ve 41-258 sayılı kararının bozularak ortadan
kaldırılmasına,
2-) Davalı işverence yapılan feshin geçersizliğine ve davacının davalı Ç. Ltd.Şti.'indeki
işine iadesine,
3-) Davacının süresi içerisinde başvurusuna rağmen işverence işe başlatılmaması halinde
davalılar tarafından müteselsilen ödenmesi gereken tazminat miktarının davacının 4 aylık ücret
tutan olarak belirlenmesine,
4-) Davacının süresi içinde başvurması halinde kararın kesinleşmesine kadar en çok 4
aylık ücret ve diğer haklarının davalılardan müteselsilen alınarak davacıya ödenmesi
gerektiğinin tespitine,
5-) Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6-) Davacı kendisini vekille temsil ettirdiğinden karar tarihinde yürürlükte bulunan
Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca 400.-YTL vekalet ücretinin davalılardan alınarak
davacıya ödenmesine,
7-) Davacı tarafından yapılan (37.80) YTL yargılama giderinin davalılardan alınarak
davacıya ödenmesine,
8-) Temyiz harcının İsteği halinde ilgilisine iadesine, kesin olarak 26.6.2006 tarihinde
oybirliği ile karar verildi.

97
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/38631 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/18287 4857 s. İşK/21
Tarihi: 22.06.2006

•İŞE İADE DAVASI


•İŞE İADE DA VASININ KESİNLEŞMESİ
• KESİNLEŞEN İADE KARARI ÜZERİNE İŞÇİNİN DAVRANIŞI
• İŞE BAŞLATMAMA HALİNDE AKDİN İŞE BAŞLATMAMA TARİHİNDE
FESHEDİLDİĞİNİN KABUL Ü

ÖZETİ: Somut olayda, kesinleşen işe iade karar üzerine davacının 10 günlük yasal
süre içerisinde işe başlatılmasının temini için işverene başvuruda bulunup bulunmadığı
anlaşılamamaktadır. Yerel mahkemece bu konuda bir araştırma da yapılmamıştır. Şayet
davacı 10 gün içerisinde işe başlatılması için işverene başvurmamış ise yapılan fesih "
geçerli hale gelecektir. Şayet davacı işçi, 10 gün içerisinde işe başlatma için müracaat etmiş
ve işveren tarafından yasal süre içerisinde işe başlatılmamış ise, bu durumda kesinleşen işe
iade davası ile yapılan fesih geçersiz hale gelecektir. Bu durumda, dairemizin istikrar
kazanan uygulamasına göre, iş akdinin feshi işe iade karar üzerine işçinin işe başlatılmadığı
tarihte gerçekleşmiş olacaktır. Her dava açıldığı tarihteki şartlara göre değerlendirileceğin-
den, işçilik alacakları ile ilgili bu davanın açıldığı tarihte yapılmış bir fesihten
bahsedilemeyeceğinden, feshe bağlı olarak talep edilebilen ihbar ve kıdem tazminatı ile yıllık
izin alacak taleplerinin reddine karar vermek gerekecektir.

Davacı, ihbar, kıdem tazminatı ile izin, ücret alacağının ödetilmesine karar verilmesini
istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır. Hüküm süresi içinde davalı avukatı
tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
1.Dosyadaki yazılara toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici sebeplere
göre, davalının aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde değildir.
2.Davacı, iş akdinin 31.12.2004 tarihinde haksız feshedildiğini ileri sürerek ihbar ve
kıdem tazminatı, yıllık izin ücret ve ücret fark alacakları isteğinde bulunmuştur.
Davalı davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
Davacı, işçilik alacaklarını talep ettiği bu davadan ayrı olarak, Antalya İş Mahkemesinin
2004/70 Esasında kayıtlı işe iade davası ile 31.12.2004 tarihinde işveren tarafından yapılan
feshin geçersizliğine ve işe iadeye karar verilmesini talep etmiştir. Söz konusu işe iade davası
24.3.2004 tarihinde feshin geçersizliğine ve davacının işe iadesine karar verilmek suretiyle
sonuçlanmış, verilen karar Dairemiz onamasından geçerek 21.6.2004 tarihinde kesinleşmiştir.
Kesinleşen işe iade dava dosyası dosya içerisinde mevcuttur.
Dosya içeriğinden, kesinleşen işe iade karar üzerine davacının 10 günlük yasal süre
içerisinde işe başlatılmasının temini için işverene başvuruda bulunup bulunmadığı
anlaşılamamaktadır. Yerel mahkemece bu konuda bir araştırma da yapılmamıştır. Şayet davacı
10 gün içerisinde işe başlatılması için işverene başvurmamış ise 31.12.2004 tarihinde yapılan
fesih " geçerli hale gelecektir. Bu taktirde şimdi olduğu gibi davacının işçilik alacaklarının
tespitinde 31.12.2004 tarihinin esas alınması doğrudur. Şayet davacı işçi, 10 gün içerisinde işe
başlatma için müracaat etmiş ve işveren tarafından yasal süre içerisinde işe başlatılmamış ise, bu
durumda kesinleşen işe iade davası ile 31.12.2004 tarihinde yapılan fesih geçersiz hale
geldiğinden artık 31.12.2004 tarihinde yapılmış bir fesihten söz edilemez. Bu durumda,
dairemizin istikrar kazanan uygulamasına göre, iş akdinin feshi işe iade karar üzerine işçinin
işe başlatılmadığı tarihte gerçekleşmiş olacaktır. Her dava açıldığı tarihteki şartlara göre
değerlendirileceğinden, işçilik alacakları ile ilgili bu davanın açıldığı tarihte yapılmış bir
fesihten bahsedilemeyeceğinden, feshe bağlı olarak talep edilebilen ihbar ve kıdem tazminatı
ile yıllık izin alacak taleplerinin reddine karar vermek gerekecektir.
Bu hususların aydınlığa kavuşabilmesi için mahkemece yapılacak iş; kesinleşen işe iade
davası üzerine davacının yasal süre içerisinde işe başlatılması hususunda başvuruda bulunup
bulunmadığı, şayet başvurmuş ise işveren tarafından işe başlatılıp başlatılmadığı öncelikle
belirlenmeli, oluşacak sonuca göre, yukarıdaki açıklamalar da nazara alınarak bir karar
verilmelidir. Eksik inceleme ve araştırma ile sonuca gidilmesi hatalı olup bozmayı
gerektirmiştir.
SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin alınan
temyiz harcının" istek halinde ilgiliye iadesine, 22.6.2006 gününde oybirliği ile karar verildi.

98
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/14698 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/17799 4857 s. İşK/18-21,31
Tarihi: 19.06.2006

• İŞE İADE DAVASI


• İŞ SÖZLEŞMESİNİN İŞÇİ TARAFINDAN FESHİ
• İŞÇİNİN EŞİNİN ASKERLİK NEDENİYLE YURTDIŞINA GİTMESİ

ÖZETİ: Gerek kanunda gerek toplu iş sözleşmelerinde belirtilen düzenlemelerde


dikkat çeken ortak özellik; askerlik veya kanuni ödevin bizzat işçi ile ilgili olmasıdır. Başka
bir anlatımla, eşinin askerlik veya kanuni ödevi dolayısıyla işçinin iş sözleşmesini feshetmesi
sözü edilen yasal ve akdi düzenlemelerin kapsamına girmemektedir. Öte yandan, davacının
yukarıda belirtilen tarihler arasında iş sözleşmesi askıda olmadığına göre, sürenin
bitiminden sonra işverence işe başlatılmaması fesih anlamında değerlendirilemez. İş
sözleşmesi davacı tarafından ...tarihinde feshedilmiş olup, bu tarihte iş hukuku
mevzuatımızda sendika işyeri temsilcileri dışında işe iadeyi düzenleyen bir kanun hükmü de
bulunmamaktadır. Belirtilen olgular karşısında davacının işe iade isteğinin reddine karar
verilmesi gerekirken yazılı gerekçe ile kabulü hatalıdır.

Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı işçi, subay olan eşinin yabancı bir ülkede 1.8.2002-20.8.2005 tarihleri için
görevlendirilmesi üzerine ücretsiz izin talebinin kabul edilmemesi nedeniyle iş sözleşmesini
feshetmek zorunda kaldığını, anılan sürenin bitiminden sonra işe başlatılmak için yaptığı
başvurunun davalı işverence kabul edilmediğini ileri sürerek tekrar işe başlatılma yolundaki
talebinin reddine ilişkin davalı idarenin tüm işlemlerinin iptali ile işe iade edilmesi gerektiğinin
tespitine karar verilmesi gerektiğinin tespitine karar verilmesini istemiştir.
Davalı işveren, davacının herhangi bir askeri ve kanuni bir görevi söz konusu olmaksızın
davacının kendi isteği ile işten ayrıldığını, davacın eşinin subay olması ve yurt dışına göreve
gitmesi nedeni ile kendisinin de yurt dışına gitmesi durumunda toplu sözleşmesinde tekrar işe
başlatılmasının öngörülmediğini, gerek 4857 sayılı İş Kanunun 31.maddesi gerekse IV. Dönem
ve V. dönem toplu iş sözleşmesinin ilgili maddelerinin işçinin kendi durumu ile ilgili olduğunu
belirterek davanın reddine karar verilmesi gerektiğini savunmuştur.
Mahkemece davacının her hangi bir askeri görevinin bulunmadığı, ancak dolaylı yolla
eşinin yurt dışında görevlendirilmesi nedeni ile görevinden ayrılmak durumunda kaldığı, yurda
döndükten sonra da iki aylık süre içerisinde davalı işverene başvurduğu için yasal şartların
gerçekleştiği, davacının yasal zorunluluktan kaynaklanan eşinin askeri görevi ve yurt dışında
vazife yapma mecburiyeti olması nedeni ile istifa etmiş olduğu gerekçesi ile davanın kabulüne
karar verilmiştir.
Davacının iş sözleşmesini yukarıda belirtilen nedenle feshettiği tarihte yürürlükte bulunan
1475 sayılı İş Kanunu'nun 27.maddesinin son fıkrasında her hangi bir askeri ve kanun ödev
dolayısıyla işinden ayrılan işçilerden bu ödevin sona ermesinden başlayarak iki ay içinde işe
girmek için başvuranları işverenlerin boş yerlere öncelikle işe almak zorunda olduğu
öngörülmüş, daha sonra yürürlüğe giren 4857 sayılı İş Kanunu'nun 31.maddesinde de her hangi
bir askeri ve kanuni ödev dolayısıyla işinden ayrılan işçiler bu ödevin sona ermesinden sonra
başlayarak iki ay içinde işe girmek istedikleri takdirde işverenin bunları eski işleri veya benzeri
işlerde boş yer varsa derhal, yoksa boşalacak ilk işe başka isteklilere tercih ederek, o andaki
şartlarla işe almak zorunda olduğu düzenlenmiştir. Davacının iş sözleşmesini feshettiği tarihte
yürürlükte bulunan toplu iş sözleşmesinin 31 ile tekrar işe başlatılmak için başvurduğu sırada
yürürlükte bulunan toplu iş sözleşmesinin 31 .maddelerinde de aynı mahiyette hükümlere yer
verildiği anlaşılmaktadır. Gerek kanunda gerek toplu iş sözleşmelerinde belirtilen
düzenlemelerde dikkat çeken ortak özellik; askerlik veya kanuni ödevin bizzat işçi ile ilgili
olmasıdır. Başka bir anlatımla, eşinin askerlik veya kanuni ödevi dolayısıyla işçinin iş
sözleşmesini feshetmesi sözü edilen yasal ve akdi düzenlemelerin kapsamına girmemektedir.
Öte yandan, davacının yukarıda belirtilen tarihler arasında iş sözleşmesi askıda
olmadığına göre, sürenin bitiminden sonra işverence işe başlatılmaması fesih anlamında
değerlendirilemez. İş sözleşmesi davacı tarafından 18.7.2002 tarihinde feshedilmiş olup, bu
tarihte iş hukuku mevzuatımızda sendika işyeri temsilcileri dışında işe iadeyi düzenleyen bir
kanun hükmü de bulunmamaktadır. Belirtilen olgular karşısında davacının işe iade isteğinin
reddine karar verilmesi gerekirken yazılı gerekçe ile kabulü hatalıdır.
Belirtilen nedenlerle, yerel mahkeme kararının 4857 sayılı İş Kanunun 20/3.maddesi
uyarınca bozularak ortadan kaldırılması ve aşağıdaki şekilde hüküm kurulması gerekmiştir.
SONUÇ -.Yukarıda açıklanan nedenlerle,
99
1-) A. 3. İş Mahkemesinin 26.1.2006 gün ve 1332-6 sayılı kararının bozularak ortadan
kaldırılmasına,
2-) Davanın REDDİNE,
3-) Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
4-) Davacının yapmış olduğu yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına, davalının
yaptığı (15) YTL yargılama giderinin davacıdan tahsili ile davalıya ödenmesine,
5-) Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 400.-TL ücreti vekaletin davacıdan
alınarak davalıya verilmesine,
6-) Peşin alınan temyiz harcının isteği halinde davalıya iadesine, kesin olarak 19.6.2006
tarihinde oybirliği ile karar verildi.

100
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/13432 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/17770 4857 s. İşK/18-21, 25
Tarihi: 19.06.2006

• İŞE İADE DAVASI


• HAKLI NEDENLE DERHAL FESİH
• HAKLI NEDEN OLARAK GÖSTERİLEN SEBEPLERİN ZAMANAŞIMINA
UĞRAMASI
• İŞÇİNİN BAŞKA YERDE İSTİHDAM OLANAĞININ SAĞLANMAMASI
• GEÇERSİZ FESİH

ÖZETİ: İşletme müdürünün eski sekreterine çiçek verme ve şehir içinde birlikte
görülmesinin de 2004 tarihlerinde olduğu anlaşılmaktadır. İş sözleşmesinin feshedildiği
2005 tarihi itibariyle belirtilen eylemlerin fesih için geçerli neden kabul edilmesi mümkün
değildir. Davacının sendika temsilciliği seçimlerinde taraf tuttuğu ve bu konuda işçilere
baskı yaptığı da iddia edilmiştir. Mahkemece dinlenen davacı tanıkları davacının bu konuda
taraf tutmadığını ve işçiler üzerinde baskı kurmadığını belirtmişlerdir, davalı tanıklarının
bir kısmı ise davacının işyeri sendika seçimlerinden taraf tuttuğunu ve bu konuda kendi-
lerine baskıda bulunduğunu açılamışlar ise de bu konudaki bilgilerinin duyuma dayalı
olduğu anlaşılmaktadır. Somut olayda soruşturmayı yapan Adalet Bakanlığı Ceza ve
Tevkifevleri Genel Müdürlüğü Kontrolörünün raporunda davacının başka bir yerde
istihdamının sağlanması bu mümkün olmadığı takdirde iş sözleşmesinin feshinin
düşünülmesi gerektiği ifade edilmiştir. Davacının başka bir işyerinde değerlendirilme olanağı
araştırılmadan doğrudan fesih yoluna başvurulmuştur. Belirtilen maddi ve hukuki delillere
göre iş sözleşmesinin feshi geçerli nedene dayanmadığından davacının işe iade isteğinin
kabulüne karar verilmesi gerekirken yazdı şekilde davanın reddine karar verilmiş olması
hatalıdır.
Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, davayı reddetmiştir.
Hüküm süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı işçi, iş sözleşmesinin geçerli neden olmadan işverence feshedildiğini ileri sürerek
feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini, işe başlatılmama halinde ödenmesi
gereken tazminat ile boşta geçen süre ücretinin belirlenmesini istemiştir.
Davalı işveren, işletme müdür yardımcısı olarak çalışan davacının tarafsız olması
gerekirken, sendikanın işyeri temsilcilik seçimlerinde adaylardan biri lehine oy kullanmaları
için diğer işçilere baskı yaptığını; evli olmasına rağmen, işletme müdürünün eski sekreteri ile
birlikte bazı yerlerde birlikte olmak, çiçek vermek gibi davranışlarda bulunarak tesis
çalışanlarınca yanlış anlamalara neden olabilecek ilişki biçiminin iş ortamına taşındığını, şehir
merkezinde çalıştırdığı lokantanın bazı tamirat işlerini tesiste çalışan personele yaptırdığı
ancak bakiye borcunu ödemeyerek emrinde çalıştırdığı personeli mağdur ettiğini, sadece
idarecilerin bildiği ve gizli kalması gereken bazı konulan personele yayıp, onların çalışma
motivasyonlarını olumsuz yönde etkilediğini, gizli kalması gereken konularda karşı tarafa bilgi
verdiğini, iş sözleşmesinin belirtilen bu fiil ve davranışları nedeniyle İş Kanunu'nun 25/II-e
maddesi uyarınca haklı nedenle feshedildiğini belirterek davanın reddine karar verilmesi
gerektiğini savunmuştur.
Mahkemece davacının emri altında çalışan işçilere işyeri sendika temsilcisi seçiminde bir
adayı desteklemesi konusunda baskıda bulunduğu, bu davranışın doğruluk ve bağlılığa
uymadığı, işletme müdürünün eski sekreteri olan çalışana tesisin yemekhanesine depodan bir
koli karanfil getirterek, bunların içinden iki buketini verdiği, bu davranışın işyerinde
olumsuzluklara neden olabilecek nitelikte olduğu, işyeri çalışanlarından birini şehir merkezinde
çalıştırdığı lokantaya götürüp tamirat işi yaptırmasına rağmen ücretini ödemeyerek
mağduriyetine sebebiyet verdiği, işyeri hekimi olarak çalışan kişinin sürekli rapor aldığı konu-
sunda işletme müdürü ile aralarında geçen konuşmayı işyeri hekimine sızdırdığı, yine işyerinin
özelleştirileceği konusunda yöneticiler arasında yapılan konuşmayı işçilere bilgi verdiği, tüm bu
fiil ve davranışların fesih için haklı ve geçerli neden teşkil ettiği gerekçesi ile davanın reddine
karar verilmiştir.
Dosya içeriğine göre davacının iş sözleşmesinin feshinde dört neden gösterilmiş olup,
tanık anlatımlarına göre, davacının klima teknisyeni olarak çalışan işçiyi özel işinde
çalıştırması ve parasını tam olarak ödememesi olayının fesihten yaklaşık 3 yıl önce meydana
geldiği, işletme müdürünün eski sekreterine çiçek verme ve şehir içinde birlikte görülmesinin de
Temmuz-Ağustos 2004 tarihlerinde olduğu anlaşılmaktadır. İş sözleşmesinin feshedildiği
21.10.2005 tarihi itibariyle belirtilen eylemlerin fesih için geçerli neden kabul edilmesi
mümkün değildir. Davacının idareciler arasında gizli kalması gereken konuları personele
yaydığı da fesih nedeni yapılmış ise de, davacının gizliliğini ihlal ettiği iddia edilen konuların
gizli kalmasındaki yarar, gizlilik derecesi ve bunun ihlalinin nasıl bir olumsuz etki yaptığı da
101
somut olarak kanıtlanmamıştır. Öte yandan, davacının sendika temsilciliği seçimlerinde taraf
tuttuğu ve bu konuda işçilere baskı yaptığı da iddia edilmiştir. Mahkemece dinlenen davacı
tanıkları davacının bu konuda taraf tutmadığını ve işçiler üzerinde baskı kurmadığını belirtmiş-
lerdir, davalı tanıklarının bir kısmı ise davacının işyeri sendika seçimlerinden taraf tuttuğunu
ve bu konuda kendilerine baskıda bulunduğunu açılamışlar ise de bu konudaki bilgilerinin
duyuma dayalı olduğu anlaşılmaktadır. Mevcut delillere göre davacının sendika işyeri
seçiminde taraf tuttuğunun kesin olarak kanıtlandığını söyleme olanağı bulunmamaktadır.
Somut olayda soruşturmayı yapan Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel
Müdürlüğü Kontrolörünün raporunda davacının başka bir yerde istihdamının sağlanması bu
mümkün olmadığı takdirde iş sözleşmesinin feshinin düşünülmesi gerektiği ifade edilmiştir.
Davacının başka bir işyerinde değerlendirilme olanağı araştırılmadan doğrudan fesih yoluna
başvurulmuştur. Belirtilen maddi ve hukuki delillere göre iş sözleşmesinin feshi geçerli nedene
dayanmadığından davacının işe iade isteğinin kabulüne karar verilmesi gerekirken yazılı
şekilde davanın reddine karar verilmiş olması hatalıdır.
Belirtilen nedenlerle, yerel mahkeme kararının 4857 sayılı İş Kanunun 20/3 .maddesi
uyarınca bozularak ortadan kaldırılması ve aşağıdaki şekilde hüküm kurulması gerekmiştir.
SONUÇ : Yukarıda açıklanan nedenlerle,
1-) A. 1. İş Mahkemesinin 16.3.2006 gün ve 415-184 sayılı kararının bozularak ortadan
kaldırılmasına,
2-) Davalı işverence yapılan feshin geçersizliğine ve davacının işe iadesine,
3-) Davacının süresi içerisinde başvurusuna rağmen işverence işe başlatılmaması halinde
ödenmesi gereken tazminat miktarının davacının 4 aylık ücret tutarı olarak belirlenmesine,
4-) Davacının süresi içinde başvurması halinde kararın kesinleşmesine kadar en çok 4
aylık ücret ve diğer haklarının davalıdan alınarak davacıya ödenmesi gerektiğinin tespitine,
5-) Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6-) Davacı kendisini vekille temsil ettirdiğinden karar tarihinde yürürlükte bulunan
Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca 400.-YTL vekalet ücretinin davalıdan alınarak
davacıya ödenmesine,
7-) Davacı tarafından yapılan (47)YTL yargılama giderinin davalıdan alınarak davacıya
ödenmesine,
8-) Temyiz harcının isteği halinde ilgilisine iadesine, kesin olarak 19.6.2006 tarihinde
oybirliği ile karar verildi.

102
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/14801 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/17539 4857 s. İşK/7,18-21
Tarihi: 19.06.2006

• İŞE İADE DAVASI


• GEÇERLİ NEDENLE FESİH
• GEÇERLİ NEDENİN İSPATI
• İSPAT YÜKÜ
• FESHİN BAŞKA SEBEBE DAYANDIĞININ İSPATININ İŞÇİYE AİT
OLMASI
• FESHİN BAŞKA SEBEBE DAYANDIĞININ İLERİ SÜRÜLMESİNİN
İŞVERENİN İSPAT YÜKÜNE ETKİSİ

ÖZETİ: İşveren öncellikle, ispat yükü kendisinde olduğundan, iş sözleşmesinin haklı


yada geçerli nedenle feshedildiğini kanıtlamalıdır. Davacının karşı delil olarak gösterdiği
sendikal nedeni kanıtlayamaması davalı işverenin bu ispat yükünü ortadan kaldırmaz.
Sendikal neden karşı delil olduğu gibi, feshin geçersizliğine ve işe iade kararı verilmesi
halinde, işe başlatmama tazminatının aylık olarak belirlenmesinde etkili olacaktır. Bu
nedenden dolayı doğrudan ispat yükünün davacı işçiye yükletilmesi ve ispat edilmediği ge-
rekçesi ile davanın reddi hatalıdır.

Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, davayı reddetmiştir.
Hüküm süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
İş sözleşmesinin davalı işveren tarafından geçerli neden olmadan ve sendikal nedenle
feshedildiğini belirten davacı işçi, feshin geçersizliğine ve davacının işe iadesine karar
verilmesini talep etmiştir.
Davalı işveren vekili, davacı işçinin iş sözleşmesinin "daha önce uyarılmasına rağmen,
imalatı zamanın da gerçekleştirmeme, verim arttırmaya yönelik idari yapı değişikliğine tepki
gösterme, son olarak hatalı üretim nedeni ile 6.000 Euro'nun rucü edilmesine neden olma,
verilen zararın 30 günlük ücretinden fazla olması nedeni ile 4857 sayılı İş Kanunu'nun 25/11.ı
maddesi uyarınca" haklı nedenle feshedildiğini savunmuştur.
Mahkemece, davacının sendikal nedenle iş sözleşmesinin feshedildiğini iddia ettiğini,
ispat külfetinin kendisinde olduğunu, ancak soyut tanık beyanları dışında ispat edemediği
gerekçesi ile davanın reddine karar verilmiştir.
Karar davacı tarafından temyiz edilmiştir.
4857 sayılı İş Kanunu'nun 20/2 maddesi uyarınca, "Feshin geçerli bir sebebe dayandığını
ispat yükümlülüğü işverene aittir. İşçi, feshin başka bir sebebe dayandığını iddia ettiği takdirde,
bu iddiasını ispatla yükümlüdür". Madde de açıklandığı üzere, iş sözleşmesinin haklı yada
geçerli nedenle feshedildiğinin ispat yükümlülüğü açıkça işverene yükletilmiştir. İşçi, feshin
başka bir sebebe dayandığını iddia ettiği takdirde, bu iddiasını ispatla yükümlüdür. Başka bir
anlatımla yasa koyucu önce, genel kanıt kuralının aksine işverene bir kanıt yükü getirmiş,
ancak işverenin bu kanıt yükünü yerine getirmesinden sonra işçinin feshe ilişkin gerçek sebep
iddiasını da kanıtlamasına olanak tanıyarak genel kanıt kuralına dönmüştür. Kendisine ispat
yükü düşmeyen taraf, karşı (kendisine ispat yükü düşen) tarafın iddiasını (olguyu) ispat
etmesini bekleyebilir. Kendisine ispat yükü düşen taraf iddiasını ispat edemezse, diğer (kendi-
sine ispat yükü düşmeyen) tarafın onun iddiasının aksini (hilafım) ispat etmesine gerek yoktur;
o olgu ispat edilmemiş (yani dava bakımından yok) sayılır. Fakat, kendisine ispat yükü
düşmeyen taraf, ispat yükü kendisinde olan (diğer) tarafın iddiasını ispat etmesini beklemeden,
onun iddiasının hilafını ispat için delil gösterebilir, İşte bu delile, karşı (mukabil) delil denir.
Ancak, ispat yükü kendisinde olmayan taraf, karşı delil göstermekle, ispat yükünü kendi
üzerine almış sayılmaz.
Yukarda açıklanan hukuki olguya göre, davalı işveren öncellikle, ispat yükü kendisinde
olduğundan, iş sözleşmesinin haklı yada geçerli nedenle feshedildiğini kanıtlamalıdır.
Davacının karşı delil olarak gösterdiği sendikal nedeni kanıtlayamaması davalı işverenin bu
ispat yükünü ortadan kaldırmaz. Sendikal neden karşı delil olduğu gibi, feshin geçersizliğine
ve işe iade kararı verilmesi halinde, işe başlatmama tazminatının aylık olarak belirlenmesinde
etkili olacaktır. Bu nedenden dolayı doğrudan ispat yükünün davacı işçiye yükletilmesi ve ispat
edilmediği gerekçesi ile davanın reddi hatalıdır.
Davalı işveren, iş sözleşmesinin feshinde haklı nedenler ileri sürmüş ve bu konuda
tutanak ve deliller sunmuştur. Davalı işverenin bu konudaki delilleri üzerinde durulmalı,
işverene zarar verdiği savunması nedeni ile bilirkişi marifeti ile zarar ve kusur incelemesi
yapılmalı ve sonucuna göre karar verilmelidir.

103
SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin
alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 19.6.2006 gününde oybirliği ile karar
verildi.

104
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/14774 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/17531 4857 s. İşK/2,18-21
Tarih: 19.06.2006

• ASIL İŞVEREN-ALT İŞVEREN İLİŞKİSİ


• İŞE İADE DAVASI
• İŞE İADE DAVASININ TARAFI
• ALT İŞVERENLİK İLİŞKİSİNİN MUVAZALI OLMASI
• İŞÇİNİN HAKLARINDA KISINTIYA GİDİLMESİ

ÖZETİ: Toplu ulaşım ve taşıma hizmetleri belediyenin asli işi olup, bu işlerin alt
işverene gördürülmesi için İş Kanununda belirtilen koşulların mevcut olması gerekir.
Somut olayda, ihale sözleşmesinin yapıldığı tarih itibariyle yasada belirtilen koşullar ger-
çekleşmiş değildir. Her ne kadar 5272 sayılı Belediyeler Kanunu'nun 67.maddesi ile bu
kanunun Anayasa Mahkemesince iptali üzerine yürürlüğe giren 5393 sayılı Belediyeler
Kanunu'nun 67. maddesi bu işlerin taşerona verilmesine imkan tanımakta ise de, davalı
şirket ile dava dışı Genel Müdürlük arasında hizmet alım sözleşmesi anılan kanunların
yürürlüğe girmesinden önce yapılmış olup, kurulduğu sırada muvazaalı olan asıl işveren-
alt işveren ilişkisi nedeni ile dava dışı EGO Genel Müdürlüğünün işçisi olan davacının, hiz-
met alım sözleşmesinin tarafı olan davalı şirket tarafından Belediyeler Kanunun yürürlüğe
girmesinden sonra çalıştırılmaya devam ettirilmesi durumunda da İş Kanunun 2/7.maddesi
uyarınca asıl işveren-alt işveren ilişkisinin muvazaaya dayandığını kabul etmek gerekir.
Zira bu durumda, asıl işverenin işçisinin alt işveren tarafından işe alınarak çalıştırılması
suretiyle haklarının kısıtlanması söz konusudur.

Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, isteği hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde davalı vekili tarafından temyiz edilmiş ve Dairemizin 06.03.2006
gün ve 870-5365 sayılı kararı ile yerel mahkemenin kararının bozularak ortadan kaldırılmasına
ve 4857 sayılı İş Kanunu'nun 20/3 maddesi uyarınca davanın reddine karar verilmiştir. Ancak
dairemiz kararında davacı adının sehven A. yazıldığını, bu hatanın düzeltilmesi istenilmiş
olmakla, maddi hataya dayalı bu olgunun düzeltilmesi için anılan Dairemiz kararının kaldırıl-
masına karar verildi. Gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı işçi, işe girdiği tarihten bu yana E. Genel Müdürlüğü işyerinde çalıştığını, iş
sözleşmesinin geçerli neden olmadan işverence feshedildiğini ileri sürerek feshin
geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini, işe başlatılmama halinde ödenmesi gereken
tazminat ile boşta geçen süre ücretinin belirlenmesini istemiştir.
Davalı şirket, davacının belirli süreli sözleşme imzalama yerine ayrılmayı tercih ettiğini
belirterek davanın reddine karar verilmesi gerektiğini savunmuştur.
Mahkemece, iş sözleşmesinin belirsiz süreli olduğu ve feshin geçerli nedene dayanmadığı
sonucuna varılarak davanın kabulüne karar verilmiştir.
Karar, davalı tarafından temyiz edilmiştir.
Davalı şirketin dava dışı ve ortaklarından olan E. Genel Müdürlüğüne ait toplu ulaşım ve
taşıma hizmetlerini üstlendiği ve davacıyı bu işte E. Genel Müdürlüğü işyerinde çalıştırdığı
konusu uyuşmazlık dışıdır.
4857 sayılı İş Kanunun 2.maddesinin 6.fıkrasında asıl işin bir bölümünde işletmenin ve
işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerin alt işverene verilebileceği,
7.fıkrasında ise asıl işverenin işçilerinin alt işveren tarafından işe alınarak çalıştırılmaya devam
ettirilmesi suretiyle haklarının kısıtlanamayacağı veya daha önce o işyerinde çalıştırılan kimse
ile alt işveren ilişkisi kurulamayacağı, aksi halde ve genel olarak asıl işveren alt işveren
ilişkisinin muvazaalı işleme dayandığı kabul edilerek alt işverenin işçilerinin başlangıçtan
itibaren asıl işverenin işçisi sayılarak işlem göreceği belirtilmiştir.
Diğer taraftan belirtmek gerekir ki, dava dilekçesinde davacı ve davalı olarak gösterilen
kişiler, biçimsel açıdan o davanın taraflarıdır. Ancak mahkemenin bu taraflar arasında dava
konusu hakkın esası hakkında bir karar verebilmesi için, bu kişilerin o davada gerçekten davacı
ve davalı sıfatına sahip olmaları gerekir. Bir davada taraf olarak gösterilen kişiler, taraf ve dava
ehliyetine ve davayı takip yetkisine sahip olsalar bile, bu kişilerden birinin o davada gerçekten
davacı veya davalı olmak sıfatı yoksa, dava konusu hakkın esasına ilişkin bir karar verilemez.
Dava sıfat yokluğundan (husumetten) reddedilir.
Toplu ulaşım ve taşıma hizmetleri belediyenin asli işi olup, bu işlerin alt işverene
gördürülmesi için İş Kanunun 2.maddesinin 6.fıkrasında belirtilen koşulların mevcut olması
gerekir. Somut olayda, ihale sözleşmesinin yapıldığı tarih itibariyle yasada belirtilen koşullar
gerçekleşmiş değildir. Her ne kadar 24.12.2004 tarihinde yürürlüğe giren 5272 sayılı
Belediyeler Kanunu'nun 67. maddesi ile bu kanunun Anayasa Mahkemesince iptali üzerine
yürürlüğe giren 5393 sayılı Belediyeler Kanunu'nun 67.maddesi bu işlerin taşerona verilmesine
imkan tanımakta ise de, davalı şirket ile dava dışı Genel Müdürlük arasında hizmet alım
105
sözleşmesi anılan kanunların yürürlüğe girmesinden önce yapılmış olup, kurulduğu sırada
muvazaalı olan asıl işveren-alt işveren ilişkisi nedeni ile dava dışı E. Genel Müdürlüğünün
işçisi olan davacının, hizmet alım sözleşmesinin tarafı olan davalı şirket tarafından Belediyeler
Kanunun yürürlüğe girmesinden sonra çalıştırılmaya devam ettirilmesi durumunda da İş
Kanunun 2/7. maddesi uyarınca asıl işveren-alt işveren ilişkisinin muvazaaya dayandığını kabul
etmek gerekir. Zira bu durumda, asıl işverenin işçisinin alt işveren tarafından işe alınarak
çalıştırılması suretiyle haklarının kısıtlanması söz konusudur.
Buna göre davacı dava dışı E. Genel Müdürlüğünün işçisi olup, davalı şirket hakkında
feshin geçersizliği ile işe iade davası açılamaz.
Dosya içeriğine göre, davalı ile dava dışı E. Genel Müdürlüğü arasındaki sözleşmenin
4857 sayılı İş Kanunu'nun 2 ve 7. maddelerine aykırı olduğu ve davacının E. Genel Müdürlüğü
işçisi olduğu sabittir. Davalı şirketin taraf olma sıfatı yoktur. Davacı E. Genel Müdürlüğü işçisi
olduğuna göre, davalı şirket hakkında feshin geçersizliği ve işe iadesine karar verilmesi
yerinde değildir.
Belirtilen nedenlerle, yerel mahkeme kararının 4857 sayılı İş Kanunun 20/3. maddesi
uyarınca bozularak ortadan kaldırılması ve aşağıdaki şekilde hüküm kurulması gerekmiştir.
SONUÇ : Yukarıda açıklanan nedenlerle,
1-) A. 11. İş Mahkemesinin kararının bozularak ortadan kaldırılmasına,
2-) Davalı şirket hakkında açılan davanın husumet yönünden reddine,
3-) Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
4-) Davacının yapmış olduğu yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına, davalının
yaptığı (25.) YTL yargılama giderinin davacıdan tahsili ile davalıya ödenmesine,
5-) Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 400.-YTL ücreti vekaletin davacıdan
alınarak davalıya verilmesine,
6-) Peşin alınan temyiz harcının isteği halinde davalıya iadesine, kesin olarak 19.6.2006
tarihinde oybirliği ile karar verildi.

106
YARGITAY
9.HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/14773 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/17530 4857 s. İşK/7,18-21
Tarih: 19.06.2006
•İŞE İADE DAVASININ TARAFI
•HİZMET AKDİNİN FESHİ
• İŞÇİNİN DAVRANIŞLARINDAN DOLAYI HİZMET AKDİNİN
FESHEDİLMESİ
• İŞÇİNİN AYNI GURUBA BAĞLI İŞYERLERİNDE ÇALIŞMASI
ÖZETİ: Davacının aynı gruba bağlı şirketlere muhabirlik yapması, diğer şirketlerin
de işvereni olduğunu göstermez. Şirketler arasında geçici iş ilişkisi kurulmuş olabilir.
Mahkemece her iki işveren hakkında feshin geçersizliğine ve davacının işe iadesine karar
verilmesi hatalıdır. Davanın son işveren olan davalı yönünden kabulü, diğer davalı hakkın-
da ise husumetten reddi gerekir.
Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır. Hüküm süresi içinde davalılar avukatı
tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı davalılara ait işyerinde Basın İş Yasası'na tabi olarak çalışırken, iş sözleşmesinin
geçerli neden olmadan feshedildiğini belirterek, 5953 sayılı yasanın ö. maddesi uyarınca feshin
geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini talep etmiştir
Davalılar işveren vekili, husumet itirazı yanında, davacının iş sözleşmesinin
performansının, haber ve çektiği fotoğrafların kalitesinin diğer muhabirlere göre yetersiz
olması nedeni ile feshedildiğini savunmuştur.
Mahkemece, davacının her iki işveren ve gruba bağlı diğer işverenlere hizmet verdiği,
işverenlerce davacının davranışlarından kaynaklanan nedenle iş sözleşmesinin feshedildiği,
ancak savunmasının alınmadığı, gerekçesi ile her iki davalı yönünden feshin geçersizliğine ve
davacının işe iadesine karar verilmiştir.
Dosya içeriğine ve kayıtlara göre ilk dönem davalı M. YAY. TİC. AŞ. çalışan davacının
sonraki dönem ve askerlik sonrası M. AJANSI AŞ. işyerinde çalıştığı, iş sözleşmesinin geçerli
neden olmadan feshedildiği anlaşılmaktadır. Davacının aynı gruba bağlı şirketlere muhabirlik
yapması, diğer şirketlerin de işvereni olduğunu göstermez. Şirketler arasında geçici iş ilişkisi
kurulmuş olabilir. Mahkemece her iki işveren hakkında feshin geçersizliğine ve davacının işe
iadesine karar verilmesi hatalıdır. Davanın son işveren olan davalı M. AJANSI AŞ. yönünden
kabulü, diğer davalı hakkında ise husumetten reddi gerekir.
Belirtilen nedenlerle, yerel mahkeme kararının 4857 sayılı İş Kanunun 20/3.maddesi
uyarınca bozularak ortadan kaldırılması ve aşağıdaki şekilde hüküm kurulması gerekmiştir.
SONUÇ:Yukarıda açıklanan nedenlerle;
1.A. 1 .İş Mahkemesinin kararının bozularak ortadan kaldırılmasına,
2.Davanın davalı M. YAY. TİC. AŞ. yönünden HUSUMETTEN REDDİNE,
3.Davalı M. AJANSI AŞ.yönünden KABULÜ ile,
a)İşverence yapılan feshin geçersizliğine ve davacının işe iadesine,
b)Davacının süresi içerisinde başvurusun rağmen işverence işe başlatılmaması halinde
ödenmesi gereken tazminat miktarının fesih nedeni dikkate alınarak takdiren davacının 4 aylık
ücret tutarı olarak belirlenmesine,
c)Davacının süresi içinde başvurması halinde kararın kesinleşmesine kadar en çok 4 aylık
ücret ve diğer haklarının davalıdan alınarak davacıya ödenmesi gerektiğinin tespitine,
d)Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
e)Davacı kendisini vekille temsil ettirdiğinden karar tarihinde yürürlükte bulunan
Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca 400 YTL.vekalet ücretinin davalıdan alınarak
davacıya ödenmesine,
f) Davacı tarafından yapılan (45.00) YTL.yargılama giderinin davalıdan alınarak davacıya
ödenmesine,
4. Davalı M. YAY. TİC. AŞ.lehine takdir edilen 400 YTL.vekalet ücretinin davacıdan
alınarak davalıya ödenmesine,
5. Temyiz harcının isteği halinde ilgilisine iadesine, kesin olarak
19.6.2006 tarihinde oy birliği ile karar verildi.

107
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/14699 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/17516 4857 s. İşK/18-21
Tarih: 19.06.2006

• İŞE İADE DAVASI


• İŞÇİNİN DAVRANIŞLARINDAN DOLAYI HİZMET AKDİNİN FESHİ
• HAKLI NEDENLE DERHAL FESİH
• FESHİN GEÇERLİ NEDENE DAYANMASI

ÖZETİ: Davalı işyerinde hemşire olarak görev yapan davacı hakkında, ...tarihinde ve
fesih tarihinde tutulan tutanaklara göre, davacının nöbette iken arandığında, nöbet yeri
yerine hastane bahçesinde işyerinde çalışmayan ziyarete gelen erkek arkadaşları ile sohbet
ettiği, daha önce uyarıldığı, tutanak içeriğinin davalı tutanak tanzimcisi tanıklar tarafından
doğrulandığı, davacının bu davranışlarından kaynaklanan nedenin işyerinde olumsuz-
luklara yol açtığı anlaşılmaktadır. Davalı işverenin iş sözleşmesinin feshi geçerli nedene
dayanmaktadır. Davanın reddi yerine kabulü hatalıdır.

Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
İş sözleşmesinin davalı işveren tarafından geçerli neden olmadan feshedildiğini belirten
davacı, feshin geçersizliğine ve davacının işe iadesine karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı işveren vekili, nöbetçi olduğu gecelerde erkek arkadaşlarının işyerine gelmesi
sonucu sohbet ettiği, uyarıldığını, çalışma koşullarına aykırı davrandığım, ayrıca erkek
kardeşinin işyerinde çalışan bir hemşire ile arkadaşlık kurup, işyeri çevresinde iyi niyet ve
ahlak kurallarına uygun davranmadığını, kendisini uyaran işyeri çalışanı ile tartıştığı ve hakaret
ettiğini, davacının işyeri çalışma düzenine zarar vermediğini, iş sözleşmesinin 4857 sayılı İş
Kanunu'nun 25/11 .d maddesi uyarınca haklı nedenle feshedildiğini savunmuştur.
Mahkemece, davalı işverenin fesih nedenlerini kanıtlayamadığı, iddialarının soyut
kaldığı, davacının kardeşi ile ilgili olayın, feshe gerekçe olamayacağı gerekçesi ile istemin
kabulüne karar verilmiştir.
Dosya içeriğine göre, davalı işyerinde hemşire olarak görev yapan davacı hakkında,
10.09.2005 ve fesih tarihinde tutulan tutanaklara göre, davacının nöbette iken arandığında,
nöbet yeri yerine hastane bahçesinde işyerinde çalışmayan ziyarete gelen erkek arkadaşları ile
sohbet ettiği, daha önce uyarıldığı, tutanak içeriğinin davalı tutanak tanzimcisi tanıklar
tarafından doğrulandığı, davacının bu davranışlarından kaynaklanan nedenin işyerinde
olumsuzluklara yol açtığı anlaşılmaktadır. Davalı işverenin iş sözleşmesinin feshi geçerli ne-
dene dayanmaktadır. Davanın reddi yerine kabulü hatalıdır.
4857 sayılı İş Yasasının 20/3 maddesi uyarınca Dairemizce aşağıdaki şekilde karar
verilmiştir.
SONUÇ : Yukarda açıklanan gerekçe ile;
Mahkemenin kararının BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA,
Davanın REDDİNE,
Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
Davacının yapmış olduğu yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına, davalının yaptığı
20.00 YTL. yargılama giderinin davacıdan tahsili ile davalıya ödenmesine,
Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 400-YTL ücreti vekaletin davacıdan
alınarak davalıya verilmesine,
Peşin alınan temyiz harcının isteği halinde davalıya iadesine, kesin olarak 19.6.2006
tarihinde oybirliği ile karar verildi.

108
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/11727 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/16256 4857 s. İşK/21
Tarih: 05.06.2006

• İŞE İADE DAVASI


• FESHİN GEÇERSİZ NEDEN DAYANMASI
• ÇALIŞTIRILMAMA TAZMİNATI
• ÇALIŞTIRILMA YAN SÜRE ÜCRETİNİN ÜST SINIRI
• TAZMİNATA HÜKMEDİLİRKEN YASADAKİ ÜST SINIRA UYULMAMASI

ÖZETİ: 4857 sayılı kanuna göre "kararın kesinleşmesine kadar çalıştırılmadığı süre
için işçiye en çok dört aya kadar doğmuş bulunan ücret ve diğer hakları ödenir" kuralı
öngörülmüş olup, buna göre feshin geçersizliğine karar verildiğinde davacı içinin
çalıştırılmadığı en çok dört aylık ücret ve diğer haklarının belirlenmesi gerekir. Mahkemece
anılan hükme aykırı olarak davacının çalıştırılmadığı süre için altı aylık ücret ve diğer
hakların hüküm altına alınmış olması doğru değildir. Yasal düzenleme gereği davacı
işçinin çalıştırılmadığı en çok dört aylık süre için ücret ve diğer haklarının belirlenmesine
karar verilmelidir.

Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır. Hüküm süresi içinde davalı avukatı
tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı işçi, iş sözleşmesinin geçerli neden olmadan işverence feshedildiğini ileri sürerek
feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini, işe başlatılmama halinde ödenmesi
gereken tazminat ile boşta geçen süre ücretinin belirlenmesini istemiştir.
Davalı işveren, iş sözleşmesinin geçerli nedenle feshedildiğini belirterek davanın reddine
karar verilmesi gerektiğini savunmuştur.
Mahkemece fesih için geçerli neden bulunmadığı gerekçesiyle feshin geçersizliğine ve
davacının işe iadesine, işe başlatılmama halinde ödenmesi gereken tazminatın davacının 4
aylık ücret tutarı ile davacının çalıştırılmadığı süre için 6 aylık ücret ve diğer haklarının
belirlenmesine karar verilmiştir.
4857 sayılı İş Kanunun 21.maddesinin 3.fıkrasında "kararın kesinleşmesine kadar
çalıştırılmadığı süre için işçiye en çok dört aya kadar doğmuş bulunan ücret ve diğer hakları
ödenir" kuralı öngörülmüş olup, buna göre feshin geçersizliğine karar verildiğinde davacı
içinin çalıştırılmadığı en çok dört aylık ücret ve diğer haklarının belirlenmesi gerekir.
Mahkemece anılan hükme aykırı olarak davacının çalıştırılmadığı süre için altı aylık ücret ve
diğer hakların hüküm altına alınmış olması doğru değildir. Yasal düzenleme gereği davacı işçi-
nin çalıştırılmadığı en çok dört aylık süre için ücret ve diğer haklarının belirlenmesine karar
verilmelidir.
Belirtilen nedenlerle, yerel mahkeme kararının 4857 sayılı İş Kanunun 20/3.maddesi
uyarınca bozularak ortadan kaldırılması ve aşağıdaki şekilde hüküm kurulması gerekmiştir.
SONUÇ :Yukarıda açıklanan nedenlerle,
1-) K. 3. İş Mahkemesinin 1.3.2006 gün ve 287-36 sayılı kararının bozularak ortadan
kaldırılmasına,
2-) Davalı işverence yapılan feshin geçersizliğine ve davacının işe iadesine,
3-) Davacının süresi içerisinde başvurusuna rağmen işverence işe başlatılmaması halinde
ödenmesi gereken tazminat miktarının davacının 4 aylık ücret tutarı olarak belirlenmesine,
4-) Davacının süresi içinde başvurması halinde kararın kesinleşmesine kadar en çok 4
aylık ücret ve diğer haklarının davalıdan alınarak davacıya ödenmesi gerektiğinin tespitine,
5-) Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6-) Davacı kendisini vekille temsil ettirdiğinden karar tarihinde yürürlükte bulunan
Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca 400.-YTL vekalet ücretinin davalıdan alınarak
davacıya ödenmesine,
7-) Davacı tarafından yapılan (41.60) YTL yargılama giderinin davalıdan alınarak
davacıya ödenmesine,
8-) Temyiz harcının isteği halinde ilgilisine iadesine, kesin olarak 5.6.2006 tarihinde
oybirliği ile karar verildi.

109
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/11703 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/16247 4857 s. İşK/18-21
Tarih: 05.06.2006

• İŞE İADE DAVASI


• FESHİN GEÇERLİ NEDENE DAYANMAMASI
• İŞYERİNDE KAVGA YA KARIŞMA
• İŞÇİNİN KAVGAYI BAŞLATAN KİŞİ OLMAMASI

ÖZETİ: Dosya içeriğine göre her ne kadar davacı ile davalı işverenin başka bir işçisi
arasında kavga çıktığı anlaşılmakta ise de, davacının olaya sebebiyet verecek ağırlıkta bir
davranışının bulunmadığı, sadece emri altına olan işçiye kendisine çeki düzen vermesi
gerektiğini hatırlattığı, bunun üzerine işçinin davacının yanına kadar gidip kendisine kafa
vurmak suretiyle yaraladığı, davacının da kavga sırasında kendini korumaya çalıştığı tanık
anlatımlarından anlaşılmaktadır. Buna göre, davacı kavgaya sebep olan veya kavgayı
başlatan kişi olmadığına göre feshin geçerli nedene dayandığının kabulü olanağı
bulunmamaktadır.

Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, davayı reddetmiştir.
Hüküm süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı işçi, iş sözleşmesinin geçerli neden olmadan işverence feshedildiğini ileri sürerek
feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini, işe başlatılmama halinde ödenmesi
gereken tazminat ile boşta geçen süre ücretinin belirlenmesini istemiştir.
Davacının N. isimli güvenlik personeli ile önce ağız dalaşı, sonra da kavga etmesi
nedeniyle her ikisinin iş sözleşmesinin feshedildiğini belirterek davanın reddine karar verilmesi
gerektiğini savunmuştur.
Mahkemece savunmaya değer verilerek davacının işe iade isteğinin reddine karar
verilmiştir.
Dosya içeriğine göre her ne kadar davacı ile davalı işverenin başka bir işçisi arasında
kavga çıktığı anlaşılmakta ise de, davacının olaya sebebiyet verecek ağırlıkta bir davranışının
bulunmadığı, sadece emri altına olan işçiye kendisine çeki düzen vermesi gerektiğini
hatırlattığı, bunun üzerine işçinin davacının yanına kadar gidip kendisine kafa vurmak suretiyle
yaraladığı, davacının da kavga sırasında kendini korumaya çalıştığı tanık anlatımlarından
anlaşılmaktadır. Buna göre, davacı kavgaya sebep olan veya kavgayı başlatan kişi olmadığına
göre feshin geçerli nedene dayandığının kabulü olanağı bulunmamaktadır. Mahkemece davanın
kabulüne karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde reddine karar verilmiş olması hatalıdır.
Belirtilen nedenlerle, yerel mahkeme kararının 4857 sayılı İş Kanunun 20/3.maddesi
uyarınca bozularak ortadan kaldırılması ve aşağıdaki şekilde hüküm kurulması gerekmiştir.
SONUÇ : Yukarıda açıklanan nedenlerle,
1-) Ç. Asliye Hukuk (İş) Mahkemesinin 23.1.2006 gün ve 278-5 sayılı kararının
bozularak ortadan kaldırılmasına,
2-) Davalı işverence yapılan feshin geçersizliğine ve davacının işe iadesine,
3-) Davacının süresi içerisinde başvurusuna rağmen işverence işe başlatılmaması halinde
ödenmesi gereken tazminat miktarının davacının 4 aylık ücret tutarı olarak belirlenmesine,
4-) Davacının süresi içinde başvurması halinde kararın kesinleşmesine kadar en çok 4
aylık ücret ve diğer haklarının davalıdan alınarak davacıya ödenmesi gerektiğinin tespitine,
5-) Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6-) Davacı kendisini vekille temsil ettirdiğinden karar tarihinde yürürlükte bulunan
Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca 400.-YTL vekalet ücretinin davalıdan alınarak
davacıya ödenmesine,
7-) Davacı tarafından yapılan (37.47) YTL yargılama giderinin davalıdan alınarak
davacıya ödenmesine,
8-) Temyiz harcının isteği halinde ilgilisine iadesine, kesin olarak 5.6.2006 tarihinde
oybirliği ile karar verildi.

110
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/35647 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/15502 4857 s. İşK/18-21
Tarih: 29.05.2006 2821 s. SK/31

• SENDİKAL TAZMİNAT
• İŞE İADE DAVASI AÇILMADAN SENDİKAL TAZMİNAT TALEBİ
• İŞÇİNİN İŞ GÜVENCESİ KAPSAMINDA OLMASI

ÖZETİ: Davacının hizmet akdinin sendikal nedenlerle sona erdirildiği kabul edilerek
sendikal tazminat isteği hüküm altına alınmışsa da iş sözleşmesinin sendikal nedenlerle
askıya alınmak suretiyle sona erdirildiği hususunda yeterli bir kanıt bulunmadığı gibi fesih
tarihinde yürürlükte bulunan 4857 Sayılı Yasa maddeleri gereği iş güvencesinden
yararlanması mümkün olan işçilerin işe iade davası açmadan sendikal tazminat davası
açması mümkün değildir. Mahkemece sendikal tazminat isteğinin reddi gerekirken kabulü
hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.

Davacı, ihbar, kıdem, kötü niyet ve sendikal tazminat ile izin alacağının ödetilmesine
karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır. Hüküm süresi içinde davalı avukatı
tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
1. Dosyadaki yazılara toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici sebeplere
göre, davalının aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde değildir.
2. Davacının hizmet akdinin sendikal nedenlerle sona erdirildiği kabul edilerek sendikal
tazminat isteği hüküm altına alınmışsa da iş sözleşmesinin sendikal nedenlerle askıya alınmak
suretiyle sona erdirildiği hususunda yeterli bir kanıt bulunmadığı gibi fesih tarihinde yürürlükte
bulunan 4857 Sayılı Yasanın 18-21 maddeleri gereği iş güvencesinden yararlanması mümkün
olan işçilerin işe iade davası açmadan sendikal tazminat davası açması mümkün değildir.
Mahkemece sendikal tazminat isteğinin reddi gerekirken kabulü hatalı olup bozmayı
gerektirmiştir.
3. Davacının 29.9.2003, 13.10.2003 tarihleri arasında izin kullandığına dair izin dilekçesi
ve işveren kayıtları mevcuttur. Bu belgeler nazara alınmadan yazılı şekilde izin ücretine karar
verilmesi de hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin alınan
temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 29.5.2006 gününde oybirliği ile karar verildi.

111
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/31887 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/21116 4857 s. İşK/18-21
Tarih: 13.06.2005

• İŞE İADE DAVASI SÜRERKEN İŞÇİNİN ESKİ İŞİNE ALINMASI


• DAVANIN KONUSUZ KALMAYACAĞI
• BOŞTA GEÇEN SÜRE ÜCRETİNE KARAR VERİLMESİNİN
GEREKMESİ

ÖZETİ: Davalı işverence işçi eski işine iade edildiğine göre feshin geçerli bir nedene
dayanmadığı anlaşılmaktadır. Şu hale göre boşta geçen en çok dört aya kadar süreyle ilgili
ücret ve diğer hakların hüküm altına alınması gerekir

DAVA:Davacı, işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, karar verilmesine yer olmadığına karar vermiştir. Hüküm süresi içinde
davacı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği düşünüldü:
Davacı işçi, iş sözleşmesinin geçerli sebep olmadan feshedildiğini ileri sürerek feshin
geçersizliği ile işe iadesine ve buna bağlı tazminat ile boşta geçen süre ücretinin hüküm altına
alınması isteğinde bulunmuştur.
Davalı işveren davacının iş akdinin feshedilmediğinden söz ederek davanın reddine karar
verilmesini talep etmiştir.
Mahkemece davacı işçinin işverence eski işine iade edildiği ve bu nedenle davanın
konusuz kaldığı gerekçesi ile karar verilmesine yer olmadığına şeklinde hüküm kurulmuş,
boşta geçen en çok dört aya kadar süreyle ilgili ücret ve diğer haklar yönünden bir karar
verilmemiştir.
Hüküm davacı tarafından temyiz edilmiştir.
Davalı işverence işçi eski işine iade edildiğine göre feshin geçerli bir nedene dayanmadığı
anlaşılmaktadır. Şu hale göre boşta geçen en çok dört aya kadar süreyle ilgili ücret ve diğer
hakların hüküm altına alınması gerekir. 4857 Sayılı İş Kanunun 20/3.maddesi uyarınca
Dairemizce aşağıdaki şekilde karar vermek gerekmiştir.
HÜKÜM :Yukarıda açıklanan nedenlerle,
1-Bandırma 1.Asliye Hukuk (İş) Mahkemesinin 24.9.2004 tarih 2004/389 E, 2004/426
Sayılı kararının bozularak ortadan kaldırılmasına,
2-Davalı işverence işçinin eski işine başlatıldığı anlaşılmakla davanın konusu ortadan
kalktığından bu yönde karar verilmesine yer olmadığına,
3-Davacı işçiye boşta geçen süre için en çok dört aya kadar ücret ve diğer haklarının
işverence ödenmesi gerektiğinin tespitine,
4-Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
5-Davacı kendisini vekille temsil ettirdiğinden karar tarihinde yürürlükte
bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca 350 YTL vekalet ücretinin davalıdan
alınarak davacıya ödenmesine,
6-Davacı tarafından yapılan 46.50 YTL. Yargılama giderinin davalıdan alınarak
davacıya ödenmesine, davalının yaptığı yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına,
7-Peşin alınan temyiz harcının isteği halinde ilgilisine iadesine, kesin olarak 13.06.2005
tarihinde oy birliği ile karar verildi.

112
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/14156 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/20913 4857 s. İşK/18-21
Tarih: 13.06.2005

• VİZE DOLDUĞU İÇİN İŞ SÖZLEŞMESİNİN ASKIYA ALINMASI


• ASKI İŞLEMİNİN FESİH BİLDİRİMİ OLARAK KABULÜ
• İŞE İADE DA VASI AÇMA KOŞULLARININ ÖNCELİKLE BELİRLENMESİ
ZORUNLULUĞU

ÖZETİ; Feshin geçersizliğinin ve işe iade isteğinin, fesih tarihinden değil, fesih
bildirim tarihinden itibaren bir ay içinde dava konusu yapılması gerekir. Diğer taraftan
davalı işyerinde 30 ve daha fazla işçi çalışıp çalışmadığı da araştırılmış değildir.
Mahkemece öncelikle, fesih bildirim tarihi araştırılmalı, bu saptamadan sonra davanın
süresinde açılıp açılmadığı belirlenmeli, süresinde açılmamış ise bu nedenle reddine,
davanın süresinde açıldığı anlaşılıyor ise, işyerinde 30 ve daha fazla işçi çalışıp çalışmadığı
incelemesi yapılmalı ve sonucuna göre karar verilmelidir.

DAVA:Davacı, feshin geçersizliği ve işe iadesine karar verilmesini


Yerel mahkeme, isteği kabul etmiştir.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
İş sözleşmesinin 4857 sayılı îş Kanununun 18 ve devamı maddelerine aykırı olarak
feshedildiğini iddia eden davacı, feshin geçerli nedenle yapılmadığını belirterek feshin
geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı "iş sözleşmesinin feshedilmediğini, vizeleri dolduğundan askıya alındığını"
savunmuştur.
Mahkemece "vize uygulamasının idari bir tasarruf olduğu, 4857 sayılı İş Kanununda
askıya alınma konusunda düzenleme bulunmadığı, feshin geçerli nedene dayanmadığı"
gerekçesi ile feshin geçersizliğine ve işe iadeye karar verilmiştir.
işçinin, 4857 sayılı İş Kanunu'nun 18 ve devamı maddelerinde düzenlenen iş güvencesi
hükümlerinden yararlanabilmesi için, belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışması yanında,
işyerinde en az 30 işçi çalışması, en az 6 aylık kıdeminin bulunması ve işletmenin bütününü
sevk ve idare eden veya işyerinin bütününü sevk ve idare eden ve işçiyi işe alma ve işten
çıkarma yetkisi bulunan işveren vekili konumunda olmaması gerekir.
İş sözleşmesi feshedilen işçi tarafından aynı kanunun 19.maddesi uyarınca, fesih
bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile
fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde iş mahkemesinde dava açılması
gerekir.
Somut olayda, fesih olarak iddia edilen ve mahkemece kabul edilen as kıya alma işlemi
31.8.2004 tarihli yazı ile davacıya bildirilmiştir. Ancak dosya içeriğinden bu yazının davacıya
hangi tarihte tebliğ edildiği anlaşılmamak tadır. Yukarda açıklandığı gibi, feshin geçersizliğinin
ve işe iade isteğinin, fesih tarihinden değil, fesih bildirim tarihinden itibaren bir ay içinde dava
konusu yapılması gerekir. Diğer taraftan davalı işyerinde 30 ve daha fazla işçi çalışıp
çalışmadığı da araştırılmış değildir. Mahkemece öncelikle, fesih bildirim tarihi araştırılmalı, bu
saptamadan sonra davanın süresinde açılıp açılmadığı belirlenmeli, süresinde açılmamış ise bu
nedenle reddine, davanın süresinde açıldığı anlaşılıyor ise, işyerinde 30 ve daha fazla işçi
çalışıp çalışmadığı incelemesi yapılmalı ve sonucuna göre karar verilmelidir. Eksik inceleme
ile hüküm kurulması hatalıdır.
SONUÇ: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin alınan
temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 13.6.2005 gününde oybirliği ile karar verildi.

113
YARGITAY
9.HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/14296 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/20281 4857 s. İşK/19
Tarih: 06.06.2005

• İHBAR ÖNELİ VERİLEREK GERÇEKLEŞTİRİLEN FESİH


• İŞE İADE DAVASI AÇMA SÜRESİNİN TEBLİĞDEN BAŞLAMASI
• BİR AYLIK HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRENİN GEÇMİŞ OLMASI

ÖZETİ: İş akdi davacıya 20.8.2004 de tebliğ edilen fesih bildirimi ile ihbar öneli
verilerek feshedilmiştir. Dava ise 11.11.2004 tarihinde açılmakla bir aylık hak düşürücü
sürenin geçtiği anlaşılmaktadır. Açıklanan bu nedenle davacı iş güvencesi hükümlerinden
yararlanamaz. Davanın reddi gerekir. Mahkemece davanın kabulüne karar verilmesi hatalı
bulunmuştur.

DAVA:Davacı, feshin geçersizliği ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir


Yerel mahkeme, isteği hüküm altına almıştır. Hüküm süresi içinde davalı avukatı
tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
İş sözleşmesinin 4857 sayılı İş Kanununun 18 ve devamı maddelerine aykırı olarak
feshedildiğini iddia eden davacı, feshin geçerli nedenle yapılmadığım belirterek feshin
geçersizliğine ve işe iadesi ile işe başlatmama tazminatı ve boşta geçen süre ücretine karar
verilmesini talep etmiştir.
Davalı feshin geçerli nedene dayandığım savunmuştur.
Mahkemece istek gibi hüküm kurularak feshin geçersizliğine ve işe iadeye karar
verilmiştir. İşçinin, 4857 sayılı İş Kanunu'nun 18 ve devamı maddelerinde düzenlenen iş
güvencesi hükümlerinden yararlanabilmesi için, belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışması
yarımda, işyerinde en az 30 işçi çalışması, en az 6 aylık kıdeminin bulunması ve işletmenin
bütününü sevk ve idare eden veya işyerinin bütününü sevk ve idare eden ve işçiyi işe alma ve
işten çıkarma yetkisi bulunan işveren vekili konumunda olmaması gerekir.
İş sözleşmesi feshedilen işçi tarafından aynı kanunun 19. maddesi uyarınca, fesih
bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile
fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde iş mahkemesinde dava açılması
gerekir.
Somut olayda, iş akdi davacıya 20.8.2004 de tebliğ edilen fesih bildirimi ile ihbar öneli
verilerek feshedilmiştir. Dava ise 11.11.2004 tarihinde açılmakla bir aylık hak düşürücü
sürenin geçtiği anlaşılmaktadır. Açıklanan bu nedenle davacı iş güvencesi hükümlerinden
yararlanamaz. Davanın reddi gerekir. Mahkemece davanın kabulüne karar verilmesi hatalı
bulunmuştur.
4857 sayılı İş Yasasının 20/3 maddesi uyarınca Dairemizce aşağıdaki şekilde karar
verilmiştir.
HÜKÜM: Yukarda açıklanan gerekçe ile;
1.Ankara 8. İş Mahkemesinin kararının BOZULARAK ORTADAN
KALDIRILMASINA,
2-Davanın REDDİNE,
3-Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
4-Davacının yapmış olduğu yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına, davalının yaptığı
(15.00) YTL yargılama giderinin davacıdan tahsili ile davalıya ödenmesine,
5-Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 350 YTL ücreti vekaletin davacıdan
alınarak davalıya verilmesine,
6-Peşin alınan temyiz harcının isteği halinde davalıya iadesine, kesin olarak 6.6.2005
tarihinde oybirliği ile karar verildi.

114
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/14383 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/19766 4857 s. İşK/2,18-21
Tarih: 30.05.2005

• ASIL İŞLERİN ALT İŞVERENE VERİLMESİNİN OLANAKLI OLMAMASI


• GEÇERSİZ TAŞERONLUK SÖZLEŞMESİ
• İŞE İADE
• ALT İŞVEREN AÇISINDAN HUSUMET YOKLUĞU

ÖZETİ: Belediyelerin asli işlerinden olan temizlik işini taşeronlara devretmesi


mümkün olmadığından bu tür taşeronluk sözleşmeleri geçerli olmadığından davalı
Belediye işe iade ve sonuçları yönünden sorumluluktan kurtulamaz. Bu nedenle mahke-
menin işe iade yönünden Belediye aleyhine açılan davayı reddetmesi doğru olmadığı gibi
taşeron C. AŞ. aleyhine açılan davanın kabulü de hatalıdır.
DAVA:Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir
Yerel mahkeme, isteği kabul etmiştir.
Hüküm süresi içinde taraflar avukatlarınca temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı, hizmet akdinin 4857 sayılı İş Kanununa aykırı olarak feshedildiğini, davalılar
arasındaki ilişkinin muvazaalı olduğunu belirterek feshin geçersizliğine ve işe iadesi ve bunun
sonucu olarak tazminat ve boşta geçen ücret alacağına karar verilmesini istemiştir.
Davalı Belediye asıl işveren konumunda olmadıklarını bu nedenle kendilerine husumet
yöneltilemeyeceğini savunmuştur.
Davalı C Hizmet İşletmeleri AŞ.ise aktin iş bitimi nedeniyle sona erdiğini ancak,
Belediye'nin asıl işveren olduğunu belirterek davanın reddini istemiştir.
Mahkemece davalılar arasında muvazaa olmadığını belirterek davalı Belediye yönünden işe
iade isteminin reddine, davalı C.-AŞ. yönünden ise işe iade ile birlikte, 4 aylık tazminat ve 4
aylık boşta geçen süre ücretinden Belediyenin de sorumlu olduğunu kabul ederek hüküm
kurmuştur.
Karar davacı ve davalılarca temyiz edilmiştir.
Davalı Belediye, temizlik ve çöp nakil işini ihale ile davalı C-AŞ'ye vermiştir. Temizlik
ve çöp nakil işi belediyelerin asıl işlerindendir. Belediyelerin asli işlerinden olan temizlik işini
taşeronlara devretmesi mümkün olmadığından bu tür taşeronluk sözleşmeleri geçerli
olmadığından davalı Belediye işe iade ve sonuçları yönünden sorumluluktan kurtulamaz. Bu
nedenle mahkemenin işe iade yönünden Belediye aleyhine açılan davayı reddetmesi doğru
olmadığı gibi taşeron C.AŞ. Aleyhine açılan davanın kabulü de hatalıdır.
4857 sayılı İş Yasasının 20/3 maddesi uyarınca Dairemizce aşağıdaki şekilde karar
verilmiştir.
HÜKÜM : Yukarda açıklanan gerekçe ile;
1-Mersin İş Mahkemesinin 28.3.2005 tarih ve 116 - 286 sayılı kararının BOZULARAK
ORTADAN KALDIRILMASINA,
2:Feshin GEÇERSİZLİĞİNE ve davacının Davalı Belediyede İŞE İADESİNE, Davalı
C.AŞ. aleyhine açılan davanın Reddine.
3-Davacının yasal süre içinde başvurusuna rağmen davalı işverence süresi içinde işe
başlatılmaması halinde ödenmesi gereken tazminat miktarının davacının kıdemi, fesih nedeni
dikkate alınarak takdiren davacının 4 aylık brüt ücreti tutarında belirlenmesine,
4-Davacı işçinin işe iadesi için işverene süresi içinde müracaatı halinde hak kazanılacak
olan ve kararın kesinleşmesine kadar en çok 4 aya kadar ücret ve diğer haklarının davalı
belediyeden tahsili gerektiğinin tespitine,
5-Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6- Davacının yapmış olduğu 29 YTL yargılama giderinin davalı Belediyeden tahsili ile
davacıya verilmesine.
7-Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 350 YTL ücreti vekaletin davalı
Belediyeden alınarak davacıya verilmesine, 350 YTL.vekalet ücretinin ise davacıdan tahsili ile
Davalı C.AŞ.ye verilmesine.
8-Peşin alınan temyiz harcının isteği halinde ilgilisine iadesine, kesin olarak 30.5.2005
gününde oybirliği ile karar verildi.

115
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No 2005/11753 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/18631 4857 s. İşK/18-21
Tarih: 17.05.2005
• İŞE İADE DA VASI SÜRERKEN İŞÇİNİN ESKİ İŞİNE BAŞLATILMASI
• BOŞTA GEÇEN SÜRE ÜCRETİ
ÖZETİ: Davalı işverence işçi eski işine iade edildiğine göre feshin geçerli bir nedene
dayanmadığı anlaşılmaktadır. Şu hale göre boşta geçen en çok dört aya kadar süreyle ilgili
ücret ve diğer haklarının hüküm altına alınması doğru değildir.

Davacı, feshin geçersizliği ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir


Yerel mahkeme, isteği kabul etmiştir.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı işçi, iş sözleşmesinin geçerli sebep olmadan feshedildiğini ileri sürerek feshin
geçersizliği ile işe iadesine ve buna bağlı tazminat ile boşta geçen süre ücretinin hüküm altına
alınması isteğinde bulunmuştur.
Davalı işveren savunmasında, 5272 sayılı Belediyeler Kanununun 49.maddesindeki
belirtilen limitin aşıldığım bu nedenle davacının iş aktinin geçici olarak askıya alındığını daha
sonra da 15.2.2005 tarihinde de yeniden iş başı yaptırıldığını belirterek davanın reddine karar
verilmesini talep ermiştir.
Mahkeme davacının iş aktinin 15.1.2005-15.3.2005 tarihleri arasında askıya alındığını iş
yerinde 53 işçinin çalıştığını 28.3.2004 tarihinden itibaren 16 işçi alındığını davacının da
15.2.2005 tarihinde yeniden işe alındığını belirterek feshin geçersizliğini ve davacının işe
iadesine, davacının çalıştırılmadığı süre için 4 ayı geçmemek üzere ücret ve diğer haklarının
davacıya verilmesi gerektiğinin tespitine, davacının süresi içinde başvurması ve işe
başlatılmaması halinde 4 aylık ücreti tutarında tazminat ödenmesi gerektiğinin belirlenmesine
karar vermiştir.
Hüküm davalı tarafından temyiz edilmiştir.
Davalı işverence işçi eski işine iade edildiğine göre feshin geçerli bir nedene
dayanmadığı anlaşılmaktadır. Şu hale göre boşta geçen en çok dört aya kadar süreyle ilgili
ücret ve diğer haklarının hüküm altına alınması doğru ise de, davacı dava devam ederken
yeniden işe başlatıldığından 4857 Sayılı İş Kanunun 20/3.maddesi uyarınca Dairemizce
aşağıdaki şekilde karar vermek gerekmiştir.
HÜKÜM : Yukarıda açıklanan nedenlerle,
l-)Ayvacık Asliye Hukuk (İş) Mahkemesinin 2.3.2005 tarih 40/43 Sayılı kararının
bozularak ortadan kaldırılmasına,
2-)Davalı işverence işçinin eski işine başlatıldığı anlaşılmakla davanın konusu ortadan
kalktığından bu yönde karar verilmesine yer olmadığına,
3-)Davacı işçiye boşta geçen süre için en çok dört aya kadar ücret ve diğer haklarının
işverence ödenmesi gerektiğinin tespitine,
4-)Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
5-)Davacı kendisini vekille temsil ettirdiğinden karar tarihinde yürürlükte bulunan
Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca 350 YTL vekalet ücretinin davalıdan alınarak
davacıya ödenmesine,
6-)Davacı tarafından yapılan 29.40 YTL yargılama giderinin davalıdan alınarak davacıya
ödenmesine,davalının yaptığı yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına,
7-)Peşin alınan temyiz harcının isteği halinde ilgilisine iadesine, kesin olarak 17.5.2005
tarihinde oybirliği ile karar verildi.

116
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/8465 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/13371 4857 s. İşK/2,12,18-21
Tarih: 14.04.2005 2821 s. SenK/31

• ALT İŞVERENLİK SÖZLEŞMESİNİN MUVAZAALI OLMASI



HUSUMET
• BELİRLİ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ İÇİN GEREKLİ OBJEKTİF KOŞULLARIN
OLUŞMAMASI
• GEÇERSİZ FESİH
• FESHİN SENDİKAL NEDENLERE DAYANMASI
• İADE TAZMİNATININ 12 AYLIK ÜCRET OLARAK BELİRLENMESİ

ÖZETİ: Taşeronluk sözleşmesinin muvaazalı olduğunun kabul edilmesi yerinde olup.


ancak bu durumda davacı işçi başından beri B. B. AŞ.nin işçisi olduğuna göre taşeron
olarak yer alan davalı Ltd. Şti. hakkındaki davanın reddine karar verilmesi ve hükmün
davalı AŞ. hakkında kurulması gerekirken herhangi bir ayrım yapılmadan her iki davalı
hakkında hüküm kurulması hatalıdır. Davacının asgari ücretle ve işçi olarak davalı
AŞ.işyerinde çalıştığı iş sözleşmesinin belirli süreli olması için 4857 sayılı İş Yasasının
12.maddesinde yer alan objektif koşulların oluşmadığı anlaşıldığından mahkemece feshin
geçersizliğine karar verilmesi yerindedir.Davacının işe başlatmama tazminatının bir yıllık
ücreti tutarında belirlenmesi gerekirken, feshin sendikal nedene dayalı olmadığı belirtilerek
işe başlatmama tazminatının dört aylık ücreti tutarında belirlenmesi hatalıdır.

DAVA Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, isteği kabul etmiştir.
Hüküm süresi içinde taraflar avukatlarınca temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı iş sözleşmesinin sendikal nedenle feshedildiğini ileri sürerek 4857 sayılı İş
Yasasının 18 ve devamı maddeleri gereğince feshin geçersizliği ile işe iadesine, işe
başlatmama tazminatının bir yıllık ücreti tutarında belirlenmesini ve boşta geçen süre için ücret
isteğinde bulunmuştur.
Davalı işveren B. Balata AŞ.davacının taşeron olan diğer davalı işçisi olduğunu, diğer
davalı E. Yedek Parça Ltd.Şti.ise belirli süreli hizmet aktinin sona ermesi üzerine
yenilenmemesi üzerine iş sözleşmesinin sona erdiğini savunarak davanın reddine karar
verilmesini talep etmiştir.
Mahkemece, davalılar arasındaki taşeronluk sözleşmesinin muvazaalı olduğu feshin de
geçerli nedene dayanmadığı kabul edilerek davacının işe iadesine karar verilmiştir.
Dosyadaki bilgi ve belgelere göre taşeronluk sözleşmesinin muvaazalı olduğunun kabul
edilmesi yerindedir. Ancak bu durumda davacı işçi başından beri Beşer Balata AŞ.nin işçisi
olduğuna göre taşeron olarak yer alan davalı Ltd.Şti.hakkındaki davanın reddine karar
verilmesi ve hükmün davalı AŞ.hakkında kurulması gerekirken herhangi bir ayrım yapılmadan
her iki davalı hakkında hüküm kurulması hatalıdır.
Davacının asgari ücretle ve işçi olarak davalı AŞ.işyerinde çalıştığı iş sözleşmesinin
belirli süreli olması için 4857 sayılı İş Yasasının 12.maddesinde yer alan objektif koşulların
oluşmadığı anlaşıldığından mahkemece feshin geçersizliğine karar verilmesi yerindedir. Ancak
davalı işyerinde 93 işçinin Nisan 2004 tarihinde sendikaya üye olduğu, sendikanın üyelikleri
17.2.2004 tarihinde işverene bildirmesi üzerine davacı ve tüm sendika işyeri işçileri sendikadan
istifa etmeleri için baskı yapıldığı ve istifa etmeyenlerin tamamının iş sözleşmelerinin
feshedildiği dosya içeriğinden anlaşılmakla, davacının işe başlatmama tazminatının bir yıllık
ücreti tutarında belirlenmesi gerekirken, feshin sendikal nedene dayalı olmadığı belirtilerek işe
başlatmama tazminatının dört aylık ücreti tutarında belirlenmesi hatalıdır.
Bu nedenlerle 4857 sayılı İş kanunun 20/3.maddesi uyarınca dairemizce aşağıdaki şekilde
karar verilmiştir.
HÜKÜM :Yukarıda açıklanan gerekçe ile;
1.İzmir 2.İş Mahkemesinin kararının BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA,
2.Davalı Erkan Yedek Parça Ltd.Şti.hakkındaki davanın REDDİNE,
3.Feshin GEÇERSİZLİĞİNE ve davacının İŞE İADESİNE,
4.Davacının yasal süre içinde başvurusuna rağmen davalı işverence süresi içinde işe
başlatılmaması halinde ödenmesi gereken tazminat miktarının davacının kıdemi, fesih nedeni
dikkate alınarak takdiren davacının bir yıllık brüt ücreti tutarında belirlenmesine,
5.Davacı işçinin işe iadesi için işverene süresi içinde müracaatı halinde hak kazanılacak
olan ve kararın kesinleşmesine kadar en çok 4 aya kadar ücret ve diğer haklarının davalıdan
tahsili gerektiğinin tespitine,
117
6.Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
7.Davacının yapmış olduğu 147.00 YTL.yargılama giderinin davalıdan tahsili ile
davacıya verilmesine, davalının yaptığı yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına,
8.Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 350.00 YTL.ücreti vekaletin davalıdan
alınarak davacıya verilmesine,
9.Peşin alınan temyiz harcının isteği halinde ilgilisine iadesine kesin olarak 14.4.2005
tarihinde oybirliği ile karar verildi.

118
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/4627 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2005/7289 4857 s. İşK/18-21
Tarih: 07.03.2005

• İŞE İADE DAVASININ 1 AYLIK SÜRE GEÇTİKTEN SONRA AÇILMASI


• GEÇERLİ FESİH
ÖZETİ: Fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir
sebep olmadığı iddiası ile fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde iş
mahkemesinde dava açılması gerekir.

DAVA:Davacı feshin geçersizliği ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir


Yerel mahkeme, isteği hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
İş sözleşmesinin 4857 sayılı İş Kanununun 18 ve devamı maddelerine aykırı olarak
feshedildiğini iddia eden davacı, feshin geçerli nedenle yapılmadığım belirterek feshin
geçersizliğine ve işe iadesi ile boşta geçen süreye ilişkin ücret ve tazminat talep etmiştir.
Davalı davanın reddini savunmuştur.
Mahkemece feshin geçerliliği için yeterli kanıt bulunmadığı gerekçesi ile feshin
geçersizliğine ve işe iadeye karar verilmiştir. İşçinin, 4857 sayılı İş Kanunu'nun 18 ve devamı
maddelerinde düzenlenen iş güvencesi hükümlerinden yararlanabilmesi için, belirsiz süreli iş
sözleşmesi ile çalışması yanında, işyerinde en az 30 işçi çalışması, en az 6 aylık kıdeminin
bulunması ve işletmenin bütününü sevk ve idare eden veya işyerinin bütününü sevk ve idare
eden ve işçiyi işe alma ve işten çıkarma yetkisi bulunan işveren vekili konumunda olmaması
gerekir.
İş sözleşmesi feshedilen işçi tarafından aynı kanunun 19. maddesi uyarınca, fesih
bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile
fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde iş mahkemesinde dava açılması
gerekir.
Somut olayda, fesih 25.3.2004 tarihinde yapılmıştır. Davacı tebligattan imtina etmiştir.
Dava 17.6.2004 de açılarak bir aylık sürenin geçirildiği anlaşılmaktadır. Açıklanan bu nedenle
davacı iş güvencesi hükümlerinden yararlanamaz. Davanın reddi gerekir. Mahkemece davanın
kabulüne karar verilmesi hatalı bulunmuştur.
4857 sayılı İş Yasasının 20/3 maddesi uyarınca Dairemizce aşağıdaki şekilde karar
verilmiştir.
HÜKÜM: Yukarda açıklanan gerekçe ile;
1.İstanbul 2. İş Mahkemesinin kararının BOZULARAK ORTADAN
KALDIRILMASINA,
2.Davanın REDDİNE,
3.Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
4.Davacının yapmış olduğu yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına, davalının yaptığı
20.00 YTL.yargılama giderinin davacıdan tahsili ile davalıya ödenmesine,
5.Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 350 YTL ücreti vekaletin davacıdan
alınarak davalıya verilmesine,
6.Peşin alınan temyiz harcının isteği halinde davalıya iadesine, Kesin olarak 7.3.2005
tarihinde oybirliği ile karar verildi.

119
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/8221 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/13053 4857 s. İşK/18-21
Tarih: 09.05.2006 1086 s. HUMK/43,45
• İŞE İADE DAVASI
• İŞE İADE DAVALARININ BİRLİKTE GÖRÜLMESİ
• İŞE İADE DAVALARININ ÖZELLİĞİ
• DAVANIN HERBİR İŞÇİ YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ
ÖZETİ: Davacı işçilerin iş sözleşmeleri aynı gün, ancak birbirinden farklı nedenlerle
feshedilmiştir. Bu nedenle davaların birlikte görülmesi doğru olmaz. İşe iade davalarının
özelliği gereği iş güvencesinden yararlanma koşullarının, geçerli neden kavramı ile işe
başlatmama tazminatının her bir işçi yönünden değerlendirilmesi gerekir.

Davacı, feshin geçersizliği ve işe iadesine karar verilmesini İstemiştir.


Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde davalı ile davacılardan 1. M. 2. B. avukatları tarafından temyiz
edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı ve 6 arkadaşı tarafından davalı işveren aleyhine ayrı ayrı işe iade davaları açılmış,
mahkemece davaların birleştirilmesine karar verilerek yargılama yapılmak suretiyle sonuca
gidilmiştir. Bir kısım davacı işçiler yönünden işverence yapılan feshin geçersizliğinin tespiti ile
işe iadelerine, diğerleri yönünden ise davanın reddine karar verilmiştir. Mahkemece bu ayrıma
gidilirken kararda gerekçeye de yer verilmemiştir.
Davacı işçilerin iş sözleşmeleri aynı gün, ancak birbirinden farklı nedenlerle
feshedilmiştir. Bu nedenle davaların birlikte görülmesi doğru olmaz. İşe iade davalarının
özelliği gereği iş güvencesinden yararlanma koşullarının, geçerli neden kavramı ile işe
başlatmama tazminatının her bir işçi yönünden değerlendirilmesi gerekir. Temyiz incelemesi
sırasında kararın denetimindeki güçlüklerin yanında, her bir işçi yönünden hükmün infazı da
sorun oluşturmaktadır. Bu nedenle, davaların tefrikine karar verilerek ayrı ayrı yapılacak
yargılama sonucuna göre hüküm kurulmak üzere kararın bozulması gerekmiştir.
SONUÇ: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin alınan
temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 9.5.2006 gününde oybirliği ile karar verildi.

120
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/18713 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/3889 4857 s. İşK/18-21
Tarih: 20.02.2006 1086 s. HUMK/195,375

• FESHİN GEÇERSİZLİĞİ VE İŞE İADE DAVALARINDA YARGILAMA USULÜ


• SERİ YARGILAMA USULÜ
• SAVUNMA HAKKININ KISITLANAMAMASI

ÖZETİ: Feshin geçersizliği ve işe iade davaları, seri yargılama usulüne tabidir. Seri
yargılama usulü, aslında yazılı yargılama usulünün biraz daha çabuklaştırılmış şeklidir. Bu
nedenle mahkemeye sunulan bir dava dilekçesi üzerine oturum günü belirlendikten sonra
dava dilekçesi ve oturum günü taraflara tebliğ edilmeli, taraflara iddia ve savunmaları ile
ilgili delilleri bildirmeleri için süre verilmeli, savunma hakkı kısıtlanmamalıdır.

Davacı, feshin geçersizliği ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü
Davacı iş sözleşmesinin geçerli neden olmadan feshedildiğini belirterek, feshin
geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı işveren vekili tarafından, davacının iş sözleşmesinin davacının davranışlarından
kaynaklanan geçerli nedenle feshedildiği savunulmuştur.
Mahkemece, davalı işverenin fesih nedenine göre tazminat ödemekle çeliştiği, feshin
haksız olduğu gerekçesi ile istemin kabulüne karar verilmiştir.
Dosya içeriğine göre, davalı işveren, davacının iş sözleşmesini, verimsiz ve uyumsuz
çalışmaları devam ettiği, zaman zaman işe geç geldiği, izinsiz işyerini erken terk ettiği,
10.02.2005 tarihinde savunma istendiği halde vermekten imtina ettiği gerekçesi ile
feshedilmiştir. Davalı işveren, bu nedenlerle ilgili kayıtlar sunmuş, tanık deliline de
dayanmıştır.
Feshin geçersizliği ve işe iade davaları, 4857 sayılı İş Kanunu'nun 20/3 maddesi uyarınca
seri yargılama usulüne tabidir. Seri yargılama usulü, aslında yazılı yargılama usulünün biraz
daha çabuklaştırılmış bir şeklidir. Bu nedenle mahkemeye sunulan bir dava dilekçesi üzerine
oturum günü belirlendikten sonra dava dilekçesi ve oturum günü taraflara tebliğ edilmeli,
(HUMK.m.195 ve 375.) bu işlemlerin yerine getirilmesi sırasında HUMK.nun 195, 207, 208,
210 maddeleri hükümlerine uygun davranmaya özen gösterilmelidir. Bir başka anlatımla
taraflara iddia ve savunmaları ile ilgili delilleri bildirmeleri için süre verilmeli, savunma hakkı
kısıtlanmamalıdır.
Somut olayda, davalı işveren, savunmasında delillerini bildirirken tanık delilline de
dayanmış, ancak mahkemece, usulüne uygun süre ve tanıklarını bildirme olanağı verilmeden
hüküm kurulmuştur. Bu husus, yukarda belirttikleri usul hükümlerine aykırıdır. Bu nedenle,
davalının ve karşı iddia olarak davacının delillerini bildirmeleri için taraflara süre verilmeli,
bildirilen kanıtlar toplanmalı ve sonucuna göre karar verilmelidir. Yazılı şekilde karar verilmesi
hatalıdır.
SONUÇ: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin alınan
temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 20.02.2006 gününde oybirliğiyle karar verildi.

121
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/5346 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2004/8553 4857 s. İşK/20
Tarih 15.03.2004

• BOŞTA GEÇEN SÜRE İÇİN ÜCRET ALACAĞI


• İŞE İADE EDİLMEMESİ DURUMUNDA TAZMİNAT

ÖZETİ: Boşta geçen süre ile ilgili ücret ve işe iade edilmemesi halinde ödenmesi
gereken tazminatın süre itibariyle belirlenmesi ile yetinilmesi gerekirken miktar olarak
belirlenip hüküm altına alınması Dairemizin istikrar kazanan uygulamasına uygun
düşmemiştir.

Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir. Yerel mahkeme,
isteği kabul etmiştir.
Hüküm süresi içinde taraflar avukatlarınca temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
1.Mahkemece verilen karar davacı vekilinin yüzüne karşı tefhin edilmiş olup, davacı
vekili, tefhinden itibaren 8 günlük temyiz süresini geçirdikten sonra hükmü temyiz ettiğinden
temyiz isteğinin süre aşımı nedeniyle reddine karar vermek gerekmiştir.
2.Davalının temyizine gelince;
Mahkemece davacı işçinin iş sözleşmesinin feshinin geçersizliğine ve davacının işe
iadesine dair verilen karar yasaya ve dosya içeriğine uygun ise de; boşta geçen süre ile ilgili
ücret ve işe iade edilmemesi halinde ödenmesi gereken tazminatın süre itibariyle belirlenmesi
ile yetinilmesi gerekirken miktar olarak belirlenip hüküm altına alınması Dairemizin istikrar
kazanan uygulamasına uygun düşmemiştir. Öte yandan mahkemece boşta geçen süre ücretinin
3 ay ile sınırlanmış olması kararın kesinleşme tarihine göre doğru değilse de davacı vekilinin
temyizi süresinde olmadığından bu konu bozma nedeni yapılmamıştır.
Bu nedenle, yerel mahkeme kararının bozulması ve 4857 sayılı İş Kanunun 20/3 maddesi
uyarınca aşağıdaki şekilde hüküm kurulması gerekmiştir.
SONUÇ: Yukarıda belirlenen nedenlerle:
1. Yerel Mahkeme kararının bozularak ortadan kaldırılmasına,
2. İşverence yapılan feshin geçersizliğine, davacının işe iadesine,
3. Davacının süresi içinde başvurusuna rağmen işe başlatılmaması halinde ödenmesi
gereken tazminat miktarının davacının 4 aylık ücreti tutarı olarak belirlenmesine,
4. Davacının süresinde müracaatı halinde 3 aylık ücretin davalıdan alınarak davacıya
verilmesine,
5. (21.800.000) TL. Yargılama gideri ile 300.000.000 TL.vekalet ücretinin davalıdan
alınarak davacıya verilmesine,
6. Temyiz harcının isteği halinde yatırana iadesine kesin olarak
15.3.2004 tarihinde oybirliği ile karar verildi.

122
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/16037 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2006/20331 4857 s. .İşK/17,18-21
Tarih: 10.07.2006

• İŞE İADE DAVASI


• YAŞLILIK AYLIĞI BAŞVURUSU
• İHBAR ÖNELİNİN YATIRILDIĞI GÜN BAŞVURUNUN YAPILMASI
• İŞÇİ LEHİNE YORUM İLKESİ
• ÖNEL ÖDENDİKTEN SONRA BAŞVURU YAPILDIĞININ KABULÜ

ÖZETİ: Dairemizin kararlılık kazanan uygulamasına göre "ihbar tazminatı


ödenmeden işverence gerçekleştirilen fesihlerde,işçinin emeklilik aylığı bağlanması için
bulunduğu kuruma başvurması halinde, iş sözleşmesinin işçi tarafından feshedildiği
sonucuna varılmaktadır. Zira bu durumda ihbar tazminatı ödenmediği sürece iş
sözleşmesinin önel sonuna kadar devam ettiği kabul edilmektedir. Bu uygulama gereği önel
süresi içinde gerçekleşecek artış ve haklardan işçi yararlandırılmaktadır. Somut olayda,
davalı işveren iş sözleşmesini feshetmiş, davacının ihbar tazminatı 14.05.2005 tarihinde
ödenmiştir. Davacı ihbar tazminatının banka hesabına aktarıldığı 14.05.2005 tarihinde
yaşlılık aylığı bağlanması için aynı günde, bağlı bulunduğu sosyal güvenlik kurumuna
başvurmuştur. Olayda taraflardan hangisinin önce işlem yapmış olduğu
belirlenemediğinden işçi lehine yorum ilkesi uygulanarak iş akdinin ihbar tazminatı
ödenerek feshedildikten sonra, davacının kuruma başvurduğu kabul edilmelidir.
Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir. Yerel mahkeme,
davayı reddetmiştir.
Hüküm süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı, iş sözleşmesinin geçerli neden olmadan feshedildiğini belirterek feshin
geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini talep etmiştir.
Mahkemece, lise mezunu ve teknisyen olan davacının iş sözleşmesinin davalı işveren
tarafından 14.05.2005 tarihinde feshedildiği, ancak davacının aynı gün kuruma başvurarak
yaşlılık aylığı bağlanmasını talep ettiği, davacının emeklilik iradesini aynı gün açıkladığı
gerekçesi ile davanın reddine karar verilmiştir.
Dosya içeriğine göre, davalı işverenin işletmenin gereklerine dayalı olarak işyerinde
emekliliğini kazanan işçilerin iş sözleşmelerini teknolojik nedenlerle, nitelikli elemana ihtiyacı
olduğu gerekçesi ile feshettiği, ancak davacının lise mezunu olarak teknik kadroda çalıştığı,
alınan bilirkişi raporuna göre, verilecek eğitimle nitelikli personel niteliğini alabileceği, bu
nedenle feshin geçerli nedene dayanmadığı anlaşılmaktadır.
Dairemizin kararlılık kazanan uygulamasına göre "ihbar tazminatı ödenmeden işverence
gerçekleştirilen fesihlerde, işçinin emeklilik aylığı bağlanması için bulunduğu kuruma
başvurması halinde, iş sözleşmesinin işçi tarafından feshedildiği sonucuna varılmaktadır. Zira
bu durumda ihbar tazminatı ödenmediği sürece iş sözleşmesinin önel sonuna kadar devam
ettiği kabul edilmektedir.Bu uygulama gereği önel süresi içinde gerçekleşecek artış ve
haklardan işçi yararlandırılmaktadır.
Somut olayda, davalı işveren iş sözleşmesini feshetmiş,davacının ihbar tazminatı
14.05.2005 tarihinde ödenmiştir. Davacı ihbar tazminatının banka hesabına aktarıldığı
14.05.2005 tarihinde yaşlılık aylığı bağlanması için aynı günde, bağlı bulunduğu sosyal
güvenlik kurumuna başvurmuştur. Olayda taraflardan hangisinin önce işlem yapmış olduğu
belirlenemediğinden işçi lehine yorum ilkesi uygulanarak iş akdinin ihbar tazminatı ödenerek
feshedildikten sonra, davacının kuruma başvurduğu kabul edilmelidir.
4857 sayılı İş Yasasının 20/3 maddesi uyarınca Dairemizce aşağıdaki şekilde karar
verilmiştir.
HÜKÜM : Yukarda açıklanan gerekçe ile;
1.Mahkemenin kararının BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA
2.Feshin GEÇERSİZLİĞİNE ve davacının İŞE İADESİNE,
3.Davacının yasal süre içinde başvurusuna rağmen davalı işverence süresi içinde işe
başlatılmaması halinde ödenmesi gereken tazminat miktarının fesih nedeni dikkate alınarak
takdiren davacının 4 aylık brüt ücreti tutarında BELİRLENMESİNE,
4.Davacı işçinin işe iadesi için işverene süresi içinde müracaatı halinde hak kazanılacak
olan ve kararın kesinleşmesine kadar en çok 4 aya kadar ücret ve diğer haklarının davalıdan
tahsilinin GEREKTİĞİNE,
5.Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6.Davacının yapmış olduğu 29.00 YTL yargılama giderinin davalıdan tahsili ile davacıya
verilmesine, davalının yaptığı yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına,
7.Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 400-YTL ücreti vekaletin davalıdan
123
alınarak davacıya verilmesine,
8. Peşin alınan temyiz harcının isteği halinde ilgilisine iadesine, kesin
olarak 10.7.2006 tarihinde oybirliği ile karar verildi.
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/1080
Karar No. 2006/12947

• İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHİ

• 4857 S. İŞ KANUNU [ Madde 19 ]


• 4857 S. İŞ KANUNU [ Madde 20 ]

"İçtihat Metni"

Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istenmiştir.


Yerel mahkeme, isteğin reddine karar vermiştir.
Hüküm süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı işçi, iş sözleşmesinin geçerli neden olmadan işverence feshedildiğini ileri
sürerek feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini, işe başlatılmama halinde
ödenmesi gereken tazminat ile boşta geçen süre ücretinin belirlenmesini istemiştir.
Davalı işveren, bankanın çağdaş bankacılık ve uluslararası rekabet gereklerine göre
çalışması ve özelleştirmeye hazırlanmasını sağlamak amacıyla ciddi bir personel indirimine
gidildiğini, bu nedenle Yönetmeliğin 110. maddesi uyarınca 30 yılını dolduran ve emekliliğe
hak kazananların işten çıkarıldığını, bu özellikleri taşıyan davacının iş sözleşmesinin de aynı
gerekçe ile feshedildiğini, feshin geçerli nedene dayandığını belirterek davanın reddine karar
verilmesi gerektiğini savunmuştur.
Mahkemece feshin geçerli nedene dayandığı gerekçesiyle davanın reddine karar
verilmiştir.
Aynı konu ile ilgili daha önce Dairemize intikal eden bir kısım dava dosyalarında davalı
işverenin 08.08.2001 tarih ve 423 sayılı Yönetim Kurulu kararında 20.200 olarak belirlenen
norm kadroya göre ihtiyaç fazlası personel bulunduğu gerekçesi ile 30 yıllık hizmet süresini
dolduran ve emekliliğe hak kazanmış personelin objektif ve genel bir uygulama sonucu işten
çıkarılmasının geçerli nedene dayandığı belirtilerek işe iade talebi reddedilmişti. Ancak daha
sonra yine aynı gerekçe ile işten çıkarılan bir kısım işçinin Dairemize intikal eden dava
dosyalarında davalı işverenin 15.06.2004 gün ve 12/153 sayılı Yönetim Kurulu kararı ile bu
defa norm kadronun 22.239 olarak belirlediği, bu norm kadro çerçevesinde yeni personel
alımına başladığı anlaşılmıştır.
Yönetim Kurulunun anılan kararı toplu işten çıkarma tarihine en yakın ve fesihten
önceki tarihi taşıdığından bu karara göre davalı işverenin söz konusu uygulamasının yeniden
değerlendirilmesi gerekmiştir.
Davalı işveren fesih bildiriminde bankanın çağdaş bankacılık ve uluslar arası rekabet
gereklerine göre çalışması ve özelleştirmeye hazırlanması için yeniden yapılandırılmasını
sağlamak amacı ile emekliliğe hak kazanmış, 30 yıldan fazla hizmeti bulunan davacının
objektif ve genel bir uygulama çerçevesinde iş sözleşmesinin feshedildiğini belirtmiştir.
Öncelikle belirtmek gerekir ki, sözü edilen fesih nedenine göre işçinin yetersizliğine
dayanıldığını söyleme olanağı bulunmamaktadır. Kaldı ki, yetersizliğin davalı işverence
ispatlanması ve fesihten önce iş Kanunu'nun 19. maddesi uyarınca işçinin savunmasının
alınması gerekir. Davalı işveren davacının yetersizliğini iddia ve ispat etmiş olmadığı gibi
fesihten önce savunmasını da almamıştır.

124
Davalı banka Yönetim Kurulunun 25.05.2005 tarih ve 158 sayılı kararı ile insan
Kaynakları Yönetmeliğinin "Hizmet Sözleşmesinin Sona Ermesi" başlıklı 110. maddesinin
110.3 fıkrasına (D) bendi olarak "emekliliğe tabi 30 (otuz) hizmet yılını dolduranlar Bankada
çalıştırılamaz. Bu durumdaki personelin yasalar ve yönetmeliklerden doğan tüm parasal hakları
ödenmek kaydıyla sözleşmeleri feshedilir" hükmü eklenmiştir. Dairemiz uygulamasına göre
Personel Yönetmeliğinde emekliliği hak etmiş ve belli bir yaş sınırına gelmiş personelin işten
çıkarılacağına ilişkin hükmün objektif ve genel olarak uygulanması geçerli neden kabul
edilmekte ise de, somut olayda; davacının işe girdiği tarihte Yönetmelikte bu anlamda bir
hüküm bulunmadığı gibi, Yönetmelikte sonradan yapılan bu değişikliğin davacı tarafından
kabul edildiğine dair yazılı bir belge de sunulmamıştır.
Öte yandan, işyerinde personel fazlalığı bulunması halinde, sosyal seçim kriteri olarak,
hizmeti 30 yılı bulan ve emekliliğe hak kazanmış olanların işten çıkartılacak işçilerin seçiminde
gözönünde bulundurulması mümkün ise de, somut olayda, davalı banka Yönetim Kurulunun
15.06.2004 tarihli kararında görev düzeyinde norm kadro belirlenmiş olup, bazı görev
unvanları için belirlenen norm kadronun mevcut kadrodan fazla ya da eşit olduğu, bazı görevler
için ise mevcut kadrodan az olduğu anlaşılmaktadır. Buna göre mevcut kadro belirlenen norm
kadrodan az ya da eşit olduğu takdirde personel fazlalığından söz edilemeyecektir. Dosya
içeriğine göre bir kısım görev unvanları açısından personel ihtiyacının ortaya çıktığı ve davalı
işverence fesihten sonra çok sayıda personel alımına başvurulduğu anlaşılmaktadır. Şu halde
davacının görev unvanı için belirlenen norm kadroya göre personel fazlalığı da söz konusu
değildir.
Mevcut maddi ve hukuki olgulara göre feshin geçerli nedene dayanmadığı kabul
edilmelidir. Davanın kabulüne karar verilmesi gerekirken yazılı gerekçe ile reddine karar
verilmiş olması hatalıdır.
Belirtilen nedenlerle, yerel mahkeme kararının.4857 sayılı İş Kanunun 20/3. maddesi
uyarınca bozularak ortadan kaldırılması ve aşağıdaki şekilde hüküm kurulması gerekmiştir.
Sonuç: Yukarıda açıklanan nedenlerle,
1-) Ankara Onüçüncü İş Mahkemesinin 24.11.2005 gün ve 1156-1528 sayılı kararının
bozularak ortadan kaldırılmasına,
2-) Davalı işverence yapılan feshin geçersizliğine ve davacının işe iadesine,
3-) Davacının süresi içerisinde başvurusuna rağmen işverence işe başlatılmaması
halinde ödenmesi gereken tazminat miktarının fesih nedeni dikkate alınarak takdiren davacının
4 aylık ücret tutarı olarak belirlenmesine,
4-) Davacının süresi içinde başvurması halinde kararın kesinleşmesine kadar en çok 4
aylık ücret ve diğer haklarının davalıdan alınarak davacıya ödenmesi gerektiğinin tespitine,
5-) Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6-) Davacı kendisini vekille temsil ettirdiğinden karar tarihinde yürürlükte bulunan
Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca 400.-YTL vekalet ücretinin davalıdan alınarak
davacıya ödenmesine,
7-) Davacı tarafından yapılan (29)YTL yargılama giderinin davalıdan alınarak davacıya
ödenmesine,
8-) Temyiz harcının isteği halinde ilgilisine iadesine, kesin olarak 08.05.2006 tarihinde
oybirliği ile karar verildi.

125
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/10324
Karar No. 2005/37706

• İHBAR TAZMİNATI
• İŞ AKDİNİN FESHİ
• İŞE İADE
• KIDEM TAZMİNATI

• 4857 S. İŞ KANUNU [ Madde 17 ]


• 4857 S. İŞ KANUNU [ Madde 18 ]
• 4857 S. İŞ KANUNU [ Madde 21 ]
• 4857 S. İŞ KANUNU [ Madde 25 ]
• 4857 S. İŞ KANUNU [ Madde 26 ]
• 1475 S. İŞ KANUNU ( 14. maddesi yürürlükte ) [ Madde 14 ]
• 1475 S. İŞ KANUNU ( 14. maddesi yürürlükte ) [ Madde 16 ]

"İçtihat Metni"

Davacı, ihbar, kıdem tazminatı yıllık ücretli izin, fazla çalışma ile hafta ve genel tatil
gündeliklerinin ödetilmesine karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
1-Dosyadaki yazılara toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici sebeplere
göre, davalının aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde değildir.
2- Davacı, 17.06.2003 günlü dava dilekçesinde, hizmet akdinin haklı ve geçerli neden
bulunmadığı halde 05.06.2003 tarihinde davalı işverence feshedildiğini iddia ederek işe
iadesine, boşta geçen süre ücreti ile işe başlatmama tazminatına ve ayrıca kıdem, ihbar
tazminatı, yıllık ücretli izin, fazla mesai, hafta tatili ve genel tatil alacak isteklerinin davalıdan
tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı, davanın reddi gerektiğini savunmuştur.
Mahkemece, yargılama sırasında 29.06.2004 günlü oturumda, ihbar tazminatı, kıdem
tazminatı, izin ücreti ve işçilik alacakları ile ilgili isteklerin ayrılmasına karar verilip, ayrılan
işçilik alacakları davasının ayrı bir esasa kaydının yapıldığı, işe iade davasının yargılamasının
sürdürülerek, 29.06.2004 tarihinde davacının işe iadesine karar verildiği, kesinleşen bu karar
üzerine, işverenin davacıyı işe başlatmadığı dosya içeriğinden ve tarafların karşılıklı
beyanlarından anlaşılmaktadır.
İşe iade davası kabul edilmekle, işverenin 05.06.2003 tarihli Feshinin geçersizliği kabul
edilmiş olmaktadır. Dairemizin istikrar kazanan uygulamasına göre, iş akdinin feshi, işe iade
kararı üzerine, işçinin işe başlatılmadığı tarihte gerçekleşmiş olmaktadır. Her dava açıldığı
tarihteki koşullara göre değerlendirilir. İhbar tazminatı, kıdem tazminatı ve izin ücretlerini
kapsayan dava, feshin 05.06.2003 günü gerçekleştiği gerekçesiyle 17.06.2003 tarihinde
açılmıştır. İşe iade kararı ile 05.06.2003 tarihinde feshin gerçekleşmediği kabul edildiğine göre,
davanın açıldığı 17.06.2003 günü gerçekleşmiş bir fesih bulunmamaktadır.
Akdin Feshinin gerçekleşmesine bağlı izin ücreti isteğinin açıklanan nedenlerle reddi
gerekirken, yazılı şekilde kabulü hatalıdır. Diğer taraftan, dava tarihinde şartları
gerçekleşmeyen ancak dava sırasında işveren tarafından ödenen ihbar ve kıdem tazminat
istekleri hakkında mahkemece bir hüküm kurulmadığından bu istekler yönünden dairemizce
bozma yönüne gidilmemiştir.
126
Davacı, işe iade davasından sonra işe başlatılmaması ile feshin gerçekleştiği tarihe göre
yeni bir dava açarak alacaklarını talep edebilir.
Sonuç: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten (BOZULMASINA), peşin
alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 01.12.2005 gününde oybirliğiyle karar
verildi.

YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/37239
Karar No. 2006/3456

• İŞ AKDİNİN FESHİ
• İŞE İADE

• 4857 S. İŞ KANUNU [ Madde 17 ]


• 4857 S. İŞ KANUNU [ Madde 18 ]
• 4857 S. İŞ KANUNU [ Madde 21 ]
• 4857 S. İŞ KANUNU [ Madde 25 ]
• 4857 S. İŞ KANUNU [ Madde 26 ]

"İçtihat Metni"

Davacı, feshin geçersizliği ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı işçi, iş sözleşmesinin geçerli neden olmadan işverence feshedildiğini ileri
sürerek feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini, işe başlatılmama halinde
ödenmesi gereken tazminat ile boşta geçen süre ücretinin belirlenmesini istemiştir.
Davalı işveren, A.... S.... A.Ş. ile yapılmış olan Forklift hizmetleri sözleşmesinin
karşılıklı mutabakat ile feshedilmesi nedeniyle davacının iş sözleşmesinin feshedildiğini, feshin
geçerli nedene dayandığını belirterek davanın reddine karar verilmesi gerektiğini savunmuştur.
Mahkemece davalı şirketin AS... A.Ş.de Forklift Hizmetleri dışında ayrıca Genel
Hizmetler işini de üstlendiği, firmanın S... A.Ş.ye üretim faaliyetleri dışında değişik alanlarda
hizmet verdiği, her iki firma arasında asıl alt işveren-asıl işveren ilişkisinin bulunduğu,
davacının yaptığı işlerin devam etmekte olduğu iş sözleşmesi feshedilmeden önce diğer
bölümlerde değerlendirme olanağı araştırılmadan ve feshin son çare olduğu ilkesi dikkate
alınmadan iş sözleşmesinin feshinin geçerli nedene dayanmadığı sonucuna varılarak davanın
kabulüne karar verilmiştir.
Dosyadaki bilgi ve belgelere göre davalı şirketin dava dışı A.... S... A.Ş.nin forklift
hizmetlerini üstlendiği, davalı şirket ile A.... S... A.Ş. arasındaki forklift hizmetleri
sözleşmesinin karşılıklı mutabakat ile sona erdirilmesi üzerine davalı şirkete iş sözleşmesi ile
bağlı ve forklift üretim hizmetleri operatörü olarak çalışan davacının iş sözleşmesinin ihbar ve
kıdem tazminatı ödenmek suretiyle feshedildiği, davalı şirketin Genel Hizmetler Sözleşmesi
kapsamında anılan şirketin diğer bir kısım yardımcı işlerini de üstlendiği ve bu sözleşmenin
devam etmekte olduğu, tanık anlatımlarına göre A.... S... A.Ş.nin forklift hizmetlerinin N
isminde başka bir firma tarafından üstlenildiği anlaşılmaktadır.
Mahkemece davacının iş sözleşmesi feshedilmeden önce feshin son çare olduğu
ilkesinin gözönünde bulundurulmadığı gerekçesi ile işe iade isteği kabul edilmiş ise de,

127
davalının alt işveren olduğu ve bu gibi durumlarda çalıştırılacak işçi sayısının genellikle asıl
işverence önceden belirlendiği hususu dikkate alınmadığı gibi, davalı şirketin aynı il yada
başka illerde işyerinin olup olmadığı da araştırılmış değildir. Davalı şirketin aynı il veya diğer
illerde başka işyerinin bulunup bulunmadığı araştırılmadan ve davalı şirketin Genel Hizmetler
Sözleşmesi kapsamında üstlendiği diğer işlerde davacı işçinin nasıl değerlendirilebileceği
açıkça ortaya konulmadan feshin son çare olduğu ilkesinin uygulanmadığının kabulü doğru
değildir. Eksik inceleme ile yazılı şekilde hüküm kurulması hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir.
Sonuç: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten (BOZULMASINA), peşin
alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 13.02.2006 gününde oybirliği ile karar
verildi.

128
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/20810
Karar No. 2005/24800
Tarih: 11.07.2005

• İşe İade Kararı


• İşverenin Çağrısı
• İşçinin İşe Dönmemesinin Hukuksal Sonuçları Önceki
• Feshin Geçerliliği Ve Kıdem Ve İhbar Tazminatı Haklarına Etkisi

Özet: İşe iade kararının kesinleşmesinden sonra on iş günü içerisinde işverene baş-
vurmayan işçinin hizmet akdinin işverence geçerli nedenle feshedildiği sonucuna varıla-
cağından, işçi işe başlatmama tazminatına ve en fazla dört aylık olan boşta geçen süre
ücretine hak kazanamayacaktır.
Ancak, bu durumda geçerli olan feshin hukuki sonuçları olarak işçi kıdem ve ihbar
tazminatına hak kazanacaktır. Zira, geçersiz olduğunun saptanması feshin haksız olduğu
anlamında değildir.
Bu sonucun kabulü kaçınılmazdır. Zira, hukuk sistemimizde işverene süresi içerisinde
başvuruda bulunup işe davete uymayan işçinin iş sözleşmesinin kendisi tarafından
feshedildiğinin kabulü yolunda bir düzenleme bulunmamaktadır.(*)

Yerel mahkeme, davayı reddetmiştir.


Hüküm süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:

YARGITAY KARARI
Davacının Bilecik Asliye Hukuk (İş) mahkemesinin feshin geçersizliği ve işe iadeye
ilişkin temyiz edilmeksizin kesinleşen kararına istinaden işverene yaptığı başvuruya olumlu
cevap verilmesine rağmen işbaşı yapmaması, mahkemece iş sözleşmesini kendisinin sona
erdirdiği kabul edilerek ihbar ve kıdem tazminatı talepleri reddedilmiştir. (*)

Gönderenler: Av. Hulki ÖZEL (Mersin Barosu), Av. Ertuğrul SAKAOĞLU (Kocaeli Barosu)

İşçinin kesinleşen mahkeme kararının tebliğinden itibaren on iş günü içinde işe


başlamak için işverene başvurmaması hali 4857 Sayılı İş Kanununun 21/V. Maddesinde
düzenlenmiştir. Bu süre içinde işverene başvurmayan işçi için işverence yapılmış fesih geçerli
bir fesih sayılmakta ve işveren sadece bunun hukuki sonuçları olan ihbar tazminatı ve kıdemi
uygun ise, kıdem tazminatından sorumlu tutulmaktadır. Yasa koyucu bunun ötesinde işverene
süresi içinde başvuruda bulunup işe davete uymayan işçinin iş sözleşmesinin kendisi
tarafından feshedildiğinin kabulü yolunda bir düzenleme yapmamıştır.
Öte yandan işe iade yargılamasının uzun sürmesi nedeniyle başka bir işe giren işçinin
kesinleşen mahkeme kararına rağmen işverene başvuruda bulunması halinde de sadece fesih
geçerli sayılmakta bu işlem işçi aleyhine bir yaptırıma tabi tutulmamaktadır.
Kesinleşen mahkeme kararı feshin geçersizliğini tespit etmektedir. Ancak işverenin
davetine uyan işçi işe başlamakla boşta geçen sürenin en çok dört aylık süresi için iş sözleşmesi
devam etmektedir.Mevzuatımızda işçinin koşulları bulunuyorsa, feshin geçersizliği ve işe
iadeye ilişkin talepte bulunması zorunlu olmayıp isteğe bağlı bulunmaktadır.
Bunun sonucunda işverene başvurup işe davet edilse de işe başlamakla yükümlü
değildir. Zira işverence işe davet edilmediği takdirde işe başlatmama tazminatı ve boşta geçen

129
süre ücreti alabilecek davacının büyük bir ihtimalle başka işe girdiğini bildiği işçiyi işverenin
işe daveti iyi niyetli olmayabilir.
Kaldı ki, önceki fesih hukuki sonuç doğurduğundan tarih esas alınarak ihbar ve kıdem
tazminatı hesap edilmesi gereken işçinin feshin geçersizliği kararının işçinin işe başlaması ile
sonuçları doğurup yasa koyucu tarafından başta geçen sürenin sadece dört ay ile sınırlı
tutulması nedeniyle askıda bulunmayan iş sözleşmesinin işe başlamamak suretiyle işçi
tarafından sonlandırılmasından söz edilemeyecektir. İş hukukunun temel ilkesi olan “işçi lehine
yorum” Yasa başlığı MK’nın 1/II. Maddesi uyarınca 4857 sayılı İş Kanununun 21/V. Maddesi
hükmü kıyasen uygulanmak suretiyle doldurularak geçerli feshin sonuçları olan ihbar ve kıdem
tazminatı taleplerinin kabulü yerine, mahkemece yazılı şekilde reddi hatalı olup kararın
bozulması gerekmiştir.
SONUÇ: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin
alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 11.07.2005 gününde oyçokluğu ile karar
verildi.
KARŞI OY
Feshin geçersizliği ve işe iade talebi ile dava açan, mahkemece verilen işe iade kararı
kesinleştikten sonra yasal süre içerisinde işe başlamak üzere işverene başvuran işçinin, bu
başvurusunu geri alıp alamayacağı, alabilecekse bu hakkını hangi aşama ve sürede
kullanabileceği 4857 sayılı yasada düzenlenmiş değil 4857 sayılı iş yasasının 21/5. maddesi
düzenlemesine göre kararın kesinleşmesinden itibaren on iş günü içerisinde işe başlaması için
işçi işverene başvurmaz ise, işverence yapılmış olan fesih geçerli bir fesih sayılır ve işveren
sadece bunun hukuki sonuçları ile sorumlu olur.
On günlük yasal süre içerisinde işe başlamak için işverene başvuran işçinin bu
başvurusunu işverenin işe başlatma iradesi işçiye ulaşıncaya kadar geri almasının mümkün
olduğunu, bu durumda yukarıda açıklanan 21/5. madde gereği işlem yapılması gerektiğinin
kabulünün yasal düzenlemeye uygun düştüğü kanısındayım. Zira işverenin işe başlatma iradesi
henüz işçiye ulaşmamıştır.
Ancak, en tartışmalı olan husus işverenin işe başlatma iradesi işçiye ulaştıktan sonra işçi
ise başlamayacağını bildirir veya işe başlamazsa 21/5. madde uygulanabilir mi? Kanaatimce
buna imkân bulunmamaktadır. İşçinin işe başlama isteği işverence kabul edildikten sonra başka
bir anlatımla iradeler birleşince işçinin tek taraflı işverenin rızası olmadan işe başlama iradesini
geri alması Borçlar Kanununun 23–30. maddelerinde düzenlenen hata, hile ve ikrah halleri
olmadıkça aynı yasanın 19 maddeleri hükümleri karşısında mümkün değildir.
İşe iade davalarında üç aşama mevcuttur. Birincisi mahkemenin feshin geçersizliğine ve
işe iadeye karar vermesi, ikincisi karar kesinleştikten sonra işçinin on işgünü içerisinde işe
başlamak için işverene başvurması, üçüncüsü işverenin işçiyi işe başlatma iradesini işçiye
ulaştırmasıdır. Bu üç aşama tamamlandıktan sonra artık işverenin feshi geçersiz sayılmış ve
baştan itibaren akit feshedilmemiş gibi sonuçlarını doğurur hale gelmiştir.
Bu aşamadan sonra akit tarafların birisinin iradesi ile veya karşılıklı anlaşarak sona
erdirilebilir. Bu fesih haklı veya geçerli nedene dayanabileceği gibi haksız bir fesihte olabilir.
Taraflar bu feshin sonucuna katlanmak durumundadırlar. İşçinin zarar göreceği düşüncesi
sözleşme hukukunun genel prensiplerinin yok sayılmasını gerektirmez. Taraflar haklarını
kullanırken objektif iyi niyet kurallarına uymak zorundadırlar.
Somut olayda, davalı işveren işçinin 29.11.2004 tarihli işe başlama başvurusuna noter
vasıtası ile gönderdiği 30.11.2004 tarihli ihtarnamede yedi gün içerisinde davacının işe
başlamasını istemiş, işçinin işe başlamaması üzerine ikinci kez 23.12.2004 tarihli ihtarname
gönderilmiştir. Davacı bu çağrılara rağmen işbaşı yapmamıştır. Davacı vekili 18.04.2005 tarihli
mahkemeye hitaben yazdığı dilekçesinde ki “…davacı müvekkil, yeni bir işe başlamış olması
ve davalı işyerine dönmesi durumunda huzurlu çalışamayacağı düşüncesi sebebiyle çağrıya
cevap vermemiş ve işe dönmemiştir…” kabulü ile işe davete rağmen başlamadığını kabul
etmiş, ancak ileri sürdüğü gerekçeleri kanıtlayacak delil sunmamış işverenin kötü niyetli

130
olduğunu iddia ederek başka bir anlatımla iş sözleşmesini haklı nedenlerle sona erdirdiğini
kanıtlayamamıştır.
Bu sebeplerle dosya içerisine ve yasal düzenlemelere uygun düşen mahalli mahkeme
kararının onanması görüşünde olduğumdan çoğunluğun bozma kararına katılamıyorum.

Başkan
O.G. Çankaya

131
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ

Esas No. 2006/11496


Karar No. 2006/16238
Tarih: 05.06.2006

• İşe İade Giderimi Takdirinde Ölçüt


(4857/21)

Özet: 4857 Sayılı Yasa'nın 21. maddesinin birinci fıkrasında işe başlatmama
tazminatının alt ve üst sınırları gösterilmiş olup; bu sınırlar arasında işçinin kıdemi, fesih
sebebi gibi hususlar nazara alınarak bir belirleme yapılmalıdır. 15 yıldan fazla hizmeti
bulunan davacı için anılan tazminatın alt sınırdan belirlenmesine karar verilmesi hatalıdır.
Dosya içeriğine, fesih nedeni ve hizmet süresine göre işe başlatmama tazminatının 8
aylık ücret tutarı olarak belirlenmesi uygun görülmüştür.

Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır. Hüküm süresi içinde taraflar
avukatlarınca temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:

YARGITAY KARARI
Davacı işçi, iş sözleşmesinin geçerli sebep olmadan sendikal nedenle feshedildiğini
ileri sürerek feshin geçersizliği ile işe iadesine ve buna bağlı tazminat ile boşta geçen süre
ücretinin hüküm altına alınması isteğinde bulunmuştur.
Davalı işveren iş sözleşmesinin geçerli nedenle feshedildiğini belirterek davanın
reddine karar verilmesini talep etmiştir.
Mahkemece feshin geçerli nedene dayanmadığı gerekçesi ile feshin geçersizliğine ve
davacı işçinin, işe iadesine, işe başlatma tazminatının 4 aylık ücret tutarı olarak ve
çalıştırılmadığı süre için en çok 4 aylık ücret ve diğer haklarının belirlenmesine karar
verilmiştir.
Hüküm davacı ve davalı tarafından temyiz edilmiştir.
4857 Sayılı Yasanın 21. maddesinin birinci fıkrasında işe başlatmama tazminatının alt ve üst
şuurları gösterilmiş olup; bu şuurlar arasında işçinin kıdemi, fesih sebebi gibi hususlar nazara
alınarak bir belirleme yapılmalıdır. 15 yıldan fazla hizmeti bulunan davacı için anılan tazmina-
tın alt şuurdan belirlenmesine karar verilmesi hatalıdır.
Bu konudaki temyiz itirazları yerinde görülerek hükmün bozulmak suretiyle ortadan
kaldırılması ve 4857 sayılı kanunun 20. maddesinin 3. fıkrası uyarınca aşağıdaki gibi karar
verilmesi gerekmiştir.
SONUÇ: Yukarıda belirtilen nedenlerle;
1) Yerel Mahkeme kararının bozularak ortadan kaldırılmasına,
2) İşverence yapılan feshin geçersizliğine ve davacının işe iadesine,
3) Davacının yasal sürede işe başvurmasına rağmen, işverenin süresi içinde işe
başlatmaması halinde ödenmesi gereken tazminat miktarının işçinin 8 aylık ücreti olarak
belirlenmesine,
4 )Davacının işe iade için işverene süresi içinde başvurması halinde hak kazanılacak
olan ve kararın kesinleşmesine kadar en çok 4 aylık ücret ve diğer haklarının davacıya
ödenmesi gerektiğinin belirlenmesine,
5) Harç peşin alındığından yemden alınmasına yer olmadığına,
6) Davacı vekille temsil edildiğinden, karar tarihinde yürürlükte olan tarifeye göre 400.
YTL vekâlet ücretinin davalıdan alınıp davacıya verilmesine,

132
7) Davacı tararından yapılan (46.50) YTL yargılama giderinin davalıdan alınıp
davacıya verilmesine, davalının yaptığı yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına,
8) Peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine kesin olarak
oybirliğiyle 5.6.2006 tarihinde karar verildi.

133
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2005/38631
Karar No. 2006/18287
Tarih: 22/06/2006

• 4857 Sayılı İş K. Md.21


• 1475 Sayılı İş K. Md.14

Özet: Dava konusu olayda, kesinleşen işe iade kararı üzerine davacının 10 günlük
yasal süre içerisinde işe başlatılmasının temini için işverene başvuruda bulunup bulunmadığı
anlaşılamamaktadır. Yerel mahkemece bu konuda bir araştırma da yapılmamıştır. Şayet
davacı 10 gün içerisinde işe başlatılması için işverene başvurmamış ise yapılan fesih geçerli
hale gelecektir. Şayet davacı işçi, 10 gün içerisinde işe başlatma için müracaat etmiş ve
işveren tarafından yasal süre içerisinde işe başlatılmamış ise, bu durumda kesinleşen işe iade
davası ile yapılan fesih geçersiz hale gelecektir. Bu durumda, dairemizin istikrar kazanan
uygulamasına göre, iş akdinin feshi işe iade kararı üzerine işçinin işe başlatılmadığı tarihte
gerçekleşmiş olacaktır. Her dava açıldığı tarihteki şartlara göre değerlendirileceğinden, işçilik
alacakları ile ilgili bu davanın açıldığı tarihte yapılmış bir fesihten bahsedilemeyeceğinden,
feshe bağlı olarak talep edilebilen ihbar ve kıdem tazminatı ile yıllık izin alacak taleplerinin
reddine karar vermek gerekecektir.

Yargıtay Kararı:
Davacı, ihbar, kıdem tazminatı ile izin, ücret alacağının ödetilmesine karar
verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır. Hüküm süresi içinde davalı
avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
1. Dosyadaki yazılara toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici
sebeplere göre, davalının aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde
değildir.
2. Davacı, iş akdinin 31.12.2004 tarihinde haksız feshedildiğini ileri sürerek ihbar ve
kıdem tazminatı, yıllık izin ücret ve ücret fark alacakları isteğinde bulunmuştur.
Davalı davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
Davacı, işçilik alacaklarını talep ettiği bu davadan ayrı olarak, Antalya İş
Mahkemesi'nin 2004/70 Esası'nda kayıtlı işe iade davası ile 31/12/2004 tarihinde işveren
tarafından yapılan feshin geçersizliğine ve işe iadeye karar verilmesini talep etmiştir. Söz
konusu işe iade davası 24/03/2004 tarihinde feshin geçersizliğine ve davacının işe iadesine
karar verilmek suretiyle sonuçlanmış, verilen karar dairemiz onamasından geçerek 21/06/2004
tarihinde kesinleşmiştir. Kesinleşen işe iade dava dosyası dosya içerisinde mevcuttur.
Dosya içeriğinden, kesinleşen işe iade karar üzerine davacının 10 günlük yasal süre
içerisinde işe başlatılmasının temini için işverene başvuruda bulunup bulunmadığı
anlaşılamamaktadır. Yerel mahkemece, bu konuda bir araştırma da yapılmamıştır. Şayet davacı
10 gün içerisinde işe başlatılması için işverene başvurmamış ise 31/12/2004 tarihinde yapılan
fesih geçerli hale gelecektir. Bu takdirde şimdi olduğu gibi davacının işçilik alacaklarının
tespitinde 31/12/2004 tarihinin esas alınması doğrudur. Şayet davacı işçi, 10 gün içerisinde işe
başlatma için müracaat etmiş ve işveren tarafından yasal süre içerisinde işe başlatılmamış ise,
bu durumda kesinleşen işe iade davası ile 31/12/2004 tarihine yapılan fesih geçersiz hale
geldiğinden artık 31 /12 / 2004 tarihinde yapılmış bir fesihten söz edilemez. Bu durumda,
dairemizin istikrar kazanan uygulamasına göre, iş akdinin feshi işe iade kararı üzerine işçinin
işe başlatılmadığı tarihte gerçekleşmiş olacaktır. Her dava açıldığı tarihteki şartlara göre
değerlendirileceğinden, işçilik alacakları ile ilgili bu davanın açıldığı tarihte yapılmış bir

134
fesihten bahsedilemeyeceğinden, feshe bağlı olarak talep edilebilen ihbar ve kıdem tazminatı
ile yıllık izin alacak taleplerinin reddine karar vermek gerekecektir.
Bu hususların aydınlığa kavuşabilmesi için mahkemece yapılacak iş; kesinleşen işe
iade davası üzerine davacının yasal süre içerisinde işe başlatılması hususunda başvuruda
bulunup bulunmadığı, şayet başvurmuş ise işveren tarafından işe başlatılıp başlatılmadığı
öncelikle belirlenmeli, oluşacak sonuca göre yukarıdaki açıklamalar da nazara alınarak bir
karar verilmelidir. Eksik inceleme ve araştırma ile sonuca gidilmesi hatalı olup bozmayı
gerektirmiştir.

SONUÇ: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin


alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine 22/06/2006 gününde oybirliği ile karar
verildi.

Kararın İncelenmesi:
İnceleme konumuz Yargıtay 9. Hukuk Dairesi kararının, davacı işçinin açtığı ihbar,
kıdem tazminatı ile izin ücreti alacağının ödetilmesine ilişkin bir dava ile ilgili olduğu
anlaşılmaktadır. Ancak somut olayda, davacı işçinin daha önce açtığı feshin geçersizliğine ve
işçinin işe iadesine ilişkin bir dava daha bulunmakta ve bu davanın işçinin talebi
doğrultusunda, işe iade kararıyla sonuçlandığı anlaşılmaktadır.
Öncelikle belirtmek gerekir ki iş sözleşmesi feshedilen ve işe iade talebiyle dava açan
bir işçinin eş zamanlı olarak ayrıca kıdem tazminatı talebiyle bir dava daha açmış bulunması,
birbiriyle çelişen iki ayrı iradenin ortaya konulmasından başka bir şey değildir. İşe iade
talebiyle işçi, işverenin yaptığı feshin geçersiz olduğunu iddia etmekte ve bu yolda hüküm
kurulmasını istemektedir. Hükmen geçersiz sayılan bir feshin; iş akdinin feshinin bir sonucu
olan kıdem tazminatı hakkını doğurmayacağı açıktır. Nitekim bu nedenledir ki geçersiz feshin
sonuçlarını düzenleyen İş K. Md.21 /IV de geçersiz fesih kararını takiben işe başlatılan işçiye
daha önce ödenmiş bulunan ihbar ve kıdem tazminatının, feshin geçersizliği kararına bağlı
olarak hükmolunan işsiz kalınan süreye ilişkin dört aylık ücretten mahsup edilmesi esası kabul
edilmiştir.
Uygulamada feshe muhatap olan işçinin kıdem ve ihbar tazminatının ödenmemesi;
bazen işverenin feshin haklı nedenle yapıldığı inancında olması, bazen işyerindeki mali
sorunlar, bazen de açıkça haksız bir şekilde olabilmektedir. Her ne şekilde olursa olsun
ödenmeyen kıdem tazminatını, işçilerin dava yoluyla istemesi halinde, konu bir yargı kararıyla
hükme bağlanacaktır. Ancak iş güvencesi sisteminin 2003 yılında iş mevzuatımıza girmiş
olması nedeniyle iş akdi feshedilen işçi yukarıda belirtilen kıdem - ihbar tazminatından başka,
işe iade davası açarak dava sonucunda feshin geçersizliğine ilişkin alacağı bir mahkeme kararı
ile kendisini bu karara rağmen işe başlatmayan işverenden İş K. Md.21'de düzenlenen parasal
hakları (işsiz kalınan süreye ilişkin 4 aylık ücret -ki bu miktardan işveren işe başlatsa da
sorumlu tutulmaktadır- ve 4-8 ay arasındaki ücreti tutarında iş güvencesi tazminatı) da talep
edebilmektedir. Öte yandan iş güvencesi sisteminin yürürlüğe girdiği tarihten bu yana üç yılı
aşkın uygulama da göstermiştir ki, iş akdi feshedilen bir işçinin mahkemeden alacağı feshin
geçersizliği ve işe iade kararı, işverenlerce büyük çoğunlukla, işçiyi yeniden işe başlatmakla
sonuçlanmamakta bu davalar işe iadeden çok parasal nitelikli talepler olarak sonuç
doğurmaktadır. Yine uygulama göstermiştir ki dava açan işçinin gerçek amacı büyük
çoğunlukla iş akdi feshedilen işyerine dönmek olmayıp kıdem-ihbar tazminatı dışında ilave
parasal haklar elde etmek olmaktadır.
Yukarıda sözünü ettiğimiz tespitler de bizim öteden beri savunduğumuz kıdem - ihbar
tazminatı ve işe iade davalarının tek bir davada usul hukukunda da kabul gören tecditli dava
olarak açılabilmesine ilişkin görüşümüzün haklılığını ortaya koymaktadır. Bu görüş kabul
edildiğinde iş akdi feshedilen işçi açacağı davada, önce feshin geçersizliği ve işe iade talebi
hakkında bir karar verilmesini talep edecek mahkeme bu talebi yerinde görmez ise, kıdem ve
ihbar tazminatı talebi hakkında hüküm kuracaktır. Buna karşılık mahkeme işe iade talebini
135
kabul ederek feshin geçersizliğine karar verirse, kıdem ve ihbar tazminatı hakkındaki talebin
dayanağı kalmamış olacaktır. İşveren, verilen işe iade kararına rağmen kendisine başvuran
işçiyi işe başlatmamış olursa bu takdirde onun bu davranışı yeni bir fesih teşkil edecek ve
işçinin kıdem ve ihbar tazminatı talebi, işe başlatmayarak iş akdini fesheden işverene karşı
açılacak bir davada karara bağlanacaktır. Ne var ki usul ekonomisi açısından da isabetli olan bu
görüş Yargıtay 9. Hukuk Dairesi'nce kabul görmemektedir.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi'nce sürdürülen uygulamada, işçi kıdem ve ihbar tazminatı
ile birlikte işe iade talebini de içeren tek bir dava açmış ise davalar ayrılmakta ve işe iade
davasının sonucuna ve işverenin işe başlatıp başlatmamasına göre kıdem - ihbar tazminatı
davası hükme bağlanmaktadır. Yüksek Mahkeme'nin inceleme konumuz kararı da bu
uygulamanın bir sonucudur. Ancak inceleme konumuz karardaki farklı nokta işçinin söz
konusu taleplerini tek bir davada ileri sürmeyip, iki ayrı dava olarak açmış bulunmasıdır.
Örneğin Yüksek Mahkeme'nin 24/11/2005 tarih ve 8851/37122 Sayılı Kararı'na (Karar için
bak. Legal İSSGHD 2006/10 sh. 659-660), konu olan olayda Davacı işçi 25/07/2003 günlü
dava dilekçesinde hizmet akdinin haklı ve geçerli neden bulunmadığı halde 07/07/2003
tarihinde davalı işverence feshedildiğini iddia ederek işe iadesine, boşta geçen süre ücreti ile işe
başlatmama tazminatına ve ayrıca kıdem, ihbar tazminatı, yıllık ücretli izin, fazla mesai ve
genel tatil alacak isteklerinin davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiş, mahkeme
yargılama sırasında işe iade davasının ihbar tazminatı, kıdem tazminatı izin ücreti ve işçilik
alacakları ile ilgili isteklerinin ayrılmasına karar vererek, ayrılan işçilik alacakları davasının
ayrı bir esasa kaydını yaptırmış ve işe iade davasının yargılamasını sürdürerek davacının
10/11/2003 tarihinde işe iadesine karar vermiş kesinleşen bu karar sonrasında işveren, davacı
işçiyi işe başlatmamıştır. Bu durum karşısında kıdem ihbar tazminatı davasında varılacak sonuç
Yargıtay tarafından şu şekilde ortaya konulmaktadır. Yargıtay'a göre; "İşe iade davası kabul
edilmekle işverenin 07/07/2003 günlü feshinin geçersizliği kabul edilmiş olmaktadır.
Dairemizin istikrar kazanan uygulamasına göre iş akdinin feshi, işe iade kararı üzerinde işçinin
işe başlatılmadığı tarihte gerçekleşmiş olmaktadır. Her dava açıldığı tarihteki koşullara göre
değerlendirilir. İhbar tazminatı, kıdem tazminatı ve izin ücretleri taleplerini kapsayan dava,
akdin 07/07/2003 günü feshedildiği gerekçesi ile 25/07/2003 tarihinde açılmıştır. İşe iade kararı
ile 07/07/2003 tarihinde feshin gerçekleşmediği kabul edildiğine göre; davarım açıldığı
2507/2003 tarihinde gerçekleşmiş bir fesih bulunmamaktadır. Akdin feshinin gerçekleşmesine
bağlı kıdem, ihbar tazminatı ile yıllık izin ücreti isteklerinin açıklanan nedenlerle reddi
gerekirken yazılı şekilde kabulü hatalıdır. Davacı işe iade davasından sonra işe başlatılmaması
ile feshin gerçekleştiği tarihe göre yeni bir dava açarak alacaklarım talep edebilir."
Yüksek Mahkeme'nin bu kararda ortaya koyduğu görüş, yasal iş güvencesi sisteminin
mantığı içerisinde haklı ve tutarlı bir görüştür. Başka bir anlatımla, yasal iş güvencesi
sisteminin bir sonucu olarak açılmış bir işe iade davası var ise kıdem - ihbar tazminatı talebinin
hangi feshe göre (işe iade davasına konu olan fesih ya da işe başlatmama iradesi ile ortaya
konulan fesih) değerlendirileceği noktasında, işe iade davasının sonucuna göre belirlemek
zorunluluğunu ortaya çıkarmaktadır. Bu durum ister istemez farklı tarihlerde açılmış ihbar -
kıdem tazminatı davası ve işe iade davası var ise kıdem - ihbar tazminatı davasında işe iade
davasını bekletici mesele yapmak zorunluluğunu ortaya çıkarmaktadır. Aksi takdirde, bir
davada işe iade karan ile geçersiz sayılan bir fesih var iken bir başka davada geçersizliği yargı
kararı ile ortaya konulmuş bir feshe dayanarak kıdem - ihbar tazminatına hükmedilmiş
olacaktır.
İnceleme konumuz Yargıtay 9. Hukuk Dairesi kararı da Yüksek Mahkeme'nin
yukarıda belirttiğimiz 22/06/2005 tarihli kararındaki görüşü ile uyumludur. Karara konu olan
olayda işçi ihbar ve kıdem tazminatı talebiyle bir dava açmış, ancak başka esasta kayıtlı
sonuçlanmış bir işe iade davası bulunmaktadır. İşe iade davasında verilen feshin geçersizliğine
ilişkin karar sonrası işçinin işverene başvurup başvurmadığı, başvurmuş ise işverenin işe
başlatıp başlatmadığının dosya muhtevasından anlaşılamaması nedeniyle Yüksek Mahkeme, bu
hususların incelenmemiş olmasına rağmen, isteği kısmen hüküm altına alan yerel mahkeme
136
kararın haklı olarak bozmuştur. Gerçekten de daha önce yapılmış ve işe iade davasına konu
olmuş bir feshe dayanarak açılan kıdem - ihbar tazminatı davasında talep doğrultusunda bir
karar verilebilmesi için geçerli feshin hale gelmiş olması gerekir. Bu geçerlilik ya işe iade
davasının reddiyle ya da kabulüne rağmen işçinin karar gereği yasal süre içerisinde işverene
başvurmamış olması ile ortaya çıkacaktır. Bana karşılık işe iade davasını kazanan işçi yasal
sürede işverene başvurmuş olup da işveren işçiyi işe başlatmamış olur ise fesin bu tarihte
gerçekleşmiş olacağından işçinin daha önceki feshe dayanarak açtığı kıdem ihbar tazminatı
davasının reddi gerekecektir. Kararda da isabetle vurgulandığı gibi her dava açıldığı tarihteki
şartlara göre değerlendirileceğinden ve kıdem-ihbar tazminatına ilişkin davanın açıldığı tarihte
bu taleplere dayanak olacak bir fesihten bahsedilmeyeceğinden feshe bağlı olarak talep edilen
ihbar ve kıdem tazminatı davasının reddine karar vermek gerekir.
SONUÇ: Yargıtay 9. Hukuk Dairesi'nin inceleme konumuz kararı; kıdem - ihbar
tazminatı ve işe iade davalarının ayrı ayrı davalar olarak açılmasına ilişkin yerleşmiş
uygulamanın ve yasal iş güvencesi isteminin kaçınılmaz bir sonucu olarak tutarlı ve hukuka
uygundur.

137
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/9668
Karar No. 2004/15326
Tarih: 07.06.2004

Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir. Yerel


mahkeme, isteği kabul etmiştir.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya
incelendi, gereği konuşulup düşünüldü;
İş sözleşmesinin geçerli bir neden olmadan salt emekliliğe hak kazandığı gerekçesi ile
feshedildiğini belirten davacı, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 18 ve devamı maddeleri uyarınca
feshin geçersizliğine işe iadesine, işe başlatmama tazminatı ile boşta geçen süre için ücret
alacağına karar verilmesini talep etmiştir.
Mahkemece istek kabul edilmiştir.
Geçersizliğe gerekçe gösterilen nedenle, 2003 yılı içinde gerçekleştirilen fesihler için
verilen karalara esas alınan nedenlerdir. Her dava, dava tarihindeki koşul ve maddi olgular
içinde değerlendirilmelidir. Nitekim davalı işveren davacı ile ilgili fesih gerekçesinde, 2003
yılındaki fesih nedenlerinden başka, Daire Başkanlıkları ve müdürlüklerin azaltıldığını, tasarruf
tedbirlerine gittiğini, 2003 yılı sonu itibari ile zararının olduğunu belirtmektedir. 2003 yılı
fesihlerin geçersiz sayılmasında, o tarihteki şartlar ve maddi olgular değerlendirilmiş, davalının
öncelikle tasarrufa gitmesi gerektiği, yeni işçi alımı yapılmaması gerektiği belirtilmiştir. Somut
bu maddi ve hukuksal olgulara göre, fesih sebebi gösterilen yeni savunma nedenleri üzerinde
durulmalı, bu konular açıklığa kavuşturulmalı, davacının yaptığı iş dikkate alınarak, davalının
davacıya ihtiyacı olup olmadığı araştırılmalı, gerekirse işyeri kayıtları üzerinde bilirkişi
marifeti ile inceleme yapılarak sonuca gidilmelidir. Eksik inceleme sonucu yazılı şekilde karar
verilmesi hatalıdır.
Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, 07.06.2004
gününde oybirliği ile karar verildi.

138
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ

Esas No. 2005/3902 İlgili Kanun / Madde


Karar No. 2005/15430 4857 S.İşK/2,18-21
Tarih: 03.05.2005

• ÜST İŞVERENİN İŞE İADEDEN SORUMLU OLMAMASI


• ÜST İŞVERENİN 4 AYLIK BOŞTA GEÇEN SÜRE İLE İŞE İADE
TAZMİNATINDAN ALT İŞVERENLE BİRLİKTE SORUMLU OLMASI
• KÖTÜ NİYET TAZMİNATI

ÖZETİ : Asıl işveren olan PTT Genel Müdürlüğü ile davacı arasında hizmet akdi
bulunmadığından ve fesih PTT Genel Müdürlüğünce gerçekleştirilmediğinden PTT Genel
Müdürlüğü aleyhine işe iade kararı verilmesi doğru değildir. Asıl işveren PTT Genel
Müdürlüğü alt işveren diğer davalının usulünce davacının müracaatına rağmen işe
başlatılmaması halinde hükmedilecek 4 aya kadar ücret ve diğer haklar ile işe başlatmama
tazminatından 4857 sayılı yasanın 2. maddesi gereğince sorumludur.

DAVA: Davacı, feshin geçersizliği ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, isteği kabul etmiştir.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
Davacının davalı alt işveren F Ltd.Şti.adına verdiği işe iade ve feshin geçersizliğine dair
olan karar doğru ise de; asıl işverene olan PTT Genel Müdürlüğü ile davacı arasında hizmet
akdi bulunmadığından ve fesih PTT Genel Müdürlüğünce gerçekleştirilmediğinden PTT Genel
Müdürlüğü aleyhine işe iade kararı verilmesi doğru değildir. Asıl işveren PTT Genel
Müdürlüğü alt işveren diğer davalının usulünce davacının müracaatına rağmen işe
başlatılmaması halinde hükmedilecek 4 aya kadar ücret ve diğer haklar ile işe başlatmama
tazminatından 4857 sayılı yasanın 2.maddesi gereğince sorumludur. Açıklanan nedenlerle
anılan yasanın 20/III.maddesi gereğince aşağıdaki şekilde hüküm kurulması gerekmiştir.
HÜKÜM:
1. Ankara 4.İş Mahkemesinin 4.11.2004 gün 2004/806-1436 sayılı kararının bozularak
ortadan kaldırılmasına,
2. Davalılardan Fil-Tur Turizm Sanayi Hizmetleri Ltd.Şti.tarafından yapılan feshin
geçersizliğine ve davacının Fil-Tur Turizm San.Hiz.Ltd.Şti.işyerine iadesine,
3. Davacının PTT Genel Müdürlüğü aleyhine talep ettiği işe iade isteğinin reddine,
4. Kararın kesinleşmesinden sonra davacının süresi içerisinde başvurusuna rağmen işe
başlatılmaması halinde takdiren ödenmesi gereken tazminatın 4 (dört) aylık ücret olarak
belirlenmesine,
5. Mahkemece çalışılmayan süre için 2 aylık ücret ve diğer hakların davacıya ödenmesi
gerektiğinin belirlenmesine ilişkin karara karşı davacı temyiz yoluna başvurmadığından
çalışılmayan süre için 2 aylık ücret ve diğer haklarının ödenmesi gerektiğinin tespitine,
6. Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
7. Davacı tarafından yapılan 32 YTL.mahkeme masrafı ile 350 YTL.vekalet ücretinin
davalılardan alınıp davacıya verilmesine,
8- Reddedilen miktara göre 350 YTL vekalet ücretinin davacıdan alınarak davalı PTT
Genel Müdürlüğüne iadesine kesin olarak 03.05.2005 tarihinde oybirliği ile karar verildi.

139
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2006/18576
Karar No. 2006/21357

• İŞ AKDİNİN FESHİ
• 4857 S. İŞ KANUNU [ Madde 18 ]

"İçtihat Metni"

Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel Mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır.
Hüküm, süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup, düşünüldü:
İş sözleşmesinin geçerli neden olmadan davalı işveren tarafından feshedildiğini belirten
davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı işveren vekili, davacının iş sözleşmesinin "Genel Müdürlüğün 01.04.2005 tarihli
yazıları gereği, 2003 yılı ürün rekoltesinin düşüklüğü, 2004 yılında yaşanan don olayı,
depolarda hammadde stoku bulunmaması, işlerin azalması, Birliğin içinde bulunduğu borç
yükü, 21.01.2004 tarihinde Birlik Genel Kurulu'nda onaylanan norm personel kadrosu nedeni
ile yeniden düzenlemeye gidilmesi zorunluluğu ortaya çıkması, Birlik Yönetim Kurulu'nun
28.03.2005 günlü 1498/21 sayılı toplantısında alınan 13 nolu karar doğrultusunda" işyerinden
kaynaklanan geçerli nedenlerle feshedildiğini, feshin geçerli nedene dayandığını savunmuştur.
Mahkemece alınan bilirkişi raporuna ve savunmaya değer verilerek, davalı kurumun
borç yükünün ciddi boyutlarda olduğu, öz kaynaklarının negatif hale geldiği, rekolte düşüklüğü
mevcut olduğu, fındık seçme işinde çalışan davacının iş sözleşmesini personel fazlalığı nedeni
ile feshetmesinin geçerli nedenlere dayandığı gerekçesi ile, davanın reddine karar verilmiştir.
4857 sayılı İş Kanunu'nun 18. maddesinde, iş sözleşmesinin işveren tarafından
işletmenin, işyerinin ve işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanılarak
feshedilebileceği düzenlenmiştir. İşletmeyi veya işyerini etkileyen objektif nedenlerle ortaya
çıkan işgücü fazlalığı sonucunda, isçinin işyerinde çalışma olanağı ortadan kalkmış ise, fesih
için geçerli bir sebebin varlığından söz edilir. İşveren, amaç ve içeriğini belirlemekte serbest
olduğu işletmesel kararlar alabilir. Ancak, işletmesel karar sonucunda, tedbir olarak düşünülen
feshin zorunlu hale gelmiş olması gerekir. Başka bir anlatımla, işverenin fesih konusunda keyfi
kararları yargı denetimine tabidir.
Öte yandan, işletmesel kararla varılmak istenen hedefe fesihten başka bir yolla ulaşmak
mümkün ise, fesih için geçerli bir nedenden söz edilemez. Fazla çalışmalar kaldırılarak, işçinin
rızası ile esnek çalışma biçimleri getirilerek, işçiyi başka işte çalıştırarak ya da meslek içi
eğitime tabi tutarak amaca ulaşma olanağı varken, feshe başvurulmaması gerekir. Kısaca,
"fesih son çare olmalıdır"(ultima ratio) ilkesi gözetilmelidir.
Dosya içeriğine göre, davalı işverenin herhangi bir norm kadro çalışması yapmadığı,
davalı işverenin Toplu İş Sözleşmesi hükümlerine tabi davacıya, kapsam dışı personele
uygulanması gereken yönetmelik hükümlerini uyguladığı, sadece çalışan işçilerden bayan
işçileri çıkardığı anlaşılmaktadır. Nitekim, davalı işveren hakkında Dairemiz incelemesinden
geçen emsal davalarda, bu tespitler yanında, davalı işverenin aynı işi daha düşük ücretli işçilere
yaptırmak amacı ile yüksek ücretli işçilerin iş sözleşmelerini feshettiği, işyerinde geçici
sözleşme ile sürekli işte çalışan işçilerin çalışmaya devam ettikleri, norm kadro uygulamasında
öncelikle bunların çıkarılmasının gerektiği, davalı işverenin sadece bayan işçileri çıkarmasının
eşit davranma borcuna aykırı davranış olduğu belirlenmiştir. Davalı işveren, iş gücü fazlalığını
kanıtlayamadığı gibi, işten çıkarılacakların seçiminde objektif kriterlere uymamış, eşit
davranma borcuna aykırı davranmıştır. Feshin son çare olması ilkesine de uyulmamıştır. Feshin
140
geçerli nedene dayanmadığı anlaşılmaktadır. Davanın kabulü yerine yazılı şekilde reddi hatalı
bulunmuştur.
4857 sayılı İş Yasası'nın 20/3. maddesi uyarınca, Dairemizce aşağıdaki şekilde karar
verilmiştir.
Hüküm: Yukarıda açıklanan gerekçe ile;
1- Mahkemenin kararının (BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA),
2- Feshin (GEÇERSİZLİĞİNE) ve davacının (İŞE İADESİNE),
3- Davacının yasal süre içinde başvurusuna rağmen davalı işverence süresi içinde işe
başlatılmaması halinde ödenmesi gereken tazminat miktarının davacının kıdemi, fesih nedeni
dikkate alınarak takdiren davacının 4 aylık brüt ücreti tutarında (BELİRLENMESİNE),
4- Davacı işçinin işe iadesi için işverene süresi içinde müracaatı halinde hak
kazanılacak olan ve kararın kesinleşmesine kadar en çok 4 aya kadar ücret ve diğer haklarının
davalıdan tahsilinin (GEREKTİĞİNE),
5- Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6- Davacının yapmış olduğu 130 YTL yargılama giderinin davalıdan tahsili ile davacıya
verilmesine, davalının yaptığı yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına,
7- Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 400 YTL ücreti vekaletin davalıdan
alınarak davacıya verilmesine,
8- Peşin alınan temyiz harcının isteği halinde ilgilisine iadesine, kesin olarak
11.09.2006 gününde oybirliği ile karar verildi.

141
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2003/20424
Karar No. 2003/20629
Tarih: 11.12.2003

Davacı, işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır.
Hüküm duruşmalı olarak süresi içinde dayalı avukatı tarafından temyiz edilmiş ise de;
işin mahiyeti itibariyle duruşma isteminin reddine, incelemenin evrak üzerinde yapılmasına
karar verildikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü;
Davacı hizmet sözleşmesinin 25.04.2003 tarihinde tebliğ edilen bildirim ile geçerli bir
nedene dayanılmaksızın 05.06.2003 tarihi itibariyle feshedildiğini ileri sürerek; 1475 Sayılı
Kanunun 4773 Sayılı Kanunla değişik 13. vd. maddelerine göre feshin geçersizliğine, işe
iadesine karar verilmesini, bir yıllık ücret tutarında tazminat ve ücret alacakları hakkında da
hüküm kurulmasını istemiştir.
Davalı, davanın 1475 Sayılı Kanunun 4773 Sayılı Kanun ile değişik 13/C maddesinde
düzenlenen hak düşürücü sürede açılmadığını ve feshin geçerli nedene dayandığını savunmuş;
davanın reddini istemiştir.
Mahkemece istekler hüküm altına alınmıştır.
1475 Sayılı Kanunun 4773 Sayılı Kanunla değişik 13/C maddesine göre, fesih
bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde dava açılması gerekir. Davacıya fesih
25.04.2003 tarihinde bildirilmiş olup, dava 04.07.2003 tarihinde açılmıştır. Anılan maddede
düzenlenen süre hak düşürücü süre olup, mahkemece re’sen nazara alınmalıdır. Madde
hükmüne göre, fesih tarihinin değil, feshin bildirildiği tarihin esas alınması gerektiği de açıktır.
Buna göre davanın reddi gerekirken kabulüne karar verilmesi hatalı olduğundan, aynı
maddenin son fıkrası uyarınca aşağıdaki gibi hüküm kurulmuştur.
1. (.......) İş Mahkemesinin 04.11.2003 tarih, 2003/543 Esas, 818 Karar sayılı kararının
BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. Davanın reddine,
3. Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
4. Avukatlık Ücret Tarifesine göre 300.000.000.-TL vekalet ücretinin davacıdan alınıp
davalıya verilmesine,
5. Davacının yaptığı masrafların üzerinde bırakılmasına,
6. Davalı tarafından yapılan temyiz gideri 7.000.000.-TL’nin davacıdan alınıp davalıya
verilmesine,
7. Peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, kesin olarak 11.12.2003
gününde oybirliğiyle karar verildi.

142
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/31628
Karar No. 2005/2540
Tarih: 31.05.2005

Mahkemece “Davalıya ait 15 fabrikanın 13 ünde yetkili olan A Sendikasının


işyerinin soğutma bölümünde çalışan 300 kadar taşeron işçilerini üye kaydettiği, aynı tarihlerde
işyerinde çalışan ve B Sendikasına üye olan 406 işçinin de istifa sureti ile A Sendikasına üye
oldukları, soğutma sonu bölümünde çalışan taşeron işçilerinden 270’inin sözleşme süresi doldu
gerekçesi ile iş sözleşmelerinin feshedildiği, davalı işverenin kadrolu işçilerinin vardiya çıkışı
işyerinden ayrılmadıkları, normal vardiyada çalışan işçiler işlerini yaparken diğer işçilerin
işyerinde kalarak destekleme eylemi yaptıkları. işverenin bu nedenle 66 işçisini çıkardığı,
ancak 36 işçiyi geri aldığı davacının da aralarında bulunduğu. işçilerin eylemleri sırasında
işverene, işveren temsilcilerine, ve diğer işçilere sataştıklarına dair delil bulunmadığı, işçilerin
her ne kadar işyerinden ayrılmamışlarsa da üretimi de sürdürdükleri, eylemin işyeri işgali ve
yasadışı grev olarak nitelendirilemeyeceğini, eylemin, üretim ve iş ilişkisinde olumsuzluk,
rahatsızlık yaratma ve işyerindeki huzuru bozmaktan ibaret olup, 4857 sayılı yasanın
18.maddesi kapsamına girdiğini, bu eylem nedeni ile işçinin savunmasının alınması aynı
yasanın 19/2 maddesi uyarınca zorunlu olduğunu, davacının savunması alınmadığını, davalı
işverenin işçilerinin çoktan beri sendikalı olduğunu, sendikal neden olmadığı gerekçesi ile
feshin geçersizliğine, işe iadeye, 4 aylık ücret tutarında işe başlatmama tazminatı ve boşta
geçen süre ücret alınacağına karar verilmiştir.
Verilen karar davacı vekili tarafından feshin sendikal nedenle yapılması nedeni ile işe
başlatmama tazminatı yönünden, davalı işveren vekili tarafından ise feshin haklı nedenle
yapıldığı gerekçesi ile temyiz edilmiştir.
İşçinin, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 18 ve devamı maddelerinde düzenlenen iş güvencesi
hükümlerinden yararlanabilmesi için, işyerinde en az 30 işçi çalışması, işçinin en az 6 aylık
kıdeminin bulunması ve işletmenin bütününü sevk ve idare eden veya işyerinin bütününü sevk
ve idare eden ve işçiyi işe alma ve işten çıkarma yetkisi bulunan işveren vekili konumunda
olmaması gerekir.
İş sözleşmesi feshedilen işçi tarafından, aynı kanunun 19. maddesi uyarınca, fesih
bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile
fesih bildiriminin tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde iş mahkemesinde dava açılması
gerekir.
İşveren fesih bildirimini yazılı olarak yapmak ve fesih sebebini açık ve kesin bir şekilde
belirtmek zorundadır. İşverenin sözü edilen kanununun, 25’inci maddesinin (II) numaralı bendi
şartlarına uygun fesih hakkı saklı olmak şartı ile, hakkındaki iddialara karşı savunması
alınmadan bir işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesi, o işçinin davranışı veya verimi ile ilgili
nedenlerle feshedilemez.
İşçinin yeterliliği ve davranışlarından kaynaklanan sebepler ancak işyerinde
olumsuzluklara yol açması halinde geçerli fesih nedeni olabilir. İşçinin belirtilen ve etik
sayılamayacak davranışı, işyerindeki üretimi ve iş ilişkisi sürecini olumsuz etkilemiyorsa
geçerli fesih konusu yapılamaz.
Bu nedenler 4857 sayılı yasanın 25. maddesinde sayılan haklı fesih nedenleri
olabileceği gibi, bu kapsamda olmasa da geçerli fesih sayılacak nedenlerdir. Haklı fesih
nedenlerine yakın olmamakla birlikte, işçinin iş sözleşmesine aykırı bir takım davranışları,
geçerli fesih için kabul edilebilir nedenlerdir. Bunlar; İşverene zarar vermek yada zarara neden
olabilecek eylemlerde bulunmak, işyerinde rahatsızlık verecek boyutta iş arkadaşlarından borç
para istemek, iş arkadaşlarını işverene veya diğer bir işçiye karşı kışkırtmak, geçimsizlik
göstermek, sık sık tartışmaya girmek, uyarılara rağmen işini eksik, kötü veya yetersiz olarak
143
yerine getirmek, işyerinde iş akışını ve iş ortamını olumsuz etkileyen ilişkiler içinde bulunmak,
işin akışını etkileyecek şekilde uzun telefon görüşmeleri, iş arkadaşları ile çalışma sırasında
uzun sohbetlerde bulunmak, sık sık işe geç gelmek, işini aksatacak şekilde işyerinde dolaşmak
gibi nedenler gösterilebilir.
Dosya içeriğine, toplanan delillere göre işçinin iş sözleşmesi davalı işverence “yasa dışı
eylemeler, işgal ve kanunsuz grev eylemleri nedeni ile 2822 sayılı yasanın 45 ve 4857 sayılı
yasanın 25/II. maddesi uyarınca” feshedilmiştir. Somut olayda davacı işçinin üretimi
engellemediği, iş bitimi işyerini terk etmeyerek iş sözleşmesi fesh edilen taşeron işçileriyle
birlikte iş arkadaşlarını işverene karşı kışkırttığı, işyerinde bu şekilde huzursuzluk çıkardığı
anlaşılmaktadır. Bu eylemler üretimi engellemediği gibi işçiler ve davacı yaptıkları işi
bırakmamışlardır. Mahkemece bu eylemin kanun dışı grev olarak nitelendirilmemesi
yerindedir. Ancak bu durum geçerli neden kabul edilmekle birlikte, davacının savunmasının
alınmadığı gerekçesi ile fesih geçersiz kabul edilmiştir. Yukarıda belirtildiği gibi, feshin
işverence 4857 sayılı yasanın 25/II maddesine dayanılarak feshedildiği durumlarda, işçinin
savunmasının alınması aranmaz. Fesih geçerli nedenlere dayandığına göre, işe iade isteğinin
reddi gerekir. Mahkemece yazılı şekilde feshin geçersizliğine ve işe iadeye karar verilmesi
hatalıdır.
4857 sayılı İş Yasasının 20/3 maddesi uyarınca Dairemizce aşağıdaki şekilde karar
verilmiştir.
Yukarıda açıklanan gerekçe ile;
1) İş Mahkemesinin 22.10.2004 tarih ve 175-580 sayılı kararının BOZULARAK
ORTADAN KALDIRILMASINA,
2) Davanın REDDİNE,
3) Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
4) Davacının yapmış olduğu yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına, davalının
yaptığı 20.00 YTL yargılama giderinin davacıdan tahsili ile davalıya ödenmesine,
5) Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 350 YTL ücreti vekaletin davacıdan
alınarak davalıya verilmesine,
6) Peşin alınan temyiz harcının isteği halinde davalıya iadesine,
Kesin olarak 31.5.2005 gününde oybirliği ile karar verildi.

144
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ

Esas No. 2005/12592 İlgili Kanun / Madde


Karar No. 2005/19362 4857 S.İş.K/18-21
Tarih: 26.05.2005

• İŞE İADE TAZMİNATININ 4 AYLIK ALT SINIRIN ALTINDA


BELİRLENEMEMESİ
• İŞÇİNİN FESİHTEN SONRA BAŞKA BİR İYERİNDE ÇALIŞMAYA BAŞLAMASI
• BAŞKA İŞYERİNDE ÇALIŞMANIN BOŞTA GEÇEN SÜRENİN ÜCRETİNİN
BELİRLENMESİNDE ETKİLİ OLMAMASI
• TESPİT NİTELİĞİNDEKİ İŞE İADE DAVASINDA KISMEN KABUL YA DA RED
NEDENİYLE DAVALI YARARINA AVUKATLIK ÜCRETİNE
HÜKMEDİLEMEMESİ

ÖZETİ: 4857 sayılı yasanın 21. maddesinde davacı işinin yasal süresi içinde işverene
başvurmasına rağmen işe başlatılmaması halinde işçiye en az dört aylık ve en çok sekiz aylık
ücreti tutarında tazminat ödeneceği düzenlenmesine rağmen mahkemece 2 aylık tazminatın
ödenmesine karar verilmesi doğru değildir. Ayrıca davacının fesihten 15 gün sonra başka
bir işverende iş bulması boşta geçen süre ücret alacağını etkilemediğinden ve davalı feshin
geçersizliği ile temerrüde düştüğünden yasal sınır olan 4 aya kadar ücret ve diğer hakların
hüküm altına alınması gerekir. Diğer taraftan feshin geçersizliğine ve işe iadeye karar
verilmesine ve bu hükümlerin tespit mahiyetinde olmasına rağmen mahkemece kısmen ret
kararı verilerek davalı yararına vekalet ücretine hükmedilmesi de isabetli olmamıştır.

DAVA: Davacı, feshin geçersizliği ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, isteği kabul etmiştir.
Hüküm süresi içinde taraflar avukatlarınca temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı işçi iş sözleşmesinin geçerli sebep olmadan 17.11.2004 tarihinde feshedildiğini
ileri sürerek feshin geçersizliğine, işe iadesine ve buna bağlı tazminat ile boşta geçen süre
ücretinin hüküm altına alınması isteğinde bulunmuş ve fesihten sonra 2.12.2004 tarihinde yeni
bir işe girdiğini açıklamıştır.
Davalı işveren, sözleşmenin işletmenin, işyerinin ve işin gereklerinden kaynaklanan
geçerli sebeple feshedildiğini belirterek davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
Mahkemece gösterilen sebebin geçersiz olduğu gerekçesi ile feshin geçersizliğine ve
davacı işçinin işe iadesine, işe başlatılmadığı takdirde ödenmesi gereken tazminat miktarının
davacının iki aylık ücreti olarak belirlenmesine ve aktin feshi olan 17.11.2004 tarihinden yeni
işe başladığı 2.12.2004 tarihine kadar açıkta kaldığı dönem için ücretinin ödenmesi gerektiğine
karar verilmiştir.
Hüküm davacı ve davalı tarafından temyiz edilmiştir.
Dosyadaki bilgi ve belgelere göre fesih bildiriminde belirtilen sebebin geçerli olmadığı
anlaşıldığından mahkemece feshin geçersizliğine ve davacı işçinin işe iadesine dair verilen
karar doğrudur.

145
Ancak, 4857 sayılı yasanın 21.maddesinde davacı işinin yasal süresi içinde işverene
başvurmasına rağmen işe başlatılmaması halinde işçiye en az dört aylık ve en çok sekiz aylık
ücreti tutarında tazminat ödeneceği düzenlenmesine rağmen mahkemece 2 aylık tazminatın
ödenmesine karar verilmesi doğru değildir. Ayrıca davacının fesihten 15 gün sonra başka bir
işverende iş bulması boşta geçen süre ücret alacağını etkilemediğinden ve davalı feshin
geçersizliği ile temerrüde düştüğünden yasal sınır olan 4 aya kadar ücret ve diğer hakların
hüküm altına alınması gerekir. Diğer taraftan feshin geçersizliğine ve işe iadeye karar
verilmesine ve bu hükümlerin tespit mahiyetinde olmasına rağmen mahkemece kısmen ret
kararı verilerek davalı yararına vekalet ücretine hükmedilmesi de isabetli olmamıştır.
Bu nedenlerle mahkeme kararının bozularak ortadan kaldırılmasına,4857 sayılı İş
Kanunun 20/3 maddesi gereği dairemizce aşağıdaki şekilde hüküm kurmak gerekmiştir.
SONUÇ: Yukarıda açıklanan nedenlerle,
1-) Ankara 1. İş Mahkemesinin 23.3.2005 tarih ve 1436 E, 122 K. Sayılı kararının
bozularak ortadan kaldırılmasına,
2-) Davanın KABULUNE. Davalı işverence yapılan feshin geçersizliğine ve davacının
işe iadesine,
3-) Davacının süresi içerisinde başvurusuna rağmen işverence işe başlatılmaması halinde
ödenmesi gereken tazminat miktarının taktiren davacının dört aylık ücreti olarak
belirlenmesine,
4-) Davacının süresi içinde başvurması halinde hak kazanılacak olan 4 aya kadar boşta
geçen süre için ücret ve diğer hakların davalıdan alınarak davacıya ödenmesi gerektiğinin
tespitine,
5-) Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6-) Davacı kendisini vekille temsil ettirdiğinden karar tarihinde yürürlükte bulunan
Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca 350 YTL vekalet ücretinin davalıdan alınarak
davacıya ödenmesine,
7-) Davacı tarafından yapılan 49.64 YTL yargılama ve temyiz giderinin davalıdan
alınarak davacıya ödenmesine,
8-) Temyiz harcının isteği halinde davacı tarafa iadesine,

146
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ

Esas No. 2005/14383 İlgili Kanun / Madde


Karar No. 2005/19766 4857 S.İşK/2,18-21
Tarih: 30.05.2005

• ASIL İŞLERİN ALT İŞVERENE VERİLMESİNİN OLANAKLI OLMAMASI


• GEÇERSİZ TAŞERONLUK SÖZLEŞMESİ
• İŞE İADE
• ALT İŞVEREN AÇISINDAN HUSUMET YOKLUĞU

ÖZETİ: Davalı Belediye, temizlik ve çöp nakil işini ihale ile davalı Ceysan AŞ’ye vermiştir.
Temizlik ve çöp nakil işi belediyelerin asıl işlerindendir. Belediyelerin asli işlerinden olan
temizlik işini taşeronlara devretmesi mümkün olmadığından bu tür taşeronluk sözleşmeleri
geçerli olmadığından davalı Belediye işe iade ve sonuçları yönünden sorumluluktan
kurtulamaz. Bu nedenle mahkemenin işe iade yönünden Belediye aleyhine açılan davayı
reddetmesi doğru olmadığı gibi taşeron Ceyhan AŞ. aleyhine açılan davanın kabulü de
hatalıdır.

DAVA: Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, isteği kabul etmiştir.
Hüküm süresi içinde taraflar avukatlarınca temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı, hizmet akdinin 4857 sayılı İş Kanununa aykırı olarak feshedildiğini, davalılar
arasındaki ilişkinin muvazaalı olduğunu belirterek feshin geçersizliğine ve işe iadesi ve bunun
sonucu olarak tazminat ve boşta geçen ücret alacağına karar verilmesini istemiştir.
Davalı Belediye asıl işveren konumunda olmadıklarını bu nedenle kendilerine husumet
yöneltilemeyeceğini savunmuştur.
Davalı Ceysan Hizmet İşletmeleri AŞ.ise aktin iş bitimi nedeniyle sona erdiğini ancak,
Belediye'nin asıl işveren olduğunu belirterek davanın reddini istemiştir.
Mahkemece davalılar arasında muvazaa olmadığını belirterek davalı Belediye yönünden
işe iade isteminin reddine, davalı Ceysan-AŞ. yönünden ise işe iade ile birlikte, 4 aylık
tazminat ve 4 aylık boşta geçen süre ücretinden Belediyenin de sorumlu olduğunu kabul ederek
hüküm kurmuştur.
Karar davacı ve davalılarca temyiz edilmiştir.
Davalı Belediye, temizlik ve çöp nakil işini ihale ile davalı Ceysan-AŞ'ye vermiştir.
Temizlik ve çöp nakil işi belediyelerin asıl işlerindendir. Belediyelerin asli işlerinden olan
temizlik işini taşeronlara devretmesi mümkün olmadığından bu tür taşeronluk sözleşmeleri
geçerli olmadığından davalı Belediye işe iade ve sonuçları yönünden sorumluluktan
kurtulamaz. Bu nedenle mahkemenin işe iade yönünden Belediye aleyhine açılan davayı
reddetmesi doğru olmadığı gibi taşeron Ceyhan AŞ. Aleyhine açılan davanın kabulü de
hatalıdır.
4857 sayılı İş Yasasının 20/3 maddesi uyarınca Dairemizce aşağıdaki şekilde karar
verilmiştir.
HÜKÜM: Yukarda açıklanan gerekçe ile;
1- Mersin İş Mahkemesinin 28.3.2005 tarih ve 116 - 286 sayılı kararının BOZULARAK
ORTADAN KALDIRILMASINA,
2- Feshin GEÇERSİZLİĞİNE ve davacının Davalı Belediyede İŞE İADESİNE, Davalı
Ceysan AŞ. Aleyhine açılan davanın Reddine.

147
3- Davacının yasal süre içinde başvurusuna rağmen davalı işverence süresi içinde işe
başlatılmaması halinde ödenmesi gereken tazminat miktarının davacının kıdemi, fesih nedeni
dikkate alınarak takdiren davacının 4 aylık brüt ücreti tutarında belirlenmesine,
4- Davacı işçinin işe iadesi için işverene süresi içinde müracaatı halinde hak kazanılacak
olan ve kararın kesinleşmesine kadar en çok 4 aya kadar ücret ve diğer haklarının davalı
belediyeden tahsili gerektiğinin tespitine,
5- Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6- Davacının yapmış olduğu 29 YTL yargılama giderinin davalı Belediyeden tahsili ile
davacıya verilmesine.
7- Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 350 YTL ücreti vekaletin davalı
Belediyeden alınarak davacıya verilmesine, 350 YTL.vekalet ücretinin ise davacıdan tahsili ile
Davalı Ceysan AŞ.ye verilmesine.
8- Peşin alınan temyiz harcının isteği halinde ilgilisine iadesine, kesin olarak 30.5.2005
gününde oybirliği ile karar verildi.

148
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ

Esas No. 2005/22493 İlgili Kanun / Madde


Karar No. 2005/30353 4857 S.İşK/18-21
Tarih: 19.09.2005 1086 S.HUMK/83

• FESHİN GEÇERSİZLİĞİ VE İŞE İADE DAVASI


• ISLAH YOLUYLA SENDİKAL TAZMİNAT DAVASINA
DÖNÜŞTÜRÜLEBİLMESİ

ÖZETİ: Somut olayda, tespit niteliğinde olan feshin geçersizliği ve işe iade istemi, ıslah yolu
ile sendikal tazminata çevrilmiştir. Ortada davanın tamamen ve talep sonucunun ıslahı
vardır. Islah diğer tarafın rızası olmaksızın davanın değiştirilmesi ve genişletilmesi yasağının
istisnası olarak, düzenlenmiştir. Karşı taraf ve mahkeme hakiminin kabulüne bağlı değildir.
Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun 83. ve devamı maddelerine uygun yapıldığı
sürece, ıslah işleminin reddi doğru değildir. Mahkemenin red gerekçesi anılan hükümlere
uygun düşmemektedir. Islah işlemi şekil şartları açısından incelendikten ve belirtilen
hükümlere uygun olduğu takdirde, sendikal tazminat istemi hakkında esasa girilerek karar
verilmelidir.

DAVA: Davacı, Sendikal tazminatın ödetilmesine karar verilmesini istemiştir


Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
İş sözleşmesinin sendikal nedenle feshedildiğini belirten davacı önce feshin geçersizliği
ve işe iade isteminde bulunmuş olup, yargılama sırasında işyerinde 30 işçiden az işçi çalıştığı,
iş güvencesi hükümlerinden yararlanmadığı ortaya çıkınca, davasını ıslah yolu ile sendikal
tazminat davasına çevirmiş ve sendikal tazminatın tahsilini istemiştir.
Mahkemece, işe iade isteminden vazgeçilmesi nedeni ile bu isteğin reddine, ıslah yolu ile
istenen sendikal tazminatın işe iade davasında istenemeyeceği, ayrı bir dava konusu
edilebileceği gerekçesi ile ıslah isteğinin reddine karar verilmiştir.
Somut olayda, tespit niteliğinde olan feshin geçersizliği ve işe iade istemi, ıslah yolu ile
sendikal tazminata çevrilmiştir. Ortada davanın tamamen ve talep sonucunun ıslahı vardır.
Islah diğer tarafın rızası olmaksızın davanın değiştirilmesi ve genişletilmesi yasağının istisnası
olarak, düzenlenmiştir. Karşı taraf ve mahkeme hakiminin kabulüne bağlı değildir. Hukuk
Usulü Muhakemeleri Kanununun 83. ve devamı maddelerine uygun yapıldığı sürece, ıslah
işleminin reddi doğru değildir. Mahkemenin red gerekçesi anılan hükümlere uygun
düşmemektedir. Islah işlemi şekil şartları açısından incelendikten ve belirtilen hükümlere
uygun olduğu takdirde, sendikal tazminat istemi hakkında esasa girilerek karar verilmelidir.
Yazılı şekilde red kararı verilmesi hatalıdır.
SONUÇ: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin alınan
temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 19.9.2005 gününde oybirliği ile karar verildi.

149
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/28355 İlgili Kanun / Madde
Karar No. 2004/ 26161 4857 S.K. 14.m 21.m.

ÖZETİ : İşe iade kararı ile iş sözleşmesinin 4 ay süreyle kesintisiz devam ettiği ve
işe başlatmama halinde feshin bu tarihte gerçekleştiği kabul edilmelidir. Çalışılmadan geçen
4 aylık süre , ihbar, kıdem ve yıllık ücreti izin alacağının hesabında nazara alınır.

Mahkemece davacının kesinleşmiş mahkeme kararına rağmen işe başlatılmaması


sebebiyle çalışılmayan 4 aylık süreye ilişkin olarak, fark kıdem tazminatı ve yıllık ücretli izin
alacağı “ 4857 sayılı Kanunun 14. maddesinde işe iadesine karar verilen işçinin boşta geçen 4
aylık süresinin çalışma süresinden sayılacağına ilişkin bir düzenleme bulunmadığı gibi,kıdeme
esas sürenin tespitinde fiilen yapılan çalışma süresi dışında ücretli yıllık iznin,işverence verilen
izinlerin,ulusal bayram ve genel tatil günlerinin, sınırlı olarak da hastalık sebebiyle
çalışılmayan belli bir sürenin çalışılmış gibi sayılacağı açıkça bildirildiği, iş mevzuatında ücret
ödemesi yapılsa bile bu 4 aylık sürenin çalışma süresinden sayılacağına ilişkin bir düzenleme
bulunmadığından yasada düzenlenmeyen bu halin çalışılmış gibi kıdem süresinden sayılması
mümkün olmadığı” gerekçesiyle reddedilmiştir.
Feshin geçersiz olduğunun tespiti, aynı zamanda temerrüde düşen işverenin sözleşme
gereği işçiyi çalıştırma yükümlülüğü bulunduğunun tespitidir.Ancak yasa,işverene seçimlik hak
tanıyarak işçiyi çalıştırma veya maktu bir tazminat ödeyerek sözleşmeyi sona erdirme olanağı
tanımaktadır. Hakimin, feshin baştan itibaren geçersiz olduğunu, diğer deyimle feshin hüküm
ve sonuç doğurmadığının tespiti ile aynı zamanda taraflar arasındaki iş sözleşmesinin en çok 4
ay daha devam ettiği anlaşılmaktadır. Nitekim 4857 sayılı İş Kanununun 21.maddesi, geçersiz
nedenle yapılan feshin sonuçları arasında, kararın kesinleşmesine kadar çalıştırılmadığı süre
için işçiye en çok 4 aya kadar doğmuş bulunan ücret ve diğer haklarının ödeneceğini hükme
bağlamaktadır. Kanunda tazminat değil, işçinin çalıştırılmadığı süre içinde doğmuş bulunan
ücret alacağının ödeneceğine ilişkin kural da taraflar arasındaki sözleşmenin bir süre devam
ettiğine işaret etmektedir. Feshin geçersizliğine işe iadesine karar verilmekle iş sözleşmesinin
kesintisiz devam ettiği ve işe başlatmama halinde feshin bu tarihte gerçekleştiği kabul
edilmelidir. Ancak yasanın düzenlemesi gereği bu sürenin 4 aya kadar ücret ve diğer yasal
haklarının ödenmesine karar verilen süre; ihbar,kıdem tazminatı ve yıllık ücretli izin alacağının
hesabında nazara alınması gerekmektedir. Bu hukuki düzenleme karşısında boşta geçen 4 aylık
sürenin kıdem tazminatına esas süre ile yıllık ücretli izin süresinden sayılması yerine
mahkemece yazılı şekilde sonuca gidilmesi isabetsizdir.
SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin
alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 6.12.2004 gününde oybirliği ile karar
verildi.

150
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ

Esas No. 2005/8465


Karar No. 2005/13371
Tarih: 14.04.2005

• (4857 s. İş K. m. 2, 12, 18, 19, 20, 21)


• (2821 s. Sendikalar K. m. 31)

ÖZET : 1-Dosyadaki bilgi ve belgelere göre taşeronluk sözleşmesinin muvazaalı


olduğunun kabul edilmesi yerindedir. Ancak bu durumda davacı işçi başından beri bu
şirketin işçisi olduğuna göre taşeron olarak yer alan davalı AŞ. hakkındaki davanın reddine
karar verilmesi ve hükmün davalı AŞ. hakkında kurulması gerekir.
2-Davacının asgari ücretle ve işçi olarak davalı AŞ. işyerinde çalıştığı iş
sözleşmesinin belirli süreli olması için 4857 sayılı İş Yasasının 12. maddesinde yer alan
objektif koşulların oluşmadığı anlaşıldığından mahkemece feshin geçersizliğine karar
verilmesi yerindedir. Ancak davalı işyerinde 93 işçinin sendikaya üye olduğu, sendikanın
üyelikleri işverene bildirmesi üzerine davacı ve tüm sendika işyeri işçileri sendikadan istifa
etmeleri için baskı yapıldığı ve istifa etmeyenlerin tamamının iş sözleşmelerinin feshedildiği
anlaşılmakla, davacının işe başlatmama tazminatının bir yıllık ücreti tutarında belirlenmesi
gerekirken, feshin sendikal nedene dayalı olmadığı belirtilerek işe başlatmama tazminatının
dört aylık ücreti tutarında belirlenmesi hatalıdır.

KARAR METNİ :
Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği kabul etmiştir.
Hüküm süresi içinde taraflar avukatlarınca temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:

YARGITAY KARARI
Davacı iş sözleşmesinin sendikal nedenle feshedildiğini ileri sürerek 4857 sayılı İş
Yasasının 18 ve devamı maddeleri gereğince feshin geçersizliği ile işe iadesine, işe başlatmama
tazminatının bir yıllık ücreti tutarında belirlenmesini ve boşta geçen süre için ücret isteğinde
bulunmuştur.
Davalı işveren Beşer Balata AŞ. davacının taşeron olan diğer davalı işçisi olduğunu,
diğer davalı Erkan Yedek Parça Ltd. Şti. ise belirli süreli hizmet aktinin sona ermesi üzerine
yenilenmemesi üzerine iş sözleşmesinin sona erdiğini savunarak davanın reddine karar
verilmesini talep etmiştir.
Mahkemece, davalılar arasındaki taşeronluk sözleşmesinin muvazaalı olduğu feshin de
geçerli nedene dayanmadığı kabul edilerek davacının işe iadesine karar verilmiştir.
Dosyadaki bilgi ve belgelere göre taşeronluk sözleşmesinin muvazaalı olduğunun kabul
edilmesi yerindedir. Ancak bu durumda davacı işçi başından beri Beşer Balata AŞ.nin işçisi
olduğuna göre taşeron olarak yer alan davalı Ltd. Şti. hakkındaki davanın reddine karar
verilmesi ve hükmün davalı AŞ. hakkında kurulması gerekirken herhangi bir ayrım yapılmadan
her iki davalı hakkında hüküm kurulması hatalıdır.
Davacının asgari ücretle ve işçi olarak davalı AŞ. işyerinde çalıştığı iş sözleşmesinin
belirli süreli olması için 4857 sayılı İş Yasasının 12. maddesinde yer alan objektif koşulların
oluşmadığı anlaşıldığından mahkemece feshin geçersizliğine karar verilmesi yerindedir. Ancak
davalı işyerinde 93 işçinin Nisan 2004 tarihinde sendikaya üye olduğu, sendikanın üyelikleri
151
17.2.2004 tarihinde işverene bildirmesi üzerine davacı ve tüm sendika işyeri işçileri sendikadan
istifa etmeleri için baskı yapıldığı ve istifa etmeyenlerin tamamının iş sözleşmelerinin
feshedildiği dosya içeriğinden anlaşılmakla, davacının işe başlatmama tazminatının bir yıllık
ücreti tutarında belirlenmesi gerekirken, feshin sendikal nedene dayalı olmadığı belirtilerek işe
başlatmama tazminatının dört aylık ücreti tutarında belirlenmesi hatalıdır.

Bu nedenlerle 4857 sayılı İş Kanunun 20/3. maddesi uyarınca dairemizce aşağıdaki


şekilde karar verilmiştir.

HÜKÜM : Yukarıda açıklanan gerekçe ile;


1- İzmir 2.İş Mahkemesinin kararının BOZULARAK ORTADAN
KALDIRILMASINA,
2- Davalı Erkan Yedek Parça Ltd. Şti. hakkındaki davanın REDDİNE,
3- Feshin GEÇERSİZLİĞİNE ve davacının İŞE İADESİNE,
4- Davacının yasal süre içinde başvurusuna rağmen davalı işverence süresi içinde işe
başlatılmaması halinde ödenmesi gereken tazminat miktarının davacının kıdemi, fesih nedeni
dikkate alınarak takdiren davacının bir yıllık brüt ücreti tutarında belirlenmesine,
5- Davacı işçinin işe iadesi için işverene süresi içinde müracaatı halinde hak
kazanılacak olan ve kararın kesinleşmesine kadar en çok 4 aya kadar ücret ve diğer haklarının
davalıdan tahsili gerektiğinin tespitine,
6- Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
7- Davacının yapmış olduğu 147.00 YTL. yargılama giderinin davalıdan tahsili ile
davacıya verilmesine, davalının yaptığı yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına,
8- Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 350.00 YTL. ücreti vekaletin
davalıdan alınarak davacıya verilmesine,
9- Peşin alınan temyiz harcının isteği halinde ilgilisine iadesine kesin olarak 14.4.2005
tarihinde oybirliği ile karar verildi.

152
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ

Esas No. 2004/1303


Karar No. 2004/1157
Tarih: 26.01.2004

ÖZET : Feshin geçersizliği, işe iade davası açabilmek başka bir anlatımla iş
güvencesinden yararlanılabilmesi için sigorta kayıtları esas alınmak üzere işyerinde altı
aylık kıdemin bulunması gerekir.

DAVA : Davacı, feshin geçersizliği ile işe iadesine karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde taraflar avukatlarınca temyiz edilmiş ve davalı Avukatınca da
duruşma talep edilmiş ise de; işin mahiyeti itibarıyla duruşma isteminin reddine, incelemenin
evrak üzerinde yapılmasına karar verildikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup
düşünüldü:
KARAR : Davacı davalı işverenin yazılı bir fesih işlemi yapmadan sözlü olarak iş
sözleşmesini feshettiğini, feshin sendikal nedenle yapıldığını belirterek 4857 Sayılı Yasanın 18
ve devamı maddeleri gereğince feshin geçersizliğine, işe iadesine, işe başlatılmama halinde bir
yıllık ücreti tutarında tazminata, boşta geçen süre için dört aya kadar ücrete ve toplu işçi
çıkarma kuralına uymaması nedeni ile 30 günlük ücrete karar verilmesini talep etmiştir.
Mahkemece, feshin sendikal nedenle gerçekleştirildiği tespit edildikten sonra her ne kadar
kayıtlarda davacının 6 aylık kıdemi doldurmadığı sabit ise de, işyerinde uygulamaya göre
davalı işverenin işçileri bir ya da birbuçuk ay çalıştırdıktan sonra sigorta girişlerini yaptığını,
buna göre fesih tarihinde 6 aylık kıdemi doldurduğu gerekçe göstererek feshin geçersizliğine,
işe iadesine, işe başlatmama tazminatı ile boşta geçen süre ücretinin kabulüne karar verilmiş,
davacının toplu işten çıkarma kuralına uyulmaması nedeniyle 30 günlük ücret talebi
çalışılmadığı gerekçesi ile reddedilmiştir.
Mahkemece, çalışılmadığı için toplu işçi çıkarma kuralına uyulmaması nedeniyle ücret
alacağının reddedilmesi yerindedir. Zira toplu işten çıkarma kuralına uyulmamasının yaptırımı
idari para cezası olarak öngörülmüştür. Ancak, işçinin davalı işyerinde çalıştığı süre yönünde,
başka bir anlatımla 6 aylık kıdemin tespitinde varılan sonuç dosya içeriğine uygun
düşmemektedir. Zira davacı tanıklarınca da doğrulanan kayıtlara ve davacı imzasını taşıyan
bordroya göre davacı davalı işyerine 1.4.2003 tarihinde işe girmiş olup, iş sözleşmesinin
feshedildiği 12.9.2003 tarihe göre 6 aylık süreyi doldurmamıştır. 4857 Sayılı Yasanın 18.
maddesinin 1. fıkrası uyarınca davacının feshin geçersizliği, işe iade, davasında başka bir
anlatımla iş güvencesinden yararlanması için işyerinde 6 aylık kıdeminin bulunması gerekir.
Delillere göre davacı bu süreyi doldurmadığından anılan madde hükmü gereğince davanın
reddine karar verilmesi gerekir.
Dairemizce 4857 Sayılı Yasanın 20/3 maddesi uyarınca aşağıdaki şekilde karar
verilmiştir.
SONUÇ : Yukarıda açıklanan gerekçe ile
1. (...) İş Mahkemesinin 8.1.2004 gün ve 600-3 sayılı kararının bozularak ortadan
kaldırılmasına,
2. Davanın REDDİNE,
3. Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
4. Davacının yaptığı yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına,
5. Davalı yararına Avukatlık ücreti tarifnamesi gereğince takdir edilen 300.000.000 TL.
ücreti vekaletin davacıdan tahsili ile davalıya verilmesine,
6. Davalının yaptığı 8.700.000 TL. giderin davacıdan tahsili ile davalıya verilmesine,
153
7. Davalıdan alınan temyiz harcının isteği halinde kendisine iadesine, kesin olarak
26.1.2004 gününde oybirliğiyle karar verildi.

154
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ

Esas No. 2004/9668


Karar No. 2004/15326
Tarih: 07.06.2004

ÖZET : İşe iade kararı verilmeden önce işyerinde davacı işçiye ihtiyatçı olup
olmadığı araştırılmalı gerekirse işyeri kayıtları üzerinde bilirkişi marifeti ile inceleme
yapılarak sonuca gidilmelidir.

DAVA : Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir. Yerel
mahkeme, isteği kabul etmiştir.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü;
KARAR : İş sözleşmesinin geçerli bir neden olmadan salt emekliliğe hak kazandığı
gerekçesi ile feshedildiğini belirten davacı, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 18 ve devamı maddeleri
uyarınca feshin geçersizliğine işe iadesine, işe başlatmama tazminatı ile boşta geçen süre için
ücret alacağına karar verilmesini talep etmiştir.
Mahkemece istek kabul edilmiştir.
Geçersizliğe gerekçe gösterilen nedenle, 2003 yılı içinde gerçekleştirilen fesihler için
verilen karalara esas alınan nedenlerdir. Her dava, dava tarihindeki koşul ve maddi olgular
içinde değerlendirilmelidir. Nitekim davalı işveren davacı ile ilgili fesih gerekçesinde, 2003
yılındaki fesih nedenlerinden başka, Daire Başkanlıkları ve müdürlüklerin azaltıldığını, tasarruf
tedbirlerine gittiğini, 2003 yılı sonu itibari ile zararının olduğunu belirtmektedir. 2003 yılı
fesihlerin geçersiz sayılmasında, o tarihteki şartlar ve maddi olgular değerlendirilmiş, davalının
öncelikle tasarrufa gitmesi gerektiği, yeni işçi alımı yapılmaması gerektiği belirtilmiştir. Somut
bu maddi ve hukuksal olgulara göre, fesih sebebi gösterilen yeni savunma nedenleri üzerinde
durulmalı, bu konular açıklığa kavuşturulmalı, davacının yaptığı iş dikkate alınarak, davalının
davacıya ihtiyacı olup olmadığı araştırılmalı, gerekirse işyeri kayıtları üzerinde bilirkişi
marifeti ile inceleme yapılarak sonuca gidilmelidir. Eksik inceleme sonucu yazılı şekilde karar
verilmesi hatalıdır.
SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA,
07.06.2004 gününde oybirliği ile karar verildi.

155
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ

Esas No. 2005/6244


Karar No. 2005/8054
Tarih: 10.03.2005

ÖZET : İşe iade davası devam ederken işçinin işe başlatılmış olması, aksi ileri
sürülmedikçe davalı işverenin feshin geçerli bir sebebe dayanmadığını kabul ettiği şeklinde
değerlendirilmelidir. Davacı işçi, açıkça feragat etmemiş ya da talebini geri almamış ise
boşta geçen en çok dört aylık ücret ve diğer haklarının hüküm altına alınması gerekir.

DAVA : Davacı, işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, konusuz kalan dava hakkında karar verilmesine yer olmadığına karar
vermiştir.
Hüküm süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
KARAR : Davacı işçi, iş sözleşmesinin geçerli sebep olmadan feshedildiğini ileri
sürerek feshin geçersizliği ile işe iadesine, işe başlatılmama tazminatına ve boşta geçen süre
ücretine karar verilmesi isteğinde bulunmuştur.
Davalı işveren iş sözleşmesinin geçerli sebeple hakları ödenmek suretiyle feshedildiğini
belirterek davanın reddine karar verilmesi gerektiğini savunmuştur.
Mahkemece davacının işe başlatılmış olması nedeniyle davanın konusuz kaldığından
söz edilerek karar verilmesine yer olmadığına karar verilmiş, işe başlatılmama halinde
ödenmesi gereken tazminat ve davacının boşta geçen süre ücretine ilişkin talebi hakkında
herhangi bir hüküm kurulmamıştır.
Ancak, dava devam ederken, davacının işe başlatılmış olması, aksi ileri sürülmedikçe,
davalı işverenin feshin geçerli bir sebebe dayanmadığını kabul ettiği şeklinde
değerlendirilmelidir. 4857 sayılı İş Kanununun 21. maddesinin 3. ve 5. fıkralarına göre, boşta
geçen süre ücreti, feshin geçersizliğine ilişkin karar verilmesi ve işe başlatılmak için işverene
süresinde başvurulması şartına bağlıdır. Somut olayda, boşta geçen süre ücretine ilişkin bu
şartların yargılama sırasında, davacının işe başlatılmasıyla önceden gerçekleştiği kabul
edilmelidir. Bu durumda davacı işçi açıkça feragat etmemiş ya da talebini geri almamış ise
boşta geçen en çok dört aylık ücret ve diğer haklarının hüküm altına alınması gerekir. Dosya
içeriğine göre davacı işe başlatıldıktan sonra söz konusu ücret ve diğer haklarından açıkça
feragat etmemiş, aksine boşta geçen süre ücretinin hüküm altına alınmasını istemiştir. Bu
nedenle, boşta geçen süre ücreti ve diğer haklarının hüküm altına alınması gerekirken reddi
hatalıdır.
İş Kanunu’nun 20/3. maddesi uyarınca yerel mahkeme kararının bozularak ortadan
kaldırılması ve aşağıdaki şekilde hüküm kurulması gerekmiştir.
SONUÇ : Yukarıda açıklanan nedenlerle,
1. (...) Asliye Hukuk (İş) Mahkemesi’nin 27.09.2004 tarih ve 504-84 sayılı kararının
bozularak ortadan kaldırılmasına,
2. Davalı işverence yapılan fesihin geçersizliğine,
3. Davacının dava devam ederken davalı işverence işe başlatılmış olması nedeniyle işe
başlatılmaması halinde ödenmesi gereken tazminat hakkında karar verilmesine yer olmadığına,
4. Davacının geçersiz sayılan fesih bildiriminin tebliğinden itibaren 4 aylık ücret ve
diğer haklarının davalıdan alınarak davacıya verilmesi gerektiğinin tespitine,
5. Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,

156
6. Davacı kendisini vekille temsil ettirdiğinden karar tarihinde yürürlükte bulunan
Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca 350 YTL vekalet ücretinin davalıdan alınarak
davacıya ödenmesine,
7. Davacı tarafından yapılan 29 YTL yargılama giderinin davalıdan alınarak davacıya
ödenmesine,
8. Temyiz harcının isteği halinde ilgilisine iadesine dair, kesin olarak 10.03.2005
tarihinde oybirliği ile karar verildi.

YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ

Esas No. 2005/7361


Karar No. 2005/9084
Tarih: 21.03.2005

ÖZET : İşe iade davası fesih bildirim tarihinden itibaren bir ay içinde açılmalıdır.
Aksi takdirde iş güvencesi hükümlerinden yararlanılamaz.

DAVA : Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde davalılar avukatları tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya
incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
KARAR : İş sözleşmesinin 4857 sayılı İş Kanunu’nun 18 ve devamı maddelerine aykırı
olarak feshedildiğini iddia eden davacı, feshin geçerli nedenle yapılmadığını belirterek feshin
geçersizliğine ve işe iadesi ile boşta geçen süre ücretine ve işe başlatılmaması halinde 8 aylık
ücret tutarında tazminat talep etmiştir.
Davalı (...) aktin haklı nedenle feshedildiğini savunmuştur. Diğer davalı (...) ise
kendisine husumet yöneltilemeyeceğini savunmuştur.
Mahkemece hizmet aktinin haksız feshedildiğini feshin objektif iyi niyet kuralları ile
bağdaşmadığı gerekçesi ile feshin geçersizliğine ve işe iadeye karar verilmiştir.
İş sözleşmesi feshedilen işçi tarafından aynı kanunun 19. maddesi uyarınca, fesih
bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile
fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde iş mahkemesinde dava açılması
gerekir.
Somut olayda, 29.07.2004 tanzim tarihli fesih yazısında aktin 30.07.2004 tarihinde
feshedileceği belirtilmiş tutanağın altına da 2 şahit tarafından imzalı olarak davacının
tebliğinden imtina ettiği belirtildiği anlaşılmaktadır. Ancak dava tebliğden 1 ay sonra
07.10.2004 tarihinde açılmıştır. Açıklanan bu nedenle davacı iş güvencesi hükümlerinden
yararlanamaz. Davanın reddi gerekir. Mahkemece davanın kabulüne karar verilmesi hatalı
bulunmuştur.
İş yasasının 20/3. maddesi uyarınca Dairemizce aşağıdaki şekilde karar verilmiştir.
SONUÇ : Yukarıda açıklanan gerekçe ile,
1. (...) İkinci İş Mahkemesi’nin kararının bozularak ortadan kaldırılmasına,
2. Davanın REDDİNE,
3. Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
4. Davacının yapmış olduğu yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına,
5. Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 350 YTL ücreti vekaletin davacıdan
alınarak davalıya verilmesine,
157
6. Peşin alınan temyiz harcının isteği halinde davalıya iadesine, kesin olarak 21.03.2005
tarihinde oy birliği ile karar verildi.

158
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ

Esas No. 2003/12444


Karar No. 2003/13125
Tarih: 08.07.2003

ÖZET : İşçinin çalıştırılmadığı süre için ücrete hak kazanması, feshin geçersizliğine
karar verilmesi ve işçinin süresinde işe iade için işverene başvurması koşullarına bağlıdır.

DAVA : Davacı, iş sözleşmesinin davalı işverence haksız ve geçerli bir neden olmadan
feshedildiğini belirterek feshin geçersizliğine, işe iadesine, iş güvencesi tazminatı ve boşta
geçen süre için ücret alacağına karar verilmesini talep etmiştir.
Yerel mahkeme, işe iade ve iş güvencesi tazminat, istekleri konusunda dava konusuz
kaldığından karar verilmesine yer olmadığına ancak çalıştırılmadığı süre için ücret alacağına
karar vermiştir.
Hüküm süresi içinde dayalı vekili tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
KARAR : Davacı işçi, iş sözleşmesinin 25.03.2003 tarihinde davalı işverence sendikal
nedenle feshedildiğini belirterek fesih tarihinde yürürlükte olan 4773 Sayılı Kanunla 1475
sayılı İş Kanununa eklenen 13 /A,B,C,D maddeleri uyarınca feshin geçerli bir nedene
dayanmadığının tespiti ile işe iadesine, işe iadeye karar verildiği taktirde işverence süresi içinde
işe başlatılmaması halinde bir yıllık ücreti tutarında tazminat ile boşta geçen süre için dört aya
kadar ücret alacağının faizi ile birlikte tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.
Yargılama sırasında 08.05.2003 tarihinde davacı işçi işverence eski işine iade edilmiştir.
Davacı vekili 04.06.2003 tarihli dilekçesi ile davacı işçinin işe iade edilmiş olması sebebiyle
davanın konusuz kaldığından söz ederek vekalet ücretine karar verilmesini istemiş,06.06.2003
tarihli oturumda da davanın konusuz kaldığını, ancak daha sonra çalışılmayan süreler için
ücrete karar verilmesini talep etmiştir.
Mahkemece konusuz kalan davanın reddine karar verilmekle birlikte, fesih tarihi ile
yeniden işe alındığı tarihler arasında davacının çalıştırılmadığı süreye ilişkin ücretin tahsiline
karar verilmiştir.
1475 sayılı İş Kanununa 4773 sayılı kanunla eklenen 13/ D maddesi uyarınca işçinin
çalıştırılmadığı süre için ücrete hak kazanması, feshin geçersizliğine karar verilmesi ve işçinin
süresinde işe iade için işverene başvurması koşullarına bağlıdır. Gerçekten, anılan yasanın 13/
D maddesi “geçersiz sebeple yapılan feshin sonuçları” başlığını taşımaktadır. Geçersiz sebep
bulunduğuna karar verilmeyen hallerde bu maddenin uygulama olanağı yoktur. Somut olayda,
mahkemece feshin geçersizliğine karar verilmediğine göre davanın konusuz kalması nedeniyle
davacının ücret isteği hakkında da karar verilmesine yer olmadığı şeklinde hüküm kurulmalıdır.
1475 sayılı İş Kanununa 4773 sayılı kanunla eklenen 13/C maddesi uyarınca Yargıtay’ca kesin
olarak karar vermek gerektiğinden, Dairemizce aşağıdaki şekilde hüküm kurulmuştur.
SONUÇ : 1- Asliye Hukuk (İş) Mahkemesinin 06.06.2003 gün ve 2003 / E. 2003 / K.
sayılı kararının BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA,
2- Davanın konusuz kalması nedeniyle karar verilmesine yer olmadığına,
3- Davalı davanın açılmasına sebebiyet verdiğinden kendini vekille temsil ettiren davacı
yararına 200.000 TL vekalet ücretinin davalıdan alınarak davacıya verilmesine,
4- Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
5- Davacının yaptığı yargılama gideri 20.200.000 TL’nin davalıdan alınıp davacıya
verilmesine, davalının temyiz gideri olarak yaptığı 9.150.000 TL’nin de davacıdan alınarak
davalıya verilmesine,
6- Temyiz harcının isteği halinde ilgiliye iadesine, kesin olarak 08.07.2003 günü
oybirliğiyle karar verildi.
159
160
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No 2004/32218
Karar No 2005/22714
Tarihi 23.06.2005

ÖZET : Feshin geçersizliği ve işe iade ile birlikte istenen işçilik alacakları aynı
davada birlikte görülemez.

DAVA : Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir. Yerel
mahkeme, davayı reddetmiştir. Hüküm süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmiş
olmakla dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
KARAR : Davacı, dava dilekçesinde iş aktinin haklı ve geçerli bir neden olmadan
feshedildiğini iddia ederek, feshin geçersizliğine, işe iadesine ve fesih tarihine kadar
ödenmemiş olan işçilik hakları, yıllık izin ücreti, fazla mesai ücreti ve diğer sosyal haklarından
şimdilik 1.000.000.000 TL’nin tahsiline karar verilmesini istemiştir. Mahkeme, tarafların
tanıklarını dinlemiş davalı bankanın delil olarak gösterdiği belgeleri toplamış, konuda uzman
olmayan hukukçu bilirkişi vasıtasıyla inceleme yaptırmış, bilirkişi raporu doğrultusunda
davanın reddine karar vermiştir.
Dairemizin kararlılık kazanan uygulaması gereğince, feshin geçersizliği ve işe iade ile
birlikte istenen işçilik alacakları aynı davada birlikte görülemez. Zira feshin geçersizliği, işe
iade ve bunun sonucuna bağlı işe başlatmama tazminatı ve boşta geçen süre için ücret alacağı
davası, bir tespit niteliğinde olup, seri yargılama usulüne tabidir. Oysa yılık izin ücreti, fazla
mesai ücreti ve diğer haklardan doğan alacaklar gibi işçilik alacakları sözlü yargılama usulüne
tabi olup, eda niteliğinde isteklerdir. Bu hukuki olgu nedeniyle, fazla mesai ücreti, yıllık izin
ücreti gibi eda niteliğindeki isteklerin, feshin geçersizliği ve işe iade davasından ayrılması ve
ayrı bir esas üzerinden yürütülmesi bu hususta taraflardan deliller sorulup gerekirse bilirkişi
incelemesi yaptırıldıktan sonra bir karar verilmelidir.
Diğer taraftan iş sözleşmesinin davalı işverence İ.K. 25/II-e maddesine göre feshedildiği
mahkemece kabul edilmesine rağmen, bu hususta yeterli bir inceleme ve araştırma
yapılmamıştır. İş aktinin haklı bir neden veya geçerli bir nedenle feshedilip edilmediği
aralarında bir hukukçunun da bulunduğu banka ve muhasebe işlerinden anlayan üç kişilik
bilirkişi heyetinden rapor alındıktan sonra, bir değerlendirmeye tabi tutularak sonucuna göre
karar verilmelidir. Yazılı şekilde eksik inceleme ile hüküm tesisi usul ve yasaya aykırı olup
kararın bu nedenle bozulması gerekmiştir.
SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA,
23.06.2005 gününde oybirliği ile karar verildi.

161
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ

Esas No. 2004/5848


Karar No. 2004/5621
Tarih: 22.03.2004

ÖZET : 4857 sayılı Kanunda özel hakem yolu ile çözümlenebilecek uyuşmazlıklar
feshin geçersizliği, işe iade, iş güvencesi tazminatı ve boşta geçen süre için ücret alacağı
olarak belirlenmiş olup, kalan diğer uyuşmazlıkların iş mahkemelerinde çözümlenmesi
gerekir. Özel hakem kararlarında işe başlatmama halinde tazminata ve dört aya kadar boşta
geçen süre için ücret alacağına miktar belirtilmeden karar verilmesi gerekir.

DAVA : (......) adına Avukat (......) ile (.......) AŞ. adına Avukatlar (.......) ve (....)
aralarındaki dava hakkında İstanbul (....) İş Mahkemesinden verilen 14.08.2003 günlü ve 184
Değ. İş sayılı yazısı ile dairemize gönderilmiş ve davalı avukatınca duruşmalı olarak temyiz
edilmiş ise de; işin mahiyeti itibarıyla duruşma isteminin reddine, incelemenin evrak üzerinde
yapılmasına karar verildikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
KARAR : 1. Dosyadaki yazılara toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici
sebeplere göre, davalının aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde
değildir.
2. Davacı ile davalı banka 1.5.1999 tarihli avukatlık sözleşmesi imzalamışlardır. Bir yıl
süreli öngörülen bu sözleşme sonraki yıllarda yenilenerek belirsiz süreli hale gelmiştir.
Sözleşmede uyuşmazlıkların hakem yolu ile çözümlenmesi belirtilmiştir. Taraflar arasındaki
sözleşmenin da vali tarafından feshedilmesi üzerine, davacı hakem kurulunun oluşumu için iş
mahkemesine müracaat etmiş ve bu kurulun oluşumuna ilişkin İstanbul 8. İş Mahkemesinin
22.05.2003 gün ve 28 7-533 sayılı kararı Dairemizin 23.06.2003 gün ve 11176-11697 sayılı
ilamı ile onararak kesinleşmiştir.
Davacı bu uyuşmazlıkta hakem yolu ile işverence gerçekleştirilen feshin geçersizliğine,
işe iadesine, işe başlatmama halinde iş güvencesi tazminatına, boşta geçen süre için ücret
alacağına, ihbar ve kıdem tazminatına, yıllık ücretli izin alacağına ve sözleşmeden kaynaklanan
ücret alacağına karar verilmesini talep etmiştir.
Hakem Kurulunca aradaki sözleşmenin iş ilişkisi olduğu tespit edildikten sonra, fesih
için gerekçe gösterilmediği belirtilerek feshin geçersizliğine, davacının işe iadesine, miktar
belirtilerek iş güvencesi tazminatı ve boşta geçen süre için ücret alacağı ile kullandırılmayan
yıllık ücretli izin karşılığı izin alacağı ve sözleşmeden doğan ücret alacağına karar verilmiştir.
Taraflar arasındaki iş ilişkisinin iş sözleşmesi alarak yorumlanması ve feshin
geçersizliğine karar verilmesi yerindedir. Zira davacı avukatlık hizmetini, belirli bir mesai
karşılığında davalı işverenin işyerinde onun denetimi ve gözetimi altında ve her ay için
kararlaştırılan ücret karşılığında işverene bağlı olarak vermektedir. İş sözleşmesinin unsurları
olan zaman, bağımlılık ve ücret” koşulları gerçekleşmiştir.
Diğer taraftan 15 Mart 2003 tarihinde yürürlüğe giren ve 1475 sayılı İş Kanununda değişiklik
getiren 4773 sayılı yasa ile feshin geçersizliği işe iade, iş güvencesi tazminatı ve boşta geçen
süre için ücret alacağı uyuşmazlıklarının özel hakem yolu ile çözümlenebileceği
düzenlenmiştir. Davalı işveren belirsiz süreli hale gelen iş sözleşmesini geçerli bir neden
göstermeksizin feshetmiş olduğundan feshin geçersizliğine, işe iadeye, iş güvencesi tazminatı
ile boşta geçen süre için ücret alacağına karar verilmesi de yerindedir.
Ancak feshin geçersizliğinin sonucu alarak öngörülen işe başlatmama halinde tazminat
ve dört aya kadar başta geçen süre için ücret alacağı tespit niteliğinde olup, gerçekleşmeleri
tazminat için başvurma ve işe başlatmama, ücret alacağı için başvurma koşuluna bağlı
olduğundan miktar belirtilmeksizin hüküm altına alınmaları gerekir. Dairemizin uygulaması bu
yöndedir. Hakem Kurulunca işe başlatmama tazminat, ile boşta geçen süre için dört aya kadar
162
ücret alacağına miktar belirtilerek karar verilmesi hatalıdır. Ayrıca feshin geçersizliği ve
sonucuna bağlı iş güvencesi tazminatı ile boşta geçen süre için ücret alacağı istemleri için
maktu harç ve vekalet ücretine karar verilmesi gerekir.
3. Yukarıda açıklandığı üzere iş hukuku ve yargılaması mevzuatında 15 Mart 2003
tarihinde yürürlüğe giren 4773 ve akabinde 10 Haziran 2003 tarihinde yürürlüğe giren 4857
sayılı Kanunlar ile feshin geçersizliği, işe iade ve buna bağlı iş güvencesi ile boşta geçen süre
için ücret alacağı uyuşmazlıkları dışında, kalan diğer iş uyuşmazlıklarının özel hakem yolu ile
çözümlenebileceğine dair bir kural bulunmamaktadır. İş ilişkilerinden doğan uyuşmazlıkların iş
mahkemelerinde çözümleneceği 5521 sayılı kanunun 1. maddesinde açıkça düzenlenmiştir.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 18.11.1964 gün ve 1964/251 Esas. 1964/506 K Sayılı
kararı bu doğrultudadır. HUMK.‘nun 533. maddesinin 4. bendi uyarınca “hakemler yetkileri
dahilinde olmayan meseleye karar veremezler”. Aksi halde bu bozma nedenidir. Somut olayda
hakem kurulu feshin geçersizliği ve sonucu olan istekler dışında yıllık ücretli izin alacağı ile
sözleşmeden doğan ücret alacağına da karar vermiştir. Belirtilen bu düzenlemeler karşısında,
hakem kurulunun ücretli izin ve sözleşmeden kaynaklanan ücret alacağına karar verme
yetkileri bulunmamaktadır. Anılan istekler bakımından uyuşmazlığın iş mahkemelerinde
görülmesi gerekir. Hakem kurulunca izin ve ücret alacağına karar verilmesi isabetsiz
bulunmuştur.
SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarda belirtilen gerekçelerle BOZULMASINA
22/03/2004 gününde oybirliğiyle karar verildi.

163
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ

Esas No. 2003/20424


Karar No. 2003/20629
Tarih: 11.12.2003

ÖZET : İş sözleşmesi feshinin geçersizliği ve işe iade davası için öngörülen hak
düşürücü süre ihbar önelinin sonunda gerçekleşen fesih tarihi itibari ile değil, feshin
bildirildiği tarih itibariyle işlemeye başlar. Bu süre hak düşürücü süre olup mahkemece
re’sen nazara alınmalıdır.

DAVA : Davacı, işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır.
Hüküm duruşmalı olarak süresi içinde dayalı avukatı tarafından temyiz edilmiş ise de;
işin mahiyeti itibariyle duruşma isteminin reddine, incelemenin evrak üzerinde yapılmasına
karar verildikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü;
KARAR : Davacı hizmet sözleşmesinin 25.04.2003 tarihinde tebliğ edilen bildirim ile
geçerli bir nedene dayanılmaksızın 05.06.2003 tarihi itibariyle feshedildiğini ileri sürerek; 1475
Sayılı Kanunun 4773 Sayılı Kanunla değişik 13. vd. maddelerine göre feshin geçersizliğine, işe
iadesine karar verilmesini, bir yıllık ücret tutarında tazminat ve ücret alacakları hakkında da
hüküm kurulmasını istemiştir.
Davalı, davanın 1475 Sayılı Kanunun 4773 Sayılı Kanun ile değişik 13/C maddesinde
düzenlenen hak düşürücü sürede açılmadığını ve feshin geçerli nedene dayandığını savunmuş;
davanın reddini istemiştir.
Mahkemece istekler hüküm altına alınmıştır.
1475 Sayılı Kanunun 4773 Sayılı Kanunla değişik 13/C maddesine göre, fesih
bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde dava açılması gerekir. Davacıya fesih
25.04.2003 tarihinde bildirilmiş olup, dava 04.07.2003 tarihinde açılmıştır. Anılan maddede
düzenlenen süre hak düşürücü süre olup, mahkemece re’sen nazara alınmalıdır. Madde
hükmüne göre, fesih tarihinin değil, feshin bildirildiği tarihin esas alınması gerektiği de açıktır.
Buna göre davanın reddi gerekirken kabulüne karar verilmesi hatalı olduğundan, aynı
maddenin son fıkrası uyarınca aşağıdaki gibi hüküm kurulmuştur.

SONUÇ : 1. (.......) İş Mahkemesinin 04.11.2003 tarih, 2003/543 Esas, 818 Karar sayılı
kararının BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. Davanın reddine,
3. Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
4. Avukatlık Ücret Tarifesine göre 300.000.000.-TL vekalet ücretinin davacıdan alınıp
davalıya verilmesine,
5. Davacının yaptığı masrafların üzerinde bırakılmasına,
6. Davalı tarafından yapılan temyiz gideri 7.000.000.-TL’nin davacıdan alınıp davalıya
verilmesine,
7. Peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, kesin olarak 11.12.2003
gününde oybirliğiyle karar verildi.

164
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/1424
Karar No. 2004/12595
Tarih: 26.05.2004

• GEÇERSİZ FESİH
• İŞE İADE
• İBRANAME

• (4857 s. İş K. m. 19, 20)


• (1475 s. İş K. m. 13, 13B)

Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, davayı reddetmiştir.
Hüküm süresi içinde davacı avukatınca temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği
konuşulup düşünüldü:

YARGITAY KARARI
Davacının davalıya ait işyerinde iş sözleşmesine dayalı olarak 19.4.2001 tarihinden
itibaren başlayan çalışması 24.3.2003 tarihinde sona ermiştir.
Davacı hizmet aktinin işveren tarafından sona erdirildiğini savunmuş, davalı ise sağlık
raporu sonrasında işveren ile karşılıklı anlaşma sonucunda ibraname ile bir kısım haklarından
vazgeçmek suretiyle işten ayrıldığını kıdem tazminatı ile diğer haklarını aldığını savunmuştur.
Mahkemece ibranameye değer verilerek işe iade davasının reddine karar verilmiştir.
Fesih tarihinde yürürlükte bulunan 4773 sayılı kanun ile değişik 1475 sayılı iş
kanununun 13/B maddesine göre işveren fesih bildirimini yazılı olarak yapmak ve fesih
sebebini açık ve kesin şekilde belirtmek ve işçiden hakkındaki iddialara karşı savunmasını
almak zorundadır.
Her ne kadar davalı anlaşma suretiyle davacının işten kendisinin ayrıldığını savunmuş
ise de personel işten ayrılma formunda ve işten ayrılma bildirgesinde işten çıkış nedeninin
1475 Sayılı İş Kanununun 13. maddesi uyarınca işveren tarafından yapıldığı görülmektedir.
Davacının performans değerlendirme formunda en üst puan olan 4'er puanla hakkında
değerlendirme yapıldığı otel işlerinin mutfak departmanında soğuk meze şefi olan davacının iş
sözleşmesinin feshinde geçerli bir nedene dayanılmadığı, ibranamenin içerdiği kıdem tazminatı
için geçerli olabileceği, işe iade ve iş güvencesi hükümlerini içermediğinden süresi içinde işe
iade talebi bulunan davacının davasının kabulüne karar vermek gerekirken yazılı şekilde reddi
hatalı bulunmuş, yerel mahkeme kararının bozularak ortadan kaldırılmasına ve davanın kısmen
kabulüne karar vermek gerekmiştir.
SONUÇ : Yukarıda gösterilen gerekçelerle;
1- Kemer Asliye Hukuk (İş) Mahkemesinin 03.10.2003 tarih ve 2003/135 Esas,
2003/440 Karar sayılı kararının bozularak ortadan kaldırılmasına,
2- Davanın, kısmen kabulü ile davacının iş sözleşmesinin feshinin geçersizliğine ve işe
iadesine,
3- Davacının, kararın kesinleşmesinden itibaren 6 işgünü içinde işe başlamak için
işverene başvurması halinde işverence işe başlatılmaması halinde taktiren altı aylık ücreti
tutarında tazminatın davalıdan alınıp davacıya verilmesi gerektiğinin tespitine,
4- Davacının, süresi içinde işverene başvurması halinde mahkeme kararının
kesinleşmesine kadar çalıştırılmadığı süre içinde en çok dört aya kadar doğmuş bulunan ücret
ve diğer haklarının kendisine ödenmesi gerektiğinin tespitine,

165
5- Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6- Davacı kendisini vekille temsil ettirdiğinden 300.000.000 TL. vekalet ücretinin
davalıdan alınıp davacıya verilmesine,
7- Davacının yaptığı 23.200.000 TL yargılama masrafının davalıdan alınarak davacıya
verilmesine kesin olarak 26.5.2004 gününde oybirliğiyle karar verildi.

166
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/021425
Karar No. 2004/022545
Tarih: 07.10.2004

• SENDİKAL NEDENLERLE FESİH


• İŞE İADE
• İŞE İADE DIŞINDA AYRICA SENDİKAL TAZMİNAT İSTENMEMESİ
• KÖTÜNİYET TAZMİNATI
• TALEPLE BAĞLILIK İLKESİ
• VEKALET ÜCRETİ

• (1086 s. HUMK. m. 74)


• (2821 s. Sendikalar K. m. 31)
• (4857 s. İş K. m. 18, 19, 20, 21)

Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, isteği kabul etmiştir.
Hüküm duruşmalı olarak süresi içinde davalılar avukatı tarafından temyiz edilmiş ise
de; işin mahiyeti itibarıyla duruşma isteminin reddine, incelemenin evrak üzerinde yapılmasına
karar verildikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
YARGITAY KARARI
Dosyadaki yazılara toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici sebeplere
göre, feshin sendikal nedenle yapıldığı anlaşıldığından davalının feshin geçersizliğine ve işe
iadeye yönelik temyiz itirazları yerinde değildir. Ancak sendikal sebeple feshin yapılmış olsa
da işe başlatmama tazminatının, bir yıllık ücret tutarında belirlenmesi isabetsizdir. Dava
dilekçesinde işe başlatmama tazminatının sekiz aylık ücretle sınırlandırılması nedeniyle
HUMK.nun madde 74 aykırı şekilde istekden fazlasına hüküm kurulamaz. Öte yandan
sendikalar kanununun değişik 31/6. maddesine göre sendika üyeliği veya sendikal faaliyet
sebebiyle iş sözleşmesinin feshi halinde İş Kanununun 18-21 madde hükümleri
uygulanacağından ayrıca sendikal tazminat talep edilemez. Birleştirilen sendikal tazminat
davası bu davadaki işe başlatmama talebini artıramayacağından bu dava nedeniyle ayrıca
vekalet ücretine hükmedilemez. Bu nedenle mahkeme kararının bozularak ortadan
kaldırılmasına ve aşağıdaki şekilde hüküm kurulması gerekmiştir.
HÜKÜM:Yukarıda açıklanan nedenlerle:
1.Gediz Asliye (İş) Mahkemesinin kararının bozularak ORTADAN
KALDIRILMASINA,
2.Davanın KABULÜ ile; işverence yapılan feshin GEÇERSİZLİĞİNE ve davacının
İŞE İADESİNE,
3.Davacının yasal sürede işe başvurmasına rağmen işverenin süresi içerisinde işe
başlatmaması halinde ödenmesi gereken tazminat miktarının işçinin sekiz aylık ücreti olarak
belirlenmesine,
4.Davacının işe iade için işverene süresi içinde başvurması halinde hak kazanılacak
olan ve kararın kesinleşmesine kadar en çok dört aylık ücret ve diğer haklarının davacıya
ödenmesi gerektiğinin belirlenmesine,
5.Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6.Davacı vekille temsil edildiğinden karar tarihinde yürürlükte olan tarifeye göre
300.000.000 TL.vekalet ücretinin davalıdan alınıp davacıya verilmesine,
7.Peşin alınan temyiz harcının yatırana iadesine,

167
8.Davacının yaptığı toplam 60.920.000 TL.yargılama giderinin davalıdan alınıp
davacıya verilmesine kesin olarak 7.10.2004 gününde oybirliği ile karar verildi.

168
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ
Esas No. 2004/9-644
Karar No. 2004/000643
Tarih: 01.12.2004

• İŞE İADE DAVASI


• KESİN KARAR

• (4857 s. İş K. m. 20)

Taraflar arasındaki "işe iade" davasından dolayı yapılan yargılama sonunda; (Ankara
Ondördüncü İş Mahkemesince davanın kabulüne dair verilen 17.3.2004 gün ve 2004/110-117
sayılı kararın incelenmesi davalı vekili tarafından istenilmesi üzerine, Yargıtay 9. Hukuk
Dairesinin 7.6.2004 gün ve 2004/9669-15327 sayılı ilamı ile;
(...İş sözleşmesinin geçerli bir neden olmadan salt emekliliğe hak kazandığı gerekçesi
ile feshedildiğini belirten davacı, 4857 sayılı İş Kanununun 18. ve devamı maddeleri uyarınca
feshin geçersizliğine işe iadesine, işe başlatmama tazminatı ile boşta geçen süre için ücret
alacağına karar verilmesini talep etmiştir. Mahkemece istek kabul edilmiştir. Geçersizliğe
gerekçe gösterilen nedenler, 2003 yılı içinde gerçekleştirilen fesihler için verilen kararlara esas
alınan nedenlerdir. Her dava, dava tarihindeki koşul ve maddi olgular içinde
değerlendirilmelidir. Nitekim davalı işveren davacı ile ilgili fesih gerekçesinde, 2003 yılındaki
fesih nedenlerinden başka, Daire Başkanlıkları ve müdürlüklerin azaltıldığını, tasarruf
tedbirlerine gittiğini, 2003 yılı sonu itibariyle zararın olduğunu belirtmektedir. 2003 yılı
fesihlerin geçersiz sayılmasında, o tarihteki şartlar ve maddi olgular değerlendirilmiş, davalının
öncelikle tasarrufa gitmesi gerektiği, yeni işçi alınmaması gerektiği belirtilmiştir. Somut bu
maddi ve hukuksal olgulara göre, fesih sebebi gösterilen yeni savunma nedenleri üzerinde
durulmalı, bu konular açıklığa kavuşturulmalı, davacının yaptığı iş dikkate alınarak, davalının
davacıya ihtiyacı olup olmadığı araştırılmalı, gerekirse işyeri kayıtları üzerinde bilirkişi
marifetiyle inceleme yapılarak sonuca gidilmelidir. Eksik inceleme sonucu yazılı şekilde karar
verilmesi hatalıdır...) gerekçesiyle oybirliği ile bozularak dosya yerine geri çevrilmekle,
yeniden yapılan yargılama sonunda, mahkemece önceki karar direnilmiştir.
Temyiz Eden : Davalı vekili Hukuk Genel Kurulunca incelenerek direnme kararının
süresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği
görüşüldü:
A- Davacının isteminin Özeti; Davacı vekili, davacının davalıya ait işyerinde
çalışmakta iken SSK'dan yaşlılık aylığı almaya hak kazandığı, davalı işyerinin zarar ettiği
yönündeki gerekçelerle iş sözleşmesinin feshedildiğini, feshin geçerli bir sebebe dayanmadığını
belirtilerek; "feshin geçersizliğinin tespitine, davacının işe iadesine ve işe başlatmama
tazminatı ile boşta geçen süre için ücret alacağına" karar verilmesini istemiştir.
B- Davalının Cevabının Özeti; Davalı vekili, yeniden yapılandırma çalışmaları ve
işyerinde otomasyona geçilmesi nedeniyle istihdam fazlalığının oluştuğu, ayrıca ekonomik kriz
nedeniyle oluşan zarar nedeniyle emekliliğe hak kazanmış personelin iş akitlerinin tüm yasal
hakları verilerek Yönetim Kurulu kararı ile sona erdirildiğini, feshin geçerli nedene dayanması
nedeniyle de davanın yerinde olmadığı nedenle reddi gerektiğini savunmuştur.
C- Yerel Mahkemenin Kararının Özeti; Yerel mahkeme, davalı işverenliğin zarar ettiği
hususunda dosyaya delil sunulmadığı, davacının yaşlılık aylığına hak kazandığı iddiasının ise iş
akdinin feshi için haklı bir neden oluşturmayacağı gerekçesi ile "davanın kabulüne" karar
vermiştir.
D- Temyiz Evresi ve Direnme; Hüküm, davalı vekilinin temyizi üzerine Özel Dairece
yukarıya aynen alınan gerekçeyle bozulmuş, yerel mahkeme bu bozmaya karşı özetle; "4857
sayılı İş Yasasının fesih bildirimine itiraz ve usulü başlıklı 20. maddesinin 3. fıkrası işe iade ile
169
ilgili davaların seri muhakeme usulüne göre 2 ay içinde sonuçlandırılacağını, mahkemece
verilen kararın temyizi halinde, Yargıtay'ca bir ay içinde kesin olarak karar verileceğine
amirdir. Bu durumda Yargıtay Dairesinin mahkeme kararına karşı yeniden yargılama yapılmak
üzere bozma kararı verme yetkisi kaldırılmış olmaktadır. Yargıtay Dairesince mahkeme
kararının bozulmasına karar verildiği takdirde, Yargıtay'ca davanın esası ile ilgili hüküm
oluşturularak kesin karar verileceği, yasal düzenlemenin gereğidir. Verilen bozma kararı
Yasanın amir hükmüne aykırı olmakla, bu usulü nedenle önceki kararda direnilmesinin
gerektiği" gerekçesi ile direnme kararı vermiştir.
E- Maddi Olay; Davacı işçi, davalı Genel Müdürlüğe bağlı insan Kaynakları
Müdürlüğünde daimi kadroda çalışmakta iken, işverence sıralanan bir kısım olumsuz ekonomik
nedenler ile, işletmenin otomasyona geçmesi, yeniden yapılandırma çalışmaları çerçevesinde
bazı müdürlük ve başkanlıkların kapatılması sonucunda işgücü fazlalığının ortaya çıkması ve
davacının SSK'dan yaşlılık aylığına hak kazanmış olması gibi diğer bir kısım nedenlerle iş
akdinin 7.1.2004 tarihinden geçerli olmak üzere "toplu işten çıkarma kapsamında" işçilik
hakları verilmek üzere feshedildiği, davanın yasal süre içinde açılmış olduğu görülmektedir.
F- Gerekçe; Görüldüğü üzere, direnme kararını veren yerel mahkeme, iş Kanununun
20/3. maddesi uyarınca Yargıtay Özel Dairesinin böyle bir hükmü uygun bulmaması halinde
bozup geri çeviremeyeceği ve kendisinin davayı kesin olarak sonuçlandırması gerektiği
görüşündedir.
Sorunun çözümü için dayanılan 4875 sayılı iş Kanunun 20. maddesi ile maddenin
kaynak aldığı uluslararası sözleşmelerinin incelenmesi gerekmektedir. Şöyle ki;
Türkiye tarafından 3999 sayılı Kanunla 1994 yılında onaylanan "Hizmet ilişkisine
işveren Tarafından Son Verilmesi Hakkında 158 sayılı (ILO) Sözleşmesi" ile, hizmet ilişkisine
haksız olarak son verildiği kanısında olan bir işçiye, mahkeme, iş mahkemesi, hakemlik kurulu
veya hakem gibi tarafsız bir merci nezdinde itirazda bulunma hakkı tanınmış, belirtilen bu
mercilerin, son verme nedenlerini ve davayla ilgili diğer vakıaları incelemeye ve son vermenin
haklı olup olmadığına dair bir karar vermeye, taraflarca getirilen kanıtlar ve ulusal mevzuat ve
uygulamaların öngördüğü usuller çerçevesinde son verme nedeni üzerinde bir sonuca varmaya
yetkili kılınmaları gerektiği belirtilmiştir.
158 sayılı Sözleşme doğrultusunda hazırlanan iş güvencesi yasa tasarısı 4773 sayılı
Kanun ile kabul edilmiş, ardından 4857 sayılı iş Kanununda yerini almıştır.
Anılan Kanunun "Fesih bildirimine itiraz ve usulü"nü düzenleyen 20. maddesi;
"İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen
sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay
içinde iş mahkemesinde dava açabilir. Toplu iş sözleşmesinde hüküm varsa veya taraflar
anlaşırlarsa, uyuşmazlık aynı sürede özel hakeme götürülür.
"Feshin geçerli bir sebebe dayandığını ispat yükümlülüğü işverene aittir, işçi feshin
başka bir sebebe dayandığını iddia ettiği takdirde, bu iddiasını ispatla yükümlüdür.
"Dava seri muhakeme usulüne göre iki ay içinde sonuçlandırılır, mahkemece verilen
kararın temyizi halinde Yargıtay bir ay içinde kesin olarak karar verir.
"Özel hakemin oluşumu çalışma esas ve usulleri bu yönetmelikle belirlenir. "Hükmünü
getirmiştir.
Genel Kurulun önüne gelen uyuşmazlık, 4857 sayılı iş Kanununun 20/3. maddesinde
yer alan "mahkemece verilen kararın temyizi halinde Yargıtay ilgili Dairesinin vereceği kararın
kesin olması" kuralından ne anlaşılması gerektiği noktasında toplanmaktadır.
Anılan düzenlemede yer alan, iş akdinin feshinin geçersizliğine ilişkin olarak açılacak
bir davanın seri yargılama usulüne göre kısa süre içerisinde sonuçlandırılması düşüncesi,
işçinin emek gelirinden olanaklar ölçüsünde en kısa süre yoksun kalması ilkesinden doğmuş,
bu nedenle de Yargıtay Özel Dairesince verilecek kararın kesin olması amaçlanmıştır.
Yerel mahkeme, yukarıda da belirtildiği üzere, Yargıtay'ın ilgili Dairesinin önüne gelen
hükmü bozup geri çeviremeyeceği, uygun bulmaması durumunda kendisinin davayı kesin
biçimde sonuçlandıracağı düşüncesindedir.
170
Türk Medeni Kanunu'nun 1. maddesi uyarınca; yasanın sözünden çıkan anlam, özünden
çıkan anlamla bağdaşmıyorsa kabul edilemez. Yasa hükmünün özünün araştırılması ise onun
amacının belirlenmesini zorunlu kılar.
Bu itibarla, yorum yapılırken doğru sonuca ulaşılabilmesi için iş yasası kuralının
amacının (ratio legis) araştırılması gerekir.
Şu hususta kuşku duyulmaması gerekmektedir; temyiz üzerine önüne gelen kararı
inceleyen Özel Daire, dosya içeriğini kendisini sonuca götürecek mahiyette gördüğü takdirde
kararını kesin olarak verecektir. Ancak, Özel Daire dosya içeriğini, kesin olarak karar vermeye
yeterli bulmadığında eksikliklerin giderilmesi amacıyla hükmü bozacak ve giderilmesini yerel
mahkemeden isteyebilecektir. Bir başka anlatımla, Yargıtay Özel Dairesinin bu uyuşmazlığı
nihai olarak neticelendirebilmesi için, iş akdinin feshinin haklı bir sebebe dayanıp dayanmadığı
olgusunun, dosya içeriğinden tam olarak anlaşılır olması gerekir. Madde ile kesin olarak karar
vermeden amaçlanan, yerel mahkemenin dosyasının içeriğinin Özel Daireyi karara götürecek
nitelikte olmasıdır.
Çünkü Yasa, iş akdinin feshinin haklı bir sebebe dayanıp dayanmadığının
belirlenebilmesi için taraflara kanıtlama külfeti yüklemiştir. Önemli olan, tarafların iddia ve
savunmaları doğrultusunda belirttikleri olguların, dayanakları olan bilgi ve belgelerin karara
esas olmak üzere dosyaya yansıtılmış olmasıdır. Mahkemece, taraflarca ileri sürülen olgular ve
dayanağı delillerin toplanması koşuluyla verilecek karar, Yargıtay'ca gerektiğinde tekrar ele
alınıp kesin sonuca bundan sonra ulaşılabilecektir.
Avrupa insan Hakları Sözleşmesinin, adil yargılanma hakkını düzenleyen 6. maddesi ile
herkes, medeni hak ve yükümlülükleriyle ilgili uyuşmazlıklarda hakkaniyete uygun yargılama
yapılmasını isteme hakkına sahiptir, iş hukuku çerçevesinde hak ve yükümlülükler, maddede
belirtilen "medeni hak ve yükümlülükler" kapsamında ele alınmaktadır.
Benzer nitelikteki düzenlemelere; 2821 sayılı Sendikalar Yasasının 4. maddesi, 2822
sayılı Toplu iş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanununun 3, 12, 15 ve 60. maddelerinde de yer
verilirken iş hukukuna yön veren temel ilke ve düşüncelerden hareket edildiği, Hukuk Genel
Kurulu'nun 13.3.1985 gün 1984/9-834 Esas ve 1985/201 Karar sayılı kararında da, benzer bir
konunun ele alındığı görülmüş ve 2822 sayılı Kanunun 15. maddesinde yer verilen "Yargıtay'ca
...kesin karara bağlanır. " hükmü ile yasa koyucunun burada bozma kararına karşı direnme
yolunu kapamayı amaçladığının vurgulandığına işaret edilmiştir.
Belirtilen nedenlerle; tarafların iddia ve savunmaları doğrultusunda ikame edilmek
istenen kanıtlar dosyaya yansıtılarak, sonrasında hüküm kurulmasında yasal zorunluluk vardır.
Ancak maddede yer alan, "Yargıtay kesin olarak karar verir" kuralından hareketle
uyuşmazlığın eksiklikler de içerse her halükarda Yargıtay Özel Dairesince sonuçlandırılmasını
beklemek doğru değildir.
Açıklanan nedenlerle, kesin karar verme hususunun Yargıtay Özel Daire kararının kesin
olduğunu amaçladığı, bunun için de direnmeye konu edilemeyeceğini kabul etmek gerekir.
Yasa koyucu burada açıkça, "Yargıtay'ca kesin olarak karara bağlanır" demek suretiyle, bozma
kararına karşı direnme yolunu kapamış bulunmaktadır.
O halde Özel Dairenin bozma kararına bu nedenle uyulmak gerekirken, önceki kararda
direnilmesi usul ve yasaya aykırıdır. Direnme kararı bozulmalıdır.
SONUÇ : Davalı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile, direnme kararının yukarıda
açıklanan ve Özel Daire bozma kararında gösterilen nedenlerden dolayı HUMK.nun 429.
maddesi gereğince (BOZULMASINA), istek halinde temyiz peşin harcının geri verilmesine,
1.12.2004 gününde oybirliği ile karar verildi.

171
YARGITAY
9. HUKUK DAİRESİ

Esas No. 2005/34211


Karar No. 2006/13168
Tarih: 09.05.2006

• İşe İade Tazminatından Vergi Kesilmesi


• Adli Yargı Yerine İdari Yargıya Başvurulması Gereği

• (4857/18 v.d, GVK 25)

Özet: İşe iade davasında, mahkemece altı aylık brüt ücret tutarında tazminat öden-
mesinin saptanmasına karar verilmiş ise de,işveren ödemeleri yaparken tespit edilen brüt
ücretten kesilmesi gereken vergileri keserek, kalan netini davacıya vermesi ve kestiği ver-
gileri Vergi Dairesine yatırması gerekir. Bu durumda davalının net miktarı ödemesi
yerindedir. Ancak, tarafların açıklamalarından işe başlatmama tazminatından Gelir vergisi
Kanunun 25. maddesi gereğince gelir vergisinin kesilip kesilmeyeceği çekişmelidir. İşe
başlatmama tazminatından gelir vergisi kesilip kesilmeyeceği konusunun halli adli yarıda
mümkün değildir. Tarafların bu hususta idari yargıya giderek ihtilafla ilgili idari yargı
kararı almaları gerekir.

Davacı, icra takibine yapılan itirazın iptali ile icra inkar tazminatının ödetilmesine
karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya
incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:

YARGITAY KARARI
Davacı, mahkemece işe iade davası sonucu verilen 6 aylık işe başlatmama tazminatının
brüt miktarının ödenmesi gerektiği halde icra takibinden önce net miktarının kendilerine
ödendiğini iddia ederek net miktarla brüt miktar arasındaki farkın işverenden tahsilini talep
etmiştir.
Davalı, icra takibine vaki itirazında, işe başlatmama tazminatından yasal kesintileri
yapmak zorunda olduğunu, bu nedenle takibe itiraz ettiğini bildirmiştir.
Davacı ise, davalının itirazının yersiz olduğunu, mahkeme kararı gereği ödemenin brüt
miktarı üzerinden yapılması gerektiğini, itirazın yersiz olduğunu iddia ederek itirazın iptaline,
takibin devamına karar verilmesini talep etmiştir.
Mahkemece, istek doğrultusunda hüküm kurulmuştur.
İşe iade davasında, mahkemece altı aylık brüt ücret tutarında tazminat ödenmesinin
tespitine karar verilmiş ise de, işveren ödemeleri yaparken tespit edilen brüt ücretten, kesilmesi
gereken vergileri keserek, kalan netini davacıya vermesi ve kestiği vergileri Vergi Dairesine
yatırması gerekir. Bu durumda davalının, net miktarı ödemesi yerindedir. Ancak, tarafların
açıklamalarından işe başlatmama tazminatından Gelir Vergisi Kanununun 25. maddesi
gereğince gelir vergisinin kesilip kesilmeyeceği çekişmelidir. Davacı gelir vergisi kesilmemesi
gerektiğini iddia etmekte, davalı ise aksini savunmaktadır. Dava konumuzda ihtilaflı olan
husus ise başlatmama tazminatından gelir vergisi kesilip kesilmeyeceği konusu olup, bu
çekişmenin halli adli yargıda mümkün değildir. Taraflar, bu hususta idari yargıya giderek
ihtilafla ilgili idari yargı kararı almaları gerekir. Temyiz incelemesine konu davamız itirazın
iptali niteliğinde bulunduğundan ve çözümü de idari yargının kararının sonucuna bağlı

172
olduğundan bu konuda alınacak vergi mahkemesi kararı sonucuna göre bir karar verilmek
üzere kararın bozulması gerekmiştir.
SONUÇ: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin
alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 9.5.2006 gününde oybirliği ile karar
verildi.

173
YARGITAY
9.HUKUK DAİRESİ

Esas No. 2006/835


Karar No. 2006/2400
Tarih: 06.02.2006

• (4857 S. K. m. 18, 20, 22)

Dava: Davacı, iş sözleşmesinin geçerli neden olmadan feshedildiğini belirterek feshin


geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.
Yerel Mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü:
Karar: Davacı iş sözleşmesinin geçerli neden olmadan feshedildiğini belirterek,feshin
geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini talep etmiştir.
Mahkemece savunmaya değer verilerek, "davacının sözleşmedeki nakil yetkisi uyarınca
başka ilde görevlendirildiği, davacının bu görevlendirmeyi kabul etmeyerek yeni görev yerinde
işe başlamadığı, iş sözleşmesini başlamayarak davacının sona erdirdiği gerekçesi ile", davanın
reddine karar verilmiştir.
Davacı işe girerken imzaladığı sözleşmede işverenin diğer illerindeki işyerlerine
atanmayı ve oralarda görev yapmayı kabul etmiş bulunmaktadır. Kural olarak, işveren hangi
işyerinde ne kadar işçi çalıştıracağını işyeri ihtiyaçlarına göre belirleme hakkına sahiptir. Bu,
işverenin yönetim hakkı ile ilgilidir.
İşverenin bu hakkını kötüye kullandığı kanıtlanmadıkça, hakim işverenin bu eylemine
müdahale etme hakkına sahip değildir.
Somut olayda, uzun süredir İ. il sınırları içinde davalıya ait işyerinde çalışan davacı,
sözleşmedeki yetki kullanılarak davalı işverence çok uzak bir ilde görevlendirilmiş ve bu
görevlendirmenin geçici olduğu, davacının daha sonra yeni açılacak Bingöl şubesinde
görevlendirileceği belirtilmiştir. Diğer taraftan davalı işverenin bu şekilde atama yaptığı işçiler
yerine yeni işçi aldığı da tanıklarca beyan edilmiştir. Davacı, bu görevlendirmeyi yazılı olarak
kabul etmemiş ve eski işyerinde işe devam edeceğini yazılı olarak açıklamıştır. Ancak davalı
işveren, davacıyı eski görev yerine kabul etmemiştir.
Belirtmek gerekir ki, İ. il sınırları içinde uzun süre görev yapan ve davacının, bu yerin
çok uzağında bulunan, henüz açılmayan ve açılacağı da kesin olmayan bir yerde
görevlendirilmesi, yerine yeni işçi alınması, görevlendirme konusunda neden gösterilmemesi
gibi maddi olgular dikkate alındığında, davalı işverenin sözleşmedeki nakil yetkisini kötüye
kullandığı anlaşılmaktadır. Nakil yetkisinin kötüye kullanılması nedeni ile davacının bu
görevlendirmeyi kabul etmemesi, 4857 sayılı iş Kanunu'nun 22. maddesine uygundur. Davalı
işveren, davacı işçiyi eski görev yerine kabul etmemiş ve bu kabul etmeme için, yazılı ve
geçerli nedenler sunamamıştır. Somut bu maddi olgulara göre, iş sözleşmesi geçersiz ve haksız
nedenlerle davalı işverence feshedildiğinden, feshin geçersizliğine ve davacının işe iadesine
karar verilmesi gerekir. Mahkemece yazılı şekilde davanın reddine karar verilmesi hatalıdır.
4857 sayılı iş Kanununun da düzenlenen ve feshin geçersizliğinin sonucuna bağlanan
işe başlatmama tazminatı ve hoşta geçen süre ücret alacağı, davacının başvurusu ve davalının
işe başlatmaması halinde uygulanması gereken tespit niteliğinde hükümler olduğundan, talep
olsun olmasın, resen miktar belirtilmeksizin karar altına alınmalıdır. Ayrıca tespit niteliğindeki
bu hüküm nedeni ile, karar harcı ve vekalet ücretinin maktu olarak takdiri gerekir.
4857 sayılı İş Yasasının 20/3 maddesi uyarınca Dairemizce aşağıdaki şekilde karar
verilmiştir.
Sonuç: Yukarda açıklanan gerekçe ile;
174
1- Mahkemenin kararının BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA,
2- Feshin GEÇERSİZİLİĞİNE ve davacının İŞE İADESİNE,
3- Davacının yasal süre içinde başvurusuna rağmen davalı işverence süresi içinde işe
başlatılmaması halinde ödenir esi gereken tazminat miktarının davacının kıdemi, fesih nedeni
dikkate alınarak takdiren davacının 6 aylık brüt ücreti tutarında BELİRLENMESİNE,
4- Davacı işçinin işe iadesi için işverene süresi içinde müracaatı halinde hak
kazanılacak olan ve kararın kesinleşmesine kadar en çok 4 aya kadar ücret ve diğer haklarının
davalıdan tahsilinin GEREKTİĞİNE,
5- Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6- Davacının yapmış olduğu 50.00 YTL yargılama giderinin davalıdan tahsili ile
davacıya verilmesine, davalını; yaptığı yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına,
7- Karar tarihinde yürürlükte bulunan tarifeye göre 400.00 YTL ücreti vekaletin
davalıdan alınarak davacıya verilmesine,
8- Peşin alınan temyiz harcının isteği halinde ilgilisine iadesine, Kesin olarak 6.2.2006
gününde oybirliğiyle karar verildi. (¤¤)

175
YARGITAY
9.HUKUK DAİRESİ

YARGITAY İLAMI

ESAS NO : 2004/4501
KARAR NO : 2004/4971
MAHKEMESİ : Bitlis Asliye Hukuk Hakimliği (İş)
TARİHİ : 20.11.2003
NO : 258 - 333
DAVACI : Cemil Mete adına Avukat Hüseyin ÖZ
DAVALI : Bitlis Belediye Başkanlığı adına Avukat Enver Derin
DAVA : Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.

Yerel Mahkeme, davayı reddetmiştir.

Hüküm süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü :

Y AR G I T A Y İ L A M I

İş Sözleşmesinin feshinin geçerli bir nedene dayanmadığını iddia eden davacı feshin
geçersizliğine, işe iadesine, işe başlatmama halinde tazminata ve boşta geçen süre için ücret
alacağına karar verilmesini talep etmiştir.

Davalı işveren, iş sözleşmesinin feshedilmediğini, her yıl vize uygulaması ile alınan
işçilerin bir süre çalıştıktan sonra çıkarıldığını, vize uygulamasının sona ermesi ve ekonomik
durum dikkate alınarak davacının geçici olarak çıkarıldığını savunmuştur.

Mahkemece savunmaya değer verilmiş ve mevsimlik işçi olarak çalışan davacının iş


sözleşmesinin fesh edilmeyip, askıya alındığı gerekçesiyle istek red edilmiştir.

Belirtmek gerekir ki vize uygulaması idari bir tasarruf olup, iş sözleşmesinin kurulması
ya da feshedilmesi ile ilgilendirilmesinin olanağı yoktur. Diğer taraftan davalı işverence
yapılan işler sürekli iştir. Mevsimlik iş olarak nitelendirilmesi ve davacının mevsimlik işçi
olarak kabul edilmesi doğru değildir. 4857 sayılı İş Kanununda iş sözleşmesinin askıya
alınması konusunda bir düzenleme bulunmamaktadır. Mahkemece aksi yöndeki düşünce doğru
bulunmamıştır. Kaldı ki; somut olayda davalı işveren vize uygulamasının sona ermesine uzun
bir zaman var iken, yıl ortasında sayılacak bir zamanda fesih işlemini gerçekleştirmiştir. Davalı
işverence feshe dayanak yapılan diğer neden olan ekonomik durum ise kanıtlanamamıştır.
Somut bu maddi ve hukuki olgulara göre yapılan fesih işlemi geçersizdir. Davacı işçinin istemi
yerindedir. Davalı işveren temyiz aşamasında davacının 29.01.2004 tarihli Encümen kararı ile
tekrar işe alınmasına karar vermiş ise de, işe başlayıp başlamadıkları anlaşılmadığı gibi bu
işlemin karardan sonra olması nedeni ile sonuca etkili görülmemiştir.

4857 Sayılı İş Kanununun 20/3. maddesi uyarınca Dairemizce aşağıdaki şekilde hüküm
kurulmuştur.
SONUÇ : Yukarıda açıklanan nedenlerle,
1- Bitlis Asliye Hukuk (İş) Mahkemesinin 20.11.2003 gün, 258 / 333 sayılı kararının
BOZULARAK ORTADAN KALDIRILMASINA,
2- İşverence yapılan feshin GEÇERSİZLİĞİNE ve davacının İŞE İADESİNE,
176
3- Davacının yasal süre içinde başvurmasına rağmen, işverenin süresi içinde işe
başlatmaması halinde ödenmesi gereken tazminat miktarının takdiren işçinin dört aylık ücreti
olarak belirlenmesine,
4- Davacının işe iadesi için işverene süresi içinde başvurması halinde hak kazanılacak
olan ve kararın kesinleşmesine kadar en çok dört aylık ücret ve sosyal hakların davacıya
ödenmesi gerektiğinin belirlenmesine,
5- Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6- Davacı kendisini vekille temsil ettirdiğinden yürürlükte olan tarifeye göre
300.000.000.-TL ücreti vekaletin davalıdan tahsili ile davacıya verilmesine,
7- Peşin alınan temyiz harcının isteği halinde davacıya iadesine,
8- Davacının yaptığı (29.500.000) TL. yargılama giderinin davalıdan tahsili ile davacıya
verilmesine kesin olarak 15.03.2004 tarihinde oybirliği ile karar verildi.

Başkan Üye Üye Üye Üye

E.Doğu B.Özkaya M.Kılıçoğlu T.Özmen S.Öztırat

177
YARGITAY
9.HUKUK DAİRESİ

Esas No. 2003/18040


Karar No. 2003/18119
Tarih: 27/10/2003

ÖZETİ : FESHİN GEÇERSİZLİĞİ - SONUÇLARI. İŞVEREN FESİH


BİLDİRİMİNDE SEBEBİ AÇIKÇA BELİRTMEK ZORUNDADIR. AKSİ TAKDİRDE
YASA GEREĞİ FESHİN GEÇERSİZLİĞİ, İŞÇİNİN İŞE İADESİ, İŞÇİYE TAZMİNAT
ÖDENMESİ SÖZKONUSU OLACAKTIR.

DAVA : Davacı, işe iadesine karar verilmesini istemiştir.

Yerel Mahkeme, davayı reddetmiştir.

Hüküm süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi, gereği
konuşulup düşünüldü :

YARGITAY KARARI

Davacı vekili müvekkilinin iş akdinin geçersiz sebeple feshedildiğini iddia ederek işe iade
davası açmıştır. Mahkemece iş akdinin haklı sebeple feshedildiği, davacının işe iadesini
gerektirir bir husus bulunmadığı gerekçesi ile davanın reddine karar vermiştir. 15 Mart 2003
tarihinde yürürlüğe giren 4773 sayılı Yasa ile 1475 sayılı İş Kanunu 13. maddesine eklenen
13/B bendi gereğince fesih sebebinin açık ve kesin bir şekilde belirtilmesi zorunluluğu
getirilmiştir.

Davalının 30/04/2003 tarihli fesih bildiriminde herhangi bir sebebe dayanılmamıştır. Bu


nedenle aynı yasanın 13/C bendi gereğince açılan davanın kabulü gerekirken reddi isabetsiz
olup, kararın bozulması gerekmiştir.

SONUÇ :

1- Bursa 2. İş Mahkemesinin 28/08/2003 gün ve 2003/611 E., 2003/614 Karar sayılı


kararının bozularak ORTADAN KALDIRILMASINA,
2- İşverence yapılan FESHİN GEÇERSİZLİĞİNE ve davacının İŞE İADESİNE,
3- Davacının yasal sürede başvurusuna rağmen işverenin süresi içinde işe başlatmaması
halinde ödenmesi gereken tazminat miktarının işçinin altı aylık ücret tutarı olarak
belirlenmesine,
4- Davacı işçinin işe iadesi için, işverene süresi içinde müracaatı halinde hak
kazanılacak dört aylık ücretinin davalıdan alınarak davacıya verilmesine,
5- Harç peşin alındığından yeniden alınmasına yer olmadığına,
6- Davacı kendisini vekile temsil ettirdiğinden 200.000.000.-TL vekalet ücretinin
davalıdan alınarak davacıya verilmesine,
7- Davacı tarafından yapılan 25.346.889.-TL. yargılama giderinin davalıdan alınarak
davacıya verilmesine,
8- Peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, kesin olarak 27/10/2003
gününde oy birliği ile karar verildi.

178
YARGITAY
9.HUKUK DAİRESİ

Esas No. 2004/3740


Karar No. 2004/15625
Tarih: 24.06.2004

ÖZÜ : İşçinin yeterliliğinden kaynaklanan geçerli sebeplere dayanarak iş aktinin


feshi halinde davacının verimliliğinin tespiti teknik bilirkişi yoluyla mümkündür.

DAVA : Davacı, feshin geçersizliğine ve işe iadesine karar verilmesini istemiştir.


Yerel mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla dosya incelendi,
gereği konuşulup düşünüldü;
KARAR : Davacı, bir neden bulmak çabası ile performans düşüklüğü gerekçe
gösterilerek ve sübjektif bir değerlendirme ile iş sözleşmesinin 25.08.2003 tarihinde
feshedildiğini belirterek, işe iade, tazminat ve boşta geçen süreye ilişkin ücret alacağı isteğinde
bulunmuştur.
Davalı işveren; ışıl işlem sanayi fırın işçisi olarak 02.01.2001’den beri çalışan davacının
son bir yıldır diğer çalışanlara göre verimsiz çalışıp fırını çok fazla atıl bıraktığından
14.04.2003 günlü ihtarla uyarıldığını, davacının daha fazlasını yapmak için çaba göstereceğini
belirttiğini, 22.08.2003 günü D7 makara pillerinin tav temperini yaparken ışıl işlem talimatında
201 saniye olarak belirtilen hızı, hiçbir emre dayanmadan çevrim kontrol panosundan 24 saniye
yavaşlatmaya ayarlayarak işi 225 saniyede gerçekleştirdiğini, bunun üzerine yazılı savunması
alınarak üretimi % 11.9 değerinde düşürmesi nedeniyle kıdem, ihbar tazminatı ödeyerek 4857
sayılı İş Kanunu’nun 18. maddesine göre geçerli nedenle feshettiğini savunmuştur.
Mahkemece; dinlenen tanıklara göre aynı işi tek kişinin yapması nedeniyle mesainin
sonuna doğru işçilerin zorlandığı bu nedenle 201 saniyede işin yapılamayacağı gerekçesi ile
istek gibi hüküm kurulmuştur.
Davalı işveren, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 18/1 maddesinde yer alan işçinin
yeterliliğinden kaynaklanan geçerli sebebe dayanarak gösterdiği savunması çerçevesinde diğer
işçilerin vardiya performansı çizelgesi, talimat, zaman etüd formu fırınlarla ilgili çizimler
sunmuştur.
Davacının verimliliğinin tespiti teknik bilirkişi yoluyla mümkündür. Çelişkili tanık
anlatımlarına göre hüküm kurulması hatalıdır. Mahkemece uzman bilirkişi yardımı ile
işyerinde keşif yapılarak; yaptırılan işin standartlara uygun olup olmadığı, uygun ise davacının
makul bir süreçte aynı işi yapan diğer işçilere göre bir performans düşüklüğü gösterip
göstermediği, böyle bir performans eksikliği varsa bunun arızi mi, yoksa sürekli mi olduğunu
ve bunun sonucunda bir üretim düşüklüğü meydana gelip gelmediği saptanmalı, bu durumlar
18. madde içeriğinde değerlendirilerek sonucuna göre hüküm kurulmalıdır.
Kabule göre ise; feshin geçersizliğine bağlı olarak verilen tazminat ve boşta geçen
süreye ilişkin ücretle ilgili kararlar tespit niteliğinde kararlardır. Böyle olunca süre olarak
belirlenmeleri yeterli olup ayrıca, rakamsal tutarın da gösterilmesine gerek bulunmamaktadır.
Yazılı nedenle eksik araştırma ve soruşturma ile hüküm kurulması hatalı olup bozmayı
gerektirmiştir.
SONUÇ: Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA,
24.06.2004 gününde oybirliği ile karar verildi.

179
4857 SAYILI İŞ KANUNU’NA GÖRE ÇIKARTILAN
TÜZÜK VE YÖNETMELİKLER

1- 09.12.2003 tarih ve 25311 sayılı Resmi Gazete “İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği”
(Danıştay 10.Dairesi 16.05.2006 tarih ve E :2004-1942, K :2006-3007 sayılı kararları ile
Yönetmelik iptal edilmiştir.)

2- 16.12.2003 tarih ve 25318 sayılı Resmi Gazete “İşyeri Sağlık Birimleri ve İşyeri
Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik”
(Bu Yönetmelik, 15.08.2009 tarih-27320 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri Hakkında Yönetmelik”
58.maddesi ile yürürlükten kaldırılmıştır. )

3- 23.12.2003 tarih ve 25325 sayılı Resmi Gazete “Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik”

4- 23.12.2003 tarih ve 25325 sayılı Resmi Gazete “Gürültü Yönetmeliği”

5- 23.12.2003 tarih ve 25325 sayılı Resmi Gazete “Titreşim Yönetmeliği”

6- 23.12.2003 tarih ve 25325 sayılı Resmi Gazete “Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik
Yönetmeliği”

7- 23.12.2003 tarih ve 25325 sayılı Resmi Gazete “Güvenlik ve Sağlık İşaretleri


Yönetmeliği”

8- 26.12.2003 tarih ve 25328 sayılı Resmi Gazete “Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve


Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik”

9- 26.12.2003 tarih ve 25328 sayılı Resmi Gazete “Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden


Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik”

10- 26.12.2003 tarih ve 25328 sayılı Resmi Gazete “Kanserojen ve Mutajen Maddelerle
Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik”

11- 26.12.2003 tarih ve 25328 sayılı Resmi Gazete “Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda
Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik”

12- 20.01.2004 tarih ve 25352 sayılı Resmi Gazete “İş Güvenliği ile Görevli Mühendis veya
Teknik Elemanların Görev, Yetki ve Sorumlulukları ile Çalışma Usul ve Esasları
Hakkında Yönetmelik” (Bu Yönetmelik, 15.08.2009 tarih-27320 sayılı Resmi Gazetede
yayımlanan “İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” 58.maddesi ile yürürlükten kaldırılmıştır. )

13- 09.02.2004 tarih ve 25368 sayılı Resmi Gazete “Kişisel Koruyucu Donanım
Yönetmeliği”
14- 10.02.2004 tarih ve 25369 sayılı Resmi Gazete “İşyeri Bina ve Eklentilerine Alınacak
Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”

15- 11.02.2004 tarih ve 25370 sayılı Resmi Gazete “Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği”
180
16- 11.02.2004 tarih ve 25370 sayılı Resmi Gazete “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık
ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği”

17- 11.02.2004 tarih ve 25370 sayılı Resmi Gazete “Kişisel Koruyucu Donanımların
İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik”

18- 21.02.2004 tarih ve 25380 sayılı Resmi Gazete “Yer altı ve Yerüstü Maden
İşletmelerinde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği”

19- 22.02.2004 tarih ve 25381 sayılı Resmi Gazete “Sondajla Maden Çıkarılan İşetmelerde
Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği”

20- 28.02.2004 tarih ve 25387 sayılı Resmi Gazete “Yüzdelerden toplanan Paraların İşçilere
Dağıtılması Hakkında Yönetmelik”

21- 28.02.2004 tarih ve 25387 sayılı Resmi Gazete “Sanayi, Ticaret, Tarım ve Orman
İşlerinden Sayılan İşlere İlişkin Yönetmelik”

22- 03.03.2004 tarih ve 25391 sayılı Resmi Gazete “Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği”

23- 03.03.2004 tarih ve 25391 sayılı Resmi Gazete “Konut Kapıcıları Yönetmeliği”

24- 05.03.2004 tarih ve 25393 sayılı Resmi Gazete “İşyerlerinde İşin Durdurulması veya
İşyerlerinin Kapatılmasına Dair Yönetmelik”

25- 05.03.2004 tarih ve 25393 sayılı Resmi Gazete “İşçi Ücretlerinden Ceza Olarak Kesilen
Paraları Kullanmaya Yetkili Kurulun Teşekkülü ve Çalışma Esasları Hakkında
Yönetmelik”

26- 24.03.2004 tarih ve 25412 sayılı Resmi Gazete “ Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör
Mağduru İstihdamı Hakkında Yönetmelik”

27- 31.03.2004 tarih ve 25419 sayılı Resmi Gazete “Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma
Ödeneğine İlişkin Yönetmelik”

28- 04.04.2004 tarih ve 25423 sayılı Resmi Gazete “Çalışma Hayatına İlişkin Üçlü Danışma
Kurulunun Çalışma ve Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik”

29- 06.04.2004 tarih ve 25425 sayılı Resmi Gazete “Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma
Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik”

30- 06.04.2004 tarih ve 25425 sayılı Resmi Gazete “İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma ve
Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği”

31- 06.04.2004 tarih ve 25425 sayılı Resmi Gazete “İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri
Yönetmeliği”

32- 06.04.2004 tarih ve 25425 sayılı Resmi Gazete “Haftalık İş Günlerine Bölünemeyen
Çalışma Süreleri Yönetmeliği”

181
33- 06.04.2004 tarih ve 25425 sayılı Resmi Gazete “Tarım ve Ormandan Sayılan İşlerde
Çalışma Koşullarına İlişkin Yönetmelik”

34- 07.04.2004 tarih ve 25426 sayılı Resmi Gazete “Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği
Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik”

35- 07.04.2004 tarih ve 25426 sayılı Resmi Gazete “İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları
Hakkında Yönetmelik”

36- 07.04.2004 tarih ve 25426 sayılı Resmi Gazete “Postalar Halinde İşçi Çalıştırarak
Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik”

37- 15.04.2004 tarih ve 25434 sayılı Resmi Gazete “Sağlık Kuralları Bakımından Günde
Ancak Yedibuçuk Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmelik”

38- 15.04.2004 tarih ve 25463 sayılı Resmi Gazete “Geçici veya Belirli Süreli İşlerde İş
Sağlığı ve Güvenliği Hakkında Yönetmelik”

39- 28.04.2004 tarih ve 25446 sayılı Resmi Gazete “Hazırlama, Tamamlama ve Temizleme
İşleri Yönetmeliği”

40- 16.06.2004 tarih ve 25494 sayılı Resmi Gazete “Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği”

41- 14.07.2004 tarih ve 25522 sayılı Resmi Gazete “Gebe veya Emzikli Kadınların
Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Yurtlarına Dair Yönetmelik”

42- 09.08.2004 tarih ve 25548 sayılı Resmi Gazete “Kadın İşçilerin Gece Postalarında
Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik”

43- 10.06.2004 tarih ve 25488 sayılı Resmi Gazete “Biyolojik Etkenlere Maruziyet
Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik”

44- 18.10.2004 tarih ve 25617 sayılı Resmi Gazete “Ücret Garanti Fonu Yönetmeliği”

45- 27.11.2004 tarih ve 25653 sayılı Resmi Gazete “Balıkçı Gemilerinde Yapılan
Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik”

46- 15.08.2009 tarih ve 27320 sayılı Resmi Gazete “İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimleri ile
Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri Hakkında Yönetmelik”

47- 31.05.2009 tarih ve 27244 sayılı Resmi Gazete “Ağır ve Tehlikeli İşlerde Çalıştırılacak
İşçilerin Mesleki Eğitimlerine Dair Tebliğ”

Ayrıca 4857 sayılı İş Kanunu’nun geçici 2.maddesi gereğince; 1475 sayılı İş Kanunu’na göre
halen yürürlükte bulunan tüzük ve yönetmeliklerin bu Kanun hükümlerine aykırı olmayan
hükümleri yeni yönetmelikler çıkarılıncaya kadar yürürlüktedir.

Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
182
183
YENİ YÖNETMELİKLERİN BİZE GETİRDİĞİ
EN ÖNEMLİ YENİLİKLER NELERDİR ?

1- RİSK DEĞERLENDİRMESİ YAPMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ GETİRİLMİŞTİR :

1475 sayılı İş Kanunu’na göre çıkartılmış olan tüzük ve yönetmeliklerden farklı olarak tüm
yönetmeliklerde, “Risk Değerlendirme” si yapılacağı ve alınan sonuçlara göre gerekli sağlık ve
güvenlik önlemlerinin belirleneceği hükmü getirilmiştir.
İşveren;
1) İşyerinde risklerden özel olarak etkilenebilecek işçi gruplarının durumunu da kapsayacak
şekilde sağlık ve güvenlik yönünden risk değerlendirmesi yapmakla,
2) Risk değerlendirmesi sonucuna göre, alınması gereken koruyucu önlemlere ve kullanılması
gereken koruyucu ekipmana karar vermekle,
3) Üç günden fazla iş günü kaybı ile sonuçlanan iş kazaları ile ilgili kayıt tutmakla,
4) İşçilerin uğradığı iş kazaları ile ilgili rapor hazırlamakla yükümlüdür.

2- İŞ GÜVENLİĞİ UZMANININ NİTELİĞİ, SAYISI, GÖREV VE YETKİ VE


SORUMLULUKLARI İLE EĞİTİM VE ÇALIŞMA ŞARTLARI BELİRLENMİŞTİR :

İşverenler, işyerindeki sağlık ve güvenlik risklerini önlemek ve koruyucu hizmetleri yürütmek


üzere, işyerinden bir veya birden fazla kişiyi görevlendirmekle yükümlüdürler. Yada işveren,
dışarıdan bu konuda yeterlik belgesi olan uzman kişi veya kuruluşlardan hizmet alır. Ayrıca
sağlık ve güvenlikle görevli kişiler işyerinde bu görevlerini yürütmeleri nedeniyle hiçbir
şekilde dezavantajlı duruma düşmezler. Bu kişilere, söz konusu görevlerini yapabilmeleri için
yeterli zaman verilir.
İş Güvenliği Uzmanı’nın sertifika eğitimleri ve sınavları, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim
ve Araştırma Merkezi (ÇASGEM) tarafından yürütülür.

İş Güvenliği Uzmanlarının sınıflandırması yapılmıştır.


- A Sınıfı İş Güvenliği Sertifikası; en az üç yıl teftiş yapmış İş Müfettişleri, en az on yıl İş
Sağlığı ve Güvenliği Merkezinde çalışmış mühendis veya teknik elemanlara istekleri halinde
ve en az sekiz yıl iş sağlığı ve güvenliği alanında çalıştığını belgeleyen mühendis veya teknik
elemanlara sınavda başarılı olmaları halinde,
B sınıfı sertifikaya sahip en az üç yıl görev yaptığını belgeleyen mühendis veya teknik
elemanlara sınavda başarılı olmaları halinde,
- B Sınıfı İş Güvenliği Sertifikası; en az üç yıl iş güvenliği ile ilgili olarak görev yaptığını
belgeleyen mühendis veya teknik elemanlara sınavda başarılı olmaları halinde,
C sınıfı sertifikaya sahip en az üç yıl görev yaptığını belgeleyen mühendis veya teknik
elemanlara sınavda başarılı olmaları halinde;
- C sınıfı İş Güvenliği Sertifikası; Bakanlıkça sertifika eğitim programlarına katılan ve eğitim
sonunda düzenlenecek sınavda başarılı olan mühendis ve teknik elemanlara verilir.

İş Güvenliği Uzmanlarının çalışacağı yerler belirlenmiştir;


- A sınıfı sertifika sahibi olanlar bütün işyerlerinde,
- B sınıfı sertifika sahibi olanlar I., II., III. ve IV.risk gruplarında,
- C sınıfı sertifika sahibi olanlar I., II., III. risk gruplarında,
görev yaparlar.

3- ORTAK İŞYERİ SAĞLIK BİRİMİ KURMA OLANAĞI GETİRİLMİŞTİR :


184
İşverenler, koruyucu ve acil sağlık ve güvenlik hizmetlerini yürütmek üzere sağlık birimi
kurmakla yükümlüdürler. Ancak ortak sağlık birimi de kurabilirler yada kurulmuş olanlara
ortak olabilirler.

4- İŞYERİ HEKİMLERİNİN ÇALIŞMA SÜRELERİ, KOŞULLARI VE


SERTİFİKALANDIRMA KOŞULLARI YENİDEN DÜZENLENMİŞTİR :

İşyeri hekimi olarak görevlendirilecek hekimlerin Bakanlıkça verilmiş işyeri hekimliği


sertifikasına sahip olmaları gerekir. İşyeri hekimliği sertifikası;
- İş müfettişliği yapmış veya üniversitelerden iş sağlığı bilim doktorası veya bilim uzmanlığı
almış, iş ve meslek hastalıkları yan dal uzmanlığı veya işyeri hekimliği yan dal uzmanlığı almış
olan hekimlere istekleri halinde;
- Bakanlıkça düzenlenen işyeri hekimliği sertifika eğitim programlarına katılan ve eğitim
sonunda düzenlenecek sınavda başarılı olan hekimlere, Bakanlıkça verilir.

İşyeri hekimleri, aşağıda belirtilen sürelerde görev yaparlar;


I. Risk Grubunda yer alan işyerlerine; ayda en az 1 iş günü,
II. Risk Grubunda yer alan işyerlerine; ayda en az 2 iş günü,
III. Risk Grubunda yer alan işyerlerine; ayda en az 3 iş günü,
IV. Risk Grubunda yer alan işyerlerine; ayda en az 4 iş günü,
V. Risk Grubunda yer alan işyerlerine; ayda en az 5 iş günü, gitmek zorundadır.

İşyeri hekimi sertifika eğitimleri ve sınavları, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma
Merkezi (ÇASGEM) tarafından yürütülür.

5- İŞYERİ HEMŞİRESİ/SAĞLIK MEMURU ÇALIŞTIRMA ZORUNLULUĞU


GETİRİLMİŞTİR :

Sağlık biriminde; en az bir işyeri hekimi ile birlikte en az bir Bakanlıkça sertifikalandırılmış
işyeri hemşiresi veya sağlık memuru görevlendirilmesi zorunludur.

6- İŞÇİLERİ BİLGİLENDİRMESİ, EĞİTİMİ VE GÖRÜŞLERİNİN ALINMASI VE


KATILIMLARININ SAĞLANMASI YÜKÜMLÜLÜĞÜ GETİRİLMİŞTİR :

İşveren işyerindeki işçilere; başka işyerlerinden çalışmak üzere kendi işyerine gelen işçilerin de
dahil olmak üzere, işyerinin geneli ile işçinin çalışmakta olduğu bölümde veya yaptığı her işte
yürütülen faaliyetler, sağlık ve güvenlik riskleri, koruyucu ve önleyici tedbirler hakkında bilgi
vermekle, eğitmekle, görüşlerini almak ve katılımlarını sağlamakla yükümlüdür.

7- SAĞLIK VE GÜVENLİK İŞÇİ TEMSİLCİSİ SEÇİLMESİ ZORUNLULUĞU


GETİRİLMİŞTİR :

İşyerinde sağlık ve güvenlikle ilgili çalışmalara katılma, çalışmaları izleme, önlem alınmasını
isteme, önerilerde bulunma ve benzeri konularda işçileri temsil etmeye yetkili, bir veya daha
fazla işçi, sağlık ve güvenlik işçi temsilcisi olarak görev yapar. Sağlık ve Güvenlik İşçi
Temsilcisi, işyerinde çalışan işçiler tarafından seçilir.

8- PATLAYICI ORTAMLARIN SINIFLANDIRILMASI YAPILMIŞTIR :


185
1- Patlayıcı Ortam Oluşabilecek Yerler
TEHLİKELİ; özel önlem alınmasını gerektirecek miktarda patlayıcı karışım oluşabilecek
yerler,
TEHLİKESİZ; özel önlem alınmasını gerektirecek miktarda patlayıcı karışım oluşması
ihtimali bulunmayan yerler olarak sınıflandırılmıştır.

2- Tehlikeli Yerlerin Sınıflandırılması


Bölge 0; Gaz, buhar ve sis halindeki parlayıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan
patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre yada sık sık oluştuğu yerler.
Bölge 1; Gaz, buhar ve sis halindeki parlayıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan
patlayıcı ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana gelme ihtimali olan yerler.
Bölge 2; Gaz, buhar ve sis halindeki parlayıcı maddelerin hava ile karışarak normal çalışma
koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya da böyle bir ihtimal olsa bile
patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı olduğu yerler.
Bölge 20; Havada bulut halinde bulunan yanıcı tozların, sürekli olarak veya uzun süreli yada
sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler.
Bölge 21; Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan yanıcı tozların ara sıra
patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler.
Bölge 22; Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde yanıcı tozların patlayıcı ortam
oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle ihtimal olsa bile bunun yalnızca çık kısa bir süre
için geçerli olduğu yerler olarak sınıflandırılmıştır.

3- Bu Sınıflandırmalara Göre Kullanılacak Ekipmanların Sınıfları


Patlayıcı ortam oluşabilecek tüm yerlerdeki ekipman ve koruyucu sistemler, Muhtemel
Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle İlgili Yönetmelikte belirtilen
kategorilere göre seçilecektir.

Bölge 0 veya Bölge 20 : Kategori 1 ekipman,


Bölge 1 veya Bölge 21 : Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22 : Kategori 1, 2 veya 3 ekipman,

9- PATLAYICI ORTAMLARDA ÇALIŞMA İZNİ HÜKMÜ GETİRİLMİŞTİR :

Gerek tehlikeli işlerin yapılmasında, gerekse başka çalışmaları etkileyecek tehlikeye neden
olabilecek diğer işlerin yapılmasında, bir “Çalışma İzni” sistemi uygulanacaktır. Çalışma izni,
bu konuda yetkili ve sorumlu olan bir kişi tarafından işe başlamadan önce yazılı olarak
verilecektir.

10- KANSEROJEN VE MUTAJEN MADDELERLE ÇALIŞMALARDA İŞÇİLERE


İLGİLİ KAYITLARIN SAKLANMASI HÜKMÜ GETİRİLMİŞTİR :

İşyerindeki maruziyetin sona ermesinden sonra tüm kayıtlar en az kırk yıl süre ile
saklanacaktır. İşyerinde faaliyetin sona ermesi halinde işveren bu kayıtları Bakanlığa vermek
zorundadır.

11- TÜM YÖNETMELİKLERDE İŞÇİLERE BİLGİ ALMA HAKKI VERİLMİŞ,


GÖRÜŞLERİNİN ALINMASI VE KATILIMLARININ SAĞLANMASI
ZORUNLULUĞU GETİRİLMİŞTİR :

İşveren işçilere, işçilerin koruyucu giyim eşyası ve ekipmanın seçimi, giyilmesi ve


kullanılmasının çalışanların sağlık ve güvenliği yönünden etkilerinin belirlenmesi, maruziyetin
yüksek olabileceği durumlar hakkında ve etki meydana getiren olayın nedenleri, alınması
186
gerekli önlemler ve durumun düzeltilmesi için yapılması gerekli işler hakkında bilgi verecektir
ve işçilerin veya temsilcilerinin görüşlerini alacak ve katılımlarını sağlayacaktır.

12- İŞYERLERİNDEKİ GÜVENLİK VE SAĞLIK İŞARETLERİ DÜZENLENMİŞTİR :

İşveren, işyerinde risk değerlendirmesi sonuçlarına göre; çalışma yöntemleri, iş organizasyonu


ve toplu korunma önlemleriyle işyerindeki risklerin giderilemediği veya yeterince
azaltılamadığı durumlarda, güvenlik ve sağlık işaretlerini bulundurmak ve uygun şekilde
kullanmak zorundadır.

13- GÜRÜLTÜ İÇİN RİSK DEĞERLENDİRMESİ VE GEREKLİ DURUMLARDA


ÖLÇÜM ZORUNLULUĞU GETİRİLMİŞTİR :

İşveren; işyerlerinde gürültüden kaynaklanan risklerin belirlenmesi ve değerlendirilmesini


yaparak; işçilerin maruz kaldığı gürültü düzeyini değerlendirecek ve gerekiyor ise gürültü
ölçümü yapacaktır. Kullanılan yöntemler ve aygıtlar, mevcut koşullara, özellikle de ölçülecek
olan gürültünün özelliklerine, maruziyet süresine ve çevresel faktörlere uygun olacaktır.
Yeterli ölçümle tespit edilen haftalık gürültü maruziyet düzeyi 87dB (A) maruziyet sınır
değerini aşmayacaktır.

14- ASBESTLE ÇALIŞMALARDA BAKANLIĞA BİLDİRİM ZORUNLULUĞU


GETİRİLMİŞTİR :

Yönetmelikle, çalışanların asbest tozuna maruziyetlerinin önlenmesi ve bu maruziyetten


doğacak sağlık risklerinden korunma, sınır değerlerin ve diğer özel önlemlerin alınmasına
ilişkin usul ve esaslar düzenlenmiştir. İşveren, Yönetmelik kapsamına giren işyerini çalışmaya
başlamadan önce Bakanlığa bildirmekle yükümlüdür.

15- YAPI İŞLERİNDE KOORDİNATÖRLERİN ATANMASI, SAĞLIK VE


GÜVENLİK PLANI VE BİLDİRİM HAZIRLAMA ZORUNLULUĞU
GETİRİLMİŞTİR :

Aynı yapı alanında bir veya daha fazla işveren veya alt işverenin iş yaptığı durumda, işveren
veya proje sorumlusu, sağlık ve güvenlik konularında bir veya daha fazla koordinatör
atayacaktır. İşveren veya proje sorumlusu, yapı işine başlamadan önce, 7 sağlık ve güvenlik
planı hazırlayacaktır. İşveren veya proje sorumlusu aşağıda belirtilen durumlarda, yapı işine
başlamadan önce inşaatın bilgilerini içeren bildirimi Bakanlığın ilgili bölge müdürlüğüne
vermekle yükümlüdür.

16- KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARIN İŞYERLERİNDE KULLANILMA


KURALLARI BELİRLENMİŞTİR :

İşyerindeki risklerin önlenmesinin veya yeterli derecede azaltılmasının, teknik tedbirlere dayalı
toplu koruma yada iş organizasyonu veya çalışma yöntemleri ile sağlanamadığı durumlarda,
kullanılacak kişisel koruyucuların özellikleri, temini, kullanımı ve diğer hususlarla ilgili usul ve
esaslar belirlenmiştir. Ayrıca, kişisel koruyucu donanımların işyerlerinde kullanılması hakkında
yönetmelikle kişisel koruyucu donanım kullanımına ilişkin “Risk Belirleme Tablosu” örneği
verilmiştir.

187
17- İŞ EKİPMANLARININ KULLANIMINDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ŞARTLARI
BELİRLENMİŞTİR :

İşverence, işçilerin iş ekipmanı kullanımı sırasındaki duruş pozisyonları ve çalışma şekilleri ile
ergonomi prensiplerinin de dikkate alınması hükme bağlanmış, ayrıca sağlık ve güvenlik
yönünden, özel risk taşıyan iş ekipmanlarının kullanım kuralları belirtilmiştir. Bir iş
ekipmanında aranacak asgari gerekler ile iş ekipmanının kullanımı ile ilgili hususlar
belirlenmiştir.

18- KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMINDA CE İŞARETİ ZORUNLULUĞU


GETİRİLMİŞTİR :

İnsan sağlığı ve güvenliğinin korunması amacıyla kullanılan kişisel koruyucu donanımların


imalatı, ithalatı, dağıtımı, piyasaya arzı, hizmete sunumu ve denetimi ile üçüncü şahısların can
ve mal güvenliğinin tehlikelere karşı korunmasına ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle
belirlenmiş ve AT Uygunluk Beyanı düzenlenerek CE işareti taşıyan Kişisel Koruyucu
Donanım veya Kişisel Koruyucu Donanım parçalarının piyasaya arzı yapılabileceğine ilişkin
usul ve esaslar düzenlenmiştir.

19- İŞYERİ BİNA VE EKLENTİLERİNDE BULUNMASI GEREKEN ASGARİ


SAĞLIK VE GÜVENLİK ŞARTLARI BELİRLENMİŞTİR :

Binaların yapısı ve dayanıklılığı, elektrik tesisatı, acil çıkış yolları ve kapıları, yangınla
mücadele, kapalı işyerlerinin havalandırılması, ortam sıcaklığı, aydınlatma, işyeri tabanı,
duvarları, tavanı ve çatısı, pencereler, kapılar ve girişler, ulaşım yolları – tehlikeli alanlar,
yürüyen merdivenler ve bantlar için özel önlemler, yükleme yerleri ve rampalar, çalışma yeri
boyutları ve hava hacmi - çalışma yerinde hareket serbestliği, soyunma yerleri, duş, tuvalet ve
lavabolar v.b. koşullarla ilgili asgari sağlık ve güvenlik şartları belirlenmiştir.

20- KİMYASAL MADDELERİN SINIFLANDIRILMASI VE TANIMLANMASI


YAPILMIŞTIR :

İşyerinde bulunan, kullanılan veya herhangi bir şekilde işlem gören kimyasal maddelerin
tanımlamaları ve sınıflandırmaları yapılmış, kimyasalların tehlikelerinden ve zararlı
etkilerinden işçilerin sağlığını korumak ve güvenli bir çalışma ortamı sağlamak için asgari
şartlar belirlenmiştir.
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

188
İLGİLİ
YÖNETMELİKLER

Hazırlayan : GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU


İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

189
4857 SAYILI İŞ KANUNU GEREĞİNCE ÇIKARILAN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
İLE İLGİLİ YÖNETMELİKLER

- DOĞRUDAN İLGİLİ OLANLAR -

Resmi Gazete Tarih – Sayı Yönetmelik Adı


1- 09.12.2003-25311 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği

2- 16.12.2003-25318 İşyeri Sağlık Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin


Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları
Hakkında Yönetmelik

3- 23.12.2003-25325 Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik


Önlemleri Hakkında Yönetmelik

4- 23.12.2003- 25325 Gürültü Yönetmeliği

5- 23.12.2003-25325 Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliği

6- 23.12.2003-25325 Titreşim Yönetmeliği

7- 23.12.2003-25325 Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği

8- 26.12.2003- 25328 Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik


Önlemleri Hakkında Yönetmelik

9- 26.12.2003-25328 Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların


Korunması Hakkında Yönetmelik

10- 26.12.2003- 25328 Kanserojen ve Mutajen Maddelerle Çalışmalarda


Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik

11- 21.02.2004-25380 Yer altı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Sağlık ve


Güvenlik Şartları Yönetmeliği

12- 22.02.2004-25381 Sondajla Maden Çıkarılan İşletmelerde Sağlık ve


Güvenlik Şartları Yönetmeliği

13- 26.12.2003-25328 Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve


Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik

14- 20.01.2004-25352 İş Güvenliği ile Görevli Mühendis veya Teknik


Elemanların Görev, Yetki ve Sorumlulukları ile
Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik

15- 09.02.2004-25368 Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği

16- 10.02.2004-25369 İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve


Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik

190
17- 11.02.2004-25370 Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği

18- 11.02.2004-25370 İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik


Şartları Yönetmeliği

19- 11.02.2004-25370 Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde


Kullanılması Hakkında Yönetmelik

20- 06.04.2004-25425 Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve


Esasları Hakkında Yönetmelik

21- 07.04.2004-25426 İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Hakkında


Yönetmelik

22- 07.04.2004-25426 Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin


Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik

23- 15.05.2004-25463 Geçici veya Belirli Süreli İşlerde İş Sağlığı ve


Güvenliği Hakkında Yönetmelik

24- 16.06.2004-25494 Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği

25- 14.07.2004-25522 Gebe veya Emzikli Kadınların Çalıştırılma


Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Yurtlarına
Dair Yönetmelik

26- 09.08.2004-25548 Kadın İşçilerin Gece Postalarında Çalıştırılma


Koşulları Hakkında Yönetmelik

27- 10.06.2004-25488 Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin


Önlenmesi Hakkında Yönetmelik

28- 27.11.2004-25653 Balıkçı Gemilerinde Yapılan Çalışmalarda Sağlık ve


Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik

29- 15.08.2009-27320 İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimleri ile Ortak


Sağlık ve Güvenlik Birimleri Hakkında Yönetmelik

30- 31.05.2009-27244 Ağır ve Tehlikeli İşlerde Çalıştırılacak İşçileriin


Mesleki
Eğitimlerine Dair Tebliğ

Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

191
192
- DOLAYLI OLARAK İLGİLİ OLANLAR :

Resmi Gazete Tarih – Sayı Yönetmelik Adı


1- 28.02.2004-25387 Yüzdelerden Toplanan Paraların İşçilere Dağıtılması
Hakkında Yönetmelik

2- 28.02.2004-25387 Sanayi, Ticaret, Tarım ve Orman İşlerinden Sayılan


İşlere İlişkin Yönetmelik

3- 03.03.2004-25391 Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği

4- 03.03.2004-25391 Konut Kapıcıları Yönetmeliği

5- 05.03.2004-25393 İşyerlerinde İşin Durdurulmasına veya İşyerlerinin


Kapatılmasına Dair Yönetmelik

6- 05.03.2004-25393 İşçi Ücretlerinden Ceza Olarak Kesilen Paraları


Kullanmaya Yetkili Kurulun Teşekkülü ve Çalışma
Esasları Hakkında Yönetmelik

7- 24.03.2004-25412 Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör Mağduru İstihdamı


Hakkında Yönetmelik

8- 31.03.2004-25419 Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneğine İlişkin


Yönetmelik

9- 04.04.2004-25423 Çalışma Hayatına İlişkin Üçlü Danışma Kurulunun


Çalışma ve Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik

10- 06.04.2004-25425 İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla


Sürelerle Çalışma Yönetmeliği

11- 06.04.2004-25425 Tarım ve Ormandan Sayılan İşlerde Çalışma


Koşullarına İlişkin Yönetmelik

12- 06.04.2004-25425 Haftalık İş Günlerine Bölünemeyen Çalışma


Süreleri Yönetmeliği

13- 06.04.2004-25425 İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği

14- 07.04.2004-25426 Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen


İşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul ve Esaslar
Hakkında Yönetmelik

15- 15.04.2004-25434 Sağlık Kuralları Bakımından Günde Ancak


Yedi buçuk Saat veya Daha Az Çalışılması
Gereken İşler Hakkında Yönetmelik

16- 28.04.2004-25446 Hazırlama, Tamamlama ve Temizleme İşleri


Yönetmeliği

193
17- 18.10.2004-25617 Ücret Garanti Fonu Yönetmeliği

Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

194
- DOĞRUDAN İLGİLİ OLANLAR –

1- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETMELİĞİ (09.12.2003 tarih-25311 sayılı Resmi


Gazete) :

1- Yönetmelik işyerlerinde sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesini amaçlamaktadır.


Bunun için :
- Mesleki risklerin önlenmesi,
- Sağlık ve güvenliğin korunması,
- Risk ve kaza faktörlerinin ortadan kaldırılması,
- İşçi ve temsilcilerinin eğitimlerinin ve görüşlerinin alınması,
- Yaş, cinsiyet ve özel durumları sebepleriyle korunması gereken kişilerin çalışma şartları
prensiplerini düzenlemiştir.
2- Bu hususları temin ile işveren yükümlüdür.
(İşyeri işverenlerimiz Tüzel kişi olduklarından İş Kanunu gereği bu yükümlülüğün işveren
vekillerince temin edilmesi gerekip sorumluluk müşterektir.)
3- Araçlar, sistemler, işçiler, bilgilendirmeler işe uygun olmalıdır.
4- İşyerlerinde sağlık ve güvenlik risklerini önlemek ve koruyucu hizmetleri yürütmek üzere en
az bir kişi görevlendirilecektir. (8 nolu Yönetmelikte belirtilen kişi veya kişiler)
5- İşçilerin bilgilendirilmeleri icap etmektedir.
6- İşçilerin ve temsilcilerinin bu konuda görüşlerinin alınması gerekmektedir.
7- İşçi Temsilcisi sağlık ve güvenlik konularında temsilci olup işçiler risk, eksiklik ve
aksaklıkları bu temsilciye ve işverene bildireceklerdir.
Sağlık ve güvenlik işçi temsilcisi işyerinde sağlık ve güvenlikle ilgili çalışmalara katılma,
izleme, önlem alınmasını isteme hakkına sahip olur. İşyerinde çalışan işçilerce seçilir.
8- Kadınlar, çocuklar, yaşlılar, özürlüler ve diğer hassas risk grupları tehlikelere karşı özel
korunurlar.

Not : Danıştay 10.Dairesi 16.05.2006 tarih ve 2006/3007 sayılı kararları ile Yönetmelik iptal
edilmiştir.
(Eki : Yönetmelikle ilgili T.C.Danıştay 10.Dairesi kararı ektedir. (16.05.2006 tarih –
2006-3007 Karar)

Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

195
196
197
198
2- İŞYERİ SAĞLIK BİRİMLERİ VE İŞYERİ HEKİMLERİNİN GÖREVLERİ İLE
ÇALIŞMA USUL VE ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİK (16.12.2003 tarih-25318
sayılı Resmi Gazete) :

1- Madde 1 – Bu Yönetmelik işyeri sağlık birimlerinin kuruluşu, yapılanması, çalışma usul ve


esasları ile işyeri hekimlerinin nitelikleri, sayısı, işe alınmaları, görev, yetki ve sorumlulukları,
eğitimleri ve çalışma şartları ile ilgili usul ve esasları belirler.
2- Madde 2 – Bu Yönetmelik hükümleri 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu
kapsamında yer alan ve devamlı olarak en az elli işçi çalıştıran işyerlerinde uygulanır.
3- Madde 3 – Bu Yönetmelik, 10/06/2003 tarihli ve 25134 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 81 inci maddesine
dayanılarak çıkarılmıştır.
4- Madde 4 – Bu Yönetmelikte geçen;
……………………
İş Sağlığı Hizmetleri: Çalışanların sağlık gözetimi, öncelikle koruyucu hekimlik hizmetleri,
sağlığın geliştirilmesi, ilk yardım, acil tedavi ve rehabilitasyon hizmetlerini,
Sağlık Birimi: İşyerinde iş sağlığı hizmetlerini yürütmek için gerekli donanım ve personele
haiz birimi,
Ortak Sağlık Birimi: Birden fazla işyerine hizmet vermek üzere kurulan sağlık birimini,
İşyeri hekimi: Bakanlıkça sertifikalandırılmış hekimi,
İşyeri hemşiresi/sağlık memuru: Bakanlıkça sertifikalandırılmış hemşire veya sağlık
memurunu,
ifade eder.
5- Madde 5 – İşverenler, elli ve daha fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde bir sağlık birimi kurmak
zorundadırlar.
İşverenler, işyerlerinde sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamının tesis edilmesi, sağlık
ve güvenlik risklerinin önlenmesi ve koruyucu hizmetlerin yürütülmesi için gerekli tedbirlerin
belirlenmesi, bu tedbirlerin uygulanması ve uygulamaların izlenmesi işlerini yürütmek üzere;
işyerinin risk grubuna ve işçi sayısına göre bir veya daha fazla işyeri hekimi görevlendirmek ve
bu görevlerin yapılması için gerekli yer, donanım ve personeli temin etmekle yükümlüdürler.
İşverenler, işyerinde görev yapan işyeri hekiminin adı, soyadı, adresi, çalışma saatleri
ile yetki ve sorumlulukları konusunda çalışanları bilgilendirmekle yükümlüdürler.
İşverenler, işyeri hekiminin görevini etkili bir şekilde yürütebilmesi amacıyla gerekli
planlama ve düzenlemeler yapmasına ve mesleği ile ilgili gelişmeleri izlemesine imkan sağlar.
İşyeri sağlık hizmetlerinin yürütümünden işveren sorumludur.
6- Madde 7 – Sağlık biriminde; en az bir işyeri hekimi ile birlikte en az bir işyeri hemşiresi
veya sağlık memuru görevlendirilmesi zorunludur.
Sağlık birimi, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürütülebilmesine ve çalışacak
personel sayısına yetecek büyüklükte, kolay ulaşılabilir, tercihen tek katlı bir binada veya
kurulacağı binanın giriş katında olmalıdır. Sağlık birimi; en az bir muayene odası, bir müdahale
odası, bir yardımcı sağlık personeli odası ile bekleme odasından oluşur. Sağlık biriminde
yeterli aydınlatma, havalandırma, ısıtma, soğuk ve sıcak su tesisatı bulunmalı, sağlık biriminin
tabanı kolay temizlenebilen ve yıkanabilen nitelikte olmalıdır. Sağlık birimi Ek-1de belirtilen
araç ve gereçler ile donatılır.
Nitelikleri dolayısıyla devamlı çalışma yapılan işyerlerinde sağlık birimleri çalışma
süresince açık bulundurulur ve en az bir işyeri hemşiresi veya sağlık memuru görevlendirilir.
Normal çalışma süresi dışında kalan vardiya çalışmalarında bu personelin
sağlanamadığı hallerde, sağlık biriminde ilkyardım kursu görmüş en az bir eleman
görevlendirilir.
7- Madde 17 – İşverenler, koruyucu ve acil sağlık ve güvenlik hizmetlerini yürütmek üzere bir
ortak sağlık birimi kurabilir, kurulmuş olanlara ortak olabilirler.

199
Ortak sağlık birimi aynı işkolunda faaliyet gösteren işyerlerine hizmet vermek üzere
kurulabileceği gibi, küçük sanayi siteleri veya organize sanayi bölgeleri gibi aynı alanda
kurulmuş bulunan ve farklı işkollarında faaliyet gösteren işyerlerine hizmet vermek üzere de
kurulabilir.
Ortak sağlık biriminde çalışacak personel sayısı ve nitelikleri, hizmet verilecek
işyerlerinin yer aldığı risk grupları ve çalışanların toplam sayısı dikkate alınarak bu
Yönetmelikte belirtilen diğer kriterlere göre tespit edilir.
Ortak sağlık biriminin tüm giderleri hizmet alan işverenler tarafından karşılanır.
8- Madde 18 – İşyeri hekimi olarak görevlendirilecek hekimlerin Bakanlıkça verilmiş işyeri
hekimliği sertifikasına sahip olmaları gerekir.
9- Madde 27 – İşyeri hemşiresi veya sağlık memuru olarak görevlendirileceklerin Bakanlıkça
verilmiş işyeri hemşiresi veya sağlık memuru sertifikasına sahip olmaları gerekir.
10- İşyerleri Bakanlıkça işkollarına göre işin risk ve ağırlık dereceleri dikkate alınarak I-II-II-
IV- V no ile tasnif edilerek risk guruplarına ayrılacaktır. (Bu tespit Bakanlıkça yapılmış olup
141.sayfada mevcuttur.)
11- Madde 21 – İşyeri hekimleri, aşağıda belirtilen sürelerde görev yaparlar.
İşyeri hekimleri, bu Yönetmelikte belirtilen görevleri eksiksiz olarak yerine getirmek
için;
I inci Risk Grubunda yer alan işyerlerine; ayda en az 1 iş günü,
II inci Risk Grubunda yer alan işyerlerine; ayda en az 2 iş günü,
III üncü Risk Grubunda yer alan işyerlerine; ayda en az 3 iş günü,
IV üncü Risk Grubunda yer alan işyerlerine; ayda en az 4 iş günü,
V inci Risk Grubunda yer alan işyerlerine; ayda en az 5 iş günü,
gitmek zorundadır.
İşe giriş ve periyodik sağlık kontrolleri için çalışan başına yılda en az 30 dakika süre,
yukarıda hesaplanan koruyucu hizmet süresine eklenir.
Ayrıca işyerinde tedavi hizmeti verilmesi durumunda, bu hizmet için gerekli süre
yukarıda belirtilen sürelerin dışında tutulur.
İşyerlerinin, iş sağlığı ve güvenliği açısından hangi risk grubuna gireceği Sosyal
Sigortalar Kurumu iş kazaları ve meslek hastalıkları istatistikleri de göz önünde
bulundurularak; İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürü başkanlığında, Sağlık Bakanlığı, Sanayi
Bakanlığı, Sosyal Sigortalar Kurumu Başkanlığı, İş Teftiş Kurulu Başkanlığı ile en çok üyeye
sahip işçi sendikaları konfederasyonu, Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu, Türk
Tabipleri Birliği ile Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğinden birer temsilcinin oluşturduğu
bir komisyonun görüşleri doğrultusunda her yıl Şubat ayında Bakanlıkça belirlenir.
Bakanlık gerektiğinde Komisyonu toplantıya çağırabilir. Toplantıların gündemi üyelere
toplantı tarihinden 15 gün önce bildirilir. Komisyonun sekreterya işleri Genel Müdürlük
tarafından yürütülür.
Komisyon, kararlarını salt çoğunlukla alır. Eşitlik halinde Başkanın oyu kararı belirler.
Komisyon kararı, karar defterine yazılır ve üyeler tarafından imzalanır.
12- Madde 25 – İşverenler, bu Yönetmelikte belirtilen niteliklere haiz işyeri hekimi veya
hekimleri ile sözleşme yaparlar. Yapılan sözleşmenin bir nüshası Genel Müdürlüğe gönderilir.
Özel kurum ve işyeri hekimleri, çalıştıkları yerlerin sağlık hizmetlerinin başka bir yerde
ikinci bir görev yapmalarına elverişli bulunduğuna dair tabip odalarınca izin verilmesi halinde
işyeri hekimliği yapabilirler.
Sözleşme, Ek-7de verilen örneğine uygun olacak şekilde düzenlenir.
I inci, II inci ve III üncü Risk Gruplarında yer alan ve 1000 işçi çalıştırılan işyerlerinde
tam gün çalışacak bir işyeri hekimi görevlendirilir. 1000 kişiyi aşan hallerde bu Yönetmeliğin
21 inci maddesinde belirtilen kriterlere uygun yeteri kadar hekim eklenir.
IV üncü ve V inci Risk Gruplarında yer alan ve 750 işçi çalıştırılan işyerlerinde tam gün
çalışacak bir işyeri hekimi görevlendirilir. 750 kişiyi aşan hallerde bu Yönetmeliğin 21 inci
maddesinde belirtilen kriterlere uygun yeteri kadar hekim eklenir.
200
13- I no risk grubu en hafif riskli ve V nolu risk grubu en ağır riskli gruptur.
14- Madde 31 – Sağlık biriminde tam gün çalışacak en az bir işyeri hemşiresi veya sağlık
memuru görevlendirilir. Buna ilave olarak;
a) I inci, II inci ve III üncü Risk Gruplarında yer alan ve 500 ve daha fazla işçi
çalıştırılan işyerlerinde her 500 işçi için tam gün çalışacak bir işyeri hemşiresi veya sağlık
memuru görevlendirilir.
b) IV üncü ve V inci Risk Gruplarında yer alan ve 350 ve daha fazla işçi çalıştırılan
işyerlerinde her 350 işçi için tam gün çalışacak bir işyeri hemşiresi veya sağlık memuru
görevlendirilir.
15- Ağır ve tehlikeli işlerin yapıldığı ve sürekli olarak 50 işçinin çalıştığı işyerlerinde
hastalanan veya kazalanan işçilerin işyerine en yakın sağlık kuruluşuna taşınmaları için uygun
taşıt işyerinde hazır bulundurulur. (Ambulans anlamında değil)
16- Sağlık biriminde bulunacak malzemeler listesi Yönetmelikte Ek-I olarak verilmiştir.
17- Nitelikleri dolayısıyla devamlı çalışma yapılan işyerlerinde sağlık birimleri çalışma
süresince açık bulundurulur. (Vardiyalı çalışmalar)
Normal çalışma süresi dışında kalan vardiya çalışmalarında işyeri hemşiresi veya işyeri
sağlık memuru yok ise, sağlık biriminde ilk yardım kursu görmüş en az bir eleman
görevlendirilir.
18- Ortak sağlık biriminde ambulans bulunma zorunluluğu yok ise de bulundurulduğu taktirde
07.12.2006 tarih-26369 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmış “Ambulanslar ve Acil Sağlık
Araçları ile Ambulans Hizmetleri Yönetmeliği” ne uygun olması gerekmektedir.
19- Madde 34 – Bu Yönetmelik, yayımlandığı tarihte yürürlüğe girer.

Ek : Sağlık Raporu Örneği Hazırlayan :


GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
Not : 1- Yönetmelikle ilgili değişiklik İş Güvenliği Emekli
ektedir. Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
2- Yönetmelikle ilgili T.C.Danıştay
10.Dairesi iptal kararı ektedir. (28.02.2006
tarih – 2006-1658 Karar)
3- Sayfa 23 de 5.maddede belirtilen işyeri
sağlık memuru ve işyeri hemşiresi ile
ilgili sertifika eğitimleri Danıştay 10.
Dairesinin E :2005/6257 sayılı ve
18.10.2005 tarihli kararları ile
durdurulmuştur.

Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

Not : Danıştay 10.Dairesinin 28.02.2006 tarih ve 2006/1658 sayılı kararları ile Yönetmeliğin
4.maddesindeki işyeri hekimi tanımı ile 18, 19, 20, 25 ve 26.maddeleri iptal edilmiştir.

Not : Bu Yönetmelik, 15.08.2009 tarih-27320 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “İşyeri


Sağlık ve Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri Hakkında
Yönetmelik” 58.maddesi ile yürürlükten kaldırılmıştır.

201
İŞE GİRİŞ / PERİYODİK MUAYENE RAPORU
İŞYERİNİN
Sicil No
Ünvanı
Adresi
Telefon ve Faks No
İŞÇİNİN
Adı Soyadı
Cinsiyeti Erkek Kadın
Eğitim Durumu İlk Orta Lise MYO Fakülte
Medeni Durumu Bekar Evli Dul Boşanmış Çocuk Sayısı ........ FOTOĞRAF
Ev Adresi
Telefon No
Mesleği
Görev Ünvanı
Çalıştığı Bölüm

DAHA ÖNCE ÇALIŞTIĞI YERLER


İŞKOLU YAPTIĞI İŞ GİRİŞ-ÇIKIŞ TARİHİ NEDEN AYRILDIĞI

ÖZGEÇMİŞİ SOYGEÇMİŞİ
Kan Grubu Anne
Konjenital / Kronik Hastalık Baba
Bağışıklama Kardeş
Tetanos Çocuk
Hepatit
Diğer
TIBBİ ANAMNEZ
1- Son bir yıl içinde aşağıdaki yakınmalardan herhangi birini geçirdiniz mi ?
Balgamlı Öksürük Hayır Evet Evet ise tarihi ...../...../..... Açıklayınız ...........................................
Nefes Darlığı Hayır Evet Evet ise tarihi ...../...../..... Açıklayınız ...........................................
Göğüs Ağrısı Hayır Evet Evet ise tarihi ...../...../..... Açıklayınız ...........................................
Çarpıntı Hayır Evet Evet ise tarihi ...../...../..... Açıklayınız ...........................................
Sırt Ağrısı Hayır Evet Evet ise tarihi ...../...../..... Açıklayınız ...........................................
İshal ve Kabızlık Hayır Evet Evet ise tarihi ...../...../..... Açıklayınız ...........................................
Eklemlerde Ağrı Hayır Evet Evet ise tarihi ...../...../..... Açıklayınız ...........................................
2- Son bir yıl içinde aşağıdaki hastalıklardan herhangi birini geçirdiniz mi ?
Kalp Hastalığı Hayır Evet Evet ise tarihi ...../...../..... Açıklayınız ...........................................
Şeker Hastalığı Hayır Evet Evet ise tarihi ...../...../..... Açıklayınız ...........................................
Böbrek Rahatsızlığı Hayır Evet Evet ise tarihi ...../...../..... Açıklayınız ...........................................
Sarılık Hayır Evet Evet ise tarihi ...../...../..... Açıklayınız ...........................................
Mide veya Oniki Parmak ÜlseriHayır Evet Evet ise tarihi ...../...../..... Açıklayınız ...........................................
İşitme Kaybı Hayır Evet Evet ise tarihi ...../...../..... Açıklayınız ...........................................
Görme Bozukluğu Hayır Evet Evet ise tarihi ...../...../..... Açıklayınız ...........................................
Sinir Sistemi Rahatsızlığı Hayır Evet Evet ise tarihi ...../...../..... Açıklayınız ...........................................
Deri Hastalığı Hayır Evet Evet ise tarihi ...../...../..... Açıklayınız ...........................................
Besin Zehirlenmesi Hayır Evet Evet ise tarihi ...../...../..... Açıklayınız ...........................................

202
Yönetmelik

İşyeri Sağlık Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile


Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelikte
Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik

(04.02.2005 tarih – 25717 sayılı Resmi Gazete)


MADDE 1 — 16/12/2003 tarihli ve 25318 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İşyeri
Sağlık Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında
Yönetmeliğin 28 inci maddesinin (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“b) Bakanlıkça düzenlenen işyeri hemşiresi veya sağlık memuru sertifika eğitim
programlarına katılan ve eğitim sonunda düzenlenecek sınavı başaran hemşire veya sağlık
memurlarına,”
Yürürlük
MADDE 2 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 3 — Bu Yönetmelik hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.

203
T.C.
DANIŞTAY
ONUNCU DAİRE

Esas No: 2004/1253


Karar No: 2006/1658

Davacı : Türk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi Başkanlığı-ANKARA


Vekili : Av. Ziynet Özçelik, Av.Mustafa Güler
Tunus Cad. No.21/3 Kavaklıdere/ANKARA
Davalı :Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı-ANKARA

İstemin Özeti :16.12.2003 tarih ve 25318 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan İşyeri Sağlık
Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında
Yönetmeliğin 4.maddesinin ‘işyeri hekimi’ ve ‘ortak sağlık birimi’ tanımlarının 5, 9, 15, 17,
18, 19, 20, 21, 22, 24, 25, 26.maddelerinin ve 30.maddesinin (b),(c),(e) bentlerinin iptali
istenilmektedir.

Savunmanın Özeti : 4857 sayılı İş Kanunun 81.maddesi ile işyeri hekimlerinin eğitimleri
konusunda yönetmelik çıkarılarak düzenleme yapmak yetkisinin Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı’na verilmiş olması, işyeri hekimliği eğitiminin, Bakanlığın belirleyeceği bir kuruluş
aracılığı ile verilmesini de beraberinde getirdiği, nitekim, 4857 sayılı Kanunun 81.maddesinin
verdiği yetkiye dayanılarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yürürlüğe
konulan İşyeri Sağlık Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları
Hakkında Yönetmeliğin 20.maddesi ile işyeri hekimliği eğitim programının İşyeri Hekimliği
Eğitim Komisyonu tarafından hazırlanması, eğitim programı ve sınavın ise Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi tarafından yürütüleceği öngörülmek suretiyle, işyeri
hekimliği eğitimini verecek kuruluşun belirlendiği, diğer yandan 7460 sayılı Kanun ile kurulan
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi işçi, işveren ve yönetici personele
işyeri hekimliği konusunda eğitim programı hazırlayıp uygulayabildiği gözetildiğinde,
uzmanlarca hazırlanmış benzer bir eğitim programını hekimlere de, işyeri hekimliği
sertifikasını almak üzere uygulayabileceğinin açık olduğu, aktarılan yasa hükümlerinin verdiği
yetki kullanılmak suretiyle yapılan düzenlemede hukuka aykırılık bulunmadığı öne sürülerek
davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.

Danıştay Tetkik Hakimi: Yunus Aykın

Düşüncesi :İşyeri Sağlık Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve
Esasları Hakkında Yönetmeliğinin 4.maddesindeki işyeri hekimi tanımı ile 18, 19, 20, 25 ve
26.maddelerinin iptaline, anılan Yönetmeliğin diğer maddelerine yönelik davanın ise reddine
karar verilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir.

Danıştay Savcısı :Ekrem Atıcı

Düşüncesi :Dava, 16.12.2003 günlü, 25318 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
konulan İşyeri Sağlık Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları
Hakkında Yönetmeliğin 4.maddesinde yeralan “işyeri hekimi” ve “ortak sağlık birimi”
tanımlarının, 9, 15, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 24, 25, 26.maddelerinin ve 30.maddesinin (b),(c),(e)
bentlerinin iptali istemiyle açılmıştır.
10.6.2003 tarih ve 25134 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 4857
sayılı İş Kanunu’nun “işyeri hekimleri” başlıklı 81.maddesinde, “Devamlı olarak en az elli işçi
çalıştıran işverenler, Sosyal Sigortalar Kurumunca sağlanan tedavi hizmetleri dışında kalan,
204
işçilerin sağlık durumunun ve alınması gereken işçi sağlığı ve güvenliği önlemlerinin
sağlanması, ilk yardım ve acil tedavi ile koruyucu sağlık hizmetlerinin yürütmek üzere
işyerindeki işçi sayısına ve işin tehlike derecesine göre bir veya daha fazla işyeri hekimi
çalıştırmak ve bir işyeri sağlık birimi oluşturmakla yükümlüdür.
İşyeri hekimlerinin nitelikleri, sayısı, işe alınmaları, görev, yetki ve sorumlulukları,
eğitimleri, çalışma şartları, görevlerini nasıl yürütecekleri ile işyeri sağlık birimleri, Sağlık
Bakanlığı ve Türk Tabipleri Birliği’nin görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
tarafından çıkarılacak bir yönetmelikte düzenlenir.” hükmüne yer verilmiştir.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından, yukarıda anılan yasa hükmüne
dayanılarak Sağlık Bakanlığı ile Türk Tabipleri Birliği’nin görüşü alınmak suretiyle
hazırlanarak yürürlüğe konulan dava konusu Yönetmeliğin 1.maddesinde yönetmeliğin
amacının; işyeri sağlık birimlerinin kuruluşu, yapılanması, çalışma usul ve esasları ile işyeri
hekimlerinin nitelikleri, sayısı, işe alınmaları, görev, yetki ve sorumlulukları, eğitimleri ve
çalışma şartları ile ilgili usul ve esasları belirlemek olduğu belirtilmiştir.
Yönetmeliğin 4.maddesinde, işyeri hekimi, Bakanlıkça sertifikalandırılmış hekim
olarak tanımlanmış, 18.maddesinde, işyeri hekimi olarak görevlendirilecek hekimlerin
Bakanlıkça verilmiş işyeri hekimliği sertifikasını sahip olmaları gerektiği öngörülmüş,
19.maddesinde, işyeri hekimliği sertifikasının, iş müfettişliği yapmış veya üniversitelerden iş
sağlığı bilim doktorası veya bilim uzmanlığı almış, iş ve meslek hastalıkları yan dal uzmanlığı
veya işyeri hekimliği yan dal uzmanlığı almış, iş ve meslek hastalıkları yan dal uzmanlığı veya
işyeri hekimliği yan dal uzmanlığı almış olan hekimleri istekleri halindi, Bakanlıkça
düzenlenen işyeri hekimliği sertifika eğitim programlarına katılan ve eğitim sonunda
düzenlenecek sınavda başarılı olan hekimlere Bakanlıkça verileceği belirtilmiş, 20.maddesinde
de, işyeri hekimliği sertifika eğitim programlarının hazırlanması, uygulanması, sınav
komisyonunun teşekkülü ve sınavın yapılış şekli ile ilgili usul ve esasların, İşyeri Hekimliği
Eğitim Komisyonu tarafından belirleneceği, Komisyonun, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürünün başkanlığında, İş Teftiş Kurulu Başkanlığı’ndan bir hekim iş müfettişi, İş Sağlığı
ve Güvenliği Merkezi Müdürlüğü’nden bir hekim, Sağlık Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi, Sosyal Sigortalar Kurumu Sağlık işyeri Genel
Müdürlüğü, Türk Tabipler Birliğinden birer üye ile Yükseköğretim Kurul Başkanlığı tarafından
görevlendirilecek iş sağlığı konusunda çalışmaları olan bir öğretim üyesinden oluşacağı
kuralına yer verildikten sonra Komisyonun olağan ya da olağanüstü toplantıya çağrılma,
toplantı ve karar usulü belirlenmiş, Komisyon tarafından belirlenen sertifika eğitim programı
ve sınavının Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi (ÇASGEM) tarafından
yürütüleceği düzenlemesi yapılmıştır.
Her ne kadar, davacı tarafından, 6023 sayılı Türk Tabipleri Birliği Kanunu uyarınca
mezuniyet sonrası sürekli tıp eğitiminde Türk Tabipleri Birliği’nin yetkili ve görevli olduğu,
işyeri hekimliği sertifika eğitiminin 15 yıldan beri Türk Tabipleri Birliği tarafından
sürdürüldüğü ile sürülmüş ise de, 6023 sayılı Türk Tabipleri Birliği Kanunu’nun
incelenmesinden, hekimlere işyeri hekimliği eğitimi ve bu eğitim sonrasında sertifika verilmesi
konusunda Türk Tabipleri Birliğini yetkili kılan açık ve tartışmaya yol açmayacak herhangi bir
yasal düzenlemeye yer verilmediğinden davacının bu iddiası yerinde görülmemiştir.
3146 sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında
Kanunun 1.maddesinde öngörülen amaçlar doğrultusunda, çalışma hayatını, işçi-işveren
ilişkilerini, iş sağlığı ve güvenliğini düzenlemek ve denetlemek yetkisi, Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığı’na ait bulunmakta olup, Bakanlığın görevlerinin sayıldığı 2.maddesinin (g)
bendinde, iş sağlığı ve güvenliğini sağlayacak tedbirleri almak; (p) bendinde, çeşitli mevzuatla
verilen diğer görev ve hizmetleri yapmak, sayılan bu görevler arasında yer almıştır. Ayrıca aynı
Kanunun 12.maddesinin (i) bendinde, tüm çalışanların iş kazaları ve meslek hastalıklarına karşı
korunmaları amacıyla gerekli çalışmaları yaparak tedbirlerin alınmasını sağlamak görevi,
Bakanlığın ana hizmet birimlerinden olan İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü’nün
görevleri arasında sayılmıştır.
205
Yukarıda yer verilen yasa hükümlerine göre, iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması, tüm
çalışanların iş kazaları ve meslek hastalıklarına karşı korunması konusunda, Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığı’nın “düzenleme yapmak” görevi yanında bu konuda gerekli tedbirleri
almak görevi de bulunmaktadır.
4857 sayılı İş Kanunu’nun 81.maddesi ile işyeri hekimlerinin eğitimleri konusunda
yönetmelik çıkarılarak düzenleme yapmak yetkisinin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına
verilmiş olması, işyeri hekimliği eğitiminin, Bakanlığın belirleyeceği bir kuruluş aracılığı ile
verilmesini de beraberinde getireceğine kuşku yoktur. Nitekim, 4857 sayılı Kanunun
81.maddesinin verdiği yetkiye dayanılarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından
yürürlüğe konulan İşyeri Sağlık Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve
Esasları Hakkında Yönetmeliğin 20.maddesi ile işyeri hekimliği eğitim programının İşyeri
Hekimliği Eğitim Komisyonu tarafından hazırlanması, eğitim programı ve sınavın ise Çalışma
ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi tarafından yürütüleceği öngörülmek
suretiyle, işyeri hekimliği eğitimini verecek kuruluş belirlenmiş bulunmaktadır.
Diğer yandan 7460 sayılı Kanun ile kurulan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve
Araştırma Merkezinin işçi, işveren ve yönetici personele işyeri hekimliği konusunda eğitim
programı hazırlayıp uygulayabildiği, gerektiğinde Türk ve yabancı profesör, konferansçı,
mütehassıs ve teknik elemanlar istihdam edebileceği gözetildiğinde, uzmanlarca hazırlanmış
benzer bir eğitim programı hekimlere de, işyeri hekimliği sertifikasını almak üzere
uygulayabileceği açıktır.
Bu arada, 4857 sayılı Kanunun 81.maddesi ile işyeri hekimlerinin eğitimleri konusunda
yayında işyeri hekimlerinin niteliklerini belirleme konusunda da, Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı’na düzenleme yapma yetkisi verildiğine göre, dava konusu Yönetmeliğin 4, 18 ve
19.maddeleri ile işyeri hekimi olarak görevlendirilecek hekimlerin Bakanlıkça verilmiş işyeri
hekimliği sertifikasına sahip olmaları gerektiğinin öngörülmüş olmasında mevzuata aykırılık
bulunmamakta olup, iş sağlığı ve güvenliğini sağlayacak her türlü tedbiri almakla görevli
bulunan davalı Bakanlığın, üstlendiği yasal yükümlülükleri gerçekleştirmek adına, işyeri
hekimi olarak çalışabilecek hekimleri, eğitimi bizzat versin ya da vermesin
sertifikalandırabileceği kuşkusuzdur.
Davacı tarafından 4.maddedeki “ortak sağlık birimi” tanımı ile buna ilişkin
düzenlemenin yer aldığı 17.maddenin, Yönetmeliğin “kapsam” maddesiyle birlikte ele
alındığından 50 ve daha fazla işçi çalıştıran işyerleri için ortak sağlık birimi kurmalarına olanak
tanındığı, İş Kanununun 81.maddesine göre bu tür işyerlerinin ortak sağlık birimi
kuramayacakları, ortak sağlık biriminin yürürlükten kaldırılan yönetmelikteki gibi 50’den az
işçi çalıştıran işyerleri için teşvik edici bir şekilde yer verilmesi gerekirken yer verilmemesinin
hukuka aykırı olduğu ileri sürülmekte ise de; İş Kanunun 81.maddesi uyarınca 50 ve daha fazla
sayıda işçi çalıştıran bütün işyerlerinde bir sağlık birimi kurulması ve işyeri hekimi istihdam
edilmesi zorunluluğuna Yönetmeliğin 5.maddesinde yer verilmesi, işyeri ortak sağlık birimi
kurulmasının 5.maddede öngörülen işyeri sağlık birimi kurulması zorunluluğunu ortadan
kaldırmaması, 5.maddedeki yükümlülük dışında, ayrıca isteğe bağlı olarak ortak sağlık birimi
kurulmasını düzenlemesi karşısında dayanağı yasa hükmüne aykırılığı bulunmadığı gibi,
Yönetmeliğin kapsamının en az 50 işçi çalıştıran işyerleri olması nedeniyle 50’den az işçi
çalıştıran işyerlerinin düzenlenmemesinde de hukuka aykırılık bulunmadığından, davacı
iddialarında isabet görülmemiştir.
Yönetmeliğin 21.maddesinde, işyeri hekimlerinin, bu yönetmelikte belirtilen görevleri
yerine getirmek için, 1.risk grubundaki işyeri için ayda en az 1 iş günü, 2.risk grubundaki
işyerleri için ayda en az 2 iş günü, 3.risk grubundaki işyerleri için ayda en az 3 iş günü, 4.risk
grubundaki işyerleri için ayda en az 4 iş günü, 5.risk grubundaki yerler için ayda en az 5 iş
günü işe gidecekleri belirtilmiş, işe giriş ve periyodik sağlık kontrolleri için çalışan başına yılda
en az 30 dakika sürenin yukarıda hesaplanan koruyucu hizmet süresine ekleneceği öngörülmüş,
ayrıca işyerinde tedavi hizmeti verilmesi durumunda, bu hizmet için gerekli sürenin yukarıda
belirtilen sürelerin dışında tutulacağı belirtildikten sonra işyerlerinin hangi risk grubuna
206
gireceğinin, oluşumu bu maddenin dördüncü fıkrasında belirtilen komisyonun görüşleri
doğrultusunda her yıl Bakanlıkça belirleneceği kurala bağlanmıştır.
Davacı tarafından, ülkemizdeki işyerlerinin hangi risk grubuna gireceğine ilişkin işçi
sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili yeterli bilimsel verilen bulunmadığı, işyeri riski
sınıflandırılmasının yetersiz verilerle uzman olmayan temsilcilerden oluşan komisyonca
belirlenmesinin yerinde olmadığı, iş sağlığı ve işyeri hekimlerinin görevleri dikkate alındığında
öngörülen sürelerin oldukça yetersiz olduğu ileri sürülmüş ise de; komisyonun konuyla ilgili
idari birim, sendika ve meslek birliği temsilcilerinden oluştuğu, 21.maddede öngörülen
komisyon çalışmaları sonucu hazırlanan iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin risk gruplarının
ilgililerce ayrıca dava konusu yapılabileceği, işyeri hekimi için iş sağlığı hizmetlerine ilişkin
olarak öngörülen sürenin koruyucu sağlık hizmetiyle işe giriş ve periyodik sağlık kontrolleri
için öngörülen asgari süre olduğu, işçi sayısı ve işin tehlike derecesi dikkate alınarak
belirlendiği dikkate alındığında, söz konusu düzenlemelerde hukuka aykırılık saptanamamıştır.
Davacı tarafından, Yönetmeliğin 22.maddesinde, işyeri hekiminin görevleri arasında,
kaldırılan Yönetmelikte yer alan “iş kazası soruşturmaları ile bunlara karşı alınacak tedbirlerin
tespiti ile ilgili araştırmalara katılma” görevine yer verilmemesinin noksan düzenleme olduğu,
bu görevin işyeri hekiminin işyerine iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin gereği gibi yerine
getirilmesi göreviyle doğrudan ilgisi bulunduğu belirtilerek 22.maddenin noksan düzenleme
nedeniyle hukuka aykırılık taşıdığı ileri sürülmekte ise de, Yönetmeliğin 12.maddesi,
14.maddesinin son fıkrası, 22.maddesinin c, d, r, s, t bentleri ve 23.maddesi dikkate alındığında
yapılan düzenlemede hukuka aykırılık görülmemiştir.
Yönetmeliğin 15.maddesinde, sağlık biriminde iş sağlığı hizmetleri dışında kalan birinci
basamak tedavi hizmetleri ile ilgili usul ve esasların SSK ile işveren arasında yapılacak
protokole göre belirleneceği öngörülmüştür.
Davacı tarafından, hekimin kabulü ve onayı olmaksızın konunun işveren ve SSK
arasında protokolle düzenlenmesinin 506 sayılı Kanunun 114.maddesine aykırı olduğu ileri
sürülmekte ise de, davalı idarenin savunmasında, Yönetmelik hükümleri uyarınca, işveren ve
işyeri hekimi arasında sözleşme yapıldıktan sonra işverenin tedavi edici sağlık hizmeti talep
etmesi halinde, poliklinik hizmeti ile ilgili ek sürenin sözleşmeye eklendiği, işveren ve hekim
tarafından imza altına alınan bu sözleşme örneğinin diğer belgelerle birlikte yetki talebiyle
SSK’na sunulduğu, dolayısıyla işyeri hekiminin de iradesinin resmi belgeyle SSK’na
sunulduğu belirtildiğinden davacısının buna ilişkin iddiası yerinde görülmemiştir. Anılan
maddeye ilişkin olarak, 6023 sayılı Kanunun 5.maddesi uyarınca işyeri hekiminin bu görevi
yapmasının mesleki açıdan uygun bulunması gerektiği, işyeri hekimleri tarafından SSK adına
verilecek tedavi edici hekimlik hizmetleri için, hekimle yapılacak sözleşmenin niteliği, hizmet
süresinin standartları, usul ve esasların yönetmelikle belirlenmemesinin hukuka aykırı olduğu
öne sürülmüş ise de, dava konusu maddedeki düzenlemenin, 6023 sayılı Yasanın 5.maddesi
hükmünün uygulanmasını engeller nitelikte bulunmaması ve işyeri hekimine, birinci basamak
sağlık tedavi hizmetleri ile ilgili olarak verilecek görevlerin, işyeri hekimliği görevi süresi
dışında kalan sürelerde yerine getirileceğinin açık olması karşısında bu iddialarda hukuki isabet
görülmemiştir.
İşyeri hekimlerinin görev, yetki ve sorumlulukları gereği çalışma ortamının
verimliliğine doğrudan ve dolaylı olarak katkıda bulunacakları açık olduğundan, Yönetmeliğin
24.maddesinde işyeri hekimlerinin sorumlulukları arasında, verimli bir çalışma ortamının
sağlanmasına katkıda bulunmak sorumluluğuna yer verilmesinde hukuka ve hizmet gereklerine
aykırılık bulunmamaktadır.
Davacı tarafından, Yönetmeliğin 25.maddesinde, yürürlükten kaldırılan Yönetmelikte
yer alan, “tabip odası aracılığıyla görevlendirme”nin ortadan kaldırıldığı, işyeri hekimliği
sözleşmesinin içerinin mesleki ve deontolojik yeterliliğine ilişkin tabip odasının denetim
yetkisinin yok sayıldığı, sözleşme içeriğinde yer verilen koşulların yetersiz olduğu, işyeri
hekimlerinin mesleki bağımsızlığının ortadan kaldırıldığı, Yönetmeliğin 26.maddesinde işyeri
hekimin görevine son vermede işverenin fesih yetkisinin her koşulda varlığının kabul edildiği,
207
sözleşmenin feshinin sadece Bakanlığa bildiriminin öngörülmesinin 6023 sayısı Kanuna aykırı
olduğu ileri sürülmekte ise de; Türk Tabipler Birliği’nin 6023 sayılı Kanundan doğan denetim
hakkı ile yetkilerinin kullanılmasına engel oluşturan bir düzenleme bulunmaması, tabiplerin
ikini görev yapmalarında tabip odalarından izin alınmasının aranması, tabiplerin tabip
odalarına karşı sorumluluklarının kaldırıldığına ilişkin bir düzenleme içermemesi ve işyeri
hekimlerinin yetki ve mesleki bağımsızlıklarının Yönetmeliğin 23.maddesinde açıkça
düzenlenmiş olması nedeniyle söz konusu düzenlemelerde hukuka aykırılık bulunmamaktadır.
6283 sayılı Hemşirelik Kanunu’nun 4.maddesinde hemşirelerin vazife ve selahiyetleri
sayılmış, (c) bendinde, hemşirelerin dispanserler ve sağlık kurumlarınca görevlendirildikleri
koruyucu hekimlik işlerinde halka bilcümle sıhhi tedbirleri, sağlık korunma çarelerini ve
müracaat etmeleri lazım gelen sağlık kurumlarını bildirecekleri öngörülmüştür.
1219 sayılı Tababet ve Şuabatı San’atlarının Tarzı İçrasına Dair Kanunun 3.maddesinde
“Sıhhiye ve Muaveneti İçtimaiye Vekaleti tarafından açılan ve idare edilen mekteplerden
mezun küçük sıhhiye memurları ve iş bu mekteplere muadil tedrisat yapan mekteplerden
mezun olup şahadetnameleri Sıhhiye ve Muaveneti İçtimaiye Vekaletince tasdik ve tescil
edilenler talimatnamelerinde yazılı olanlara munhasır kalmak şartıyla küçük ameliyeleri
yapabilirler” hükmü yer almıştır.
Yönetmeliğin 27, 28, 29.maddelerinde işyeri hemşiresi ve sağlık memurunun nitelikleri,
sertifikalandırılmaları, bunlara uygulanacak sertifika eğitimi düzenlenmiş, 31.maddede, sağlık
biriminde tam gün çalışacak en az bir işyeri hemşiresi veya sağlık memurunun
görevlendirileceği kurala bağlanmıştır.
Yönetmeliğin işyeri hemşiresi ve sağlık memurunun görevlerinin belirtildiği
30.maddesinin (b), (c) ve (e) bentlerinde sayılan görevlerin; bazı kayıtların tutulması ve sevk
işlemleri gibi yardımcı hizmetler olarak bu kişilerin kanunen yapabilecekleri görevler
kapsamında kaldığı anlaşıldığından, davacının bu görevlerin hekimin çalışma alanında
bulunduğundan bahisle hukuka aykırı oldukları yolundaki iddiası yerinde görülmemiştir.
Davacının diğer maddelere yönelik iddiaları da yerinde görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle yasal dayanağı bulunmayan davanın reddi gerektiği
düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA


Hüküm veren Danıştay Onuncu Dairesince duruşma için önceden taraflara bildirilmiş
bulunan 28.2.2006 tarihinde davacı vekili Ziynet Özçelik ve Av.Mustafa Güler ile davalı idare
temsilcisi Nurten Taşkaya’nın geldiği, Danıştay Savcısının hazır olduğu görülmekle açık
duruşmaya başlandı. Taraflara usulüne uygun söz verilip dinlendikten, Danıştay Savcısının
düşüncesi alındıktan ve taraflara son kez söz verildikten sonra duruşmaya son verildi. Dava
dosyası incelenip gereği görüşüldü:
Dava, 16.12.2003 tarih ve 25318 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İşyeri Sağlık
Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında
Yönetmeliğin 4.maddesinin ‘işyeri hekimi’ ve ‘ortak sağlık birimi’ tanımlarının, 5, 9, 15, 17,
18, 19, 20, 21, 22, 24, 25, 26 ve 30.maddesinin (b), (c), (e) bentlerinin iptali istemiyle
açılmıştır.
Anayasanın 124.maddesinde, Başbakanlık bakanlıklar ve kamu tüzel kişilerinin kendi
görev alanlarının ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve
bunlara aykırı olmamak şartıyla yönetmelikler çıkarabilecekleri hükme bağlanmıştır.
Dava konusu yönetmeliğin 4.maddesinde, işyeri hekimi, Bakanlıkça sertifikalandırılmış
hekim olarak tanımlanmış olup, 18.maddesinde, işyeri hekiminin nitelikleri düzenlenerek,
işyeri hekimi olarak görevlendirilecek hekimlerin Bakanlıkça verilmiş işyeri hekimliği
sertifikasına sahip olmaları gerektiği; “Sertifikalandırma” başlıklı 19.maddesinde, işyeri
hekimliği sertifikasının, iş müfettişliği yapmış veya üniversitelerden iş sağlığı bilim doktorası
veya bilim uzmanlığı almış, iş ve meslek hastalıkları yan da uzmanlığı veya işyeri hekimliği
yan dal uzmanlığı almış olan hekimlere istekleri halinde, Bakanlıkça düzenlenen işyeri
208
hekimliği sertifika eğitim programlarına katılan ve eğitim sonunda düzenlenecek sınavda
başarılı olan hekimlere Bakanlıkça verileceği belirtilmiştir.
Anılan Yönetmeliğin "Eğitim ve sınav" başlıklı 20.maddesinde de, işyeri hekimliği
sertifika eğitim programlarının hazırlanması, uygulanması, sınav komisyonunun teşekkülü ve
sınavın yapılış şekli ile ilgili usul ve esasların, İşyeri Hekimliği Eğitim Komisyonu tarafından
belirleneceği ifade edilerek; bu Komisyonun, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürünün
başkanlığında, İş Teftiş Kurulu Başkanlığından bir hekim iş müfettişi, İş Sağlığı ve Güvenliği
Merkezi Müdürlüğünden bir hekim, Sağlık Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve
Araştırma Merkezi, Sosyal Sigortalar Kurumu Sağlık İşleri Genel Müdürlüğü, Türk Tabipler
Birliği’nden birer üye ile Yükseköğretim Kurul Başkanlığı tarafından görevlendirilecek iş
sağlığı konusunda çalışmaları olan bir öğretim üyesinden oluşacağı; Komisyonun ne zaman
olağan ya da olağanüstü toplantıya çağrılacağı, toplantı ve karar usulü belirlenmiş olup,
Komisyon tarafından belirlenen sertifika eğitim programı ve sınavının Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi (ÇASGEM) tarafından yürütüleceği öngörülmüştür.
Her ne kadar, davacı tarafından, 6023 sayılı Türk Tabipleri Birliği Kanunu uyarınca
mezuniyet sonrası sürekli tıp eğitiminde Türk Tabipleri Birliği’nin yetkili ve görevli olduğu,
işyeri hekimliği sertifika eğitiminin 15 yıldan beri Türk Tabipleri Birliği tarafından
sürdürüldüğü ileri sürülmüş ise de, 6023 sayılı Türk Tabipleri Birliği Kanununun
incelenmesinden, hekimlere işyeri hekimliği eğitimi ve bu eğitim sonrasında sertifika verilmesi
konusunda Türk Tabipleri Birliğini yetkili kılan açık ve tartışmaya yol açmayacak herhangi bir
yasla düzenlemeye yer verilmediğinden davacının bu iddiası yerinde görülmemiştir.
4857 sayılı İş Kanununun 81.maddesinin ikinci fıkrasında, Sağlık Bakanlığı ve Türk
Tabipleri Birliğinin görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından
çıkarılacak yönetmelikte düzenlenecek hususlar arasında işyeri hekimlerinin eğitimleri de yer
almıştır. Anılan madde gereği Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın işyeri hekimliği
eğitimi konusunda düzenleme yapma yetkisi bulunduğu ve bu kapsamda hekimlere yönelik
işyeri hekimliği eğitimi ile ilgili usul ve esasları belirleyebileceği kuşkusuzdur. Çalışma ve
Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın bu konuda sahip olduğu düzenleme yetkisine dayanarak,
hekimlere yönelik işyeri hekimliği eğitiminin Bakanlık ve Bakanlığa bağlı eğitim kuruluşu
aracılığıyla verilmesi şeklinde düzenleme yapması da mümkün olup, dava konusu İşyeri Sağlık
Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma ve Usul ve Esasları Hakkında
Yönetmelikle de, belirtilen şekilde bir düzenleme yapıldığı anlaşılmakla beraber, yapılan bu
düzenlemenin hukuka ve hizmet gereklerine uygunluğunun denetiminin yargı yerince
yapılacağı da kuşkusuzdur.
3146 sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında
Kanunun 2.maddesinde, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın görevleri sayılmış ve
maddenin (e) bendinde, çalışanların mesleki eğitimlerini sağlayıcı tedbirleri almanın, (g)
bendinde de, iş sağlığı ve güvenliğini sağlayacak tedbirleri almanın Bakanlığın görevlerinden
olduğu belirtilmiştir, ancak bu maddede işyeri hekimi eğitimlerinin ve işyeri hekimi
sertifikasının verilmesi konusunda Bakanlığa herhangi bir görev yüklenilmemiştir. Zira
Bakanlığın ana hizmet birimlerinden olan İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü’nün
görevlerinin sayıldığı Kanunun 12.maddesinde, adı geçen Genel Müdürlüğe işyeri hekimlerine
eğitim ve sertifika verme görev ve yetkisi tanınmamıştır.
Nitekim, 3146 sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri
Hakkında Kanunun bazı maddelerinden değişiklik öngören ve 16.7.2003 tarihinde yasalaşarak
3146 sayılı Yasaya işlenen 4947 sayılı Kanunun, Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümet
tasarısı olarak sunulan halinin 15.maddesinde, “işyeri hekimleri ve bu konuda kontrol yetkisine
sahip teknik elemanlara sertifika vermek” İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü’nün
görevleri arasında sayılmış olmasın karşın, Türkiye Büyük Millet Meclisi Plan ve Bütçe
Komisyonu görüşmeleri sırasında anılan ibare tasarı metninden çıkarılmış ve tasarının
kanunlaşan halinde yer almamıştır. Belirtilen durum, 3146 sayılı Yasanın mevcut haline göre,

209
işyeri hekimi sertifikası düzenleme konusunda davalı Bakanlığın yetkili olmadığını
doğrulamaktadır.
Diğer yandan 7460 sayılı Kanun ile kurulan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve
Araştırma Merkezinin (ÇASGEM) görevleri, anılan Kanunun 2.maddesinde sayılmış ve (a)
bendinde, “Bakanlık, bağlı kuruluşlar ile bağlı kuruluşun ilgili kuruluşlarının personeli ile özel
veya kamu sektöründe faaliyet gösteren işyerlerindeki işçi, işveren veya yönetici personelin
eğitimlerini sağlamak amacıyla; çalışma hayatı, sosyal güvenlik, işçi işveren ilişkileri, iş sağlığı
ve güvenliği, işyeri hekimliği, toplam kalite yönetimi, iş teftişi, istihdam, verimlilik, iş piyasası
etütleri, ergonomi, çevre, ilkyardım, iş istatistikleri ve benzeri konularda eğitim programları
hazırlamak, seminerler düzenlemek ve bu konular ile ilgili araştırmalar yapmak” yer almış ise
de, burada kastedilenin, hekimlere işyeri hekimliği konusunda verilecek eğitim olmayıp,
bakanlık personeli ile özel ya da kamu sektörü işyerlerindeki işçi, işveren ve yönetici personeli
işyeri hekimliği konusunda bilgilendirmeyi amaçlayan eğitim olduğu açıktır.
Yine İşyeri Hekimliği Eğitim Komisyonu, herhangi bir yasal dayanağı olmaksızın dava
konusu Yönetmelikle oluşturulmuş ve işyeri hekimliği eğitim programı, sınav komisyonu,
sınavın yapılış şekli gibi kamu hizmetlerinde görevli ve etkin kılınmıştır.
Mevzuatımızda işyeri hekimliği, 19.6.2002 günlü, 24790 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren Tıpta Uzmanlık Tüzüğü ile, yan dal uzmanlığı şeklinde
düzenlenmiş bulunmaktadır. Aynı şekilde bu Tüzük ile iş ve meslek hastalıkları da, yan dal
uzmanlığı şeklinde düzenlenmiştir. Bunun yanında üniversitelerde, iş sağlığı konusunda bilim
doktorası veya bilim uzmanlığı almak mümkün bulunmamaktadır. Diğer bir ifade ile işyeri
hekimliğinin, uzmanlık eğitimi vermekle yetkili olan eğitim ve araştırma hastanelerinde ya da
üniversitelerde hekimlere verilecek belli bir eğitim süreci sonucunda elde edilmesi mümkün bir
uzmanlık seviyesi olduğu kuşkusuzdur.
4857 sayılı Kanunun 81.maddesinde, hekimlere özgü olan işyeri hekimliği eğitiminin,
bizzat Bakanlık ya da Bakanlığa bağlı kuruluşlar tarafından verilebileceği şeklinde münhasır
bir yetki Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na verilmediğine göre; hekimleri işyeri
hekimliği konusunda eğitme ve sertifikalandırma yetkisinin, dava konusu Yönetmelikle
uzmanlık eğitimi veren kurum ve kuruluşlar devre dışı bırakılmak suretiyle, bu konuda örgütsel
ve bilimsel donanımı olmadığı anlaşılan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Çalışma ve
Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi’ne ve İşyeri Hekimliği Eğitim Komisyonuna
verilmesi şeklindeki düzenlemede hizmet gereklerine uyarlık görülmediğinden İşyeri Sağlık
Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında
Yönetmeliğin 4.maddesindeki işyeri hekimi tanımı ile “İşyeri hekiminin nitelikler” başlıklı
18.maddesinde, “Sertifikalandırma” başlıklı 19.maddesinde ve “Eğitim ve sınav” başlıklı
20.maddesinde hukuka aykırılık görülmemiştir.
İşyeri Sağlık Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları
Hakkında Yönetmeliğin 25.maddesinde, işyeri hekiminin görevlendirilmesi düzenlenmiş olup,
işverenlerin, bu Yönetmelikte belirtilen nitelikleri haiz işyeri hekimi veya hekimleri ile
sözleşme yapacakları, yapılan sözleşmenin bir nüshasının İşçi Sağlığı ve Güvenliği Genel
Müdürlüğü’ne gönderileceği; özel kurum ve işyeri hekimlerinin, çalıştıkları yerlerin sağlık
hizmetlerinin başka bir yerde ikinci bir görev yapmalarına elverişli bulunduğuna dair tabip
odalarınca izin verilmesi halinde işyeri hekimliği yapabilecekleri öngörülmüştür. Yönetmeliğin
davaya konu 26.maddesinde de, sözleşmenin herhangi bir nedenle geçerliliğini yitirmesi
halinde, bu durumun taraflarca üç iş günü içinde aynı Genel Müdürlüğe bildirileceği
belirtilmiştir.
6023 sayılı Türk Tabipler Birliği Kanununun 4.üncü, 5.inci maddesi ile Ek madde 1’de
yer alan hükümlere göre, işyeri hekiminin atanmasında ilgili tabip odasının onayı gerektiği
kuşkusuz olup, tabip odasının denetim ve atama yetkisini ortadan kaldıran, Yönetmeliğin
25.maddesinde hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
Öte yandan, Yönetmeliğin 26.maddesinde, işyeri hekiminin görevine son vermede,
işverenin fesih yetkisinin her koşulda varlığı ve geçerliliği kabul edilmiş bulunmaktadır.
210
Oysa işyeri hekiminin görevin özelliği gereği işveren ve işçilere karşı bağımsızlığının
korunması gerekmektedir. Nitekim Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)’nun 161 sayılı
Sözleşmesinin 10.maddesinde, işçi sağlığı konusunda hizmet veren personelin, işverene,
işçilere ve işçi temsilcilerine karşı görevlerini yerine getirmesi sırasında tam bir bağımsızlık
içinde olması gerektiği belirtilmiş, yine Uluslararası Çalışma Örgütünün 112 sayılı Tavsiye
kararında, işyeri hekiminin işçilere ve işverenlere karşı bağımsızlık içinde olmasının, ulusal
mevzuatta işyeri hekiminin işe alınması ve işten çıkarılmasının özel bir statüye
kavuşturulmasına bağlı olduğu vurgulanmış durumdadır.
Yönetmeliğin 26.maddesinde ise, haksız işten çıkarmaları önleyici, mesleki
bağımsızlığı sağlayıcı düzenlemeye yer verilmediği açıktır.
Diğer yandan 6023 sayılı Kanunun 5.maddesinin son fıkrası uyarınca işyeri hekiminin
görevine son verilmesi halinde ilgili tabip odasına bildirim yapılması gerektiği halde,
Yönetmeliğin 26.maddesinde ilgili tabip odasına bildirimde bulunulması öngörülmemiştir.
Yukarıda aktarılan sebeplerle Yönetmeliğin 26.maddesinde de hukuka uyarlık
bulunmamaktadır.
Davacının diğer maddelere yönelik iddialarına gelince,
Davacı tarafından 4.maddedeki “ortak sağlık birimi” tanımı ile buna ilişkin
düzenlemenin yer aldığı 17.maddenin, Yönetmeliğin “kapsam” maddesiyle birlikte ele
alındığında 50 ve daha fazla işçi çalıştıran işyerleri için ortak sağlık birimi kurmalarına olanak
tanındığı, dolayısıyla İş Kanununun 81.maddesine açıkça aykırı olduğu, ortak sağlık birimine
yürürlükten kaldırılan yönetmelikteki gibi 50’den az işçi çalıştıran işyerleri için yer
verilmemesinin hukuka aykırı olduğu ileri sürülmekte ise de; İş Kanunun 81.maddesi uyarınca
50 ve daha fazla sayıda işçi çalıştıran bütün işyerlerinde bir sağlık birimi kurulması ve işyeri
hekimi istihdam edilmesi zorunluluğuna Yönetmeliğin 5.maddesinde açıkça yer verilmiş
olduğu, işyeri ortak sağlık birimi kurulmasının 5.maddede öngörülen işyeri sağlık birimi
kurulması zorunluluğunu ortadan kaldırmadığı, 5.maddedeki yükümlülük dışında, ayrıca isteğe
bağlı olarak sağlık birimi kurulmasını düzenlediği anlaşıldığından, davacının bu hususlara
ilişkin iddiaları isabetli bulunmamıştır.
Yönetmeliğin 21.maddesinde, işyeri hekimlerinin işyerlerinin risk gruplarına göre görev
yapacakları koruyucu hizmet süreleri 1.risk grubundaki işyerleri için ayda en az 1 iş günü, 2.
risk grubundaki işyerleri için ayda en az 2 iş günü, 3.risk grubundaki işyerleri için ayda en az 3
iş günü, 4.risk grubundaki işyerleri için ayda en az 4 iş günü, 5.risk grubundaki yerler için ayda
en az 5 iş günü olarak belirlenmiş, işe giriş ve periyodik sağlık kontrolleri için çalışan başına
yılda en az 30 dakika süre ekleneceği öngörülmüş, ayrıca işyerlerinde tedavi hizmeti verilmesi
durumunda, bu hizmet için gerekli sürenin yukarıda belirtilen sürelerin dışında tutulacağı
belirtilerek işyerlerinin hangi risk grubuna gireceğinin, oluşumu bu maddenin dördüncü
fıkrasında belirtilen komisyonun görüşleri doğrultusunda her yıl Bakanlıkça belirleneceği
kurala bağlanmıştır.
Davacı tarafından, ülkemizdeki işyerlerinin hangi risk grubuna gireceğine ilişkin yeterli
bilimsel veri ve istatistiklerin bulunmadığı ve işyeri hekimlerinin görevleri dikkate alındığında
öngörülen sürelerin oldukça yetersiz olduğu ileri sürülmüş ise de; 21. maddede öngörülen
işyeri hekimi iş sağlığı hizmetlerine ilişkin risk gruplarının belirlenmesinde kamu yararı ve
hizmet gereklerine aykırılık bulunması halinde ilgililerce ayrıca dava konusu yapılabileceği, iş
sağlığı hizmetlerine ilişkin olarak öngörülen sürenin, koruyucu sağlık hizmeti ile işe giriş ve
periyodik sağlık kontrolleri için öngörülen asgari süre olduğu, işçi sayısı ve işin tehlike
derecesi dikkate alınarak belirlendiği dikkate alındığında, söz konusu düzenlemelerde herhangi
bir hukuka aykırılık saptanamamıştır.
Davacı tarafından, Yönetmeliğin 22.maddesinde, işyeri hekiminin görevleri arasında,
kaldırılan Yönetmelikte yer alan “iş kazası soruşturmaları ile bunlara karşı alınacak tedbirlerin
tespiti ile ilgili araştırmalara katılma” görevine yer verilmemesinin eksik düzenleme olduğu ve
bu görevin işyeri hekiminin işyerinde iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin gereği gibi yerine
getirilmesi göreviyle doğrudan ilgili olduğu belirtilerek 22.maddenin noksan düzenleme
211
nedeniyle hukuka aykırılık taşıdığı ileri sürülmekte ise de, Yönetmeliğin 11.maddesinin son
fıkrası, 12.maddesi, 14.maddesinin son fıkrası, 22.maddesinin c, d, r bentleri ile 23.
maddesindeki işyeri hekiminin yetkileri dikkate alındığında yapılan düzenlemede iptalini
gerektirecek bir hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Yönetmeliğin 15.maddesinde, sağlık biriminde iş sağlığı hizmetleri dışında kalan birinci
basamak tedavi hizmetleri ile ilgili usul ve esasların SSK ile işveren arasında yapılacak
protokole göre belirleneceği öngörülmüştür.
Davacı tarafından, hekimin kabulü ve onayı olmaksızın konunun işveren ve SSK
arasında protokolle düzenlenmesinin hukuka aykırı olduğu ileri sürülmekte ise de, davalı
idarenin savunmasında, Yönetmelik hükümleri uyarınca, işveren ve işyeri hekimi arasında
sözleşme yapıldıktan sonra işverenin ayrıca tedavi edici sağlık hizmeti talep etmesi halinde,
poliklinik hizmeti ile ilgili ek sürenin sözleşmeye ekleneceği, işveren ve hekim tarafından imza
altına alınan bu sözleşme örneğinin ve 25.12.2003 tarih ve 3-222 Ek sayılı SSK genelgesinde
belirtilen diğer belgelerin yetki talebiyle SSK Başkanlığına sunulacağı belirtildiğinden, işyeri
hekiminin iradesinin yansıması karşısında davacının bu maddeye ilişkin iddiası yerinde
görülmemiştir.
İşyeri hekimlerinin görev, yetki ve sorumlulukları gereği çalışma ortamının
verimliliğine doğrudan ya da dolaylı olarak katkıda bulunacakları açık olduğundan,
Yönetmeliğin 24.maddesinde işyeri hekimlerinin sorumlulukları arasında, verimli bir çalışma
ortamının sağlanmasına katkıda bulunmak sorumluluğuna yer verilmesinde hukuka ve hizmet
gereklerine aykırılık bulunmamaktadır.
6283 sayılı Hemşire Kanununun 4.maddesinde hemşirelerin görev ve yetkileri sayılmış,
(C) bendinde hemşirelerin dispanserler ve sağlık kurumlarınca görevlendirildikleri koruyucu
hekimlik işyerlerinde halka bilcümle sıhhi tedbirleri, sağlık korunma çarelerini ve müracaat
etmeleri lazım gelen sağlık kurumlarını bildirecekleri öngörülmüştür.
1219 sayılı Tababet ve Şuabatı San’atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun’un 3.
maddesinde “Sıhhiye ve Muaveneti İçtimaiye Vekaleti tarafından açılan ve idare edilen
mekteplerden mezun olup şahadetnameleri Sıhhiye ve Muaveneti İçtimaiye Vekaletince tasdik
ve tescil edilenler talimatnamelerinde yazılı olanlara munhasır kalmak şartıyla küçük
ameliyeleri yapabilirler”hükmü yer almıştır.
Yönetmeliğin 27, 28 ve 29.maddelerinde işyeri hemşiresi ve sağlık memurunun
nitelikleri, sertifikalandırılmaları, bunlara uygulanacak sertifika eğitimi düzenlenmiş,
31.maddede, sağlık biriminde tam gün çalışacak en az bir işyeri hemşiresi veya sağlık
memurunun görevlendirileceği kurala bağlanmıştır.
Yönetmeliğin işyeri hemşiresi ve sağlık memurunun görevlerinin belirtildiği
30.maddesinin (b), (c) ve (e) bentlerinde sayılan görevlerin; bazı kayıtların tutulması ve sevk
işlemleri gibi yardımcı hizmetler olarak bu kişilerin kanunen yapabilecekleri görevler
kapsamında kaldığı anlaşıldığından, davacının bu görevlerin hekimin çalışma alanında
bulunduğundan bahisle hukuka aykırı oldukları yolundaki iddiası yerinde görülmemiştir.
Yönetmeliğin, işverenin sorumluluklarının belirlendiği 5. maddesi ve sağlık birimi
tarafından işyerinde yürütülen sağlık hizmetleri ile ilgili olarak yapılacak denetimlerde
incelenmek üzere her yıl yıllık değerlendirme raporu hazırlanmasını ve bir örneğinin Genel
Müdürlüğe gönderilmesini öngören 9. maddesi hakkında ileri sürülen iddialar, anılan
maddelerin iptalini gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle, İşyeri Sağlık Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile
Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğinin 4. maddesindeki işyeri hekimi tanımı ile
18, 19, 20, 25, ve 26.maddelerinin iptaline, Yönetmeliğin 4.maddesindeki “ortak sağlık birimi”
tanımı ile 5, 9, 15, 17, 21, 22, 24. maddeleri ve 30.maddesinin (b), (c), (e) bentlerine yönelik
davanın reddine, dava kısmen iptal kısmen ret şeklinde sonuçlandığından, aşağıda dökümü
yapılan 88.80 YTL yargılama giderlerinin yarısının davacı üzerinde bırakılmasına, diğer yarısı
olan 44,40 YTL ile karar tarihindeki Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca 900 YTL vekalet

212
ücretinin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine 28.2.2006 tarihinde oybirliği ile karar
verildi.

Üye
Üye
Başka
Kırda Üye Üye
n Ce
r Nüket İbrahim
Ali m
ÖZS YOKLAM BERBE
GÜV ER
OYL ACIOĞLU ROĞLU
EN BÜ
U
K

213
3- EKRANLI ARAÇLARLA ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK
ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK (23.12.2003 tarih-25325 sayılı Resmi
Gazete) :

1- Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı, ekranlı araçlarla çalışmalarda alınacak asgari sağlık ve


güvenlik önlemlerini belirlemektir.
Bu Yönetmelikte belirtilen daha sıkı ve özel önlemler saklı kalmak kaydı ile 4 üncü
maddede tanımlanan ekranlı araçların kullanımında, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği
hükümleri de uygulanır.
2- Madde 2 — Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren ve
ekranlı araçlarla çalışmaların yapıldığı tüm işyerlerini kapsar.
Ancak, bu Yönetmelik hükümleri:
a) Hareketli makine ve araçların kumanda kabinleri ve sürücü mahallinde,
b) Taşıma araçlarındaki bilgisayar sistemlerinde,
c) Toplumun kullanımına açık bilgisayar sistemlerinde,
d) İşyerinde, kullanımı sürekli olmayan taşınabilir sistemlerde,
e) Hesap makineleri, yazar kasa ve benzeri, data veya ölçüm sonuçlarını gösteren küçük
ekranlı cihazlarda,
f) Ekranlı daktilolarda,
uygulanmaz.
3- Madde 3 — Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanunu'nun 78 inci maddesi uyarınca
hazırlanmıştır.
4- Madde 5 — İşveren, çalışma merkezlerinde, ekranlı araçların kullanımından kaynaklanan
zorlayıcı travmalara neden olabilecek riskleri belirleyecek ve bu riskleri ortadan kaldıracak
veya en aza indirecek sağlık ve güvenlik önlemlerini alacaktır.
5- Madde 7 — İşveren, ekranlı araçlarla yapılan çalışmalardan kaynaklanan iş yükünü ve
etkilenmeyi azaltmak amacıyla, uygun çalışma planı yaparak, operatörlerin periyodik olarak
ara vermesini veya dönüşümlü olarak başka işlerde çalışmalarını sağlayacaktır.
6- Madde 9 — Ekranlı araçlarla çalışmalarda işçilerin gözlerinin korunması için uyulacak
hususlar aşağıda belirtilmiştir:
a) Aşağıdaki durumlarda işçilerin göz muayeneleri yapılacaktır;
- ekranlı araçlarla çalışmaya başlamadan önce,
- düzenli aralıklarla ve
- ekranlı araçla çalışmalardan kaynaklanacak görme zorluğu olduğunda.
b) Yukarıda belirtilen muayene sonuçlarına göre gerekiyorsa işçiler oftalmolojik testlere
tabi tutulacaktır.
c) Yukarıda (a) ve (b) bentlerinde belirtilen muayene ve test sonuçlarına göre gerekiyorsa
işçilere yaptıkları işe uygun araç ve gereç verilecektir.
d) Bu madde uyarınca alınacak önlemler işçilere herhangi bir maddi yük getirmeyecektir.
7- Madde 10 — Yönetmeliğin yayımlandığı tarihten sonra açılacak çalışma merkezleri bu
Yönetmelik hükümlerine uygun olarak kurulacaklardır. Yönetmeliğin yayımlandığı tarihte
faaliyette olan çalışma merkezleri ise 2 yıl içinde Yönetmelik hükümlerine uygun hale
getirilecektir.
8- Madde 12 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
9- Ekranlı araçların kullanımından kaynaklanan risklerin giderilmesi amacı ile çalışma ortamı
iyileştirilmesi ve çalışma düzeninin korunması yöntemlerinin belirlenmesi gerektiği
belirtilmiştir.

214
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

4- GÜRÜLTÜ YÖNETMELİĞİ (23.12.2003 tarih-25325 sayılı Resmi Gazete) :

1- Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı, işçilerin gürültüye maruz kalmaları sonucu sağlık ve


güvenlik yönünden oluşabilecek risklerden, özellikle işitme ile ilgili risklerden korunmaları
için alınması gerekli önlemleri belirlemektir.
Bu Yönetmelikte belirtilen daha sıkı ve özel önlemler saklı kalmak kaydı ile, İş Sağlığı ve
Güvenliği Yönetmeliği hükümleri de uygulanır.
2- Madde 2 — Bu Yönetmelik 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren tüm
işyerlerinde uygulanır.
3- Madde 3 — Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanununun 78 inci maddesine göre
düzenlenmiştir.
4- Madde 4 — Bu Yönetmelikte geçen;
a) En yüksek ses basıncı (Ppeak) : "C"-frekans ağırlıklı anlık gürültü basıncının maksimum
değerini,
b) Günlük gürültü maruziyet düzeyi (LEX, 8 saat) (dB(A) re.20 µPa) : TSE 2607 ISO
1999: 1990 standardında tanımlandığı gibi, sekiz saatlik iş günü için, anlık darbeli gürültünün
de dahil olduğu bütün gürültü maruziyet düzeylerinin zaman ağırlıklı ortalamasını,
c) Haftalık gürültü maruziyet düzeyi (LEX, 8h) : TSE 2607 ISO 1999: 1990 standardında
tanımlandığı gibi, günlük gürültü maruziyet düzeylerinin sekiz saatlik beş iş gününden oluşan
bir hafta için zaman ağırlıklı ortalamasını,
d) Bakanlık : Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,
ifade eder.
5- Madde 5 — Maruziyet sınır değerleri ve maruziyet etkin değerleri ile ilgili hususlar aşağıda
belirtilmiştir:
a) Bu Yönetmeliğin uygulanması bakımından, günlük gürültü maruziyet düzeyleri ve en
yüksek ses basıncı yönünden maruziyet sınır değerleri ve maruziyet etkin değerleri, aşağıda
verilmiştir;
1) Maruziyet sınır değerleri : LEX, 8h = 87 dB (A) ve ppeak = 200 µ Pai
2) En yüksek maruziyet etkin değerleri : LEX, 8h = 85 dB (A) ve ppeak = 140 µ Paii
3) En düşük maruziyet etkin değerleri : LEX, 8h = 80 dB (A) ve ppeak = 112 µ Paiii
b) İşçiyi etkileyen maruziyetin belirlenmesinde, işçinin kullandığı kişisel kulak
koruyucularının koruyucu etkisi de dikkate alınarak maruziyet sınır değer uygulanacaktır.
Maruziyet etkin değerlerinde kulak koruyucularının etkisi dikkate alınmayacaktır.
c) Günlük gürültü maruziyetinin günden güne belirgin şekilde farklılık gösterdiğinin
kesin olarak tespit edildiği işlerde ve aşağıdaki şartlara uyulmak kaydı ile maruziyet sınır
değerleri ve maruziyet etkin değerlerinin uygulanmasında günlük maruziyet değerleri yerine
haftalık maruziyet değerleri kullanılabilir:
1) Yeterli ölçümle tespit edilen haftalık gürültü maruziyet düzeyi 87 dB (A) maruziyet
sınır değerini aşmayacaktır.

215
2) Bu işlerdeki riskleri en aza indirmek için yeterli önlemler alınmış olacaktır.
6- Madde 14 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinden 3 (üç) yıl sonra yürürlüğe girer.
7- İşveren bu konularda tüm önlemleri alır, kişisel koruyucuları temin eder.
8- İşçiler işe alınırken ve her yıl periyodik olarak odiometrik ölçümleri temin edilir.
9- İşitme kaybı olanlar takip edilir ve gerektiğinde iş değişikliği yapılır.

Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

5- GÜVENLİK VE SAĞLIK İŞARETLERİ YÖNETMELİĞİ (23.12.2003 tarih-25325


sayılı Resmi Gazete) :
1- Madde 1 – Bu Yönetmeliğin amacı, işyerlerinde kullanılacak güvenlik ve sağlık
işaretlerinin uygulanması ile ilgili kuralları belirlemektir.
2- Madde 2 – Bu Yönetmelik hükümleri 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu
kapsamındaki tüm işyerlerinde uygulanır.
Ancak,
a) Diğer bir mevzuatla özel olarak atıfta bulunulmadıkça, tehlikeli maddelerin,
preparatların, ürünlerin veya malzemelerin piyasaya arzında kullanılan işaretlemelerde,
b) Karayolu, demiryolu, iç suyolu, deniz ve hava taşımacılığının düzenlenmesinde
kullanılan işaretlemelerde,
bu Yönetmelik hükümleri uygulanmaz.
Bu Yönetmelikte belirtilen daha sıkı ve özel önlemler saklı kalmak kaydı ile İş Sağlığı
ve Güvenliği Yönetmeliği hükümleri de uygulanır.
3- Madde 3 – Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 78 inci maddesine göre çıkarılmıştır.
4- Madde 4 – Bu Yönetmelikte geçen ;
a) Güvenlik ve sağlık işaretleri : Özel bir amaç, faaliyet veya durumu işaret eden levha, renk,
sesli ve/veya ışıklı sinyal, sözlü iletişim ya da el–kol işareti yoluyla iş sağlığı ve güvenliği
hakkında bilgi veren, tehlikelere karşı uyaran ya da talimat veren işaretleri,
b) Yasak işareti : Tehlikeye neden olacak veya tehlikeye maruz bırakacak bir davranışı
yasaklayan işareti,
c) Uyarı işareti : Bir tehlikeye neden olabilecek veya zarar verecek durum hakkında uyarıda
bulunan işareti,
d) Emredici işaret : Uyulması zorunlu bir davranışı belirleyen işareti,
e) Acil çıkış ve ilkyardım işaretleri : Acil çıkış yolları, ilkyardım veya kurtarma ile ilgili
bilgi veren işaretleri,
f) Bilgilendirme işareti : Yukarıda (b) den (e) ye kadar belirtilenler dışında bilgi veren diğer
işaretleri,
g) İşaret levhası : Geometrik şekil, resim, sembol, piktogram ve renklerden oluşturulan ve
gerektiğinde yeterli aydınlatma ile görülebilir hale getirilmiş özel bilgi ileten levhayı,
h) Ek bilgi levhası : Bir işaret levhası ile beraber kullanılan ve ek bilgi sağlayan levhayı,
i) Güvenlik rengi : Özel bir güvenlik anlamı verilen rengi,
j) Sembol veya piktogram : Bir işaret levhası veya ışıklandırılmış yüzey üzerinde kullanılan
ve özel bir durumu veya özel bir davranışı tanımlayan şekli,
k) Işıklı işaret : Saydam veya yarı saydam malzemeden yapılmış, içeriden veya arkadan
aydınlatılarak ışıklı bir yüzey görünümü verilmiş işaret düzeneğini,
216
l) Sesli sinyal : İnsan sesi yada yapay insan sesi kullanmaksızın, özel amaçla yapılmış bir
düzeneğin çıkardığı ve yaydığı, belirli bir anlama gelen kodlanmış sesi,
m) Sözlü iletişim : İnsan sesi veya yapay insan sesi ile iletilen, önceden anlamı belirlenmiş
sözlü mesajı,
n) El işareti : Çalışanlar için tehlikeli olabilecek manevra yapan operatörü yönlendirmek için,
ellerin ve/veya kolların önceden anlamları belirlenmiş hareket ve pozisyonlarını,
o) Operatör : İşareti izleyerek araç ve gereci kullanan kişiyi,
p) İşaretçi : İşareti veren kişiyi,
ifade eder.
5- Madde 5 – İşveren, işyerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 6 ncı maddesinin (c)
bendinin birinci fıkrasına göre yapılan risk değerlendirmesi sonuçlarına göre; çalışma
yöntemleri, iş organizasyonu ve toplu korunma önlemleriyle işyerindeki risklerin
giderilemediği veya yeterince azaltılamadığı durumlarda, güvenlik ve sağlık işaretlerini
bulundurmak ve uygun şekilde kullanmak zorundadır.
Ek-V’te belirtilen hususlara aykırı olmamak şartı ile karayolu, demiryolu, iç suyolu,
deniz ve hava taşımacılığı alanlarında kullanılan işaretler, işyerinde benzeri taşımacılık
işlerinin yapılması halinde aynen kullanılabilir.
6- Madde 6 – Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihte kullanılmakta olan güvenlik ve sağlık
işaretleri, en geç 18 ay içerisinde bu Yönetmeliğin eklerinde belirtilen asgari şartlara uygun
hale getirilecektir.
7- Madde 7 – İşveren, işyerinde kullanılan güvenlik ve sağlık işaretleri hakkında işçileri
ve/veya temsilcilerini İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 10 uncu maddesinde belirtilen
esaslara göre bilgilendirecektir.
İşaretlerin anlamları ve bu işaretlerin gerektirdiği davranış biçimleri, İş Sağlığı ve
Güvenliği Yönetmeliğinin 12 nci maddesinde belirtilen esaslara göre yazılı talimat haline
getirilerek işçilere ve temsilcilerine verilecektir.
8- Madde 10 – Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

217
6- TİTREŞİM YÖNETMELİĞİ (23.12.2003 tarih-25325 sayılı Resmi Gazete) :

1- Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı, işçilerin mekanik titreşime maruz kalmaları sonucu


ortaya çıkabilecek sağlık ve güvenlik risklerinden korunmalarını sağlamak için alınması gerekli
önlemleri belirlemektir.
2- Madde 2 — Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren ve
mekanik titreşime maruz kalma riski bulunan tüm işyerlerinde uygulanır.
Bu Yönetmelikte belirtilen daha sıkı ve özel önlemler saklı kalmak kaydı ile, titreşime
maruz kalma riski bulunan tüm işyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği hükümleri de
uygulanır.
3- Madde 3 — Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanununun 78 inci maddesine göre
düzenlenmiştir.
4- Madde 4 — Bu Yönetmelikte geçen;
a) El – kol titreşimi: İnsanda el–kol sistemine aktarıldığında, işçilerin sağlık ve güvenliği için
risk oluşturan ve özellikle de, damar, kemik, eklem, sinir ve kas bozukluklarına yol açan
mekanik titreşimi,
b) Bütün vücut titreşimi: Vücudun tümüne aktarıldığında, işçilerin sağlık ve güvenliği için risk
oluşturan, özellikle de, bel bölgesinde rahatsızlık ve omurgada travmaya yol açan mekanik
titreşimi,
c) Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,
ifade eder.
5- Madde 5 — Maruziyet sınır değerleri ve maruziyet etkin değerleri:
a) El – kol titreşimi için;
1) Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri 5 m/s2,
2) Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet etkin değeri 2,5 m/s2.
İşçinin el–kol titreşimine maruziyeti, bu Yönetmelik Ek’inin A Bölümünün 1 inci
maddesi hükümlerine göre değerlendirecek veya ölçülecektir.
b) Bütün vücut titreşimi için;
1) Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri 1,15 m/s2,
2) Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet etkin değeri 0,5 m/s2 olacaktır.
İşçinin bütün vücut titreşimine maruziyeti bu Yönetmeliğin Ek’inin B bölümünün 1 inci
maddesinin hükümlerine göre değerlendirilecek veya ölçülecektir.
6- Mekanik titreşime maruziyetten kaynaklanan riskler belirlenir ve değerlendirilir.
7- Mekanik titreşime maruziyetin önlenmesi ve azaltılması için önlemler alınır.
8- Madde 8 — İşveren, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 10 uncu ve 12 nci
maddelerinde belirtilen hususlarla birlikte, işyerinde mekanik titreşim riskine maruz kalan
işçilerin ve/veya temsilcilerinin bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin (a) bendine göre yapılan
risk değerlendirmesi sonuçları hakkında ve özellikle de aşağıdaki konularda
bilgilendirilmelerini ve eğitilmelerini sağlayacaktır:
a) Mekanik titreşimden kaynaklanan riskleri önlemek veya en aza indirmek amacıyla bu
Yönetmelik hükümlerini uygulamak için alınan önlemler,
b) Maruziyet sınır değerleri ve maruziyet etkin değerleri,
c) Bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesine göre yapılan, mekanik titreşimin değerlendirme ve
ölçüm sonuçları ve iş ekipmanlarının kullanımından kaynaklanabilecek hasar,
d) Hasar belirtilerinin niçin ve nasıl belirleneceği ve bildirileceği,
e) Hangi durumlarda işçilere sağlık gözetimi uygulanacağı,
f) Mekanik titreşime maruziyeti en aza indirecek güvenli çalışma yöntemi.
9- Madde 9 — İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 11 inci maddesine uygun olarak
işçilerin veya temsilcilerinin bu Yönetmeliğin kapsadığı konularda görüşleri alınacak ve
katılımları sağlanacaktır.
10- Madde 13 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinden 3 yıl sonra yürürlüğe girer.

218
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

7- YAPI İŞLERİNDE SAĞLIK VE GÜVENLİK YÖNETMELİĞİ (23.12.2003 tarih-


25325 sayılı Resmi Gazete) :

1- Madde 1 —Bu Yönetmeliğin amacı, yapı işyerlerinde alınacak asgari sağlık ve güvenlik
şartlarını belirlemektir.
2- Madde 2 —Bu Yönetmelik, Yeraltı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Sağlık ve Güvenlik
Şartları Yönetmeliği ile Sondajla Maden Çıkarılan İşletmelerde Sağlık ve Güvenlik Şartları
Yönetmeliği kapsamındaki işyerleri hariç, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu
kapsamına giren tüm yapı işyerlerinde uygulanır.
Bu Yönetmelikte belirtilen daha sıkı ve özel önlemler saklı kalmak kaydı ile 4 üncü
maddede tanımlanan yapı işlerinde, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği hükümleri de
uygulanır.
3- Madde 3 —Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanununun 78 inci maddesine göre çıkarılmıştır.
4- Madde 5 —Yapı işyerlerinde koordinatörlerin atanması, sağlık ve güvenlik planı ve bildirim
ile ilgili hususlar aşağıda belirtilmiştir:
a) Aynı yapı alanında bir veya daha fazla işveren veya alt işverenin iş yaptığı durumda,
işveren veya proje sorumlusu, sağlık ve güvenlik konularında bir veya daha fazla koordinatör
atayacaktır.
b) İşveren veya proje sorumlusu, yapı işine başlamadan önce, 7 nci maddenin (b)
bendinde belirtilen sağlık ve güvenlik planı hazırlayacaktır.
Yapı işinde Ek-II’deki listede belirtilen risklerin bulunmaması halinde koordinatör
atanmayabilir.
c) İşveren veya proje sorumlusu aşağıda belirtilen durumlarda, yapı işine başlamadan
önce Ek-III’te belirtilen bilgileri içeren bildirimi Bakanlığın ilgili bölge müdürlüğüne vermekle
yükümlüdür;
- Yapı işi 30 iş gününden fazla sürecek ve devamlı olarak 20’den fazla işçi çalışacaksa,
- İşin büyüklüğü 500 yevmiyeden fazla çalışma gerektiriyorsa.
Bu bildirimde belirtilen bilgilerin yer aldığı levha, açıkça görünecek şekilde yapı
alanının uygun bir yerine konulacaktır. Gerektiğinde bu bilgiler güncelleştirilecektir.
5- Madde 6 —İşveren veya proje sorumlusu, projenin tasarım ve hazırlık aşamasında, İş
Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinde belirtilen genel koruma prensipleriyle birlikte, özellikle
aşağıdaki hususlara da uyacaktır:
- İşin mimari, teknik veya organizasyon yapısına karar verilirken, yapı işinin değişik
kısımlarının veya aşamalarının aynı anda ya da birbirini takip edecek şekilde yapılması
planlanacaktır.
- İşin bütününün veya bir kısmının tamamlanması için geçecek tahmini süre
belirlenecektir.
- Gerekli hallerde bu Yönetmeliğin 7 nci maddesinin (b) veya (c) bentlerine göre
hazırlanan veya 8 inci maddesinin (c) bendine göre düzenlenen sağlık ve güvenlik planları ve
dosyaları dikkate alınacaktır.
6- Madde 7 —Sağlık ve güvenlik koordinatörleri projenin hazırlanması aşamasında;
a) Yönetmeliğin 6 ncı maddesindeki yükümlülüklerin yerine getirilmesini koordine
edeceklerdir.
219
b) Yapı alanında yürütülen faaliyetleri dikkate alarak, uygulanacak kuralları belirleyen
bir sağlık ve güvenlik planı hazırlayacak veya hazırlanmasını sağlayacaktır. Yapı alanında Ek-
II’de belirtilen işler yapılıyorsa, bu işlerle ilgili özel önlemler planda yer alacaktır.
c) Yapı üzerinde daha sonra yapılacak işler sırasında dikkate alınacak sağlık ve
güvenlik bilgilerini içeren bir dosya hazırlayacaktır.
7- Müteahhit ve taşeronlar bu yönetmeliğe uygunluğu teminle mükelleftirler.
8- Yapı işverence yapılırsa temin görevi işverene aittir.
9- Madde 10 —Yapı işyerindeki çalışmalarda, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği’nin 6 ncı
maddesinde belirtilen hususlara uyulacak ve özellikle;
a) Yapı alanının düzenli tutulması ve yeterli temizlikte olması,
b) Yapı alanındaki çalışma yerlerinin seçiminde; buralara ulaşımın nasıl sağlanacağının
ve ekipman, hareket ve geçişler için alan veya yolların belirlenmesi,
c) Malzemenin kullanım ve taşıma şartlarının düzenlenmesi,
d) Tesis ve ekipmanın kullanılmaya başlamadan önce ve periyodik olarak teknik bakım
ve kontrollerinin yapılması,
e) Çeşitli malzemeler ve özellikle tehlikeli malzeme ve maddeler için uygun depolama
alanları ayrılması ve bu alanların sınırlarının belirlenmesi,
f) Tehlikeli malzemelerin kullanılma ve uzaklaştırılma koşullarının düzenlenmesi,
g) Atık ve artıkların depolanması, atılması veya uzaklaştırılması,
h) Çeşitli işler veya işin aşamaları için öngörülen sürelerin yapı alanındaki işin
durumuna göre yeniden belirlenmesi,
i) İşverenler ve kendi adına çalışanlar arasında işbirliği,
j) Yapı alanındaki veya yakınındaki endüstriyel faaliyetler ile etkileşimin dikkate
alınması,
sağlanacaktır.
9- Madde 16 —Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

220
8- ASBESTLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ
HAKKINDA YÖNETMELİK (26.12.2003 tarih-25328 sayılı Resmi Gazete) :

1- Madde 1 – Bu Yönetmeliğin amacı, çalışanların asbest tozuna maruziyetlerinin önlenmesi


ve bu maruziyetten doğacak sağlık risklerinden korunması, sınır değerlerin ve diğer özel
önlemlerin belirlenmesidir.
2- Madde 2 – Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren,
asbest veya asbestli malzeme ile yapılan çalışmalarda, asbest tozuna maruziyetin olabileceği
tüm işlerde ve işyerlerinde uygulanır.
Bu Yönetmelikte belirtilen daha sıkı ve özel önlemler saklı kalmak kaydı ile, İş Sağlığı
ve Güvenliği Yönetmeliği hükümleri de uygulanır.
3- Madde 3 – Bu Yönetmelik 4857 sayılı İş Kanununun 78 inci maddesine göre
düzenlenmiştir.
4- Madde 5 – İşveren, asbest tozuna maruziyet riski bulunan çalışmalarda, asbestin türü ve
fiziksel özellikleri ile çalışanların maruziyet derecesini dikkate alarak risk değerlendirmesi
yapmakla yükümlüdür. İşyerinde yapılan risk değerlendirmesi sonucunda:
a) İşçilerin maruziyetinin düşük seviyede ve nadir olması ve risk değerlendirmesinde
çalışılan ortam havasındaki asbest miktarının belirlenmiş sınır değerin altında olduğunun ortaya
çıkması halinde, bu Yönetmeliğin 6 ncı, 19 uncu ve 20 nci madde hükümleri, aşağıda belirtilen
işlerde uygulanmayabilir;
1) Sadece, kolay kırılmayan malzeme ile çalışılan, geçici ve kısa süreli tamir ve bakım
işlerinde,
2) Asbest liflerinin sıkı şekilde bağlı olduğu malzemenin bozulmadan ve parçalanmadan
uzaklaştırılması işlerinde,
3) İyi durumdaki asbestli malzemenin paketlenmesi işlerinde,
4) Ortam havasının izlenmesi ve kontrolü işleri ile malzemelerde asbest bulunup
bulunmadığının tespiti için örnek alınması işlerinde.
b) Risk değerlendirmesi yapılırken işçiler veya temsilcilerinin görüşleri alınacaktır.
Gerek görüldüğünde ve kullanılan asbestli malzemenin değişmesi halinde risk değerlendirmesi
yeniden yapılacaktır.
5- Madde 6 – İşveren, bu Yönetmelik kapsamına giren işyerini çalışmaya başlamadan önce
Bakanlığa bildirmekle yükümlüdür:
a) Bildirimde aşağıdaki hususlar yer alacaktır;
1) İşyerinin adresi,
2) Kullanılan veya işlenen asbestin türü ve miktarı,
3) Yapılan işler ve kullanılan prosesler,
4) Çalışan işçi sayısı,
5) İşe başlama tarihi ve işin süresi,
6) Çalışanların maruziyetini önlemek için alınan tedbirler.
b) İşçiler ve/veya temsilcileri, Bakanlığa yapılan bildirimle ilgili belgeleri görme
hakkına sahiptir.
c) Çalışma şartlarındaki asbest tozuna maruziyeti önemli ölçüde artıracak her
değişiklikte işveren yeniden bildirimde bulunmak zorundadır.
5- Madde 7 – Asbestin püskürtülerek (sprey) kullanılması ve asbest içeren, yoğunluğu 1
gr/cm3’den az olan, yalıtım veya ses yalıtımı malzemesi ile çalışılması yasaktır.
Asbestin kullanılması ve pazarlanması ile ilgili yürürlükteki diğer mevzuata aykırı
olmamak şartıyla; asbestin çıkarılması, asbest ürünlerinin veya asbest ilave edilmiş ürünlerin
üretimi ve işlenmesi sırasında işçilerin asbest liflerine maruz kalabileceği işler yasaktır.
Ancak, asbest içeren malzemenin yıkımı, sökümü ve ayırma gibi işlemlerden
kaynaklanan asbestli ürünlerin atılması için yapılan işler hariçtir.
6- Madde 9 – Asbest ölçme ve numune alma işlemleri aşağıda belirtildiği şekilde yapılacaktır:

221
a) Başlangıçta yapılan risk değerlendirmesi sonuçlarını dikkate alarak ve bu
Yönetmeliğin 10 uncu maddesinde belirtilen limit değere uygunluğu sağlamak için düzenli
olarak çalışma ortamında asbest lifi ölçülecektir.
b) Ölçüm için numune alınması, işçilerin asbest veya asbestli malzemeden kaynaklanan
toza kişisel maruziyetlerini gösterecek şekilde olacaktır.
c) Numune alınırken işçilerin veya temsilcilerinin görüşleri alınacaktır.
d) Numuneler bu konuda eğitilmiş kişiler tarafından alınacaktır. Alınan numunelerin
analizi, (f) paragrafında belirtildiği şekilde, lif saymak için uygun araç gereçle donatılmış
laboratuarlarda yapılacaktır.
e) Numune alma süresi, ölçüm veya zaman ağırlıklı hesaplama ile 8 saatlik çalışma
süresinde (bir vardiya) işçinin maruziyetini belirleyecek şekilde olacaktır.
f) Lif sayımı, faz-kontrast mikroskobu (PCM) kullanılarak Dünya Sağlık Teşkilatı’nın
1997 tarihinde tavsiye ettiği metotla veya eşdeğer sonuçları veren başka bir metotla
yapılacaktır.
Havadaki asbestin ölçülmesinde, uzunluğu 5 mikrondan daha büyük, eni 3 mikrondan
daha küçük ve boyu eninin 3 katından büyük olan lifler hesaba katılacaktır.
7- Madde 15 – İşveren, asbest içeren tozlara maruz kalan veya kalma ihtimali bulunan bütün
işçilere uygun ve yeterli eğitimi sağlamak zorundadır. Bu eğitim;
a) Belirli aralıklarla tekrarlanacak ve işçilere maddi bir yük getirmeyecektir.
b) İşçilerin kolayca anlayabileceği şekilde yapılacak, korunma ve güvenlik yönünden
özellikle aşağıdaki hususlarda işçilerin gerekli bilgi ve beceriyi kazanmaları sağlanacaktır;
1) Asbestin özellikleri ve sigara içmenin olumsuz etkilemesi de dahil asbestin sağlığa
etkileri,
2) Asbest içermesi muhtemel malzeme ve ürünlerin türleri,
3) Asbeste maruz kalınabilecek işlemler ve bu maruziyeti en aza indirmek için alınacak
koruyucu tedbir-lerin önemi,
4) Güvenli çalışma şekli ve yöntemi ile koruyucu ekipman,
5) Uygun solunum sistemi koruyucusu seçimi, bunların koruma şekli ve koruma
derecesi ve uygun şekilde kullanılması,
6) Acil durum işlemleri,
7) Dekontaminasyon işlemleri,
8) Atıkların uzaklaştırılması ve
9) Gerekli tıbbi muayeneler.
8- Madde 19 – İşçiler aşağıdaki hususlar göz önünde bulundurularak sağlık gözetimine tabi
tutulacaktır:
a) Asbestle çalışacak her işçinin çalışmaya başlamadan önce genel sağlık durumu
değerlendirilecek ve Yönetmelik Ek’inde belirtildiği şekilde, özellikle göğüs muayeneleri ile
diğer tetkik ve kontrolleri yapılacaktır.
İşçilerin sağlık durumlarının değerlendirmesi en az 3 yılda bir tekrarlanacak ve her işçi için
sağlık kaydı tutulacaktır.
b) Sağlık gözetiminden sorumlu hekim; muayene ve tetkiklerin sonucuna göre, işçinin
asbeste maruz kalacağı işlerde çalıştırılmaması da dahil, her türlü koruyucu ve önleyici
önlemleri belirleyecek ve önerilerde bulunacaktır.
c) İşçilere maruziyetin sona ermesinden sonra da yapılması gereken sağlık
değerlendirmeleri ile ilgili bilgi verilecektir. Hekim, maruziyetin bitmesinden sonra sağlık
gözetiminin devam etmesi gereken süreyi belirleyebilir.
d) İşçi veya işveren sağlık muayene ve tetkiklerinin yeniden yapılmasını isteme hakkına
sahiptir.
9- Madde 24 – Bu Yönetmelik 15/4/2006 tarihinde yürürlüğe girer.
10- Asbestle ilgili çalışmalarda bulunan işyerleri bu yönetmeliğe uymak zorundadır.

222
Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

9- PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN ÇALIŞANLARIN


KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK (26.12.2003 tarih-25328 sayılı Resmi
Gazete) :

1- Madde 1 – Bu Yönetmeliğin amacı, işyerlerinde oluşabilecek patlayıcı ortamların


tehlikelerinden çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için alınması gerekli önlemleri
belirlemektir.
2- Madde 2 – Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren ve
patlayıcı ortam oluşması ihtimali bulunan işyerlerini kapsar.
Ancak;
a) Hastalara tıbbi tedavi uygulamak için ayrılan yerler ve tıbbi tedavi uygulanması,
b) 01/4/2002 tarihli ve 24713 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Gaz
Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik kapsamında yer alan cihazların kullanılması,
c) Patlayıcı maddelerin ve kimyasal olarak kararsız halde bulunan maddelerin üretimi,
işlemlerden geçmesi, kullanımı, depolanması ve nakledilmesi,
d) Sondaj yöntemiyle maden çıkarma işleri ile yeraltı ve yerüstü maden çıkarma işleri,
e) Uluslararası antlaşmaların kapsamında bulunan kara, hava ve su yolu taşıma
araçlarının kullanılması,
bu Yönetmelik kapsamı dışındadır.
Patlayıcı ortam oluşabilecek yerlerde kullanılacak her türlü taşıma aracı Yönetmelik
kapsamındadır.
Bu Yönetmelikte belirtilen daha sıkı ve özel önlemler saklı kalmak kaydı ile, 4 üncü
maddede tanımlanan ‘patlayıcı ortam’ oluşması ihtimali bulunan işyerlerinde, İş Sağlığı ve
Güvenliği Yönetmeliği hükümleri ve ilgili diğer Yönetmeliklerin hükümleri de uygulanır.
3- Madde 3 – Bu Yönetmelik 4857 sayılı İş Kanununun 78 inci maddesine göre
düzenlenmiştir.
4- Madde 5 – Patlamaların önlenmesi ve bunlardan korunmayı sağlamak amacıyla işveren,
aşağıda belirtilen temel ilkelere ve verilen öncelik sırasına uyarak, yapılan işlemlerin doğasına
uygun olan teknik ve organizasyona yönelik önlemleri alacaktır:
a) Patlayıcı ortam oluşmasını önlemek,
b) Yapılan işlemlerin doğası gereği patlayıcı ortam oluşmasının önlenmesi mümkün
değilse patlayıcı ortamın tutuşmasını önlemek,
c) İşçilerin sağlık ve güvenliklerini sağlayacak şekilde patlamanın zararlı etkilerini
azaltacak önlemleri almak.
Bu önlemler, gerektiğinde patlamanın yayılmasını önleyecek tedbirlerle birlikte
alınacaktır. Alınan bu tedbirler düzenli aralıklarla ve işyerindeki önemli değişikliklerden sonra
yeniden gözden geçirilecektir.
223
5- Madde 6 – İşveren, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinde belirtildiği şekilde işyerinde
risk değerlendirmesi yaparken patlayıcı ortamdan kaynaklanan özel risklerin
değerlendirmesinde aşağıdaki hususları da dikkate alacaktır:
a) Patlayıcı ortam oluşma ihtimali ve bu ortamın kalıcılığı,
b) Statik elektrik de dahil tutuşturucu kaynakların bulunma, aktif ve etkili hale gelme
ihtimalleri,
c) İşyerinde bulunan tesis, kullanılan maddeler, prosesler ile bunların muhtemel
karşılıklı etkileşimleri,
d) Olabilecek patlamanın etkisinin büyüklüğü.
Patlama riski, patlayıcı ortamların oluşabileceği yerlere açık olan veya açılabilen diğer
yerler de dikkate alınarak bir bütün olarak değerlendirilecektir
6- Madde 7 – Risk değerlendirmesinin temel ilkelerine ve bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinde
belirtilen hususlara uygun olarak çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için işveren:
a) İşçilerin ve diğer kişilerin sağlık ve güvenliği için tehlikeli patlayıcı ortam oluşma
ihtimali olan yerlerde güvenli çalışma şartlarını sağlayacak,
b) İşçilerin sağlık ve güvenliği için tehlikeli patlayıcı ortam oluşma ihtimali olan
yerlerde, yapılan risk değerlendirmesi sonucuna göre çalışma süresince uygun teknik
yöntemlerle bu kısımların gözetim altında tutulmasını sağlayacaktır.
7- Madde 8 – Bir işyerinde birden fazla işverene ait çalışan bulunması durumunda, her işveren
kendi kontrol alanına giren tüm hususlardan sorumlu olacaktır.
İşverenlerin, İş Kanunu ve İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinde belirtilen sorumlulukları
saklı kalmak kaydı ile yasal olarak işyerinin tümünden sorumlu olan işveren, bu Yönetmeliğin
10 uncu maddesinde belirtilen Patlamadan Korunma Dokümanında öngörülen, çalışanların
sağlık ve güvenlikleri ile ilgili önlemlerin belirlenmesi ve uygulanmasını koordine edecektir.
9- Madde 9 – İşveren;
a) Patlayıcı ortam oluşması ihtimali olan yerleri Ek-I’de belirtildiği şekilde
sınıflandıracak,
b) Yukarıda (a) fıkrasına göre sınıflandırılmış olan bölgelerde Ek-II’de verilen asgari
gereklerin uygulanmasını sağlayacak ve
c) İşçilerin sağlık ve güvenliğini tehlikeye atabilecek miktarda patlayıcı ortam
oluşabilecek yerlerin girişine Ek-III’de verilen işaretleri koyacaktır.
10- Madde 10 – İşveren, bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesinde belirtilen yükümlülüğünü yerine
getirirken, aşağıda belirtilen ve bundan sonra “Patlamadan Korunma Dokümanı” olarak
anılacak belgeleri hazırlayacaktır.
Patlamadan Korunma Dokümanında, özellikle;
a) Patlama riskinin belirlendiği ve değerlendirildiği,
b) Bu Yönetmelikte belirlenen yükümlülüklerin yerine getirilmesi için alınacak
önlemler,
c) İşyerinde Ek-I’e göre sınıflandırılmış yerler,
d) Ek-II’de verilen asgari gereklerin uygulanacağı yerler,
e) Çalışma yerleri ile uyarı cihazları da dahil iş ekipmanının tasarımı, işletilmesi,
kontrol ve bakımının güvenlik kurallarına uygun olarak sağlandığı,
f) İşyerinde kullanılan tüm ekipmanın “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve
Güvenlik Şartları Yönetmeliği” ne uygun olduğu,
hususları yazılı olarak yer alacaktır.
Patlamadan korunma dokümanı, işin başlamasından önce hazırlanacak ve işyerinde, iş
ekipmanında veya organizasyonunda önemli değişiklik, genişleme veya tadilat yapıldığında
yeniden gözden geçirilerek güncelleştirilecektir.
İşveren, yürürlükteki mevzuata göre hazırladığı patlama risk değerlendirmesini,
dokümanları ve benzeri diğer raporları birlikte ele alabilir.
11- Madde 11 – Patlayıcı ortam oluşma ihtimali bulunan işyerlerinde, işverenler aşağıda
belirtilen hususlara uymakla yükümlüdür:
224
a) Patlayıcı ortam oluşma ihtimali bulunan yerlerde, bu Yönetmeliğin yayımlandığı
tarihte kullanılmakta olan veya kullanıma hazır olan iş ekipmanları, 30/6/2006 tarihine kadar
Ek-II A’da belirtilen asgari gerekleri karşılamak zorundadır.
b) Patlayıcı ortam oluşma ihtimali bulunan yerlerde kullanılmak üzere bu Yönetmeliğin
yayımlandığı tarihten sonra yeni alınacak iş ekipmanları, 30/6/2006 tarihine kadar Ek-II A ve
Ek-II B’de verilen asgari gerekleri karşılayacaktır.
c) Patlayıcı ortam oluşabilecek kısımları bulunan ve 30/6/2006 tarihinden sonra açılacak
işyerleri ise bu Yönetmelikte belirtilen şartlara uygun olarak kurulacaktır.
d) Patlayıcı ortam oluşabilecek kısımları bulunan ve 30/6/2006 tarihinden önce açılmış
olan işyerleri, bu Yönetmeliğin yayımlandığı tarihten itibaren en geç üç yıl içinde bu
Yönetmelik hükümlerine tam olarak uygun hale getirilecektir.
Patlayıcı ortam oluşabilecek kısımları bulunan işyerlerinde 30/6/2006 tarihinden sonra
herhangi bir değişiklik, eklenti veya tadilat yapıldığında, işveren bu Yönetmelik hükümlerine
tam olarak uyulmasını sağlayacaktır.

12- Madde 13 – Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.


13- EK II – A.1/1.1. - İşveren, patlayıcı ortam oluşabilen yerlerde çalışanlara, patlamadan
korunma konusunda yeterli ve uygun eğitimi sağlayacaktır.
14- EK II – A.1/1.2. - Patlamadan Korunma Dokümanında gerekli görülmesi halinde;
a) Tehlikeli yerlerdeki çalışma, işverence düzenlenen yazılı talimatlara uygun
yapılacaktır.
b) Gerek tehlikeli işlerin yapılmasında, gerekse başka çalışmaları etkileyerek tehlikeye
neden olabilecek diğer işlerin yapılmasında, bir “Çalışma İzni” sistemi uygulanacaktır.
Çalışma izni, bu konuda yetkili ve sorumlu olan bir kişi tarafından işe başlamadan önce
yazılı olarak verilecektir.

Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

10- KANSEROJEN VE MUTAJEN MADDELERLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE


GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK (26.12.2003 tarih-25328 sayılı
Resmi Gazete) :

225
1- Madde 1 – Bu Yönetmeliğin amacı; işçilerin, kanserojen ve mutajen maddelere
maruziyetinden kaynaklanan risklerden korunması için bu maddelere maruziyetin önlenmesi de
dahil olmak üzere gerekli sağlık ve güvenlik önlemlerini belirlemektir.
2- Madde 2 – Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren;
a) Çalışanların kanserojen ve mutajen maddelere maruz kalma riski bulunan işlerin
yapıldığı işyerlerinde bu Yönetmelik hükümleri uygulanır.
b) Asbest ile çalışmalarda, Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri
Hakkında Yönetmelikte belirtilen hükümlerle birlikte bu Yönetmeliğin daha iyi koruma
öngören hükümleri de uygulanır.
c) Bu Yönetmelikte belirtilen daha sıkı ve özel önlemler saklı kalmak kaydı ile, bu
Yönetmelik kapsamına giren işyerlerinde, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği hükümleri de
uygulanır.
Ancak bu Yönetmelik hükümleri,
d) Sadece radyasyona maruziyetin söz konusu olduğu çalışmalarda uygulanmaz.
3- Madde 3 – Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 78 inci maddesine göre çıkarılmıştır.
4- Madde 4 – Bu Yönetmelikte geçen terimler aşağıda açıklanmıştır.
a) Kanserojen madde :
1. Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde kanser oluşumuna
neden olan
veya kanser oluşumunu hızlandıran maddeleri,
2. Ek-I’de belirtilen maddeler, işlemler ve bu işlemler sırasında ortaya çıkan maddeleri,
b) Mutajen madde : Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde
kalıtımsal genetik hasarlara yol açabilen veya bu etkinin oluşumunu hızlandıran maddeleri,
c) Sınır değer : Kanserojen ve mutajen maddenin, işçinin solunum bölgesinde bulunan
havadaki, Ek-III’de belirlenen referans zaman aralığındaki, zaman ağırlıklı ortalama
konsantrasyonunu,
d) Bakanlık : Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,
ifade eder.
5- Madde 5 – Kanserojen ve mutajen maddelere maruziyet riski bulunan işlerde çalışanların,
bu maddelere maruziyet şekli, maruziyet miktarı ve maruziyet süresi belirlenerek risk
değerlendirmesi yapılacak ve alınması gerekli sağlık ve güvenlik önlemleri belirlenecektir.
Risk değerlendirmesi yapılırken çalışma şartları, maruziyet şekli ve derecesi dikkate
alınarak, risk değerlendirmesinin geçerli olduğu süre ile hangi aralıklarla yenileneceği
belirlenecek ve her durumda en az beş yılda bir defa yenilenecektir.
Risk değerlendirmesi, ayrıca çalışma şartlarında maruziyet düzeyini etkileyebilecek
herhangi bir değişiklik olduğunda da yeniden yapılacaktır.
İşveren, risk değerlendirmesinde kullanılan bilgileri istenmesi halinde yetkili
makamlara vermek zorundadır.
Risk değerlendirmesinde kanserojen ve mutajen maddelerin, deri yolu da dahil olmak
üzere vücuda giriş yollarının tümü dikkate alınacaktır.
Risk değerlendirmesi yapılırken, işveren özel risk altındaki işçilerin sağlık ve
güvenliklerini dikkate alacak ve kanserojen ve mutajen maddelerle çalışmak istemeyenlerin bu
istekleri de dikkate alınacaktır.
6- Madde 7 – Kanserojen veya mutajen maddelerle yapılan çalışmalarda maruziyetin
önlenmesi ve azaltılması için :
a) Bu Yönetmeliğin 5 inci maddesi uyarınca yapılan risk değerlendirmesi sonucunda
çalışanların sağlığı ve güvenliği yönünden risk bulunduğunun ortaya çıkması halinde
çalışanların tehlikeli maddelere maruziyeti önlenecektir.
b) Kanserojen veya mutajen madde veya karışımların veya bu maddelerin kullanıldığı
prosesin değiştirilmesinin teknik olarak mümkün olmadığı hallerde, bu maddelerin üretiminde
ve kullanılmasında teknik imkanlara göre tam kapalı sistemler kullanılacaktır.

226
c) Kapalı sistemle çalışmanın teknik olarak mümkün olmadığı hallerde çalışanların
maruziyeti mümkün olan en az düzeye indirilecektir.
d) Çalışanların kanserojen veya mutajen maddelere maruziyeti, Ek-III’de verilen sınır
değerleri aşmayacaktır.
e) İşveren kanserojen veya mutajen maddelerin kullanıldığı işlerde aşağıdaki önlemleri
alacaktır.
1) İşyerinde kullanılacak kanserojen veya mutajen madde miktarı belirlenecek ve
yapılan iş için gereken miktardan fazla madde bulunması önlenecektir.
2) Kanserojen veya mutajen maddelere maruz kalan veya kalabilecek işçi sayısı
mümkün olan en az sayıda olacaktır.
3) Kanserojen veya mutajen maddelerin çalışma ortamına yayılmasını önlemek veya en
aza indirmek için proses tasarımı uygun şekilde yapılacak ve gerekli mühendislik kontrol
önlemleri alınacaktır.
4) Kanserojen veya mutajen maddelerin kaynağından lokal veya genel havalandırma
sistemi veya diğer yöntemlerle çalışılan ortamdan dışarı atılması, halk sağlığı ve çevreye zarar
vermeyecek şekilde yapılacaktır.
5) Herhangi bir kaza sonucunda veya beklenmeyen bir şekilde kanserojen veya mutajen
maddelerin ortama yayılması halinde, bu durumun erken tespiti için uygun ölçüm sistemleri
bulunacaktır.
6) Uygun çalışma yöntemleri ve işlemler kullanılacaktır.
7) Alınan diğer önlemlerle toplu korumanın sağlanamadığı ve/veya maruziyetin
önlenemediği durumlarda uygun kişisel korunma yöntemleri kullanılacaktır.
8) Özellikle işyeri tabanı, duvarlar ve diğer yüzeyler düzenli olarak temizlenecek ve
hijyen şartları sağlanacaktır.
9) Çalışanlar bilgilendirilecektir.
10) Kanserojen veya mutajen maddelere maruz kalınan veya maruz kalma ihtimali
bulunan yerler uygun ikaz levhaları ve güvenlik işaretleri ile belirlenecektir. Bu yerlerde sigara
kullanılmasının ve yeme, içmenin yasak olduğunu belirten ikaz levhaları bulunacaktır.
11) Yüksek düzeyde maruziyete neden olabilecek acil durumlar için plan yapılacaktır.
12) Kanserojen veya mutajen maddelerin güvenli şekilde depolanması, taşınması veya
işlem görmesi için bu maddeler açıkça ve görünür şekilde etiketlenmiş, sızdırmaz kapalı
kaplarda bulundurulacaktır.
13) Atıkların işçiler tarafından güvenli bir şekilde toplanması, depolanması ve
uzaklaştırılıp zararsız hale getirilmesinde açıkça ve görünür şekilde etiketlenmiş, sızdırmaz
kapalı kaplar kullanılacaktır.
7- Madde 11 – İşveren, bu Yönetmeliğin 5 inci maddesi uyarınca yapılan risk
değerlendirmesine göre sağlık ve güvenlik yönünden risk bulunan alanlara, sadece görevli
kişilerin girmesi ve bunların dışındaki kişilerin girmemesi için gereken önlemleri alacaktır.
8- Madde 13 – İşveren, işçilerin ve/veya temsilcilerinin yeterli ve uygun eğitim almalarını
sağlayacak, işçilere özellikle aşağıdaki konularda gerekli bilgi ve talimatı verecektir:
a) Sağlığı etkileyebilecek riskler ile sigara içmenin getireceği ek riskler,
b) Maruziyeti önlenmek için alınması gerekli önlemler,
c) Hijyen kuralları,
d) Koruyucu malzeme ve giyim eşyalarının kullanılması,
e) Kazaların önlenmesi ve kaza halinde kurtarma çalışmaları da dahil yapılması gereken
işler,
Yeni bir risk ortaya çıktığında veya risklerde değişiklik olduğunda eğitim yenilenecek
ve belirli aralıklarla tekrarlanacaktır.
İşveren kanserojen ve mutajen madde içeren tesis ve kapların üzerinde bulunması
gereken etiket, uyarı ve tehlike işaretleri ile ilgili olarak işçilere gerekli bilgi ve eğitimi
verecektir.

227
9- Madde 15 – İşveren, bu Yönetmelik ve eklerinde belirtilen konularda İş Sağlığı ve
Güvenliği Yönetmeliği’nin 11 inci maddesine uygun olarak işçilerin veya temsilcilerinin
görüşlerini alacak ve katılımlarını sağlayacaktır.
10- Madde 16 – İşçiler aşağıdaki hususlar göz önünde bulundurularak sağlık gözetimine tabi
tutulacaktır :
a) İşveren, bu Yönetmeliğin 5 inci maddesi uyarınca yapılan risk değerlendirmesine
göre sağlık ve güvenlik yönünden risk bulunan işlerde çalışanların, sağlık durumlarının
gözetim altında tutulması için işyerinde gerekli düzenlemeleri yapacaktır.
b) Sağlık gözetimi, maruziyet başlamadan önce yapılacak ve daha sonra da düzenli
aralıklarla sürdürülecektir. İşyerinde kişisel ve mesleki hijyen önlemlerinin derhal alınabilmesi
mümkün olacak şekilde gerekli düzenleme yapılacaktır.
c) Çalışanlardan birinde kanserojen veya mutajen maddelere maruziyet nedeniyle
oluştuğu şüphesi bulunan bir sağlık sorunu görüldüğünde, aynı şekilde maruz kalan diğer
kişiler de sağlık gözetiminden geçirileceklerdir.
Bu durumda, maruziyet riskini belirlemek üzere yeniden risk değerlendirmesi
yapılacaktır.
d) Çalışanların sağlık gözetimi ile ilgili kişisel sağlık kayıt sistemi bulunacaktır. İşyeri
hekimi her çalışan için, alınması gerekli koruyucu önlemler konusunda önerilerde bulunacaktır.
e) Çalışanlara, maruziyet sona erdikten sonra da yapılması gerekli sağlık gözetimi
hakkında bilgi verilecektir.
f) Çalışanın kendisi veya işveren, sağlık gözetimi sonuçlarının yeniden
değerlendirilmesini isteyebilir. Çalışanlar, kendilerine ait sağlık gözetimi sonuçlarına ait
bilgileri alma hakkına sahiptir.
g) Çalışanların sağlık gözetiminde dikkat edilmesi gereken hususlar Ek–II’de
verilmiştir.
h) Kanserojen veya mutajen maddelere maruziyet sonucu ortaya çıkan meslek
hastalıkları Bakanlığa bildirilecektir.
11- Madde 17 – Bu Yönetmeliğin 14 üncü maddesinin (c) bendinde ve 16 ncı maddesinin (d)
bendinde belirtilen kayıtlar maruziyetin sona ermesinden sonra en az kırk yıl süre ile
saklanacaktır.
İşyerinde faaliyetin sona ermesi halinde işveren bu kayıtları Bakanlığa vermek
zorundadır.
12- Madde 20 – Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

228
11- YERALTI VE YERÜSTÜ MADEN İŞLETMELERİNDE SAĞLIK VE GÜVENLİK
ŞARTLARI YÖNETMELİĞİ (21.02.2004 tarih-25380 sayılı Resmi Gazete) :
1- Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı, yeraltı ve yerüstü maden işyerlerinde çalışan işçilerin
sağlık ve güvenliğinin korunması için uyulması gerekli asgari şartları belirlemektir.
2- Madde 2 — Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren
tüm yeraltı ve yerüstü maden işyerlerini kapsar.
3- Madde 3 — Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanununun 78 inci maddesine göre
düzenlenmiştir.
4- Madde 5 — Yeraltı ve yerüstü maden işyerlerinde, işveren aşağıdaki hususları yerine
getirmekle yükümlüdür:
a) İşçilerin sağlık ve güvenliklerini sağlamak amacıyla;
1) Çalışma yerleri, işçilerin işlerini yaparken kendilerinin ve diğer çalışanların sağlık ve
güvenliklerini tehlikeye atmayacak şekilde tasarlanacak, inşa edilecek, teçhiz edilecek, hizmete
alınacak, işletilecek ve bakımı yapılacaktır.
2) İşyerinde yapılacak her türlü çalışma, yetkili kişinin nezaretinde ve sorumluluğu
altında yapılacaktır.
3) Özel riski bulunan işler yalnızca konunun uzmanı kişiler tarafından ve talimatlara
uygun olarak yapılacaktır.
4) Tüm güvenlik talimatları işçilerin anlayacağı şekilde olacaktır.
5) Yeterli ilk yardım donanımı sağlanacaktır.
6) Düzenli aralıklarla gerekli güvenlik tatbikatı yapılacaktır.
b) İşveren, 9/12/2003 tarihli ve 25311 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İş Sağlığı ve
Güvenliği Yönetmeliğinin 6, 9 ve 10 uncu maddelerinde belirtilen hükümler doğrultusunda
"sağlık ve güvenlik dokümanı" hazırlanmasını ve güncellenmesini sağlayacaktır.
Sağlık ve güvenlik dokümanında özellikle aşağıdaki hususlar yer alacaktır;
- İşçilerin işyerinde maruz kalabilecekleri risklerin belirlenmesi ve değerlendirilmesi.
- Bu Yönetmelik hükümlerini yerine getirmek için alınacak uygun önlemler.
- Çalışma yerlerinin ve ekipmanın güvenli şekilde düzenlenmesi, kullanılması ve
bakımının yapılması.
Sağlık ve güvenlik dokümanı çalışmaya başlanılmadan önce hazırlanacak ve işyerinde
önemli değişiklikler veya ilave yapıldığında tekrar gözden geçirilecektir.
c) Aynı işyerinde birden çok işletmeye ait işçilerin bulunması durumunda, her işveren
kendi kontrolü altındaki işlerden sorumludur.

229
Tüm işyerinden sorumlu olan işveren, işçilerin sağlık ve güvenliğinin korunması ile
ilgili tedbirlerin uygulanmasını koordine edecek ve kendisine ait sağlık ve güvenlik
dokümanında koordinasyonun amacını ve bu koordinasyonu sağlamak için alınacak önlemleri
ve uygulanacak yöntemleri belirtecektir.
Bu koordinasyon her bir işverenin İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinde belirtilen
sorumluluğunu etkilemez.
d) İşveren, ciddi veya ölümle sonuçlanan iş kazalarını ve ciddi tehlikeli olayları en geç
iki iş günü içinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının ilgili Bölge Müdürlüğüne
bildirecektir.
5- Madde 12 — Bu Yönetmeliğin;
a) Yürürlüğe girdiği tarihten sonra açılacak olan işyerleri bu Yönetmeliğin ekinde belirtilen
sağlık ve güvenlikle ilgili gereklere uymak zorundadır.
b) Yürürlüğe girdiği tarihte faaliyette olan işyerleri yürürlülük tarihinden itibaren en geç 1 (bir)
yıl içerisinde bu Yönetmeliğin ekinde belirtilen sağlık ve güvenlikle ilgili gereklere uymak
zorundadır.
c) Yürürlüğe girdiği tarihten sonra işyerinde yapılacak değişiklik ve eklentilerde işveren bu
Yönetmeliğin ekinde belirtilen sağlık ve güvenlik gereklerine uymak zorundadır.

6- Madde 14 — Bu Yönetmelikte belirtilen daha sıkı ve özel önlemler saklı kalmak kaydı ile,
yeraltı ve yerüstü maden işletmelerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği hükümleri de
uygulanır.
7- Madde 15 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

230
12- SONDAJLA MADEN ÇIKARILAN İŞLETMELERDE SAĞLIK VE GÜVENLİK
ŞARTLARI YÖNETMELİĞİ (22.02.2004 tarih-25381 sayılı Resmi Gazete) :
1- Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı, sondajla maden çıkarılan işyerlerinde çalışan işçilerin
sağlık ve güvenliğinin korunması için uyulması gerekli asgari şartları belirlemektir.
2- Madde 2 — Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren
sondajla maden çıkarılan tüm işyerlerini kapsar.
3- Madde 3 — Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanununun 78 inci maddesine göre
düzenlenmiştir.
4- Madde 5 — Sondajla maden çıkarılan işyerlerinde, işveren aşağıdaki hususları yerine
getirmekle yükümlüdür:
a) İşçilerin sağlık ve güvenliklerini sağlamak amacıyla;
1) Çalışma yerleri, işçilerin işlerini yaparken kendilerinin ve diğer çalışanların sağlık ve
güvenliklerini tehlikeye atmayacak şekilde tasarlanacak, inşa edilecek, teçhiz edilecek, hizmete
alınacak, işletilecek ve bakımı yapılacaktır.
2) İşyerinde yapılacak her türlü çalışma, yetkili bir kişinin gözetiminde yapılacaktır.
3) Özel riski bulunan işler yalnızca konunun uzmanı kişiler tarafından ve talimatlara
uygun olarak yapılacaktır.
4) Tüm güvenlik talimatları işçilerin anlayacağı şekilde olacaktır.
5) Uygun ve yeterli ilk yardım donanımı sağlanacaktır.
6) Düzenli aralıklarla güvenlik tatbikatları yapılacaktır.
b) İşveren, 9/12/2003 tarihli ve 25311 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İş Sağlığı ve
Güvenliği Yönetmeliğinin 6, 9 ve 10 uncu maddelerinde belirtilen hususları kapsayan "sağlık
ve güvenlik dokümanı" hazırlanmasını ve güncellenmesini sağlayacaktır.
Sağlık ve güvenlik dokümanında özellikle aşağıdaki hususlar yer alacaktır.
- İşçilerin işyerinde maruz kalabilecekleri risklerin belirlenmesi ve değerlendirilmesi,
- Bu Yönetmelik hükümlerini yerine getirmek için alınacak uygun önlemler,
- Çalışma yerlerinin ve ekipmanın güvenli şekilde düzenlenmesi, kullanılması ve
bakımının yapılması.
Sağlık ve güvenlik dokümanı, çalışmaya başlanılmadan önce hazırlanacak ve işyerinde
önemli değişiklikler veya ilave yapıldığında, yenilenecektir.
c) Aynı işyerinde birden çok işletmeye ait işçilerin bulunması durumunda, her işveren
kendi kontrolü altındaki işlerden sorumludur.
Tüm işyerinden sorumlu olan işveren, işçilerin sağlık ve güvenliğinin korunması ile
ilgili tedbirlerin uygulanmasını koordine edecek ve kendisine ait sağlık ve güvenlik
dokümanında koordinasyonun amacını ve bu koordinasyonu sağlamak için alınacak önlemleri
ve uygulanacak yöntemleri belirtecektir.
Bu koordinasyon, her bir işverenin İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinde belirtilen
sorumluluğunu etkilemez.
d) İşveren, işyerinde meydana gelen iş kazalarını ve önemli tehlike yaratan olayları en
geç iki iş günü içinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın ilgili bölge müdürlüğüne
bildirecektir.
İşveren, gerektiğinde, bu tür olayların tekrarlanmasını önlemek için, alınan önlemlerin
kaydedildiği sağlık ve güvenlik dokümanını güncelleyecektir.
5- Madde 6 — İşveren, patlama ve yangın çıkmasını önlemek, patlama ve yangın
başlangıçlarını tesbit etmek, yayılmasını önlemek ve mücadele etmek, patlayıcı ve sağlığa
zararlı ortam havasının oluşmasını önlemek için yapılan işe uygun önlemler alacaktır.
6- Madde 12 — Bu Yönetmeliğin:
a) Yürürlüğe girdiği tarihten sonra açılacak olan işyerleri bu Yönetmeliğin ekinde
belirtilen sağlık ve güvenlikle ilgili gereklere uymak zorundadır.
b) Yürürlüğe girdiği tarihte faaliyette olan işyerleri bu tarihten itibaren mümkün olan en
kısa sürede ve en geç 2 (iki) yıl içerisinde bu Yönetmeliğin ekinde belirtilen sağlık ve
güvenlikle ilgili gereklere uymak zorundadır.
231
c) Yürürlüğe girdiği tarihten sonra işyerinde yapılacak değişiklik ve eklentilerde işveren
bu Yönetmeliğin ekinde belirtilen sağlık ve güvenlik gereklerine uymak zorundadır.
7- Madde 14 — Bu Yönetmelikte belirtilen daha sıkı ve özel önlemler saklı kalmak kaydı ile,
sondajla maden çıkarılan işletmelerde, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği hükümleri de
uygulanır.
8- Madde 15 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

232
13- KİMYASAL MADDELERLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK
ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK (26.12.2003 tarih-25328 sayılı Resmi
Gazete) :

1- Madde 1 – Bu Yönetmeliğin amacı, işyerinde bulunan, kullanılan veya herhangi bir şekilde
işlem gören kimyasal maddelerin tehlikelerinden ve zararlı etkilerinden işçilerin sağlığını
korumak ve güvenli bir çalışma ortamı sağlamak için asgari şartları belirlemektir.
2- Madde 2 – Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren tüm
işyerlerini kapsar.
Sağlık ve güvenlik önlemleri özel mevzuatla düzenlenen; kimyasal maddelerle
çalışmalarda, radyoaktif maddelerle çalışmalarda, zararlı kimyasal maddelerin işyeri dışında
taşınmasında, sözü edilen özel mevzuatta belirtilen önlemler ile birlikte bu Yönetmeliğin
uygulama kabiliyeti olan hükümleri de uygulanır.
Kanserojen ve Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri
Hakkında Yönetmelikte belirtilen daha sıkı ve özel önlemler saklı kalmak kaydı ile işyerinde
bulunan kanserojen ve mutajen maddeler ile ilgili olarak bu Yönetmelik hükümleri uygulanır.
Bu Yönetmelikte belirtilen daha sıkı ve özel önlemler saklı kalmak kaydı ile, bu
Yönetmelik kapsamına giren işyerlerinde, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği hükümleri de
uygulanır.
3- Madde 3 - Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanununun 78 inci maddesine göre
düzenlenmiştir.
4- Madde 4 - Bu Yönetmelikte geçen terim ve kavramlar aşağıda açıklanmıştır;
…………….........
Kimyasal madde : Doğal halde bulunan veya üretilen veya herhangi bir işlem sırasında veya
atık olarak ortaya çıkan veya kazara oluşan her türlü element, bileşik veya karışımlardır.
…………………
5- Madde 6 – İşveren, işyerinde tehlikeli kimyasal madde bulunup bulunmadığını tespit etmek
ve tehlikeli kimyasal madde bulunması halinde, işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden olumsuz
etkilerini belirlemek üzere, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği’nin 6 ncı maddesinin (c) bendi
ile 9 uncu maddesinin (a) bendine uygun şekilde, risk değerlendirmesi yapmakla yükümlüdür.
Risk değerlendirmesi yapılarak, bu Yönetmelikte belirtilen önlemler alınmadan tehlikeli
kimyasal maddelerle çalışılması yasaktır.
a) Risk değerlendirmesi, aşağıda belirtilen hususlar dikkate alınarak yapılır;
1) Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve zararları,
2) İmalatçı, ithalatçı veya satıcılardan sağlanacak malzeme güvenlik bilgi formu,
3) Maruziyetin türü, düzeyi ve süresi,
4) Kimyasal maddenin miktarı, kullanma şartları ve kullanım sıklığı,
5) Bu Yönetmelik eklerinde verilen mesleki maruziyet sınır değerleri ve biyolojik sınır
değerleri,
6) Alınan ya da alınması gereken önleyici tedbirlerin etkisi,
7) Varsa, daha önce yapılmış olan sağlık gözetimlerinin sonuçları.
İşveren, tedarikçiden veya diğer kaynaklardan risk değerlendirmesi için gerekli olan ek
bilgileri sağlar. Bu bilgiler, kullanıcılara yönelik olarak, varsa kimyasal maddelerin
yürürlükteki mevzuatta yer alan özel risk değerlendirmelerini de içermelidir.
b) İşveren, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği’nin 9 uncu maddesine uygun şekilde
risk değerlendirmesi yapmak ve bu Yönetmeliğin 7 nci ve 8 inci maddelerinde belirtilen
önlemlerden hangilerinin alınmış olduğunu belirlemekle yükümlüdür. Risk değerlendirmesi
yazılı belge haline getirilerek, istenildiğinde yetkili kişilere gösterilmek üzere işyerinde
bulundurulacaktır.
c) Risk değerlendirmesi aşağıdaki hallerde yenilenecektir;
1) Risk değerlendirmesinde belirlenen sürelerde,
2) Çalışma koşullarında önemli bir değişiklik olduğunda,
233
3) Ortam ölçümleri ve sağlık gözetimlerinin sonuçlarına göre gerektiğinde,
4) Kimyasal maddeler nedeni ile herhangi bir kaza olduğunda,
5) En az beş yılda bir defa.
d) Risk değerlendirmesi, tamir ve bakım işleri de dahil olmak üzere kimyasal
maddelerle çalışılan tüm işleri kapsayacaktır.
e) Birden fazla kimyasal madde ile çalışılan işlerde, bu maddelerin her biri ve birbirleri
ile etkileşimleri dikkate alınarak risk değerlendirmesi yapılacaktır.
f) Tehlikeli kimyasal maddeler içeren yeni bir faaliyete ancak risk değerlendirilmesi
yapılarak belirlenen her türlü önlem alındıktan sonra başlanacaktır.
6-Üretici ve satıcılarından kimyasal maddelerin riskleri ve durumlarını belirtir dökümanlarının
alınması icap etmektedir.
7- Yönetmelikte özel koruyucu önlemler ile kaza ve acil durumlarla ilgili düzenlemeler
belirtilmiştir.
8- Tehlikeli kimyasal maddelerle çalışanların eğitimi ve bilgilendirilmeleri icap etmektedir.
9- Risk değerlendirmesi sonucunda sağlık yönünden risk altında olduğu saptanan işçilerin
uygun sağlık gözetimine tabi tutulmaları gerekmektedir.
10- Madde 13 – İşveren, bu Yönetmelik ve eklerinde belirtilen konularda İş Sağlığı ve
Güvenliği Yönetmeliği’nin 11 inci maddesine uygun olarak işçilerin veya temsilcilerinin
görüşlerini alacak ve katılımlarını sağlayacaktır.
11- Bu çalışmalarda bulunan işçilerle ilgili olarak her bir işçi için kişisel sağlık ve maruziyet
kaydı tutulması, bu kayıtların daima güncel olması gereklidir. Kayıtların gizliliği dikkate
alınarak uygun bir şekilde tutulması ve muhafaza edilmesi icap etmektedir.
12- Bakanlıkça istendiğinde kayıtların bir örneğinin verilmesi ve işyerinin faaliyetine son
verilmesi halinde sağlık ve maruziyet ile ilgili kayıtların Bakanlığa verilmesi zorunludur.
13- Tehlikeli kimyasal maddelerle çalışanların eğitimi ve bilgilendirilmesi gerekmektedir.

Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

234
KİMYASAL MADDELERLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK
ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİKTE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR
YÖNETMELİK

19 Ekim 2005 Tarihli Resmi Gazete


Sayı: 25971

MADDE 1 — 26/12/2003 tarihli ve 25328 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan


Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmeliğin 8 inci maddesine aşağıdaki (g) bendi eklenmiştir.
"g) İşyerlerinde, sıvı oksijen, sıvı argon ve sıvı azot bulunan depolama tanklarının
yerleştirilmesinde EK-IV’te belirtilen asgari güvenlik mesafelerine uyulması zorunludur."
MADDE 2 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE 3 — Bu Yönetmelik hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.

EK – IV
SIVI OKSİJEN, SIVI ARGON VE SIVI AZOT
DEPOLAMA TANKLARI İLE İLGİLİ GÜVENLİK MESAFELERİ

a) Sıvı Oksijen tankları için:

Tablo 1: Vana, flanş gibi ek yeri olmayan yanıcı gaz veya sıvı boru hatları ile oksijen depolama
tankı arasındaki uzaklıklar.

Tank kapasitesi (m3) Uzaklık (m)


0-10 1
11-50 2
51-100 3
101-200 4
201-10000 5

Tablo 2: Araç park yerleri, işyerinin sınırları, açık alev ve sigara içmeye izin verilen yerler,
yüksek basınçlı yanmayan gaz depoları, yüksek ve orta gerilimdeki elektrik transformatörleri,
yanıcı malzeme depoları (ahşap bina ve yapılar), her türlü makine ve ekipman, maden ocakları,

235
kanal ve logarlar, kuyu ve benzeri yapılar, yanıcı gaz ve sıvı boru hatlarındaki vanalar,
flanşlar ve ek yerleri ile oksijen depolama tankı arasındaki uzaklıklar.

Tank kapasitesi (m3) Uzaklık (m)


0-100 3
101-200 4
201-400 5
401-1000 6
1001-2000 10
2001-3000 13
3001-10000 15

236
Tablo 3: Ofis, kantin, çalışanların ve ziyaretçilerin toplandığı bina ve benzeri yerler,
kompresör, vantilatör, hava çekiş yerleri, yüksek miktarda parlayıcı gaz ve LPG’nin ulusal
kanunlara uygun olarak depolandığı yerler ile oksijen tankı arasındaki uzaklıklar.

Tank kapasitesi (m3) Uzaklık (m)


0-400 5
401-1000 6
1001-2000 10
2001-3000 13
3001-4000 14
4001-10000 15

b) Sıvı Argon ve Sıvı Azot tankları için:


Tablo 1: Vana, flanş gibi ek yeri olmayan yanıcı gaz veya sıvı boru hatları ile sıvı argon ve sıvı
azot depolama tankı arasındaki uzaklıklar.

Tank kapasitesi (m3) Uzaklık (m)


0-100 1
101-600 2
601-1000 3
1001-3000 4
3001-10000 5

Tablo 2: Araç park yerleri, açık alev ve sigara içilmesine izin verilen yerler, yüksek basınçlı
yanmayan gaz depoları, kantin, çalışanların ve ziyaretçilerin toplandığı bina ve benzeri yerler,
sabit parlayıcı gaz depoları, parlayıcı sıvı ve LPG depoları, yanıcı, parlayıcı, gaz ve sıvı boru
hatlarındaki vana ve flanş gibi ek yerleri ile sıvı argon ve sıvı azot depolama tankı arasındaki
uzaklıklar.

Tank kapasitesi (m3) Uzaklık (m)


0-100 3
101-200 4
201-400 5
401-600 6
601-900 7
901-1000 8
1001-2000 10
2001-3000 12
3001-4000 14
4001-10000 15

237
14- İŞ GÜVENLİĞİ İLE GÖREVLİ MÜHENDİS VEYA TEKNİK ELEMANLARIN
GÖREV, YETKİ VE SORUMLULUKLARI İLE ÇALIŞMA USUL VE ESASLARI
HAKKINDA YÖNETMELİK (20.01.2004 tarih-25352 sayılı Resmi Gazete) :

(Danıştay 10.Dairesi 28.03.2006 tarih ve E :2004-6075, K :2006-2159 sayılı kararları ile,


Yönetmeliğin 4. maddesindeki "iş güvenliği uzmanı" tanımı ve 5, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14,
15 ve 16. maddelerinin iptaline karar verdi.)

1- Madde 1- Bu Yönetmeliğin amacı; iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik


elemanların nitelikleri sayısı, görev, yetki ve sorumlulukları, eğitimleri ve çalışma şartları ile
ilgili usul ve esasları belirlemektir.
2- Madde 2- Bu Yönetmelik, sanayiden sayılan, devamlı olarak en az elli işçi çalıştıran ve altı
aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı işyerlerini kapsar.
3- Madde 3- Bu Yönetmelik, 22/05/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 82 nci maddesine
dayanılarak hazırlanmıştır.
4- Madde 7- İş Güvenliği uzmanı olarak görevlendirilecek mühendis veya teknik elemanların
Bakanlıkça verilen iş güvenliği uzmanlık sertifikasına sahip olmaları gerekir.
5- Madde 8- İş Güvenliği Uzmanlığı Sertifika sınıfları aşağıda belirtilmiştir:
A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanlığı Sertifikası:
a) İş sağlığı ve güvenliği alanında en az üç yıl teftiş yapmış iş müfettişleri ile Bakanlık
İş Sağlığı ve Güvenliği Merkezi Müdürlüğünde iş sağlığı ve güvenliği alanında en az on yıl
çalışmış mühendis veya teknik elemanlara istekleri halinde,
b)Kamu kurum ve kuruluşlarında veya özel sektörde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili
olarak en az sekiz yıl görev yaptığını belgeleyen ve Bakanlıkça açılacak sınavda başarılı olan
mühendis veya teknik elemanlara,
verilir
Sınavda başarılı olamayanlar ikinci kez sınava girme hakkına sahiptirler. Ancak, ikinci
sınavda da başarılı olamayanlar üçüncü kez sınava girebilmek için sertifika eğitim programına
katılmak zorundadırlar.
B Sınıfı İş Güvenliği Uzmanlığı Sertifikası;
Kamu kurum ve kuruluşlarında veya özel sektörde iş güvenliği ile ilgili olarak en az üç yıl
görev yaptığını belgeleyen ve Bakanlıkça açılacak sertifika eğitim programına katılan ve
sınavda başarılı olmak kaydı ile A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanlığı Sertifikası verilir.
C Sınıfı İş Güvenliği Uzmanlığı Sertifikası:
Bakanlıkça düzenlenen sertifika eğitim programlarına katılan ve eğitim sonunda düzenlenecek
sınavda başarılı olan mühendis veya teknik elemanlara verilir.
C Sınıfı İş Güvenliği Uzmanlığı Sertifikası ile en az üç yıl görev yaptıklarını belgeleyen
ve Bakanlıkça düzenlenen eğitime katılarak yapılacak sınavda başarılı olanlara B Sınıfı İş
Güveliği Uzmanlığı Sertifikası verilir.
İş güvenliği uzmanlarının sertifikalarını aldıkları tarihten itibaren, 5 yıllık periyotlarla,
Bakanlıkça düzenlenen bilgi yenileme eğitimine katılmaları zorunludur. Bu eğitime katılmayan
iş güvenliği uzmanlarının sertifikaları geçersiz sayılır.
6- Yönetmeliğin yayımı tarihinden itibaren bir yıl süre ile iş güvenliği ile ilgili görevli
mühendis veya teknik elemanlar için iş güvenliği uzmanlığı sertifikası şartı aranmaz. (Süre
sonu 20 Ocak 2005 olup Bakanlıkça henüz sertifika eğitim programları ve bunların sonunda
sınavları işlemlerine başlanmamış olmakla bu sürenin 20.01.2005 tarihinden itibaren bir yıl
süre ile daha uzatılması ihtimal dahilindedir.)
7- İşyerleri Bakanlıkça I-II-III-IV-V. risk gruplarına ayrılacaktır. (I- en hafif, V- en ağır) (Bu
tespit Bakanlıkça yapılmış olup 141.sayfada mevcuttur.)
8- Madde 10- Sertifikaya sahip iş güvenliği uzmanlarından:
A Sınıfı Sertifikaya sahip olanlar bütün işyerlerinde,
238
B Sınıfı Sertifikaya sahip olanlar 1 nci, ll inci. lll üncü ve lV üncü risk gruplarında yer
alan işyerlerinde,
C Sınıfı Sertifikaya sahip olanlar l inci, ll inci ve lll üncü risk gruplarında yer alan
işyerlerinde,
görev yaparlar.
İşyerinde birden fazla iş güvenliği uzmanının görevlendirilmesi halinde, en az bir iş
güvenliği uzmanında yukarıda belirtilen şartlar aranır.
7- Madde 11- İş güvenliği uzmanları, bu Yönetmelikte belirtilen görevleri eksiksiz yerine
getirmek için:
l inci Risk Grubunda yer alan işyerlerinde;ayda en az l iş günü,
ll inci Risk Grubunda yer alan işyerlerinde;ayda en az 2 iş günü
lll üncü Risk Grubunda yer alan işyerlerinde;ayda en az 3 iş günü,
lV üncü Risk Grubunda yer alan işyerlerinde;ayda en az 4 iş günü,
V inci Risk Grubunda yer alan işyerlerinde;ayda en az 5 iş günü,
gitmek zorundadırlar.
Bir iş güvenliği uzmanı, yukarıda belirtilen sürelere uymak kaydı ile , en fazla on işyeri
ile sözleşme yapabilir.
İşyerlerinin iş sağlığı ve güvenliği açısından hangi risk grubuna gireceği hususunda,
16/12/2003 tarihli ve 25318 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan, İşyeri Sağlık Birimleri ve
İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 21 nci
maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca belirlenen risk grupları esas alınır.
7- İş güvenliği uzmanlarının görevleri yönetmelikte on üç adet başlıkla toplanmış olup bu
görevleri yapmadığı taktirde sorumludurlar.
8- Madde 15-İşverenler, bu Yönetmelikte belirtilen niteliklere haiz iş güvenliği uzmanı veya
uzmanları ile sözleşme yaparlar, Yapılan sözleşmenin bir nüshası Genel Müdürlüğe gönderilir.
Sözleşme, ekteki örneğe uygun olarak düzenlenir.
l inci, ll nci ve lll üncü Risk Gruplarında yer alan ve 500 ve daha fazla işçi çalıştırılan
işyerlerinde tam gün çalışacak en az bir iş güvenliği uzmanı görevlendirilir.
lV üncü ve V inci Risk Gruplarında yer alan ve 300 ve daha fazla işçi çalıştırılan
işyerlerinde tam gün çalışacak en az bir iş güvenliği uzmanı görevlendirilir.
Görevlendirilecek iş güvenliği uzmanlarının, işyerinde yapılan esas işin niteliğine
uygun meslekten olmasına özen gösterilir. (20 Ocak 2005 tarihinden itibaren)
9- Madde 16- Sözleşmenin herhangi bir nedenle geçerliliğini yitirmesi halinde, bu durum
taraflarca üç iş günü içinde Genel Müdürlüğe bildirilir.
10- Geçici Madde 1- Bu Yönetmeliğin yayımı tarihinden itibaren bir yıl süre ile iş güvenliği
ile görevli mühendis veya teknik elemanlar için iş güvenliği uzmanlığı sertifikası şartı aranmaz.
11- İşyerlerimizden uygun görülecek mühendislerin iş güvenliği uzmanlığı sertifikası
alabilmeleri için çalışma ve S.G.Bakanlığına dilekçe ile müracaat etmeleri ve dilekçeye nüfus
fotokopisi, diploma fotokopisi ve 3 yıl veya daha fazla iş sağlığı ve güvenliği konusunda görev
yapmış ise (bizim işyerlerinde veya başka işyerlerinde) bunu belirtir belgeyi de eklemesi icap
etmektedir.
Not : 1- Yönetmelikle ilgili T.C.Danıştay Hazırlayan :
10.Dairesi iptal kararı ektedir. GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
(Esas :2004/6075, Karar :2006/2159) İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

Not : Bu Yönetmelik, 15.08.2009 tarih-27320 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “İşyeri


Sağlık ve Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri Hakkında
Yönetmelik” 58.maddesi ile yürürlükten kaldırılmıştır.
239
ÇSGB TARAFINDAN HAZIRLANAN VE İŞ GÜVENLİĞİ ALANINDA ÇALIŞACAK
MÜHENDİSLERİN GÖREV VE YETKİLERİNİ DÜZENLEYEN YÖNETMELİK
İPTAL EDİLDİ

Danıştay 10. Dairesi TMMOB tarafından açılan dava sonucunda TMMOB'yi haklı görerek,
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanan ve 20.1.2004 tarih - 25352 sayılı
Resmi Gazete'de yayımlanan "İş Güvenliği İle Görevli Mühendis veya Teknik Elemanların
Görev, Yetki ve Sorumlulukları ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik"in 4.
maddesindeki "iş güvenliği uzmanı" tanımını ve 5, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15 ve 16.
maddelerinin iptaline karar verdi.

T.C.
DANIŞTAY
ONUNCU DAİRE

Esas No : 2004/6075
Karar No : 2006/2159

Davacı : Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği


Vekili : Nurten Çağlar Yakış.
Davalı : Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı-ANKARA

Davanın Özeti :
20.1.2004 tarih ve 25352 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan "İş Güvenliği İle Görevli
Mühendis veya Teknik Elemanların Görev, Yetki ve Sorumlulukları ile Çalışma Usul ve
Esasları Hakkında Yönetmelik"in 4., 5., 7., 8., 9., 10., 11., 12., 13., 14, 15., 16. ve 17.
maddelerinin; 4857 sayılı İş Kanununun 82/2. maddesi Yönetmeliğin hazırlık aşamasında
TMMOB'nin görüşünün alınmasını zorunlu kılmasına karşın idarenin, görüş almadan
Yönetmeliği hazırlayarak yürürlüğe koyduğu, Yönetmeliğin "Tanımlar" başlıklı 4. maddesinin,
4857 sayılı Yasanın 82. maddesinde belirtilen "görevli mühendis" ibaresine aykırı olarak
sayma yoluyla mühendislik disiplinlerini daralttığı, 7. maddenin, bugüne kadar meslek
odasından iş güvenliği uzmanlığı belgesi almış olan mühendislerin kazanılmış haklarını yok
saydığını ve maddenin başlığının "iş Güvenliği Uzmanının Nitelikleri" olarak belirlenmesine
karşın madde hükmünde nitelik tanımlaması ve kriterine yer verilmediği, sertifika sınıflarının
düzenlendiği 8. maddeyle Bakanlık bünyesinde çalışanların ayrıcalıklı kılındığı ve sınavsız
sertifika hakkı verildiği, Yasanın 82. maddesinde "mühendis veya teknik eleman" sınırlaması
yapılmasına rağmen Bakanlık bünyesinde çalışan tüm müfettişlerin kapsama dahil edilerek
işletme, hukuk, iktisat v.b. fakülte mezunlarına da iş güvenliği uzmanlığı yolunun açıldığı,
Eğitim ve Sınav Konuları ile ilgili 9. maddede düzenlenen İş Güvenliği Uzmanlığı Eğitim
Komisyonunda Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğinin bir üyeyle temsiline yer
verilmesinin Birliğin etkin olmasını engellediği, Yönetmeliğin 10. maddesiyle iş güvenliği
uzmanlarına sertifika sınıfına göre çalışma esasının getirilmesinin özel bir alan olan iş
güvenliği alanının sınıflandırılmasına yol açtığı ve risk gruplarına göre çalışma sonucunu
doğurduğu bu yöntemin ise işyerlerinin hangi risk grubuna gireceği konusunda ülkemizde
yeterli bilimsel verinin bulunmaması nedeniyle uygulanmasının bilimsel olmayacağı, iş
güvenliği uzmanının hizmet süresiyle ilgili 11. maddede belirlenen hizmet süreleriyle İş
Kanununun amaçladığı güvenlikli iş ortamının sağlanamayacağı, Yönetmeliğin 12, 13 ve 14.
maddelerinin 11. maddeyle çeliştiğini çünkü iş güvenliği uzmanının anılan maddelerde
belirlenen, görev, yetki ve sorumluluklarının 11. maddede belirlenen hizmet süresinde yerine
getirilmesinin olanaklı olmadığı, iş güvenliği uzmanının işverenle sözleşme yapmasını
düzenleyen 15. ve sözleşmenin herhangi bir nedenle geçerliliğini yitirmesi halinde, bu
240
durumun idareye bildirilmesini öngören 16. maddesinin söz konusu nitelikleri itibarıyla iş
güvenliği uzmanını işverene bağımlı hale getirdiği, Yönetmeliğin yayımı tarihinde yürürlüğe
gireceğinin belirlendiği 17. maddenin ise bu şekliyle Bakanlık personelinin sınavsız sertifika
sahibi olmasının sağlanmasına yol açarak Bakanlık personeli lehine fiili durum yaratıldığı ileri
sürülerek iptali istenilmektedir.

Savunmanın Özeti:
3146 sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun,
4857 sayılı İş Kanununun 82. maddesi, Anayasanın 124. maddesi hükümleri gereğince dava
konusu Yönetmeliği çıkarma konusunda idarenin yetkili bulunduğu, Yönetmelik yürürlüğe
konulmadan önce taslak halinde TMMOB'liğine gönderilerek görüşleri alındıktan sonra
yürürlüğe konulduğu, hazırlık aşamasında Avrupa Birliğine üye on üye ülkenin iş güvenliği
uzmanlarının eğitim düzeyleri ve iş güvenliği uzmanlığı eğitimine kabul kriterleri incelenip
dikkate alındığı, 4857 sayılı iş Kanununun 82. maddesinde yer verilen "iş güvenliği ile görevli
mühendis ve teknik eleman" ifadesi ile her iki meslek grubunun da uzman olarak istihdamına
olanak sağlandığı," iş güvenliği uzmanı" ifadesi ile iş güvenliği ile görevli mühendis veya
teknik elemanların nitelendirildiği ve bu nitelemenin 4857 sayılı

241
Yasanın 82. maddesiyle çelişmediği, TMMOB'nin görüşü alınmak üzere gönderilen
Yönetmelik taslağıyla ilgili olarak mühendislik branşları ile ilgili herhangi bir öneride
bulunulmadığı yalnızca Üniversitelerin diğer bölümlerinden mezun olup da işçi sağlığı ve iş
güvenliği alanında yüksek lisans yapmış olanların teknik eleman tanımına sokulmasının
bilimsel gereklere uygun olmadığının belirtildiği, en üst düzey (A) sınıfı sertifikaya sahip
olabilmek için Yönetmelikle getirilen teorik ve pratik eğitim süresi, sınav koşulu, iş yeri
tecrübesi dikkate alındığında iş güvenliği uzmanları için Yönetmelikte öngörülen eğitim
sürelerinin Üniversitelerde verilen uzmanlık programı süresinin çok üzerinde olduğu, Bakanlık
bünyesinde denetim yapan iş sağlığı ve güvenliği müfettişlerinin bu göreve gelmeden önce
sınava girdikleri 3 yıl süren müfettiş yardımcılığı eğitiminden sonra mesleki deneyim
kazanarak iş müfettişi unvanını aldıkları, idare bünyesinde görev yapan müfettişlere iş
güvenliği uzmanlığı sertifikası verilirken belli bir süre çalışma deneyiminin arandığı,
Yönetmeliğin 8/a maddesinde sözü edilen iş müfettişlerinden, yalnızca mühendis ve teknik
elaman olan müfettişlerin anlaşılması gerektiği, işletme, hukuk, iktisat v.b. fakülte mezunu olan
müfettişlerin sosyal konularda teftiş yaptıkları dolayısıyla davacı iddiasının aksine, sosyal
yönden teftiş yapan müfettişlere iş güvenliği uzmanlığı sertifikası hakkı tanınmadığı, eğitim
konusunda sosyal tarafların katılımına ve görüşlerine önem verilerek komisyonun bu şekilde
oluşturulduğu, iş güvenliği uzmanlarının çalışma esasları iş yeri risk grubuna göre belirlenirken
bu risk gruplarının tespitinde Ağır ve Tehlikeli İşler Tüzüğünden, SSK Prim Tarifeleri
listesinden, Gayrisıhhi Müesseseler Yönetmeliğinden yararlanıldığı, Yönetmeliğin 12.
maddesinde belirlenen çalışma sürelerinin asgari süreler olduğu, iş güvenliği uzmanı ile
işverenin yaptığı sözleşmenin bir nüshasının ve sözleşmenin feshi halinde bu durumun Genel
Müdürlüğe bildirilmesinin 4857 sayılı İş Kanunu hükümlerinin bir gereği olduğu, Bakanlıkça
bu bilgilerin işyerlerinin kontrolünün ve takibinin sağlanması için istenildiği ileri sürülerek
davanın reddi gerektiği savunulmaktadır.

D.Tetkik Hâkimi Ergün Özcan Düşüncesi:


Dava konusu Yönetmelik 10.6.2003 tarih ve 25134 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 4857
sayılı Kanununun "iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanlar" başlıklı 82.
maddesinde yer verilen "Bu Kanuna göre sanayiden sayılan, devamlı olarak en az elli işçi
çalıştıran ve altı aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde işverenler, işyerinin iş
güvenliği önlemlerinin sağlanması, iş kazalarının ve meslek hastalıklarının önlenmesi için
alınacak önlemlerin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi hizmetlerini yürütmek üzere
işyerindeki işçi sayısına, işyerinin niteliğine ve tehlikelilik derecesine göre bir veya daha fazla
mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle yükümlüdürler. İş güvenliği ile görevli
mühendis veya teknik elemanların nitelikleri, sayısı, görev, yetki ve sorumlulukları, eğitimleri,
çalışma şartları, görevlerini nasıl yürütecekleri, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğinin
görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak bir yönetmelikle
düzenlenir." hükmüne dayanılarak yürürlüğe konulmuştur.

Aynı Yasanın Sağlık ve Güvenlik Tüzük ve Yönetmelikleri başlıklı 78. maddesinin 1.


fıkrasında "Sağlık Bakanlığı'nın görüşünü alarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınması, makineler, tesisat, araç ve gereçler
ile kullanılan maddeler sebebiyle ortaya çıkabilecek iş kazaları ve meslek hastalıklarının
önlenmesi, yaş, cinsiyet ve özel durumları sebebiyle korunması gereken kişilerin çalışma
şartlarının düzenlemesi amacıyla tüzük ve yönetmelikler çıkarır." kuralı yer almıştır.

İş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanların nitelikleri, sayısı ve sorumlulukları,
eğitimleri ve çalışma şartları ile ilgili usul ve esasları belirlemek amacıyla yürürlüğe konulan
dava konusu Yönetmelikle; iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanlara verilen
görev ve sorumlulukların yerine getirilebilmesi için iş güvenliği ile ilgili olarak temel ilkelerin
belirlenmesi gerekir. Bu itibarla yasa koyucu 4857 sayılı Yasanın 78. maddesinde yer alan
242
hükümle, iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin temel ilkelerin çıkarılacak tüzükle belirlenmesini
amaçlamıştır.

Bu durumda, 4857 sayılı Yasanın 78. maddesi uyarınca iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili temel
ilkelerin öncelikle üst hukuk normu olan bir tüzükle düzenlenmesi daha sonra bu tüzükle
belirlenen ilkelerin işyerlerinde uygulanıp uygulanmadığının iş güvenliği elemanlarınca
denetlenmesi açısından dava konusu Yönetmeliğin çıkarılması gerekirken belirlenen şekilde üst
hukuk normu olan tüzük çıkarılmadan dava konusu Yönetmeliğin yürürlüğe konulmasında
hukuka uyarlık bulunmamaktadır.

Açıklanan nedenlerle, dava konusu Yönetmeliğin iptaline karar verilmesi gerektiği


düşünülmüştür.

Danıştay Savcısı Sevil Bozkurt Düşüncesi:

Dava, 20.1.2004 tarih ve 25352 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren "İş
Güvenliği ile Görevli Mühendis veya Teknik Elemanların Görev, Yetki ve Sorumlulukları ile
Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin" şekil yönünden tamamının ,esas yönünden
ise, 4,5,7,8,9,10,11,12,13,14,15 ve 17. maddelerinin iptali istemiyle açılmıştır.

Dava konusu yönetmelik 22.5.2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 82. maddesi maddesine
dayanılarak hazırlanmıştır.

Anayasanın 124. maddesinde, başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzel kişilerinin kendi görev
alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı
olmamak şartıyla yönetmelikler çıkarabilecekleri hükme bağlanmış olup davacının, dava
konusu Yönetmeliğin dayanağı 4857 sayılı İş Kanununun 82. maddesinin Anayasa'ya aykırı
olduğu iddiası ciddi görülmemiştir.

Anılan Kanunun 82. maddesinde; sanayiden sayılan, devamlı olarak en az elli işçi çalıştıran ve
altı aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde işverenler, işyerinin iş güvenliği
önlemlerinin sağlanması, iş kazalarının ve meslek hastalıklarının önlenmesi için alınacak
önlemlerin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi hizmetlerini yürütmek üzere işyerindeki
işçi sayısına, işyerinin niteliğine ve tehlikelilik derecesine göre bir veya daha fazla mühendis
veya teknik elemanı görevlendirmekle yükümlüdürler, iş güvenliği ile görevli mühendis veya
teknik elemanların nitelikleri, sayısı, görev, yetki ve sorumlulukları, eğitimleri, çalışma şartları,
görevlerini nasıl yürütecekleri, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğinin görüşü alınarak
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak bir yönetmelikle düzenlenir kuralı yer
almaktadır.

Bu doğrultuda hazırlanan "İş Güvenliği ve Görevli Mühendis veya Teknik Elemanların Görev,
Yetki ve Sorumlulukları ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 20.1.2004 tarih ve
25352 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

4857 sayılı İş Kanununun "Sağlık ve Güvenlik Tüzük ve Yönetmelikleri" başlıklı 78.


maddesinin birinci fıkrasında "Sağlık Bakanlığı'nın görüşünü alarak Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığı işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınması, makineler,
tesisat, araç ve gereçler ile kullanılan maddeler sebebiyle ortaya çıkabilecek iş kazaları ve
meslek hastalıklarının önlenmesi, yaş, cinsiyet ve özel durumları sebebiyle korunması gereken
kişilerin çalışma şartlarının düzenlenmesi amacıyla tüzük ve yönetmelikler çıkarır." kuralı yer
almakla birlikte 4857 sayılı İş Kanununun " İş güvenliği ile görevli mühendis ve teknik
243
elemanlar" başlıklı 82. maddesinin ikinci fıkrasında, iş güvenliği ile görevli mühendis veya
teknik elemanların nitelikleri, sayısı, görev, yetki ve sorumlulukları, eğitimleri, çalışma şartları,
görevlerini nasıl yürüteceklerinin yönetmelikle düzenleneceğinin açıkça kurala bağlandığı, bu
durumda ilgili yönetmeliğin yürürlüğe konulması 78. maddede belirtildiği üzere tüzüğün
öncelikli olarak yürürlüğe konulması şartına bağlanamayacağından şekil yönünden hukuka
aykırılık
bulunmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Yönetmeliğin esas yönünden incelenmesine gelince; 1. maddede; bu Yönetmeliğin amacının, iş


güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanların nitelikleri, sayısı, görev, yetki ve
sorumlulukları, eğitimleri ve çalışma şartları ile ilgili usul ve esasları belirlemek olduğu ifade
edilmiş, 2. maddede Yönetmeliğin kapsamı, 3. maddede, dayanağı belirtilmiştir.

Yönetmeliğin 4. maddesinde bazı tanımlamalar yapılmış, "mühendis" tanımı verilirken;


üniversitelerin, belirli bölümleri sayılarak bu bölümlerden mezun olanlar, bu tanıma dahil
edilmiştir. Her ne kadar 4857 sayılı Kanunun 82. maddesinde, sanayiden sayılan işyerlerinde iş
güvenliği ile ilgili mühendis ve teknik elemanların görevlendirileceği belirtilmiş ve bunların
niteliklerini belirleme konusunda yetki verilmişse de; bu tanımlama yapılırken Yüksek Öğretim
Kurumu müfredatında yer alan mühendislik alanları ile görev alanı kabul edilen sanayi
ilişkisinin tam olarak değerlendirilmediği, 13.4.2004 tarih ve 25432 sayılı Resmi Gazetede
yayımlanan "İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Risk Grupları Listesi Tebliğinde" sayılan risk
grupları içinde yer alan bazı faaliyet alanlarında iş güvenliği yönünden görev üstlenmesi
gereken mühendislerin bu düzenleme ile kapsam dışı bırakıldığı dikkate alındığında, sözü
edilen maddede yer alan mühendis tanımının yasada bu yönde bir kısıtlama bulunmadığı halde
bir kısım mühendislik disiplinini dışarıda bıraktığı, dolayısıyla iptali gerektiği sonucuna
ulaşılmıştır. Yine aynı maddede tanımlanan "iş güvenliği uzmanı" tanımı içinde teknik
elemanların da yer alarak aynı kategori içinde değerlendirilmesi ve "teknik eleman" tanımı
açısından, her iki meslek grubunun da iş güvenliği açısından belirli nitelikleri taşımaları
halinde uzman olarak görevlendirilmesinde kanundaki düzenleme dikkate alındığında bir engel
bulunmamaktadır.

4857 sayılı Kanunun 82. maddesinde belirtilen işyerlerinde faaliyet gösteren işverenin iş
güvenliği ile görevli mühendis ve teknik elemanları istihdamı konusundaki yükümlülüklerini
düzenleyen 5. maddede mevzuata ve hukuka aykırılık bulunmamaktadır.

Yönetmeliğin 7. maddesinde, "İş Güvenliği uzmanı nitelikleri" başlığı altında, iş güvenliği


uzmanı olarak görevlendirilecek mühendis veya teknik elemanların, Bakanlıkça verilen iş
güvenliği uzmanlık sertifikasına sahip olmaları gerektiği kurala bağlanmıştır. Bu maddede
görevlendirilecek mühendis veya teknik elemanların nitelikleri konusunda bir belirleme
yapılmamakla beraber, 8. maddede A-B ve C sınıfı iş güvenliği uzmanlığı
sertifikası verilme koşulları belirlenmek suretiyle aranılan nitelikler ortaya konulmuştur. 4857
sayılı Kanunun 82. maddesi dikkate alındığında iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik
elemanların nitelikleri ve eğitimlerini düzenleme konusunda davalı idareye yetki verildiğinin
kabulü gerekmektedir. Yine aynı maddenin son fıkrasında sertifika sahiplerine 5 yıllık
periyotlarla, Bakanlıkça düzenlenen bilgi yenileme eğitimine katılma zorunluluğu getirilmesi
nedeniyle davalı idare tarafından verilen sertifikalar sürekli geçerli olmayacağından bu hüküm
ve Yönetmeliğin Geçici 1. maddesinde yer alan bu Yönetmeliğin yayımı tarihinden itibaren bir
yıl süre ile iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanlar için iş güvenliği uzmanlığı
sertifikası şartı aranmayacağı yolundaki düzenleme ile 26.1.2006 tarih ve 26061 sayılı Resmi
Gazetede yayımlanan, dava konusu yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair yönetmelik ile
bu sürenin 20.9.2006 tarihine kadar uzatılması karşısında, davalı idare tarafından bu yetkinin

244
kendi personeli için tek taraflı olarak kullanıldığından ve daha önce alınan sertifikalar
yönünden kazanılmış hakların ihlalinden söz edilmesi mümkün değildir.

8. madde de iş güvenliği uzmanlığı sertifika sınıfları belirlenmiş, hangi niteliklere sahip


mühendis ve teknik elemanlara ne tür sertifika verileceğinin koşulları belirtilmiştir, iş sağlığı ve
güvenliği alanında en az üç yıl teftiş yapmış iş müfettişleri ile Bakanlık İş Sağlığı ve Güvenliği
Merkezi Müdürlüğünde iş sağlığı ve güvenliği alanında en az on yıl çalışmış mühendis ve
teknik elemanlara sınavsız sertifika verilmesinin; sözü edilen kişilerin asıl görevlerinin iş
sağlığı ve güvenliği olması ve gerekli bilgi ve deneyime sahip bulunmaları, nedeniyle bu
kişilere bir ayrıcalıkta sağlandığından söz edilemeyeceğinin, son fıkrada düzenlenen 5 yıllık
periyotlarla eğitim alma zorunluluğunun da bu durumu desteklediğinin kabulü gerekir. İş Teftiş
Tüzüğünün iş müfettişi olabilme koşullarını belirleyen 4. maddesinin 1. fıkrasının (B)
bendinde, işin yürütülmesiyle ilgili teftiş görevine alınacaklar için sosyal bilimler kökenli
fakülte ve yüksekokullardan birini bitirmek şartı aranırken, işçi sağlığı ve iş güvenliğiyle ilgili
teftiş görevine alınacaklar için, elektrik, elektronik, maden, kimya, makina, inşaat, fizik,
bilgisayar yüksek mühendisi veya mühendisi, tıp doktoru olma şartı aranmaktadır.
Yönetmelikte iş güvenliği ile ilgili mühendislerle ilgili düzenleme yapıldığı dikkate
alındığında, iş müfettişlerinden sadece mühendis unvanına sahip olanların bu sertifikayı
alabileceği açık olup, düzenlemenin Bakanlık bünyesinde yer alan sosyal bilimler kökenli
müfettişlere sertifika hakkı sağladığı şeklinde değerlendirilmesi mümkün değildir.

Yönetmeliğin 9. maddesinde, eğitim ve sınav konusunda düzenleme yapılmış, bu hususa ilişkin


usul ve esasları belirleme görevi İş Güvenliği Uzmanlığı Eğitim Komisyonuna verilmiş,
komisyonun oluşumu belirlenmiş, Komisyon tarafından tespit edilen sertifika eğitim programı
ve sınavın Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi tarafından yürütüleceği
ifade edilmiştir. İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili olan kurumların tamamının komisyonda bir
temsilci ile temsil edileceği şeklinde düzenleme yapılması karşısında, Türk Mühendis ve
Mimar Odaları Birliğinin bir kişi ile temsil edilmesinin bu birliğin etkinliğini engellemesi söz
konusu değildir. Yine Kanun tarafından eğitim konusunda verilen yetki dikkate alındığında,
davalı idarenin komisyonca alınacak kararlar doğrultusunda sınav ve eğitim konusunda,
bünyesindeki kuruluşları da kapsayacak şekilde faaliyette bulunması ve düzenleme yapmasına
yasal engel bulunmamaktadır.

10. maddede, iş güvenliği uzmanlarının sahip oldukları sertifika sınıflarına göre çalışacakları
işyerlerinin risk grupları yönünden görev alanları belirlenmiştir, işyerlerinin risk grubunun
belirlenmesinde ülkemizde yeterli bilimsel veri bulunmaması nedeniyle risk grubuna göre
çalışma esası getirilmesinin bilimsellikten uzak olduğu öne sürülmekte ise de Yönetmeliğin 11.
maddesinde işyeri risk gruplarının belirlenmesinde 16.12.2003 tarih ve 25318 sayılı Resmi
Gazetede yayımlanan, İşyeri Sağlık Birimleri ve işyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma
Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 21. maddesine atıfta bulunulması, bu Yönetmeliğin
21. maddesinde işyeri risk grupları belirleyen komisyonun yapısında Türk Mühendis ve Mimar
Odaları temsilcisine yer verilmesi, anılan kurum temsilcisinin de yer aldığı komisyonca işyeri
risk grupları belirlenirken komisyon çalışmalarında Ağır ve Tehlikeli İşler Tüzüğünden, SSK
Prim Tarife Listesinden, Gayri Sıhhi Müesseseler Yönetmeliğinden ve SSK iş Kazası ve
Meslek Hastalıkları istatistiklerinden yararlanılması nedeniyle bu düzenleme hukuka uygun
bulunmaktadır.

Yönetmeliğin 11. maddesinde iş güvenliği uzmanlarının, yönetmelikte belirtilen görevlerini


yerine getirmek için işyerlerine ayda en az kaç işgünü gitmek zorunda olduğu risk gruplarına
göre belirlenmiş ve bu sürelere uymak kaydıyla en fazla on işyeri ile sözleşme yapılabileceği
belirtilmiş, 12. maddede iş güvenliği uzmanının görevleri, 13. maddede yetkileri 14. maddede
ise, sorumlulukları sayılmıştır. Belirlenen sürelerin sayılan görevlerin yerine getirilmesi için
245
yeterli olmadığı ileri sürülmüşse de; öngörülen bu sürelerin asgari süreler olduğu ve
Yönetmeliğin 5. maddesinde, iş güvenliği uzmanlarına, belirtilen görevleri eksiksiz yerine
getirebilmeleri için yeterli çalışma süresi sağlanacağı ve bu süre içinde başka bir işle
görevlendirilemeyeceğinin öngörülmesi, ayrıca belirli risk grubuna giren ve belli sayıda işçi
çalıştıran işyerlerinde daimi iş güvenliği uzmanının istihdamının zorunlu olması karşısında
yapılan düzenlemede mevzuata ve hukuka aykırılık görülmemiştir.

15. maddede iş güvenliği uzmanının görevlendirilmesi düzenlenmiş ve bu hususta işverenle


sözleşme yapılması öngörülmüştür. Sözleşme 4857 sayılı Kanunda yer alan düzenlemeler
doğrultusunda yapılacağından iş güvenliği uzmanının haklarının yasayla güvence altına alınmış
olup, sözleşmenin idareye bildirilmesi de denetim açısından
güvence oluşturmaktadır. Bu düzenleme nedeniyle iş güvenliği uzmanlarının işverene bağımlı
olduğu ileri sürülmüşse de, 4857 sayılı Kanunun 18. maddesinde,30 ya da daha fazla işçi
çalıştırılan işyerlerinde feshin geçerli sebebe dayanması zorunluluğu getirilmiş,19. maddede,
işverenin fesih bildirimini yazılı olarak yapmak ve fesih sebebini açık ve kesin biçimde
belirtmek zorunda olduğu öngörülmüş,21. maddede de geçersiz feshin sonuçları düzenlenmiş,
bu durumun tespiti halinde işçiyi bir ay içinde işe başlatmak ya da tazminat ödeme
yükümlülüğü getirilmiş olduğundan bu iddia dayanaktan yoksun bulunmaktadır.

Yönetmeliğin 17. maddesinde Yönetmeliğin yayımı tarihinde yürürlüğe gireceği belirtilmiştir.


Bu maddenin Yönetmeliğin 8. maddesi ile değerlendirilmesi halinde davalı idarenin kendi
personeline istihdam yaratma amacı taşıdığı ve davalı idarede çalışanlar dışında bu koşulları
kimsenin taşımadığı iddia edilmişse de; Geçici Maddede, bu Yönetmeliğin yayımı tarihinden
itibaren bir yıl süre ile iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanlar için iş güvenliği
uzmanlığı sertifikası şartı aranmayacağının belirtildiği, iş Güvenliği ile Görevli Mühendis veya
Teknik Elemanların Görev, Yetki ve Sorumlulukları ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında
Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile bu sürenin 20.9.2006 tarihine kadar
uzatılması karşısında, iddiaların dayanaksız olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Belirtilen nedenlerle dava konusu Yönetmeliğin 4. maddesinde yer alan "mühendis" tanımına
ilişkin kısmının iptaline, diğer düzenlemelerin iptali isteminin ise reddine karar verilmesi
gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA


Hüküm veren Danıştay Onuncu Dairesince duruşma için önceden taraflara bildirilmiş bulunan
28.3.2006 tarihinde davacı vekili Av. Nurten Çağlar ile davalı idare Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığı'nı temsilen Nurten Taşkaya'nın geldiği, Danıştay Savcısının hazır olduğu
görülmekle açık duruşmaya başlandı. Taraflara usulüne uygun söz verilip dinlenildikten,
Danıştay Savcısının düşüncesi alındıktan ve taraflara son kez söz verildikten sonra duruşmaya
son verildi. Dava dosyası incelenip gereği görüşüldü:

Dava, 20.1.2004 tarih ve 25352 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan "İş Güvenliği ile Görevli
Mühendis veya Teknik Elemanların Görev, Yetki ve Sorumlulukları ile Çalışma Usul ve
Esasları Hakkında Yönetmelik"in 4., 5., 7., 8., 9., 10., 11., 12., 13., 14, 15., 16. ve 17.
maddelerinin iptali istemiyle açılmıştır.

Danıştay Onuncu Daire Başkanı Ali Güven ile Üye Mehmet Ünlüçay'ın; 4857 sayılı İş
Kanunu'nun "Sağlık ve Güvenlik Tüzük ve Yönetmelikleri" başlıklı 78. maddesinin birinci
fıkrasında "Sağlık Bakanlığı'nın görüşünü alarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınması, makineler, tesisat, araç ve gereçler
246
ile kullanılan maddeler sebebiyle ortaya çıkabilecek iş kazaları ve meslek hastalıklarının
önlenmesi, yaş, cinsiyet ve özel durumları sebebiyle korunması gereken kişilerin çalışma
şartlarının düzenlenmesi amacıyla tüzük ve yönetmelikler çıkarır." kuralının yer aldığı,
görüldüğü üzere yasa koyucunun, iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin temel ilkelerin 4857 sayılı
Kanun uyarınca çıkarılacak bir tüzükle, uygulamanın ise bu çerçevede çıkarılacak
yönetmeliklerle düzenlenmesini amaçladığı, ancak 4857 sayılı İş Kanunu çerçevesinde
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili temel ilkeleri belirleyecek olan ve yönetmeliklere
göre üst hukuk normu niteliği taşıyan tüzüğün, yasanın yürürlüğe girmesinden sonra öncelikli
olarak hazırlanıp yürürlüğe konulmadığı, diğer yandan 4857 sayılı İş Kanununun "iş güvenliği
ile görevli mühendis ve teknik elemanlar" başlıklı 82. maddesinin ikinci fıkrasında, iş güvenliği
ile görevli mühendis veya teknik elemanların nitelikleri, sayısı, görev, yetki ve sorumlulukları,
eğitimleri, çalışma şartları, görevlerini nasıl yürüteceklerinin yönetmelikle düzenleneceği
öngörülmüş olmakla beraber, anılan maddenin birinci fıkrasında sanayiden sayılan, devamlı
olarak en az elli işçi çalıştıran ve altı aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde
işverenlerin, işyerinin iş güvenliği önlemlerinin sağlanması, iş kazalarının ve meslek
hastalıklarının önlenmesi için alınacak tedbirlerin belirlenmesi ve uygulanması amacıyla iş
güvenliği ile görevli mühendis veya teknik eleman görevlendirileceği belirtilmek suretiyle, iş
güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanların çalıştırılabilmesinin, bir işyerinde
alınması gereken iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin, ilk yardım ve acil tedavi ile koruyucu
sağlık hizmetlerinin neler olduğunun önceden belirlenmesi şartına bağlanmış olduğu, belirtilen
bu hususlar ise anılan Kanunun 78. maddesi uyarınca çıkarılacak tüzükle düzenleneceğine
göre, 78. maddede öngörülen tüzük yürürlüğe konulmadan, 20.1.2004 günlü, 25352 sayılı
Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren İş Güvenliği ile Görevli Mühendis veya Teknik
Elemanların Görev Yetki ve Sorumlulukları ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında
Yönetmeliğinin uygulanabilirliği ve hukuki geçerliliği olamayacağı, diğer yandan 4857 sayılı
Yasanın Geçici 2. maddesinde, 1475 sayılı Kanuna göre halen yürürlükte bulunan tüzük ve
Yönetmeliklerin bu Kanun hükümlerine aykırı olmayan hükümlerinin yeni Yönetmelikler
çıkarılıncaya kadar yürürlükte kalacağı hükmüne yer verilmişse de; bu hükmün tüzük
çıkarılmadan Yönetmelikle düzenleme yapılmasını öngörmediği gerekçesiyle dava konusu
yönetmelik hükümlerinin iptali gerektiği yönündeki ayrışık oylarına karşılık davalı Bakanlıkça
4857 sayılı Yasanın 82. maddesinin verdiği yetki doğrultusunda Yönetmelik çıkarılabileceği
kabul edilmekle işin esasına geçildi.

10.06.2003 tarih ve 25134 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 4857 sayılı iş Kanununun "iş
güvenliği ile görevli
mühendis veya teknik elemanlar" başlıklı 82. maddesinde "Bu Kanuna göre sanayiden sayılan,
devamlı olarak en az elli işçi çalıştıran ve altı aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde
işverenler, işyerinin iş güvenliği önlemlerinin sağlanması, iş kazalarının ve meslek
hastalıklarının önlenmesi için alınacak önlemlerin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi
hizmetlerini yürütmek üzere işyerindeki işçi sayısına, işyerinin niteliğine ve tehlikelilik
derecesine göre bir veya daha fazla mühendis veya teknik elemanı görevlendirmekle
yükümlüdürler. İş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanların nitelikleri, sayısı,
görev, yetki ve sorumlulukları, eğitimleri, çalışma şartları, görevlerini nasıl yürütecekleri, Türk
Mühendis ve Mimar Odaları Birliğinin görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığınca çıkarılacak bir yönetmelikle düzenlenir." hükmüne yer verilmiştir.

Davacı Türk Mühendis ve Mimar Odalar Birliği tarafından, Yönetmeliğin hazırlık aşamasında
Birliğin görüşü alınmadan Yönetmeliğin hazırlanıp yürürlüğe konulduğu öne sürülmesine
karşın, davalı idarenin 7.11.2003 tarih ve 33000 sayılı yazısı ile davacı Birliğin görüşünün
istenilmesi ve 20.11.2003 tarih ve 687 sayılı yazı ile davacı Birliğin Yönetmelikle ilgili
görüşünü davalı idareye bildirmesi karşısında anılan iddia yerinde görülmemektedir.

247
4857 sayılı Yasanın anılan hükmüne dayanılarak iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik
elemanların niteliklerini, sayısını, görev, yetki ve sorumluluklarını, eğitimlerini ve çalışma
şartları ile usul ve esaslarını belirlemek amacıyla sanayiden sayılan devamlı olarak en az elli
işçi çalıştıran ve altı aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde uygulanmak üzere dava
konusu olan İş Güvenliği ile Görevli Mühendis veya Teknik Elemanların Görev, Yetki ve
Sorumlulukları ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 20.1.2004 tarih ve 25352
sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe konulmuştur.

Yönetmeliğin 4. maddesinde tanımlara yer verilmiş, 5. maddesinde işverenin yükümlülükleri


belirlenmiş, 7. maddesinde iş güvenliği uzmanının nitelikleri saptanmış, 8. maddede sertifika
sınıfları düzenlenmiş, 9. maddede iş güvenliği ile görevli mühendis ve teknik elemanların
eğitim ve sınav koşulları ile ilgili kurallara yer verilmiştir. 10. maddede, iş güvenliği
uzmanlarının sertifika sınıfına göre görev yapacakları işyerleri belirlenirken, 11. maddede iş
güvenliği uzmanlarının hizmet süreleri, 12. maddede görevleri, 13. maddede yetkileri, 14.
maddede sorumlulukları saptanmıştır. 15. maddede iş güvenliği uzmanının sözleşme ile
görevlendirilmesi, 16. maddede sözleşmenin geçerliliğini yitirmesi halinde bu durumun idareye
bildirilmesi ile ilgili hükümler ve 17. maddede yürürlük hükmü öngörülmüştür.

Yönetmeliğin tanımlar maddesinin düzenlendiği 4. maddesinde "Mühendis", Üniversitelerin


kimya, makine, maden, jeoloji, metalürji, endüstri, elektrik, elektronik, inşaat, fizik jeofizik
bilgisayar, tekstil, petrol, uçak, gemi, çevre, gıda mühendisliği ve mimarlık bölümleri ile ziraat
fakültelerinin tarım makineleri bölümünden mezun olanlar olarak tanımlanmış, "Teknik
Eleman" ise Üniversitelerin iş sağlığı ve güvenliği bölümleri, kimyagerlik, fizik, jeofizik ve
jeoloji bölümleri ile Teknik Eğitim Fakültelerinden mezun olanlar şeklinde ifade edilmiştir.
Aynı maddede "İş Güvenliği Uzmanı", Bakanlık tarafından sertifikalandırılmış, iş güvenliği ile
görevli mühendis veya teknik eleman olarak tanımlanmıştır.

4857 sayılı Yasanın 82. maddesinde "iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik eleman"
kavramları kullanılmış, anılan madde hükmünde "iş güvenliği uzmanı" kavramına yer
verilmemiştir.

Yönetmeliğin 4. maddesinde yapılan tanımlamalarda ise "mühendis ve teknik eleman"


kavramları "iş güvenliği uzmanlığı" tabiri altında birleştirilerek "iş güvenliği uzmanı" adı
altında farklı bir unvan ihdas edilmiş ve iki ayrı bilimsel kategori olan mühendislik disiplini ile
teknik eleman yetiştiren disiplinler aynı kategoride toplanmıştır.

Buna göre, 4857 sayılı Yasada belirlenen "iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik
eleman" kavramlarından farklı olarak "iş güvenliği uzmanı" kavramı adı altında, Yasada
öngörülmeyen ve yasa hükmünü aşar tarzda yeni bir unvan ihdas edilerek yapılan düzenlemede
hukuka uyarlık bulunmamaktadır.

Yönetmeliğin 4. maddesinde düzenlenen diğer tanımlarda ise hukuka aykırılık


görülmemektedir.

İş Güvenliği Uzmanlığı Sertifika Sınıflarının belirlendiği Yönetmeliğin 8. maddesinde, A, B ve


C sınıfı sertifikaların verileceği kişiler ve koşullar saptandıktan sonra "Eğitim ve Sınava"
ilişkin 9. maddede, iş güvenliği uzmanlığı sertifika eğitim programlarının hazırlanması,
uygulanması, sınav komisyonunun teşekkülü ve sınavın yapılış şekli ile ilgili usul ve esasların
İş Güvenliği Uzmanlığı Eğitim Komisyonu tarafından belirleneceği ifade edilerek, bu
Komisyonun; İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürünün başkanlığında, İş Teftiş Kurulu
Başkanlığından iş sağlığı ve güvenliği alanında görevli bir müfettiş, İş Sağlığı ve Güvenliği
248
Merkezinden tek branşta bir elaman, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma
Merkezi, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği, Türkiye İşveren Sendikaları
Konfederasyonu ve en çok üyeye sahip işçi sendikaları konfederasyonundan birer üye ve
Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı tarafından görevlendirilecek iş güvenliği konusunda
çalışmaları olan bir öğretim üyesinden oluşacağı; komisyonun olağan ya da olağanüstü
toplantıya çağrılma zamanı, toplantı
ve karar usulü belirlenmiş olup komisyon tarafından belirlenen sertifika eğitim programı ve
sınavın Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi (ÇASGEM) tarafından
yürütüleceği öngörülmüştür.

4857 sayılı iş Kanununun 82. maddesinin ikinci fıkrasında, Türk Mühendis ve Mimar Odaları
Birliğinin görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından çıkarılacak
yönetmelikte düzenlenecek hususlar arasında iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik
elemanların eğitimleri de yer almıştır. Anılan madde gereği Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığının iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanların eğitimi konusunda
düzenleme yapma yetkisi bulunduğu ve bu kapsamda söz konusu eğitim ile ilgili usul ve
esasları belirleyebileceği açık olmakla beraber, yapılan bu düzenlemenin hukuka ve hizmet
gereklerine uygunluğunun denetiminin yargı yerince yapılacağı da kuşkusuzdur.

3146 sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun
2. maddesinde, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının görevleri sayılmış ve maddenin (e)
bendinde, çalışanların mesleki eğitimlerini sağlayıcı tedbirleri almanın, (g) bendinde de, iş
sağlığı ve güvenliğini sağlayacak tedbirleri almanın Bakanlığın görevlerinden olduğu
belirtilmiş, ancak bu maddede iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanlara
sertifika verilmesi konusunda Bakanlığa herhangi bir görev yüklenilmemiştir. Zira Bakanlığın
ana hizmet birimlerinden olan İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünün görevlerinin
sayıldığı Kanunun 12. maddesinde, adı geçen Genel Müdürlüğe iş güvenliği ile görevli
mühendis veya teknik elemanlara eğitim ve sertifika verme görev ve yetkisi tanınmamıştır.

Diğer yandan 7460 sayılı Kanun ile kurulan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma
Merkezinin (ÇASGEM) görevleri, anılan Kanunun 2. maddesinde sayılmış ve (a) bendinde,
"Bakanlık, bağlı kuruluşlar ile bağlı kuruluşun ilgili kuruluşlarının personeli ile özel veya kamu
sektöründe faaliyet gösteren işyerlerindeki işçi, işveren veya yönetici personelin eğitimlerini
sağlamak amacıyla; çalışma hayatı, sosyal güvenlik, işçi işveren ilişkileri, iş sağlığı ve
güvenliği, işyeri hekimliği, toplam kalite yönetimi, iş teftişi, istihdam, verimlilik, iş piyasası
etütleri, ergonomi, çevre, ilk yardım, iş istatistikleri ve benzeri konularda eğitim programları
hazırlamak, seminerler düzenlemek ve bu konular ile ilgili araştırmalar yapmak" yer almış ise
de, burada kastedilenin, iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanlara verilecek
eğitim olmayıp, bakanlık personeli ile özel ya da kamu sektörü işyerlerindeki işçi, işveren ve
yönetici personeli iş güvenliği konusunda bilgilendirmeyi amaçlayan eğitim olduğu açıktır.

Yine İş Güvenliği Uzmanlığı Eğitim Komisyonu, herhangi bir yasal dayanağı olmaksızın dava
konusu Yönetmelikle oluşturulmuş ve iş güvenliği uzmanlığı eğitim programı, sınav
komisyonu, sınavın yapılış şekli gibi kamu hizmetlerinde görevli ve etkin kılınmıştır.

4857 sayılı Kanunun 82. maddesinde, iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik
elemanların eğitiminin, bizzat Bakanlık ya da Bakanlığa bağlı kuruluşlar tarafından
verilebileceği şeklinde münhasır bir yetki Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına
verilmediğine göre; iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanları eğitme ve
sertifikalandırma yetkisinin; dava konusu Yönetmelikle, uzmanlık eğitimi veren kurum ve
kuruluşlar (üniversiteler) devre dışı bırakılmak suretiyle, bu konuda örgütsel ve bilimsel
donanımı olmadığı anlaşılan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Çalışma ve Sosyal
249
Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi'ne ve İş Güvenliği Uzmanlığı Eğitim Komisyonuna
verilmesi şeklindeki düzenlemede hizmet gereklerine uyarlık görülmemektedir. İş güvenliği ile
görevli mühendis veya teknik elemanlara verilecek bir eğitimin ancak üniversitelerde verilmesi
olanaklı olduğundan İş Güvenliği ile Görevli Mühendis veya Teknik Elemanların Görev, Yetki
ve Sorumlulukları ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin sertifika verilmesi ve
sertifika sınıflarını düzenleyen 8. maddesi ile eğitim ve sınava ilişkin hususların düzenlendiği
9. maddesinde hukuka uyarlık görülmemiştir.

İş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elamanların "İş Güvenliği Uzmanı" adı altında
yeni bir statüde birleştirilmesi hukuka uygun olmaması nedeniyle, uygulanma olanağı
kalmayan İş Güvenliği Uzmanı ibaresine yer verilen Yönetmeliğin 5. maddesinde,
niteliklerinin belirlendiği 7. maddede, sertifika sınıflarının düzenlendiği 8. maddede, İş
Güvenliği Uzmanının eğitimi ve sınava ilişkin koşullara yer veren 9. maddede, görev alanının
öngörüldüğü 10. maddede, hizmet süresinin saptandığı 11. maddede, görevlerinin sayıldığı 12.
madde ile yetkilerinin kurala bağlandığı 13 ve sorumluluklarının belirlendiği 14. madde ile iş
Güvenliği Uzmanının işverenlerce görevlendirilmesini öngören 15. maddede dayanağı yasa
hükümlerine ve hukuka uyarlık görülmemektedir.

Yönetmeliğin iptali istenilen 16. maddesinde, iş güvenliği uzmanı ile yapılacak sözleşmenin
herhangi bir nedenle geçerliğini yitirmesi halinde, bu durumun taraflarca üç iş günü içinde
Genel Müdürlüğe bildirileceği hükme
bağlanmıştır. "İş Güvenliği Uzmanı" ibaresinin Yasaya uygun bulunmadığı yukarıda
belirlendiğinden, iş güvenliği uzmanı ile yapılacak sözleşmenin geçerliliğini yitirmesi halinde
bildirim yükümlülüğünü öngören 16. madde hükmünde de hukuka uyarlık bulunmamaktadır.
Öte yandan 16. maddede, iş güvenliği uzmanının görevine son
vermede, işverenin fesih yetkisinin her koşulda varlığı ve geçerliliği kabul edilmiştir. Oysa iş
güvenliğinden sorumlu mühendis ve teknik elemanının görevin özelliği gereği işveren ve
işçilere karşı bağımsızlığının korunması gerekmektedir. Bu niteliği itibariyle Yönetmeliğin 16.
maddesinde, haksız işten çıkarmaları önleyici, mesleki bağımsızlığı sağlayıcı bir düzenlemeye
yer verilmemiştir. Belirtilen bir sebeple de Yönetmeliğin 16. maddesi hukuka uygun değildir.

Dava konusu Yönetmeliğin yürürlüğünü düzenleyen 17. maddede ise hukuka aykırılık
görülmemektedir.

Açıklanan nedenlerle, dava konusu Yönetmeliğin, 4. maddesindeki "iş güvenliği uzmanı"


tanımının ve 5,7,8,9,10,11,12,13,14,15, ve 16. maddelerinin iptaline, 4. maddede yer verilen
diğer tanımlar ve 17. madde yönünden davanın reddine, dava kısmen iptal, kısmen ret şeklinde
sonuçlandığından aşağıda dökümü yapılan toplam 100.30.-YTL.- yargılama giderinden 67.-
YTL'nın ve 900.-YTL.- avukatlık ücretinin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine,
33.30.- YTL.- yargılama giderinin davacı üzerinde bırakılmasına 28.3.2006 tarihinde
oybirliğiyle karar verildi.

250
İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI SERTİFİKASYON PROGRAMINA
GİRİŞ ŞARTLARI

( 20 Ocak 2004 tarih ve 25352 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren "İş
Güvenliği ile Görevli Mühendis veya Teknik Elemanların Görev, Yetki ve Sorumlulukları ile
Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik" gereğince )
* Mühendis : Üniversitelerin kimya, makine, maden, jeoloji, metalurji, endüstri, elektrik,
elektronik, inşaat, fizik, jeofizik, bilgisayar, tekstil, petrol, uçak, gemi , çevre, gıda
mühendisliği ve mimarlık bölümleri ile ziraat fakültelerinin tarım makineleri bölümünden
mezun olmaları,
* Teknik Eleman: Üniversitelerin; iş sağlığı ve güvenliği bölümleri, kimyagerlik, fizik,
jeofizik ve jeoloji bölümleri ile Teknik Eğitim Fakültelerinden mezun olanları gerekmektedir.

Sertifika Sınıfları:

A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanlığı Sertifikası :


Kamu kurum ve kuruluşlarında veya özel sektörde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak en az
sekiz yıl görev yaptığını belgeleyen ve Bakanlıkça açılacak sınavda başarılı olan mühendis
veya teknik elemanlara verilir.
Ücreti: 100 YTL + KDV (%8)'dir.

B Sınıfı İş Güvenliği Uzmanlığı Sertifikası :


Kamu kurum ve kuruluşlarında veya özel sektörde iş güvenliği ile ilgili olarak en az üç yıl
görev yaptığını belgeleyen ve Bakanlıkça açılacak sertifika eğitim programına katılan ve
sınavda başarılı olan mühendis veya teknik elemanlara verilir.
B Sınıfı İş Güvenliği Uzmanlığı Sertifikası ile en az üç yıl görev yaptıklarını belgeleyen
mühendis veya teknik elemanlara, Bakanlıkça düzenlenen eğitime katılarak yapılacak sınavda
başarılı olmak kaydı ile A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanlığı Sertifikası verilir.

C Sınıfı İş Güvenliği Uzmanlığı Sertifikası :


Bakanlıkça düzenlenen sertifika eğitim programlarına katılan ve eğitim sonunda düzenlenecek
olan sınavda başarılı olan mühendis veya teknik elemanlara verilir.
C Sınıfı İş Güvenliği Uzmanlığı Sertifikası ile en az üç yıl görev yaptıklarını belgeleyen ve
Bakanlıkça düzenlenen eğitime katılarak yapılacak sınavda başarılı olanlara B Sınıfı İş
Güvenliği Uzmanlığı Sertifikası verilir.
İş Güvenliği Uzmanlarının sertifikalarını aldıkları tarihten itibaren 5 yıllık periyotlarla,
Bakanlıkça düzenlenen bilgi yenileme eğitimine katılmaları zorunludur. Bu eğitime katılmayan
iş güvenliği uzmanlarının sertifikaları geçersiz sayılır.

Eğitimin Süresi : Eğitim 90 saat teorik ve 30 saat uygulamalı olmak üzere toplam 120 saattir.

Eğitimin Ücreti: 650 YTL + KDV (%8)'dir.

251
İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI
SERTİFİKA EĞİTİM PROGRAMI

A. Eğitimin Kapsamı ve Süresi

İş Güvenliği Uzmanlığı Sertifika Eğitim Programı; yönetmelik uyarınca en az 120 saat olarak
planlanmış ve A, B, C olmak üzere 3 farklı tipte düzenlenmiştir.
Kuramsal Eğitim 90 saat
Uygulamalı Eğitim 30 saat

B. Eğitim Uygulaması

Kuramsal eğitim tamamlandığında her aday seçtiği bir işyerinde risk analizini de kapsayan bir
çalışma yapacaktır.
Bu çalışmada:
a) "Ölçme ve Değerlendirme" konusundaki uygulamalı eğitim, İş Sağlığı ve Güvenliği Merkezi
(İSGÜM) Müdürlüğünde gerçekleştirilecektir.
Bu eğitim sorasında adaylara;
- İŞGÜM faaliyetleri konusunda bilgilendirme,
- Numune alma/ölçüm/Analiz cihazlarını tanıma,
- Bir analiz sürecini izleme imkanı sağlanacaktır.
Eğitim sonunda adaylardan, ölçüm-analiz sonuçlarının yorumlanması ile ilgili bir grup
çalışması yapmaları ve yorumlamalarını rapor halinde sunmaları istenecektir.
b) Kurumsal eğitimi alan adaylar, 50’nin üzerinde çalışana sahip, iş güvenliği ve/veya teknik
emniyet birimi olan ve kendilerinin belirlediği bir işyerinde uygulanan eğitimi yapacaklardır.
Adaylar bu uygulama eğitimi sırasında, işyerinin iş güvenliğinden sorumlu teknik elemanının
gözetiminde aşağıda belirtilen konularda çalışma yapmak ve çalışmalarını raporlamakla
yükümlüdürler.
- Prosesin tanıtılması (iş akış şeması ile)
- Hammadde, ara ürün, ürün, makine-teçhizat gibi konularda detayların verilmesi
- Proses, ürün ve makine-teçhizatla ilgili tehlike ve risklerin belirlenmesi
- Risk analizi ve değerlendirmesi
- Belirledikleri öncelikli riskin azaltılması konusunda önerileri
Uygulama eğitimlerini tamamlayan adaylar sınav için ÇASGEM’e başvuracaklardır. Sınavda
başarılı olanlara TÜRKAK tarafından uluslararası geçerliliği olan akredite edilmiş bir sertifika
verilebilmesi için müracaatta bulunulmuş ve çalışmaları devam etmektedir.

C. Başvuru Koşulları

İlgili yönetmelikte tanımlanan branşlarda diplomaya sahip mühendis veya teknik elemanlar
ÇASGEM’den alacakları başvuru formunu doldurarak sertifika eğitim programına
başvurabilirler. Kurs ücretini kursun başlangıç tarihinden en az 15 gün önce ÇASGEM’in T.C
Ziraat Bankası Ankara Emek Şubesi 765-895892 nolu hesabına yatıran adayların başvuruları
kabul edilmiş sayılır.

Sertifika Eğitimleri boyunca Adaylara Sağlanan Olanaklar:


- Eğitim materyali (Eğitim notları, çanta, dosya, bloknot, kalem vb.), öğle yemeği, ara ikramlar.
- Adaylara kurs süresince kaza sigortası yaptırılacaktır.

252
T.C.
ÇALIŞMA ve SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi

Başvuru Tarihi
İş Güvenliği Uzmanı
Talep Formu
/ /

Adı Soyadı:
T.C Kimlik No:
Doğum Yeri/Tarih:

Adresi:

Tel: Faks:
E-posta: Cep Tel:
Mezun Olduğunuz Okul
ve Bölümü
Mezuniyet
Tarihiniz/Diploma No
Yabancı Dil Çok İyi İyi Orta
Oda Sicil No:
(Teknik eleman ve kamu
çalışanları hariç)
(İş sağlığı ve güvenliği konusunda) Çalıştığı Yer/ler (son işyerinden başlayarak tarihleri
ile belirtiniz)
Tarih
Çalıştığı İşyeri
Başlangıç Bitiş

Talep Edilen Uzmanlık:


C Sınıfı Eğitim | Sınav
B Sınıfı Eğitim | Sınav

253
A Sınıfı Eğitim | Sınav

Eğitim Var | Yok


Bu konuda
daha önce Tarihi ve Süresi
aldığınız Eğitim Alınan
Kurumun Adı ve Belge No:

Eğitim Sırasında Özel Uygulama


Gerektiren Bir Engeliniz Var mı?

İSTENİLEN BELGELER İmza

1. Nüfus Cüzdanı Onaylı Örneği


2. 4 adet Resim
3. Diploma Onaylı Örneği
4. İkametgah İlmuhaberi
5. Banka Dekontu
6. A sınıfı için 8 yıl, B sınıfı için 3 yıl İş
Sağlığı ve Güvenliği konusunda
çalıştığını gösterir onaylı belge

Ücret dekontu daha sonra gönderilecektir.


Başvuru formu gönderildikten sonra 10 gün
içerisinde belgelerinizi göndermeniz halinde
başvurunuzla ilgili işlem yapılacaktır.
İnönü Bulvarı No:42 Emek/ Ankara Banka Hesap No: Ziraat Bankası Ankara Emek
Tel: (312) 213 82 59 – 213 84 41 Şubesi 0-765-35586406-5001
Faks: (312) 213 86 12 (İş Güvenliği Uzmanlığı için olduğunu belirtiniz)
E-mail: casgem@casgem.gov.tr
www.casgem.gov.tr
Form No.F-38 Rev.00 – 03.05.2004
İstenilen Belgeleri ve Şartları Kabul
Gönder Temizle
Ediyorum

254
255
İş Güvenliği Uzmanlığı Sertifika Eğitim Programı A Sınıfı

A SINIFI İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI SERTİFİKA SINAVINA KATILACAK OLAN


ADAYLAR İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİ DOĞRUDAN VE DOLAYLI OLARAK
İLGİLENDİREN TÜM MEVZUATTAN SORUMLU OLACAKLARDIR.

KAYNAKÇA

I- HUKUKİ YÖNDEN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ


• Devletin Görevleri
1. İş Sağlığı ve Güvenliğinin Anayasal Dayanağı
2. Devletin İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatı Oluşturma Görevi (4857 sayılı İK
nun İSG ile ilgili maddeleri ve bu kapsamda yayımlanan yönetmelikler)

• İşverenlerin Görevleri
1. İşverenin Genel Yükümlülükleri
2. İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliği Konusunda Örgütlenmesi

a)İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları

b)İşyeri Hekimleri

c)İşyeri Sağlık Birimi

d)İşyeri Ortak Sağlık Birimleri

e)İşyeri Hemşiresi ve Sağlık Memuru

f)İş Güvenliği Uzmanı

3. İşverenlerin Sorumluluğu

a)İşverenlerin Hukuki Sorumluluğu

*İşverenlerin Sorumluluğunun Hukuki Dayanağı

*İşverenlerin Sorumluluğunun Kapsamı ve Bu Sorumlulukta Kusurun Rolü

*İşverenler Tarafından Ödenecek Tazminatlar

◦ Maddi Tazminat

◦ Manevi Tazminat

◦ Destekten Yoksun Kalma Tazminatı

◦ Rücu Tazminatı

b)İşverenlerin İdari Sorumluluğu (İşi durdurma-İşyerini Kapatma)

256
c)İşverenin Cezai Sorumluluğu

*Hukukumuzda İşverenlere Önel Verilmesine ve Cezai Kovuşturmanın


Başlatılmasına İlişkin Düzenleme

*İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Ceza Yaptırımları

4. İşveren Vekilinin Sorumluluğu


• İşçilerin Hak ve Yükümlülükleri
1. İşçilerin Hakları

2. İşçilerin Yükümlülükleri
• Sendikaların Görev ve Sorumlulukları
1. Sendikaların Eğitim Görevi

2. İş Güvenliği Konularında Toplu İş Sözleşmelerinden Yararlanılması


• İş Kazası ve Meslek Hastalıklarının Hukuki Yapısı
1. Sosyal Sigortalar Kanunu Kapsamında İş Kazası

a)İş Kazası Oluşturan Haller

b)Zarar ve Nedensellik Bağı

2. Bireysel İş Hukuku Anlamında İş Kazası

a)Nedensellik Bağı

b)Nedensellik Bağının Kesilmesi


• Anayasa’nın İlgili Hükümleri, İş Kanunu, Borçlar Kanunu’nun İlgili Hükümleri, Sosyal
Sigortalar Kurumu (SSK) ile İlgili Hükümler, Deniz İş Kanunu, Sendikalar Kanunu,
Toplu İş Sözleşmeleri Grev ve Lokavt Kanunu

II- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ


1) İş Sağlığı ve Güvenliğinin Genel Prensipleri

• İSG Kavramı ve Tarihçesi

• Uygulama İlkeleri
2) İSG ile İlgili Ulusal ve Uluslararası Kurum ve Kuruluşlar

• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Kuruluş ve Görevleri


• İş Teftiş Kurulu Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri
• İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi Başkanlığı (ÇASGEM)
Kuruluş ve Görevleri
• İşçi ve İşveren Sendikaları
• Uluslararası Kuruluşlar

3) Korunma Politikaları
257
• Kaynağa Yönelik Koruma

1. Tehlikeli Durum ve Tehlikeli Davranışın Tanımları, Örnekleri

2. Makine ve Tesislerde Alınması Gereken Güvenlik Tedbirleri

a) Mevzuat Açısından İşverenin Yükümlülükleri

b) Tehlike Kaynakları (Döner Miller vb.)

c) Makine Koruyucularının Yetenekleri

d) Makine Koruyucularının Türleri (örnekleri)

e) Makine Tezgahlarında Alınacak Tedbirler

f) Torna Tezgahlarında Güvenlik

g) Pres Tezgahlarında Güvenlik

h) Taşlama Tezgahlarında Güvenlik

i) Matkap ve Freze Tezgahlarında Güvenlik

j) Demir Testere Tezgahlarında Güvenlik

k) Silindir Merdane ve Hadde Tezgahlarında Güvenlik

l) Konkasör, Değirmen ve Öğütücülerde Güvenlik

m) Makas Tezgahlarında Güvenlik

n) Ağaç İşleme Tezgahlarında Güvenlik

o) Şerit Testere Tezgahlarında Güvenlik

p) Daire Testere Tezgahlarında Güvenlik

q) Karıştırma Tezgahlarında Güvenlik

• Kişiye Yönelik Koruma

1. Sağlık muayeneleri

a) Amaçları

b) Değerlendirilmesi

258
c) İşyeri Hekiminin Yönetmeliğe Göre Görevleri

d) İşe Giriş Muayeneleri-Örnekler

e) Kontrol muayeneleri

i) Erken Kontrol Muayeneleri

ii) Aralıklı Kontrol Muayeneleri

iii) Özelliği Olan Çalışanların Kontrol Muayeneleri

f) Ek ve Tamamlayıcı Muayeneler

2. Diğer Koruma Uygulamaları

a) Bağışıklama

b) İlk Yardım ve Kurtarma Çalışmalarının Organizasyonu

c) Sağlık Eğitimi

d) Genel Hijyen Koşullarının Sağlanması

e) Kreş ve Çocuk Bakım Yerlerinin Denetimi

f) Yeterli ve Dengeli Beslenmenin Sağlanması

g) Rehabilitasyon Hizmetlerinin Sağlanması

3. KKD

a)Tanım

b)KKD’nin Seçimi ve Kullanımı

c)Eğitim

d)KKD Listesi

i) Baş Koruyucuları

ii) Kulak Koruyucuları

iii) Göz ve Yüz Koruyucuları

iv) Solunum Sistemi Koruyucuları

v) Gövde Karın Bölgesi Koruyucuları

259
vi) El ve Kol Koruyucuları

vii) Ayak ve Bacak Koruyucuları

viii) Cilt Koruyucuları

ıx) Vücut Koruyucuları

◦ Düşmelere Karşı Kullanılan Donanım

◦ Koruyucu Giysiler

· Ortama Yönelik Koruma

1. Havalandırma

i) Termal Konfor

◦ Tanımlar

◦ Termal Konfor Şartlarını Etkileyen Faktörler

a)Hava Sıcaklığı veya Isı (Tanımı, Uygun Isı (Hava Sıcaklığı) Belirlemede
Göz Önünde Bulundurulacak Faktörler, Düşük / Yüksek Sıcaklığın
Sebep Olduğu Rahatsızlıklar vb.)

b)Radyant Isı

c)Nem (Mutlak Nem, Bağıl Nem)

d)Hava Akım Hızı

e)Birbirleri Arasındaki İlişkiler

◦ Isının Denetim Yöntemleri ve Yasal Düzenlemeler

ii) Toz

◦Tanımı

◦Vücuda Alınması

◦İnsan Sağlığına Etkileri Açısından Tozların Sınıflandırılması

2. Havalandırma ile İlgili Mevzuat Hükümleri

3. Hava İhtiyacı

a)Tabi Havalandırma

260
b)Cebri Havalandırma

i. Genel Havalandırma

ii. Lokal Havalandırma

c)Kapalı Çalışma Metotları

4. Aydınlatma

4) İşyerinin Kuruluşunda, Sabit Tesislerde Alınması Gerekli Olan Sağlık ve Güvenlik


Tedbirleri

• Kurma izni, İşletme İzni


• İşyerinin Kuruluşunda, Sabit Tesislerinde Alınması Gerekli Tedbirler
• Toplu Olarak Kurulan Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Siteleri
• İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemleri

5) İş Sağlığı ve Güvenliği Organizasyonları (Yasal Dayanakları, Tanımları, Çalışma


Usulleri vs.)

• İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları


• 50 İşçiden Az İşçi Çalıştıran İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Organizasyonları
• İşyeri Sağlık Birimi
• Ortak Sağlık Birimi
• İş Güvenliği Uzmanının Görev Yetki ve Sorumlulukları
• İşyeri Hekimi, Hemşiresi / Sağlık Memurunun Görev Yetki ve Sorumlulukları

6) Çalışma Yaşamında Özel Risk Grupları ile İlgili Yasal Mevzuat

(Kadın, Çocuk, Özürlü, Yaşlı Çalışanlar)

7) Meslek Hastalıkları ve İşle İlgili Hastalıklar

· Meslek Hastalığı Kavramı

· Meslek Hastalıklarının Türleri

· Meslek hastalıklarının Nedenleri

· Fiziksel Nedenli Meslek hastalıkları

· Kimyasal Nedenli Meslek hastalıkları

· Tozlarla Meydana Gelen Meslek Hastalıkları

261
· Biyolojik Faktörlere Bağlı Meslek Hastalıkları

· Ergonomik Faktörlere Bağlı Meslek Hastalıkları

· Meslek Hastalıklarından Korunma

1. Kaynakta Koruma Yaklaşımları

2. Kişisel Koruyucu Uygulamaları

3. Tıbbi Yaklaşımlar

a) İşe Giriş Muayenesi

b) Aralıklı Kontrol Muayenesi

c) Sağlık Eğitimi

· Türkiye’de Meslek Hastalıkları

8) İş Kazaları

• Kaza ve İş Kazası Kavramları


• Teknik Açıdan İş Kazası Kavramı
• İş Kazalarının Nedenleri

1. Çevre

2. İnsan

3. Malzeme

4. Makine ve Teçhizat

a. Fiziksel ve Mekanik Faktörlere Bağlı Nedenler

b. İnsanlara Bağlı Nedenler

• İş Kazalarının Etkileri ve Oluşan Kayıplar

a) Kazaya Uğrayan Açısından

b) Sorumlu Kişiler Açısından

c) Çalışanlar Açısından

d) Firma Açısından

262
e) Toplum ve Ülke Açısından

• Kaza Sonucuna Göre İş Kazalarının Sınıflandırılması

1. Ucuz Atlatılan Kazalar

2. Maddi Kayıplara Yol Açan İş Kazaları

3. Yaralanma ile Sonuçlanan İş Kazaları

a) Basit Yaralanma ile Sonuçlanan İş Kazaları

b) Geçici İş Görememezlik / Sakatlık Hali Yaratan Kazalar

c) Kalıcı / Kısmi Sakatlık ile Sonuçlanan Kazalar

d) Tam Sakatlık

e) Ölümle Sonuçlanan İş Kazaları

· İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları İstatistikleri

9) İş Sağlığı Uygulama İlkeleri

• İş Sağlığı Uygulama İlkeleri

1. Uygun İşe Yerleştirme

2. İşyeri Ortam Faktörlerinin Değerlendirilmesi

3. İşyeri Risklerinin Kontrolü

a)Kaynakta Kontrol

b)Ulaşmanın Önlenmesi

4. Aralıklı Kontrol Muayeneleri

5. İşyerinde Sağlık Hizmeti Sunulması

6. Sağlık Eğitimi ve Danışmanlık

10) İş Sağlığı ve Güvenliği ve Uygulamaları

263
A- Fiziksel Etmenler

• Gürültü

1. Tanımlar (Ses, Desibel, Frekans, Gürültü, Endüstriyel Gürültü, Duyma Eşiği,


İşitme Frekansı, İşitme Kaybı…)

2. Gürültünün Sebep Olduğu İşitme Kaybı Tipleri

3. İşitme Kaybına Neden Olan Faktörler

4. Yer ve Konumlara Göre Gürültü Düzeyleri

5. Desibel Hesabı

6. Birden Fazla gürültü Kaynağı Varsa

7. Desibel Skalaları

8. Gürültünün İşitme Kaybı Dışındaki Etkileri

9. Hiçbir Önlem Almaksızın Gürültü Düzeylerine Göre Günde En Fazla


Çalışılabilecek Süreler

10. İşitme Kaybının Tanısı

11. Gürültüden Korunma Yöntemleri

a)Teknik Korunma

*Gürültü Kaynağında Alınması Gereken Önlemler

*Gürültü Ortamında Alınması Gereken önlemler

*Gürültünün Etkisine Maruz Kişide Alınması Gereken Önlemler

◦Kulak Koruyucularının Gürültü Engelleme Değerleri

◦Kulak Koruyucusu İçin Alıştırma Programları

b)Tıbbi Korunma

12. Günlük Gürültü Maruziyet Düzeyi, Haftalık Gürültü Maruziyet Düzeyi

13. Yönetmeliğe Göre Maruziyet Sınır Değeri, Max. ve Min Maruziyet Etkin
Değerleri, Leq Değeri

• Titreşim

1. Tanımlar

264
2. Titreşim Kaynakları

3. Titreşimin Frekansı ve Şiddeti

4. Titreşimin İnsan Sağlığına Etkileri

a)El-Kol Titreşimi

b)Bütün Vücut Titreşimi

5. İnsanların Algıladığı Titreşim Aralığı

6. Titreşimin İnsan Vücudundaki Etkileri

7. Titreşimin Klinik Olarak Belirlenen Etkileri

8. Titreşimden Korunma

9. Titreşim ile İlgili Denetim Yöntemleri ve Yasal Düzenlemeler

f) Gürültü Yönetmeliği

g) Titreşim Yönetmeliği

h) Termal Konfor

• Radyasyon

1. Tanımlar

2. Türleri

3. Kaynakları

4. Radyasyonun İnsan Üzerindeki Etkileri

5. Radyasyonun Değerlendirilmesi

6. Radyasyon Denetimi

• Basınç

1. Tanımı

2. İnsan Üzerindeki Etkileri

265
3. Düşük ve Yüksek Basıncın Etkilerinden Korunma Yöntemleri

4. Basıncın Denetim Yöntemleri ve Yasal Düzenlemeler

B- Kimyasal Etmenler

· Kimyasallar

1. Tanımlar

2. Kimyasalların İsimlendirilmesi (Bilinen İsimleri, Ticari İsimleri)

3. Tehlikeli Kimyasalların Sınıflandırılması

a) Kimyasalın Konsantrasyonuna Göre Sınıflandırılması (Öldürücü Doz,


Öldürücü Konsantrasyon)

b) Avrupa Topluluğunun Sınıflandırması

c) 177 Sayılı Tavsiye Kararı (Sınıflandırmada Göz Önünde Bulundurulacaklar)

d) ILO’nun Sınıflandırması

e) ABD-OSHA’nın Sınıflandırması

f) BM Tarafından Hazırlanan Tavsiye Kararı UNRTDG’ye Göre Sınıflandırma

· Kimyasal Riskler

1. Sağlık Riskleri

a) Kimyasalların Zararlarını Belirleyen Etmenler

i. Fiz.ve Kim Özellikleri

ii. Maruz Kalma Şekli ve Süresi

iii. Maruz Kalan Şahsın Fizyolojik Özellikleri

iv. Çevresel Özellikler

b) Kimyasalların Vücuda Giriş Yolları

i. Solunum Yolu

ii. Deri ve Gözlerden Absorbsiyon Yolu

266
iii. Sindirim Yolu

c) Hedef Organlar

i. Deri

ii. Akciğer

iii. Merkezi Sinir Sistemi

iv. Kan Dolaşım sistemi

v. Karaciğer

vi. Böbrek

d) Kimyasalların Etkileşimleri

i. Bağımsız Etki

ii. Sinerjik Etki

iii. Additif etki

iv. Antagonizma

e) Sağlık Zararlarına Neden Olan Kimyasallar ve Verdikleri Zararlar

i. Çok Toksik, Toksik, Zararlı Maddeler

ii. Tahriş Ediciler ve Duyarlılaştırıcılar (Alerjenler)

iii. Kanserojen ve Mutojenikler, Üreme İçin Toksik Maddeler

f) Biyolojik İzleme

g) İşçilerin Sağlık Gözetiminde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

2. Güvenlik Riskleri

a) Kimyasalların Güvenlik Riskleri

i. Yanma

ii. Parlama

iii. Patlama

b) Güvenlik Riski Yaratan Kimyasallar

267
i. Yanıcı Maddeler

ii. Parlayıcı Maddeler

iii. Oksidan Kimyasallar

iv. Birbirleriyle Reaksiyona Giren Kimyasal Karışımlar

v. Suyla Temas Ettiklerinde Parlayıcı Gaz Yayan Maddeler

c) Kimyasal Güvenlik Risklerini Belirleyen Etmenler

i. Yanma Noktası

ii. Parlama Noktası

iii. Patlama( Parlama) Limitleri

iv. Buhar Yoğunluğu

v. Buhar Basıncı

vi. Kritik Sıcaklık

vii. Kritik Basınç

viii.Fiziksel Koşullar

ix. Reaksiyona Giren Kimyasallar

x. Tutuşturucu Kaynakları

◦Direnç

◦Elektrik Arkı

◦Statik elektrik

◦Kendiliğinden Yanma

◦Sürtünme

◦Radyant Isı

◦Açık Alev

xi. Oksijen kaynakları

3. Risk Değerlendirmesi

268
a) Risk Değerlendirmesinin Yenilenmesi

b) Önlem almada Genel İlkeler

c) Bilgilendirme ve Eğitim

i. Malzeme Güvenlik Bilgi Formları (MSDS)

»“MSDS” Nedir?

»“MSDS”in İçermesi Gereken Bilgiler

>Kimyasalın Tanımı

>Kimyasalın Kullanımı

>Firmanın Tanıtımı

>İçindeki Tehlikeli Kimyasalların Bileşimi

>Fiziksel ve Kim. Özellikleri (Normal Görünüş, Kokusu vb.)

>Yangın ve Patlama Bilgileri

>Sağlık İçin Yarattığı Tehlike Bilgileri

>Kullanım Sırasında Alınması Gereken Önlemler

>İlk Yardım Bilgileri

>Kontrol Önlemleri

ii. Etiketler

»Tanımı, Önemi

»Bulundurması Gereken Bilgiler

»Risk Durumları (R1, R2, R3)

»Risk Durumlarının Kombinasyonları (R14/R15…)

»Güvenlik Tavsiyeleri (S1, S2, S3)

»Güvenlik Tavsiyelerinin Kombinasyonu (S1/2

4. a) Mevzuatta Kimyasallara Ait Tanımlar

b) Bir arada Bulundurulmayacak Kimyasallar

269
· Kimyasal Madl.Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Yönetmeliği

1. Tanımlar

2. İşveren Yükümlülükleri

o Risk Değerlendirmesi
o Genel Önlemler
o Özel Önlemler

i. Özel Koruyucu Önlemler

ii. Kaza ve Acil Durumlarla İlgili Düzenlemeler

· Kimyasal Maddelerin Kullanımı ve Taşınmasında Teknik Emniyet, Sağlık ve


Güvenlik Tedbirleri

a) Parlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Yönetmeliği

b) Par.Patl.Tehl.Zarl.Madl.Tüz.

C- Biyolojik Etmenler

• Mikroorganizmalar
• Virüsler
• Mantarlar
• Diğer

· Biyolojik Risk Etmenleri İle İlgili Çalışma Ortamları

· Önleme

D- Psikolojik Etmenler

• Mesleki Tehlikeler ve Stres

1. İşin Yapıldığı Koşullar ve Çevre

a)İşyeri Örgütlenme Durumu

b)İşte Kişiler Arası İlişkiler

c)İş Ev Çatışması

2. İşin İçeriği

a)İş Çevresi ve Techizatı

b)Görev Tasarımı

270
c)İş Yükü ve İş Hızı

d)Çalışma Saatleri

3. Stres Tanımı

4. Stres Yönetimi

a)Kişisel Stres Yönetimi

b)Örgütsel Stres Yönetimi

E- Ekranlı Araçlarda Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Tedbirleri

F- Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği

• Tanımlar

1. Yapı İşleri

2. Proje Sorumlusu

3. Proje Koordinatörü

4. Uygulama Koordinatörü

· Koordinatörlerin Atanması, Görevleri, Sağlık ve Güvenlik Planı, Bildirim

· İş Sağlığı ve Güvenliği Risklerini İçeren Çalışmalar

· İşverenlerin Genel Yükümlülükleri

· Yapı alanları İçin Asgari Sağlık ve Güvenlik Koşulları

• Güvenlik Organizasyonu ve Yönetimi

1. Güvenlik Politikası

2. Güvenlik Organizasyonu

3. Güvenlik Sorumlusu – Görevleri

4. Denetçiler

5. İşçiler

6. Çevre Güvenliği

G- Güvenlik ve Sağlık İşaretleri

271
H- Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Tedbirleri

I- Balıkçı Gemilerinde Yapılan Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Tedbirleri

İ- Ağır ve Tehlikeli İşlerde Sağlık ve Güvenlik Tedbirleri

J- Elle Taşıma İşlerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Tedbirleri

K- İş Ekipmanlarında Güvenlik

• Tanımlar

• Basınçlı Kaplar ile Yapılan Çalışmalarda Güvenlik

1. Tanımlar

a)Kap

b)Basınçlı Kap

c)Emniyet Aksesuarları

i. Basınç Düşürme Cihazları

ii. Otomatik sistemler

2. Basınçlı Kap Çeşitleri

3. İSİG Tüzüğünde Adı Geçen Emniyet Cihazları

4. Basınçlı Kaplardan Kaynaklanan İSG Tehlikeleri

5. Basınçlı Kaplardan Kaynaklanan İSG Tehlikelerinden Korunma Tedbirleri

6. İSİG Tüzüğünde Basınçlı Kaplar ile İlgili Hükümler (Madde 202-249)

7. Basınçlı kapların Periyodik Kontrolleri

a)Yasal Mevzuat ( İSİG Tüzüğü 207-209, 223, 244)

b)Basınçlı Kaplarda Test teknikleri

• Kaynak İşlerinde İş Güvenliği

1. Kaynak Nedir?

2. Sanayide Kullanılan Kaynak Yöntemleri

3. Kaynak İşlerinin Tehlikeleri

272
a)Elektrik

b)Endüstriyel Gazlar ve Basınçlı Gaz Tüpleri

i. Yanıcı Gazlar

ii. Yakıcı Gazlar

iii. Asal Gazlar

iv. Oksi Asetilen Kaynak İşlerinde Tehlike Kaynakları

ü Tüpler ve Stoklama

ü Kullanım Yeri ve Taşınmada Tedbirler

ü Regülatörler

ü Alev-Gaz Geri Tepme Emniyet ve Çek Valfleri

c)Işın-Işık, Türleri, Etkileri

d)Toz-Gaz ve Dumanlar

· İş Makineleri ile Yapılan Çalışmalarda İSG Tedbirleri

1. İş Makinesi ile Çalışanların, Operatörlerin Önemi

2. Ehil Kişi, Ehliyet

a)Operatör Belgesi

b)G-Sınıfı Sürücü Belgesi

c)Veriliş Şekilleri, Geçerlilik Alanları

3. İş Makinesi ile Yapılan Çalışmalarda Emniyet Tedbirleri

4. Seyyar Vinçlerde Kaldırma ve Taşıma Araçlarında Güvenlik Tedbirleri

5. Forkliftlerde Emniyet

• Kaldırma ve Taşıma Araçlarında İş Güvenliği

1. Tanımlar

a)Kaldırma Donatıları

b)Ayrı Kaldırma Donatıları

273
c)Kılavuzlı Yük

d)İşletme Faktörü

e)Deney Faktörü

f)Statik Deney

g)Dinamik Deney

2. Tambur, Zincir ve Halatlarda Güvenlik

a)Tamburlar

b)Zincirler

c)Halatlar

*Kendir Halatlar

*Tel-Çelik Halatlar

◦Tel Halatların Muayenesi

◦Kırık Teller

◦Halat Çapında Azalma

3. Vinçlerde Güvenlik

a)Çalışma Sahasında Alınacak Tedbirler

b)İmal, Konstrüksiyon, Montaj ve Tamiratında Alınacak Güvenlik Tedbirleri

c)Kullanılmasında Güvenlik Tedbirleri

*Fiziki (Gözle) Muayene Deneyleri

*Şartnamelere Uygunluk Deneyleri

*Yük Kaldırma Yeterlilik Deneyleri

d)Periyodik Kontrollerin Yasal Dayanağı…

4. İSİG Tüzüğü Madde 373-437 (Kaldırma Makinelerinde Alınacak Güvenlik


Tedbirleri)

5. Transportörlerde (Taşıyıcılarda) Güvenlik

274
a)Transportörlerin Çeşitleri

b)Genel Güvenlik Tedbirleri

c)İSİG Tüzüğü Madde 438- 455

6. Kaldırma Araçlarının Periyodik Kontrolleri

• İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği


• Kompresörler

· Bakım Onarım İşlerinde Güvenlik Tedbirleri

1. Amacı

2. Bakım Onarım İşlerinde Dikkat Edilecek Hususlar

3. Bakım Onarım İşlerinde En Çok Rastlanan Kaza Türleri

• İş Ekipmanlarının Uyguluk Değerlendirmesi

L-Elektrik İşlerinde Güvenlik

· Elektrik Enerjisi

1. Elektriğin Hayatımızdaki Yeri ve Önemi

2. Elektrik akımı

a) Doğru Akım

b) Alternatif Akım

3. Ohm Kanunu

4. Elektrik Akımının İnsan Vücudundaki Etkileri

· Tanımlar

· Elektrik Tesislerinde Güvenlik

1. Genel Güvenlik

2. Yetkiler

3. Güvenlik Mesafeleri

4. Güvenlik Boyutlandırması

275
5. Elektrik Bakım Onarım İşlerinde Güvenlik Tedbirleri

6. Direkler

· Elektrik İç Tesislerinde Güvenlik

1. Aydınlatma Tesisleri

2. Fiş-Priz Sistemleri

3. Elektrikli Makinelerin Bağlantıları

4. Sigortalar

5. Gerilim Altındaki Bölümler

6. Tevzi Tabloları

7. Transformatörler ve Kondansatörler

8. Akümülatör Tesisleri

9. Seyyar İletkenler

10. El Aletleri

11. Elektrik Kaynak Makinelerinde Güvenlik

· İnşaat Şantiyeleri

· Statik Elektrik

1. Cisimlerin elektriklenmesi

2. Elektriğin Kaynağı

3. Dokunma ve Etki ile Elektriklenme

4. İletken ve Yalıtkan Maddeler

5. Atmosferde Doğal Elektriklenme

· Parlayıcı Patlayıcı Ortamlar

1. Elektrik motorları

2. Statik Elektrik

3. Alev Sızdırmaz Teçhizat

276
4. Teçhizatın Korunması

5. Yıldırımdan Korunma

· Topraklama

1. Topraklama Kontrolü

2. Koruma İletkeni

M- Yüksekte ve Kapalı Alanda Çalışmalarda İSG Tedbirleri

1. Tanımlar

2. Platformlarda Güvenlik Tedbirleri

3. Operatörlerin Eğitimi

4. Yük Kaldırma Ekipmanlarında Güvenlik Tedbirleri

5. İş Ekipmanları ile İlgili Genel Hususlar (Yasal Hükümler, Özel Düzenlemeler)

N- Maden İşlerinde Güvenlik

1. İlgili Mevzuat

2. Maden Ocaklarında Yer Altı İşleri

3. Patlayıcı Maddeler

4. Tahkimat ve Dolgu

5. Taşıma

6. İşçilerin Yeraltına Taşınması

7. Havalandırma

8. İçinde Çalışılmayacak Hava

9. Toz Patlamalarına Karşı Tedbirler

10. Ocaklarda Kullanılacak Lambalar

11. Meslek Hastalıkları

277
12. Diğer Tehlikeler

13. Açık İşletmeler

O- Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları

P- Tarım Ve Ormandan Sayılan İşlerde Çalışanların Çalışma Şartlarına Ait Yönetmelik

R- Ergonomi

· Tanımı

· Gelişimi

· Amacı

• Multidisipliner Bir Bilimdir!

1. Cognitive Ergonomi (Algısal Bilişsel Ergonomi)

2. Antropometri

3. İş Fizyolojisi

4. Biyomekanik

5. Diğer İlişkili Olduğu Bilimler

• Antropemetrik Çözümlere Örnekler


• Bazı Çalışma Ortamları İçin Önerilen Mesafaler
• Yorgunluk ve Dinlenme

S-Yangın Yönetimi

• Yanma

1. Yanma Olayının Bileşenleri

a) Yanıcı Madde

b) Yakıcı Madde

c) Isı

2. Yanma Çeşitleri

3. Cisimlerin Konumlarına Göre Yanma Özellikleri

4. Yanma Ürünleri

278
• Yangın

1. Yangınların Sınıflandırılması

2. Yangınlara Müdahale Araçları

• Büyük Endüstriyel Kazaların Sebepleri


• Yangınla Mücadele

1. Yangın Çıkmasının Önlenmesi

2. Yangının Tespiti

3. Yangının Yayılmasının Önlenmesi

4. Yangının Söndürülmesi

5. Yangın Sınıflarına Göre Söndürücüler

6. Yangınla Mücadelede Dikkat Edilecek Hususlar

7. Binaların Yangından Korunması Yönetmeliği

• Yangınların Çevresel Etkileri

1. Atmosfer Havası

2. Atmosfer Gazları

3. Atmosfer Basıncı

4. Atmosfer Katları

5. Etkilenme Örneği

• Parlayıcı Patlayıcı Maddeler

1. Tanımlar

2. Patlama Çeşitleri

3. Parlama Patlama Tehlike Kaynakları

4. Etkili Ateşleme Kaynakları

5. Parlama ve Patlamayı Önlemek İçin Yapılacaklar

• Acil Durum Çalışmaları

279
1. Acil Durumların Tespiti

2. Önlemlerin Belirlenmesi

3. Ekiplerin Oluşturulması

4. Eğitim

5. Uygulama

6. Gözden Geçirme, Güncelleme, İyileştirme

T-Risk Yönetimi ve Değerlendirilmesi

· Yeni İSG Yaklaşımı, Karşılaştırması

· Tanımlar

· AB Mevzuatında Risk Değerlendirmesi

· Neden Risk Değerlendirmesi

· Risk Özellikleri ve Risk Algılamayı Etkileyen Faktörler

· Risk Kaynakları, Gözden Kaçan Tehlike Tipleri

· Risk Değerlendirme Adımları

1. Tehlikelerin Belirlenmesi

2. Risklerin Değerlendirilmesi, Risklerin Tabloya Dönüştürülmesi

3. Kontrol Tedbirlerine Karar Verilmesi

4. Kontrol Tedbirlerinin Uygulanması

5. İzleme ve gözden Geçirme

• Risk Kontrolü ve Risk Kontrol Prensipleri


• Risk Değerlendirme Yöntemlerine Örnekler

1. Kontrol Listeleri (Check List)

2. Normal Sistemden Sapma ve Etkileri Analizi (FMEA)

3. Tehlike ve Çalışabilirlik Analizi (HAZOP)

280
4. Hata Ağacı Analizi (FTA)

5. Kaza Sonuç Analizi(ETA)

• Risk Grupları Tebliği

U-İSG Yönetim Sistemleri ve Bağlantılı Standartlar

· Yönetim Sistemlerine Genel Bakış

· TS EN ISO 9001-2000 Kalite Yönetim Sistemi Modeli

· TS EN ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi Modeli

• TS (OHSAS) 18001 İSG Yönetim Sistemi

1. Tanımlar

2. Durum Tespiti

3. Planlama

4. Tehlike Tanımlama, Risk Değerlendirmesi ve Risklerin Kontrolü

5. Avrupa Birliğinin 2002-2006 Stratejisi

6. Kontrol Önlemleri

7. Risk Tayin Prosesi

8. İşletme Faaliyetlerinin Sınıflandırılması

9. Tehlike Belirleme

a)Tehlike Örnekleri

b)Tehlike Nasıl Belirlenir?

c)Risk Tayini Sonrası Faaliyetler

d)Gözden Geçirme

10. Yasal ve Diğer Şartlar

11. İSG Yönetim Programı

12. Uygulama

13. Yapı ve Sorumluluklar

281
14. Yeterlilik ve Eğitim

15. İstişare ve İletişim

16. Dokümantasyon

17. Dokümantasyon ve Veri Kontrolü

18. İşletme Kontrolü

19. Acil Durum

• Kontrol ve Düzeltici Faaliyetler

1. Performans Ölçümü ve İzleme

2. Kazalar, Olaylar, Uygunsuzluklar ve Düzeltici ve Önleyici Faaliyetler

a)Tanımlar

b)Prosedür Hazırlanırken Dikkat Edilecek Hususlar

c) Roaktif -Önleyici İzleme Verileri Örnekleri

d) Reaktif-Düzeltici-Tepkisel İzleme Verileri Örnekleri

3. Kayıtlar ve Kayıt Yönetimi

4. Tetkik

5. Yönetimin Gözden Geçirmesi Planı

11) İş Güvenliği Yönünden Yapılması Gereken Kontroller ve Düzenlenecek Belgeler

· Tanımlar

· Açıklamalar

• Amaç

1. Teknik Periyodik Kontroller ve Test Öncesi Çalışmalar

2. Teknik Periyodik Kontroller ve Test Sonrası Çalışmalar

§ Teknik Rapor Düzenlenmesi

§ İkmal Süreci

282
§ Değerlendirme Süreci

• Teknik Yönden Yapılan Kontroller

1. İşyeri Bina ve Tesislere Ait Kontroller

2. Üretim Alet ve Makinelerinde Yapılan Kontroller

3. Elektrik Tesisatında Yapılan Kontroller

4. Yangın Sistemlerinin Kontrolü

5. KKD nin Kontrolü

· İşyerinde Bulundurulması ve Düzenlenmesi Gerekli Kayıt ve Belgeler

1. Risk Değerlendirmesi

2. Tehlikeli Kimyasal Madde Bulunması Halinde Risk Değerlendirmesi

3. Kanserojen ve Mutojen Maddelerle Çalışmalarda Risk Değerlendirmesi

4. Titreşime Maruziyet Durumunda Risk Değerlendirmesi

5. Gürültüye Maruziyette Risk Değerlendirmesi

6. Tehlikeli Kimyasalların Kullanıldığı İşyerlerinde Acil Eylem Planı

7. Kanserojen ve Mutajen Maddelerin Kullanımının Azaltılması için Araştırma

8. Patlamadan Korunma Dokümanı

9. Maruziyetin Önlenmesi ve Azaltılması Acil Durum İçin Plan

10. Kayıtların Saklanması

· İş Güvenliği Uzmanı Tarafından Düzenlenecek Belgeler

283
İş Güvenliği Uzmanlığı
Sertifika Eğitim Programı Ders Konuları

B Tipi

• Temel Hukuk
• İş hukuku
• İş sağlığı ve güvenliği hukuku
• İSG Kurulları
• İşyeri sağlık birimi
• İş güvenliği uzmanı
• Ekranlı araçlarla yapılan çalışmalarda sağlık ve güvenlik
• Gürültü
• Titreşim
• Yapı işlerinde sağlık ve güvenlik
• Güvenlik ve sağlık işaretleri
• Asbestle yapılan çalışmalarda sağlık ve güvenlik
• Kimyasal maddelerle çalışmalarda sağlık ve güvenlik
• Kanserojen ve mutajen maddelerle çalışmalarda sağlık ve güvenlik
• Patlayıcı ortamların tehlikelerinden çalışanların korunması
• Kişisel koruyucu donanımların işyerlerinde kullanımı
• Kişisel koruyucu donanımların işyerlerinde kullanımı
• İşyeri bina ve eklentilerinde alınacak sağlık ve güvenlik önlemleri
• Elle taşıma işleri
• İş ekipmanlarının kullanımında sağlık ve güvenlik
• Sondajla maden çıkartılan işlerde sağlık ve güvenlik
• Yer altı ve yerüstü maden işletmelerinde sağlık ve güvenlik
• Ölçme ve değerlendirme ile ilgili uygulama
• Endüstriyel toksikoloji
• Ergonomi
• Tanımlar
• Söndürme sistemleri ve bakımı
• İlgili yönetmelikler
• Acil eylem durumları
• Acil durum planları

284
İş Güvenliği Uzmanlığı
Sertifika Eğitim Programı Ders Konuları

C Tipi

• Temel hukuk
• İş hukuku
• İş sağlığı ve güvenliği hukuku
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın kuruluş ve görevleri
• İş Teftiş Kurulu’nun kuruluş ve görevleri
• İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünün Kuruluş ve Görevleri
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi’nin Kuruluş ve Görevleri
• İşçi ve İşveren Sendikaları
• Uluslararası Kuruluşlar
• İş güvenliği uzmanının görev , yetki ve sorumlulukları
• İşletmelerde iş sağlığı ve güvenliği organizasyonu
• İletişim teknikleri
• İş sağlığı ve güvenliği genel ilkeleri
• İş hijyeni, fiziksel etmenler
• Kimyasal etmenler
• Biyolojik etmenler
• Psikolojik Etmenler
• Ölçüm ve değerlendirme: Ortam ölçümleri
• Ölçüm ve değerlendirme: Sınır değerler
• Ergonomi
• Meslek hastalıkları
• Parlayıcı maddeler
• Patlayıcı maddeler
• Tehlikeli maddeler
• Zararlı maddeler
• Radyoaktif maddeler
• Güvenlik bilgi formu
• Makineler ve makine koruyucuları
• Kazanlar
• Basınçlı kaplar
• Kompresörler
• Kaynak işleri
• Taşıma, depolama ve istifleme
• İş makineleri
• Kaldırma araçları
• Bakım ve onarım
• Yüksek gerilim
• Orta gerilim
• Alçak gerilim
• Statik elektrik
• Yangın yönetimi: Tanımlar
• Söndürme sistemleri
• Acil durum planları
• İnşaat işyerlerinde güvenlik
• Maden işyerlerinde güvenlik
• Kişisel koruyucu ekipman
• İş güvenliği yönünden yapılması gereken kontroller ve düzenlenecek belgeler
285
• İş kazaları: Tanımlar İş kazasından sayılacak haller
• Kaza sonrası düzenlenecek belgeler Kaza bildirimi
• Kazanın incelenmesi ve rapor düzenlenmesi İstatistik düzenlenmesi
• İSG Yönetim Sistemleri
• ILO, OHSAS 18001, BS 8800, ISO 9000, ISO14001
• BS 8800, ISO 9000, ISO 14001
• Risk yönetimi ve değerlendirilmesi
• Tehlike ve risk
• Risk algılama
• Risk analiz yöntemleri
• Risklerin kontrol altına alınması
• İzleme
• Düzeltici faaliyet

286
15- KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM YÖNETMELİĞİ (29.11.2006 tarih-26361 sayılı
Resmi Gazete) :

(Resmi Gazetenin 29.11.2006 tarih ve 26361 sayılı nüshasında yayımlanan Kişisel Koruyucu
Donanım Yönetmeliği aynı tarihte yürürlüğe girmiş olup, 09.02.2004 tarih ve 25368 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanan Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği yürürlükten
kaldırılmıştır.)

1- Madde 1 –Bu Yönetmeliğin amacı; insan sağlığı ve güvenliğinin korunması amacıyla


kullanılan kişisel koruyucu donanımların imalatı, ithalatı, piyasaya arzı, hizmete sunumu ve
denetimi ile üçüncü şahısların can ve mal güvenliğinin tehlikelere karşı korunmasına ilişkin
usul ve esasları düzenlemektir.
2- Madde 2 –Bu Yönetmelik, kişisel koruyucu donanımların imalatı, ithalatı, piyasaya arzı,
hizmete sunumu ve denetimi ile ilgili kamu kurum ve kuruluşlarıyla gerçek ve tüzel kişilerin
uyması gereken usul ve esasları kapsar.
Piyasaya arz, malların serbest dolaşımı ve güvenlik açısından bu Yönetmeliğin
hedeflediği aynı amaçlar için çıkarılmış başka bir Yönetmeliğin kapsamında olan Kişisel
Koruyucu Donanımlar ve ek-1 de belirtilen ürünler bu Yönetmelik kapsamı dışındadır.
3- Madde 3 – Bu Yönetmelik, 29/6/2001 tarihli ve 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik
Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanunun 4 üncü maddesine dayanılarak,
89/686/EEC sayılı Avrupa Birliği Direktifi ile bunu tadil eden 93/68/EEC, 93/95/EEC
ve 96/58/EC sayılı direktiflere parelel olarak,
hazırlanmıştır.
4- Madde 5 – Piyasaya arz edilen KKD; ek-2 de belirtilen temel sağlık ve güvenlik gereklerini
karşılamalı ve amacı doğrultusunda kullanıldığında kullanıcıların, diğer bireylerin, hayvanların
ve eşyaların sağlığını ve güvenliğini tehlikeye atmamalıdır.
Bu Yönetmeliğin, Üçüncü, Dördüncü, Beşinci, Altıncı, Yedinci ve Sekizinci
bölümlerinde belirtilen belgelendirme işlemleri de dahil olmak üzere, tüm hükümlerine
uygunluğu gösteren ve CE uygunluk işaretini taşıyan ilgili KKD veya KKD parçalarının
piyasaya arzı yasaklanamaz, kısıtlanamaz ve engellenemez.
KKD ile birlikte kullanılmak amacıyla üretilen ve CE işareti taşımayan KKD
parçalarının, KKD'nin temel parçası olmadıkları sürece piyasaya arzı engellenemez.
Bu Yönetmelik hükümlerine uygun olmayan KKD’lerin, bu durumu belirten ve imalatçı
veya Türkiye’de yerleşik yetkili temsilcisi tarafından bu Yönetmelik hükümlerine uygun hale
getirilmeksizin hiçbir amaçla kullanılamayacağı ve/veya satılamayacağını gösteren açık bir
işaret taşımadığı sürece, fuarlarda ve sergilerde tanıtımı ve gösterimi yapılamaz.
5- Madde 6 – 10 uncu maddede belirtilen ve imalatçı tarafından AT Uygunluk Beyanı
düzenlenerek CE işareti iliştirilen KKD’lerin, ek-2 de belirtilen temel gereklere uygun olduğu
varsayılır.
10 uncu maddede belirtilenler dışındaki KKD’lerin onaylanmış kuruluş tarafından
düzenlenen ve ürünün uyumlaştırılmış ulusal standartlara uygunluğunu gösteren belgeye göre
CE işareti taşıması ve imalatçı tarafından uygunluk beyanı düzenlenmesi şartıyla, ek-2 de
belirtilen temel gereklere uygun olduğu varsayılır.
İmalatçının ilgili uyumlaştırılmış ulusal standardı uygulamadığı, kısmen uyguladığı
veya böyle bir standardın bulunmadığı durumlarda, onaylanmış kuruluş tarafından düzenlenen
belge 16 ncı madde hükümleri çerçevesinde, KKD’nin temel gereklere uygunluğunu gösterir.
Bu Yönetmelik kapsamında CE işareti taşıması gereken KKD’nin diğer yönlerden
başka yönetmelikler için de CE işareti taşıması gerekiyorsa, CE işareti, aynı zamanda KKD'nin
söz konusu ilgili bütün yönetmelik hükümlerine de uygunluğunun kabul edilmiş olduğunu
gösterir.
Bir veya birden fazla yönetmelik kapsamında bulunan KKD'ler için söz konusu diğer
yönetmelikler bir geçiş süresi içinde imalatçıya hangi yönetmeliği uygulayacağını seçme hakkı
287
veriyorsa, CE işareti imalatçının uyguladığı sadece o yönetmelik hükümlerine uygun olduğunu
gösterir. Bu durumda, uygulanan yönetmeliklerin ilgili hükümleri, ürün beraberindeki belge,
uyarı ve talimatlarda belirtilir.
Bu Yönetmelik kapsamındaki KKD'lere ilişkin uyumlaştırılmış ulusal standardlar ve
referans numaraları Resmî Gazete' de yayımlanır.
6- Madde 32 – 9/2/2004 tarihli ve 25368 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Kişisel
Koruyucu Donanım Yönetmeliği yürürlükten kaldırılmıştır.
7- Geçici Madde 1 – 9/2/2004 tarihli ve 25368 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Kişisel
Koruyucu Donanım Yönetmeliğine göre halen yürürlükte bulunan tebliğlerin bu Yönetmeliğe
aykırı olmayan hükümlerinin uygulanmasına devam edilir.
8- Madde 33 – Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
9- Madde 29 – CE işareti, ek-4 de gösterilen örneğe uygun olarak her bir KKD'nin üzerine
öngörülen kullanma ömrü süresince kolayca görülebilecek, okunabilecek ve silinmeyecek bir
şekilde konur. Ürünün özelliklerinden dolayı bunun mümkün olmadığı durumlarda, CE işareti
ambalaj üzerine konur. Altıncı ve Yedinci Bölümlerde belirtildiği üzere, üretimin kontrolü
aşamasında bir onaylanmış kuruluşun devreye girmesi durumunda, CE işaretine bu kuruluşun
kimlik numarası da eklenir.
KKD'lerin üzerindeki diğer işaretlerin, üçüncü kişilerin CE işaretinin şekil ve anlamını
yanlış anlamalarına yol açabilecek biçimde iliştirilmesi yasaktır. Diğer işaretler ancak KKD' ye
ambalaja veya etikete, CE işaretinin görünebilirliği ve okunabilirliğini engellememesi şartıyla
iliştirilir.
Bu Yönetmeliğin 8 inci maddesi hükümleri saklı kalmak kaydıyla;
a) CE işaretinin gerçeğe uymayan şekilde konulduğu belirlenirse, imalatçı veya yetkili
temsilcisi, ürünü CE işaretiyle ilgili hükümlere uygun hale getirmek ve Bakanlığın koyduğu
koşullar altında ihlale son vermekle yükümlüdür,
b) Uygunsuzluk sürdüğü takdirde, Bakanlık, söz konusu ürünün pazara sürülmesini
kısıtlayıcı ya da yasaklayıcı uygun önlemleri alarak 8 inci maddede belirtilen prosedüre
uygun olarak piyasadan geri çektirilmesini sağlar.

Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

288
16- İŞYERİ BİNA VE EKLENTİLERİNDE ALINACAK SAĞLIK VE GÜVENLİK
ÖNLEMLERİNE İLİŞKİN YÖNETMELİK (10.02.2004 tarihli-25369 sayılı Resmi
Gazete) :

1- Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı, işyeri bina ve eklentilerinde bulunması gereken asgari


sağlık ve güvenlik şartlarını belirlemektir.

2- Madde 2 — Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren


tüm işyerlerini kapsar.
Ancak;
a) İşyeri dışında kullanılan taşıma araçlarında veya araçların içindeki işyerlerinde,
b) Geçici veya hareketli iş alanlarında,
c) Maden, petrol ve gaz çıkarma işlerinde,
d) Balıkçı teknelerinde,
e) Tarım veya orman işyerlerine ait olup işyeri binalarından uzaktaki tarla ve ormanlarda,
uygulanmaz.
3- Madde 3 — Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanununun 78 inci maddesine göre
düzenlenmiştir.
4- Madde 6 — Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce kurulmuş olan işyerleri Ek-
II’de belirtilen sağlık ve güvenlik koşullarını, Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten sonra 6
(altı) ay içinde yerine getirecektir.
5- Madde 7 — Mevcut işyerlerinde, bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten sonra
genişleme ve/veya iş değiştirme şeklinde bir değişiklik yapıldığında işveren, Ek-I’de belirtilen
asgari sağlık ve güvenlik şartlarını temin etmek için gerekli önlemleri alacaktır.
6- Madde 13 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
7- Yönetmelikte bina, tesisat, yangın, acil çıkışlar, havalandırma, ortam sıcaklığı, aydınlatma,
kapılar ve girişler, tehlikeli alanlar, dinlenme odaları ve alanlar, gebe ve emzikli kadınlar için
koşullar, soyunma, duş, w.c. yerleri, ilk yardım, özürlü işçiler, yaya ve araç hareketleri ve sair
ilgili konularda geniş açıklama ve bildirimlerde bulunulmuştur.

Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

289
17- ELLE TAŞIMA İŞLERİ YÖNETMELİĞİ (11.02.2004 tarih-25370 sayılı Resmi
Gazete) :

1- Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı, elle yapılan taşıma işlerinde iş sağlığı ve güvenliği


yönünden ortaya çıkabilecek risklerden, özellikle sırt ve bel incinmelerinden işçilerin
korunmasını sağlamak için, alınması gerekli önlemleri belirlemektir.
2- Madde 2 — Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren
tüm işyerlerini kapsar.
3- Madde 3 — Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanununun 78 inci maddesine göre
düzenlenmiştir.
4- Madde 4 — Bu Yönetmelikte geçen;
Elle taşıma işi : Olumsuz ergonomik koşullar ve nitelikleri bakımından işçilerin bel ve
sırt incinmelerine neden olabilecek yüklerin, bir veya daha fazla işçi tarafından elle veya beden
gücü kullanılarak kaldırılması, indirilmesi, itilmesi, çekilmesi, başka bir yere götürülmesi veya
hareket ettirilmesi gibi işlerin yapılması veya bu işlerin yapılması için fiziki olarak destek
olunmasını ifade eder.
5- Madde 7 — İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 6 ncı maddesinin (c) bendinin 2
numaralı alt bendi ile 14 üncü ve 15 inci maddelerinin uygulanmasında Ek-II’de belirtilen
hususlar dikkate alınacaktır.
6- Madde 8 — Elle yapılan taşıma işlerinde, işçilerin bilgilendirilmesi ve eğitimi ile ilgili
olarak aşağıdaki hususlara uyulacaktır:
a) İşveren, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 10 uncu maddesindeki hususlarla
birlikte, bu Yönetmelik uyarınca sağlık ve güvenliğin korunmasına yönelik alınan tedbirler
hakkında işçileri ve/veya temsilcilerini bilgilendirecektir.
İşveren, elle taşıma işlerinde işçiler ve/veya temsilcilerine taşınan yükle ilgili genel bilgileri ve
mümkünse yükün ağırlığı ile eksantrik yüklerin ağır tarafının ağırlık merkezinin yeri hakkında,
kesin bilgileri vermekle yükümlüdür.
b) İşveren, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 12 nci maddesindeki hususlarla
birlikte, bu Yönetmeliğin eklerinde belirtilen hususları da dikkate alarak, yüklerin doğru olarak
nasıl taşınacağı ve yanlış taşınması halinde ortaya çıkabilecek riskler hakkında işçilere yeterli
bilgi ve eğitim verecektir.
7- Madde 9 — İşveren, bu Yönetmelik ve eklerinde belirtilen konularda İş Sağlığı ve
Güvenliği Yönetmeliğinin 11 inci maddesine uygun olarak işçilerin veya temsilcilerinin
görüşlerini alacak ve katılımlarını sağlayacaktır.
8- Madde 12 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

290
18- İŞ EKİPMANLARININ KULLANIMINDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ŞARTLARI
YÖNETMELİĞİ (11.02.2004 tarih-25370 sayılı Resmi Gazete) :

1- Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı, işyerinde iş araç ve gereçlerinin kullanımı ile ilgili


sağlık ve güvenlik yönünden uyulması gerekli asgari şartları belirlemektir.
2- Madde 2 — Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren
tüm işyerlerini kapsar.
3- Madde 3 — Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanununun 78 inci maddesine göre
düzenlenmiştir.
4- Madde 6 — İşyerlerinde kullanılan iş ekipmanları ile ilgili aşağıdaki hususlara uyulacaktır:
a) Bu Yönetmeliğin 5 inci maddesi hükmü saklı kalmak kaydıyla, işveren;
1) Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten sonra işyerinde ilk defa kullanılacak iş
ekipmanının bu Yönetmeliğin Ek-I’inde belirlenen asgari gereklere uygun olmasını
sağlayacaktır.
2) Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihte işyerinde kullanılmakta olan iş ekipmanı bu
tarihten itibaren 6 (altı) ay içinde Ek-I’de belirtilen asgari gereklere uygun hale getirilecektir.
b) İşveren, iş ekipmanının kullanımı süresince, yeterli bakımını yaptırarak bu maddenin
(a) bendinde belirtilen hususlara uygun durumda olması için gerekli önlemleri alacaktır.
İşveren, işyerinde kullanılan iş ekipmanının, Ek-II’de belirtilen hususlara uygun güvenlik
düzeyinde olmasını sağlayacaktır.
5- Madde 7 — İşyerinde kullanılan iş ekipmanının kontrolü ile ilgili aşağıdaki hususlara
uyulacaktır:
a) İş ekipmanının güvenliğinin kurulma şartlarına bağlı olduğu durumlarda, ekipmanın
kurulmasından sonra ve ilk defa kullanılmadan önce ve her yer değişikliğinde uzman kişiler
tarafından kontrolü yapılacak, doğru kurulduğu ve güvenli şekilde çalıştığını gösteren belge
düzenlenecektir.
b) İşverence, arızaya sebep olabilecek etkilere maruz kalarak tehlike yaratabilecek iş
ekipmanının;
1) Uzman kişilerce periyodik kontrollerini ve gerektiğinde testlerinin yapılması,
2) Çalışma şeklinde değişiklikler, kazalar, doğal olaylar veya ekipmanın uzun süre
kullanılmaması gibi iş ekipmanındaki güvenliğin bozulmasına neden olabilecek durumlardan
sonra, arızanın zamanında belirlenip giderilmesi ve sağlık ve güvenlik koşullarının korunması
için uzman kişilerce gerekli kontrollerin yapılması,
sağlanacaktır.
c) Kontrol sonuçları kayıt altına alınacak, yetkililerin her istediğinde gösterilmek üzere
uygun şekilde saklanacaktır.
İş ekipmanı işletme dışında kullanıldığında, yapılan son kontrol ile ilgili belge de
ekipmanla birlikte bulunacaktır.
Hangi tür iş ekipmanlarının kontrollere tabi tutulacağı, kontrollerin kimler tarafından ve
hangi sıklıkla ve hangi şartlar altında yapılacağı ile kontrol sonucu düzenlenecek belgelerle
ilgili usul ve esaslar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca belirlenecektir.
6- Madde 8 — İşçilerin sağlık ve güvenliği yönünden, özel risk taşıyan iş ekipmanlarının
kullanılmasında aşağıdaki önlemler alınacaktır.
a) İş ekipmanı, sadece o ekipmanı kullanmak üzere görevlendirilen ehil kişilerce
kullanılacaktır.

291
b) İş ekipmanlarının tamiri, tadili, kontrol ve bakımı, bu işleri yapmakla görevlendirilen
uzman kişilerce yapılacaktır.
7- Madde 9 — Asgari sağlık ve güvenlik gereklerinin uygulanmasında, işçilerin iş ekipmanı
kullanımı sırasındaki duruş pozisyonları ve çalışma şekilleri ile ergonomi prensipleri işverence
tam olarak dikkate alınacaktır.
8- Madde 10 — 9/12/2003 tarihli ve 25311 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İş Sağlığı ve
Güvenliği Yönetmeliğinin 10 uncu maddesi hükmü saklı kalmak kaydıyla, işveren, iş
ekipmanları ve bunların kullanımına ilişkin olarak işçilerin bilgilendirilmesinde aşağıda
belirtilen hususlara uymakla yükümlüdür:
a) İşçilere kullandıkları iş ekipmanı ve kullanımına ilişkin yeterli bilgi ve uygun olması
halinde yazılı talimat verilecektir. Bu talimat, üretici tarafından ekipmanla birlikte verilen
kullanım kılavuzu dikkate alınarak hazırlanacaktır.
b) Bu bilgiler ve yazılı talimatlar en az;
1) İş ekipmanının kullanım koşulları,
2) İş ekipmanında öngörülen anormal durumlar,
3) İş ekipmanının önceki kullanım deneyiminden elde edilen sonuçlar,
ile ilgili bilgileri içerecektir.
İşçiler, kendileri kullanmasalar bile çalışma alanında veya işyerinde bulunan iş
ekipmanlarının kendilerini etkileyebilecek tehlikelerinden ve iş ekipmanı üzerinde yapılacak
değişikliklerden kaynaklanabilecek tehlikelerden haberdar edilecektir.
c) Bu bilgiler ve yazılı talimatlar, ilgili işçilerin anlayabileceği şekilde olacaktır.
9- Madde 15 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

292
19- KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARIN İŞYERLERİNDE KULLANILMASI
HAKKINDA YÖNETMELİK (11.02.2004 tarih-25370 sayılı Resmi Gazete) :

1- Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı, işyerindeki risklerin önlenmesinin veya yeterli


derecede azaltılmasının, teknik tedbirlere dayalı toplu koruma ya da iş organizasyonu veya
çalışma yöntemleri ile sağlanamadığı durumlarda, kullanılacak kişisel koruyucuların
özellikleri, temini, kullanımı ve diğer hususlarla ilgili usul ve esasları belirlemektir.
2- Madde 2 — Bu Yönetmelik 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren tüm
işyerlerini kapsar.
3- Madde 3 — Bu Yönetmelik 4857 sayılı İş Kanununun 78 inci maddesi uyarınca
çıkarılmıştır.
4- Madde 4 — Bu Yönetmelikte geçen;
…………………….
Kişisel koruyucu donanım: Çalışanı, yürütülen işten kaynaklanan, sağlık ve güvenliği
etkileyen bir veya birden fazla riske karşı koruyan, çalışan tarafından giyilen, takılan veya
tutulan, bu amaca uygun olarak tasarımı yapılmış tüm alet, araç, gereç ve cihazları,
ifade eder.
………………….
5- Madde 5 — Kişisel koruyucu donanım, risklerin, toplu korumayı sağlayacak teknik
önlemlerle veya iş organizasyonu ve çalışma yöntemleriyle önlenemediği veya tam olarak
sınırlandırılamadığı durumlarda kullanılacaktır.
6- Madde 9 — İşveren, 9/12/2003 tarihli ve 25311 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan İş
Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 10 uncu maddesindeki hususlar saklı kalmak kaydı ile
kişisel koruyucu donanım kullanımında, sağlık ve güvenlik yönünden alınması gerekli
önlemler hakkında işçilere ve/veya temsilcilerine bilgi verecektir.
7- Madde 10 — İşveren, bu Yönetmelik ve eklerinde belirtilen konularda İş Sağlığı ve
Güvenliği Yönetmeliğinin 11 inci maddesine uygun olarak işçilerin veya temsilcilerinin
görüşlerini alacak ve katılımlarını sağlayacaktır.
8- Madde 13 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

293
20- ÇOCUK VE GENÇ İŞÇİLERİN ÇALIŞTIRILMA USUL VE ESASLARI
HAKKINDA YÖNETMELİK (06.04.2004 tarih-25425 sayılı Resmi Gazete) :

1- Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı, çocuk ve genç işçilerin sağlık ve güvenliklerini,


fiziksel, zihinsel, ahlaki ve sosyal gelişmelerini veya öğrenimlerini tehlikeye atmadan çalışma
şekillerinin esaslarını belirlemek ve ekonomik istismarlarını önlemektir.
2- Madde 2 — Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanununun 71 inci maddesi gereğince, 18 yaşını
doldurmamış çocuk ve genç işçiler bakımından yasak olan işler ile 15 yaşını tamamlamış,
ancak 18 yaşını tamamlamamış genç işçilerin çalışmasına izin verilecek işler, 14 yaşını bitirmiş
ve ilköğretimini tamamlamış çocukların çalıştırılabilecekleri hafif işler ve çalışma koşullarına
ilişkin usul ve esasları kapsar.
3- Madde 3 — Bu Yönetmelik, 10/6/2003 tarihli ve 25134 sayılı Resmî Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren 4857 sayılı İş Kanununun 71 inci maddesine dayanılarak
hazırlanmıştır.
4- Madde 4 —Bu Yönetmelikte geçen;
………………………………
Genç işçi : 15 yaşını tamamlamış, ancak 18 yaşını tamamlamamış kişiyi,
Çocuk işçi : 14 yaşını bitirmiş, 15 yaşını doldurmamış ve ilköğretimini tamamlamış kişiyi,
Hafif iş : Yapısı ve niteliği itibariyle ve yerine getirilmesi sırasındaki özel koşullara göre;
a) Çocukların gelişmelerine veya sağlık ve güvenliklerine zararlı etki ihtimali olmayan,
b) Okula devamını, mesleki eğitimini veya yetkili merciler tarafından onaylanmış
eğitim programına katılımını ve bu tür faaliyetlerden yararlanmasını engellemeyen işleri,
Ağır ve tehlikeli iş : 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 85 inci maddesinde
öngörülen yönetmelikte belirtilen işleri,
ifade eder.
5- Madde 5 — Çocuğun ve genç işçinin işe yerleştirilmesinde ve çalışması süresince
güvenliği, sağlığı, bedensel, zihinsel, ahlaki ve psikososyal gelişimi, kişisel yatkınlık ve
yetenekleri dikkate alınır.
Çocuk ve genç işçiler, okula devam edenlerin okula devamları ile okuldaki başarılarına
engel olmayacak, meslek seçimi için yapılacak hazırlıklara ya da yetkili makamlar tarafından
yeterliliği kabul edilen mesleki eğitime katılmasına engel olmayacak işlerde çalıştırılabilirler.
İşverenler çocuk ve genç işçilerin tecrübe eksikliği, mevcut veya muhtemel riskler
konularında bilgisizlik veya tamamen gelişmiş olmamalarına bağlı olarak gelişmelerini, sağlık
ve güvenliklerini tehlikeye sokabilecek herhangi bir riske karşı korunmalarını temin
edeceklerdir.
Çocuk işçilerin çalışmasına izin verilen hafif işler Ek-1’de, genç işçilerin çalışmasına
izin verilen işler Ek-2’de ve 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçiler bakımından yasak
olan işler Ek-3’te belirtilmiştir.
6- Madde 6 — Temel eğitimini tamamlamış ve okula gitmeyen çocukların çalışma saatleri
günde yedi ve haftada otuzbeş saatten fazla olamaz. Ancak, 15 yaşını tamamlamış çocuklar için
bu süre günde sekiz ve haftada kırk saate kadar arttırılabilir.
Çocuk ve genç işçilerin günlük çalışma süreleri, yirmidört saatlik zaman diliminde,
kesintisiz ondört saat dinlenme süresi dikkate alınarak uygulanır.
Okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri, eğitim saatleri
dışında olmak üzere, en fazla günde iki saat ve haftada on saat olabilir. Okulun kapalı olduğu
dönemlerde çalışma süreleri birinci fıkrada belirtilen çalışma sürelerini aşamaz.
İki saatten fazla dört saatten az süren işlerde otuz dakika, dört saatten yedi buçuk saate
kadar olan işlerde çalışma süresinin ortasında bir saat olmak üzere ara dinlenmesi verilmesi
zorunludur.
7- Madde 7 — 4857 sayılı İş Kanununun 66 ncı maddesine göre çalışma süresinden sayılan
hallerin yanısıra;
a) İşverenin vermesi gereken eğitimlerde geçen süreler,
294
b) İşverenin işyeri dışında gönderdiği kurslar ve toplantılarda geçen süreler ile yetkili
kurum ve kuruluşlar tarafından düzenlenen mesleki eğitim programlarında geçen süreler,
c) Ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlar tarafından çalışan çocuk ve gençler ile
ilgili olarak düzenlenen konferans, kongre, komisyon ve benzeri toplantılara temsilci olarak
katılmaları nedeniyle işlerine devam edemedikleri süreler,
çalışma süresinden sayılır.
8- Madde 8 — Çocuk ve genç işçilerin hafta tatili izinleri kesintisiz kırk saatten az olamaz.
Ayrıca hafta tatili ücreti bir iş karşılığı olmaksızın ödenir.
9- Madde 9 — Çocuk ve genç işçiler, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalıştırılamazlar.
Ayrıca bugünlere ilişkin ücretler bir iş karşılığı olmaksızın ödenir.
10- Madde 10 — Çocuk ve genç işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi 20 günden az
olamaz. Yıllık ücretli iznin kesintisiz kullandırılması esastır. Ancak, yararına olduğu
durumlarda çocuk ve genç işçinin isteği üzerine en fazla ikiye bölünerek kullandırılabilir.
Okula veya eğitime devam eden çocuk ve genç işçilere yıllık ücretli izinleri okulların tatil
olduğu, kursa ve diğer eğitim programlarına devam edilmediği dönemlerde verilir.
11- Madde 11 — Çocuk ve genç işçileri;
a) Çocuklara karşı işlenmiş suçlardan hüküm giyen,
b) Yüz kızartıcı suçlardan hüküm giymiş olan,
işveren veya işveren vekilleri çalıştıramazlar.
12- Madde 17 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

295
21- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULLARI HAKKINDA YÖNETMELİK
(07.04.2004 tarih-25426 sayılı Resmi Gazete) :

1- Madde 1 — Bu Yönetmelik, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalarda bulunmak üzere iş


sağlığı ve güvenliği kurullarının hangi işyerlerinde kurulacağı ve bu kurulların oluşumu,
çalışma yöntemleri, görev, yetki ve yükümlülüklerini belirler.
2- Madde 2 — Bu Yönetmelik, 10/6/2003 tarihli ve 25134 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan,
22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren, sanayiden sayılan, devamlı olarak
en az 50 işçi çalıştıran ve altı aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı işyerlerini kapsar.
3- Madde 3 — Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 80 inci
maddesinin 3 üncü fıkrasına göre düzenlenmiştir.
4- Madde 4 — 28/2/2004 tarihli ve 25387 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Sanayi, Ticaret,
Tarım ve Orman İşlerinden Sayılan İşlere İlişkin Yönetmelik hükümlerine göre; sanayiden
sayılan, devamlı olarak en az 50 işçi çalışan ve altı aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı
işyerlerinde her işveren bir iş sağlığı ve güvenliği kurulu kurmakla yükümlüdür. İşçi sayısının
tespitinde işyerinde çalışan işçilerin tamamı dikkate alınır.
İşverene bağlı, fabrika, müessese, işletme veya işletmeler grubu gibi birden çok işyeri
bulunduğu hallerde elliden fazla işçi çalıştıran her bir işyerinde ayrı ayrı birer iş sağlığı ve
güvenliği kurulu kurulur.
5- Madde 5 — İş sağlığı ve güvenliği kurulları aşağıda belirtilen kişilerden oluşur.
a) İşveren veya işveren vekili,
b) İş Kanununun 82 nci maddesi uyarınca iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik
elemanı,
c) İş Kanununun 81 inci maddesi uyarınca görevlendirilen işyeri hekimi,
d) İnsan kaynakları, personel, sosyal işler veya idari ve mali işleri yürütmekle görevli
bir kişi,
e) Varsa sivil savunma uzmanı,
f) İşyerinde görevli formen, ustabaşı veya usta,
g) 2821 sayılı Sendikalar Kanununun değişik 34 üncü maddesi hükmü uyarınca
işyerinde bulunan sendika temsilcilerinin kendi aralarında seçecekleri kişi, işyerinde sendika
temsilcisi yoksa o işyerindeki işçilerin yarıdan fazlasının katılacağı toplantıda açık oyla
seçilecek işçi,
h) Sağlık ve güvenlik işçi temsilcisi.
Kurulun başkanı işveren veya işveren vekili, kurulun sekreteri ise bu maddenin (b)
bendinde sözü edilen kişidir.
Bu maddenin (b), (c), (d), (e) bentlerinde gösterilen üyeler işveren veya işveren vekili
tarafından atanırlar.
Bu maddenin (f) bendinde belirtilen üye o işyerindeki formen, ustabaşı veya ustaların
yarıdan fazlasının katılacağı toplantıda açık oyla seçilen kişidir.
Bu maddenin (f) ve (g) bentlerinde sözü geçen kurul üyelerinin aynı usullerle yedekleri
seçilir.
6- Madde 6 — İşveren tarafından, iş sağlığı ve güvenliği kurulu üyelerine ve yedeklerine iş
sağlığı ve güvenliği konularında eğitim verilmesi sağlanır. Kurul üyelerinin ve yedeklerinin
eğitimleri asgari aşağıdaki konuları kapsar.
a) Kurulun görev ve yetkileri,
b) İş sağlığı ve güvenliği konularında ulusal mevzuat ve standartlar,
c) Sıkça rastlanan iş kazaları ve tehlikeli vakaların nedenleri,
d) Endüstriyel hijyenin temel ilkeleri,
e) Etkili iletişim teknikleri,
f) Acil durum önlemleri,
g) Meslek hastalıkları,
h) İşyerlerine ait özel riskler.
296
7- Madde 7 — İş sağlığı ve güvenliği kurullarının görev ve yetkileri aşağıda belirtilmiştir;
a) İşyerinin niteliğine uygun bir iş sağlığı ve güvenliği iç yönetmelik taslağı hazırlamak,
işverenin veya işveren vekilinin onayına sunmak ve iç yönetmeliğin uygulanmasını izlemek,
izleme sonuçlarını rapor haline getirip alınması gereken tedbirleri belirlemek ve kurul
gündemine almak,
b) İş sağlığı ve güvenliği konularında o işyerinde çalışanlara yol göstermek,
c) İşyerinde iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tehlikeleri ve önlemleri değerlendirmek,
tedbirleri belirlemek, işveren veya işveren vekiline bildirimde bulunmak,
d) İşyerinde meydana gelen her iş kazası ve tehlikeli vaka veya meslek hastalığında
yahut iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili bir tehlike halinde gerekli araştırma ve incelemeyi
yapmak, alınması gereken tedbirleri bir raporla tespit ederek işveren veya işveren vekiline
vermek,
e) İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği eğitim ve öğretimini planlamak, bu konu ve
kurallarla ilgili programları hazırlamak, işveren veya işveren vekilinin onayına sunmak ve bu
programların uygulanmasını izlemek,
f) Tesislerde yapılacak bakım ve onarım çalışmalarında gerekli güvenlik tedbirlerini
planlamak ve bu tedbirlerin uygulamalarını kontrol etmek,
g) İşyerinde yangınla, doğal afetlerle, sabotaj ve benzeri ile ilgili tedbirlerin yeterliliğini
ve ekiplerin çalışmalarını izlemek,
h) İşyerinin sağlık ve güvenlik durumuyla ilgili yıllık bir rapor hazırlamak, o yılki
çalışmaları değerlendirmek, elde edilen tecrübeye göre ertesi yılın çalışma programında yer
alacak hususları ve gündemi tespit etmek, işverene teklifte bulunmak, planlanan gündemin
yürütülmesini sağlamak ve uygulanmasını değerlendirmek,
i) 4857 sayılı İş Kanununun 83 üncü maddesinde belirtilen taleplerin vukuunda acilen
toplanmak ve karar vermek.
8- Madde 8 — İş sağlığı ve güvenliği kurulları inceleme, izleme ve uyarmayı öngören bir
düzen içinde ve aşağıdaki esasları göz önünde bulundurarak çalışırlar.
a) Kurullar en az ayda bir kere toplanır. Toplantının gündemi, yeri, günü ve saati
toplantıdan en az kırk sekiz saat önce kurul üyelerine bildirilir.
Gündem, sorunların ve projelerin önem sırasına göre belirlenir. Kurul üyeleri gündemde
değişiklik isteyebilirler. Bu istek kurulca uygun görüldüğünde gündem buna göre değiştirilir.
b) Ağır iş kazası halleri veya özel bir tedbiri gerektiren önemli hallerde kurul
üyelerinden herhangi biri kurulu olağanüstü toplantıya çağırabilir. Bu konudaki tekliflerin
kurul başkanına veya sekreterine yapılması gerekir. Toplantı zamanı, konunun ivedilik ve
önemine göre tespit olunur.
c) İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği açısından kendisinin sağlığını bozacak ve vücut
bütünlüğünü tehlikeye sokacak yakın, acil ve hayati bir tehlike ile karşı karşıya kalan işçi, iş
sağlığı ve güvenliği kuruluna başvurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin
alınmasını talep edebilir. Kurul, aynı gün acilen toplanarak kararını verir, bu durumu tutanakla
tespit eder ve karar işçiye yazılı olarak bildirilir.
d) Kurulun olağan toplantılarının süresi toplam olarak ayda yirmi dört saati geçemez.
Bu toplantıların günlük çalışma saatleri içinde yapılması asıldır. Kurulun toplantılarında
geçecek süreler günlük çalışma süresinden sayılır. Kurul üyeleri yaptıkları görev dolayısıyla
maddi-manevi zarara uğratılamaz.
e) Kurul, üyelerin çoğunluğu ile toplanır, kararlar toplantıya katılanların oy çokluğu ile
alınır. Oyların eşitliği halinde başkanın oyu kararı belirler.
Çoğunluğun sağlanamadığı veya başka bir nedenle toplantının yapılmadığı hallerde durumu
belirten bir tutanak düzenlenir.
f) Her toplantıda, görüşülen konularla ilgili alınan kararları içeren bir tutanak
düzenlenir. Tutanak, toplantıya katılan başkan ve üyeler tarafından imzalanır ve gereği
yapılmak üzere işverene bildirilir. İmzalı tutanak ve kararlar sırasıyla özel dosyasında saklanır.

297
g) Toplantıda alınan kararlar gereği yapılmak üzere ilgililere duyurulur. Ayrıca işçilere
duyurulması faydalı görülen konular işyerinde ilân edilir.
h) Her toplantıda, önceki toplantıya ilişkin kararlar ve bunlarla ilgili uygulamalar
hakkında başkan veya kurulun sekreteri tarafından kurula gerekli bilgi verilir ve gündeme
geçilir.
9- Madde 9 — Bu Yönetmeliğin 4 üncü maddesinin ikinci fıkrası kapsamına giren işveren,
kendisine ait birden çok işyerinin her birinde kurulacak iş sağlığı ve güvenliği kurullarının
çalışma usullerini düzenlemek, iş ve görüş birliğini sağlamak amacıyla bu işyerlerine ait iş
sağlığı ve güvenliği ile ilgili raporları, en az altı ayda bir, ilgili teknik eleman ve uzmanlarını
toplayarak inceler. Bu raporları göz önünde tutarak alınması gereken tedbirleri tespit eder ve
uygulanmasını sağlar.
10- Madde 10 — İşveren veya işveren vekili, toplantı için gerekli yeri, araç ve gereçleri
sağlamakla yükümlüdür.
İşveren veya işveren vekili, kurulca hazırlanan toplantı tutanaklarını, kaza ve diğer
vakaların inceleme raporlarını ve kurulca işyerinde yapılan denetim sonuçlarına ait kurul
raporlarını, iş müfettişlerinin incelemesini sağlamak amacıyla, işyerinde bulundurmakla
yükümlüdür.
İşverenler, iş sağlığı ve güvenliği kurullarında mevzuata uygun olarak verilen kararları
uygulamakla yükümlüdür.
11- Madde 12 — İşçiler, sağlık ve güvenliğin korunması ve geliştirilmesi amacıyla iş sağlığı
ve güvenliği kurullarınca konulan kurallar, yasaklar ile alınan karar ve tedbirlere uymak
zorundadırlar.
İşçiler, işyerinde sağlık ve güvenlik tedbirlerinin belirlenmesi, uygulanması ve alınan
tedbirlere uyulması hususunda iş sağlığı ve güvenliği kurullarıyla işbirliği yaparlar.
İşçiler, uygulamada karşılaştıkları güçlükler hakkında kurula bilgi verirler.
12- Madde 13 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

298
22- ÇALIŞANLARIN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ EĞİTİMLERİNİN USUL VE
ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİK (07.04.2004 tarih-25426 sayılı Resmi Gazete) :

1- Madde 1 — Bu Yönetmelik, işverenlerce, işyerlerinde çalışanlara verilecek iş sağlığı ve


güvenliği eğitiminin usul ve esaslarını düzenler.
2- Madde 2 — Bu Yönetmelik, 10/6/2003 tarihli ve 25134 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan,
22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında bulunan işyerlerini kapsar.
Bu Yönetmelikte yer alan hükümler, işyerindeki çıraklara ve stajyerlere de uygulanır.
3- Madde 3 — Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 77 nci
maddesine dayanılarak düzenlenmiştir.
4- Madde 4 — İşverenler, işyerlerinde sağlıklı ve güvenli çalışma ortamının tesis edilmesi için
gerekli önlemleri almakla yükümlüdürler. Bu amaçla, işverenler, çalışanları, yasal hak ve
sorumlulukları konusunda bilgilendirmek, onların karşı karşıya bulundukları mesleki riskler ve
bunlarla ilgili alınması gerekli tedbirler konusunda işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği eğitim
programlarını hazırlamak, eğitimlerin düzenlenmesini, çalışanların bu programlara katılmasını
sağlamak ve verilecek eğitim için uygun yer, araç ve gereç temin etmekle yükümlüdürler.
Asıl işveren-alt işveren ilişkisi kurulan işyerlerinde, alt işverene ait çalışanların
eğitimlerinden, asıl işveren, alt işverenle birlikte sorumludur.
Geçici iş ilişkisi kurulan işveren, geçici iş ilişkisi ile çalışanlara gerekli eğitimi
vermekle yükümlüdür.
İşverenler, çalışanlarına, iş sözleşmesinin türüne bakılmaksızın gerekli eğitimi vermekle
yükümlüdür.
5- Madde 6 — Verilen eğitimler, çalışanlara herhangi bir mali yük getirmeyecek şekilde
düzenlenir ve eğitimlerde geçen süre çalışma süresinden sayılır.
6- Madde 7 — İşyerindeki kadınların, gençlerin, çocukların, özürlü, eski hükümlü, terör
mağduru ve göçmen işçilerin eğitimine özel önem verilir.
Sağlık ve güvenlik ile ilgili özel görevi bulunan çalışanlar ve temsilcileri özel olarak eğitilir.
Sağlık ve güvenlik açısından özel önlem alınmasını gerektiren alanlarda çalışanlara özel eğitim
verilir.
7- Madde 9 — Eğitim programları, bu Yönetmeliğin 8 inci maddesinde belirtilen eğitimin
amacına uygun hazırlanır. Eğitim programlarının hazırlanmasında işçilerin veya sağlık ve
güvenlik işçi temsilcisinin katılımları sağlanarak görüşleri alınır.
Genel eğitim planına uygun olarak yıl içinde düzenlenecek eğitim faaliyetlerini gösterir
bir Yıllık Eğitim Programı hazırlanır.
Yıllık Eğitim Programı, yıl içinde eğitim ihtiyaçlarını karşılamak için düzenlenen genel
bir çizelgedir. Bu çizelgede, verilecek eğitimlerin hedefi, konusu, süresi, amacı, tarihi, eğitim
vereceklerin adı, soyadı, unvanı, eğitime katılanların sayısı hakkında bilgiler yer alır.
8- Madde 10 — İşverenler, çalışanların yaptığı veya yapacağı işle ilgili bilgisinin olmaması,
eksik olması ya da mevcut bilgisinin yetersiz kalması gibi hususları dikkate alarak işe
başlamadan önce, çalışma yeri veya iş değişikliğinde, iş ekipmanlarının değişmesi halinde ve
yeni teknoloji uygulamalarında, çalışanların aşağıda belirtilen eğitim programlarından
geçmelerini sağlayacaktır.
a) Yeni eğitim; çalışanların işe başlamalarında ve yeni şartlara kolaylıkla uyum
sağlamaları için yeni bilgiler vermek üzere düzenlenen programlardır.
b) İlave eğitim; çalışanların iş güvenliği ve mesleki bilgilerinin eksikliklerini gidermek
ve meslekteki niteliklerini geliştirmek için ilave bilgiler vermek üzere düzenlenen
programlardır.
c) İleri eğitim; çalışanların iş güvenliği ve mesleki düzeylerini yükseltmek ve meslekte
eskimişliği gidermek için düzenlenen programlardır.
Eğitim, değişen ve yeni ortaya çıkan risklere uygun olarak yenilenir ve gerektiğinde
periyodik olarak tekrarlanır.

299
9- Madde 11 — Çalışanlara verilecek eğitim, işyerinin faaliyet alanına göre aşağıdaki ve
benzeri konulardan seçilir;
a) Genel iş sağlığı ve güvenliği kuralları,
b) İş kazaları ve meslek hastalıkların sebepleri ve işyerindeki riskler,
c) Kaza, yaralanma ve hastalıktan korunma prensipleri ve korunma tekniklerinin
uygulanması,
d) İş ekipmanlarının güvenli kullanımı,
e) Çalışanların yasal hak ve sorumlulukları,
f) Yasal mevzuat ile ilgili bilgiler,
g) İşyerinde güvenli ortam ve sistemleri kurma,
h) Kişisel koruyucu alet kullanımı,
i) Ekranlı ekipmanlarla çalışma,
j) Uyarı işaretleri,
k) Kimyasal, fiziksel ve biyolojik maddelerle ortaya çıkan riskler,
l) Temizlik ve düzen,
m) Yangın olayı ve yangından korunma,
n) Termal konfor şartları,
o) Ergonomi,
p) Elektrik, tehlikeleri, riskleri ve önlemleri,
r) İlk yardım, kurtarma.
10- Madde 16 — Verilen eğitimin sonunda bir ölçme ve değerlendirme yapılır. Değerlendirme
sonuçlarına göre eğitimin etkin olup olmadığı belirlenerek yeni eğitime ihtiyaç duyulup
duyulmadığına karar verilir.

Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

300
23- GEÇİCİ VEYA BELİRLİ SÜRELİ İŞLERDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
HAKKINDA YÖNETMELİK (15.05.2004 tarih-25463 sayılı Resmi Gazete) :

1- Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı, geçici veya belirli süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan
işçilerin sağlık ve güvenlikleri bakımından işyerinde çalışan diğer işçilerle aynı düzeyde
korunmalarını sağlamaktır.
2- Madde 2 — Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren:
a) Belirli süreli işlerde veya belli bir işin tamamlanması ya da belirli bir olgunun ortaya
çıkması gibi, sözleşme süresinin sona ermesinin objektif koşullara bağlı olduğu işlerde, işveren
ile işçi arasında yazılı şekilde yapılan belirli süreli iş sözleşmesi,
b) Geçici iş ilişkisi kurulan işverene ait işyerinde geçici iş sözleşmesi,
ile çalışan işçileri kapsar.
3- Madde 3 — Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanununun 78 inci maddesine göre
hazırlanmıştır.
4- Madde 4 — İşveren, bu Yönetmeliğin 2 nci maddesinde belirtilen iş ilişkisi ile çalıştırdığı
işçilere, işyerinde sağlık ve güvenliklerinin korunmasını içeren çalışma koşulları bakımından
aynı işyerinde çalışan diğer işçilere sağladığı düzeydeki korumayı sağlayacak, özellikle kişisel
koruyucu donanımlara erişim açısından farklı uygulamada bulunamaz.
5- Madde 5 — 9/12/2003 tarihli ve 25311 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İş Sağlığı ve
Güvenliği Yönetmeliğinin 10 uncu maddesi hükmü ile birlikte:
a) İşveren, bu Yönetmeliğin 2 nci maddesinde belirtilen iş sözleşmeleri ile çalıştıracağı
işçilere, çalışmaya başlamadan önce yapacağı işin ne olduğu, bu işte karşılaşacağı özel riskler
hakkında gerekli bilgilerin verilmesini sağlar.
b) Bu bilgiler özellikle, yapılacak işin gerektirdiği mesleki bilgi, yetenek ve tecrübe ile
yapılması gerekli tıbbi muayene ve tetkikleri içerir, iş nedeniyle ortaya çıkabilecek ilave özel
riskler açıkça belirtilir.
6- Madde 9 — Bu Yönetmeliğin 4 üncü maddesinde belirtilen hususlar ile birlikte:
a) Bu Yönetmeliğin 2 nci maddesinin (b) bendinde belirtilen geçici iş ilişkisi ile
çalıştırılacak işçiler temin edilmeden önce, işçiyi çalıştıracak işveren işçiyi devredecek
işverene, yapılacak işin gerektirdiği mesleki bilgi ve yetenek ile işin özellikleri hakkında
gerekli bilgiyi verir.
b) İşçiyi devredecek işveren de aldığı bu bilgileri ilgili işçiye verir.

Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

301
24- AĞIR VE TEHLİKELİ İŞLER YÖNETMELİĞİ (16.06.2004 tarih-25494 sayılı Resmi
Gazete) :

1- Madde 1 – Bu Yönetmelik, hangi işlerin ağır ve tehlikeli işlerden sayılacağına, kadınlarla 16


yaşını doldurmuş fakat 18 yaşını bitirmemiş genç işçilerin hangi çeşit ağır ve tehlikeli işlerde
çalıştırılabileceklerine ilişkin hükümleri belirler.
2- Madde 2 – Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren
işyerlerinde ve EK-I deki çizelgede belirtilen ağır ve tehlikeli işler için uygulanır.
3- Madde 3 – Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 85 inci
maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.
4- Madde 4 – 16 yaşını doldurmamış genç işçilerin ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılması
yasaktır.
Ekli çizelgede, karşısında (K) harfi bulunmayan işlerde kadınlar ve (Gİ) harfleri
bulunmayan işlerde de 16 yaşını doldurmuş fakat 18 yaşını bitirmemiş genç işçiler
çalıştırılamaz.
Ekli çizelgede karşısında (Gİ) harfleri bulunan işlerde genç işçi çalıştırılması halinde,
6/4/2004 tarihli ve 25425 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Çocuk ve Genç İşçilerin
Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik hükümleri göz önünde bulundurulur.
İhtisas ve meslek öğrenimi veren okulları bitirip bu konudaki işi meslek edinmiş 16 yaşını
doldurmuş genç işçiler, sağlığı, güvenliği ve ahlakının tam olarak güvenceye alınması şartıyla
ihtisas ve mesleklerine uygun ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılabilir.
5- Madde 5 – Ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılacak işçiler (kadınlar dahil) ile 16 yaşını
doldurmuş fakat 18 yaşını bitirmemiş genç işçilerin işe girişlerinde, işin niteliğine ve şartlarına
göre bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının fizik muayene ve gerektiğinde
laboratuar bulgularına dayanılarak hazırlanan hekim raporu ile belirlenmesi zorunludur. İşin
devamı süresince de bu işlerde çalıştırılmalarında bir sakınca olmadığının 16 yaşını doldurmuş
fakat 18 yaşını bitirmemiş genç işçiler için en az 6 ayda bir, diğerleri için de en az yılda bir
defa hekim raporu ile tespiti zorunludur. Bu raporlar işyeri hekimi, işyeri ortak sağlık birimi,
işçi sağlığı dispanserleri, bunların bulunmadığı yerlerde sırasıyla en yakın Sosyal Sigortalar
Kurumu, Sağlık Ocağı, Hükümet veya belediye hekimleri tarafından verilir.
Sağlık Bakanlığının görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından
belirlenen Ağır ve Tehlikeli İşlerde Çalışacaklara Ait İşe Giriş / Periyodik Muayene Formu
örneği EK-II de verilmiştir.
Sağlık raporu alınmamış herhangi bir işçinin ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılması
yasaktır. İşçilerin gerek ilk işe girişlerinde gerekse periyodik muayenelerinde belirlenen sağlık
durumları ile diğer gerekli bilgiler bu raporlara işlenir.
Bu raporlar, teftiş esnasında İş Müfettişlerine her istenildiğinde gösterilmek üzere işveren
veya yetkilisi tarafından, gizliliğine halel gelmeyecek bir surette işyerlerindeki özlük
dosyalarının kişisel sağlık bölümünde saklanır.
İşyeri hekimi tarafından verilen rapora itiraz halinde, işçi en yakın Sosyal Sigortalar
Kurumu Hastanesi Sağlık Kurulunca muayeneye tabi tutulur. Verilen rapor kesindir.
İşyerinden ilişkileri kesilerek yeni bir işe giren işçilerin bu raporları veya örnekleri yeni
işveren veya vekilinin isteği halinde o işyerine gönderilir.
6- Madde 6 – Kadınlar, ay hali günlerinde ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılamazlar. Bu
günlerin sayısı 5 gün olarak hesap edilir. Daha fazlası için hekim raporuna göre hareket edilir.
Ay halinin başlangıcı işçinin ihbar tarihidir.
7- Madde 7 – İşveren veya vekili, ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırdığı işçilerin nüfus
cüzdanlarının onaylı örneklerini saklayarak, bunları İş Müfettişlerinin her isteyişinde
göstermekle yükümlüdür.
8- Geçici Madde 1 – Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce alınmış olan Ağır ve
Tehlikeli İşlerde Çalışacaklara Ait Sağlık Raporu geçerlidir.

302
9- Madde 11 – Bu Yönetmelik, yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Eki : Yönetmelik eki “Ağır ve Tehlikeli İşlerde Çalışacaklara Ait İşe Giriş / Periyodik
Muayene Formu” ektedir.

Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

303
304
305
306
25- GEBE VEYA EMZİREN KADINLARIN ÇALIŞTIRILMA ŞARTLARIYLA
EMZİRME ODALARI VE ÇOCUK YURTLARINA DAİR YÖNETMELİK (14.07.2004
tarih-25522 sayılı Resmi Gazete) :

1- Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı, işyerlerindeki gebe, yeni doğum yapmış veya emziren
işçilerin işteki güvenlik ve sağlığının sağlanması ve geliştirilmesini destekleyecek önlemler
uygulamak ve bu işçilerin hangi dönemlerde ne gibi işlerde çalıştırılmalarının yasak olduğunu,
çalıştırılabileceği işlerde hangi şart ve usullere uyulacağını, emzirme odalarının veya çocuk
bakım yurtlarının (kreş) nasıl kurulacağını ve hangi şartları taşıyacağını belirlemektir.
2- Madde 2 — Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamındaki kadın
işçi çalıştıran işyerlerine uygulanır.
3- Madde 3 — Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 88 inci
maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.
4- Madde 4 — Bu Yönetmelikte geçen;
Gebe işçi: İşverenini, durumu hakkında herhangi bir sağlık kurumundan alacağı belge
ile bilgilendiren gebe işçiyi,
Yeni doğum yapmış işçi: Yeni doğum yapmış ve işverenini durumu hakkında
bilgilendiren işçiyi,
Emziren işçi: 0-1 yaş arası çocuğunu emzirmekte olan ve işverenini durumu hakkında
bilgilendiren işçiyi,
Emzirme odaları: Bir yaşından küçük çocukların bırakılması, bakılması ve işçilerin
çocuklarını emzirmeleri için ayrılan odaları,
Yurt/Çocuk bakım yurdu/Kreş: 0-6 yaş (6 yaşını tamamlamayan) arasındaki çocukların
bakım ve eğitimlerinin yapıldığı yerleri
ifade eder.
5- Madde 10 — Gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçi günde yedi buçuk saatten fazla
çalıştırılamaz.
6- Madde 11 — Gebe işçinin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak
üzere toplam onaltı haftalık süre için çalıştırılmaması esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan
önce çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir. Ancak, sağlık durumu uygun
olduğu takdirde, hekimin onayı ile gebe işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar
işyerinde çalışabilir. Ancak bu durumda gece çalışması yaptırılmaz ve gebe işçinin çalıştığı
süreler doğum sonrası sürelere eklenir.
Yukarıda öngörülen süreler, işçinin sağlık durumuna ve işin özelliğine göre doğumdan
önce ve sonra gerekirse artırılabilir. Bu süreler hekim raporu ile belirtilir.
İsteği halinde kadın işçiye, onaltı haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul
gebelik halinde onsekiz haftalık süreden sonra altı aya kadar ücretsiz izin verilir. Bu süre yıllık
ücretli izin hesabında dikkate alınmaz.
7- Madde 14 — Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam
bir buçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek
kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.
8- Madde 15 — Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 100-150 kadın işçi çalıştırılan
işyerlerinde, bir yaşından küçük çocukların bırakılması ve bakılması ve emziren işçilerin
çocuklarını emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine en çok 250
metre uzaklıkta bir emzirme odasının kurulması zorunludur.
Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 150 den çok kadın işçi çalıştırılan
işyerlerinde, 0-6 yaşındaki çocukların bırakılması ve bakılması, emziren işçilerin çocuklarını
emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine yakın bir yurdun
kurulması zorunludur. Yurt açma yükümlülüğünde olan işverenler yurt içinde anaokulu da
açmak zorundadırlar. Yurt, işyerine 250 metreden daha uzaksa işveren taşıt sağlamakla
yükümlüdür.

307
İşverenler, ortaklaşa oda ve yurt kurabilecekleri gibi, oda ve yurt açma yükümlülüğünü,
bu Yönetmelikte öngörülen nitelikleri taşıyan yurtlarla yapacakları anlaşmalarla da yerine
getirebilirler.
Oda ve yurt açma yükümlülüğünün belirlenmesinde, işverenin belediye ve mücavir alan
sınırları içinde bulunan tüm işyerlerindeki kadın işçilerin toplam sayısı dikkate alınır.
9- Madde 18 — Oda ve yurtlar çocukların sağlığının korunması, hava ve güneş ihtiyaçlarının
karşılanması için gerekli nitelikleri taşımalıdır. Oda ve yurtlar bodrum katında, doğrudan açık
havaya açılmayan yerlerde olmamalı, pencereleri doğrudan güneş ışığı alacak şekilde olmalıdır.
Oda ve yurtlar ayrıca şu nitelikleri de taşımalıdır;
a) Buralarda, kadın ve velayet hakkına sahip erkek işçi sayısının en az % 10 u oranında
yatak, yeteri kadar gözlem odası ve bir emzirme yeri bulunmalıdır. İhtiyaca yetecek kadar
yatak, bölme ve diğer araç gereç ilave edilmelidir.
b) Çocukların bulundurulacağı odaların, taban alanlarının her çocuğa en az 3 metrekare,
hacimlerinin her çocuğa en az 8 metreküp hava düşecek ölçüde ve bol ışıklı olması gereklidir.
Taban, çocukların sağlığına zarar vermeyecek, kolayca temizlenebilecek bir malzeme ile
döşenmeli, duvarlar ve bölmeler yeterli bir yüksekliğe kadar kolayca temizlenebilir bir
maddeyle boyanmalı veya kaplanmalı, odalar ve eşya toz tutmayacak şekilde düz ve basit
olmalıdır. Çocuk karyolaları ve komodinleri temiz, boyalı, kullanıma ve sağlığa uygun nitelikte
olmalı, karyolaların ayarlanabilir yüksek korkulukları bulunmalıdır.
c) Yurtlarda yeterli büyüklükte bir bahçe ve bu bahçede çocukların dinlenmeleri ve
oynamaları için araç ve gereçler bulunmalıdır.
d) Oda ve yurtlarda, anneler ve görevliler için yeteri kadar tuvalet ve lavabo, her 10
yatağa bir çocuk banyosu, çocuk yatak odalarının bitişiğinde çocukların kullanabileceği
lavabolar, yurtlarda ise, ayrıca, çocuklar için yeteri kadar tuvalet bulunmalıdır.
e) Oda ve yurtlarda, mamaların ve yiyeceklerin hazırlanması, muhafazası, dağıtılması,
yedirilmesi, kullanılan araç ve gereçlerin temizlenmesi için gerekli yerler bulunmalıdır.
f) Oda ve yurtlarda, yatak odalarından ayrı bez değiştirme odaları olmalı, bu odalarda,
masa, yatak, şezlong gibi eşyalar, temiz ve kirli bez ve çamaşırların ayrı ayrı konulması için
gerekli dolap ve kaplar bulundurulmalı, yatak eşyası ve annelere emzirme esnasında giydirilen
gömlekler temiz olmalı ve düzenli olarak korunmalıdır.
g) Çocuklar emzirme yerlerine çocuk bakıcısı ya da sağlık personeli tarafından getirilir,
emzirmenin bitiminde yine aynı kimseler tarafından alınarak temizlik ve bakımları yapıldıktan
sonra yataklarına bırakılır.
10- Madde 27 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

308
26- KADIN İŞÇİLERİN GECE POSTALARINDA ÇALIŞTIRILMA KOŞULLARI
HAKKINDA YÖNETMELİK (09.08.2004 tarih-25548 sayılı Resmi Gazete) :

1- Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı, on sekiz yaşını doldurmuş kadın işçilerin gece


postalarında çalıştırılmasına ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.
2- Madde 2 — Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamındaki
işyerlerinde 18 yaşını doldurmuş kadın işçilerin gece postalarında çalıştırılmaları ile ilgili
koşulları kapsar.
3- Madde 3 — Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 73 üncü
maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.
4- Madde 4 — Bu Yönetmelikte geçen;
………………………………..
Gece postası: 4857 sayılı İş Kanununun 69 uncu maddesinde belirtilen gece çalışma sürelerini
kapsayan ve yedibuçuk saati geçmeyen çalışma zamanını,
ifade eder.
5- Madde 5 — Kadın işçiler her ne şekilde olursa olsun gece postasında yedibuçuk saatten
fazla çalıştırılamaz.
6- Madde 6 — Belediye sınırları dışındaki her türlü işyeri işverenleri ile belediye sınırları
içinde olmakla beraber, posta değişim saatlerinde alışılmış araçlarla gidip gelme zorluğu
bulunan işyeri işverenleri, gece postalarında çalıştıracakları kadın işçileri, sağlayacakları uygun
araçlarla ikametgahlarına en yakın merkezden işyerine götürüp getirmekle yükümlüdür.
7- Madde 7 — Kadın işçilerin, gece postalarında çalıştırılabilmeleri için, işe başlamadan önce
işyeri hekimi, işyeri ortak sağlık birimi, işçi sağlığı dispanserleri, bunların bulunmadığı
yerlerde sırasıyla en yakın Sosyal Sigortalar Kurumu, sağlık ocağı, Hükümet veya belediye
doktorlarına muayene ettirilerek, çalışmalarına engel bir durumun olmadığına dair sağlık
raporlarının alınması şarttır. Bu işçilerin muayeneleri her altı ayda bir tekrarlanır.
8- Madde 8 — Kadın işçinin kocası da işin postalar halinde yürütüldüğü aynı veya ayrı bir
işyerinde çalışıyor ise, kadın işçinin isteği üzerine, gece çalıştırılması, kocasının çalıştığı gece
postasına rastlamayacak şekilde düzenlenir.
Aynı işyerinde çalışan karı kocanın aynı gece postasında çalışma istekleri, işverence,
olanak oranında karşılanır.
9- Madde 9 — Kadın işçiler, gebe olduklarının doktor raporuyla tespitinden itibaren doğuma
kadar, emziren kadın işçiler ise doğum tarihinden başlamak üzere altı ay süre ile gece
postalarında çalıştırılamazlar. Emziren kadın işçilerde bu süre, ana ve çocuğun sağlığı
açısından gerekli olduğunun işyeri hekimi, işyeri ortak sağlık birimi, işçi sağlığı dispanserleri,
bunların bulunmadığı yerlerde sırasıyla en yakın Sosyal Sigortalar Kurumu, sağlık ocağı,
Hükümet veya belediye doktoru raporuyla belgelenmesi halinde, bir yıla kadar uzatılır.
Bu işçilerin anılan sürelerdeki çalışmaları, 14/7/2004 tarihli ve 25522 sayılı Resmî
Gazete’de yayımlanan Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları
ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik hükümleri saklı kalmak üzere, gündüz postalarına
rastlayacak şekilde düzenlenir.
10- Madde 10 — Gece postalarında kadın işçi çalıştırmak isteyen işverenler, gece çalıştırılacak
kadın işçilerin isim listelerini ilgili bölge müdürlüğüne gönderirler.

Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
309
27- BİYOLOJİK ETKENLERE MARUZİYET RİSKLERİNİN ÖNLENMESİ
HAKKINDA YÖNETMELİK : (10.06.2004 tarih-25488 sayılı Resmi Gazete) :

1- Madde 1 – Bu Yönetmelik, işçilerin biyolojik etkenlere maruziyetten kaynaklanan veya


kaynaklanabilecek sağlık ve güvenlik risklerinin önlenmesi ve bu risklerden korunmasına dair
esas ve usulleri düzenlemek amacıyla hazırlanmıştır.
Bu Yönetmelik bu alanda özel asgari hükümleri belirler.
2- Madde 2 – Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren
işyerlerinde işçilerin yaptıkları işlerden dolayı biyolojik etkenlere maruz kaldıkları veya maruz
kalabilecekleri işlerde uygulanır.
3- Madde 4 – Bu Yönetmelikte geçen;
a) Biyolojik etkenler: Herhangi bir enfeksiyona, alerjiye veya zehirlenmeye neden olabilen,
genetik olarak değiştirilmiş olanlar da dahil mikroorganizmaları, hücre kültürlerini ve insan
parazitlerini,
b) Mikroorganizma: Genetik materyali replikasyon veya aktarma yeteneğinde olan hücresel
veya hücresel olmayan mikrobiyolojik varlığı,
c) Hücre kültürü: Çok hücreli organizmalardan türetilmiş hücrelerin in–vitro olarak
geliştirilmesini,
……………..……………….
ifade eder.
……………..……………….
4- Madde 5 – Risklerin belirlenmesi ve değerlendirilmesi aşağıda belirtilen hususlara göre
yapılır;
a) Biyolojik etkenlere maruz kalma riski bulunan herhangi bir çalışmada, işçinin sağlık ve
güvenliğine yönelik herhangi bir riski değerlendirmek ve alınması gereken önlemleri
belirlemek için, işçinin maruziyetinin türü, düzeyi ve süresi belirlenir.
Birden fazla grupta yer alan biyolojik etkenlere maruziyetin söz konusu olduğu işlerde risk
değerlendirmesi, zararlı biyolojik etkenlerin tümünün oluşturduğu tehlike dikkate alınarak
yapılır.
Risk değerlendirmesi, düzenli aralıklarla ve işçinin biyolojik etkenlere maruziyet
koşullarını etkileyebilecek herhangi bir değişiklik olduğunda yenilenir.
İşveren, risk değerlendirmesinde kullanılan bilgileri, istendiğinde Bakanlığa vermekle
yükümlüdür.
b) Bu maddenin (a) bendinde sözü edilen risk değerlendirmesi, aşağıdakileri de kapsayan
tüm bilgiler dikkate alınarak yapılır;
1) İnsan sağlığına zararlı olan veya olabilecek biyolojik etkenlerin sınıflandırılması,
2) Yetkili makamların, işçilerin sağlığını korumak için biyolojik etkenlerin denetim altına
alınması hakkındaki önerileri,
3) İşçilerin işlerinin sonucu olarak ortaya çıkabilecek hastalıklarla ilgili bilgiler,
4) İşçilerin işlerinin sonucu olarak ortaya çıkabilecek alerjik veya toksik etkiler,
5) Yaptıkları işle doğrudan bağlantılı olarak işçilerin yakalandığı hastalıkla ilgili bilgiler.
5- Madde 6 – İşyerinde yapılan risk değerlendirmesi sonucunda:
a) Maruz kalınan ve/veya kalınabilecek etken, işçiler için tanımlanabilir sağlık riski
oluşturmayan Grup 1 biyolojik etkenler sınıfında ise, bu Yönetmeliğin 7 nci maddesinden 18
inci maddesine kadar olan maddeleri uygulanmaz. Ancak, bu durumda Ek–VI nın birinci
paragrafında belirtilen hususlara uyulur.
b) Biyolojik etkenle doğrudan çalışılmayan veya biyolojik etkenin kullanılmadığı ancak,
işçilerin biyolojik etkene maruziyetine neden olabilecek Ek–I de yer alan işlerde, risk
310
değerlendirmesinde gereksiz olduğu belirtilmedikçe, bu Yönetmeliğin 7, 9, 10, 12, 13, 14, 15
ve 16 ncı maddeleri uygulanır.
6- Madde 7 – İşveren, yapılan işin özelliğine göre zararlı biyolojik etkenleri kullanmaktan
kaçınacak ve teknik gelişmelere uygun olarak, kullanım şartlarında işçilerin sağlığı için
tehlikeli olmayan veya daha az tehlikeli olan biyolojik etkenleri kullanacaktır.
7- Madde 9 – İşveren, aşağıda belirtilen hususlarda Bakanlığa bilgi vermekle yükümlüdür:
a) Risk değerlendirmesi sonuçları işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden risk bulunduğunu
ortaya koyuyorsa, istenmesi halinde, işveren aşağıdaki konularda gerekli bilgileri Bakanlığa
verir;
1) Risk değerlendirmesinin sonuçları.
2) İşçilerin biyolojik etkenlere maruz kaldığı veya kalabileceği işler.
3) Maruz kalan işçi sayısı.
4) İşyerinde sağlık ve güvenlikten sorumlu kişilerin adı, soyadı, unvanı ve bu konudaki
yeterliliği.
5) Çalışma şekli ve yöntemleri de dahil olmak üzere alınan koruyucu ve önleyici önlemler.
6) Fiziksel engellerin ortadan kalkmasından kaynaklanabilecek, Grup 3 veya Grup 4 de yer
alan biyolojik etkenlere maruziyetten işçilerin korunması için acil eylem planı.
b) İşveren, biyolojik etkenin ortama yayılmasına ve insanda ciddi enfeksiyona ve/veya
hastalığa sebep olabilecek herhangi bir kaza veya olayı derhal Bakanlığa ve Sağlık Bakanlığına
bildirir.
c) İşletmenin faaliyeti sona erdiğinde, bu Yönetmeliğin 13 üncü maddesine göre
düzenlenen maruz işçilerin listesi ile bu Yönetmeliğin 16 ncı maddesine göre tutulan tüm tıbbi
kayıtlar Bakanlığa verilir.
8- Madde 10 – Biyolojik etkenlerle yapılan çalışmalarda aşağıdaki hususlara uyulacaktır:
a) İşverenler, işçilerin biyolojik etkenlerle çalışmaya bağlı sağlık veya güvenlik riskleriyle
karşılaştıkları bütün işlerde, aşağıdaki önlemleri almakla yükümlüdür;
1) İşçiler, biyolojik etkenlerin bulaşma riski bulunan çalışma alanlarında yiyip
içmeyeceklerdir.
2) İşçilere uygun koruyucu giysi veya diğer uygun özel giysi sağlanacaktır.
3) İşçilere, göz yıkama sıvıları ve/veya cilt antiseptikleri de dahil, uygun ve yeterli temizlik
malzemeleri bulunan yıkanma ve tuvalet olanakları sağlanacaktır.
4) Gerekli koruyucu ekipmanlar;
Belirlenmiş bir yerde uygun olarak muhafaza edilecektir.
Her kullanımdan sonra ve mümkünse kullanımdan önce kontrol edilip temizlenecektir.
Bozuk koruyucu ekipmanlar, kullanımından önce tamir edilecek veya değiştirilecektir.
5) İnsan ve hayvan kaynaklı numunelerin alınması, işlem yapılması ve incelenmesi
yöntemleri belirlenecektir.
b) Bu maddenin (a) bendinde belirtilen koruyucu elbiseler de dahil, biyolojik etkenlerle
kirlenmiş olabilecek iş elbiseleri ve koruyucu ekipman, çalışma alanından ayrılmadan önce
çıkarılacak ve diğer giysilerden ayrı bir yerde muhafaza edilecektir. İşverence, kirlenmiş bu
elbiselerin ve koruyucu ekipmanın dekontaminasyonu ve temizliği sağlanacak, gerektiğinde
imha edilecektir.
c) Bu maddenin (a) ve (b) bentlerine göre alınan önlemlerin maliyeti işçilere yansıtılmaz.
9- Madde 11 – İşçilerin ve/veya temsilcilerinin eğitimi ve bilgilendirilmesi ile ilgili hususlar
aşağıda belirtilmiştir:
a) İşveren, işyerinde çalışan işçilerin ve/veya temsilcilerinin uygun ve yeterli eğitim
almalarını sağlar ve özellikle aşağıda belirtilen konularda gerekli bilgi ve talimatları verir;

311
1) Olası sağlık riskleri,
2) Maruziyeti önlemek için alınacak önlemler,
3) Hijyen gerekleri,
4) Koruyucu ekipman ve elbiselerin kullanımı ve giyilmesi,
5) Herhangi bir olay anında ve olayların önlenmesinde işçilerce yapılması gerekenler.
b) Eğitim;
1) Biyolojik etkenlerle temasın söz konusu olduğu çalışmalara başlanmadan önce verilecek,
2) Yeni veya değişen risklere göre uyarlanacak,
3) Gerektiğinde periyodik olarak tekrarlanacaktır.
10- Madde 12 – Özel durumlarda işçiler aşağıdaki hususlar göz önünde bulundurularak
bilgilendirilir:
a) İşverenler işyerinde;
1) Biyolojik etkenlerle çalışma sırasında oluşan ciddi bir kaza veya olay durumunda,
2) Grup 4 biyolojik etkenlerle yapılan çalışmalarda
takip edilecek prosedürü de içeren yazılı talimatları sağlayacak ve mümkünse uyarıları
görünür şekilde asacaklardır.
b) İşçiler, biyolojik etkenlerin kullanımı sırasında meydana gelen herhangi bir kaza veya
olayı, sağlık ve güvenlikten sorumlu veya görevli kişiye derhal bildirirler.
c) İşverenler, biyolojik etkenlerin ortama yayılmasından doğan ve insanda ciddi
enfeksiyona ve/veya hastalığa neden olabilecek kaza veya olayı, çalışanlara ve/veya
temsilcilerine derhal bildirirler. Ayrıca, işverenler, çalışanlara ve/veya temsilcilerine kazanın
sebeplerini ve durumu düzeltmek için alınan önlemleri de en kısa zamanda bildirirler.
d) Her işçi, bu Yönetmeliğin 13 üncü maddesinde sözü edilen listede belirtilen ve kişisel
olarak kendisini ilgilendiren bilgilere ulaşabilecektir.
e) İşçiler ve/veya temsilcileri, konuyla ilgili genel bilgilere ulaşabileceklerdir.
f) İşverenler, bu Yönetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) bendinde belirtilen bilgileri istemeleri
halinde işçilere ve/veya temsilcilerine verir.
11- Madde 13 – Biyolojik etkenlere maruziyet ile ilgili liste ve kayıtlar aşağıda belirtilen
esaslara göre tutulur:
a) İşverenler, Grup 3 ve/veya Grup 4 biyolojik etkenlere maruz kalan işçilerin listesini,
yapılan işin türünü, mümkünse hangi biyolojik etkene maruz kaldıklarını ve maruziyetler,
kazalar ve olaylarla ilgili kayıtları, uygun bir şekilde tutulur.
b) Bu liste ve kayıtlar maruziyet sona erdikten sonra en az 20 yıl saklanır.
Aşağıda belirtilen enfeksiyonlara neden olabilecek biyolojik etkenlere maruziyette, bu liste,
bilinen son maruziyetten sonra en az 40 yıl boyunca saklanır;
1) Kalıcı veya gizli enfeksiyona neden olduğu bilinen biyolojik etkenlere maruziyette.
2) Eldeki bilgi ve verilere göre, seneler sonra hastalığın ortaya çıkmasına kadar teşhis
edilemeyen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette.
3) Hastalığın gelişmesinden önce uzun kuluçka dönemi olan enfeksiyonlara sebep olan
biyolojik etkenlere maruziyette.
4) Tedaviye rağmen uzun süreler sonra nükseden hastalıklara yol açan enfeksiyonlara
sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette.
5) Uzun süreli ciddi arıza bırakabilen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere
maruziyette.
c) İşyeri hekimi ve/veya işyerindeki sağlık ve güvenlikle ilgili yetkili kişi veya bu konuyla
ilgili diğer sorumlu kişiler bu maddenin (a) bendinde belirtilen listeye ulaşabileceklerdir.

312
12- Madde 14 – İşveren, bu Yönetmelikte belirtilen konularda 9/12/2003 tarihli ve 25311
sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 11 inci maddesine
uygun olarak işçilerin ve/veya temsilcilerinin görüşlerini alır ve katılımlarını sağlar.
13- Madde 16 – Biyolojik etkenlerle yapılan çalışmalarda:
a) İşveren her işçinin;
1) Çalışmalara başlamadan önce,
2) Düzenli aralıklarla,
sağlık gözetimine tabi tutulmalarını sağlar.
b) Risk değerlendirmesi, özel koruma önlemleri alınması gereken işçileri tanımlayacaktır.
Gerektiğinde, maruz kaldıkları veya kalmış olabilecekleri biyolojik etkene karşı henüz
bağışıklığı olmayan işçiler için etkili aşılar hazır bulundurulur.
İşverenler, aşı bulundurduklarında Ek–VII de belirtilen hususları göz önüne alacaklardır.
Bir işçinin, maruziyete bağlı olduğundan kuşkulanılan bir enfeksiyona ve/veya hastalığa
yakalandığı saptandığında, işyeri hekimi veya işçilerin sağlık gözetiminden sorumlu kişi,
benzer biçimde maruz kalmış diğer işçilerin de aynı şekilde gözetime tabi tutulmasını sağlar.
Bu durumda maruziyet riski yeniden değerlendirilir.
c) Sağlık gözetiminin yapıldığı bu durumlarda, kişisel tıbbi kayıtlar, maruziyetin son
bulmasından sonra en az 10 yıl süre ile saklanır.
Bu Yönetmeliğin 13 üncü maddesinin (b) bendinde belirtilen özel durumlarda kişisel tıbbi
kayıtlar bilinen son maruziyetten itibaren 40 yıl süre ile saklanır.
d) İşyeri hekimi veya işçilerin sağlık gözetiminden sorumlu kişi, her bir işçi için alınması
gerekli koruyucu ve önleyici tedbirler ile ilgili olarak önerilerde bulunur.
e) Maruziyetin sona ermesinden sonra yapılacak herhangi bir sağlık gözetimi ile ilgili
olarak işçilere gerekli bilgi ve tavsiyeler verilir.
f) İşçiler, kendileriyle ilgili sağlık gözetimi sonuçları hakkında bilgi edinebilecekler, ilgili
işçiler veya işveren sağlık gözetimi sonuçlarının gözden geçirilmesini isteyebileceklerdir.
g) İşçilerin sağlık gözetimi ile ilgili hususlar Ek–IV de verilmiştir.
h) Biyolojik etkenlere, mesleki maruziyet sonucu meydana gelen her hastalık veya ölüm
Bakanlığa bildirilir.
14- Madde 18 – Endüstriyel işlemler, laboratuarlar ve hayvan barınakları için alınması gerekli
özel önlemler aşağıda belirtilmiştir:
a) Teşhis laboratuarları da dahil, laboratuarlarda ve Grup 2, Grup 3 ve Grup 4 biyolojik
etkenlerle bilhassa enfekte edilmiş veya bunları taşıyan veya taşıdıklarından şüphe edilen
laboratuar hayvanlarının barınaklarında aşağıdaki önlemler alınır;
1) Araştırma, geliştirme, öğretim veya tanı amacıyla Grup 2, Grup 3 ve Grup 4 biyolojik
etkenlerle çalışmaların yürütüldüğü laboratuarlarda, enfeksiyon riskini asgariye indirmek için
Ek–V te belirtilen önlemler alınır.
2) Risk değerlendirmesini takiben biyolojik etkenin risk derecesine göre fiziksel koruma
düzeyi tespit edilecek ve Ek–V te belirtilen önlemler alınır.
Aşağıda belirtilen biyolojik etkenlerle çalışmalar;
Grup 2 biyolojik etkenler için koruma düzeyi en az 2 olan,
Grup 3 biyolojik etkenler için koruma düzeyi en az 3 olan,
Grup 4 biyolojik etkenler için koruma düzeyi en az 4 olan,
çalışma alanlarında sürdürülecektir.
3) İnsanda hastalığa yol açabilecek biyolojik etkenler içerip içermediği belirsiz olan
maddelerle çalışılan ancak asıl amaçları biyolojik etkenlerle çalışmak olmayan laboratuarlarda,
koruma düzeyi en az 2 olan önlemler uygulanır.

313
Bakanlıkça daha alt düzeydeki koruma önlemlerinin yeterli olduğu belirtilmedikçe, gerekli
olduğu bilinen ya da şüphelenilen durumlarda koruma düzeyi 3 veya 4 olan önlemler uygulanır.
b) Grup 2, Grup 3 veya Grup 4 de yer alan biyolojik etkenlerin kullanıldığı sanayi
proseslerinde aşağıdaki önlemler alınır;
1) Bu maddenin (a) bendinin (2) numaralı alt bendinde tanımlanan koruma ilkeleri, Ek–VI
da belirtilen uygulamaya yönelik önlemler ve uygun prosedürler esas alınarak sanayi
proseslerine de uygulanır.
2) Grup 2, Grup 3 veya Grup 4 de yer alan biyolojik etkenlerin kullanılması ile ilgili risk
değerlendirmesine göre, bu etkenlerin sanayide kullanılmasında alınması gereken önlemlerin
neler olduğuna karar vermeye Bakanlık yetkilidir.
c) İşçiler için ciddi sağlık riski oluşturabilecek, ancak kesin bir değerlendirme yapılamayan
biyolojik etkenlerle çalışmaların yapıldığı tüm işyerlerinde koruma düzeyi en az 3 olan
önlemler alınır.
15- Madde 21 – Bu Yönetmelik yayımı tarihinden itibaren bir yıl sonra yürürlüğe girer.
16- Biyolojik etkenlere maruziyetin olabileceği işler şunlardır :
1) Gıda üretilen fabrikalarda çalışma.
2) Tarımda çalışma.
3) Hayvanlarla ve/veya hayvan kaynaklı ürünlerle çalışma.
4) Sağlık hizmetlerinin verildiği yerlerde, karantina dahil morglarda çalışma.
5) Mikrobiyolojik teşhis laboratuarları dışındaki kliniklerde, veterinerlik ve teşhis
laboratuarlarındaki çalışma.
6- Atıkları yok eden fabrikalarda çalışma.
7- Kanalizasyon, arıtma tesislerindeki çalışma.
17- Biyolojik tehlike işaretleri Yönetmelik ekinde Ek :II olarak, sınıflandırılmış biyolojik
etkenler listesi Ek :III olarak, işçilerin sağlık gözetimi için uygulanacak öneriler Ek :IV olarak,
koruma düzeyleri ve alınacak önlemler ile ilgili göstergeler Ek :V olarak, endüstriyel
işlemlerde alınacak önlemler Ek :VI olarak ve koruyucu aşı uygulama kılavuzu Ek :VII olarak
Yönetmeliğe eklenmiştir.
18- İşçilerin sağlık gözetimi için uygulamaya yönelik öneriler şunlardır :
1- Biyolojik etkene maruz kalan işçilerin sağlık gözetiminden sorumlu kişi yada işyeri
hekimi her bir işçinin durumunu ve maruziyet şartlarını bilmelidir.
2- İşçilerin sağlık gözetimi iş hekimliğinin ilke ve uygulamalarına uygun olarak
yürütülmeli ve aşağıdaki önlemleri içermelidir:
- İşçinin mesleki ve tıbbi öyküsü ile ilgili kayıt tutmak,
- İşçinin kişisel sağlık durumunun değerlendirilmesi,
- Uygun ise, erken ve geri döndürülebilir etkilerin saptanması gibi biyolojik gözetim.
Sağlık gözetimi yapılırken, her işçi için, iş hekimliğinde ulaşılabilen son bilgiler ışığında,
konu ile ilgili daha ileri testler yapılmasına karar verilebilir.

Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
28- BALIKÇI GEMİLERİNDE YAPILAN ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK
ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK (27.11.2004 tarih-25653 sayılı Resmi
Gazete) :

314
1- Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı, balıkçı gemilerinde yapılan işlerde işçilerin sağlık ve
güvenliğinin korunması için alınması gerekli önlemleri belirlemektir.
2- Madde 2 — Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren
balıkçı gemilerinde yapılan işleri kapsar.
3- Madde 3 — Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanununun 78 inci maddesine dayanılarak
düzenlenmiş ve 23/11/1993 tarihli ve 93/103/EC sayılı Avrupa Birliği Direktifi esas alınarak
hazırlanmıştır.
4- Madde 4 — Bu Yönetmelikte geçen;
Balıkçı Gemisi: Ticari amaçla denizden balık veya diğer canlıları avlamak veya avlayıp
işlemekte kullanılan, Türk Bayrağı taşıyan herhangi bir gemiyi,
Yeni Balıkçı Gemisi: Tam boyu 15 metre veya daha fazla olan ve bu Yönetmeliğin
yürürlüğe girdiği tarihte veya sonraki bir tarihte:
a) İnşa veya büyük dönüşüm sözleşmesi yapılmış ya da
b) Yapım veya büyük dönüşüm sözleşmesi bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten
önce yapılmış ancak, bu tarihten 3 yıl ve daha fazla süre sonunda teslim edilecek olan ya da
c) Yapım sözleşmesi olmaması durumunda;
1) Omurgası kızağa konmuş,
2) İnşasına başlanmış veya
3) En az 50 tonluk kısmının ya da tahmini toplam kütlesinin en az %1 inin montajı
(hangisi daha az ise), bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihte veya daha sonra yapılmış olan
gemiyi.
Mevcut Balıkçı Gemisi: Yeni olmayan ve tam boyu 18 metre veya daha fazla olan
balıkçı gemisini,
Gemi: Yeni veya mevcut herhangi bir balıkçı gemisini,
İşçi: Yardımcı olarak çalışanlar ve stajyerler de dahil, limanda görev yapan personel ve
kılavuz kaptanlar hariç, gemide çalışan kişiyi,
Gemi Sahibi/Donatan: Geminin üzerine kayıtlı olduğu kişiyi veya gemi kısmen veya
tamamen bir başka gerçek veya tüzel kişi tarafından, bir anlaşma çerçevesinde işletiliyorsa;
işleten gerçek veya tüzel kişiyi,
Kaptan: Gemiyi sevk ve idare eden veya gemiden sorumlu olan işçiyi,
ifade eder.
5- Madde 5 — Gemi sahipleri aşağıdaki önlemleri almakla yükümlüdür.
a) Gemi sahibi, kaptanın sorumluluğu saklı kalmak kaydı ile geminin, özellikle
öngörülebilir meteorolojik koşullarda işçilerin sağlık ve güvenliğini tehlikeye atmadan,
kullanılmasını sağlar.
b) Kaptanın dışında kalan diğer işçilerin karşı karşıya kaldıkları ciddi, yakın ve
önlenemeyen tehlike durumunda çalışma yerini veya tehlikeli bölgeyi veya gemiyi terk eden
işçilerin bu hareketleri nedeniyle dezavantajlı duruma düşmeyecekleri ve herhangi bir zarar
görmeyecekleri tedbirleri alır.
c) Denizde işçilerin sağlık ve güvenliğini etkileyen veya etkileyebilecek herhangi bir
olayın meydana geldiği durumlarda bu olayı ayrıntılı olarak bir rapor halinde balıkçı gemisinin
işyeri olarak bağlı bulunduğu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüğüne ve
olayın meydana geldiği mahallin bağlı bulunduğu Liman Başkanlığına bildirir. Olay gemi
jurnaline yazılır, jurnal tutma mecburiyeti olmayan gemilerde ise raporun bir örneği saklanır.

315
6- Madde 10 — İşçilere, gemilerde sağlık ve güvenlik, özellikle kazaların önlenmesi
konusunda uygun eğitim verilir.
Bu eğitimde verilen bilgiler ve hazırlanan talimatlar tereddüte yol açmayacak şekilde
net ve kolay anlaşılır olmalıdır.
Eğitim, özellikle yangınla mücadele, can kurtarma ekipmanının kullanılması, balık
avlama ve çekme ekipmanının kullanılması ve el işaretleri de dahil çeşitli işaretlerin
kullanılması hususlarını kapsar.
Gemideki çalışmalarda yapılan değişikliklerin gerektirmesi durumunda, işçilere
verilecek eğitim güncellenir.
7- Geçici Madde — Mevcut balıkçı gemileri bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten
itibaren beş yıl içinde Ek-II’de belirtilen asgari sağlık ve güvenlik gereklerine uygun hale
getirilir.
8- Madde 13 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinden 2 (iki) yıl sonra yürürlüğe girer.

Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

316
29- İŞYERİ SAĞLIK VE GÜVENLİK BİRİMLERİ İLE ORTAK SAĞLIK VE
GÜVENLİK BİRİMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK
(15.08.2009 tarih-27320 sayılı Resmi Gazete) :

BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

Amaç
MADDE 1 – Bu Yönetmeliğin amacı, işyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık
ve güvenlik birimlerinde görevlendirilecek işyeri hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının
nitelikleri, sayısı, işe alınmaları, görev, yetki ve sorumlulukları, çalışma şartları, eğitimleri ve
belgelendirilmeleri, görevlerini nasıl yürütecekleri, işyerinde kurulacak işyeri sağlık ve
güvenlik birimleri ile ortak sağlık ve güvenlik birimlerinin nitelikleri, yetkilendirilmesi, bu
birimlerde bulunması gereken personel, araç, gereç ve teçhizat, görevlendirilecek personelin
eğitim ve nitelikleri ile ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alınmasına dair usul ve
esasları düzenlemektir.
Kapsam
MADDE 2 – Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında
yer alan;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik biriminin oluşturulması veya işyeri dışında kurulu ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alınması ile işyeri hekimi ve gereğinde diğer
personelin görevlendirilmesi bakımından devamlı olarak en az 50 işçi çalıştırılan işyerlerini,
b) İş güvenliği uzmanı mühendis veya teknik elemanın görevlendirilmesi bakımından
sanayiden sayılan işlerin yapıldığı ve devamlı olarak en az 50 işçi çalıştırılan işyerlerini,
kapsar.
Dayanak
MADDE 3 – Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanununun 81 inci maddesi ile 9/1/1985
tarihli ve 3146 sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında
Kanunun 2 nci maddesinin (r) bendi ve 12 nci maddesinin (k) ve (l) bentlerine dayanılarak
hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 – Bu Yönetmelikte geçen:
a) Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,
b) Eğiticinin eğitimi belgesi: Kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler ve kamu kurumu
niteliğindeki meslek kuruluşları ve 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanununun
yetkilendirdiği kuruluşlar tarafından verilen eğiticilerin eğitimi belgesini,
c) Eğitim kurumları: Kuruluş kanunlarında işyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı
eğitimlerini verme yetkisi bulunan kurum ve kuruluşları, üniversiteleri ve Genel Müdürlükçe
yetkilendirilen kamu kurum ve kuruluşlarını, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarını
ve özel hukuk tüzel kişilerini,
ç) Genel Müdürlük: İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünü,
d) İş güvenliği uzmanı: İş sağlığı ve güvenliği konularında görev yapmak üzere Genel
Müdürlük tarafından yetkilendirilen mühendis veya teknik elemanı,
e) İşyeri hekimi: İş sağlığı ve güvenliği konularında görev yapmak üzere Genel
Müdürlük tarafından yetkilendirilen hekimi,
f) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi: İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini
yürütmek üzere kurulan, gerekli donanım ve personele sahip olan birimi,
g) İlkyardımcı: 22/5/2002 tarihli ve 24762 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan
İlkyardım Yönetmeliğine göre ilkyardımcı sertifikası almış kişiyi,
ğ) Ortak sağlık ve güvenlik birimi: Bir veya birden fazla işyerine iş sağlığı ve güvenliği
hizmetlerini vermek üzere işyeri dışında kurulan, gerekli donanım ve personele sahip olan ve

317
Genel Müdürlük tarafından yetkilendirilen kamu kurum ve kuruluşlarını ve özel hukuk tüzel
kişilerini,
h) Tehlike sınıfı: İşyerinin iş sağlığı ve güvenliği açısından, yapılan işin özelliği,
kullanılan veya ortaya çıkan maddeler, iş ekipmanları, üretim yöntem ve şekilleri, çalışma
ortam ve şartları ile ilgili hususlar dikkate alınarak Tehlike Sınıfı Belirleme Komisyonu
tarafından belirlenen tehlike grubunu,
ı) Teknik eleman: Üniversitelerin fizik ve kimya bölümlerinden lisans düzeyinde mezun
olanlar ile teknik öğretmenler ve iş sağlığı ve güvenliği bölümü mezunlarını
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Hak ve Yükümlülükler

İşverenlerin yükümlülükleri
MADDE 5 – İşverenler, işyerlerinde, sağlıklı ve güvenli çalışma ortamını sağlamak
amacıyla; iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini belirlemek, almak, uygulanmasını izlemek,
denetlemek ve geliştirmek, iş kazası ve meslek hastalıklarını önlemek, işçilere ilkyardım ve acil
müdahale ile önleyici ve koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerini vermekle yükümlüdür.
İşverenler, devamlı olarak en az 50 işçi çalıştırdıkları işyerlerinde bu hizmeti vermek
için, işyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla ve bir veya birden fazla işyeri hekimi ile
gereğinde diğer personeli ve sanayiden sayılan işlerde bir veya birden fazla iş güvenliği
uzmanını görevlendirmekle yükümlüdürler. İşverenler, bu yükümlülüklerini, iş sağlığı ve
güvenliği hizmetlerinin tamamını veya bir kısmını işyeri dışında kurulu ortak sağlık ve
güvenlik birimlerinden alarak da yerine getirebilirler.
İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetlerinin yürütülmesinden işveren sorumludur. Ortak
sağlık ve güvenlik biriminden hizmet alınması işverenin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.
İşçilerin iş sağlığı ve güvenliği konusundaki yükümlülükleri, işverenin sorumluluğunu
etkilemez.
İşveren, işyeri sağlık ve güvenlik birimi personelinin işbirliği içinde çalışmalarını
sağlar.
İşveren, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili sorumlulukları çerçevesinde, işyeri sağlık ve
güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik biriminin görevlerini yürütmesi için gerekli
bilgileri bu birimlere aktarır.
İşveren, işyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimi personelinin
işyerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmeti ile ilgili görevlerini etkin bir şekilde yerine getirmesi
hususunda gerekli kolaylığı sağlamak, planlama ve düzenleme yapılmasına imkan vermekle
yükümlüdür.
İşveren, sağlık ve güvenlikle ilgili konularda işçilerin görüşlerini alır ve katılımlarını
sağlar.
İşveren, işyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik biriminde görev
yapan personelin adı, soyadı, çalışma saatleri ile yetki ve sorumlulukları konusunda işçileri
bilgilendirir.
İşyeri hekimi ile iş güvenliği uzmanının, noter tarafından onaylanmış bir deftere
yazdıkları iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tedbir ve tavsiyelerinin yerine getirilmemesinin
sonuçlarından işveren sorumludur. Bu defterin, istenmesi halinde, işyerini teftişe yetkili iş
müfettişlerine gösterilmesi zorunludur.
İşveren, işyeri hekimi ile iş güvenliği uzmanlarına bu Yönetmelikte belirtilen
görevlerini yerine getirebilmeleri için, 31 ve 36 ncı maddelerde belirtilen sürelerden az
olmamak kaydı ile yeterli çalışma süresini sağlar.
İşveren, işyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik biriminin, başka bir
işyerinden kendi işyerine çalışmak üzere gelen işçilerin sağlık bilgilerine ulaşabilmesini sağlar.

318
İşveren, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı doğrultusunda, kayıt ve bildirim
yükümlülüklerini işyeri sağlık ve güvenlik birimi veya ortak sağlık ve güvenlik birimi ile
işbirliği içerisinde gerçekleştirir.
İşveren, işçilerin kişisel sağlık dosyalarını işten ayrılma tarihinden itibaren 10 yıl
süreyle saklamak zorundadır. İşyeri ortam faktörlerinden kaynaklanan hastalıkların
yükümlülük süresi bu süreyi aşan işyerlerinde, evrakların saklanması hastalıkların yükümlülük
süresine göre uzar. İşçinin işyerinden ayrılarak başka bir işyerinde çalışmaya başlaması
halinde, yeni işveren işçinin kişisel sağlık dosyasını ister, önceki işveren de dosyanın bir
örneğini onaylayarak gönderir.
İşçilerin hak ve yükümlülükleri
MADDE 6 – İşçiler, işyerinde kendi sağlık ve güvenliğini etkileyebilecek noksanlık ve
tehlikeleri, iş sağlığı ve güvenliği kuruluna, kurulun bulunmadığı işyerlerinde ise, işveren veya
işveren vekiline bildirerek durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasına karar
verilmesini talep edebilir.
İşçiler, işverene karşı yükümlülükleri saklı kalmak şartıyla işyerinde sağlık ve
güvenliğin korunması ve geliştirilmesi için;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik biriminin yapacağı
çalışmalara destek sağlamak, sağlık muayeneleri, bilgilendirme ve eğitim programlarına
katılmak ve gerekli durumlarda işbirliği yapmakla,
b) Kendilerinin ve başkalarının sağlığı ve güvenliği açısından, işyeri sağlık ve güvenlik
birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimi tarafından verilecek talimatlara uymakla
yükümlüdürler.
İşçiler veya temsilcileri, iş sağlığı ve güvenliği konularına ilişkin çalışmalara katılırlar.
Sağlık gözetimi yapılacak işçi, sağlık gözetimi sırasında yürütülecek hizmetlerin amaç
ve usulleri hususunda önceden haberdar edilir ve sağlık gözetimi sonucunda elde edilen
verilerin kullanılması ile ilgili bilgilendirilir.
İşçiler veya temsilcileri, mesleki sağlıkla ilgili şüpheli bir durum mevcut olduğunda
sağlık gözetimi isteme hakkına sahiptir.
İşçilere hizmetin ücretsiz verilmesi
MADDE 7 – İşçilere verilecek iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri ve ilgili eğitimler
işçilere mali yük getirmeyecek şekilde ve dinlenme süreleri dışında düzenlenir. Eğitimlerde
geçen süre çalışma süresinden sayılır.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi ile Ortak Sağlık ve
Güvenlik Biriminin Kuruluşu ve Nitelikleri

İşyeri sağlık ve güvenlik birimi


MADDE 8 – Devamlı olarak en az 50 işçi çalıştırılan işyerlerinde, iş sağlığı ve
güvenliği hizmetlerini yerine getirmek üzere işyeri sağlık ve güvenlik birimi kurulur. İşyeri
sağlık ve güvenlik birimi; en az bir işyeri hekimi ile sanayiden sayılan işlerin yapıldığı
işyerlerinde en az bir iş güvenliği uzmanından ve yapılacak çalışmalara yardımcı olmak için
gerektiğinde diğer personelden oluşur. Bu yükümlülük, Genel Müdürlük tarafından
yetkilendirilmiş ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmetin tamamı veya bir kısmı
alınarak da yerine getirilebilir.
İşyeri sağlık ve güvenlik birimi; önleyici ve koruyucu hizmetleri, işyerinin yer aldığı
tehlike sınıfına ve işçi sayısına göre, 31 ve 36 ncı maddelerde belirtilen sürelerden az olmamak
kaydı ile yürütür.
Ortak sağlık ve güvenlik birimi
MADDE 9 – Ortak sağlık ve güvenlik birimlerinin kurucusunun veya kurucu
ortaklarından en az birinin işyeri hekimi veya (A) sınıfı iş güvenliği uzmanı olması zorunludur.
Bu kurucular, birden fazla ortak sağlık ve güvenlik biriminde kurucu olamazlar.
319
Ortak sağlık ve güvenlik biriminin kurulabilmesi için, bu birimlerde tam süreli iş
sözleşmesiyle çalışan en az bir işyeri hekimi ve bir iş güvenliği uzmanı istihdam edilir. Ortak
sağlık ve güvenlik birimlerinin kurucusunun veya kurucu ortaklarından birinin işyeri hekimi
olması halinde işyeri hekimi çalıştırma yükümlülüğü, iş güvenliği uzmanı olması halinde ise iş
güvenliği uzmanı çalıştırma yükümlülüğü aranmaz.
Ortak sağlık ve güvenlik birimi; önleyici ve koruyucu hizmetleri, işyerinin yer aldığı
tehlike sınıfına ve işçi sayısına göre, 31 ve 36 ncı maddelerde belirtilen sürelerden az olmamak
kaydı ile yürütür.
İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin etkin yürütülmesi amacıyla, hizmet verilen işyerine
zorunlu haller dışında, aynı işyeri hekiminin, iş güvenliği uzmanının ve diğer personelin hizmet
vermesi sağlanır.
Görevlendirilecek diğer personel
MADDE 10 – İşyeri sağlık ve güvenlik birimleri ile ortak sağlık ve güvenlik
birimlerinde, gereğinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili diğer personel görevlendirilebilir.
Bina ve donanım
MADDE 11 – İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimleri, iş
sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürütülebilmesine ve çalışacak personel sayısına yetecek
büyüklükte, kolay ulaşılabilir, tercihen tek katlı bir binada veya kurulacağı binanın giriş katında
olmalıdır. İşyeri sağlık ve güvenlik birimleri, muayene, ilkyardım ve acil müdahalenin
yapılabileceği en az bir oda, bir iş güvenliği uzmanı odası ile bekleme yeri, ortak sağlık ve
güvenlik birimleri ise, en az bir muayene odası, bir ilkyardım ve acil müdahale odası, bir iş
güvenliği uzmanı odası ile bekleme yerinden oluşur.
İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimleri, 10/2/2004 tarihli
ve 25369 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve
Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelikte belirtilen nitelikte olmalıdır. İşyeri sağlık ve
güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimleri, Ek-1’de belirtilen araç ve gereçler ile
donatılır.
İşyeri sağlık ve güvenlik birimi kurulması zorunlu olan işyerlerinden;
a) Az tehlikeli sınıfta yer alan ve 1000’e kadar işçi çalıştırılan işyerlerinde, tehlikeli
sınıfta yer alan ve 750’ ye kadar işçi çalıştırılan işyerlerinde ve çok tehlikeli sınıfta yer alan ve
500’e kadar işçi çalıştırılan işyerlerinde, işverenlerin, sağlık ve güvenlik hizmeti verme
yükümlülüklerinin tamamını ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet almak suretiyle
yerine getirmeleri durumunda, işyerlerinde bir ilkyardım ve acil müdahale odası ve İlkyardım
Yönetmeliğinde belirtilen sayıda ilkyardımcı olması kaydıyla bina ve donanım şartı aranmaz.
b) Az tehlikeli sınıfta yer alan ve 1000’in üzerinde (1000 dahil) işçi çalıştırılan
işyerlerinde, tehlikeli sınıfta yer alan ve 750’nin üzerinde (750 dahil) işçi çalıştırılan
işyerlerinde ve çok tehlikeli sınıfta yer alan ve 500’ün üzerinde (500 dahil) işçi çalıştırılan
işyerlerinde işyeri sağlık ve güvenlik biriminin bina ve donanımı kurulması ve tam süreli iş
sözleşmesiyle çalışan işyeri hekimi istihdamı ile sanayiden sayılan işlerde tam süreli iş
sözleşmesiyle çalışan iş güvenliği uzmanı istihdamı zorunludur.
İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin devredilememesi
MADDE 12 – Ortak sağlık ve güvenlik birimleri, işyeri hekimliği ve iş güvenliği
uzmanlığı hizmetlerinin yerine getirilmesini başka bir ortak sağlık ve güvenlik birimine
devredemezler.
Tedavi hizmetleri
MADDE 13 – İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimlerinde
yerine getirilecek iş sağlığı hizmetleri dışında kalan birinci basamak tedavi hizmetleri ile ilgili
usul ve esaslar, Bakanlık ve Sağlık Bakanlığı tarafından çıkarılacak tebliğe göre Sosyal
Güvenlik Kurumu ve işveren arasında yapılacak protokol ile düzenlenir.
Ortak sağlık ve güvenlik birimlerinin başvuru işlemleri
MADDE 14 – Kurulacak olan ortak sağlık ve güvenlik birimleri, Genel Müdürlüğe
aşağıdaki bilgi ve belgelerle birlikte bir yazı ile başvururlar:
320
a) Ortak sağlık ve güvenlik biriminin unvanını, sahibini veya sahiplerini, faaliyet
göstereceği adresi ve iletişim bilgilerini belirten ve yetki belgesi talep eden başvuru yazısı,
b) Ticari şirketler için Ticaret Sicil Gazetesinin tasdikli örneği,
c) Vakıf veya dernekler için senet veya tüzüklerinin tasdikli örneği,
ç) Ortak sağlık ve güvenlik biriminin kurucusunun veya kurucu ortaklarından en az
birinin işyeri hekimliği veya iş güvenliği uzmanlığı belgelerinin tasdikli örneği,
d) Kamu kurum ve kuruluşlarında kurulacak ortak sağlık ve güvenlik birimlerinin
yöneticilerinin en az birinin işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanı olması gerekir.
e) Faaliyet gösterilecek yer kiralık ise en az beş yıl süreli kira sözleşmesinin tasdikli
örneği,
f) Faaliyet gösterilecek yer, ortak sağlık ve güvenlik birimine veya kurucularından
birine ait ise tapu senedinin tasdikli örneği,
g) Faaliyet gösterilecek yerin intifa hakkına sahip ise ilgili tapu sicil müdürlüğünden
alınacak belge,
ğ) Faaliyet gösterilecek yerin bütün bölümlerini ihtiva eden 1/200 ölçekli plan,
h) Tapu kütüğünde mesken olarak kayıtlı bir ana gayrimenkulün bağımsız bölümlerinde
ortak sağlık ve güvenlik birimlerinin faaliyet gösterebileceğine dair kat malikleri kurulunun
oybirliğiyle aldığı kararın tasdikli örneği,
ı) İlgili mevzuata göre, yangına karşı gerekli tedbirlerin alındığına dair yetkili merciler
tarafından verilen belge.
Kamu kurum ve kuruluşları için, yalnızca birinci fıkranın (a), (d) ve (ı) bentlerinde
belirtilen belgeler istenir.
Birinci fıkra uyarınca, ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden istenen belgelerin aslı ile
birlikte bir örneğinin getirilmesi halinde Genel Müdürlükçe tasdiki yapılır.
Ortak sağlık ve güvenlik birimlerinin yetkilendirilmesi
MADDE 15 – Ortak sağlık ve güvenlik birimleri tarafından hazırlanan başvuru dosyası
Genel Müdürlük tarafından incelenir, eksiklikleri var ise, kurulacak olan ortak sağlık ve
güvenlik birimlerine yazılı olarak bildirilir. Yapılan inceleme sonucunda, bu Yönetmelikte
belirtilen şartları taşımaları halinde, başvuru dosyasında belirtilen adrese münhasıran, Genel
Müdürlük tarafından ilgililere, Ek-9’da belirtilen örneğine uygun ortak sağlık ve güvenlik
birimi yetki belgesi düzenlenir. Başka bir adreste şube açıldığı takdirde, aynı usul ve esaslar
dahilinde, 9 uncu maddenin birinci fıkrasında belirtilen şartlar hariç, diğer şartların yerine
getirilmesi kaydıyla şube için de yetki belgesi düzenlenir. Bu belgelerin, ortak sağlık ve
güvenlik birimleri tarafından üç yılda bir Genel Müdürlüğe vize ettirilmesi zorunludur.
Bu Yönetmelik kapsamında faaliyet gösterecek olan ortak sağlık ve güvenlik birimleri,
ortak sağlık ve güvenlik birimi yetki belgesini almadıkça faaliyetlerine başlayamazlar.
Uyulması zorunlu hususlar
MADDE 16 – Ortak sağlık ve güvenlik birimleri, aşağıda belirtilen hususlara uymak
zorundadırlar:
a) İsim ve unvanlar Türkçe olarak tescil ettirilir ve tabelalarında sadece yetki belgesinde
belirtilen isim ve unvanlar yazılır,
b) Bünyesinde olmayan faaliyetler ve fiyatlar konusunda reklam yapılamaz,
c) Tabela veya basılı evraklarında, başka bir unvan veya mevcut unvanlarının yabancı
dildeki karşılıkları kullanılamaz,
ç) Özel kuruluşlar tarafından, Kamu kurum ve kuruluşlarına ait olan isimler, yanlış
algılama ve haksız rekabetin önlenmesi amacıyla, ticari isim olarak kullanılamaz.
Yetki belgesinin iptali
MADDE 17 – Bu Yönetmelik’in, 9, 11, 12, 16, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25 ve 26 ncı
maddelerinde belirtilen hükümlerine aykırı hareket eden ortak sağlık ve güvenlik birimlerinin
yetki belgeleri Genel Müdürlük tarafından iptal edilir.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
321
İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Biriminin
Görevleri, Çalışma Usul ve Esasları

Görevleri
MADDE 18 – İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimleri,
sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturmak üzere işin normal akışını aksatmamak şartıyla
ve verimli bir çalışma ortamının sağlanmasına katkıda bulunmak amacıyla;
a) İşçilerin sağlık gözetimi,
b) Çalışma ortamının gözetimi,
c) Eğitim, danışmanlık ve bilgilendirme,
ç) İlkyardım ve acil müdahale,
d) Kayıt ve istatistik,
görevleri ile benzeri diğer görevleri yerine getirmekle yükümlüdür.
İşçilerin sağlık gözetimi
MADDE 19 – İşçilerin sağlık gözetimi, işçilerin sağlığını korumak ve geliştirmek
amacı ile işçilere verilecek her türlü sağlık hizmetini kapsar.
İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimi, birinci fıkra
kapsamındaki görevlerini yürütürken 32 nci maddede sayılan hususları yerine getirir.
Çalışma ortamının gözetimi
MADDE 20 – Çalışma ortamının gözetimi, işyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak
sağlık ve güvenlik biriminin işyerinde sağlık ve güvenlik tehlikelerine karşı yürüteceği her
türlü önleyici ve düzeltici faaliyeti kapsar.
İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimi, birinci fıkra
kapsamındaki görevlerini yürütürken 37 nci maddede sayılan hususları yerine getirir.
Eğitim, danışmanlık ve bilgilendirme
MADDE 21 – İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimi;
işçilerin iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini ve bilgilendirilmelerini sağlar, iş sağlığı ve
güvenliği ile ilgili her türlü konuda danışmanlık yapar.
İlkyardım ve acil müdahale
MADDE 22 – İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimi;
a) İşyerinde kaza, yangın, doğal afet ve bunun gibi acil müdahale gerektiren durumları
belirler. Acil durum planının hazırlanmasını, ilkyardım ve acil müdahale bakımından yapılması
gerekenleri ve uygulamaları organize eder, yürütür ve ilgili diğer birim, kurum ve kuruluşlarla
işbirliği yapar.
b) İşyerinde, ilkyardımcı olarak görevlendirilecek kişilerin gerekli eğitimleri almasını
sağlayacak organizasyonu yapar.
İşyeri sağlık ve güvenlik birimi, işyerindeki çalışma süresince açık bulundurulur. Bu
süre içerisinde, yeterli sayıda ilkyardımcı görevlendirilir.
İş sağlığı ve güvenliği hizmetinin ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden sağlanması,
işyerlerinde İlkyardım Yönetmeliğine göre yeterli sayıda ilkyardımcı bulundurulması
zorunluluğunu ortadan kaldırmaz.
Kayıt ve istatistik
MADDE 23 – İşçilerin sağlık gözetimine ve çalışma ortamının gözetimine ait bütün
bilgiler, işyeri sağlık ve güvenlik birimi veya ortak sağlık ve güvenlik birimince kayıt altına
alınır ve belgeler 10 yıl süreyle saklanır.
İşçilerin sağlığının çalışma şartlarından etkilenip etkilenmediğinin belirlenmesinde; işe
giriş ve periyodik sağlık kontrolleri, hastalık ve sağlık sorunları ile ilgili yapılan başvuruların
günlük ve aylık kayıtları ile iş kazaları ve meslek hastalıkları, işe devamsızlık, zararlı ve
tehlikeli madde kayıtları kullanılır.
İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimleri, işçilerin sağlık
bilgileri, yaptıkları işler ve çalıştıkları ortamdaki maruziyet bilgileri ile bu maruziyetlerin

322
değerlendirme sonuçlarının, işyerindeki kişisel sağlık dosyalarında, gizlilik ilkesine uyularak
saklanmasını sağlar.
İşveren, işçiler ve temsilcileri ile varsa iş sağlığı ve güvenliği kurulunun, iş sağlığı ve
güvenliği ile ilgili kayıt ve istatistiklere ulaşabilmesini sağlar.
İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimleri, işyerinde
meydana gelen bütün iş kazalarını ve meslek hastalıklarını kaydeder ve bunlarla ilgili rapor
hazırlar, iş kazaları ve meslek hastalıkları ile ilgili kayıt ve takip işlemlerinde Ek-2’de belirtilen
örnek formları kullanır, iş kazaları ve meslek hastalıklarının kayıtlarını değerlendirerek
kaynaklarını belirler ve bunlara yönelik tedbirleri geliştirir.
Yıllık çalışma planı
MADDE 24 – İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimi,
yürütülecek hizmetler ile ilgili olarak yıllık çalışma planı hazırlar ve hazırlanan plan işveren
tarafından onaylanır. Onaylanan plan işyerinde ilan edilir. Bir nüshası işyeri sağlık ve güvenlik
birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimince kayıt altına alınır.
Yıllık değerlendirme raporu
MADDE 25 – İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimi,
işyerindeki sağlık gözetimi ve çalışma ortamının gözetimi ile ilgili çalışmaları kaydeder ve Ek-
3’te belirtilen örneğine uygun yıllık değerlendirme raporu hazırlayarak işverene, iş sağlığı ve
güvenliği kuruluna ve Genel Müdürlüğe gönderir. Genel Müdürlüğe gönderilen yıllık
değerlendirme raporu, yazılı olarak ve elektronik ortamda iletilir. Bu bilgiler, Sağlık Bakanlığı
Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğüne, Genel Müdürlük tarafından elektronik ortamda
bildirilir.
Görevlendirme belgesi ve sözleşme
MADDE 26 – İşveren, işyeri sağlık ve güvenlik biriminde görev alacak ve bu
Yönetmelikte belirtilen niteliklere sahip işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve diğer personelin
görevlerini yerine getirmeleri hususunda bir görevlendirme belgesi düzenler. Bu hizmetlerin
tamamının veya bir kısmının ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden alınması durumunda
taraflarca sözleşme yapılır. Görevlendirme belgesi veya sözleşme üç nüsha düzenlenir.
Düzenlenen nüshalardan biri işverende, biri işyeri sağlık ve güvenlik birimi veya ortak sağlık
ve güvenlik biriminde kalır, diğer nüsha ise Genel Müdürlüğe gönderilir. Sözleşmeler, Ek-4,
Ek-5 ve Ek-6’daki örneklerine uygun olarak düzenlenir.
İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili görevini yerine getirdiği süre içerisinde iş güvenliği
uzmanına başka görev verilemez.
Ek-4, Ek-5 ve Ek-6’ daki sözleşmelerin feshi halinde, bu durum taraflarca üç iş günü
içinde Genel Müdürlüğe bildirilir.
Ortak sağlık ve güvenlik birimlerindeki personel değişiklikleri üç iş günü içinde Ek-8’
deki form doldurularak Genel Müdürlüğe bildirilir.
Mesleki bağımsızlık
MADDE 27 – İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimi
personelinin mesleki bağımsızlığı korunur. İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve
güvenlik birimi personeli, bağımsız çalışma ilkesi uyarınca bu Yönetmelik hükümlerini yerine
getirirken, işveren tarafından görevini yapmaktan alıkonulamaz. İşveren, bu personelin
malzemeler, ürünler, maddeler ve işin yapılışı ile ilgili bilgilere ulaşmasını sağlar.
Gizlilik ilkesi
MADDE 28 – İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimi
personeli, işyerinin teknik ve idari bilgileri ile işçilere ait tıbbi bilgileri gizli tutmakla
yükümlüdür.
İşbirliği ilkesi
MADDE 29 – İşyeri sağlık ve güvenlik birimi veya ortak sağlık ve güvenlik birimi
personeli, görevlerinin yürütümünde ve iş sağlığı ve güvenliği mevzuatında öngörülen
tedbirlerin uygulanmasında, işbirliği ve koordinasyon içinde çalışır.
Ayrıca, işyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimi;
323
a) İşverenle,
b) İşyeri bünyesindeki bütün üretim birimleri veya diğer bölüm çalışanları ile,
c) İşletmede iş sağlığı ve güvenliği işçi temsilcisi ile,
d) Sanayiden sayılan işlerin yapıldığı işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kurulu ile,
işbirliği yapar.
BEŞİNCİ BÖLÜM
İşyeri Hekimlerinin Nitelikleri, Görev, Yetki ve Yükümlülükleri ile
Çalışma Usul ve Esasları

İşyeri hekimlerinin nitelikleri


MADDE 30 – İşyeri hekimi olarak görevlendirilecek hekimler, eğitim kurumları
tarafından düzenlenen işyeri hekimliği eğitim programlarına katılmak ve eğitim sonunda Genel
Müdürlükçe yaptırılacak sınavda başarılı olmak zorundadır.
İşyeri hekimlerinin çalışma süreleri
MADDE 31 – İşyeri hekimleri, bu Yönetmelikte belirtilen görevlerini yerine getirmek
için aşağıda belirtilen sürelerde görev yaparlar:
a) Az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerine; sağlık gözetimi için ayda en az 12 saat, buna
ilave olarak işe giriş ve periyodik muayeneleri ile eğitim için on işçi başına yılda en az 30
dakika,
b) Tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerine; sağlık gözetimi için ayda en az 24 saat, buna
ilave olarak işe giriş ve periyodik muayeneleri ile eğitim için on işçi başına yılda en az 60
dakika,
c) Çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerine; sağlık gözetimi için ayda en az 36 saat, buna
ilave olarak işe giriş ve periyodik muayeneleri ile eğitim için on işçi başına yılda en az 90
dakika.
Az tehlikeli sınıfta yer alan ve 1000’in üzerinde (1000 dahil) işçi çalıştırılan
işyerlerinde tam gün çalışacak bir işyeri hekimi ile birinci fıkrada belirtilen kriterlere uygun
yeteri kadar işyeri hekimi eklenir.
Tehlikeli sınıfta yer alan ve 750’nin üzerinde (750 dahil) işçi çalıştırılan işyerlerinde
tam gün çalışacak bir işyeri hekimi ile birinci fıkrada belirtilen kriterlere uygun yeteri kadar
işyeri hekimi eklenir.
Çok tehlikeli sınıfta yer alan ve 500’ün üzerinde (500 dahil) işçi çalıştırılan işyerlerinde
tam gün çalışacak bir işyeri hekimi ile birinci fıkrada belirtilen kriterlere uygun yeteri kadar
işyeri hekimi eklenir.
İşyeri hekimlerinin görevleri
MADDE 32 – İşyeri hekimleri, iş sağlığı hizmetleri kapsamında aşağıdaki görevleri
yapmakla yükümlüdür:
a) İşle ilişkisi bakımından, gece postaları da dahil olmak üzere işçilerin sağlık
gözetimini yapmak,
b) İşyerlerinde sağlığa zararlı riskleri tanımlamak ve değerlendirmek,
c) Birden fazla madde veya etkene aynı anda maruz kalınması durumunda, ortaya
çıkabilecek sağlık tehlikelerini iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı kapsamında değerlendirmek,
ç) İşçilerin işe girişlerinde sağlık muayenelerini yaparak işe uygun olduklarını belirten
sağlık raporunu hazırlamak,
d) Yapılan işin özelliğine göre, işin devamı süresince işçilerin periyodik sağlık
muayenelerini iş sağlığı ve güvenliği mevzuatında belirtilen aralıklarla yapmak,
e) İşçilerin işe giriş ve periyodik muayenelerini Ek-7’de verilen örneğine uygun olarak
yapmak,
f) 15/6/2004 tarihli ve 25493 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Ağır ve Tehlikeli İşler
Yönetmeliğinde belirtilen ağır ve tehlikeli işlerde çalışan işçilerin işe giriş ve periyodik sağlık
muayenelerini, aynı Yönetmeliğin Ek-2’sinde yer alan Ağır ve Tehlikeli İşlerde Çalışacaklara
Ait İşe Giriş/Periyodik Muayene Formu örneğine göre yapmak,
324
g) Sağlık sorunları nedeniyle işe gelememe ve işyerinde olabilecek sağlık tehlikeleri
arasında bir ilişkinin olup olmadığını tespit etmek,
ğ) Sağlık sorunları nedeniyle üç haftadan daha uzun süreli işten uzaklaşmalarda veya
meslek hastalıkları, iş kazaları nedeniyle ya da sık tekrarlanan işten uzaklaşmalarda işe dönüş
muayenesi yapmak,
h) İşçinin işe girişinde ve iş değişikliğinde, işe uyumunun belirlenmesi amacıyla yapılan
sağlık muayenesi sonucunda düzenlenen raporda, çalıştırılacağı işler ve çalışma şartlarını
belirtmek, rapor sonucunu işveren ve işçiye yazılı olarak bildirmek,
ı) Herhangi bir kaza, hastalık veya periyodik muayene sonrasında eski işinde çalışması
sakıncalı bulunan işçinin, mevcut sağlık durumuna uygun bir işte çalıştırılmasını tavsiye etmek,
i) Özürlü ve eski hükümlülerin işe alınmaları, işyerinde oluşan bir kaza veya hastalık
sonrasında geçici ya da kalıcı iş göremezliği olanların işe başlamaları, uygun işe
yerleştirilmeleri için gerekli sağlık muayenelerini yaparak rapor hazırlamak ve işlerine
uyumlarını sağlamak,
j) Gebe veya emziren kadınları, on sekiz yaşından küçükleri, iki yaşından küçük çocuğu
olan anneleri, meslek hastalığı tanısı veya şüphesi olanları, kronik hastalığı olanları, yaşlıları,
malul ve özürlüleri, alkol, ilaç ve uyuşturucu bağımlılığı olanları, birden fazla iş kazası
geçirmiş olanlar gibi özelliği olan işçileri; yakın takip ve koruma altına almak,
bilgilendirilmelerine özel önem vermek, yapılacak risk değerlendirmesinde özel olarak dikkate
almak,
k) Gerekli laboratuvar tetkiklerini, radyolojik tetkik ve muayeneleri yaptırmak,
l) Bulaşıcı hastalıkların kontrolünü sağlayarak yayılmasını önleme ve aşılama
çalışmaları yapmak, portör muayenelerini yaptırmak,
m) İşyerinin genel hijyen şartlarını sürekli izleyerek ve denetleyerek işyerindeki bütün
birimlerin işçilerin sağlığını koruyup geliştirecek biçimde düzenlenmesi, işçiye sağlıklı bir
ortamda ve yürütülen işin gerektirdiği kaloriyi karşılayacak nitelikte yemek verilmesi, içme
suyu imkanı sağlanması, soyunma odaları, banyo, lavabo ve tuvaletlerin bakımlı ve temiz
olması ve genel temizlik donanımının temin edilmesi ve sürdürülmesi, mevcutsa
yatakhanelerin sağlığa uygunluğunun sağlanması konularında tavsiyelerde bulunmak ve
uygulamaların takibini yapmak,
n) İşyerinde mevcutsa kreş ve çocuk bakım yurdu ile emzirme odalarının sağlık
şartlarını kontrol etmek, sağlık şartlarına uygunluğunun sağlanması için tavsiyelerde bulunmak
ve uygulamaların takibini yapmak,
o) İşin işçiye uygunluğunun sağlanmasını tavsiye etmek,
ö) Meslek hastalığı tanısı veya şüphesi olan ve iş kazası geçiren işçileri izlemek ve
bunların kontrolünü yapmak, meslek hastalıkları tanısında yetkili hastaneler ile işbirliği içinde
çalışmak,
p) İş kazasına uğrayan veya meslek hastalığına yakalanan işçilerin rehabilitasyonu
konusunda işyerindeki ilgili birimlerle işbirliği içinde çalışmak,
r) İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevcut durum, sorunların tespiti, bunların çözümü
için etkin metotların geliştirilmesi, öncelikler ve sonuçların değerlendirilmesi amacıyla belirli
aralıklarla incelemeler yapmak,
s) Çalışma ortamının gözetimi ile ilgili olarak gerektiğinde ölçümler yapılmasını
sağlayarak alınan sonuçların işçilerin sağlığı yönünden değerlendirmesini yapmak,
ş) İşyerinde varsa iş sağlığı ve güvenliği kuruluna katılarak çalışma ortamı ve işçilerin
sağlık gözetimi ile ilgili gerekli açıklamalarda bulunmak, danışmanlık yapmak ve kurulda
alınan kararların uygulanmasını izlemek,
t) Yürütülecek her türlü sağlık gözetim faaliyetleri sonucunda elde edilen verilerin
kullanılması ile ilgili olarak işçileri ve temsilcilerini bilgilendirmek ve onların rızasını almak,
u) İşçileri, işiyle ilgili sağlık tehlikeleri, yapılan sağlık muayenesinin sonuçları ve
bunların değerlendirilmesi konusunda yeterli ve uygun şekilde bilgilendirmek,

325
ü) İşçilerin, zamanlarını etkin ve verimli biçimde değerlendirmeleri amacıyla eğitici,
kültürel ve sportif etkinliklerle zenginleştirilmiş dinlenme imkanı sağlamak için tavsiyelerde
bulunmak,
v) İşyerinde ilkyardım ve acil müdahale hizmetlerinin organizasyonunu yapmak, ilgili
personelin eğitiminin sağlanması çalışmalarını yürütmek,
y) İş ile işçinin uyumunu sağlamak için; iş usullerinin işçilerin fiziksel ve zihinsel
kapasitelerine uyarlanması, işçilerin sağlığının yapılan iş ve işlemler ile çalışma ortamındaki
çeşitli stres faktörlerinden olumsuz yönde etkilenmesi ihtimaline karşı inceleme ve araştırmalar
yapmak,
z) İş kazaları ve meslek hastalıklarının analizine katılmak, meslek hastalığı tanısı veya
şüphesi olanların bulunduğu ortamlarda çalışan işçilerle ilgili inceleme yapmak,
aa) Yeni teçhizatın sağlık açısından değerlendirilmesi ve test edilmesi gibi iş
uygulamalarının iyileştirilmesine yönelik programların geliştirilmesi çalışmalarına katılmak,
bb) Yıllık çalışma planını, varsa iş güvenliği uzmanı ile işbirliği yaparak hazırlamak,
cc) İşyerindeki sağlık gözetimi ile ilgili çalışmaları kaydetmek ve Ek-3’te belirtilen
örneğine uygun yıllık değerlendirme raporunu, varsa iş güvenliği uzmanı ile işbirliği yaparak
hazırlamak,
çç) İş sağlığı, hijyen ve ergonomi alanlarında bilgi ve eğitimin verilmesi için ilgili
taraflarla işbirliği yapmak,
dd) İş sağlığı, hijyen ve ergonomi ile kişisel koruyucu donanımlar ve toplu koruma
yöntemleri konularında tavsiyelerde bulunmak,
ee) İşyeri yöneticilerine, iş sağlığı ve güvenliği kurulu üyelerine, işçilere ve
temsilcilerine genel sağlık konularında eğitim vermek ve bu eğitimlerin sürekliliğini sağlamak,
ff) İşçilere, bağımlılık yapan maddelerin, özellikle tütün ve tütün mamullerinin,
kullanılmasının zararları konularında eğitim vermek,
gg) Yukarıda belirtilen görevleri ile ilgili gerekli kayıtların tutulmasını sağlamak.
İşyeri hekimlerinin yetkileri
MADDE 33 – İşyeri hekimleri;
a) Bağımsız çalışma ilkesi uyarınca bu Yönetmelik hükümlerini yerine getirirken,
işveren tarafından hiçbir şekilde engellenemez, görevini yapmaktan alıkonulamaz,
b) Çalışmalarını tam bir mesleki bağımsızlık içinde ve tıbbi deontoloji kurallarına
uygun biçimde yürütür,
c) İşyerinde çalışanların hayatı ile ilgili yakın tehlike oluşturan bir husus tespit
ettiğinde, işin geçici olarak durdurulması için derhal üst yönetimi bilgilendirir,
ç) Sağlık durumu bakımından yaptığı işle uyumsuz olduğu belirlenen işçilerin, işyerinde
uygun bir işte görevlendirilmesini tavsiye eder,
d) Üretim teknolojilerinin planlanmasında iş sağlığı ile ilgili tavsiyelerde bulunur,
e) Görevi gereği işyerinin bütün bölümlerinde iş sağlığı konusunda inceleme, araştırma
yapar ve çalışanlarla görüşür,
f) Gerektiğinde konu ile ilgili kurum veya kuruluşlar ile işbirliği yapar.
İşyeri hekimlerinin yükümlülükleri
MADDE 34 – İşyeri hekimleri, bu Yönetmelikte belirtilen görevlerini yaparken, işin
normal akışını mümkün olduğu kadar aksatmamak ve verimli bir çalışma ortamının
sağlanmasına katkıda bulunmak, işverenin ve işyerinin meslek sırları, ekonomik ve ticari
durumları hakkındaki bilgiler ile çalışanın kişisel sağlık dosyasındaki bilgileri gizli tutmakla
yükümlüdürler.

ALTINCI BÖLÜM
İş Güvenliği Uzmanlarının Nitelikleri, Görev, Yetki ve Yükümlülükleri ile
Çalışma Usul ve Esasları

İş güvenliği uzmanlarının nitelikleri


326
MADDE 35 – İş güvenliği uzmanı olarak görevlendirilecek mühendis veya teknik
elemanlar, eğitim kurumları tarafından düzenlenen iş güvenliği uzmanlığı eğitim programlarına
katılmak ve eğitim sonunda Genel Müdürlükçe yaptırılacak sınavda başarılı olmak zorundadır.
İş güvenliği uzmanlarının çalışma süreleri
MADDE 36 – İş güvenliği uzmanlarından;
a) (A) sınıfı belgeye sahip olanlar bütün tehlike sınıflarında yer alan işyerlerinde,
b) (B) sınıfı belgeye sahip olanlar tehlikeli ve az tehlikeli sınıflarda yer alan
işyerlerinde,
c) (C) sınıfı belgeye sahip olanlar az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde,
görev yaparlar.
İşyerinde birden fazla iş güvenliği uzmanının görevlendirilmesi halinde, en az bir iş
güvenliği uzmanında birinci fıkrada belirtilen şartlar aranır.
İş güvenliği uzmanları, bu Yönetmelikte belirtilen görevlerini yerine getirmek için
aşağıda belirtilen sürelerde görev yaparlar:
a) Az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerine; ayda en az 12 saat, buna ilave olarak da işçi
başına ayda en az 5 dakika,
b) Tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerine; ayda en az 24 saat, buna ilave olarak da işçi
başına ayda en az 5 dakika,
c) Çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerine; ayda en az 36 saat, buna ilave olarak da işçi
başına ayda en az 10 dakika.
Az tehlikeli sınıfta yer alan ve 1000’in üzerinde (1000 dahil) işçi çalıştırılan işyerlerinde
tam gün çalışacak bir iş güvenliği uzmanı ile üçüncü fıkrada belirtilen kriterlere uygun yeteri
kadar iş güvenliği uzmanı eklenir.
Tehlikeli sınıfta yer alan ve 750’nin üzerinde (750 dahil) işçi çalıştırılan işyerlerinde
tam gün çalışacak bir iş güvenliği uzmanı ile üçüncü fıkrada belirtilen kriterlere uygun yeteri
kadar iş güvenliği uzmanı eklenir.
Çok tehlikeli sınıfta yer alan ve 500’ün üzerinde (500 dahil) işçi çalıştırılan işyerlerinde
tam gün çalışacak bir iş güvenliği uzmanı ile üçüncü fıkrada belirtilen kriterlere uygun yeteri
kadar iş güvenliği uzmanı eklenir.

327
İş güvenliği uzmanlarının görevleri
MADDE 37 – İş güvenliği uzmanları, aşağıda belirtilen görevleri yerine getirmekle
yükümlüdür:
a) İşyerinde, gece postaları da dahil olmak üzere çalışma ortamının gözetimini yapmak,
b) İşyerinde yapılan çalışmaların, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına ve genel iş
güvenliği kurallarına uygun olarak sürdürülmesini sağlamak için işverene tavsiyelerde
bulunmak,
c) İşyerindeki tehlikelerin belirlenmesi, risk analizinin ve risk değerlendirmesinin
yapılması, tehlikelerin kaynağında yok edilmesine yönelik tedbirlere öncelik verilerek ortadan
kaldırılması ve risklerin kontrol (Ş.Abacı) altına alınması için işçilerin veya temsilcilerinin
görüşlerini de alarak gerekli çalışmaları planlamak, ölçüm, analiz ve kontrollerin yapılmasını
sağlamak, alınacak sağlık ve güvenlik önlemleri konusunda işverene önerilerde bulunmak ve
uygulamaların takibini yapmak,
ç) İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden yapılması gereken periyodik bakım,
kontrol ve ölçümleri planlamak ve uygulamaların takibini yapmak,
d) İşyerinde kaza, yangın, doğal afetler gibi acil müdahale gerektiren durumlar için acil
durum planının hazırlanmasını sağlamak ve uygulamaların takibini yapmak,
e) Yangın veya patlamaların önlenmesi için gerekli çalışmaları planlamak ve
uygulamaların takibini yapmak, yangın veya patlama durumunda alınacak tedbirleri
belirlemek,
f) İş sağlığı ve güvenliği kuruluna katılarak çalışma ortamının gözetimi ile ilgili gerekli
açıklamalarda bulunmak, danışmanlık yapmak ve kurulda alınan kararların uygulanmasını
izlemek,
g) İşyeri hekimi ile işbirliği yaparak işyerinde meydana gelebilecek iş kazaları ve
meslek hastalıkları ile ilgili değerlendirme yapmak, gerekli önleyici faaliyet planlarını
hazırlamak ve uygulamaların takibini yapmak,
ğ) İşyerinde meydana gelen iş kazası, meslek hastalığı veya herhangi bir tehlikeli olayın
tekrarlanmaması için inceleme ve araştırma yaparak düzeltici faaliyet planlarını yapmak ve
uygulamaları takip etmek,
h) İşyerlerinin tasarımı, makine ve diğer teçhizatın durumu, bakımı, seçimi ve çalışma
sırasında kullanılan maddeler de dahil olmak üzere işin planlanması ve organizasyonu
konusunda tavsiyede bulunmak,
ı) İşyerinde yeni bir bölüm veya sistem kurulacağı ya da yeni makine, tezgah ve cihaz
alınacağı durumlarda inceleme ve araştırma yaparak sağlık ve güvenlik yönünden uygun seçim
yapılması için işverene tavsiyelerde bulunmak,
i) Kişisel koruyucu donanımların seçimi, temini, kullanımı, bakımı, muhafazası ve test
edilmesi konularında işverene tavsiyelerde bulunmak,
j) İş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini ilgili Yönetmelik hükümlerine uygun olarak
planlamak ve uygulamak,
k) Yıllık çalışma planını işyeri hekimi ile işbirliği yaparak hazırlamak,
l) İşyerindeki çalışma ortamının gözetimi ile ilgili çalışmaları kaydetmek ve Ek-3’te
belirtilen örneğine uygun yıllık değerlendirme raporunu işyeri hekimi ile işbirliği yaparak
hazırlamak,
m) Birden fazla madde veya etkenin aynı anda işyerinde bulunmasından dolayı ortaya
çıkabilecek tehlikeleri iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı doğrultusunda değerlendirmek,
n) Yukarıda belirtilen görevleri ile ilgili gerekli kayıtların tutulmasını sağlamak.
İş güvenliği uzmanlarının yetkileri
MADDE 38 – İş güvenliği uzmanları;
a) Bağımsız çalışma ilkesi uyarınca bu Yönetmelik hükümlerini yerine getirirken,
işveren tarafından hiçbir şekilde engellenemez, görevini yapmaktan alıkonulamaz,
b) İşyerinde çalışanların hayatı ile ilgili yakın tehlike oluşturan bir husus tespit
ettiğinde, işin geçici olarak durdurulması için derhal üst yönetimi bilgilendirir,
328
c) Üretim planlamalarında karar alma sürecine katılır,
ç) Görevi gereği işyerinin bütün bölümlerinde iş sağlığı ve güvenliği konusunda
inceleme, araştırma yapar ve çalışanlarla görüşür,
d) Gerektiğinde konu ile ilgili kurum veya kuruluşlar ile işbirliği yapar.
İş güvenliği uzmanlarının yükümlülükleri
MADDE 39 – İş güvenliği uzmanları, bu Yönetmelikte belirtilen görevlerini yaparken,
işin normal akışını mümkün olduğu kadar aksatmamak ve verimli bir çalışma ortamının
sağlanmasına katkıda bulunmak, işverenin ve işyerinin meslek sırları, ekonomik ve ticari
durumları ile ilgili bilgileri gizli tutmakla yükümlüdürler.

329
YEDİNCİ BÖLÜM
İşyeri Hekimleri ve İş Güvenliği Uzmanlarının Eğitimleri ve Sınavları

Eğitimlerin düzenlenmesi
MADDE 40 – İşyeri hekimleri ve iş güvenliği uzmanlarının eğitimleri, kuruluş
kanunlarında işyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı eğitimlerini verme yetkisi bulunan
kurum ve kuruluşlar, üniversiteler ve Genel Müdürlükçe yetkilendirilen kamu kurum ve
kuruluşları, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları veya özel hukuk tüzel kişileri
tarafından düzenlenir.
Eğitim kurumlarının başvuru işlemleri
MADDE 41 – Eğitim kurumları, Genel Müdürlüğe aşağıdaki bilgi ve belgeleri içeren
bir yazı ile başvururlar:
a) Eğitim kurumlarının unvanını, sahibini veya sahiplerini, faaliyet göstereceği adresi ve
iletişim bilgilerini belirten ve yetki belgesi talep eden başvuru yazısı,
b) Ticari şirketler için Ticaret Sicil Gazetesinin tasdikli örneği,
c) Vakıf veya dernekler için senet veya tüzüklerinin tasdikli örneği,
ç) Faaliyet gösterilecek yer kiralık ise en az beş yıl süreli kira sözleşmesinin tasdikli
örneği,
d) Faaliyet gösterilecek yer, eğitim kurumuna veya kurucularından birine ait ise tapu
senedinin tasdikli örneği,
e) Faaliyet gösterilecek yerin intifa hakkına sahip ise ilgili tapu sicil müdürlüğünden
alınacak belge,
f) Faaliyet gösterilecek yerin bütün bölümlerini ihtiva eden 1/200 ölçekli plan,
g) Tapu kütüğünde mesken olarak kayıtlı bir ana gayrimenkulün bağımsız bölümlerinde
eğitim kurumlarının faaliyet gösterebileceğine dair kat malikleri kurulunun oybirliğiyle aldığı
kararın tasdikli örneği,
ğ) İlgili mevzuata göre, yangına karşı gerekli tedbirlerin alındığına dair yetkili merciler
tarafından verilen belge.
Üniversiteler, eğitim ve araştırma hastaneleri ile kamu kurum ve kuruluşları için,
yalnızca birinci fıkranın (a), (f) ve (ğ) bentlerinde belirtilen belgeler istenir.
Birinci fıkra uyarınca, eğitim kurumlarından istenen belgelerin aslı ile birlikte bir
örneğinin getirilmesi halinde, Genel Müdürlükçe tasdiki yapılır.
Eğitim kurumlarının yetkilendirilmesi
MADDE 42 – Eğitim kurumları tarafından hazırlanan başvuru dosyası Genel
Müdürlük tarafından incelenerek eksiklikleri var ise, ilgililere yazılı olarak bildirilir. 40 ıncı
maddede belirtilen eğitim kurumlarına, inceleme sonucunda uygun görülmesi durumunda,
başvuru yazısında belirtilen adrese münhasıran, Genel Müdürlük tarafından EK-10’da örneği
belirtilen işyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı eğitim kurumu yetki belgesi düzenlenir.
Başka bir adreste şube açıldığı takdirde, aynı usul ve esaslar dahilinde, Yönetmelikte belirtilen
şartların yerine getirilmesi kaydıyla şube için de yetki belgesi düzenlenir. Bu belgelerin, eğitim
kurumları tarafından üç yılda bir Genel Müdürlüğe vize ettirilmesi zorunludur.
Eğitim kurumları, işyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı eğitim kurumu yetki
belgesini almadıkça eğitim için katılımcı kaydı yapamaz ve eğitime başlayamazlar.
Eğitim hizmetinin devredilememesi
MADDE 43 – Eğitim kurumları, eğitim hizmetlerinin tamamının veya bir kısmının
yerine getirilmesini başka bir eğitim kurumuna devredemezler.
Genel Müdürlüğün görevleri
MADDE 44 – Genel Müdürlüğün, eğitim kurumlarının vereceği eğitim hizmetleri ile
ilgili görevleri şunlardır:
a) Eğitim kurumu olarak yetkilendirilmek için yapılan başvuruları incelemek,

330
b) Eğitim kurumunun eğitim faaliyetlerini izlemek ve değerlendirmek, değerlendirme
sonucunun 43, 45, 46, 47, 48 ve 49 uncu maddelere aykırı olduğunun belirlenmesi durumunda
yetkilendirmeyi iptal etmek,
c) İşyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı sınavlarını, Öğrenci Seçme ve Yerleştirme
Merkezi’ne veya Milli Eğitim Bakanlığı’na yaptırmak,
ç) Sınavlarda başarılı olanlara işyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı belgelerini
düzenlemek,
d) Eğitim kurumlarına ait kayıtları tutmak.

331
Eğitim mekanlarının nitelikleri
MADDE 45 – Eğitimler, katılımcıların tamamının birbirlerini görebileceği şekilde
düzenlendiği, orta kısımda uygulamaların yapılabilmesine imkan veren yeterli bir alanın
bulunduğu ve kişi başına en az 10 metreküp hava hacmine sahip olan mekanlarda verilir.
Eğitimlerin en fazla 25’er kişilik gruplara verilmesi esastır. Eğitim kurumlarında, yönetici
odası, eğitici odası, dinlenme odası ile yeterli sayıda lavabo ve tuvaletin bulunması zorunludur.
Tuvalet ve lavabolar, erkek ve kadınlar için ayrı ayrı olacaktır. Eğitim mekanlarında, uygun
termal konfor şartları ve yeterli aydınlatma sağlanacaktır.
Eğitimde kullanılacak araç ve gereçler, günün teknolojisine uygun olmalıdır.
Eğitim konuları
MADDE 46 – Eğitim konularının içeriği, ulusal ve uluslararası standartlar
doğrultusunda, 51 inci maddede belirtilen işyeri hekimliği eğitim ve sınav komisyonu ile 54
üncü maddede belirtilen iş güvenliği uzmanlığı eğitim ve sınav komisyonu tarafından
belirlenir.
Eğitim kurumlarında uygulanacak olan ve dönem planlarına uygun olarak hazırlanan
günlük programlar, Genel Müdürlüğün onayından sonra uygulanır. Onaylanmamış programlar
ile eğitim verilemez.
Teorik ve uygulamalı dersler haftanın günlerine dengeli olarak dağıtılır.
Eğiticilerin nitelikleri
MADDE 47 – İşyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı eğitimi, aşağıda nitelikleri
belirtilen eğiticiler tarafından verilir:
a) Pedagojik formasyona veya eğiticilerin eğitimi belgesine sahip, en az beş yıl iş
sağlığı ve güvenliği alanında görev yaptığını belgeleyen işyeri hekimleri,
b) Pedagojik formasyona veya eğiticilerin eğitimi belgesine sahip, en az üç yıl (A) sınıfı
iş güvenliği uzmanlığı belgesi ile iş sağlığı ve güvenliği alanında görev yaptığını belgeleyen
(A) sınıfı iş güvenliği uzmanları,
c) Üniversitelerde tıp, sağlık, mühendislik, hukuk ve iş sağlığı ve güvenliği alanlarında
ders verenler,
ç) İş sağlığı ve güvenliği alanında en az üç yıl teftiş yapmış iş müfettişleri,
d) Pedagojik formasyona veya eğiticilerin eğitimi belgesine sahip, Genel Müdürlük ve
bağlı birimlerinde en az beş yıl görev yapmış iş sağlığı ve güvenliği uzmanları,
e) Pedagojik formasyona veya eğiticilerin eğitimi belgesine sahip, Genel Müdürlük ve
bağlı birimlerinde en az beş yıl görev yapmış iş sağlığı bilim uzmanı, iş sağlığı bilim doktoru,
iş sağlığı ve güvenliği bilim doktoru ile lisans eğitimine sahip sağlık veya teknik hizmetler
sınıfındaki kadrolarda yer alan ve en az on yıl görev yapmış personel.
Birinci fıkrada nitelikleri belirtilen kişilerin başvurması halinde, Genel Müdürlük
tarafından bu kişilere Ek-11’de örneği belirtilen işyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı
eğitici belgesi verilir.
Eğiticilerin uygunluğu
MADDE 48 – Eğitim kurumları, eğitim verilecek konulara uygun eğiticileri
görevlendirmek ve bunları Genel Müdürlüğe bildirmek zorundadır.
Eğitimde düzenlenecek belgeler
MADDE 49 – Düzenlenecek her eğitim öncesinde, eğitim kurumları tarafından, eğitime
katılacakların listesi Genel Müdürlüğe gönderilir. Yapılan eğitimler sonucunda, eğitime
katılanlara, eğitim kurumları tarafından eğitim katılım belgesi düzenlenir.
Yeterlilik
MADDE 50 – Eğitime katılanlar, teorik eğitimin yüzde 90’ına, uygulamalı eğitimin
tamamına devam etmek zorundadırlar. Eğitim sonunda, eğitime katılanların başarılı sayılmaları
için, Genel Müdürlükçe yaptırılacak sınavdan 100 tam puan üzerinden en az 70 puan almış
olmaları şartı aranır.
İşyeri hekimlerinin eğitimi

332
MADDE 51 – Eğitim programları teorik ve uygulamalı olmak üzere iki bölümden
oluşur. Eğitimin süresi, 180 saat teorik ve 40 saat uygulama olmak üzere toplam 220 saatten az
olamaz. Teorik eğitimin en fazla üçte ikisi uzaktan eğitim yöntemi kullanılarak da verilebilir.
Uygulamalı eğitimler ise işyeri hekimi bulunan bir işyerinde yapılır. İşyeri hekimliği eğitim
programlarının sonunda Genel Müdürlükçe sınav yaptırılır.
İşyeri hekimliği sınavında başarılı olamayanlar, sınava girdikleri tarihten itibaren bir yıl
içinde bir kez daha sınava girme hakkına sahiptirler. Ancak, bu hakkını kullanmayan veya iki
sınavda da başarılı olamayan adaylar yeniden eğitim programına katılmak zorundadırlar.
İşyeri hekimleri, işyeri hekimliği belgelerini aldıkları tarihten itibaren yedi yıllık
aralıklarla eğitim kurumları tarafından düzenlenecek bilgi yenileme eğitimine katılmak
zorundadırlar. Bu eğitimin süresi 24 saatten az olamaz.
Bilgi yenileme eğitimine katılmayan işyeri hekimlerinin, işyeri hekimliği belgeleri
geçersiz sayılır ve bilgi yenileme eğitimine katılıncaya kadar bu Yönetmelik kapsamındaki
görev ve yetkilerini kullanamazlar.
İşyeri hekimliği eğitim ve sınav komisyonu
MADDE 52 – İşyeri hekimliği eğitim programları ile bilgi yenileme eğitim
programlarının hazırlanması, uygulanması ve işyeri hekimliği eğitim programlarının sonunda
sınavların yapılması ile ilgili usul ve esaslar, işyeri hekimliği eğitim ve sınav komisyonu
tarafından belirlenir.
Komisyon; İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürünün başkanlığında, Genel
Müdürlükten bir hekim, İş Teftiş Kurulu Başkanlığından iş sağlığı ve güvenliği alanında
görevli bir iş müfettişi, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi’nden bir
eğitim uzmanı, Sağlık Bakanlığı, Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı ve Türk Tabipleri
Birliğinden birer hekim temsilci ile Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı tarafından
görevlendirilecek iş sağlığı konusunda çalışmaları olan bir hekim öğretim üyesinden oluşur.
Komisyon, her yıl Kasım ayında yapacağı olağan toplantısında bir sonraki yılın çalışma
programını belirler. Genel Müdürlük, gerektiğinde komisyonu olağanüstü toplantıya
çağırabilir. Toplantıların gündemi üyelere toplantı tarihinden en az 15 gün önce bildirilir.
Komisyonun sekreterya işleri Genel Müdürlük tarafından yürütülür.
Komisyon, kararlarını salt çoğunlukla alır. Eşitlik halinde Başkanın oyu kararı belirler.
Komisyon kararı, karar defterine yazılır ve üyeler tarafından imzalanır.
İşyeri hekimliği belgesi
MADDE 53 – İşyeri hekimliği belgesi;
a) İş sağlığı ve güvenliği alanında en az üç yıl teftiş yapmış olan hekim iş müfettişi veya
üniversitelerden iş sağlığı bilim uzmanlığı ve/veya bilim doktorası almış veya iş ve meslek
hastalıkları ya da işyeri hekimliği yan dal uzmanlığı almış olan hekimler ile Genel Müdürlük ve
bağlı birimlerde iş sağlığı alanında fiilen en az yedi yıl çalışmış hekimlere istekleri halinde,
b) İşyeri hekimliği eğitim programlarına katılan ve eğitim sonunda Genel Müdürlükçe
yaptırılan sınavda başarılı olan hekimlere,
Ek-12’de belirtilen örneğe uygun olarak Genel Müdürlükçe verilir.
İş güvenliği uzmanlarının eğitimi
MADDE 54 – Eğitim programları teorik ve uygulamalı olmak üzere iki bölümden
oluşur. Eğitimin süresi, her iş güvenliği uzmanlığı sınıfı için 180 saat teorik ve 40 saat
uygulama olmak üzere toplam 220 saatten az olamaz. Teorik eğitimin en fazla üçte ikisi
uzaktan eğitim yöntemi kullanılarak da verilebilir. Uygulamalı eğitimler ise iş güvenliği
uzmanı bulunan bir işyerinde yapılır. İş güvenliği uzmanlığı eğitim programlarının sonunda
Genel Müdürlükçe sınav yaptırılır.
İş güvenliği uzmanlığı sınavında başarılı olamayanlar sınava girdikleri tarihten itibaren
bir yıl içinde bir kez daha sınava girme hakkına sahiptirler. Ancak, bu hakkını kullanmayan
veya iki sınavda da başarılı olamayan adaylar yeniden eğitim programına katılmak
zorundadırlar.

333
İş güvenliği uzmanları, iş güvenliği uzmanlığı belgelerini aldıkları tarihten itibaren yedi
yıllık aralıklarla eğitim kurumları tarafından düzenlenecek bilgi yenileme eğitimine katılmak
zorundadırlar. Bu eğitimin süresi 24 saatten az olamaz.
Bilgi yenileme eğitimine katılmayan iş güvenliği uzmanlarının, iş güvenliği uzmanlığı
belgeleri geçersiz sayılır ve bilgi yenileme eğitimine katılıncaya kadar bu Yönetmelik
kapsamındaki görev ve yetkilerini kullanamazlar.
İş güvenliği uzmanlığı eğitim ve sınav komisyonu
MADDE 55 – İş güvenliği uzmanlığı eğitim programları ile bilgi yenileme eğitim
programlarının hazırlanması, uygulanması ve iş güvenliği uzmanlığı eğitim programlarının
sonunda sınavların yapılması ile ilgili usul ve esaslar, iş güvenliği uzmanlığı eğitim ve sınav
komisyonu tarafından belirlenir.
Komisyon; İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürünün başkanlığında, Genel
Müdürlükten bir iş sağlığı ve güvenliği uzmanı, İş Teftiş Kurulu Başkanlığından iş sağlığı ve
güvenliği alanında görevli bir iş müfettişi, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma
Merkezi’nden bir eğitim uzmanı, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğinden bir mühendis
temsilci ve Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı tarafından görevlendirilecek iş güvenliği
konusunda çalışmaları olan bir öğretim üyesinden oluşur.
Komisyon, her yıl Kasım ayında yapacağı olağan toplantısında bir sonraki yılın çalışma
programını belirler. Genel Müdürlük gerektiğinde Komisyonu olağanüstü toplantıya çağırabilir.
Toplantıların gündemi üyelere toplantı tarihinden en az 15 gün önce bildirilir. Komisyonun
sekreterya işleri Genel Müdürlük tarafından yürütülür.
Komisyon, kararlarını salt çoğunlukla alır. Eşitlik halinde Başkanın oyu kararı belirler.
Komisyon kararı, karar defterine yazılır ve üyeler tarafından imzalanır.
İş güvenliği uzmanlığı belgesi
MADDE 56 – İş güvenliği uzmanlığı belgesinin sınıfları aşağıda belirtilmiştir:
a) (A) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesi;
1) İş sağlığı ve güvenliği alanında en az üç yıl teftiş yapmış iş müfettişlerine istekleri
halinde,
2) Genel Müdürlük ve bağlı birimlerinde iş sağlığı ve güvenliği alanında en az sekiz yıl
görev yapmış iş sağlığı ve güvenliği uzmanlarına istekleri halinde,
3) (B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesiyle en az beş yıl fiilen görev yaptığını iş
güvenliği uzmanlığı sözleşmesi ile belgeleyerek eğitim kurumları tarafından düzenlenen iş
güvenliği uzmanlığı eğitim programlarına katılanlardan Genel Müdürlükçe yaptırılan (A) sınıfı
iş güvenliği uzmanlığı sınavında başarılı olan mühendis veya teknik elemanlara,
Ek-13’de belirtilen örneğine uygun olarak Genel Müdürlükçe verilir.
b) (B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesi;
1) Genel Müdürlük ve bağlı birimlerinde iş sağlığı ve güvenliği alanında en az üç yıl
görev yapmış iş sağlığı ve güvenliği uzmanlarına istekleri halinde,
2) İş sağlığı ve güvenliği alanında doktora yapmış olan mühendis veya teknik
elemanlardan (B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı eğitim programının pratik bölümünü
tamamlayanlara istekleri halinde,
3) Genel Müdürlük ve bağlı birimlerinde iş sağlığı ve güvenliği alanında en az beş yıl
görev yapmış mühendis veya teknik elemanlardan Genel Müdürlükçe yaptırılan (B) sınıfı iş
güvenliği uzmanlığı sınavında başarılı olanlara,
4) (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesiyle en az iki yıl fiilen görev yaptığını iş
güvenliği uzmanlığı sözleşmesi ile belgeleyerek eğitim kurumları tarafından düzenlenen iş
güvenliği uzmanlığı eğitim programlarına katılanlardan Genel Müdürlükçe yaptırılan (B) sınıfı
iş güvenliği uzmanlığı sınavında başarılı olan mühendis veya teknik elemanlara,
Ek-13’de belirtilen örneğine uygun olarak Genel Müdürlükçe verilir.
c) (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesi;

334
1) Eğitim kurumları tarafından düzenlenen (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı eğitim
programlarına katıldıklarını belgeleyen ve Genel Müdürlükçe yaptırılan (C) sınıfı iş güvenliği
uzmanlığı sınavında başarılı olan mühendis veya teknik elemanlara,
2) İş sağlığı ve güvenliği alanında yüksek lisans yapmış olan mühendis veya teknik
elemanlardan (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı eğitim programının pratik bölümünü
tamamlayanlara istekleri halinde,
Ek-13’de belirtilen örneğine uygun olarak Genel Müdürlükçe verilir.

SEKİZİNCİ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler

Tehlike sınıfı belirleme komisyonu


MADDE 57 – İşyerlerinin, iş sağlığı ve güvenliği açısından hangi tehlike sınıfına
gireceği, Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığının iş kazaları ve meslek hastalıkları istatistikleri
de göz önünde bulundurularak; İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürünün başkanlığında,
Sağlık Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı, İş Teftiş
Kurulu Başkanlığı, en çok üyeye sahip işçi ve işveren sendikaları konfederasyonları ile Türk
Tabipleri Birliği ve Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğinden birer temsilcinin oluşturduğu
komisyonun görüşleri doğrultusunda Bakanlıkça çıkarılacak Tebliğ ile belirlenir.
Komisyon, her yıl Aralık ayında olağan olarak toplanır. Genel Müdürlük, gerektiğinde
komisyonu olağanüstü toplantıya çağırabilir. Toplantının gündemi, üyelere toplantı tarihinden
en az 15 gün önce bildirilir. Komisyonun sekreterya işleri Genel Müdürlük tarafından
yürütülür.
Komisyon kararları salt çoğunlukla alınır. Oyların eşitliği halinde ise Başkanın
kullandığı oy yönünde çoğunluk sağlanmış sayılır. Komisyon kararı, karar defterine yazılır ve
üyeler tarafından imzalanır.

335
Yürürlükten kaldırılan yönetmelikler
MADDE 58 – 16/12/2003 tarihli ve 25318 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İşyeri
Sağlık Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında
Yönetmelik ile 20/1/2004 tarihli ve 25352 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İş Güvenliği ile
Görevli Mühendis veya Teknik Elemanların Görev, Yetki ve Sorumlulukları ile Çalışma Usul
ve Esasları Hakkında Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır.
GEÇİCİ MADDE 1 – Bu Yönetmeliğin yayımı tarihinden önce, Bakanlıkça verilen
işyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı sertifikaları ile 16/12/2003 tarihinden önce
düzenlenen işyeri hekimliği sertifikaları geçerlidir.
Yürürlük
MADDE 59 – Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 60 – Bu Yönetmelik hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı
yürütür.

336
EK-1
İŞYERİ SAĞLIK VE GÜVENLİK BİRİMİ İLE ORTAK SAĞLIK VE GÜVENLİK
BİRİMİ ASGARİ MALZEME LİSTESİ

A) Tıbbi Malzemeler:
1. Sfingomanometre
2. Stetoskop
3. Oftalmoskop
4. Otoskop
5. Abeslang
6. Kulak küreti
7. Beden derecesi
8. Cerrahi dikiş seti
9. Pansuman malzemesi
10. Enjeksiyon malzemesi
11. Tartı
12. Muayene masası
13. Paravan
14. İlaç dolabı
15. Tıbbi malzeme dolabı
16. Sedye
17. Oksijen tüpü
18. Buzdolabı
19. Hasta sandalyesi
B) Büro malzemeleri:
1. Bilgisayar
2. Projeksiyon cihazı
3. Yazı tahtası
4. Yazı masası ve koltuk
5. Kırtasiye malzemesi
6. Dosya dolabı
C) Taşıt:
Ağır ve tehlikeli işlerin yapıldığı ve devamlı olarak en az 50 işçinin çalıştırıldığı işyerlerinde,
hastalanan veya kaza geçiren işçilerin işyerine en yakın sağlık kuruluşuna taşınmaları için
uygun bir taşıt işyerinde hazır bulundurulur.

337
EK-2
İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI BİLDİRİM FORMU

Düzenlenme tarihi...........................
1
İşyerinin

Unvanı :

SGK/Bölge Müdürlüğü Sicil No :


Adresi :
Tel No. ve E-mail :

İşçi Sayısı : Erkek Kadın Genç Çocuk Özürlü

Toplam
2

Kaza Tarihi : ................. Kaza Gününde İşbaşı Saati : ...............


Kazanın olduğu saat : ................

Kazanın Meydana Geldiği Bölüm :

Kazada Yaralanan Uzuv ve


Yaralanma Şekli :
3

İşçinin 1. derece yakınının Adı ve Soyadı :


Açık adresi :
4

Meslek Hastalığı Tanısı veya


Şüphesi Tarihi :
Meslek Hastalığı Tanısı veya
Şüphesi İle Sevk Edilenin Çalıştığı Bölüm / İş :
Meslek Hastalığı Tanısı veya
Şüphesinin Türü :
Meslek Hastalığının Tespit Edilme Şekli:
Periyodik Üst Kurum Meslek Hast. Diğer
Muayene ile Sevki ile Hastanesinde
5

Adı ve Soyadı : Cinsiyeti : E: K:

T.C. Kimlik No. :


Sigorta Sicil No :
Doğum Tarihi :
İşe Giriş Tarihi :
Esas İşi (Mesleği) :

Medeni Hali : Evli Bekar Dul


Öğrenim Durumu :
İlköğretim Ort.Öğr. Ön Lisans . Lisans Y. Lisans

Doktora

338
Kazazede veya Kazazedelerin / Meslek Hastalığı Tanısı veya Şüphesi İle Hastaneye Sevk edilenin
6 Kaza Anında Yaptığı İş :

Ağır Uzuv Hafif


Kaza sonucu ölü ve yaralı sayısı : Ölü Yaralı Kaybı Yaralı

Kaza sonucu yaralanan işçilerden 3 günden fazla veya


istirahat alanların sayısı :1 Gün 2 Gün 3 Gün açık istirahat

Kazayı Gören : Var Yok

Şahitlerin Adı-Soyadı :
Şahitlerin İmzası :
Şahitlerin Adresi :

339
Kazanın Sebebi ve Oluş Şekli (Açıklayınız) : 7
İşveren veya
Vekilinin
Adı ve Soyadı
İmzası

Not: 1- İşverenler işyerinde meydana gelen iş kazasını ve tespit edilecek meslek hastalığını
en geç iki iş günü içinde yazı ile ilgili Bölge Müdürlüğüne bildirmek zorundadır. (4857 sayılı İş
Kanunu Md. 77) Bu bildirimi zamanında yapmayan işverenlere aynı kanunun 105.Maddesi
uyarınca idari para cezası uygulanır.
2- 1, 3, 5 ve 7. bölümler hem kaza, hem de meslek hastalığı bildirimi durumunda,
2 ve 6. bölümler sadece kaza bildirimi durumunda,
4. bölüm ise sadece meslek hastalığı bildirimi durumunda,
doldurulacaktır. (Formun ön yüzü yetmediği takdirde arka yüzü kullanılabilir.)

340
EK-3
İŞYERİ SAĞLIK VE GÜVENLİK BİRİMİ İLE ORTAK SAĞLIK VE GÜVENLİK
BİRİMİ YILLIK DEĞERLENDİRME RAPORU

İşyerinin :
Unvanı:
SGK/Bölge Müdürlüğü Sicil No.:
Adresi:
Tel ve Faks No.:
E - posta:
İşkolu:
İşçi sayısı : Erkek: Kadın: Genç: Çocuk: Toplam:

Yapılan çalışmalar :
a) Risk değerlendirmesi :
b) Ortam ölçümleri :
c) İşe giriş muayeneleri :
ç) Periyodik muayeneler :
d) Radyolojik analizler :
e) Biyolojik analizler :
f) Toksikolojik analizler :
g) Fizyolojik testler :
ğ) Psikolojik testler :
h) İlkyardım ve acil müdahale :
ı) Meslek hastalığı :
i) İş kazası :
j) Eğitim çalışmaları :
k) Diğer çalışmalar :

Tarih

İş Güvenliği Uzmanı İşyeri Hekimi


İmza İmza

341
EK- 4
İŞYERİ HEKİMLİĞİ SÖZLEŞMESİ
İşyerinin :
Unvanı:
Adresi:
Tel No.:
Faks No.:
E-posta:
SGK/Bölge Müdürlüğü Sicil No.:
Faaliyet alanı:
Yer aldığı tehlike sınıfı:
Toplam işçi sayısı:
İşyeri Hekiminin :
Adı ve Soyadı:
T.C. Kimlik No. :
Diploma Tarih ve No.:
Belge Tarih ve No.:
Uzmanlık alanı:
Hizmet vereceği işyeri hekimliği süresi:
Adres:
Tel No.:
Faks No.:
E-posta:
Çalıştığı diğer işyerlerinin :
Unvanı:
Yer aldığı tehlike sınıfı:
SGK/Bölge Müdürlüğü Sicil No.:

Tarih

İşveren İşyeri Hekimi


İmza İmza

342
EK-5
İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI SÖZLEŞMESİ

İşyerinin :
Unvanı:
Adresi:
Tel No.:
Faks No.:
E-posta:
SGK/Bölge Müdürlüğü Sicil No.:
Faaliyet alanı:
Yer aldığı tehlike sınıfı:
Toplam işçi sayısı:
İş Güvenliği Uzmanının :
Adı ve Soyadı:
T.C. Kimlik No.:
Mesleği:
Diploma Tarih ve No.:
Belge sınıfı Tarih ve No.:
Hizmet vereceği iş güvenliği uzmanlığı süresi:
Adres:
Tel No.:
Faks No.:
E-posta:
Çalıştığı diğer işyerlerinin :
Unvanı:
Yer aldığı tehlike sınıfı:
SGK/Bölge Müdürlüğü Sicil No.:

Tarih

İşveren İş Güvenliği Uzmanı


İmza İmza

343
EK-6
ORTAK SAĞLIK VE GÜVENLİK BİRİMİ İLE İŞYERİ ARASINDAKİ
SÖZLEŞME

Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi :


Unvanı:
Yetki Belgesi Tarih ve No.:
Adresi:
Tel No.:
Faks No.:
E-posta:
SGK/Bölge Müdürlüğü Sicil No.:
Vergi Dairesi/ Sicil No.:
İşyerine verilecek işyeri hekimliği hizmet süresi:
İşyerine verilecek iş güvenliği uzmanlığı hizmet süresi:
Hizmet verilecek işyerinin :
Unvanı:
Adresi:
Tel No.:
Faks No.:
E-posta:
SGK/Bölge Müdürlüğü Sicil No.:
Vergi Dairesi/ Sicil No.:
Faaliyet alanı:
Yer aldığı tehlike sınıfı:
İşçi sayısı:

İşbu sözleşme İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi İle Ortak Sağlık ve Güvenlik Biriminin
Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik hükümlerine uyulmak üzere müştereken
imzalanmıştır.

Tarih

Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi İşveren


İmza İmza

344
EK-7
İŞE GİRİŞ / PERİYODİK MUAYENE FORMU

İŞYERİNİN :
Unvanı:
SGK/Bölge Müdürlüğü Sicil No.:
Fotoğraf
Adresi:
Tel No.:
Faks No.:
E-posta:

İŞÇİNİN :
Adı ve soyadı:
T.C.Kimlik No.:
Doğum Yeri ve Tarihi:
Cinsiyeti:
Eğitim durumu:
Medeni durumu: Çocuk sayısı:
Ev Adresi:
Tel No.:
Mesleği:
Yaptığı iş:
Çalıştığı bölüm:
Daha önce çalıştığı yerler:
İşkolu : Yaptığı iş: Giriş-çıkış tarihi:
1.
2.
3.
Özgeçmişi :
Kan grubu:
Konjenital/kronik hastalık:
Bağışıklama:
- Tetanoz:
- Hepatit:
- Diğer:
Soy geçmişi :
Anne : Baba : Kardeş : Çocuk :

TIBBİ ANAMNEZ :
1. Son bir yıl içinde aşağıdaki yakınmalardan herhangi birini geçirdiniz mi?
Hayır Evet
- Balgamlı öksürük
- Nefes darlığı
- Göğüs ağrısı
- Çarpıntı
- Sırt ağrısı
- İshal veya kabızlık
- Eklemlerde ağrı

345
2. Son bir yıl içinde aşağıdaki hastalıklardan herhangi birini geçirdiniz mi?
Hayır Evet
- Kalp hastalığı
- Şeker hastalığı
- Böbrek rahatsızlığı
- Sarılık
- Mide veya on iki parmak ülseri
- İşitme kaybı
- Görme bozukluğu
- Sinir sistemi hastalığı
- Deri hastalığı
- Besin zehirlenmesi
3. Son bir yıl içinde hastanede yattınız mı?
Hayır Evet ise tanı…...............................................................................
4. Son bir yıl içinde önemli bir ameliyat geçirdiniz mi?
Hayır Evet ise nedir?….............................................................................
5. Son bir yıl içinde iş kazası geçirdiniz mi?
Hayır Evet ise nedir?
…...........................................................................
6. Son bir yıl içinde meslek hastalıkları şüphesi ile ilgili tetkik veya muayeneye tabi
tutuldunuz mu?
Hayır Evet ise sonuç…...........................................................................
7. Son bir yıl içinde Maluliyet aldınız mı?
Hayır Evet ise nedir ve oranı…............................................................
8. Şu anda herhangi bir tedavi görüyor musunuz?
Hayır Evet ise
nedir….....................................................................................….
9. Sigara içiyor musunuz?
Hayır
Bırakmış ….......ay/yıl önce …..........ay/yıl içmiş …........adet/gün
içmiş
Evet ….......yıldır …...........adet/gün
10. Alkol alıyor musunuz?
Hayır
Bırakmış …...........yıl önce …...........yıl içmiş ….............sıklıkla
içmiş
Evet …............yıldır …...........sıklıkla

FİZİKİ MUAYENE SONUÇLARI :


a) Duyu organları
- Göz
- Kulak-Burun-Boğaz
- Deri
b) Kardiyovasküler sistem muayenesi
c) Solunum sistemi muayenesi
d) Sindirim sistemi muayenesi
e) Ürogenital sistem muayenesi
f) Kas-iskelet sistemi muayenesi
g) Nörolojik muayene
ğ) Psikiyatrik muayene

346
h) Diğer
-TA: / mmHg
-Nb: / dk.
-Boy: Kilo: BMI:

LABORATUVAR BULGULARI :
a) Biyolojik analizler
- Kan
- İdrar
b) Radyolojik analizler
c) Fizyolojik analizler
- Odyometre
- SFT
c) Psikolojik testler
-Diğer

KANAAT VE SONUÇ :
1- ……………………………………………………………….işinde/işyerinde bedenen
çalışmaya elverişlidir.

2- Raporda işaret edilen arızalar tedavi edilmek şartıyla elverişlidir.

İMZA TARİH: ……/……/……


Adı ve Soyadı
Diploma No.

347
EK-8
ORTAK SAĞLIK VE GÜVENLİK BİRİMİ PERSONELİ BİLDİRİM LİSTESİ

Unvanı Adı ve Soyadı Diploma Belge Tarih Uzmanlığı/ Sözleşme


T.C.Kimlik No. Tari ve B T
h ve No. öl a
No. ü ri
m hi
ü
İşyeri hekimi

İş güvenliği
uzma

Diğer
perso
nel

348
349
350
351
352
353
354
355
İŞYERLERİ
RİSK GRUPLARI LİSTESİ

Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNE İLİŞKİN RİSK


GRUPLARI LİSTESİ TEBLİĞİ
(06.03.2005 tarih – 25747 sayılı Resmi Gazete)

Madde 1 - 16/12/2003 tarihli ve 25318 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İşyeri Sağlık
Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında
Yönetmeliğin 21 inci maddesi uyarınca oluşturulan Komisyonun görüşleri doğrultusunda
işyerlerinin iş sağlığı ve güvenliği açısından yer aldığı risk grupları listesi aşağıdaki şekilde
belirlenmiştir.

356
a) I inci Risk Grubu
1) Mantar, saz ve kamıştan sepet vb. eşya imali
2) Gazete, mecmua yönetim yerleri, yayın evleri
3) Kereste ve her türlü inşaat malzemesi ve pencere camı toptancılığı
4) Her türlü makine ve taşıtlarla yedek parçaları toptancılığı
5) Her türlü madeni ve cam eşyası, elektrik malzemesi ve cihazları, radyo, buzdolabı ve benzeri
eşya toptancılığı
6) Ev ve bürolara mahsus mobilyalarla halı ve kilim vb yer döşemeleri toptancılığı
7) Mensucat, giyecek ve ayakkabı toptancılığı
8) Yiyecek maddeleri, içki, tütün ve sigara toptancılığı
9) İlaç, tuvalet malzemesi, kağıt, kitap ve kırtasiye, optik malzemeleri oyuncak ve spor eşyası,
mücevherat, yukarıdaki gruplardan birine girmeyen diğer mamullerin toptancılığı ile ihracat ve
ithalat işleriyle ilgili ticarethaneler
10) Her türlü yiyecek maddeleri satılan mağaza ve işyerleri
11) Eczaneler ve tuvalet malzemesi satılan işyerleri
12) Kumaş, elbise, ayakkabı ve diğer giyecek eşyası satan mağaza ve işyerleri, kullanılmış eşya
satan yerler
13) Her türlü mobilya ve mefruşat ile soba, radyo, buzdolabı, çamaşır makinesi ve benzeri ev
eşyası, müzik aletleri satılan mağaza ve işyerleri
14) Küçük el aletleri, boya, mutfak eşyası, porselen ve camdan eşya, küçük elektrik cihazları ve
malzemesinin perakende olarak satıldığı yerler
15) Araba, bisiklet, motosiklet ve diğer taşıma araçlarıyla yedek parçalarının perakende olarak
satıldığı işyeri ve mağazalar
16) Perakende olarak odun, kömür, tütün ve buz satış yerleri, işyerleri, kitapçı ve kırtasiyeciler,
çiçekçiler, mücevherat ve süs eşyası, fotoğraf makinesi, oyuncak ve spor malzemeleri ve
benzeri maddelerin satıldığı işyerleri
17) Bankalar, para ve tahvil borsaları ve her türlü kredi, banka ve para muamelatı yapan
dernek, kooperatif ve müesseseler
18) Hayat, yangın, nakliyat, kaza, can ve mal üzerine her türlü sigorta işleri yapan müesseseler,
sigorta acenteleri
19) Gayrimenkul işletenler, simsarlar, emlak komisyoncuları
20) Nakliyat komisyoncuları ve nakliyat acenteleri
21) Kar amacı gütmeyen ilmi araştırma işleri
22) Dini kuruluşlar, kiliseler ve sinagoglar
23) Meslek ve esnaf kuruluşları ticaret ve sanayi odaları, işçi ve işveren sendikaları ve benzeri
kuruluşlar
24) Müzeler ve kütüphaneler
25) Siyasi kuruluşlar ve yukarıda tasnif edilmeyen çeşitli dernekler ve benzeri kuruluşlar
26) Noter, avukat, baro ve hukuki istişare büroları
27) Ticari müşavirler, hesap uzmanları, muhasebe büroları ve benzeri hizmetler
28) Mühendis, mimar büroları

29) Bilişim teknolojileri kapsamında yazılım, sistem yöneticiliği, ağ yöneticiliği, web


tasarımcılığı vb. işler
b) II nci Risk Grubu
1) Terziler (Hususi dikişler)
2) Diğer giyim eşyası imalatı, baston ve şemsiye imalatı
3) Her tür saat tamiri
357
4) Süpürge ve fırça imali
5) Suni çiçekçilik, işlemecilik, sırmacılık ve bunlara benzer süsleme mahiyetinde diğer el işleri
6) Mürekkepli ve kurşun kalemler, cetvel tahtası, tampon ve benzeri büro eşyası imalatı
7) Tahıl, pamuk, yün ve diğer zirai mahsullerle canlı hayvan, ham deri, odun ve tomruk,kereste
toptan satış yerleri, depoları
8) Her türlü eşya ve maddelerin satıldığı büyük mağazalar
9) Hayvan arabaları ve hayvanlarla yapılan yük nakliyatı
10) Terminaller, park yerleri ve garajlar gibi karayolu nakliyatını kolaylaştıran hizmetler
11) Makinesiz deniz nakil vasıtalarında (mavna, şat ve benzerleri) yapılan bütün işler
12) Kundura boyacılığı
13) Çarşı ve mahalle bekçiliği ile özel güvenlik hizmetleri
14) Kadastro ve haritacılık hizmetleri
15) Sinemalar, sinema stüdyoları, film çevirme ve dağıtım işleri, sinema filmlerinin tamiri
16) Tiyatro, opera ve konserler, radyo difizyon postaları, televizyon ve bunlarla ilgili hizmetler
17) Hamamlar ve banyolar
18) Hazır gıdaların ambalajlandığı yerler
19) Mayonez, ketçap ve salata sosu üretim yerleri
20) Mamul süngerden eşya imali
21) Cenaze hizmetleri
22) Yorgancılık

c) III üncü Risk Grubu


1) Ağaç dikme, yeniden orman yetiştirme ve ormanları koruma, zamk ve reçine, yabani
kauçuk, usare, ağaç kabuğu, ot, yabani meyve ve çiçek, yosun, yaprak çamlardaki iğne yaprak
ve saz gibi insan eliyle yetiştirilmemiş olan maddelerin toplanması, mangal kömürünün
ormanda yakılması işleri, kültür mantarcılığı
2) Her türlü iş ve gelir getiren hayvanların (Adatavşanı, devekuşu, domuz, kürklü hayvan, süt,
yün, kümes hayvanları ile yumurta, bal, ipek böceği, kozası vs.) yetiştirilmesi, üretimi, ıslahı ve
bunlarla ilgili bakım, güdüm terbiye kırkım, sağım ve ürünlerinin elde edilmesi, toplanması,
saklanması ile hayvansal gübre işleri, sokak hayvanı barınakları.
3) Meyve ve sebze ile bal işleme yerleri, konservecilik, sirke, turşu, salça, reçel, marmelat,
meyve ve sebze suları imali
4) Meyve, sebze kurutmacılığı ve manipülasyonu.
5) Balık ve diğer su gıda ürünlerinin konserveciliği ve işleme yerleri
6) IV üncü grup dışında kalan tarımla ilgili diğer faaliyetler
7) Ekmek, ekmek çeşitleri, simit fırınları ve fabrikaları
8) Gofret, bisküvi vb imalatı
9) Pasta, börek, yufka ve benzeri hamur işleri sanayii, hamur ve süt tatlıları üreten işyerleri
10) Kakao ve çikolata imali
11) Şekerleme, karamela, lokum, helva, bulama, ağda, pekmez imali ve benzeri diğer şekerli
maddeler, toz şekerden küp şeker ve pudra şekeri üreten yerler ve sakız imalatı
12) Tahin imalathaneleri
13) Çay manipülasyonu, çay fabrikaları, depolama ve ambalajlama yerleri
14) Çeşitli kuru yemişlerin hazırlanması (fındık, fıstık, ceviz ve badem vb kırma ve kavurma
işleri dahil)
15) Diğer yiyecek ve içecek maddelerinin imali ile çeşitli muamelelere tabi tutulması (Kuru
kahve, sofra tuzu, baharat, doğal bitkilerin içecekleri vs.)

358
16) Meşrubat, gazoz, kola ve karbondioksitle muameleye tabi tutulmuş her türlü meyve suları
gibi alkolsüz içkilerin imali, ambalajlanması ve depolaması.
17) Maden suları ve sodalarının hazırlanması
18) El tezgahlarında yapılan her türlü dokuma işleri
19) Halı ve kilim yıkama ve temizleme, vb. işleri
20) İplik büküm ve sarım işleri, makara, bobin, masura ve yumak imali, şerit kaytan, kurdela
gibi ufak tuhafiye eşyası imali
21) Çorap imali
22) Çoraptan gayri trikotaj eşyalarının imali kumaş atıkları ve eski kumaşlardan yün imal
yerleri
23) Keten, jüt, pamuk, kağıt, hasır ve benzeri elyaftan halat, ip, sicim, ağ gibi eşyaların imalatı
24) Çamaşır, gömlek, kravat, korse, kemer, eldiven ve benzeri eşya imalatı
25) Şapka ve kasket imalatı
26) Döşemecilik (mobilya ve oto döşeme atölyeleri dahil)
27) Çadır, çuval, yelken imalatı (dokuma yapmaksızın)
28) Dokuma yapmaksızın diğer hazır eşya imali (bayrak, perde, çarşaf, battaniye ve benzeri)
29) Kundura kalıbı, elbise askısı, tahta sap, kulp, kafes, raf, çubuk, oyma işleri, tabut, resim ve
ayna çerçevesi ve benzeri imali
30) Çiğ deri kurutma ve bağırsak temizleme ve işleme yerleri (Sucuk, bumbar hariç)
31) Emülsiyon ve palamut hülasası fabrikaları, palamut değirmenleri, palamut temizleme işleri
ve meyan kökü, şerbetçi otu vb. bitkilerin manipülasyonu
32) Her tür mum ve balmumu imali
33) Kol, duvar ve diğer tür saat imalatı
34) IV. grup dışında kalan tomrukçulukla ilgili diğer faaliyetler
35) Deniz ve göllerde tuz çıkarılması (sofra tuzu imali hariç)
36) Suların toplanması, tasfiye, dağıtım ve su şebekelerinin işletilmesi ve aynı işletme
tarafından yapılan bakım ve tamir işleri
37) Maden cevherleri külçe halinde veya çubuk, levha, boru gibi ilk şekillerde işlenmiş
maddeler, maden cevheri depolanması ve toptancılığı
38) Et konserve ve fabrikaları, pastırma, sucuk, salam, bumbar ve sosis imali
39) Taze ve dondurulmuş etin muhafazası (Müstakilen)
40) Kaymak, krema, dondurma, frigo, koko, eskimo, tereyağı ve yoğurt imali. Boza üretim
yerleri, dondurma külahı üretim yerleri
41) Süt tozu, konsantre süt imali, süt pastörize ve sterilize tesisleri
42) Beyaz peynir imali
43) Kaşar, gravyer gibi diğer peynirlerin imali
44) Eritilmiş sade yağ imali
45) Balık ve diğer deniz gıda maddelerinin muhafazası, tütsüleme ve kurutulması
46) Un değirmenleri
47) Çeltik fabrikaları
48) Un, bulgur, bakliyat ve sebze unları ve bunlara benzeyen diğer gıda maddelerinin
işlenmesi, ambalajlanması
49) Buz imali
50) Makarna, şehriye, irmik, gofret, bisküvi ve benzeri yiyecek maddeleri imali
51) Gıda katkı maddeleri ile nişasta, dekstrin ve glikoz vb. imali ve paketlenmesi
52) Çeşitli hayvan yiyeceklerinin hazırlanması

359
53) Malt likörleri hariç, her tür sofra şarapları ile likör şarapları, tabii ve suni köpüren şaraplar,
mistel kokulu ve tıbbi şarapların imali, diğer tahammür etmiş içkilerin imali
54) Malt ve bira gibi maltlı içkilerin imali
55) Yaprak tütünü ayıklama, temizleme, kurutma cinslerine ayırma, balyalama, ambalajlama ve
bakma işleri
56) Yalnız şehir hatlarında işleyen gemilerde yapılan bütün işler
57) Motor, yelken veya sair makinelerle işleyen küçük deniz nakil vasıtalarında yapılan işler
58) Akar sular üzerinde sal ile ve suya bırakmak suretiyle nakliyat
59) Yüzer vinç ve taraklarda yapılan işler
60) Hava alanları bakımı ve uçuşa hazırlık işleri, hava alanlarında yer hizmetleri ve bakım
işleri
61) Özel okullar, çocuk yuva ve bahçeleri
62) Kaplıca ve içmeler
63) Nebatat ve hayvanat bahçeleri, park, bahçe ve mezarlık tanzim ve bakım işleri
64) Dans yerleri ve dans okulları her türlü spor kulüpleri, spor sahaları, ateş poligonları,
jimnastik salonları, yüzme havuzları, plajlar, koşu mahalleri ve diğer eğlence yerleriyle sergiler
ve bunlarla ilgili hizmetler
65) Sirkler ve cambazhaneler
66) Yemek üretimi yapan yerler, lokantalar, gazinolar, kahveler, pastahane, çayhane, barlar
gibi yemek yenen ve içki içilen yerler
67) Oteller, pansiyonlar, hanlar, talebe yurtları, kamp sahaları ve bunlarla ilgili işler
68) Erkek ve kadın berberleri, manikür, pedikür ve benzeri hizmetler
69) Fotoğraf stüdyoları, film developman ve basım işleri, fotoğraf filmi renklendirme ve
boyama yerleri, her türlü film ve film banyosunda kullanılan kimyasal maddelerin üretim
yerleri
70) Deri ve deri yerine kaim olan sair maddelerden kundura ve giyim eşyası hariç saraciye
eşyalarının imali
71) İlaçlar, ilaç hammaddesi ve tıbbi müstahzarlar imali serum ve aşı hazırlama işleri (steril
katgüt, hidrofil pamuk dahil)
72) Kokular ve tuvalet maddeleri imali
73) Alçı taşı çıkarılmasından ayrı olarak işletilen alçı tozu ve alçıdan eşya imali
74) Sandal, kayık ve benzeri küçük deniz vasıtalarının imali ve tamiratı
75) Otomobil, kamyon, motor ve tenteleri elektrik aksamı tamiri gibi ihtisasa taalluk eden
tamirat ve revizyon işleri
76) Motorlu vasıtaların yıkama, yağlama ve bakım işleri, oto lastik tamir atölyeleri
77) Hayvan ve el arabaları imal ve tamiratı
78) Piyano, telli ve nefesli sazlar ile kayıt için kullanılan her türlü kaset imalatı
79) Kemik, boynuz, fildişi, kehribar, lüle taşı Erzurum taşı ve diğer maddelerden süs eşyası,
düğme, fermuar, tarak, fırça ve benzeri eşya imali
80) Demiryolları ile yük ve yolcu nakliyatı ve bunlarla ilgili hizmetler, yataklı ve lokantalı
vagonlar
81) Şehir içi ve banliyö otobüs, tramvay, troleybüs işletmeleri
82) Şehirlerarası otobüs işletmeleri
83) Taksi işleten idareler ve bununla ilgili hizmetler
84) Ardiyeler, depolar, soğuk hava depoları, antrepolar ve emanetçiler, hurda depoları
85) Hububat siloları
86) Trafik kontrolü ile ilgili işler

360
87) Kızılay, Çocuk Esirgeme Kurumları, görme özürlülere mahsus yurtlar, hayır müesseseleri
ve benzeri kuruluşlar
88) İlancılık, fotokopi, teksir, ozalit işleri, modelcilik gibi ticari hizmetler
89) Bitkisel yemleri ve hazır preparatlardan karma yemleri üreten tesisler
90) Suni inci, boncuk vb üretim yerleri
91) Asbest kullanılmayan balata imal yerleri
92) Dondurulmuş gıda üretim yerleri
93) Çocuk mamaları ve ek besinleri üretim yerleri
94) Melamin eşya imal yerleri
95) Gaz maske fabrikaları
96) Kozmetik fabrikaları, kolonya vb. malzemelerin üretim yerleri
97) Çakıl, kum, curuf, çimento vb. maddelerden motor gücü kullanmadan yapı, yalıtım döşeme
vb. malzemeleri imal yerleri
98) Tünel ve metro işletmesi
99) Saf su ve asitli su üretim yerleri
100) Temizlik şirketlerinin yaptığı hizmetler
101) Kauçuk hariç, deri, suni deri, plastik, ağaç vs. malzemeden kundura, tozluk, getr
imali, kundura sanayii için kesilmiş hazır malzeme imali, sayacılık
102) Kundura tamircileri (kundura imal eden tamirciler de bu gruba dahildir.)

d) IV üncü Risk Grubu


1) Kamu veya özel sektöre ait olup, işletme şekli ne olursa olsun, tamamen veya kısmen
tarımsal üretim için yapılan açıkta veya cam muhafaza içindeki (seralar) işler, kabuklu veya
kabuksuz meyvecilik, tohum, sebze ve çiçek yetiştirme çay, kahve ve kauçuk tarlalarındaki
işler, mısır tanelerini koçandan ayırma, ot balyalama, harman dövme ve bunlarla ilgili
faaliyetler, kontrat esası üzerine yapılan her türlü ilaç serpme (uçakla ilaçlama dahil), mahsul
toplama, meyve ve ambalajlama, ağaç budama, sulama sistemlerinin işletilmesi işleri
2) Kerestenin kesilmesi, tomruk, testerelik kereste, çatal, ağaç gövdesi yumruları, kütük, kağıt
hamuru imaline mahsus odun, sırık, kazık, yontulmuş demir yolu traversi, maden ocaklarına
mahsus kereste, ormanda kesilen yakacak odun, kimyevi takdire elverişli odun, mekik ve
benzeri bloklar ile ormandan elde edilen diğer kaba, yuvarlak, yontulmuş veya yarılmış
maddeler veya odun ham maddeleri, tomruk nakletme işleri
3) Denizlerde balık ve diğer hayvanların ve bitkilerin avlanması, toplanması ve dalyan işleri
4) Nehir ve göllerde balık ve diğer su hayvanlarının, bitkilerinin avlanması, toplanması ve
üretilmesi
5) Kil, kum ve çakıl ocakları, kum yıkama ve eleme tesisleri
6) Taş ocaklarından ayrı olarak işletilen kireç ocakları ve kireç imali
7) Tüm maden arama işleri (petrol ve tabii gaz arama işleri hariç)
8) Müstakilen yapılan maden ve curuf temizleme, ayıklama işleri
9) Pamuk ipliği imali ve pamuklu dokuma sanayii, pamuk işleme fabrikaları ve atölyeleri
(çırçır)
10) Yün (Tabii ve suni) ipliği imali ve yünlü dokuma sanayii
11) İpek ipliği imali ve ipekli dokuma sanayii (suni ipek naylon ve benzeri sentetik elyaftan
dokumalar dahil)
12) Keten, kenevir ve jütten iplik imali ve dokuma sanayii
13) Karışık iplik ve dokuma fabrikaları
14) Halı ve kilim vb. yer döşemeleri sanayii
15) Parke, kontraplak, kaplamalık ağaç, reçine ve suni tahta imali
361
16) Ahşap mobilya sanayii , her tür ağaç eşya imal, işleme ve tamir yerleri
17) Saz ve kamıştan mobilya sanayii
18) Madenden mobilya sanayii
19) Her türlü organik nitelikte madde üreten fabrikalar
20) Kauçuktan mamul eşyanın tamiri (otomobil lastiklerine diş açılması dahil)
21) Diğer kauçuk ve lastik mamulleri imali
22) Çini, porselen, fayans ve seramik ve pişmiş topraktan kap kacak imali
23) Posta, tel veya radyo, GSM ile haberleşme ve baz istasyonlarında yapılan hizmetler
24) Plastik hammadde imali
25) Suni ipek ve diğer sentetik elyaflar ile plastik maddelerin imali
26) Yakılacak ispirto imali

27) Ağır metal tuzlarının üretimini yapan tesisler


28) Solvent kullanmak suretiyle ekstraksiyon yapan bütün nebati ve hayvani ham yağ ve rafine
yağ elde edilen tesisler ve entegre yağ tesisleri
29) Zeytinyağı ve diğer nebati yemeklik yağların tasfiyesi ve çeşitli muamelelere tabi
tutulması.
30) Şeker pancarı ve kamışından şeker imali, şeker fabrikaları
31) Diğer gruplarda yer almayan inorganik nitelikteki maddelerin üretildiği yerler
32) Mezbahalar, tavuk ve kümes hayvanları kesme yerleri
33) Asfalt ve dam tecrit malzemeleri, yağlamaya mahsus olup, petrol tasfiyehanelerinde elde
edilmeyen yağlar ve gresler imali
34) Tuğla, kiremit, boru, pota, künk, ateş tuğlası ve benzeri inşaat ve mimari malzemesi imali
35) Çimento ve betondan eşya ve inşaat malzemesi imalatı, öğütme ve paketleme prefabrik
konut malzemeleri, gaz beton ve metal yapı elemanları üretim yerleri, volkanik taş işleyerek
elde edilen hafif malzeme yapı fabrikaları, hazır beton tesisleri
36) Kürk imali, işlemesi ve boyaması
37) Kağıt fabrikaları ve kereste vb. lifli maddelerden kağıt hamuru üretim tesisleri, odun,
paçavra ve diğer dokulardan kağıt hamuru imali ve bu hamurun kağıt, karton, mukavva ve
presli dokular haline getirilmesi
38) Demir tel ve çubuktan eşya imalatı (Çivi, zincir, vida vs. gibi)
39) Soğuk demircilik ve kaynak işleri
40) Sobacılık ve teneke eşya imali
41) Metalden gayri maddelerden diğer imalat
42) Demiri ısıtıp döğerek şekillendirme veya presleme suretiyle muhtelif eşya imali, çilingir
atölyeleri ve sahra demirciliği
43) Bakırdan eşya imali
44) Alüminyum eşya imali
45) Her tür elektro mekanik ve elektro manyetik yöntemle madeni eşya imali, işleme, montaj,
tamir, emayeleme, plastik ve diğer maddelerle kaplama yerleri, emaye eşya imali
46) Kıymetli madenler, kıymetli ve yarı kıymetli taşlar ve inciler kullanılmak suretiyle
mücevherat, altın ve gümüş eşya imali, kıymetli ve yarı kıymetli taşların perdahlanması
madalya ve madeni para basma işleri
47) Ziraat makineleri imali ve tamiratı (pulluk, biçer döğer, selektör ve benzeri ziraatte
kullanılan makineler)
48) Ziraatten gayri makinelerin imal ve tamiratı (çamaşır makinesi, buz dolabı, tartı aletleri
yazı ve hesap makineleri vb.) ( Elektrik cihazları hariç)
49) Elektrik enerjisi üretim, tahvil ve dağıtım ile ilgili makinelerin imal ve tamiri
362
50) Motorsiklet, bisiklet, üç tekerlekli çocuk bisikletleri ile bisiklet parçaları imalat ve tamiratı
51) Selüloit ve plastikten muhtelif eşyaların imali, selüloz fabrikaları
52) Kurtarma gemilerinde yapılan bütün işler
53) Lokomotif, vagon ve tramvay arabaları imal ve tamiratı
54) DDY cer depoları ve müstakil revizörlükleri
55) Otomobil, kamyon, römork, otobüs gibi motorlu nakil vasıtalarının imal ve montaj işleri
56) Motor, fren, şanzuman, dingil, dişli, şasi gibi motorlu taşıt parçaları ve teferruatının imali
57) Uçak ve planör, uçak motorları, pervane, tekerlek gibi sair aksamın imal, montaj ve
tamiratı
58) Petrol ve tabii gazın boru hattı vasıtasıyla nakli
59) Teleferik işletmesi
60) Rakı imali
61) Diğer içkilerin imali (içki imalinde kullanılan ispirto ve suma imali dahil)
62) Sigara, puro, sigarillos, içilen ve çiğnenen türden tütün, pipo tütünü, enfiye ve tömbeki
imali
63) Dokuma yapmaksızın boya, apre işleri, yazmacılık ve basmacılık işleri
64) Linolyum ve diğer sert, satıhlı zemin döşemeleri, (plastik hariç) suni deri, muşamba ve
kaplanmış kumaşlar,

hasır, lif, keçeler, paspaslar ve her türlü elyaftan vatka ve koltukçuluk malzemesi imali, çöp ve
paçavraların elyaf haline getirilmesi
65) Dokuma, deri, kürk vs. maddelerden elbise, palto-pardösü, gibi hazır elbise imali
66) Tomruğun işlenmesi, bıçkıhaneler, ağaç travers fabrikaları
67) Marangozluk, doğramacılık ve ahşap sabit tesisler imali
68) Sandık, kutu, fıçı ve benzeri ambalaj imali
69) Matbaacılık, baskı yerleri
70) Klişecilik, çinkografi (müstakilen)
71) Şehirlerde havagazı dağıtımı ile ilgili olmayan kök fırınları
72) Kauçuk ayakkabı imali
73) Sabun, deterjan ile çamaşır suları ve sodası ve diğer temizlik maddeleri sanayii, nişadır,
çivit imal yerleri
74) Tutkal, jelatin, zamk ve diğer yapıştırıcı madde imali
75) Kibrit imali
76) Montaj işleri (imalat yapmaksızın makine ve tesisat montajı)
77) Hassas ölçü ve kontrol aletleri, laboratuar alet ve cihazları, tıbbi, cerrahi ve dişçiliğe
mahsus aletlerle bilumum protezler ve ortopedik teçhizat ve malzemelerin imali
78) Hassas filmlerle camlar da dahil olmak üzere optik aletleri, objektifler, fotoğraf makine ve
malzemesi imalatı
79) Oyuncak, spor ve atletizm eşyası, benzeri eşya imalatı. Plastik, pleksiglas, polyester gibi
maddelerden eşya, oyuncak, reklam levhaları, izolasyon, ambalaj malzemeleri vb. yapan yerler
80) İnşaat işinden müstakilen yapılan badanacılık, yağlı boyacılık, cila, binaların parke,
muşamba veya naylon vb ile döşenmesi işleri
81) Sıhhi tesisat, kalorifer, gaz su ve elektrik tesisatı (bina içi tesisat)
82) Elektrik işletmeleri, elektrik enerjisinin üretimi ve dağıtım işleri (Santral inşası ve şebeke
inşaatı hariç)
83) Havagazı üretimi, havagazı ve tabii gazın dağıtım işleri, havagazı ve kok fabrikaları
84) Sıtma mücadele işleri (D.D.T. ve mazotlama işleri)
85) Hem yük hem yolcu taşıyan gemilerde yapılan bütün işler
363
86) Yük gemilerinde yapılan bütün işler
87) Kamyonla yapılan yük nakliyatı (Aynı işveren tarafından yaptırılan tahmil ve tahliye işleri
dahil)
88) Tankerle karada yapılan nakliyat
89) Yolcu gemilerinde yapılan bütün işler
90) Gemi tahmil ve tahliye işleri (su üzerinde, iskele veya rıhtımda)
91) Dalgıç gemilerinde yapılan bütün işler
92) Uçaklarda yapılan bütün işler (Havacılık kulüpleri dahil)
93) Nakliyat yapmaksızın tahmil ve tahliye ve hamallık işleri
94) Elbise ve çamaşır yıkama, temizleme, boyama ve ütüleme işleri
95) Deri yakma ekstrakları (zırnık) üretim yerleri
96) Kullanılmayan et ve hayvan cesetlerinin izalesi ve geri kazanım için yakma tesisleri
97) Evsel ve endüstriyel katı atıkların geri kazanımı
98) Tornacılık ve tesviyecilik
99) Evlerde kullanılan da dahil olmak üzere elektrik cihazları, izole tel, kablo, duy, anahtar ve
diğer elektrik malzemesi imalatı
100) Araştırma laboratuarları hariç her türlü test, deneme ve kontrol laboratuarları
(gıda, çevre, kimya, biyoloji, inşaat, ziraat vb)
101) Elektronik teknolojileri kapsamında yapılan işler (donanın, sistem entegrasyonu,
elektronik ve mikro elektronik üretim, mekanik tasarım, test ve değerlendirme vb. )
102) Otomotiv yan sanayi ile ilgili yapılan her türlü üretim, montaj işleri
103) Mürekkep imali

e) V inci Risk Grubu


1) Sünger avcılığı ve su altında yapılan diğer işler
2) Maden kömürü işletmeciliği
3) Linyit kömürü işletmeciliği
4) Diğer kömürlerin işletmeciliği (Tüm kömür yıkama, eleme, briketleme yerleri dahil)
5) Demir cevheri üretimi (Aynı işveren tarafından yaptırılan, bu işin fer'i ve tamamlayıcı
mahiyetindeki yıkama, ayıklama, izabe, sevk gibi tüm yardımcı işler dahil)
6) Krom üretimi
7) Bakır üretimi
8) Kurşun üretimi
9) Manganez üretimi
10) Diğer madenlerin üretimi, tüm madenlerin zenginleştirme yerleri
11) Petrol ve tabi gaz kuyularının açılması
12) Taş ocaklarında yapılan işler (Taş çıkarma, kırma ve taş ocağında yapılan kesme işleri)
13) Mermer ocakları, blok mermer işleme yerleri
14) Kükürt, fosfat, nitrat, borat, potas, sodyum, arsenik, cıva, ihtiva eden cevherler gibi kimya
sanayiinde ve suni gübre imalinde kullanılan maddelerin topraktan çıkarılması ve bunlarla ilgili
bütün işler
15) Asfalt, bitum, asbest, alçı taşı, amyant, mika, kuvars, zımpara ve lüle taşı gibi metal
olmayan maddelerin çıkarılması ve bunlarla ilgili işler. Asbest katkılı yapı ve mamullerin
üretimini yapan fabrikalar
16) Tabakhaneler, deri perdahlama ve boyama işleri, ham deri işleme yerleri
17) Otomobil ve bisiklet lastikleri imali
18) Mühimmat ve patlayıcı maddeler imalatı, patlayıcı madde sanayi, sentetik yakıt, azot
peroksit imal ve dolum tesisleri, patlayıcı madde depoları ve patlayıcı madde nakil işleri
364
19) Cam ve camdan mamul eşya ve ayna imalatı. (Gözlük ve optik camları hariç)
20) Petrol rafinerileri ve petrokimya tesisleri
21) Gliserin, yağ asitleri, sülfürik asit, hidroklorik asit, klor vb. kimyasal maddeler üretim
yerleri ile azot sanayi ve gübre fabrikaları, kimyevi gübreler imali
22) Taş yontma, öğütme ve kırma işleri
23) Boya, vernik ve cilalar ile organik ve anorganik pigmentlerin imali işleri
24) Gaz, benzin ve diğer akaryakıtlar, ham petrol ve müştaklarından yağlamaya mahsus yağlar
ve muhtelif maddelerin elde edilmesi
25) Kimyevi tuzlar, asitler, bazlar ve alkoller gibi kimyevi maddelerin imali, alkol üretim ve
tasfiye yerleri, fermantasyon ile alkollü içki üreten fabrikalar veya malt tesisleri
26) Diğer kimyevi ana maddelerin sanayii ve basınç altında her türlü sınai ve tıbbi gazın
sıvılaştırılarak dolum işleri
27) Yüksek fırınlarda eritmekten yarı ikmal edilmiş hale gelinceye kadar bütün işlemleri ihtiva
etmek üzere demir ve çelik imalatı yani dört köşe veya yuvarlak çubuklar, levha, plak, şerit,
tüp, ray, rot gibi esas şekillere haddelemek, kalay kaplaması (teneke imali), kaba dökümler ve
döğme metal imalatı
28) Demir ve çeliği tav fırınlarında ısıtmak suretiyle müstakilen yapılan haddeleme ve laminaj
işleri
29) Demirden gayri metallerin izabesi tasfiyesi ve bunların külçe, bar, dört köşe kalın çubuk,
levha, şerit daire ve haddeden geçirilerek elde edilecek diğer esas şekillerde imali
30) Demirden gayrı metallerin tav fırınlarında ısıtılması suretiyle müstakilen yapılan
haddeleme ve laminaj işleri
31) Taş, asbest ve grafitten eşya imali
32) Ayakta ve / veya yataklı teşhis ve tedavi yapılan sağlık kuruluşları
33) Bina, liman, iskele, köprü, baraj, ve benzeri inşaat dolayısıyla müstakilen yapılan tetkik ve
deneme mahiyetindeki sondaj işleri
34) Çimento ve klinker imali

35) Nikelaj kaplama ve galvanoplasti işleri, kalaycılık


36) Font ve diğer madenleri eritip kalıplara dökmek suretiyle muhtelif eşya imali, maden
döküm atölyeleri ve haddehaneler
37) Dekovil ve tramvay yolu inşaat ve tamiratı
38) Bina inşaatı ve tamiratı, bina yıkımı işleri
39) İskele, liman, mendirek inşaat ve tamiratı
40) Bina dışı elektrik, gaz, telgraf, telefon, tesisatı ve havai hat boru hattı inşaat, tamirat ve
bakım işleri
41) Bataklık kurutma işleri
42) Deniz tankerlerinde yapılan bütün işler
43) Köprü, kanalizasyon, baraj, su regülatörü ve varyant su yolu, kuyu ve su işleri ile ilgili
inşaat ve tamiratı
44) Demiryolu, metro, tünel ve yeraltı inşaatı ve tamiratı
45) Isıtma ve enerji amacıyla buhar üretimi ve dağıtım işleri
46) Çöp ve kanalizasyon hizmetleri, tehlikeli atık yakma tesisleri, katı atık depolama tesisleri
47) Baca ve cam temizleyicileri, haşarat ve hayvan itlaf ve dezenfeksiyon işleri
48) Kaya tuzu çıkarılması
49) LPG dolum tesisleri ile dökme LPG ve tüp depolama tesisleri
50) Akaryakıt depolama tesisleri
51) Akaryakıt ve LPG satış yerleri ile petrol ürünleri ve makine yağları satış yerleri
365
52) Pil, batarya ve akü imal yerleri
53) Vapur ve gemi inşa ve tamiratı, tersaneler, hususi tipte deniz vasıtalarına mahsus
makinelerin imali, gemi bozma tezgahları ve söküm yerleri, liman atölyeleri
54) Asfalt ve zift üretme işleme, kaynatma ve eritme yerleri ile depoları
55) Araştırma laboratuarları
56) Piroteknik malzemesi hazırlama ve imali işleri (aydınlatma ve işaret fişekleri, havai
fişekler, şenlik maytapları, tabanca mantarları benzerleri)
57) Sanayide kullanılan boya ve kimyevi maddeler, petrol ve kömür türevleri toptancılığı
58) Odun ve kömürlerin gazlaştırılmaları, koklaştırılmaları ve bunlardan elde edilen türevleri
damıtma işleri
59) Radar, X ışınları ve diğer zararlı radyasyon yayan ışınlarla çalışma yapılan yerler
60) Tıbbi tedavi laboratuarları ile bitkisel, hayvansal, gıda ürünlerinin ışınlanması ile
mikrodalga, lazer ve benzeri radyoaktif maddelerle çalışılan işler
61) Tabi ve suni aşındırıcı taşların ve çeşitlerinin üretim işleri
62) Zirai mücadele ilaçları, insektisit, rodendisit, mollusit vb maddelerin imali, depolama,
ambalaj ile toptan ve perakende satış yerleri
63) Kurşundan harf dökümü yapılan yerler
64) Yangın söndürme ve itfaiye hizmetleri
65) Yol, spor ve hava alanları inşaatı, tamirat ve bakım işleri (Yol inşaatı ile ilgili variyant
inşaatı dahil)

Madde 2 - Bir işyerinde muhtelif işlerin yapılması durumunda, işyerinde yapılan asıl iş risk
grubu tayininde temel alınır.

Madde 3 - 13 Nisan 2004 tarihli ve 25432 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İş Sağlığı ve
Güvenliğine İlişkin Risk Grupları Listesi Tebliği yürürlükten kaldırılmıştır.

Tebliğ olunur.
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
RİSK DEĞERLENDİRMESİ TEBLİĞİ
Amaç
Madde 1- Bu Tebliğ’in amacı, 09.12.2003 tarih ve 25311 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan
“İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği”nin 9 uncu maddesinde belirtilen risk değerlendirmesinin
hangi usul ve esaslara göre yapılacağını belirlemektir.

Tanımlar
Madde 2- Bu Tebliğ’de geçen;
Tehlike: Bir zarar, hasar veya yaralanma oluşturabilme potansiyelini,
Risk: Belirli bir tehlikeli olayın meydana gelme olasılığı ile bu olayın sonuçlarının ortaya
çıkardığı zarar, hasar veya yaralanmanın şiddetinin bileşimini,
ifade eder.

366
İşverenin Yükümlülüğü
Madde 3- İşveren, işyerinin ihtiyaçlarını ve koşullarını dikkate alarak tehlikeleri tanımlamak,
bu Tebliğ’in 6 ncı maddesinde belirtilen risk değerlendirmesi süreçlerini uygulayarak
tehlikelerin yol açabileceği riskleri belirlemek ve iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun
olarak gerekli önlemleri almakla yükümlüdür.

Risk Değerlendirmesi Yapılması Gereken İşyerleri


Madde 4- 4857 sayılı İş Kanunu’nun 78 inci maddesinde belirtildiği şekilde Kurma İzni ve
İşletme Belgesi alması zorunluluğu bulunan işyerleri ve 13.04.2004 tarih ve 25432 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanan Risk Grupları Tebliği’nin 4 üncü ve 5 inci risk grubunda yer alan bütün
işyerleri ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Müfettişleri tarafından yapılan
denetimlerde risk değerlendirmesi yapılması gerekli görülen işyerlerinde, işveren tarafından
risk değerlendirmesi yapılarak bunun kayıt altına alınması zorunludur.

Risk Değerlendirmesi Gereken Durumlar


Madde 5- İşyerinde, daha önce hiç risk değerlendirmesi yapılmamış olması ve çalışanların
sağlık ve güvenliğini etkileyebilecek aşağıda belirtilen önemli değişikliklerin olması
durumunda, risk değerlendirmesi yapılması gereklidir:
a) Yeni bir makine veya ekipman alınması,
b) Yeni tekniklerin geliştirilmesi,
c) İş organizasyonunda veya iş akışında değişiklikler yapılması,

Risk Değerlendirmesi Gereken Durumlar


Madde 5- İşyerinde, daha önce hiç risk değerlendirmesi yapılmamış olması ve çalışanların
sağlık ve güvenliğini etkileyebilecek aşağıda belirtilen önemli değişikliklerin olması
durumunda, risk değerlendirmesi yapılması gereklidir:
a) Yeni bir makine veya ekipman alınması,
b) Yeni tekniklerin geliştirilmesi,
c) İş organizasyonunda veya iş akışında değişiklikler yapılması,
d) Yeni hammadde ve/veya yarı mamul maddelerin üretim sürecine girmesi,
e) Yeni bir mevzuatın yürürlüğe girmesi veya mevcut mevzuatta değişiklik yapılması,
f) İş kazası veya meslek hastalığı meydana gelmesi,
g) İş kazası veya meslek hastalığı ile sonuçlanmasa bile yangın, parlama veya patlama
gibi işyerindeki iş sağlığı ve güvenliğini ciddi şekilde etkileyen olayların ortaya çıkması.

Risk Değerlendirmesi Süreçleri


Madde 6- Risk değerlendirmesi, aşağıdaki sıralamada yer alan aşamaların yerine getirilmesi
yoluyla gerçekleştirilir:
a) Planlama
Risk değerlendirmesi çalışmaları, mevcut mevzuat ve işyeri koşulları çerçevesinde
planlanır.
b) İşyerinde Yürütülen Çalışmaların Sınıflandırılması
İşyerinde yürütülmekte olan veya yürütülecek olan faaliyetler özelliklerine göre
sınıflandırmaya tabi tutulur. Sınıflandırmada, sürekli olmamakla birlikte periyodik olarak veya
değişen aralıklarla yürütülen bakım ve onarım gibi faaliyetler de dikkate alınır.
Sınıflandırmada, işyerinin içinde ve dışında yürütülen işler, üretim veya hizmet sürecinin

367
aşamaları, planlanmış veya ani faaliyetler, çalışanların görev tanımları gibi unsurlardan da
yararlanılabilir.
c) Bilgi ve Veri Toplama
Bilgi ve veri toplamada, işyerinde yürütülen işler, bu işlerin süresi ve sıklığı, işin
yürütüldüğü yer, işin kim veya kimler tarafından yürütüldüğü, yürütülen işten etkilenebilecek
olanlar, alınmış olan eğitimler, işin yürütümü için ön izin gerekip gerekmediği, işin yürütümü
sırasında kullanılacak makine ve ekipman, bu makine ve ekipmanların kullanım talimatları,
kaldırılacak veya taşınacak malzemelerle bunların özellikleri, kullanılan kimyasallar ve
özellikleri, mevcut korunma önlemleri, daha önce meydana gelmiş olan kaza veya meslek
hastalıkları gibi unsurlar dikkate alınır.
d) Tehlikelerin Tanımlanması
Tehlikelerin tanımlanması, aşağıda belirtilen tehlike veya kaynaklarının bulunup
bulunmadığı, tehlike varsa bundan kimlerin ve ne şekilde etkilenebileceği dikkate alınarak
yapılır.

i. Kayma, takılma ve benzeri nedenlerle düşme,


ii. Yüksekten düşme,
iii. Cisimlerin düşmesi,
iv. Gürültü ve titreşim,
v. Uygun olmayan duruş ve çalışma şekilleri,
vi. Radyasyon ve ultraviyole ışınlar,
vii. Seyyar el aletlerinin kullanımı,
viii. Sabit makine ve tezgahların kullanımı,
ix. Hareketli erişim ekipmanları (Merdivenler, platformlar),
x. Mekanik kaldırma araçları,
xi. Ürünler, emisyonlar ve atıklar,
xii. Yangın, parlama ve patlama,
xiii. Elle taşıma işleri,
xiv. Elektrikli aletler ile çalışma
xv. Basınçlı kaplar,
xvi. Aydınlatma,
xvii. Ekranlı araçlarla çalışma,
xviii. Termal konfor koşulları (Sıcaklık, nem, havalandırma),
xix. Kimyasal faktörler (Toksik gaz ve buharlar, organik solventler ve tozlar),
xx. Biyolojik Ajanlar (Mikroorganizmalar, bakteriler, virüsler),
xxi. Rutin çalışma,
xxii. İşyeri yerleşim planı,
xxiii. İş stresi,
xxiv. Kapalı yerlerde çalışma,
xxv. Yalnız çalışma,
xxvi. Motorlu araçların kullanımı, taşımacılık ve yollar,
xxvii. Su üzerinde veya yakınında çalışma,
xxviii. Şiddet, hakaret veya tacize maruz kalma,
xxix. İstenmeyen insan davranışları (Dikkatsizlik, yorgunluk, aldırmazlık, anlama güçlüğü,
öfke, kavga etmek),
xxx. İşyeri koşullarına göre diğer tehlike kaynakları.

e) Risk Analizi
Risk analizi ile (d) bendinde belirlenen tehlikelerin verebileceği zarar, hasar veya
yaralanmanın şiddeti ve bu zarar, hasar veya yaralanmanın ortaya çıkma olasılığı belirlenir.

368
Risk analizinde, tehlikeye maruz kalan kişi sayısı, tehlikeye maruziyet süresi, kişisel
koruyucuların sağladığı korunma ve güvensiz davranışlar gibi unsurlar dikkate alınır.

f) Risk Değerlendirmesi
Risk değerlendirmesinde, (e) bendinde belirlenen risklerin ağırlık oranları hesaplanarak
derecelendirme yapılır ve önlem alınmasının gerekli olup olmadığına karar verilir.

g) Önlemlerin Belirlenmesi
İş sağlığı ve güvenliği yönetmeliğinin 6 ncı maddesinin (b) bendinde belirlenen genel
yaklaşım çerçevesinde, ilgili mevzuat ve işyeri koşulları dikkate alınarak alınması gerekli
önlemlere karar verilir.
İşyerindeki riskleri kontrol altına alma yöntemleri, önceliğin derecesine göre ve en öncelikli
olandan daha az öncelikli olana doğru sıralanmak üzere aşağıdaki gibi olmalıdır:

i. Riskleri kaynağında yok etmeye çalışmak,


ii. Tehlikeli olanı, daha az tehlikeli olanla değiştirmek,
iii. Toplu koruma önlemlerini, kişisel korunma önlemlerine tercih etmek,
iv. Mühendislik önlemlerini uygulamak,
v. Ergonomik yaklaşımlardan yararlanmak.

h) Risk Değerlendirme Raporu Hazırlanması


Risk değerlendirme raporunda, aşağıdaki hususlar yer almalıdır:
i. Yapılan işin tanımlanması,
ii. Mevcut riskler,
iii. Risklerden etkilenen çalışanların listesi,
iv. Zarar, hasar veya yaralanmanın şiddeti,
v. Zarar, hasar veya yaralanmanın meydana gelme olasılığı,
vi. Risk değerlendirmesinin sonuçları (Risk düzeyleri),
vii. Alınması gerekli kontrol önlemleri.

Risk değerlendirme raporunda, risk değerlendirmesini yapan kişilerin ad, soyad ve


imzaları ile risk değerlendirmesinin yapıldığı tarih belirtilir.
İşveren tarafından, risk değerlendirmesi bulgularının kaydedilmesinde kullanılacak ve
risk değerlendirme raporuna temel olacak bilgileri içeren örnek risk değerlendirme formu bu
tebliğ ekinde verilmiştir.
ı) Denetim, İzleme ve Gözden Geçirme
İşyerinde gerçekleştirilen risk yönetiminin tüm aşamaları ve uygulanması düzenli olarak
denetlenir, izlenir ve aksayan yönler yeniden gözden geçirilir.

Risk Değerlendirmesini Yapacak Personelin Niteliği


Madde 7- Risk değerlendirmesinin, işveren tarafından, işyerinde istihdam edilen ve yeterlik
belgesi bulunan iş güvenliği ile görevli mühendisler ile işyeri hekimliği sertifikasına sahip olan
iş sağlığı ile görevli işyeri hekimlerine, bunların bulunmaması durumunda ise, dışarıdan hizmet
veren uzman kişi veya kuruluşlara yaptırılması esastır. İşyerinde yürütülen işin niteliği, farklı
369
mesleklerden uzmanların da bulundurulmasını gerektiriyorsa, işveren uygun mesleklerden
uzmanların da risk değerlendirmesi yapmasını sağlar.

Yönetim, Danışma, Bilgilendirme ve Eğitim


Madde 8- İşveren müessese tarafından, risk değerlendirmesi ile ilgili olarak üst düzey bir
yönetici görevlendirilecektir.
Risk değerlendirmesi, varsa işyerinde mevcut iş sağlığı ve güvenliği kuruluna ve işyeri
sağlık ve güvenlik işçi temsilcisine danışılarak yapılmalıdır.
Risk değerlendirmesi sonucunda, işyerinde herhangi bir değişiklik kararının alınması
durumunda, bu kararın uygulanması ile ilgili olarak tüm çalışanların bilgilendirilmesi ve
eğitimi sağlanmalıdır. Bunun için, eğitim ihtiyaçları belirlenecek ve uygun bir eğitim programı
yürütülecektir.

Yürürlük
Madde 9- Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme
Madde 10- Bu Tebliğ hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.

370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
İŞYERLERİNDE VE İŞ EKİPMANLARINDA

RİSK DEĞERLENDİRMESİ

Bilindiği gibi ülkemizin, Avrupa Birliği'ne uyum taahhütlerini içeren Ulusal Programın
içersinde İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatının da uyumlaştırılması söz konusu idi. 4857 Sayılı
İş Kanununun 10/06/2003 tarihinde yürürlüğe girmesi ve AB'ye orta vade olarak taahhüt edilen
takvimin 31 Aralık 2003 tarihinde sona erecek olmasıyla birlikte, AB' de Çerçeve Direktif
olarak anılan 89/391/EEC numaralı direktif uyumlaştırılarak, İş Sağlığı ve Güvenliği
Yönetmeliği adıyla 09 Aralık 2003 tahinde 25311 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak
yürürlüğe girmiştir. Bu çerçeve yönetmelik altında şimdiye dek 15 yönetmelik uyumlaştırılarak
(AB' de bu yönetmelikler yavru yönetmelik olarak anılmaktadır) yayımlanmış bulunmaktadır.
İleriki günlerde de uyumlaştırma çalışmalarının devam edileceği ve yeni yönetmeliklerin
çıkarılacağı anlaşılmaktadır.

Yeni yönetmeliklerde, eski tüzük maddelerinde gördüğümüz birtakım sayısal değerler


bulunmamaktadır. Bu sayısal değerler genellikle standartlardan alınmış rakamlardı. AB’de yeni
yaklaşım direktiflerinin yürürlüğe girmesiyle birlikte standartlara uyma zorunluluğu
kaldırılmış, dolayısıyla kendi direktiflerinde standartlardan gelen bu sayısal değerlere de yer
verilmemiştir. Bu sayısal değerlerin tespiti ve analizi gelişen teknolojiye bağlı olarak bir takım
mühendislik çalışmalarıyla ortaya çıkarılabileceği anlaşılmaktadır. Yeni yönetmeliklerin
tamamında işverenden şunlar şablon olarak istenmektedir.

- İşyerlerinde risk analizlerinin yapılması,

- İşçilerin bilgilendirilmesi,

- İşçilerin görüşlerinin alınması ve katılımlarının sağlanması,

- İşçilerin eğitimi

Bu maddelerden en önemlisi ve yeni bir yaklaşım olan risk analizinin yapılması artık yasal bir
zorunluluktur. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği Madde-6/b) de; 'İşveren, sağlık ve
güvenliğin korunması ile ilgili önlemlerin alınmasında aşağıdaki genel prensiplere uyacaktır'
denilmektedir.

1) Risklerin önlenmesi,
2) Önlenmesi mümkün olmayan risklerin değerlendirilmesi,
3) Risklerle kaynağında mücadele edilmesi ve diğer maddeler yer almaktadır.

Risklerin önlenmesi, değerlendirilmesi ve risklerle kaynağında mücadele edilmesi tamamen


mühendislik çözümleri ve beyin fırtınası yapılması ile sağlanabilecek bir olgudur. Bu durumda
yeni yönetmelikler mühendislik hizmetlerini de ön plana çıkarmaktadırlar. Bünyelerinde
mühendis çalıştırmayan kuruluşların yaşama şanslarının giderek azalacağı anlaşılmaktadır.

384
RİSK DEĞERLENDİRİLMESİ

Risk değerlendirilmesinin temel amacı:

• Planlanmış veya mevcut kontrollerin yeterli olup olmadığını belirlemek,


• Zarar ortaya çıkmadan riskleri kontrol edilebilir duruma getirmektir.

Risk değerlendirmesine geçmeden önce aşağıdaki kavramları bilmek gerekli olacaktır.

• Olay : Kazaya neden olan veya olma potansiyeli olan durum

• Kaza : Ölüme, hastalığa, hasara, zarara ya da diğer kayıplara yol açan istenmeyen olay

• Tehlike : İnsan yaralanması veya hastalığı, malın hasar görmesi, işyeri çevresinin zarar
görmesi veya bunların kombinasyonuna neden olabilecek potansiyel bir durum.

• Risk: Belirlenmiş tehlikeli bir olayın oluşma olasılığı ile sonuçlarının kombinasyonudur.

• Risk Değerlendirme: Riskin büyüklüğünü hesaplama ve riskin tolere edilebilir olup


olmadığına karar verme

• Kabul Edilebilir Risk: Kuruluşun, yasal zorunluluk ve kendi İSG politikası dikkate
alındığında, dayanabileceği düzeye indirilmiş risk.

• Güvenlik: Kabul edilemez zarar riski içermeme durumu

Risk Değerlendirme Yöntemi Ne Zaman Uygulanmalıdır:

• Hemen uygulamak gerekli, ( yasal zorunluluk)

• İş veya işyeri değişikliklerinde, yeni iş ekipmanı alındığında vb. durumlarda,

• Bir kaza olduğunda veya olması muhtemel durumlarda

• Önceden tespit edilen periyotlarda mutlaka uygulanmalıdır.

Risk Değerlendirmesine Nereden Başlanmalıdır

Risk değerlendirilmesine iş yerlerinin yani işin yapıldığı bina ve eklentilerinde, şantiyelerde,


yer altı ve yer üstü maden işletmelerinde ve bunların yer üstü tesislerde yani bunların fiziki
yapılarından başlanmalıdır. Öncelikle buralar sağlıklı ve güvenli duruma getirilmelidir.

Sonra iş ekipmanlarında risk değerlendirilmesi yapılmalı, en son rutin işler ve rutin olmayan
işlerde risk değerlendirilmesi yapılmalıdır.

385
İşyeri Risk Yönetiminde Adımlar:

1. Tehlikelerin tanımlanması;

Risk Analizi yapacak ekip oluşturulmalı, bu ekip;

- İşyeri özellikleri dikkate alarak seçilmeli,

- Tehlikelerin tespitinde uyulacak yöntemleri belirlemeli,

- İşyerindeki bütün tehlikeleri listelenmeli,

- Kaza ve zarar potansiyeli olan her durumu araştırılmalı ve

- Kontrol listelerini hazırlamalıdır.

Bunları yaparken iş yerindeki kaza istatistikleri ve benzer işyerlerinde meydana gelmiş kazalar
araştırılmalıdır. Ayrıca mevcut yönetmeliklerin eklerinde bulunan asgari sağlık ve güvenlik
gerekleri maddelerinden istifade edilmelidir.

2. Risklerin değerlendirilmesi

Listelenen tehlikeler ne derecede risk oluşturmaktadır. Bunlar değerlendirilmeli yani


puanlanmalıdır. Değerlendirme sırasında şu üç temel soruya yanıt verilmelidir:

1. Tehlike kaynakları var mı? Tehlike kaynakları nelerdir?

2. Kimler zarar veya neler zarar görebilir?

3. Sonuç (zararın, hasarın yaralanmanın şiddet derecesi) ne olur?

3. Değerlendirilen risklerin önlenmesi veya azaltılması

Öncelikle risklerin kaynağında yok edilmesi bu mümkün olmuyorsa diğer risk azaltma
yöntemleri kullanarak, tedbirlerin uygulanması konusunda karar verilmelidir.

4. Belirlenen tedbirlerin uygulanması

Tedbirler en kısa sürede riskin büyük olanından başlayarak uygulanmalıdır.

5. İzlenmesi ve takip edilmesi

Uygulanan tedbirlerin etkilerini gözlemlenmesi ve yukarıda yazılanlar belli aralıklarla kontrol


edilmelidir.

Tehlikelerin Analizi ve Risklerin Tahmin Edilmesi İçin Metotlar

Tehlike ve risk analizleri için oldukça fazla metot bulunmaktadır. Bunlardan en çok
kullanılanlar aşağıda verilmiştir.

386
• Ön Tehlike Analizi (ÖTA) (Preliminary Hazard Analysis- PHA)

• 'Böyle Olsa' Metodu (What-If Method)

• Arıza Modu ve Etki Analizi (AMEA)(Failure Mode and Effects Analysis- FMEA)

• Kumanda Sistemleri İçin Arıza Simülasyonu

• Mosar Metodu

• Arıza Soy Ağacı Analizi (ASA)(Fault Tree Analysis FTA)

• Delphi Teknik

• Tehlike ve Çalışabilirlik Analizi (Hazard and Operability Studies-HAZOP)

• Tehlike Analizi ve Kritik Kontrol Noktaları (Hazard Analysis and Critical Control Point-
HACCP)

• Check Listeleri

Genel Tehlikeler Nelerdir ?

1. Mekanik

2. Elektriksel

3. Radyasyon

4. Maddeler

5. Yangın ve patlama

Tehlikelere dair bir liste oluşturmak gerektiğinde aşağıdaki listeden istifade edilebilinir. Ancak
kuruluşlar çalışma konularına göre kendileri bir liste oluşturabilirler.

a. zemin üzerinde düşme/ kayma

b. kişilerin belli bir yükseklikten düşmesi

c. aletlerin, malzemelerin belli bir yükseklikten düşmesi

d. yetersiz boşluk payı

e. aletlerin, malzemelerin elle taşınması/ kaldırılması

f. montaj, sipariş, işletim, bakım, değiştirme ile bağlantılı tehlikeler

g. işyeri ve yollarda seyir halindeki araç tehlikeleri

h. yangın ve patlama

387
i. çalışanlara şiddet

j. solunması mümkün maddeler

k. göze zarar veren maddeler

l. deri yoluyla alınan zararlı maddeler

m. sindirim yoluyla alınan zararlı maddeler

n. zararlı enerji kaynakları ( elektrik, radyasyon, gürültü, titreşim)

o. çalışma pozisyonu ile ilgili boyun sorunları

p. uygunsuz termal ortam ( fazla sıcak)

r. yetersiz aydınlatma

s. kaygan, düzgün olmayan zemin

t. merdivenlerde yetersiz korkuluk

Risk Analiz Metotlarının Karşılaştırılması

Kriterler Check FMEA HACCP HAZOP Event Tree Fault Tree


Listeleri
TimÇalışm Tim Tim Tim Tim Ferdi Ferdi
ası
Gerekli Çok az Çok fazla Çok fazla Çok fazla Çok fazla Çok fazla
Doküman
Gerekli Çok az( Bir Orta Orta Orta Fazla Fazla
Zaman günden az)
( Hafta) ( Hafta) ( Hafta) (Haftalar) (Haftalar)
Tim Minimal Orta derece Orta derece Orta derece Çok fazla Çok fazla
Liderinin deneyim deneyim deneyim deneyim
Deneyimi deneyim deneyim
Kalitatif/K Kalitatif Kalitatif Kalitatif Kalitatif Kalitatif/ Kalitatif/
antitatif
Kantitatif Kantitatif
Kapsamı Çok Fiziksel Fiziksel Fiziksel Çok Çok
kapsamlı kapsamlı kapsamlı
olabilir tehlike tehlike tehlike olabilir
olabilir
Özel Her branşa Elektrik Yiyecek/ Kimya/ilaç/ Her branşa Her branşa
Branşa
Yönelik uyar Makina Tarım petrokimya uyar uyar

Kaynak: Kocaeli Sanayi Odası, Sanayide Risk Yönetimi, Dr. Güngör DİNÇLER, 18.10.2000

388
A) İŞ YERLERİ İÇİN RİSK DEĞERLENDİRMESİ

Risk derecelendirilmesinde birçok yöntem kullanılmaktadır. Buradaki örnekte 5x5 matris


yöntemi kullanılmıştır.

RİSK = Zararın ortaya çıkma olasılığı x Zararın etkisidir

Ortaya çıkma olasılığı için derecelendirme basamakları:

• 5 her gün (çok yüksek olasılık)

• 4 haftada bir (yüksek olasılık)

• 3 ayda bir (orta dereceli olasılık)

• 2 üç ayda bir (küçük olasılık)

• 1 yılda bir (çok küçük olasılık)

Zarar verme etkisi derecelendirme basamakları:

• 5 (çok ciddi) birden çok ölümlü, ölümlü veya sürekli iş göremezlik

• 4 (ciddi) ciddi yaralanma, meslek hastalığı

• 3 (orta) en az üç gün istirahat gerektiren yaralanmalar

• 2 (hafif) ilk yardım gerektiren küçük yaralanmalar

• 1 (çok hafif) hasar ya da yaralanmaya neden olmayan kaza, iş saati kaybı olmayan

389
Risk Derecelendirme Matrisi

Zarar Verme Etki Derecesi


Çok hafif Hafif Orta Ciddi Çok ciddi
Olasılık derece
(1) (2) (4) (5)
(3)
Çok Anlamsız Düşük Düşük Düşük Düşük
küçük
1 2 3 4 5
(1)
Küçük Düşük Düşük Düşük Orta Orta

(2) 2 4 6 8 10
Orta Düşük Düşük Orta Orta Yüksek
derece
3 6 9 12 15
(3)
Yüksek Düşük Orta Orta Yüksek Yüksek

(4) 4 8 12 16 20
Çok Düşük Yüksek Tolere
yüksek Orta Yüksek edilemez 25
5 20
(5) 10 15

Risk Puanı Değerlendirme Tablosu

20, 25 Yüksek Risk

15, 16 Bu risklerle ilgili hemen çalışma


yapılmalı
10, 12 Dikkate Alınması Gerek Risk

8, 9 Bu risklere mümkün olduğu kadar


çabuk müdahale yapılmalı
4, 5, 6 Kabul Edilebilir Risk

1, 2, 3 Acil tedbir gerektirmeyebilir

Yukarıda anlatılanları tam anlayabilmek için birkaç örnek verelim. Sırasıyla:

390
391
1.Tehlikelerin Tespiti

S. Tehlike Potansiyeli Tehlikeler Risk Ref.no


no Tahmini
İlgili
Var/Yok
Yönet.
1 İşyeri taban döşemesi ve kaplamları sağlam, kuruKayma sonucuVar 9.1
ve kaymaz bir şekilde yapılmış mı? Cevap: Hayır düşme
2 Ortam havasında sağlığa zararlı ve/veya patlayıcı- Patlama Var 4.1.1
maddelerin bulunup bulunmadığının tespiti
yapılmış mı ? Cevap: Hayır - Yangın

3 Kimyasal madde alımlarında Malzeme Güvenlik- Yangın Var Mad.


Bilgi Formu malzeme ile birlikte alınıyor mu?
- Kanser 10-4
Cevap: Hayır
-Gözde ve
deride zarar

2. Risklerin Değerlendirilmesi

S. Tehlike Potansiyeli Ref. no Olasılığı Etkisi Risk

no O E Puanı
1 İşyeri taban döşemesi ve kaplamları sağlam, kuru ve9.1 5 3 15
kaymaz bir şekilde yapılmış mı?
2 Ortam havasında sağlığa zararlı ve/veya patlayıcı4.1.1 3 5 15
maddelerin bulunup bulunmadığının tespiti yapılmış
mı ?

3 Kimyasal madde alımlarında Malzeme GüvenlikMad. 4 5 20


Bilgi Formu malzeme ile birlikte alınıyor mu?
10-4

392
3. Risklerin Azaltılması ( Alınmasına karar verilen önlemler)

S. Ölçümler Güvenlik Bilgilendirme İlave Tedbir/


no
Tertibatı/KKD Eğitim Kontroller

1 İşyeri taban döşemesi, kişilerinİşçilere, kayma veZemin bozulmaları


kaymayacağı ve takılıpdüşmelerle ilgilibelli aralıklarla
düşmeyecekleri şekilde uyguneğitim verilecek kontrol edilecek
malzeme kullanılarak
düzenlenecek
2 Zararlı veKKD hazır bulundurulacak Çalışanlara buBelli aralıklarla ölçüm
patlayıcı maddeler maddelerle ilgilive kontroller
ölçümlerle tespit eğitim verilecek yapılacak
edilecek

3 Çalışma İkmal servisi bu konudaKimyasallar veDepolamada,


ortamında uyarılacak KKD kullanımı ilemalzemeler üzerine
ölçümler ilgili eğitim işaret ve uyarılar
yapılacak MSDS alınacak verilecek yazılacak

4. Risk Azaltılması Sonucu Tekrar Değerlendirme

S. Tehlike Potansiyeli Ref. Olasılığı Etkisi Risk


no
no O E Puanı
1 İşyeri taban döşemesi ve kaplamları sağlam, kuru ve9.1 1 3 15/3
kaymaz bir şekilde yapılmış mı? Cevap : Evet
2 Ortam havasında sağlığa zararlı ve/veya patlayıcı4.1.1 1 5 15/5
maddelerin bulunup bulunmadığının tespiti yapılmış
mı ? Cevap: Evet

3 Kimyasal madde alımlarında Malzeme Güvenlik BilgiMad. 1 5 20/5


Formu malzeme ile birlikte alınıyor mu?
10-4
Cevap: Evet

Alınan önlemler sonucunda riskler kabul edilebilir bir düzeye indirilmiştir. Makul düzeye
indirilemeyen riskler ilave önlemler alınarak tekrar değerlendirilmelidir.

393
5. İzleme ve Takip

Tespit edilen tehlike potansiyelleri kontrol listesi haline dönüştürmeli ve bu liste belli
aralıklarla yapılan kontrollerle güncelleştitilmelidir. Alınan tedbirlerden uzaklaşma veya yeni
riskler oluşmuşsa bu riskler hemen değerlendirilmelidir.

S. Tehlike Potansiyeli Ref. noEvet Hayır İlave risk var


mı? Evet/
no Hayır
1 İşyeri taban döşemesi ve kaplamları sağlam, kuru9.1
ve kaymaz bir şekilde yapılmış mı?
2 Ortam havasında sağlığa zararlı ve/veya patlayıcı4.1.1
maddelerin bulunup bulunmadığının tespiti
yapılmış mı ?

3 Kimyasal madde alımlarında Malzeme GüvenlikMad.


Bilgi Formu malzeme ile birlikte alınıyor mu?
10-4

Risk Değerlendirmesine Kimler Katılmalıdır ?

• İş güvenliği uzmanları

• Çalışanlar

• Kayıt ve dokümantasyon eğitimi almış olanlar

• Operasyon deneyimli teknisyenler

• İşletmenin geçmişini tanıyan yöneticiler

• Bakım elemanları

• Sağlık personeli

B) İŞ EKİPMANLARINDA RİSK DEĞERLENDİRMESİ

11 Şubat 2004 tarih ve 25370 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 'İş Ekipmanlarının
Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği' özet olarak iş verenlerden neler
istemektedir? İncelendiğinde:

• 'Madde 5- İşveren, işyerinde kullanılacak iş ekipmanının yapılacak işe uygun olması ve bu


ekipmanın işçilerin sağlık ve güvenliğine zarar vermemesi için gerekli tüm tedbirleri alacaktır.

394
• Madde 6- İşyerinde kullanılan iş ekipmanları ile ilgili aşağıdaki hususlara uyulacaktır:

a) Bu yönetmeliğin 5 inci maddesi hükmü saklı kalmak kaydıyla, işveren;

1) Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten sonra işyerinde ilk defa kullanılacak iş ekipmanının
bu Yönetmeliğin Ek-I'inde belirlenen asgari gereklere uygun olmasını sağlayacaktır.

2) Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihte işyerinde kullanılmakta olan iş ekipmanı bu tarihten


itibaren 6 (altı) ay içinde (11 Ağustos 2004) Ek-I'de belirtilen asgari gereklere uygun hale
getirilecektir.' denilmektedir.

RİSK TETKİKİ AKIŞ ŞEMASI

Başla

İş ekipmanlarının
sınırları Risk
Risk analizi değerlendirmesi

Tehlike tanımı

Risk tahmini

Risk
değerlendirmesi

evet Son
İş
ekipmanla

hayır

Risk Azalması

395
396
Bu iki madde den de anlaşılacağı gibi işverenlerden işyerlerindeki iş ekipmanlarını güvenli
duruma getirmeleri istenmektedir. Kısacası iş ekipmanlarında risk değerlendirmesi yapılacak
ve riskli olanlar risksiz hale getirilecek veya kabul edilebilir risk düzeyine indirilecektir.Bu
nedenle iş ekipmanlarında da risk değerlendirilmesi artık yasal bir zorunluluktur.

Aşağıdaki uygulamada iş ekipmanları ile ilgili olarak değişik bir örnek metot uygulanmıştır.
Örnek uygulamaya geçmeden önce şu tanımları bilmekte yarar vardır.

İş Ekipmanı: İşin yapılmasında kullanılan herhangi bir makina, alet ve tesis,

İş Ekipmanının Kullanımı: İş ekipmanının çalıştırılması, durdurulması, kullanılması, taşınması,


tamiri, tadili, bakımı, hizmete sunulması ve temizlenmesi gibi iş ekipmanı ile ilgili her türlü
faaliyet,

olarak tanımlanmaktadır.

İş ekipmanlarında risk tetkiki için öncelikle 'TS EN 1050 Makinalarda Güvenlik- Risk
Değerlendirme Prensipleri ' standardından yararlanılmıştır.

Yukarıdaki şemayı açıklamak gerekirse:

1. Yönetimin risk değerlendirmesine karar verilmesi ve risk değerlendirmesi yapacak ekibin


oluşturması gereklidir.

2. İş ekipmanını sınırlarının tespit edilmesi gerek. Yani iş ekipmanı nerede kullanılacak, hangi
özellikteki kişiler kullanacak vb. gibi.

3. İş ekipmanındaki potansiyel tehlikeler nelerdir. Bunlar listelenmelidir.

4. Tespit edilen bu tehlikeler risk oluşturuyor mu?

5. Risk oluşturan tehlikeleri için risk değerlendirmesi yapılmalıdır.

6. Yapılan risk puanlamasına göre iş ekipmanının emniyetli olup olmadığına karar verilmelidir.

7. İş ekipmanı emniyetli ise risk tetkikine son verilebilir. Emniyetli değil ise iş ekipmanında
risk azalması yapılmalıdır. Risk azaltması yapılan iş ekipmanı tekrar değerlendirilmelidir.
Riskler makul düzeyde ise son verilmeli değil ise tekrar risk azalması için çalışma yapılmalıdır.

İş ekipmanlarında risk değerlendirmesi yaparken şu kaynaklardan faydalanabilinir.

• İş ekipmanı üreticisi, kullanıcı bilgi ve deneyimleri, kullanma kılavuzları,

• Bu ve benzer ekipmanlarla ilgili kaza istatistikleri (neden ve sonuç verileri),

• İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği Ek-I ve Ek-II,

397
• 4703 Sayılı Çerçeve Kanuna istinaden çıkarılmış ilgili yönetmeliklerin eklerinde yer alan o iş
ekipmanına ait 'Temel Sağlık ve Güvenlik Kuralları'

• TS EN 1050: Makinalarda Güvenlik - Risk Değerlendirmesi Prensipleri,

• TS EN 292: Makinalarda Güvenlik - Tasarım İçin Temel Kavramlar Genel Prensipler,

• Tasarım resimleri veya iş ekipmanını anlatan diğer araçlar,

• Güç ünitesi ile ilgili bilgiler,

• Sağlığı etkileyen zararlara (gürültü, titreşim, parıltı vb.) ilişkin bilgiler,

• Diğer.

İş ekipmanlarında risk azaltması aşağıdaki önlemleri alarak sağlanabilinir.

1. Koruyucular ile;

• Sabit koruyucular,

• Hareketli koruyucular,

• Ayarlanabilir koruyucular,

• Kumandalı koruyucular,

• Hassas algılama tertibatları,

• İki el kumanda tertibatı,

2. Kullanım konusunda çalışanları bilgilendirme yaparak;

• Üreticinin El Kitabı uyarıları doğrultusunda:

• a) Kullanma talimatı ,

• b) Bakım talimatı,

• Sinyaller ve ikaz donanımları,

• Uyarı işaretleri ve İkaz levhaları ile uyarmak suretiyle

398
3. İlave Tedbirler Alarak;

• Acil durdurma tertibatları,

A) Acil durdurma butonu

B) Acil durdurma halatı

• İçerde mahsur kalmış personelin kurtulması için tedbirler,

• Ayırma ve enerji sönümlemesi için tedbirler ,

• Ekipmanın kolay ve güvenli taşınması için tedbirler,

• Ekipmana güvenli ulaşmak için tedbirler,

• Ekipmanın kararlılığı için tedbirler,

• Hata bulma ve giderme için teşhis sistemleri tedbirleri,

• Gürültü ve vibrasyon azaltılması ile ilgili tedbirler,

• Cam yerine pleksiglas veya plastik kullanılması

• Kişisel koruyucu kullanmak suretiyle.

Kullanım ve Bakım Kılavuzları ile;

A)İş ekipmanı bilgileri ile,

1- İmalatçı ve/veya Yüklenici hakkında bilgiler

• Ekipmanın tanımı (marka, tip)

• İmalatçı ve/veya ekipmanın nihai satışını yapanın adı ve adresi

• Ekipmanın hangi şartlarda güvenli kullanılacağı hk. Bilgiler (Eğitimli personel, hava şartları
v.b.)

2- Güvenlik ile ilgili bilgiler

• Talimatlar ve varsa standartlar

• İkaz işaretleri, sembollerin anlamları

• Garanti bilgileri

• Kullanım sırasında olabilecek tehlikeli durumlar

399
3- Teknik bilgiler

• Gürültü, titreşim, ısı, toz, radyasyon ve diğer yaydığı nesnelerin ölçüm değerleri

B) İş ekipmanının montajı bilgileri ile,

• Taşıma ile ilgili talimatlar

• Montajı ile ilgili talimatlar

• Kaldırma araçları ile kaldırma yerleri ve kaldırma talimatları

• Elektrik, hidrolik ve pnomatik ekipmanların bağlantı durumları

• Ekipman ve parçalarının ağırlıkları

C) Kullanıcı için bilgiler ile,

• İlk çalıştırma öncesi ve çalıştırma sırasında yapılması gerekenler,

• Operatörün alacağı güvenlik önlemleri

• Çalıştırma talimatı

• Takım ve avadanlıklar

• Arızalar ve giderme talimatları

• Ekipmanın çalışmasının nasıl durdurulacağı

• Acil durdurmanın nasıl yapılacağı

D) Bakım hakkında bilgilendirme ile,

• Bakıma yetkili kişilerin listesi

• Ekipmanın test periyotları

• Bakım ve testler sırasında tehlikeli durumlarla ilgili açıklamalar

• Bakım periyotları hakkında bilgiler

• Kontrol noktaları hakkında bilgiler

400
Risk değerlendirmesi örnek uygulama:

RİSK = Zararın ortaya çıkma olasılığı x Zararın etkisidir

Zararın ortaya çıkma olasılığı:

- Kazanın olma olasılığı var mı dır? Varsa;

- Sıklığı nedir?

- Kaçınmak mümkün mü dür?

Bunları puanlayacak olursak:

Olasılık (O)

1 Düşük

2 Orta

3 Yüksek

Sıklık (S)

1 Nadiren/Bazen

2 Sık sık /Sürekli

Kaçınma (K)

1. Mümkün

2. Düşük olasılık

Kaza olduğunda etkisi ne olur?

- Hangi boyutta olur, kaç kişi etkilenir ?

- Etkilenenler ne derecede zarar görür?

Bunlarında puanlamasını yaparsak:

Boyut (B)

1 Bir kişi

2 Birden fazla kişi

401
Derece (D)

1 Hafif yaralanma

2 Ciddi yaralanma

3 Ölüm

Alınan önlemler sonucunda riskler kabul edilebilir bir düzeye indirilmiştir. Makul düzeye
indirilemeyen riskler ilave önlemler alınarak tekrar değerlendirilmelidir.

1. Tehlikelerin Tespiti

Bütün tehlikeler tespit edilmeli ve listelenmelidir.

S. Tehlike Potansiyeli Tehlikeler Risk Ref.no


no Tahmini
İlgili
Var/Yok
Yönet.
1 Güvenliği etkileyen kumanda cihazları açıkça-Tehlike Var 2.1 a
görülebilir ve tanınabilir özellikte mi? Ayrıcadurumda ikilem,
uygun şekilde işaretlenmiş mi? Cevap: Hayır yanlış kumanda

2 Operatör, ana kumanda yerinden tehlikeHareketli Var 2.1c


bölgesinde herhangi bir kimseninkısımların
bulunmadığından olabilir mi? Cevap: Hayır yakınında kişiler
bulunabilir

3 İşçilerin sağlık ve güvenliği açısından önemli birKırılan, kopanVar 2.7


tehlike oluşturabilecek, iş ekipmanınınparçaların
parçalarının kırılması, kopması veya dağılmasıfırlaması
riskine karşı uygun koruma önlemleri alınmış mı?

Cevap: Hayır

402
2. Risklerin Değerlendirilmesi

S. Tehlike Potansiyeli Ref.no Zarar Etkisi Zarar Olasılığı Risk


no
İlgili D B Puanı

Yönet. O S K
1 Güvenliği etkileyen kumanda cihazları açıkça2.1 a 2 1 2 1 2 12
görülebilir ve tanınabilir özellikte mi? Ayrıca
uygun şekilde işaretlenmiş mi? Cevap: Hayır

2 Operatör, ana kumanda yerinden tehlike2.1c 2 2 3 1 2 20


bölgesinde herhangi bir kimsenin
bulunmadığından olabilir mi? Cevap: Hayır

3 İşçilerin sağlık ve güvenliği açısından önemli bir2.7 3 1 3 1 2 22


tehlike oluşturabilecek, iş ekipmanının
parçalarının kırılması, kopması veya dağılması
riskine karşı uygun koruma önlemleri alınmış mı?

Cevap: Hayır

3. Risklerin Azaltılması ( Alınmasına karar verilen önlemler)

S.No Değişiklik Güvenlik tertibatı Bilgilendirme İlave tedbirler


1 Çalıştırma düğmesi yeşil,Acil stop Kullanma Düğmelerin altına; Start,
durdurma düğmesi kırmızı kılavuzuna ekStop ve Acil stop
renkli düğmelerle değiştirilecek butonu konacak bilgi yazacak butonuna, acil durumlarda
basınız yazılacak

2 Sesli İkaz kornası Operatör buÇalıştırma düğmesinin


ve ışıklı ikazkonuda altına, ‘Makina çevresinde
takılacak bilgilendirilecek kimsenin bulunmadığından
emin olduktan sonra
çalıştırınız.’ uyarısı
yazılacak
Koruyucular Koruyucular
konulacak hakkında
operatöre eğitim
verilecek

4. Risk Azaltılması Sonucu Tekrar Değerlendirme

S Tehlike Potansiyeli Ref.no Zarar Etkisi Zarar Olasılığı Risk


403
no
İlgili D B Puanı

Yönet. O S K
1 Güvenliği etkileyen kumanda cihazları açıkça2.1 a 2 1 1 1 1 12/5
görülebilir ve tanınabilir özellikte mi? Ayrıca
uygun şekilde işaretlenmiş mi? Cevap: Evet

2 Operatör, ana kumanda yerinden tehlike2.1c 2 2 1 1 1 20/7


bölgesinde herhangi bir kimsenin
bulunmadığından olabilir mi? Cevap: Evet

3 İşçilerin sağlık ve güvenliği açısından önemli bir2.7 2 1 1 1 1 22/5


tehlike oluşturabilecek, iş ekipmanının
parçalarının kırılması, kopması veya dağılması
riskine karşı uygun koruma önlemleri alınmış mı?

Cevap: Evet

5. İzleme ve Takip

Tespit edilen tehlike potansiyelleri kontrol listesi haline dönüştürmeli ve bu liste belli
aralıklarla yapılan kontrollerle güncelleştirilmelidir. Alınan tedbirlerden uzaklaşma veya yeni
riskler oluşmuşsa bu riskler hemen değerlendirilmelidir.

S. Tehlike Potansiyeli Ref. noEvet Hayır İlave risk var


mı? Evet/
no Hayır
1 Güvenliği etkileyen kumanda cihazları açıkça9.1
görülebilir ve tanınabilir özellikte mi? Ayrıca
uygun şekilde işaretlenmiş mi?

2 Operatör, ana kumanda yerinden tehlike4.1.1


bölgesinde herhangi bir kimsenin
bulunmadığından olabilir mi?

3 İşçilerin sağlık ve güvenliği açısından önemli birMad.


tehlike oluşturabilecek, iş ekipmanının
parçalarının kırılması, kopması veya dağılması10-4
riskine karşı uygun koruma önlemleri alınmış
mı?

C) RUTİN VE RUTİN OLMAYAN İŞLERDE RİSK DEĞERLENDİRMESİ

Rutin işlerle ilgili risk analizleri aşağıdaki basamaklar uygulanarak yapılabilir.

404
- İş yerlerinde rutin yapılan işler tespit edilmeli, bu işlerle ilgili iş analizleri yapılmalıdır.

- İş analizi sonucuna göre bu işle ilgili işlem basamakları yazılmalıdır.

- Her işlem basamağındaki muhtemel tehlikeler belirlenmelidir.

- Tehlike arz eden işlem basamaklarındaki riskler değerlendirilmelidir.

- Değerlendirilen riskler için gerekli tedbirlerin alınmasına karar verilmeli ve bu tedbirler


uygulanmalıdır.

Rutin olmayan işlerde de yukarıdaki işlemler yapılarak uygulama yapılabilinir.

SONUÇ

Risk değerlendirmesi, iş yerlerin de kazaların önlenmesi bakımından yeni bir yaklaşım ve yeni
bir bakış açısı getirmektedir. Tehlike kaynaklarının önceden yerinde tespiti ve risklerin
önlenmesi mühendislik çözümlerini ve koruyucu hekimliği ön plana çıkarmaktadır. Bu
metodoloji sayesinde iş güvenliği önlemlerinde sürekli takip ve iyileştirmeler
yapılabilecektir.Dolayısıyla daha güvenli iş ortamlarının oluşması, çalışanlarda iş
memnuniyetini yükseltecektir.

405
RİSK DEĞERLENDİRME KARAR MATRİSİ

( Risk Assessment Decision Matrix)

En sık kullanılan yaklaşımlardan biri olan risk değerlendirme matrisi ABD. Askeri standardı
MIL_STD_882-D olarak da bilinen sistem güvenlik program gereksinimini karşılamak
maksadıyla geliştirilmiştir. Matris diyagramları iki veya daha fazla değişken arasındaki ilişkiyi
analiz etmekte kullanılan bir değerlendirme aracıdır.

L Tipi Matris :

5 x 5 Matris diyagramı (L Tipi Matris) özellikle sebep-sonuç ilişkilerinin değerlendirilmesinde


kullanılır. Bu metod basit olması dolayısıyla tek başına risk analizi yapmak zorunda olan
analistler için idealdir, ancak değişik prosesler içeren veya birbirinden çok farklı akım
şemasına sahip işlerin hepsi için tek başına yeterli değildir ve analistin birikimine göre
metodun başarı oranı değişir. Bu tür işletmelerde özellilikle aciliyet gerektiren ve biran evvel
önlem alınması gerekli olan tehlikelerin tespitinin yapılabilmesi için kullanılmalıdır. Bu metod
ile öncelikle bir olayın gerçekleşme ihtimali ile gerçekleşmesi takdirinde sonucunun
derecelendirilmesi ve ölçümü yapılır.

Risk skoru ihtimal ve zarar derecesinin çarpımından elde edilerek tablodaki yerine yazılır.

Risk Skoru = İhtimal x Zarar Derecesi

ORTAYA ÇIKMA OLASILIĞI İÇİN


İHTİMAL
DERECELENDİRME BASAMAKLARI
ÇOK KÜÇÜK Hemen hemen hiç
KÜÇÜK Çok az ( yılda bir kez ), sadece anormal durumlarda
ORTA Az ( yılda bir kaç kez )
YÜKSEK Sıklıkla ( ayda bir )
Çok sıklıkla ( haftada bir, her gün ), normal çalışma
ÇOK YÜKSEK
şartlarında

Tablo - 1 Bir Olayın Gerçekleşme İhtimali

SONUÇ DERECELENDİRME
ÇOK
İş saati kaybı yok, ilkyardım gerektiren
HAFİF
İş günü kaybı yok, kalıcı etkisi olmayan ayakta tedavi ilk
HAFİF
yardım gerektiren
ORTA Hafif yaralanma, yatarak tedavi gerekir

406
CİDDİ Ciddi yaralanma, uzun süreli tedavi, meslek hastalığı
ÇOK
Ölüm, sürekli iş göremezlik
CİDDİ

Tablo –2 Bir Olayın Gerçekleştiği Takdirde Şiddeti

Şekil -1 Risk Skor (Derecelendirme) Matrisi (L Tipi Matris)

Yukarıdaki tablolardan elde edilen değerler matris metodolojisi temelli risk değerlendirme
tablosuna kaydedilir ve Tablo-3'de belirtilen eylemlere göre en büyük değerden başlayarak
riskler için gerekli önlemler alınır.

SONUÇ EYLEM
Katlanıla Belirlenen risk kabul edilebilir bir seviyeye düşürülünceye kadar
maz iş başlatılmamalı eğer devam eden bir faaliyet varsa derhal
Riskler durdurulmalıdır. Gerçekleştirilen faaliyetlere rağmen riski
(25) düşürmek mümkün olmuyorsa, faaliyet engellenmelidir.
Önemli Belirlenen risk azaltılıncaya kadar iş başlatılmamalı eğer devam
Riskler eden bir faaliyet varsa derhal durdurulmalıdır. Risk işin devam
(15,16,20 etmesi ile ilgiliyse acil önlem alınmalı ve bu önlemler sonucunda
) faaliyetin devamına karar verilmelidir.

407
Orta Belirlenen riskleri düşürmek için faaliyetler başlatılmalıdır. Risk
Düzeyde azaltma önlemleri zaman alabilir.
ki
Riskler
(8,9,10,12
)
Katlanıla Belirlenen riskleri ortadan kaldırmak için ilave kontrol
bilir proseslerine ihtiyaç olmayabilir. Ancak mevcut kontroller
Riskler sürdürülmeli ve bu kontrollerin sürdürüldüğü denetlenmelidir.
(2,3,4,5,6
)
Önemsiz Belirlenen riskleri ortadan kaldırmak için kontrol prosesleri
Riskler planlamaya ve gerçekleştirilecek faaliyetlerin kayıtlarını
(1) saklamaya gerek olmayabilir.
Tablo –3 Sonucun Kabul Edilebilirlik Değerleri

408
Önlemlerin yerine getirilmesinden sonra belirlenen risk için yeni bir risk skoru belirlenmeli ve
form yeniden doldurulmalıdır.

Çok Değişkenli X Tipi Matris Diyagramı

Matris diyagramları çok boyutlu düşünce yoluyla problemli konuların açığa kavuşturulmasına
katkı sağlar. Matris diyagramları bir probleme veya olaya iştirak eden veya problem veya olay
üzerinde etkisi olan faktörlerin, parametrelerin tanımlanmasını ve aralarındaki ilişkinin
belirlenmesini sağlar. Matris diyagramının temel avantajı; her çift değişken arasındaki ilişkinin
derecesini grafiksel olarak göstermesidir.

Tablo-4 L Tipi Matris Risk Değerlendirme Formu

Bu tip risk değerlendirmesi karmaşık prosesler veya akım şemaları içeren işlerin mevcut
olduğu yerlere veya olaylara uygulanabilir. Tek başına bir analistin yapmasına uygun değildir,
5 yıllık geçmiş kaza araştırmasına İhtiyaç vardır. Tecrübeli bir takım lideri önderliğinde
disiplinli bir takım çalışması gerektirir. Daha önce meydana gelmiş bir kazanın veya buna bağlı
bir olayın tekrarlanma olasılığı da değerlendirilir. Değerlendirme sonucunda riskin giderilmesi
için alınacak önlemlerin maliyet analizi de yapılarak, riskin maliyeti ile riski transfer etme
imkanı var ise iki maliyet karşılaştırılarak kıyaslanır.

Öncelikle bir işletme içerisinde bir bölüm/parça veya bir olay seçilir, seçilen konu ile ilgili
olarak 5 yıllık geçmiş kaza araştırması yapılır veya arşivler incelenir, geçmiş kazaları ortaya
getiren nedenler belirlenmeye çalışılır ve tekrarlama şansları araştırılır. Aşağıda X tipi matris
ile risk değerlendirmesi yapılması için kullanılan tablolar verilmiştir.

409
OLASI DERECELENDİRME
LIK
ÇOK Basit ekipman hatası veya valf hatası, hortumdan sızıntı veya
YÜKSE hergünkü normal şartlar altında gerçekleşebilecek insan hatası.
K
YÜKSE İkili ekipman hatası, ekipmandan sızıntı veya hortum yırtılması,
K borulamada kırılma, insan hatası
ORTA İnsan hatası ile ekipman hatasının kombinasyonu veya proses
hattındaki veya borulamalarında hata
KÜÇÜK Çoklu ekipman, valf, insan, boru hattı hatası veya tanklardaki,
proses kaplarındaki spontane gelişen hatalar
ÇOK Sadece Olağanüstü durumlarda gerçekleşir
KÜÇÜK

Tablo –5 Bir Olayın Gerçekleşme İhtimali

SONUÇ KONTROL DERECESİ


VAR Kontrol var, sistemin çalışması ekipmanla da takip ediliyor
ORTA Kontrol var, ancak birim amiri gözetimi ile yapılıyor
ZAYIF Belli aralıklarla çalışanların uyarılması sağlanıyor
YOK Tamamen çalışanın insiyatifinde

Tablo –6 Seçilen Bölümde ya da Yapılan Görev Üzerindeki Kontroller

SONU
DERECELENDİRME
Ç
ÇOK Personel : Hafif sıyrıklar, 3 günden az iş günü kayıplı kazalar.
HAFİ
F Toplum : Direkt etki yok.

Çevre : Tamamen kontrol altında tutulabilcek çevresel etki

Ekipman : Fabrika hasarı/kayıp değeri yaklaşık 1 – 1,000 $ arası


HAFİ Personel : İlk yardım gerektiren yaralanmalar.
F
Toplum : Koku veya gürültü yayılması sonucu rahatsızlık
verilmesi, direkt etki yok.

Çevre : Kontrol altına alınabilecek lokal çevresel etki

410
Ekipman : Fabrika hasarı/kayıp değeri yaklaşık 1,000 – 10,000 $
arası
ORT Personel : Doktor müdahalesi gerektiren şiddetli yaralanmalar ve
A meslek hastalıkları

Toplum : Doktor müdahalesi gerektiren şiddetli yaralanmalar

Çevre : Kontrol altına alınamayan küçük düzeyli çevresel etki

Ekipman : Fabrika hasarı/kayıp değeri yaklaşık 10,000 – 100,000 $


arası

CİDD Personel : Hayatı tehdit edici yaralanma, akut zehirlenmeli meslek


İ hastalığı veya kaza yada meslek hastalığı sonucu bir kişinin ölümü

Toplum : Hayatı tehdit edici yaralanma veya kaza sonucu bir


kişinin ölümü

Çevre : Kontrol altına alınamayan orta düzeyli çevresel etki

Ekipman : Fabrika hasarı/kayıp değeri yaklaşık 100,000 –


1,000,000 $ arası
ÇOK Personel : Birçok çalışanın hayatını tehdit edici şekilde yaralanması,
CİDD meslek hastalığına yakalanması veya kaza yada meslek hastalığı
İ sonucunda ölmesi

Toplum : Hayatı tehdit edici şekilde yaralanma, meslek hastalığına


yakalanma veya kaza yada meslek hastalığı sonucu birden çok ölüm

Çevre : Kontrol altına alınamayan büyük çaplı çevresel etki

Ekipman : Fabrika hasarı/kayıp değeri yaklaşık 1,000,0000 $ ve


üzeri

Tablo –7 Bir Olayın Gerçekleştiği Takdirde Şiddeti

SONU
ÖNCEKİ KAZALAR
Ç
Ö Ölümlü kaza
UK Uzuv kayıplı hayati tehlike yaratabilecek kaza, hayati tehlike
yaratacak meslek hastalığı
İGK İş günü kaybı, uzun süreli tedavi gerektiren iş kazası veya meslek
hastalığı
HY Hafif Yaralanma
411
KRK Kazaya ramak kalma, tehlikeli durum

Tablo –8 Önceki Kazaların Sonucu

Şekil –2 X Tipi Matris Risk Değerlendirme Matrisi Değişkenleri

Risk matrisi üzerinden belirlenen değerler aşağıdaki formüle yazılarak risk derecelendirme
skoru elde edilir.

RDS = A + B + C + D

Elde edilen değerler matris metodolojisi temelli risk değerlendirme tablosuna kaydedilir ve
çıkan sonucun büyüklüğüne göre en büyük değerden başlayarak riskler için gerekli önlemler
alınır

412
Tablo –9 X Tipi Risk Derecelendirme Matrisi

Tablo-10 X - Tipi Matris Risk Derecelendirme Tablosu

YENİ YÖNETMELİKLER
NELER İSTİYOR ?
413
Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

- DOĞRUDAN İLGİLİ OLANLAR -

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETMELİĞİ

(09.12.2003 tarih – 25311 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :

1- Bu Yönetmelik, işyerlerinde sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için alınacak


önlemleri belirler.

2- İşveren, işçilerin sağlığını ve güvenliğini korumak için mesleki risklerin önlenmesi, eğitim
ve bilgi verilmesi dahil gerekli her türlü önlemi almak, organizasyonu yapmak, araç ve
gereçleri sağlamak zorundadır.

3- İşveren, bir işçiye herhangi bir görev verirken, işçinin sağlık ve güvenlik yönünden
uygunluğunu göz önüne alır.

4- Yeni teknolojinin planlanması ve uygulanmasının, seçilecek iş ekipmanının çalışma ortam


ve koşullarına, işçilerin sağlığı ve güvenliğine etkisi konusunda işçiler veya temsilcileri ile
istişarede bulunur.

414
5- Ciddi tehlike bulunduğu bilinen özel yerlere sadece yeterli bilgi ve talimat verilen işçilerin
girebilmesi için uygun önlemleri alır.

6- Aynı işyerinin birden fazla işveren tarafından kullanılması durumunda işverenler, yaptıkları
işin niteliğini dikkate alarak; iş sağlığı ve güvenliği ile iş hijyeni önlemlerinin uygulanmasında
işbirliği yapar, mesleki risklerin önlenmesi ve bunlardan korunma ile ilgili çalışmaları koordine
eder, birbirlerini ve birbirlerinin işçi veya işçi temsilcilerini riskler konusunda bilgilendirirler.

7- İş sağlığı ve güvenliği ile iş hijyeni konusunda alınacak önlemler hiç bir şekilde işçilere mali
yük getirmez.

8- İşveren, işyerindeki sağlık ve güvenlik risklerini önlemek ve koruyucu hizmetleri yürütmek


üzere, işyerinden bir veya birden fazla kişiyi görevlendirir.

9- İşyerinde bu görevleri yürütebilecek nitelikte personel bulunmaması halinde, işveren


dışarıdan bu konuda yeterlik belgesi olan uzman kişi veya kuruluşlardan hizmet alır.

10- İşveren hizmet aldığı kişi veya kuruluşlara, işçilerin sağlık ve güvenliğini etkilediği bilinen
veya etkilemesi muhtemel faktörler hakkında bilgi verir.

11- İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetlerini yürütmek üzere görevlendirilen kişiler gerekli
nitelik, bilgi ve beceriye sahip olacaktır.

12- Görevlendirilen kişiler veya dışarıdan hizmet alınan kişi veya kuruluşların sayısı; işyerinin
büyüklüğü, maruz kalınabilecek tehlikeler ve işçilerin işyerindeki dağılımı dikkate alınarak,
koruyucu ve önleyici çalışmaların organizasyonunu yapmaya ve yürütmeye yeterli olacaktır.

13- İşveren, işyerinin büyüklüğünü, yapılan işin özelliğini ve işyerinde bulunan işçilerin ve
diğer kişilerin sayısını dikkate alarak; ilkyardım, yangınla mücadele ve kişilerin tahliyesi için
gerekli tedbirleri alır. Özellikle ilkyardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele
konularında, işyeri dışındaki kuruluşlarla irtibatı sağlayacak gerekli düzenlemeleri yapar.

14- İşveren, ciddi ve yakın tehlikeye maruz kalan veya kalma riski olan tüm işçileri, tehlikeler
ile bunlara karşı alınmış ve alınacak önlemler hakkında mümkün olan en kısa sürede
bilgilendirir.

15- İşveren, işyerinde risklerden özel olarak etkilenebilecek işçi gruplarının durumunu da
kapsayacak şekilde sağlık ve güvenlik yönünden risk değerlendirmesi yapar.

16- Risk değerlendirmesi sonucuna göre, alınması gereken koruyucu önlemlere ve kullanılması
gereken koruyucu ekipmana karar verir.

17- Üç günden fazla işgünü kaybı ile sonuçlanan iş kazaları ile ilgili kayıt tutar.

18- İşçilerin uğradığı iş kazaları ile ilgili rapor hazırlar.

19- İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin etkin bir biçimde sürdürülmesi için işçilerin
bilgilendirilmesi esastır.

415
20- İşveren, iş sağlığı ve güvenliği konularında işçi veya temsilcilerinin görüşlerini alır, öneri
getirme hakkı tanır ve bu konulardaki görüşmelerde yer almalarını ve dengeli katılımlarını
sağlar.

21- İşveren, iş sağlığı ve güvenliği konusunda özel görevi bulunan işçi temsilcilerine, bu
Yönetmelikte belirtilen görevlerini yerine getirebilmeleri için her türlü imkanı sağlar ve
herhangi bir ücret kaybı olmadan çalışma saatleri içerisinde yeterli zamanı verir.

22- İşveren, her işçinin çalıştığı yere ve yaptığı işe özel (işe başlanmadan önce, çalışma yeri
veya iş değişikliğinde, iş ekipmanlarının değişmesi halinde, yeni teknoloji uygulanması
halinde) bilgi ve talimatları da içeren sağlık ve güvenlik eğitimi almasını sağlamak zorundadır.
Eğitim, değişen ve yeni ortaya çıkan risklere uygun olarak yenilenir ve gerektiğinde periyodik
olarak tekrarlanır.

23- İşçilerin işe girişlerinde sağlık durumlarının yapacakları işe uygun olduğunu belirten sağlık
raporu alınır.

24- Yapılan işin özelliğine göre, işin devamı süresince sağlık muayeneleri düzenli aralıklarla
yapılır.

25- Kadınlar, çocuklar, yaşlılar, özürlüler ve diğer hassas risk grupları, özellikle bunları
etkileyen tehlikelere karşı korunurlar.

26- İşyerinde sağlık ve güvenlikle ilgili çalışmalara katılma, çalışmaları izleme, önlem
alınmasını isteme, önerilerde bulunma ve benzeri konularda işçileri temsil etmeye yetkili, bir
veya daha fazla işçi, sağlık ve güvenlik işçi temsilcisi olarak görev yapar. Sağlık ve Güvenlik
İşçi Temsilcisi, işyerinde çalışan işçiler tarafından seçilir.

İŞÇİ İLE İLGİLİ HUSUSLAR :

1- İş sağlığı ve güvenliği konusunda özel görevi bulunan işçi temsilcileri, tehlikenin azaltılması
veya tehlikenin kaynağında yok edilmesi için işverene öneride bulunma ve işverenden gerekli
tedbirlerin alınmasını isteme hakkına sahiptir.

2- İşçiler veya temsilcileri, iş sağlığı ve güvenliği konusunda işverence alınan önlemlerin ve


sağlanan imkanların yetersiz olduğu kanaatine varmaları halinde Bakanlığa başvurma hakkına
sahiptir.

3- İşçi temsilcileri, işyerinde yetkili makamlarca yapılan denetimler sırasında görüşlerini


bildirme hakkına sahiptir.

4- İşçiler, davranış ve kusurlarından dolayı, kendilerinin ve diğer kişilerin sağlık ve


güvenliğinin olumsuz etkilenmemesi için azami dikkati gösterirler ve görevlerini, işveren
tarafından kendilerine verilen eğitim ve talimatlar doğrultusunda yaparlar.

416
İŞYERİ SAĞLIK BİRİMLERİ VE İŞYERİ HEKİMLERİ GÖREVLERİ İLE ÇALIŞMA
USUL VE ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİK

(16.12.2003 tarih – 25318 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmelik işyeri sağlık birimlerinin kuruluşu, yapılanması, çalışma usul ve esasları ile
işyeri hekimlerinin nitelikleri, sayısı, işe alınmaları, görev, yetki ve sorumlulukları, eğitimleri
ve çalışma şartları ile ilgili usul ve esasları belirler.

2- İşverenler, elli ve daha fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde bir sağlık birimi kurmak
zorundadırlar.

3- İşverenler, işyerlerinde sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamının tesis edilmesi, sağlık ve
güvenlik risklerinin önlenmesi ve koruyucu hizmetlerin yürütülmesi için gerekli tedbirlerin
belirlenmesi, bu tedbirlerin uygulanması ve uygulamaların izlenmesi işlerini yürütmek üzere;
işyerinin risk grubuna ve işçi sayısına göre bir veya daha fazla işyeri hekimi görevlendirmek ve
bu görevlerin yapılması için gerekli yer, donanım ve personeli temin etmekle yükümlüdürler.

4- İşverenler, işyerinde görev yapan işyeri hekiminin adı, soyadı, adresi, çalışma saatleri ile
yetki ve sorumlulukları konusunda çalışanları bilgilendirmekle yükümlüdürler.
417
5- İşverenler, işyeri hekiminin görevini etkili bir şekilde yürütebilmesi amacıyla gerekli
planlama ve düzenlemeler yapmasına ve mesleği ile ilgili gelişmeleri izlemesine imkan sağlar.

6- İşyeri sağlık hizmetlerinin yürütümünden işveren sorumludur.

7- Çalışanlar ve temsilcileri, sağlık gözetiminde yürütülecek hizmetlerin amaç ve yöntemleri


hususunda önceden haberdar edilirler. Sağlık gözetimi sonucunda elde edilen verilerin
kullanılması ile ilgili bilgilendirilirler.

8- Çalışanlar, sağlık muayenelerinin sonuçlarıyla ilgili olarak hatalı veya hataya yol açabilecek
bilgiye itiraz hakkına sahip olup, bu işlemi nasıl yapacakları konusunda işveren tarafından
bilgilendirilirler.

9- İşverenler, koruyucu ve acil sağlık ve güvenlik hizmetlerini yürütmek üzere bir ortak sağlık
birimi kurabilir, kurulmuş olanlara ortak olabilirler.
Ortak sağlık birimi aynı işkolunda faaliyet gösteren işyerlerine hizmet vermek üzere
kurulabileceği gibi, küçük sanayi siteleri veya organize sanayi bölgeleri gibi aynı alanda
kurulmuş bulunan ve farklı işkollarında faaliyet gösteren işyerlerine hizmet vermek üzere de
kurulabilir.
Ortak sağlık biriminde çalışacak personel sayısı ve nitelikleri, hizmet verilecek işyerlerinin
yer aldığı risk grupları ve çalışanların toplam sayısı dikkate alınarak bu Yönetmelikte belirtilen
diğer kriterlere göre tespit edilir.
Ortak sağlık biriminin tüm giderleri hizmet alan işverenler tarafından karşılanır.

10- İşyeri hekimi olarak görevlendirilecek hekimlerin Bakanlıkça verilmiş işyeri hekimliği
sertifikasına sahip olmaları gerekir.

11- İşverenler, bu Yönetmelikte belirtilen niteliklere haiz işyeri hekimi veya hekimleri ile
sözleşme yaparlar. Yapılan sözleşmenin bir nüshası Genel Müdürlüğe gönderilir.

12- İşyeri hemşiresi veya sağlık memuru olarak görevlendirileceklerin Bakanlıkça verilmiş
işyeri hemşiresi veya sağlık memuru sertifikasına sahip olmaları gerekir.

13- Sağlık biriminde tam gün çalışacak en az bir işyeri hemşiresi veya sağlık memuru
görevlendirilir.

14- I inci, II inci ve III üncü Risk Gruplarında yer alan ve 500 ve daha fazla işçi çalıştırılan
işyerlerinde her 500 işçi için tam gün çalışacak bir işyeri hemşiresi veya sağlık memuru
görevlendirilir.

15- IV üncü ve V inci Risk Gruplarında yer alan ve 350 ve daha fazla işçi çalıştırılan
işyerlerinde her 350 işçi için tam gün çalışacak bir işyeri hemşiresi veya sağlık memuru
görevlendirilir.

418
SAĞLIK BİRİMİ İLE İLGİLİ HUSUSLAR :
1- Sağlık biriminde; en az bir işyeri hekimi ile birlikte en az bir işyeri hemşiresi veya sağlık
memuru görevlendirilmesi zorunludur.

2- Sağlık birimi, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürütülebilmesine ve çalışacak personel


sayısına yetecek büyüklükte, kolay ulaşılabilir, tercihen tek katlı bir binada veya kurulacağı
binanın giriş katında olmalıdır. Sağlık birimi; en az bir muayene odası, bir müdahale odası, bir
yardımcı sağlık personeli odası ile bekleme odasından oluşur. Sağlık biriminde yeterli
aydınlatma, havalandırma, ısıtma, soğuk ve sıcak su tesisatı bulunmalı, sağlık biriminin tabanı
kolay temizlenebilen ve yıkanabilen nitelikte olmalıdır.

3- Nitelikleri dolayısıyla devamlı çalışma yapılan işyerlerinde sağlık birimleri çalışma


süresince açık bulundurulur ve en az bir işyeri hemşiresi veya sağlık memuru görevlendirilir.
Normal çalışma süresi dışında kalan vardiya çalışmalarında bu personelin sağlanamadığı
hallerde, sağlık biriminde ilkyardım kursu görmüş en az bir eleman görevlendirilir.

4- Sağlık birimi, işyerinde yürütülecek sağlık hizmetleri ile ilgili olarak yıllık çalışma planı
hazırlayarak işverenin onayına sunar. Onaylanan plan işyerinde ilan edilir. Ayrıca, bu plan
çalışanların temsilcilerine ve varsa iş sağlığı ve güvenliği kuruluna gönderilir.

419
5- Sağlık birimi, işyerinde yürütülen sağlık hizmetleri ile ilgili olarak yapılacak denetimlerde
incelenmek üzere her yıl yıllık değerlendirme raporu hazırlar ve bir nüshasını Genel Müdürlüğe
gönderir.

6- Sağlık birimi personeli, işyerine ve çalışanlara ait tıbbi, teknik ve idari bilgilerle ilgili olarak
gizlilik ilkesine uymak zorundadır.

7- Sağlık birimi, işyerindeki ilgili diğer bölümlerle, (varsa iş sağlığı ve güvenliği kurulu ile iş
güvenliği uzmanı ve çalışanların temsilcileriyle) Bakanlığın iş sağlığı ve güvenliği alanında
faaliyet gösteren birimleri ve diğer ilgili kuruluşlarla yakın işbirliği içinde çalışır.

8- Sağlık birimi, ulusal düzeydeki organizasyonlar kapsamında; sağlığın korunması ve


geliştirilmesi kampanyalarında yer alır, iş sağlığı programları çerçevesinde ilgili otoriteler ile
işbirliği yapar.

9- Sağlık birimi, büyük kazalar ve doğal afetlere karşı acil eylem planı hazırlanması ve
uygulanmasında ilgili diğer birim, kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapar.

10- Sağlık birimi, çalışanlara acil müdahale gerektiren durumlarda veya kazalanma
durumlarında ilk yardım ve acil tedaviyi organize eder, yürütür ve diğer sağlık kuruluşlarıyla
işbirliği yapar.

11- Sağlık birimi; işverene, çalışanlara veya çalışanların temsilcilerine ve iş sağlığı ve


güvenliği kuruluna, iş sağlığı ile ilgili konularda eğitim ve danışmanlık hizmeti verir.

12- Çalışma ortamı ve çalışanların sağlık gözetimine ait bütün bilgiler kayıt altına alınır ve
belgeler muhafaza edilir. Çalışanların sağlık bilgileri, yaptığı işler ve çalıştığı ortamdaki
maruziyet bilgileri ile bu maruziyetlerin değerlendirme sonuçları kişisel sağlık dosyalarında
saklanır.

13- Sağlık birimi, çalışanların kişisel sağlık dosyalarını işten ayrılma tarihinden itibaren 10 yıl
boyunca saklamak zorundadır. Yükümlülük süresi bu süreyi aşan meslek hastalığı riski bulunan
işyerlerinde, belirlenen risklerle ilgili evrakların saklanması yükümlülük süresine kadar uzar.
Çalışanın işyerinden ayrılarak başka bir işyerinde çalışmaya başlaması halinde, yeni işveren
çalışanın kişisel sağlık dosyasını ister. Eski işveren, kişisel sağlık dosyasının onaylı bir örneğini
gönderir.

14- Çalışanın işe girişinde ve iş değişikliğinde, işe uyumunun belirlenmesi amacıyla yapılan
sağlık muayenesi sonucunda oluşturulan raporda; çalıştırılacağı işler ve çalışma koşulları
belirtilir, rapor sonucu işveren ve çalışana yazılı olarak bildirilir.

15- Sağlık birimi, sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturmak üzere işyerlerinde fiziksel,
kimyasal ve biyolojik risklerin belirlenmesi, ortadan kaldırılması için gerekli tedbirleri almak
ve bu amaçla ölçüm, analiz ve kontrollerin yapılmasını sağlamakla yükümlüdür. Bu
hizmetlerin yürütümünde ve iş sağlığı ve güvenliği mevzuatında öngörülen tedbirlerin
uygulanmasında sağlık birimi personeli iş güvenliği uzmanı ile işbirliği ve koordinasyon içinde
çalışır.

420
İŞYERİ HEKİMİ İLE İLGİLİ HUSUSLAR :
1- İşyeri hekimi iş sağlığı hizmetleri kapsamında çalışanların işe giriş ve periyodik
muayenelerini yapar.

2- İşyerindeki iş sağlığı ve güvenliği kuruluna katılarak çalışma ortamı ve çalışanların


sağlığının gözetimi ile ilgili gerekli açıklamalarda bulunur, danışmanlık yapar ve kurulda
alınan kararların uygulanmasını izler.

3- Özelliği olan çalışanları; gebe ve emzikli kadınları, on sekiz yaşından küçükleri, iki yaşından
küçük çocuğu olan anneleri, meslek hastalığı veya şüphesi tanısı alanları, kronik hastalığı
olanları, malul ve özürlüleri, alkolikleri, ilaç ve uyuşturucu bağımlılığı olanları, birden fazla iş
kazası geçirmiş olanları yakın takip ve koruma altına alır.

4- Özürlülerin işe alınmaları, işyerinde oluşan bir kaza ya da hastalık sonrasında geçici ya da
kalıcı iş göremezliği olanların işe başlamaları veya eski hükümlülerin gerekli sağlık
muayenelerini yaparak uygun işe yerleştirilmeleri için rapor hazırlar.

5- Sağlık nedeniyle üç haftadan uzun veya meslek hastalıkları veya iş kazaları nedeniyle veya
sık tekrarlanan işten uzaklaşmalarda, işe dönüş muayenesi yapar, kronik hastalığı olanları daha
sık aralıklarla muayene eder, gerekli tetkikleri yaptırır ve koruyucu önlemlerin alınması
421
hususunda gerekli işlemleri yapar, gerekli laboratuar tetkikleri ve radyolojik muayeneleri
yaptırır.

6- İşyerinde ilk yardım ve kurtarma çalışmalarının organizasyonunu yapar, ilgili personelin


eğitimini sağlar ve acil tedavi hizmetlerini yürütür.

7- Bulaşıcı hastalıkların kontrolünü sağlayarak yayılmasını önleme ve aşılama çalışmaları


yapar.

8- Kreş ve çocuk bakım yurdu ile emzirme odalarının sağlık koşullarını kontrol eder, sağlık
koşullarına uygunluğunu sağlar, çocukların sağlık muayenelerini yaparak kayıt altına alır, gebe
ve emzikli kadınların işyerindeki olası sağlık tehlikelerine karşı sağlığını korur, geliştirir ve
eğitimlerini sağlar.

9- İşyerinde kullanılan, tüketilen maddeleri kontrol ve izlemek için aralıklı olarak inceleme
yaparak etmenleri belirler, değerlendirir ve kontrol önlemleri geliştirir, çalışma ortamı gözetimi
ile ilgili olarak gerektiğinde ölçümler yapılmasını sağlayarak alınan sonuçların çalışanlar
yönünden değerlendirmesini yapar.

10- İşyerinin genel hijyen koşullarını devamlı izleyerek ve denetleyerek işyerindeki bütün
birimlerin çalışanların sağlığını koruyup geliştirecek biçimde düzenlenmesi, çalışana sağlıklı
bir ortamda ve yürütülen işin gerektirdiği kaloriyi karşılayacak nitelikte yemek sunulması, içme
suyu imkanı sağlanması, soyunma odaları, banyo, lavabo ve tuvaletlerin bakımlı ve temiz
olması ve genel temizlik donanımının temin edilmesi ve sürdürülmesi için gereğini yerine
getirir.

11- İş ve çalışanın uyumunu sağlamak için çalışanların sağlığının, yapılan iş ve işlemler ile
çalışma ortamındaki çeşitli stres faktörlerinden olumsuz yönde etkilenmesi olasılığına karşı
inceleme ve araştırmalar yapar.

12- Meslek hastalığı veya şüphesi tanısı alan çalışanların izleme ve kontrolünü yapar, SSK
Meslek Hastalıkları Hastaneleri ile sürekli işbirliği içinde çalışır.

13- İşyerinde meslek hastalığı veya meslek hastalığı şüphesi tanısı alanların çalıştığı ortamda
ve çalışanlarla ilgili inceleme yapar, herhangi bir hastalık veya kaza ya da periyodik muayene
sonrasında eski işinde çalışması sakıncalı bulunan çalışanın, mevcut sağlık durumuna uygun bir
işte çalıştırılmasını sağlar.

14- İş kazasına uğrayan ya da meslek hastalığına tutulan çalışanların rehabilitasyonu


konusunda işyerindeki ilgili birimlerle işbirliği içinde çalışır.

15- Eski hükümlü, malul ve özürlülerin işlerine uyumlarını sağlar, işyeri yöneticilerine, iş
sağlığı ve iş güvenliği kurul üyelerine, çalışanlara ve temsilcilerine genel sağlık konularında
eğitim verir ve bu eğitimlerin sürekliliğini sağlar.

16- Çalışanların, zamanlarını etkin ve verimli biçimde değerlendirmeleri için eğitici, kültürel
ve sportif etkinliklerle zenginleştirilmiş dinlenme imkanı sağlayacak çalışmalar yapar.

17- İşyerindeki sağlık gözetimi ile ilgili çalışmaları kaydeder ve yıllık çalışma raporu
hazırlayarak iş sağlığı ve güvenliği kuruluna gönderir.
422
18- İşyeri hekimi, işyerinde çalışanların hayatı ile ilgili yakın tehlike oluşturan bir husus tespit
edildiğinde derhal üst yönetimi bilgilendirip onaylarını alarak işin geçici olarak durdurulmasını
sağlar.

19- İşyeri hekimi, sağlık durumu bakımından yaptığı işle uyumsuz olduğu belirlenen çalışanın,
işyerinde uygun işte görevlendirilmesini sağlar.

20- İşyeri hekimi, üretim teknolojilerinin planlanmasında iş sağlığı ile ilgili tavsiyelerde
bulunur.

21- İşyeri hekimi, görevi gereği işyerinin bütün bölümlerinde iş sağlığı konusunda inceleme,
araştırma ve çalışanlarla görüşme yapabilir. Gerektiğinde konu ile ilgili kurum veya kuruluşlar
ile işbirliği yapar.

22- İşyeri hekimi, bu Yönetmelikte belirtilen görevlerini yaparken, işin normal akışını mümkün
olduğu kadar aksatmamak ve verimli bir çalışma ortamının sağlanmasına katkıda bulunmak,
işverenin ve işyerinin meslek sırları, ekonomik ve ticari durumları ile çalışanın kişisel sağlık
dosyasındaki bilgileri gizli tutmakla sorumludur.

23- İşverenler, bu Yönetmelikte belirtilen niteliklere haiz işyeri hekimi veya hekimleri ile
sözleşme yaparlar. Yapılan sözleşmenin bir nüshası Genel Müdürlüğe gönderilir.
Özel kurum ve işyeri hekimleri, çalıştıkları yerlerin sağlık hizmetlerinin başka bir yerde
ikinci bir görev yapmalarına elverişli bulunduğuna dair tabip odalarınca izin verilmesi halinde
işyeri hekimliği yapabilirler.
Sözleşme, Ek-7de verilen örneğine uygun olacak şekilde düzenlenir.
I inci, II inci ve III üncü Risk Gruplarında yer alan ve 1000 işçi çalıştırılan işyerlerinde
tam gün çalışacak bir işyeri hekimi görevlendirilir. 1000 kişiyi aşan hallerde bu Yönetmeliğin
21 inci maddesinde belirtilen kriterlere uygun yeteri kadar hekim eklenir.

IV üncü ve V inci Risk Gruplarında yer alan ve 750 işçi çalıştırılan işyerlerinde tam gün
çalışacak bir işyeri hekimi görevlendirilir. 750 kişiyi aşan hallerde bu Yönetmeliğin 21 inci
maddesinde belirtilen kriterlere uygun yeteri kadar hekim eklenir.

24 – Sözleşmenin herhangi bir nedenle geçerliliğini yitirmesi halinde, bu durum taraflarca üç iş


günü içinde Genel Müdürlüğe bildirilir.

25- Yönetmeliğin yayımı tarihinden önce alınmış olan işyeri hekimliği sertifikaları geçerlidir.

423
İŞYERİ HEMŞİRESİ VE SAĞLIK MEMURU İLE İLGİLİ HUSUSLAR :
1- İşyeri hemşiresi veya sağlık memuru olarak görevlendirileceklerin Bakanlıkça verilmiş
işyeri hemşiresi veya sağlık memuru sertifikasına sahip olmaları gerekir.

2- İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili sorunların saptanmasında, önceliklerin belirlenmesinde ve


yapılacak çalışmalarda işyeri hekimine yardımcı olur.

3- Çalışanların özellikleri ve sağlık düzeyleri ile ilgili veri toplar, kaydeder, sağlık ve çalışma
öykülerini işe giriş/periyodik muayene formuna yazar ve işyeri hekimi tarafından yapılan fizik
muayene sırasında hekime yardımcı olur.

4- İşyerinde sağlık taramaları yaparak şüpheli vakaları hekime sevk eder.

5- Gebe ve emzikli kadınların izlenmesi, zararlı maddelerden korunması için çalışır; çocuk
bakım hizmetleri ile ilgili çalışmaların planlanması, yürütülmesi ve kontrolüne katılır.

6- Çalışanların hastaneye sevk işlemlerini sağlar, tedavisini izler ve rehabilitasyon hizmetlerine


katılır.

424
7- Yardımcı sağlık hizmetlerinin planlanması, değerlendirilmesi, izlenmesi ve
yönlendirilmesinde işyeri hekiminin önerileri doğrultusunda çalışır ve gerekli kayıtları tutar.

8- İlk yardım hizmetlerinin organizasyonu ve yürütümünde işyeri hekimine yardımcı olur.

9- İşyerinde çalışanların sağlık eğitiminde görev alır.

İŞÇİ İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Çalışanlar ve temsilcileri, sağlıklı bir çalışma ortamının oluşması için bu konuda hazırlanan
talimat ve prosedürlere uymak, işyeri sağlık biriminin çalışmalarına destek sağlamak, sağlık
muayeneleri, bilgilendirme ve eğitim programlarına katılmak ve gerektiğinde işbirliği
yapmakla yükümlüdürler.

2- Çalışanlar ve temsilcileri, işyerinde sağlık gözetiminin yerine getirilmesine ilişkin


organizasyonlarda karar verme sürecinde yer alırlar.

425
EK - 1

İŞYERİ SAĞLIK BİRİMİ MALZEME LİSTESİ

A) Tıbbi Malzemeler:

1. Sfingomanometre
2. Stetoskop
3. Oftalmoskop
4. Otoskop
5. Kulak küreti
6. Abeslan
7. Beden derecesi
8. Cerrahi dikiş seti (Tam gün hekim çalışan işyerlerinde zorunludur)
9. Pansuman malzemesi
10. Enjeksiyon malzemesi
11. Tartı
12. Muayene masası
426
13. Paravan
14. İlaç dolabı
15. Tıbbi malzeme dolabı
16. Sedye
17. Oksijen tüpü
18. Buzdolabı

B) Büro malzemeleri:

1. Bilgisayar
2. Yazı masası ve koltuk
3. Hasta sandalyesi
4. Kırtasiye malzemesi
5. Dosya dolabı

C) Taşıt:

Ağır ve tehlikeli işlerin yapıldığı ve sürekli olarak 50 işçinin çalıştığı işyerlerinde, hastalanan
veya kazalanan işçilerin işyerine en yakın sağlık kuruluşuna taşınmaları için uygun taşıt
işyerinde hazır bulundurulur.

EK – 2

İŞYERİ SAĞLIK BİRİMİ YILLIK DEĞERLENDİRME RAPORU

İşyerinin Unvanı:

Sicil No:

Adresi:

Tel ve Faks:

E-posta:

İşkolu:

Çalışan sayısı: Erkek: Kadın: Stajyer:


427
Yapılan çalışmalar:

a) Risk analizi

b) Ortam ölçümleri

c) İşe giriş muayeneleri

d) Periyodik kontroller

e) Biyolojik analizler

f) Fizyolojik testler

g) Eğitim çalışmaları

h) İlkyardım ve Acil tedavi

i) Diğer çalışmalar

Tarih İşyeri hekimi

imza

EK - 3

İŞ KAZASI FORMU

Dosya No:

İşyeri sicil no:

İşkolu kodu:

İşyeri adresi:

Çalışanın ad ve soyadı:

Çalışanın sigorta sicil no:

Çalışanın doğum tarihi ve yeri:

428
Çalışanın cinsiyeti:

Çalışanın yaptığı iş ve çalıştığı bölüm:

Çalışanın bu işyerinde çalışma süresi:

İşyerinde çalışma saatleri ve vardiya sayısı:

İş kazasının oluşma tarihi ve saati:

İş kazasının oluşma nedeni ve şekli:

Kazalanma sonucunda oluşan tahribat:

İş göremezlik durumu ve süresi:

Sağlık tesislerinde yatma süresi:

Sonuç:

Tarih İş Güvenliği Uzmanı İşyeri hekimi

İmza imza

EK - 4

MESLEK HASTALIĞI FORMU

Dosya No:

İşyeri sicil no:

İşkolu kodu:

İşyeri adresi:

Çalışanın ad ve soyadı:

Çalışanın sigorta sicil no:

Çalışanın doğum tarihi ve yeri:

429
Çalışanın cinsiyeti:

Çalışanın yaptığı iş ve çalıştığı bölüm:

Çalışanın meslek öyküsü:

Bu işyerinde çalışma süresi:

Meslek Hastalığı tanısı:

Tanı konulma tarihi:

Meslek hastalığının oluşma nedeni:

İş göremezlik durumu ve süresi:

Sağlık tesislerinde yatma süresi:

Sonuç:

Tarih İşyeri hekimi

imza

EK - 5

İŞE GİRİŞ / PERİYODİK MUAYENE FORMU

İŞYERİNİN

Sicil no:
Unvanı:
Adresi:
Fotoğraf
Tel ve faks:

İŞÇİNİN

Adı ve soyadı:
Cinsiyeti:
Eğitim durumu:
Medeni durumu: Çocuk sayısı:
430
Ev Adresi:
Tel:
Mesleği:
Yaptığı iş:
Çalıştığı bölüm:
Daha önce çalıştığı yerler:
İşkolu Yaptığı iş Giriş-çıkış tarihi
1.
2.
3.
Özgeçmişi:
Kan grubu:
Konjenital/kronik hastalık:
Bağışıklama:
- Tetanoz:
- Hepatit:
- Diğer:
Soygeçmişi: Anne Baba Kardeş Çocuk

TIBBİ ANAMNEZ:
1. Son bir yıl içinde aşağıdaki yakınmalardan herhangi birini geçirdiniz mi?
Hayır Evet Tarih
- Balgamlı öksürük
- Nefes darlığı
- Göğüs ağrısı
- Çarpıntı
- Sırt ağrısı
- İshal veya kabızlık
- Eklemlerde ağrı
2. Son bir yıl içinde aşağıdaki hastalıklardan herhangi birini geçirdiniz mi?
Hayır Evet Tarih
- Kalp hastalığı
- Şeker hastalığı
- Böbrek rahatsızlığı
- Sarılık
- Mide veya oniki parmak ülseri
- İşitme kaybı
- Görme bozukluğu
- Sinir sistemi hastalığı
- Deri hastalığı
- Besin zehirlenmesi
3. Son bir yıl içinde hastanede yattınız mı?
Hayır Evet ise tanı.........................................
4. Son bir yıl içinde önemli bir ameliyat geçirdiniz mi?
Hayır Evet ise nedir ?........................................
5. Son bir yıl içinde iş kazası geçirdiniz mi?
Hayır Evet ise nedir ?........................................
6. Son bir yıl içinde Meslek Hastalıkları Hastanesi'ne gittiniz mi?
Hayır Evet ise tanı.........................................
7. Son bir yıl içinde Maluliyet aldınız mı?
Hayır Evet ise nedir ve oranı ?..............................................
8. Şu anda herhangi bir tedavi görüyor musunuz?
431
Hayır Evet ise nedir ?.......................................................
9. Sigara içiyor musunuz?
Hayır
Bırakmış ..........ay/yıl önce .........ay/yıl içmiş ......adet/gün içmiş
Evet ..............yıldır ..........adet/gün
10. Alkol alıyor musunuz?
Hayır
Bırakmış ..........yıl önce ..........yıl içmiş ..........sıklıkla içmiş
Evet ..............yıldır ..........sıklıkla

FİZİK MUAYENE SONUÇLARI:


a) Duyu organları
- Göz
- Kulak-Burun-Boğaz
- Deri
b) Kardiyovasküler sistem muayenesi
c) Solunum sistemi muayenesi
d) Sindirim sistemi muayenesi
e) Ürogenital sistem muayenesi
f) Kas-iskelet sistemi muayenesi
g) Nörolojik muayene
g) Psikiyatrik muayene
h) Diğer
- TA: / mmHg
- Nb: /dk.
- Boy: Kilo: BMI:
LABORATUVAR BULGULARI:
a) Biyolojik analizler
- Kan
- İdrar
b) Radyolojik analizler
c) Fizyolojik analizler
- Odyometre
- SFT
d) Psikolojik testler
e) Diğer

KANAAT VE SONUÇ:
1- ...............................................................işinde/işyerinde bedenen çalışmaya elverişlidir.
2- Raporda işaret edilen arızalar tedavi edilmek koşuluyla elverişlidir.

İmza Tarih

432
EK-6

İŞYERİ SAĞLIK BİRİMİ YILLIK ÇALIŞMA RAPORU

Muayene Fizik Toksikolo Biyo- Fizyoloji Meslek İş Kazası TOPLA


Muayene jik Analiz kimyasal k Test Hast. M
Analiz
İşe giriş
Periyodik
Poliklinik
Diğer
TOPLA
M

433
EK-7

İŞYERİ HEKİMLİĞİ SÖZLEŞMESİ

İşyerinin;
Unvanı :
Adresi :
Tel :
Fax :
e-posta :
Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı Bölge Sicil no :
SSK sicil no :
Faaliyet alanı :
Yer aldığı risk grubu :
Çalışan işçi sayısı :
İşyeri hekiminin;
Adı soyadı :
Diploma no :
Sertifika no :
Uzmanlık alanı :
Çalışma süresi :
Adres :
Tel :
Fax :
e-posta :
Çalıştığı diğer işyerlerinin;
Ünvanı :
Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı Bölge Sicil no :
SSK sicil no :
Özel Hükümler :

Tarih İşveren İşyeri Hekimi


İmza İmza

434
EKRANLI ARAÇLARLA ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ
HAKKINDA YÖNETMELİK

(23.12.2003 tarih – 25325 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmeliğin amacı, ekranlı araçlarla çalışmalarda alınacak asgari sağlık ve güvenlik
önlemlerini belirlemektir.

2- İşveren, çalışma merkezlerinde, ekranlı araçların kullanımından kaynaklanan zorlayıcı


travmalara neden olabilecek riskleri belirleyecek ve bu riskleri ortadan kaldıracak veya en aza
indirecek sağlık ve güvenlik önlemlerini alacaktır.

3- İşveren, işçilere ve temsilcilerine çalışma yerlerinde sağlık ve güvenlik ile ilgili bütün
konularda bilgi verecektir.

4- İşveren ekranlı araçlarla çalışanlara, işe başlamadan önce ve çalışma koşullarında önemli bir
değişiklik olduğunda gerekli eğitimi verecek ve bu eğitimler periyodik olarak tekrarlanacaktır.

5- İşveren, ekranlı araçlarla yapılan çalışmalardan kaynaklanan iş yükünü ve etkilenmeyi


azaltmak amacıyla, uygun çalışma planı yaparak, operatörlerin periyodik olarak ara vermesini
veya dönüşümlü olarak başka işlerde çalışmalarını sağlayacaktır.

6- İşveren çalışanların ve temsilcilerinin bu Yönetmelik ve ekinde belirtilen konularda İş


Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği’nde belirtildiği şekilde görüş ve önerilerini dikkate alacak ve
katılımlarını sağlayacaktır.

7- Ekranlı araçlarla çalışmaya başlamadan önce, düzenli aralıklarla ve ekranlı araçla


çalışmalardan kaynaklanacak görme zorluğu olduğunda işçilerin göz muayeneleri yapılacaktır.
Bu belirtilen muayene sonuçlarına göre gerekiyorsa işçiler oftalmolojik testlere tabi
tutulacaktır. Bu muayene ve test sonuçlarına göre gerekiyorsa işçilere yaptıkları işe uygun araç
ve gereç verilecektir.

435
EK - 1

EKRANLI ARAÇLARLA ÇALIŞMALARDA ARANACAK ASGARİ GEREKLER

1. Ekipman
a) Genel hususlar
Bu tür ekipmanın kullanımı işçiler için risk kaynağı olmayacaktır.
b) Monitör
Ekranda görünen karakterler kolayca seçilebilecek şekil ve formda, uygun büyüklükte
olacak, satır ve karakterler arasında yeterli boşluk bulunacaktır.
Ekran görüntüsü stabil olacak, görüntünün titremesi ve benzeri olumsuzluklar
bulunmayacaktır.
Parlaklık ve karakterler ile arka plan arasındaki kontrast, operatör tarafından kolaylıkla
ayarlanabilecektir.
Ekran, operatörün ihtiyacına göre kolaylıkla her yöne döndürülerek ayarlanabilir olacaktır.
Ekranın ayrı bir kaide veya ayarlanabilir bir masa üzerinde kullanılması mümkün olacaktır.
Kullanıcıyı rahatsız edebilecek yansıma ve parlamalar önlenecektir.
c) Klavye
Klavye, operatörün el ve kollarının yorulmaması ve rahatça çalışabilmesi için ekrandan ayrı
ve hareketli olacaktır.
Klavyenin ön tarafına, operatörün bileklerini dayayabileceği özel destek konulacaktır.
Operatörün elleri ve kolları için klavyenin önünde yeterli boşluk olacaktır.
Klavyenin rengi mat olacak ve ışığı yansıtmayacaktır.
Klavye karakterlerinin yerleri kullanımı kolaylaştıracak şekilde düzenlenmiş olacaktır.
Çalışma pozisyonuna göre, tuşlar üzerindeki semboller kolaylıkla seçilebilecek, düzgün ve
okunaklı olacaktır.
d) Çalışma masası veya çalışma yüzeyi
Çalışma masası veya çalışma yüzeyi; ekran, klavye, dokümanlar ve diğer ilgili
malzemelerin rahat bir şekilde düzenlenebilmesine olanak sağlayacak şekilde ve yeterli
büyüklükte olacak ve yüzeyi ışığı yansıtmayacak nitelikte olacaktır.
Operatörün rahatsız edici göz ve baş hareketleri ihtiyacını en aza indirecek şekilde
yerleştirilmiş ve ayarlanabilir özellikte doküman tutucu kullanılacaktır.
Çalışanın rahat bir pozisyonda olması için yeterli alan olacaktır.
e) Çalışma sandalyesi
Sandalye dengeli ve operatörün rahat bir pozisyonda oturabileceği ve kolaylıkla hareket
edebileceği şekilde olacaktır.
Oturma yerinin yüksekliği ayarlanabilir olacaktır.
Sırt dayama yeri öne-arkaya ve yukarı-aşağı ayarlanabilir, sırt desteği bele uygun ve esnek
olacaktır.
İstendiğinde operatöre uygun bir ayak dayanağı sağlanacaktır.
2. Çalışma ortamı
a) Gerekli alan
Operatörün oturma şeklini değiştirebilmesi ve rahatça hareket edebilmesi için çalışma
merkezi yeterli genişlikte olacak ve uygun şekilde düzenlenecektir.

436
b) Aydınlatma
Operatörün gereksinimleri ve yapılan işin türü dikkate alınarak uygun aydınlatma şartları
sağlanacak, arka planla ekran arasında uygun kontrast bulunacaktır.
Yapay aydınlatma kaynaklarının yeri ve teknik özellikleri ekrandaki ve diğer ekipmanlar
üzerindeki parlama ve yansımaları önlenecek şekilde olacaktır.
c) Yansıma ve parlama
Pencereler, açıklıklar ve benzeri yerler, saydam veya yarı saydam duvarlar ve parlak renkli
cisim ve yüzeylerden ekran üzerine direk ışık gelmeyecek ve mümkünse yansımalar
önlenecektir.
Ekrana gelen gün ışığının kontrol edilebilmesi için yatay ve dikey ayarlanabilir perdeler
kullanılacaktır.
d) Gürültü
Çalışma merkezlerinde kullanılan ekipmanların gürültüsü çalışanların dikkatini
dağıtmayacak ve karşılıklı konuşmayı engellemeyecek düzeyde olacaktır.
e) Isı
Çalışma merkezindeki ekipmanlar çalışanları rahatsız edecek düzeyde ortama ısı
vermeyecektir.
f) Radyasyon
Çalışma merkezindeki görünür ışık dışındaki tüm radyasyonların sağlığa zarar vermeyecek
düzeylerde olması için gerekli önlemler alınacaktır.
g) Nem
Çalışma ortamındaki nemin uygun düzeyde olması sağlanacak ve bu düzey korunacaktır.
3. Bilgisayar programları
İşveren, ekranlı araçlarla yapılacak işin düzenlenmesinde ve kullanılacak programların
seçiminde aşağıdaki hususlara uyacaktır.
a) Programlar işe uygun olacaktır.
b) Programlar kolay kullanılabilir ve eğer uygunsa operatörün bilgi düzeyine ve
deneyimine göre ayarlanabilir olacaktır. Operatörün bilgisi dışında programlara müdahale
edilemeyecektir.
c) Sistemler çalışanların verimini artıracak ve kolaylık sağlayacak şekilde geri beslemeli
olacaktır.
d) Sistemler operatöre uygun hız ve formatta bilgi verecek şekilde olacaktır.
e) Programlar, özellikle verilerin algılanması ve kullanılması konusunda ergonomi
prensiplerine uygun olacaktır.

437
GÜRÜLTÜ YÖNETMELİĞİ

(23.12.2003 tarih – 25325 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmeliğin amacı, işçilerin gürültüye maruz kalmaları sonucu sağlık ve güvenlik
yönünden oluşabilecek risklerden, özellikle işitme ile ilgili risklerden korunmaları için alınması
gerekli önlemleri belirlemektir.

2- İşçiyi etkileyen maruziyetin belirlenmesinde, işçinin kullandığı kişisel kulak koruyucularının


koruyucu etkisi de dikkate alınarak maruziyet sınır değer uygulanacaktır. Maruziyet etkin
değerlerinde kulak koruyucularının etkisi dikkate alınmayacaktır.

3- Günlük gürültü maruziyetinin günden güne belirgin şekilde farklılık gösterdiğinin kesin
olarak tespit edildiği işlerde maruziyet sınır değerleri ve maruziyet etkin değerlerinin
uygulanmasında günlük maruziyet değerleri yerine haftalık maruziyet değerleri kullanılabilir.

4- İşveren, işçilerin maruz kaldığı gürültü düzeyini değerlendirecek ve gerekiyor ise gürültü
ölçümü yapacaktır.

5- Kullanılan yöntemler ve aygıtlar, mevcut koşullara, özellikle de ölçülecek olan gürültünün


özelliklerine, maruziyet süresine ve çevresel faktörlere uygun olacaktır.

6- Kullanılan gürültü ölçme yöntemi, bir işçinin kişisel maruziyetini gösterecek şekilde
olacaktır.

7- Gürültü maruziyet düzeyinin değerlendirilmesi ve ölçüm sonuçları, daha sonraki zamanlarda


tekrar değerlendirilebilmesi için uygun bir şekilde saklanacaktır.

8- Ölçüm sonuçları değerlendirilirken, ölçme uygulamalarına bağlı olan ölçüm hataları dikkate
alınacaktır.

9- İşveren, yapacağı risk değerlendirmesinde Darbeli gürültüye maruziyet de dahil maruziyetin


düzeyine, türü ve süresine, maruziyet sınır değerlerine ve maruziyet etkin değerlerine, özellikle
hassas risk gruplarına dahil işçilerin sağlık ve güvenliklerine olan etkilerine, teknik olarak
mümkünse, gürültü ile işe bağlı ototoksik maddelerin etkileşimlerine veya gürültü ile titreşim
arasındaki etkileşimlerin işçinin sağlık ve güvenliğine olan etkisine, kaza riskini azaltmak için
kullanılan ve işçiler tarafından algılanması gereken uyarı sinyalleri ve diğer sesler ile
gürültünün etkileşmesinin işçilerin sağlık ve güvenlikleri yönünden dolaylı etkisine, iş
ekipmanlarının gürültü emisyonları hakkında ilgili mevzuat uyarınca imalatçılardan sağlanan
bilgilere, gürültü emisyonu daha az olan alternatif bir iş ekipmanının bulunup bulunmadığına,
gürültüye maruziyetin, işverenin sorumluluğundaki normal çalışma saatleri dışında da devam
edip etmediğine, sağlık gözetiminden elde edilen ve mümkünse en son yayınlanmış olanları da
içeren tüm bilgilere, yeterli korumayı sağlayabilecek kulak koruyucularının bulunup
bulunmadığına özel önem verecektir.

10- Risk değerlendirmesi ile ilgili, yürürlükteki mevzuata uygun olarak kayıt tutulacak ve
saklanacaktır. Risk değerlendirmesi, düzenli olarak ve önemli bir değişiklik olduğunda veya
sağlık gözetimi sonuçlarının gerektirdiğinde yeniden yapılacaktır.
438
11- Gürültüden kaynaklanan maruziyetin önlenmesi veya azaltılması için teknik gelişmelere
uygun önlemler alınarak gürültüye maruziyetten kaynaklanan riskler kaynağında yok edilecek
veya en aza indirilecektir.

12- Gürültüye maruziyeti azaltmak için teknik ve/veya organizasyona yönelik bir önlem
programı oluşturacak ve uygulayacaktır.

13- Yapılan risk değerlendirmesine göre, işçilerin en yüksek maruziyet etkin değerlerini aşan
gürültüye maruz kalabileceği çalışma yerleri uygun şekilde işaretlenecektir. Ayrıca, bu
alanların sınırları belirlenecek ve teknik olarak mümkün ise, bu alanlara girişler kontrollü
olacaktır.

14- İşçilerin dinlenmesi için ayrılan yerlerdeki gürültü düzeyi, bu yerlerin kullanım amacına
uygun olacaktır.

15- İşveren, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 15 inci maddesi uyarınca kadınlar,


çocuklar, yaşlılar, özürlüler gibi hassas risk gruplarının korunması için gerekli önlemleri
alacaktır.

16- Gürültüye maruziyetten kaynaklanan riskler başka yollarla önlenemiyor ise gürültü
maruziyeti en düşük maruziyet etkin değerleri aştığında, işveren kulak koruyucuları sağlayarak
işçilerin kullanımına hazır halde bulunduracaktır, gürültü maruziyeti en yüksek maruziyet etkin
değerlerine ulaştığında ya da bu değerleri aştığında, kulak koruyucuları kullanılacaktır, kulak
koruyucuları işitme ile ilgili riski ortadan kaldıracak veya en aza indirecek bir biçimde
seçilecektir. işveren kulak koruyucularının kullanılmasını sağlamak için her türlü çabayı
gösterecek ve alınan önlemlerin etkililiğini denetlemekten sorumlu olacaktır.

17- Yönetmelikte belirtilen tüm önlemlerin alınmasına rağmen, maruziyet sınır değerlerinin
aşıldığının tespit edildiği durumlarda, işveren, maruziyeti, maruziyet sınır değerlerinin altına
indirmek üzere gerekli olanı derhal yapacak, maruziyet sınır değerlerinin aşılması nedenlerini
belirleyecek ve bunun tekrarını önlemek amacıyla, koruma ve önlemeye yönelik tedbirleri
alacaktır.

18- İşveren, işyerinde en düşük maruziyet etkin değerindeki veya üzerindeki gürültüye maruz
kalan işçilerin ve/veya temsilcilerinin gürültü maruziyeti ile ilgili olarak bilgilendirilmelerini ve
eğitilmelerini sağlayacaktır.

19- İşçilere ve/veya temsilcilerine bu Yönetmeliğin kapsadığı konular ile özellikle risklerin
değerlendirilmesinde ve alınacak önlemlerin tanımlanmasında, gürültüden kaynaklanan
risklerin ortadan kaldırılmasını veya azaltılmasını amaçlayan önlemlerin alınmasında, kulak
koruyucularının seçilmesinde danışılacak ve katılımları sağlanacaktır.

20- Yapılan risk değerlendirmesi sonucunda sağlık riski olduğunun anlaşılması halinde işçiler
uygun sağlık gözetimine tabi tutulacaktır.

21- Yapılan sağlık gözetimi ile ilgili olarak her işçinin kişisel sağlık kaydı tutulacak ve
güncelleştirilecektir. Sağlık kayıtları, sağlık gözetiminin bir özetini içerecektir. Bu kayıtlar
gizlilik esasına uygun olarak ve gerektiğinde incelenebilecek şekilde saklanacaktır. Bu
kayıtların kopyaları, yetkili makamların istemesi halinde verilecektir. Her işçi, istediğinde
kendisiyle ilgili kayıtlara ulaşabilecektir.

439
22- İşitme ile ilgili sağlık gözetimi sonucunda, işçide işitme kaybı saptandığında, işitme
kaybının gürültü maruziyetine bağlı olup olmadığını bir hekim veya hekimin uygun gördüğü
bir uzman değerlendirecektir. İşitme kaybı gürültüye bağlı ise, işçi, hekim veya uygun nitelikli
diğer bir kişi tarafından, kendisi ile ilgili sonuçlar hakkında bilgilendirilecektir.

23- İşveren, yapılan risk değerlendirmesini gözden geçirecektir. Riskleri önlemek veya
azaltmak için alınan önlemleri gözden geçirecektir. Riskleri önlemek veya azaltmak için
gerekli görülen ve işçinin gürültüye maruz kalmayacağı başka bir işte görevlendirilmesinin de
aralarında olduğu önlemleri uygularken, iş sağlığı uzmanları veya diğer uygun vasıflı kişilerin
veya yetkili makamın önerilerini dikkate alacaktır. Benzer biçimde maruz kalan işçilerin sağlık
durumunun gözden geçirilmesi için de düzenli bir sağlık gözetimi uygulayacaktır.

440
GÜVENLİK VE SAĞLIK İŞARETLERİ YÖNETMELİĞİ

(23.12.2003 tarih – 25325 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmeliğin amacı, işyerlerinde kullanılacak güvenlik ve sağlık işaretlerinin
uygulanması ile ilgili kuralları belirlemektir.

2- İşveren, yapılan risk değerlendirmesi sonuçlarına göre; çalışma yöntemleri, iş organizasyonu


ve toplu korunma önlemleriyle işyerindeki risklerin giderilemediği veya yeterince
azaltılamadığı durumlarda, güvenlik ve sağlık işaretlerini bulundurmak ve uygun şekilde
kullanmak zorundadır.

3- İşveren, işyerinde kullanılan güvenlik ve sağlık işaretleri hakkında işçileri ve/veya


temsilcilerini bilgilendirecektir.

4- İşaretlerin anlamları ve bu işaretlerin gerektirdiği davranış biçimleri, yazılı talimat haline


getirilerek işçilere ve temsilcilerine verilecektir.

5- Güvenlik ve sağlık işaretleri ile ilgili konularda işçilerin ve/veya temsilcilerinin görüşleri
alınarak katılımları sağlanacaktır.

441
EK – I

İŞYERİNDE KULLANILAN GÜVENLİK VE SAĞLIK İŞARETLERİ İLE İLGİLİ


ASGARİ GENEL GEREKLER

1. Genel hususlar
1.1. Bu Yönetmeliğin 5 inci maddesindeki genel kurala göre, işyerinde bulunması gereken
güvenlik ve sağlık işaretleri Ek–II’den itibaren tüm eklerde belirtilen özel koşullara uygun
olacaktır.
1.2. Bu ekte; yukarıda (1.1.)’de belirtilen gereklerin tanıtımı, güvenlik ve sağlık işaretlerinin
değişik kullanımları ve bu işaretlerin birlikte veya birbirinin yerine kullanılmasındaki genel
kurallar belirlenmiştir.
1.3. Güvenlik ve sağlık işaretleri sadece bu Yönetmelikte belirlenen mesaj veya bilgiyi iletmek
üzere kullanılacaktır.

2. İşaret çeşitleri
2.1. Sabit ve kalıcı işaretler
2.1.1. Sabit ve kalıcı işaret levhaları; yasaklamalar, uyarılar ve yapılması zorunlu işler ile acil
kaçış yollarının ve ilk yardım bölümlerinin yerlerinin belirtilmesi ve tanınması için
kullanılacaktır.
Yangınla mücadele ekipmanının bulunduğu yerler, işaret levhası ve kırmızı renkle kalıcı
şekilde işaretlenecektir.
2.1.2. Konteynır ve borular üzerindeki işaretler Ek–III’te belirtildiği şekilde olacaktır.
2.1.3. Engellere çarpma veya düşme riski olan yerler, işaret levhası ve güvenlik rengi ile kalıcı
şekilde belirlenecektir.
2.1.4. Trafik yolları güvenlik rengi ile kalıcı olarak işaretlenecektir.
2.2. Geçici işaretler
2.2.1. Gerekli hallerde ve aşağıda 3 üncü maddede belirtildiği şekilde işaretlerin birlikte ve
birbirinin yerine kullanılma imkanı da dikkate alınarak; tehlike sinyali vermek, insanların belli
bir takım hareketleri yapması ve acil tahliyesi için ışıklı işaretler, sesli sinyaller ve/veya sözlü
iletişim kullanılacaktır.
2.2.2. Gerekli durumlarda, tehlikeye yol açabilecek ya da tehlikeli manevralar yapan kimseleri
yönlendirmek için el işaretleri ve/veya sözlü iletişim kullanılacaktır.

3. İşaretlerin birlikte ve birbirinin yerine kullanılması


3.1. Aynı derecede etkili ise, aşağıdaki işaretlerden herhangi biri kullanılabilir:
– Engel veya düşme tehlikesi olan yerlerde; işaret levhası veya güvenlik rengi
– Işıklı işaret, sesli sinyal veya sözlü haberleşme
– El işaretleri veya sözlü haberleşme
3.2. Aşağıda belirtilen işaretler birlikte kullanılabilir.
– Işıklı işaret ve sesli sinyal.
– Işıklı işaret ve sözlü haberleşme.
– El işaretleri ve sözlü haberleşme.

442
4. Aşağıdaki tabloda yer alan hususlar güvenlik rengi kullanılan tüm işaretlere uygulanır.

Anlamı veya
Renk Talimat ve Bilgi
Amacı
Kırmızı Tehlikeli hareket veya
Yasak işareti
davranış
Dur, kapat, düzeneği acil
Tehlike alarmı
durdur, tahliye et
Yangınla Ekipmanların yerinin
mücadele gösterilmesi ve ne
ekipmanı olduğu
Sarı Dikkatli ol, önlem al,
Uyarı işareti
kontrol et
Özel bir davranış ya da
Mavi (1) eylem
Zorunluluk
işareti
Kişisel koruyucu
donanım kullan
Yeşil Acil kaçış, ilk Kapılar, çıkış yerleri ve
yardım işareti yolları, ekipman, tesisler
Tehlike yok Normale dön
(1) Mavi: Sadece dairevi bir şekil içinde
kullanıldığında emniyet rengi olarak
(2) kabul edilir.
Fluoresan
turuncu: Emniyet işaretleri dışında sarı yerine
kullanılabilir
Özellikle zayıf doğal görüş şartlarında
bu renk çok dikkat çekicidir.

5. Güvenlik işaretinin işlevi aşağıda belirtilenler tarafından olumsuz etkilenmemesi için :


5.1. Görülmesini veya işitilmesini zorlaştıracak veya engelleyecek, aynı türden bir başka
emisyon kaynağının bulunması önlenecek, özellikle;
5.1.1. Çok sayıda işaretin birbirine çok yakın bir şekilde yerleştirilmeyecektir.
5.1.2. Karıştırılma ihtimali olan iki ışıklı işaret aynı anda kullanılmayacaktır.
5.1.3. Işıklı bir işaret bir diğer ışıklı işaretin çok yakınında kullanılmayacaktır.

443
5.1.4. Birden fazla sesli sinyal aynı anda kullanılmayacaktır.
5.1.5. Çok fazla ortam gürültüsü olan yerlerde sesli sinyal kullanılmayacaktır.
5.2. İşaretlerin ya da sinyal aygıtlarının; uygun tasarımı, yeterli sayıda olması, uygun bir
şekilde yerleştirilmesi, bakım ve onarımının iyi yapılması ve doğru çalışması sağlanacaktır.

6. İşaretler ve sinyal aygıtları imalindeki karakteristik özelliklerini ve/veya işlevsel niteliğini


korumak için, düzenli aralıklarla, temizlenecek, kontrol, bakım ve tamiri yapılacak ve
gerektiğinde değiştirilecektir.

7. İşaretlerin ve sinyal aygıtlarının sayısı ve yerleştirileceği yerler, tehlikenin büyüklüğüne ve


bunların uygulanacağı alana göre belirlenecektir.

8. Herhangi bir enerji ile çalışan işaretlerin, enerjinin kesilmesi ve tehlikenin başka bir şekilde
önlenememesi durumunda, işaretlerin yedek enerji kaynağı ile derhal çalışması sağlanacaktır.

9. Işıklı işaret ve/veya sesli sinyallerin çalışmaya başlaması, yapılacak işin veya hareketin
başlayacağını belirtir. Yapılan iş veya hareket süresince ışıklı işaret veya sesli sinyal
çalışmasına devam edecektir. Işıklı işaret ve sesli sinyal kullanılıp durmasından hemen sonra
tekrar çalışabilir olacaktır.

10. Işıklı işaretler ve sesli sinyaller, doğru ve etkili çalışmalarını sağlamak için, kullanılmadan
önce ve kullanım süresince yeterli sıklıktaki aralıklarla kontrol edilecektir.
11. Kişisel koruyucu kullanımından kaynaklanan hususlar da dahil olmak üzere, işçilerin
görme ve işitmelerine engel olacak herhangi bir husus var ise; ilgili işaretlerin güçlendirilmesi
veya değiştirilmesi için gerekli önlemler alınacaktır.

12. Önemli miktarda tehlikeli madde ya da preparat depolanan alanlarda, odalarda veya kapalı
yerlerde bulunan her bir paket ya da kap üzerinde bulunan etiketlerin, bu yerlerde alınması
gereken güvenlik önlemlerini ikaz için yeterli değilse, Ek–III’ün 1 inci bölümünde
belirtilenlere uygun olarak ikaz işareti bulundurulacak veya işaretlenecektir.

444
EK – II

İŞARET LEVHALARIYLA İLGİLİ ASGARİ GEREKLER

1. Temel nitelikler
1.1. Kendi özel amaçlarına göre; yasaklama, uyarı, emir, kaçış yolu, acil durumlarda
kullanılacak ya da yangınla mücadele amaçlı ekipmanı belirten ve benzeri işaret levhalarının
biçim ve renkleri bölüm 3’te verilmiştir.
1.2. Piktogramlar mümkün olduğunca yalın olacak ve sadece temel ayrıntıları içerecektir.
1.3. Aynı anlamı veriyorsa ve yapılan değişiklik ya da düzenleme anlamını belirsiz hale
getirmeyecekse, kullanılan piktogramlar bölüm 3’te belirtilenlerden biraz farklı ya da daha
ayrıntılı olabilir.
1.4. İşaret levhaları kullanıldıkları ortama uygun, darbeye ve hava koşullarına dayanıklı
malzemeden yapılacaktır.
1.5. İşaret levhalarının boyutları ile kolorimetrik ve fotometrik özellikleri, bunların kolayca
görülebilir ve anlaşılabilir olmalarını sağlayacaktır.

2. Kullanım koşulları
2.1. İşaret levhaları özel bir tehlike olan yerlerin ve tehlikeli cisimlerin hemen yakınına, genel
tehlike olan yerlerin girişine, engeller dikkate alınarak, görüş seviyesine uygun yükseklik ve
konumda, iyi aydınlatılmış, erişimi kolay ve görünür bir şekilde yerleştirilecektir. Doğal ışığın
zayıf olduğu yerlerde fluoresan renkler, reflektör malzeme veya yapay aydınlatma
kullanılacaktır.
2.2. İşaret levhasının gösterdiği durum ortadan kalktığında, işaret levhası da kaldırılacaktır.

3. Kullanılacak işaret levhaları


3.1. Yasaklayıcı işaretler
Temel nitelikler

445
- Daire biçiminde,
- Beyaz zemin üzerine siyah piktogram, kırmızı çerçeve ve diyagonal çizgi (kırmızı kısımlar
işaret alanının en az % 35’ini kapsayacaktır)

Sigara içmek ve açık


Sigara İçilmez Yaya giremez
alev kullanmak yasaktır

Suyla söndürmek yasaktır İçilmez Yetkisiz kimse giremez

İş makinası giremez Dokunma

3.2. Uyarı işaretleri


Temel nitelikler
- Üçgen şeklinde
- Sarı zemin üzerine siyah piktogram, siyah çerçeve (sarı kısımlar işaret alanının en az %
50’sini kapsayacaktır)

446
Parlayıcı madde veya
Patlayıcı madde Toksik (Zehirli) madde
yüksek ısı

Aşındırıcı madde Radyoaktif madde Asılı yük

İş makinası Elektrik tehlikesi Tehlike

İyonlayıcı olmayan
Lazer ışını Oksitleyici madde
radyasyon

Kuvvetli manyetik alan Engel Düşme tehlikesi

Zararlı veya tahriş edici


Biyolojik risk Düşük sıcaklık
madde

447
3.3. Emredici işaretler
Temel nitelikler
- Daire biçiminde,
- Mavi zemin üzerine beyaz piktogram (mavi kısımlar işaret alanının en az % 50’sini
kapsayacaktır)

Gözlük kullan Baret giy Eldiven giy

Maske kullan İş ayakkabısı giy Yaya yolunu kullan

Koruyucu elbise giy Yüz siperi kullan Emniyet kemeri kullan

Genel emredici işaret


(gerektiğinde başka
işaretle
birlikte kullanılacaktır)

448
3.4. Acil çıkış ve ilkyardım işaretleri
Temel nitelikler
- Dikdörtgen veya kare biçiminde,
- Yeşil zemin üzerine beyaz piktogram (yeşil kısımlar işaret alanının en az % 50’sini
kapsayacaktır)

Acil çıkış ve kaçış yolu

Yönler (Yardımcı bilgi işareti)

Güvenlik
İlk Yardım Sedye Göz duşu
duşu

Acil yardım ve ilk yardım telefonu

3.5. Yangınla mücadele işaretleri


Temel nitelikler
- Dikdörtgen veya kare biçiminde,
- Kırmızı zemin üzerine beyaz piktogram (kırmızı kısımlar işaret alanının en az %
50’sini kapsayacaktır)

Yangın Yangın Söndürme Acil Yangın


Yangın Hortumu
Merdiveni Cihazı Telefonu

449
Yönler (Yardımcı bilgi işareti)

450
EK – III

BORU VE KAPLAR ÜZERİNDEKİ İŞARETLER İLE İLGİLİ ASGARİ GEREKLER

1. İçinde tehlikeli madde veya preparatların bulunduğu veya depolandığı kaplar ile bunları
ihtiva eden veya taşıyan, görünür borular; yürürlükteki mevzuata uygun olarak, renkli zemin
üzerinde piktogram veya sembol bulunan etiket ile işaretlenecektir.

Birinci paragrafta belirtilen etiketler;


- Aynı piktogram veya semboller kullanılarak, Ek–II’de verilen uyarı işaretleri ile
değiştirilebilir.
- Tehlikeli madde veya preparatın adı ve/veya formülü ve tehlikesi hakkında ek bilgileri de
içerebilir.

2. İşaretler; katlanmaz, kendinden yapışkanlı ya da boyama biçiminde olacak ve görünür


yüzeylere yerleştirilecektir.

3. Bu Ek’in 1 inci bölümünde belirtilen işaretler, Ek–II, bölüm 1.4.’te belirtilen temel
niteliklerde olacak ve Ek–II, bölüm 2’de yer alan işaret levhalarının kullanımıyla ilgili şartları
yerine getirecektir.

4. Borular üzerinde kullanılan işaretler, 1, 2 ve 3 üncü bölümlerde belirtilen hususlar ile


birlikte, vanalar ve bağlantı yerleri gibi tehlikeli noktaların yakınına görünür şekilde ve uygun
aralıklarla konulacaktır.

5. Önemli miktarda tehlikeli madde ya da preparat depolanan alanlar, odalar veya kapalı yerler,
Ek–II, bölüm 3.2’de yer alan uygun ikaz işareti ile belirtilecek veya Ek–III, bölüm 1’de
belirtilen şekilde işaretlenecektir.
Değişik tehlikeli madde ya da preparatın depolandığı yerlerde, genel tehlikeyi belirten uyarı
işareti kullanılabilir.
Bu işaret veya etiketler depolama bölgesinin yakınına ya da depo için kullanılan odanın giriş
kapısına yerleştirilecektir.

451
EK – IV

YANGINLA MÜCADELE İŞARETLERİ İLE İLGİLİ ASGARİ GEREKLER

Genel hususlar.
1. Bu Ek yangınla mücadele amacıyla kullanılan ekipmana uygulanır.
2. Yangınla mücadele ekipmanı özel bir renk ile belirtilecek ve yerini bildiren bir işaret levhası
ve/veya bu gibi ekipmanın bulunduğu yer ya da erişim noktaları için özel bir renk
kullanılacaktır.
3. Bu tür ekipmanı belirlemede kırmızı renk kullanılacaktır. Kırmızı alan, ekipmanın kolayca
tanınabilmesi için yeterince geniş olacaktır.
4. Bu tür ekipmanın bulunduğu yeri işaretlemek için Ek–II, bölüm 3.5’te verilen işaret levhaları
kullanılacaktır.

452
EK – V
ENGELLER, TEHLİKELİ YERLER VE TRAFİK YOLLARINI BELİRLEMEK İÇİN
KULLANILAN İŞARETLER İLE İLGİLİ ASGARİ GEREKLER

1. Engeller ve tehlikeli yerlerde kullanılan işaretler


1.1. Engellere çarpma, düşme ya da nesnelerin düşme tehlikesinin bulunduğu yerler; işletme
tesisleri içinde işçilerin çalışmaları esnasında dolaştıkları bölgelerde, birbirini takip eden sarı ve
siyah ya da kırmızı ve beyaz renk şeritleriyle işaretlenecektir.
1.2. İşaretlerin boyutu, engelin ya da tehlikeli bölgenin büyüklüğü ile orantılı olacaktır.
1.3. Sarı–siyah ya da kırmızı–beyaz şeritler yaklaşık olarak 45 derece açıyla ve aynı
büyüklükte boyanacaktır.
1.4. Örnek:

2. Trafik yollarının işaretlenmesi


2.1. Çalışma yerlerinin kullanım biçimi ve ekipmanlar, işçilerin korunmasını gerektiriyorsa;
araç trafiğine açık yollar, zemin rengi de dikkate alınarak, açıkça seçilebilir şekilde, sarı ya da
beyaz renkli sürekli şeritlerle belirtilecektir.
2.2. Şeritler; araçlar ile araçlara yakın bulunabilecek nesneler arasında ve araçlarla yayalar
arasında, emniyetli bir mesafeyi belirtecek şekilde çizilecektir.
2.3. Tesislerin açık alanlarındaki sürekli trafiğin olduğu yollar, uygun bariyerler ve kaldırımlar
yoksa, uygulanabilir olduğu ölçüde, yukarıda belirtildiği şekilde işaretlenecektir.

453
EK – VI
IŞIKLI İŞARETLER İÇİN ASGARİ KURALLAR

1. Genel hususlar
1.1. Işıklı işaretler, kullanım amacına ve şartlarına uygun olarak, bulunduğu ortama göre iyi
görünür ve seçilir olacak, aşırı ışık nedeniyle parlamayacak veya yetersiz ışık nedeniyle
görünürlüğü azalmayacaktır.
1.2. Işıklı işaretlerin sinyal gönderen ışıklı alanı, tek renk ya da belirli bir zemin üzerinde
piktogramdan ibaret olacaktır.
1.3. Kullanılan tek renk Ek–I, bölüm 4’te yer alan renk tablosuna uygun olacaktır.
1.4. İşaret bir piktogram içeriyorsa, bu piktogram Ek–II’de belirtilen ilgili kuralların hepsine
uygun olacaktır.

2. Özel kullanım kuralları


2.1. Bir aygıt hem sürekli hem de aralıklı işaretler gönderiyorsa, aralıklı gönderilen işaret
sürekli işaretin belirttiğinden daha fazla tehlikeli bir durumu ya da daha acil olarak yapılması
istenen/emredilen müdahale ya da eylemi ifade eder. Işığın yanık kalma ve sönük kalma
süreleri aşağıdaki gibi olacaktır.
- mesajın tam olarak anlaşılmasını sağlayacak ve
- diğer ışıklı işaretlerle veya sürekli yanan ışıklı işaretlerle karışmayacaktır.
2.2. Yanıp sönen ışıklı işaret, sesli sinyal yerine ya da sesli sinyalle birlikte kullanılıyorsa, aynı
kodlama kullanılacaktır.
2.3. Ciddi bir tehlikeyi bildiren yanıp sönen ışıklı işaretler, özel olarak gözlem altında tutulacak
ve yedek bir lamba bulundurulacaktır.

454
EK – VII

SESLİ SİNYALLER İÇİN ASGARİ KURALLAR

1. Genel hususlar
1.1. Sesli sinyaller;
(a) ortam gürültüsünden hayli yüksek, ancak aşırı derecede yüksek ve zarar verici olmayacak
şekilde duyulabilir bir ses düzeyinde olacak ve
(b) teknik özellikleri itibariyle kolaylıkla tanınabilir, diğer sesli sinyaller ile ortamdaki
seslerden açıkça ayırt edilebilir olacaktır.
1.2. Eğer bir aygıt sabit ve değişken frekansta sesli sinyal yayıyorsa; aygıtın yaydığı değişken
frekanslı sinyal, sabit frekanslı sinyale göre daha tehlikeli bir durumu veya daha acil olarak
yapılması istenen/emredilen müdahale ya da eylemi ifade eder.

2. Kodlama
Tahliye işaretleri sürekli olacaktır.

455
EK – VIII

SÖZLÜ HABERLEŞME İÇİN ASGARİ KURALLAR

1. Genel hususlar
1.1. Bir veya birden fazla kişiler arasında yapılan sözlü haberleşmede; belirli bir formda veya
kodlanmış haldeki kısa metinler, cümleler, kelime veya kelime grupları kullanılacaktır.
1.2. Sözlü mesajlar mümkün olduğunca kısa, yalın ve açık olmalıdır. Konuşanın konuşma
becerisi ve dinleyenin duyma yeteneği güvenilir bir sözlü iletişime uygun olacaktır.
1.3. Sözlü haberleşme doğrudan insan sesi veya uygun bir vasıtayla yayınlanan insan sesi ya da
yapay insan sesi ile olacaktır.

2. Özel kullanım kuralları


2.1. Sözlü haberleşmede yer alan kişiler, sağlık ve güvenlik açısından istenilen davranışı
yapabilmeleri için sözlü mesajı doğru telaffuz edebilecek ve anlayabilecek seviyede kullanılan
dili bileceklerdir.
2.2. Sözlü iletişim, el–kol hareketleri yerine ya da onlarla birlikte kullanıldığında aşağıda
verilen komutlar kullanılacaktır.
– başlat : bir işlem veya hareketi başlatmak için
– dur : bir hareketi durdurmak veya sona erdirmek için
– tamam : bir işlemi sona erdirmek için
– yukarı : bir yükü yukarı kaldırmak için
– aşağı : bir yükü aşağı indirmek için
– ileri – geri – sağ – sol : (Bu komutlar uygun el hareketleri ile eşgüdümlü olacak şekilde
kullanılacaktır.)
– kes : acil olarak durdurmak için
– çabuk : güvenlik nedeniyle bir hareketi hızlandırmak için

456
EK – IX

EL İŞARETLERİ İÇİN ASGARİ GEREKLER

1. Özellikler
El işaretleri kesin, yalın, yapılması ve anlaşılması kolay olacak ve benzer işaretlerden belirgin
bir şekilde farklı olacaktır.
Aynı anda iki kol birden kullanılıyorsa, bunlar simetrik olarak hareket ettirilecek ve bir
harekette sadece bir işaret verilecektir.
Yukarıdaki şartlara uymak, aynı anlamı vermek ve anlaşılabilir olmak kaydıyla 3 üncü
bölümde gösterilen işaretlerden biraz farklı veya daha detaylı işaretler kullanılabilir.

2. Özel kullanım kuralları


2.1. İşaretçi : El–kol hareketleri ile İşaretleri veren kişi,
Operatör : İşaretçinin talimatları ile hareket eden kişi
İşaretçi, operatöre manevra talimatlarını vermek için el–kol hareketleri kullanacaktır.
2.2. İşaretçi, kendisi tehlikeye düşmeyecek şekilde, bulunduğu yerden bütün manevraları görsel
olarak izleyebilmelidir.
2.3. İşaretçinin esas görevi; manevraları yönlendirmek ve manevra alanındaki işçilerin
güvenliğini sağlamaktır.
2.4. Yukarıda, 2.2.’deki şart yerine getirilemiyorsa ek olarak bir veya daha fazla işaretçi
konuşlandırılacaktır.
2.5. Operatör, almış olduğu emirleri güvenlik içerisinde yerine getiremeyeceği durumlarda
yürütmekte olduğu manevrayı durdurarak yeni talimat isteyecektir.
2.6. Yardımcı unsurlar:
- Operatör, işaretçiyi kolaylıkla fark edebilmelidir.
- İşaretçi, ceket, baret, kolluk veya kol bandı gibi ayırt edici eşyalardan bir veya daha fazlasını
giyecek ya da uygun bir işaret aracı taşıyacaktır.
- Ayırt edici eşyalar; parlak renkli, tercihen hepsi aynı renkte ve sadece işaretçilere özel
olacaktır.

3. Kodlanmış işaretler.
Genel hususlar
Aşağıda verilen kodlanmış işaretler, belirli sektörlerde aynı manevralar için kullanılacaktır.

A. Genel İşaretler

Anlamı Tarifi Şekil


BAŞLAT Avuç içleri öne bakacak şekilde her iki
kol yere paralel
Hazır ol

Başlama
komutu
DUR Avuç içi öne bakacak şekilde sağ kol
yukarı kalkık
Kesinti /
ara

457
Hareketi
durdur
TAMAM Her iki kol göğüs hizasında eller
kenetli
İşlemin
sonu

B. Dikey Hareketler

Anlamı Tarifi Şekil


KALDIR Sağ kol avuç içi öne bakacak şekilde yukarı
kalkıkken yavaşça daire çizer

İNDİR Sağ kol avuç içi içeri bakacak şekilde yere


doğru indirilmişken yavaşça daire çizer

DÜŞEY Mesafe her iki elin arasındaki boşlukla ifade


MESAFE edilir

C. Yatay Hareketler

Anlamı Tarifi Şekil


İLERİ Her iki kol avuç içleri yukarı bakacak şekilde bel
hizasında bükülüyken kollar dirsekten kırılarak
yukarı hareket eder

GERİ Her iki kol avuç içleri aşağı bakacak şekilde göğüs
önünde bükülüyken kollar dirsekten kırılarak
yavaşça gövdeden uzaklaşır
SAĞ Sağ kol avuç içi yere bakacak şekilde yere paralel
sağa uzatılmışken sağa doğru yavaşça küçük
Manevra hareketler
cının
458
sağı
SOL Sol kol avuç içi yere bakacak şekilde yere paralel
sola uzatılmışken sola doğru yavaşça küçük
Manevra hareketler
cının
solu
YATAY Eller arasındaki boşluk mesafeyi ifade eder
MESAF
E

D. Tehlike

Anlamı Tarifi Şekil


TEHLİK Avuç içleri öne bakacak şekilde her iki kol
E yukarı kalkık

Acil dur.
HIZLI Bütün hareketler daha hızlı
YAVAŞ Bütün hareketler daha yavaş

TİTREŞİM YÖNETMELİĞİ

(23.12.2003 tarih – 25325 sayılı Resmi Gazete)


459
İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :
1- Bu Yönetmeliğin amacı, işçilerin mekanik titreşime maruz kalmaları sonucu ortaya
çıkabilecek sağlık ve güvenlik risklerinden korunmalarını sağlamak için alınması gerekli
önlemleri belirlemektir.

2- İşveren, işçilerin maruz kaldığı mekanik titreşim düzeyini değerlendirecek ve gerekiyorsa


ölçecektir.

3- İşveren, risk değerlendirmesi yapılmasını sağlayacak ve alınması gerekli önlemleri


belirleyecektir. Yapılan risk değerlendirmesiyle ilgili uygun kayıt tutulacaktır.

4- İşveren, çalışma koşullarında önemli değişiklik olduğunda veya sağlık gözetimi sonuçlarının
gerektirdiği durumlarda risk değerlendirmesini yeniden yapacaktır.

5- İşveren, teknik ilerlemeleri göz önünde bulundurularak, mekanik titreşime maruz kalmaktan
kaynaklanan riskleri öncelikle kaynağında yok edecek veya en aza indirecektir.

6- Maruziyet etkin değerlerinin aşıldığının tespit edilmesi halinde, işveren, mekanik titreşime
ve yol açtığı risklere maruziyeti en aza indirmek için teknik ve organizasyon önlemleri ile ilgili
program yapacak ve uygulayacaktır.

7- Alınan önlemlere rağmen maruziyet sınır değeri aşılmış ise, işveren, maruziyeti sınır değerin
altına indirecek önlemleri derhal alacaktır. Maruziyet sınır değerinin aşılmasının nedenlerini
belirleyecek ve sınır değerinin yeniden aşılmasını önlemek için gerekli koruma ve önleme
tedbirlerini alacaktır.

8- İşveren, işyerinde mekanik titreşim riskine maruz kalan işçilerin ve/veya temsilcilerinin,
yapılan risk değerlendirmesi sonuçları hakkında bilgilendirilmelerini ve eğitilmelerini
sağlayacaktır:

9- İşveren, işçilerin veya temsilcilerinin bu Yönetmeliğin kapsadığı konularda görüşlerini


alacak ve katılımlarını sağlayacaktır.

10- İşçiler sağlık gözetimine tabi tutulacaktır.

11-İşveren, sağlık gözetimi ile ilgili her işçinin kişisel sağlık kaydını tutacak ve
güncelleştirecektir.

12- İşveren, riskleri önlemek veya azaltmak için alınan önlemleri gözden geçirecektir.

13- İşveren, bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 3 yıl içerisinde işyerini bu
Yönetmelik hükümlerine uygun hale getirecektir.

EK

460
A. EL – KOL TİTREŞİMİ

1. Maruziyet değerlendirmesi
El – kol titreşimine maruziyet düzeyinin değerlendirmesi, sekiz saatlik bir referans
döneme A (8) normalize edilen, frekans ağırlıklı ivme değerlerinin karelerinin toplamının (rms)
(toplam değer) kare kökü cinsinden ifade edilen, TS ENV 25349 – Mekanik Titreşim–İnsanın
Elle Geçen Titreşime Maruz Kalmasının Ölçülmesine ve Değerlendirilmesine Ait Kılavuz –
standardına göre gündelik maruziyet değeri belirlenir.
Maruziyet düzeyi değerlendirmesi, kullanılan iş ekipmanından yayılan titreşim düzeyi
hakkında üretici tarafından kullanma kılavuzunda belirtilen bilgiler, yapılan çalışmadaki
gözlem ve ölçüm sonuçlarına göre yapılır.
2. Ölçüm
Bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin (a) bendine göre ölçüm yapıldığında;
a) Kullanılan yöntemler mekanik titreşime maruz kalan işçilerin kişisel maruziyetini
belirliyebilecek nitelikte olacaktır. TS ENV 25349 standartına göre, kullanılan cihazlar ve
yöntemler, ölçülecek mekanik titreşimin karakteristiğine, çevresel etkilere ve ölçüm
aygıtlarının özelliklerine uyumlu olacaktır.
b) Çift elle kullanılan aygıtlarda, ölçümler her el için yapılacaktır. Maruziyet, her iki
eldeki en yüksek değer esas alınarak belirlenecek ve diğer el ile ilgili bilgiler de verilecektir.
3. Etkileşim
Mekanik titreşim, elle yapılan ölçümleri veya göstergelerin okunmasını etkiliyor ise, bu
Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin (d) bendinin 4 numaralı alt bendi dikkate alınacaktır.
4. Dolaylı riskler
Mekanik titreşim özellikle yapıların dayanıklılığını veya bağlantı yerlerinin güvenliğini
etkiliyor ise, bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin (d) bendinin 4 numaralı alt bendi dikkate
alınacaktır.
5. Kişisel koruyucular
El-kol titreşimine karşı kullanılan kişisel koruyucu donanım, bu Yönetmeliğin 7 nci
maddesinin (b) bendinde belirtilen önlemler ile ilgili programlara dahil edilebilir.

B. BÜTÜN VÜCUT TİTREŞİMİ

1. Maruziyet değerlendirmesi
Bütün vücut titreşimine maruziyet düzeyinin değerlendirmesi, sekiz saatlik dönemde A(8)
sürekli ivme eşdeğeri cinsinden tanımlanan, en yüksek (rms) değer veya frekans ağırlıklı
ivmelerin en yüksek titreşim dozu değeri (VDV) olarak hesaplanan, TS EN 1032 – Mekanik
Titreşim– Bütün Vücudun Titreşim Emisyon Değerinin Tayin Edilmesi Amacıyla Hareketli
Makinelerin Denenmesi – Genel – ve TS 2775 – Tüm Vücudun Titreşim Etkisi Altında Kalma
Durumunun Değerlendirilmesi İçin Kılavuz – sayılı TSE standardlarına göre gündelik
maruziyet değeri belirlenir.
Maruziyet düzeyi değerlendirmesi, kullanılan iş ekipmanından yayılan titreşim düzeyi
hakkında üretici tarafından kullanma kılavuzunda belirtilen bilgiler, yapılan çalışmadaki
gözlem ve ölçüm sonuçlarına göre yapılır.
Deniz taşımacılığında, 1 Hz’in üzerindeki titreşimler değerlendirmeye alınacaktır.
2. Ölçüm
Bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin (a) bendine göre ölçüm yapıldığında, kullanılan
yöntemler söz konusu mekanik titreşime maruz kalan işçilerin kişisel maruziyetini
461
belirliyebilecek nitelikte olacaktır. Kullanılan yöntemler ölçülecek mekanik titreşimin
özelliklerine, çevresel etkilere ve ölçüm aygıtlarının özelliklerine uygun olacaktır.
3. Etkileşim
Mekanik titreşim, elle yapılan ölçümleri veya göstergelerin okunmasını etkiliyor ise, bu
Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin (d) bendinin 4 numaralı alt bendi dikkate alınacaktır.
4. Dolaylı riskler
Mekanik titreşim özellikle yapıların dayanıklılığını veya bağlantı yerlerinin güvenliğini
etkiliyor ise, bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin (d) bendinin 4 numaralı alt bendi dikkate
alınacaktır.
5. Maruziyetin boyutu
Özellikle, yapılan işin özelliği nedeniyle işçinin, işverenin gözetimindeki dinlenme
tesislerinden yararlandığı yerlerde, bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin (d) bendinin 7 numaralı
alt bendi uygulanacaktır. Bu tesislerdeki bütün vücut titreşimi, "zorunlu durumlar"dışında
kullanım amaçlarına ve koşularına uygun düzeye indirilecektir.

462
YAPI İŞLERİNDE SAĞLIK VE GÜVENLİK YÖNETMELİĞİ

(23.12.2003 tarih – 25325 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmeliğin amacı, yapı işyerlerinde alınacak asgari sağlık ve güvenlik şartlarını
belirlemektir.

2- Aynı yapı alanında bir veya daha fazla işveren veya alt işverenin iş yaptığı durumda, işveren
veya proje sorumlusu, sağlık ve güvenlik konularında bir veya daha fazla koordinatör
atayacaktır.

3- Yapı işi 30 iş gününden fazla sürecek ve devamlı olarak 20’den fazla işçi çalışacaksa, işin
büyüklüğü 500 yevmiyeden fazla çalışma gerektiriyorsa bu bildirimde belirtilen bilgilerin yer
aldığı levha, açıkça görünecek şekilde yapı alanının uygun bir yerine konulacaktır.

4- İşin mimari, teknik veya organizasyon yapısına karar verilirken, yapı işinin değişik
kısımlarının veya aşamalarının aynı anda ya da birbirini takip edecek şekilde yapılması
planlanacaktır. İşin bütününün veya bir kısmının tamamlanması için geçecek tahmini süre
belirlenecektir.

5- Yapı işyerindeki çalışmalarda, yapı alanının düzenli tutulması ve yeterli temizlikte olması,
yapı alanındaki çalışma yerlerinin seçiminde; buralara ulaşımın nasıl sağlanacağının ve
ekipman, hareket ve geçişler için alan veya yolların belirlenmesi, malzemenin kullanım ve
taşıma şartlarının düzenlenmesi, tesis ve ekipmanın kullanılmaya başlamadan önce ve
periyodik olarak teknik bakım ve kontrollerinin yapılması, çeşitli malzemeler ve özellikle
tehlikeli malzeme ve maddeler için uygun depolama alanları ayrılması ve bu alanların
sınırlarının belirlenmesi, tehlikeli malzemelerin kullanılma ve uzaklaştırılma koşullarının
düzenlenmesi, atık ve artıkların depolanması, atılması veya uzaklaştırılması, çeşitli işler veya
işin aşamaları için öngörülen sürelerin yapı alanındaki işin durumuna göre yeniden
belirlenmesi, işverenler ve kendi adına çalışanlar arasında işbirliği, yapı alanındaki veya
yakınındaki endüstriyel faaliyetler ile etkileşimin dikkate alınması, sağlanacaktır.

6- İşverenler, sağlık ve güvenlikle ilgili konularda koordinatörlerin uyarı ve talimatlarını


dikkate alacaktır.

7- İşçiler veya temsilcileri, inşaat alanında sağlık ve güvenlik ile ilgili alınan önlemler hakkında
bilgilendirilecektir. İlgili işçilere verilen bilgiler kolay anlaşılır olacaktır.

8- Yapı alanının büyüklüğü ve riskin derecesi göz önünde bulundurularak, işyerinde yapılan
çalışmalarda işçiler ve temsilcilerinin arasındaki uygun koordinasyon sağlanarak, işçilere veya
temsilcilerine danışılacak ve onların katılımı sağlanacaktır.

9- İşveren, beklenmeyen herhangi bir hareketi nedeniyle işçilerin sağlık ve güvenliğini


etkileyebilecek her türlü malzeme, ekipman ile bunların parçaları güvenli ve uygun bir şekilde
sabitleyecektir.

10- İşveren, işin güvenli bir şekilde yapılmasını sağlayacak uygun ekipman ve çalışma şartları
sağlanmadıkça, yeterli dayanıklılıkta olmayan yüzeylerde çalışılmasına ve buralara girilmesine
izin vermeyecektir.

463
11- Tesisler, yangın veya patlama riski yaratmayacak şekilde tasarlanarak kurulacak ve
işletilecektir. Kişiler, doğrudan veya dolaylı temas sonucu elektrik çarpması riskine karşı
korunacaktır.

12- Ekipmanın ve koruyucu cihazların tasarımı, yapımı ve seçiminde, dağıtılan enerjinin tipi ve
gücü, dış şartlar ile tesisin çeşitli bölümlerine girmeye yetkili kişilerin ehliyeti göz önünde
bulundurulacaktır.

13- Acil çıkış yolları ve kapıları doğrudan dışarıya veya güvenli bir alana açılacak ve çıkışı
önleyecek hiçbir engel bulunmayacaktır. Acil çıkış yollarının ve kapılarının sayısı, dağılımı ve
boyutları; yapı alanının ve işçi barakalarının kullanım şekline, boyutlarına, içinde bulunan
ekipmana ve bulunabilecek azami işçi sayısına uygun olacaktır.

14- Acil çıkış yollarının ve kapılarının sayısı, dağılımı ve boyutları; yapı alanının ve işçi
barakalarının kullanım şekline, boyutlarına, içinde bulunan ekipmana ve bulunabilecek azami
işçi sayısına uygun olacaktır.

15- Aydınlatılması gereken acil çıkış ve yolları ve kapılarında elektrik kesilmesi halinde yeterli
aydınlatmayı sağlayacak sistem bulunacaktır.

16- Yapı alanının özelliklerine, işçi barakalarının boyutlarına ve kullanım şekline, alandaki
ekipmana, alanda bulunan maddelerin fiziksel ve kimyasal özelliklerine, bulunabilecek
maksimum kişi sayısına bağlı olarak uygun nitelikte ve yeterli sayıda yangınla mücadele araç
ve gereci ve gerekli yerlerde yangın dedektörleri ve alarm sistemleri bulundurulacaktır.
Bunların düzenli olarak kontrol ve bakımı sağlanacaktır. Periyodik olarak uygun deneme ve
testleri yapılacaktır.

17- Otomatik olmayan yangın söndürme ekipmanı kolayca erişilebilir yerlerde bulunacak ve
kullanımı basit olacaktır. Ekipmanlar ilgili yönetmeliğe uygun şekilde işaretlenmiş olacaktır.
İşaretler uygun yerlere konulacak ve kalıcı olacaktır.

18- İşçilerin harcadıkları fiziksel güç ve çalışma şekli dikkate alınarak yeterli temiz hava
sağlanacaktır. İşçilerin sağlığı yönünden gerekli hallerde havalandırma sistemindeki herhangi
bir arızayı bildiren sistem bulunacaktır.

19- İşçilerin zararlı düzeyde gürültüye veya gaz, buhar, toz gibi zararlı dış etkenlere maruz
kalmaları önlenecektir.

20- Zehirli veya zararlı madde bulunması muhtemel veya oksijen düzeyi yetersiz veya parlayıcı
olabilecek bir ortama girmek zorunda kalan işçilerin, herhangi bir tehlikeye maruz kalmalarını
önlemek üzere kapalı ortam havası kontrol edilecek ve gerekli önlemler alınacaktır.

21- İşçiler, sınırlı hava hacmine sahip yüksek riskli ortamlarda çalıştırılmayacaktır. Zorunlu
hallerde, en azından bu işçiler dışarıdan sürekli izlenecek, gerekli yardımın derhal yapılması
için her türlü önlem alınacaktır.

22- Ortam sıcaklığı, çalışma süresince, işçilerin yaptıkları işe ve harcadıkları fiziksel güce
uygun düzeyde olacaktır.

23- Çalışma yerleri, barakalar ve yollar mümkün olduğu ölçüde doğal olarak aydınlatılacak,
gece çalışmalarında veya gün ışığının yetersiz olduğu durumlarda uygun ve yeterli suni

464
aydınlatma sağlanacak, gerekli hallerde darbeye karşı korunmalı taşınabilir aydınlatma araçları
kullanılacaktır. Suni ışığın rengi, sinyallerin ve işaretlerin algılanmasını engellemeyecektir. Bu
aydınlatma sistemleri, çalışanlar için kaza riski oluşturmayacak türde olacak ve uygun şekilde
yerleştirilecektir. Aydınlatma sistemindeki herhangi bir arızanın çalışanlar için risk
oluşturabileceği yerlerde acil ve yeterli aydınlatmayı sağlayacak yedek aydınlatma sistemi
bulunacaktır.

24- Raylı kapılarda, raydan çıkmayı ve devrilmeyi önleyecek güvenlik tertibatı bulunacaktır.

25- Yukarı doğru açılan kapılarda, aşağı düşmeyi önleyecek güvenlik tertibatı bulunacaktır.

26- Kaçış yollarında bulunan kapılar ve geçitler uygun şekilde işaretlenecektir.

27- Araçların geçtiği geçit ve kapılar yayaların geçişi için güvenli değilse bu mahallerde
yayalar için ayrı geçiş kapıları bulunacaktır. Bu kapılar açıkça işaretlenecek ve önlerinde hiçbir
engel bulunmayacaktır

28- Mekanik kapılar ve geçitler, işçiler için kaza riski oluşturmayacaktır. Bu kapılarda kolay
fark edilebilir ve ulaşılabilir, acil durdurma sistemleri bulunacak ve herhangi bir güç
kesilmesinde otomatik olarak açılmıyorsa, kapılar el ile de açılabilir olacaktır.

29- Merdivenler, sabitlenmiş geçici merdivenler, yükleme yerleri ve rampaları da dahil olmak
üzere trafik yolları; kolay ve güvenli geçişi sağlayacak, buraların yakınında çalışanlar için
tehlike yaratmayacak şekilde tasarlanıp yapılacaktır.

30- Yayaların kullandığı ve yükleme boşaltma için kullanılanlar da dahil, araçlarla malzeme
taşımada kullanılan yollar, potansiyel kullanıcı sayısı ve işyerinde yapılan işin özelliğine uygun
boyutlarda olacaktır. Trafik yolları üzerinde taşıma işi yapılması durumunda, bu yolu kullanan
diğer kişiler için yol kenarında yeterli güvenlik mesafesi bırakılacak veya uygun koruyucu
önlemler alınacaktır. Yollar görülebilir şekilde işaretlenecek, düzenli olarak kontrolü yapılarak
her zaman bakımlı olması sağlanacaktır.

31- Araç trafiği olan yollar ile kapılar, geçitler, yaya geçiş yolları, koridorlar ve merdivenler
arasında yeterli mesafe bulunacaktır.

32- Yapı alanlarında girilmesi yasak bölgelere yetkisiz kişilerin girişi uygun araç ve gereç
kullanılarak engellenecektir. Tehlikeli bölgeler belirgin olarak işaretlenecek, bu bölgelere
girme izni verilen işçileri korumak için gerekli önlemler alınacaktır.

33- Yükleme yerleri ve rampaları, taşınacak yükün boyutlarına uygun olacaktır. Yükleme
yerlerinde en az bir çıkış yeri bulunacaktır. Yükleme rampaları işçilerin düşmesini önleyecek
şekilde güvenli olacaktır.

34- Çalışılan yerin alanı, gerekli her türlü ekipman ve araçlar dikkate alınarak, işçilerin işlerini
yaparken rahatça hareket edebilecekleri genişlikte olacaktır.

35- İşveren ilk yardım yapılmasını sağlayacak ve bu amaçla eğitilmiş personeli her an hazır
bulunduracaktır. İşyerinde kaza geçiren veya aniden rahatsızlanan işçilerin, tıbbi müdahale
yapılacak yerlere en kısa zamanda ulaşmalarını sağlayacak önlemleri alacaktır.

36- İşin büyüklüğü ve türüne göre gerekiyorsa işyerinde bir ya da daha fazla ilk yardım odası
bulunacaktır. İlkyardım odaları yeterli ilk yardım malzeme ve ekipmanı ile teçhiz edilecek ve
465
sedyeler kullanıma hazır halde bulundurulacaktır. Buralar, yürürlükteki mevzuata uygun
şekilde işaretlenecektir.

37- Çalışma koşullarının gerektirdiği her yerde ilkyardım ekipmanı bulundurulacaktır. Bu


ekipman kolayca erişilebilir yerlerde olacak ve yürürlükteki mevzuata uygun şekilde
işaretlenecektir. Yerel acil servis adresleri ve telefon numaraları görünür yerlerde bulunacaktır.

38- İş elbisesi giymek zorunda olan işçilerin, etik olarak veya sağlık nedenleriyle, uygun
olmayan bir yerde soyunmalarına izin verilmeyecek, işçiler için uygun soyunma Yerleri
sağlanacaktır. Soyunma yerlerine kolay ulaşılacak, kapasitesi yeterli olacak ve oturacak yer
sağlanacaktır.

39- Soyunma yerleri yeterince geniş olacak ve gerektiğinde işçilerin iş elbiselerini ve kişisel
eşyalarını kurutabileceği ve kilit altında tutabileceği imkanlar sağlanacaktır. Rutubetli, kirli ve
benzeri işlerde veya tehlikeli maddelerle çalışılan yerlerde, iş elbiseleri, işçilerin şahsi elbise ve
eşyalarından ayrı yerlerde muhafaza edilecektir.

40- Kadınlar ve erkekler için ayrı soyunma yerleri sağlanacak veya bunların ayrı ayrı kullanımı
için gerekli düzenleme yapılacaktır.

41- İşyerinde soyunma yeri gerekmiyorsa her işçi için şahsi elbise ve eşyalarını muhafaza
edeceği kilitli bir yer sağlanacaktır.

42- Yapılan işin gereği veya sağlık nedenleriyle işçiler için uygun ve yeterli duş tesisleri
yapılacaktır. Duşlar kadın ve erkek işçiler için ayrı olacak veya bunların ayrı ayrı kullanımı için
gerekli düzenleme yapılacaktır.

43- Duşlar işçilerin rahatça yıkanabilecekleri genişlikte ve uygun hijyenik koşullarda olacaktır.
Duşlarda sıcak ve soğuk akar su bulunacaktır.

44- Çalışma, dinlenme, yıkanma ve soyunma yerlerinin yakınında, yeterli sayıda tuvalet ve
lavabo ile temizlik malzemesi bulundurulacaktır.

45- Özellikle, çalışan işçi sayısının fazla olması veya işin niteliği veya çalışma yerinin uzak
olması ve benzeri nedenlerin sağlık ve güvenlik yönünden gerektirmesi halinde, işçilere, kolay
ulaşılabilen dinlenme ve/veya barınma yerleri sağlanacaktır.

46- Gebe ve emzikli kadınların yatıp uzanarak dinlenebilecekleri uygun koşullar sağlanacaktır.

47- Engelli işçilerin çalıştığı işyerlerinde bu işçilerin durumları dikkate alınarak gerekli
düzenleme yapılacaktır.

48- Yapı alanın çevresi ve çalışma alanının etrafı kolayca görülebilecek ve fark edilebilecek
şekilde çevrilecek ve işaretlenecektir.

49- Çalışılan yerlerde ve işçi barakalarında işçiler için yeterli miktarda içme suyu ve diğer
alkolsüz içecekler bulundurulacaktır. İşçilere uygun koşullarda, yemeklerini yiyebilecekleri ve
gerektiğinde yemeklerini hazırlayabilecekleri imkanlar sağlanacaktır.

50- Tesisler ve müştemilatı kullanım amacına uygun sağlamlık ve dayanıklılıkta olacaktır.

466
51- İşyerleri, mümkün olduğunca doğal olarak aydınlatılacak,doğal aydınlatmanın yeterli
olmadığı durumlarda işçilerin sağlık ve güvenliğinin korunması amacına uygun şekilde yeterli
suni aydınlatma yapılacaktır.

52- Çalışma yerlerinin tabanları sabit, sağlam ve kaymaz bir şekilde olacak, tehlikeli olabilecek
engeller, çukurlar veya eğimler bulunmayacaktır.

53- Odaların taban, duvar ve tavan yüzeyleri hijyen şartlarına uygun olarak kolay
temizlenebilir olacak veya gerektiğinde yenilenebilecektir.

54- Odalardaki ve çalışma yerleri ile trafik yollarının yakınında bulunan saydam veya yarı
saydam duvarlar ile özellikle bütün camlı bölmeler; güvenli malzemeden yapılmış olacak, açık
bir şekilde işaretlenecek, çarpma ve kırılmaya karşı uygun şekilde korunacaktır.

55- Pencereler ve çatı pencereleri, bunların temizliğini yapan işçiler ve civarda bulunan kişiler
için risk oluşturmayacak şekilde dizayn edilecek veya gerekli ekipmanla donatılacaktır.

56- Ana giriş kapıları ve diğer kapıların yeri, sayısı ve boyutları ile yapıldıkları malzemeler,
bulundukları yer ve odaların, niteliğine ve kullanım amacına uygun olacaktır. Saydam kapıların
üzeri kolayca görünür şekilde işaretlenecektir.

57- Kapalı çalışma alanlarının kullanımı ve içinde bulunan ekipman göz önüne alınarak
araçların geçiş yolları işçilerin korunması amacıyla açıkça işaretlenecektir.

58- Yürüyen merdivenler ve bantlar güvenli şekilde çalışır durumda olacaktır.

59- Kolayca görülebilecek ve ulaşılabilecek acil durdurma sistemleri olacaktır.

60- Alçak veya yüksek seviyede olan hareketli veya sabit çalışma yerleri, alışan işçi sayısı,
üzerlerinde bulunabilecek maksimum ağırlık ve bu ağırlığın dağılımı, maruz kalabileceği dış
etkiler, göz önüne alınarak yeterli sağlamlık ve dayanıklılıkta olacaktır.

61- Bu çalışma yerlerinin taşıyıcı sistemleri ve diğer kısımları yapısı gereği yeterli sağlamlıkta
değilse, çalışma yerinin tamamının veya bir kısmının zamansız veya kendiliğinden hareketini
önlemek için, bunların dayanıklılığı uygun ve güvenilir sabitleme metotlarıyla sağlanacaktır.

62- Yapı alanındaki enerji dağıtım tesislerinin, özellikle de dış etkilere maruz kalan tesislerin,
kontrol ve bakımları düzenli olarak yapılacaktır.

63- Yapı işlerine başlamadan önce alanda mevcut olan tesisat belirlenecek, kontrol edilecek ve
açıkça işaretlenecektir.

64- Yapı alanında elektrik hava hatları geçiyorsa, mümkünse bunların güzergahı değiştirilerek
yapı alanından uzaklaştırılacak veya hattın gerilimi kestirilecektir. Bu mümkün değilse,
bariyerler veya ikaz levhalarıyla araçların ve tesislerin elektrik hattından uzak tutulması
sağlanacaktır.

65- Araçların hat altından geçmesinin zorunlu olduğu durumlarda uygun önlemler alınacak ve
gerekli ikazlar yapılacaktır.

66- İşçiler, sağlık ve güvenliklerini etkileyebilecek hava koşullarından korunacaktır.

467
67- Teknik olarak mümkün olduğunda işçiler düşen cisimlere karşı toplu olarak korunacaktır.

68- Malzeme ve ekipman, yıkılma ve devrilmeleri önlenecek şekilde istiflenecek veya


depolanacaktır.

69- Gerekli yerlerde tehlikeli bölgelere girişler önlenecek veya kapalı geçitler yapılacaktır.

70- Yüksekten düşmeler, özellikle yeterli yükseklikte sağlam korkuluklarla veya aynı korumayı
sağlayabilen başka yollarla önlenecektir. Korkuluklarda en az; bir trabzan, orta seviyesinde bir
ara korkuluk ve tabanında eteklik bulunacaktır.

71- Yüksekte çalışmalar ancak uygun ekipmanlarla veya korkuluklar, platformlar, güvenlik
ağları gibi toplu koruma araçları kullanılarak yapılacaktır.

72- İşin doğası gereği toplu koruma önlemlerinin uygulanmasının mümkün olmadığı hallerde,
çalışma yerine ulaşılması için uygun araçlar sağlanacak, çalışılan yerde vücut tipi emniyet
kemeri veya benzeri güvenlik yöntemleri kullanılacaktır.

73- Bütün iskeleler kendiliğinden hareket etmeyecek ve çökmeyecek şekilde tasarlanmış,


yapılmış olacak ve bakımlı bulundurulacaktır.

74- Çalışma platformları, geçitler ve iskele platformları, kişileri düşmekten ve düşen


cisimlerden koruyacak şekilde yapılacak, boyutlandırılacak, kullanılacak ve muhafaza
edilecektir.

75- İskeleler, kullanılmaya başlamadan önce, daha sonra belirli aralıklarla, üzerinde değişiklik
yapıldığında, belli bir süre kullanılmadığında, kötü hava şartları veya sismik sarsıntıya veya
sağlamlığını ve dayanıklılığını etkileyebilecek diğer koşullara maruz kaldığında, uzman bir kişi
tarafından kontrol edilecektir.

76- Merdivenler yeterli sağlamlıkta olacak ve uygun şekilde bakım ve muhafazası


sağlanacaktır. Bunlar uygun yerlerde ve amaçlarına uygun olarak doğru bir şekilde
kullanılacaktır.

77- Seyyar iskelelerin kendiliğinden hareket etmemesi için gerekli önlem alınacaktır.

78- Bütün kaldırma araçları ile bağlantıları, sabitleme ve destekleme elemanları da dahil bütün
yardımcı kısımları; kullanım amacına uygun ve yeterli sağlamlıkta tasarlanmış ve imal edilmiş
olacak, doğru şekilde kurulacak ve kullanılacak, her zaman iyi çalışabilir durumda olacak,
yürürlükteki mevzuata göre, periyodik olarak kontrol, test ve deneyleri yapılacak, bu konuda
eğitim almış ehil kişilerce kullanılacaktır.

79- Kaldırma araçları ve yardımcı elemanlarının üzerlerine azami yük değerleri açıkça
görülecek şekilde yazılacaktır.

80- Kazı ve malzeme taşıma işlerinde kullanılan makine ve araçların sürücü ve operatörleri
özel olarak eğitilmiş olacaktır.

81- Kazı ve malzeme taşıma işlerinde kullanılan makine ve araçların kazı çukuruna veya suya
düşmemesi için gerekli koruyucu önlemler alınacaktır.

468
82- Kazı ve malzeme taşıma işlerinde kullanılan makine ve araçlarda sürücünün bulunduğu
kısım, aracın devrilmesi durumunda sürücünün ezilmemesi ve düşen cisimlerden korunması
için uygun şekilde yapılmış olacaktır.

83- Mekanik el aletleri de dahil olmak üzere herhangi bir güçle çalışan tesis, makine ve
ekipman, mümkün olduğu kadar ergonomi prensipleri dikkate alınarak uygun şekilde
tasarlanmış ve imal edilmiş olacak, iyi çalışır durumda olacak, yalnız tasarlandıkları işler için
kullanılacak, uygun eğitim almış kişilerce kullanılacaktır. Basınç altındaki ekipman ve
tesisatın, yürürlükteki mevzuata göre, periyodik olarak kontrol, test ve deneyleri yapılacaktır.

84- Kazı işleri, kuyular, yeraltı işleri ile tünel ve kanal çalışmalarında; uygun destekler ve setler
kullanılacak, malzeme veya cisim düşmesi veya su baskını tehlikesine ve insanların düşmesine
karşı uygun önlemler alınacak, sağlık için tehlikeli veya zararlı olmayan özellikte solunabilir
hava sağlamak için bütün çalışma yerlerinde yeterli havalandırma yapılacak, yangın, su baskını
veya göçük gibi durumlarda işçilerin güvenli bir yere ulaşmaları sağlanacaktır.

85- Kazı işlerine başlamadan önce, yer altı kabloları ve diğer dağıtım sistemleri belirlenecek ve
bunlardan kaynaklanabilecek tehlikeleri asgariye indirmek için gerekli önlemler alınacaktır.

86- Kazı alanına giriş ve çıkış için güvenli yollar sağlanacaktır.

87- Toprak ve malzeme yığınları ve hareketli araçlar kazı yerinden uzak tutulacak ve
gerekiyorsa uygun bariyerler yapılacaktır.

88- Bina veya yapıların yıkımının tehlikeli olabileceği durumlarda uygun yöntem ve işlemler
kullanılacak ve gerekli önlemler alınacaktır. Çalışmalar ancak uzman bir kişinin gözetimi
altında planlanacak ve yürütülecektir.

89- Metal veya beton karkas ve bunların parçaları, kalıp panolar, prefabrike elemanlar veya
geçici destekler ve payandalar ancak uzman bir kişinin gözetimi altında kurulacak ve
sökülecektir.

90- İşçileri, yapının geçici dayanıksızlık veya kırılganlığından kaynaklanan risklerden korumak
için yeterli önlemler alınacaktır.

91- Kalıp panoları, geçici destek ve payandaları, üzerlerine binen yüke ve gerilime dayanacak
şekilde planlanacak, tasarlanacak, kurulacak ve korunacaktır.

92- Bütün batardolar ve kesonlar; yeterli dayanıklılıkta, sağlam ve uygun malzemeden


yapılmış, iyi kurulmuş olacak, su, sıvı beton ve benzeri malzeme baskını halinde işçilerin
sığınabileceği şekilde uygun ekipmanla donatılmış olacaktır.

93- Batardo ve kesonların yapımı, kurulması, değiştirilmesi veya sökümü, ancak uzman kişinin
gözetimi altında yapılacaktır.

94- Bütün batardolar ve kesonlar uzman bir kişi tarafından düzenli aralıklarla kontrol
edilecektir.

95- Yükseklik veya eğimin belirlenen değerleri aşması halinde; işçilerin, aletlerin veya diğer
nesne veya malzemelerin düşmesini veya herhangi bir riski önlemek için toplu koruyucu
önlemler alınacaktır.

469
96- İşçilerin çatı üzerinde veya kenarında veya kırılgan malzemeden yapılmış herhangi bir
yüzey üzerinde çalışmak zorunda olduğu hallerde; kırılgan maddeden yapılmış yüzeyde
dalgınlıkla yürümelerini veya yere düşmelerini önleyecek önlemler alınacaktır.

470
KOORDİNATÖRLERLE İLGİLİ HUSUSLAR :
1- Yönetmeliğin ilgili yükümlülüklerinin yerine getirilmesini koordine edeceklerdir.

2- Yapı alanında yürütülen faaliyetleri dikkate alarak, uygulanacak kuralları belirleyen bir
sağlık ve güvenlik planı hazırlayacak veya hazırlanmasını sağlayacaktır.

3- Yapı üzerinde daha sonra yapılacak işler sırasında dikkate alınacak sağlık ve güvenlik
bilgilerini içeren bir dosya hazırlayacaktır.

4- Aynı anda veya birbiri ardına yapılan işlerin veya aşamalarının planlanması için teknik ve
organizasyona yönelik kararlar alınmasında, işin bütününün veya bazı aşamalarının
tamamlanması için gereken sürenin tahmininde, genel güvenlik ve koruma prensiplerinin
uygulanmasının koordinasyonunu sağlayacaktır.

5- İşverenlerin gerekli önlemleri uygulamasını ve gerektiğinde işçilerin ve kendi adına


çalışanların korunmasını, gerekiyorsa sağlık ve güvenlik planının uygulanmasını koordine
edecektir.

6- Yapılan işteki ilerlemeleri ve meydana gelen değişiklikleri dikkate alarak sağlık ve güvenlik
planında ve dosyada gerekli düzenlemeleri yapacak veya yapılmasını sağlayacaktır.

7- Aynı yapı alanında, işe sonradan katılan işverenler de dahil olmak üzere, işverenler arasında
organizasyonu sağlayacak, iş kazaları ve meslek hastalıklarından işçileri korumak üzere
işverenlerce yapılan çalışmaları koordine edecek, bilgi alış verişini sağlayacak ve gerekli
hallerde kendi adına çalışan kişilerin de bu çalışmalarda yer almasını sağlayacaktır.

8- Yapı işyerinde güvenli bir şekilde çalışılmasını sağlamak üzere gerekli kontrollerin
yapılmasını koordine edecektir.

9- İzin verilen kişilerden başkasının yapı alanına girmesini önlemek üzere gerekli
düzenlemeleri yapacaktır.

471
EK – I

YAPI İŞLERİ (İNŞA VE MÜHENDİSLİK ÇALIŞMALARI) LİSTESİ


1- Kazı
2- Hafriyat
3- İnşa
4- Prefabrike elemanların montajı ve sökümü
5- Değiştirme veya donatma
6- Tadilatlar
7- Yenileme
8- Tamir
9- Sökme
10- Yıkım
11- Restorasyon
12- Bakım, boyama ve temizleme
13- Drenaj
Listede yer almayan benzer işlerin bu Yönetmelik kapsamına girip girmeyeceğine karar
vermeye ve bu listeye eklemeler yapmaya Bakanlık yetkilidir.

472
EK– II

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ RİSKLERİNİ İÇEREN ÇALIŞMALARIN LİSTESİ

1- Özellikle yapılan işin ve işlemlerin niteliği veya işyeri alanının çevresel özelliklerinden
dolayı, işçilerin toprak altında kalma, bataklıkta batma veya yüksekten düşme gibi risklerin
fazla olduğu işler.
2- Yasal olarak sağlık gözetimi gerektiren veya kimyasal ve biyolojik özelliklerinden
dolayı işçilerin sağlık ve güvenlikleri için risk oluşturan maddelerle yapılan işler.
3- Yürürlükteki mevzuat uyarınca, denetimli ve gözetimli alanlar belirlenmesini gerektiren
iyonlaştırıcı radyasyonla çalışılan işler.
4- Yüksek gerilim hatları yakınındaki işler.
5- Boğulma riski bulunan işler.
6- Kuyu, yeraltı kazıları ve tünel işleri.
7- Hava beslemeli sistem kullanan dalgıçların yaptığı işler.
8- Basınçlı keson içinde yapılan işler.
9- Patlayıcı madde kullanımını gerektiren işler.
10- Ağır prefabrike elemanların montaj ve söküm işleri.
Listede yer almayan benzer işlerin bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinin (b) bendinin 2 nci alt
bendi kapsamına girip girmeyeceğine karar vermeye ve bu listeye eklemeler yapmaya Bakanlık
yetkilidir.

473
EK – III

YÖNETMELİĞİN 5 inci MADDESİNİN (c) BENDİNE GÖRE


ÖN BİLDİRİMDE YER ALMASI GEREKEN HUSUSLAR

1. Bildirim tarihi,
2. İnşaatın tam adresi,
3. Yüklenicilerin ad ve adresi,
4. Proje tipi (*),
5. Proje sorumlularının adı ve adresi,
6. Proje hazırlık safhasındaki güvenlik ve sağlık koordinatörlerinin adı ve adresi,
7. Proje uygulama safhasındaki güvenlik ve sağlık koordinatörlerinin adı ve adresi,
8. İşin planlanan başlama tarihi,
9. Planlanan çalışma süresi,
10. İnşaat alanında çalışacak tahmin edilen azami işçi sayısı,
11. İnşaat alanında çalışacak müteahhitler ve kendi adına çalışan kişilerin sayısı,
12. Seçilmiş müteahhitler hakkında bilgi.
(*) Yapılan inşaatın yapı çeşidi yazılacaktır ( köprü, bina, yol gibi)

474
EK – IV

YAPI ALANLARI İÇİN ASGARİ SAĞLIK VE GÜVENLİK KOŞULLARI

Bu ekte yer alan yükümlülükler, yapı alanının özelliğinin, yapılan işin ve tehlikelerinin ve
çalışma şartlarının gerektirdiği durumlarda uygulanır.
A) Yapı Alanındaki Çalışılan Yerler İçin Genel Asgari Koşullar
1. Sağlamlık ve dayanıklılık
1.1. Beklenmeyen herhangi bir hareketi nedeniyle işçilerin sağlık ve güvenliğini
etkileyebilecek her türlü malzeme, ekipman ile bunların parçaları güvenli ve uygun bir şekilde
sabitlenecektir.
1.2. İşin güvenli bir şekilde yapılmasını sağlayacak uygun ekipman ve çalışma şartları
sağlanmadıkça, yeterli dayanıklılıkta olmayan yüzeylerde çalışılmasına ve buralara girilmesine
izin verilmeyecektir.
2. Enerji dağıtım tesisleri
2.1. Tesisler, yangın veya patlama riski yaratmayacak şekilde tasarlanarak kurulacak ve
işletilecektir. Kişiler, doğrudan veya dolaylı temas sonucu elektrik çarpması riskine karşı
korunacaktır.
2.2. Ekipmanın ve koruyucu cihazların tasarımı, yapımı ve seçiminde, dağıtılan enerjinin
tipi ve gücü, dış şartlar ile tesisin çeşitli bölümlerine girmeye yetkili kişilerin ehliyeti göz
önünde bulundurulacaktır.
3. Acil çıkış yolları ve kapıları
3.1. Acil çıkış yolları ve kapıları doğrudan dışarıya veya güvenli bir alana açılacak ve çıkışı
önleyecek hiçbir engel bulunmayacaktır.
3.2. Herhangi bir tehlike durumunda, tüm çalışanların işyerini derhal ve güvenli bir şekilde
terk etmeleri mümkün olacaktır.
3.3. Acil çıkış yollarının ve kapılarının sayısı, dağılımı ve boyutları; yapı alanının ve işçi
barakalarının kullanım şekline, boyutlarına, içinde bulunan ekipmana ve bulunabilecek azami
işçi sayısına uygun olacaktır.
3.4. Acil çıkış yoları ve kapıları, Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine göre uygun
şekilde işaretlenmiş olacaktır. İşaretler uygun yerlere konulacak ve kalıcı olacaktır.
3.5. Acil çıkış yolları ve kapıları ile buralara açılan yol ve kapılarda çıkışı zorlaştıracak
hiçbir engel bulunmayacaktır.
3.6. Aydınlatılması gereken acil çıkış ve yolları ve kapılarında elektrik kesilmesi halinde
yeterli aydınlatmayı sağlayacak sistem bulunacaktır.
4. Yangın algılama ve yangınla mücadele
4.1. Yapı alanının özelliklerine, işçi barakalarının boyutlarına ve kullanım şekline, alandaki
ekipmana, alanda bulunan maddelerin fiziksel ve kimyasal özelliklerine, bulunabilecek
maksimum kişi sayısına bağlı olarak uygun nitelikte ve yeterli sayıda yangınla mücadele araç
ve gereci ve gerekli yerlerde yangın dedektörleri ve alarm sistemleri bulundurulacaktır.
4.2. Yangınla mücadele araç ve gereçleri, yangın dedektörleri ve alarm sistemlerinin
düzenli olarak kontrol ve bakımı sağlanacaktır. Periyodik olarak uygun deneme ve testleri
yapılacaktır.
4.3. Otomatik olmayan yangın söndürme ekipmanı kolayca erişilebilir yerlerde bulunacak
ve kullanımı basit olacaktır.
Ekipmanlar ilgili yönetmeliğe uygun şekilde işaretlenmiş olacaktır. İşaretler uygun yerlere
konulacak ve kalıcı olacaktır.

475
5. Havalandırma
İşçilerin harcadıkları fiziksel güç ve çalışma şekli dikkate alınarak yeterli temiz hava
sağlanacaktır.
Cebri havalandırma sistemi kullanıldığında sistemin her zaman çalışır durumda olması
sağlanacak, işçilerin sağlığına zarar verebilecek hava akımlarına neden olmayacaktır.
İşçilerin sağlığı yönünden gerekli hallerde havalandırma sistemindeki herhangi bir arızayı
bildiren sistem bulunacaktır.

6. Özel riskler
6.1. İşçilerin zararlı düzeyde gürültüye veya gaz, buhar, toz gibi zararlı dış etkenlere maruz
kalmaları önlenecektir.
6.2. Zehirli veya zararlı madde bulunması muhtemel veya oksijen düzeyi yetersiz veya
parlayıcı olabilecek bir ortama girmek zorunda kalan işçilerin, herhangi bir tehlikeye maruz
kalmalarını önlemek üzere kapalı ortam havası kontrol edilecek ve gerekli önlemler alınacaktır.
6.3. İşçiler, sınırlı hava hacmine sahip yüksek riskli ortamlarda çalıştırılmayacaktır.
Zorunlu hallerde, en azından bu işçiler dışarıdan sürekli izlenecek, gerekli yardımın derhal
yapılması için her türlü önlem alınacaktır.
7. Sıcaklık
Ortam sıcaklığı, çalışma süresince, işçilerin yaptıkları işe ve harcadıkları fiziksel güce
uygun düzeyde olacaktır.
8. Yapı alanındaki çalışma yerlerinin, barakaların ve yolların aydınlatılması
8.1. Çalışma yerleri, barakalar ve yollar mümkün olduğu ölçüde doğal olarak
aydınlatılacak, gece çalışmalarında veya gün ışığının yetersiz olduğu durumlarda uygun ve
yeterli suni aydınlatma sağlanacak, gerekli hallerde darbeye karşı korunmalı taşınabilir
aydınlatma araçları kullanılacaktır. Suni ışığın rengi, sinyallerin ve işaretlerin algılanmasını
engellemeyecektir.
8.2. Çalışma yerleri, barakalar ve geçiş yollarındaki aydınlatma sistemleri, çalışanlar için
kaza riski oluşturmayacak türde olacak ve uygun şekilde yerleştirilecektir.
8.3. Çalışma yerleri, barakalar ve geçiş yollarındaki aydınlatma sistemindeki herhangi bir
arızanın çalışanlar için risk oluşturabileceği yerlerde acil ve yeterli aydınlatmayı sağlayacak
yedek aydınlatma sistemi bulunacaktır.
9. Kapılar ve geçitler
9.1 Raylı kapılarda, raydan çıkmayı ve devrilmeyi önleyecek güvenlik tertibatı
bulunacaktır.
9.2 Yukarı doğru açılan kapılarda, aşağı düşmeyi önleyecek güvenlik tertibatı bulunacaktır.
9.3 Kaçış yollarında bulunan kapılar ve geçitler uygun şekilde işaretlenecektir.
9.4 Araçların geçtiği geçit ve kapılar yayaların geçişi için güvenli değilse bu mahallerde
yayalar için ayrı geçiş kapıları bulunacaktır. Bu kapılar açıkça işaretlenecek ve önlerinde hiçbir
engel bulunmayacaktır
9.5 Mekanik kapılar ve geçitler, işçiler için kaza riski oluşturmayacaktır. Bu kapılarda
kolay fark edilebilir ve ulaşılabilir, acil durdurma sistemleri bulunacak ve herhangi bir güç
kesilmesinde otomatik olarak açılmıyorsa, kapılar el ile de açılabilir olacaktır.
10. Trafik yolları – Tehlikeli alanlar
10.1. Merdivenler, sabitlenmiş geçici merdivenler, yükleme yerleri ve rampaları da dahil
olmak üzere trafik yolları; kolay ve güvenli geçişi sağlayacak, buraların yakınında çalışanlar
için tehlike yaratmayacak şekilde tasarlanıp yapılacaktır.

476
10.2. Yayaların kullandığı ve yükleme boşaltma için kullanılanlar da dahil, araçlarla
malzeme taşımada kullanılan yollar, potansiyel kullanıcı sayısı ve işyerinde yapılan işin
özelliğine uygun boyutlarda olacaktır. Trafik yolları üzerinde taşıma işi yapılması durumunda,
bu yolu kullanan diğer kişiler için yol kenarında yeterli güvenlik mesafesi bırakılacak veya
uygun koruyucu önlemler alınacaktır. Yollar görülebilir şekilde işaretlenecek, düzenli olarak
kontrolü yapılarak her zaman bakımlı olması sağlanacaktır.
10.3. Araç trafiği olan yollar ile kapılar, geçitler, yaya geçiş yolları, koridorlar ve
merdivenler arasında yeterli mesafe bulunacaktır.
10.4. Yapı alanlarında girilmesi yasak bölgelere yetkisiz kişilerin girişi uygun araç ve gereç
kullanılarak engellenecektir. Tehlikeli bölgeler belirgin olarak işaretlenecek, bu bölgelere
girme izni verilen işçileri korumak için gerekli önlemler alınacaktır.
11. Yükleme yerleri ve rampaları
11.1 Yükleme yerleri ve rampaları, taşınacak yükün boyutlarına uygun olacaktır.
11.2 Yükleme yerlerinde en az bir çıkış yeri bulunacaktır.
11.3 Yükleme rampaları işçilerin düşmesini önleyecek şekilde güvenli olacaktır.
12. Çalışma yerinde hareket serbestliği
Çalışılan yerin alanı, gerekli her türlü ekipman ve araçlar dikkate alınarak, işçilerin işlerini
yaparken rahatça hareket edebilecekleri genişlikte olacaktır.
13. İlk Yardım
13.1 İşveren ilk yardım yapılmasını sağlayacak ve bu amaçla eğitilmiş personeli her an
hazır bulunduracaktır. İşyerinde kaza geçiren veya aniden rahatsızlanan işçilerin, tıbbi
müdahale yapılacak yerlere en kısa zamanda ulaşmalarını sağlayacak önlemleri alacaktır.
13.2 İşin büyüklüğü ve türüne göre gerekiyorsa işyerinde bir ya da daha fazla ilk yardım
odası bulunacaktır.
13.3 İlkyardım odaları yeterli ilk yardım malzeme ve ekipmanı ile teçhiz edilecek ve
sedyeler kullanıma hazır halde bulundurulacaktır. Buralar, yürürlükteki mevzuata uygun
şekilde işaretlenecektir.
13.4 Çalışma koşullarının gerektirdiği her yerde ilkyardım ekipmanı bulundurulacaktır. Bu
ekipman kolayca erişilebilir yerlerde olacak ve yürürlükteki mevzuata uygun şekilde
işaretlenecektir. Yerel acil servis adresleri ve telefon numaraları görünür yerlerde bulunacaktır.
14. Temizlik ekipmanı
14.1 Soyunma yeri ve elbise dolabı
14.1.1 İş elbisesi giymek zorunda olan işçilerin, etik olarak veya sağlık nedenleriyle, uygun
olmayan bir yerde soyunmalarına izin verilmeyecek, işçiler için uygun soyunma Yerleri
sağlanacaktır. Soyunma yerlerine kolay ulaşılacak, kapasitesi yeterli olacak ve oturacak yer
sağlanacaktır.
14.1.2 Soyunma yerleri yeterince geniş olacak ve gerektiğinde işçilerin iş elbiselerini ve
kişisel eşyalarını kurutabileceği ve kilit altında tutabileceği imkanlar sağlanacaktır. Rutubetli,
kirli ve benzeri işlerde veya tehlikeli maddelerle çalışılan yerlerde, iş elbiseleri, işçilerin şahsi
elbise ve eşyalarından ayrı yerlerde muhafaza edilecektir.
14.1.3 Kadınlar ve erkekler için ayrı soyunma yerleri sağlanacak veya bunların ayrı ayrı
kullanımı için gerekli düzenleme yapılacaktır.
14.1.4 14.1.1. maddesinin ilk cümlesinde belirtildiği üzere, işyerinde soyunma yeri
gerekmiyorsa her işçi için şahsi elbise ve eşyalarını muhafaza edeceği kilitli bir yer
sağlanacaktır.
14.2 Duşlar ve lavabolar

477
14.2.1. Yapılan işin gereği veya sağlık nedenleriyle işçiler için uygun ve yeterli duş tesisleri
yapılacaktır. Duşlar kadın ve erkek işçiler için ayrı olacak veya bunların ayrı ayrı kullanımı için
gerekli düzenleme yapılacaktır.
14.2.2. Duşlar işçilerin rahatça yıkanabilecekleri genişlikte ve uygun hijyenik koşullarda
olacaktır. Duşlarda sıcak ve soğuk akar su bulunacaktır.
14.2.3. Duş tesisi gerekmeyen işlerde, çalışma yerlerinin ve soyunma odalarının yakınında
uygun ve yeterli sayıda lavabo bulundurulacaktır. Lavabolarda gerektiğinde sıcak akar su da
bulundurulacaktır. Lavabolar erkek ve kadın işçiler için ayrı olacak veya ayrı ayrı kullanımları
için gerekli düzenleme yapılacaktır.
14.2.4. Soyunma yerleri ile duş veya lavaboların ayrı yerlerde olduğu durumlarda, duş ve
lavabolar ile soyunma yerleri arasında kolay geçiş sağlanacaktır.
14.3 Tuvaletler ve lavabolar
Çalışma, dinlenme, yıkanma ve soyunma yerlerinin yakınında, yeterli sayıda tuvalet ve
lavabo ile temizlik malzemesi bulundurulacaktır. Tuvalet ve lavabolar erkek ve kadın işçiler
için ayrı olacak veya ayrı ayrı kullanımları için gerekli düzenleme yapılacaktır.
15. Dinlenme ve Barınma yerleri
15.1 Özellikle, çalışan işçi sayısının fazla olması veya işin niteliği veya çalışma yerinin
uzak olması ve benzeri nedenlerin sağlık ve güvenlik yönünden gerektirmesi halinde, işçilere,
kolay ulaşılabilen dinlenme ve/veya barınma yerleri sağlanacaktır.
15.2 Dinlenme odaları veya barınma yerleri yeterli genişlikte olacak ve buralarda işçiler
için yeterli sayıda masa ve arkalıklı sandalye bulunacaktır.
15.3 Bu tür imkanlar yoksa iş aralarında işçilerin dinlenebileceği yerler sağlanacaktır.
15.4 Sabit barınma tesislerinde, bir dinlenme odası, bir boş vakit değerlendirme odası,
yeterli duş, tuvalet, lavabo ve temizlik malzemesi bulunacaktır. İşçi sayısı göz önünde
bulundurularak bu yerlerde yatak, dolap, masa ve arkalıklı sandalyeler bulunacak ve bunlar
kadın ve erkek işçilerin varlığı dikkate alınarak yerleştirilecektir.
15.5 Dinlenme odaları ve barınma yerlerinde sigara içmeyenlerin sigara dumanından
korunmaları için gerekli tedbirler alınacaktır.
16. Gebe ve emzikli kadınlar
Gebe ve emzikli kadınların yatıp uzanarak dinlenebilecekleri uygun koşullar sağlanacaktır.
17. Engelli işçiler
Engelli işçilerin çalıştığı işyerlerinde bu işçilerin durumları dikkate alınarak gerekli
düzenleme yapılacaktır. Bu düzenleme engelli işçilerin özellikle çalışma yerleri ile
kullandıkları kapılar, geçiş yerleri, merdivenler, duşlar, lavabolar ve tuvaletlerde yapılacaktır.
18. Çeşitli Hükümler
18.1 Yapı alanın çevresi ve çalışma alanının etrafı kolayca görülebilecek ve fark
edilebilecek şekilde çevrilecek ve işaretlenecektir.
18.2 Çalışılan yerlerde ve işçi barakalarında işçiler için yeterli miktarda içme suyu ve diğer
alkolsüz içecekler bulundurulacaktır.
18.3 İşçilere uygun koşullarda, yemeklerini yiyebilecekleri ve gerektiğinde yemeklerini
hazırlayabilecekleri imkanlar sağlanacaktır.

B) Yapı Alanlarındaki Özel Asgari Şartlar

BÖLÜM – I

478
Kapalı Alanlardaki Çalışma Yerleri
1. Sağlamlık ve dayanıklılık
Tesisler ve müştemilatı kullanım amacına uygun sağlamlık ve dayanıklılıkta olacaktır.
2. Acil çıkış kapıları
- Acil çıkış kapıları dışarı doğru açılacaktır.
- Acil çıkış kapıları; acil durumlarda çalışanların hemen ve kolayca açabilecekleri şekilde
olacaktır.
- Bu kapılar kilitli ve bağlı bulundurulmayacaktır.
- Acil çıkış kapısı olarak raylı veya döner kapılar kullanılmayacaktır.
3. Havalandırma
Cebri havalandırma sistemi veya klima tesisatı, işçileri rahatsız edecek hava akımlarına
neden olmayacaktır. Havayı kirleterek işçilerin sağlığı yönünden ani tehlike oluşturabilecek
herhangi bir artık veya kirlilik derhal ortamdan uzaklaştırılacaktır.
4. Sıcaklık
4.1. Çalışma odaları, dinlenme yerleri, soyunma yerleri, duş, tuvalet ve lavabolar, kantinler
ve ilk yardım odalarındaki sıcaklık, bu yerlerin özel kullanım amaçlarına uygun olacaktır.
4.2. Pencereler, çatı aydınlatmaları ve camlı kısımlar, işyerine ve yapılan işin özelliğine ve
odaların kullanım şekline göre güneş ışığının aşırı etkisini engelleyecek şekilde olacaktır.
5. Doğal ve suni aydınlatma
İşyerleri, mümkün olduğunca doğal olarak aydınlatılacak,doğal aydınlatmanın yeterli
olmadığı durumlarda işçilerin sağlık ve güvenliğinin korunması amacına uygun şekilde yeterli
suni aydınlatma yapılacaktır.
6. Odaların taban, duvar ve tavanları
6.1. Çalışma yerlerinin tabanları sabit, sağlam ve kaymaz bir şekilde olacak, tehlikeli
olabilecek engeller, çukurlar veya eğimler bulunmayacaktır.
6.2. Odaların taban, duvar ve tavan yüzeyleri hijyen şartlarına uygun olarak
kolaytemizlenebilir olacak veya gerektiğinde yenilenebilecektir.
6.3. Odalardaki ve çalışma yerleri ile trafik yollarının yakınında bulunan saydam veya yarı
saydam duvarlar ile özellikle bütün camlı bölmeler; güvenli malzemeden yapılmış olacak, açık
bir şekilde işaretlenecek, çarpma ve kırılmaya karşı uygun şekilde korunacaktır.
7. Pencereler – Çatı Pencereleri
7.1. Pencerelerin, çatı pencerelerinin ve havalandırma sistemlerinin işçiler tarafından kolay
ve güvenli bir şekilde açılması, kapatılması, ayarlanması ve güvenlik altına alınması mümkün
olacaktır. Bunlar açık durumdayken işçiler için herhangi bir tehlike yaratmayacaktır.
7.2. Pencereler ve çatı pencereleri, bunların temizliğini yapan işçiler ve civarda bulunan
kişiler için risk oluşturmayacak şekilde dizayn edilecek veya gerekli ekipmanla donatılacaktır.
8. Kapılar
8.1 Ana giriş kapıları ve diğer kapıların yeri, sayısı ve boyutları ile yapıldıkları malzemeler,
bulundukları yer ve odaların, niteliğine ve kullanım amacına uygun olacaktır.
8.2 Saydam kapıların üzeri kolayca görünür şekilde işaretlenecektir.
8.3 Her iki yöne açılabilen kapılar saydam malzemeden yapılacak veya karşı tarafın
görülmesini sağlayan saydam kısımları bulunacaktır.
8.4 Saydam veya yarı saydam kapıların yüzeyleri güvenli malzemeden yapılmamış ve
çarpma sonucu kırılmaları işçilerin yaralanmalarına neden olabilecek ise, bu yüzeyler
kırılmalara karşı korunmuş olacaktır.
9. Araç Yolları

479
Kapalı çalışma alanlarının kullanımı ve içinde bulunan ekipman göz önüne alınarak
araçların geçiş yolları işçilerin korunması amacıyla açıkça işaretlenecektir.
10. Yürüyen merdivenler ve yürüyen bantlar için özel önlemler
- Yürüyen merdivenler ve bantlar güvenli şekilde çalışır durumda olacaktır.
- Gerekli güvenlik araçları ile teçhiz edilecektir.
- Kolayca görülebilecek ve ulaşılabilecek acil durdurma sistemleri olacaktır.
11. Oda boyutları ve hava hacmi
Çalışma yerlerinin taban alanı ve yüksekliği, işçilerin sağlık ve güvenliklerine zarar
vermeyecek ve rahatça çalışmalarını sağlayacak boyutlarda olacaktır.

BÖLÜM – II

Açık Alanlardaki Çalışma Yerleri


1. Sağlamlık ve dayanıklılık
1.1. Alçak veya yüksek seviyede olan hareketli veya sabit çalışma yerleri;
- çalışan işçi sayısı,
- üzerlerinde bulunabilecek maksimum ağırlık ve bu ağırlığın dağılımı,
- maruz kalabileceği dış etkiler,
göz önüne alınarak yeterli sağlamlık ve dayanıklılıkta olacaktır.
Bu çalışma yerlerinin taşıyıcı sistemleri ve diğer kısımları yapısı gereği yeterli sağlamlıkta
değilse, çalışma yerinin tamamının veya bir kısmının zamansız veya kendiliğinden hareketini
önlemek için, bunların dayanıklılığı uygun ve güvenilir sabitleme metotlarıyla sağlanacaktır.
1.2. Çalışma yerlerinin sağlamlığı ve dayanıklılığı uygun şekilde ve özellikle de çalışma
yerinin yükseklik veya derinliğinde değişiklik olduğunda kontrol edilecektir.
2. Enerji dağıtım tesisleri
2.1. Yapı alanındaki enerji dağıtım tesislerinin, özellikle de dış etkilere maruz kalan
tesislerin, kontrol ve bakımları düzenli olarak yapılacaktır.
2.2. Yapı işlerine başlamadan önce alanda mevcut olan tesisat belirlenecek, kontrol
edilecek ve açıkça işaretlenecektir.
2.3. Yapı alanında elektrik hava hatları geçiyorsa, mümkünse bunların güzergahı
değiştirilerek yapı alanından uzaklaştırılacak veya hattın gerilimi kestirilecektir.
Bu mümkün değilse, bariyerler veya ikaz levhalarıyla araçların ve tesislerin elektrik
hattından uzak tutulması sağlanacaktır.
Araçların hat altından geçmesinin zorunlu olduğu durumlarda uygun önlemler alınacak ve
gerekli ikazlar yapılacaktır.
3. Hava koşulları
İşçiler, sağlık ve güvenliklerini etkileyebilecek hava koşullarından korunacaktır.
4. Düşen cisimler
Teknik olarak mümkün olduğunda işçiler düşen cisimlere karşı toplu olarak korunacaktır.
Malzeme ve ekipman, yıkılma ve devrilmeleri önlenecek şekilde istiflenecek veya
depolanacaktır.
Gerekli yerlerde tehlikeli bölgelere girişler önlenecek veya kapalı geçitler yapılacaktır.
5. Yüksekten düşme
5.1. Yüksekten düşmeler, özellikle yeterli yükseklikte sağlam korkuluklarla veya aynı
korumayı sağlayabilen başka yollarla önlenecektir. Korkuluklarda en az; bir trabzan, orta
seviyesinde bir ara korkuluk ve tabanında eteklik bulunacaktır.

480
5.2. Yüksekte çalışmalar ancak uygun ekipmanlarla veya korkuluklar, platformlar, güvenlik
ağları gibi toplu koruma araçları kullanılarak yapılacaktır.
İşin doğası gereği toplu koruma önlemlerinin uygulanmasının mümkün olmadığı hallerde,

çalışma yerine ulaşılması için uygun araçlar sağlanacak, çalışılan yerde vücut tipi emniyet
kemeri veya benzeri güvenlik yöntemleri kullanılacaktır.
6. İskele ve seyyar merdivenler
6.1. Bütün iskeleler kendiliğinden hareket etmeyecek ve çökmeyecek şekilde tasarlanmış,
yapılmış olacak ve bakımlı bulundurulacaktır.
6.2. Çalışma platformları, geçitler ve iskele platformları, kişileri düşmekten ve düşen
cisimlerden koruyacak şekilde yapılacak, boyutlandırılacak, kullanılacak ve muhafaza
edilecektir.
6.3. İskeleler;
(a) Kullanılmaya başlamadan önce,
(b) Daha sonra belirli aralıklarla,
(c) Üzerinde değişiklik yapıldığında, belli bir süre kullanılmadığında, kötü hava şartları
veya sismik sarsıntıya veya sağlamlığını ve dayanıklılığını etkileyebilecek diğer koşullara
maruz kaldığında, uzman bir kişi tarafından kontrol edilecektir.
6.4. Merdivenler yeterli sağlamlıkta olacak ve uygun şekilde bakım ve muhafazası
sağlanacaktır. Bunlar uygun yerlerde ve amaçlarına uygun olarak doğru bir şekilde
kullanılacaktır.
6.5. Seyyar iskelelerin kendiliğinden hareket etmemesi için gerekli önlem alınacaktır.
7. Kaldırma araçları
7.1. Bütün kaldırma araçları ile bağlantıları, sabitleme ve destekleme elemanları da dahil
bütün yardımcı kısımları;
(a) Kullanım amacına uygun ve yeterli sağlamlıkta tasarlanmış ve imal edilmiş olacak,
(b) Doğru şekilde kurulacak ve kullanılacak,
(c) Her zaman iyi çalışabilir durumda olacak,
(d) Yürürlükteki mevzuata göre, periyodik olarak kontrol, test ve deneyleri yapılacak,
(e) Bu konuda eğitim almış ehil kişilerce kullanılacaktır.
7.2. Kaldırma araçları ve yardımcı elemanlarının üzerlerine azami yük değerleri açıkça
görülecek şekilde yazılacaktır.
7.3. Kaldırma ekipmanı ve aksesuarları belirlenen amacı dışında kullanılmayacaktır.

8. Kazı ve malzeme taşıma araç ve makineleri


8.1. Bütün kazı ve malzeme taşıma araç ve makineleri;
(a) Mümkün olduğu kadar ergonomi prensipleri de dikkate alınarak uygun şekilde
tasarlanmış ve imal edilmiş olacak
(b) İyi çalışır durumda olacak,
(c) Doğru şekilde kullanılacaktır.
8.2. Kazı ve malzeme taşıma işlerinde kullanılan makine ve araçların sürücü ve operatörleri
özel olarak eğitilmiş olacaktır.
8.3. Kazı ve malzeme taşıma işlerinde kullanılan makine ve araçların kazı çukuruna veya
suya düşmemesi için gerekli koruyucu önlemler alınacaktır.
8.4. Kazı ve malzeme taşıma işlerinde kullanılan makine ve araçlarda sürücünün bulunduğu
kısım, aracın devrilmesi durumunda sürücünün ezilmemesi ve düşen cisimlerden korunması
için uygun şekilde yapılmış olacaktır.

481
9. Tesis, makine, ekipman
9.1. Mekanik el aletleri de dahil olmak üzere herhangi bir güçle çalışan tesis, makine
veekipman;
(a) Mümkün olduğu kadar ergonomi prensipleri dikkate alınarak uygun şekilde tasarlanmış
ve imal edilmiş olacak,
(b) İyi çalışır durumda olacak,
(c) Yalnız tasarlandıkları işler için kullanılacak,
(d) Uygun eğitim almış kişilerce kullanılacaktır.
9.2. Basınç altındaki ekipman ve tesisatın, yürürlükteki mevzuata göre, periyodik olarak
kontrol, test ve deneyleri yapılacaktır.
10. Kazı işleri, kuyular, yeraltı işleri, tünel ve kanal işleri
10.1. Kazı işleri, kuyular, yeraltı işleri ile tünel ve kanal çalışmalarında;
(a) Uygun destekler ve setler kullanılacak,
(b) Malzeme veya cisim düşmesi veya su baskını tehlikesine ve insanların düşmesine karşı
uygun önlemler alınacak,
(c) Sağlık için tehlikeli veya zararlı olmayan özellikte solunabilir hava sağlamak için bütün
çalışma yerlerinde yeterli havalandırma yapılacak,
(d) Yangın, su baskını veya göçük gibi durumlarda işçilerin güvenli bir yere ulaşmaları
sağlanacaktır.
10.2. Kazı işlerine başlamadan önce, yer altı kabloları ve diğer dağıtım sistemleri
belirlenecek ve bunlardan kaynaklanabilecek tehlikeleri asgariye indirmek için gerekli
önlemler alınacaktır.
10.3. Kazı alanına giriş ve çıkış için güvenli yollar sağlanacaktır.
10.4. Toprak ve malzeme yığınları ve hareketli araçlar kazı yerinden uzak tutulacak ve
gerekiyorsa uygun bariyerler yapılacaktır.
11. Yıkım işleri
Bina veya yapıların yıkımının tehlikeli olabileceği durumlarda:
(a) Uygun yöntem ve işlemler kullanılacak ve gerekli önlemler alınacaktır.
(b) Çalışmalar ancak uzman bir kişinin gözetimi altında planlanacak ve yürütülecektir.
12. Metal veya beton karkas, kalıp panoları ve ağır prefabrike elemanlar
12.1. Metal veya beton karkas ve bunların parçaları, kalıp panolar, prefabrike elemanlar
veya geçici destekler ve payandalar ancak uzman bir kişinin gözetimi altında kurulacak ve
sökülecektir.
12.2. İşçileri, yapının geçici dayanıksızlık veya kırılganlığından kaynaklanan risklerden
korumak için yeterli önlemler alınacaktır.
12.3. Kalıp panoları, geçici destek ve payandaları, üzerlerine binen yüke ve gerilime
dayanacak şekilde planlanacak, tasarlanacak, kurulacak ve korunacaktır.
13. Batardolar (koferdamlar) ve kesonlar
13.1 Bütün batardolar ve kesonlar;
(a) Yeterli dayanıklılıkta, sağlam ve uygun malzemeden yapılmış, iyi kurulmuş olacak,
(b) Su, sıvı beton ve benzeri malzeme baskını halinde işçilerin sığınabileceği şekilde uygun
ekipmanla donatılmış olacaktır.
13.2. Batardo ve kesonların yapımı, kurulması, değiştirilmesi veya sökümü, ancak uzman
kişinin gözetimi altında yapılacaktır.
13.3. Bütün batardolar ve kesonlar uzman bir kişi tarafından düzenli aralıklarla kontrol
edilecektir.

482
14. Çatılarda çalışma
14.1. Yükseklik veya eğimin belirlenen değerleri aşması halinde; işçilerin, aletlerin veya
diğer nesne veya malzemelerin düşmesini veya herhangi bir riski önlemek için toplu koruyucu
önlemler alınacaktır.
14.2. İşçilerin çatı üzerinde veya kenarında veya kırılgan malzemeden yapılmış herhangi
bir yüzey üzerinde çalışmak zorunda olduğu hallerde; kırılgan maddeden yapılmış yüzeyde
dalgınlıkla yürümelerini veya yere düşmelerini önleyecek önlemler alınacaktır.

483
484
ASBESTLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA
YÖNETMELİK

(26.12.2003 tarih – 25328 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmeliğin amacı, çalışanların asbest tozuna maruziyetlerinin önlenmesi ve bu
maruziyetten doğacak sağlık risklerinden korunması, sınır değerlerin ve diğer özel önlemlerin
belirlenmesidir.

2- İşveren, asbest tozuna maruziyet riski bulunan çalışmalarda, asbestin türü ve fiziksel
özellikleri ile çalışanların maruziyet derecesini dikkate alarak risk değerlendirmesi yapmakla
yükümlüdür.

3- Risk değerlendirmesi yapılırken işçiler veya temsilcilerinin görüşleri alınacaktır. Gerek


görüldüğünde ve kullanılan asbestli malzemenin değişmesi halinde risk değerlendirmesi
yeniden yapılacaktır.

4- İşveren, bu Yönetmelik kapsamına giren işyerini çalışmaya başlamadan önce Bakanlığa


bildirmekle yükümlüdür. Bu bildirimde, işyerinin adresi, kullanılan veya işlenen asbestin türü
ve miktarı, yapılan işler ve kullanılan prosesler, çalışan işçi sayısı, işe başlama tarihi ve işin
süresi, çalışanların maruziyetini önlemek için alınan tedbirler yer alır.

5- İşçiler ve/veya temsilcileri, Bakanlığa yapılan bildirimle ilgili belgeleri görme hakkına
sahiptir.

6- Çalışma şartlarındaki asbest tozuna maruziyeti önemli ölçüde artıracak her değişiklikte
işveren yeniden bildirimde bulunmak zorundadır.

7- Asbestin püskürtülerek (sprey) kullanılması ve asbest içeren, yoğunluğu 1 gr/cm3’den az


olan, yalıtım veya ses yalıtımı malzemesi ile çalışılması yasaktır.

8- Asbest ve asbestli malzemelerle yapılan çalışmalarda, işçilerin bu malzemelerden çıkan toza


maruziyetini en aza indirmek ve her durumda asbestin ortam havasındaki miktarının belirtilen
limit değeri aşmaması için önlemler alınacaktır.

9- Asbest ölçme ve numune alma işlemleri Yönetmelikte belirtildiği şekilde yapılacaktır.

10- İşveren, işçilerin maruz kaldığı havadaki asbest konsantrasyonunun, sekiz saatlik zaman
ağırlıklı ortalama (TWA) değerinin 0,1 lif/cm3’ü geçmemesini sağlayacaktır.

11- Sınır değerin aşılması halinde, sınır değerin aşılmasının nedenleri tespit edilerek asbest
konsantrasyonunun bu değerin altına inmesi için gerekli önlemler derhal alınacaktır. İşçilerin
korunması için uygun önlemler alınıncaya kadar etkilenmiş alanda çalışma yapılmayacaktır.

12- Alınan önlemlerin yeterli olup olmadığını belirlemek için ortam havasında yeniden asbest
konsantrasyonu ölçümü yapılacaktır.

13- Maruziyetin diğer önlemlerle azaltılmasının mümkün olmadığı ve ancak solunum sistemi
koruyucusu kullanılarak sınır değere uyumun mümkün olduğu hallerde, işçilerin koruyucu ile
çalışmaları süreklilik arz etmeyecek ve her bir işçinin çalışacağı azami süre önceden
485
belirlenecek ve bu süre kesinlikle aşılmayacaktır. Koruyucu kullanılarak yapılan çalışma
süresince, fiziki şartlar ve iklim şartları dikkate alınarak ve işçilerin veya temsilcilerinin
görüşleri de alınarak uygun dinlenme araları verilecektir.

14- İşveren yıkım veya tamir bakım işlerine başlamadan önce, asbest içerebilecek malzemeleri
belirlemek için bina veya tesis sahibinden de bilgi alarak gerekeni yapacaktır.

15- Teknik önlemler alınmasına rağmen, havadaki asbest konsantrasyonunun bu Yönetmelikte


belirtilen sınır değerini aşabileceği yıkım, söküm, uzaklaştırma, tamir ve bakım gibi belirli
işlerde; işçilerin korunması için işveren Uygun solunum sistemi koruyucusu ve diğer kişisel
koruyucu ekipman ile bunları kullanacak işçiler belirlenecektir. Sınır değerin aşılması ihtimali
olan yerlere uyarı levhası konulacaktır. Asbest veya asbestli malzemeden çıkan tozun tesis
veya çalışma alanı dışına yayılması önlenecektir.

16- Asbest ve/veya asbestli malzeme içeren binalar, yapılar, atölyeler, fabrikalar ve diğer
tesisler veya gemilerdeki söküm ve yıkım işlerine başlamadan önce bir iş planı yapılacaktır.

17- İşveren, asbest içeren tozlara maruz kalan veya kalma ihtimali bulunan bütün işçilere
uygun ve yeterli eğitimi sağlamak zorundadır.

18- Asbestin sökümü veya uzaklaştırılması işi, bu konuda yeterli bilgi ve deneyime sahip
uzman kişi veya kuruluşlarca yapılacaktır.

19- Asbestle çalışılan yerler açıkça işaretlenecek ve uyarı levhaları konulacaktır. Bu yerlere,
görevli olanlar dışındaki işçilerin girmesi önlenecektir. Yerlerde sigara içilmesi yasak olan
alanlar belirlenecektir.

20- Yeme içme için ayrılan yerlerde asbest tozu ile kirlenme riski bulunmayacaktır.

21- Asbestle çalışılan işyerlerinde; işçilere uygun koruyucu iş elbiseleri verilecektir.


Koruyucu elbiseler işyeri dışına çıkarılmayacaktır. Elbiseler işyerinde veya bu tür temizlik
işlerinin yapıldığı yerlerde temizlenecek, ancak elbiseler işyerinden kapalı kaplar içerisinde
çıkarılacaktır. Koruyucu elbiseler ile işçilerin kendilerine ait elbiseler ayrı ayrı yerlerde
muhafaza edilecektir. İşçilere uygun el ve yüz yıkama yerleri, tozlu işlerde duş sağlanacaktır.
Kullanılan koruyucu malzemeler, özel olarak belirlenmiş yerlerde saklanacak, her kullanımdan
sonra kontrol edilip temizlenerek, tamir ve bakımı yapılacaktır.

22- Asbest veya asbestli malzemeyle yapılan çalışmalarda işçilere ve temsilcilerine yeterli bilgi
verilecektir.

23- İşçiler sağlık gözetimine tabi tutulacaktır. Göğüs muayeneleri ile diğer tetkik ve kontrolleri
yapılacaktır. İşçilerin sağlık durumlarının değerlendirmesi en az 3 yılda bir tekrarlanacak ve
her işçi için sağlık kaydı tutulacaktır.

24- İşçilere maruziyetin sona ermesinden sonra da yapılması gereken sağlık değerlendirmeleri
ile ilgili bilgi verilecektir.

25- İşveren, asbest veya asbestli malzeme ile çalışanların yaptıkları işleri, çalışma süresini ve
maruziyet miktarını belirten kayıtları tutacaktır. Bu kayıtlar, maruziyetin sona ermesinden
sonra en az 40 yıl süreyle saklanacaktır.

486
EK – I

Bu Yönetmeliğin 19 uncu maddesinde belirtilen sağlık muayene ve kontrolleri ile ilgili


hususlar:

1. Mevcut bilgilere göre serbest asbest liflerine maruziyet aşağıdaki hastalıklara sebep olabilir:
- asbestosis
- mezotelyoma
- akciğer kanseri (bronchial carcinoma)
- mide-bağırsak kanseri (gastro-intestinal carcinoma)
2. Doktor ve/veya diğer görevli sağlık personeli asbeste maruz kalan işçilerin her birinin
maruziyet durumunu ve çalışma şartlarını yakından bilmelidir.
3. İşçilerin sağlık muayeneleri iş hekimliğinin prensip ve uygulamalarına uygun şekilde
yapılacak ve en az aşağıdaki hususları içerecektir:
- işçinin mesleki ve tıbbi özgeçmişi ile ilgili kayıtların tutulması,
- her işçi ile görüşme yapılması,
- genel klinik muayenesi, özellikle göğüs muayenesi,
- solunum fonksiyon testi. (solunan havanın hacmi ve hızı)
Doktor ve/veya diğer yetkili sağlık personeli, iş hekimliğindeki gelişmeleri göz önüne alarak
sputum sitoloji testleri, göğüs filmi (X-ray), tomodensitometri gibi daha ileri tetkikler
isteyebilir

487
PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN ÇALIŞANLARIN KORUNMASI
HAKKINDA YÖNETMELİK

(26.12.2003 tarih – 25328 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmeliğin amacı, işyerlerinde oluşabilecek patlayıcı ortamların tehlikelerinden
çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için alınması gerekli önlemleri belirlemektir.

2- Patlamaların önlenmesi ve bunlardan korunmayı sağlamak amacıyla işveren, yapılan


işlemlerin doğasına uygun olan teknik ve organizasyona yönelik önlemleri alacaktır.

3- İşveren, İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinde belirtildiği şekilde işyerinde risk


değerlendirmesi yaparken patlayıcı ortamdan kaynaklanan özel risklerin değerlendirmesinde
patlayıcı ortam oluşma ihtimali ve bu ortamın kalıcılığını, statik elektrik de dahil tutuşturucu
kaynakların bulunma, aktif ve etkili hale gelme ihtimallerini, işyerinde bulunan tesis, kullanılan
maddeler, prosesler ile bunların muhtemel karşılıklı etkileşimlerini, olabilecek patlamanın
etkisinin büyüklüğünü dikkate alacaktır.

4- Risk değerlendirmesinin temel ilkelerine uygun olarak çalışanların sağlık ve güvenliğini


korumak için işveren, işçilerin ve diğer kişilerin sağlık ve güvenliği için tehlikeli patlayıcı
ortam oluşma ihtimali olan yerlerde güvenli çalışma şartlarını sağlayacaktır.

5- İşçilerin sağlık ve güvenliği için tehlikeli patlayıcı ortam oluşma ihtimali olan yerlerde,
yapılan risk değerlendirmesi sonucuna göre çalışma süresince uygun teknik yöntemlerle bu
kısımların gözetim altında tutulmasını sağlayacaktır.

6- Bir işyerinde birden fazla işverene ait çalışan bulunması durumunda, her işveren kendi
kontrol alanına giren tüm hususlardan sorumlu olacaktır.

7- İşveren; patlayıcı ortam oluşması ihtimali olan yerleri sınıflandıracak, sınıflandırılmış olan
bölgelerde asgari gereklerin uygulanmasını sağlayacak ve işçilerin sağlık ve güvenliğini
tehlikeye atabilecek miktarda patlayıcı ortam oluşabilecek yerlerin girişine uyarı işaretleri
koyacaktır.

8- İşveren, “Patlamadan Korunma Dökümanı” olarak anılacak belgeleri hazırlayacaktır.


Patlamadan korunma dokümanı, işin başlamasından önce hazırlanacak ve işyerinde, iş
ekipmanında veya organizasyonunda önemli değişiklik, genişleme veya tadilat yapıldığında
yeniden gözden geçirilerek güncelleştirilecektir.

9- İşveren, patlayıcı ortam oluşabilen yerlerde çalışanlara, patlamadan korunma konusunda


yeterli ve uygun eğitimi sağlayacaktır.

10- Patlama tehlikesine neden olabilecek parlayıcı gazlar, buharlar, sisler veya yanıcı tozların
isteyerek veya istemeyerek ortaya çıkması halinde, bunların güvenli bir yere uygun şekilde
yönlendirilmesi veya uzaklaştırılması sağlanacak, bunun yapılması pratik olarak mümkün
değilse yayılmalarını önleyecek başka uygun önlemler alınacaktır.

488
11- Patlayıcı ortamı tutuşturabilen statik elektrik oluşumunu önlemek için çalışanlara uygun
malzemeden yapılmış kişisel koruyucu giysiler verilecektir.

12- Tesis, ekipman, koruyucu sistemler ve bunlarla bağlantılı cihazların patlayıcı ortamda
güvenle kullanılabileceğinin, Patlamadan Korunma Dokümanında belirtilmesi halinde bunlar
hizmete sokulabilir.

13- Patlama riskini en aza indirmek ve olası bir patlamada, patlamayı kontrol altına almak,
işyerine ve iş ekipmanlarına yayılmasını en aza indirebilmek için; işyerleri, iş ekipmanları ve
bunlarla bağlantılı tüm cihazların tasarımı, inşası, montajı ve yerleştirilmesi, bakım, onarım ve
işletilmesinde gerekli tüm önlemler alınacaktır. İşyerlerinde patlamanın fiziksel tesirlerinden
çalışanların etkilenme riskini en aza indirmek için uygun önlemler alınacaktır.

14- Patlamadan Korunma Dokümanında gerekli görülmesi halinde; bir tehlike durumunda
çalışanların tehlikeli bölgeden anında ve güvenli bir şekilde uzaklaşabilmeleri için tahliye
sistemi kurulacak ve her an işler durumda bulunması sağlanacaktır.

15- Patlayıcı ortam oluşabilecek bölümleri bulunan işyerlerinde; faaliyete başlanılmadan önce
bütün işyerinin patlama yönünden güvenliğinin sağlandığı kanıtlanacaktır. Patlamadan
korunmayı sağlamak için bütün koşullar yerine getirilecektir.

489
EK - I

Yönetmeliğin 5, 6, 9 ve 10 uncu maddelerine göre önlem alınması gereken yerlerde aşağıda


belirtilen sınıflandırma sistemi uygulanacaktır.
1- Patlayıcı Ortam Oluşabilecek Yerler
Çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için özel önlem alınmasını gerektirecek
miktarda patlayıcı karışım oluşabilecek yerler, bu Yönetmeliğe göre tehlikeli kabul edilecektir.
Çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için özel önlem alınmasını gerektirecek
miktarda patlayıcı karışım oluşması ihtimali bulunmayan yerler bu Yönetmeliğe göre tehlikesiz
kabul edilecektir.
Parlayıcı ve/veya yanıcı maddelerin hava ile yaptıkları karışımların, bağımsız olarak bir
patlama meydana getirmeyecekleri yapılacak araştırmalarla kanıtlanmadıkça, bu maddeler
patlayıcı ortam oluşturabilecek maddeler olarak kabul edilecektir.
2- Tehlikeli yerlerin sınıflandırılması
Tehlikeli yerler, patlayıcı ortam oluşma sıklığı ve bu ortamın devam etme süresi esas
alınarak, bölgeler halinde sınıflandırılır.
Ek-2 A'ya göre alınacak önlemler, yapılan bu sınıflandırmaya göre belirlenir.
Bölge 0
Gaz, buhar ve sis halindeki parlayıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan patlayıcı
ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu yerler.
Bölge 1
Gaz, buhar ve sis halindeki parlayıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan patlayıcı
ortamın normal çalışma koşullarında ara sıra meydana gelme ihtimali olan yerler.
Bölge 2
Gaz, buhar ve sis halindeki parlayıcı maddelerin hava ile karışarak normal çalışma
koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya da böyle bir ihtimal olsa bile
patlayıcı ortamın çok kısa bir süre için kalıcı olduğu yerler
Bölge20
Havada bulut halinde bulunan yanıcı tozların, sürekli olarak veya uzun süreli ya da sık sık
patlayıcı ortam oluşabilecek yerler
Bölge 21
Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan yanıcı tozların ara sıra patlayıcı
ortam oluşturabileceği yerler.
Bölge 22
Normal çalışma koşullarında havada bulut halinde yanıcı tozların patlayıcı ortam oluşturma
ihtimali bulunmayan ancak böyle bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için
geçerli olduğu yerler.
Not:
Tabaka veya yığın halinde yanıcı tozların bulunduğu yerler de, patlayıcı ortam
oluşturabilecek diğer bir kaynak olarak dikkate alınmalıdır.

490
EK - II

A-ÇALIŞANLARIN SAĞLIK VE GÜVENLİKLERİNİN PATLAYICI ORTAM


RİSKLERİNDEN KORUNMASI İÇİN ASGARİ GEREKLER

Bu ekte belirtilen gerekler,


a) İşyerlerinin, iş ekipmanının kullanılan maddelerin veya yürütülen faaliyetin yapısından
kaynaklanan parlayıcı ortam riski bulunan ve Ek-I'e göre tehlike sınıfına giren yerlere,
b) Tehlikeli yerlerde bulunan ekipmanın güvenli bir şekilde çalışması için gerekli olan veya
bu ekipmanların güvenli çalışmasına yardımcı olan ancak kendisi tehlikeli bölgede bulunmayan
ekipmanlara,
uygulanacaktır.

1. Organizasyon Önlemleri
1.1. Çalışanların Eğitimi
İşveren, patlayıcı ortam oluşabilen yerlerde çalışanlara, patlamadan korunma konusunda
yeterli ve uygun eğitimi sağlayacaktır.
1.2. Yazılı Talimatlar ve Çalışma İzni
Patlamadan Korunma Dökümanında gerekli görülmesi halinde,
a) Tehlikeli yerlerdeki çalışma, işverence düzenlenen yazılı talimatlara uygun yapılacaktır.
b) Gerek tehlikeli işlerin yapılmasında, gerekse başka çalışmaları etkileyerek tehlikeye
neden olabilecek diğer işlerin yapılmasında, bir "Çalışma İzni" sistemi uygulanacaktır.
Çalışma izni, bu konuda yetkili ve sorumlu olan bir kişi tarafından işe başlamadan önce yazılı
olarak verilecektir.

2. Patlamadan Korunma Önlemleri


2.1. Patlama tehlikesine neden olabilecek parlayıcı gazlar, buharlar, sisler veya yanıcı
tozların isteyerek veya istemeyerek ortaya çıkması halinde, bunların güvenli bir yere uygun
şekilde yönlendirilmesi veya uzaklaştırılması sağlanacak, bunun yapılması pratik olarak
mümkün değilse yayılmalarını önleyecek başka uygun önlemler alınacaktır.
2.2. Eğer patlayıcı ortam birkaç çeşit parlayıcı ve/veya yanıcı gazlar, buharlar, sisler veya
tozlardan oluşuyorsa, alınacak koruyucu önlem en yüksek riske uygun olacaktır.
2.3. Özellikle, çalışanların ve çalışma ortamının statik elektrik taşıyıcısı veya üreticisi
olabileceği durumlarda, bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinde belirtilen tutuşturma tehlikesinin
önlenmesinde, statik elektrik boşalmaları da dikkate alınacaktır. Patlayıcı ortam tutuşturabilen
statik elektrik oluşumunu önlemek için çalışanlara uygun malzemeden yapılmış kişisel
koruyucu giysiler verilecektir.
2.4. Tesis, ekipman, koruyucu sistemler ve bunlarla bağlantılı cihazların patlayıcı ortamda
güvenle kullanılabileceğinin, Patlamadan Korunma Dökümanında belirtilmesi halinde bunlar
hizmete sokulabilir. Bu kural 27/10/2002 tarihli ve 24919 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak
yürürlüğe giren Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle
İlgili Yönetmelik'e göre ekipman veya koruyucu sistem sayılmayan ancak tesiste
yerleştirildikleri yerlerde kendileri bir tutuşturma tehlikesi oluşturan iş ekipmanları ve bağlantı
elemanları için de geçerlidir. Bağlandı elemanlarında herhangi bir karışıklığa meydan
vermemek için gerekli önlem alınacaktır.
2.5 Patlama riskini en aza indirmek ve olası bir patlamada, patlamayı kontrol altına almak,
işyerine ve iş ekipmanlarına yayılmasını en aza indirebilmek için; işyerleri, iş ekipmanları ve

491
bunlarla bağlantılı tüm cihazların tasarımı, inşası, montajı ve yerleştirilmesi, bakım, onarım ve
işletilmesinde gerekli tüm önlemler alınacaktır. İşyerlerinde patlamanın fiziksel tesirlerinden
çalışanların etkilenme riskini en aza indirmek için uygun önlemler alınacaktır.
2.6. Gereken durumlarda, patlama şartları oluşmadan önce, çalışanların sesli ve/veya görsel
işaretlerle uyarılması ve ortamdan uzaklaşması sağlanacaktır.
2.7. Patlamadan Korunma Dökümanında gerekli görülmesi halinde; bir tehlike durumunda
çalışanların tehlikeli bölgeden anında ve güvenli bir şekilde uzlaşabilmeleri için tahliye sistemi
kurulacak ve her an işler durumda bulunması sağlanacaktır.
2.8. Patlayıcı ortam oluşabilecek bölümleri bulunan işyerlerinde; faaliyete başlanılmadan
önce bütün işyerinin patlama yönünden güvenliğinin sağlandığı kanıtlanacaktır. Patlamadan
korunmayı sağlamak için bütün koşullar yerine getirilecektir.
Patlama yönünden güvenliğin sağlandığının kanıtlanması, patlamadan korunma konusunda
eğitim almış ve deneyimli uzman kişilerce yapılacaktır.
2.9. Yapılan Risk değerlendirmesinin gerektirmesi halinde;
a) Herhangi bir güç kesilmesinin ilave risklere neden olabileceği durumlarda, ekipmanın ve
güvenlik sistemlerinin, tesisin diğer kısımlarından bağımsız olarak güvenli bir şekilde
çalışmasını sürdürmesi mümkün olacaktır.
b) Otomatik proseslerde amaçlanan çalışma koşullarından herhangi bir sapma meydana
geldiğinde, otomatik sistemle bağlantılı ekipmana ve koruyucu sistemlere güvenliği tehlikeye
atmamak şartıyla el ile müdahale yapılabilir olacaktır. Bu müdahaleyi sadece bu işte yetkili
çalışanlar yapacaktır.
c) Sistemin acil durdurulması halinde, biriken enerji mümkün olduğu kadar çabuk ve
güvenli bir şekilde boşaltılacak veya tehlike oluşturmayacak şekilde izole edilecektir.

B- EKİPMANLARIN VE KORUYUCU SİSTEMLERİN SEÇİMİNDE UYULACAK


KRİTERLER
Risk değerlendirmesine göre hazırlanan patlamadan korunma dökümanında aksi
belirtilmemesi halinde, patlayıcı ortam oluşabilecek tüm yerlerdeki ekipman ve koruyucu
sistemler, 27/10/2002 tarihli ve 24919 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren
Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle İlgili Yönetmelikte
belirtilen kategorilere göre seçilecektir.

Özellikle gazlar, buharlar, sisler ve tozlar için aşağıda belirtilen bölgelerde, karşılarında
verilen kategorideki ekipman kullanılacaktır.

Bölge 0 veya Bölge 20 : Kategori 1 ekipman,


Bölge 1 veya Bölge 21 : Kategori 1 veya 2 ekipman,
Bölge 2 veya Bölge 22 : Kategori 1, 2 veya 3 ekipman.

492
EK-III

PATLAYICI ORTAM OLUŞABİLECEK YERLER İÇİN UYARI İŞARETİ

Patlayıcı ortam oluşabilecek yerler için uyarı işareti aşağıda belirtilen şekil ve renklerde
olacaktır.

Uyarı işaretinin belirleyici özellikleri:


- Üçgen şeklinde,
- Siyah kenarlar ve sarı zemin üzerine siyah yazı,
- Sarı zemin işareti alanının en az % 50'si kadar olacaktır.

493
KANSEROJEN VE MUTAJEN MADDELERLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE
GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK

(26.12.2003 tarih – 25328 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmeliğin amacı; işçilerin, kanserojen ve mutajen maddelere maruziyetinden
kaynaklanan risklerden korunması için bu maddelere maruziyetin önlenmesi de dahil olmak
üzere gerekli sağlık ve güvenlik önlemlerini belirlemektir.

2- Kanserojen ve mutajen maddelere maruziyet riski bulunan işlerde çalışanların, bu maddelere


maruziyet şekli, maruziyet miktarı ve maruziyet süresi belirlenerek risk değerlendirmesi
yapılacak ve alınması gerekli sağlık ve güvenlik önlemleri belirlenecektir.

3- Risk değerlendirmesi yapılırken çalışma şartları, maruziyet şekli ve derecesi dikkate


alınarak, risk değerlendirmesinin geçerli olduğu süre ile hangi aralıklarla yenileneceği
belirlenecek ve her durumda en az beş yılda bir defa yenilenecektir.

4- Risk değerlendirmesi, ayrıca çalışma şartlarında maruziyet düzeyini etkileyebilecek herhangi


bir değişiklik olduğunda da yeniden yapılacaktır.

5- Risk değerlendirmesinde kanserojen ve mutajen maddelerin, deri yolu da dahil olmak üzere
vücuda giriş yollarının tümü dikkate alınacaktır.

6- Risk değerlendirmesi yapılırken, işveren özel risk altındaki işçilerin sağlık ve güvenliklerini
dikkate alacak ve kanserojen ve mutajen maddelerle çalışmak istemeyenlerin bu istekleri de
dikkate alınacaktır.

7- İşveren, teknik olarak mümkün olduğu hallerde, işçilerin sağlığı ve güvenliği açısından
kullanım koşullarında tehlikesiz veya daha az tehlikeli madde, karışım veya proses kullanarak
işyerindeki kanserojen veya mutajen maddelerin kullanımını azaltacaktır.

8- İşveren, kanserojen veya mutajen maddelerin değiştirilmesi konusunda yapılan araştırma


sonuçlarını, istenmesi halinde Bakanlığa vermek zorundadır.

9- Yapılan risk değerlendirmesi sonucunda çalışanların sağlığı ve güvenliği yönünden risk


bulunduğunun ortaya çıkması halinde çalışanların tehlikeli maddelere maruziyeti önlenecektir.

10- Kanserojen veya mutajen madde veya karışımların veya bu maddelerin kullanıldığı
prosesin değiştirilmesinin teknik olarak mümkün olmadığı hallerde, bu maddelerin üretiminde
ve kullanılmasında teknik imkanlara göre tam kapalı sistemler kullanılacaktır.

11- İşyerinde kullanılacak kanserojen veya mutajen madde miktarı belirlenecek ve yapılan iş
için gereken miktardan fazla madde bulunması önlenecektir.

12- Kanserojen veya mutajen maddelerin kaynağından lokal veya genel havalandırma sistemi
veya diğer yöntemlerle çalışılan ortamdan dışarı atılması, halk sağlığı ve çevreye zarar
vermeyecek şekilde yapılacaktır.

494
13- Herhangi bir kaza sonucunda veya beklenmeyen bir şekilde kanserojen veya mutajen
maddelerin ortama yayılması halinde, bu durumun erken tespiti için uygun ölçüm sistemleri
bulunacaktır.
14- Özellikle işyeri tabanı, duvarlar ve diğer yüzeyler düzenli olarak temizlenecek ve hijyen
şartları sağlanacaktır.

15- Kanserojen veya mutajen maddelerin kullanılması konusunda çalışanlar bilgilendirilecektir.

16- Kanserojen veya mutajen maddelere maruz kalınan veya maruz kalma ihtimali bulunan
yerler uygun ikaz levhaları ve güvenlik işaretleri ile belirlenecektir. Bu yerlerde sigara
kullanılmasının ve yeme, içmenin yasak olduğunu belirten ikaz levhaları bulunacaktır.

17- Yüksek düzeyde maruziyete neden olabilecek acil durumlar için plan yapılacaktır.

18- Kanserojen veya mutajen maddelerin güvenli şekilde depolanması, taşınması veya işlem
görmesi için bu maddeler açıkça ve görünür şekilde etiketlenmiş, sızdırmaz kapalı kaplarda
bulundurulacaktır.

19- Atıkların işçiler tarafından güvenli bir şekilde toplanması, depolanması ve uzaklaştırılıp
zararsız hale getirilmesinde açıkça ve görünür şekilde etiketlenmiş, sızdırmaz kapalı kaplar
kullanılacaktır.

20- Yapılan risk değerlendirmesi sonucunda çalışanların sağlığı ve güvenliği yönünden risk
bulunduğu saptanan işlerde, Bakanlıkça istendiğinde, işveren, işyerinde kanserojen veya
mutajen maddelerin kullanıldığı prosesler ve/veya işlemler ile bu maddelerin kullanılma
nedeni, kanserojen veya mutajen maddeler ve preparatları ile bunları içeren maddelerin
işyerinde üretilen ve kullanılan miktarı, maruz kalan işçi sayısı, alınan koruyucu önlemler,
kullanılan koruyucu araç ve gerecin türü, maruziyet şekli ve düzeyi, ikame yapılıp
yapılamadığı konularda yeterli bilgileri vermek zorundadır.

21- Çalışanların yüksek düzeyde maruziyetine neden olabilecek beklenmedik bir olay veya
kaza halinde işveren, yüksek düzeydeki maruziyet nedeni ortadan kalkıp, durum normale
dönünceye kadar çalışanlara durum hakkında derhal bilgi verecektir.

22- İşçilerin maruziyetinin önemli ölçüde artma olasılığı bulunan bakım, onarım gibi işlerde
maruziyetin azaltılması için tüm teknik önlemler alınacaktır. Teknik önlemlerin yeterli
olmadığı durumlarda işveren, işçilerin ve/veya temsilcilerinin de görüşlerini alarak bu işlerde
çalışan işçilerin korunması için maruziyet süresini en aza indirecektir.

23- İşveren, yapılan risk değerlendirmesine göre sağlık ve güvenlik yönünden risk bulunan
alanlara, sadece görevli kişilerin girmesi ve bunların dışındaki kişilerin girmemesi için gereken
önlemleri alacaktır.

24- İşveren kanserojen ve mutajen maddelerle kirlenme olasılığı bulunan işlerde çalışanlara,
işe özel koruyucu giyim eşyası verilecek ve kendi elbiseleri ile koruyucu giyim eşyalarının ayrı
yerlerde saklanması için iki ayrı elbise dolabı verilecek, çalışanlara uygun ve yeterli yıkanma
yeri, tuvalet ve temizlik malzemesi sağlanacaktır.

25- Koruyucu araç ve gereçler özel yerlerde ve uygun şartlarda saklanacaktır. Bu araçlar
kullanılmadan önce ve her kullanımdan sonra kontrol edilecek ve temizlenecektir. Arızalı
olanlar tamir edilecek veya değiştirilecektir.

495
26- İşveren, işçilerin ve/veya temsilcilerinin yeterli ve uygun eğitim almalarını sağlayacak,
sağlığı etkileyebilecek riskler ile sigara içmenin getireceği ek riskler, maruziyeti önlenmek için
alınması gerekli önlemler, hijyen kuralları, koruyucu malzeme ve giyim eşyalarının
kullanılması, kazaların önlenmesi ve kaza halinde kurtarma çalışmaları da dahil yapılması
gereken işler konusunda gerekli bilgi ve talimatı verecektir:

27- İşveren, risk değerlendirmesine göre, çalışanların sağlığı ve güvenliği yönünden riskli olan
işlerde çalışanların güncellenmiş listesini ve bunların maruziyet durumlarını belirten kayıtları
tutacaktır

28- İşveren, işçilerin veya temsilcilerinin görüşlerini alacak ve katılımlarını sağlayacaktır.

29- İşçilerin sağlık gözetimi, maruziyet başlamadan önce yapılacak ve daha sonra da düzenli
aralıklarla sürdürülecektir. Çalışanların sağlık gözetimi ile ilgili kişisel sağlık kayıt sistemi
bulunacaktır. Kayıtlar maruziyetin sona ermesinden sonra en az kırk yıl süre ile saklanacaktır.

496
EK-I

Bu yönetmeliğin 4 üncü maddesinin (a) bendinin (2) numaralı alt bendinde atıf yapılan
maddeler ve işlemler:
1. Üreamin üretimi.
2. Kömür kurumu, kömür katranı ve ziftinde bulunan polisiklik hidrokarbonlara maruziyete
neden olan işler.
3. Bakır-nikel cevherinin kavrulması ve elektro rafinasyonu işleminde açığa çıkan toz, duman
ve mistlere maruziyete neden olan işler,
4. Kuvvetli asit prosesi ile isopropil alkol üretimi.
5. Sert odun tozuna maruziyete neden olan işler.

497
EK-II

İşçilerin sağlık gözetiminde dikkat edilmesi gekeren hususlar:


1. Kanserojen veya mutajen maddelere maruz kalanların sağlık durumunu izlemekle görevli
hekim ve diğer sağlık görevlileri, maruziyet koşullarını bilecektir.
2. İşçilerin sağlık durumunun izlenmesi, iş hekimliği prensip ve uygulamalarına göre
yapılacaktır.
Sağlık durumunun izlenmesi aşağıdaki hususları içerecektir.
a) İşçilerin mesleki ve tıbbi öz geçmişleri ile ilgili kayıtların tutulması.
b) İşçilerle kişisel görüşmeler yapılması
c) Mümkün olduğu hallerde biyolojik kontroller yapılması, erken teşhis ve tedavinin
sağlanması,
d) Sağlık gözetimi yapılan her bir işçide, iş hekimliğindeki en son tıbbi bilgilere gvre gelişmiş
testler uygulanması.

498
EK-III

MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERLERİ

Sınır Değerler
Açıklama
Maddenin Adı EINECS (1) CAS (2) mg/m3 (3) ppm (4)
Benzen 200-753-7 71-43-2 3.25 (3) 1 (5) Deri (6)
Vinilklorür
200-831 75-01-4 7.77 (3) 3 (5) ----
monomeri
Sert ağaç
---- ---- 5.0 (5) ---- ----
tozları

(1) EINECS : Mevcut kimyasal maddelerin Avrupa envanteri


(2) CAS : Kimyasal abstrakt servis numarası
(3) mg/m3 : Bir metre küp havadaki maddenin miligram olarak miktarı (20 C sıcaklıkta ve 760
mm Civa basıncında)
(4) ppm : Milyonda kısım olarak hacim (milimetre/metreküp)
(5) Sekiz saatlik referans zamanına göre hesaplanan veya ölçülen değer
(6) Deri yoluyla da maruziyetin olabildiği durumlar
(7) Sert ağaç tozu diğer ağaç tozları ile karışık ise karışımın tümü için bu değer uygulanır.

499
YERALTI VE YERÜSTÜ MADEN İŞLETMELERİNDE SAĞLIK VE GÜVENLİK
ŞARTLARI YÖNETMELİĞİ
(21.02.2004 tarih – 25380 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmeliğin amacı, yeraltı ve yerüstü maden işyerlerinde çalışan işçilerin sağlık ve
güvenliğinin korunması için uyulması gerekli asgari şartları belirlemektir.

2- İşveren işçilerin sağlık ve güvenliklerini sağlamak amacıyla çalışma yerleri, işçilerin işlerini
yaparken kendilerinin ve diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye atmayacak şekilde
tasarlanacak, inşa edilecek, teçhiz edilecek, hizmete alınacak, işletilecek ve bakımı yapılacaktır.

3- İşveren tüm güvenlik talimatlarını işçilerin anlayacağı şekilde hazırlayacaktır.

4- İşveren yeterli ilk yardım donanımı sağlayacaktır.

5- İşveren, düzenli aralıklarla gerekli güvenlik tatbikatı yapacaktır.

6- İşveren "sağlık ve güvenlik dokümanı" hazırlanmasını ve güncellenmesini sağlayacaktır.


Sağlık ve güvenlik dökümanında, işçilerin işyerinde maruz kalabilecekleri risklerin
belirlenmesi ve değerlendirilmesi, bu Yönetmelik hükümlerini yerine getirmek için alınacak
uygun önlemler ve çalışma yerlerinin ve ekipmanın güvenli şekilde düzenlenmesi, kullanılması
ve bakımının yapılması hususları yer alacaktır.

7- İşveren, sağlık ve güvenlik dokümanını çalışmaya başlanılmadan önce hazırlayacak ve


işyerinde önemli değişiklikler veya ilave yapıldığında tekrar gözden geçirecektir.

8- Aynı işyerinde birden çok işletmeye ait işçilerin bulunması durumunda, her işveren kendi
kontrolü altındaki işlerden sorumlu olacaktır.

9- Tüm işyerinden sorumlu olan işveren, işçilerin sağlık ve güvenliğinin korunması ile ilgili
tedbirlerin uygulanmasını koordine edecek ve kendisine ait sağlık ve güvenlik dökümanında
koordinasyonun amacını ve bu koordinasyonu sağlamak için alınacak önlemleri ve
uygulanacak yöntemleri belirtecektir.

10- İşveren, ciddi veya ölümle sonuçlanan iş kazalarını ve ciddi tehlikeli olayları en geç iki iş
günü içinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının ilgili Bölge Müdürlüğüne bildirecektir.

11- İşveren, patlama ve yangın çıkmasını önlemek, patlama ve yangın başlangıçlarını tesbit
etmek, yayılmasını önlemek ve mücadele etmek, patlayıcı ve sağlığa zararlı ortam havasının
oluşmasını önlemek için yapılan işe uygun önlemler alacaktır.

12- İşveren, bir tehlike anında işçilerin çalışma yerlerini en kısa zamanda ve güvenli bir şekilde
terk edebilmeleri için uygun kaçış ve kurtarma araçlarını sağlayacak ve kullanıma hazır
bulunduracaktır.

13- İşveren, ihtiyaç halinde yardım, kaçma ve kurtarma işlemlerinin derhal uygulamaya
konulabilmesi için gerekli uyarı ve diğer iletişim sistemlerini hazır bulunduracaktır.

500
14- İşçiler veya temsilcileri, işyerinde sağlık ve güvenlikle ilgili alınması gereken tüm önlemler
hakkında bilgilendirilecektir. Bu bilgiler işçiler tarafından anlaşılabilir şekilde olacaktır.
15- İşçilerin, yapmakta oldukları işlerde maruz kaldıkları sağlık ve güvenlik risklerine uygun
olarak sağlık gözetimine tabi tutulmaları sağlanacaktır.

16- İşçilerin işe girişlerinde ve işin devamı süresince periyodik olarak sağlık gözetimleri
yapılacaktır.

17- İşveren, işçilerin veya temsilcilerinin görüşlerini alacak ve katılımlarını sağlayacaktır.

18- Yürürlüğe girdiği tarihte faaliyette olan işyerleri yürürlülük tarihinden itibaren en geç 1
(bir) yıl içerisinde bu Yönetmeliğin ekinde belirtilen sağlık ve güvenlikle ilgili gereklere
uymak zorundadır.

19- İşyerleri tehlikelere karşı yeterli koruma sağlanacak şekilde organize edilecektir.
İşçilerin sağlık ve güvenliğini tehlikeye atmamak için işyerindeki tehlikeli veya atık maddeler
uzaklaştırılacak veya kontrol altında tutularak işyerinin her zaman düzenli bir durumda olması
sağlanacaktır.

20- Çalışma mahalleri, işçilerin işlerini kolayca yapabilmeleri için ergonomik esaslara uygun
şekilde tasarlanacak ve kurulacaktır.

21- Çalışma mahallinde işçinin yalnız çalışması durumunda, uygun gözetim yapılacak veya
uygun yollarla haberleşme sağlanacaktır.

22- Her işyerinde işveren tarafından atanmış, işçiler çalıştığı sürece görev yapacak, yeterli
beceri ve uzmanlığa sahip sorumlu bir kişi bulunacaktır. Yeterli beceri ve uzmanlığa sahip
olmak şartıyla işyeri için bu sorumluluğu işverenin kendisi üstlenebilir.

23- Yapılan tüm çalışmalarda, işçilerin sağlık ve güvenliğinin korunmasının sağlanması için
işveren veya işveren adına hareket eden kişi tarafından atanan, yeterli beceri ve uzmanlığa
sahip kişiler tarafından gerekli gözetim yapılacaktır.

24- Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde çalışılan yerler gözetim yapan
kişi tarafından her vardiyada en az bir defa kontrol edilecektir. Yeterli beceri ve uzmanlığa
sahip olmak şartıyla yukarıda belirtilen gözetim görevini işverenin kendisi üstlenebilir.

25- Her işyerinde kendilerine verilen işi yapabilmek için gerekli beceri, deneyim ve eğitime
sahip yeterli sayıda kalifiye işçi bulunacaktır.

26- İşçilere sağlık ve güvenliklerini sağlayabilmeleri için yeterli bilgi, talimat ve eğitim
verilecek ve bu eğitimler tekrarlanacaktır.

27- İşveren, işçilere verilen talimatların kendilerinin ve diğer çalışanların sağlık ve


güvenliklerini tehlikeye atmalarını önleyecek şekilde kolay anlaşılır olmasını sağlayacaktır.

28- Her işyeri için işçilerin sağlık ve güvenliklerinin korunması ve iş ekipmanlarının güvenli
bir şekilde kullanılması için gerekli kuralları belirleyen yazılı talimatlar hazırlanacaktır.

29- İşveren, her işyerinde ya da her işte güvenli çalışma yöntemleri uygulayacaktır.
501
30- Sağlık ve güvenlik dökümanında gerekli görülmesi halinde, hem tehlikeli işlerin
yapılmasında, hem de diğer işlerle etkileşmesi sonucu ciddi tehlikelere neden olabilecek rutin
işlerin yapılmasında bir çalışma izni sistemi uygulanacaktır.

31- İşveren, sağlık ve güvenlik yönetim sistemi de dahil olmak üzere işçilerin sağlığını ve
güvenliğini korumak için alınan önlemlerini düzenli aralıklarla gözden geçirecektir.

32- İşveren, mekanik ve elektrikli ekipmanın seçimi, kurulması, hizmete alınması, işletilmesi
ve bakımında, işçilerin sağlık ve güvenliği için, bu Yönetmelik hükümleri ile 5/6/2002 tarihli
ve 24776 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Makine Emniyeti Yönetmeliği ve İş
Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği hükümlerini dikkate
alacaktır.

33- Gazların, buharların veya buharlaşabilen sıvıların alev alarak tutuşması sonucu yangın veya
patlama riski olan bir ortamda kullanılacak iş ekipmanları, bu tür ortamlarda kullanmaya uygun
özellikte olacaktır.

34- İş ekipmanları, gerektiğinde uygun koruma tertibatları ve arıza durumunda ekipmanın


güvenli kalmasını sağlayacak sistemler ile donatılacaktır.

35- Mekanik iş ekipmanları ve tesisleri, sağlam, kusursuz ve kullanım amacına uygun


olacaktır.
36- Elektrikli ekipmanların ve tesislerin gücü ve boyutları, kullanım amacına uygun olacaktır.

37- Mekanik ve elektrikli iş ekipmanları ile tesisat tehlike yaratmayacak şekilde kurulmuş ve
korunmuş olacaktır.

38- Mekanik ve elektrikli ekipmanlar ile tesislerin kontrolü, bakımı ve gerektiğinde testlerinin
düzenli bir şekilde yapılmasını sağlayacak uygun bakım planı yapılacaktır.

39- İşveren, güvenlik ekipmanlarını her zaman kullanıma hazır ve çalışır durumda
bulunduracaktır.

40- Ortam havasında sağlığa zararlı ve/veya patlayıcı maddelerin bulunup bulunmadığının
tespit edilmesi ve bu maddelerin konsantrasyonunun ölçülmesi için gerekli tedbirler alınacaktır.

41- Yangın veya patlama tehlikesi bulunan ortamlarda sigara içilmesine izin verilmeyecektir.

42- Patlayıcı ortam oluşmasına ve birikmesine karşı gerekli tüm önlemler alınacaktır.

43- Zararlı maddelerin ortam havasına karıştığı veya karışabileceği yerlerde; zararlı maddelerin
çıkışının kaynağında engellenmesi, kaynağından emilmesi veya uzaklaştırılması veya bu
maddelerin ortam havasındaki yoğunluğunun azaltılması gibi tedbirler alınarak işçilerin risk
altında olması önlenecektir.

44- işçilerin zararlı ortam havasına maruz kalabilecekleri yerlerde yeterli sayıda uygun
solunum ve canlandırma ekipmanı bulundurulacaktır.

45- Ortam havasında zehirli gazların bulunduğu veya bulunabileceği yerlerde, alınan önlemler
ve mevcut koruyucu donanımla ilgili detayları içeren bir koruma planı hazır bulundurulacaktır.
502
46- Sağlık ve güvenlik dokümanında belirlenmiş olan kaynaklardan yangının başlaması ve
yayılmasına karşı işyerlerinin planlanması, kurulması, donatılması, işletmeye alınması,
işletilmesi ve bakımında gerekli tedbirler alınacaktır. Yangınla hızlı ve etkili mücadele için
gerekli önlemler alınacaktır.

47- İşyerleri, uygun yangın söndürme ekipmanları ve gereken hallerde yangın dedektörleri ve
alarm sistemleri ile donatılacaktır.

48- yangından korunma, yangın başlangıcını ve yayılmasını tespit ve yangınla mücadele


konusunda alınacak önlemlerle ilgili detayları içeren yangından korunma planı çalışılan
yerlerde bulundurulacaktır.

49- Patlayıcı maddelerin ve ateşleyicilerin depolanması, taşınması ve kullanılması, sadece bu


konuda yetkili ve uzman kişiler tarafından yapılacaktır. Bu işler, işçiler için risk
oluşturmayacak şekilde organize edilecek ve yürütülecektir.

50- İşçilerin korunması amacıyla araç yolları ve geçişler açıkça işaretlenecektir.

51- İşyerindeki açık çalışma yerleri, yollar ve işçilerin kullandığı diğer açık alanlar, yaya ve
araç trafiğinin güvenli bir şekilde yapılmasını sağlayacak şekilde düzenlenecektir. Açık çalışma
alanları gün ışığının yeterli olmadığı hallerde uygun şekilde aydınlatılacaktır.

52- İşçiler, olumsuz hava koşullarından, cisim düşmelerine karşı, zararlı düzeyde gürültüden ve
gaz, buhar, toz gibi zararlı dış etkilerden korunacaktır. İşçilerin kaymaları veya düşmeleri
önlenecektir. İşçiler, herhangi bir tehlike durumunda işyerini hemen terk edebilecek veya kısa
sürede yardım alabileceklerdir.

53- Tehlikeli alanlar açıkça görülebilir şekilde işaretlenecektir.

54- Herhangi bir tehlike durumunda, tüm çalışanların işyerini derhal ve güvenli bir şekilde terk
etmeleri mümkün olacaktır.

55- İşçiler herhangi bir acil durumda nasıl davranmaları gerektiği konusunda eğitileceklerdir.

56- İşyerlerinde güvenlik tatbikatları yapılacak ve düzenli aralıklarla tekrar edilecektir.

57- İlk yardım ekipmanları, çalışma şartlarının gerektirdiği her yerde bulundurulacak ve
yapılan işin özelliğine uygun olacaktır.

58- İşyerinin büyüklüğü, yapılan işin niteliği ve kaza riskine göre işyerinde bir yada daha fazla
ilk yardım odası bulunacaktır. İlk yardım odaları yeterli ilk yardım malzeme ve ekipmanı ile
teçhiz edilecek ve sedyeler kolay erişilebilir yerlerde bulundurulacaktır. Mevcut ilk yardım
ekipmanının kullanımı için yeterli sayıda işçi eğitilecektir.

59- İşçilerin sağlık ve güvenliği için her işyerinin yeteri kadar aydınlık olması sağlanacaktır.

60- Çalışmaları sırasında özel iş elbiseleri giymek durumunda olan işçiler için uygun soyunma
yerleri sağlanacaktır.

503
61- Yapılan işin veya sağlıkla ilgili nedenlerin gerektirmesi halinde işçiler için uygun duş
tesisleri yapılacaktır. Duşlar kadın ve erkek işçiler için ayrı ayrı olacaktır.

62- Çalışma yerlerine, dinlenme odalarına, soyunma yerlerine, duş ve yıkanma yerlerine yakın
yerlerde yeterli sayıda tuvalet ve lavabo bulunacaktır.

63- Hafriyat dökme yerleri, atık yığınları ve sahaları ile çöktürme havuzları, sağlam ve
dayanıklı olacak, işçilerin sağlığı ve güvenliğini tehlikeye düşürmeyecek şekilde tasarlanacak,
inşa edilecek, işletilecek ve bakımı yapılacaktır.
64- İşyerleri, muhtemel çevre şartlarına dayanabilecek şekilde tasarlanacak, inşa edilecek,
kurulacak, işletilecek, kontrol edilecek ve bakımı yapılacaktır.

65- İşyerlerinde, taban döşeme ve kaplamaları sağlam, kuru ve mümkün olduğu kadar düz ve
kaymaz bir şekilde olacak, tehlikeli eğimler, çukurlar ve engeller bulunmayacaktır.

66- İşyeri binaları, avlular, geçitler, yollar veya benzeri yerlerde bulunan saydam veya yarı
saydam duvarlar ile özellikle camlı bölmeler; güvenli malzemeden yapılmış olacak, açık bir
şekilde işaretlenecek veya çarpma ve kırılmaya karşı uygun şekilde korunacaktır.

67- Pencereler, tavan pencereleri ve havalandırma araçları; açılıp kapanması, ayarlanması ve


sabitleştirilmesi güvenli olacak şekilde dizayn edilecek ve yapılacaktır.

68- Kapılar ve girişlerin yeri, sayısı ve boyutları ile yapıldıkları malzemeler, kullanıldıkları
odalara, alanlara, kullanım amaçlarına ve çalışanların rahatça girip çıkmalarına uygun olacaktır.

69- Çalışılan ortamın sıcaklığı çalışma şekline ve çalışanların harcadıkları güce uygun
olacaktır.

70- Yapılan işin özelliği nedeniyle çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli hallerde
veya 10 ve daha fazla işçinin çalıştığı işyerlerinde, uygun bir dinlenme yeri sağlanacaktır. İş
aralarında uygun dinlenme imkanı bulunan büro ve benzeri işlerde ayrıca dinlenme yeri
aranmaz.

71- Engelli işçilerin çalıştığı işyerlerinde bu işçilerin durumları dikkate alınarak gerekli
düzenleme yapılacaktır. Bu düzenleme özellikle engelli işçilerin doğrudan çalıştığı yerlerde ve
kullandıkları kapılar, geçiş yerleri, merdivenler, duşlar, lavabolar ve tuvaletlerde yapılacaktır.

72- İşveren, işyerinde yapılacak çalışmalar sağlık ve güvenlik dokümanında belirtilen toprak
kayması veya çökmesi riski ile ilgili hususlar dikkate alınarak planlanacaktır.

73- Her çalışma öncesinde, çalışma mahallinden ve nakliyat yollarından daha üst seviyelerdeki
şevlerde ve kazı yüzeylerinde toprak ve kaya düşmelerine karşı gerekli kontroller yapılacaktır.

74- Bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinin (b) bendi hükmü saklı kalmak kaydı ile bu bölüm
kapsamına giren işyerinden sorumlu olan işveren, hem olağan hem de olağanüstü durumlarda
işçilerin sağlık ve güvenliğini korumak üzere alınması gerekli ilgili tüm önlemlerin sağlık ve
güvenlik dokümanında yer almasını sağlayacaktır.

75- Yeraltı çalışmalarını açıkça gösterecek ölçekli bir yeraltı çalışma planı hazırlanacaktır.

76- Yeraltı çalışma planları periyodik olarak güncelleştirilecek ve işyerinde bulundurulacaktır.

504
78- Tüm yeraltı çalışmalarında, yeraltında çalışan işçilerin kolayca ulaşabileceği, birbirinden
bağımsız ve güvenli yapıda en az iki ayrı yoldan yer üstü bağlantısı bulunacaktır.

79- Yeraltı çalışmalarının yapıldığı yerler, işçilerin en az riskle çalışabilecekleri ve hareket


edebilecekleri şekilde yapılacak, işletilecek, teçhiz edilecek ve bakımı sağlanacaktır. Yollar,
işçilerin gidecekleri yerleri kolayca bulabilecekleri şekilde işaretlenecektir.

80- İşçilerin çalıştığı bütün yeraltı işyerlerinde yeterli havalandırma sağlanacaktır.

81- Metan gazından kaynaklanacak riskleri mümkün olduğunca ortadan kaldıracak tedbirler
alınacaktır.

82- havalandırma ölçümleri, metan gazı ölçümleri ile birlikte yapılacaktır.

83- Sağlık ve güvenlik dokümanında belirtilmesi halinde, üretim ünitelerinden dönüş havası
içinde ve üretim yerlerindeki gazların birikebileceği yerlerde, metan gazı seviyesi sürekli
olarak izlenecektir.

84- Yanıcı toz birikimini azaltacak, nötralize ederek (yanma özelliğini yok etme) veya
bağlayarak (su ve benzeri maddelerde tozu tutma) uzaklaştırılmasını sağlayacak önlemler
alınacaktır.

85- Gaz kaçağı veya göçük veya su baskını ihtimali olan bölgelerde, işçilerin korunması ve
güvenli bir çalışma sistemi sağlanması için bir çalışma planı hazırlanacak ve uygulanacaktır.

86- Riskli bölgelerin tespiti, bu bölgelerin yakınında veya bu bölgelerden geçen galerilerdeki
işçilerin korunması ve risklerin kontrol altına alınması için gerekli önlemler alınacaktır.

87- Kendiliğinden tutuşmanın önlenmesi veya erken fark edilmesi için gerekli önlemler
alınacaktır.

88- Zorunlu ihtiyaçtan daha fazla yanıcı madde yeraltına indirilmeyecektir.

89- Yangına dayanıklılık ve hijyen yönünden belirlenmiş kriterlere uygun olmayan hidrolik
sıvıların kullanılması durumunda, artan yangın ve bu yangının yayılma riskinin önlenmesi için
ilave güvenlik önlemleri alınacaktır.

90- İşçilere gerektiğinde güvenli bir şekilde dışarı çıkabilmeleri için, her zaman kolay
ulaşabilecekleri yerlerde bulunacak kişisel solunum koruma cihazları verilecektir. İşçiler bu
cihazların kullanımı ile ilgili olarak eğitilecektir.

91- İşçilere uygun kişisel lambalar verilecektir.

92- Yeraltında kimlerin bulunduğunu her zaman kesin olarak bilmek mümkün olacaktır.

93- Herhangi bir kaza durumunda hızlı ve etkili bir şekilde müdahale edebilmek için uygun bir
kurtarma teşkilatı kurulacaktır.

505
EK
ASGARİ SAĞLIK VE GÜVENLİK GEREKLERİ

Bu ekte belirtilen hususlar işyerinin, yapılan işin, şartların veya özel bir riskin gerektirdiği
tüm durumlarda uygulanır.

BÖLÜM A

YERALTI VE YERÜSTÜ MADEN İŞLETMELERİ İLE BUNLARIN YERÜSTÜ


TESİSLERİNDE UYGULANACAK ASGARİ GENEL HÜKÜMLER

1. Organizasyon ve gözetim
1.1. İşyerlerinin organizasyonu
1.1.1. İşyerleri tehlikelere karşı yeterli koruma sağlanacak şekilde organize edilecektir.
İşçilerin sağlık ve güvenliğini tehlikeye atmamak için işyerindeki tehlikeli veya atık
maddeler uzaklaştırılacak veya kontrol altında tutularak işyerinin her zaman düzenli bir
durumda olması sağlanacaktır.
1.1.2. Çalışma mahalleri, işçilerin işlerini kolayca yapabilmeleri için ergonomik esaslara
uygun şekilde tasarlanacak ve kurulacaktır.
1.1.3. Çalışma mahallinde işçinin yalnız çalışması durumunda, uygun gözetim yapılacak
veya uygun yollarla haberleşme sağlanacaktır.
1.2. Sorumlu personel
Her işyerinde işveren tarafından atanmış, işçiler çalıştığı sürece görev yapacak, yeterli
beceri ve uzmanlığa sahip sorumlu bir kişi bulunacaktır.
Yeterli beceri ve uzmanlığa sahip olmak şartıyla işyeri için bu sorumluluğu işverenin
kendisi üstlenebilir.
1.3. Gözetim
Yapılan tüm çalışmalarda, işçilerin sağlık ve güvenliğinin korunmasının sağlanması için
işveren veya işveren adına hareket eden kişi tarafından atanan, yeterli beceri ve uzmanlığa
sahip kişiler tarafından gerekli gözetim yapılacaktır.
Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde çalışılan yerler gözetim yapan
kişi tarafından her vardiyada en az bir defa kontrol edilecektir.
Yeterli beceri ve uzmanlığa sahip olmak şartıyla yukarıda belirtilen gözetim görevini
işverenin kendisi üstlenebilir.
1.4. Kalifiye işçi
Her işyerinde kendilerine verilen işi yapabilmek için gerekli beceri, deneyim ve eğitime
sahip yeterli sayıda kalifiye işçi bulunacaktır.
1.5. Bilgilendirme ve eğitim
İşçilere sağlık ve güvenliklerini sağlayabilmeleri için yeterli bilgi, talimat ve eğitim
verilecek ve bu eğitimler tekrarlanacaktır.
İşveren, işçilere verilen talimatların kendilerinin ve diğer çalışanların sağlık ve
güvenliklerini tehlikeye atmalarını önleyecek şekilde kolay anlaşılır olmasını sağlayacaktır.
1.6. Yazılı talimatlar

506
Her işyeri için işçilerin sağlık ve güvenliklerinin korunması ve iş ekipmanlarının güvenli
bir şekilde kullanılması için gerekli kuralları belirleyen yazılı talimatlar hazırlanacaktır.
Bu talimatlar, acil durum ekipmanlarının kullanımına ve işyerinde veya işyeri yakınındaki
herhangi bir acil durumda nasıl hareket edileceğine ilişkin bilgileri de içerecektir.
1.7. Güvenli çalışma yöntemleri
Her işyerinde ya da her işte güvenli çalışma yöntemleri uygulanacaktır.
1.8. Çalışma izni
Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, hem tehlikeli işlerin
yapılmasında, hem de diğer işlerle etkileşmesi sonucu ciddi tehlikelere neden olabilecek rutin
işlerin yapılmasında bir çalışma izni sistemi uygulanacaktır.
Yapılacak işten önce, iş sırasında ve iş bitiminde uyulacak koşullar ve alınacak önlemleri
belirten çalışma izni, çalışmaya başlanmadan önce yetkili bir kişi tarafından yazılı olarak
verilir.
1.9. Sağlık ve güvenlik önlemlerinin düzenli aralıklarla gözden geçirilmesi
İşveren, sağlık ve güvenlik yönetim sistemi de dahil olmak üzere işçilerin sağlığını ve
güvenliğini korumak için alınan önlemleri, bu Yönetmeliğe uygunluğunu sağlamak için,
düzenli aralıklarla gözden geçirecektir.
2. Mekanik ve elektrikli ekipman ve tesisler
2.1 Genel
Mekanik ve elektrikli ekipmanın seçimi, kurulması, hizmete alınması, işletilmesi ve
bakımında, işçilerin sağlık ve güvenliği için, bu Yönetmelik hükümleri ile 5/6/2002 tarihli ve
24776 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Makina Emniyeti Yönetmeliği ve İş Ekipmanlarının
Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği hükümleri dikkate alınacaktır.
Gazların, buharların veya buharlaşabilen sıvıların alev alarak tutuşması sonucu yangın
veya patlama riski olan bir ortamda kullanılacak iş ekipmanları, bu tür ortamlarda kullanmaya
uygun özellikte olacaktır.
İş ekipmanları, gerektiğinde uygun koruma tertibatları ve arıza durumunda ekipmanın
güvenli kalmasını sağlayacak sistemler ile donatılacaktır.
2.2 Özel hükümler
Mekanik iş ekipmanları ve tesisler, sağlam, kusursuz ve kullanım amacına uygun
olacaktır.
Elektrikli ekipmanların ve tesislerin gücü ve boyutları, kullanım amacına uygun olacaktır.
Mekanik ve elektrikli iş ekipmanları ile tesisat tehlike yaratmayacak şekilde kurulmuş ve
korunmuş olacaktır.
3. Bakım
3.1. Genel bakım
Mekanik ve elektrikli ekipmanlar ile tesislerin kontrolü, bakımı ve gerektiğinde testlerinin
düzenli bir şekilde yapılmasını sağlayacak uygun bakım planı yapılacaktır.
Ekipmanların ve tesislerin bütün kısımlarının kontrol, bakım ve testleri yetkili uzman
kişiler tarafından yapılacaktır.
Yapılan kontrol ve testlerle ilgili kayıt tutulacak ve bu kayıtlar uygun şekilde
saklanacaktır.
3.2. Güvenlik ekipmanlarının bakımı
Güvenlik ekipmanları her zaman kullanıma hazır ve çalışır durumda bulundurulacaktır.
Bu ekipmanların bakımı yapılan iş dikkate alınarak yapılacaktır.
4. Patlama riski, yangın tehlikesi ve zararlı ortam havasına karşı korunma
4.1. Genel

507
4.1.1. Ortam havasında sağlığa zararlı ve/veya patlayıcı maddelerin bulunup
bulunmadığının tespit edilmesi ve bu maddelerin konsantrasyonunun ölçülmesi için gerekli
tedbirler alınacaktır.
Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, elektrikli sistemler ve içten
patlamalı motorların gücünü otomatik olarak kesen aygıtlar, belirlenmiş yerlerdeki gaz
birikimlerini otomatik ve devamlı olarak ölçen kontrol aygıtları ve otomatik alarm sistemleri
sağlanacaktır.
Otomatik ölçüm sonuçları sağlık ve güvenlik dokümanında öngörüldüğü şekilde kayıt
altına alınacak ve saklanacaktır.
4.1.2. Yangın veya patlama tehlikesi bulunan ortamlarda sigara içilmesine izin
verilmeyecektir.
Yangın çıkması veya patlama meydana gelmesine karşı yeterli önlem alınmadığı sürece,
açık alev kullanılması ve kıvılcım çıkarabilecek herhangi bir çalışma yapılması
yasaklanacaktır.
4.2. Patlama risklerinden korunma
4.2.1. Patlayıcı ortam oluşmasına ve birikmesine karşı gerekli tüm önlemler alınacaktır.
4.2.2. Patlama riski bulunan yerlerde, patlayıcı ortamın tutuşmasını önlemek için gerekli
tüm önlemler alınacaktır.
4.2.3. Alınması gerekli önlem ve kullanılacak ekipmanı ayrıntılı olarak belirten patlamayı
önleme planı hazırlanacaktır.
4.3. Zararlı ortam havasından korunma
4.3.1. Zararlı maddelerin ortam havasına karıştığı veya karışabileceği yerlerde;
a) Zararlı maddelerin çıkışının kaynağında engellenmesi veya
b) Kaynağından emilmesi veya uzaklaştırılması veya
c) Bu maddelerin ortam havasındaki yoğunluğunun azaltılması
gibi tedbirler alınarak işçilerin risk altında olması önlenecektir.
Bu önlemlerle ilgili uygulanan sistem, işçilerin risk altında olmasını önleyecek şekilde
zararlı maddeleri ortam havasından uzaklaştıracak kapasitede olacaktır.
4.3.2. Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik
hükümleri saklı kalmak kaydı ile işçilerin zararlı ortam havasına maruz kalabilecekleri yerlerde
yeterli sayıda uygun solunum ve canlandırma ekipmanı bulundurulacaktır. Bu yerlerde bu
ekipmanı kullanabilecek eğitime sahip yeterli sayıda işçi bulunacaktır. Bu ekipman uygun
yerlerde saklanacak ve korunacaktır.
4.3.3. Ortam havasında zehirli gazların bulunduğu veya bulunabileceği yerlerde, alınan
önlemler ve mevcut koruyucu donanımla ilgili detayları içeren bir koruma planı hazır
bulundurulacaktır.
4.4. Yangından korunma
4.4.1. Sağlık ve güvenlik dokümanında belirlenmiş olan kaynaklardan yangının başlaması
ve yayılmasına karşı işyerlerinin planlanması, kurulması, donatılması, işletmeye alınması,
işletilmesi ve bakımında gerekli tedbirler alınacaktır. Yangınla hızlı ve etkili mücadele için
gerekli önlemler alınacaktır.
4.4.2. İşyerleri, uygun yangın söndürme ekipmanları ve gereken hallerde yangın
dedektörleri ve alarm sistemleri ile donatılacaktır.
4.4.3. Otomatik olmayan yangın söndürme ekipmanları, kolay ulaşılabilir ve kullanılabilir
olacak ve gerektiğinde zarar görme ihtimaline karşı korunacaktır.
4.4.4 Bu Yönetmeliğin 5, 6, 7 ve 8 inci maddelerinde belirtilen hükümler gereğince,
yangından korunma, yangın başlangıcını ve yayılmasını tespit ve yangınla mücadele

508
konusunda alınacak önlemlerle ilgili detayları içeren yangından korunma planı çalışılan
yerlerde bulundurulacaktır.
4.4.5 Yangınla mücadele ekipmanları, 23/12/2003 tarihli ve 25325 sayılı Resmî Gazete’de
yayımlanan Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliği hükümlerine uygun şekilde
işaretlenecektir. Bu işaretler uygun yerlere konulacak ve kalıcı olacaktır.
5. Patlayıcı maddeler ve ateşleyiciler
Patlayıcı maddelerin ve ateşleyicilerin depolanması, taşınması ve kullanılması, sadece bu
konuda yetkili ve uzman kişiler tarafından yapılacaktır. Bu işler, işçiler için risk
oluşturmayacak şekilde organize edilecek ve yürütülecektir.
6. Ulaşım yolları
6.1. Çalışma yerlerine güvenli bir şekilde ulaşabilmek ve acil bir durumda hızlı ve güvenli
bir şekilde bu yerleri terk edebilmek mümkün olacaktır.
6.2. Merdivenler, yükleme platform ve rampaları da dahil bütün ulaşım yolları, yayalar
veya araçlar için kolay, güvenli ve uygun geçişi sağlayacak ve yakınındaki çalışanları tehlikeye
düşürmeyecek şekilde hesaplanacak, boyutlandırılacak ve yerleştirilecektir.
6.3. Yayaların kullandığı ve/veya araçlarla malzeme taşımada kullanılan yollar, kullanıcı
sayısına ve işyerinde yapılan işin özelliğine uygun boyutlarda olacaktır. Malzeme taşınan
yollarda yayalar için yeterli güvenlik mesafesi bırakılacaktır.
6.4. Araç trafiğine açık yollar ile kapılar, yaya geçiş yolları, koridorlar ve merdivenler
arasında yeterli mesafe bulunacaktır.
6.5. İşçilerin korunması amacıyla araç yolları ve geçişler açıkça işaretlenecektir.
6.6. Çalışma sahasında motorlu taşıtlar ve makine trafiğinin bulunması durumunda, trafik
kurallarına uygun düzenleme yapılacaktır.
7. Açık alandaki çalışmalar
7.1. İşyerindeki açık çalışma yerleri, yollar ve işçilerin kullandığı diğer açık alanlar, yaya
ve araç trafiğinin güvenli bir şekilde yapılmasını sağlayacak şekilde düzenlenecektir.
7.2. Açık çalışma alanları gün ışığının yeterli olmadığı hallerde uygun şekilde
aydınlatılacaktır.
7.3. Açık alanda yapılan çalışmalarda aşağıdaki düzenlemeler yapılacaktır;
a) İşçiler, olumsuz hava koşullarından ve gerekli hallerde cisim düşmelerine karşı
korunacaktır.
b) İşçiler, zararlı düzeyde gürültüden ve gaz, buhar, toz gibi zararlı dış etkilerden
korunacaktır.
c) İşçiler, herhangi bir tehlike durumunda işyerini hemen terk edebilecek veya kısa sürede
yardım alabileceklerdir.
d) İşçilerin kaymaları veya düşmeleri önlenecektir.
8. Tehlikeli alanlar
8.1. Tehlikeli alanlar açıkça görülebilir şekilde işaretlenecektir.
8.2. Yapılan işin özelliği nedeniyle malzeme veya işçilerin düşmesi de dahil risk bulunan
tehlikeli alanlara, görevli olmayan kişilerin girmesi uygun araç ve gereçlerle engellenecektir.
8.3. Tehlikeli alanlara girme yetkisi olan kişilerin korunması için uygun önlemler
alınacaktır.
9. Kaçış yolları ve imdat çıkışları
9.1. Herhangi bir tehlike durumunda, tüm çalışanların işyerini derhal ve güvenli bir
şekilde terk etmeleri mümkün olacaktır.
9.2. Acil çıkış yolları ve kapıları doğrudan dışarıya veya güvenli bir alana veya toplanma
noktasına veya tahliye noktasına açılacak ve çıkışı önleyecek hiçbir engel bulunmayacaktır.

509
9.3. Acil çıkış yolları ve kapılarının sayısı, boyutları ve yerleri yapılan işin niteliğine,
işyerinin büyüklüğüne ve çalışanların sayısına uygun olacaktır.
9.4. Acil çıkış kapıları dışarıya doğru açılacaktır.
Acil çıkış kapıları; acil durumlarda çalışanların hemen ve kolayca açabilecekleri şekilde
olacaktır.
9.5. Acil çıkış kapıları kilitli olmayacaktır.
Acil çıkış yolları ve kapıları ile buralara açılan yol ve kapılarda çıkışı zorlaştıracak hiçbir
engel bulunmayacaktır.
9.6. Aydınlatılması gereken acil çıkış yolları ve kapılarında elektrik kesilmesi halinde
yeterli aydınlatmayı sağlayacak yedek aydınlatma sistemi bulunacaktır.
9.7. Acil çıkış yolları ve kapıları Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun
şekilde işaretlenmiş olacaktır.
10. Tahliye ve kaçış
10.1. İşçiler herhangi bir acil durumda nasıl davranmaları gerektiği konusunda
eğitileceklerdir.
10.2. Kurtarma ekipmanları, kolayca ulaşılabilecek uygun yerlerde kullanıma hazır
durumda bulundurulacak ve Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun olarak
işaretlenecektir
11. Güvenlik tatbikatları
İşyerlerinde güvenlik tatbikatları yapılacak ve düzenli aralıklarla tekrar edilecektir.
Bu tatbikatların amacı, acil durum ekipmanının kullanılması veya işletilmesi de dahil acil
durumlarda özel görevi bulunan işçilerin eğitim ve becerilerinin kontrol edilmesidir.
Görevli işçilere, uygun yerlerde, bu ekipmanların doğru bir şekilde kullanılması veya
işletilmesi hususunda da tatbikat yaptırılacaktır.
12. İlk yardım
12.1. İlk yardım ekipmanları, çalışma şartlarının gerektirdiği her yerde bulundurulacak ve
yapılan işin özelliğine uygun olacaktır.
İlk yardım ekipmanları, uygun bir şekilde işaretlenecek ve kolay ulaşılabilir olacaktır.
12.2 İşyerinin büyüklüğü, yapılan işin niteliği ve kaza riskine göre işyerinde bir yada daha
fazla ilk yardım odası bulunacaktır.
Bu odalarda, kaza halinde yapılacak işleri belirten ilk yardım talimatı kolay görülebilecek
şekilde asılacaktır.
12.3 İlk yardım odaları yeterli ilk yardım malzeme ve ekipmanı ile teçhiz edilecek ve
sedyeler kolay erişilebilir yerlerde bulundurulacaktır.
Buralar Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde işaretlenecektir.
Ayrıca, çalışma koşullarının gerektirdiği her yerde ilkyardım ekipmanı bulundurulacaktır.
Bu ekipman uygun şekilde işaretlenecek ve kolay erişilebilir yerlerde bulundurulacaktır.
12.5. Mevcut ilk yardım ekipmanının kullanımı için yeterli sayıda işçi eğitilecektir.
13. Doğal ve suni aydınlatma
13.1 İşçilerin sağlık ve güvenliği için her işyerinin yeteri kadar aydınlık olması
sağlanacaktır.
13.2. İşçilerin sağlık ve güvenliğinin korunması için işyerlerinin mümkün olduğunca
yeterli doğal ışık alması sağlanacak ve hava şartları göz önünde bulundurularak suni
aydınlatma ile donatılacaktır.
13.3. Çalışılan yerlerdeki ve geçitlerdeki aydınlatma tesisatı, işçiler için kaza riski
oluşturmayacak tipte olacak ve yerleştirilecektir.

510
13.4. Aydınlatma sistemindeki herhangi bir arızanın çalışanlar için risk oluşturabileceği
yerlerde acil ve yeterli aydınlatmayı sağlayacak yedek aydınlatma sistemi bulunacaktır. Bunun
mümkün olmadığı durumlarda, işçilere kişisel aydınlatma araçları verilecektir.
14. Sıhhi tesisler
14.1. Soyunma yerleri, elbise dolapları
14.1.1. Çalışmaları sırasında özel iş elbiseleri giymek durumunda olan işçiler için uygun
soyunma yerleri sağlanacaktır.
Soyunma yerleri kolaylıkla ulaşılabilecek yerlerde ve yeterli büyüklükte olacak ve
buralarda oturma yerleri bulunacaktır.
14.1.2 Soyunma odaları yeterince geniş olacak ve burada her işçi için çalışma saatleri
içinde elbiselerini koyabilecekleri kilitli dolaplar bulunacaktır. Nemli, tozlu, kirli ve benzeri
işlerde veya tehlikeli maddelerle çalışılan yerlerde, iş elbiseleri ile harici elbiselerin ayrı
yerlerde saklanabilmesi için, elbise dolapları yan yana iki bölmeli olacak veya iki ayrı elbise
dolabı verilecektir.
Islak iş elbiselerinin kurutulabilmesi için gerekli imkanlar sağlanacaktır.
14.1.3 Kadınlar ve erkekler için ayrı soyunma yerleri olacaktır.
14.1.4 Soyunma yeri gerekmeyen işyerlerinde işçilerin elbiselerini koyabilecekleri uygun
bir yer sağlanacaktır.
14.2. Duşlar ve lavabolar
14.2.1. Yapılan işin veya sağlıkla ilgili nedenlerin gerektirmesi halinde işçiler için uygun
duş tesisleri yapılacaktır. Duşlar kadın ve erkek işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
14.2.2. Duşlar işçilerin rahatça yıkanabilecekleri genişlikte ve uygun hijyenik koşullarda
olacaktır.
Duşlarda sıcak ve soğuk akar su bulunacaktır.
14.2.3. Duş tesisi gerektirmeyen işlerde, çalışma yerlerinin ve soyunma odalarının
yakınında, gerekiyorsa akar sıcak suyu da bulunan lavabolar bulunacaktır.
Lavabolar erkek ve kadın işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
14.3. Tuvalet ve lavabolar
Çalışma yerlerine, dinlenme odalarına, soyunma yerlerine, duş ve yıkanma yerlerine yakın
yerlerde yeterli sayıda tuvalet ve lavabo bulunacaktır.
Tuvalet ve lavabolar erkek ve kadın işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
Yer altı maden işletmelerinde, bu bölümde sözü edilen sıhhi tesisler yer üstünde
bulunabilir.
15. Hafriyat dökme yerleri ve atık sahaları
Hafriyat dökme yerleri, atık yığınları ve sahaları ile çöktürme havuzları, sağlam ve
dayanıklı olacak, işçilerin sağlığı ve güvenliğini tehlikeye düşürmeyecek şekilde tasarlanacak,
inşa edilecek, işletilecek ve bakımı yapılacaktır.
16. Yerüstü yardımcı tesisleri (ilave özel hükümler)
16.1 Sağlamlık ve dayanıklılık
İşyerleri, muhtemel çevre şartlarına dayanabilecek şekilde tasarlanacak, inşa edilecek,
kurulacak, işletilecek, kontrol edilecek ve bakımı yapılacaktır.
İşyerleri, kullanım amacına uygun yapıda ve sağlamlıkta olacaktır.
16.2 Zeminler, duvarlar, tavanlar ve çatılar
16.2.1 İşyerlerinde, taban döşeme ve kaplamaları sağlam, kuru ve mümkün olduğu kadar
düz ve kaymaz bir şekilde olacak, tehlikeli eğimler, çukurlar ve engeller bulunmayacaktır.
İşyerinde yapılan işin niteliği ve çalışanların yaptıkları iş dikkate alınarak işyeri bölümleri
ısıya karşı uygun şekilde yalıtılmış olacaktır.

511
16.2.2 İşyerlerinde, taban döşeme ve kaplamaları, duvarlar ve tavan, uygun hijyen
şartlarını sağlayacak şekilde temizlemeye elverişli malzemeden yapılmış olacaktır.
16.2.3 İşyeri binaları, avlular, geçitler, yollar veya benzeri yerlerde bulunan saydam veya
yarı saydam duvarlar ile özellikle camlı bölmeler; güvenli malzemeden yapılmış olacak, açık
bir şekilde işaretlenecek veya çarpma ve kırılmaya karşı uygun şekilde korunacaktır.
16.2.4 Yeterli sağlamlıkta olmayan çatılara çıkılmasına ve buralarda çalışılmasına, güvenli
çalışmayı sağlayacak ekipman olmadan izin verilmeyecektir.
16.3 Çalışma yeri boyutları ve hava hacmi - çalışma yerinde hareket serbestliği
16.3.1 Çalışma yerinin taban alanı, yüksekliği ve hava hacmi, işçilerin rahat çalışmaları,
sağlık ve güvenliklerini riske atmadan işlerini yürütebilmeleri için yeterli olacaktır.
16.3.2 İşçinin işini yaptığı yerde rahat hareket edebilmesi ve işini güvenli bir şekilde
yapabilmesi için yeterli serbest alan bulunacaktır.
16.4 Pencereler
16.4.1 Pencereler, tavan pencereleri ve havalandırma araçları; açılıp kapanması,
ayarlanması ve sabitleştirilmesi güvenli olacak şekilde dizayn edilecek ve yapılacaktır.
Bunlar, açık olduklarında, işçiler için herhangi bir tehlike arz etmeyecek şekilde
yerleştirilmiş olacaktır.
16.4.2 Pencereler ve tavan pencereleri, risk yaratmayacak şekilde temizlenebilir olacaktır.
16.5 Kapılar ve girişler
16.5.1 Kapılar ve girişlerin yeri, sayısı ve boyutları ile yapıldıkları malzemeler,
kullanıldıkları odalara, alanlara, kullanım amaçlarına ve çalışanların rahatça girip çıkmalarına
uygun olacaktır.
16.5.2 Saydam kapıların üzeri kolayca görünür şekilde işaretlenmiş olacaktır.
16.5.3 Her iki yöne açılabilen kapılar saydam malzemeden yapılacak veya karşı tarafın
görülmesini sağlayan saydam kısımları bulunacaktır.
16.5.4 Saydam veya yarı saydam kapıların yüzeyleri çalışanlar için tehlike yaratmayacak
ve güvenli malzemeden yapılmış olacak veya kırılmalara karşı korunmuş olacaktır.
16.5.5 Raylı kapılarda raydan çıkmayı ve istenmeyen şekilde devrilmeyi önleyecek
güvenlik sistemi bulunacaktır.
16.5.6 Yukarı doğru açılan kapılarda istenmeyen şekilde aşağı düşmeyi önleyecek
güvenlik sistemi bulunacaktır.
16.5.7 Kaçış yollarında bulunan kapılar uygun şekilde işaretlenecektir. Bu kapılar yardım
almaksızın her zaman ve her durumda içeriden açılabilir özellikte olacaktır.
16.5.8 Araçların geçtiği geçit ve kapılar yayaların geçişi için güvenli değilse bu
mahallerde yayalar için ayrı geçiş kapıları bulunacak ve bu kapılar açıkça işaretlenecek ve
önlerinde hiçbir engel bulunmayacaktır.
16.5.9 Mekanik kapılar işçiler için kaza riski taşımayacak şekilde çalışacaktır. Bu
kapılarda kolay fark edilebilir ve ulaşılabilir, acil durdurma cihazları bulunacak ve herhangi bir
güç kesilmesinde, otomatik olarak açılır olmaması durumunda, kapılar el ile de açılabilecektir.
16.6 Kapalı işyerlerinin havalandırılması
16.6.1 Kapalı işyerlerinde çalışma şekline ve çalışanların yaptıkları işe göre, ihtiyaç
duyacakları yeterli temiz hava bulunması sağlanacaktır.
Cebri havalandırma sistemi kullanıldığında sistemin her zaman çalışır durumda olması
sağlanacaktır.
Havalandırma sisteminin çalışmaması, çalışanların sağlığı yönünden tehlikeli ise arızayı
bildiren uyarı sistemi bulunacaktır.

512
16.6.2 Suni havalandırma sistemlerinde hava akımı, çalışanları rahatsız etmeyecek şekilde
olacaktır.
Çalışma ortamı havasını kirleterek çalışanların sağlığına zarar verebilecek artık ve
pislikler derhal dışarı atılacaktır.
16.7 Ortam Sıcaklığı
16.7.1 Çalışılan ortamın sıcaklığı çalışma şekline ve çalışanların harcadıkları güce uygun
olacaktır.
16.7.2 Dinlenme yerleri, soyunma yerleri, duş ve tuvaletler, bekleme yerleri,
yemekhaneler, kantinler ve ilk yardım odaları kullanım amacına göre yeterli sıcaklıkta
olacaktır.
16.7.3 İşyerinin ve yapılan işin özelliğine göre pencereler, çatı aydınlatmaları ve cam
kısımlar güneş ışığının olumsuz etkilerini önleyecek şekilde olacaktır.
16.8 Dinlenme yerleri
16.8.1 Yapılan işin özelliği nedeniyle çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli
hallerde veya 10 ve daha fazla işçinin çalıştığı işyerlerinde, uygun bir dinlenme yeri
sağlanacaktır. İş aralarında uygun dinlenme imkanı bulunan büro ve benzeri işlerde ayrıca
dinlenme yeri aranmaz.
16.8.2 Dinlenme yerleri yeteri kadar geniş olacak ve buralarda işçiler için yeterli sayıda
arkalıklı oturma yerleri ve masalar bulundurulacaktır.
16.8.3 Dinlenme yerlerinde sigara içmeyenleri sigara dumanından korumak üzere gerekli
düzenleme yapılacaktır.
16.8.4 Çalışma süresince, işin gereği olarak düzenli ve sık ara veriliyorsa ve ayrı bir
dinlenme yeri yoksa, çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli olan hallerde, bu
aralarda işçilerin dinlenebileceği uygun yerler sağlanacaktır.
Bu yerlerde sigara içmeyenleri sigara dumanından korumak üzere gerekli düzenleme
yapılacaktır.
17. Gebe ve emzikli kadınlar
Gebe ve emzikli kadınların uzanarak dinlenebilecekleri uygun koşullar sağlanacaktır.
18. Engelli İşçiler
Engelli işçilerin çalıştığı işyerlerinde bu işçilerin durumları dikkate alınarak gerekli
düzenleme yapılacaktır. Bu düzenleme özellikle engelli işçilerin doğrudan çalıştığı yerlerde ve
kullandıkları kapılar, geçiş yerleri, merdivenler, duşlar, lavabolar ve tuvaletlerde yapılacaktır.

BÖLÜM B
YERÜSTÜ MADEN İŞLETMELERİNDE UYGULANACAK
ASGARİ ÖZEL HÜKÜMLER

1. Genel
1.1. Bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinin (b) bendi hükmü saklı kalmak kaydı ile bu bölüm
kapsamına giren işyerinden sorumlu olan işveren, hem olağan hem de olağanüstü durumlarda
işçilerin sağlık ve güvenliğini korumak üzere alınması gerekli ilgili tüm önlemlerin sağlık
ve güvenlik dokümanında yer almasını sağlayacaktır.
1.2. Sağlık ve güvenlik dokümanı düzenli olarak güncelleştirilecek ve denetim için
işyerinde bulundurulacaktır.
İşyerindeki çalışmalar sağlık ve güvenlik dokümanına uygun olarak yürütülecektir.
2. İşletme

513
2.1. İşyerinde yapılacak çalışmalar sağlık ve güvenlik dokümanında belirtilen toprak
kayması veya çökmesi riski ile ilgili hususlar dikkate alınarak planlanacaktır.
Kazı yüzeyleri ve şevlerin eğimi ve yüksekliği zeminin yapısına ve sağlamlığına ve
uygulanan çalışma yöntemlerine uygun olacaktır.
2.2. Kademeler ve nakliyat yolları kullanılan araçlara uygun sağlamlıkta olacaktır. Buralar
araçların güvenli hareket edebileceği özellikte yapılacak ve bakımları sağlanacaktır.
2.3. Her çalışma öncesinde, çalışma mahallinden ve nakliyat yollarından daha üst
seviyelerdeki şevlerde ve kazı yüzeylerinde toprak ve kaya düşmelerine karşı gerekli kontroller
yapılacaktır.
Gerekli yerlerde ölçümleme işleri de yapılacaktır.
2.4. Düz ve meyilli yüzeylerdeki çalışmalar buralardaki zeminin sağlamlığını ve dengesini
bozmayacak şekilde yapılacaktır.

BÖLÜM C
YERALTI MADEN İŞLETMELERİNDE UYGULANACAK
ASGARİ ÖZEL HÜKÜMLER

1. Genel
1.1. Bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinin (b) bendi hükmü saklı kalmak kaydı ile bu bölüm
kapsamına giren işyerinden sorumlu olan işveren, hem olağan hem de olağanüstü durumlarda
işçilerin sağlık ve güvenliğini korumak üzere alınması gerekli ilgili tüm önlemlerin sağlık ve
güvenlik dokümanında yer almasını sağlayacaktır.
1.2. Sağlık ve güvenlik dokümanı düzenli olarak güncelleştirilecek ve denetim için
işyerinde bulundurulacaktır.
İşyerindeki çalışmalar sağlık ve güvenlik dokümanına uygun olarak yürütülecektir.
2. Yeraltı çalışma planları (imalat haritası)
2.l. Yeraltı çalışmalarını açıkça gösterecek ölçekli bir yeraltı çalışma planı hazırlanacaktır.
Yollar, üretim alanları ile çalışma ve güvenliği etkileyebilecek bilinen diğer özellikler bu
planın üzerinde gösterilecektir.
Bu planlara kolayca ulaşılabilecek ve bunlar güvenlik yönünden gerekli olduğu sürece
muhafaza edilecektir.
2.2. Yeraltı çalışma planları periyodik olarak güncelleştirilecek ve işyerinde
bulundurulacaktır.
3. Giriş ve çıkışlar
Tüm yeraltı çalışmalarında, yeraltında çalışan işçilerin kolayca ulaşabileceği, birbirinden
bağımsız ve güvenli yapıda en az iki ayrı yoldan yer üstü bağlantısı bulunacaktır.
4. Yeraltı çalışma yerleri
Yeraltı çalışmalarının yapıldığı yerler, işçilerin en az riskle çalışabilecekleri ve hareket
edebilecekleri şekilde yapılacak, işletilecek, teçhiz edilecek ve bakımı sağlanacaktır.
Yollar, işçilerin gidecekleri yerleri kolayca bulabilecekleri şekilde işaretlenecektir.
5. Taşıma araçları
5.1. Taşıma araçları, sürücülerin, kullanıcıların ve civarda bulunan diğer işçilerin sağlık ve
güvenliği için uygun şekilde kurulacak, çalıştırılacak ve bakımı yapılacaktır.
5.2. İnsan taşımasında kullanılan mekanik araçlar uygun şekilde kurulacak ve yazılı
talimatlar uyarınca kullanılacaktır.

514
6. Tahkimat
Zeminin sağlam ve dayanıklı olduğu, yıkılma, göçme veya parça düşme tehlikesi
bulunmayan yerler dışındaki kazılarda, işçilerin güvenliği açısından en kısa zamanda tahkimat
yapılacaktır. Tahkimat planlara ve yazılı talimatlara uygun olarak yapılacaktır.
Galeriler zeminin sağlamlığı ve dayanıklılığı açısından düzenli olarak kontrol edilecek ve
tahkimatların bakımı düzenli olarak yapılacaktır.
7. Havalandırma
7.l. İşçilerin çalıştığı bütün yeraltı işyerlerinde yeterli havalandırma sağlanacaktır.
Yeraltı işyerlerinde;
- Sağlığa uygun solunabilir hava sağlanması,
- Ortamdaki patlama riskini ve solunabilir toz konsantrasyonunu kontrol altında tutulması,
- Kullanılan çalışma yöntemi ve işçilerin fiziki faaliyetleri dikkate alınarak çalışma
koşullarına uygun havanın sağlanması ve
bu durumun sürdürülebilmesi için sürekli havalandırma yapılması zorunludur.
7.2. 7.1’de belirtilen şartların doğal havalandırma ile sağlanamadığı yerlerde,
havalandırma bir veya daha fazla mekanik sistemle sağlanacaktır.
Havalandırmanın sürekliliğini ve kararlığını sağlayacak önlemler alınacaktır.
Havalandırma sistemlerinin devre dışı kalmaması için bunlar devamlı surette izlenecek ve
istenmeyen devre dışı kalmaları bildirecek otomatik alarm sistemi bulunacaktır.
7.3. Havalandırma ile ilgili değerler periyodik olarak ölçülecek ve ölçüm sonuçları
kaydedilecektir.
Havalandırma sisteminin gerekli detaylarını içeren bir havalandırma planı hazırlanacak,
periyodik olarak güncellenecek ve işyerinde hazır bulundurulacaktır.
8. Grizulu maden ocakları
8.1. Yeraltı çalışmalarında patlayıcı ortam oluşması riski yaratacak miktarda metan gazı
çıkma ihtimalinin olduğu yerler grizulu kabul edilir.
8.2. Havalandırma bir veya daha fazla mekanik sistemle sağlanacaktır.
8.3. Çalışmalar metan gazı çıkışı dikkate alınarak yürütülecektir.
Metan gazından kaynaklanacak riskleri mümkün olduğunca ortadan kaldıracak tedbirler
alınacaktır.
8.4. Tali havalandırma sadece ana havalandırma akışı ile bağlantısı bulunan, ilerleme
çalışmaları ve kurtarma çalışmalarının yapıldığı yerlerde uygulanacaktır.
Üretim yapılan yerlerde, sadece işçilerin sağlık ve güvenliği için yeterli ek önlemler
alınması şartıyla tali havalandırma yapılabilir.
8.5. 7.3’de belirtilen havalandırma ölçümleri, metan gazı ölçümleri ile birlikte
yapılacaktır.
Sağlık ve güvenlik dokümanında belirtilmesi halinde, üretim ünitelerinden dönüş havası
içinde ve üretim yerlerindeki gazların birikebileceği yerlerde, metan gazı seviyesi sürekli
olarak izlenecektir.
8.6. Grizulu maden ocaklarında yalnız bu tür ocaklar için uygun olan patlayıcı maddeler
ve ateşleyiciler kullanılır.
8.7. Sigara içmek, içmek amacıyla tütün mamulleri ile alev ve kıvılcım çıkarabilecek her
türlü maddeyi taşımak ve bulundurmak yasaktır.
Alevle kesme, kaynak yapma ve benzeri diğer işlemlere, işçilerin sağlık ve güvenliklerini
korumaya yönelik özel önlemler alınması kaydıyla sadece istisnai durumlarda izin verilir.

515
9. Yanıcı toz bulunan maden ocakları
9.1. Açılan bütün maden damarlarında oluşabilecek tozun, patlamanın yayılmasına neden
olmayacağı sağlık ve güvenlik dokümanında belirtilmedikçe, kömür madenleri yanıcı toz
bulunan maden ocakları olarak kabul edilecektir.
9.2. Yanıcı toz bulunan maden ocaklarında yalnız bu tür ocaklar için uygun olan patlayıcı
maddeler ve ateşleyiciler kullanılır.
Sigara içmek, içmek amacıyla tütün mamulleri ile alev ve kıvılcım çıkarabilecek her türlü
maddeyi taşımak ve bulundurmak yasaktır.
9.3. Yanıcı toz birikimini azaltacak, nötralize ederek (yanma özelliğini yok etme) veya
bağlayarak (su ve benzeri maddelerde tozu tutma) uzaklaştırılmasını sağlayacak önlemler
alınacaktır.
9.4. Zincirleme toz patlamalarına neden olabilecek, yanıcı toz ve/veya grizu
patlamalarının yayılması, patlama barajları yapılarak önlenecektir.
Periyodik olarak güncellenen patlama barajlarının yerleri bir dokümanda gösterilecek ve
bu doküman işyerinde bulundurulacaktır.
10. Gaz kaçağı, göçük veya su baskını
10.1. Gaz kaçağı veya göçük veya su baskını ihtimali olan bölgelerde, işçilerin korunması
ve güvenli bir çalışma sistemi sağlanması için bir çalışma planı hazırlanacak ve uygulanacaktır.
10.2. Riskli bölgelerin tespiti, bu bölgelerin yakınında veya bu bölgelerden geçen
galerilerdeki işçilerin korunması ve risklerin kontrol altına alınması için gerekli önlemler
alınacaktır.
11. Yangın, tutuşma ve kızışma
11.1. Kendiliğinden tutuşmanın önlenmesi veya erken fark edilmesi için gerekli önlemler
alınacaktır.
11.2. Zorunlu ihtiyaçtan daha fazla yanıcı madde yeraltına indirilmeyecektir.
11.3. Hidrolik sıvıların (hidrostatik ve/veya hidrokinetik mekanik enerjinin nakli için
kullanılan sıvılar) kullanılması gereken durumlarda, yangın çıkmasının ve yayılmasının
önlenmesi için zor alev alabilen sıvılar kullanılacaktır.
Hidrolik sıvılar, yangına dayanıklılık ve hijyen yönünden belirlenmiş kriterlere uygun
özellikte olacaktır.
Yangına dayanıklılık ve hijyen yönünden belirlenmiş kriterlere uygun olmayan hidrolik
sıvıların kullanılması durumunda, artan yangın ve bu yangının yayılma riskinin önlenmesi için
ilave güvenlik önlemleri alınacaktır.
12. Çalışanların korunmasına ilişkin ihtiyati tedbirler
İşçilere gerektiğinde güvenli bir şekilde dışarı çıkabilmeleri için, her zaman kolay
ulaşabilecekleri yerlerde bulunacak kişisel solunum koruma cihazları verilecektir.
İşçiler bu cihazların kullanımı ile ilgili olarak eğitilecektir.
Bu cihazların her zaman çalışır durumda bulunmaları için düzenli kontrolleri yapılacak ve
işyerinde muhafaza edilecektir.
13. Aydınlatma
İşçilere uygun kişisel lambalar verilecektir.
İşyerleri, işçilerin sağlık ve güvenliklerinin korunmasına uygun suni aydınlatma tesisatları
ile donatılacaktır.
Aydınlatma tesisatı işçiler için herhangi bir kaza riski oluşturmayacak türden olacak ve
uygun şekilde yerleştirilecektir.

516
14. Yer altındaki işçi sayısı
Yeraltında kimlerin bulunduğunu her zaman kesin olarak bilmek mümkün olacaktır.
15. Kurtarma Organizasyonu
Herhangi bir kaza durumunda hızlı ve etkili bir şekilde müdahale edebilmek için uygun bir
kurtarma teşkilatı kurulacaktır.
Kurtarma teşkilatında, yeraltında maden arama veya çıkarma işlerinin yürütüldüğü
galerilerde görev yapacak yeterli sayıda eğitilmiş kurtarma ile görevli işçi ve uygun müdahale
araç-gereçleri bulunacaktır.

517
SONDAJLA MADEN ÇIKARILAN İŞLETMELERDE SAĞLIK VE GÜVENLİK
ŞARTLARI YÖNETMELİĞİ

(22.02.2004 tarih – 25381 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmeliğin amacı, sondajla maden çıkarılan işyerlerinde çalışan işçilerin sağlık ve
güvenliğinin korunması için uyulması gerekli asgari şartları belirlemektir.

2- İşveren, işçilerin sağlık ve güvenliklerini sağlamak amacıyla, çalışma yerleri, işçilerin


işlerini yaparken kendilerinin ve diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye atmayacak
şekilde tasarlanacak, inşa edilecek, teçhiz edilecek, hizmete alınacak, işletilecek ve bakımı
yapılacaktır.

3- İşyerinde yapılacak her türlü çalışma, yetkili bir kişinin gözetiminde yapılacaktır.

4- Özel riski bulunan işler yalnızca konunun uzmanı kişiler tarafından ve talimatlara uygun
olarak yapılacaktır.

5- Tüm güvenlik talimatları işçilerin anlayacağı şekilde olacaktır.

6- Uygun ve yeterli ilk yardım donanımı sağlanacaktır.

7- Düzenli aralıklarla güvenlik tatbikatları yapılacaktır.

8- İşveren, "Sağlık ve Güvenlik Dökümanı" hazırlanmasını ve güncellenmesini sağlayacaktır.


Sağlık ve güvenlik dokümanı, çalışmaya başlanılmadan önce hazırlanacak ve işyerinde önemli
değişiklikler veya ilave yapıldığında, yenilenecektir.

9- Aynı işyerinde birden çok işletmeye ait işçilerin bulunması durumunda, her işveren kendi
kontrolü altındaki işlerden sorumludur.

10- Tüm işyerinden sorumlu olan işveren, işçilerin sağlık ve güvenliğinin korunması ile ilgili
tedbirlerin uygulanmasını koordine edecek ve kendisine ait sağlık ve güvenlik dokümanında
koordinasyonun amacını ve bu koordinasyonu sağlamak için alınacak önlemleri ve
uygulanacak yöntemleri belirtecektir.

11- İşveren, işyerinde meydana gelen iş kazalarını ve önemli tehlike yaratan olayları en geç iki
iş günü içinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın ilgili bölge müdürlüğüne
bildirecektir.

12- İşveren, gerektiğinde, bu tür olayların tekrarlanmasını önlemek için, alınan önlemlerin
kaydedildiği sağlık ve güvenlik dokümanını güncelleyecektir.

13- İşveren, patlama ve yangın çıkmasını önlemek, patlama ve yangın başlangıçlarını tespit
etmek, yayılmasını önlemek ve mücadele etmek, patlayıcı ve sağlığa zararlı ortam havasının
oluşmasını önlemek için yapılan işe uygun önlemler alacaktır.

518
14- İşveren, bir tehlike anında işçilerin çalışma yerlerini en kısa zamanda ve güvenli bir şekilde
terk edebilmeleri için uygun kaçış ve kurtarma araçlarını sağlayacak ve kullanıma hazır
bulunduracaktır.

15- İşveren, ihtiyaç halinde yardım, kaçma ve kurtarma işlemlerinin derhal uygulamaya
konulabilmesi için gerekli uyarı ve diğer iletişim sistemlerini hazır bulunduracaktır.

16- İşçiler veya temsilcileri, işyerinde sağlık ve güvenlikle ilgili alınması gereken tüm önlemler
ile ilgili olarak bilgilendirilecektir.

17- İşçilerin, yapmakta oldukları işlerde maruz kaldıkları sağlık ve güvenlik risklerine uygun
olarak sağlık gözetimine tabi tutulmaları sağlanacaktır.

18- İşçilerin işe girişlerinde ve işin devamı süresince periyodik olarak sağlık gözetimleri
yapılacaktır.

19- İşveren, işçilerin veya temsilcilerinin görüşlerini alacak ve katılımlarını sağlayacaktır.

20- Yürürlüğe girdiği tarihten sonra açılacak olan işyerleri bu Yönetmeliğin ekinde belirtilen
sağlık ve güvenlikle ilgili gereklere uymak zorundadır.

21- Yürürlüğe girdiği tarihte faaliyette olan işyerleri bu tarihten itibaren mümkün olan en kısa
sürede ve en geç 2 (iki) yıl içerisinde bu Yönetmeliğin ekinde belirtilen sağlık ve güvenlikle
ilgili gereklere uymak zorundadır.

22- Yürürlüğe girdiği tarihten sonra işyerinde yapılacak değişiklik ve eklentilerde işveren bu
Yönetmeliğin ekinde belirtilen sağlık ve güvenlik gereklerine uymak zorundadır.

23- İşyerleri, muhtemel çevre şartlarına dayanabilecek şekilde tasarlanacak, inşa edilecek,
kurulacak, işletilecek, kontrol edilecek ve bakımı yapılacaktır.

24- İşyerlerinde tehlikelere karşı uygun korunma sağlanacak şekilde gerekli organizasyon
yapılacaktır. İşçilerin sağlık ve güvenliğini tehlikeye atmamak için işyerindeki tehlikeli
maddeler veya atıklar uzaklaştırılacak veya kontrol altında tutularak işyerinin her zaman temiz
ve düzenli bir durumda olması sağlanacaktır.

25- Çalışma mahalleri, işçilerin işlerini kolayca yapabilmeleri için ergonomik esaslara uygun
şekilde tasarlanacak ve kurulacaktır.

26- Özel tehlike bulunan alanlar sınırlandırılacak ve gerekli uyarı işaretleri konulacaktır.

27- Her işyerinde işveren tarafından atanmış, işçiler çalıştığı sürece görev yapacak, yeterli
beceri ve uzmanlığa sahip sorumlu bir kişi bulunacaktır. Yeterli beceri ve uzmanlığa sahip
olmak şartıyla işyeri için bu sorumluluğu işverenin kendisi üstlenebilir.

28- Yapılan tüm çalışmalarda, işçilerin sağlık ve güvenliğinin korunmasının sağlanması için
işveren veya işveren adına hareket eden kişi tarafından atanan, yeterli beceri ve uzmanlığa
sahip kişiler tarafından gerekli gözetim yapılacaktır. Yeterli beceri ve uzmanlığa sahip olmak
şartıyla yukarıda belirtilen gözetim görevini işverenin kendisi üstlenebilir.

29- Her işyerinde kendilerine verilen işi yapabilmek için gerekli beceri, deneyim ve eğitime
sahip yeterli sayıda kalifiye işçi bulunacaktır.
519
30- İşçilere sağlık ve güvenliklerini sağlayabilmeleri için yeterli bilgi, talimat ve eğitim
verilecek ve bu eğitimler tekrarlanacaktır.

31- İşveren, işçilere verilen talimatların kendilerinin ve diğer çalışanların sağlık ve


güvenliklerini tehlikeye atmalarını önleyecek şekilde kolay anlaşılır olmasını sağlayacaktır.

32- Her işyeri için işçilerin sağlık ve güvenliklerinin korunması ve iş ekipmanlarının güvenli
bir şekilde kullanılması için gerekli kuralları belirleyen yazılı talimatlar hazırlanacaktır.

33- Her işyerinde ya da her işte güvenli çalışma yöntemleri uygulanacaktır.

34- Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, hem tehlikeli işlerin
yapılmasında, hem de diğer işlerle etkileşmesi sonucu ciddi tehlikelere neden olabilecek rutin
işlerin yapılmasında bir çalışma izni sistemi uygulanacaktır.

35- Yapılacak işten önce, iş sırasında ve iş bitiminde uyulacak koşullar ve alınacak önlemleri
belirten çalışma izni, çalışmaya başlanmadan önce yetkili bir kişi tarafından yazılı olarak
verilir.

36- İşveren, sağlık ve güvenlik yönetim sistemi de dahil olmak üzere işçilerin sağlığını ve
güvenliğini korumak için alınan önlemleri, bu Yönetmeliğe uygunluğunu sağlamak için,
düzenli aralıklarla gözden geçirecektir.

37- Mekanik ve elektrikli ekipmanın seçimi, kurulması, hizmete alınması, işletilmesi ve


bakımında, işçilerin sağlık ve güvenliği için, bu Yönetmelik hükümleri ile 5/6/2002 tarihli ve
24776 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Makine Emniyeti Yönetmeliği ve İş Ekipmanlarının
Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği hükümleri dikkate alınacaktır.

38- Gazların, buharların veya buharlaşabilen sıvıların alev alarak tutuşması sonucu yangın veya
patlama riski olan bir ortamda kullanılacak iş ekipmanları, bu tür ortamlarda kullanmaya uygun
özellikte olacaktır.

39- İş ekipmanları, gerektiğinde uygun koruma tertibatları ve arıza durumunda ekipmanın


güvenli kalmasını sağlayacak sistemler ile donatılacaktır.

40- Mekanik iş ekipmanları ve tesisler, sağlam, kusursuz ve kullanım amacına uygun olacaktır.

41- Elektrikli ekipmanları ve tesislerin gücü ve boyutları, kullanım amacına uygun olacaktır.

42- Mekanik ve elektrikli ekipmanlar ile tesislerin düzenli bir şekilde kontrolü, bakımı ve
gerektiğinde testleri için uygun plan yapılacaktır.

43- Ekipmanların ve tesislerin bütün kısımlarının kontrol, bakım ve testleri yetkili uzman
kişiler tarafından yapılacaktır.

44- Yapılan kontrol ve testlerle ilgili kayıt tutulacak ve bu kayıtlar uygun şekilde saklanacaktır.

45- Kullanılması gerekli güvenlik ekipmanları her zaman bakımlı ve kullanıma hazır durumda
bulundurulacaktır.

520
46- Sondaj kuyusu açılması işlemleri sırasında kullanılmak üzere, püskürmelerden korunmak
için uygun kontrol ekipmanı bulundurulacaktır. Bu ekipmanların dağılımında, açılan kuyular ve
yürütülen işlemler dikkate alınacaktır.

47- Ortam havasında sağlığa zararlı ve/veya patlayıcı maddelerin bulunup bulunmadığının
tespit edilmesi ve bu maddelerin konsantrasyonunun ölçülmesi için gerekli tedbirler alınacaktır.

48- Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, elektrikli sistemler ve içten
patlamalı motorların gücünü otomatik olarak kesen aygıtlar, belirlenmiş yerlerdeki gaz
birikimlerini otomatik ve devamlı olarak ölçen kontrol aygıtları ve otomatik alarm sistemleri
sağlanacaktır.

49- Otomatik ölçüm sonuçları sağlık ve güvenlik dokümanında öngörüldüğü şekilde kayıt
altına alınacak ve saklanacaktır.

50- Zararlı maddelerin ortam havasına karıştığı veya karışabileceği yerlerde, bu maddelerin
kaynağından emilerek ortamdan uzaklaştırılması için uygun önlemler alınacaktır.

51- İşçilerin zararlı ortam havasına maruz kalabilecekleri yerlerde yeterli sayıda uygun
solunum ve canlandırma ekipmanı bulundurulacaktır. Bu yerlerde bu ekipmanı kullanabilecek
eğitime sahip yeterli sayıda işçi bulunacaktır. Bu ekipman uygun yerlerde saklanacak ve
korunacaktır.

52- Ortam havasında hidrojensülfür veya diğer zehirli gazların bulunduğu veya bulunabileceği
yerlerde, alınan önlemler ve mevcut koruyucu donanımla ilgili detayları içeren bir koruma
planı hazır bulundurulacaktır.

53- Patlayıcı ortam oluşmasına ve birikmesine karşı gerekli tüm önlemler alınacaktır.

54- Patlama riski bulunan yerlerde, patlayıcı ortamın tutuşmasını önlemek için gerekli tüm
önlemler alınacaktır.

55- Alınması gerekli önlem ve kullanılacak ekipmanı ayrıntılı olarak belirten patlamayı önleme
planı hazırlanacaktır.

56- Acil çıkış yolları ve kapıları doğrudan dışarıya veya güvenli bir alana veya toplanma
noktasına veya tahliye noktasına açılacak ve çıkışı önleyecek hiçbir engel bulunmayacaktır.

57- Acil çıkış yolları ve kapılarının sayısı, boyutları ve yerleri yapılan işin niteliğine, işyerinin
büyüklüğüne ve çalışanların sayısına uygun olacaktır.

58- Yatıp kalkma ve dinlenme yerlerinin, güvenli bir alana veya toplanma veya tahliye
noktasına açılan, birbirinden mümkün olduğunca uzak, en az iki ayrı kaçış yolu bulunacaktır.

59- Acil çıkış kapıları dışarıya doğru açılacak, bunun mümkün olmadığı hallerde raylı kapılar
kullanılabilecektir.

60- Acil çıkış yolları ve kapıları Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde
işaretlenmiş olacaktır.

61- Aydınlatılması gereken acil çıkış yolları ve kapılarında elektrik kesilmesi halinde yeterli
aydınlatmayı sağlayacak yedek aydınlatma sistemi bulunacaktır.
521
62- Kapalı işyerlerinde çalışma şekline ve çalışanların yaptıkları işe göre, ihtiyaç duyacakları
yeterli temiz hava bulunması sağlanacaktır.

63- Cebri havalandırma sistemi kullanıldığında sistemin her zaman çalışır durumda olması
sağlanacaktır.

64- Havalandırma sisteminin çalışmaması, çalışanların sağlığı yönünden tehlikeli ise arızayı
bildiren uyarı sistemi bulunacaktır.

65- Çalışılan ortamın sıcaklığı çalışma şekline ve çalışanların harcadıkları güce uygun
olacaktır.

66- Dinlenme yerleri, soyunma yerleri, duş ve tuvaletler, bekleme yerleri, yemekhaneler,
kantinler ve ilk yardım odaları kullanım amacına göre yeterli sıcaklıkta olacaktır.

67- İşyerinin ve yapılan işin özelliğine göre pencereler, çatı aydınlatmaları ve cam kısımlar
güneş ışığının olumsuz etkilerini önleyecek şekilde olacaktır.

68- İşyerlerinde, taban döşeme ve kaplamaları sağlam, kuru ve mümkün olduğu kadar düz ve
kaymaz bir şekilde olacak, tehlikeli eğimler, çukurlar ve engeller bulunmayacaktır.

69- İşyerinde yapılan işin niteliği ve çalışanların yaptıkları iş dikkate alınarak işyeri bölümleri
ısıya karşı uygun şekilde yalıtılmış olacaktır.

70- İşyerlerinde, taban döşeme ve kaplamaları, duvarlar ve tavan, uygun hijyen şartlarını
sağlayacak şekilde temizlemeye elverişli malzemeden yapılmış olacaktır.

71- İşyeri binaları, avlular, geçitler, yollar veya benzeri yerlerde bulunan saydam veya yarı
saydam duvarlar ile özellikle camlı bölmeler; güvenli malzemeden yapılmış olacak, açık bir
şekilde işaretlenecek veya çarpma ve kırılmaya karşı uygun şekilde korunacaktır.

72- Yeterli sağlamlıkta olmayan çatılara çıkılmasına ve buralarda çalışılmasına, güvenli


çalışmayı sağlayacak ekipman olmadan izin verilmeyecektir.

73- İşçilerin sağlık ve güvenliğinin korunması için işyerlerinin mümkün olduğunca yeterli
doğal ışık alması sağlanacak ve hava şartları göz önünde bulundurularak suni aydınlatma ile
donatılacaktır.

74- Çalışılan yerlerdeki ve geçitlerdeki aydınlatma tesisatı işçiler için kaza riski
oluşturmayacak tipte olacak ve yerleştirilecektir.

75- Aydınlatma sistemindeki herhangi bir arızanın çalışanlar için risk oluşturabileceği yerlerde
acil ve yeterli aydınlatmayı sağlayacak yedek aydınlatma sistemi bulunacaktır.

76- Aydınlatma tesisatı; işlemlerin kontrol ve kumanda edildiği alanların, kaçış yollarının,
yükleme alanlarının ve tehlikeli alanların, sürekli aydınlık olmasını sağlayacak şekilde
yapılacaktır. Bu aydınlatma, çalışmaların sürekli olmadığı işyerlerinde, işçilerin bulunduğu
sürece yapılacaktır.

77- Pencereler, tavan pencereleri ve havalandırma araçları; açılıp kapanması, ayarlanması ve


sabitleştirilmesi güvenli olacak şekilde dizayn edilecek ve yapılacaktır. Bunlar, açık
olduklarında, işçiler için herhangi bir tehlike arz etmeyecek şekilde yerleştirilmiş olacaktır.
522
78- Pencereler ve tavan pencereleri, risk yaratmayacak şekilde temizlenebilir olacaktır.

79- Kapılar ve girişlerin yeri, sayısı ve boyutları ile yapıldıkları malzemeler, kullanıldıkları
odalara, alanlara, kullanım amaçlarına ve çalışanların rahatça girip çıkmalarına uygun olacaktır.

80- Saydam kapıların üzeri kolayca görünür şekilde işaretlenmiş olacaktır.

81- Her iki yöne açılabilen kapılar saydam malzemeden yapılacak veya karşı tarafın
görülmesini sağlayan saydam kısımları bulunacaktır.

82- Saydam veya yarı saydam kapıların yüzeyleri çalışanlar için tehlike yaratmayacak ve
güvenli malzemeden yapılmış olacak veya kırılmalara karşı korunmuş olacaktır.

83- Raylı kapılarda raydan çıkmayı ve istenmeyen şekilde devrilmeyi önleyecek güvenlik
sistemi bulunacaktır.

84- Yukarı doğru açılan kapılarda istenmeyen şekilde aşağı düşmeyi önleyecek güvenlik
sistemi bulunacaktır.

85- Kaçış yollarında bulunan kapılar uygun şekilde işaretlenecektir. Bu kapılar yardım
almaksızın her zaman ve her durumda içeriden açılabilir özellikte olacaktır.

86- Araçların geçtiği geçit ve kapılar yayaların geçişi için güvenli değilse bu mahallerde
yayalar için ayrı geçiş kapıları bulunacak ve bu kapılar açıkça işaretlenecek ve önlerinde hiçbir
engel bulunmayacaktır.

87- Mekanik kapılar işçiler için kaza riski taşımayacak şekilde çalışacaktır. Bu kapılarda kolay
fark edilebilir ve ulaşılabilir, acil durdurma cihazları bulunacak ve herhangi bir güç
kesilmesinde otomatik olarak açılır olmaması durumunda kapılar el ile de açılabilecektir.

88- Herhangi bir yere girişi engellemek için zincir veya benzeri araçlar kullanıldığında, bunlar
açıkça görülebilir olacak ve buralara yasaklama veya uyarıyı belirten uygun işaretler
konacaktır.

89- Çalışma yerlerine güvenli bir şekilde ulaşabilmek ve acil bir durumda hızlı ve güvenli bir
şekilde terk edebilmek mümkün olacaktır.

90- Merdivenler, yükleme platform ve rampaları da dahil bütün ulaşım yolları, yayalar veya
araçlar için kolay, güvenli ve uygun geçişi sağlayacak ve yakınındaki çalışanları tehlikeye
atmayacak şekilde hesaplanacak, boyutlandırılacak ve yerleştirilecektir.

91- Yayaların kullandığı ve/veya araçlarla malzeme taşımada kullanılan yollar, kullanıcı
sayısına ve işyerinde yapılan işin özelliğine uygun boyutlarda olacaktır. Malzeme taşınan
yollarda yayalar için yeterli güvenlik mesafesi bırakılacaktır.

92- Araç trafiğine açık yollar ile kapılar, yaya geçiş yolları, koridorlar ve merdivenler arasında
yeterli mesafe bulunacaktır.

93- İşçilerin korunması amacıyla araç yolları ve geçişler açıkça işaretlenecektir.

523
94- Yapılan işin özelliği nedeniyle malzeme veya işçilerin düşmesi de dahil risk bulunan
tehlikeli alanlara, görevli olmayan kişilerin girmesi uygun araç ve gereçlerle engellenecektir.

95- Tehlikeli alanlara girme yetkisi olan kişilerin korunması için uygun önlemler alınacaktır.

96- Tehlikeli alanlar açıkça görülebilir şekilde işaretlenecektir.

97- Çalışma yerinin taban alanı, yüksekliği ve hava hacmi, işçilerin rahat çalışmaları, sağlık ve
güvenliklerini riske atmadan işlerini yürütebilmeleri için yeterli olacaktır.

98- İşçinin işini yaptığı yerde rahat hareket edebilmesi ve işini güvenli bir şekilde yapabilmesi
için yeterli serbest alan bulunacaktır.

99- Yapılan işin özelliği nedeniyle çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli hallerde
veya 10 ve daha fazla işçinin çalıştığı işyerlerinde, uygun bir dinlenme yeri sağlanacaktır.

100- Dinlenme yerleri yeteri kadar geniş olacak ve buralarda işçiler için yeterli sayıda arkalıklı
oturma yerleri ve masalar bulundurulacaktır.

101- Dinlenme yerlerinde sigara içmeyenleri sigara dumanından korumak üzere gerekli
düzenleme yapılacaktır.

102- Çalışma süresince, işin gereği olarak düzenli olarak ve sık ara veriliyorsa ve ayrı bir
dinlenme yeri yoksa, çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli olan hallerde, bu
aralarda işçilerin dinlenebileceği uygun yerler sağlanacaktır. Bu yerlerde sigara içmeyenleri
sigara dumanından korumak üzere gerekli düzenleme yapılacaktır.

103- İşyerindeki açık çalışma yerleri, yollar ve işçilerin kullandığı diğer açık alanlar, yaya ve
araç trafiğinin güvenli bir şekilde yapılmasını sağlayacak şekilde düzenlenecektir.

104- Açık çalışma alanları gün ışığının yeterli olmadığı hallerde uygun şekilde
aydınlatılacaktır.

105- Açık alanda yapılan çalışmalarda işçiler, olumsuz hava koşullarından ve gerekli hallerde
cisim düşmelerine karşı korunacaktır.

106- Açık alanda yapılan çalışmalarda işçiler, zararlı düzeyde gürültüden ve gaz, buhar, toz
gibi zararlı dış etkilerden korunacaktır.

107- Açık alanda yapılan çalışmalarda işçiler, herhangi bir tehlike durumunda işyerini hemen
terk edebilecek veya kısa sürede yardım alabileceklerdir.

108- Açık alanda yapılan çalışmalarda işçilerin kaymaları veya düşmeleri önlenecektir.

109- Gebe ve emzikli kadınların uzanarak dinlenebilecekleri uygun koşullar sağlanacaktır.

110- Engelli işçilerin çalıştığı işyerlerinde bu işçilerin durumları dikkate alınarak gerekli
düzenleme yapılacaktır. Bu düzenleme özellikle engelli işçilerin doğrudan çalıştığı yerlerde ve
kullandıkları kapılar, geçiş yerleri, merdivenler, duşlar, lavabolar ve tuvaletlerde yapılacaktır.

524
KIYILARDAKİ TESİSLERDE UYGULANACAK İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :

1- Sağlık ve güvenlik dokümanında belirlenmiş olan kaynaklardan yangın başlaması ve


yayılmasına karşı işyerlerinin planlanması, kurulması, donatılması, işletmeye alınması,
işletilmesi ve bakımında gerekli tedbirler alınacaktır. Yangınla hızlı ve etkili mücadele için
gerekli önlemler alınacaktır.

2- İşyerleri, uygun yangın söndürme ekipmanları ve gereken hallerde yangın detektörleri ve


alarm sistemleri ile donatılacaktır.

3- Otomatik olmayan yangın söndürme ekipmanları, kolay ulaşılabilir ve kullanılabilir olacak


ve gerektiğinde zarar görme ihtimaline karşı korunacaktır.

4- Yangından korunma, yangın başlangıcını ve yayılmasını tespit ve yangınla mücadele


konusunda alınacak önlemlerle ilgili detayları içeren yangından korunma planı çalışılan
yerlerde bulundurulacaktır.

5- Yangınla mücadele ekipmanları, 23/12/2003 tarihli ve 25325 sayılı Resmi Gazetede


yayımlanan Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliği hükümlerine uygun şekilde
işaretlenecektir. Bu işaretler uygun yerlere konulacak ve kalıcı olacaktır.

6- Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülen iş ekipmanlarının, herhangi bir acil


durumda, uygun bir yerden, uzaktan kumanda edilebilmesi mümkün olacaktır. Bu tür
ekipmanlar, sondaj kuyularını, tesis ve boru hatlarını izole edecek ve kapatacak sisteme sahip
olacaktır.

7- Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, işçi bulunan her işyerinde;
işyerinin insan bulunan bütün bölümlerine alarm işaretini iletebilecek kapasiteye sahip sesli
veya ışıklı sistem ve işyerinin çoğu zaman işçi bulunan bütün kısımlarından açıkça
işitilebilecek kapasiteye sahip sesli sistem bulunacaktır.

8- Alarm kumandaları uygun yerlerde bulunacaktır.

9- Normal olarak insanların bulunmadığı yerlerde, işçilerin kullanabilecekleri uygun


haberleşme sistemi bulunacaktır.

10- Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, güvenli toplanma yerleri
belirlenecek, buralarda çalışanların isim listesi bulunacak ve toplanma yerlerinde yapılması
gereken işler belirlenecektir.

11- İşçiler herhangi bir acil durumda nasıl davranmaları gerektiği konusunda eğitileceklerdir.

12- Kurtarma ekipmanları, kolayca ulaşılabilecek uygun yerlerde kullanıma hazır durumda
bulundurulacaktır.

13- Kaçışın zor olduğu, zaman aldığı ve solunduğunda sağlığa zararlı havanın oluştuğu veya
oluşabileceği yerlerde, işyerinde kullanıma hazır, temiz hava sağlayan taşınabilir solunum
cihazları bulundurulacaktır.

14- İşyerlerinde güvenlik tatbikatları yapılacak ve düzenli aralıklarla tekrar edilecektir.

525
15- Çalışmaları sırasında özel iş elbiseleri giymek zorunda olan işçiler için uygun soyunma
yerleri sağlanacaktır. Soyunma yerleri kolaylıkla ulaşılabilecek yerlerde ve yeterli büyüklükte
olacak ve buralarda oturma yerleri bulunacaktır.

16- Soyunma odaları yeterince geniş olacak ve burada her işçi için çalışma saatleri içinde
elbiselerini koyabilecekleri kilitli dolaplar bulunacaktır. Nemli, tozlu, kirli ve benzeri işlerde
veya tehlikeli maddelerle çalışılan yerlerde, iş elbiseleri ile harici elbiselerin ayrı yerlerde
saklanabilmesi için, elbise dolapları yan yana iki bölmeli olacak veya iki ayrı elbise dolabı
verilecektir. Islak iş elbiselerinin kurutulabilmesi için gerekli imkanlar sağlanacaktır.

17- Kadınlar ve erkekler için ayrı soyunma yerleri olacaktır.

18- Soyunma yeri gerekmeyen işyerlerinde işçilerin elbiselerini koyabilecekleri uygun bir yer
sağlanacaktır.

19- Yapılan işin veya sağlıkla ilgili nedenlerin gerektirmesi halinde işçiler için uygun duş
tesisleri yapılacaktır. Duşlar kadın ve erkek işçiler için ayrı ayrı olacaktır.

20- Duşlar işçilerin rahatça yıkanabilecekleri genişlikte ve uygun hijyenik koşullarda olacaktır.
Duşlarda sıcak ve soğuk akar su bulunacaktır.

21- Duş tesisi gerektirmeyen işlerde, çalışma yerlerinin ve soyunma odalarının yakınında,
gerekiyorsa akar sıcak suyu da bulunan lavabolar bulunacaktır. Lavabolar erkek ve kadın
işçiler için ayrı ayrı olacaktır.

22- Duş veya lavaboların soyunma yerlerinden ayrı yerlerde bulunması durumunda, duş ve
lavabolar ile soyunma yerleri arasında kolay bağlantı sağlanacaktır.

23- Çalışma yerlerine, dinlenme odalarına, soyunma yerlerine, duş ve yıkanma yerlerine yakın
yerlerde yeterli sayıda tuvalet ve lavabo bulunacaktır. Tuvalet ve lavabolar erkek ve kadın
işçiler için ayrı ayrı olacaktır.

24- İlk yardım ekipmanı yapılan işin özelliğine uygun olacaktır. Bir veya daha fazla ilk yardım
odası bulunacaktır. Bu odalarda, kaza halinde yapılacak işleri belirten ilk yardım talimatı kolay
görülebilecek şekilde asılacaktır.

25- İlk yardım odaları yeterli ilk yardım malzeme ve ekipmanı ile teçhiz edilecek ve sedyeler
kolay erişilebilir yerlerde bulundurulacaktır. Buralar Güvenlik ve Sağlık İşaretleri
Yönetmeliğine uygun şekilde işaretlenecektir.

26- Mevcut ilk yardım ekipmanının kullanımı için yeterli sayıda işçi eğitilecektir.

27- Motorlu taşıtların çalışma sahalarına girmesi durumunda, trafik kurallarına uygun gerekli
düzenleme yapılacaktır.

526
DENİZLERDEKİ TESİSLERDE UYGULANACAK İŞVEREN İLE İLGİLİ
HUSUSLAR :

1- İşyerinden sorumlu olan işveren, hem olağan hem de olağanüstü durumlarda işçilerin sağlık
ve güvenliğini korumak üzere alınması gerekli ilgili tüm önlemlerin sağlık ve güvenlik
dokümanında yer almasını sağlayacaktır.

2- İşveren, yapılacak işlerin her aşamasının planlanması ve uygulanmasında, sağlık ve


güvenlik dokümanında belirtilen prosedür ve düzenlemelere uyacaktır.

3- Birden fazla işverenin farklı çalışma yerlerinden sorumlu olması halinde, sağlık ve güvenlik
dokümanının hazırlanmasında ve gerekli iş sağlığı ve güvenliğini sağlayacak önlemlerin
alınmasında işverenler işbirliği yapacaklardır.

4- Yangından korunma, yangının algılanması ve yangınla ve yangının yayılması ile mücadele


konusunda, sağlık ve güvenlik dokümanında belirtildiği şekilde gerekli önlemler alınacaktır.
Mümkün olduğu durumlarda, riskli alanlar yangın duvarları ile ayrılacaktır.

5- Sağlık ve güvenlik dokümanında riskli olarak belirlenen tüm yerler, uygun yangın algılama
ve yangından korunma, yangınla mücadele ve alarm sistemleri ile donatılacaktır.

6- Otomatik olmayan yangın söndürme ekipmanları, kolay ulaşılabilir ve kullanılabilir olacak


ve gerektiğinde zarar görme ihtimaline karşı korunacaktır.

7- Yangının algılanması, yangınla ve yangının yayılması ile mücadele konusunda alınacak


önlemlerle ilgili detayları içeren yangından korunma planı işyerinde bulundurulacaktır.

8- Acil durum sistemleri ayrılmış olacak veya acil durumlarda işlevlerini yerine getirebilmesini
sağlamak üzere kazalara karşı korunmuş olacaktır. Gerektiğinde bu sistemler yedekli olacaktır.

9- Yangınla mücadele ekipmanları, Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliği hükümlerine


uygun şekilde işaretlenecektir. Bu işaretler uygun yerlere konulacak ve kalıcı olacaktır.

10- Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, acil durumlar için uzaktan
kumanda sistemi kurulacaktır. Bu sistem, acil durumlarda kullanılmak üzere, uygun yerlerde
bulunan kumanda yerlerinde ve gerekiyorsa toplanma yerleri ile tahliye istasyonlarında da
bulunacaktır.

11- Uzaktan kumanda ekipmanı, en az, havalandırma sistemlerine, tutuşmaya neden olabilecek
ekipmanın acil olarak kapatma sistemine, parlayıcı sıvı ve gaz çıkışını önleyecek sisteme,
yangından korunma sistemlerine ve sondaj kuyusu kontrol sistemine, uzaktan kumanda
edebilecek kapasiteye sahip olacaktır.

12- Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, işçi bulunan her işyerinde,
işyerinin insan bulunan bütün bölümlerine alarm işaretini iletebilecek kapasiteye sahip sesli
veya ışıklı sistem, işyerinin çoğu zaman işçi bulunan bütün kısımlarından açıkça işitilebilecek
kapasiteye sahip sesli sistem ve kıyı ve kurtarma servisleri ile sürekli haberleşmeyi sağlayacak
sistem bulunacaktır.

13- Bu sistemler acil durumlarda işlevlerini sürdürebilecek kapasiteye sahip olacaktır.

527
14- Sesli uyarı sistemi, güvenilir olmayan enerji kaynağından beslenmeyen haberleşme
sistemleri ile desteklenecektir.

15- Alarm kumandaları uygun yerlerde bulunacaktır.

16- Normal olarak insanların bulunmadığı yerlerde, işçilerin kullanabilecekleri uygun


haberleşme sistemi bulunacaktır.

17- Tahliye ve güvenli toplanma yerlerini, ısıdan, dumandan ve mümkün olduğu kadar patlama
etkilerinden korumak için uygun önlemler alınacak, tahliye ve güvenli toplanma yerlerine
ulaşan ve buralardan çıkışı sağlayan kaçış yolları kullanılabilir durumda olacaktır. Alınan bu
önlemler, güvenli tahliye, kaçış ve kurtarmanın organize edilmesi ve yürütülmesi için geçecek
sürede işçilerin güvenliğini sağlayacak şekilde olacaktır.

18- Güvenli toplanma ve tahliye yerleri, çalışma yerlerinden ve diğer tesislerden kolay
ulaşılabilir yerlerde olacaktır.

19- Her bir güvenli toplanma yerinde, toplanacak işçilerin isim listesi buralarda asılı bulunacak
ve bu listeler güncelleştirilmiş olacaktır.

20- Acil durumlarda özel görevi bulunan işçilerin listesi işyerinin uygun yerlerinde asılı
bulunacaktır.

21- İşçiler herhangi bir acil durumda nasıl davranmaları gerektiği konusunda eğitileceklerdir.

22- Genel acil durum eğitimine ek olarak, işçilere sağlık ve güvenlik dokümanında belirlenen
işyerinin özelliğine uygun eğitim verilecektir.

23- Sağlık ve güvenlik dokümanında belirtilen kriterler göz önünde bulundurularak, işçilere
hayatta kalma teknikleri ile ilgili uygun eğitim verilecektir.

24- Her iş yerinde acil durumlar için uygun ve yeterli tahliye araçları ile denize doğru kaçış
imkanları bulunacaktır.

25- İşyerinin tahliyesi ve deniz kurtarma koşulları için acil durum planı hazırlanacaktır.

26- Sağlık ve güvenlik dokümanında belirtilenlere bağlı olarak hazırlanan plan, yedek deniz
araçları ve helikopterler ile bunların yüklenme süreleri ve kapasiteleri ile ilgili kriterleri de
içerecektir.

27- Her bir yükleme için gerekli olan süre sağlık ve güvenlik dokümanında belirtilecektir.

28- Yedek deniz araçları, tahliye ve kurtarma gereklerini karşılayacak şekilde düzenlenecek ve
donatılacaktır.

29- Cankurtaran sandalı, botu, simidi ve yeleği yeterli bir süre hayatta kalmayı sağlayacak
uygunlukta, donanımda, bütün işçilere yetecek sayıda olacaktır ve türü işyerine uygun
özellikte olacaktır. İşlevleri ve kullanılacakları koşullar dikkate alınarak uygun malzemeden
yapılmış olacak ve kullanım için hazır bulundurulacaktır. Kullanıldıklarında dikkat çekici
renklerde olacak ve kurtarma ekibinin dikkatini çekmekte kullanılacak araçlarla donatılacaktır.

528
30- Acil kullanım için yeterli can kurtarma araç ve gereci hazır bulundurulacaktır.

31- Sağlık ve güvenlik dokümanında belirlenen kriterler doğrultusunda, acil durum


ekipmanının kullanılması veya işletilmesi görevi de dahil acil durumlarda özel görevi bulunan
bütün işçiler eğitilecek ve bu görevlerini yerine getirme becerileri kontrol edilecektir. Görevli
işçilere, bu ekipmanların doğru bir şekilde kullanılması veya işletilmesi hususunda da tatbikat
yaptırılacaktır.

32- Tatbikatta kullanılan bütün acil durum ekipmanı test edilecek, temizlenecek ve yeniden
dolumu yapılacak veya yenilenecek ve kullanılan bütün taşınabilir ekipman muhafaza
edildikleri yerlerine geri konacaktır.

33- Cankurtaran teknelerinin operasyon için hazır olduğu teyit edilecektir.

34- Çalışmaları sırasında özel iş elbiseleri giymek zorunda olan işçiler için uygun soyunma
yerleri sağlanacaktır. Soyunma yerleri kolaylıkla ulaşılabilecek yerlerde ve yeterli büyüklükte
olacak ve buralarda oturma yerleri bulunacaktır.

35- Soyunma odaları yeterince geniş olacak ve burada her işçi için çalışma saatleri içinde
elbiselerini koyabilecekleri kilitli dolaplar bulunacaktır.

36- Nemli, tozlu, kirli ve benzeri işlerde veya tehlikeli maddelerle çalışılan yerlerde, iş
elbiseleri ile harici elbiselerin ayrı yerlerde saklanabilmesi için, elbise dolapları yan yana iki
bölmeli olacak veya iki ayrı elbise dolabı verilecektir. Islak iş elbiselerinin kurutulabilmesi için
gerekli imkanlar sağlanacaktır.

37- Kadınlar ve erkekler için ayrı soyunma yerleri olacaktır.

38- Soyunma yeri gerekmeyen işyerlerinde işçilerin elbiselerini koyabilecekleri uygun bir yer
sağlanacaktır.

39- İşçilere ait sosyal tesislerde sağlanan imkanlara ilave olarak, gerektiğinde çalışma
yerlerinin yakınında uygun duş tesisleri yapılacaktır.

40- İşçilere ait sosyal tesislerde sağlanan imkanlara ilave olarak, gerektiğinde çalışma
yerlerinin yakınında uygun tuvalet ve lavabolar yapılacaktır. Tuvaletler kadın ve erkek işçiler
için ayrı ayrı olacaktır.

41- İşyerinde yapılan işin özelliğine ve işyerinin büyüklüğüne göre, bir veya daha fazla ilk
yardım odası bulunacaktır.

42- İlk yardım odalarında, ilk yardım hizmetinin verilebilmesi ve gerektiğinde işyeri hekiminin
talimatı doğrultusunda tedavi yapılabilmesi için yeterli sayıda uzman işçi ile uygun ekipman,
malzeme ve ilaç bulundurulacaktır. Buralar Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun
şekilde işaretlenecektir.

43- Yapılan işin doğası, büyüklüğü ve süresi gerektiriyorsa, işveren işçilere uygun barınma
olanakları sağlayacaktır.

44- Bu barınaklar, sağlık ve güvenlik dokümanında belirtildiği şekilde, patlamaların etkisine,


duman ve gaz sızmalarına ve yangın çıkmasına ve yangının yayılmasına karşı uygun şekilde
korunmuş ve uygun havalandırma, ısıtma ve aydınlatma sistemleri ile donatılmış olacaktır. Her
529
katta, kaçış yollarına açılan birbirinden bağımsız en az iki çıkış yeri bulunacaktır. Diğer
alanlardan gelebilecek, sağlığa zararlı gürültü, koku ve dumana ve sert hava koşullarına karşı
korunmalı ve tehlikeli alanlardan uzakta ve çalışma yerlerinden ayrı olacaktır.

45- Bu barınaklarda, işyerinde kalacak işçilere yetecek sayıda yatak veya ranza
bulundurulacaktır. Yatmak için ayrılan bütün odalar, işçilerin giysilerini koyabilecekleri
büyüklükte yeterli alana sahip olacaktır. Kadınlar ve erkekler için yatakhaneler ayrı ayrı
olacaktır.

46- Bu barınma yerlerinde sıcak ve soğuk akar su bulunan yeterli sayıda duş ve yıkanma yerleri
bulunacaktır. Duşlar, kadın ve erkekler için ayrı ayrı olacaktır. Duşlar, işçilerin rahatça
yıkanabileceği genişlikte ve uygun hijyenik koşullarda olacaktır.

47- Barınaklarda yeterli sayıda tuvalet ve lavabo bulunacaktır. Tuvalet ve lavabolar, kadın ve
erkekler için ayrı ayrı olacaktır.

48- Barınakların ve buralardaki tüm malzemelerin her zaman uygun hijyenik şartlarda olması
sağlanacaktır.

49- İşyerlerinde helikopter pisti, en büyük helikopterin en zor şartlarda kolayca inip
kalkabileceği ve görevini yerine getirebileceği büyüklükte olacak ve helikopter
operasyonlarının kolay yapılmasına olanak sağlayacak şekilde yerleştirilecektir. Helikopter
pisti planlanan hizmetlere uygun yapıda tasarlanacak ve inşa edilecektir.

50- Helikopterlerin müdahalesini gerektirecek herhangi bir kazada kullanımına ihtiyaç


duyulacak malzemeler, helikopterin konacağı alanın yakınlarında depolanacaktır.

51- İşçilerin ikamet ettikleri işyerlerinde, helikopter hareketleri esnasında yeterli sayıda, amaca
uygun eğitimli acil müdahale personeli helikopter pistinde hazır bulunacaktır.

52- Sondajla maden çıkartma işletmelerinin açık denizde konuşlandırılması esnasında, işçilerin
sağlık ve güvenliklerini korumak için gerekli olan bütün önlemler alınacaktır.

53- İşyerlerinin açık denizde konuşlandırılması ile ilgili çalışmalar, güvenliği ve sağlamlığı
sürekli kılacak şekilde yapılacaktır.

54- İşyerlerinin açık denizde konuşlandırılması çalışmaları sırasında kullanılan ekipman ve


çalışma yöntemleri, hem normal hem de kritik koşullar göz önünde bulundurularak, sondajla
maden çıkartma işletmelerinde çalışacak işçilerin maruz kalacakları riskleri azaltacak şekilde
olacaktır.

530
EK

ASGARİ SAĞLIK VE GÜVENLİK GEREKLERİ

Bu ekte belirtilen hususlar işyerinin, yapılan işin, şartların veya özel bir riskin gerektirdiği
tüm durumlarda uygulanır.

BÖLÜM - A
KIYILARDA VE DENİZLERDEKİ TESİSLERDE
UYGULANACAK ASGARİ GENEL GEREKLER

1. Sağlamlık ve dayanıklılık
İşyerleri, muhtemel çevre şartlarına dayanabilecek şekilde tasarlanacak, inşa edilecek,
kurulacak, işletilecek, kontrol edilecek ve bakımı yapılacaktır.
İşyerleri, kullanım amacına uygun yapıda ve sağlamlıkta olacaktır.
2. Organizasyon ve gözetim
2.1. İşyerlerinin organizasyonu
2.1.1. İşyerlerinde tehlikelere karşı uygun korunma sağlanacak şekilde gerekli
organizasyon yapılacaktır. İşçilerin sağlık ve güvenliğini tehlikeye atmamak için işyerindeki
tehlikeli maddeler veya atıklar uzaklaştırılacak veya kontrol altında tutularak işyerinin her
zaman temiz ve düzenli bir durumda olması sağlanacaktır.
2.1.2. Çalışma mahalleri, işçilerin işlerini kolayca yapabilmeleri için ergonomik esaslara
uygun şekilde tasarlanacak ve kurulacaktır.
2.1.3. Özel tehlike bulunan alanlar sınırlandırılacak ve gerekli uyarı işaretleri konulacaktır.
2.2. Sorumlu personel
Her işyerinde işveren tarafından atanmış, işçiler çalıştığı sürece görev yapacak, yeterli
beceri ve uzmanlığa sahip sorumlu bir kişi bulunacaktır.
Yeterli beceri ve uzmanlığa sahip olmak şartıyla işyeri için bu sorumluluğu işverenin
kendisi üstlenebilir.
2.3. Gözetim
Yapılan tüm çalışmalarda, işçilerin sağlık ve güvenliğinin korunmasının sağlanması için
işveren veya işveren adına hareket eden kişi tarafından atanan, yeterli beceri ve uzmanlığa
sahip kişiler tarafından gerekli gözetim yapılacaktır.
Yeterli beceri ve uzmanlığa sahip olmak şartıyla yukarıda belirtilen gözetim görevini
işverenin kendisi üstlenebilir.
2.4. Kalifiye işçi
Her işyerinde kendilerine verilen işi yapabilmek için gerekli beceri, deneyim ve eğitime
sahip yeterli sayıda kalifiye işçi bulunacaktır.
2.5. Bilgilendirme ve eğitim
İşçilere sağlık ve güvenliklerini sağlayabilmeleri için yeterli bilgi, talimat ve eğitim
verilecek ve bu eğitimler tekrarlanacaktır.
İşveren, işçilere verilen talimatların kendilerinin ve diğer çalışanların sağlık ve
güvenliklerini tehlikeye atmalarını önleyecek şekilde kolay anlaşılır olmasını sağlayacaktır.
2.6. Yazılı talimatlar

531
Her işyeri için işçilerin sağlık ve güvenliklerinin korunması ve iş ekipmanlarının güvenli
bir şekilde kullanılması için gerekli kuralları belirleyen yazılı talimatlar hazırlanacaktır.
Bu talimatlar, acil durum ekipmanlarının kullanımına ve işyerinde veya işyeri yakınındaki
herhangi bir acil durumda nasıl hareket edileceğine ilişkin bilgileri de içerecektir.
2.7. Güvenli çalışma yöntemleri
Her işyerinde ya da her işte güvenli çalışma yöntemleri uygulanacaktır.
2.8. Çalışma izni
Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, hem tehlikeli işlerin
yapılmasında, hem de diğer işlerle etkileşmesi sonucu ciddi tehlikelere neden olabilecek rutin
işlerin yapılmasında bir çalışma izni sistemi uygulanacaktır.
Yapılacak işten önce, iş sırasında ve iş bitiminde uyulacak koşullar ve alınacak önlemleri
belirten çalışma izni, çalışmaya başlanmadan önce yetkili bir kişi tarafından yazılı olarak
verilir.

2.9. Sağlık ve güvenlik önlemlerinin düzenli aralıklarla gözden geçirilmesi


İşveren, sağlık ve güvenlik yönetim sistemi de dahil olmak üzere işçilerin sağlığını ve
güvenliğini korumak için alınan önlemleri, bu Yönetmeliğe uygunluğunu sağlamak için,
düzenli aralıklarla gözden geçirecektir.
3. Mekanik ve elektrikli ekipman ve tesisler
3.1 Genel
Mekanik ve elektrikli ekipmanın seçimi, kurulması, hizmete alınması, işletilmesi ve
bakımında, işçilerin sağlık ve güvenliği için, bu Yönetmelik hükümleri ile 5/6/2002 tarihli ve
24776 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Makina Emniyeti Yönetmeliği ve İş Ekipmanlarının
Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği hükümleri dikkate alınacaktır.
Gazların, buharların veya buharlaşabilen sıvıların alev alarak tutuşması sonucu yangın
veya patlama riski olan bir ortamda kullanılacak iş ekipmanları, bu tür ortamlarda kullanmaya
uygun özellikte olacaktır.
İş ekipmanları, gerektiğinde uygun koruma tertibatları ve arıza durumunda ekipmanın
güvenli kalmasını sağlayacak sistemler ile donatılacaktır.
3.2 Özel hükümler
Mekanik iş ekipmanları ve tesisler, sağlam, kusursuz ve kullanım amacına uygun
olacaktır.
Elektrikli ekipmanları ve tesislerin gücü ve boyutları, kullanım amacına uygun olacaktır.
4. Bakım
4.1. Genel bakım
Mekanik ve elektrikli ekipmanlar ile tesislerin düzenli bir şekilde kontrolü, bakımı ve
gerektiğinde testleri için uygun plan yapılacaktır.
Ekipmanların ve tesislerin bütün kısımlarının kontrol, bakım ve testleri yetkili uzman
kişiler tarafından yapılacaktır.
Yapılan kontrol ve testlerle ilgili kayıt tutulacak ve bu kayıtlar uygun şekilde
saklanacaktır.
4.2. Güvenlik ekipmanlarının bakımı
Kullanılması gerekli güvenlik ekipmanları her zaman bakımlı ve kullanıma hazır durumda
bulundurulacaktır.
Bakım, yapılan iş dikkate alınarak yapılacaktır.
5. Kuyuların Kontrolü

532
Sondaj kuyusu açılması işlemleri sırasında kullanılmak üzere, püskürmelerden korunmak
için uygun kontrol ekipmanı bulundurulacaktır.
Bu ekipmanların dağılımında, açılan kuyular ve yürütülen işlemler dikkate alınacaktır.
6. Patlama riski ve zararlı ortam havasına karşı korunma
6.1. Ortam havasında sağlığa zararlı ve/veya patlayıcı maddelerin bulunup bulunmadığının
tespit edilmesi ve bu maddelerin konsantrasyonunun ölçülmesi için gerekli tedbirler alınacaktır.
Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, elektrikli sistemler ve içten
patlamalı motorların gücünü otomatik olarak kesen aygıtlar, belirlenmiş yerlerdeki gaz
birikimlerini otomatik ve devamlı olarak ölçen kontrol aygıtları ve otomatik alarm sistemleri
sağlanacaktır.
Otomatik ölçüm sonuçları sağlık ve güvenlik dokümanında öngörüldüğü şekilde kayıt
altına alınacak ve saklanacaktır.
6.2. Zararlı ortam havasından korunma
6.2.1. Zararlı maddelerin ortam havasına karıştığı veya karışabileceği yerlerde, bu
maddelerin kaynağından emilerek ortamdan uzaklaştırılması için uygun önlemler alınacaktır.
Bu önlemlerle ilgili uygulanan sistem, işçilerin risk altında olmasını önleyecek şekilde
zararlı maddeleri ortam havasından uzaklaştıracak kapasitede olacaktır.
6.2.2. Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik
hükümleri saklı kalmak şartı ile işçilerin zararlı ortam havasına maruz kalabilecekleri yerlerde
yeterli sayıda uygun solunum ve canlandırma ekipmanı bulundurulacaktır. Bu yerlerde bu
ekipmanı kullanabilecek eğitime sahip yeterli sayıda işçi bulunacaktır. Bu ekipman uygun
yerlerde saklanacak ve korunacaktır.
6.2.3. Ortam havasında hidrojensülfür veya diğer zehirli gazların bulunduğu veya
bulunabileceği yerlerde, alınan önlemler ve mevcut koruyucu donanımla ilgili detayları içeren
bir koruma planı hazır bulundurulacaktır.
6.3. Patlama risklerinden korunma
6.3.1. Patlayıcı ortam oluşmasına ve birikmesine karşı gerekli tüm önlemler alınacaktır.
6.3.2. Patlama riski bulunan yerlerde, patlayıcı ortamın tutuşmasını önlemek için gerekli
tüm önlemler alınacaktır.
6.3.3. Alınması gerekli önlem ve kullanılacak ekipmanı ayrıntılı olarak belirten patlamayı
önleme planı hazırlanacaktır.

7. Kaçış yolları ve imdat çıkışları


7.1. Acil çıkış yolları ve kapıları doğrudan dışarıya veya güvenli bir alana veya toplanma
noktasına veya tahliye noktasına açılacak ve çıkışı önleyecek hiçbir engel bulunmayacaktır.
7.2. Herhangi bir tehlike durumunda, tüm çalışanların işyerini derhal ve güvenli bir
şekilde terk etmeleri mümkün olacaktır.
7.3. Acil çıkış yolları ve kapılarının sayısı, boyutları ve yerleri yapılan işin niteliğine,
işyerinin büyüklüğüne ve çalışanların sayısına uygun olacaktır.
Yatıp kalkma ve dinlenme yerlerinin, güvenli bir alana veya toplanma veya tahliye
noktasına açılan, birbirinden mümkün olduğunca uzak, en az iki ayrı kaçış yolu bulunacaktır.
7.4. Acil çıkış kapıları dışarıya doğru açılacak, bunun mümkün olmadığı hallerde raylı
kapılar kullanılabilecektir.
Acil çıkış kapıları; acil durumlarda çalışanların hemen ve kolayca açabilecekleri şekilde
olacaktır.
7.5. Acil çıkış yolları ve kapıları Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun
şekilde işaretlenmiş olacaktır.

533
7.6. Acil çıkış kapıları kilitli olmayacaktır.
Acil çıkış yolları ve kapıları ile buralara açılan yol ve kapılarda çıkışı zorlaştıracak hiçbir
engel bulunmayacaktır.
7.7. Aydınlatılması gereken acil çıkış yolları ve kapılarında elektrik kesilmesi halinde
yeterli aydınlatmayı sağlayacak yedek aydınlatma sistemi bulunacaktır.
8. Kapalı işyerlerinin havalandırılması
8.1. Kapalı işyerlerinde çalışma şekline ve çalışanların yaptıkları işe göre, ihtiyaç
duyacakları yeterli temiz hava bulunması sağlanacaktır.
Cebri havalandırma sistemi kullanıldığında sistemin her zaman çalışır durumda olması
sağlanacaktır.
Havalandırma sisteminin çalışmaması, çalışanların sağlığı yönünden tehlikeli ise arızayı
bildiren uyarı sistemi bulunacaktır.
8.2. Suni havalandırma sistemlerinde hava akımı, çalışanları rahatsız etmeyecek şekilde
olacaktır.
Çalışma ortamı havasını kirleterek çalışanların sağlığına zarar verebilecek artık ve
pislikler derhal dışarı atılacaktır.
9. Ortam Sıcaklığı
9.1. Çalışılan ortamın sıcaklığı çalışma şekline ve çalışanların harcadıkları güce uygun
olacaktır.
9.2. Dinlenme yerleri, soyunma yerleri, duş ve tuvaletler, bekleme yerleri, yemekhaneler,
kantinler ve ilk yardım odaları kullanım amacına göre yeterli sıcaklıkta olacaktır.
9.3. İşyerinin ve yapılan işin özelliğine göre pencereler, çatı aydınlatmaları ve cam
kısımlar güneş ışığının olumsuz etkilerini önleyecek şekilde olacaktır.
10. Zeminler, duvarlar, tavanlar ve çatılar
10.1. İşyerlerinde, taban döşeme ve kaplamaları sağlam, kuru ve mümkün olduğu kadar
düz ve kaymaz bir şekilde olacak, tehlikeli eğimler, çukurlar ve engeller bulunmayacaktır.
İşyerinde yapılan işin niteliği ve çalışanların yaptıkları iş dikkate alınarak işyeri bölümleri
ısıya karşı uygun şekilde yalıtılmış olacaktır.
10.2. İşyerlerinde, taban döşeme ve kaplamaları, duvarlar ve tavan, uygun hijyen şartlarını
sağlayacak şekilde temizlemeye elverişli malzemeden yapılmış olacaktır.
10.3. İşyeri binaları, avlular, geçitler, yollar veya benzeri yerlerde bulunan saydam veya
yarı saydam duvarlar ile özellikle camlı bölmeler; güvenli malzemeden yapılmış olacak, açık
bir şekilde işaretlenecek veya çarpma ve kırılmaya karşı uygun şekilde korunacaktır.
10.4. Yeterli sağlamlıkta olmayan çatılara çıkılmasına ve buralarda çalışılmasına, güvenli
çalışmayı sağlayacak ekipman olmadan izin verilmeyecektir.
11. Doğal ve suni aydınlatma
11.1. İşçilerin sağlık ve güvenliği için her işyerinin yeteri kadar aydınlık olması
sağlanacaktır.
11.2. İşçilerin sağlık ve güvenliğinin korunması için işyerlerinin mümkün olduğunca
yeterli doğal ışık alması sağlanacak ve hava şartları göz önünde bulundurularak suni
aydınlatma ile donatılacaktır.
11.3. Çalışılan yerlerdeki ve geçitlerdeki aydınlatma tesisatı işçiler için kaza riski
oluşturmayacak tipte olacak ve yerleştirilecektir.
11.4. Aydınlatma sistemindeki herhangi bir arızanın çalışanlar için risk oluşturabileceği
yerlerde acil ve yeterli aydınlatmayı sağlayacak yedek aydınlatma sistemi bulunacaktır.

534
11.5. Aydınlatma tesisatı; işlemlerin kontrol ve kumanda edildiği alanların, kaçış
yollarının, yükleme alanlarının ve tehlikeli alanların, sürekli aydınlık olmasını sağlayacak
şekilde yapılacaktır.
Bu aydınlatma, çalışmaların sürekli olmadığı işyerlerinde, işçilerin bulunduğu sürece
yapılacaktır.
12. Pencereler
12.1. Pencereler, tavan pencereleri ve havalandırma araçları; açılıp kapanması,
ayarlanması ve sabitleştirilmesi güvenli olacak şekilde dizayn edilecek ve yapılacaktır.
Bunlar, açık olduklarında, işçiler için herhangi bir tehlike arz etmeyecek şekilde
yerleştirilmiş olacaktır.
12.2. Pencereler ve tavan pencereleri, risk yaratmayacak şekilde temizlenebilir olacaktır.
13. Kapılar ve girişler
13.1. Kapılar ve girişlerin yeri, sayısı ve boyutları ile yapıldıkları malzemeler,
kullanıldıkları odalara, alanlara, kullanım amaçlarına ve çalışanların rahatça girip çıkmalarına
uygun olacaktır.
13.2. Saydam kapıların üzeri kolayca görünür şekilde işaretlenmiş olacaktır.
13.3. Her iki yöne açılabilen kapılar saydam malzemeden yapılacak veya karşı tarafın
görülmesini sağlayan saydam kısımları bulunacaktır.
13.4. Saydam veya yarı saydam kapıların yüzeyleri çalışanlar için tehlike yaratmayacak ve
güvenli malzemeden yapılmış olacak veya kırılmalara karşı korunmuş olacaktır.
13.5. Raylı kapılarda raydan çıkmayı ve istenmeyen şekilde devrilmeyi önleyecek
güvenlik sistemi bulunacaktır.
13.6. Yukarı doğru açılan kapılarda istenmeyen şekilde aşağı düşmeyi önleyecek güvenlik
sistemi bulunacaktır.
13.7. Kaçış yollarında bulunan kapılar uygun şekilde işaretlenecektir. Bu kapılar yardım
almaksızın her zaman ve her durumda içeriden açılabilir özellikte olacaktır.
13.8. Araçların geçtiği geçit ve kapılar yayaların geçişi için güvenli değilse bu mahallerde
yayalar için ayrı geçiş kapıları bulunacak ve bu kapılar açıkça işaretlenecek ve önlerinde hiçbir
engel bulunmayacaktır.
13.9. Mekanik kapılar işçiler için kaza riski taşımayacak şekilde çalışacaktır. Bu kapılarda
kolay fark edilebilir ve ulaşılabilir, acil durdurma cihazları bulunacak ve herhangi bir güç
kesilmesinde otomatik olarak açılır olmaması durumunda kapılar el ile de açılabilecektir.
13.10. Herhangi bir yere girişi engellemek için zincir veya benzeri araçlar kullanıldığında,
bunlar açıkça görülebilir olacak ve buralara yasaklama veya uyarıyı belirten uygun işaretler
konacaktır.
14. Ulaşım yolları
14.1. Çalışma yerlerine güvenli bir şekilde ulaşabilmek ve acil bir durumda hızlı ve
güvenli bir şekilde terk edebilmek mümkün olacaktır.
14.2. Merdivenler, yükleme platform ve rampaları da dahil bütün ulaşım yolları, yayalar
veya araçlar için kolay, güvenli ve uygun geçişi sağlayacak ve yakınındaki çalışanları tehlikeye
atmayacak şekilde hesaplanacak, boyutlandırılacak ve yerleştirilecektir.
14.3. Yayaların kullandığı ve/veya araçlarla malzeme taşımada kullanılan yollar, kullanıcı
sayısına ve işyerinde yapılan işin özelliğine uygun boyutlarda olacaktır. Malzeme taşınan
yollarda yayalar için yeterli güvenlik mesafesi bırakılacaktır.
14.4. Araç trafiğine açık yollar ile kapılar, yaya geçiş yolları, koridorlar ve merdivenler
arasında yeterli mesafe bulunacaktır.
14.5. İşçilerin korunması amacıyla araç yolları ve geçişler açıkça işaretlenecektir.

535
15. Tehlikeli alanlar
15.1. Yapılan işin özelliği nedeniyle malzeme veya işçilerin düşmesi de dahil risk bulunan
tehlikeli alanlara, görevli olmayan kişilerin girmesi uygun araç ve gereçlerle engellenecektir.
15.2. Tehlikeli alanlara girme yetkisi olan kişilerin korunması için uygun önlemler
alınacaktır.
15.3. Tehlikeli alanlar açıkça görülebilir şekilde işaretlenecektir.
16. Çalışma yeri boyutları ve hava hacmi - çalışma yerinde hareket serbestliği
16.1. Çalışma yerinin taban alanı, yüksekliği ve hava hacmi, işçilerin rahat çalışmaları,
sağlık ve güvenliklerini riske atmadan işlerini yürütebilmeleri için yeterli olacaktır.
16.2. İşçinin işini yaptığı yerde rahat hareket edebilmesi ve işini güvenli bir şekilde
yapabilmesi için yeterli serbest alan bulunacaktır.
17. Dinlenme yerleri
17.1. Yapılan işin özelliği nedeniyle çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli
hallerde veya 10 ve daha fazla işçinin çalıştığı işyerlerinde, uygun bir dinlenme yeri
sağlanacaktır.
İş aralarında uygun dinlenme imkanı bulunan büro ve benzeri işlerde ayrıca dinlenme yeri
aranmaz.
17.2. Dinlenme yerleri yeteri kadar geniş olacak ve buralarda işçiler için yeterli sayıda
arkalıklı oturma yerleri ve masalar bulundurulacaktır.
17.3. Dinlenme yerlerinde sigara içmeyenleri sigara dumanından korumak üzere gerekli
düzenleme yapılacaktır.
17.4. Çalışma süresince, işin gereği olarak düzenli olarak ve sık ara veriliyorsa ve ayrı bir
dinlenme yeri yoksa, çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli olan hallerde, bu
aralarda işçilerin dinlenebileceği uygun yerler sağlanacaktır.
Bu yerlerde sigara içmeyenleri sigara dumanından korumak üzere gerekli düzenleme
yapılacaktır.
18. Açık alandaki çalışmalar
18.1. İşyerindeki açık çalışma yerleri, yollar ve işçilerin kullandığı diğer açık alanlar, yaya
ve araç trafiğinin güvenli bir şekilde yapılmasını sağlayacak şekilde düzenlenecektir.
18.2. Açık çalışma alanları gün ışığının yeterli olmadığı hallerde uygun şekilde
aydınlatılacaktır.
18.3. Açık alanda yapılan çalışmalarda aşağıdaki düzenlemeler yapılacaktır;
a) İşçiler, olumsuz hava koşullarından ve gerekli hallerde cisim düşmelerine karşı
korunacaktır.
b) İşçiler, zararlı düzeyde gürültüden ve gaz, buhar, toz gibi zararlı dış etkilerden
korunacaktır.
c) İşçiler, herhangi bir tehlike durumunda işyerini hemen terk edebilecek veya kısa sürede
yardım alabileceklerdir.
d) İşçilerin kaymaları veya düşmeleri önlenecektir.
19. Gebe ve emzikli kadınlar
Gebe ve emzikli kadınların uzanarak dinlenebilecekleri uygun koşullar sağlanacaktır.
20. Engelli İşçiler
Engelli işçilerin çalıştığı işyerlerinde bu işçilerin durumları dikkate alınarak gerekli
düzenleme yapılacaktır.
Bu düzenleme özellikle engelli işçilerin doğrudan çalıştığı yerlerde ve kullandıkları
kapılar, geçiş yerleri, merdivenler, duşlar, lavabolar ve tuvaletlerde yapılacaktır.

536
BÖLÜM B
KIYILARDAKİ TESİSLERDE UYGULANACAK ASGARİ ÖZEL HÜKÜMLER

1. Yangından korunma
1.1. Sağlık ve güvenlik dokümanında belirlenmiş olan kaynaklardan yangın başlaması ve
yayılmasına karşı işyerlerinin planlanması, kurulması, donatılması, işletmeye alınması,
işletilmesi ve bakımında gerekli tedbirler alınacaktır. Yangınla hızlı ve etkili mücadele için
gerekli önlemler alınacaktır.
1.2. İşyerleri, uygun yangın söndürme ekipmanları ve gereken hallerde yangın
dedektörleri ve alarm sistemleri ile donatılacaktır.
1.3. Otomatik olmayan yangın söndürme ekipmanları, kolay ulaşılabilir ve kullanılabilir
olacak ve gerektiğinde zarar görme ihtimaline karşı korunacaktır.
1.4. Bu Yönetmeliğin 5, 6, 7 ve 8 inci maddelerinde belirtilen hükümler gereğince,
yangından korunma, yangın başlangıcını ve yayılmasını tespit ve yangınla mücadele
konusunda alınacak önlemlerle ilgili detayları içeren yangından korunma planı çalışılan
yerlerde bulundurulacaktır.
1.5. Yangınla mücadele ekipmanları, 23/12/2003 tarihli ve 25325 sayılı Resmi Gazetede
yayımlanan Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliği hükümlerine uygun şekilde
işaretlenecektir.
Bu işaretler uygun yerlere konulacak ve kalıcı olacaktır.
2. Acil durumlarda uzaktan kumanda
Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülen iş ekipmanlarının, herhangi bir acil
durumda, uygun bir yerden, uzaktan kumanda edilebilmesi mümkün olacaktır.
Bu tür ekipmanlar, sondaj kuyularını, tesis ve boru hatlarını izole edecek ve kapatacak
sisteme sahip olacaktır.
3. Genel ve acil durum haberleşme sistemi
3.1. Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, işçi bulunan her
işyerinde;
a) İşyerinin insan bulunan bütün bölümlerine alarm işaretini iletebilecek kapasiteye sahip
sesli veya ışıklı sistem,
b) İşyerinin çoğu zaman işçi bulunan bütün kısımlarından açıkça işitilebilecek kapasiteye
sahip sesli sistem,
bulunacaktır.
3.2. Alarm kumandaları uygun yerlerde bulunacaktır.
3.3. Normal olarak insanların bulunmadığı yerlerde, işçilerin kullanabilecekleri uygun
haberleşme sistemi bulunacaktır.
4. Güvenli toplanma yerleri ve isim listesi
Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, güvenli toplanma yerleri
belirlenecek, buralarda çalışanların isim listesi bulunacak ve toplanma yerlerinde yapılması
gereken işler belirlenecektir.

537
5. Tahliye ve kaçış
5.1. İşçiler herhangi bir acil durumda nasıl davranmaları gerektiği konusunda
eğitileceklerdir.
5.2. Kurtarma ekipmanları, kolayca ulaşılabilecek uygun yerlerde kullanıma hazır
durumda bulundurulacaktır.
5.3. Kaçışın zor olduğu, zaman aldığı ve solunduğunda sağlığa zararlı havanın oluştuğu
veya oluşabileceği yerlerde, işyerinde kullanıma hazır, temiz hava sağlayan taşınabilir solunum
cihazları bulundurulacaktır.
6. Güvenlik tatbikatları
İşyerlerinde güvenlik tatbikatları yapılacak ve düzenli aralıklarla tekrar edilecektir.
Bu tatbikatların amacı, sağlık ve güvenlik dokümanında belirlenen kriterler doğrultusunda,
acil durum ekipmanının kullanılması veya işletilmesi de dahil acil durumlarda özel görevi
bulunan işçilerin eğitim ve becerilerinin kontrol edilmesidir.
Görevli işçilere, uygun yerlerde, bu ekipmanların doğru bir şekilde kullanılması veya
işletilmesi hususunda da tatbikat yaptırılacaktır.
7. Sıhhi tesisler
7.1. Soyunma yerleri, elbise dolapları
7.1.1. Çalışmaları sırasında özel iş elbiseleri giymek zorunda olan işçiler için uygun
soyunma yerleri sağlanacaktır.
Soyunma yerleri kolaylıkla ulaşılabilecek yerlerde ve yeterli büyüklükte olacak ve
buralarda oturma yerleri bulunacaktır.
7.1.2. Soyunma odaları yeterince geniş olacak ve burada her işçi için çalışma saatleri
içinde elbiselerini koyabilecekleri kilitli dolaplar bulunacaktır. Nemli, tozlu, kirli ve benzeri
işlerde veya tehlikeli maddelerle çalışılan yerlerde, iş elbiseleri ile harici elbiselerin ayrı
yerlerde saklanabilmesi için, elbise dolapları yan yana iki bölmeli olacak veya iki ayrı elbise
dolabı verilecektir.
Islak iş elbiselerinin kurutulabilmesi için gerekli imkanlar sağlanacaktır.
7.1.3. Kadınlar ve erkekler için ayrı soyunma yerleri olacaktır.
7.1.4. Soyunma yeri gerekmeyen işyerlerinde işçilerin elbiselerini koyabilecekleri uygun
bir yer sağlanacaktır.
7.2. Duşlar ve lavabolar
7.2.1. Yapılan işin veya sağlıkla ilgili nedenlerin gerektirmesi halinde işçiler için uygun
duş tesisleri yapılacaktır. Duşlar kadın ve erkek işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
7.2.2. Duşlar işçilerin rahatça yıkanabilecekleri genişlikte ve uygun hijyenik koşullarda
olacaktır.
Duşlarda sıcak ve soğuk akar su bulunacaktır.
7.2.3. Duş tesisi gerektirmeyen işlerde, çalışma yerlerinin ve soyunma odalarının
yakınında, gerekiyorsa akar sıcak suyu da bulunan lavabolar bulunacaktır.
Lavabolar erkek ve kadın işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
7.2.4. Duş veya lavaboların soyunma yerlerinden ayrı yerlerde bulunması durumunda, duş
ve lavabolar ile soyunma yerleri arasında kolay bağlantı sağlanacaktır.
7.3. Tuvalet ve lavabolar
Çalışma yerlerine, dinlenme odalarına, soyunma yerlerine, duş ve yıkanma yerlerine yakın
yerlerde yeterli sayıda tuvalet ve lavabo bulunacaktır.
Tuvalet ve lavabolar erkek ve kadın işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
8. İlk yardım odaları ve ekipmanları
8.1. İlk yardım ekipmanı yapılan işin özelliğine uygun olacaktır.

538
Bir veya daha fazla ilk yardım odası bulunacaktır.
Bu odalarda, kaza halinde yapılacak işleri belirten ilk yardım talimatı kolay görülebilecek
şekilde asılacaktır.
8.2. İlk yardım odaları yeterli ilk yardım malzeme ve ekipmanı ile teçhiz edilecek ve
sedyeler kolay erişilebilir yerlerde bulundurulacaktır.
Buralar Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde işaretlenecektir.
8.3. Ayrıca, çalışma koşullarının gerektirdiği her yerde ilkyardım ekipmanı
bulundurulacaktır.
Bu ekipman uygun şekilde işaretlenecek ve kolay erişilebilir yerlerde bulundurulacaktır.
8.4. Mevcut ilk yardım ekipmanının kullanımı için yeterli sayıda işçi eğitilecektir.
9. Ulaşım yolları
Motorlu taşıtların çalışma sahalarına girmesi durumunda, trafik kurallarına uygun gerekli
düzenleme yapılacaktır.

BÖLÜM C

DENİZLERDEKİ TESİSLERDE UYGULANACAK


ASGARİ ÖZEL HÜKÜMLER

1. Genel hususlar
1.1. Bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinin (b) bendi hükmü saklı kalmak kaydı ile bu bölüm
kapsamına giren işyerinden sorumlu olan işveren, hem olağan hem de olağanüstü durumlarda
işçilerin sağlık ve güvenliğini korumak üzere alınması gerekli ilgili tüm önlemlerin sağlık ve
güvenlik dokümanında yer almasını sağlayacaktır.
Bu amaçla, sağlık ve güvenlik dokümanında aşağıdaki hususlar yer alacaktır;
a) İşçilerin sağlık ve güvenliği için ciddi sonuçlar doğuracak kazalara neden olabilecek,
birbirleriyle bağlantılı olarak yürütülen işler de dahil, işyeri ile ilgili özel tehlike kaynaklarını
belirleyecektir.
b) Yukarıda belirtilen özel tehlike kaynakları ile ilgili riskleri değerlendirecektir.
c) Yukarıda (a)’da belirtilen kazaların önlenmesi, yayılmasının sınırlandırılması ve acil
durumlarda işyerinin tahliyesinin uygun ve kontrollü bir şekilde yapılması için alınmış olan
önlemler belirtilecektir.
d) Yönetim sisteminin, hem olağan hem de olağanüstü durumlarda İş Sağlığı ve Güvenliği
Yönetmeliği ile bu Yönetmelik hükümlerine uygun yapılandırıldığı gösterilecektir.
1.2. İşveren, bu Yönetmelik kapsamında yapılacak işlerin her aşamasının planlanması ve
uygulanmasında, sağlık ve güvenlik dokümanında belirtilen prosedür ve düzenlemelere
uyacaktır.
1.3. Birden fazla işverenin farklı çalışma yerlerinden sorumlu olması halinde, sağlık ve
güvenlik dokümanının hazırlanmasında ve gerekli iş sağlığı ve güvenliğini sağlayacak
önlemlerin alınmasında işverenler işbirliği yapacaklardır.
2. Yangından korunma
2.1. Yangından korunma, yangının algılanması ve yangınla ve yangının yayılması ile
mücadele konusunda, sağlık ve güvenlik dokümanında belirtildiği şekilde gerekli önlemler
alınacaktır.
Mümkün olduğu durumlarda, riskli alanlar yangın duvarları ile ayrılacaktır.

539
2.2. Sağlık ve güvenlik dokümanında riskli olarak belirlenen tüm yerler, uygun yangın
algılama ve yangından korunma, yangınla mücadele ve alarm sistemleri ile donatılacaktır.
Bu sistemler en az aşağıdakileri kapsayacaktır;
- Yangın algılama sistemleri,
- Yangın alarmları,
- Yangın için ana su borusu,
- Yangın vanaları ve hortumları,
- Basınçlı su sistemleri ve göstergeleri,
- Otomatik sprink sistemleri,
- Gazlı söndürme sistemleri,
- Köpük sistemleri,
- Taşınabilir yangın söndürücüler,
- İtfaiyeci ekipmanları.
2.3. Otomatik olmayan yangın söndürme ekipmanları, kolay ulaşılabilir ve kullanılabilir
olacak ve gerektiğinde zarar görme ihtimaline karşı korunacaktır.
2.4. Yangının algılanması, yangınla ve yangının yayılması ile mücadele konusunda
alınacak önlemlerle ilgili detayları içeren yangından korunma planı işyerinde
bulundurulacaktır.
2.5. Acil durum sistemleri ayrılmış olacak veya acil durumlarda işlevlerini yerine
getirebilmesini sağlamak üzere kazalara karşı korunmuş olacaktır.
Gerektiğinde bu sistemler yedekli olacaktır.
2.6. Yangınla mücadele ekipmanları, Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliği
hükümlerine uygun şekilde işaretlenecektir.
Bu işaretler uygun yerlere konulacak ve kalıcı olacaktır.
3. Acil durumlarda uzaktan kumanda
3.1. Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, acil durumlar için uzaktan
kumanda sistemi kurulacaktır.
Bu sistem, acil durumlarda kullanılmak üzere, uygun yerlerde bulunan kumanda
yerlerinde ve gerekiyorsa toplanma yerleri ile tahliye istasyonlarında da bulunacaktır.
3.2. Uzaktan kumanda ekipmanı, en az, havalandırma sistemlerine, tutuşmaya neden
olabilecek ekipmanın acil olarak kapatma sistemine, parlayıcı sıvı ve gaz çıkışını önleyecek
sisteme, yangından korunma sistemlerine ve sondaj kuyusu kontrol sistemine, uzaktan
kumanda edebilecek kapasiteye sahip olacaktır.
4. Genel ve acil durum haberleşme sistemi
4.1. Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, işçi bulunan her
işyerinde;
a) işyerinin insan bulunan bütün bölümlerine alarm işaretini iletebilecek kapasiteye sahip
sesli veya ışıklı sistem,
b) işyerinin çoğu zaman işçi bulunan bütün kısımlarından açıkça işitilebilecek kapasiteye
sahip sesli sistem,
c) kıyı ve kurtarma servisleri ile sürekli haberleşmeyi sağlayacak sistem,
bulunacaktır.
4.2. Bu sistemler acil durumlarda işlevlerini sürdürebilecek kapasiteye sahip olacaktır.
Sesli uyarı sistemi, güvenilir olmayan enerji kaynağından beslenmeyen haberleşme
sistemleri ile desteklenecektir.
4.3. Alarm kumandaları uygun yerlerde bulunacaktır.

540
4.4. Normal olarak insanların bulunmadığı yerlerde, işçilerin kullanabilecekleri uygun
haberleşme sistemi bulunacaktır.
5. Güvenli toplanma yerleri ve isim listesi
5.1. Tahliye ve güvenli toplanma yerlerini, ısıdan, dumandan ve mümkün olduğu kadar
patlama etkilerinden korumak için uygun önlemler alınacak, tahliye ve güvenli toplanma
yerlerine ulaşan ve buralardan çıkışı sağlayan kaçış yolları kullanılabilir durumda olacaktır.
Alınan bu önlemler, güvenli tahliye, kaçış ve kurtarmanın organize edilmesi ve
yürütülmesi için geçecek sürede işçilerin güvenliğini sağlayacak şekilde olacaktır.
5.2. Sağlık ve güvenlik dokümanında gerekli görülmesi halinde, güvenli tahliye veya
toplanma yerinde, bu ekin (C) Bölümünün 3 üncü maddesinde belirtilen ekipmanlara uzaktan
kumanda edebilecek sistemler ile kıyı ve acil servislerle haberleşmeyi sağlayacak donanım
bulunacaktır.
5.3. Güvenli toplanma ve tahliye yerleri, çalışma yerlerinden ve diğer tesislerden kolay
ulaşılabilir yerlerde olacaktır.
5.4. Her bir güvenli toplanma yerinde, toplanacak işçilerin isim listesi buralarda asılı
bulunacak ve bu listeler güncelleştirilmiş olacaktır.
5.5. Acil durumlarda özel görevi bulunan işçilerin listesi işyerinin uygun yerlerinde asılı
bulunacaktır.
Bu işçilerin isimleri, bu ekin (A) Bölümünün (2.6) maddesinde belirtilen yazılı
talimatlarda yer alacaktır.
6. Tahliye ve kaçış
6.1. İşçiler herhangi bir acil durumda nasıl davranmaları gerektiği konusunda
eğitileceklerdir.
Genel acil durum eğitimine ek olarak, işçilere sağlık ve güvenlik dokümanında belirlenen
işyerinin özelliğine uygun eğitim verilecektir.
6.2. Sağlık ve güvenlik dokümanında belirtilen kriterler göz önünde bulundurularak,
işçilere hayatta kalma teknikleri ile ilgili uygun eğitim verilecektir.
6.3. Her iş yerinde acil durumlar için uygun ve yeterli tahliye araçları ile denize doğru
kaçış imkanları bulunacaktır.
6.4. İşyerinin tahliyesi ve deniz kurtarma koşulları için acil durum planı hazırlanacaktır.
Sağlık ve güvenlik dokümanında belirtilenlere bağlı olarak hazırlanan plan, yedek deniz
araçları ve helikopterler ile bunların yüklenme süreleri ve kapasiteleri ile ilgili kriterleri de
içerecektir.
Her bir yükleme için gerekli olan süre sağlık ve güvenlik dokümanında belirtilecektir.
Yedek deniz araçları, tahliye ve kurtarma gereklerini karşılayacak şekilde düzenlenecek ve
donatılacaktır.
6.5. Cankurtaran sandalı, botu, simidi ve yeleği ile ilgili asgari gerekler;
- Yeterli bir süre hayatta kalmayı sağlayacak uygunlukta ve donanımda olacaktır.
- Bütün işçilere yetecek sayıda olacaktır.
- Türü işyerine uygun özellikte olacaktır.
- İşlevleri ve kullanılacakları koşullar dikkate alınarak uygun malzemeden yapılmış olacak
ve kullanım için hazır bulundurulacaktır.
- Kullanıldıklarında dikkat çekici renklerde olacak ve kurtarma ekibinin dikkatini
çekmekte kullanılacak araçlarla donatılacaktır.
6.6. Acil kullanım için yeterli can kurtarma araç ve gereci hazır bulundurulacaktır.
7. Güvenlik tatbikatları
İşyerlerinde güvenlik tatbikatları yapılacak ve düzenli aralıklarla tekrar edilecektir;

541
- Sağlık ve güvenlik dokümanında belirlenen kriterler doğrultusunda, acil durum
ekipmanının kullanılması veya işletilmesi görevi de dahil acil durumlarda özel görevi bulunan
bütün işçiler eğitilecek ve bu görevlerini yerine getirme becerileri kontrol edilecektir.
Görevli işçilere, bu ekipmanların doğru bir şekilde kullanılması veya işletilmesi
hususunda da tatbikat yaptırılacaktır.
- Tatbikatta kullanılan bütün acil durum ekipmanı test edilecek, temizlenecek ve yeniden
dolumu yapılacak veya yenilenecek ve kullanılan bütün taşınabilir ekipman muhafaza
edildikleri yerlerine geri konacaktır.
- Cankurtaran teknelerinin operasyon için hazır olduğu teyit edilecektir.
8. Sıhhi tesisler
8.1. Soyunma yerleri, elbise dolapları
8.1.1. Çalışmaları sırasında özel iş elbiseleri giymek zorunda olan işçiler için uygun
soyunma yerleri sağlanacaktır.
Soyunma yerleri kolaylıkla ulaşılabilecek yerlerde ve yeterli büyüklükte olacak ve
buralarda oturma yerleri bulunacaktır.
8.1.2. Soyunma odaları yeterince geniş olacak ve burada her işçi için çalışma saatleri
içinde elbiselerini koyabilecekleri kilitli dolaplar bulunacaktır.
Nemli, tozlu, kirli ve benzeri işlerde veya tehlikeli maddelerle çalışılan yerlerde, iş
elbiseleri ile harici elbiselerin ayrı yerlerde saklanabilmesi için, elbise dolapları yan yana iki
bölmeli olacak veya iki ayrı elbise dolabı verilecektir.
Islak iş elbiselerinin kurutulabilmesi için gerekli imkanlar sağlanacaktır.
8.1.3. Kadınlar ve erkekler için ayrı soyunma yerleri olacaktır.
8.1.4. Soyunma yeri gerekmeyen işyerlerinde işçilerin elbiselerini koyabilecekleri uygun
bir yer sağlanacaktır.
8.2. Duşlar
İşçilere ait sosyal tesislerde sağlanan imkanlara ilave olarak, gerektiğinde çalışma
yerlerinin yakınında uygun duş tesisleri yapılacaktır.
8.3. Tuvalet ve lavabolar
İşçilere ait sosyal tesislerde sağlanan imkanlara ilave olarak, gerektiğinde çalışma
yerlerinin yakınında uygun tuvalet ve lavabolar yapılacaktır.
Tuvaletler kadın ve erkek işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
9. İlk yardım odaları ve ekipmanları
9.1. İşyerinde yapılan işin özelliğine ve işyerinin büyüklüğüne göre, bir veya daha fazla ilk
yardım odası bulunacaktır.
9.2. İlk yardım odalarında, ilk yardım hizmetinin verilebilmesi ve gerektiğinde işyeri
hekiminin talimatı doğrultusunda tedavi yapılabilmesi için yeterli sayıda uzman işçi ile uygun
ekipman, malzeme ve ilaç bulundurulacaktır.
Buralar Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde işaretlenecektir.
9.3. Ayrıca, çalışma koşullarının gerektirdiği her yerde ilkyardım ekipmanı
bulundurulacaktır.
Bu ekipman uygun şekilde işaretlenecek ve kolay erişilebilir yerlerde bulundurulacaktır.
10. Barınma
10.1. Yapılan işin doğası, büyüklüğü ve süresi gerektiriyorsa, işveren işçilere uygun
barınma olanakları sağlayacaktır.
Bu barınaklar aşağıdaki özelliklere sahip olacaktır.

542
- Sağlık ve güvenlik dokümanında belirtildiği şekilde, patlamaların etkisine, duman ve gaz
sızmalarına ve yangın çıkmasına ve yangının yayılmasına karşı uygun şekilde korunmuş
olacaktır.
- Uygun havalandırma, ısıtma ve aydınlatma sistemleri ile donatılmış olacaktır.
- Her katta, kaçış yollarına açılan birbirinden bağımsız en az iki çıkış yeri bulunacaktır.
- Diğer alanlardan gelebilecek, sağlığa zararlı gürültü, koku ve dumana ve sert hava
koşullarına karşı korunmalı olacaktır.
- Tehlikeli alanlardan uzakta ve çalışma yerlerinden ayrı olacaktır.
10.2. Bu barınaklarda, işyerinde kalacak işçilere yetecek sayıda yatak veya ranza
bulundurulacaktır.
Yatmak için ayrılan bütün odalar, işçilerin giysilerini koyabilecekleri büyüklükte yeterli
alana sahip olacaktır.
Kadınlar ve erkekler için yatakhaneler ayrı ayrı olacaktır.
10.3. Bu barınma yerlerinde sıcak ve soğuk akar su bulunan yeterli sayıda duş ve yıkanma
yerleri bulunacaktır.
Duşlar, kadın ve erkekler için ayrı ayrı olacaktır.
Duşlar, işçilerin rahatça yıkanabileceği genişlikte ve uygun hijyenik koşullarda olacaktır.
10.4. Barınaklarda yeterli sayıda tuvalet ve lavabo bulunacaktır.
Tuvalet ve lavabolar, kadın ve erkekler için ayrı ayrı olacaktır.
10.5. Barınakların ve buralardaki tüm malzemelerin her zaman uygun hijyenik şartlarda
olması sağlanacaktır.

543
11. Helikopter operasyonları
11.1. İşyerlerinde helikopter pisti, en büyük helikopterin en zor şartlarda kolayca inip
kalkabileceği ve görevini yerine getirebileceği büyüklükte olacak ve helikopter
operasyonlarının kolay yapılmasına olanak sağlayacak şekilde yerleştirilecektir.
Helikopter pisti planlanan hizmetlere uygun yapıda tasarlanacak ve inşa edilecektir.
11.2. Helikopterlerin müdahalesini gerektirecek herhangi bir kazada kullanımına ihtiyaç
duyulacak malzemeler, helikopterin konacağı alanın yakınlarında depolanacaktır.
11.3. İşçilerin ikamet ettikleri işyerlerinde, helikopter hareketleri esnasında yeterli sayıda,
amaca uygun eğitimli acil müdahale personeli helikopter pistinde hazır bulunacaktır.
12. İşyerlerinin denizlerde konuşlandırılması – güvenlik ve sağlamlık
12.1. Sondajla maden çıkartma işletmelerinin açık denizde konuşlandırılması esnasında,
işçilerin sağlık ve güvenliklerini korumak için gerekli olan bütün önlemler alınacaktır.
12.2. İşyerlerinin açık denizde konuşlandırılması ile ilgili çalışmalar, güvenliği ve
sağlamlığı sürekli kılacak şekilde yapılacaktır.
12.3. İşyerlerinin açık denizde konuşlandırılması çalışmaları sırasında kullanılan ekipman
ve çalışma yöntemleri, hem normal hem de kritik koşullar göz önünde bulundurularak, sondajla
maden çıkartma işletmelerinde çalışacak işçilerin maruz kalacakları riskleri azaltacak şekilde
olacaktır.

544
KİMYASAL MADDELERLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK
ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK

(26.12.2003 tarih – 25328 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmeliğin amacı, işyerinde bulunan, kullanılan veya herhangi bir şekilde işlem gören
kimyasal maddelerin tehlikelerinden ve zararlı etkilerinden işçilerin sağlığını korumak ve
güvenli bir çalışma ortamı sağlamak için asgari şartları belirlemektir.

2- İşveren, kimyasal maddelerle çalışmalarda, işçilerin bu maddelere maruziyetini önlemek,


bunun mümkün olmadığı hallerde en aza indirmek ve tehlikelerinden korumak için gerekli tüm
önlemleri almakla yükümlüdür.

3- İşveren, işyerinde tehlikeli kimyasal madde bulunup bulunmadığını tespit etmek ve tehlikeli
kimyasal madde bulunması halinde, işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden olumsuz etkilerini
belirlemek üzere, risk değerlendirmesi yapmakla ve hangi önlemleri almış olduğunu
belirlemekle yükümlüdür. Risk değerlendirmesi yazılı belge haline getirilerek, istenildiğinde
yetkili kişilere gösterilmek üzere işyerinde bulundurulacaktır.

4- Risk değerlendirmesi yapılarak, bu Yönetmelikte belirtilen önlemler alınmadan tehlikeli


kimyasal maddelerle çalışılması yasaktır.

5- Risk değerlendirmesi, risk değerlendirmesinde belirlenen sürelerde, çalışma koşullarında


önemli bir değişiklik olduğunda, ortam ölçümleri ve sağlık gözetimlerinin sonuçlarına göre
gerektiğinde, kimyasal maddeler nedeni ile herhangi bir kaza olduğunda ve en az beş yılda bir
defa yenilenecektir.

6- Risk değerlendirmesi, tamir ve bakım işleri de dahil olmak üzere kimyasal maddelerle
çalışılan tüm işleri kapsayacaktır.

7- Birden fazla kimyasal madde ile çalışılan işlerde, bu maddelerin her biri ve birbirleri ile
etkileşimleri dikkate alınarak risk değerlendirmesi yapılacaktır.

8- Tehlikeli kimyasal maddeler içeren yeni bir faaliyete ancak risk değerlendirilmesi yapılarak
belirlenen her türlü önlem alındıktan sonra başlanacaktır.

9- İşveren tehlikeli kimyasal maddelerle çalışmalarda işçilerin sağlık ve güvenliğini korumak


üzere tüm koruyucu önlemleri almakla yükümlüdür.

10- İşyerinde uygun düzenleme ve iş organizasyonu yapılacaktır.

11- Tehlikeli kimyasal maddelerle çalışmalar teknolojik gelişmeler de dikkate alınarak uygun
yöntemlerle yapılacak, uygun makine ve ekipman sağlanacaktır.

12- Alınan önlemlerin etkinliğini ve sürekliliğini sağlamak üzere yeterli kontrol, denetim ve
gözetim sağlanacaktır.
545
13- Tehlikeli kimyasal maddelerle çalışmalar, en az sayıda işçi ile yapılacaktır.

14- İşçilerin maruz kalacakları madde miktarları ve maruziyet süreleri mümkün olan en az
düzeyde olacaktır.

15- Üretim alanında yapılan iş için gerekli olan miktardan fazla tehlikeli kimyasal madde
bulundurulmayacaktır.

16- İşyerleri ve eklentileri her zaman düzenli ve temiz bulundurulacaktır.

17- İşçilerin kişisel temizlikleri için uygun ve yeterli şartlar sağlanacaktır.

18- Tehlikeli kimyasal maddelerin, atık ve artıkların en uygun şekilde işlenmesi, kullanılması,
taşınması ve depolanması için gerekli düzenlemeler yapılacaktır.

19- İşveren işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan
risklerin ortadan kaldırılması veya en az düzeye indirilmesi için her türlü önlemi alacaktır.

20- Öncelikle ikame yöntemi uygulanarak, tehlikeli kimyasal madde yerine işçilerin sağlık ve
güvenliği yönünden tehlikesiz veya daha az tehlikeli olan kimyasal madde veya işlem
kullanılacaktır.

21- İşçilerin sağlık ve güvenliği yönünden risk oluşturabilecek tehlikeli kimyasal madde
çıkışını önlemek veya en aza indirmek üzere uygun proses ve mühendislik kontrol sistemleri
seçilecek ve uygun malzeme ve ekipman kullanılacaktır.

22- Riski kaynağında önlemek üzere; uygun iş organizasyonu ve yeterli havalandırma sistemi
kurulması gibi toplu koruma önlemleri uygulanacaktır.

23- Tehlikeli kimyasal maddelerin olumsuz etkilerinden işçilerin toplu olarak korunması için
alınan önlemlerin yeterli olmadığı hallerde bu önlemlerle birlikte kişisel korunma yöntemleri
uygulanacaktır.

24- İşveren, alınan önlemlerle koruma ve önlemenin yeterince sağlandığını başka bir şekilde
ortaya koyamadığı hallerde; işçilerin sağlığı için risk oluşturabilecek kimyasal maddelerin
düzenli olarak ölçümünü sağlayacaktır. İşyerinde işçilerin kimyasal maddelere maruziyetini
etkileyebilecek koşullarda herhangi bir değişiklik olduğunda bu ölçümler tekrarlanacaktır.
Ölçüm sonuçları, bu Yönetmelik eklerinde belirtilen mesleki maruziyet sınır değerleri dikkate
alınarak, değerlendirilecektir.

25- Mesleki maruziyet sınır değerlerinin aşıldığı her durumda, işveren bu durumun derhal
giderilmesi için koruyucu ve önleyici tedbirleri alacaktır.

26- İşveren, risk değerlendirmesi sonuçlarını ve risk önleme prensiplerini temel alarak, işçileri
kimyasal maddelerin fiziko kimyasal özelliklerinden kaynaklanan tehlikelerden korumak için,
bu maddelerin işlenmesi, depolanması, taşınması ve birbirini etkileyebilecek kimyasal
maddelerin birbirleriyle temasının önlenmesi de dahil olmak üzere, yapılan işlemin özelliğine
uygun olarak teknik önlemleri alacak ve idari düzenlemeleri yapacaktır.

546
27- İşyerinde parlayıcı madde miktarının tehlikeli konsantrasyonlara ulaşması ve kimyasal
olarak kararsız maddelerin tehlikeli miktarlarda bulunması önlenecektir. Bu mümkün değilse,
İşyerinde yangın veya patlamaya sebep olabilecek tutuşturucu kaynakların bulunması
önlenecektir. Kimyasal olarak kararsız madde ve karışımların zararlı etki göstermesine sebep
olabilecek şartlar ortadan kaldırılacaktır.
28- Parlayıcı maddelerden kaynaklanan yangın veya patlama halinde veya kimyasal olarak
kararsız madde ve karışımlarının zararlı fiziksel etkilerinden, işçilerin zarar görmesini önlemek
veya en aza indirmek için gerekli önlemler alınacaktır.

29- İş ekipmanı ve işçilerin korunması için sağlanan koruyucu sistemlerin tasarımı, imali ve
temini, sağlık ve güvenlik yönünden yürürlükteki mevzuata uygun olacaktır. İşveren, patlayıcı
ortamlarda kullanılacak bütün donanım ve koruyucu sistemlerin 27/10/2002 tarihli ve 24919
sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan
Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle İlgili Yönetmelik hükümlerine uygun olmasını
sağlayacaktır.

30- Patlama basıncının etkisini azaltacak sistemler bulunacaktır.

31- Tesis, makina ve ekipmanın sürekli kontrol altında tutulması sağlanacaktır.

32- İşveren, işyerindeki tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanacak kaza, olay ve acil
durumlarda yapılacak işleri önceden belirleyen bir acil eylem planı hazırlamak ve planın
gerektirdiği düzenlemeleri yapmakla yükümlüdür. İşyerinde belli aralıklarla acil eylem planı
ile ilgili uygulamalı eğitim ve tatbikat yapılacak ve uygun ilkyardım imkanları sağlanacaktır.

33- İşveren kaza halinde ve acil durumlarda, olayın etkilerini azaltacak tüm önlemleri derhal
alacak ve işçileri durumdan haberdar edecektir. Durumun en kısa zamanda normale dönmesi
için gerekli çalışmalar yapılacak ve etkilenmiş alana zorunlu işlerin yapılması için görevli
kişilerden başkasının girmesine izin verilmeyecektir.

34- Etkilenmiş alana girmesine izin verilen kişilere uygun koruyucu giyim eşyası, kişisel
koruyucu donanım ve özel güvenlik ekipmanı verilecek ve bu durum devam ettiği sürece
kullanmaları sağlanacak, ancak bu durum sürekli olmayacaktır. Koruyucu araç ve gereci
bulunmayan kişilerin etkilenmiş alana girmesine izin verilmeyecektir.

35- İşveren, kurtarma, tahliye ve yardım işlerinin en kısa zamanda yapılabilmesi için, sağlık ve
güvenlik yönünden riskin arttığını bildiren gerekli uyarı ve haberleşme sistemlerini kuracaktır.

36- İşveren, tehlikeli kimyasallarla ilgili acil durum düzenlemeleri hakkındaki bilgileri
kullanıma hazır bulunduracaktır. İşyerindeki ve işyeri dışındaki ilgili kaza servisleri ve acil
servisler bu bilgilere kolayca ulaşabileceklerdir.

37- İşveren, işçilere veya temsilcilerine, risk değerlendirmesi sonucunda elde edilen bilgiler
ve çalışma koşullarında önemli bir değişiklik olması halinde gerekli yeni bilgiler, işyerinde
bulunan veya ortaya çıkabilecek tehlikeli kimyasal maddelerle ilgili, bu maddelerin tanınması,
sağlık ve güvenlik riskleri, mesleki maruziyet sınır değerleri ve diğer yasal düzenlemeler,
işçilerin kendilerini ve diğer işçileri korumaları için alınması gerekli önlemler ve yapılması
gerekli işler, tehlikeli kimyasal maddeler için tedarikçiden sağlanan malzeme bilgi formları
hakkında bilgi sağlamak ve eğitim vermekle yükümlüdür.

547
38- Tehlikeli kimyasal madde bulunan bölümler, kaplar, boru tesisatı ve benzeri tesisat ilgili
mevzuata uygun olarak ve içindeki maddeyi ve tehlikelerini açıkça belirtecek şekilde
etiketlenecek veya işaretlenecektir.

39- İşçilerin, kimyasal maddelerden veya bu maddelerin kullanıldığı işlemlerden kaynaklanan


sağlık risklerinden korunması için bu maddelerin belirtilen oranlardan fazla bulunması halinde
bu maddelerin üretilmesi, kullanılması ve işlemlerin yapılması yasaktır.
40- Sağlık yönünden risk altında olduğu saptanan işçiler uygun sağlık gözetimine tabi
tutulacaktır.

41- İşyerinde koruyucu önlemlerin alınmasında sağlık gözetimi sonuçları dikkate alınacak ve
bu gözetimler özellikle; belli bir hastalık veya sağlık yönünden olumsuz bir etkilenmeye neden
olduğu bilinen tehlikeli kimyasal maddeye maruziyetin sözkonusu olduğu, işçilerin özel
çalışma şartlarında hastalık veya etkilenmenin ortaya çıkma olasılığının bulunduğu, işçiler
üzerinde yapılacak tetkiklerin oluşturduğu riskin kabul edilebilir düzeyde olduğu, durumlarda
yapılacaktır.

42- Sağlık gözetimine tabi tutulan her işçi için kişisel sağlık ve maruziyet kayıtları tutulacak ve
güncelleştirilecektir.

43- Kişisel sağlık ve maruziyet ile ilgili kayıtlar, yapılan sağlık gözetimi ve kişinin maruziyet
düzeyi izleme sonuçlarının bir özetini ihtiva edecektir. Sağlık gözetiminde biyolojik izleme ve
gerekli incelemeler yer alacaktır.

44- İleriki bir tarihte değerlendirilmesi açısından, sağlık ve maruziyet ile ilgili kayıtlar, gizliliği
de dikkate alarak, uygun bir şekilde tutulacak ve muhafaza edilecektir.

45- İşyerinin faaliyetine son verilmesi halinde, işveren sağlık ve maruziyet ile ilgili kayıtları
Bakanlığa vermek zorundadır.

46- Sağlık gözetimi sonucunda; işyerinde tehlikeli kimyasal maddeye maruz kalan işçide, bu
maddeden kaynaklanan tanımlanabilir bir hastalık veya olumsuz sağlık etkisi görülmesi veya
biyolojik sınır değerin aşıldığının tespit edilmesi halinde, işçi durumdan haberdar edilecek ve
kendisine yapılması gerekli sağlık gözetimi ile ilgili gerekli bilgi ve tavsiyeler verilecektir.

47- İşçinin yaptığı işten alınarak tehlikeli kimyasal maddeye maruziyet riskinin olmadığı başka
bir işte çalıştırılması da dahil olmak üzere, riskin önlenmesi veya azaltılmasına yönelik gerekli
önlemlerin alınmasında, işyeri hekimi veya diğer uzman kişilerin veya Bakanlık yetkililerinin
önerileri ne uyulacak, benzer şekilde maruz kalan başka işçiler de varsa, sağlık durumları
kontrol edilecek ve bunlar sürekli sağlık gözetimi altında tutulacaktır.

48- İşveren, işçilerin veya temsilcilerinin görüşlerini alacak ve katılımlarını sağlayacaktır.

49- Biyolojik izleme, absorbsiyon spektrometri veya eşdeğer sonucu veren bir başka metod
kullanılarak, kanda kurşun seviyesinin (PbB) ölçümünü de kapsayacaktır.

50- Havadaki kurşunun, haftada 40 saat çalışma süresine göre hesaplanmış, zaman ağırlıklı
ortalama konsantrasyonu 0.075 mg/m3 ten fazla ise, ve işçilerden herhangi birinin kanındaki
kurşun seviyesi 40 μg Pb/100 ml kandan fazla ise tıbbi gözetim yapılacaktır.

548
EK-I / A (*)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERLERİ

Madde Adı EINECS No ( ' ) CAS No ( ² ) Sınır Değer


TWA ( 3 ) ( 8 Saat ) STEL ( 4 ) (15
Dak)
mg/m 3(5) Ppm ( 6 ) Mg/m Ppm
3

İnorganik 0.15
Kurşun ve
bileşikleri

( * ) 1998 –24 –EC sayılı Direktifin ekidir.

( 1 ) EINECS : Kimyasal maddelerin Avrupa Envanteri.


( 2 ) CAS : Kimyasal maddelerin servis kayıt numarası.
( 3 ) TWA : 8 saatlik referans zaman dilimine göre ölçülen veya hesaplanan zaman
ağırlıklı ortalama.
( 4 ) STEL : Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık sürede maruz kalınan,
aşılmaması gereken limit değer
( 5 ) mg/m 3 : 20 0 C sıcaklıkta ve 101,3 Kpa. (760 mm civa basıncı) basınçtaki 1 m 3
havada bulunan maddenin miligram cinsinden miktarı
( 6 ) ppm : 1 m 3 havada bulunan maddenin mililitre cinsinden miktarı ( ml/ m 3 )

EK-I / B (*)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERLERİ

EINECS CAS ( ² ) Madde Adı Sınır Değer Özel


İşaret (3)
(1 )
TWA ( 4 ) ( 8 saat ) STEL ( 5 ) (15
Dak.)
Mg/m ppm mg/m Ppm
3 3
(6) (6)
200-467-2 60-29-7 Dietileter 308 100 616 200 -
200-662-2 67-64-1 Aseton 1210 500 - - -
200-663-8 67-66-3 Kloroform 10 2 - - Deri
200-756-3 71-55-6 1,1,1-Trikloroetan 555 100 1110 200 -
200-834-7 75-04-7 Etilamin 9,4 5 - - -
549
200-863-5 75-34-3 1,1-Dikloroetan 412 100 - - Deri
200-870-3 75-44-5 Fosgen 0,08 0,02 0,4 0,1 -
200-871-9 75-45-6 Klorodiflorometan 3600 1000 - - -
201-159-0 78-93-3 Butanon 600 200 900 300 -
201-176-3 79-09-4 Propionikasit 31 10 62 20 -
202-422-2 95-47-6 o-Ksilen 221 50 442 100 Deri
202-425-9 95-50-1 1,2-Diklorobenzen 122 20 306 50 Deri
202-436-9 95-63-6 1,2,4-Trimetilbenzen 100 20 - - -
202-704-5 98-82-8 Kümen 100 20 250 50 Deri
202-705-0 98-83-9 2-Fenilpropen 246 50 492 100 Deri
202-849-4 100-41-4 Etilbenzen 442 100 884 200 Deri
203-313-2 105-60-2 e-Kaprolaktam (toz veya 10 - 40 - -
buharı)
203-388-1 106-35-4 Heptan-3-on 95 20 - - -
203-396-5 106-42-3 p-Ksilen 221 50 442 100 Deri
203-400-5 106-46-7 1,4-Diklorobenzen 122 20 306 50 -
203-470-7 107-18-6 Allil alkol 4,8 2 12,1 5 Deri
203-473-3 107-21-1 Etilen glikol 52 20 104 40 Deri
203-539-1 107-98-2 1-Metoksipropanol-2 375 100 568 150 Deri
203-550-1 108-10-1 4-Metilpentan-2-on 83 20 208 50 -
203-576-3 108-38-3 m-Ksilen 221 50 442 100 Deri
203-603-9 108-65-6 2-Metoksi-1- 275 50 550 100 Deri
Metiletilasetat
203-604-4 108-67-8 Mesitilen 100 20 - - -
(Trimetilbenzen’ler)
203-628-5 108-90-7 Klorobenzen 47 10 94 20 -
203-631-1 108-94-1 Siklohegzanon 40,8 10 81,6 20 Deri
203-632-7 108-95-2 Fenol 7,8 2 - - Deri
203-726-8 109-99-9 Tetrahidrofuran 150 50 300 100 Deri
203-737-8 110-12-3 5-Metilhegzan-2-on 95 20 - - -
203-767-1 110-43-0 Heptan-2-on 238 50 475 100 Deri
203-808-3 110-85-0 Piperazin 0,1 - 0,3 - -
203-905-0 111-76-2 2-Butoksietanol 98 20 246 50 Deri
203-933-3 112-07-2 2-Butoksietil asetat 133 20 333 50 Deri
204-065-8 115-10-6 Dimetileter 1920 1000 - - -
204-428-0 120-82-1 1,2,4- Triklorobenzen 15,1 2 37,8 5 Deri
204-469-4 121-44-8 Trietilamin 8,4 2 12,6 3 Deri
204-662-3 123-92-2 İzopentilasetat 270 50 540 100 -
204-697-4 124-40-3 Dimetilamin 3,8 2 9,4 5 -
204-826-4 127-19-5 N,N-Dimetilasetamid 36 10 72 20 Deri

550
205-480-7 141-32-2 n-Butilakrilat 11 2 53 10 -
205-563-8 142-82-5 n-Heptan 2085 500 - - -
208-394-8 526-73-8 1,2,3-Trimetilbenzen 100 20 - - -
208-793-7 541-85-5 5-Metilheptan-3-on 53 10 107 20 -
210-946-8 626-38-0 1-Metilbutilasetat 270 50 540 100 -
211-047-3 628-63-7 Pentilasetat 270 50 540 100 -
620-11-1 3-Pentilasetat 270 50 540 100 -
625-16-1 Amilasetat, tert 270 50 540 100 -
215-535-7 1130-20-7 Ksilen, (karışım 221 50 442 100 Deri
izomerleri, saf)
222-995-2 3689-24-5 Sulfotep 0,1 - - - Deri
231-634-8 7664-39-3 Hidrojen Florür 1,5 1,8 2,5 3 -
231-131-3 7440-22-4 Gümüş (Metalik) 0,1 - - - -
231-595-7 7647-01-0 Hidrojen Klorür 8 5 15 10 -
231-633-2 7664-38-2 Ortofosforik asit 1 - 2 - -
231-635-3 7664-41-7 Amonyak ( Anhydrous) 14 20 36 50 -
231-954-8 7782-41-4 Flor 1,58 1 3,16 2 -
231-978-9 7783-07-5 Dihidrojen selenür 0,07 0,02 0,17 0,05 -
233-113-0 10035-10-6 Hidrojen Bromür - - 6,7 2 -
247-852-1 26628-22-8 Sodyum azid 0,1 - 0,3 - Deri
252-104-2 34590-94-8 (2-Metoksimetiletoksi)- 308 50 - - Deri
propanol
Florürler,İnorganik 2,5 - - - -

( * ) 2000/39/ EC sayılı Direktifin ekidir.

( 1 ) EINECS : Kimyasal maddelerin Avrupa Envanteri.


( 2 ) CAS : Kimyasal maddelerin servis kayıt numarası.
( 3 ) Özel İşaret : “Deri” işareti, vücuda önemli miktarda deri yoluyla geçebileceğini
gösterir.
( 4 ) TWA : 8 saatlik belirlenen referans süre için ölçülen veya hesaplanan zaman
ağırlıklı ortalama.
( 5 ) STEL : Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık süre için aşılmaması gereken
maruziyet üst sınır değeri
( 6 ) mg/m 3 : 20 0 C sıcaklıkta ve 101,3 Kpa. (760 mm civa basıncı) basınçtaki 1 m 3
havada bulunan maddenin miligram cinsinden miktarı
( 7 ) ppm : 1 m 3 havada bulunan maddenin mililitre cinsinden miktarı ( ml/ m 3 )

EK-I / C (*)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERLERİ

551
EINECS ( ' CAS ( ² ) Madde Adı Sınır Değer (3)
)
Mg/m 3 Ppm ( 5 )

(4)
2 001 933 54-11-5 Nikotin (6) 0,5 -
2 005 791 64-18-6 Formik asit 9 5
2 005 807 64-19-7 Asetik asit 25 10
2 006 596 67-56-1 Metenol (metil alkol) 260 200
2 008 352 75-05-8 Asetonitril 70 40
2 018 659 88-89-1 Pikrik asit (6) 0,1 -
2 020 495 91-20-3 Naftalin 50 10
2 027 160 98-95-3 Nitrobenzen 5 1
2 035 852 108-46-3 Resorsinol (6) 45 10
2 037 163 109-89-7 Dietilamin 30 10
2 038 099 110-86-1 Piridin (6) 15 5
2 046 969 124-38-9 Karbondioksit 9000 5000
2 056 343 144-62-7 Oksalikasit (6) 1 -
2 069 923 420-04-2 Siyanamid (6) 2 -
2 151 373 1305-62-0 Kalsiyumdihidroksit (6) 5 -
2 152 361 1314-56-3 Difosforpentaoksit (6) 1 -
2 152 424 1314-80-3 Disforpentasülfür (6) 1 -
2 152 932 1319-77-3 Krezoller (Tüm izomerleri) (6) 22 5
2 311 161 7440-06-4 Platin (Metalik) (6) 1 -
2 314 843 7580-67-8 Lidyumhidrür (6) 0,025 -
2 317 781 7726-95-6 Brom (6) 0,7 0,1
2 330 603 10026-13-8 Fosforpentaklorür (6) 1 -
2 332 710 10102-43-9 Azotmonoksit 30 25
8003-34-7 Piretrum 5 -
Baryum ( Baryum olarak çözünür 0,5 -
bileşikleri) (6)
Gümüş (Gümüş olarak çözünür 0,01 -
bileşikleri) (6)
Kalay (Kalay olarak çözünür 2 -
bileşikleri) (6)

(*) 1991/322/ EC sayılı Direktifin ekidir.

( 1 ) EINECS : Kimyasal maddelerin Avrupa Envanteri.


( 2 ) CAS : Kimyasal maddelerin servis kayıt numarası.
( 3 ) Sınır Değer : 8 Saatlik referans zaman dilimine göre ölçülen veya hesaplanan
değerler
552
( 4 ) mg/m 3 : 20 0 C sıcaklıkta ve 101,3 Kpa. (760 mm civa basıncı) basınçtaki 1 m 3

havada bulunan maddenin miligram cinsinden miktarı


( 5 ) ppm : 1 m 3 havada bulunan maddenin mililitre cinsinden miktarı ( ml/ m 3 )

( 6 ) : Sağlığa etkileri konusunda, sınırlı bilimsel veri bulunan maddeler

EK-II
BİYOLOJİK SINIR DEĞERLER VE SAĞLIK GÖZETİMİ ÖNLEMLERİ

1. Kurşun ve iyonik kurşun bileşikleri

1.1. Biyolojik izleme, absorbsiyon spektrometri veya eşdeğer sonucu veren bir başka metod
kullanılarak kanda kurşun seviyesinin (PbB) ölçümünüde kapsayacaktır.
1.2 Aşağıdaki durumlarda tıbbi gözetim yapılacaktır.
1.2.1. Havadaki kurşunun, haftada 40 saat çalışma süresine görehesaplanmış, zaman ağırlıklı
ortalama konsantrasyonu 0.075 mg/m 3 ten fazla ise,
1.2.2. İşcilerden herhangi birinin kanındaki kurşun seviyesi 40mg Pb/ 100 ml kandan fazla ise

553
554
EK-III
KULLANIMI YASAK OLAN KİMYASAL MADDELER İLE YAPILMASI
YASAKLANAN İŞLER

Aşağıda belirtilen kimyasal maddelerin ithali, üretimi ve bu maddelerin işyerinde kullanımı ile
kimyasal maddeler ihtiva eden aşağıdaki belirtilen işlerin yapılması yasaktır. Ancak bu
maddeler başka bir kimyasal madde içindeki veya atık maddedeki konsantrasyonu, aşağıda
verilen limit değerlerin altında bulunuyorsa bu yasak uygulanmaz.

a) Kimyasal Maddeler:

EINECS No ( 1 ) CAS No ( ² ) Madde Adı Yasak Uygulanmayacak


Limit Değer
202-080-4 91-59-8 2-naftilamin ve tuzları % 0.1 (ağırlıkça)
202-177-1 92-67-1 4-aminodifenil ve % 0.1 (ağırlıkça)
tuzları
202-199-1 92-87-5 Benzidin ve tuzları % 0.1 (ağırlıkça)
202-204-7 92-93-3 4-nifrodifenil % 0.1 (ağırlıkça)

( 1 ) EINECS : Kimyasal maddelerin Avrupa Envanteri.


( 2 ) CAS : Kimyasal maddelerin servis kayıt numarası.

b) Yapılan İşler :

555
KİMYASAL MADDELERLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK
ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİKTE DEĞİŞİKLİK
YAPILMASINA DAİR YÖNETMELİK

(20 Mart 2008 Tarih – 26822 sayılı Resmi Gazete)

MADDE 1 – 26/12/2003 tarihli ve 25328 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Kimyasal


Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmeliğin 14 üncü
maddesinin birinci fıkrasında geçen "1991/322/EEC ve 2000/39/EC" ibaresi "1991/322/EEC,
2000/39/EC ve 2006/15/EC" olarak değiştirilmiştir.
MADDE 2 – Aynı Yönetmeliğin ekinde yer alan EK–I/B Mesleki Maruziyet Sınır
Değerleri tablosu ekteki şekilde değiştirilmiştir.
MADDE 3 – Aynı Yönetmeliğin ekinde yer alan EK–I/C Mesleki Maruziyet Sınır
Değerleri tablosu ekteki şekilde değiştirilmiştir.
MADDE 4 – Aynı Yönetmeliğe, EK–I/C Mesleki Maruziyet Sınır Değerleri tablosundan
sonra gelmek üzere ekteki EK–I/D Mesleki Maruziyet Sınır Değerleri tablosu eklenmiştir.
MADDE 5 – Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE 6 – Bu Yönetmelik hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.

“EK – I / B(*)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERLERİ

Sınır Değer
Özel
EINECS TWA (4) STEL (5) İşaret (3)
(1) CAS (2) Maddenin Adı (8 Saat) (15 Dak.)
3
mg/m
(6) ppm (7) mg/m3 ppm
200-467-2 60-29-7 Dietileter 308 100 616 200 -
200-662-2 67-64-1 Aseton 1210 500 - - -
200-663-8 67-66-3 Kloroform 10 2 - - Deri
200-756-3 71-55-6 1,1,1-Trikloroetan 555 100 1110 200 -
200-834-7 75-04-7 Etilamin 9,4 5 - - -
200-863-5 75-34-3 1,1-Dikloroetan 412 100 - - Deri
200-870-3 75-44-5 Fosgen 0,08 0,02 0,4 0,1 -
556
200-871-9 75-45-6 Klorodiflorometan 3600 1000 - - -
201-159-0 78-93-3 Butanon 600 200 900 300 -
201-176-3 79-09-4 Propionikasit 31 10 62 20 -
202-422-2 95-47-6 o-Ksilen 221 50 442 100 Deri
202-425-9 95-50-1 1,2-Diklorobenzen 122 20 306 50 Deri
202-436-9 95-63-6 1,2,4-Trimetilbenzen 100 20 - - -
202-704-5 98-82-8 Kümen 100 20 250 50 Deri
202-705-0 98-83-9 2-Fenilpropen 246 50 492 100 -
202-849-4 100-41-4 Etilbenzen 442 100 884 200 Deri
e-Kaprolaktam (toz veya
203-313-2 105-60-2 10 - 40 - -
buharı)
203-388-1 106-35-4 Heptan-3-on 95 20 - - -
203-396-5 106-42-3 p-Ksilen 221 50 442 100 Deri
203-400-5 106-46-7 1,4-Diklorobenzen 122 20 306 50 -
203-470-7 107-18-6 Allil alkol 4,8 2 12,1 5 Deri
203-473-3 107-21-1 Etilen glikol 52 20 104 40 Deri
203-539-1 107-98-2 1-Metoksipropanol-2 375 100 568 150 Deri
203-550-1 108-10-1 4-Metilpentan-2-on 83 20 208 50 -
203-576-3 108-38-3 m-Ksilen 221 50 442 100 Deri
203-603-9 108-65-6 2-Metoksi-1-metiletilasetat 275 50 550 100 Deri
203-604-4 108-67-8 Mesitilen (Trimetilbenzen’ler) 100 20 - - -
203-631-1 108-94-1 Siklohegzanon 40,8 10 81,6 20 Deri
203-632-7 108-95-2 Fenol 7,8 2 - - Deri
203-726-8 109-99-9 Tetrahidrofuran 150 50 300 100 Deri
203-737-8 110-12-3 5-Metilhegzan-2-on 95 20 - - -
203-767-1 110-43-0 Heptan-2-on 238 50 475 100 Deri
203-808-3 110-85-0 Piperazin 0,1 - 0,3 - -
203-905-0 111-76-2 2-Butoksietanol 98 20 246 50 Deri
203-933-3 112-07-2 2-Butoksietil asetat 133 20 333 50 Deri
204-065-8 115-10-6 Dimetileter 1920 1000 - - -
204-428-0 120-82-1 1,2,4-Triklorobenzen 15,1 2 37,8 5 Deri
204-469-4 121-44-8 Trietilamin 8,4 2 12,6 3 Deri
204-662-3 123-92-2 İzopentilasetat 270 50 540 100 -
204-697-4 124-40-3 Dimetilamin 3,8 2 9,4 5 -
204-826-4 127-19-5 N,N-Dimetilasetamid 36 10 72 20 Deri
205-480-7 141-32-2 n-Butilakrilat 11 2 53 10 -
205-563-8 142-82-5 n-Heptan 2085 500 - - -
208-394-8 526-73-8 1,2,3-Trimetilbenzen 100 20 - - -
208-793-7 541-85-5 5-Metilheptan-3-on 53 10 107 20 -
210-946-8 626-38-0 1-Metilbutilasetat 270 50 540 100 -
211-047-3 628-63-7 Pentilasetat 270 50 540 100 -

557
620-11-1 3-Pentilasetat 270 50 540 100 -
625-16-1 Amilasetat, tert 270 50 540 100 -
215-535-7 1330-20-7 Ksilen, (karışım izomerleri, saf) 221 50 442 100 Deri
222-995-2 3689-24-5 Sulfotep 0,1 - - - Deri
231-634-8 7664-39-3 Hidrojen florür 1,5 1,8 2,5 3 -
231-131-3 7440-22-4 Gümüş (Metalik) 0,1 - - - -
231-595-7 7647-01-0 Hidrojen klorür 8 5 15 10 -
231-633-2 7664-38-2 Ortofosforik asit 1 - 2 - -
231-635-3 7664-41-7 Amonyak (anhidroz) 14 20 36 50 -
231-954-8 7782-41-4 Flor 1,58 1 3,16 2 -
231-978-9 7783-07-5 Dihidrojen selenür 0,07 0,02 0,17 0,05 -
233-113-0 10035-10-6 Hidrojen bromür - - 6,7 2 -
247-852-1 26628-22-8 Sodyum azid 0,1 - 0,3 - Deri
(2-Metoksimetiletoksi)-
252-104-2 34590-94-8 308 50 - - Deri
propanol
Florürler, inorganik 2,5 - - - -

( *) 2000 / 39 / EC sayılı Direktifin ekidir. (2006 / 15 / EC sayılı Direktif ile


değiştirilmiştir.)

( 1 ) EINECS : Kimyasal maddelerin Avrupa envanteri.


( 2 ) CAS : Kimyasal maddelerin servis kayıt numarası.
( 3 ) Özel işaret : “Deri” işareti, vücuda önemli miktarda deri yoluyla geçebileceğini gösterir.
( 4 ) TWA : 8 saatlik belirlenen referans süre için ölçülen veya hesaplanan zaman
ağırlıklı ortalama.
( 5 ) STEL : Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık bir süre için aşılmaması gereken
maruziyet üst
sınır değeri.
6 3
( ) mg/m : 20 0C sıcaklıkta ve 101,3 KPa. (760 mm cıva basıncı) basınçtaki 1 m3 havada
bulunan
maddenin miligram cinsinden miktarı.
( 7 ) ppm : 1 m3 havada bulunan maddenin mililitre cinsinden miktarı (ml/m3).”

558
“EK – I / C (*)
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERLERİ

Sınır Değer (3)


EINECS
(1) CAS (2) Maddenin Adı
mg/m3
(4) ppm (5)
2 005 807 64-19-7 Asetik asit 25 10
2 018 659 88-89-1 Pikrik asit (6) 0.1 -
2 020 495 91-20-3 Naftalin 50 10
2 038 099 110-86-1 Piridin (6) 15 5
2 151 373 1305-62-0 Kalsiyumdihidroksit (6) 5 -
2 152 932 1319-77-3 Krezoller (Tüm izomerleri) (6) 22 5
2 311 161 7440-06-4 Platin (Metalik) (6) 1 -
2 314 843 7580-67-8 Lityumhidrür (6) 0.025 -
2 332 710 10102-43-9 Azotmonoksit 30 25
Kalay (Kalay olarak inorganik bileşikleri)
(6) 2 -

*
( ) 1991 / 322 / EC sayılı Direktifin ekidir. (2006 / 15 / EC sayılı Direktif ile
değiştirilmiştir.)
( 1 ) EINECS : Kimyasal maddelerin Avrupa envanteri.
( 2 ) CAS : Kimyasal maddelerin servis kayıt numarası.
( 3 ) Sınır Değer : 8 saatlik referans zaman dilimine göre ölçülen veya hesaplanan
değerler.
( 4 ) mg/m3 : 20 0C sıcaklıkta ve 101,3 KPa. (760 mm cıva basıncı) basınçtaki
1 m3 havada
bulunan maddenin miligram cinsinden miktarı.
5
( ) ppm : 1 m3 havada bulunan maddenin mililitre cinsinden miktarı (ml/m3).
( 6) : Sağlığa etkileri konusunda, sınırlı bilimsel veri bulunan maddeler.”

559
“EK – I / D( * )
MESLEKİ MARUZİYET SINIR DEĞERLERİ

Sınır Değer
TWA (4)
STEL (5) Özel
EINECS
(1) CAS (2) Maddenin Adı (8 Saat) (15 Dak.) İşaret
(3)
3
mg/m ppm mg/m3 ppm
(6) (7) (6) (7)

200-193-3 54-11-5 Nikotin 0,5 - - - Deri


200-579-1 64-18-6 Formik asit 9 5 - - -
200-659-6 67-56-1 Metanol 260 200 - - Deri
200-830-5 75-00-3 Kloroetan 268 100 - - -
200-835-2 75-05-8 Asetonitril 70 40 - - Deri
201-142-8 78-78-4 İzopentan 3000 1000 - - -
202-716-0 98-95-3 Nitrobenzen 1 0,2 - - Deri
203-585-2 108-46-3 Resorsinol 45 10 - - Deri
203-625-9 108-88-3 Toluen 192 50 384 100 Deri
203-628-5 108-90-7 Monoklorobenzen 23 5 70 15 -
203-692-4 109-66-0 Pentan 3000 1000 - - -
203-716-3 109-89-7 Dietilamin 15 5 30 10 -
203-777-6 110-54-3 n-Hekzan 72 20 - - -
203-806-2 110-82-7 Siklohekzan 700 200 - - -
203-815-1 110-91-8 Morfolin 36 10 72 20 -
203-906-6 111-77-3 2-(2-Metoksietoksi)etanol 50,1 10 - - Deri
203-961-6 112-34-5 2-(2-Bütoksietoksi)etanol 67,5 10 101,2 15 -
204-696-9 124-38-9 Karbondioksit 9000 5000 - - -
205-483-3 141-43-5 2-Aminoetanol 2,5 1 7,6 3 Deri
205-634-3 144-62-7 Oksalik asit 1 - - - -
206-992-3 420-04-2 Siyanamid 1 0,58 - - Deri
207-343-7 463-82-1 Neopentan 3000 1000 - - -
215-236-1 1314-56-3 Difosfor pentaoksit 1 - - - -
215-242-4 1314-80-3 Difosfor pentasülfür 1 - - - -
231-131-3 Gümüş (Ag olarak çözünür 0,01 - - - -
bileşikleri)
Baryum (Ba olarak çözünür 0,5 - - - -
bileşikleri)
Metalik Krom, İnorganik 2 - - - -
Krom (II)
Bileşikleri ve İnorganik
Krom (III) Bileşikleri
( çözünmez )
231-714-2 7697-37-2 Nitrik asit - - 2,6 1 -
231-778-1 7726-95-6 Brom 0,7 0,1 - - -
231-959-5 7782-50-5 Klor - - 1,5 0,5 -
232-260-8 7803-51-2 Fosfin 0,14 0,1 0,28 0,2 -
8003-34-7 Piretrum (hassasiyete neden 1 - - - -
olan laktonlardan arındırlmış)
233-060-3 10026-13- Fosfor pentaklorür 1 - - - -
8

(*) 2006 / 15 / EC Sayılı AB Direktifinin ekidir.


560
( 1 ) EINECS : Kimyasal maddelerin Avrupa envanteri.
2
( ) CAS : Kimyasal maddelerin servis kayıt numarası.
( 3 ) Özel işaret : “Deri” işareti, vücuda önemli miktarda deri yoluyla geçebileceğini
gösterir.
( 4 ) TWA : 8 saatlik belirlenen referans süre için ölçülen veya hesaplanan zaman
ağırlıklı ortalama.
( 5 ) STEL : Başka bir süre belirtilmedikçe, 15 dakikalık bir süre için aşılmaması
gereken maruziyet üst
sınır değeri.
6 3
( ) mg/m : 20 oC sıcaklıkta ve 101,3 KPa. (760 mm civa basıncı) basınçtaki 1
m3 havada bulunan
maddenin miligram cinsinden miktarı.
7
( ) ppm : 1 m3 havada bulunan maddenin mililitre cinsinden miktarı (ml/m3).”

561
İŞ GÜVENLİĞİ İLE GÖREVLİ MÜHENDİS VEYA TEKNİK ELEMANLARIN
GÖREV, YETKİ VE SORUMLULUKLARI İLE ÇALIŞMA USUL VE ESASLARI
HAKKINDA YÖNETMELİK

(20.01.2004 tarih – 25352 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmeliğin amacı; iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanların nitelikleri
sayısı, görev, yetki ve sorumlulukları, eğitimleri ve çalışma şartları ile ilgili usul ve esasları
belirlemektir.

2- İşverenler, işyerlerinde sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamının tesis edilmesi, sağlık ve
güvenlik risklerinin önlenmesi ve koruyucu hizmetlerin yürütülmesi için gerekli tedbirlerin
belirlenmesi, bu tedbirlerin uygulanması ve uygulamaların izlenmesi işlerini yürütmek üzere,
işyerinin risk grubuna ve işçi sayısına göre bir veya daha fazla iş güvenliği uzmanını
görevlendirmek ve bu görevlerin yapılması için gerekli yer araç-gereç ve personeli temin
etmekle yükümlüdürler.

3- İşverenler, işyerinde görev yapan iş güvenliği uzmanının çalışma şartları ile yetki ve
sorumlulukları konusunda çalışanları bilgilendirmekle yükümlüdür.

4- İşverenler,iş güvenliği uzmanının görevini etkili bir şekilde yapmasının sağlamak için
işletme içinde gerekli planlama ve düzenlemeleri yapmasına imkan sağlar.

5- İşverenler, işyerinde başka bir görevi yürüten mühendis veya teknik elemanı iş güvenliği
uzmanlığı sertifikasına sahip olması şartı ile iş güvenliği uzmanı olarak görevlendirebilirler. İş
güvenliği uzmanlarının, bu Yönetmelikte belirtilen görevlerinin eksiksiz olarak yerine
getirebilmeleri için bu konu ile ilgili yeterli çalışma süresi sağlanır.İş güvenliği uzmanları bu
süre içersinde başka bir işle görevlendirilemezler.

6- İşverenler, bu Yönetmelikte belirtilen niteliklere haiz iş güvenliği uzmanı veya uzmanları ile
sözleşme yaparlar, Yapılan sözleşmenin bir nüshası Genel Müdürlüğe gönderilir.

7- I., II. ve III. Risk Gruplarında yer alan ve 500 ve daha fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde tam
gün çalışacak en az bir iş güvenliği uzmanı görevlendirilir. IV. ve V. Risk Gruplarında yer alan
ve 300 ve daha fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde tam gün çalışacak en az bir iş güvenliği
uzmanı görevlendirilir.

8- Görevlendirilecek iş güvenliği uzmanlarının, işyerinde yapılan esas işin niteliğine uygun


meslekten olmasına özen gösterilir.

562
İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI İLE İLGİLİ HUSUSLAR :
1- İş Güvenliği uzmanı olarak görevlendirilecek mühendis veya teknik elemanların Bakanlıkça
verilen iş güvenliği uzmanlık sertifikasına sahip olmaları gerekir.

2- Mühendis veya teknik elemanların, işyerlerinde iş güvenliği uzmanı olarak


görevlendirilebilmesi için gerekli olan sertifika eğitim programlarının hazırlanması,
uygulanması sınav komisyonun teşekkülü ve sınavın yapılış şekli ile ilgili usul ve esaslar, İş
Güvenliği Uzmanlığı Eğitim Komisyonu tarafından belirlenir. Eğitimin süresi, teorik ve pratik
olarak 120 saatten az olamaz.

3- Sertifikaya sahip iş güvenliği uzmanlarından, A Sınıfı Sertifikaya sahip olanlar bütün


işyerlerinde, B Sınıfı Sertifikaya sahip olanlar I., II., III. ve IV. risk gruplarında yer alan
işyerlerinde, C Sınıfı Sertifikaya sahip olanlar I., II. ve III. risk gruplarında yer alan
işyerlerinde görev yaparlar.

4- İşyerinde birden fazla iş güvenliği uzmanının görevlendirilmesi halinde, en az bir iş


güvenliği uzmanında yukarıda belirtilen şartlar aranır.

5- İş güvenliği uzmanları, bu Yönetmelikte belirtilen görevleri eksiksiz yerine getirmek için, I.


Risk Grubunda yer alan işyerlerinde ayda en az l iş günü, II. Risk Grubunda yer alan
işyerlerinde ayda en az 2 iş günü, III. Risk Grubunda yer alan işyerlerinde ayda en az 3 iş günü,
IV. Risk Grubunda yer alan işyerlerinde ayda en az 4 iş günü, V. Risk Grubunda yer alan
işyerlerinde ayda en az 5 iş günü gitmek zorundadırlar.
İşverenler, bu Yönetmelikte belirtilen niteliklere haiz iş güvenliği uzmanı veya
uzmanları ile sözleşme yaparlar. Yapılan sözleşmenin bir nüshası Genel Müdürlüğe gönderilir.
Sözleşme, ekteki örneğe uygun olarak düzenlenir.
I inci, II nci ve III üncü Risk Gruplarında yer alan ve 500 ve daha fazla işçi çalıştırılan
işyerlerinde tam gün çalışacak en az bir iş güvenliği uzmanı görevlendirilir.
IV üncü ve V inci Risk Gruplarında yer alan ve 300 ve daha fazla işçi çalıştırılan
işyerlerinde tam gün çalışacak en az bir iş güvenliği uzmanı görevlendirilir.
Görevlendirilecek iş güvenliği uzmanlarının, işyerinde yapılan esas işin niteliğine
uygun meslekten olmasına özen gösterilir.
Sözleşmenin herhangi bir nedenle geçerliliğini yitirmesi halinde, bu durum taraflarca
üç iş günü içinde Genel Müdürlüğe bildirilir.

6- Bir iş güvenliği uzmanı, bu belirtilen sürelere uymak kaydı ile, en fazla on işyeri ile
sözleşme yapabilir.

7- İş güvenliği uzmanı İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatına uygun olarak işyerinde gerekli


çalışmaların yapılmasını sağlar.

8- İşyerindeki tehlikelerin tanımlanmasını ve risk değerlendirmesinin yapılmasını, tehlikelerin


ortadan kaldırılmasını ve risklerin kontrol altına alınmasını sağlamak için önerilerde bulunur,
bu hususlarla ilgili işveren rapor verir.

9- İşin ve işyerinin özelliklerine uygun olarak tehlikeleri kaynağında yok etmeye yönelik
tedbirlere öncelik vererek gerekirse ölçümlere dayalı değerlendirme yapar, alınması gerekli
güvenlik önlemleri konusunda, çalışanların veya temsilcilerinin görüşünü de alarak işverene
önerilerde bulunur ve uygulamaların takibini yapar.

10- İşyerinde yapılacak periyodik kontrol, bakım ve ölçümleri planlamak, hazırlanan planların
uygulanmasını sağlar.
563
11- Risk değerlendirme sonuçlarını da dikkate alarak, ani veya yakın tehlike durumları ve
kazaların potansiyelini tanımlayan ve bunlara ilişkin risklerin nasıl önleneceğini gösteren acil
durum planlarını hazırlamak ve gerekli tatbikatların yapılmasını sağlar.

12- Yangın ve patlamaların önlenmesi, yangın ve patlama durumunda önlemlerin alınması,


yangından korunma teçhizatı ve araçlarının kontrol edilmesi, yangın ekiplerinin oluşturulması,
yangın tatbikatı gibi yangından korunma ve yangınla mücadele çalışmalarını yönetir ve ilgili
kayıtların tutulmasını sağlar.

13- İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu toplantılarına katılır, kurula işyerinin sağlık ve güvenlik
durumu ile ilgili bilgi verir ve önerilerde bulunur.

14- İşyeri Sağlık Birimi ile işbirliği içinde çalışarak işyerinin sağlık ve güvenlik durumunu,
işyerinde olabilecek kaza ve meslek hastalıklarını işyeri hekimi ile değerlendirir değerlendirme
sonuçlarına göre önleyici faaliyet planlarını yapar ve uygulanmasını sağlar.

15- İşyerinde meydana gelen kaza veya meslek hastalıklarının tekrarlanmaması için inceleme
ve araştırma yaparak düzeltici faaliyet planlarını yapmak ve uygulanmasının sağlar.

16- İşyerinde yapılan inceleme ve araştırmalar için yöntemler geliştirir, bu yöntemlerle ilgili
çalışanları bilgilendirir, her incelemeden sonra inceleme formlarını doldurur ve gereği için
işverene bildirerek sonuçlarını takip eder, formların değerlendirme ve izlenmesi amacıyla
muhafazasını sağlar.

17- İşyerine yeni bir sistem kurulması veya makine ya da cihaz alınması halinde; kurulacak
sistem veya alınacak makine ya da cihaz ile ilgili olarak risk değerlendirmesi yaparak sağlık ve
güvenlik yönünden aranan özellikleri belirler ve bu özelliklere uygun sistemin kurulması,
makine veya cihazın alınması için işverene rapor verir.

18- Uygun nitelikteki kişisel koruyucuların seçimi, sağlanması, kullanılması, bakımı ve test
edilmesi ile ilgili bilgi ve önerileri hakkında içeren rapor verir.

19- İşyerinde sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamının oluşturulması ve geliştirilmesi amacıyla
verilecek eğitimin kimlere verileceği , kapsamı, kimlerin vereceği, süresi ve eğitimin
sürekliliğinin sağlanması konusunda işverene önerilerde bulunur.

20- İş güvenliği uzmanı, bağımsız çalışma ilkesi uyarınca bu Yönetmelik hükümlerinin yerine
getirirken hiçbir şekilde engellenemez, görevini yapmaktan alıkonulamaz.

21- İşyerinde çalışanların yaşamı ile ilgili yakın tehlike oluşturan bir husus tespit ettiğinde
derhal üst yönetimi bilgilendirerek işin geçici olarak durdurulmasının sağlar.

22- Üretim planlamalarında karar alma sürecine katılır.

23- Görevi gereği işyerinin bütün bölümlerinde iş sağlığı ve güvenliği konusunda inceleme,
araştırma ve çalışanlarla görüşme yapar. Gerektiğinde konu ile ilgili kurum veya kuruluşlar ile
işbirliği yapar.

24- İş güvenliği uzmanları; Yönetmelikte belirtilen görevlerini yapmakla, bu görevlerini


yaparken, işin normal akışını mümkün olduğu kadar aksatmamak, durdurmamak,
güçleştirmemek, verimli bir çalışma ortamının sağlanmasına katkıda bulunmakla, işverenin ve
564
işyerinin meslek sırları, ekonomik ve ticari durumları ile ilgili bilgileri gizli tutmakla
sorumludurlar.

EK

İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI SÖZLEŞMESİ

İşyerinin:
Ünvanı:
Adresi:
Tel:
Fax:
e-posta:
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Sicil no:
SSK sicil no:
Faaliyet alanı:
Yer aldığı risk grubu:
Çalışan işçi sayısı:
İş Güvenliği Uzmanının:
Adı soyadı:
Mesleği:
Diploma no:
Sertifika sınıfı ve no.
Çalışma süresi:
Adres:
Tel:
Fax:
e-posta:
Çalıştığı diğer işyerlerinin;
Ünvanı:
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Sicil no:
SSK sicil no:
Özel Hükümler:

Tarih İşveren İş Güvenliği Uzmanı


İmza İmza

565
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM YÖNETMELİĞİ

(29.11.2006 tarih – 26361 sayılı Resmi Gazete)

İMALATÇI İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmeliğin amacı; insan sağlığı ve güvenliğinin korunması amacıyla kullanılan kişisel
koruyucu donanımların imalatı, ithalatı, piyasaya arzı, hizmete sunumu ve denetimi ile üçüncü
şahısların can ve mal güvenliğinin tehlikelere karşı korunmasına ilişkin usul ve esasları
düzenlemektir.

2- KKD’ler, amaçlanan doğrultuda kullanımı sırasında karşılaşılan tüm risklere karşı yeterli
koruma sağlamalıdır.

3- KKD, tehlike içeren iş yapılırken, öngörülebilen koşullarda ve amaçlanan doğrultuda


kullanımı sırasında kullanıcıyı mümkün olan en yüksek düzeyde koruyacak şekilde
tasarlanarak imal edilmelidir.

4- KKD’ nin tasarımında, aynı risk faktörünün farklı düzeylerinin ayırt edilebilmesi gibi
öngörülebilir kullanım koşullarının farklılık gösterdiği durumlarda uygun koruma
sınıflandırmaları dikkate alınmalıdır.

5- KKD, öngörülebilir koşullarda kullanımı sırasında tehlikelere ve yapısından kaynaklanabilen


rahatsızlık verici diğer faktörlere neden olmayacak şekilde tasarlanarak imal edilmelidir.

6- KKD malzemesi ve parçaları, bozunma sonucu ortaya çıkan maddeler de dahil olmak üzere,
kullanıcının sağlık ve hijyenini olumsuz yönde etkilememelidir.

7- Giyildiğinde kullanıcıya temas eden veya etmesi muhtemel herhangi bir KKD elemanı,
tahriş ya da yaralanmalara neden olabilecek derecede sert olmamalı, keskin kenarlar ve
çıkıntılar bulundurmamalıdır.

8- KKD' nin vücudun duruş şekline ve hareket etmesine neden olduğu kısıtlamalar ile duyu
organlarında yol açabileceği hassasiyet kaybı en aza indirilmeli ve KKD, kullanıcı veya diğer
kişiler için tehlikeli olabilecek hareketlere neden olmamalıdır.

9- KKD, iş sırasında yapılacak hareketler ve vücudun duruş şekilleri göz önüne alınarak
kullanıcı üzerinde doğru pozisyonda kolayca durmasını sağlayacak ve öngörülen kullanım
süresinde yerinde kalacak şekilde tasarlanarak üretilmelidir. Bu amaçla KKD’ nin ayarlanabilir
ve eklenebilir sistemler yardımıyla veya farklı beden ölçülerinde üretilerek kullanıcının vücut
yapısına uygunluğu sağlanarak en etkin şekilde kullanılabilmesi sağlanmalıdır.

566
10- KKD, dayanıklılık ve işlevselliğini azaltmayacak şekilde olabildiğince hafif imal
edilmelidir.

11- Aynı imalatçı, aynı anda birden fazla risk söz konusu olduğunda bu risklere karşı vücudun
birbirine yakın kısımlarının eş zamanlı korunmasını sağlamak için farklı tip ve sınıflarda KKD
modellerini piyasaya sunarsa, bunlar birbiriyle uyumlu olmalıdır.

12- İmalatçı, piyasaya sunduğu KKD ile birlikte imalatçının veya yetkili temsilcisinin isim ve
adresi, depolama, kullanım, temizlik, bakım, onarım ve dezenfekte etmeye ilişkin bilgiler, söz

konusu KKD’ nin sağladığı korumanın sınıfını ya da seviyesini ölçmek için uygulanan teknik
testlerde kaydedilen performans sonuçları, söz konusu KKD’ye uygun aksesuarların ve yedek
parçaların özellikleri, farklı risk seviyeleri için uygun koruma sınıfları ve bunlara karşılık gelen
kullanım limitleri, KKD veya belirli parçalarının kullanma ömrü veya son kullanma tarihi,
taşımaya uygun paketleme şekli, işaretlerin anlamı, KKD’lerin tasarımını yapan onaylanmış
kuruluşun unvanı, adresi ve kimlik numarası gibi hususları içeren kullanım kılavuzunu da
vermelidir.

13- Bu bilgiler, anlaşılır, kesin ve Türkçe olmalı ve diğer bir ülkede piyasaya arz ediliyorsa o
üye ülkenin resmi dil veya dillerinde olmalıdır.

14- KKD’nin ayarlanabilir sistemleri varsa, bu sistemler, öngörülen kullanım koşullarında


kullanıcının bilgisi dışında, yanlış bir ayarlamayı engelleyecek şekilde tasarlanarak imal
edilmelidir.

15- Korunacak vücut bölümünü örten KKD’ler, kullanım sırasında oluşan terlemeyi azaltmak
için, mümkünse yeterince havalandırılmalıdır. Eğer bu yapılamazsa, KKD teri emecek
donanımlara sahip olmalıdır.

16- Yüz, göz ve solunum yolları için kullanılan KKD’lerin, kullanıcının görüş alanında neden
olacağı kısıtlamalar en aza indirilmelidir.

17- Yeni bir KKD’ nin işlevinin zamana bağlı olarak önemli oranda azaldığı biliniyorsa, üretim
tarihi ve mümkünse son kullanma tarihi her bir KKD parçasının ve değişebilen bölümlerinin
üzerine, hiçbir yanlış anlamaya meydan vermeyecek şekilde, açıkça belirtilmeli ve bu bilgiler
ambalaj üzerine de yazılmalıdır.

18- İmalatçı, KKD’ nin kullanma ömrü ile ilgili bir taahhütte bulunamıyorsa, hazırlanan
kullanım kılavuzunda, kullanıcı veya satın alan kişinin makul bir son kullanma tarihi tespit
etmesine yarayacak bakım, onarım, temizlik, uygun saklama koşulları, modelin kalitesi vb.
konularla ilgili tüm bilgiler bulunmalıdır.

19- İmalatçı tarafından önerilen temizleme işleminin periyodik olarak uygulanması sonucu,
KKD’ nin performansında fark edilir hızlı bir azalma olasılığı varsa, kullanma ömrü boyunca
en fazla kaç kez temizlik işleminin uygulanacağı, mümkünse her bir KKD parçası üzerine
yapıştırılır, bu olmazsa kullanım kılavuzunda belirtilmelidir.

20- KKD, öngörülen kullanım koşullarında etraftaki hareketli nesnelere takılma riski taşıyor ve
dolayısıyla kullanıcı için bir tehlike oluşturuyorsa, takılma halinde herhangi bir parçanın
kırılmasına izin vererek tehlikeyi bertaraf edecek düzeyde düşük bir kırılma direncine sahip
olmalıdır.
567
21- Patlayıcı ortamlarda kullanılacak KKD’ler, patlayıcı karışımların tutuşmasına neden
olabilecek elektrik, statik elektrik, çarpma sonucu oluşan ark veya kıvılcım oluşturmayacak
nitelikte tasarlanarak imal edilmelidir.

22- Çabuk takma ve/veya çıkarma veya acil kullanım amaçlı KKD tipleri takma ve/veya
çıkarma için gerekli zamanı en aza indirecek şekilde tasarlanarak imal edilmelidir.

23- KKD' nin doğru şekilde takılmasına veya çıkarılmasına yarayan kısımları, kullanıcının
çabuk ve kolay bir işlemle takma veya çıkarmasına izin verecek yapıda olmalıdır.

24- Çok tehlikeli durumlarda kullanılan karmaşık yapıdaki KKD’lerle birlikte sunulan ve
imalatçı tarafından hazırlanan kullanım kılavuzu, özellikle, onları yorumlayacak ve KKD’ nin
kullanıcı tarafından doğru uygulanmasını sağlayacak nitelikte eğitilmiş uzman kişilerin özel
olarak bilgilendirilmesi için gerekli verileri içermelidir.

25- Kullanım kılavuzunda, KKD takıldığında/giyildiğinde, doğru ayarlanmasını ve işlevsel


olmasını sağlamak için izlenecek yöntem belirtilmelidir.

26- KKD, normal koruma düzeyini sağlamadığında harekete geçen bir alarm sistemine sahip
ise, bu sistem, KKD' nin kullanım şartlarına bağlı olarak kullanıcı tarafından kolayca fark
edilecek şekilde tasarlanmalı ve yerleştirilmelidir.

27- Değiştirme amacıyla, kullanıcı tarafından takılıp çıkarılabilen KKD elemanları, herhangi
bir alet kullanmadan kolayca takılıp çıkarılabilecek ve ayarlanabilecek şekilde tasarlanarak
imal edilmelidir.

28- KKD, bir diğeriyle bağlantı yapılabilecek tamamlayıcı sisteme sahipse, birleştirme
mekanizması yalnızca uygun cihaza takılmaya izin verecek şekilde tasarlanarak imal
edilmelidir.

29- KKD’lerin içinde akışkan bir dolaşım sistemi bulunması durumunda, bu sistem, korunacak
vücut kısımlarının tamamının çevresinde yeterli akışkan beslemesini sağlayacak ve öngörülen
kullanım koşullarında kullanıcının duruş biçiminden, el, kol ve vücut hareketlerinden
etkilenmeyecek şekilde seçilmeli veya tasarlanmalıdır.

30- KKD üzerine yapıştırılmış, dolaylı ya da doğrudan sağlık ve güvenlik ile ilgili tanımlayıcı
işaretler, vermek istediği mesaja uygun ikaz işaretleri (piktogramlar veya ideogramlar) şeklinde
olmalı ve KKD’ nin öngörülen kullanma ömrü boyunca anlaşılabilir halini tam olarak
korumalıdır. Ayrıca, herhangi bir yanlış anlamaya meydan vermeyecek şekilde bu işaretler
anlaşılır, kesin ve tam olmalıdır. Özellikle, bu işaretler üzerinde yazılı bir ifade veya kelime
bulunuyorsa, bunların cihazın kullanılacağı ülkenin resmi dil veya dillerinde olmalıdır.

31- KKD (veya bir KKD elemanı) gerekli işaretlerin tamamının veya bir kısmının
konulamayacağı kadar küçükse, o zaman buna ait açıklayıcı bilgi, ambalaj üzerinde ve
kullanım kılavuzunda bulunmalıdır.

32- Kullanıcının görülebilmesinin gerektiği koşullarda kullanılacak giyilebilen KKD,


fotometrik ve kolorimetrik özelliklere sahip, yeterli şiddette görülebilir ışık yayan veya
yansıtan, uygun pozisyonda yerleştirilmiş bir (veya daha fazla) donanıma sahip olmalıdır.

568
33- Kullanıcıyı, aynı anda birden fazla olası riske karşı korumak üzere tasarlanmış KKD’ler,
özellikle bu risklerin her birine ait temel gerekleri karşılayabilecek şekilde tasarlanarak imal
edilmelidir.

34- Düşen ya da fırlayan parçaların çarpması ve bir engelle çarpışma gibi tehlikeler için uygun
KKD, çarpma sonucu meydana gelebilecek yaralanmaya engel olmak amacıyla, özellikle
korunan kısmın zarar görmesini (kırılmasını, delinmesini ve ezilmesini vb.) önleyecek düzeyde
darbe emici nitelikte olmalıdır. Bu tip KKD’ler, bir yandan mümkün olan en üst düzeyde
korumayı sağlamalı, diğer yandan, darbe emici donanımın ağırlığı ve boyutları, öngörülen
kullanım süresince etkin kullanımı engellemeyecek düzeyde olmalıdır.

35- Kaymayı önlemek için tasarlanmış ayakkabının tabanı, basılacak yüzeyin durumu ve yapısı
dikkate alınarak, sürtünme ve kavrama yoluyla yeterli bir tutunmayı temin edecek şekilde
tasarlanıp üretilerek gerekli elemanlarla takviye edilmelidir.

36- Yüksekten düşmeler ve bunun sonucunda meydana gelebilecek ölüm ve yaralanmaların


önlenmesi için tasarlanmış KKD’ler, vücut emniyet kemeri tertibatı (body harness) ile güvenli
ve sağlam bir yere bağlanabilir bir sisteme sahip olmalıdır.

37- Öngörülen kullanım koşullarında, kullanıcının engellerle çarpışmasını önlemek için, dikey
düşme mesafesi en aza indirilecek ve frenleme kuvveti kullanıcıda fiziksel hasar
oluşturmayacak veya herhangi bir KKD elemanının kopması veya yırtılması sonucu
kullanıcının düşmesine neden olacak sınır değere ulaşmayacak şekilde tasarlanmalıdır.

38- KKD, frenlemeden sonra, kullanıcının gerekli yardımı bekleyebileceği uygun pozisyonda
durmasını sağlamalıdır.

39- Kullanım kılavuzu, özellikle güvenilir bağlantı noktası için gereken temel özellikler ve
kullanıcının altındaki gerekli asgari dikey mesafe ve vücut emniyet kemeri tertibatının
kuşanılması ve güvenli bir bağlantı noktasına uygun bir şekilde bağlanması.gibi hususlarla
ilgili tüm bilgileri içermelidir.

40- Mekanik titreşimin etkilerini önlemek için tasarlanmış KKD’ler, vücudun risk altında kalan
bölümünde, zararlı titreşim bileşenlerinde yeterli düzeyde azalmayı sağlayabilecek kapasitede
olmalıdır.

41- Titreşimin kullanıcıya yansıyan etkin değeri, vücudun ilgili bölümü için öngörülen
maksimum günlük maruziyet göz önüne alınarak, tavsiye edilen sınır değeri hiçbir zaman
aşmamalıdır.

42- Vücudun herhangi bir bölümünün statik baskıya karşı korunması için tasarlanmış KKD’ler,
kronik şikayetleri ve ciddi yaralanmaları önlemek için baskı etkilerini yeterince azaltabilecek
kapasitede olmalıdır.

43- Makinelerin neden olduğu sıyrılma, delinme, kesilme ve sıkışma gibi yüzeysel
yaralanmalara karşı, vücut bölümlerini korumak için tasarlanmış KKD materyali ve diğer
parçaları, öngörülen kullanım koşulları altında yeterince dayanıklı olacak şekilde seçilmeli,
tasarlanmalı ve birleştirilmelidir.

44-Boğulmayı önlemek için tasarlanmış KKD’ler sıvı ortam içine düştükten sonra bilinçsiz ve
çok yorgun olabilecek kullanıcıyı, sağlığına zarar vermeden, mümkün olduğunca kısa sürede
569
yüzeye geri döndürebilecek ve aynı zamanda yardım beklerken nefes almasına izin verecek
pozisyonda sıvı yüzeyinde tutmayı sağlamalıdır.

45- KKD, tamamen veya kısmen, kendiliğinden yüzen/batmaz materyalden yapılmalı veya elle
ya da otomatik olarak gazla ya da nefesle şişirilebilir özellikte olmalıdır.

46- Giyildiğinde güvenli olan, öngörülen kullanım koşullarına bağlı olarak, suda destek vererek
etkili bir şekilde suyun üzerinde kalmayı sağlayan giysilerdir. Bu tür KKD’ler, kullanım
sırasında hareket kabiliyetini kısıtlamamalı; özellikle, kullanıcının yüzebilmesini veya
tehlikeden uzaklaşacak hareketleri yapabilmesini veya diğer kişileri kurtarabilmesini
sağlamalıdır.

47- Gürültünün zararlı etkilerini önlemek üzere tasarlanmış KKD’ler, kullanıcının maruz
kaldığı gürültüyü, günlük sınır değerini, hiçbir durumda aşmayacak şekilde azaltmalıdır.

48- Bütün KKD’lerde, koruyucunun sağlayacağı konfor endeksi değerinin ve gürültüyü


azaltma düzeyinin belirtildiği etiketler bulunmalı, bu mümkün değilse, etiketler KKD'nin
ambalajına iliştirilmelidir.

49- Isı ve/veya ateşin zararlı etkilerine karşı vücudun tamamını veya bir kısmını korumak üzere
tasarlanmış KKD’ler, öngörülen kullanım koşullarına uygun ısı izolasyon kapasitesine ve
mekanik dayanıklılığa sahip olmalıdır.

50- Radyant ve konvensiyonel ısıya karşı korunmayı sağlayan KKD ve diğer elemanları,
öngörülen kullanım koşullarına uygun ısı iletme katsayısına sahip ve aynı zamanda ani alev
alma ve yanmaya yol açmayacak yeterli dayanıklılıkta malzemeden yapılmış olmalıdır.

51- KKD’lerin yapıldığı malzeme ve diğer elemanların dış yüzeylerinin yansıtıcı olması
gerektiği yerlerde, yansıtma gücü, kızıl ötesi (infrared) bölgedeki radyant ısı akımının
yoğunluğuna uygun olmalıdır.

52- Yüksek sıcaklıktaki ortamlarda, kısa süreli kullanım için üretilmiş KKD’ler ile üzerine
büyük miktarlardaki ergimiş madde gibi sıcak ürünlerin sıçrama olasılığı olan KKD’lerin
yapıldığı malzeme ve diğer elemanlar, normal korumanın yanı sıra kullanıcının tehlikeli
alandan uzaklaşıp KKD’yi üzerinden çıkarmasına kadar, depolanmış ısının büyük bir kısmını
tutabilecek yeterli termal kapasiteye de sahip olmalıdır. Bu tip KKD materyali ve diğer
elemanlar, aynı zamanda yeterli mekanik darbe emici özelliğe de sahip olmalıdır.

53- Çıplak alevle kazara temas olasılığı bulunan KKD malzemesi ve diğer elemanlar ile yangın
söndürme ekipmanı imalatında kullanılan malzemeler, normal korumanın yanı sıra, öngörülen
kullanım koşullarındaki risk sınıfına tekabül edecek düzeyde alev almazlık derecesine sahip
olmalıdır. Bu malzemeler alevle karşılaştığında erimemeli ve alevin yayılmasına katkıda
bulunmamalıdır.

54- Giyildiği süre boyunca, risk altındaki vücut bölümlerinde oluşacak ısı birikiminin, herhangi
bir şekilde sağlığa zarar verecek limite veya ağrı eşiğine ulaşmasını önlemek için, KKD
tarafından kullanıcıya iletilen ısı miktarı yeterince düşük olmalıdır.

55- KKD, sıvı ve buharın içeri sızmasını önlemeli ve kullanıcı ile temas ettiğinde yanıklara
neden olmamalıdır.

570
56- Sıvı madde buharlaşması veya katı madde süblimasyonu yoluyla ortamdaki ısının emilmesi
esasına dayalı soğutma sistemine sahip KKD’ler; bu sistemden açığa çıkan uçucu maddeler,
kullanıcıya doğru değil de, koruyucunun dış kısmına atılacak şekilde tasarlanmalıdır.

57- Bir KKD ile birleştirilerek kullanılacak solunum cihazları öngörülen kullanım koşullarında,
kendisinden beklenilen koruma görevini tam olarak gerçekleştirebilmelidir.

58- Yüksek sıcaklıktaki ortamlarda, kısa süreli kullanım amaçlı KKD’lerin beraberinde
verilmesi gereken kullanım kılavuzu; öngörülen amaç doğrultusunda kullanıldığında, cihaz
tarafından kullanıcıya iletilen ısıya maruziyetin müsaade edilen azami düzeyin saptanması için
gerekli bütün bilgileri de bulundurmalıdır.

59- Vücudun bir bölümünü veya tamamını soğuğun etkilerine karşı korumak için tasarlanmış
KKD’ler, öngörülen kullanım koşullarına uygun mekanik dayanıklılık ve ısı yalıtım
kapasitesine sahip olmalıdır.

60- Soğuğa karşı korunmaya uygun KKD malzemesi ve diğer elemanlar, öngörülen kullanım
koşullarının gerektirdiği düşük düzeyde bir ısı iletkenlik katsayısına sahip olmalıdır. Düşük
sıcaklıktaki ortamlarda kullanılacak KKD’lerde bulunan esnek kısımlar ve diğer elemanlar,
kullanıcının uygun pozisyonu alabilmesi, hareketlerini rahatça yapabilmesi için gerekli
esneklik derecesine sahip olmalıdır.

61- Soğuk maddelerden olabilecek büyük miktardaki sıçramalara karşı kullanılacak KKD’ nin
malzemesi ve diğer elemanları, yeterli mekanik darbe emici özelliğe de sahip olmalıdır.

62- Giyildiği süre boyunca, KKD’den kullanıcıya iletilen ve bunun sonucunda el ve ayak
parmak uçları da dahil vücudun korunması gerekli herhangi bir noktasında oluşacak soğuk
birikimi sağlığa zarar vermeyecek ve ağrı eşiğine ulaşmayacak düzeyde düşük olmalıdır.

63- KKD’ler, yağmur suyu ve benzeri sıvıların içeri sızmasını mümkün olduğunca önlemeli,
koruyucunun soğuk yüzeyinin kullanıcı ile teması herhangi bir yaralanmaya neden
olmamalıdır.

64- Düşük sıcaklıktaki ortamlarda kısa süreli kullanım için üretilmiş KKD’ler ile birlikte
verilen kullanım kılavuzu; cihaz tarafından kullanıcıya iletilen soğuğa maruziyetin müsaade
edilen maksimum düzeyine ilişkin gerekli bütün bilgileri de bulundurmalıdır.

65- Elektrik akımının etkilerine karşı vücudun tamamını veya bir bölümünü korumak için
tasarlanmış KKD’ler, öngörülen en olumsuz koşullar altında kullanıcının maruz kalabileceği
voltajlara karşı yeterli bir şekilde yalıtılmış olmalıdır.

66- Bu amaca ulaşmak için, bu tip KKD’lerin yapıldığı malzeme ve diğer elemanlar, gerçek
çalışma ortamlarında karşılaşılabilecek voltajlara uygun koşullarda test edilmeli ve koruyucu
yüzeyden geçen kaçak akımın miktarı ölçülmelidir. KKD’lerin malzemesi ve diğer elemanlar,
ölçülen değerin her koşulda tolerans eşik değerine karşılık gelen azami izin verilen değerin
altında olacak şekilde seçilmeli veya tasarlanmalı ve birleştirilmelidir.

67- Gerilim altında olan veya olabilecek elektrik tesisatında yapılan çalışmalarda kullanılacak
tipteki KKD’ler ve ambalajlarında; özellikle, üretim tarihi, seri numarası, uygun kullanım
voltajı ve/veya koruma sınıfını belirten işaretler bulundurulmalı; ayrıca bu tip KKD’lerin dış

571
yüzeyinde de kullanıma başlama tarihi ile yapılacak periyodik test ve kontrol tarihlerinin
sırasıyla yazılacağı boş yer bırakılmalıdır.

68- Kullanım kılavuzunda, özellikle kullanma ömrü boyunca yapılması gereken dielektrik
testlerinin sıklığı, şekli ve bu tip KKD’lerin hangi tür amaçlar için kullanılacağı belirtilmelidir.

69- İyonlaştırıcı olmayan radyasyon kaynaklarının neden olduğu akut veya kronik zararlardan
gözü korumak için tasarlanan KKD’ler, zararlı dalga boylarında yayılan ışık enerjisinin büyük
çoğunluğunu emebilecek veya yansıtabilecek kapasitede olmalıdır. Ancak öngörülen kullanım
koşullarının gerektirdiği, renklerin ayırt edilebilmesini, ayrıntıların algılanabilmesini ve görme
aralığındaki zararsız ışığın geçmesini olumsuz yönde etkilememelidir.

70- Koruyucu gözlükler, zararlı her dalga boyu için, filtreden geçerek kullanıcının gözüne

ulaşabilen ışık enerjisi aydınlatma yoğunluğunu en aza indirecek ve hiçbir şekilde müsaade
edilen azami maruziyet değerini aşmayacak bir spektral geçirgenlik faktörüne sahip olacak
şekilde tasarlanıp ve üretilmiş olmalıdır.

71- Piyasaya arz edilen bütün gözlük çeşitlerinde, geçirgenlik faktörünün spektral dağılım
eğrisine karşılık gelen koruma faktör numarası bulunmalıdır.

72- Radyasyon kaynakları için kullanılacak gözlükler, koruma faktörlerinin düzeylerine göre
sınıflandırılacaktır. Kullanım kılavuzunda; özellikle, kaynağa olan uzaklığa göre kullanma
koşulları ve bu uzaklıkta yayılan enerjinin spektral dağılımı gibi işin özelliğinden kaynaklanan
faktörler de dikkate alınarak, en uygun KKD’ nin seçilmesini mümkün kılacak geçirgenlik
eğrisi verilmelidir.

73- İmalatçı tarafından filtre edici gözlüklerin bütün çeşitlerine, ilgili koruma faktör numarası
konulmalıdır.

74- Vücudun tamamını veya bir bölümünü radyoaktif tozlar, gazlar, sıvılar veya bunların
karışımından korumak için tasarlanan KKD’lerin yapıldığı malzeme ve diğer elemanlar,
öngörülen kullanım koşullarında, radyoaktif kirleticilerin içeri sızmasını etkili bir şekilde
önleyecek biçimde seçilmeli veya tasarlanmalı ve birleştirilmelidir.

75- Kullanıcının dış radyoaktif ışımadan tamamen korunması veya bunun sağlanamaması
halinde radyasyonun etkisinin yeterli derecede azaltılması amacıyla kullanılan KKD’ler,
öncelikle zayıf elektron (örneğin beta) veya zayıf foton (örneğin X, gama) radyasyonuna karşı
koyacak şekilde tasarlanmalıdır.

76- Bu sınıf KKD’lerin yapıldığı malzeme ve diğer elemanlar, kullanıcının hareketlerine veya
duruş pozisyonuna engel teşkil ederek maruziyet süresinde bir artmaya neden olmaksızın,
öngörülen kullanım koşullarının gerektirdiği koruma düzeyini sağlayacak şekilde seçilmeli
veya tasarlanmalı ve birleştirilmelidir.

77- KKD’lerde, öngörülen kullanım koşulları için uygun malzeme türü ve kalınlığını gösteren
işaret bulunmalıdır.

78- Solunum yollarının korunması için tasarlanan KKD’ler kirlenmiş ortam havasına maruz
kalınması ve/veya ortamda yeterli miktarda oksijen olmaması durumunda, kullanıcıya
solunabilir hava sağlayabilecek özellikte olmalıdır.

572
79- KKD’den kullanıcıya sağlanan solunabilir hava; kirli havanın koruyucu alet veya cihazlarla
filtre edilmesi veya temiz havanın bir kaynaktan boru sistemiyle sağlanması gibi uygun
yöntemlerle elde edilmelidir.

80- Bu sınıf KKD’lerin yapıldığı malzeme ve diğer elemanlar, öngörülen kullanım


koşullarındaki giyilme süresince, kullanıcıya yeterli solunumu sağlayacak ve hijyenik şekilde
seçilmeli veya tasarlanmalı ve birleştirilmelidir.

81- Yüzü koruyan parçaların sızdırmazlığı, nefes alma sırasındaki basınç düşmesi ve filtreli
araçların kullanılması durumunda filtrelerin temizleme kapasitesi, ortamdaki kirleticilerin
girişini, kullanıcının sağlığını ve hijyenini koruyabilecek özellikte olmalıdır.

82- KKD’lerde, imalatçının tanıtıcı işareti ve bu tip donanımların özelliklerini belirten detaylar
bulunmalı; bu bilgiler kullanma kılavuzu ile birlikte, eğitilmiş ve kalifiye kişilerce KKD’lerin
kullanıcı tarafından doğru olarak kullanılmasını mümkün kılmalıdır.

83- Filtreli cihazların kullanıldığı durumlarda, kullanım kılavuzunda, bu cihazların hiç


kullanılmadan orijinal ambalajında korunması durumunda filtrelerin depolanma ömrü de
belirtilmelidir.

84- Vücut yüzeyinin tamamını veya bir bölümünü tehlikeli maddelerle veya bulaşıcı ajanlarla
temastan korumak amacıyla üretilen KKD’lerin koruyucu yüzeyleri öngörülen kullanım
şartlarında, bu tür maddelerin kullanıcıya geçmesini veya sızmasını önleyebilecek özellikte
olmalıdır.

85- Yapılarından ve öngörülen kullanım koşullarından dolayı, yüksek sızma gücüne sahip
belirli tehlikeli maddelerin veya bulaşıcı ajanların söz konusu olduğu ve bunların KKD’lerin
sağladığı koruma süresini sınırladığı durumlarda, KKD’ler sınıflandırma amacıyla etkinlik
esasına dayalı standart testlere tabi tutulmalıdır. Testlerde belirtilen özelliklere uygun olduğu
kabul edilen KKD’lerde, özellikle testlerde kullanılan maddelerin isimlerini veya bunun
yapılamaması halinde, kodlarını ve bunlara karşılık gelen standart koruma sürelerini gösteren
bilgiler bulunmalıdır. Kullanım kılavuzunda, özellikle, kodların bir açıklaması, gerekiyorsa
standart testlerin detaylı bir tanımlaması ve öngörülen değişik kullanım koşullarında müsaade
edilen maksimum kullanma süresini belirlemek için gerekli bütün bilgiler de bulunmalıdır.

86- Solunum cihazları, özellikle, maksimum dalma derinliği dikkate alınarak ve öngörülen
kullanım koşullarında, kullanıcıya solunabilir bir gaz karışımının sağlanmasını mümkün
kılmalıdır.

87- Öngörülen kullanım koşullarının gerektirmesi halinde, dalma donanımlarında kullanıcıyı,


dalma derinliğinden kaynaklanan basınçtan ve/veya soğuktan koruyacak giysi takımı,
solunabilir gaz karışımı beslemesinin kesilmeye yaklaştığını, kullanıcıya anında haber verecek
şekilde düzenlenmiş bir alarm sistemi, kullanıcının tekrar yüzeye çıkabilmesini sağlayacak bir
hayat kurtarıcı giysi takımı gibi ekipmanlar bulunmalı

573
EK - I

BU YÖNETMELİK KAPSAMINA GİRMEYEN KİŞİSEL


KORUYUCU DONANIMLARIN LİSTESİ

1) Özellikle, güvenlik güçleri ve ordu mensuplarının veya kanun ve düzenin


korunmasında görevli kişilerin kullanımı için tasarlanmış ve üretilmiş miğfer, kalkan gibi
benzeri kişisel koruyucu donanımlar.
2) Nefsi müdafaa için üretilen bayıltıcı spreyler, kişisel saldırıya karşı caydırıcı silahlar
ve benzeri KKD’ler.
3) Aşağıda belirtilen etkenlere karşı kişisel kullanım için tasarlanmış ve üretilmiş
KKD’ler;
a) Başlık, mevsimlik giysi ve ayakkabı gibi olumsuz atmosferik koşullarda
kullanılanlar,
b) Bulaşık eldivenleri gibi su ve ıslanmada kullanılanlar,
c) Eldiven gibi ısıya karşı kullanılanlar,
4) Uçak veya deniz araçlarında, kişilerin kurtarma ve korunması amacıyla imal edilen
ve sürekli kullanılmayanlar,
5) İki veya üç tekerlekli motorlu araç sürücüleri için başlıklar ve göz siperleri.

574
575
Ek – 2
Temel Sağlık ve Güvenlik Gerekleri

1. Tüm KKD’lerde Bulunması Gereken Genel Özellikler


KKD’ler, amaçlanan doğrultuda kullanımı sırasında karşılaşılan tüm risklere karşı
yeterli koruma sağlamalıdır.
1.1. Tasarım Prensipleri
1.1.1. Ergonomi
KKD, tehlike içeren iş yapılırken, öngörülebilen koşullarda ve amaçlanan doğrultuda
kullanımı sırasında kullanıcıyı mümkün olan en yüksek düzeyde koruyacak şekilde
tasarlanarak imal edilmelidir.
1.1.2. Koruma Düzeyleri ve Sınıfları
1.1.2.1. Mümkün Olan En Üst Koruma Düzeyi
Tasarım sırasında göz önüne alınacak en uygun koruma düzeyi, KKD kullanımından
kaynaklanan riske maruz kalındığında veya normal koşullarda işin yürütülmesi sırasında KKD'
nin etkinliğinin azalmaya başladığı noktadır.
1.1.2.2. Farklı Risk Düzeyleri İçin Uygun Koruma Sınıfları
KKD’ nin tasarımında, aynı risk faktörünün farklı düzeylerinin ayırt edilebilmesi gibi
öngörülebilir kullanım koşullarının farklılık gösterdiği durumlarda uygun koruma
sınıflandırmaları dikkate alınmalıdır.
1.2. KKD’nin Kendisinin Tehlikeye Yol Açmaması
1.2.1. KKD’nin Yapısından Kaynaklanan ve Rahatsızlık Veren Faktörlerin ve Diğer
Risklerin Bulunmaması
KKD, öngörülebilir koşullarda kullanımı sırasında tehlikelere ve yapısından
kaynaklanabilen rahatsızlık verici diğer faktörlere neden olmayacak şekilde tasarlanarak imal
edilmelidir.
1.2.1.1. Uygun Malzemeden İmali
KKD malzemesi ve parçaları, bozulma sonucu ortaya çıkan maddeler de dahil olmak
üzere, kullanıcının sağlık ve hijyenini olumsuz yönde etkilememelidir.
1.2.1.2. KKD’nin Kullanıcıya Temas Eden Yüzeyinin Uygunluğu
Giyildiğinde kullanıcıya temas eden veya etmesi muhtemel herhangi bir KKD elemanı,
tahriş ya da yaralanmalara neden olabilecek derecede sert olmamalı, keskin kenarlar ve
çıkıntılar bulundurmamalıdır.
1.2.1.3. KKD’nin Kullanıcıyı Engellememesi
KKD'nin vücudun duruş şekline ve hareket etmesine neden olduğu kısıtlamalar ile duyu
organlarında yol açabileceği hassasiyet kaybı en aza indirilmeli ve KKD, kullanıcı veya diğer
kişiler için tehlikeli olabilecek hareketlere neden olmamalıdır.
1.3. Rahatlık ve Etkinlik
1.3.1. KKD’nin Kullanıcının Vücut Yapısına Uygunluğu
KKD, iş sırasında yapılacak hareketler ve vücudun duruş şekilleri göz önüne alınarak
kullanıcı üzerinde doğru pozisyonda kolayca durmasını sağlayacak ve öngörülen kullanım
süresinde yerinde kalacak şekilde tasarlanarak üretilmelidir. Bu amaçla KKD’ nin ayarlanabilir
ve eklenebilir sistemler yardımıyla veya farklı beden ölçülerinde üretilerek kullanıcının vücut
yapısına uygunluğu sağlanarak en etkin şekilde kullanılabilmesi sağlanmalıdır.
1.3.2. Hafiflik ve Dayanıklılık
KKD, dayanıklılık ve işlevselliğini azaltmayacak şekilde olabildiğince hafif imal
edilmelidir.
KKD, bu Ek’in 3 üncü maddesinde belirtilen risklere karşı yeterli korunma
sağlayabilmek için yerine getirilmesi şart olan ve belirli riskler için ilave gereksinimlerden ayrı
olarak, öngörülen kullanım koşulları altındaki ortam koşullarının etkisine dayanabilmelidir.
1.3.3. Aynı Anda Kullanılmak Üzere Tasarlanmış Farklı KKD Tipleri veya Sınıflarının
Uyumu
576
Aynı imalatçı, aynı anda birden fazla risk söz konusu olduğunda bu risklere karşı
vücudun birbirine yakın kısımlarının eş zamanlı korunmasını sağlamak için farklı tip ve
sınıflarda KKD modellerini piyasaya sunarsa, bunlar birbiriyle uyumlu olmalıdır.
1.4. İmalatçı Tarafından Verilecek Bilgiler
İmalatçı, piyasaya sunduğu KKD ile birlikte aşağıdaki hususları içeren kullanım
kılavuzunu da vermelidir:
a) İmalatçının veya yetkili temsilcisinin isim ve adresi,
b) Depolama, kullanım, temizlik, bakım, onarım ve dezenfekte etmeye ilişkin bilgiler
(imalatçı tarafından önerilen temizlik, bakım ve enfeksiyondan arındırma maddeleri, kullanım
kılavuzunda verilen talimata uygun olarak kullanıldığında kullanıcı veya KKD’ye zarar
vermemelidir),
c) Söz konusu KKD’nin sağladığı korumanın sınıfını ya da seviyesini ölçmek için
uygulanan teknik testlerde kaydedilen performans sonuçları,
ç) Söz konusu KKD’ye uygun aksesuarların ve yedek parçaların özellikleri,
d) Farklı risk seviyeleri için uygun koruma sınıfları ve bunlara karşılık gelen kullanım
limitleri,
e) KKD veya belirli parçalarının kullanma ömrü veya son kullanma tarihi,
f) Taşımaya uygun paketleme şekli,
g) İşaretlerin anlamı (2.12),
ğ) Eğer varsa, bu Yönetmeliğin 6. maddesinin son fıkrasında belirtilen düzenlemelerin
referansları,
h) KKD’lerin tasarımını yapan onaylanmış kuruluşun unvanı, adresi ve kimlik
numarası.
Bu bilgiler, anlaşılır, kesin ve Türkçe olmalı veya diğer bir üye ülkede piyasaya arz
ediliyorsa o üye ülkenin resmi dil veya dillerinde olmalıdır.
2. Bazı KKD Tipleri veya Sınıfları İçin Ortak İlave Gerekler
2.1. Ayarlanabilir KKD’ler
KKD’nin ayarlanabilir sistemleri varsa, bu sistemler, öngörülen kullanım koşullarında
kullanıcının bilgisi dışında, yanlış bir ayarlamayı engelleyecek şekilde tasarlanarak imal
edilmelidir.
2.2. Korunacak Vücut Bölümünü Örten KKD’ler
Korunacak vücut bölümünü örten KKD’ler, kullanım sırasında oluşan terlemeyi
azaltmak için, mümkünse yeterince havalandırılmalıdır. Eğer bu yapılamazsa, KKD teri
emecek donanımlara sahip olmalıdır.
2.3. Yüz, Göz ve Solunum Yolları KKD’leri
Yüz, göz ve solunum yolları için kullanılan KKD’lerin, kullanıcının görüş alanında
neden olacağı kısıtlamalar en aza indirilmelidir.
Bu tip KKD’lerin görme sistemlerinin optik nötralite derecesi, kullanıcının yaptığı,
nispeten uzun süreli veya titizlik gerektiren işlerle uyumlu olmalıdır. Gerektiğinde nem
oluşmasını engelleyici işlemden geçirilerek koruyucu malzeme ile takviye edilmelidir.
Normal görmeleri için numaralı gözlük veya kontakt lens takmak zorunda olanların
kullanacağı KKD modelleri, halihazırda kullanılmakta olan numaralı gözlük veya kontakt
lensle uyumlu olmalıdır.
2.4. KKD’nin Kullanma Ömrü
Yeni bir KKD’ nin işlevinin zamana bağlı olarak önemli oranda azaldığı biliniyorsa,
üretim tarihi ve mümkünse son kullanma tarihi her bir KKD parçasının ve değişebilen
bölümlerinin üzerine, hiçbir yanlış anlamaya meydan vermeyecek şekilde, açıkça belirtilmeli
ve bu bilgiler ambalaj üzerine de yazılmalıdır.
İmalatçı, KKD’ nin kullanma ömrü ile ilgili bir taahhütte bulunamıyorsa, hazırlanan
kullanım kılavuzunda, kullanıcı veya satın alan kişinin makul bir son kullanma tarihi tespit
etmesine yarayacak bakım, onarım, temizlik, uygun saklama koşulları, modelin kalitesi vb.
konularla ilgili tüm bilgiler bulunmalıdır.
577
İmalatçı tarafından önerilen temizleme işleminin periyodik olarak uygulanması sonucu,
KKD’ nin performansında fark edilir hızlı bir azalma olasılığı varsa, kullanma ömrü boyunca
en fazla kaç kez temizlik işleminin uygulanacağı, mümkünse her bir KKD parçası üzerine
yapıştırılır, bu olmazsa kullanım kılavuzunda belirtilmelidir.
2.5. Kullanım Sırasında Etraftaki Nesnelere Takılma Riski Taşıyan KKD’ler
KKD, öngörülen kullanım koşullarında etraftaki hareketli nesnelere takılma riski
taşıyor ve dolayısıyla kullanıcı için bir tehlike oluşturuyorsa, takılma halinde herhangi bir
parçanın kırılmasına izin vererek tehlikeyi bertaraf edecek düzeyde düşük bir kırılma direncine
sahip olmalıdır.
2.6. Patlayıcı Ortamlarda Kullanılan KKD’ler
Patlayıcı ortamlarda kullanılacak KKD’ler, patlayıcı karışımların tutuşmasına neden
olabilecek elektrik, statik elektrik, çarpma sonucu oluşan ark veya kıvılcım oluşturmayacak
nitelikte tasarlanarak imal edilmelidir.
2.7. Çabuk Takma ve/veya Çıkarma veya Acil Kullanım Amaçlı KKD’ler
Bu KKD tipleri takma ve/veya çıkarma için gerekli zamanı en aza indirecek şekilde
tasarlanarak imal edilmelidir.
KKD' nin doğru şekilde takılmasına veya çıkarılmasına yarayan kısımları, kullanıcının
çabuk ve kolay bir işlemle takma veya çıkarmasına izin verecek yapıda olmalıdır.
2.8. Çok Tehlikeli Durumlarda Kullanılan KKD’ler
Yönetmeliğin 11 inci maddesinde belirtilen, çok tehlikeli durumlarda kullanılan
karmaşık yapıdaki KKD’lerle birlikte sunulan ve imalatçı tarafından hazırlanan kullanım
kılavuzu, özellikle, onları yorumlayacak ve KKD’nin kullanıcı tarafından doğru uygulanmasını
sağlayacak nitelikte eğitilmiş uzman kişilerin özel olarak bilgilendirilmesi için gerekli verileri
içermelidir.
Kullanım kılavuzunda, KKD takıldığında/giyildiğinde, doğru ayarlanmasını ve işlevsel
olmasını sağlamak için izlenecek yöntem belirtilmelidir.
KKD, normal koruma düzeyini sağlamadığında harekete geçen bir alarm sistemine
sahip ise, bu sistem, KKD'nin kullanım şartlarına bağlı olarak kullanıcı tarafından kolayca fark
edilecek şekilde tasarlanmalı ve yerleştirilmelidir.
2.9. Kullanıcı Tarafından Takılabilen veya Çıkarılabilen Elemanlara Sahip KKD’ler
Değiştirme amacıyla, kullanıcı tarafından takılıp çıkarılabilen KKD elemanları,
herhangi bir alet kullanmadan kolayca takılıp çıkarılabilecek ve ayarlanabilecek şekilde
tasarlanarak imal edilmelidir.
2.10. Dışarıdan, Tamamlayıcı Diğer Bir Cihazla Bağlantılı KKD’ler
KKD, bir diğeriyle bağlantı yapılabilecek tamamlayıcı sisteme sahipse, birleştirme
mekanizması yalnızca uygun cihaza takılmaya izin verecek şekilde tasarlanarak imal
edilmelidir.
2.11. İçinde Akışkan Bir Dolaşım Sistemi Bulunduran KKD’ler
KKD’lerin içinde akışkan bir dolaşım sistemi bulunması durumunda, bu sistem,
korunacak vücut kısımlarının tamamının çevresinde yeterli akışkan beslemesini sağlayacak ve
öngörülen kullanım koşullarında kullanıcının duruş biçiminden, el, kol ve vücut
hareketlerinden etkilenmeyecek şekilde seçilmeli veya tasarlanmalıdır.
2.12. Üzerinde Dolaylı veya Doğrudan Sağlık ve Güvenlikle İlgili Bir veya Birden
Fazla Tanımlayıcı İşaret Taşıyan KKD’ler
KKD üzerine yapıştırılmış, dolaylı ya da doğrudan sağlık ve güvenlik ile ilgili
tanımlayıcı işaretler, vermek istediği mesaja uygun ikaz işaretleri (piktogramlar veya
ideogramlar) şeklinde olmalı ve KKD’ nin öngörülen kullanma ömrü boyunca anlaşılabilir
halini tam olarak korumalıdır. Ayrıca, herhangi bir yanlış anlamaya meydan vermeyecek
şekilde bu işaretler anlaşılır, kesin ve tam olmalıdır. Özellikle, bu işaretler üzerinde yazılı bir
ifade veya kelime bulunuyorsa, bunların cihazın kullanılacağı ülkenin resmi dil veya dillerinde
olmalıdır.

578
KKD veya bir KKD elemanı gerekli işaretlerin tamamının veya bir kısmının
konulamayacağı kadar küçükse, o zaman buna ait açıklayıcı bilgi, ambalaj üzerinde ve
kullanım kılavuzunda bulunmalıdır.
2.13. Kullanıcının Görülmesini Sağlayan KKD’ler
Kullanıcının görülebilmesinin gerektiği koşullarda kullanılacak giyilebilen KKD,
fotometrik ve kolorimetrik özelliklere sahip, yeterli şiddette görülebilir ışık yayan veya
yansıtan, uygun pozisyonda yerleştirilmiş bir veya daha fazla donanıma sahip olmalıdır.
2.14. Birden Fazla Riske Karşı Kullanılan KKD’ler
Kullanıcıyı, aynı anda birden fazla olası riske karşı korumak üzere tasarlanmış
KKD’ler, özellikle bu risklerin her birine ait temel gerekleri karşılayabilecek şekilde
tasarlanarak imal edilmelidir.
3. Belirli Riskler İçin İlave Gereksinimler
3.1. Mekanik Etkilere Karşı Korunma
3.1.1. Düşen ya da Fırlayan Parçaların Çarpması ve Bir Engelle Çarpışma
Bu tip tehlikeler için uygun KKD, çarpma sonucu meydana gelebilecek yaralanmaya
engel olmak amacıyla, özellikle korunan kısmın zarar görmesini (kırılmasını, delinmesini,
ezilmesini vb.) önleyecek düzeyde darbe emici nitelikte olmalıdır. Bu tip KKD’ler, bir yandan
mümkün olan en üst düzeyde korumayı sağlamalı, diğer yandan, darbe emici donanımın
ağırlığı ve boyutları, öngörülen kullanım süresince etkin kullanımı engellemeyecek düzeyde
olmalıdır.
3.1.2. Düşmeler
3.1.2.1. Kayma Sonucu Meydana Gelen Düşmelerin Önlenmesi
Kaymayı önlemek için tasarlanmış ayakkabının tabanı, basılacak yüzeyin durumu ve
yapısı dikkate alınarak, sürtünme ve kavrama yoluyla yeterli bir tutunmayı temin edecek
şekilde tasarlanıp üretilerek gerekli elemanlarla takviye edilmelidir.
3.1.2.2. Yüksekten Düşmelerin Önlenmesi
Yüksekten düşmeler ve bunun sonucunda meydana gelebilecek ölüm ve yaralanmaların
önlenmesi için tasarlanmış KKD’ler, vücut emniyet kemeri tertibatı (body harness) ile güvenli
ve sağlam bir yere bağlanabilir bir sisteme sahip olmalıdır.
KKD, öngörülen kullanım koşullarında, kullanıcının engellerle çarpışmasını önlemek
için, dikey düşme mesafesi en aza indirilecek ve frenleme kuvveti kullanıcıda fiziksel hasar
oluşturmayacak veya herhangi bir KKD elemanının kopması veya yırtılması sonucu
kullanıcının düşmesine neden olacak sınır değere ulaşmayacak şekilde tasarlanmalıdır.
KKD, frenlemeden sonra, kullanıcının gerekli yardımı bekleyebileceği uygun
pozisyonda durmasını sağlamalıdır.
Kullanım kılavuzu, özellikle aşağıda belirtilen hususlarla ilgili tüm bilgileri içermelidir:
a) Güvenilir bağlantı noktası için gereken temel özellikler ve kullanıcının altındaki
gerekli asgari dikey mesafe,
b) Vücut emniyet kemeri tertibatının kuşanılması ve güvenli bir bağlantı noktasına
uygun bir şekilde bağlanması.
3.1.3. Mekanik Titreşim
Mekanik titreşimin etkilerini önlemek için tasarlanmış KKD’ler, vücudun risk altında
kalan bölümünde, zararlı titreşim bileşenlerinde yeterli düzeyde azalmayı sağlayabilecek
kapasitede olmalıdır.
Titreşimin kullanıcıya yansıyan etkin değeri, vücudun ilgili bölümü için öngörülen
maksimum günlük maruziyet göz önüne alınarak, tavsiye edilen sınır değeri hiçbir zaman
aşmamalıdır.
3.2. Vücudun Herhangi Bir Kısmının Statik Baskıya Karşı Korunması
Vücudun herhangi bir bölümünün statik baskıya karşı korunması için tasarlanmış
KKD’ler, kronik şikayetleri ve ciddi yaralanmaları önlemek için baskı etkilerini yeterince
azaltabilecek kapasitede olmalıdır.
3.3. Fiziksel Yaralanmalara Karşı Korunma
579
Makinelerin neden olduğu sıyrılma, delinme, kesilme ve sıkışma gibi yüzeysel
yaralanmalara karşı, vücut bölümlerini korumak için tasarlanmış KKD materyali ve diğer
parçaları, öngörülen kullanım koşulları altında yeterince dayanıklı olacak şekilde seçilmeli,
tasarlanmalı ve birleştirilmelidir. (3.1)
3.4. Boğulmaların Önlenmesi (cankurtaran yelekleri, kolluklar, cankurtaran takımları)
Boğulmayı önlemek için tasarlanmış KKD’ler sıvı ortam içine düştükten sonra bilinçsiz
ve çok yorgun olabilecek kullanıcıyı, sağlığına zarar vermeden, mümkün olduğunca kısa
sürede yüzeye geri döndürebilecek ve aynı zamanda yardım beklerken nefes almasına izin
verecek pozisyonda sıvı yüzeyinde tutmayı sağlamalıdır.
KKD, tamamen veya kısmen, kendiliğinden yüzen/batmaz materyalden yapılmalı
veya elle ya da otomatik olarak gazla ya da nefesle şişirilebilir özellikte olmalıdır.
Bu tip KKD'ler, öngörülen kullanım koşullarında;
a) Rahat bir şekilde kullanımını engellemeden, sıvı ortamla temasın oluşturacağı
etkilere ve bu ortamın doğal çevresel faktörlerine dayanabilecek kapasitede olmalıdır,
b) Şişme özelliğine sahip ise, kısa sürede ve tam olarak şişirilebilmelidir.
Öngörülen bazı kullanım koşullarının gerektirdiği yerlerde, belirli tipteki KKD’ler,
aşağıda belirtilen bir ya da daha fazla ilave özelliğe sahip olmalıdır.
c) Şişme özelliğine sahip ise, şişirme için gerekli donanımları ve gerektiğinde bir ışık
veya ses sinyalli cihazı bulundurulmalıdır,
d) Kullanıcıyı sıvı ortamın üstünde tutmak için vücuda bağlantı sağlayan bir sisteme
sahip olmalıdır,
e) Sıvı ortama girmeyi gerektiren veya içine düşme riski bulunan durumlarda,
kullanıcının KKD’yi giyerek çalışması muhtemel işlerde, tüm çalışma süresince kullanıma
uygun olmalıdır.
3.4.1. Suda Batmamayı Sağlayan KKD’ler
Giyildiğinde güvenli olan, öngörülen kullanım koşullarına bağlı olarak, suda destek
vererek etkili bir şekilde suyun üzerinde kalmayı sağlayan giysilerdir. Bu tür KKD’ler,
kullanım sırasında hareket kabiliyetini kısıtlamamalı; özellikle, kullanıcının yüzebilmesini veya
tehlikeden uzaklaşacak hareketleri yapabilmesini veya diğer kişileri kurtarabilmesini
sağlamalıdır.
3.5. Gürültünün Zararlı Etkilerinden Korunma
Gürültünün zararlı etkilerini önlemek üzere tasarlanmış KKD’ler, kullanıcının maruz
kaldığı gürültüyü, 23/12/2003 tarihli ve 25325 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Gürültü
Yönetmeliğinde belirtilen günlük sınır değerini, hiçbir durumda aşmayacak şekilde
azaltmalıdır.
Bütün KKD’lerde, koruyucunun sağlayacağı konfor endeksi değerinin ve gürültüyü
azaltma düzeyinin belirtildiği etiketler bulunmalı, bu mümkün değilse, etiketler KKD'nin
ambalajına iliştirilmelidir.
3.6. Isı ve/veya Ateşe Karşı Korunma
Isı ve/veya ateşin zararlı etkilerine karşı vücudun tamamını veya bir kısmını korumak
üzere tasarlanmış KKD’ler, öngörülen kullanım koşullarına uygun ısı izolasyon kapasitesine ve
mekanik dayanıklılığa sahip olmalıdır.
3.6.1. KKD’nin Yapıldığı Malzeme ve Diğer Elemanlar
Radyant ve konvensiyonel ısıya karşı korunmayı sağlayan KKD ve diğer elemanları,
öngörülen kullanım koşullarına uygun ısı iletme katsayısına sahip ve aynı zamanda ani alev
alma ve yanmaya yol açmayacak yeterli dayanıklılıkta malzemeden yapılmış olmalıdır.
KKD’lerin yapıldığı malzeme ve diğer elemanların dış yüzeylerinin yansıtıcı olması
gerektiği yerlerde, yansıtma gücü, kızıl ötesi (infrared) bölgedeki radyant ısı akımının
yoğunluğuna uygun olmalıdır.
Yüksek sıcaklıktaki ortamlarda, kısa süreli kullanım için üretilmiş KKD’ler ile üzerine
büyük miktarlardaki ergimiş madde gibi sıcak ürünlerin sıçrama olasılığı olan KKD’lerin
yapıldığı malzeme ve diğer elemanlar, normal korumanın yanı sıra kullanıcının tehlikeli
580
alandan uzaklaşıp KKD’yi üzerinden çıkarmasına kadar, depolanmış ısının büyük bir kısmını
tutabilecek yeterli termal kapasiteye de sahip olmalıdır. Bu tip KKD materyali ve diğer
elemanlar, aynı zamanda yeterli mekanik darbe emici özelliğe de sahip olmalıdır. (bakınız 3.1)
Çıplak alevle kazara temas olasılığı bulunan KKD malzemesi ve diğer elemanlar ile
yangın söndürme ekipmanı imalatında kullanılan malzemeler, normal korumanın yanı sıra,
öngörülen kullanım koşullarındaki risk sınıfına tekabül edecek düzeyde alev almazlık
derecesine sahip olmalıdır. Bu malzemeler alevle karşılaştığında erimemeli ve alevin
yayılmasına katkıda bulunmamalıdır.
3.6.2. Kullanıma Hazır KKD’ler
Öngörülen kullanım koşullarında;
a) Giyildiği süre boyunca, risk altındaki vücut bölümlerinde oluşacak ısı birikiminin,
herhangi bir şekilde sağlığa zarar verecek limite veya ağrı eşiğine ulaşmasını önlemek için,
KKD tarafından kullanıcıya iletilen ısı miktarı yeterince düşük olmalıdır.
b) KKD, sıvı ve buharın içeri sızmasını önlemeli ve kullanıcı ile temas ettiğinde
yanıklara neden olmamalıdır.
Sıvı madde buharlaşması veya katı madde süblimleşmesi yoluyla ortamdaki ısının
emilmesi esasına dayalı soğutma sistemine sahip KKD’ler; bu sistemden açığa çıkan uçucu
maddeler, kullanıcıya doğru değil de, koruyucunun dış kısmına atılacak şekilde tasarlanmalıdır.
Bir KKD ile birleştirilerek kullanılacak solunum cihazları öngörülen kullanım
koşullarında, kendisinden beklenilen koruma görevini tam olarak gerçekleştirebilmelidir.
Yüksek sıcaklıktaki ortamlarda, kısa süreli kullanım amaçlı KKD’lerin beraberinde
verilmesi gereken kullanım kılavuzu; öngörülen amaç doğrultusunda kullanıldığında, cihaz
tarafından kullanıcıya iletilen ısıya maruziyetin müsaade edilen azami düzeyinin saptanması
için gerekli bütün bilgileri de bulundurmalıdır.
3.7. Soğuktan Korunma
Vücudun bir bölümünü veya tamamını soğuğun etkilerine karşı korumak için
tasarlanmış KKD’ler, öngörülen kullanım koşullarına uygun mekanik dayanıklılık ve ısı
yalıtım kapasitesine sahip olmalıdır.
3.7.1. KKD’lerin Yapıldığı Malzeme ve Diğer Elemanlar
Soğuğa karşı korunmaya uygun KKD malzemesi ve diğer elemanlar, öngörülen
kullanım koşullarının gerektirdiği düşük düzeyde bir ısı iletkenlik katsayısına sahip olmalıdır.
Düşük sıcaklıktaki ortamlarda kullanılacak KKD’lerde bulunan esnek kısımlar ve diğer
elemanlar, kullanıcının uygun pozisyonu alabilmesi, hareketlerini rahatça yapabilmesi için
gerekli esneklik derecesine sahip olmalıdır.
Soğuk maddelerden olabilecek büyük miktardaki sıçramalara karşı kullanılacak KKD’
nin malzemesi ve diğer elemanları, yeterli mekanik darbe emici özelliğe de sahip olmalıdır.
3.7.2. Kullanıma Hazır KKD’ler
Öngörülen kullanım koşullarında;
a) Giyildiği süre boyunca, KKD’den kullanıcıya iletilen ve bunun sonucunda el ve ayak
parmak uçları da dahil vücudun korunması gerekli herhangi bir noktasında oluşacak soğuk
birikimi sağlığa zarar vermeyecek ve ağrı eşiğine ulaşmayacak düzeyde düşük olmalıdır.
b) KKD’ler, yağmur suyu ve benzeri sıvıların içeri sızmasını mümkün olduğunca
önlemeli, koruyucunun soğuk yüzeyinin kullanıcı ile teması herhangi bir yaralanmaya neden
olmamalıdır.
Bir KKD ile birleştirilerek kullanılacak solunum cihazı, öngörülen kullanım
koşullarında, kendisinden beklenilen koruma görevini tam olarak gerçekleştirmelidir.
Düşük sıcaklıktaki ortamlarda kısa süreli kullanım için üretilmiş KKD’ler ile birlikte
verilen kullanım kılavuzu; cihaz tarafından kullanıcıya iletilen soğuğa maruziyetin müsaade
edilen maksimum düzeyine ilişkin gerekli bütün bilgileri de bulundurmalıdır.
3.8. Elektrik Çarpmasına Karşı Korunma

581
Elektrik akımının etkilerine karşı vücudun tamamını veya bir bölümünü korumak için
tasarlanmış KKD’ler, öngörülen en olumsuz koşullar altında kullanıcının maruz kalabileceği
voltajlara karşı yeterli bir şekilde yalıtılmış olmalıdır.
Bu amaca ulaşmak için, bu tip KKD’lerin yapıldığı malzeme ve diğer elemanlar, gerçek
çalışma ortamlarında karşılaşılabilecek voltajlara uygun koşullarda test edilmeli ve koruyucu
yüzeyden geçen kaçak akımın miktarı ölçülmelidir. KKD’lerin malzemesi ve diğer elemanlar,
ölçülen değerin her koşulda tolerans eşik değerine karşılık gelen azami izin verilen değerin
altında olacak şekilde seçilmeli veya tasarlanmalı ve birleştirilmelidir.
Gerilim altında olan veya olabilecek elektrik tesisatında yapılan çalışmalarda
kullanılacak tipteki KKD’ler ve ambalajlarında; özellikle, üretim tarihi, seri numarası, uygun
kullanım voltajı ve/veya koruma sınıfını belirten işaretler bulundurulmalıdır. Ayrıca bu tip
KKD’lerin dış yüzeyinde de kullanıma başlama tarihi ile yapılacak periyodik test ve kontrol
tarihlerinin sırasıyla yazılacağı boş yer bırakılmalıdır.
Kullanım kılavuzunda, özellikle kullanma ömrü boyunca yapılması gereken dielektrik
testlerinin sıklığı, şekli ve bu tip KKD’lerin hangi tür amaçlar için kullanılacağı belirtilmelidir.
3.9. Radyasyondan Korunma
3.9.1. İyonlaştırıcı Olmayan Radyasyon
İyonlaştırıcı olmayan radyasyon kaynaklarının neden olduğu akut veya kronik
zararlardan gözü korumak için tasarlanan KKD’ler, zararlı dalga boylarında yayılan ışık
enerjisinin büyük çoğunluğunu emebilecek veya yansıtabilecek kapasitede olmalıdır. Ancak
öngörülen kullanım koşullarının gerektirdiği, renklerin ayırt edilebilmesini, ayrıntıların
algılanabilmesini ve görme aralığındaki zararsız ışığın geçmesini olumsuz yönde
etkilememelidir.
Bu amaca ulaşmak için, koruyucu gözlükler, zararlı her dalga boyu için, filtreden
geçerek kullanıcının gözüne ulaşabilen ışık enerjisi aydınlatma yoğunluğunu en aza indirecek
ve hiçbir şekilde müsaade edilen azami maruziyet değerini aşmayacak bir spektral geçirgenlik
faktörüne sahip olacak şekilde tasarlanıp üretilmiş olmalıdır.
Ayrıca, öngörülen kullanım koşullarında, gözlüklerin özellikleri yayılan ışınların
etkisiyle bozulmamalı veya kaybolmamalıdır. Piyasaya arz edilen bütün gözlük çeşitlerinde,
geçirgenlik faktörünün spektral dağılım eğrisine karşılık gelen koruma faktör numarası
bulunmalıdır.
Aynı tip radyasyon kaynakları için kullanılacak gözlükler, koruma faktörlerinin
düzeylerine göre sınıflandırılacaktır. Kullanım kılavuzunda; özellikle, kaynağa olan uzaklığa
göre kullanma koşulları ve bu uzaklıkta yayılan enerjinin spektral dağılımı gibi işin
özelliğinden kaynaklanan faktörler de dikkate alınarak, en uygun KKD’ nin seçilmesini
mümkün kılacak geçirgenlik eğrisi verilmelidir.
İmalatçı tarafından filtre edici gözlüklerin bütün çeşitlerine, ilgili koruma faktör
numarası konulmalıdır.
3.9.2. İyonlaştırıcı Radyasyon
3.9.2.1. Dış Ortamdaki Radyoaktif Kirlilikten Korunma
Vücudun tamamını veya bir bölümünü radyoaktif tozlar, gazlar, sıvılar veya bunların
karışımından korumak için tasarlanan KKD’lerin yapıldığı malzeme ve diğer elemanlar,
öngörülen kullanım koşullarında, radyoaktif kirleticilerin içeri sızmasını etkili bir şekilde
önleyecek biçimde seçilmeli, tasarlanmalı ve birleştirilmelidir.
Bu kirleticilerin yapısına veya durumuna bağlı olarak, gerekli olan sızdırmazlık,
koruyucu yüzeyin geçirmezliğiyle ve/veya bu kirleticilerin geri yayılmasını önleyecek şekilde
tasarlanmış basınç uygulama ve normal havalandırma gibi herhangi bir başka uygun yolla
sağlanmalıdır.
KKD’lere uygulanan radyasyondan arındırma önlemlerinin hiçbiri, bu tür donanımların
öngörülen kullanım ömrü içinde, tekrar kullanılmasına engel olmamalıdır.
3.9.2.2. Dış Radyoaktif Işımaya Karşı Sınırlı Koruma

582
Kullanıcının dış radyoaktif ışımadan tamamen korunması veya bunun sağlanamaması
halinde radyasyonun etkisinin yeterli derecede azaltılması amacıyla kullanılan KKD’ler,
öncelikle beta gibi zayıf elektron veya X, gama gibi zayıf foton radyasyonuna karşı koyacak
şekilde tasarlanmalıdır.
Bu sınıf KKD’lerin yapıldığı malzeme ve diğer elemanlar, kullanıcının hareketlerine
veya duruş pozisyonuna engel teşkil ederek maruziyet süresinde bir artmaya neden olmaksızın,
öngörülen kullanım koşullarının gerektirdiği koruma düzeyini sağlayacak şekilde seçilmeli
veya tasarlanmalı ve birleştirilmelidir. (1.3.2)
KKD’lerde, öngörülen kullanım koşulları için uygun malzeme türü ve kalınlığını
gösteren işaret bulunmalıdır.
3.10. Tehlikeli Maddelerden ve Bulaşıcı Ajanlardan Korunma
3.10.1. Solunum Sisteminin Korunması
Solunum yollarının korunması için tasarlanan KKD’ler kirlenmiş ortam havasına maruz
kalınması ve/veya ortamda yeterli miktarda oksijen olmaması durumunda, kullanıcıya
solunabilir hava sağlayabilecek özellikte olmalıdır.
KKD’den kullanıcıya sağlanan solunabilir hava; kirli havanın koruyucu alet veya
cihazlarla filtre edilmesi veya temiz havanın bir kaynaktan boru sistemiyle sağlanması gibi
uygun yöntemlerle elde edilmelidir.
Bu sınıf KKD’lerin yapıldığı malzeme ve diğer elemanlar, öngörülen kullanım
koşullarındaki giyilme süresince, kullanıcıya yeterli solunumu sağlayacak ve hijyenik şekilde
seçilmeli veya tasarlanmalı ve birleştirilmelidir.
Yüzü koruyan parçaların sızdırmazlığı, nefes alma sırasındaki basınç düşmesi ve filtreli
araçların kullanılması durumunda filtrelerin temizleme kapasitesi, ortamdaki kirleticilerin
girişini, kullanıcının sağlığını ve hijyenini koruyabilecek özellikte olmalıdır.
KKD’lerde, imalatçının tanıtıcı işareti ve bu tip donanımların özelliklerini belirten
detaylar bulunmalı; bu bilgiler kullanma kılavuzu ile birlikte, eğitilmiş ve kalifiye kişilerce
KKD’lerin kullanıcı tarafından doğru olarak kullanılmasını mümkün kılmalıdır.
Filtreli cihazların kullanıldığı durumlarda, kullanım kılavuzunda, bu cihazların hiç
kullanılmadan orijinal ambalajında korunması durumunda filtrelerin depolanma ömrü de
belirtilmelidir.
3.10.2. Deri ve Gözün Korunması
Vücut yüzeyinin tamamını veya bir bölümünü tehlikeli maddelerle veya bulaşıcı
ajanlarla temastan korumak amacıyla üretilen KKD’lerin koruyucu yüzeyleri öngörülen
kullanım şartlarında, bu tür maddelerin kullanıcıya geçmesini veya sızmasını önleyebilecek
özellikte olmalıdır.
Bu amaçla, bu sınıf KKD’lerin yapıldığı malzemeler ve diğer elemanlar, gerektiğinde
gün boyunca kullanılabilmesi için, mümkün olduğu kadar tam bir sızdırmazlık sağlayacak
şekilde seçilmeli veya tasarlanmalı ve birleştirilmelidir. Sızdırmazlığın tam olarak
sağlanamadığı durumlarda giyme süresi kısıtlanmalıdır.
Yapılarından ve öngörülen kullanım koşullarından dolayı, yüksek sızma gücüne sahip
belirli tehlikeli maddelerin veya bulaşıcı ajanların söz konusu olduğu ve bunların KKD’lerin
sağladığı koruma süresini sınırladığı durumlarda, KKD’ler sınıflandırma amacıyla etkinlik
esasına dayalı standart testlere tabi tutulmalıdır. Testlerde belirtilen özelliklere uygun olduğu
kabul edilen KKD’lerde, özellikle testlerde kullanılan maddelerin isimlerini veya bunun
yapılamaması halinde, kodlarını ve bunlara karşılık gelen standart koruma sürelerini gösteren
bilgiler bulunmalıdır. Kullanım kılavuzunda, özellikle, kodların bir açıklaması, gerekiyorsa
standart testlerin detaylı bir tanımlaması ve öngörülen değişik kullanım koşullarında müsaade
edilen maksimum kullanma süresini belirlemek için gerekli bütün bilgiler de bulunmalıdır.
3.11. Dalma Donanımları için Güvenlik Cihazları
3.11.1. Solunum Cihazları

583
Solunum cihazları, özellikle, maksimum dalma derinliği dikkate alınarak ve öngörülen
kullanım koşullarında, kullanıcıya solunabilir bir gaz karışımının sağlanmasını mümkün
kılmalıdır.
3.11.2. Öngörülen kullanım koşullarının gerektirmesi halinde, dalma donanımlarında
aşağıdaki ekipmanlar bulunmalıdır:
a) Kullanıcıyı, dalma derinliğinden kaynaklanan basınçtan (3.2) ve/veya soğuktan (3.7)
koruyacak giysi takımı,
b) Solunabilir gaz karışımı beslemesinin kesilmeye yaklaştığını, kullanıcıya anında
haber verecek şekilde düzenlenmiş bir alarm sistemi (2.8),
c) Kullanıcının tekrar yüzeye çıkabilmesini sağlayacak bir hayat kurtarıcı giysi takımı
(3.4.1).

584
EK - III

İMALATÇININ SUNACAĞI TEKNİK BELGELER

Yönetmeliğin 9 uncu maddesi gereğince imalatçı tarafından verilmesi gereken teknik


belgeler, KKD'nin ilgili temel gereklere uygunluğunu sağlamak için kullanılan araç ve
yöntemler hakkındaki tüm verileri içermelidir.
10 uncu maddede belirtilenler dışında kalan KKD modelleri söz konusu olduğunda,
teknik belgeler, aşağıdaki hususları da ihtiva etmelidir:
1. Aşağıdaki bilgilerin yer aldığı imalatçı teknik dosyası;
a) İlişik KKD’nin bütün ayrıntılı planları ve temel gereklere uygunluğunun
doğrulanmasını sağlamak için gerekli olan hesaplamalar ve prototip test sonuçları,
b) Modelin tasarımında göz önünde bulundurulan temel gereklerin, uyumlaştırılmış
standartların veya diğer teknik ayrıntıların tam bir listesi.
2. Üretilen KKD'nin uyumlaştırılmış standartlara veya diğer teknik ayrıntılara
uygunluğunu kontrol etmek ve kalite düzeyini korumak amacıyla imalatçının kendi üretim
tesisinde kullanılan kontrol ve test cihazlarının tanıtılması,
3. EK-II’nin 1.4. Bölümünde bahsedilen kullanım kılavuzunun bir kopyası.

585
EK - IV

CE İŞARETİ

CE işareti, aşağıdaki şekilde "CE" harflerinden oluşur;

CE işaretinin ürüne iliştirilmesinde 15/11/2001 tarihli ve 2001/3530 sayılı Bakanlar


Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan CE Uygunluk İşaretinin Ürüne İliştirilmesine ve
Kullanılmasına Dair Yönetmelikte belirtilen birim ölçülere uyulmalıdır.
CE işaretinin harflerinin dikey boyutları tamamıyla aynı olmalı ve 5 mm'den küçük
olmamalıdır.

586
EK - V

ONAYLANMIŞ KURULUŞUN YERİNE GETİRMESİ


GEREKEN KOŞULLAR

Bakanlık tarafından belirlenen onaylanmış kuruluşların sahip olması gereken şartlar


şunlardır:
1) Personelin ve gerekli araç-gereç ve teçhizatın yeterli olması,
2) Personelin teknik ehliyete ve mesleki dürüstlüğe sahip olması,
3) İdari ve teknik personelin, bu Yönetmelikte belirtilen testlerin yapılması, raporların
hazırlanması, sertifika verilmesi ve kontrollerin yapılması sırasında, KKD ile doğrudan veya
dolaylı ilgili kişilerden, gruplardan veya çevrelerden bağımsız olması,
4) Personelin mesleki sırları koruması,
5) Ulusal yasalar çerçevesinde Devlet tarafından karşılanan sorumluluk sigortası yoksa,
özel bir sorumluluk sigortasının bulunması,
(1) ve (2) nolu şartlarda belirtilen koşulların yerine getirilip getirilmediği, Bakanlık
tarafından belirli aralıklarla kontrol edilir.

587
Ek-6
EC Declaration of Conformity

The manufacturer or his authorized represantative established in the Community(1):


……………………………………………………………………………………………
………………………………….
………………………………………………………………………………………..........
...................................................
..............................................................................................................................................
....................................................
............
declares that new PPE described hereafter(2)
..............................................................................................................................................
.....................................................
..............................................................................................................................................
....................................................
..............................................................................................................................................
.....................................................
..............................................................................................................................................
.....................................................
................ is in conformity with the provisions of Council Directive 89/686/EEC and,
where such is the case, with the national standart transposing harmonized standart
No....................(for the PPE referred Article 8 (3))

is identical to the PPE which is the subject of EC certificate of conformity


No.........issued by (3) (4).................................................................................

.......................................................................
..............................................................................................................................................
.....................................................
..............................................................................................................................................
.....................................................
..............................................................................................................................................
.....................................................
..........................................................................................
is subject to the procedure set out in Article 11 point A or point B (4) of Directive
89/686/EEC under the supervision of the notified body (3)
………………………………………………………
..............................................................................................................................................
......................................................
..............................................................................................................................................
......................................................
..............................................................................................................................................
......................................................
.......................................................................................

Done at...............................................on..................................................................

....................................
588
.....
Signature (5)

–––––––––––––––––––––––––––
1 Unvanı ve tam adresi; yetkili temsilciler de imalatçının unvan ve adresini vermek zorundadır.
2
KKD’ nin tanımı (markası, tipi, seri no v.b.).
3
Onaylanmış Kuruluşun adı adresi.
4
Uygun olmayan kısım çıkarılır.
5
İmalatçı veya yetkili temsilcisi adına imza yetkisi bulunan kişinin adı ve konumu.

589
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARIN KATEGORİZASYON REHBERİNE DAİR
TEBLİĞ

(04.05.2004 tarih – 25452 sayılı Resmi Gazete)

Amaç
Madde 1- Bu Tebliğin amacı, 09/02/2004 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan ve
09/02/2005 tarihinde yürürlüğe girecek olan “Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği”
kapsamındaki kişisel koruyucu donanımların CE belgelendirme işlemlerinin yapılabilmesi için
hangi kategoriye dahil olduklarını belirlemektir.

Üreticinin Sorumluluğu
Madde 2- Bu Tebliğ, “Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği”nin uygulanmasını
kolaylaştırmak için çıkarılmıştır. Doğru uygunluk değerlendirme işlemini seçmek üreticinin
sorumluluğundadır.

Kategori-0
Madde 3-“Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği” kapsamına girmeyen kişisel koruyucu
donanımlar, Kategori-0 olarak sınıflandırılır.

Kategori- I
Madde 4- Tasarımcı tarafından, kullanıcının kendisinin değerlendirebileceği kabul edilen,
tedrici olarak ortaya çıkan ve zamanında fark edilebilir derecede düşük düzeydeki risklere karşı
koruma sağlayan basit yapıdaki kişisel koruyucu donanımlar, Kategori-I olarak sınıflandırılır.
Kategori-I’e dahil olan kişisel koruyucu donanımların belgelendirilmesi, “Kişisel
Koruyucu Donanım Yönetmeliği”nin 10 uncu maddesinde belirtildiği şekilde, üreticinin
sorumluluğu kendi üzerine olarak, AT uygunluk beyanı düzenlemesi esasına göre yapılır.

Kategori- II
Madde 5- Kategori-I ve Kategori-III’ün dışında kalan tüm kişisel koruyucu donanımlar,
Kategori-II olarak sınıflandırılır.
Kategori-II’ye dahil olan kişisel koruyucu donanımların belgelendirilmesi, “Kişisel
Koruyucu Donanım Yönetmeliği”nin 12 nci maddesinde belirtildiği şekilde, onaylanmış
kuruluş tarafından model kişisel koruyucu donanım için AT tip inceleme belgesi
düzenlendikten sonra, üretici tarafından AT uygunluk beyanı düzenlenmesi esasına göre
yapılır.

Kategori-III
Madde 6- Tasarımcı tarafından, ani olarak ortaya çıkabilecek tehlikeleri, kullanıcının
zamanında fark edemeyeceği düşünülen durumlarda ve hayati tehlike oluşturarak, sağlığa ciddi
şekilde ve geriye dönüşü mümkün olmayacak derecede zarar verebilecek risklere karşı koruma
sağlayan karmaşık yapıdaki kişisel koruyucu donanımlar, Kategori III olarak sınıflandırılır.
Kategori-III’e dahil olan kişisel koruyucu donanımların belgelendirilmesi, “Kişisel
Koruyucu Donanım Yönetmeliği”nin 11 inci maddesinde belirtildiği şekilde, onaylanmış

590
kuruluş tarafından model kişisel koruyucu donanım için AT tip inceleme belgesinin
düzenlenmesini takiben, AT tip incelemesini yapan veya bir başka onaylanmış kuruluşun
üretilen kişisel koruyucu donanımların kalite kontrolünü yaparak üreticiye kalite kontrol
belgesini vermesinden sonra, üreticinin AT uygunluk beyanı düzenlemesi esasına göre yapılır.

Temel Sağlık ve Güvenlik Gereklerine Uygunluk


Madde 7- Kişisel koruyucu donanımlar, hangi belgelendirme kategorisinde olurlarsa olsunlar,
“Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği”nin EK-II bölümünde belirtilen temel sağlık ve
güvenlik gereklerine uygun olarak tasarlanmak ve üretilmek zorundadırlar.

Onaylanmış Kuruluşların Yükümlülüğü


Madde 8- AT tip incelemesini yapacak olan onaylanmış kuruluşun aşağıdaki hususları yerine
getirmesi zorunludur:
a) Tek parçadan oluşmuş kişisel koruyucu donanımın, ilgili temel sağlık ve
güvenlik gereklerine uygun olduğunu teyid etmek,
b) Birkaç parçadan oluşmuş kişisel koruyucu donanımın, parçalarının bazıları üzerinde
yapılmış olan testleri gözönüne alarak, onaylanmış kuruluşun yapmış veya kabul etmiş
olduğu testleri tekrar etmeden, temel sağlık ve güvenlik gereklerine uygun olduğunu teyit
etmek ve parçaların birleştirilmesinden dolayı gereken ek testleri yapmak

Kategorizasyon Tablosu
Madde 9- “Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği” kapsamında bulunan ve tüm tasarımcı ve
üretici, gerçek ve tüzel kişilerin dikkate almaları gereken ve kişisel koruyucu donanımlar ile
ilgili olan Kategorizasyon Tablosu aşağıda verildiği gibidir:

Kişisel Koruyucu Donanım (KKD) Tipi BELGELENDİRME GEREKÇE


KATEGORİSİ (Bu Tebliğ Ek’ine göre)

1. İŞİTMEYİ KORUYUCU DONANIMLAR


1.1.İşitmeyi Koruyan Tüm Donanımlar II
(Kulak içine ve dışına takılanlar)

2. GÖZ KORUYUCU DONANIMLAR


2.1 Tüm göz koruyucuları ve filtreleri II

Hariç olanlar (Kategori II dışında kalanlar)


2.2 Etkisi 100 oC veya daha fazla olan III 3.3.4
hava sıcaklığı ile kıyaslanabilen, kızıl
ötesi ışın yayılması, alev veya büyük
miktarda ergimiş materyalin varlığı ile
karakterize edilebilen veya edilemeyen,
yüksek sıcaklıktaki ortamlarda
kullanılmak üzere tasarlanmış ve
üretilmiş göz koruyucuları ve filtreleri.

591
2.3 İyonlaştırıcı radyasyona karşı koruma III 3.3.3
sağlamak üzere tasarlanmış ve üretilmiş
göz koruyucuları ve filtreleri
2.4 Elektrik risklerine karşı koruma III 3.3.7
sağlamak üzere tasarlanmış ve üretilmiş
göz koruyucuları ve filtreleri

2.5 Yüzme ve/veya dalgıç gözlük ve I 3.1.1


maskeleri

2.6 Sadece güneş ışığına karşı koruma I 3.1.6


sağlamak üzere tasarlanmış ve üretilmiş
göz koruyucuları ve filtreleri, özel veya
mesleki kullanım için güneş gözlükleri
(Düzeltici olmayan))
2.7 Her türlü kayak gözlükleri, (Düzeltici I 3.1.6
olanlar hariç)
2.8 Düzeltici güneş gözlükleri dahil, 0 Tıbbi kullanım
düzeltici gözlükler
Açıklama: Güneş ışığı dışında koruma
sağlayan (Örneğin: darbe, aşınma,
fırlamaya karşı) düzeltici gözlükler
sadece koruyucu özelliklerine göre söz
konusu riske karşılık gelen KKD
kategorisine göre sınıflandırılır.
2.9 2 ve 3 tekerli motorlu araçlar için 0 2.5
tasarlanmış ve üretilmiş baret siperlikleri

KKD TİPİ BELGELENDİRME GEREKÇE


KATEGORİSİ

3. YÜKSEKTEN DÜŞMEYE KARŞI KORUYUCU DONANIMLAR


3.1 Yüksekten düşmeye karşı koruma III 3.3.6
sağlamak üzere tasarlanmış ve üretilmiş,
özel veya mesleki kullanım için
(yüksekte çalışma, tekneden düşme,
dağcılık, kaya tırmanma, mağaracılık
v.s.) tüm koruyucu donanımlar.
Açıklama: Bu kategori yüksekte ve
destekli çalışma (emniyet kuşağı, bacak
bantları, kemerler v.s.) donanımını da
kapsar. Bu donanım emniyet kuşağı
592
(Bacak bantları, omuz bağları v.s.) ve
yapı veya kaya yüzeyinin tamamlayıcı
parçası olan bağlama noktaları hariç,
kişiyi yapıya bağlama amaçlı aksesuarları
da kapsar.

Örneğin:
- Mesleki kullanım için kancalı
ip, seyyar düşme engelleyicileri,
karabinerler, enerji soğurucuları
v.s.
- Dağcılık, kaya tırmanması ve
mağaracılık için; bağlayıcılar
(basit halat) yukarı tırmanmak
için halat (çift halat, sapan,
tırmanma karabinerleri, ip
mengeneleri, takozlar, pitonlar,
buz pitonları, yapay tırmanma
duvarlarında kullanılan yakalama
gereçleri v.s.)
Hariç Olanlar: (Kategori III dışında kalanlar)
3.2 Yüksekteki konumlara giriş ve 0 KKD değil
çıkışlar için donanımlar (vinç sandalyesi,
hız kontrol sistemi olmayan desandreler
v.s)
3.3 Tırmanma, kaya tırmanması ve 0 KKD değil
mağaracılık için donanımlar (buz baltası,
çekiçler, hız kontrolü olmayan
desandreler, iple tırmanma donanımı v.s)

3.4 Paraşütler, yamaç paraşütleri v.s ile 0 KKD değil


kullanılmak üzere tasarlanmış ve
üretilmiş ve amaç dışı kullanımı
olmayan destek donanımı (emniyet
kuşağı v.s.)

KKD TİPİ BELGELENDİRME GEREKÇE


593
KATEGORİSİ

4. BAŞ KORUYUCU DONANIMLAR


4.1 Spor kaskları dahil tüm baretler II
Hariç olanlar: (Kategori II dışında kalanlar)
4.2 Etkisi 100 oC veya daha fazla olan III 3.3.4
hava sıcaklığı ile kıyaslanabilen, kızıl
ötesi ışın yayılması, alev veya büyük
miktarda ergimiş materyalin varlığı ile
karakterize edilebilen veya edilemeyen,
yüksek sıcaklıktaki ortamlarda
kullanılmak üzere tasarlanmış ve
üretilmiş baretler.
4.3 Elektrik risklerine karşı koruma III 3.3.7
sağlamak üzere tasarlanmış ve üretilmiş
baretler.
4.4 Başın derisini korumak üzere I 3.1.5
tasarlanmış ve üretilmiş baretler.
4.5 Yarış kaskları dahil, 2 veya 3 0 2.5
tekerlekli motorlu araç binicilerini
korumak üzere tasarlanmış ve üretilmiş
baretler.
4.6 Silahlı kuvvetler ve emniyet güçleri 0 2.1
tarafından kullanılmak üzere özel olarak
tasarlanmış ve üretilmiş miğferler.

KKD TİPİ BELGELENDİRME GEREKÇE


KATEGORİSİ

5. YÜZÜ KISMEN VEYA TAMAMEN KORUYUCU DONANIMLAR


5.1 Tüm donanımlar II
Hariç olanlar: (Kategori II dışında kalanlar)
5.2 Etkisi 100 oC veya daha fazla olan III 3.3.4
hava sıcaklığı ile kıyaslanabilen, kızıl
ötesi ışın yayılması, alev veya büyük
miktarda ergimiş materyalin varlığı ile
karakterize edilebilen veya edilemeyen,
yüksek sıcaklıktaki ortamlarda
kullanılmak üzere tasarlanmış ve
üretilmiş donanımlar.
5.3 Etkileri – 50 oC veya daha düşük hava III 3.3.5
sıcaklığı ile karşılaştırılabilir sıcaklıktaki
ortamlarda kullanılmak üzere tasarlanmış
ve üretilmiş donanımlar.

594
5.4 Elektrik risklerine karşı koruma III 3.3.7
sağlamak üzere tasarlanmış ve üretilmiş
donanımlar.
5.5 Yarış siperlikleri dahil, 2 veya 3 0 2.5
tekerlekli motorlu araç binicilerinin,
baretle birlikte kullanımı için tasarlanmış
ve üretilmiş siperlikler.

KKD TİPİ BELGELENDİRME GEREKÇE


KATEGORİSİ

6. KORUYUCU GİYSİLER
6.1 Özel koruma sağlamak üzere II
tasarlanıp üretilmiş tüm giysiler ve/veya
(sabit veya ayrılabilir) aksesuarlar
Hariç olanlar: (Kategori II dışında kalanlar)
6.2 Elektrik risklerine karşı koruma III 3.3.7
sağlamak üzere tasarlanıp üretilmiş
giysiler ve/veya (sabit veya ayrılabilir)
aksesuarlar
6.3 Etkisi 100 oC veya daha fazla olan III 3.3.4
hava sıcaklığı ile kıyaslanabilen, kızıl
ötesi ışın yayılması, alev veya büyük
miktarda ergimiş materyalin varlığı ile
karakterize edilebilen veya edilemeyen,
yüksek sıcaklıktaki ortamlarda
kullanılmak üzere tasarlanmış ve
üretilmiş giysiler ve/veya (sabit veya
ayrılabilir)aksesuarlar
6.4 Etkileri – 50 oC veya daha düşük hava III 3.3.5
sıcaklığı ile karşılaştırılabilir sıcaklıktaki
ortamlarda kullanılmak üzere tasarlanmış
ve üretilmiş giysiler ve/veya (sabit veya
ayrılabilir) aksesuarlar
6.5 Kimyasallara veya iyonlaştırıcı III 3.3.3
radyasyonlara karşı sınırlı* koruma
sağlamak üzere tasarlanıp üretilmiş
giysiler ve/veya (sabit veya ayrılabilir)
aksesuarlar
* Üretici, ürünün neye karşı ve ne kadar
süre koruma sağladığını belirtecektir.
6.6 Atmosferden tam yalıtım sağlamak III 3.3.2’ye denk
üzere tasarlanıp üretilmiş giysiler ve/veya
(sabit veya ayrılabilir) aksesuarlar
595
6.7 Mesleki kullanımda olağanüstü veya I 3.1.4
aşırı olmayan hava şartlarına karşı
koruma sağlamak üzere tasarlanıp
üretilmiş giysiler ve/veya (sabit veya
ayrılabilir) aksesuarlar
6.8 Yüzeysel mekanik etkilere karşı I 3.1.1
koruma sağlamak üzere tasarlanıp
üretilmiş giysiler ve/veya (sabit veya
ayrılabilir) aksesuarlar
6.9 Kullanıcıları 50 oC’yi geçen
sıcaklıklara veya tehlikeli darbelere
maruz bırakmayan sıcak parçaların
işlenmesinden doğan risklere karşı
koruma sağlamak üzere tasarlanıp I 3.1.3
üretilmiş giysiler ve/veya (sabit veya
ayrılabilir) aksesuarlar
6.10 Kurşun geçirmez giysi ve yelek, 0 2.1
biyolojik kirlenme veya iyonlaştırıcı
radyasyonlara karşı koruyan giysi dahil.
Silahlı Kuvvetler ve Emniyet güçlerince
kullanılmak üzere özel olarak tasarlanıp
üretilmiş giysiler ve/veya (sabit veya
ayrılabilir) aksesuarlar
6.11 Özel kullanım için olağanüstü veya 0 2.3
aşırı olmayan hava koşullarına karşı
koruma sağlamak üzere tasarlanıp
üretilmiş giysiler ve/veya (sabit veya
ayrılabilir) aksesuarlar
6.12 Üniforma dahil normal giysi ve/veya 0 2.3
(sabit veya ayrılabilir) aksesuarları veya
spor kıyafetleri ve/veya aksesuarları (özel
koruma sağlamayan)

KKD TİPİ BELGELENDİRME GEREKÇE


KATEGORİSİ

7.SOLUNUM SİSTEMİNİ KORUYUCU DONANIMLAR


7.1 Katı aerosollara, sıvı aerosollara ve III
gazlara * karşı koruma sağlamak üzere
tasarlanıp üretilmiş tüm solunum
sistemini koruyucu donanımlar.

Atmosferden tam bir yalıtım sağlamak


üzere tasarlanıp üretilmiş tüm solunum
sistemini koruyucu donanımlar.
596
Dalış yapmak için kullanılmak üzere
tasarlanıp üretilmiş tüm solunum
sistemini koruyucu donanımlar
* Üretici, donanımın temel koruyucu
özelliklerini, koruma süresini veya etkin
korumanın bitiş tarihini belirtmek
zorundadır.
Hariç olanlar: (Kategori III’ün dışında kalanlar)
7.2 Silahlı Kuvvetler veya Emniyet 0 2.1
Güçlerince kullanılmak üzere özel olarak
tasarlanıp üretilmiş tüm solunum
sistemini koruyucu donanımlar.
7.3 Ameliyat Maskeleri * 0 Tıbbi kullanım
* Maskeler, mikrop veya virüse karşı
koruması durumunda kategori III’te yer
alırlar. (Bu nedenle, tıbbi kullanımdan
ziyade kişisel koruyucu donanımdırlar)
7.4 Koruma sağlamayan kozmetik 0 KKD değil
maskeler

KKD TİPİ BELGELENDİRME GEREKÇE


KATEGORİSİ

8. AYAK, BACAK VE KAYMAYA KARŞI KORUYUCU DONANIMLAR


8.1 Ayak ve bacağı korumak ve kaymayı II
engellemek üzere özel olarak tasarlanıp
üretilmiş tüm donanımlar ve/veya (sabit
ve ayrılabilir) aksesuarlar
Hariç olanlar: (Kategori II’nin dışında kalanlar)
8.2 Tehlikeli voltajlı işlerde elektrik III 3.3.7
risklerine karşı koruma veya yüksek
voltaja karşı yalıtım sağlamak üzere
tasarlanıp üretilmiş donanımlar ve/veya
(sabit veya ayrılabilir) aksesuarlar.
8.3 Etkisi 100 oC veya daha fazla olan III 3.3.4
hava sıcaklığı ile kıyaslanabilen, kızıl
ötesi ışın yayılması, alev veya büyük
miktarda ergimiş materyalin varlığı ile
karakterize edilebilen veya edilemeyen,
yüksek sıcaklıktaki ortamlarda
kullanılmak üzere tasarlanmış ve
üretilmiş donanımlar ve/veya (sabit veya
ayrılabilir) aksesuarlar
8.4 Etkileri – 50 oC veya daha düşük hava III 3.3.5
597
sıcaklığı ile karşılaştırılabilir sıcaklıktaki
ortamlarda kullanılmak üzere tasarlanmış
ve üretilmiş donanımlar ve/veya (sabit
veya ayrılabilir) aksesuarlar.
8.5 Kimyasallara veya iyonlaştırıcı III 3.3.3
radyasyonlara karşı sadece sınırlı
koruma* sağlamak üzere tasarlanıp
üretilmiş donanımlar ve/veya (sabit veya
ayrılabilir) aksesuarlar.
* Üretici ürününün neye karşı koruma
sağladığını ve ne kadar süre koruduğunu
belirtecektir.
8.6 Dış etkilere karşı koruma sağlamak I 3.1.5
üzere tasarlanıp üretilmiş spor malzemesi
(özellikle spor ayakkabıları) ve/veya
(sabit veya ayrılabilir) aksesuarlar
8.7 Mesleki kullanımda olağanüstü veya I 3.1.4
aşırı olmayan hava koşullarına karşı
koruma sağlamak üzere tasarlanıp
üretilmiş donanımlar ve/veya (sabit veya
ayrılabilir) aksesuarlar.
8.8 Özel ve/veya spor amaçlı kullanımda 0 2.3
hava koşullarına karşı koruma sağlamak
üzere tasarlanmış donanımlar ve/veya
(sabit veya ayrılabilir) aksesuarlar
8.9 Biyolojik kirlenme veya iyonlaştırıcı 0 2.1
radyasyonlara karşı koruma sağlayan
donanımlar da dahil Silahlı Kuvvetler
veya Güvenlik Güçlerince kullanılmak
üzere özel olarak tasarlanıp üretilmiş
donanımlar ve/veya (sabit veya
ayrılabilir) aksesuarlar
8.10 Yürürken, koşarken v.s. darbe emen 0 KKD değil
veya iyi bir tutunma veya denge*
sağlayan bazı ayakkabılar özellikle spor
ayakkabıları. Bu hususlar rahatı artırıcı
olarak değerlendirilir.
* Futbol ve rugby botları ve koşu
ayakkabıları bu gruba dahildir.
KKD TİPİ BELGELENDİRME GEREKÇE
KATEGORİSİ

9. EL VE KOL KORUYUCU DONANIMLAR


9.1 Kolu ve/veya eli korumak üzere özel II
olarak tasarlanıp üretilmiş bütün
donanımlar ve/veya (sabit veya
598
ayrılabilir) aksesuarlar.
Hariç olanlar: (Kategori II dışında kalanlar)
9.2 Tehlikeli voltajlı işlerde elektrik III 3.3.7
risklerine karşı koruma veya yüksek
voltaja karşı yalıtım sağlamak üzere
tasarlanıp üretilmiş donanımlar ve/veya
(sabit veya ayrılabilir) aksesuarlar.
9.3 Etkisi 100 oC veya daha fazla olan III 3.3.4
hava sıcaklığı ile kıyaslanabilen, kızıl
ötesi ışın yayılması, alev veya büyük
miktarda ergimiş materyalin varlığı ile
karakterize edilebilen veya edilemeyen,
yüksek sıcaklıktaki ortamlarda
kullanılmak üzere tasarlanmış ve
üretilmiş donanımlar ve/veya (sabit veya
ayrılabilir) aksesuarlar.
İtfaiyecilerin donanımları dahil.
9.4 Etkileri – 50 oC veya daha düşük hava III 3.3.5
sıcaklığı ile karşılaştırılabilir sıcaklıktaki
ortamlarda kullanılmak üzere tasarlanmış
ve üretilmiş donanımlar ve/veya (sabit
veya ayrılabilir) aksesuarlar.
9.5 Kimyasallara veya iyonlaştırıcı III 3.3.3
radyasyonlara karşı sınırlı* koruma
sağlamak üzere tasarlanmış ve üretilmiş
donanımlar ve/veya (sabit veya
ayrılabilir) aksesuarlar.
* Üretici, ürünün neye karşı ve ne kadar
süre koruma sağladığını belirtecektir.
9.6 Mesleki olarak kullanılan zayıf I 3.1.2
temizlik malzemelerine (bulaşık, temizlik
v.s.) karşı koruma sağlamak üzere
tasarlanıp üretilmiş donanımlar ve/veya
(sabit veya ayrılabilir) aksesuarlar.
9.7 Etkileri yüzeysel mekanik hareketlere I 3.1.1
(dikişte iğne batması, bahçe işleri, kirli
işler, spor v.s.) karşı koruma sağlamak
üzere tasarlanıp üretilmiş donanımlar
ve/veya (sabit veya ayrılabilir)
aksesuarlar.
9.8 Mesleki kullanımda, 50 oC’yi geçen I 3.1.3 ve 3.1.4
sıcaklıklara veya tehlikeli darbelere ve
olağanüstü soğuk hava koşullarına maruz
bırakmayan, sıcak parçaların mesleki
olarak işlenmesinden doğan ısı ve risklere
karşı koruma sağlamak üzere tasarlanıp
599
üretilmiş donanımlar ve/veya (sabit veya
ayrılabilir) aksesuarlar.
9.9 Sağlık tesislerinde tıbbi kullanım için 0 Tıbbi Kullanım
eldivenler ve parmak koruyucuları.
9.10 Özel kullanımda nem, aşırı olmayan 0 2.3
sıcak veya soğuğa karşı koruma sağlamak
üzere tasarlanıp üretilmiş eldivenler.
9.11 Biyolojik kirlenme ve iyonlaştırıcı 0 2.1
radyasyonlara karşı koruma sağlayan
donanımlar dahil, Silahlı Kuvvetler ve
Emniyet Güçlerince kullanılmak üzere
özel olarak tasarlanıp üretilmiş
donanımlar ve/veya (sabit veya
ayrılabilir) aksesuarlar.

KKD TİPİ BELGELENDİRME GEREKÇE


KATEGORİSİ

10.BOĞULMAYI ÖNLEMEK VEYA CAN YELEĞİ OLARAK KULLANILMAK ÜZERE


TASARLANMIŞ DONANIMLAR
10.1 Sadece sığ sularda kullanılan ve II
oyuncak olarak addedilmeyen yüzme
gereçleri ve şişme can yeleği dahil,
boğulmayı önlemek veya can yeleği
olarak kullanılmak üzere tasarlanıp
üretilmiş tüm donanımlar.
Hariç olanlar: (Kategori II dışında kalanlar)
10.2 Gemi ve uçak* yolcularınca acil 0 2.4
durumlarda kullanılan can simitleri ve
can yelekleri.
* Gemi ve uçak terimi; Yolcu uçaklarını
ve IMO (Uluslararası Denizcilik Örgütü)
Sözleşmelerine tabi deniz araçlarını
belirtir. Balıkçılık, eğlence ve iş tekneleri
dahil değildir.

KKD TİPİ BELGELENDİRME GEREKÇE


KATEGORİSİ

11. ELEKTRİKSEL RİSKLERE KARŞI KORUYUCU DONANIMLAR


11.1 Not: Elektriksel risklere karşı III 3.3.7
koruyucu donanımlar yukarıdaki
600
tablolarda verilmiştir.
Hatırlatma: Tehlikeli voltaj; Alternatif
akımda 50 volt, doğru akımda 75 volta
eşit veya daha yüksek voltaj demektir.
Hariç olanlar: (Kategori III dışında kalanlar)
11.2 Elle tutulan yalıtım araçları 0 KKD değil

Yürürlük
Madde 10- Bu Tebliğ, “Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği” ile birlikte 09/02/2005
tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme
Madde 11- Bu Tebliğ hükümlerini Çalışma ve sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.

EK

KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM YÖNETMELİĞİ’NİN


İLGİLİ HÜKÜMLERİ
1- KKD’nin Tanımı: (Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği Madde 4-d)
KKD (Kişisel Koruyucu Donanım): Kişisel Koruyucu Donanım, bir veya birden fazla sağlık ve
güvenlik tehlikesine karşı korunmak için kişilerce giyilmek, takılmak veya taşınmak amacıyla
tasarlanmış herhangi bir cihaz, alet veya malzemeyi, ifade eder.

KKD aşağıdakileri de kapsar:


1.1 Kişiyi aynı anda bir veya daha fazla muhtemel risklere karşı korumak amacıyla üretici
tarafından bir bütün haline getirilmiş bir çok cihaz, alet veya malzemeden oluşmuş bir
donanımı, ifade eder. (KKD Yön.Md.4, 2 nci paragraf)

601
1.2 Belirli bir faaliyetin yapılması için korunma amacı olmaksızın, taşınan veya giyilen
donanımla birlikte kullanılan, ayrılabilir veya ayrılamaz nitelikteki koruyucu cihaz, alet veya
malzemeyi, ifade eder. (KKD Yön.Md.4, 3 üncü paragraf)
1.3 KKD’nin rahat ve işlevsel bir şekilde çalışması için gerekli olan ve sadece bu tür
donanımlarla kullanılan değiştirilebilir parçaları da KKD sayılır. (KKD Yön.Md.4, 4 üncü
paragraf)
1.4 Tehlikeye maruziyet süresince kullanıcı tarafından sürekli olarak kullanılmayı veya
giyilmeyi amaçlamasa da farklı bir ilave bir dış cihazla birleştirilmesi için KKD ile bağlantılı
olarak piyasaya arz edilen herhangi bir sistemi, o cihazın bütünleyici bir parçası olarak kabul
edilecektir. (KKD Yön.Md. 4, 5 inci paragraf)

2- KKD Yönetmeliğinin Kapsamı Dışında Olup, Bu Tebliğde Kategori-0 Olarak Atıfta


Bulunulan KKD’ler:
Piyasaya arz, malların serbest dolaşımı ve güvenlik açısından bu Yönetmeliğin hedeflediği aynı
amaçlar için çıkarılmış başka bir Yönetmeliğin kapsamında olan Kişisel Koruyucu Donanımlar
ve EK-I’de belirtilen ürünler bu Yönetmelik kapsamı dışındadır.(KKD Yön.Md.2, 2 nci
paragraf)
2.1 Silahlı Kuvvetler ve Emniyet Güçlerince kullanılmak üzere özel olarak tasarlanıp üretilmiş
Kişisel Koruyucu Donanımlar (miğferler, kalkanlar vb.) (EK-I, 1 inci şık)
2.2 Nefsi müdafaada kullanılan Kişisel Koruyucu Donanımlar (aerosol kanisterleri, kişisel
caydırıcı silahlar vb.) (EK-I, 2 nci şık)
2.3 Aşağıda belirtilen etkenlere karşı kişisel kullanım için tasarlanmış ve üretilmiş KKD’ler.
a) Olumsuz atmosferik koşullar (başlık, mevsimlik giysi, ayakkabı, şemsiye v.b.),
b) Islanma ve su (bulaşık eldivenleri vb.),
c) Isı (eldiven ve vb.) (EK-I, 3 üncü şık),
2.4 Uçak veya deniz araçlarında, kişilerin kurtarma ve korunması amacıyla imal edilen ve
sürekli kullanılmayan KKD’ler.(EK-I, 4 üncü şık)
2.5 İki veya üç tekerlekli motorlu araç sürücüleri için başlıklar ve göz siperleri (EK-I, 5 inci
şık)

3- KKD Yönetmeliği Kapsamında Olan Kategoriler:


3.1 Kategori-I Olarak Sınıflandırılan KKD’ler: Bu kategoriye giren KKD’ler kullanıcıyı,
özellikle;
3.1.1 Yüzeysel mekanik etkiler (bahçıvan eldivenleri, dikiş yüksüğü v.b),
3.1.2 Zayıf ve etkisi kolayca geçebilen temizlik maddeleri (seyreltik deterjan çözeltileri ve
benzeri çözeltilere karşı korunan eldivenler),

3.1.3 50 oC’nin üzerinde olmayan sıcak maddelerle çalışmalarda oluşan riskler veya tehlike
yaratmayan diğer etkiler (mesleki işlerde kullanılan eldivenler, önlükler vb.),
3.1.4 Doğal atmosferik etkenler (bulaşıklar, mevsimlik elbiseler, ayakkabılar vb.),
3.1.5 Vücudun hayati bölgelerini etkileyen ve etkileri kalıcı lezyonlara neden olmayan küçük
darbeler ve titreşimler (kafa derisini koruyan hafif baretler, eldivenler, hafif ayakkabılar vb.),
3.1.6 Güneş ışığı (güneş gözlükleri),
risklerine karşı korurlar.
3.2 Kategori-II Olarak Sınıflandırılan KKD’ler: Bu gruba kategori-I ve kategori-III’ün dışında
kalan tüm KKD’ler girer.(KKD Yön.Md.12)
3.3 Kategori-III Olarak Sınıflandırılan KKD’ler: Bu kategoriye giren KKD’ler şunlardır:
3.3.1 Katı partikül ve sıvı aerosollardan veya tahriş edici, tehlikeli, zehirli ya da radyotoksik
gazlardan korunmak için kullanılan filtreli solunum sistemi koruyucuları,
3.3.2 Su altına dalmada kullanılanları da içeren, atmosferden tam yalıtım sağlayan koruyucu
solunum araçları,
602
3.3.3 Kimyasal maddelere veya iyonlaştırıcı radyasyona karşı sınırlı bir koruma sağlayan
araçlar,
3.3.4 Etkisi 100 oC veya daha fazla olan hava sıcaklığı ile kıyaslanabilen, kızıl ötesi ışın
yayılması, alev veya büyük miktarda ergimiş materyalin varlığı ile karakterize edilebilen veya
edilemeyen, yüksek sıcaklıktaki ortamlarda kullanılacak acil durum ekipmanları,
3.3.5 Eksi 50 oC veya daha düşük hava sıcaklığı ile kıyaslanabilen düşük sıcaklıktaki
ortamlarda kullanılacak acil durum ekipmanları,
3.3.6 Yüksekten düşmelere karşı kullanılan donanımlar,
3.3.7 Elektrik tehlikesi ve tehlikeli voltaja karşı veya yüksek gerilin işlerinde kullanılan yalıtıcı
özellikli donanımlar.

KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARLA İLGİLİ UYUMLAŞTIRILMIŞ ULUSAL


STANDARTLARA DAİR TEBLİĞ

06 Nisan 2007 Tarihli Resmi Gazete


Sayı: 26485

Amaç
MADDE 1 - (1) Bu Tebliğin amacı, 17/1/2002 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan
“Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Yönetmelik”in 5.maddesi ile 29/11/2006
tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan “Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği”nin
6.maddesine göre uyumlaştırılmış ulusal standartların listesinin belirlenmesidir.

Uyumlaştırılmış ulusal standartlar

603
MADDE 2 - (1) Uyumlaştırılmış Avrupa Standartlarını uyumlaştıran ve Türk
Standardları Enstitüsü tarafından Türk Standardı olarak kabul edilip yayımlanan ve kişisel
koruyucu donanımlar ile ilgili olan uyumlaştırılmış ulusal standartların adları ve referans
numaralarının listesi aşağıda gösterildiği gibidir:

SIRA NO TS EN NO/ADI
TS EN 132
1
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar-Terimler, Tarifler ve Piktogramlar
TS EN 133
2
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar-Sınıflandırma
TE EN 134
3
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar-Bileşenlerin Adlandırılması
TS EN 135
4
Solunumla İlgili Cihazlar-Eş Değer Terimler Listesi
TS EN 136
5 Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar- Tam Yüz Maskeleri-Özellikler, Deneyler
İşaretleme
TS EN 137
6 Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar- Kendi Kendine Yeterli Açık Devreli
Sıkıştırılmış Hava Solunum Cihazı Özellikler, Deney İşaretleme
TS EN 138
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar-Tam Yüz Maskesi, Yarım Yüz Maskesi
7
veya Ağız Tipi Maske İçin Kullanılan Temiz Hava Solunum Cihazları-
Özellikler, Deneyler ve İşaretleme
TS EN 140
8 Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar-Yarım Maskeler ve Çeyrek Maskeler-
Özellikler, Deneyler, İşaretleme
TS EN 142
9 Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar-Ağızlık Tertibatları-Kurallar, Deneyler,
İşaretleme
TS EN 143
10
Koruyucu Solunum Cihazları-Toz Süzgeçleri-Özellikler, Deneyler ve İşaretleme
TS EN 143/A1
11
Koruyucu Solunum Cihazları-Toz Süzgeçleri-Özellikler, Deneyler ve İşaretleme
TS EN 144-1
12 Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar-Gaz Tüpü Vanaları-Bölüm 1: Geçmeli
Bağlantı Elemanı İçin Vidalı Bağlantılar
TS EN 144-1/A2
13 Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar-Gaz Tüpü Vanaları-Bölüm 1: Geçmeli
Bağlantı Elemanı İçin Vidalı Bağlantılar
TS EN 144-2
14
Koruyucu Teneffüs Cihazları-Gaz Silindir Vanaları-Bölüm 2: Çıkış Bağlantıları
TS EN 144-3
15 Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar-Gaz Tüpü Vanaları-Bölüm 3: Nitroks ve
Oksijen Dalış Gazları İçin Çıkış Bağlantıları
TS EN 145
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar-Kendi Kendine Yeterli Kapalı Devre
16
Solunum Aparatı, Basınçlı Oksijenli veya Basınçlı Oksijen-Azotlu Tip-
Özellikler, Deneyler, İşaretleme

17 TS EN 148-1
604
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar-Yüz Koruyucu Parçalar İçin Vida Dişleri-
Bölüm 1: Standart Vida Dişli Bağlantı
TS EN 148-2
18 Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar-Yüz Koruyucu Parçalar İçin Vida Dişleri-
Bölüm 2: Merkez Vida Dişli Bağlantı
19 TS EN 148-3
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar-Yüz Koruyucu Parçalar İçin Vida Dişleri-
Bölüm 3:M 45x3 Vida Başlı Bağlantı
20 TS EN 149
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar-Parçacıklara Karşı Koruma Amaçlı Filtreli
Yarım Maskeler-Özellikler, Deneyler ve İşaretleme
21 TS EN 165
Göz Koruyucuları-Kişisel-Terimler
22 TS EN 167
Kişisel Göz Koruması-Optik Deney Metotları
23 TS EN 169
Kişisel Göz Koruması-Kaynakçılık ve İlgili Teknikler İçin Filtreler-Geçirgenlik
Özellikleri ve Tavsiye Edilen Kullanım
24 TS EN 170
Kişisel Göz Koruması-Ultraviyole Filtreler- Geçirgenlik Özellikleri ve Tavsiye
Edilen Kullanım
25 TS EN 172
Kişisel Göz Koruması-Güneşe Karşı Koruyucu Filtreler-Sanayide Kullanım
İçin
26 TS EN 174
Kişisel Göz Koruması-Alp Disiplini Kayak İçin Kayak Gözlükleri
27 TS EN 208
Kişisel Göz Koruması-Lazer ve Lazer Sistemleriyle Çalışmaya Uygun Göz
Koruyucuları (Lazere Uygun Göz Koruyucuları)
28 TS EN 208:2001/A1
Kişisel Göz Koruması-Lazer ve Lazer Sistemleriyle Çalışmaya Uygun Göz
Koruyucuları (Lazere Uygun Göz Koruyucuları)
29 TS EN 250
Solunumla İlgili Donanım-Kendi Kendine Yeterli Açık Devre Basınçlı Havalı
Dalma Aparatı-Özellikler, Deneyler, İşaretleme
30 TS EN 250/A1
Solunumla İlgili Donanım-Kendi Kendine Yeterli Açık Devre Basınçlı Havalı
Dalma Aparatı-Özellikler, Deneyler, İşaretleme
31 TS EN 269
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar-Başlıkla Birlikte Kullanılan, Güçle (Pille)
Çalışan ve Temiz Havanın Hortumla Sağlandığı Solunum Cihazı-Özellikler,
Deney, İşaretleme
32 TS EN 340
Koruyucu Giyecekler-Genel Özellikler
33 TS EN 341
Yüksekten Düşmeye Karşı Personel Koruyucu Teçhizat-İndirme Cihazları
34 TS EN 342
Koruyucu Giyecekler-Soğuğa Karşı Koruma İçin Giyecek Takımları ve
Parçaları
35 TS EN 343
Koruyucu Giyecekler – Yağmura Karşı Koruma
605
36 TS EN 348
Koruyucu Elbise-Deney Metodu;Ergimiş Metal Parçalarının Sıçramasına Karşı
Malzeme Davranışının Tayini
37 TS EN 348/AC
Koruyucu Elbise-Deney Metodu;Ergimiş Metal Parçalarının Sıçramasına Karşı
Malzeme Davranışının Tayini
38 TS EN 52-1
İşitme Koruyucuları-Genel Kurallar-Bölüm 1: Kulak Kapatıcılar
39 TS EN 352-2
İşitme Koruyucuları-Genel Kurallar-Bölüm 2: Kulak Tıkaçları
40 TS EN 352-3
İşitme Koruyucuları-Genel Kurallar-Bölüm 3: Endüstriyel Güvenlik Kaskına
Takılmış Koruyucu Kulaklıklar
41 TS EN 352-4
İşitme Koruyucuları-Güvenlik Kuralları ve Deneyler-Bölüm 4: Seviyeye Bağlı
Kulak Kapatıcıları
42 TS EN 352-4/A1
İşitme Koruyucuları-Güvenlik Kuralları ve Deneyler-Bölüm 4: Seviyeye Bağlı
Kulak Kapatıcıları
43 TS EN 352-5
İşitme Koruyucuları-Güvenlik Kuralları ve Deneyler-Bölüm 5: Aktif Gürültüyü
Azaltan Kulak Kapatıcıları
44 TS EN 352-6
İşitme Koruyucuları-Güvenlik Kuralları ve Deneyler-Bölüm 6: Elektriksel Ses
Girişli Kulak Kapatıcıları
45 TS EN 352-7
İşitme Koruyucuları-Güvenlik Kuralları ve Deneyler-Bölüm7: Seviyeye Bağlı
Kulak Tıkaçları
46 TS EN 353-1
Kişisel Koruyucu Donanım-Yüksekten Düşmeye Karşı-Bölüm1: Rijit Bir Çapa
Halatını İçeren Kılavuzlanmış Tipte Düşme Önleyici
47 TS EN 353-2
Kişisel Koruyucu Donanım-Yüksekten Düşmeye Karşı-Bölüm 2: Esnek Bir
Çapa Halatını İçeren Kılavuzlanmış Tipte Düşme Önleyici
48 TS EN 354
Kişisel Koruyucu Donanım-Belirli Bir Yükseklikten Düşmeye Karşı-Bağlama
Tertibatı
49 TS EN 355
Kişisel Koruyucu Donanım-Yüksekten Düşmeye Karşı-Enerji Absorplayıcılar
50 TS EN 358
Kişisel Koruyucu Donanım-Belirli Bir Yükseklikte Çalışma Güvenliğini
Sağlamak ve Düşmeyi Önlemek İçin-Tutma Sistemleri, Çalışma Konumu İçin
Kemerler ve Halatlar
51 TS EN 360
Kişisel Koruyucu Donanım-Yüksekten Düşmeye Karşı-Geri Sarmalı Tipte
Düşme Önleyiciler
52 TS EN 361
Kişisel Koruyucu Donanım-Belirli Bir Yükseklikten Düşmeye Karşı-Tam Vücut
Kemer Sistemleri
53 TS EN 362
Yüksekten Düşmeye Karşı Kişisel Koruyucu Donanım-Bağlayıcılar
606
54 TS EN 363
Kişisel Koruyucu Donanım-Belirli Bir Yükseklikten Düşmeye Karşı-Düşme
Önleyici Sistem
55 TS EN 364
Yüksekten Düşmeye Karşı Personel Koruyucu Teçhizat-Deney Metotları
56 TS EN 365
Yüksekten Düşmeye Karşı Kişisel Koruyucu Donanım-Kullanma Talimatı,
Bakım Periyodik Muayene, Tamir, İşaretleme ve Ambalajlamaya Ait Genel
Kurallar
57 TS EN 367
Korucu Elbise-Isı ve Aleve Karşı Koruma-Aleve Maruz Kalmada Isı Geçişinin
Tayini Metodu
TS EN 367/AC
58 Koruyucu Elbise- Isı ve Aleve Karşı Koruma-Aleve Maruz Kalmada Isı
Geçişinin Tayini Metodu
TS EN 373
59
Koruyucu Giyecekler-Ergimiş Metal Parçalarına Karşı Malzemelerin
Direncinin
Değerlendirilmesi
60 TS EN 374-1
Koruyucu Eldivenler - Kimyasal Maddeler ve Mikroorganizmalara Karşı -
Bölüm 1: Terimler ve Performans Kuralları
61 TS EN 374-2
Koruyucu Eldivenler - Kimyasal Maddeler ve Mikroorganizmalara Karşı -
Bölüm 2: Nüfuziyete Karşı Direncin Tayini
62 TS EN 374-3
Koruyucu Eldivenler - Kimyasal Maddeler ve Mikroorganizmalara Karşı -
Bölüm 3: Kimyasal Madde Geçirgenliğine Direncin Tayini
63 TS EN 374-3/AC
Koruyucu Eldivenler - Kimyasal Maddeler ve Mikroorganizmalara Karşı -
Bölüm 3: Kimyasal Madde Geçirgenliğine Direncin Tayini
64 TS EN 379
Kişisel Göz Koruması - Otomatik Kaynak Filtreleri
65 TS EN 381-1
Koruyucu Giyecekler - Zincirli El Testeresi Kullananlar İçin - Bölüm 1: Zincirli
Testereyle Kesilmeye Direnç İçin Deney Tertibatı
66 TS EN 381-2
Koruyucu Giyecekler - Zincirli El Testeresi Kullananlar İçin - Bölüm 2: Bacak
Koruyucuları İçin Deney Metotları
TS EN 381-3
67
Koruyucu Giyecekler-Zincirli El Testeresi Kullananlar İçin - Bölüm 3:
Koruyucu
Botlar İçin Deney Metotları
68 TS EN 381-4
Koruyucu Giyecekler - Zincirli El Testeresi Kullananlar İçin - Bölüm 4: Zincirli
Testere Koruyucu Eldivenleri İçin Deney Metotları
69 TS EN 381-5
Koruyucu Giyecekler-Zincirli El Testeresi Kullananlar İçin Bölüm 5: Bacak
Koruyucular İçin Özellikler
70 TS EN 381-7
Koruyucu Giyecekler - Zincirli El Testeresi Kullananlar İçin - Bölüm 7: Zincirli
607
Testere Koruyucu Eldivenleri İçin Kurallar
71 TS EN 381-8
Koruyucu Giyecekler - Zincirli El Testeresi Kullananlar İçin - Bölüm 8: Zincirli
Testere Koruyucu Tozlukları - Deney Metotları
72 TS EN 381-9
Koruyucu Giyecekler - Zincirli El Testeresi Kullananlar İçin - Bölüm 9: Zincirli
Testere Koruyucu Tozlukları – Özellikler
73 TS EN 381-10
Koruyucu Giyecekler - Zincirli El Testeresi Kullananlar İçin - Bölüm 10: Vücut
Üst Kısmı Koruyucuları İçin Deney Metodu
74 TS EN 381-11
Koruyucu Giyecekler - Zincirli El Testeresi Kullananlar İçin - Bölüm 11: Vücut
Üst Kısmı Koruyucuları İçin Kurallar
75 TS EN 388
Mekanik Risklere Karşı Koruyucu Eldivenler
76 TS EN 402
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar - Tam Yüz Maskesi Veya Ağızlık Tertibatı
Olan, Basınçlı Hava Kullanan Kendi Kendine Yeterli Akciğer Kumandalı Talep
Tipi Açık Devre Solunum Aparatı - Kaçış için - Kurallar, Deneyler, işaretleme
TS EN 403
77
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar - Kendini Kurtarma için - Yangından
Kaçarken Kullanılan Başlığı Olan Filtre Cihazları - Kurallar, Deneyler,
İşaretleme
78 TS EN 404
Ferdi Kurtarma için Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar - Karbonmonoksitten
Korunmak İçin Ağız Parçası Tertibatlı ve Filtreli Ferdi Kurtarıcı
TS EN 405
79
Solunumla ilgili Koruyucu Cihazlar - Gazlara veya Gazlara ve Partiküllere
Karşı
Koruyucu Valf1i Filtreli Yarım Maskeler - Özellikler, Deney ve İşaretleme
80 TS EN 407
Koruyucu Eldivenler - Isıl Tesirlerine (Isı ve/veya ateşe) Karşı
81 TS EN 420
Koruyucu Eldivenler - Genel Özellikler ve Deney Metotları
82 TS EN 421
Koruyucu Eldivenler-İyonlaştırıcı Radyasyon ve Radyoaktif Bulaşmaya Karşı
83 TS EN 458
İşitme Koruyucuları-Seçimi, Kullanımı, Korunması ve Bakımı için Tavsiyeler-
Kılavuz
TS EN 463
84
Koruyucu Giyecekler Sıvı Kimyasallara Karşı Koruma - Deney Metodu: Bir
Sıvı
Hüzmesiyle (Jetiyle) Penetrasyona Direncin Tayini (Jet Deneyi)
TS EN 464
85
Koruyucu Giyecekler-Sıvı ve Gaz Kimyasal Maddelere Karşı Kullanım İçin
(Aerosoller ve Katı Partiküller Dahil) Deney Metodu Gaz Geçirmez
Giyeceklerin
Sıvı Geçirmezliğinin Tayini (İç Basınç Deneyi)
86 TS EN 468
Koruyucu Giyecekler-Sıvı Kimyasal Maddelere Karşı Kullanılan-Deney
Metodu:
608
Püskürtme ile Nüfuziyet Direncinin Tayini (Püskürtme Deneyi)
87 TS EN 469
İtfaiyeciler için Koruyucu Elbiseler- Yangınla Mücadele İçin Koruyucu
Elbiselerin Özellikleri ve Deney Metotları
TS EN 469/ AC
88
İtfaiyeciler İçin Koruyucu Giyecekler - Yangınla Mücadelede Kullanılan
Koruyucu Giyeceklere Dair Performans Kuralları
TS EN 470-1
89
Koruyucu Giyecekler-Kaynak ve Kaynakla İlgili İşlemlerde Kullanılan Bölüm
1:
Genel Özellikler
TS EN 470-1/A1
90
Koruyucu Giyecekler-Kaynak ve Kaynakla İlgili İşlemlerde Kullanılan Bölüm
1:
Genel Özellikler Tadil 1
91 TS EN 471
Profesyonel Kullanım İçin Yüksek Görülebilirlik Uyarısı Olan Giyecek - Deney
Metotları ve Özellikler
92 TS EN 510
Koruyucu Giyecekler-Hareketli Parçalara Dolanma Riskinin Olduğu Yerlerde
Kullanılan Koruyucu Giyeceklere Ait Özellikler
93 TS EN 511
Soğuğa Karşı Koruyucu Eldivenler
94 TS EN 530
Koruyucu Giyecek Malzemelerinin Aşınma Dayanımı-Deney Metotları
95 TS EN 531
Koruyucu Giyecekler-ısıya Maruz Kalan Endüstri Çalışanları İçin (İtfaiyeci ve
Kaynakçı Elbiseleri Hariç)
96 TS EN 531/A1
Koruyucu Giyecekler-Isıya Maruz Kalan Çalışanlar İçin Tadil 1
97 TS EN 533
Koruyucu Giyecekler-ısıya ve Aleve Karşı Koruma-Sınırlı Alev Yayma
Özelliğine Sahip Malzemeler ve Malzeme Donanımları
98 TS EN 659
Koruyucu Eldivenler - İtfaiyeciler İçin
99 TS EN 564
Dağcılık Teçhizatı - Yardımcı İp (Halat) Güvenlik Kuralları ve Deney Metotları
100 TS EN 565
Dağcılık Teçhizatı- Şerit (Bant) Güvenlik Kuralları ve Deney Metotları
101 TS EN 566
Dağcılık Teçhizatı-Kemerler-Güvenlik Kuralları ve Deney Metotları
102 TS EN 567
Dağcılık Teçhizatı- İp Kenetleri Güvenlik Kuralları ve Deney Metotları
103 TS EN 568
Dağcılık Teçhizatı-Buz Ankrajları-Güvenlik Kuralları ve Deney Metotları
104 TS EN 569
Dağcılık Teçhizatı- Kancalar- Güvenlik Kuralları ve Deney Metotları
105 TS EN 702
Koruyucu Giyecekler-Isı ve Aleve Karşı Koruma-Deney Metodu: Koruyucu
Giyecek veya Malzemelerinde Temas Isısı Geçişinin Tayini
106 TS EN 795
609
Yüksekten Düşmeye Karşı Koruma-Ankraj Cihazları-Özellikler ve Deneyler
TS EN 795/A1
107
Yüksekten Düşmeye Karşı Koruma-Ankraj Cihazları-Özellikler ve Deneyler
Tadil 1
108 TS EN 812
Sanayide Darbeye Karşı Kullanılan Başlıklar
TS EN 813
109
Yüksekten Düşmeyi Önlemek İçin Personel Koruyucu Donanım-Oturma
Kuşağı
TS EN 863
110
Koruyucu Elbiseler-Mekanik Özellikler-Vurup Delmeye Karşı Dayanım
Deneyi
111 TS EN 892
Dağcılık Teçhizatı - Dinamik Dağcılık Halatları - Güvenlik Kuralları ve Deney
Metotları
112 TS EN 893
Dağcılık Teçhizatı- Kramponlar- Güvenlik Kuralları ve Deney Metotları
113 TS EN 943-1
Sıvı Aerosoller ve Katı Parçacıklar Dahil Sıvı ve Gaz Halindeki Kimyasal
Maddelere Karşı Koruyucu Giyecekler - Bölüm 1: Kimyasal Maddelere Karşı
Havalandırmalı ve Havalandırmasız "Gaz Sızdırmaz (Tip 1) ve "Gaz Sızdırmaz
Olmayan" (Tip 2) Koruyucu Elbiseler
114 TS EN 943-2
Sıvı Aerosol ve Katı Parçacıklar İhtiva Eden Sıvı ve Gaz Kimyasallara Karşı
Koruyucu Giysi-Kısım 2: Acil Müdahale Takımları İçin Kimyasal Koruyucu
Giysiler "Gaz-Koruyumlu" İçin Performans Gereklilikleri
115 TS EN 958
Dağcılık Teçhizatı- Tırmandırmada Kullanılan Enerji Absorplama Sistemleri-
Güvenlik Kuralları ve Deney Metotları
116 TS EN 960
Kafa Kalıpları - Emniyet Şapkaları Deneylerinde Kullanılan
117 TS EN 966
Hava Sporları İçin Başlıklar
118 TS EN 966/A1
Hava Sporları İçin Başlıklar Tadil1
119 TS EN 966/ A2
Hava Sporları İçin Başlıklar
120 TS EN 1073-2
Radyoaktif Bulaşmasına Karşı Koruyucu Giysi-Kısım 2: Radyoaktif
Bulaşmasının Ayrılmasına Karşı Havalanmayan Koruyucu Giysi İçin
Gereklilikler ve Deney Metotları
121 TS EN 1077
Koruyucu Başlık (Kasklar)-Alp Tipi Kayakçılar İçin
122 TS EN 1078
Bisiklet, Kaykay ve Tekerlekli Paten Kullanıcıları İçin Kasklar
123 TS EN 1078/Al
Bisiklet, Kaykay ve Tekerlekli Paten Kullanıcıları İçin Kasklar
124 TS EN 1080
Koruyucu Kasklar - Küçük Çocuklar İçin - Darbeden Koruyucu
125 TS EN 1080/A2
Koruyucu Kasklar - Küçük Çocuklar İçin - Darbeden Koruyucu
610
TS EN 1082-1
126
Koruyucu Giyecekler- Bıçak Kesiklerine ve Batmalarına Karşı Koruyucu
Eldivenler ve Kolluklar- Bölüm 1: Zincir Zırhtan Yapılmış Eldivenler ve
Kolluklar
127 TS EN 1082-2
Koruyucu Giyecekler- Bıçak Kesiklerine ve Batmalarına Karşı Koruyucu
Eldivenler ve Kolluklar- Bölüm 2: Zincir Zırh Dışındaki Malzemeden Yapılmış
Eldivenler ve Kolluklar
128 TS EN 1082-3
Koruyucu Giyecekler- Bıçak Kesiklerine ve Batmalarına Karşı Koruyucu
Eldivenler ve Kolluklar- Bölüm 3: Kumaş, Deri ve Diğer Malzemeler İçin
Darbeyle Kesme Deneyi
129 TS EN 1095
Gezi Teknelerinde Kullanım İçin Güverte Emniyet Kemeri ve Emniyet Halatı -
Güvenlik Kuralları ve Deney Metotları
TS EN 1146
130
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar -Bir Başlıkla Birlikte Kullanılan Kendi
Kendine Yeterli Açık Devre Basınçlı Hava Solunum Aparatı - Kurallar, Deney,
İşaretleme

131 TS EN 1149-2
Koruyucu Giyecekler - Elektrostatik Özellikler - Bölüm 2: Malzemenin
Derinliğine Elektrik Direncinin Ölçülmesi İçin Deney Metodu (Düşey Direnç)
132 TS EN 1149-3
Koruyucu Giyecekler - Elektrostatik Özellikler - Bölüm 3: Yük Zayıflamasını
Ölçme İçin Deney Metodu
133 TS EN 1149-1
Koruyucu Giyecekler-Elektrostatik Özellikler-Bölüm 1: Yüzey Öz Direnci
(Deney Metotları ve Kurallar)
134 TS EN 1150
Koruyucu Giyecekler – Profesyonel Olmayan Kullanım İçin Görülebilme
Özelliğine Sahip Giyecekler - Deney Metotları ve Özellikler
135 TS EN 1384
Koruyucu Başlıklar- Binicilikte Kullanılan
136 TS EN 1384/Al
Koruyucu Başlıklar- Binicilikte Kullanılan Tadil 1
137 TS EN 1385
Kano ve Akarsu Sporları İçin Kasklar
138 TS EN 1385/A1
Kano ve Akarsu Sporları İçin Kasklar
TS EN 1486
139
Koruyucu Elbiseler-İtfaiyeciler İçin-Uzman İtfaiyeci Elbiseleri İçin Özellikler
ve
Deney Metotları
TS EN 1621-1
140
Motosiklet Sürücülerini Mekanik Darbeye Karşı Koruyucu Giyecekler- Bölüm
1:
Darbe Koruyucular İçin Özellikler ve Deney Metotları
141 TS EN 1621-2
Motosikletçiler İçin Mekanik Darbeye Karşı Koruyucu Giyecekler - Bölüm 2:
Motosikletçiler İçin Sırt Koruyucuları - Kurallar ve Deney Metotları
611
142 TS EN 1731
Kafes Tipi Göz ve Yüz Koruyucuları- Mekanik Tehlikelere ve/veya Isıya Karşı
Endüstriyel ve Endüstriyel Olmayan Kullanım İçin
143 TS EN 1809
Dalma Aksesuarları - Yüzmeye Yardımcı Olan Dengeleyiciler - Fonksiyonel
Özellikler, Güvenlik Kuralları ve Deney Metotları
144 TS EN 1827
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar-Gazlara veya Gaz ve Parçacıklara veya
Sadece Parçacıklara Karşı Koruma Amaçlı Soluk Alma Vanası Bulunmayan
Ayrılabilir Filtreli Yarım Maskeler-Özellikler, Deneyler, İşaretleme
145 TS EN 1836
Kişisel Göz Koruması-Genel Kullanım Amaçlı Güneş Gözlükleri ve Güneşe
Karşı Koruyucu Filtreler
146 TS EN 1836/AC
Kişisel Göz Koruması-Genel Kullanım Amaçlı Güneş Gözlükleri ve Güneşe
Karşı Koruyucu Filtreler
TS EN 1868
147
Yüksekten Düşmeye Karşı Personel Koruyucu Donanım - Eşdeğer Terimler
Listesi
TS EN 1891
148
Yüksekten Düşmeye Karşı Personel Koruyucu Teçhizat-Düşük Uzamalı, Özlü
Lif Halatlar
149 TS EN 1938
Kişisel Göz Koruması- Motosiklet ve Mopet Kullanıcıları İçin Gözlükler
150 TS 2429 EN 397
Endüstriyel Emniyet Şapkaları (Baretler)
151 TS 2429 EN 397/A1
Endüstriyel Emniyet Şapkaları (Baretler)Tadil1
152 TS EN ISO 4869-2
Akustik-Kulak Koruyucuları-Bölüm 2: Kulak Koruyucu İçine Takıldığında
Etkili A-Ağırlıklı Ses Basınç Seviyelerinin Tayini
153 TS EN ISO 4869-4
Akustik - İşitme Koruyucuları - Bölüm 4: Sese Bağlı Seviye İçin Efektif Ses
Basınç Seviyelerinin Ölçümleri - Düzeltici Kulaklıklar
154 TS 5558 EN 168
Kişisel Göz Koruması - Optikle İlgili Olmayan Deney Metotları
155 TS 5559 EN 207 (2. Baskı)
Kişisel Göz Koruması - Lazer Işınımına Karşı Filtreler ve Göz Koruyucular
(Lazer Göz Koruyucuları)
156 TS 5560 EN 166
Kişisel Göz Koruması – Özellikler
TS EN ISO 6529
157
Koruyucu Giyecekler - Kimyasal Maddelere Karşı Koruma - Koruyucu
Giyecek
Malzemelerinin Sıvı ve Gaz Nüfuziyetine Direncinin Tayini
158 TS EN ISO 6530
Koruyucu Giyecekler - Sıvı Kimyasal Maddelere Karşı Koruma - Malzemelerin
Sıvılarla Nüfuziyete Karşı Direnci İçin Deney Metodu
159 TS 6860 EN 175
Personel Koruyucuları-Kaynak ve Benzeri İşlemler Sırasında Gözü ve Yüzü
Koruma Teçhizatı
612
160 TS EN ISO 6942
Koruyucu Giyecekler - Isı ve Yangına Karşı Koruma - Deney Metodu: Işıma
Yoluyla Yayılan Isı Kaynaklarına Maruz Kalındığında Malzeme ve Malzeme
Birleşimlerinin Değerlendirilmesi
TS 8435 EN 171
161
Kişisel Göz Koruması - Kızıl Ötesi Filtreler - Geçirgenlik Özellikleri ve
Tavsiye
Edilen Kullanım
162 TS 8504 EN 1073-1
Koruyucu Giyecekler- Radyoaktif Kirlenmeye Karşı- Bölüm 1: Radyoaktif
Parçacık Kirlenmesine Karşı Havalandırmalı Koruyucu Giyecekler İçin
Kurallar ve Deney Metotları
163 TS 10224 EN 443
İtfaiye Teşkilatı Teçhizatı- Koruyucu Başlıklar
164 TS EN ISO 10256
Buz Hokeyinde Kullanılan Baş ve Yüz Koruyucular
165 TS EN ISO 10819
Mekanik Titreşim ve Şok-El, Kol Titreşimi-Eldivenden El Ayasına Geçen
Titreşimin Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi İçin Metot
166 TS EN 12083
Koruyucu Solunum Cihazları - Hortumlu Nefes Alma Teknikleri (Maskeye
Monte Edilmemiş Filtreler) - Toz Filtreleri, Gaz Filtreleri ve Kombine Filtreler
- Özellikler, Deneyler ve İşaretleme
167 TS EN 12270
Dağcılık Teçhizatı - Takozlar - Güvenlik Kuralları ve Deney Metotları
168 TS EN 12275
Dağcılık Teçhizatı - Bağlantı Halkaları - Güvenlik Kuralları ve Deney Metotları
169 TS EN 12276 Dağcılık Teçhizatı -Sürtünme Ankrajları - Güvenlik Kuralları ve
Deney Metotları
TS EN 12276/AC
170
Dağcılık Teçhizatı -Sürtünme Ankrajları - Güvenlik Kuralları ve Deney
Metotları
171 TS EN 12277
Dağcılık Teçhizatı - Kuşaklar - Güvenlik Kuralları ve Deney Metotları
172 TS EN 12278
Dağcılık Teçhizatı - Makara1ar- Güvenlik Kuralları ve Deney Metotları
173 TS EN ISO 12402-10
Kişisel Yüzdürme Cihazları- Bölüm 10: Kişisel Yüzdürme Cihazları ve Diğer
İlgili Cihazların Seçimi ve Kullanımı
TS EN ISO 12402-8
174
Kişisel Yüzdürme Cihazları- Bölüm 8: Donanımlar- Güvenlik Gerekleri ve
Deney
Yöntemleri
175 TS EN ISO 12402-2
Kişisel Yüzdürme Cihazları- Bölüm 2: Can Yelekleri, Performans Seviyesi 275-
Güvenlik Gerekleri
176 TS EN ISO 12402-3
Kişisel Yüzdürme Cihazları- Bölüm 3: Can Yelekleri, Performans Seviyesi 150-
Güvenlik Gerekleri
177 TS EN ISO 12402-4
Kişisel Yüzdürme Cihazları- Bölüm 4: Can Yelekleri, Performans Seviyesi 100-
613
Güvenlik Gerekleri
178 TS EN ISO 12402-5
Kişisel Yüzdürme Cihazları- Bölüm 5: Yüzdürme Yardımcıları Seviye 50-
Güvenlik Gerekleri
TS EN ISO 12402-6
179
Kişisel Yüzdürme Cihazları- Bölüm 6: Özel Amaçlı Can Yelekleri ve
Yüzdürme
Yardımcıları - Güvenlik Gerekleri ve İlave Deney Yöntemleri
180 TS EN ISO 12402-9
Kişisel Yüzdürme Cihazları- Bölüm 9: Deney Yöntemleri
181 TS EN 12477
Kaynakçılar İçin Koruyucu Eldivenler
182 TS EN 12477/A1
Kaynakçılar İçin Koruyucu Eldivenler
TS EN 12492
183
Dağcılık Teçhizatı - Dağcılar İçin Başlıklar - Güvenlik Kuralları ve Deney
Metotları
184 TS EN 12492/A1
Dağcılık Teçhizatı - Dağcılar İçin Koruyucu Başlıklar - Güvenlik Kuralları ve
Deney Metotları
TS EN 12568
185
Ayak ve Bacak Koruyucuları- Ayakkabı Burnu ve Metal Nüfuz Etmeye
Dirençli
Takviyeler- Özellikler ve Deney Metotları
186 TS EN 12628
Dalma Aksesuarları- Yüzdürebilirlik ve Kurtarma İçin Birleşik Cihaz
-Fonksiyonel Özellikler, Güvenlik Kuralları ve Deney Metotları
187 TS EN 12841
Kişisel Düşmeden Koruyucu Donanım- Halat Girişli Sistemler- Halat Düzeltme
Cihazları
188 TS EN 12941
Solunumla ilgili Koruyucu Cihazlar- Kask veya Başlıkla Kullanılan
Güçlendirilmiş Filtreli Cihazlar- Özellikler, Deney ve işaretleme
189 TS EN 12941/A1
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar- Kask veya Başlıkla Kullanılan
Güçlendirilmiş Filtreli Cihazlar - Özellikler, Deney ve İşaretleme
190 TS EN 12942
Solunumla ilgili Koruyucu Cihazlar- Tam Yüz Maskeleri, Yarım Maskeler veya
Çeyrek Maskelerle Birlikte Güç Destekli Filtre Cihazları- Özellikler, Deney ve
İşaretleme
TS EN 12942/A1
191
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar- Tam Yüz Maskeleri, Yarım Maskeler
veya
Çeyrek Maskelerle Birlikte Güç Destekli Filtre Cihazları- Özellikler, Deney ve
İşaretleme
192 TS EN 13034
Sıvı Kimyasal Maddelere Karşı Koruyucu Giyecekler - Sıvı Kimyasal
Maddelere Karşı Sınırlı Koruma Performansı Sağlayan Kimyasal Koruyucu
Giyecekler İçin Performans Kuralları (Tip 6 ve Tip PB [6] Donanım)
193 TS EN 13061
Koruyucu Giyecekler - Futbolcular İçin Tekmelikler - Özellikler ve Deney
614
Metotları
194 TS EN 13087-1
Koruyucu Kasklar- Deney Metotları- Bölüm 1: Şartlar ve Şartlandırma
195 TS EN 13087-2
Koruyucu Kasklar- Deney Metotları - Bölüm 2: Şok Absorpsiyonu
196 TS EN 13087-3
Koruyucu Kasklar- Deney Metotları- Bölüm 3: Nüfuz Etmeye Karşı Direnç
197 TS EN 13087-4
Koruyucu Kasklar-Deney Metotları-Bölüm 4: Tutma Sisteminin Etkinliği
198 TS EN 13087-5
Koruyucu Kasklar- Deney Metotları- Bölüm 5: Tutucu Sistem Dayanımı
199 TS EN 13087-6
Koruyucu Kask1ar- Deney Metotları- Bölüm 6: Görüş Alanı
200 TS EN 13087-7
Koruyucu Kasklar- Deney Metotları- Bölüm 7: Aleve Karşı Direnç
201 TS EN 13087-8
Koruyucu Kasklar - Deney Metotları - Bölüm 8: Elektriksel Özellikler
202 TS EN 13087-8/A1
Koruyucu Kasklar - Deney Metotları - Bölüm 8: Elektriksel Özellikler
203 TS EN 13087-10
Koruyucu Kasklar - Deney Metotları - Bölüm 10: lsıma Yoluyla Yayılan Isıya
Direnç
204 TS EN 13138-1
Yüzme Kursu İçin Yüzmeye Yardımcı Donanımlar - Bölüm l: Yüzmeye
Yardımcı, Giyilen Donanımlar İçin Güvenlik Kuralları ve Deney Metotları
205 TS EN 13158
Koruyucu Giyecekler- At Binicileri İçin Koruyucu Ceketler, Vücut ve Omuz
Koruyucuları- Kurallar ve Deney Metotları
206 TS EN 13178
Kişisel Göz Koruması - Kar Aracı Kullanıcıları İçin Göz Koruyucuları
207 TS EN 13274-1
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar-Deney Metotları-Bölüm 1: İçe Doğru
Sızıntı ve İçe Doğru Toplam Sızıntının Tayini
208 TS EN 13274-2
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar-Deney Metotları-Bölüm 2: Uygulama ile
İlgili Performans Deneyleri
TS EN 13274-3
209
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar - Deney Metotları- Bölüm 3: Solunum
Direncinin Tayini
TS EN 13274-4
210
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar- Deney Metotları- Bölüm 4: Alev
Deneyleri
211 TS EN 13274-5
Solunumlu İlgili Koruyucu Cihazlar- Deney Metotları- Bölüm 5: İklim Şartları
TS EN 13274-6
212
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar - Deney Metotları - Bölüm 6: Solukla
Alınan
Havadaki Karbon Dioksit Muhtevasının Tayini
213 TS EN 13274-7
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar - Deney Metotları - Bölüm 7: Filtreden
Parçacık Nüfuziyetinin Tayini
615
214 TS EN 13274-8
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar - Deney Metotları- Bölüm 8: Dolomit
Tozuyla Tıkanma Deneyi
215 TS EN 13277-1
Dövüş Sporları İçin Koruyucu Donanım- Bölüm 1: Genel Özellikler ve Deney
Metotları
216 TS EN 13277-2
Dövüş Sporları İçin Koruyucu Donanım- Bölüm 2: Ayak, Alt Bacak ve Ön Kol
Koruyucuları İçin İlave Özellikler ve Deney Metotları
TS EN 13277-3
Dövüş Sporları İçin Koruyucu Donanım- Bölüm 3: Vücut Koruyucuları İçin
217
İlave
Özellikler ve Deney Metotları
218 TS EN 13277-4
Dövüş Sporları İçin Koruyucu Donanım-Bölüm 4: Kafa Koruyucuları İçin İlave
Özellikler ve Deney Metotları
219 TS EN 13277-5
Dövüş Sporları İçin Koruyucu Donanım - Bölüm 5: Genital ve Karın
Koruyucuları İçin Ek Kurallar ve Deney Metotları
220 TS EN 13277-6
Dövüş Sporları İçin Koruyucu Donanım - Bölüm 6: Kadınlarda Göğüs
Koruyucuları İçin Ek Kurallar ve Deney Metotları
221 TS EN 13287
Kişisel Koruyucu Donanım - Ayakkabılar - Kayma Direnci İçin Deney Metodu
222 TS EN 13356
Amatör Kullanım İçin Görünebilirlik Aksasurları Özellikler ve Deney Metotları
223 TS EN 13484
Buz Kızağı Kullanıcıları İçin Kasklar
TS EN 13546
224
Koruyucu Giyecekler-Saha Hokeyi Kalecileri İçin El, Kol, Göğüs, Karın,
Bacak,
Ayak ve Genital Koruyucular ve Saha Oyuncuları İçin Kaval Kemiği
Koruyucuları-Kuralları ve Deney Metotları
225 TS EN 13567
Koruyucu Giyecekler-Eskrim Oyuncuları İçin El, Kol, Göğüs, Karın, Bacak,
Genital ve Yüz Koruyucular-Kurallar ve Deney Metotları
226 TS EN 13594
Profesyonel Motosiklet Sürücüleri İçin Koruyucu Eldivenler-Kurallar ve Deney
Metotları
227 TS EN 13595-1
Profesyonel Motosiklet Sürücüleri İçin Koruyucu Giyecekler - Ceketler,
Pantolonlar ve Tek veya Parçalı Takımlar - Bölüm 1: Genel Kurallar
228 TS EN 13595-2
Profesyonel Motosiklet Sürücüleri İçin Koruyucu Giyecekler - Ceketler,
Pantolonlar ve Tek veya Parçalı Takımlar - Bölüm 2: Darbe İle Aşınmaya Karşı
Direncin Tayini İçin Deney Metodu
229 TS EN 13595-3
Profesyonel Motosiklet Sürücüleri İçin Koruyucu Giyecekler - Ceketler,
Pantolonlar ve Tek veya Parçalı Takımlar - Bölüm 3: Patlama Dayanımının
Tayini İçin Deney Metodu
230 TS EN 13595-4
616
Profesyonel Motosiklet Sürücüleri İçin Koruyucu Giyecekler - Ceketler,
Pantolonlar ve Tek veya Parçalı Takımlar - Bölüm 4: Darbe Altında Kesme
Dayanımının Tayini İçin Deney Metodu
231 TS EN 13634
Koruyucu Ayakkabı - Profesyonel Motosiklet Sürücüleri İçin - Özellikler ve
Deney Metotları
232 TS EN 13781
Kar Aracı ve Kar Kızağı Sürücü ve Yolcuları İçin Koruyucu Kasklar
233 TS EN 13794
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar - Kendi Kendine Yeterli Kapalı Devre
Solunum Aparatı - Kaçış İçin - Kurallar, Deneyler, İşaretleme
TS EN 13819-1
234
Petrol ve Doğalgaz Endüstrisi - Açık Deniz Yapıları - Bölüm 1: Genel
Özellikler
235 TS EN 13819-2
Akustik - İşitme Koruyucuları - Deneyler - Bölüm 2: Akustik Deney Metotları
TS EN 13832-1
236 Kimyasallar Karşı Koruyucu Ayakkabılar - Bölüm 1: Tanımlar ve Deney
Yöntemleri
TS EN 13832-2
237 Kimyasallar Karşı Koruyucu Ayakkabılar - Bölüm 2: Laboratuar Şartlarında
Dayanımlı Ayakkabılar İçin Gerekler
238 TS EN 13832-3
Kimyasallar Karşı Koruyucu Ayakkabılar - Bölüm 3: Laboratuar Şartlarında
Yüksek Dayanımlı Ayakkabılar İçin Gerekler
239 TS EN ISO 13982-2
Katı Parçacılara Karşı Kullanılan Koruyucu Giyecekler - Bölüm 2: Küçük
Parçacık Aerosollerinin Giyecek Takımlarında İçeriye Doğru Sızıntısının
Tayini İçin Deney Metodu
TS EN 13911
240
İtfaiyeciler İçin Koruyucu Giyecekler -Yangın Başlıkları İçin Özellikler ve
Deney
Metotları
241 TS EN 13949
Solunumla İlgili Donanım - Basınçlı Nitroks ve Oksijenle Kullanım için Kendi
Kendine Yeterli Açık Devre DaIma Aparatı - Özellikler, Deneyler, İşaretleme

242 TS EN ISO 13982-1


Katı Parçacılara Karşı Kullanılan Koruyucu Giyecekler - Bölüm 1: Hava ile
Yayılan Katı Parçacıklı Kimyasal Maddelere Karşı Vücudun Tamamına
Koruma Sağlayan Kimyasal Koruyucu Giyecekleri için Performans Kuralları
243 TS EN ISO 13995
Koruyucu Giyecekler - Mekanik Özellikler - Malzemelerin Delinmeye ve
Dinamik Yırtılmaya Karşı Direncinin Tayini İçin Deney Metodu
TS EN ISO 13997
244
Koruyucu Giyecekler-Mekanik Özellikler-Keskin Cisimler Tarafından
Kesilmeye
Direncin Tayini
245 TS EN ISO 13998
Koruyucu Giyecekler - Bıçak Batması ve Kesmesine Karşı Koruyucu Önlükler,
Pantolonlar ve Yelekler
617
246 TS EN 14021
Sürücülerini Taş ve Mıcıra Karşı Korumaya Uygun Yol Dışı Motosiklet
Yarışları İçin Taş Siperleri
247 TS EN 14052
Sanayide Kullanılan Yüksek Performanslı Baş Koruyucuları
248 TS EN 14058
Koruyucu Giyecekler - Soğuk Ortamlara Karşı Koruma İçin Giyecek Parçaları
249 TS EN 14120
Koruyucu Giyecekler - Paten Sporu Donanımı Kullanıcıları İçin Bilek, Avuç
İçi, Diz ve Dirsek Koruyucuları - Özellikler ve Deney Metotları
250 TS EN 14126
Koruyucu Giyecekler - Enfektif Ajanlara Karşı Koruyucu Giyecekler İçin
Performans Kuralları ve Deney Metotları
TS EN 14143
251
Solunumla İlgili Donanım - Kendi Kendine Yeterli Yeniden Solumalı Dalma
Aparatı
252 TS EN 14225-1
Dalgıç Elbiseleri - Bölüm 1: Islak Elbiseler - Kurallar ve Deney Metotları
253 TS EN 14225-2
Dalgıç Elbiseleri - Bölüm 2: Kuru Elbiseler - Kurallar ve Deney Metotları
254 TS EN 14225-3
Dalgıç Elbiseleri - Bölüm 3: Faal Olarak Isıtılan veya Soğutulan Elbiseler
(Sistemler) - Kurallar ve Deney Metotları
255 TS EN 14225-4
Dalgıç Elbiseleri - Bölüm 4: Tek Ortam Elbiseleri (ADS) - İnsan Faktörleri
-Kurallar ve Deney Metotları
TS EN 14325
256
Kimyasal Maddelere Karşı Koruyucu Giyecekler - Kimyasal Koruyucu
Giyecek
Malzemelerinin, Dikiş ve Birleşim Yerlerinin ve Takımlarının Deney Metotları
ve Performans Sınıflandırması
257 TS EN 14328
Koruyucu Giyecekler - Güçle Çalışan Bıçakların Kesiklerine Karşı Koruma
Sağlayan Eldivenler ve Kolluklar - Kurallar ve Deney Metotları
258 TS EN 14360
Yağmura Karşı Koruyucu Giyecekler - Hazır Haldeki Giyecek Parçaları İçin
Deney Metodu - Yüksek Enerjili Damlalarla Yüksekten Gelen Darbeler
259 TS EN 14387
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar - Gaz Filtreleri ve Birleşik Filtreler
-Gerekler, Deneyler ve İşaretleme
TS EN 14404
260
Kişisel Koruyucu Donanım - Diz Çökme Konumunda Çalışma İçin Diz
Koruyucular
TS EN 14435
261
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar - Sadece Pozitif Basınçla Kullanılmak
Üzere
Tasarımlanmış Yarım Maskeli, Kendi Kendine Yeterli Açık Devre Basınçlı
Havalı Solunum Aparatı - Kurallar, Deneyler, İşaretleme
262 TS EN 14458
Kişisel Göz Donanımı - İtfaiyecilerin Kullanımı İçin Yüz Siperleri ve Göz
Siperleri, İtfaiyeciler, Ambulans ve Acil Servislerde Kullanılan Yüksek
618
Performanslı Sanayi Tipi Güvenlik Kaskları
263 TS EN ISO 14460
Otomobil Yarışçıları için Koruyucu Giyecekler - Isı ve Ateşe Karşı Korunma -
Performans Kuralları ve Deney Metotları
264 TS EN ISO 14460/Al+Tl
Otomobil Yarışçıları için Koruyucu Giyecekler - Isı ve Aleve Karşı Koruma-
Performans Kuralları ve Deney Metotları Tadil 1
TS EN 14529
265
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar - Sadece Kaçış Amaçları için Pozitif
Basınçlı
Akciğerle Kumanda Edilen Bir Talep Vanası İçerecek Şekilde Tasarımlanmış
Yarım Maskeli, Kendi Kendine Yeterli Açık Devre Basınçlı Havalı Solunum
Aparatı - Kurallar, Deneyler, İşaretleme
266 TS EN 14572
Binicilikle İlgili Faaliyetler İçin Yüksek Performanslı Kasklar
TS EN 14593-1
267
Solunumla ilgili Koruyucu Cihazlar - Talep Vanalı, Basınçlı Hava Hatlı
Solunum Aparatı - Bölüm 1: Tam Yüz Maskeli Aparatus - Kurallar, Deneyler,
İşaretleme
TS EN 14593-2
268
Solunumla İlgili Koruyucu Cihazlar - Talep Vanalı, Basınçlı Hava Hatlı
Solunum
Aparatı - Bölüm 2: Pozitif Basınçlı Yarım Maskeli Aparat - Kurallar, Deneyler,
İşaretleme
269 TS EN 14593-2/AC
Solunumla ilgili Koruyucu Cihazlar - Talep Vanalı, Basınçlı Hava Hatlı
Solunum Aparatı - Bölüm 2: Pozitif Basınçlı Yarım Maskeli Aparat - Kurallar,
Deneyler, İşaretleme
270 TS EN 14594
Solunumla ilgili Koruyucu Cihazlar - Sürekli Akışlı Basınçlı Hava Hatlı
Solunum Aparatı - Kurallar, Deneyler, İşaretleme
TS EN 14594/AC
271
Solunumla ilgili Koruyucu Cihazlar - Sürekli Akışlı Basınçlı Hava Hatlı
Solunum
Aparatı - Kurallar, Deneyler, İşaretleme
TS EN 14605
272 Sıvı Kimyasal Maddelere Karşı Koruyucu Giyecekler - Sadece Vücut
Parçalarına
Koruma Sağlayan Unsurlar Dahil Sıvı Sızdırmaz (Tip 3) veya Sprey Sızdırmaz
(Tip 4) Bağlantıları Olan Giyecekler İçin Performans Kuralları (Tip PB [3] ve
Tip PB [4])
273 TS EN 14786
Koruyucu Giysi- Püsküren Sıvı Kimyasallar, Emülsiyonlar ve Yayılmaların
Geçirim Dayanımın Tanımlanması - Püskürteç Deneyi
TS EN ISO 14877
274
Tanecikli Aşındırıcılar Kullanılarak Yapılan Aşındırıcı Püskürtme İçin
Koruyucu
Giyecek
275 TS EN ISO 15025
Koruyucu Giyecekler - Isı ve Aleve Karşı Koruma - Sınırlandırılmış Alev
Sıçraması İçin Deney Metodu
619
276 TS EN ISO 15027-1
Su Altı Elbiseleri - Bölüm 1: Sürekli Giyilen Elbiseler, Güvenlik Dahil Kurallar
277 TS EN ISO 15027-2
Su Altı Elbiseleri - Bölüm 2: Ayrılma Elbiseleri, Güvenlik Dahil Kurallar
278 TS EN ISO 15027-3
Su Altı Elbiseleri - Bölüm 3: Deney Metotları
279 TS EN 15090
İtfaiyeciler İçin Koruyucu Ayakkabı
TS EN ISO 15831
280
Giyecekler - Fizyolojik Etkiler - Isı Manken Aracılığıyla Isı Yalıtımın
Ölçülmesi
281 TS EN ISO 17249
Zincirli Testereyle Kesmeye Dirençli Güvenlik Ayakkabıları
282 TS EN ISO 20344+ AC
Kişisel Koruyucu Donanım -Ayakkabılar İçin Deney Metotları
283 TS EN ISO 20345
Kişisel Koruyucu Donanım -Güvenlik Ayakkabıları
284 TS EN ISO 20346
Kişisel Koruyucu Donanım -Koruyucu Ayakkabılar
285 TS EN ISO 20347
Kişisel Koruyucu Donanım -Profesyonel Amaçlı Ayakkabılar Bulunduğu
286 TS EN 24869-1
Akustik - Kulak Koruyucuları - Bölüm 1: Ses Yalıtımının Ölçülmesi İçin
Sübjektif Bir Metot
287 TS EN 24869-3
Akustik -İşitme Koruyucuları - Bölüm 3: Kalite Muayenesi için Amaçlanan
Kulaklık Tipi Koruyucuların Araya Girme Kaybının Ölçülmesinde Kullanılan
Basitleştirilmiş Metot
288 TS EN 50286
Alçak Gerilim Tesisatları İçin Elektriksel Koruyucu Yalıtım Giydirilmesi
289 TS EN 50321
Düşük Gerilimli Tesisatlarda Çalışmak İçin Elektriksel Yalıtımlı Ayakkabılar
290 TS EN 50365
Alçak Gerilim Tesislerinde Kulanım İçin Elektriksel Olarak Yalıtımlı Başlıklar
291 TS EN 60743
Gerilim Altında Çalışma - Aletler, Donanım ve Cihazlar İçin Terim ve Tarifler
292 TS EN 60895
Gerilim Altında Çalışma - 800 Kv A.A. ve + 600 Kv. d.a.'ya Kadar Olan Anma
Gerilimlerinde Kullanılan İletken Elbise
293 TS EN 60903
Eldivenler - Yalıtkan Malzemeden - Gerilim Altında Çalışma
294 TS EN 60984
Kolluklar - Yalıtkan Malzemeden - Gerilim Altında Çalışma İçin
295 TS EN 60984/A1
Kolluklar - Yalıtkan Malzemeden - Gerilim Altında Çalışma İçin
296 TS EN 60984/A11
Kolluklar - Yalıtkan Malzemeden - Gerilim Altında Çalışma İçin

Yürürlükten kaldırma
GEÇİCİ MADDE 1- (1) 4/5/2004 tarihli ve 25452 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan
Kişisel Koruyucu Donanımlarla İlgili Uyumlaştırılmış Ulusal Standartlara Dair Tebliğ ile
620
12/1/2005 tarihli ve 25698 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Kişisel Koruyucu Donanımlarla
İlgili Uyumlaştırılmış Ulusal Standartlara Dair Tebliğe Ek Yapılması Hakkında Tebliğ
yürürlükten kaldırılmıştır.

Yürürlük
MADDE 3- (1) Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme
MADDE 4- (1) Bu Tebliğ hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.

621
İŞYERİ BİNA VE EKLENTİLERİNDE ALINACAK SAĞLIK VE GÜVENLİK
ÖNLEMLERİNE İLİŞKİN YÖNETMELİK

(10.02.2004 tarih – 25369 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmeliğin amacı, işyeri bina ve eklentilerinde bulunması gereken asgari sağlık ve
güvenlik şartlarını belirlemektir.

2- İşveren işçilerin sağlık ve güvenliğini korumak için acil çıkış yolları ve kapıları her zaman
kullanılabilir durumda tutulacaktır.

3- İşyeri ile ekipman, araç-gereçlerin düzenli olarak teknik bakımları yapılacak, çalışanların
sağlık ve güvenlikleri için tehlikeli olabilecek aksaklıklar en kısa zamanda giderilecektir.

4- İşyeri ile ekipman, araç-gereçler, özellikle havalandırma sistemleri uygun hijyen şartları
sağlanacak şekilde düzenli olarak temizlenecektir.

5- Tehlikeleri önleyecek veya yok edecek güvenlik ekipmanı ile araç-gereçlerinin düzenli
bakım ve kontrolü yapılacaktır.

6- İşçiler ve/veya temsilcileri, işyerinde alınan sağlık ve güvenlikle ilgili tüm önlemler
hakkında bilgilendirilecektir.

7- İşveren, işçilerin veya temsilcilerinin görüşlerini alacak ve katılımlarını sağlayacaktır.

8- İşyeri binaları yapılan işin özelliğine uygun ve yeterli sağlamlıkta inşa edilmiş olacaktır.

9- Elektrik tesisatı yangın veya patlama tehlikesi yaratmayacak şekilde projelendirilip tesis
edilecek ve çalışanlar doğrudan veya dolaylı temas sonucu kaza riskine karşı korunacaktır.

10-Tesisatın projelendirilmesi, kurulması, malzemesinin ve koruyucu cihazların seçimi,


kullanılacak voltaja ve ortam şartlarına uygun olacak, yürürlükteki mevzuatta belirtilen yetkili
kişiler tarafından işletilecektir.

11- Acil çıkış yolları ve kapıları doğrudan dışarıya veya güvenli bir alana açılacak ve çıkışı
önleyecek hiçbir engel bulunmayacaktır.

12- Herhangi bir tehlike durumunda, tüm çalışanların işyerini derhal ve güvenli bir şekilde terk
etmeleri mümkün olacaktır.

13- Acil çıkış yolları ve kapılarının sayısı, boyutları ve yerleri yapılan işin niteliğine, işyerinin
büyüklüğüne ve çalışanların sayısına uygun olacaktır.

14- Acil çıkış kapıları dışarıya doğru açılacaktır. Acil çıkış kapısı olarak raylı veya döner
kapılar kullanılmayacaktır. Acil çıkış kapıları, acil durumlarda çalışanların hemen ve kolayca
açabilecekleri şekilde olacaktır.

15- Acil çıkış yolları ve kapıları 23/12/2003 tarihli ve 25325 sayılı Resmî Gazete’de
yayımlanan Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde işaretlenmiş olacaktır.
İşaretler uygun yerlere konulacak ve kalıcı olacaktır.

622
16- Acil çıkış kapıları kilitli veya bağlı olmayacaktır. Acil çıkış yolları ve kapıları ile buralara
açılan yol ve kapılarda çıkışı zorlaştıracak hiçbir engel bulunmayacaktır.

17- Aydınlatılması gereken acil çıkış yolları ve kapılarında elektrik kesilmesi halinde yeterli
aydınlatmayı sağlayacak yedek aydınlatma sistemi bulunacaktır.

18- İşyerinin büyüklüğüne, yapılan işin özelliğine, kullanılan maddelerin fiziksel ve kimyasal
özelliklerine ve çalışanların sayısına göre işyerinde etkili ve yeterli yangın söndürme ekipmanı
ile gerektiğinde yangın dedektörleri ve alarm sistemleri bulunacaktır.

19- Yangın söndürme ekipmanı kolay kullanılır olacak, görünür ve kolay erişilir yerlere
konulacak, önlerinde engel bulunmayacaktır.

20- Yangın söndürme ekipmanı ve bulunduğu yerler Güvenlik ve Sağlık İşaretleri


Yönetmeliğine uygun şekilde işaretlenecek, işaretler uygun yerlere konulacak ve kalıcı
olacaktır.

21- Kapalı işyerlerinde çalışma şekline ve çalışanların yaptıkları işe göre, ihtiyaç duyacakları
yeterli temiz hava bulunması sağlanacaktır.

22- Cebri havalandırma sistemi kullanıldığında sistemin her zaman çalışır durumda olması
sağlanacaktır.

23- Havalandırma sisteminin çalışmaması, çalışanların sağlığı yönünden tehlikeli ise arızayı
bildiren uyarı sistemi bulunacaktır.

24- Suni havalandırma sistemlerinde hava akımı, çalışanları rahatsız etmeyecek şekilde
olacaktır.

25- Çalışma ortamı havasını kirleterek çalışanların sağlığına zarar verebilecek artık ve pislikler
derhal dışarı atılacaktır.

26- Çalışılan ortamın sıcaklığı çalışma şekline ve çalışanların harcadıkları güce uygun
olacaktır.

27- Dinlenme yerleri, soyunma yerleri, duş ve tuvaletler, bekleme yerleri, yemekhaneler,
kantinler ve ilk yardım odaları kullanım amacına göre yeterli sıcaklıkta olacaktır.

28- İşyerinin ve yapılan işin özelliğine göre pencereler ve çatı aydınlatmaları, güneş ışığının
olumsuz etkilerini önleyecek şekilde olacaktır.

29- İşyerlerinin gün ışığıyla yeter derecede aydınlatılmış olması esastır. İşin konusu veya
işyerinin inşa tarzı nedeniyle gün ışığından yeterince yararlanılamayan hallerde yahut gece
çalışmalarında, suni ışıkla uygun ve yeterli aydınlatma sağlanacaktır.

30- Çalışma mahalleri ve geçiş yollarındaki aydınlatma sistemleri, çalışanlar için kaza riski
oluşturmayacak türde olacak ve uygun şekilde yerleştirilecektir.

31- İşyerlerinde, taban döşeme ve kaplamaları sağlam, kuru ve mümkün olduğu kadar düz ve
kaymaz bir şekilde olacak, tehlikeli eğimler, çukurlar ve engeller bulunmayacaktır.
İşyerinde yapılan işin niteliği ve çalışanların yaptıkları iş dikkate alınarak işyeri uygun şekilde
bölümlere ayrılacaktır.
623
32- İşyerlerinde, taban döşeme ve kaplamaları, duvarlar ve tavan, uygun hijyen şartlarını
sağlayacak şekilde temizlemeye elverişli malzemeden yapılmış olacaktır.

33- İşyeri binaları, avlular, geçitler, yollar veya benzeri yerlerde bulunan saydam veya yarı
saydam duvarlar ile özellikle camlı bölmeler; güvenli malzemeden yapılmış olacak, açık bir
şekilde işaretlenecek veya çarpma ve kırılmaya karşı uygun şekilde korunacaktır.

34- Yeterli sağlamlıkta olmayan çatılara çıkılmasına ve buralarda çalışılmasına, güvenli


çalışmayı sağlayacak ekipman olmadan izin verilmeyecektir.

35- İşyerlerinde pencereler ve tavan pencereleri, güvenli bir şekilde açılır, kapanır ve
ayarlanabilir olacaktır. Pencereler açık olduklarında çalışanlar için herhangi bir tehlike
yaratmayacak şekilde yerleştirilecektir.

36- Pencereler, temizliği güvenli bir şekilde yapılabilir özellikte olacaktır. Ayrıca temizlik
ekipmanlarının kullanılmasına uygun olacak ve temizliğini yapanlar ile temizlik sırasında bina
içinde ve dışında bulunanlara tehlike yaratmayacaktır.

37- Kapılar ve girişlerin yeri, sayısı ve boyutları ile yapıldıkları malzemeler, kullanıldıkları
odalara, alanlara, kullanım amaçlarına ve çalışanların rahatça girip çıkmalarına uygun olacaktır.

38- Saydam kapıların üzeri kolayca görünür şekilde işaretlenmiş olacaktır.

39- Her iki yöne açılabilen kapılar saydam malzemeden yapılacak veya karşı tarafın
görülmesini sağlayan saydam kısımları bulunacaktır.

40- Saydam veya yarı saydam kapıların yüzeyleri çalışanlar için tehlike yaratmayacak ve
güvenli malzemeden yapılmış olacak veya kırılmalara karşı korunmuş olacaktır.

41- Raylı kapılarda raydan çıkmayı ve devrilmeyi önleyecek güvenlik sistemi bulunacaktır.

42- Yukarı doğru açılan kapılarda aşağı düşmeyi önleyecek güvenlik sistemi bulunacaktır.

43- Kaçış yollarında bulunan kapılar uygun şekilde işaretlenecektir. Bu kapılar yardım
almaksızın her zaman ve her durumda içeriden açılabilir özellikte olacaktır.

44- Araçların geçtiği geçit ve kapılar yayaların geçişi için güvenli değilse bu mahallerde
yayalar için ayrı geçiş kapıları bulunacaktır. Bu kapılar açıkça işaretlenecek ve önlerinde hiçbir
engel bulunmayacaktır.

45- Mekanik kapılar işçiler için kaza riski taşımayacak şekilde çalışacaktır. Bu kapılarda kolay
fark edilebilir ve ulaşılabilir, acil durdurma cihazları bulunacak ve herhangi bir güç
kesilmesinde otomatik olarak açılır olmaması durumunda kapılar el ile de açılabilecektir.

46- Merdivenler, yükleme yerleri ve rampalar dahil bütün yollar, yaya ve araçların güvenli
hareketlerini sağlayacak ve yakınlarında çalışanlara tehlike yaratmayacak şekil ve boyutlarda
olacaktır.

47- Yayaların kullandığı ve/veya araçlarla malzeme taşımada kullanılan yollar, kullanıcı
sayısına ve işyerinde yapılan işin özelliğine uygun boyutlarda olacaktır. Malzeme taşınan
yollarda yayalar için yeterli güvenlik mesafesi bırakılacaktır.

624
48- Araç trafiğine açık yollar ile kapılar, yaya geçiş yolları, koridorlar ve merdivenler arasında
yeterli mesafe bulunacaktır.

49- Çalışma mahallerinde yapılan iş ile makine ve malzeme göz önüne alınarak, işçilerin
korunması amacıyla araçların geçiş yolları açıkça işaretlenecektir.

50- Yapılan işin özelliği nedeniyle malzeme veya işçilerin düşme riski bulunan tehlikeli
alanlara, görevli olmayan kişilerin girmesi uygun araç ve gereçlerle engellenecektir. Tehlikeli
alanlara girme yetkisi olan kişilerin korunması için uygun önlemler alınacak, bu alanlar açıkça
belirlenecektir.

51-Yürüyen merdiven ve bantların güvenli bir şekilde çalışması sağlanacak ve gerekli güvenlik
donanımları bulunacaktır. Bunlarda kolay fark edilir ve kolay ulaşılır acil durdurma tertibatı
bulunacaktır.

52- Yükleme yeri ve rampalar, taşınacak yükün boyutlarına uygun olacaktır.

53- Yükleme yerlerinde en az bir çıkış yeri bulunacaktır. Belirli bir genişliğin üzerinde olan
yükleme yerlerinde teknik olarak mümkünse her iki uçta da çıkış yeri bulunacaktır.

54- Yükleme rampaları işçilerin düşmesini önleyecek şekilde güvenli olacaktır.

55- Çalışma yerinin taban alanı, yüksekliği ve hava hacmi, işçilerin rahat çalışmaları, sağlık ve
güvenliklerini riske atmadan işlerini yürütebilmeleri için yeterli olacaktır.

56- İşçinin işini yaptığı yerde rahat hareket edebilmesi için yeterli serbest alan bulunacaktır.
İşin özelliği nedeniyle bu mümkün değilse çalışma yerinin yanında serbest hareket edeceği alan
olacaktır.

57- Yapılan işin özelliği nedeniyle çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli hallerde
veya 10 ve daha fazla işçinin çalıştığı işyerlerinde, uygun bir dinlenme yeri sağlanacaktır. İş
aralarında uygun dinlenme imkanı bulunan büro ve benzeri işlerde ayrıca dinlenme yeri
aranmaz.

58- Dinlenme yerleri yeteri kadar geniş olacak ve buralarda işçiler için yeterli sayıda arkalıklı
oturma yerleri ve masalar bulundurulacaktır.

59- Dinlenme yerlerinde sigara içmeyenleri sigara dumanından korumak üzere gerekli
düzenleme yapılacaktır.

60- Çalışma süresi, işin gereği olarak sık ve düzenli aralıklarla kesiliyorsa ve ayrı bir dinlenme
yeri yoksa, çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli olan hallerde, bu aralarda işçilerin
dinlenebileceği uygun yerler sağlanacaktır. Bu yerlerde sigara içmeyenleri sigara dumanından
korumak üzere gerekli düzenleme yapılacaktır.

61- Gebe ve emzikli kadınların uzanarak dinlenebilecekleri uygun koşullar sağlanacaktır.

62- İş elbisesi giyme zorunluluğu olan işçiler için uygun soyunma yerleri sağlanacak, işçilerden
soyunma yerleri dışındaki yerlerde üstlerini değiştirmelerine izin verilmeyecektir. Soyunma
yerleri kolayca ulaşılabilir ve yeterli kapasitede olacak ve buralarda yeterli sayıda oturma yeri
bulunacaktır.

625
63- Soyunma odaları yeterli büyüklükte olacak ve her işçi için çalışma saatleri içinde
elbiselerini koyabilecekleri kilitli dolaplar bulunacaktır. Nemli, tozlu, kirli ve benzeri işlerde
veya tehlikeli maddelerle çalışılan yerlerde, iş elbiseleri ile harici elbiselerin ayrı yerlerde
saklanabilmesi için, elbise dolapları yan yana iki bölmeli olacak veya iki ayrı elbise dolabı
verilecektir.

64- Kadın ve erkek işçiler için ayrı soyunma yerleri sağlanacaktır.

65- Soyunma yeri gerekmeyen işyerlerinde işçilerin elbiselerini koyabilecekleri uygun bir yer
sağlanacaktır.

66- Yapılan işin veya sağlıkla ilgili nedenlerin gerektirmesi halinde işçiler için uygun duş
tesisleri yapılacaktır. Duşlar kadın ve erkek işçiler için ayrı ayrı olacaktır.

67- Duşlar işçilerin rahatça yıkanabilecekleri genişlikte ve uygun hijyenik koşullarda olacaktır.
Duşlarda sıcak ve soğuk akar su bulunacaktır.

68- Duş tesisi gerektirmeyen işlerde, çalışma yerlerinin ve soyunma odalarının yakınında,
gerekiyorsa akar sıcak suyu da bulunan lavabolar bulunacaktır. Lavabolar erkek ve kadın
işçiler için ayrı ayrı olacaktır.

69- Duş veya lavaboların soyunma yerlerinden ayrı yerlerde bulunması durumunda, duş ve
lavabolar ile soyunma yerleri arasında kolay bağlantı sağlanacaktır.

70- Çalışma yerlerine, dinlenme odalarına, soyunma yerlerine, duş ve yıkanma yerlerine yakın
yerlerde yeterli sayıda tuvalet ve lavabo bulunacaktır. Tuvalet ve lavabolar erkek ve kadın
işçiler için ayrı ayrı olacaktır.

71- İşyerinin büyüklüğü, yapılan işin niteliği ve kaza riskine göre işyerinde bir yada daha fazla
ilk yardım odası bulunacaktır.

72- İlk yardım odaları yeterli ilk yardım malzeme ve ekipmanı ile teçhiz edilecek ve sedyeler
kolay erişilebilir yerlerde bulundurulacaktır. Buralar Güvenlik ve Sağlık İşaretleri
Yönetmeliğine uygun şekilde işaretlenecektir.

73- Ayrıca, çalışma koşullarının gerektirdiği her yerde ilkyardım ekipmanı bulundurulacaktır.
Bu ekipman uygun şekilde işaretlenecek ve kolay erişilebilir yerlerde bulundurulacaktır.

74- Engelli işçilerin çalıştığı işyerlerinde bu işçilerin durumları dikkate alınarak gerekli
düzenleme yapılacaktır. Bu düzenleme özellikle engelli işçilerin doğrudan çalıştığı yerlerde ve
kullandıkları kapılar, geçiş yerleri, merdivenler, duşlar, lavabolar ve tuvaletlerde yapılacaktır.

75- İşyerindeki açık çalışma yerleri, yollar ve işçilerin kullandığı diğer açık alanlar, yaya ve
araç trafiğinin güvenli bir şekilde yapılmasını sağlayacak şekilde düzenlenecektir.

76- Açık çalışma alanları gün ışığının yeterli olmadığı hallerde uygun şekilde aydınlatılacaktır.

77- Açık alanda yapılan çalışmalarda işçiler, olumsuz hava koşullarından ve gerekli hallerde
cisim düşmelerine karşı, zararlı düzeyde gürültüden ve gaz buhar, toz gibi zararlı dış etkilerden
korunacaktır. İşçiler,. İşçiler, herhangi bir tehlike durumunda işyerini hemen terk edebilecek
veya kısa sürede yardım alabileceklerdir. İşçilerin kaymaları veya düşmeleri önlenecektir.
aşağıdaki düzenlemeler yapılacaktır.
626
EK-I

YÖNETMELİĞİN YÜRÜRLÜĞE GİRDİĞİ TARİHTEN SONRA KURULACAK


İŞYERLERİNDE UYGULANACAK ASGARİ SAĞLIK VE GÜVENLİK GEREKLERİ

1. Bu ekte belirtilen hususlar, işyerinin ve yapılan işin niteliğinin ve tehlikesinin


gerektirdiği her durumda uygulanır.
2. Binaların yapısı ve dayanıklılığı
İşyeri binaları yapılan işin özelliğine uygun ve yeterli sağlamlıkta inşa edilmiş olacaktır.
3. Elektrik Tesisatı
Elektrik tesisatı yangın veya patlama tehlikesi yaratmayacak şekilde projelendirilip tesis
edilecek ve çalışanlar doğrudan veya dolaylı temas sonucu kaza riskine karşı korunacaktır.
Tesisatın projelendirilmesi, kurulması, malzemesinin ve koruyucu cihazların seçimi,
kullanılacak voltaja ve ortam şartlarına uygun olacak, yürürlükteki mevzuatta belirtilen yetkili
kişiler tarafından işletilecektir.
4. Acil çıkış yolları ve kapıları
4.1. Acil çıkış yolları ve kapıları doğrudan dışarıya veya güvenli bir alana açılacak ve
çıkışı önleyecek hiçbir engel bulunmayacaktır.
4.2. Herhangi bir tehlike durumunda, tüm çalışanların işyerini derhal ve güvenli bir şekilde
terk etmeleri mümkün olacaktır.
4.3. Acil çıkış yolları ve kapılarının sayısı, boyutları ve yerleri yapılan işin niteliğine,
işyerinin büyüklüğüne ve çalışanların sayısına uygun olacaktır.
4.4. Acil çıkış kapıları dışarıya doğru açılacaktır.
Acil çıkış kapısı olarak raylı veya döner kapılar kullanılmayacaktır.
Acil çıkış kapıları, acil durumlarda çalışanların hemen ve kolayca açabilecekleri şekilde
olacaktır.
4.5. Acil çıkış yolları ve kapıları 23/12/2003 tarihli ve 25325 sayılı Resmî Gazete’de
yayımlanan Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde işaretlenmiş olacaktır.
İşaretler uygun yerlere konulacak ve kalıcı olacaktır.
4.6. Acil çıkış kapıları kilitli veya bağlı olmayacaktır.
Acil çıkış yolları ve kapıları ile buralara açılan yol ve kapılarda çıkışı zorlaştıracak hiçbir
engel bulunmayacaktır.
4.7. Aydınlatılması gereken acil çıkış yolları ve kapılarında elektrik kesilmesi halinde
yeterli aydınlatmayı sağlayacak yedek aydınlatma sistemi bulunacaktır.
5. Yangınla mücadele
5.1. İşyerinin büyüklüğüne, yapılan işin özelliğine, kullanılan maddelerin fiziksel ve
kimyasal özelliklerine ve çalışanların sayısına göre işyerinde etkili ve yeterli yangın söndürme
ekipmanı ile gerektiğinde yangın dedektörleri ve alarm sistemleri bulunacaktır.
5.2. Yangın söndürme ekipmanı kolay kullanılır olacak, görünür ve kolay erişilir yerlere
konulacak, önlerinde engel bulunmayacaktır.
Yangın söndürme ekipmanı ve bulunduğu yerler Güvenlik ve Sağlık İşaretleri
Yönetmeliğine uygun şekilde işaretlenecek, işaretler uygun yerlere konulacak ve kalıcı
olacaktır.

627
6. Kapalı işyerlerinin havalandırılması
6.1. Kapalı işyerlerinde çalışma şekline ve çalışanların yaptıkları işe göre, ihtiyaç
duyacakları yeterli temiz hava bulunması sağlanacaktır.
Cebri havalandırma sistemi kullanıldığında sistemin her zaman çalışır durumda olması
sağlanacaktır.
Havalandırma sisteminin çalışmaması, çalışanların sağlığı yönünden tehlikeli ise arızayı
bildiren uyarı sistemi bulunacaktır.
6.2. Suni havalandırma sistemlerinde hava akımı, çalışanları rahatsız etmeyecek şekilde
olacaktır.
Çalışma ortamı havasını kirleterek çalışanların sağlığına zarar verebilecek artık ve pislikler
derhal dışarı atılacaktır.
7. Ortam sıcaklığı
7.1. Çalışılan ortamın sıcaklığı çalışma şekline ve çalışanların harcadıkları güce uygun
olacaktır.
7.2. Dinlenme yerleri, soyunma yerleri, duş ve tuvaletler, bekleme yerleri, yemekhaneler,
kantinler ve ilk yardım odaları kullanım amacına göre yeterli sıcaklıkta olacaktır.
7.3. İşyerinin ve yapılan işin özelliğine göre pencereler ve çatı aydınlatmaları, güneş
ışığının olumsuz etkilerini önleyecek şekilde olacaktır.
8. Aydınlatma
8.1. İşyerlerinin gün ışığıyla yeter derecede aydınlatılmış olması esastır. İşin konusu veya
işyerinin inşa tarzı nedeniyle gün ışığından yeterince yararlanılamayan hallerde yahut gece
çalışmalarında, suni ışıkla uygun ve yeterli aydınlatma sağlanacaktır.
8.2. Çalışma mahalleri ve geçiş yollarındaki aydınlatma sistemleri, çalışanlar için kaza
riski oluşturmayacak türde olacak ve uygun şekilde yerleştirilecektir.
8.3. Aydınlatma sistemindeki herhangi bir arızanın çalışanlar için risk oluşturabileceği
yerlerde acil ve yeterli aydınlatmayı sağlayacak yedek aydınlatma sistemi bulunacaktır.
9. İşyeri tabanı, duvarları, tavanı ve çatısı
9.1. İşyerlerinde, taban döşeme ve kaplamaları sağlam, kuru ve mümkün olduğu kadar düz
ve kaymaz bir şekilde olacak, tehlikeli eğimler, çukurlar ve engeller bulunmayacaktır.
İşyerinde yapılan işin niteliği ve çalışanların yaptıkları iş dikkate alınarak işyeri uygun
şekilde bölümlere ayrılacaktır.
9.2. İşyerlerinde, taban döşeme ve kaplamaları, duvarlar ve tavan, uygun hijyen şartlarını
sağlayacak şekilde temizlemeye elverişli malzemeden yapılmış olacaktır.
9.3. İşyeri binaları, avlular, geçitler, yollar veya benzeri yerlerde bulunan saydam veya
yarı saydam duvarlar ile özellikle camlı bölmeler; güvenli malzemeden yapılmış olacak, açık
bir şekilde işaretlenecek veya çarpma ve kırılmaya karşı uygun şekilde korunacaktır.
9.4. Yeterli sağlamlıkta olmayan çatılara çıkılmasına ve buralarda çalışılmasına, güvenli
çalışmayı sağlayacak ekipman olmadan izin verilmeyecektir.
10. Pencereler
10.1. İşyerlerinde pencereler ve tavan pencereleri, güvenli bir şekilde açılır, kapanır ve
ayarlanabilir olacaktır. Pencereler açık olduklarında çalışanlar için herhangi bir tehlike
yaratmayacak şekilde yerleştirilecektir.
10.2. Pencereler, temizliği güvenli bir şekilde yapılabilir özellikte olacaktır. Ayrıca
temizlik ekipmanlarının kullanılmasına uygun olacak ve temizliğini yapanlar ile temizlik
sırasında bina içinde ve dışında bulunanlara tehlike yaratmayacaktır.

628
11. Kapılar ve girişler
11.1. Kapılar ve girişlerin yeri, sayısı ve boyutları ile yapıldıkları malzemeler,
kullanıldıkları odalara, alanlara, kullanım amaçlarına ve çalışanların rahatça girip çıkmalarına
uygun olacaktır.
11.2. Saydam kapıların üzeri kolayca görünür şekilde işaretlenmiş olacaktır.
11.3. Her iki yöne açılabilen kapılar saydam malzemeden yapılacak veya karşı tarafın
görülmesini sağlayan saydam kısımları bulunacaktır.
11.4. Saydam veya yarı saydam kapıların yüzeyleri çalışanlar için tehlike yaratmayacak ve
güvenli malzemeden yapılmış olacak veya kırılmalara karşı korunmuş olacaktır.
11.5. Raylı kapılarda raydan çıkmayı ve devrilmeyi önleyecek güvenlik sistemi
bulunacaktır.
11.6. Yukarı doğru açılan kapılarda aşağı düşmeyi önleyecek güvenlik sistemi
bulunacaktır.
11.7. Kaçış yollarında bulunan kapılar uygun şekilde işaretlenecektir. Bu kapılar yardım
almaksızın her zaman ve her durumda içeriden açılabilir özellikte olacaktır.
11.8. Araçların geçtiği geçit ve kapılar yayaların geçişi için güvenli değilse bu mahallerde
yayalar için ayrı geçiş kapıları bulunacaktır. Bu kapılar açıkça işaretlenecek ve önlerinde hiçbir
engel bulunmayacaktır.
11.9. Mekanik kapılar işçiler için kaza riski taşımayacak şekilde çalışacaktır. Bu kapılarda
kolay fark edilebilir ve ulaşılabilir, acil durdurma cihazları bulunacak ve herhangi bir güç
kesilmesinde otomatik olarak açılır olmaması durumunda kapılar el ile de açılabilecektir.
12. Ulaşım yolları – tehlikeli alanlar
12.1. Merdivenler, yükleme yerleri ve rampalar dahil bütün yollar, yaya ve araçların
güvenli hareketlerini sağlayacak ve yakınlarında çalışanlara tehlike yaratmayacak şekil ve
boyutlarda olacaktır.
12.2. Yayaların kullandığı ve/veya araçlarla malzeme taşımada kullanılan yollar, kullanıcı
sayısına ve işyerinde yapılan işin özelliğine uygun boyutlarda olacaktır. Malzeme taşınan
yollarda yayalar için yeterli güvenlik mesafesi bırakılacaktır.
12.3. Araç trafiğine açık yollar ile kapılar, yaya geçiş yolları, koridorlar ve merdivenler
arasında yeterli mesafe bulunacaktır.
12.4. Çalışma mahallerinde yapılan iş ile makine ve malzeme göz önüne alınarak, işçilerin
korunması amacıyla araçların geçiş yolları açıkça işaretlenecektir.
12.5. Yapılan işin özelliği nedeniyle malzeme veya işçilerin düşme riski bulunan tehlikeli
alanlara, görevli olmayan kişilerin girmesi uygun araç ve gereçlerle engellenecektir. Tehlikeli
alanlara girme yetkisi olan kişilerin korunması için uygun önlemler alınacak, bu alanlar açıkça
belirlenecektir.
13. Yürüyen merdivenler ve bantlar için özel önlemler
Yürüyen merdiven ve bantların güvenli bir şekilde çalışması sağlanacak ve gerekli
güvenlik donanımları bulunacaktır. Bunlarda kolay fark edilir ve kolay ulaşılır acil durdurma
tertibatı bulunacaktır.
14. Yükleme yerleri ve rampalar
14.1 Yükleme yeri ve rampalar, taşınacak yükün boyutlarına uygun olacaktır.
14.2 Yükleme yerlerinde en az bir çıkış yeri bulunacaktır. Belirli bir genişliğin üzerinde
olan yükleme yerlerinde teknik olarak mümkünse her iki uçta da çıkış yeri bulunacaktır.
14.3 Yükleme rampaları işçilerin düşmesini önleyecek şekilde güvenli olacaktır.

629
15. Çalışma yeri boyutları ve hava hacmi - çalışma yerinde hareket serbestliği
15.1 Çalışma yerinin taban alanı, yüksekliği ve hava hacmi, işçilerin rahat çalışmaları,
sağlık ve güvenliklerini riske atmadan işlerini yürütebilmeleri için yeterli olacaktır.
15.2 İşçinin işini yaptığı yerde rahat hareket edebilmesi için yeterli serbest alan
bulunacaktır. İşin özelliği nedeniyle bu mümkün değilse çalışma yerinin yanında serbest
hareket edeceği alan olacaktır.
16. Dinlenme yerleri
16.1 Yapılan işin özelliği nedeniyle çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli
hallerde veya 10 ve daha fazla işçinin çalıştığı işyerlerinde, uygun bir dinlenme yeri
sağlanacaktır. İş aralarında uygun dinlenme imkanı bulunan büro ve benzeri işlerde ayrıca
dinlenme yeri aranmaz.
16.2 Dinlenme yerleri yeteri kadar geniş olacak ve buralarda işçiler için yeterli sayıda
arkalıklı oturma yerleri ve masalar bulundurulacaktır.
16.3 Dinlenme yerlerinde sigara içmeyenleri sigara dumanından korumak üzere gerekli
düzenleme yapılacaktır.
16.4 Çalışma süresi, işin gereği olarak sık ve düzenli aralıklarla kesiliyorsa ve ayrı bir
dinlenme yeri yoksa, çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli olan hallerde, bu
aralarda işçilerin dinlenebileceği uygun yerler sağlanacaktır. Bu yerlerde sigara içmeyenleri
sigara dumanından korumak üzere gerekli düzenleme yapılacaktır.
17. Gebe ve emzikli kadınlar
Gebe ve emzikli kadınların uzanarak dinlenebilecekleri uygun koşullar sağlanacaktır.
18. Soyunma yerleri, duş, tuvalet ve lavabolar
18.1 Soyunma yeri ve elbise dolabı
18.1.1 İş elbisesi giyme zorunluluğu olan işçiler için uygun soyunma yerleri sağlanacak,
işçilerden soyunma yerleri dışındaki yerlerde üstlerini değiştirmelerine izin verilmeyecektir.
Soyunma yerleri kolayca ulaşılabilir ve yeterli kapasitede olacak ve buralarda yeterli sayıda
oturma yeri bulunacaktır.
18.1.2 Soyunma odaları yeterli büyüklükte olacak ve her işçi için çalışma saatleri içinde
elbiselerini koyabilecekleri kilitli dolaplar bulunacaktır. Nemli, tozlu, kirli ve benzeri işlerde
veya tehlikeli maddelerle çalışılan yerlerde, iş elbiseleri ile harici elbiselerin ayrı yerlerde
saklanabilmesi için, elbise dolapları yan yana iki bölmeli olacak veya iki ayrı elbise dolabı
verilecektir.
18.1.3 Kadın ve erkek işçiler için ayrı soyunma yerleri sağlanacaktır.
18.1.4 Soyunma yeri gerekmeyen işyerlerinde işçilerin elbiselerini koyabilecekleri uygun
bir yer sağlanacaktır.
18.2 Duşlar ve lavabolar
18.2.1 Yapılan işin veya sağlıkla ilgili nedenlerin gerektirmesi halinde işçiler için uygun
duş tesisleri yapılacaktır. Duşlar kadın ve erkek işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
18.2.2 Duşlar işçilerin rahatça yıkanabilecekleri genişlikte ve uygun hijyenik koşullarda
olacaktır. Duşlarda sıcak ve soğuk akar su bulunacaktır.
18.2.3 Duş tesisi gerektirmeyen işlerde, çalışma yerlerinin ve soyunma odalarının
yakınında, gerekiyorsa akar sıcak suyu da bulunan lavabolar bulunacaktır. Lavabolar erkek ve
kadın işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
18.2.4 Duş veya lavaboların soyunma yerlerinden ayrı yerlerde bulunması durumunda, duş
ve lavabolar ile soyunma yerleri arasında kolay bağlantı sağlanacaktır.

630
18.3 Tuvalet ve Lavabolar
Çalışma yerlerine, dinlenme odalarına, soyunma yerlerine, duş ve yıkanma yerlerine yakın
yerlerde yeterli sayıda tuvalet ve lavabo bulunacaktır. Tuvalet ve lavabolar erkek ve kadın
işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
19. İlkyardım odaları
19.1. İşyerinin büyüklüğü, yapılan işin niteliği ve kaza riskine göre işyerinde bir yada daha
fazla ilk yardım odası bulunacaktır.
19.2. İlk yardım odaları yeterli ilk yardım malzeme ve ekipmanı ile teçhiz edilecek ve
sedyeler kolay erişilebilir yerlerde bulundurulacaktır.
Buralar Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde işaretlenecektir.
19.3. Ayrıca, çalışma koşullarının gerektirdiği her yerde ilkyardım ekipmanı
bulundurulacaktır.
Bu ekipman uygun şekilde işaretlenecek ve kolay erişilebilir yerlerde bulundurulacaktır.
20. Engelli işçiler
Engelli işçilerin çalıştığı işyerlerinde bu işçilerin durumları dikkate alınarak gerekli
düzenleme yapılacaktır. Bu düzenleme özellikle engelli işçilerin doğrudan çalıştığı yerlerde ve
kullandıkları kapılar, geçiş yerleri, merdivenler, duşlar, lavabolar ve tuvaletlerde yapılacaktır.
21. Açık alanlardaki çalışmalarda özel önlemler
21.1. İşyerindeki açık çalışma yerleri, yollar ve işçilerin kullandığı diğer açık alanlar, yaya
ve araç trafiğinin güvenli bir şekilde yapılmasını sağlayacak şekilde düzenlenecektir.
İşyeri sahasındaki ana yollar, tamir - bakım, gözetim ve denetim için kullanılan diğer
yollar ile yükleme-boşaltma yerlerinde Ek-1’in 12, 13 ve 14 üncü maddelerinde belirtilen
hususlar uygulanır. 12 nci maddede belirtilen hususlar aynı zamanda açık alanlardaki çalışma
yerlerinde de uygulanacaktır.
21.2. Açık çalışma alanları gün ışığının yeterli olmadığı hallerde uygun şekilde
aydınlatılacaktır.
21.3. Açık alanda yapılan çalışmalarda aşağıdaki düzenlemeler yapılacaktır.
a) İşçiler, olumsuz hava koşullarından ve gerekli hallerde cisim düşmelerine karşı
korunacaktır.
b) İşçiler, zararlı düzeyde gürültüden ve gaz, buhar, toz gibi zararlı dış etkilerden
korunacaktır.
c) İşçiler, herhangi bir tehlike durumunda işyerini hemen terk edebilecek veya kısa sürede
yardım alabileceklerdir.
d) İşçilerin kaymaları veya düşmeleri önlenecektir.

631
EK-II

YÖNETMELİĞİN YÜRÜRLÜĞE GİRDİĞİ TARİHTEN ÖNCE FAALİYETTE


OLAN İŞYERLERİNDE UYGULANACAK ASGARİ SAĞLIK VE GÜVENLİK
GEREKLERİ
1. Bu ekte belirtilen hususlar, işyerinin ve yapılan işin niteliğinin ve tehlikesinin
gerektirdiği her durumda uygulanır.
2. Binaların yapısı ve dayanıklılığı
İşyeri binaları yapılan işin özelliğine uygun ve yeterli sağlamlıkta olacaktır.
3. Elektrik tesisatı
Elektrik tesisatı yangın veya patlama tehlikesi yaratmayacak şekilde projelendirilip tesis
edilecek ve çalışanlar doğrudan veya dolaylı temas sonucu kaza riskine karşı korunacaktır.
Elektrik tesisatı ve koruyucu cihazlar kullanılan voltaja, ortam şartlarına ve yürürlükteki
mevzuata uygun olacak, yetkili kişiler tarafından işletilecektir.
4. Acil çıkış yolları ve kapıları
4.1 Acil çıkış yolları ve kapıları doğrudan dışarıya veya güvenli bir alana açılacak ve çıkışı
önleyecek hiçbir engel bulunmayacaktır.
4.2 Herhangi bir tehlike durumunda, tüm çalışanların işyerini derhal ve güvenli bir şekilde
terk etmeleri mümkün olacaktır.
4.3 İşyerinde yeterli sayıda kaçış yolu ve acil çıkış kapıları bulunacaktır.
4.4 Acil çıkış kapıları dışarıya doğru açılacak şekilde yapılacaktır.
Acil çıkış kapısı olarak raylı veya döner kapılar kullanılmayacaktır.
Acil çıkış kapıları; acil durumlarda çalışanların hemen ve kolayca açabilecekleri şekilde
olacaktır.
4.5 Acil çıkış yolları ve kapıları Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun
şekilde işaretlenmiş olacaktır. İşaretler uygun yerlere konulacak ve kalıcı olacaktır.
4.6 Acil çıkış kapıları kilitli veya bağlı olmayacaktır.
Acil çıkış yolları ve kapıları ile buralara açılan yol ve kapılarda çıkışı zorlaştıracak hiçbir
engel bulunmayacaktır.
4.7 Aydınlatılması gereken acil çıkış yolları ve kapılarında elektrik kesilmesi halinde
yeterli aydınlatmayı sağlayacak yedek aydınlatma sistemi bulunacaktır.
5. Yangınla mücadele
5.1. İşyerinin büyüklüğüne, yapılan işin özelliğine, kullanılan maddelerin fiziksel ve
kimyasal özelliklerine ve çalışanların sayısına göre işyerinde etkili ve yeterli yangın söndürme
ekipmanları ile gerektiğinde yangın dedektörleri ve alarm sistemi bulunacaktır.
5.2. Yangın söndürme ekipmanı kolay kullanılır olacak, görünür ve kolay erişilir yerlere
konulacak, önlerinde engel bulunmayacaktır.
Yangın söndürme cihazları Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde
işaretlenecek, işaretler uygun yerlere konulacak ve kalıcı olacaktır.
6. Kapalı işyerlerinin havalandırılması
Kapalı işyerlerinde çalışma şekline ve çalışanların yaptıkları işe göre, ihtiyaç duyacakları
yeterli temiz hava bulunması sağlanacaktır.
Cebri havalandırma sistemi kullanıldığında sistemin her zaman çalışır durumda olması
sağlanacaktır.

632
Havalandırma sisteminin çalışmaması, çalışanların sağlığı yönünden tehlikeli ise arızayı
bildiren uyarı sistemi bulunacaktır.
7. Ortam sıcaklığı
7.1. Çalışılan ortamın sıcaklığı çalışma şekline ve çalışanların harcadıkları güce uygun
olacaktır.
7.2. Dinlenme yerleri, soyunma yerleri, duş ve tuvaletler, bekleme yerleri, yemekhaneler,
kantinler ve ilk yardım odaları kullanım amacına göre yeterli sıcaklıkta olacaktır.
8. Aydınlatma
8.1. İşyerlerinin gün ışığıyla yeter derecede aydınlatılmış olması esastır. İşin konusu veya
işyerinin inşa tarzı nedeniyle gün ışığından yeterince yararlanılamayan hallerde yahut gece
çalışmalarında, suni ışıkla uygun ve yeterli aydınlatma sağlanacaktır.
8.2. Aydınlatma sistemindeki herhangi bir arızanın çalışanlar için risk oluşturabileceği
yerlerde acil ve yeterli aydınlatmayı sağlayacak yedek aydınlatma sistemi bulunacaktır.
9. Kapılar ve girişler
9.1. Saydam kapıların üzeri kolayca görünür şekilde işaretlenmiş olacaktır.
9.2. Her iki yöne açılabilen kapılar saydam malzemeden yapılacak veya karşı tarafın
görülmesini sağlayan saydam kısımları bulunacaktır.
10. Tehlikeli alanlar
Yapılan işin özelliği nedeniyle malzeme veya işçilerin düşme riski bulunan tehlikeli
alanlara, görevli olmayan kişilerin girmesi uygun araç ve gereçlerle engellenecektir. Tehlikeli
alanlara girme yetkisi olan kişilerin korunması için uygun önlemler alınacak, bu alanlar açıkça
belirlenecektir.
11. Dinlenme odaları ve dinlenme alanları
11.1. Yapılan işin özelliği nedeniyle çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli
hallerde veya 10 ve daha fazla işçinin çalıştığı işyerlerinde, uygun bir dinlenme odası veya
dinlenme alanı sağlanacaktır. İş aralarında uygun dinlenme imkanı bulunan büro ve benzeri
işlerde ayrıca dinlenme yeri aranmaz.
11.2. Dinlenme odalarında ve dinlenme alanlarında arkalıklı sandalyeler ve masalar
bulunacaktır.
11.3. Dinlenme yerlerinde sigara içmeyenleri sigara dumanından korumak üzere gerekli
düzenleme yapılacaktır.
12. Gebe ve emzikli kadınlar
Gebe ve emzikli kadınların uzanarak dinlenebilecekleri uygun koşullar sağlanacaktır.
13. Soyunma yerleri, duş, tuvalet ve lavabolar
13.1. Soyunma yeri ve elbise dolabı
13.1.1. İş elbisesi giyme zorunluluğu olan işçiler için uygun soyunma yerleri sağlanacak,
işçilerden soyunma yerleri dışındaki yerlerde üstlerini değiştirmelerine izin verilmeyecektir.
Soyunma yerleri kolayca ulaşılabilir ve yeterli kapasitede olacaktır.
13.1.2. Soyunma odalarında her işçi için çalışma saatleri içinde elbiselerini koyabilecekleri
kilitli dolaplar bulunacaktır. Nemli, tozlu, kirli ve benzeri işlerde veya tehlikeli maddelerle
çalışılan yerlerde, iş elbiseleri ile harici elbiselerin ayrı yerlerde saklanabilmesi için, elbise
dolapları yan yana iki bölmeli olacak veya iki ayrı elbise dolabı verilecektir.
13.1.3. Kadın ve erkek işçiler için ayrı soyunma yerleri sağlanacaktır.

633
13.2. Duşlar, tuvaletler ve lavabolar
13.2.1. Yapılan işin özelliğine göre gerekli durumlarda işçiler için duş tesisleri yapılacak
yeterli sayıda lavabo ve tuvalet bulunacaktır.
13.2.2. Duş ve lavabolarda akar su bulunacak, gerektiğinde akar sıcak su da sağlanacaktır.
13.2.3. Duş ve tuvaletler erkek ve kadın işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
14. İlk yardım ekipmanı
İşyerinde yeterli ilk yardım ekipmanı bulundurulacaktır. İlkyardım ekipmanı kolayca
erişilebilir yerlerde olacak ve uygun şekilde işaretlenecektir.
15. Engelli işçiler
Engelli işçilerin çalıştığı işyerlerinde bu işçilerin durumları dikkate alınarak gerekli
düzenleme yapılacaktır. Bu düzenleme özellikle engelli işçilerin doğrudan çalıştığı yerlerde ve
kullandıkları kapılar, geçiş yerleri, merdivenler, duşlar, lavabolar ve tuvaletlerde yapılacaktır.
16. Yaya ve araçların hareketi
Açık ve kapalı çalışma alanlarında, yayaların ve araçların güvenli şekilde hareketlerini
sağlayacak düzenleme yapılacaktır.
17. Açıkta yapılan çalışmalarda özel önlemler
İşyerinde açıkta yapılan çalışmalarda aşağıdaki düzenlemeler yapılacaktır;
a) İşçiler, olumsuz hava koşullarından ve gerekli hallerde cisim düşmelerine karşı
korunacaktır.
b) İşçiler, zararlı düzeyde gürültüden ve gaz, buhar, toz gibi zararlı dış etkilerden
korunacaktır.
c) İşçiler, herhangi bir tehlike durumunda işyerini hemen terk edebilecek veya kısa sürede
yardım alabileceklerdir.
d) İşçilerin kaymaları veya düşmeleri önlenecektir.

634
ELLE TAŞIMA İŞLERİ YÖNETMELİĞİ

(11.02.2004 tarih – 25370 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmeliğin amacı, elle yapılan taşıma işlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden ortaya
çıkabilecek risklerden, özellikle sırt ve bel incinmelerinden işçilerin korunmasını sağlamak
için, alınması gerekli önlemleri belirlemektir.

2- İşveren işyerinde yüklerin elle taşınmasına gerek duyulmayacak şekilde, iş organizasyonu


yapmak ve yükün uygun yöntemlerle, özellikle mekanik sistemler kullanılarak taşınmasını
sağlamak için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdür.

3- Yükün elle taşınmasının kaçınılmaz olduğu durumlarda işveren, işin mümkün olduğu kadar
sağlık ve güvenlik şartlarına uygun olarak yapılabilmesi için işyerinde gerekli düzenlemeyi
yapacak ve yapılan işteki sağlık ve güvenlik koşullarını değerlendirecek özellikle işçilerin sırt
ve bel incinme risklerini önlemek veya azaltmak için, çalışma ortamının özellikleri ve yapılan
işin gereklerine uygun önlemleri alacaktır.

4- Elle yapılan taşıma işlerinde, işçilerin bilgilendirilmesi ve eğitimi ile ilgili olarak işveren, bu
Yönetmelik uyarınca sağlık ve güvenliğin korunmasına yönelik alınan tedbirler hakkında
işçileri ve/veya temsilcilerini bilgilendirecektir.

5- İşveren, elle taşıma işlerinde işçiler ve/veya temsilcilerine taşınan yükle ilgili genel bilgileri
ve mümkünse yükün ağırlığı ile eksantrik yüklerin ağır tarafının ağırlık merkezinin yeri
hakkında kesin bilgileri vermekle yükümlüdür.

6- İşveren, yüklerin doğru olarak nasıl taşınacağı ve yanlış taşınması halinde ortaya çıkabilecek
riskler hakkında işçilere yeterli bilgi ve eğitim verecektir.

7- İşveren, işçilerin veya temsilcilerinin görüşlerini alacak ve katılımlarını sağlayacaktır.

635
EK-I

YÜKLE İLGİLİ RİSK FAKTÖRLERİ

1. Yükün özellikleri
Aşağıda belirtilen özelliklere sahip yüklerin elle taşınması sırt ve bel incinmesi riski
oluşturabilir;
- çok ağır veya çok büyükse,
- kaba veya kavranılması zor ise,
- dengesiz veya içindekiler yer değiştiriyorsa,
- vücuttan uzakta tutulmasını veya vücudun eğilmesini veya bükülmesini gerektiren bir
konumda ise,
- özellikle bir çarpma halinde yaralanmaya neden olabilecek yoğunluk ve şekilde ise.
2. Fiziksel güç gereksinimi
İş;
- çok yorucu ise,
- mutlaka vücudun bükülmesi ile yapılabiliyorsa,
- yükün ani hareketi ile sonuçlanıyorsa,
- vücut dengesiz bir pozisyonda iken yapılıyorsa,
bedenen çalışma şekli ve harcanan güç, özellikle sırt ve bel incinmelerine neden olabilir.
3. Çalışma ortamının özellikleri
Çalışma ortamı aşağıdaki özelliklerde ise, özellikle sırt incinmesi riskini artırabilir;
- çalışılan yer işi yapmak için yeterli genişlik ve yükseklikte değil ise,
- zemin düz değilse, engeller bulunuyorsa veya düşme veya kayma tehlikesi varsa,
- çalışma ortam ve şartları, işçilerin yükleri güvenli bir yükseklikte veya uygun bir vücut
pozisyonunda taşımasına uygun değilse,
- işyeri tabanında veya çalışılan zeminlerde yüklerin indirilip kaldırılmasını gerektiren
seviye farklılıkları varsa,
- zemin veya üzerinde durulan yer dengesizse,
- sıcaklık, nem veya havalandırma uygun değilse.
4. İşin gerekleri
Aşağıda belirtilen çalışma şekillerinden bir veya daha fazlasını gerektiren işler sırt ve bel
incinmesi riski oluşturabilir.
- özellikle vücudun belden dönmesini gerektiren aşırı sık veya aşırı uzun süreli bedensel
çalışmalar,
- yetersiz ara ve dinlenme süresi,
- aşırı kaldırma, indirme veya taşıma mesafeleri,
- işlemin gerektirdiği, işçi tarafından değiştirilemeyen çalışma temposu.

636
EK-II

BİREYSEL RİSK FAKTÖRLERİ

İşçinin;
- yapılacak işi yürütmeye fiziki yapısının uygun olmaması,
- uygun olmayan giysi, ayakkabı veya diğer kişisel eşyalar kullanması,
- yeterli ve uygun bilgi ve eğitime sahip olmaması,
durumunda işçiler risk altında olabilirler.

637
İŞ EKİPMANLARININ KULLANIMINDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ŞARTLARI
YÖNETMELİĞİ

(11.02.2004 tarih – 25370 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmeliğin amacı, işyerinde iş araç ve gereçlerinin kullanımı ile ilgili sağlık ve
güvenlik yönünden uyulması gerekli asgari şartları belirlemektir.

2- İşveren, işyerinde kullanılacak iş ekipmanının yapılacak işe uygun olması ve bu ekipmanın


işçilerin sağlık ve güvenliğine zarar vermemesi için gerekli tüm tedbirleri alacaktır.

3- İşveren, iş ekipmanını seçerken işyerindeki özel çalışma şartlarını, sağlık ve güvenlik


yönünden tehlikeleri göz önünde bulundurarak, bu ekipmanın kullanımının ek bir tehlike
oluşturmamasına dikkat edecektir. İş ekipmanının, çalışanların sağlık ve güvenliği yönünden
tamamen tehlikesiz olması sağlanamıyorsa, riski en aza indirecek uygun önlemleri alacaktır.

4- İş ekipmanının güvenliğinin kurulma şartlarına bağlı olduğu durumlarda, ekipmanın


kurulmasından sonra ve ilk defa kullanılmadan önce ve her yer değişikliğinde uzman kişiler
tarafından kontrolü yapılacak, doğru kurulduğu ve güvenli şekilde çalıştığını gösteren belge
düzenlenecektir.

5- İşverence, arızaya sebep olabilecek etkilere maruz kalarak tehlike yaratabilecek iş


ekipmanının, uzman kişilerce periyodik kontrollerini ve gerektiğinde testlerinin yapılması,
çalışma şeklinde değişiklikler, kazalar, doğal olaylar veya ekipmanın uzun süre kullanılmaması
gibi iş ekipmanındaki güvenliğin bozulmasına neden olabilecek durumlardan sonra, arızanın
zamanında belirlenip giderilmesi ve sağlık ve güvenlik koşullarının korunması için uzman
kişilerce gerekli kontrollerin yapılması sağlanacaktır.

6- Kontrol sonuçları kayıt altına alınacak, yetkililerin her istediğinde gösterilmek üzere uygun
şekilde saklanacaktır.

7- İş ekipmanı işletme dışında kullanıldığında, yapılan son kontrol ile ilgili belge de ekipmanla
birlikte bulunacaktır.

8- İş ekipmanı, sadece o ekipmanı kullanmak üzere görevlendirilen ehil kişilerce


kullanılacaktır.

9- İş ekipmanlarının tamiri, tadili, kontrol ve bakımı, bu işleri yapmakla görevlendirilen uzman


kişilerce yapılacaktır.

638
10- Asgari sağlık ve güvenlik gereklerinin uygulanmasında, işçilerin iş ekipmanı kullanımı
sırasındaki duruş pozisyonları ve çalışma şekilleri ile ergonomi prensipleri işverence tam
olarak dikkate alınacaktır.

11- İşçilere kullandıkları iş ekipmanı ve kullanımına ilişkin yeterli bilgi ve uygun olması
halinde yazılı talimat verilecektir. Bu talimat, üretici tarafından ekipmanla birlikte verilen
kullanım kılavuzu dikkate alınarak hazırlanacaktır.

12- İşçiler, kendileri kullanmasalar bile çalışma alanında veya işyerinde bulunan iş
ekipmanlarının kendilerini etkileyebilecek tehlikelerinden ve iş ekipmanı üzerinde yapılacak
değişikliklerden kaynaklanabilecek tehlikelerden haberdar edilecektir.

13- İşverence, iş ekipmanını kullanmakla görevli işçilere, bunların kullanımından


kaynaklanabilecek riskler ve bunlardan kaçınma yollarını da içeren yeterli eğitim verilecektir.

14-İş ekipmanlarının tamiri, tadili, kontrol ve bakımı konularında çalışanlara, yeterli özel
eğitim verilecektir.

15- İşveren, işçilerin veya temsilcilerinin görüşlerini alacak ve katılımlarını sağlayacaktır.

16- İş ekipmanında bulunan ve güvenliği etkileyen kumanda cihazları açıkça görülebilir ve


tanınabilir özellikte olacak ve gerektiğinde uygun şekilde işaretlenecektir.

17- Kumanda cihazları zorunlu haller dışında, tehlikeli bölgenin dışına yerleştirilecek ve
bunların kullanımı ek bir tehlike oluşturmayacaktır. Kumanda cihazları, istem dışı hareketlerde
tehlikeye neden olmayacaktır.

18- Operatör, ana kumanda yerinden tehlike bölgesinde herhangi bir kimsenin
bulunmadığından emin olabilmelidir. Bu mümkün değilse makine çalışmaya başlamadan önce
otomatik olarak devreye girecek sesli ve ışıklı ikaz sistemi bulunacaktır.

19- İş ekipmanının çalıştırılması veya durdurulması sırasında doğabilecek tehlikelere maruz


kalan işçilerin bu tehlikelerden korunabilmeleri için yeterli zaman ve imkanı olmalıdır.

20- Kumanda sistemleri güvenli olmalıdır. Bunlarda meydana gelebilecek herhangi bir hasar
veya kırılma tehlikeli bir duruma neden olmamalıdır. Kontrol sistemleri güvenli olacak ve
planlanan kullanım şartlarında olabilecek arıza, bozulma veya herhangi bir zorlanma göz önüne
alınarak uygun nitelikte seçilecektir.

21- İş ekipmanlarının çalıştırılması, bu amaç için yapılmış kumandaların ancak bilerek ve


isteyerek kullanılması ile sağlanacaktır. Bu kural, işçiler için tehlike oluşturmadığı sürece; her
hangi bir sebeple ekipmanın durmasından sonra tekrar çalıştırılmasında ve hız, basınç gibi
çalışma şartlarında önemli değişiklikler yapılırken de uygulanacaktır.

22- Bütün iş ekipmanlarında, ekipmanı tümüyle ve güvenli bir şekilde durdurabilecek bir
sistem bulunacaktır. Her bir çalışma yerinde, tehlikenin durumuna göre, iş ekipmanının
tamamını veya bir kısmını durdurabilecek ve bu ekipmanın güvenli bir durumda kalmasını
sağlayacak kumanda sistemi bulunacaktır. İş ekipmanlarının durdurma sistemleri, çalıştırma
sistemlerine göre öncelikli olacaktır. İş ekipmanı veya tehlikeli kısımları durdurulduğunda,
bunları harekete geçiren enerji de kesilmiş olacaktır.

639
23- İş ekipmanının tehlikesi ve normal durma süresinin gerektirmesi halinde iş ekipmanında
acil durdurma sistemi bulunacaktır.

24- Parça fırlaması veya düşmesi riski taşıyan iş ekipmanları, bu riskleri ortadan kaldıracak
uygun güvenlik tertibatı ile donatılacaktır.

25- Gaz, buhar, sıvı veya toz çıkarma tehlikesi olan iş ekipmanları, bunları kaynağında tutacak
ve/veya çekecek uygun sistemlerle donatılacaktır.

26- İşçilerin sağlığı ve güvenliği açısından gerekiyorsa, iş ekipmanı ve parçaları uygun


yöntemlerle sabitlenecektir.

27- İşçilerin sağlık ve güvenliği açısından önemli bir tehlike oluşturabilecek, iş ekipmanının
parçalarının kırılması, kopması veya dağılması riskine karşı uygun koruma önlemleri
alınacaktır.

28- İş ekipmanının hareketli parçalarıyla mekanik temas riskinin kazaya yol açabileceği
hallerde; iş ekipmanı, tehlikeli bölgeye ulaşmayı önleyecek veya bu bölgeye ulaşılmadan önce
hareketli parçaların durdurulmasını sağlayacak uygun koruyucular veya koruma donanımı ile
donatılacaktır.

29- Koruyucular ve koruma donanımı, sağlam yapıda olacak, ilave tehlike yaratmayacak,
kolayca yerinden çıkarılmayacak veya etkisiz hale getirilemeyecek şekilde olacak, tehlike
bölgesinden yeterli uzaklıkta bulunacak, ekipmanın operasyon noktalarının görülmesini
gereğinden fazla kısıtlamayacak, sadece işlem yapılan alana girişi kısıtlayacak, bunlar
çıkarılmadan parça takılması, sökülmesi ve bakım için gerekli işlemlerin yapılması mümkün
olacaktır.

30- İş ekipmanının çalışılan veya bakımı yapılan bölge ve operasyon noktaları, yapılacak
işleme uygun şekilde aydınlatılacaktır.

31- İş ekipmanının yüksek veya çok düşük sıcaklıktaki parçaları, işçilerin teması veya
yaklaşması riskine karşı korunacaktır.

32- İş ekipmanına ait ikaz donanımları kolay algılanır ve anlaşılır olacaktır.

33- İş ekipmanı sadece tasarım ve imalat amacına uygun işlerde ve şartlarda kullanılacaktır.

34- İş ekipmanının bakım işleri, ancak ekipman kapalı iken yapılabilecektir. Bunun mümkün
olmadığı hallerde, bakım işleri yürütülürken gerekli önlemler alınacak veya bu işlerin tehlike
bölgesi dışında yapılması sağlanacaktır.

35- Bakım defteri bulunan makinelerde bakımla ilgili işlemler günü gününe bu deftere
işlenecektir.

36- İş ekipmanlarının enerji kaynaklarını kesecek araç ve gereçler kolayca görülebilir ve


tanınabilir olacaktır. Ekipmanın enerji kaynaklarına yeniden bağlanması işçiler için tehlike
yaratmayacaktır.

37- İş ekipmanlarında, işçilerin güvenliğinin sağlanmasında esas olan ikaz ve işaretler


bulunacaktır.

640
38- İşçilerin üretim, bakım ve ayar işlemleri yapacakları yerlere güvenli bir şekilde
ulaşabilmeleri ve orada güvenli bir şekilde çalışabilmeleri için uygun şartlar sağlanacaktır.

39- Bütün iş ekipmanı, ekipmanın aşırı ısınması veya yanmasına veya ekipmandan gaz, toz,
sıvı, buhar veya üretilen, kullanılan veya depolanan diğer maddelerin yayılması riskine karşı
işçilerin korunmasına uygun olacaktır.

40- Bütün iş ekipmanı, ekipmanın veya ekipmanda üretilen, kullanılan veya depolanan
maddelerin patlama riskini önleyecek özellikte olacaktır.
41- Bütün iş ekipmanı, işçilerin doğrudan veya dolaylı olarak elektrikle temas riskinden
korunmasına uygun olacaktır.

42- Üzerinde işçi bulunan iş ekipmanı, ekipmanın bir yerden bir yere götürülmesi sırasında
tekerleklere veya paletlere takılma veya temas etme riski de dahil işçiler için oluşacak bütün
riskleri azaltacak şekilde uygun sistemlerle donatılacaktır.

43- İş ekipmanının çekicisi ile çekilen ekipman veya aksesuarları ya da yedekte çekilen
herhangi bir nesnenin, birbirine çarpma veya sıkışma riskinin bulunduğu durumlarda, bu
ekipmanlar çarpma ve sıkışmayı önleyecek koruyucularla donatılacaktır. Çarpma veya sıkışma
riski önlenemiyorsa, işçilerin olumsuz etkilenmemesi için gerekli önlemler alınacaktır.

44- İş ekipmanının hareketli kısımları arasında enerji aktarımını sağlayan kısımların yere
teması nedeniyle hasar görmesi veya kirlenmesine karşı önlem alınacaktır.

45- Üzerinde işçi bulunan hareketli iş ekipmanı, normal çalışma koşullarında devrilme riskine
karşı; cihaz bir çeyrekten (90 derecelik açı) fazla dönmeyecek şekilde yapılmış olacak veya bir
çeyrekten fazla dönüyorsa, üzerinde bulunan işçinin etrafında yeterli açıklık bulunacak veya
aynı etkiyi sağlayacak başka sistem olacaktır.

46- İş ekipmanında, ekipmanın devrilmesi halinde, üzerinde bulunan işçinin ekipman ile yer
arasında sıkışarak ezilmesini önleyici sistem bulunacaktır.

47- Üzerinde bir veya daha fazla işçinin bulunduğu forkliftlerin devrilmesinden kaynaklanan
risklerin azaltılması için; sürücü için kabin olacak, forklift devrilmeyecek yapıda olacak,
forkliftin devrilmesi halinde, yer ile forkliftin belirli kısımları arasında taşınan işçiler için,
yeterli açıklık kalmasını sağlayacak yapıda olacak, forklift, devrilmesi halinde sürücünün
forkliftin parçaları tarafından ezilmesini önleyecek yapıda olacaktır.

48- Kendinden hareketli iş ekipmanı hareket halinde iken kişiler için risk oluşturuyorsa
ekipmanda yetkisiz kişilerce çalıştırılmasını önleyecek donanım bulunacaktır. Aynı anda
hareket eden birden fazla elemanı bulunan iş ekipmanında bu elemanların çarpışmasının
etkilerini en aza indirecek önlemler alınacaktır. Ekipmanı frenleyecek ve durduracak bir
donanımı bulunacaktır. Güvenlik şartları gerektiriyorsa, ayrıca bu donanımın bozulması
halinde otomatik olarak devreye giren veya kolayca ulaşılabilecek şekilde yapılmış acil
frenleme ve durdurma sistemi bulunacaktır. Güvenliğin sağlanmasında, sürücünün doğrudan
görüş alanının yetersiz kaldığı durumlarda, görüşü iyileştirmek için uygun yardımcı araçlar
kullanılacaktır. Gece veya karanlık yerlerde kullanılmak üzere tasarımlanmış iş ekipmanında,
yapılan işi yürütmeye uygun ve işçilerin güvenliğini sağlayacak aydınlatma sistemi
bulunacaktır. İşçileri etkileyebilecek yangın çıkma tehlikesi olan iş ekipmanının kendisinin
veya yedekte taşıdığı ekipmanın kullanıldığı yerin hemen yakınında yangın söndürme cihazları
bulunmuyorsa, bu ekipmanlarda yeterli yangın söndürme cihazları bulunacaktır. Uzaktan
kumandalı iş ekipmanı, kontrol sınırlarının dışına çıkması halinde otomatik olarak hemen
641
duracak şekilde olacaktır. Uzaktan kumandalı iş ekipmanı, normal şartlarda çarpma ve ezilme
tehlikelerine karşı korunaklı olacak, bunun sağlanamadığı hallerde diğer uygun araçlarla
çarpma riski kontrol altına alınacaktır.

49- Yüklerin kaldırılması için sabit olarak kurulan iş ekipmanları, kullanımı sırasında, sağlam,
dayanıklı ve özellikle de kaldırılacak yükler için belirlenen kaldırma noktalarında oluşabilecek
gerilime dayanıklı olacaktır.

50- Yüklerin kaldırılması için kullanılan makinelerde, kaldırılabilecek maksimum yük açıkça
görülebilecek şekilde işaretlenmiş olacak, makinenin değişik şekillerde kullanımında da
maksimum yükü gösteren levhalar veya işaretler bulunacaktır.

51- Kaldırma için kullanılan aksesuarlar da güvenli kullanım için gereken özelliklerini
gösterecek şekilde işaretlenmiş olacaktır.

52- İnsan kaldırmak ve taşımak için tasarlanmamış iş ekipmanları, amacı dışında kullanımını
önlemek için uygun bir şekilde ve açıkça işaretlenecektir.

53- Sabit olarak kurulan iş ekipmanı, yükün; işçilere çarpması, tehlikeli bir şekilde
sürüklenmesi veya düşmesi, istem dışı kurtulması riskini azaltacak şekilde tesis edilecektir.

54- İşçileri kaldırma veya taşımada kullanılan iş ekipmanlarında; taşıma kabininin düşme riski
uygun araçlarla önlenecek, kullanıcının kendisinin kabinden düşme riski önlenecek, özellikle
cisimlerle istenmeyen temas sonucu, kullanıcının çarpma, sıkışma veya ezilme riski önlenecek,
herhangi bir olay neticesinde kabin içinde mahsur kalan işçilerin tehlikeye maruz kalmaması ve
kurtarılması sağlanacaktır.

55- Şayet, çalışma yerinin özelliği ve yükseklik farklılıklarından dolayı taşıma kabininin düşme
riski, alınan güvenlik önlemlerine rağmen önlenemiyorsa, emniyet katsayısı daha yüksek
güvenlik halatı ile teçhiz edilecek ve her çalışma günü kontrol edilecektir.

56- İş ekipmanları, kullanan işçilere ve diğer çalışanlara en az risk oluşturacak şekilde


yerleştirilecek, kurulacak ve kullanılacaktır. Bu amaçla, iş ekipmanının hareketli kısımları ile
çevresinde bulunan sabit veya hareketli kısımlar arasında yeterli mesafe bulunacak ve
ekipmanda kullanılan ya da üretilen enerjinin ve maddelerin güvenli bir şekilde temini ve
uzaklaştırılması sağlanacaktır.

57- İş ekipmanının kurulması veya sökülmesi, özellikle imalatçı tarafından verilen kullanma
talimatı doğrultusunda güvenli koşullar altında yapılacaktır.

58- Kullanımı sırasında yıldırım düşmesi ihtimali bulunan iş ekipmanı yıldırımın etkilerine
karşı uygun araçlarla korunacaktır.

59- Kendinden hareketli iş ekipmanları, bu ekipmanların güvenli kullanımı ile ilgili uygun
eğitim almış işçiler tarafından kullanılacaktır.

60- İş ekipmanı bir çalışma alanı içinde hareket ediyorsa, uygun trafik kuralları konulacak ve
uygulanacaktır.

61- Kendinden hareketli iş ekipmanının çalışma alanında görevli olmayan işçilerin bulunmasını
önleyecek gerekli düzenleme yapılacaktır. İşin gereği olarak bu alanda işçi bulunması zorunlu
ise, bu işçilerin iş ekipmanı nedeniyle zarar görmesini önleyecek uygun tedbirler alınacaktır.
642
62- Mekanik olarak hareket ettirilen seyyar iş ekipmanlarında, ancak güvenliğin tam olarak
sağlanması halinde işçi taşınmasına izin verilecektir. Taşıma sırasında iş yapılması gerekiyorsa
ekipmanın hızı gerektiği gibi ayarlanacaktır.

63- Çalışma yerlerinde, işçiler için güvenlik ve sağlık riski yaratmayacak yeterli hava
sağlanması şartıyla içten yanmalı motorlu seyyar iş ekipmanı kullanılabilir.

64- Yük kaldırmak için tasarlanmış seyyar veya sökülüp-takılabilir iş ekipmanlarının zemin
özellikleri de dikkate alınarak öngörülen bütün kullanım şartlarında sağlam ve kararlı bir
şekilde kullanılması sağlanacaktır.

65- İnsanların kaldırılmasında sadece bu amaç için sağlanan iş ekipmanı ve aksesuarları


kullanılacaktır.

66- İşçiler yük kaldırmak için tasarlanmış iş ekipmanı üzerindeyken, ekipmanın kumandası için
her zaman görevli bir kişi bulunacaktır. Kaldırılan kişilerin güvenilir haberleşme imkanları
olacaktır. Tehlike halinde tahliye için güvenilir araçlar bulunacaktır.

67- İşin tekniği yönünden zorunlu olmadıkça kaldırılan yükün altında insan bulunmaması için
gerekli tedbir alınacaktır. İşçilerin bulunabileceği korunmasız çalışma yerlerinin üzerinden yük
geçirilmeyecektir. Bunun mümkün olmadığı hallerde uygun çalışma yöntemleri belirlenerek
uygulanacaktır.

68- Kaldırma aksesuarları, sapanın şekli ve yapısı dikkate alınarak, kaldırılacak yüke, kavrama
noktalarına, bağlantı elemanlarına ve atmosfer şartlarına uygun seçilecektir. Kaldırmada
kullanılan bağlantı elemanları kullanımdan sonra sökülmüyorsa, bunların özellikleri hakkında
kullanıcıların bilgi sahibi olması için belirgin bir şekilde işaretlenmiş olacaktır.

69- Kaldırma aksesuarları bozulmayacak veya hasar görmeyecek şekilde muhafaza edilecektir.

70- Çalışma alanları kesişen iki veya daha fazla kaldırma aracı ile kılavuzsuz yüklerin
kaldırıldığı bir alanda, yüklerin ve/veya kaldırma araçlarının elemanlarının çarpışmaması için
gerekli önlemler alınacaktır.

71- Kılavuzsuz yüklerin seyyar iş ekipmanı ile kaldırılmasında ekipmanın yana eğilmesi,
devrilmesi veya gerekiyorsa kaymasını veya yerinden oynamasını önlemek için gerekli
tedbirler alınacaktır. Bu önlemlerin tam olarak uygulanmasını sağlayacak kontroller
yapılacaktır.

72- Kılavuzsuz yükleri kaldırmakta kullanılan iş ekipmanının operatörü doğrudan veya gerekli
bilgileri sağlayan yardımcı cihazlar vasıtasıyla yük yolunun tamamını göremiyorsa, operatöre
yol gösterecek uzman bir kişi görevlendirilecek ve işçiler için tehlike yaratacak yük
çarpışmasını engellemek üzere gerekli düzenleme yapılacaktır.

73- Yükün işçiler tarafından elle bağlanması veya çözülmesi halinde işin güvenlikle
yapılabilmesi için gerekli düzenleme yapılacak, özellikle iş ekipmanının kontrolünün doğrudan
ya da dolaylı olarak işçide olması sağlanacaktır.

74- Bütün yük kaldırma işleri işçilerin güvenliğini korumak için uygun şekilde planlanacak ve
gözetim altında yürütülecektir. Özellikle bir yük, kılavuzsuz yükleri kaldırmakta kullanılan iki

643
veya daha fazla iş ekipmanıyla aynı anda kaldırılacaksa operatörler arasında eşgüdümü
sağlayacak düzenleme yapılacak ve uygulanacaktır.

75- Kılavuzsuz yüklerin kaldırılmasında kullanılan iş ekipmanı, kendisini besleyen güç kaynağı
tamamen veya kısmen kesildiğinde yükü askıda tutamıyorsa, ortaya çıkabilecek risklerden
işçileri korumak için uygun önlemler alınacaktır. Tehlikeli bölgeye giriş engellenmedikçe veya
yükün güvenli bir şekilde askıda kalması sağlanmadıkça askıdaki yük gözetimsiz
bırakılmayacaktır.

76- Hava şartlarının, güvenli kullanımı engelleyecek ve işçileri tehlikeye maruz bırakacak
şekilde bozulması halinde, kılavuzsuz yüklerin kaldırılması için tasarlanmış iş ekipmanlarının
açık havada kullanılması durdurulacaktır. İşçileri riske atmamak için özellikle iş ekipmanının
devrilmesini önleyecek tedbirler alınacaktır.

77- Yüksekte yapılan geçici işler uygun bir platformda, güvenlik içinde ve uygun ergonomik
koşullarda yapılamıyorsa, güvenli çalışma koşullarını sağlayacak ve devam ettirecek en uygun
iş ekipmanı seçilecektir. Kişisel koruma önlemleri yerine toplu koruma önlemlerine öncelik
verilecektir. İş ekipmanının boyutları, yapılan işe, öngörülen yüke uygun olacak ve tehlikesiz
geçişlere izin verecektir.

78- Yüksekteki geçici çalışma yerlerine ulaşım, geçişlerin sıklığı, söz konusu yerin yüksekliği
ve kullanım süresi göz önüne alınarak, en uygun yol ve araçlarla yapılacaktır. Seçilen bu
araçlar, yakın bir tehlike durumunda işçilerin tahliyesini de mümkün kılacaktır. Ulaşımda
kullanılan yol ve araçlar ile platformlar, katlar veya ara geçitler arasındaki geçişlerde düşme
riski bulunmayacaktır.

79- Halat kullanılarak yapılan çalışmalar ancak, risk değerlendirmesi sonucuna göre işin
güvenle yapılabileceği ve daha güvenli iş ekipmanı kullanılmasının gerekmediği durumlarda
yapılabilir.

80- Risk değerlendirmesi göz önünde bulundurularak ve özellikle işin süresine ve ergonomik
zorlamalara bağlı olarak, uygun aksesuarlı oturma yerleri sağlanacaktır.

81- Seçilen iş ekipmanının türüne bağlı olarak iş ekipmanının yapısında bulunan riskleri
minimuma indirmek için uygun önlemler belirlenecektir. Eğer gerekiyorsa düşmeleri önleyecek
koruyucular yapılacaktır. Bu koruyucular yüksekten düşmeyi önleyecek ve işçilerin
yaralanmasına da meydan vermeyecek şekilde uygun yapıda ve yeterli sağlamlıkta olacaktır.
Düşmeleri önleyen toplu korumaya yönelik koruyucular ancak seyyar veya sabit merdiven
başlarında kesintiye uğrayabilir.

82- Düşmeleri önleyen toplu korumaya yönelik koruyucuların, özel bir işin yapılması için
geçici olarak kaldırılması gerektiği durumlarda, aynı korumayı sağlayacak diğer güvenlik
önlemleri alınacaktır. Bu önlemler alınıncaya kadar çalışma yapılmayacaktır. Bu özel iş geçici
veya kesin olarak tamamlandıktan sonra koruyucular tekrar yerine konacaktır.

83- Yüksekte yapılan geçici işler, işçilerin sağlık ve güvenliklerini tehlikeye atmayacak uygun
hava koşullarında sürdürülecektir.

84- El merdivenleri, kullanımı sırasında sağlam bir şekilde yerleştirilecektir. Portatif el


merdivenleri, basamakları yatay konumda olacak şekilde düzgün, sağlam, ölçüsü uygun, sabit
pabuçlar üzerinde duracaktır. Asılı duran el merdivenleri güvenli bir şekilde tutturulacak, ip
merdivenler hariç, yerlerinden çıkarılmayacak ve sallanması önlenecektir.
644
85- Portatif el merdivenlerinin kullanımı sırasında üst veya alt uçları sabitlenerek veya kaymaz
bir malzeme kullanılarak veya aynı korumayı sağlayan diğer düzenlemelerle, ayaklarının
kayması önlenecektir.

86- Platformlara çıkmakta kullanılan el merdivenleri, platformda tutunacak yer bulunmadığı


durumlarda, güvenli çıkışı sağlamak için platform seviyesini yeteri kadar aşacak uzunlukta
olacaktır.

87- Uzatılıp kilitlenebilir ve eklenebilir el merdivenleri, parçalarının birbirinden ayrı hareket


etmeleri önlenecek şekilde kullanılacaktır. Mobil el merdivenleri, üzerine çıkılmadan önce
hareketleri durdurulacak ve sabitlenecektir.

88- El merdivenlerinde her zaman işçilerin elleriyle tutunabilecekleri uygun yer ve sağlam
destek bulunacaktır. Özellikle, bir el merdiveni üzerinde elle yük taşınıyorsa bu durum elle
tutacak yer bulunması zorunluluğunu ortadan kaldırmaz

89- İskele kabul edilmiş standartlara uygun yapıda değilse veya seçilen iskelenin sağlamlık ve
dayanıklılık hesabı yapılmamış veya yapılan hesaplar tasarlanan yapısal düzenlemelere uygun
değilse bunların sağlamlık ve dayanıklılık hesapları yapılacaktır.

90- Seçilen iskelenin karmaşıklığına bağlı olarak kurma, kullanma ve sökme planı uzman bir
kişi tarafından yapılacaktır. Bu plan iskele ile ilgili detay bilgileri içeren standart form şeklinde
olabilir.

91- İskelenin taşıyıcı elemanlarının kayması; taşıyıcı zemine sabitlenerek, kaymaz araçlar
kullanarak veya aynı etkiye sahip diğer yöntemlerle önlenecek ve yük taşıyan zemin yeterli
sağlamlıkta olacaktır. İskelenin sağlam ve dengeli olması sağlanacaktır. Tekerlekli iskelelerin
yüksekte çalışma sırasında kaza ile hareket etmesi uygun araçlarla önlenecektir.

92- İskele platformlarının boyutu, şekli ve yerleştirilmesi yapılacak işin özelliklerine ve


taşınacak yüke uygun olacak ve güvenli çalışma ve geçişlere izin verecektir. İskele platformları
normal kullanımda, elemanları hareket etmeyecek şekilde kurulacaktır. Platform elemanları ve
dikey korkulukların arasında düşmelere neden olabilecek tehlikeli boşluklar bulunmayacaktır.

93- Kurma, sökme veya değişiklik yapılması sırasında iskelenin kullanıma hazır olmayan
kısımları, Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde genel uyarı işaretleri ile
işaretlenecek ve tehlikeli bölgeye girişler fiziksel araçlarla önlenecektir.

94- İskelelerin kurulması, sökülmesi veya üzerinde önemli değişiklik yapılması, yetkili uzman
bir kişinin gözetimi altında özel riskleri kapsayan konularda yeterli eğitim almış işçiler
tarafından yapılacaktır.

95- Gözetim yapan kişi ve ilgili işçilere gerekli talimatları da içeren kurma ve sökme planları
verilecektir.

96- Halat kullanılarak yapılan çalışmalarda sistemde en az iki ayrı kancalı halat bulunacak,
bunlardan biri, inip çıkmada veya destek olarak kullanılan çalışma halatı, diğeri ise güvenlik
halatı olacaktır.

97- İşçilere, çalışma halatına bağlı paraşütçü tipi emniyet kemeri verilecek ve
kullandırılacaktır. Emniyet kemerinin ayrıca güvenlik halatı ile bağlantısı sağlanacaktır.
645
98- Çalışma halatı, güvenli iniş ve çıkış araçları ile teçhiz edilecek ve kullanıcının hareket
kontrolünü kaybetmesi halinde, düşmesini önlemek için kendiliğinden kilitlenebilen sisteme
sahip olacaktır. Güvenlik halatında da, işçi ile birlikte hareket eden düşmeyi önleyici bir sistem
bulunacaktır.

99- İşçi tarafından kullanılan alet, edevat ve diğer aksesuarlar paraşütçü tipi emniyet kemerine
veya oturma yerine veya başka uygun bir yere bağlanarak güvenli hale getirilecektir.

100- Acil bir durumda işçinin derhal kurtarılabilmesi için iş uygun şekilde planlanacak ve
gözetim sağlanacaktır.

101- İşçilere yapacakları işe uygun ve özellikle kurtarma konusunda yeterli eğitim verilecektir.

646
EK - I
İŞ EKİPMANINDA BULUNACAK ASGARİ GEREKLER

1. Genel hususlar
Bu ekte belirtilen hususlar, bu Yönetmelik hükümleri dikkate alınarak ve söz konusu
ekipmanda bunlara karşılık gelen riskin bulunduğu durumlarda uygulanır.
Bu ekte belirtilen asgari gerekler, yeni iş ekipmanlarında aranacak temel gereklerdir. Bu
Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihte kullanılmakta olan iş ekipmanlarında bu gerekler
mümkün olduğunca uygulanır.
2. İş ekipmanlarında bulunacak asgari genel gerekler
2.1 İş ekipmanında bulunan ve güvenliği etkileyen kumanda cihazları açıkça görülebilir ve
tanınabilir özellikte olacak ve gerektiğinde uygun şekilde işaretlenecektir.
Kumanda cihazları zorunlu haller dışında, tehlikeli bölgenin dışına yerleştirilecek ve
bunların kullanımı ek bir tehlike oluşturmayacaktır. Kumanda cihazları, istem dışı hareketlerde
tehlikeye neden olmayacaktır.
Operatör, ana kumanda yerinden tehlike bölgesinde herhangi bir kimsenin
bulunmadığından emin olabilmelidir. Bu mümkün değilse makine çalışmaya başlamadan önce
otomatik olarak devreye girecek sesli ve ışıklı ikaz sistemi bulunacaktır.
İş ekipmanının çalıştırılması veya durdurulması sırasında doğabilecek tehlikelere maruz
kalan işçilerin bu tehlikelerden korunabilmeleri için yeterli zaman ve imkanı olmalıdır.
Kumanda sistemleri güvenli olmalıdır. Bunlarda meydana gelebilecek herhangi bir hasar
veya kırılma tehlikeli bir duruma neden olmamalıdır. Kontrol sistemleri güvenli olacak ve
planlanan kullanım şartlarında olabilecek arıza, bozulma veya herhangi bir zorlanma göz önüne
alınarak uygun nitelikte seçilecektir.
2.2 İş ekipmanlarının çalıştırılması, bu amaç için yapılmış kumandaların ancak bilerek ve
isteyerek kullanılması ile sağlanacaktır.
Bu kural, işçiler için tehlike oluşturmadığı sürece;
- Her hangi bir sebeple ekipmanın durmasından sonra tekrar çalıştırılmasında,
- Hız, basınç gibi çalışma şartlarında önemli değişiklikler yapılırken de,
uygulanacaktır.
Bu kural otomatik çalışan iş ekipmanının normal çalışma programının devamı süresindeki
tekrar harekete geçme veya çalışma şartlarındaki değişikler için uygulanmaz.
2.3 Bütün iş ekipmanlarında, ekipmanı tümüyle ve güvenli bir şekilde durdurabilecek bir
sistem bulunacaktır. Her bir çalışma yerinde, tehlikenin durumuna göre, iş ekipmanının
tamamını veya bir kısmını durdurabilecek ve bu ekipmanın güvenli bir durumda kalmasını
sağlayacak kumanda sistemi bulunacaktır. İş ekipmanlarının durdurma sistemleri, çalıştırma

647
sistemlerine göre öncelikli olacaktır. İş ekipmanı veya tehlikeli kısımları durdurulduğunda,
bunları harekete geçiren enerji de kesilmiş olacaktır.
2.4 İş ekipmanının tehlikesi ve normal durma süresinin gerektirmesi halinde iş
ekipmanında acil durdurma sistemi bulunacaktır.
2.5 Parça fırlaması veya düşmesi riski taşıyan iş ekipmanları, bu riskleri ortadan
kaldıracak uygun güvenlik tertibatı ile donatılacaktır.
Gaz, buhar, sıvı veya toz çıkarma tehlikesi olan iş ekipmanları, bunları kaynağında tutacak
ve/veya çekecek uygun sistemlerle donatılacaktır.

648
2.6 İşçilerin sağlığı ve güvenliği açısından gerekiyorsa, iş ekipmanı ve parçaları uygun
yöntemlerle sabitlenecektir.
2.7 İşçilerin sağlık ve güvenliği açısından önemli bir tehlike oluşturabilecek, iş
ekipmanının parçalarının kırılması, kopması veya dağılması riskine karşı uygun koruma
önlemleri alınacaktır.
2.8 İş ekipmanının hareketli parçalarıyla mekanik temas riskinin kazaya yol açabileceği
hallerde; iş ekipmanı, tehlikeli bölgeye ulaşmayı önleyecek veya bu bölgeye ulaşılmadan önce
hareketli parçaların durdurulmasını sağlayacak uygun koruyucular veya koruma donanımı ile
donatılacaktır.
Koruyucular ve koruma donanımı:
- Sağlam yapıda olacak,
- İlave tehlike yaratmayacak,
- Kolayca yerinden çıkarılmayacak veya etkisiz hale getirilemeyecek şekilde olacak,
- Tehlike bölgesinden yeterli uzaklıkta bulunacak,
- Ekipmanın operasyon noktalarının görülmesini gereğinden fazla kısıtlamayacak,
- Sadece işlem yapılan alana girişi kısıtlayacak, bunlar çıkarılmadan parça takılması,
sökülmesi ve bakım için gerekli işlemlerin yapılması mümkün olacaktır.
2.9 İş ekipmanının çalışılan veya bakımı yapılan bölge ve operasyon noktaları, yapılacak
işleme uygun şekilde aydınlatılacaktır.
2.10 İş ekipmanının yüksek veya çok düşük sıcaklıktaki parçaları, işçilerin teması veya
yaklaşması riskine karşı korunacaktır.
2.11 İş ekipmanına ait ikaz donanımları kolay algılanır ve anlaşılır olacaktır.
2.12 İş ekipmanı sadece tasarım ve imalat amacına uygun işlerde ve şartlarda
kullanılacaktır.
2.13 İş ekipmanının bakım işleri, ancak ekipman kapalı iken yapılabilecektir. Bunun
mümkün olmadığı hallerde, bakım işleri yürütülürken gerekli önlemler alınacak veya bu işlerin
tehlike bölgesi dışında yapılması sağlanacaktır.
Bakım defteri bulunan makinalarda bakımla ilgili işlemler günü gününe bu deftere
işlenecektir.
2.14 İş ekipmanlarının enerji kaynaklarını kesecek araç ve gereçler kolayca görülebilir ve
tanınabilir olacaktır. Ekipmanın enerji kaynaklarına yeniden bağlanması işçiler için tehlike
yaratmayacaktır.
2.15 İş ekipmanlarında, işçilerin güvenliğinin sağlanmasında esas olan ikaz ve işaretler
bulunacaktır.
2.16 İşçilerin üretim, bakım ve ayar işlemleri yapacakları yerlere güvenli bir şekilde
ulaşabilmeleri ve orada güvenli bir şekilde çalışabilmeleri için uygun şartlar sağlanacaktır.
2.17 Bütün iş ekipmanı, ekipmanın aşırı ısınması veya yanmasına veya ekipmandan gaz,
toz, sıvı, buhar veya üretilen, kullanılan veya depolanan diğer maddelerin yayılması riskine
karşı işçilerin korunmasına uygun olacaktır.
2.18 Bütün iş ekipmanı, ekipmanın veya ekipmanda üretilen, kullanılan veya depolanan
maddelerin patlama riskini önleyecek özellikte olacaktır.
2.19 Bütün iş ekipmanı, işçilerin doğrudan veya dolaylı olarak elektrikle temas riskinden
korunmasına uygun olacaktır.

649
3. Özel tipteki iş ekipmanında bulunacak asgari ek gerekler
3.1. Kendinden hareketli veya bir başka araç vasıtasıyla hareket edebilen iş ekipmanları
için asgari gerekler;
3.1.1. Üzerinde işçi bulunan iş ekipmanı, ekipmanın bir yerden bir yere götürülmesi
sırasında tekerleklere veya paletlere takılma veya temas etme riski de dahil işçiler için oluşacak
bütün riskleri azaltacak şekilde uygun sistemlerle donatılacaktır.
3.1.2. İş ekipmanının çekicisi ile çekilen ekipman veya aksesuarları ya da yedekte çekilen
herhangi bir nesnenin, birbirine çarpma veya sıkışma riskinin bulunduğu durumlarda, bu
ekipmanlar çarpma ve sıkışmayı önleyecek koruyucularla donatılacaktır.
Çarpma veya sıkışma riski önlenemiyorsa, işçilerin olumsuz etkilenmemesi için gerekli
önlemler alınacaktır.
3.1.3. İş ekipmanının hareketli kısımları arasında enerji aktarımını sağlayan kısımların
yere teması nedeniyle hasar görmesi veya kirlenmesine karşı önlem alınacaktır.
3.1.4. Üzerinde işçi bulunan hareketli iş ekipmanı, normal çalışma koşullarında devrilme
riskine karşı;
- Cihaz bir çeyrekten (90 derecelik açı) fazla dönmeyecek şekilde yapılmış olacak veya
- Bir çeyrekten fazla dönüyorsa, üzerinde bulunan işçinin etrafında yeterli açıklık
bulunacak veya
- Aynı etkiyi sağlayacak başka sistem olacaktır.
Bu koruyucu yapılar iş ekipmanının kendi parçası olabilecektir.
Çalışma sırasında iş ekipmanı sabitleniyorsa veya iş ekipmanının, devrilmesi mümkün
olmayacak şekilde tasarımı yapılmışsa koruyucu sistemler gerekmez.
İş ekipmanında, ekipmanın devrilmesi halinde, üzerinde bulunan işçinin ekipman ile yer
arasında sıkışarak ezilmesini önleyici sistem bulunacaktır.
3.1.5. Üzerinde bir veya daha fazla işçinin bulunduğu forkliftlerin devrilmesinden
kaynaklanan risklerin azaltılması için;
- Sürücü için kabin olacak veya,
- Forklift devrilmeyecek yapıda olacak veya,
- Forkliftin devrilmesi halinde, yer ile forkliftin belirli kısımları arasında taşınan işçiler
için, yeterli açıklık kalmasını sağlayacak yapıda olacak veya,
- Forklift, devrilmesi halinde sürücünün forkliftin parçaları tarafından ezilmesini
önleyecek yapıda olacaktır.
3.1.6. Kendinden hareketli iş ekipmanı hareket halinde iken kişiler için risk oluşturuyorsa
aşağıdaki şartları sağlayacaktır;
a) Ekipmanda yetkisiz kişilerce çalıştırılmasını önleyecek donanım bulunacaktır.
b) Aynı anda hareket eden birden fazla elemanı bulunan iş ekipmanında bu elemanların
çarpışmasının etkilerini en aza indirecek önlemler alınacaktır.
c) Ekipmanı frenleyecek ve durduracak bir donanımı bulunacaktır. Güvenlik şartları
gerektiriyorsa, ayrıca bu donanımın bozulması halinde otomatik olarak devreye giren veya
kolayca ulaşılabilecek şekilde yapılmış acil frenleme ve durdurma sistemi bulunacaktır.
d) Güvenliğin sağlanmasında, sürücünün doğrudan görüş alanının yetersiz kaldığı
durumlarda, görüşü iyileştirmek için uygun yardımcı araçlar kullanılacaktır.
e) Gece veya karanlık yerlerde kullanılmak üzere tasarımlanmış iş ekipmanında, yapılan
işi yürütmeye uygun ve işçilerin güvenliğini sağlayacak aydınlatma sistemi bulunacaktır.

650
f) İşçileri etkileyebilecek yangın çıkma tehlikesi olan iş ekipmanının kendisinin veya
yedekte taşıdığı ekipmanın kullanıldığı yerin hemen yakınında yangın söndürme cihazları
bulunmuyorsa, bu ekipmanlarda yeterli yangın söndürme cihazları bulunacaktır.
g) Uzaktan kumandalı iş ekipmanı, kontrol sınırlarının dışına çıkması halinde otomatik
olarak hemen duracak şekilde olacaktır.
h) Uzaktan kumandalı iş ekipmanı, normal şartlarda çarpma ve ezilme tehlikelerine karşı
korunaklı olacak, bunun sağlanamadığı hallerde diğer uygun araçlarla çarpma riski kontrol
altına alınacaktır.
3.2. Yüklerin kaldırılmasında kullanılan iş ekipmanları için asgari gerekler;
3.2.1. Yüklerin kaldırılması için sabit olarak kurulan iş ekipmanları, kullanımı sırasında,
sağlam, dayanıklı ve özellikle de kaldırılacak yükler için belirlenen kaldırma noktalarında
oluşabilecek gerilime dayanıklı olacaktır.
3.2.2. Yüklerin kaldırılması için kullanılan makinalarda, kaldırılabilecek maksimum yük
açıkça görülebilecek şekilde işaretlenmiş olacak, makinanın değişik şekillerde kullanımında da
maksimum yükü gösteren levhalar veya işaretler bulunacaktır.
Kaldırma için kullanılan aksesuarlar da güvenli kullanım için gereken özelliklerini
gösterecek şekilde işaretlenmiş olacaktır.
İnsan kaldırmak ve taşımak için tasarlanmamış iş ekipmanları, amacı dışında kullanımını
önlemek için uygun bir şekilde ve açıkça işaretlenecektir.
3.2.3. Sabit olarak kurulan iş ekipmanı, yükün;
a) İşçilere çarpması,
b) Tehlikeli bir şekilde sürüklenmesi veya düşmesi,
c) İstem dışı kurtulması,
riskini azaltacak şekilde tesis edilecektir.
3.2.4. İşçileri kaldırma veya taşımada kullanılan iş ekipmanlarında;
a) Taşıma kabininin düşme riski uygun araçlarla önlenecek,
b) Kullanıcının kendisinin kabinden düşme riski önlenecek,
c) Özellikle cisimlerle istenmeyen temas sonucu, kullanıcının çarpma, sıkışma veya ezilme
riski önlenecek,
d) Herhangi bir olay neticesinde kabin içinde mahsur kalan işçilerin tehlikeye maruz
kalmaması ve kurtarılması sağlanacaktır.
Şayet, çalışma yerinin özelliği ve yükseklik farklılıklarından dolayı taşıma kabininin
düşme riski, alınan güvenlik önlemlerine rağmen önlenemiyorsa, emniyet katsayısı daha
yüksek güvenlik halatı ile teçhiz edilecek ve her çalışma günü kontrol edilecektir.

651
EK - II
İŞ EKİPMANININ KULLANIMI İLE İLGİLİ HUSUSLAR

Bu ekte belirtilen hususlar, bu Yönetmelik hükümleri dikkate alınarak ve söz konusu


ekipmanda bunlara karşılık gelen riskin bulunduğu durumlarda uygulanır.
1. Tüm iş ekipmanları için genel hükümler
1.1. İş ekipmanları, kullanan işçilere ve diğer çalışanlara en az risk oluşturacak şekilde
yerleştirilecek, kurulacak ve kullanılacaktır. Bu amaçla, iş ekipmanının hareketli kısımları ile
çevresinde bulunan sabit veya hareketli kısımlar arasında yeterli mesafe bulunacak ve
ekipmanda kullanılan ya da üretilen enerjinin ve maddelerin güvenli bir şekilde temini ve
uzaklaştırılması sağlanacaktır.
1.2. İş ekipmanının kurulması veya sökülmesi, özellikle imalatçı tarafından verilen
kullanma talimatı doğrultusunda güvenli koşullar altında yapılacaktır.
1.3. Kullanımı sırasında yıldırım düşmesi ihtimali bulunan iş ekipmanı yıldırımın
etkilerine karşı uygun araçlarla korunacaktır.
2. Kendinden hareketli veya bir başka araç vasıtasıyla hareket edebilen iş
ekipmanlarının kullanımı ile ilgili hükümler
2.1. Kendinden hareketli iş ekipmanları, bu ekipmanların güvenli kullanımı ile ilgili uygun
eğitim almış işçiler tarafından kullanılacaktır.
2.2. İş ekipmanı bir çalışma alanı içinde hareket ediyorsa, uygun trafik kuralları konulacak
ve uygulanacaktır.
2.3. Kendinden hareketli iş ekipmanının çalışma alanında görevli olmayan işçilerin
bulunmasını önleyecek gerekli düzenleme yapılacaktır.
İşin gereği olarak bu alanda işçi bulunması zorunlu ise, bu işçilerin iş ekipmanı nedeniyle
zarar görmesini önleyecek uygun tedbirler alınacaktır.
2.4. Mekanik olarak hareket ettirilen seyyar iş ekipmanlarında, ancak güvenliğin tam
olarak sağlanması halinde işçi taşınmasına izin verilecektir. Taşıma sırasında iş yapılması
gerekiyorsa ekipmanın hızı gerektiği gibi ayarlanacaktır.
2.5. Çalışma yerlerinde, işçiler için güvenlik ve sağlık riski yaratmayacak yeterli hava
sağlanması şartıyla içten yanmalı motorlu seyyar iş ekipmanı kullanılabilir.
3. Yük kaldırmada kullanılan iş ekipmanı ile ilgili hükümler
3.1. Genel hususlar
3.1.1. Yük kaldırmak için tasarlanmış seyyar veya sökülüp-takılabilir iş ekipmanlarının
zemin özellikleri de dikkate alınarak öngörülen bütün kullanım şartlarında sağlam ve kararlı bir
şekilde kullanılması sağlanacaktır.
3.1.2. İnsanların kaldırılmasında sadece bu amaç için sağlanan iş ekipmanı ve aksesuarları
kullanılacaktır.
İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 5 inci maddesindeki hükümler saklı kalmak
kaydıyla olağanüstü veya acil olan istisnai durumlarda insanları kaldırmak amacıyla
yapılmamış iş ekipmanı, gerekli önlemleri almak ve gözetim altında olmak şartıyla insanların
kaldırılmasında kullanılabilir.
İşçiler yük kaldırmak için tasarlanmış iş ekipmanı üzerindeyken, ekipmanın kumandası
için her zaman görevli bir kişi bulunacaktır. Kaldırılan kişilerin güvenilir haberleşme imkanları
olacaktır. Tehlike halinde tahliye için güvenilir araçlar bulunacaktır.

652
3.1.3. İşin tekniği yönünden zorunlu olmadıkça kaldırılan yükün altında insan
bulunmaması için gerekli tedbir alınacaktır. İşçilerin bulunabileceği korunmasız çalışma
yerlerinin üzerinden yük geçirilmeyecektir. Bunun mümkün olmadığı hallerde uygun çalışma
yöntemleri belirlenerek uygulanacaktır.
3.1.4. Kaldırma aksesuarları, sapanın şekli ve yapısı dikkate alınarak, kaldırılacak yüke,
kavrama noktalarına, bağlantı elemanlarına ve atmosfer şartlarına uygun seçilecektir.
Kaldırmada kullanılan bağlantı elemanları kullanımdan sonra sökülmüyorsa, bunların
özellikleri hakkında kullanıcıların bilgi sahibi olması için belirgin bir şekilde işaretlenmiş
olacaktır.
3.1.5. Kaldırma aksesuarları bozulmayacak veya hasar görmeyecek şekilde muhafaza
edilecektir.
3.2. Kılavuzsuz (askıda iken serbest olan yük) yükleri kaldırmakta kullanılan iş ekipmanı
3.2.1. Çalışma alanları kesişen iki veya daha fazla kaldırma aracı ile kılavuzsuz yüklerin
kaldırıldığı bir alanda, yüklerin ve/veya kaldırma araçlarının elemanlarının çarpışmaması için
gerekli önlemler alınacaktır.
3.2.2. Kılavuzsuz yüklerin seyyar iş ekipmanı ile kaldırılmasında ekipmanın yana
eğilmesi, devrilmesi veya gerekiyorsa kaymasını veya yerinden oynamasını önlemek için
gerekli tedbirler alınacaktır. Bu önlemlerin tam olarak uygulanmasını sağlayacak kontroller
yapılacaktır.
3.2.3. Kılavuzsuz yükleri kaldırmakta kullanılan iş ekipmanının operatörü doğrudan veya
gerekli bilgileri sağlayan yardımcı cihazlar vasıtasıyla yük yolunun tamamını göremiyorsa,
operatöre yol gösterecek uzman bir kişi görevlendirilecek ve işçiler için tehlike yaratacak yük
çarpışmasını engellemek üzere gerekli düzenleme yapılacaktır.
3.2.4. Yükün işçiler tarafından elle bağlanması veya çözülmesi halinde işin güvenlikle
yapılabilmesi için gerekli düzenleme yapılacak, özellikle iş ekipmanının kontrolünün doğrudan
ya da dolaylı olarak işçide olması sağlanacaktır.
3.2.5. Bütün yük kaldırma işleri işçilerin güvenliğini korumak için uygun şekilde
planlanacak ve gözetim altında yürütülecektir.
Özellikle bir yük, kılavuzsuz yükleri kaldırmakta kullanılan iki veya daha fazla iş
ekipmanıyla aynı anda kaldırılacaksa operatörler arasında eşgüdümü sağlayacak düzenleme
yapılacak ve uygulanacaktır.
3.2.6. Kılavuzsuz yüklerin kaldırılmasında kullanılan iş ekipmanı, kendisini besleyen güç
kaynağı tamamen veya kısmen kesildiğinde yükü askıda tutamıyorsa, ortaya çıkabilecek
risklerden işçileri korumak için uygun önlemler alınacaktır. Tehlikeli bölgeye giriş
engellenmedikçe veya yükün güvenli bir şekilde askıda kalması sağlanmadıkça askıdaki yük
gözetimsiz bırakılmayacaktır.
3.2.7. Hava şartlarının, güvenli kullanımı engelleyecek ve işçileri tehlikeye maruz
bırakacak şekilde bozulması halinde, kılavuzsuz yüklerin kaldırılması için tasarlanmış iş
ekipmanlarının açık havada kullanılması durdurulacaktır. İşçileri riske atmamak için özellikle
iş ekipmanının devrilmesini önleyecek tedbirler alınacaktır.
4. Yüksekte yapılan geçici işlerde, iş ekipmanının kullanımı ile ilgili hükümler
4.1. Genel hususlar
4.1.1. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 6 ncı maddesi ile bu Yönetmeliğin 5 inci
maddesine uygun olarak, yüksekte yapılan geçici işler uygun bir platformda, güvenlik içinde ve

653
uygun ergonomik koşullarda yapılamıyorsa, güvenli çalışma koşullarını sağlayacak ve devam
ettirecek en uygun iş ekipmanı seçilecektir. Kişisel koruma önlemleri yerine toplu koruma
önlemlerine öncelik verilecektir. İş ekipmanının boyutları, yapılan işe, öngörülen yüke uygun
olacak ve tehlikesiz geçişlere izin verecektir.
Yüksekteki geçici çalışma yerlerine ulaşım, geçişlerin sıklığı, söz konusu yerin yüksekliği
ve kullanım süresi göz önüne alınarak, en uygun yol ve araçlarla yapılacaktır. Seçilen bu
araçlar, yakın bir tehlike durumunda işçilerin tahliyesini de mümkün kılacaktır. Ulaşımda
kullanılan yol ve araçlar ile platformlar, katlar veya ara geçitler arasındaki geçişlerde düşme
riski bulunmayacaktır.
4.1.2. El merdivenleri ancak, düşük risk nedeniyle daha güvenli bir iş ekipmanı kullanımı
gerekmiyorsa, kısa süre kullanılacaksa veya işverence değiştirilmesi mümkün olmayan işyeri
koşullarında, yukarıda 4.1.1’de belirtilen şartlara uymak kaydıyla yüksekte yapılan
çalışmalarda kullanılabilir.
4.1.3. Halat kullanılarak yapılan çalışmalar ancak, risk değerlendirmesi sonucuna göre işin
güvenle yapılabileceği ve daha güvenli iş ekipmanı kullanılmasının gerekmediği durumlarda
yapılabilir.
Risk değerlendirmesi göz önünde bulundurularak ve özellikle işin süresine ve ergonomik
zorlamalara bağlı olarak, uygun aksesuarlı oturma yerleri sağlanacaktır.
4.1.4. Seçilen iş ekipmanının türüne bağlı olarak iş ekipmanının yapısında bulunan riskleri
minimuma indirmek için uygun önlemler belirlenecektir. Eğer gerekiyorsa düşmeleri önleyecek
koruyucular yapılacaktır. Bu koruyucular yüksekten düşmeyi önleyecek ve işçilerin
yaralanmasına da meydan vermeyecek şekilde uygun yapıda ve yeterli sağlamlıkta olacaktır.
Düşmeleri önleyen toplu korumaya yönelik koruyucular ancak seyyar veya sabit merdiven
başlarında kesintiye uğrayabilir.
4.1.5. Düşmeleri önleyen toplu korumaya yönelik koruyucuların, özel bir işin yapılması
için geçici olarak kaldırılması gerektiği durumlarda, aynı korumayı sağlayacak diğer güvenlik
önlemleri alınacaktır. Bu önlemler alınıncaya kadar çalışma yapılmayacaktır. Bu özel iş geçici
veya kesin olarak tamamlandıktan sonra koruyucular tekrar yerine konacaktır.
4.1.6. Yüksekte yapılan geçici işler, işçilerin sağlık ve güvenliklerini tehlikeye atmayacak
uygun hava koşullarında sürdürülecektir.
4.2. El merdivenlerinin kullanımı ile ilgili özel hükümler
4.2.1. El merdivenleri, kullanımı sırasında sağlam bir şekilde yerleştirilecektir. Portatif el
merdivenleri, basamakları yatay konumda olacak şekilde düzgün, sağlam, ölçüsü uygun, sabit
pabuçlar üzerinde duracaktır. Asılı duran el merdivenleri güvenli bir şekilde tutturulacak, ip
merdivenler hariç, yerlerinden çıkarılmayacak ve sallanması önlenecektir.
4.2.2. Portatif el merdivenlerinin kullanımı sırasında üst veya alt uçları sabitlenerek veya
kaymaz bir malzeme kullanılarak veya aynı korumayı sağlayan diğer düzenlemelerle,
ayaklarının kayması önlenecektir. Platformlara çıkmakta kullanılan el merdivenleri, platformda
tutunacak yer bulunmadığı durumlarda, güvenli çıkışı sağlamak için platform seviyesini yeteri
kadar aşacak uzunlukta olacaktır. Uzatılıp kilitlenebilir ve eklenebilir el merdivenleri,
parçalarının birbirinden ayrı hareket etmeleri önlenecek şekilde kullanılacaktır. Mobil el
merdivenleri, üzerine çıkılmadan önce hareketleri durdurulacak ve sabitlenecektir.
4.2.3. El merdivenlerinde her zaman işçilerin elleriyle tutunabilecekleri uygun yer ve
sağlam destek bulunacaktır. Özellikle, bir el merdiveni üzerinde elle yük taşınıyorsa bu durum
elle tutacak yer bulunması zorunluluğunu ortadan kaldırmaz

654
4.3. İskelelerin kullanımı ile ilgili özel hükümler
4.3.1. İskele kabul edilmiş standartlara uygun yapıda değilse veya seçilen iskelenin
sağlamlık ve dayanıklılık hesabı yapılmamış veya yapılan hesaplar tasarlanan yapısal
düzenlemelere uygun değilse bunların sağlamlık ve dayanıklılık hesapları yapılacaktır.
4.3.2. Seçilen iskelenin karmaşıklığına bağlı olarak kurma, kullanma ve sökme planı
uzman bir kişi tarafından yapılacaktır. Bu plan iskele ile ilgili detay bilgileri içeren standart
form şeklinde olabilir.
4.3.3. İskelenin taşıyıcı elemanlarının kayması; taşıyıcı zemine sabitlenerek, kaymaz
araçlar kullanarak veya aynı etkiye sahip diğer yöntemlerle önlenecek ve yük taşıyan zemin
yeterli sağlamlıkta olacaktır. İskelenin sağlam ve dengeli olması sağlanacaktır. Tekerlekli
iskelelerin yüksekte çalışma sırasında kaza ile hareket etmesi uygun araçlarla önlenecektir.
4.3.4. İskele platformlarının boyutu, şekli ve yerleştirilmesi yapılacak işin özelliklerine ve
taşınacak yüke uygun olacak ve güvenli çalışma ve geçişlere izin verecektir. İskele platformları
normal kullanımda, elemanları hareket etmeyecek şekilde kurulacaktır. Platform elemanları ve
dikey korkulukların arasında düşmelere neden olabilecek tehlikeli boşluklar bulunmayacaktır.
4.3.5. Kurma, sökme veya değişiklik yapılması sırasında iskelenin kullanıma hazır
olmayan kısımları, Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde genel uyarı
işaretleri ile işaretlenecek ve tehlikeli bölgeye girişler fiziksel araçlarla önlenecektir.
4.3.6. İskelelerin kurulması, sökülmesi veya üzerinde önemli değişiklik yapılması, yetkili
uzman bir kişinin gözetimi altında ve bu Yönetmeliğin 11 inci maddesi uyarınca, özel riskleri
ve ayrıca aşağıda belirtilen hususları kapsayan konularda yapacakları işle ilgili yeterli eğitim
almış işçiler tarafından yapılacaktır.
a) İskelelerin kurulması, sökülmesi veya değişiklik yapılması ile ilgili planların
anlaşılması,
b) İskelelerin kurulması, sökülmesi veya değişiklik yapılması sırasında güvenlik,
c) İşçilerin veya malzemelerin düşme riskini önleyecek tedbirler,
d) İskelelerde güvenliği olumsuz etkileyebilecek değişen hava koşullarına göre alınacak
güvenlik önlemleri,
e) İskelelerin taşıyabileceği yükler,
f) İskelelerin kurulması, sökülmesi veya değişiklik yapılması işlemleri sırasında ortaya
çıkabilecek diğer riskler.
Gözetim yapan kişi ve ilgili işçilere gerekli talimatları da içeren yukarıda 4.3.2.’de
belirtilen kurma ve sökme planları verilecektir.
4.4. Halat kullanarak yapılan çalışmalarla ilgili özel hükümler
Halat kullanılarak yapılan çalışmalarda aşağıdaki şartlara uyulacaktır.
a) Sistemde en az iki ayrı kancalı halat bulunacak, bunlardan biri, inip çıkmada veya
destek olarak kullanılan çalışma halatı, diğeri ise güvenlik halatı olacaktır.
b) İşçilere, çalışma halatına bağlı paraşütçü tipi emniyet kemeri verilecek ve
kullandırılacaktır. Emniyet kemerinin ayrıca güvenlik halatı ile bağlantısı sağlanacaktır.
c) Çalışma halatı, güvenli iniş ve çıkış araçları ile teçhiz edilecek ve kullanıcının hareket
kontrolünü kaybetmesi halinde, düşmesini önlemek için kendiliğinden kilitlenebilen sisteme
sahip olacaktır. Güvenlik halatında da, işçi ile birlikte hareket eden düşmeyi önleyici bir sistem
bulunacaktır.
d) İşçi tarafından kullanılan alet, edevat ve diğer aksesuarlar paraşütçü tipi emniyet
kemerine veya oturma yerine veya başka uygun bir yere bağlanarak güvenli hale getirilecektir.

655
e) Acil bir durumda işçinin derhal kurtarılabilmesi için iş uygun şekilde planlanacak ve
gözetim sağlanacaktır.
f) Bu Yönetmeliğin 11 inci maddesi doğrultusunda, işçilere yapacakları işe uygun ve
özellikle kurtarma konusunda yeterli eğitim verilecektir.
Risk değerlendirmesi gözönünde bulundurularak ikinci bir halat kullanılmasının işin
yapılmasını daha tehlikeli hale getirdiği istisnai durumlarda, güvenliği sağlayacak yeterli
önlemler alınmak şartıyla tek bir halatla çalışma yapılabilir.

656
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARIN İŞYERLERİNDE KULLANILMASI
HAKKINDA YÖNETMELİK

(11.02.2004 tarih – 25370 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmeliğin amacı, işyerindeki risklerin önlenmesinin veya yeterli derecede
azaltılmasının, teknik tedbirlere dayalı toplu koruma ya da iş organizasyonu veya çalışma
yöntemleri ile sağlanamadığı durumlarda, kullanılacak kişisel koruyucuların özellikleri, temini,
kullanımı ve diğer hususlarla ilgili usul ve esasları belirlemektir.

2- Kişisel koruyucu donanım, risklerin, toplu korumayı sağlayacak teknik önlemlerle veya iş
organizasyonu ve çalışma yöntemleriyle önlenemediği veya tam olarak sınırlandırılamadığı
durumlarda kullanılacaktır.

3- İşyerinde kullanılan kişisel koruyucu donanım, Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği


hükümlerine uygun olarak tasarlanmış ve üretilmiş olacaktır.

4- Tüm kişisel koruyucu donanımlar; kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye,
işyerinde varolan koşullara, kullanan işçinin sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine
uygun olacaktır. Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uyacaktır.

5- Birden fazla riskin bulunduğu ve aynı anda birden fazla kişisel koruyucu donanımın
kullanılmasının gerektiği durumlarda, bu kişisel koruyucu donanımların bir arada kullanılması
uyumlu olacak ve risklere karşı etkin olacaktır.

6- Kişisel koruyucu donanımların kullanılma koşulları özellikle kullanılma süreleri, riskin


derecesine ve maruziyet sıklığına, işçinin çalıştığı yerin özelliklerine ve kişisel koruyucu
donanımın performansına bağlı olarak belirlenecektir.

7- Tek kişi tarafından kullanılması esas olan kişisel koruyucu donanımların, zorunlu hallerde
birkaç kişi tarafından kullanılması halinde, bu kullanımdan dolayı sağlık ve hijyen problemi
doğmaması için her türlü önlem alınacaktır.

8- Kişisel koruyucu donanımlar, işveren tarafından ücretsiz verilecek, bakım ve onarımları ve


ihtiyaç duyulan elemanlarının değiştirilmelerinden sonra, hijyenik şartlarda muhafaza edilecek
ve kullanıma hazır bulundurulacaktır.

9- İşveren, işçiyi kişisel koruyucu donanımları hangi risklere karşı kullanacağı konusunda
bilgilendirecektir.

10- İşveren, kişisel koruyucu donanımların kullanımı konusunda uygulamalı olarak eğitim
verecektir.

11- Kişisel koruyucu donanımlar, istisnai ve özel koşullar hariç, sadece amacına uygun olarak
kullanılacaktır.

12- Kişisel koruyucu donanımlar talimatlara uygun olarak kullanılacak ve talimatlar işçiler
tarafından anlaşılır olacaktır.

13- İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun şekilde kullanmaları için her türlü
önlemi alacaktır.
657
14- İşçilere verilen kişisel koruyucu donanımlar her zaman etkili şekilde çalışır durumda
olacak, temizlik ve bakımı yapılacak ve gerektiğinde yenileri ile değiştirilecektir.

15- İşveren, kişisel koruyucu donanım kullanımında, sağlık ve güvenlik yönünden alınması
gerekli önlemler hakkında işçilere ve/veya temsilcilerine bilgi verecektir.

16- İşveren, işçilerin veya temsilcilerinin görüşlerini alacak ve katılımlarını sağlayacaktır.

658
İŞÇİLER İLE İLGİLİ HUSUSLAR :
1- İşçiler kendilerine verilen kişisel koruyucu donanımları aldıkları eğitime ve talimata uygun
olarak kullanmakla yükümlüdür.

2- İşçiler kişisel koruyucu donanımda gördükleri herhangi bir arıza veya eksikliği işverene
bildirecektir.

659
660
EK-II
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM LİSTESİ

BAŞ KORUYUCULARI
- Endüstride (madenler, inşaat sahaları ve diğer endüstriyel alanlar) kullanılan koruyucu
baretler,
- Saçlı derinin korunması (kepler, boneler, saç fileleri - siperlikli veya siperliksiz),
- Koruyucu başlık (normal kumaş veya geçirimsiz kumaştan yapılmış boneler, kepler,
gemici başlıkları ve benzeri)

KULAK KORUYUCULARI
- Kulak tıkaçları ve benzeri cihazlar
- Tam akustik baretler
- Endüstriyel baretlere uyan kulaklıklar
- Kapalı devre haberleşme alıcısı olan kulak koruyucuları
- İç haberleşme donanımlı kulak koruyucuları

GÖZ VE YÜZ KORUYUCULARI


- Gözlükler
- Kapalı gözlük (dalgıç tipi gözlük)
- X-ışını gözlüğü, lazer ışını gözlüğü, ultra-viyole, infrared, görünür radyasyon gözlükleri
- Yüz sperleri
- Ark kaynağı maskeleri ve baretleri (elle tutulan maskeler, başa veya koruyucu başlıklara
bağlanabilen maskeler)

SOLUNUM SİSTEMİ KORUYUCULARI


- Gaz, toz ve radyoaktif toz filtreli maskeler
- Hava beslemeli solunum cihazları
- Takılıp çıkarılabilen kaynak maskesi bulunduran solunum cihazları
- Dalgıç donanımı
- Dalgıç elbisesi

EL VE KOL KORUYUCULARI
- Özel koruyucu eldivenler:
• Makinelerden (delinme, kesilme, titreşim ve benzeri)
• Kimyasallardan
• Elektrik ve ısıdan
- Tek parmaklı eldivenler
- Parmak kılıfları
- Kolluklar
- Ağır işler için bilek koruyucuları (bileklik)
- Parmaksız eldivenler
- Koruyucu eldivenler

661
AYAK VE BACAK KORUYUCULARI
- Normal ayakkabılar, botlar, çizmeler, uzun botlar, güvenlik bot ve çizmeleri
- Bağları ve kancaları çabuk açılabilen ayakkabılar
- Parmak koruyuculu ayakkabılar
- Tabanı ısıya dayanıklı ayakkabı ve ayakkabı kılıfları
- Isıya dayanıklı ayakkabı, bot, çizme ve tozluklar
- Termal ayakkabı, bot, çizme ve kılıfları
- Titreşime dayanıklı ayakkabı, bot, çizme ve kılıfları
- Antistatik ayakkabı, bot, çizme ve kılıfları
- İzolasyonlu ayakkabı, bot, çizme ve kılıfları
- Zincirli testere operatörleri için koruyucu bot ve çizmeler
- Tahta tabanlı ayakkabılar
- Takıp çıkarılabilen ayak üst kısmı koruyucuları
- Dizlikler
- Tozluklar
- Takılıp çıkarılabilen iç tabanlıklar (ısıya dayanıklı, delinmeye dayanıklı, ter geçirmez)
- Takılıp çıkarılabilen çiviler (buz, kar ve kaygan yüzeylere karşı)

CİLT KORUYUCULARI
- Koruyucu kremler / merhemler

GÖVDE VE KARIN BÖLGESİ KORUYUCULARI


- Makinelerden korunmak için kullanılan koruyucu yelek, ceket ve önlükler (delinme,
kesilme, ergimiş metal sıçramalarına karşı)
- Kimyasallara karşı kullanılan koruyucu yelek, ceket ve önlükler
- Isıtmalı yelekler
- Cankurtaran yelekleri
- X ışınına karşı koruyucu önlükler
- Vücut kuşakları / kemerleri

VÜCUT KORUYUCULARI
- Düşmelere karşı kullanılan donanım:
• Düşmeyi önleyici ekipman (gerekli tüm aksesuarlarıyla birlikte)
• Kinetik enerjiyi absorbe eden frenleme ekipmanı (gerekli tüm aksesuarlarıyla birlikte)
• Vücudu boşlukta tutabilen donanım (paraşütçü kemeri)
- Koruyucu giysiler:
• Koruyucu iş elbisesi (iki parçalı ve tulum)
• Makinelerden korunma sağlayan giysi (delinme, kesilme ve benzeri)
• Kimyasallardan korunma sağlayan giysi
• İnfrared radyasyon ve ergimiş metal sıçramalarına karşı korunma sağlayan giysi
• Isıya dayanıklı giysi
• Termal giysi
• Radyoaktif kirlilikten koruyan giysi
• Toz geçirmez giysi
• Gaz geçirmez giysi

662
• Florasan maddeli, yansıtıcılı giysi ve aksesuarları (kol bantları, eldiven ve benzeri)
• Koruyucu örtüler.
Listede yer almayan benzer donanımın yukarıda belirtilen kişisel koruyucu donanımlardan
sayılıp sayılmayacağına karar vermeye ve bu listeye eklemeler yapmaya Bakanlık yetkilidir.

EK-III

KİŞİSEL KORUYUCU DONANIM KULLANILMASININ GEREKLİ


OLABİLECEĞİ İŞLER VE SEKTÖRLER

1. BAŞ KORUYUCULARI
Koruyucu baretler
- İnşaat işleri, özellikle iskeleler ve yerden yüksek çalışma platformların üstünde, altında
veya yakınında yapılan işler, kalıp yapımı ve sökümü, montaj ve kurma işleri, iskelede çalışma
ve yıkım işleri.
- Çelik köprüler, çelik yapılar, sütunlar, kuleler, hidrolik çelik yapılar, yüksek fırınlar,
çelik işleri ve haddehaneler, büyük konteynırlar, büyük boru hatları, ısı ve enerji santrallarında
yapılan çalışmalar.
- Tüneller, maden ocağı girişleri, kuyular ve hendeklerde yapılan çalışmalar.
- Toprak ve kaya işleri.
- Yeraltında ve taşocaklarında yapılan işler, hafriyat işleri, kömür işletmelerinde yapılan
dekapaj işleri.
- Civatalama işleri.
- Patlatma işleri.
- Asansörler, kaldırma araçları, vinç ve konveyörler civarında yapılan işler.
- Yüksek fırınlar, ergitme ocakları, çelik işleri, haddehaneler, metal işleri, demir işleme,
presle sıcak demir işleme, döküm işleri.
- Endüstriyel fırınlar, konteynırlar, makinalar, silolar, bunkerler ve boru hatlarında
yapılan işler.
- Gemi yapım işleri.
- Demiryollarında yapılan işler.
- Mezbahalarda yapılan işler.

2. AYAK KORUYUCULARI
Delinmez tabanlı emniyet ayakkabıları.
- Karkas ve temel işleri, yol çalışmaları.
- İskelelerde yapılan çalışmalar.

663
- Bina yıkım işleri.
- Kalıp yapma ve sökme işlerini de kapsayan beton ve prefabrike parçalarla yapılan
çalışmalar.
- Şantiye alanı ve depolardaki işler.
- Çatı işleri.

Delinmez taban gerektirmeyen emniyet ayakkabıları.


- Çelik köprüler, çelik bina inşaatı, sütunlar, kuleler, hidrolik çelik yapılar, yüksek
fırınlar, çelik işleri ve haddehaneler, büyük konteynırlar, büyük boru hatları, vinçler, ısı ve
enerji santrallarında yapılan işler.
- Fırın yapımı, ısıtma ve havalandırma tesisatının kurulması ve metal montaj işleri.
- Tadilat ve bakım işleri.

- Yüksek fırınlar, ergitme ocakları, çelik işleri, haddehaneler, metal işleri, demir işleme,
presle demire şekil verme, sıcak presleme işleri ve metal çekme fabrikalarında yapılan işler.
- Yeraltında ve taşocaklarında yapılan işler, hafriyat işleri, kömür işletmelerinde yapılan
dekapaj işleri.
- Taş yontma ve taş işleme işleri.
- Düz cam ve cam eşya üretimi ve işlenmesi.
- Seramik endüstrisinde kalıp işleri.
- Seramik endüstrisinde fırınların içinin döşenmesi.
- Seramik eşya ve inşaat malzemesi kalıp işleri
- Taşıma ve depolama işleri
- Konserve yiyeceklerin paketlemesi ve dondurulmuş etle yapılan işler
- Gemi yapım işleri
- Demiryolu manevra işleri

Kaymayı önleyici ve delinmeye dayanıklı ayakkabılar


- Çatı işleri

Yalıtkan tabanlı koruyucu ayakkabılar


- Çok sıcak veya soğuk malzemelerle yapılan çalışmalar

Kolayca çıkarılabilen emniyet ayakkabıları


- Ergimiş maddelerin ayakkabıdan içeri girme riski bulunan işler

3. YÜZ VE GÖZ KORUYUCULARI


Koruyucu gözlükler, yüz siperlikleri veya elle tutulan yüz koruyucuları
- Kaynak yapma, öğütme ve ayırma işleri
- Sızdırmazlık sağlamak için yapılan işler (kalafatlama) ve keski ile yontma,
biçimlendirme işleri
- Taş yontma ve şekillendirme işleri
- Civatalama işleri
- Talaş çıkaran makinalarla yapılan çalışmalar ve talaş toplama işleri
- Presle sıcak demir işleme

664
- Artıkların parçalanması ve uzaklaştırılması işleri
- Aşındırıcı maddelerin sprey halinde kullanılması işleri
- Asit ve baz çözeltileriyle, dezenfektan ve aşındırıcı temizlik maddeleriyle yapılan işler
- Sıvı spreylerle çalışma
- Ergimiş maddelerle veya onların yakınında çalışma
- Radyant ısı ile çalışma
- Lazerle çalışma

4. SOLUNUM SİSTEMİ KORUYUCULARI


Respiratörler/ Solunum cihazları
- Yetersiz oksijen veya zararlı bir gazın bulunabileceği konteynırlar, kapalı alanlar veya
gaz yakan endüstriyel fırınlarda yapılan çalışmalar
- Yüksek fırınlara yükleme yapılan alanlardaki çalışmalar
- Yüksek fırınların gaz boruları ve gaz konvertörleri civarındaki çalışmalar
- Ağır metal dumanlarının bulunabileceği yüksek fırın kapakları civarındaki çalışmalar
- Toz bulunması muhtemel, fırın içi döşeme işlerinde ve kepçelerle yapılan çalışmalar
- Toz oluşumunu önlemenin yetersiz olduğu sprey boyama işleri
- Kuyularda, kanalizasyon ve kanalizasyonla bağlantılı diğer yer altı sahalarında yapılan
çalışmalar
- Soğutucu gaz kaçağı tehlikesinin olduğu soğuk hava depolarında yapılan çalışmalar

5. İŞİTME DUYUSUNUN KORUNMASI


Kulak koruyucuları
- Metal şekillendirme presleriyle çalışma
- Pnömatik matkaplarla çalışma
- Havalimanlarında yapılan çalışmalar
- Kazık çakma işleri
- Ağaç ve tekstil işleri

6. EL, KOL VE VÜCUT KORUNMASI


Koruyucu giysi
- Asit ve baz çözeltileriyle, dezenfektan ve aşındırıcı temizlik ürünleriyle yapılan işler
- Sıcak maddelerle veya civarında yapılan çalışma ve ısı etkisinin hissedildiği yerlerdeki
çalışmalar
- Düz cam ürünleriyle çalışma
- Kumlama işleri
- Derin dondurucu odalarda çalışma

Ateşe dayanıklı koruyucu giysi


- Kapalı alanlarda kaynak işleri

Delinmeye dayanıklı önlükler


- Kesme ve kemiklerinden ayırma işleri
- El bıçaklarıyla yapılan ve bıçağın vücuda doğru çekilmesini gerektiren işler

665
Deri Önlükler
- Kaynak işleri
- Sıcak demircilik işleri
- Döküm işleri

Ön kolun (kolun bilekle dirsek arasında kalan bölümü) korunması


- Kesme ve kemiklerinden ayırma işleri

Eldivenler
- Kaynak işleri
- Eldivenlerin yakalanma tehlikesinin bulunduğu makineler dışında, keskin kenarlı
cisimlerin elle tutulması
- Asit ve baz çözeltileriyle yapılan çalışmalar
Metal örgülü eldivenler
- Kesme ve kemiklerinden ayırma işleri
- Kesim ve kullanım amaçlarına göre parçalama için el bıçağı kullanılarak yapılan sürekli
kesim işleri
- Kesim makinelerinin bıçaklarının değiştirilmesi

7. İKLİME DAYANIKLI GİYSİ


- Açıkta, soğuk ve yağmurlu havada çalışma

8. YANSITICI GİYSİ
- Çalışanların açıkça görülmesi gereken yerlerde yapılan çalışmalar

9. EMNİYET KEMERİ
- İskelelerde çalışma
- Prefabrik parçaların montajı
- Direk ya da sütunlarda çalışma

10. GÜVENLİK HALATLARI


- Vinçlerin yüksekte bulunan kabinlerinde çalışma
- Ambarlarda kullanılan istifleme ve boşaltım ekipmanlarının yüksek kabinlerinde
çalışma
- Sondaj kulelerinin yüksek bölümlerinde çalışma
- Kuyu ve kanalizasyonlarda yapılan çalışma

11. DERİNİN KORUNMASI


- Malzemenin kaplanması işleri
- Tabaklama (dericilik) işleri
Listede yer almayan işler ve sektörlerin bu listeye eklenmesine Bakanlık karar verir.

666
ÇOCUK VE GENÇ İŞÇİLERİN ÇALIŞTIRILMA USUL VE ESASLARI
HAKKINDA YÖNETMELİK

(06.04.2004 tarih – 25425 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmeliğin amacı, çocuk ve genç işçilerin sağlık ve güvenliklerini, fiziksel, zihinsel,
ahlaki ve sosyal gelişmelerini veya öğrenimlerini tehlikeye atmadan çalışma şekillerinin
esaslarını belirlemek ve ekonomik istismarlarını önlemektir.

2- Çocuğun ve genç işçinin işe yerleştirilmesinde ve çalışması süresince güvenliği, sağlığı,


bedensel, zihinsel, ahlaki ve psikososyal gelişimi, kişisel yatkınlık ve yetenekleri dikkate alınır.

3- Çocuk ve genç işçiler, okula devam edenlerin okula devamları ile okuldaki başarılarına
engel olmayacak, meslek seçimi için yapılacak hazırlıklara ya da yetkili makamlar tarafından
yeterliliği kabul edilen mesleki eğitime katılmasına engel olmayacak işlerde çalıştırılabilirler.

4- İşverenler çocuk ve genç işçilerin tecrübe eksikliği, mevcut veya muhtemel riskler
konularında bilgisizlik veya tamamen gelişmiş olmamalarına bağlı olarak gelişmelerini, sağlık
ve güvenliklerini tehlikeye sokabilecek herhangi bir riske karşı korunmalarını temin
edeceklerdir.

5- Çocuk işçilerin çalışmasına izin verilen hafif işler, genç işçilerin çalışmasına izin verilen
işler ve 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçiler bakımından yasak olan işler yönetmelik
eklerinde belirtilmiştir.

6- Temel eğitimini tamamlamış ve okula gitmeyen çocukların çalışma saatleri günde yedi ve
haftada otuzbeş saatten fazla olamaz. Ancak, 15 yaşını tamamlamış çocuklar için bu süre günde
sekiz ve haftada kırk saate kadar arttırılabilir.

7- Çocuk ve genç işçilerin günlük çalışma süreleri, yirmidört saatlik zaman diliminde,
kesintisiz ondört saat dinlenme süresi dikkate alınarak uygulanır.

8- Okula devam eden çocukların eğitim dönemindeki çalışma süreleri, eğitim saatleri dışında
olmak üzere, en fazla günde iki saat ve haftada on saat olabilir.

667
9- İki saatten fazla dört saatten az süren işlerde otuz dakika, dört saatten yedi buçuk saate kadar
olan işlerde çalışma süresinin ortasında bir saat olmak üzere ara dinlenmesi verilmesi
zorunludur.

10- İşverenin vermesi gereken eğitimlerde geçen süreler, işverenin işyeri dışında gönderdiği
kurslar ve toplantılarda geçen süreler ile yetkili kurum ve kuruluşlar tarafından düzenlenen
mesleki eğitim programlarında geçen süreler, ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlar
tarafından çalışan çocuk ve gençler ile ilgili olarak düzenlenen konferans, kongre, komisyon ve
benzeri toplantılara temsilci olarak katılmaları nedeniyle işlerine devam edemedikleri süreler
çalışma süresinden sayılır.

11- Çocuk ve genç işçilerin hafta tatili izinleri kesintisiz kırk saatten az olamaz. Ayrıca hafta
tatili ücreti bir iş karşılığı olmaksızın ödenir.

12- Çocuk ve genç işçiler, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalıştırılamazlar. Ayrıca
bugünlere ilişkin ücretler bir iş karşılığı olmaksızın ödenir.

13- Çocuk ve genç işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi 20 günden az olamaz. Yıllık
ücretli iznin kesintisiz kullandırılması esastır. Ancak, yararına olduğu durumlarda çocuk ve
genç işçinin isteği üzerine en fazla ikiye bölünerek kullandırılabilir.

14- Okula veya eğitime devam eden çocuk ve genç işçilere yıllık ücretli izinleri okulların tatil
olduğu, kursa ve diğer eğitim programlarına devam edilmediği dönemlerde verilir.

15- Çocuklara karşı işlenmiş suçlardan hüküm giyen, yüz kızartıcı suçlardan hüküm giymiş
olan işveren veya işveren vekilleri çocuk ve genç işçileri çalıştıramazlar.

16- İşveren; çocuk ve genç işçinin velisi veya vasisine, çocuk ve genç işçinin çalıştırılacağı iş,
karşılaşabileceği riskler ve alınan önlemler hakkında bilgi verir.

17- İşveren; okula devam eden çocuk ve genç işçiden çalıştırmaya başlamadan önce, öğrenci
olduğuna dair belge ister. Bu belgeyi özlük dosyasında muhafaza eder.

18- İşveren; çocuk ve genç işçinin velisi veya vasisi ile yazılı iş sözleşmesi yapmak zorundadır.

19- İşveren, çocuk ve genç işçilere, çalıştırmaya başlamadan önce işyerindeki riskler, işe uyum
ve kanuni hakları ile işin niteliğine göre gerekli iş başı eğitimlerini verir.

20- İşveren, çocuk ve genç işçinin işe başlamasından önce veya çalışma esnasında, çalışma
koşullarında değişiklik olması gerektiği hallerde, bu değişikliği yapabilmesi için işyeri ve işin
yapıldığı yerin uygunluğu ve tanzimi, kullanılan iş ekipmanlarının şekli, sırası ve bunların
kullanılış biçimleri, iş organizasyonları, çocuk ve genç işçilere verilen eğitimin ve talimatların
düzeyi gibi hususları göz önünde bulundurmalıdır.

21- Değerlendirmeye göre çocuk ve genç işçilerin fiziki veya zihinsel gelişmeleri ile
güvenlikleri yönünden risk tespit edilirse, en kısa sürede gerekli tıbbi kontrollerin yapılması
gerekmektedir.

668
Ek-1
Çocuk İşçilerin Çalıştırılabilecekleri Hafif İşler

1. Düşme ve yaralanma tehlikesi olabilecek şekilde çalışmayı gerektirecek olanlar hariç


meyve, sebze, çiçek toplama işleri,
2. Kümes hayvanları besiciliğinde yardımcı işler ve ipek böcekçiliği işleri,
3. Esnaf ve sanatkarların yanında satış işleri,
4. Büro hizmetlerine yardımcı işler,
5. Gazete, dergi ya da yazılı matbuatın dağıtımı ve satımı işleri (yük taşıma ve istifleme
hariç),
6. Fırın, pastane, manav, büfe ve içkisiz lokantalarda komi ve satış elemanı olarak yapılan
işler,
7. Satış eşyalarına etiket yapıştırma ve elle paketleme işleri,
8. Kütüphane, fuar, panayır ve sergi yerlerinde yardımcı işler (yük taşıma ve istifleme
hariç),
9. Spor tesislerinde yardımcı işler,
10. Çiçek satışı, düzenlenmesi işleri.

669
Ek-2
Genç İşçilerin Çalıştırılabilecekleri İşler

1. Meyve ve sebze konserveciliği, sirke, turşu, salça, reçel, marmelat, meyve ve sebze
suları imalatı işleri,
2. Meyve ve sebze kurutmacılığı ve işlenmesi işleri,
3. Helva, bulama, ağda, pekmez imalatı işleri,
4. Kasaplarda yardımcı işler,
5. Çay işlemesi işleri,
6. Çeşitli kuru yemişlerin hazırlanması işleri,
7. Küçükbaş hayvan besiciliğinde yardımcı işler,
8. Süpürge ve fırça imalatı işleri,
9. Elle yapılan ağaç oymacılığı, kemik, boynuz, kehribar, lüle taşı, Erzurum taşı ve diğer
maddelerden süs eşyası, düğme, tarak, resim, ayna, çerçeve, cam ve emsali eşya imalatı işleri,
10. Toptan ve perakende satış mağaza ve dükkanlarında satış, etiketleme ve paketleme
işleri,
11. Büro işyerlerinde büro işleri ve yardımcı işler,
12. İlaçlama ve gübreleme hariç çiçek yetiştirme işleri,
13. İçkili yerler ve aşçılık hizmetleri hariç olmak üzere hizmet sektöründeki işler,
14. Diğer giyim eşyası, baston ve şemsiye imalatı işleri,
15. Yiyecek maddelerinin imalatı ve çeşitli muamelelere tabi tutulması işleri,
16. Yorgancılık, çadır, çuval, yelken ve benzeri eşyaların imalatı ve dokuma yapmaksızın
diğer hazır eşya imalatı işleri,
17. Sandık, kutu, fıçı ve benzeri ambalaj malzemeleri, mantar, saz ve kamıştan sepet ve
benzeri eşya imalatı işleri,
18. Çanak, çömlek, çini, fayans, porselen ve seramik imaline ait işler (fırın işleri ve silis ve
quarts tozu saçan işler hariç),
19. El ilanı dağıtımı işleri,
20. Cam, şişe, optik ve benzeri malzeme imalathanelerinde üretime ilişkin işler (fırın işleri
ve silis ve quarts tozu saçan işler, ısıl işlem, renklendirme ve kimyasal işler hariç),

670
21. Bitkisel ve hayvansal yağların üretimi ve bunlardan yapılan maddelerin imaline ilişkin
işler (karbon sülfür gibi parlayıcı veya tahriş edici çözücülerle yapılan prine veya benzeri yağlı
maddelerin ekstrasyon yoluyla yağ üretimi işlerinde ekstrasyon kademeleri hariç),
22. Pamuk, keten, yün, ipek ve benzerleriyle bunların döküntülerinin hallaç, tarak ve
kolalama tezgahlarından ve boyama ile ilgili işlemlerden bölme ile ayrılmış ve fenni iklim ve
aspirasyon tesisatı olan iplikhane ve dokuma hazırlama işleri,
23. Balıkhane işleri,
24. Şeker fabrikalarında üretime hazırlamaya yardımcı işler,
25. Araçsız olarak 10 kg’dan fazla yük kaldırılmasını gerektirmeyen torbalama, fıçılama,
istifleme ve benzeri işler,
26. Su bazlı tutkal, jelatin ve kola imali işleri,
27. Sandal, kayık ve emsali küçük deniz araçlarının imalatı ve tamiratı işleri (boya ve
vernik işleri hariç).

Ek-3
Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılamayacakları İşler

1. 4857 sayılı İş Kanununun 69 uncu maddesinde belirtilen gece dönemine rastlayan


sürelerde yapılan işler,
2. Maden ocakları ile kablo döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yer altında veya
su altında çalışılacak işler,
3. Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliğinde 18 yaşını doldurmamış kişilerin çalışmasının
yasaklandığı işler,
4. Hazırlama, Tamamlama ve Temizleme İşleri Yönetmeliği kapsamındaki işler,
5. Sağlık Kuralları Bakımından Günde Ancak Yedibuçuk Saat veya Daha Az Çalışılması
Gereken İşler Hakkında Yönetmelik kapsamında yer alan işler,
6. Alkol, sigara ve bağımlılığa yol açan maddelerin üretimi ve toptan satış işleri,
7. Parlayıcı, patlayıcı, zararlı ve tehlikeli maddelerin toptan ve perakende satış işleri ile bu
gibi maddelerin imali, işlenmesi, depolanması işleri ve bu maddelere maruz kalma ihtimali
bulunan her türlü işler,
8. Gürültü ve/veya vibrasyonun yüksek olduğu ortamlarda yapılan işler,
9. Aşırı sıcak ve soğuk ortamda çalışma gerektiren işler ile sağlığa zararlı ve meslek
hastalığına yol açan maddeler ile yapılan işler,
10. Radyoaktif maddelere ve zararlı ışınlara maruz kalınması ihtimali olan işler,
11. Müteharrik makineler kullanılarak yapılan işler,
12. Fazla dikkat isteyen ve aralıksız ayakta durmayı gerektiren işler,
13. Parça başı ve prim sistemi ile ücret ödenen işler,
14. Para taşıma ve tahsilat işleri,
15. İş bitiminde evine veya ailesinin yanına dönmesine olanak sağlamayan işler (eğitim
amaçlı işler hariç),
16. Meslek eğitim programı gereği staj nedeni ile yapılan çalışmalar hariç, güzellik
salonlarında yapılan yüz, vücut bakımı ve estetiği, epilasyon ve masaj işleri,
17. Açık bir şekilde veya uzman hekim raporu ile fiziki ve psikolojik yeterliliklerinin
üzerinde olan işler,

671
18. Toksit, Kanserojen, nesil takip eden genler zararlı veya doğmamış çocuğa zararlı veya
herhangi bir şekilde insan sağlığını etkileyen zararlı maddelerle ilgili işler,
19. Eğitim, deney eksikliği güvenlik konusunda dikkat eksikliğine bağlı olarak gençlerin
maruz kalabileceği kaçınılması veya fark edilmesi mümkün olmadığına inanılan iş kazası riski
taşıyan işler.

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULLARI HAKKINDA YÖNETMELİK

(07.04.2004 tarih – 25426 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmelik, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalarda bulunmak üzere iş sağlığı ve
güvenliği kurullarının hangi işyerlerinde kurulacağı ve bu kurulların oluşumu, çalışma
yöntemleri, görev, yetki ve yükümlülüklerini belirler.

2- İşveren veya işveren vekili, toplantı için gerekli yeri, araç ve gereçleri sağlamakla
yükümlüdür.

3- İşveren veya işveren vekili, kurulca hazırlanan toplantı tutanaklarını, kaza ve diğer vakaların
inceleme raporlarını ve kurulca işyerinde yapılan denetim sonuçlarına ait kurul raporlarını, iş
müfettişlerinin incelemesini sağlamak amacıyla, işyerinde bulundurmakla yükümlüdür.

4- İşverenler, iş sağlığı ve güvenliği kurullarında mevzuata uygun olarak verilen kararları


uygulamakla yükümlüdür.

5- İşveren tarafından, iş sağlığı ve güvenliği kurulu üyelerine ve yedeklerine iş sağlığı ve


güvenliği konularında eğitim verilmesi sağlanır.

6- Kurul üyelerinin ve yedeklerinin eğitimleri, kurulun görev ve yetkileri, iş sağlığı ve


güvenliği konularında ulusal mevzuat ve standartlar, sıkça rastlanan iş kazaları ve tehlikeli
vakaların nedenleri, endüstriyel hijyenin temel ilkeleri, etkili iletişim teknikleri, acil durum
önlemleri, meslek hastalıkları, işyerlerine ait özel riskler gibi konuları kapsar.

7- İşveren, kendisine ait birden çok işyerinin her birinde kurulacak iş sağlığı ve güvenliği
kurullarının çalışma usullerini düzenlemek, iş ve görüş birliğini sağlamak amacıyla bu
işyerlerine ait iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili raporları, en az altı ayda bir, ilgili teknik eleman
ve uzmanlarını toplayarak inceler. Bu raporları göz önünde tutarak alınması gereken tedbirleri
tespit eder ve uygulanmasını sağlar.

672
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULU İLE İLGİLİ HUSUSLAR :
1- İş sağlığı ve güvenliği kurulları, yapacakları tekliflerde, bulunacakları tavsiyelerde ve
verecekleri kararlarda işyerinin durumunu ve işverenin olanaklarını göz önünde bulundururlar.

2- Kurul üyeleri, görevleri nedeniyle öğrendikleri mesleki tekniklere ve çalışma metotlarına


ilişkin sırları gizli tutmak zorundadırlar.

3- Kurullar, iş sağlığı ve güvenliğini denetime yetkili iş müfettişlerinin işyerlerinde yapacakları


çalışmaları kolaylaştırmak ve onlara yardımcı olmakla yükümlüdür.

4- İş sağlığı ve güvenliği kurulları işyerinin niteliğine uygun bir iş sağlığı ve güvenliği iç


yönetmelik taslağı hazırlar, işverenin veya işveren vekilinin onayına sunmak ve iç
yönetmeliğin uygulanmasını izler, izleme sonuçlarını rapor haline getirip alınması gereken
tedbirleri belirler ve kurul gündemine alır.

5- İş sağlığı ve güvenliği konularında o işyerinde çalışanlara yol gösterir.

6- İşyerinde iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tehlikeleri ve önlemleri değerlendirir, tedbirleri


belirler, işveren veya işveren vekiline bildirimde bulunur.

7- İşyerinde meydana gelen her iş kazası ve tehlikeli vaka veya meslek hastalığında yahut iş
sağlığı ve güvenliği ile ilgili bir tehlike halinde gerekli araştırma ve incelemeyi yapar, alınması
gereken tedbirleri bir raporla tespit ederek işveren veya işveren vekiline verir.

8- İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği eğitim ve öğretimini planlar, bu konu ve kurallarla ilgili


programları hazırlar, işveren veya işveren vekilinin onayına sunar ve bu programların
uygulanmasını izler.

9- Tesislerde yapılacak bakım ve onarım çalışmalarında gerekli güvenlik tedbirlerini planlar ve


bu tedbirlerin uygulamalarını kontrol eder.

10- İşyerinde yangınla, doğal afetlerle, sabotaj ve benzeri ile ilgili tedbirlerin yeterliliğini ve
ekiplerin çalışmalarını izler.

673
11- İşyerinin sağlık ve güvenlik durumuyla ilgili yıllık bir rapor hazırlar, o yılki çalışmaları
değerlendirir, elde edilen tecrübeye göre ertesi yılın çalışma programında yer alacak hususları
ve gündemi tespit eder, işverene teklifte bulunur, planlanan gündemin yürütülmesini sağlar ve
uygulanmasını değerlendirir

12- İş sağlığı ve güvenliği kurulları inceleme, izleme ve uyarmayı öngören bir düzen içinde ve
aşağıdaki esasları göz önünde bulundurarak çalışırlar.

13- Ağır iş kazası halleri veya özel bir tedbiri gerektiren önemli hallerde kurul üyelerinden
herhangi biri kurulu olağanüstü toplantıya çağırabilir. Bu konudaki tekliflerin kurul başkanına
veya sekreterine yapılması gerekir. Toplantı zamanı, konunun ivedilik ve önemine göre tespit
olunur.

14- İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği açısından kendisinin sağlığını bozacak ve vücut


bütünlüğünü tehlikeye sokacak yakın, acil ve hayati bir tehlike ile karşı karşıya kalan işçi, iş
sağlığı ve güvenliği kuruluna başvurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin

alınmasını talep edebilir. Kurul, aynı gün acilen toplanarak kararını verir, bu durumu tutanakla
tespit eder ve karar işçiye yazılı olarak bildirilir.

15- Kurulun olağan toplantılarının süresi toplam olarak ayda yirmi dört saati geçemez. Bu
toplantıların günlük çalışma saatleri içinde yapılması asıldır. Kurulun toplantılarında geçecek
süreler günlük çalışma süresinden sayılır. Kurul üyeleri yaptıkları görev dolayısıyla maddi-
manevi zarara uğratılamaz.

16- Kurul, üyelerin çoğunluğu ile toplanır, kararlar toplantıya katılanların oy çokluğu ile alınır.
Oyların eşitliği halinde başkanın oyu kararı belirler. Çoğunluğun sağlanamadığı veya başka bir
nedenle toplantının yapılmadığı hallerde durumu belirten bir tutanak düzenlenir.

17- Her toplantıda, görüşülen konularla ilgili alınan kararları içeren bir tutanak düzenlenir.
Tutanak, toplantıya katılan başkan ve üyeler tarafından imzalanır ve gereği yapılmak üzere
işverene bildirilir. İmzalı tutanak ve kararlar sırasıyla özel dosyasında saklanır.

18- Toplantıda alınan kararlar gereği yapılmak üzere ilgililere duyurulur. Ayrıca işçilere
duyurulması faydalı görülen konular işyerinde ilân edilir.

19- Her toplantıda, önceki toplantıya ilişkin kararlar ve bunlarla ilgili uygulamalar hakkında
başkan veya kurulun sekreteri tarafından kurula gerekli bilgi verilir ve gündeme geçilir.

674
İŞÇİLER İLE İLGİLİ HUSUSLAR :
1- İşçiler, sağlık ve güvenliğin korunması ve geliştirilmesi amacıyla iş sağlığı ve güvenliği
kurullarınca konulan kurallar, yasaklar ile alınan karar ve tedbirlere uymak zorundadırlar.

2- İşçiler, işyerinde sağlık ve güvenlik tedbirlerinin belirlenmesi, uygulanması ve alınan


tedbirlere uyulması hususunda iş sağlığı ve güvenliği kurullarıyla işbirliği yaparlar.

3- İşçiler, uygulamada karşılaştıkları güçlükler hakkında kurula bilgi verirler.

675
ÇALIŞANLARIN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ EĞİTİMLERİNİN USUL VE
ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİK

(07.04.2004 tarih – 25426 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmelik, işverenlerce, işyerlerinde çalışanlara verilecek iş sağlığı ve güvenliği
eğitiminin usul ve esaslarını düzenler.

2- Bu Yönetmelikte yer alan hükümler, işyerindeki çıraklara ve stajyerlere de uygulanır.

3- İşverenler, işyerlerinde sağlıklı ve güvenli çalışma ortamının tesis edilmesi için gerekli
önlemleri almakla yükümlüdürler.

4- İşverenler, çalışanları, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek, onların karşı


karşıya bulundukları mesleki riskler ve bunlarla ilgili alınması gerekli tedbirler konusunda
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği eğitim programlarını hazırlamak, eğitimlerin
düzenlenmesini, çalışanların bu programlara katılmasını sağlamak ve verilecek eğitim için
uygun yer, araç ve gereç temin etmekle yükümlüdürler.

5- Asıl işveren-alt işveren ilişkisi kurulan işyerlerinde, alt işverene ait çalışanların
eğitimlerinden, asıl işveren, alt işverenle birlikte sorumludur.

6- Geçici iş ilişkisi kurulan işveren, geçici iş ilişkisi ile çalışanlara gerekli eğitimi vermekle
yükümlüdür.

7- İşverenler, çalışanlarına, iş sözleşmesinin türüne bakılmaksızın gerekli eğitimi vermekle


yükümlüdür.

8- İşyerindeki kadınların, gençlerin, çocukların, özürlü, eski hükümlü, terör mağduru ve


göçmen işçilerin eğitimine özel önem verilir.

9- Eğitim programlarının hazırlanmasında işçilerin veya sağlık ve güvenlik işçi temsilcisinin


katılımları sağlanarak görüşleri alınır.
676
10- İşverenler, çalışanların yaptığı veya yapacağı işle ilgili bilgisinin olmaması, eksik olması ya
da mevcut bilgisinin yetersiz kalması gibi hususları dikkate alarak işe başlamadan önce,
çalışma yeri veya iş değişikliğinde, iş ekipmanlarının değişmesi halinde ve yeni teknoloji
uygulamalarında, çalışanların aşağıda belirtilen eğitim programlarından geçmelerini
sağlayacaktır.

11- Çalışanlara verilecek eğitim teorik ve pratik olarak uygulanır ve çalışanların kolayca
anlayabileceği şekilde olmalıdır.

12- Verilen eğitimin sonunda bir ölçme ve değerlendirme yapılır. Değerlendirme sonuçlarına
göre eğitimin etkin olup olmadığı belirlenerek yeni eğitime ihtiyaç duyulup duyulmadığına
karar verilir.

13- İşyerlerinde düzenlenen eğitimler belgelendirilir ve bu belgeler çalışanların özlük


dosyalarında saklanır. Eğitim sonrası düzenlenecek belgede, eğitime katılan kişinin adı, soyadı,
görev unvanı, eğitimin konusu, süresi, eğitimi verenin adı, soyadı, görev unvanı, imzası ve
eğitimin tarihi yer alır.

İŞÇİLERLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Çalışanlar sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamının tesisi için işyerinde düzenlenecek olan iş
sağlığı ve güvenliği eğitimlerine katılmak ve bu konudaki talimat ve prosedürlere uymakla
yükümlüdürler.

677
GEÇİCİ VEYA BELİRLİ SÜRELİ İŞLERDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
HAKKINDA YÖNETMELİK

(15.05.2004 tarih – 25463 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmeliğin amacı, geçici veya belirli süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçilerin sağlık
ve güvenlikleri bakımından işyerinde çalışan diğer işçilerle aynı düzeyde korunmalarını
sağlamaktır.

2- İşveren, çalıştırdığı işçilere, işyerinde sağlık ve güvenliklerinin korunmasını içeren çalışma


koşulları bakımından aynı işyerinde çalışan diğer işçilere sağladığı düzeydeki korumayı
sağlayacaktır.

3- İşveren, çalıştıracağı işçilere, çalışmaya başlamadan önce yapacağı işin ne olduğu, bu işte
karşılaşacağı özel riskler hakkında gerekli bilgilerin verilmesini sağlar.

4- Bu bilgiler özellikle, yapılacak işin gerektirdiği mesleki bilgi, yetenek ve tecrübe ile
yapılması gerekli tıbbi muayene ve tetkikleri içerir.

5- İşveren, iş sözleşmeleri ile çalıştıracağı işçilerin, bilgi ve tecrübelerini de dikkate alarak,


yapacakları işin niteliğine uygun yeterli eğitim almalarını sağlar.

6- Sağlık ve güvenlik yönünden özel tehlike bulunan ve özel sağlık gözetimi gerektiren işlerde,
işveren, iş sözleşmeleri ile çalıştıracağı işçilerin, işin gerektirdiği özel sağlık gözetimine tabi
tutulmalarını sağlar. Gerekli olduğu durumlarda, işçinin sözleşme süresinin sona ermesinden
sonra da sürdürülür.
678
7- İşyerinde sağlık ve güvenlikle ilgili koruyucu ve önleyici hizmetlerin yerine getirilmesi için
görevlendirilen kişiler veya dışarıdan hizmet alınan kişi veya kuruluşlar, iş sözleşmeleri ile
çalıştırılacak işçilerle ilgili olarak bilgilendirilir ve söz konusu işçilerin de diğer işçilerle
birlikte sağlık ve güvenliklerinin sağlanması için gerekli çalışmalar yapılır.

8- Geçici iş ilişkisi ile çalıştırılacak işçiler temin edilmeden önce, işçiyi çalıştıracak işveren
işçiyi devredecek işverene, yapılacak işin gerektirdiği mesleki bilgi ve yetenek ile işin
özellikleri hakkında gerekli bilgiyi verir. İşçiyi devredecek işveren de aldığı bu bilgileri ilgili
işçiye verir.

9- Geçici iş ilişkisi kurulan işveren, görev süresinden ve işin yapılması ile ilgili koşullardan
sorumludur. İşin yapılması ile ilgili koşullar, iş sağlığı ve güvenliği ve hijyen konuları ile
sınırlıdır.

11- İş ilişkisi ile çalıştırılan işçilerin sağlık ve güvenliklerinin korunması için daha uygun
önlemlerin alınmasına ve uygulanmasına engel teşkil etmez.

AĞIR VE TEHLİKELİ İŞLER YÖNETMELİĞİ

(16.06.2004 tarih – 25494 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmelik, hangi işlerin ağır ve tehlikeli işlerden sayılacağına, kadınlarla 16 yaşını
doldurmuş fakat 18 yaşını bitirmemiş genç işçilerin hangi çeşit ağır ve tehlikeli işlerde
çalıştırılabileceklerine ilişkin hükümleri belirler.

2- 16 yaşını doldurmamış genç işçilerin ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılması yasaktır.

3- İhtisas ve meslek öğrenimi veren okulları bitirip bu konudaki işi meslek edinmiş 16 yaşını
doldurmuş genç işçiler, sağlığı, güvenliği ve ahlakının tam olarak güvenceye alınması şartıyla
ihtisas ve mesleklerine uygun ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılabilir.

4- Ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılacak işçiler (kadınlar dahil) ile 16 yaşını doldurmuş fakat 18
yaşını bitirmemiş genç işçilerin işe girişlerinde, işin niteliğine ve şartlarına göre bedence bu
işlere elverişli ve dayanıklı olduklarının fizik muayene ve gerektiğinde laboratuar bulgularına
dayanılarak hazırlanan hekim raporu ile belirlenmesi zorunludur.

5- İşin devamı süresince de bu işlerde çalıştırılmalarında bir sakınca olmadığının 16 yaşını


doldurmuş fakat 18 yaşını bitirmemiş genç işçiler için en az 6 ayda bir, diğerleri için de en az
yılda bir defa hekim raporu ile tespiti zorunludur. Bu raporlar işyeri hekimi, işyeri ortak sağlık
birimi, işçi sağlığı dispanserleri, bunların bulunmadığı yerlerde sırasıyla en yakın Sosyal
Sigortalar Kurumu, Sağlık Ocağı, Hükümet veya belediye hekimleri tarafından verilir.

6- Sağlık raporu alınmamış herhangi bir işçinin ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılması yasaktır.
İşçilerin gerek ilk işe girişlerinde gerekse periyodik muayenelerinde belirlenen sağlık durumları
679
ile diğer gerekli bilgiler bu raporlara işlenir.

7- Bu raporlar, teftiş esnasında İş Müfettişlerine her istenildiğinde gösterilmek üzere işveren


veya yetkilisi tarafından, gizliliğine halel gelmeyecek bir surette işyerlerindeki özlük
dosyalarının kişisel sağlık bölümünde saklanır.

8- İşyeri hekimi tarafından verilen rapora itiraz halinde, işçi en yakın Sosyal Sigortalar Kurumu
Hastanesi Sağlık Kurulunca muayeneye tabi tutulur. Verilen rapor kesindir.

9- İşyerinden ilişkileri kesilerek yeni bir işe giren işçilerin bu raporları veya örnekleri yeni
işveren veya vekilinin isteği halinde o işyerine gönderilir.

10- Kadınlar, ay hali günlerinde ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılamazlar. Bu günlerin sayısı 5
gün olarak hesap edilir. Daha fazlası için hekim raporuna göre hareket edilir. Ay halinin
başlangıcı işçinin ihbar tarihidir.

11- İşveren veya vekili, ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırdığı işçilerin nüfus cüzdanlarının onaylı
örneklerini saklayarak, bunları İş Müfettişlerinin her isteyişinde göstermekle yükümlüdür.

12- Bu Yönetmelikte belirtilen şartlara aykırı olarak, ağır ve tehlikeli işlerde kadın ve genç işçi
çalıştırıldığının veya çalışan işçinin sağlık durumu itibariyle böyle bir işte çalıştırılmamasının
gerektiğinin tespiti halinde, bu işçiler ağır ve tehlikeli işlerde çalışmaktan alıkonulur.

EK - I

AĞIR VE TEHLİKELİ İŞLERE AİT ÇİZELGE

Kadınların çalış- 16 yaşını


tırılabilecekleri doldurmuş fakat
işler 18 yaşını
bitirmemiş genç
işçilerin çalıştırı-
labilecekleri işler
ARAMA VE SONDAJ İŞLERİ
Petrol, tabii gaz, su, her çeşit maden, maden filizleri
ve mineralleri arama ve her çeşit sondaj işleri, (Bu
1 --- ---
işlerin yalnız yer üstünde yapılan yardımcı
hizmetlerinde kadın ve genç işçi çalıştırılabilir).
Petrol, tabii gaz, su ve her çeşit maden ve maden
2 filizleri ve mineralleri ile taş, toprak, kum ve benzeri --- ---
maddelerin çıkarılması ve üretimi işleri.
Petrol, tabii gaz, su, her çeşit maden ve maden
filizleri mineralleri ile taş, toprak, kum ve benzeri
maddelerin çıkartılması ile üretimi işlerinin
3 yapılmasında tamamlayıcı nitelikte olan kırma, --- ---
yıkama, zenginleştirme, taşıma, depolama ve
benzeri işler (Elle yapılan basit ayıklama işlerinde
kadın çalıştırılabilir).
METALURJİ SANAYİİ İLE İLGİLİ İŞLER
Metallerin ve metalsilerin filiz ve minerallerden
4 --- ---
itibaren pirometalurjisel, kimyasal, elektrolitik
680
usullerle üretimi işleri ve bunlarla ilgili işler.
Metallerin ve metalsilerin eritilmesi, saflaştırılması,
5 alaşımlarının üretimi ve bu maksatlarla yapılan her --- ---
çeşit işler.
Metal ve alaşımlarının, metalsi ve alaşımlarının her
çeşit döküm (adi döküm, pres döküm, enjeksiyon
6 --- ---
döküm gibi) ve haddeleme, presleme suretiyle sıcak
ve soğuk olarak şekillendirilme işleri.
Font, çelik ve diğer madenlerin ve alaşımlarının
7 eritilip potalara dökülmek sureti ile çeşitli eşyaların --- ---
imali işleri.
Metal ve alaşımlarına, metalsi ve alaşımlarına
(Külçe, takoz, biyet halinde veya şekillendirilmiş
8 --- ---
olanlarına) uygulanan ısıl işlemleri (Tav, su verme
ve benzeri işlemler).
Kükürdün eritme yoluyla üretimi, öğütülmesi
9 --- ---
ambalajı ve depolanması ve bunlarla ilgili işler.
TAŞ VE TOPRAK SANAYİİ İLE İLGİLİ
İŞLER
Taş ocaklarında her çeşit taşın çıkartılması ve
---
10 işlenmesi işleri (Kırma, kesme, taşıma, öğütme, ---
yontma, cilalama ve benzeri işler).
Çimento fabrikalarında ve taş ocaklarında;
dinamitleme, konkasör ve yağcılığı, konkasöre
vagon devirme ve monitör havai hat yağcılığı
ekskavatör işleri ile çimento üretiminde kalker
11 stoklanması, kalsinatör, klinker elevatörü, ambalaj, --- ---
gezer vinç, kaynak, santralde ocakçılık ve külcülük,
ocak ve fırın duvarcılığı ve tamirciliği, yükleme ve
boşaltma, su kulesi, baca ve boya tamiri, gezer vinç
yolları, kanalizasyon ve bakım işleri.
Kireç ve alçı taşının yakılması ve bunları öğütme ve
12 --- ---
eleme işleri.
Toprağın pişirilmesi suretiyle imal olunan kiremit,
13 tuğla, ateş tuğlası, boru, pota, künk ve benzeri inşaat K Gİ
ve mimari malzeme işleri.
Çanak, çömlek, çini, fayans, porselen ve seramik
14 K Gİ
imaline ait işler.

Cam, şişe, optik ve benzeri malzeme fabrika ve


15 imalathanelerinde üretime ilişkin işler ve bunların K Gİ
işlenmesine ait işler.
13, 14 ve 15 numaralı bentlerde belirtilen işlerden
16 --- ---
fırın işleri ile silis tozları saçan işler.
METAL VE METALDEN MAMUL EŞYA
SANAYİİ İLE İLGİLİ İŞLER
Ağır saç levhaları bağlama, perçinleme ve presleme
işleri ile kalafat işleri, kara, deniz ve hava
17 --- ---
taşıtlarının tamir veya imalinde kullanılan
malzemenin özellikleri itibariyle bir kişi tarafından
681
idare edilemeyen işler.
Gemi inşaat ve tamiratında iskele, dikme ve kızak
18 işleri ile vinçler, iş iskeleleri, bumbalar, direkler, --- ---
demir ve zincirler ve benzeri teçhizatlara ait işler.
İskeleler, çarpantlar, köprüler, motorlar, makinalar,
19 kazanların imali ve bunların montajı ile işletilmesi --- ---
işleri.
Demir tel ve çubuktan malzeme imalatı işleri (Çivi,
20 K ---
zincir, vida vb. gibi).
Demiri ısıtıp döverek şekillendirme veya presleme
21 --- ---
suretiyle çeşitli eşya imali işleri.
Soğuk demircilik ve her çeşit kaynak işleri (Oksijen,
22 --- ---
elektrik, punta ve dikiş kaynağı işleri gibi).
Altın, gümüş, bakır, pirinç, alüminyum ve benzeri
malzemeden eşya imalatı işleri (Mutfak ve ev eşyası
23 --- ---
ile süs eşyası imalatında kadın ve genç işçi
çalıştırılabilir).
Kurşun kaynak işleri, seri ve devamlı lehim işleri
(Radyo, televizyon, elektrik ve elektronik cihazların
24 --- ---
imalinde ve onarımında yapılan seri ve devamlı
lehim işlerinde kadın çalıştırılabilir).
10 kg’yi aşan tornacılık, tesviyecilik gibi talaşlı
25 --- ---
imalat ve taşlama işleri.
Her türlü madeni ve fiber optik kablo imali, çelik ve
26 benzeri malzemelerden tel, şerit gibi soğuk --- ---
haddeleme, imali işleri.
Muharrik kuvvetle işleyen tam otomatik soğuk
27 K ---
şekillendirme tezgahlarında yapılan işler.
Metal yüzeylerde yapılan,mekanik ve kimyasal
temizlik işleri ile elektroliz yolu ile yapılan
koruyucu kaplama (Nikelaj, kromaj ve kadmiyum
kaplama vb.) sıcak daldırma yolu ile yapılan
28 --- ---
koruyucu kaplama (Kurşun,kalay,çinko vb.) çeşitli
kimyasal maddelerle yapılan diğer koruyucu
kaplama (fosfatlama, eloksal vb.) teflon ve emaye
işleri.
AĞAÇ VE BUNLARDAN MAMUL EŞYA
SANAYİİ İLE İLGİLİ İŞLER
Muharrik kuvvetle çalışan her türlü bıçaklar ve
29 testereler ile kesici, yontucu, soyucu, delici --- ---
makinalar ve hızarlarla yapılan işler.
Kurutma işleri, yapıştırma işler, kontraplak,
kontrtabla, yonga ağaçtan mamul suni tahta ve pvc
30 K Gİ
yüzey kaplamalı suni tahta imali işleri ile emprenye
işleri.

682
YAPI İŞLERİ
Bina, duvar, set, baraj, yol, demiryolu, köprü, tünel,
metro, her türlü raylı sistem, iskele, liman, marina,
dalgakıran, balıkçı barınağı, hava alanı, havai hat,
çelik konstrüksiyon yapı kanalizasyon, yağmur
suyu drenajı ve her türlü drenaj sistemleri, kanal,
kanalet, foseptik, kuyu, havuz, spor tesisleri, her
türlü sondaj işleri, her nevi yer üstü ve yer altı
31 inşaat, su üstü ve su altı inşaatları, her türlü temel --- ---
inşaatı işleri (Ankrajlı istinat duvarı, fore kazık
yapımı, palplanşlı çalışmalar vb. ), yıkım işleri, arazi
ölçüm, etüt, araştırma, her çeşit onarım ve
güçlendirme ve benzeri işler ve bu işler için gerekli
araç, malzeme, sabit tesis ve ekipmanın kullanılması
işleri (Teknik hizmetler ve yardımcı işlerde kadın
ve genç işçi çalışabilir).
Her türlü prefabrik yapı elemanı (pabuç, kolon,
32 kiriş, aşık, mertek gibi) üretimi ve yerinde montajı --- ---
işleri.
Çimento ve betondan eşya ve inşaat malzemesi
(Bina, karayolu, demiryolu, köprü, baraj ve benzeri
33 --- ---
üst yapılarla, her türlü alt yapılar ve tünellerde
kullanılan elemanlar) imali ve tatbikatı.
Beton, asfalt, çimento, alçı ve kireç gibi yapı
malzeme ve maddelerinin üretimi, işlenmesi,
34 bunlardan elde edilen yarı mamul ve mamul --- ---
ürünlerin hazırlanması ve yerinde uygulanmasına ait
işler.
Her türlü zeminin hafriyatı, yarma ve doldurulma
35 --- ---
işleri.
KİMYA SANAYİ İLE İLGİLİ İŞLER
Klorür asidi, sülfat asidi, nitrat asidi vb. her çeşit
tahriş edici ve yakıcı asitler ile sodyum ve potasyum
36 --- ---
hidroksit, amonyak gibi her türlü alkalilerin üretimi
ve bunlarla yapılan işler.
Aldehitler, ketonlar, eterler, karbon sülfür, analin,
alkoller, solventler, tinerler, triklor-etilen ve
37 --- ---
benzerleri gibi ve parlayıcı maddelerin imali ve
bunlarla yapılan işler.
Ham petrol ve katranların distilasyonu, bitum,
madeni yağlar ve her türlü akaryakıt ve rafinasyon
38 işleri (Maddelerin küçük mikyaslarda yağlama,silme --- ---
işleri gibi kullanılmasına ilişkin işlerde kadın ve
genç işçiler çalıştırılabilir).
Odun ve kömürlerin gazlaştırılmaları,
39 koklaştırılmaları ve bunlardan elde edilen bitum, --- ---
katran gibi ara ve art ürünlerin distilasyonu işleri.
40 Doğal gaz, Likit petrol gazı, hava gazı, bio gaz, ve --- ---

683
asetilen gazı gibi her türlü gaz üretimi, stoklanması
ve arz işleri.
Asfalt ile dam tecrit maddeleri ve yağlamaya özgü,
41 olup petrol rafinerilerinde elde edilemeyen sıvı ve --- ---
katı yağların imali işleri.
Her türlü patlayıcı madde ve mühimmatın imali,
42 --- ---
depolanması ve nakli işleri.
Her türlü zehirli gazların ve savaş gazlarının üretimi,
43 --- ---
kullanılması, depolanması ve nakli işleri.
Aktif kömürlerin, diğer aktif maddelerin,ve çeşitli
44 --- ---
kimyasal maddelerin emprenyasyon işleri.
Her türlü patlayıcı maddenin kullanıldığı işler ile toz
ve gaz maskeleri, koruyucu başlık, elbiseler ile diğer
45 --- ---
koruyucuların kullanılması zorunluluğu bulunan
işler.
Piroteknik malzemesi hazırlama ve imali işleri
46 (Aydınlatma ve işaret fişekleri, havai fişekler şenlik --- ---
maytapları,tabanca mantarı benzerleri).
Kibrit imaline ait işler (Kadın ve genç işçiler
47 kutulama, ambalajlama ve diğer yardımcı işlerde --- ---
çalıştırılabilirler).
48 Parafinden eşya imaline ait işler. K Gİ
Her türlü organik ve anorganik zehirli veya tahriş
edici maddelerle boya ve vernik imali ve bunlardan
49 --- ---
meydana gelen zehirli ve tahriş edici boyaların
kullanılması işleri.
50 Kimyasal gübrelerin üretimi ve depolanması işleri. --- ---
51 Selülozik,sentetik ve her çeşit boya imali işleri. --- ---
Sellüloit imali ve lak nitrosellülozu ile yapılan
52 --- ---
çeşitli kimyasal maddelerin imali işleri.
Ensektisit, rodentisit ve tarımsal mücadele ilaçları
53 --- ---
hazırlanması, üretimi ve depolanması işleri.
Flor, klor, brom, iyot üretimi ve bunların zarar verici
türevlerinin imali işleri. Flor, klor, brom, iyot
54 --- ---
üretimi ve bunların zarar verici türevlerinin imali
işleri.
55 Organik ve anorganik pigmentlerin imali işleri. --- ---
İnsan sağlığına zarar verici kimyasal maddelerin
56 --- ---
üretimi, yükleme, boşaltma ve nakli işleri.
Akümülatör imali ve seri olarak akümülatörlerin
57 --- ---
bakım ve şarj işleri.
58 Uyuşturucu maddelerin imali işleri. K ---
Bitkisel ve hayvansal yağların üretimi ve bunlardan
yapılan maddelerin imaline ilişkin işler (Karbon
sülfür gibi parlayıcı veya tahriş edici solventlerle
59 yapılan prine ve benzeri yağlı maddelerden K Gİ
ekstraksiyon yolu ile yağ üretimi işlerinde
ekstraksiyon kademelerinde kadın ve genç işçi
çalıştırılamaz).
Suni lifler ve diğer sentetik lifler ile bunlardan
60 --- ---
mamul maddelerin imali işleri.
684
Tabakhaneler ile her çeşit deri fabrika ve
61 imalathanelerinde tabaklama, nakil ve depolama --- ---
işleri.
62 Tüylü olarak kullanılacak derileri hazırlama işleri. K ---
Kuş ve hayvan tüyü kıllarının temizlenmesi,
63 K Gİ
didiklemesi, ayrılması ve bunlara benzer işler.
64 Ham kürkleri işleme ve boyama işleri. K ---
Kauçuk ve lastik sanayiinde,lastik hamurunun
hazırlanmasından her çeşit şekillendirilmiş mamul
65 K ---
yapımına kadar bütün işler (Lastik hamurunun
hazırlanmasında kadın çalıştırılamaz).
Plastik maddelerin şekillendirilmesi ve plastik eşya
66 imali işleri.(pvc’nin imali ve pvc’den mamül K Gİ
eşyaların yapımında genç işçi çalıştırılamaz)
İPLİK,DOKUMA VE GİYİM SANAYİ İLE
İLGİLİ İŞLER
67 Çırçır fabrikalarındaki işler. K Gİ
Pamuk keten,yün,ipek,paçavra ve benzerleri ve
68 harman, işleri ile bunların döküntülerini ayırma ve K ---
didikleme işleri.
Pamuk,keten,yün ipek ve benzerleriyle bunların
69 döküntülerinin hallaç haşıl, tarak, presleme ve K ---
kolalama işleri.
70 Konfeksiyon ve triko imali işleri. K Gİ
Pamuk, keten, yün, ipek ve benzerleri bunların
71 K Gİ
döküntüleri ile iplik ve dokuma işleri.
Her türlü ilkel ve mamul maddelerin temizlenmesi,
72 boyanması, gazlanması, ağartılması, basılması ve K ---
hazır hale getirilmesi işleri.
73 Suni ipek imalinde hazırlama ve üretme işleri. K ---
Pamuk, yün ve sentetik elyaf ile üretilmiş
ipliklerden dokunarak üretilen bezlerin,
74 verniklenmesiyle dayanıklılık veya su geçirmezliği K ---
sağlanmış bezler imali (Kord bezi, yelken bezi, çadır
bezi çuval bezi vb.).
75 Kıl mensucat, her türlü keçe ve aba imali işleri. K ---
Linolyum ve diğer sert satıhta zemin döşemeleri,
suni deri (Plastik hariç muşamba ve kaplanmış
kumaşlar, hasır, lif ve sair keçeler, paspaslar ve her
76 --- ---
türlü elyaftan vatka ve koltukçuluk malzemesi imali
işleri), bu ürünlerin döküntü ve paçavralarının elyaf
haline getirilmesi işleri.
Tabii ve suni iplikten mamul her türlü dokuma ile
77 deri, kürk ve sair cins malzemenin biçilip dikilmesi K Gİ
suretiyle her türlü giyecek eşyası imali işleri.
Mensucattan hazır eşya imali işleri (Perde, ev
78 K Gİ
tekstili, otomobil ürünleri ve benzerleri).
KAĞIT VE SELÜLOZ SANAYİİ İLE İLGİLİ
İŞLER
79 Kağıt hamuru ve odun hamuru üretimi işleri. K Gİ
80 Selüloz üretimi işleri. K Gİ
685
Kağıt ve selüloz üretiminde klor, hipoklorit, kükürt
dioksit, hiposulfit gibi tahriş edici ve zararlı
81 --- ---
maddelerin üretimi ile çözeltilerinin hazırlanması,
kullanılması ve geri kazanılması işleri.
Otomatik makinalarla kağıt, karton, mukavva ve
82 K ---
kutu imali işleri.
Kağıt ve ürünlerinden yapılan her türlü eşya ve
83 K Gİ
malzemenin imali işleri.
GIDA VE İÇKİ SANAYİİ İLE İLGİLİ İŞLER
Zahire depolarındaki işler ile un ve çeltik
84 K Gİ
fabrikalarındaki işler.
Ekmekçilik ve her çeşit un ve unlu maddelerden
85 K ---
gıda maddesi yapımı işleri.
86 Maya üretim işleri. K ---
Her türlü konserve ve hazır gıda ile hazır yemek
87 K Gİ
üretimi işleri.
88 Süt ve sütten mamul gıda maddelerin üretimi işleri. K Gİ
Kahve ve kakaonun tesislerde işlenmesi ve
89 K Gİ
paketlenmesi işleri.
Her türlü bitkinin çiçek, tohum, kabuk,meyve ve
yapraklarının işlenmesi ve paketlenmesi işleri ile
90 K Gİ
bunlardan elde edilen toz, yağ ve diğer mamullerin
işlenmesi ve paketlenmesi işleri.
Bitkisel her çeşit çay yaprakları ile yapılan işlemler
91 K Gİ
ve benzeri işler.
Her türlü canlı hayvanın kesilmesi, işlenmesi
92 ambalajlanması, sakatat tesislerindeki işler (Ambalaj --- ---
ve paketleme işlerinde kadın işçi çalıştırılabilir).
Balıkhanede yapılan taşıma, depolama, dondurma,
93 K ---
çeşitli safhalarda işleme ve diğer işler.
Soğuk hava depolarında ve şoklama odalarında
94 --- ---
yapılan işler.
Deniz ve göl tuzlalarıyla kaya tuzu işletmelerinde
95 yapılan üretim, rafine, ambalajlama, doldurma ve --- ---
taşıma işleri.
Şeker fabrikalarında üretim, hazırlama
96 K ---
ambalajlamaya ait işler.
Her türlü alkollü,alkolsüz içkilerin ve karbon asiti
ile yapılmış içeceklerin yapımı, arıtılması,
97 K ---
karıştırılması, damıtılması ve mayalandırılması
işleri.
98 Maden suları ve sodalarının üretimi işleri. K ---
TÜTÜN SANAYİİ İLE İLGİLİ İŞLER
99 Balyaların depolara taşınması ve istiflenmesi işleri. --- ---
100 İmalathane ve depolardaki aktarma işleri. --- ---
Sigara, puro, pipo, nargile, enfiye ve çiğnenen keyif
verici maddelerin imalathane ve fabrikalarında
101 yaprak tütün vb. tütünlerin rutubetlendirme, ayırma, K ---
temizleme, filtreleme işleri, harman, kıyım, sarım ve
ambalaj işleri.
ENERJİ ÜRETİMİ, NAKLİ VE DAĞITIMI İLE
686
İLGİLİ İŞLER
Buhar, gaz ve sair muharrik kuvvet üretimiyle ilgili
102 --- ---
işler.
Elektriğin üretimi, nakli ve dağıtımı işleri, elektrik
103 --- ---
bakım ve onarım işleri.
Hareket halinde bulunan makine, motor ve aksamı
104 ile transmisyon tertibatının yağlanması, tamiri ve --- ---
temizlenmesi gibi işler ve benzeri işler.
NAKLİYE BENZERİ İŞLER
Araçsız olarak yirmi beş kilodan yukarı ağırlık
105 --- ---
taşıma, boşaltma ve yükleme işleri.
El arabası gibi araçlarla elli kilodan yukarı ağırlık
106 --- ---
taşıma, boşaltma ve yükleme işleri.
Üç ve dört tekerlekli ve pedallı arabalarla altmış
107 kilodan yukarı ağırlık taşıma, boşaltma ve yükleme --- ---
işleri.
En çok %10 rampalı yerlerde vagonetlerle üç yüz
108 kilodan yukarı ağırlık taşıma, boşaltma ve yükleme --- ---
işleri.
Gaz, petrol, su ve benzeri maddelerin her çeşit boru
109 vasıtasıyla taşınması ve bu nakil hatlarında yapılan --- ---
bakım, onarım, tamirat ve benzeri işler.
110 Çuvallama, fıçılama, istifleme ve benzeri işler. K ---
İnsan ve eşya taşımaya özgü taşıt araçlarında
111 pilotluk, kaptanlık, şoförlük ve bunlara yardımcılık K ---
işleri.
Her türlü taşıt araçlarında makinistlik arabacılık,
112 frencilik, makasçılık ve bunlara yardımcılık işleri K ---
(yardımcı işlerde genç işçiler çalışabilir).
TARIM VE HAYVANCILIK İŞLERİ
Denizlerde göllerde ve nehirlerde balık ve diğer
hayvanların ve bitkilerin avlanması, toplanması,
113 --- ---
üretilmesi, (bunlardan elde edilecek ürün ve yan
ürünler) ve dalyan işleri.
114 Hayvansal gübre işleri. --- ---
Her nevi bitki tohumu, hububat, bakliyat ve çeşitli
115 gıda ürünlerinin tesislerde elenmesi, paketlemesi ve K Gİ
çeşitli merhalelerde işlenmesi işleri.
116 Tarım ilaçları kullanımı işleri --- ---
ARDİYE VE ANTREPOCULUK
Ardiyeler, antrepolar, umumi mağazalar ve
117 iskelelerde yapılan her türlü ambarlama, depolama, --- ---
yükleme ve boşaltma işleri.
HABERLEŞME
Posta, telefon, telgraf, telsiz, radyo, televizyon gibi
118 iletişim araçları için yapılan her türlü yapım, bakım --- ---
ve onarım işleri.
ÇEŞİTLİ İŞLER
Asbest tozları ile yapılan her çeşit imalat ile (Dam
119 tecrit malzemesi, çimento ve asbest esaslı borular, --- ---
kauçuklu ve plastikli yer döşemeleri imali, çeşitli
687
sanayi ürünleri, kişisel koruyucular gibi) asbest
hamuru hazırlama ve şekillendirme işleri.
120 Sünger avcılığı işleri. --- ---
Süngerleri temizleme, yıkama, beyazlatma ve
121 K ---
boyama işleri.
122 İtfaiye işleri. --- ---
Ocakçılık, ateşçilik işleri ile ocak ve baca temizleme
123 --- ---
işleri.
Tatil köyü, otel, motel, kaplıca işletmeleri, yurt vb.
bünyesindeki mutfak, bulaşıkhane, çamaşırhane, ütü
124 K ---
odalarında yapılan işler (Yardımcı işlerde genç
işçiler çalışabilir).
125 Kanalizasyon ve fosseptik işleri. --- ---
Her türlü çöp ve atık maddeler (toplanması,
126 taşınması, depolanması, işlenmesi, yok edilmesi K ---
vb.) ile ilgili işler.
127 Paçavracılık ve üstüpücülük işleri. K ---
Bataklık kurutma, su altı ve toprak altı işleri ile suya
128 --- ---
girilerek yapılan her türlü işler.
Düşme ve kayma tehlikesi olan yüksek yerlerde
129 --- ---
yapılan her türlü işler.
Radyoloji işleri ile radyum ve radyo aktif
maddelerle ve radyasyon yayan her türlü cihazla
130 K ---
(Çeşitli röntgen, magnetik rezonans ve benzeri
elektronik cihazlar) çalışılan işler.
Vahşi veya zehirli hayvan bulunduran bahçelerdeki
131 ve hayvan terbiyesi yapılan yerlerdeki her türlü K ---
işler.
Üzerine kayıt yapılan film, disk ve benzeri
132 K ---
cisimlerin yapılması işleri.
Her türlü mürekkep ve mürekkep ihtiva eden
133 K Gİ
malzeme imali işleri.
Keten, kenevir ve jütten iplik, sicim, halat imali ve
134 K ---
bunlarla yapılan dokuma işleri.
Hastane, bakteriyoloji ve kimya laboratuarları,
135 eczacılık (ilaç imali, ham maddesi imali ve K ---
benzeri) işleri.
136 Hayvan tahniti işleri. K ---
Kemik, boynuz, tırnak ve hayvan kanı ile ilgili
137 K ---
üretim işleri.
138 Tutkal, jelatin ve kola imali işleri. K Gİ
139 Metalden matbaa harfi imali ve klişe imali işleri. --- ---
Deri sanayiinde mamul derilere yüz ve fantezi fason
140 K ---
yapma ve derileri perdahlama işleri.
Makinasız deniz nakil araçlarında (Mavna, şat ve
141 K ---
benzerleri) yapılan bütün işler.
142 Yüzer vinç ve taraklarda yapılan işler. --- ---
Hava alanlarındaki uçuşa hazırlık işleri ile yer
143 K ---
hizmetleri ve bakım işleri.
Uçaklarda yapılan bütün işler ve uçaklarla yapılan
144 K ---
ilaçlama ve yangın söndürme işleri.
688
Motorlu ve motorsuz her türlü kara ve demiryolu
145 K ---
taşıtları ile yük veya yolcu taşıma işleri.
Kara, demiryolu, deniz ve göl taşıt araçları için
146 bakım, ikmal, onarım ve park yerlerinde yapılan K ---
işler.
Her türlü yem, ara maddesi hazırlama, ambalajlama
147 K ---
ve yem üretimi işleri.
148 Her türlü siloculuk işleri. K ---
Matbaacılık işleri (Her türlü basım işleri, ciltçilik,
149 K ---
klasör, dosya imali ve benzeri işler).
Her türlü ozalit, fotokopi, teksir, ilan ve reklam
150 K ---
basım işleri.
Yüzey aşındırıcı, temizleyici malzemelerin üretimi
151 K ---
işleri (Zımpara taşı ve zımpara kağıdı gibi).
Her türlü katı ve sıvı ara ürün ve nihai ürünlerin
152 K ---
ambalajlanması, paketlenmesi ve dolumu işleri.
Deri, suni deri, plastik, ağaç ve diğer malzemelerden
153 mamul her türlü ayakkabı, terlik ve benzerleri imalat K ---
işleri.

EK – II

AĞIR VE TEHLİKELİ İŞLERDE ÇALIŞACAKLARA AİT


İŞE GİRİŞ / PERİYODİK MUAYENE FORMU

İŞYERİNİN
Fotoğraf
689
Sicil no:
Unvanı:
Adresi:
Tel ve faks:

İŞÇİNİN
Adı ve soyadı:
Cinsiyeti:
Eğitim durumu:
Medeni durumu: Çocuk sayısı:
Ev Adresi:
Tel:
Mesleği:
Yaptığı iş:
Çalıştığı bölüm:
Daha önce çalıştığı yerler:
İşkolu Yaptığı iş Giriş-çıkış tarihi
1.
2.
3.
Özgeçmişi:
Kan grubu:
Konjenital/kronik hastalık:
Bağışıklama:
- Tetanoz:
- Hepatit:
- Diğer:
Soygeçmişi:
Anne Baba Kardeş Çocuk

TIBBİ ANAMNEZ:
1. Son bir yıl içinde aşağıdaki yakınmalardan herhangi birini geçirdiniz mi?
Hayır Evet Tarih
- Balgamlı öksürük
- Nefes darlığı
690
- Göğüs ağrısı
- Çarpıntı
- Sırt ağrısı
- İshal veya kabızlık
- Eklemlerde ağrı
- Diğer (Belirtiniz)
2. Son bir yıl içinde aşağıdaki hastalıklardan herhangi birini geçirdiniz mi?
Hayır Evet Tarih
- Kalp hastalığı
- Şeker hastalığı
- Böbrek rahatsızlığı
- Sarılık
- Mide veya oniki parmak ülseri
- İşitme kaybı
- Görme bozukluğu
- Sinir sistemi hastalığı
- Deri hastalığı
- Besin zehirlenmesi
- Diğer (Belirtiniz)

3. Son bir yıl içinde hastanede yattınız mı?


Hayır Evet ise tanı..................................................................................

4. Son bir yıl içinde önemli bir ameliyat geçirdiniz mi?


Hayır Evet ise nedir................................................................................

5. Son bir yıl içinde iş kazası geçirdiniz mi?


Hayır Evet ise nedir...................................................................................

6. Son bir yıl içinde Meslek Hastalıkları Hastanesi’ne gittiniz mi?


Hayır Evet ise tanı.....................................................................................

7. Son bir yıl içinde Maluliyet aldınız mı?


Hayır Evet ise nedir ve oranı....................................................................

691
8. Şu anda herhangi bir tedavi görüyor musunuz?
Hayır Evet ise nedir..............................................................................….

9. Sigara içiyor musunuz?


Hayır
Bırakmış ..........ay/yıl önce .............ay/yıl içmiş ...........adet/gün içmiş
Evet ..........yıldır ..............adet/gün

10. Alkol alıyor musunuz?


Hayır
Bırakmış ..............yıl önce ..............yıl içmiş ................sıklıkla içmiş
Evet ...............yıldır ..............sıklıkla
FİZİK MUAYENE SONUÇLARI:
a) Duyu organları
- Göz
- Kulak-Burun-Boğaz
- Deri
b) Kardiyovasküler sistem muayenesi
c) Solunum sistemi muayenesi
d) Sindirim sistemi muayenesi
e) Ürogenital sistem muayenesi
f) Kas-iskelet sistemi muayenesi
g) Nörolojik muayene
ğ) Psikiyatrik muayene
h) Diğer
-TA: / mm-Hg
-Nb: / dk.
-Boy: Kilo: BMI:

LABORATUVAR BULGULARI:
a) Biyolojik analizler
- Kan
- İdrar
b) Radyolojik analizler
c) Fizyolojik analizler
692
- Odyometre
- SFT
d) Psikolojik testler
e) Diğer

KANAAT VE SONUÇ:
1- ……………………………………………………………….işinde/işyerinde bedenen
çalışmaya elverişlidir.

2- Raporda işaret edilen arızalar tedavi edilmek koşuluyla elverişlidir.

İMZA TARİH: ........ / ......... / ..................

PERİYODİK MUAYENELER:

(Bu kısma, meslek hastalıkları da dikkate alınarak periyodik muayene sonuçları yazılacaktır.
Periyodik muayenede yapılan tetkiklerin sonuçları rapor ekinde bulunacaktır.)

GEBE VEYA EMZİREN KADINLARIN ÇALIŞTIRILMA ŞARTLARIYLA EMZİRME


ODALARI VE ÇOCUK BAKIM YURTLARINA DAİR YÖNETMELİK

(14.07.2004 tarih – 25522 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmeliğin amacı, işyerlerindeki gebe, yeni doğum yapmış veya emziren işçilerin
işteki güvenlik ve sağlığının sağlanması ve geliştirilmesini destekleyecek önlemler uygulamak
ve bu işçilerin hangi dönemlerde ne gibi işlerde çalıştırılmalarının yasak olduğunu,
çalıştırılabileceği işlerde hangi şart ve usullere uyulacağını, emzirme odalarının veya çocuk
bakım yurtlarının (kreş) nasıl kurulacağını ve hangi şartları taşıyacağını belirlemektir.

2- Fiziksel ve zihinsel yorgunluk ile ilgili olarak; gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçilerin
çalışma saatleri ve ara dinlenmeleri geçici olarak yeniden düzenlenir, söz konusu işçilerin
çalışma saatlerinin gece süresine ve gebe işçilerin çalışmalarının günün erken saatlerine
rastlamaması için gereken önlemler alınır.

3- Postüral problemler ile ilgili olarak; çalışma mahalli ve çalışma düzeni, gebe, yeni doğum
yapmış ve emziren işçilerin postüral (duruş) problemlerini ve kaza riskini azaltacak şekilde
yeniden düzenlenir, mümkün olduğu durumlarda oturarak çalışmaları sağlanır.

693
4- Gebeliğin durumuna göre yorgunluğun ve diğer postüral problemlerin azaltılması veya
ortadan kaldırılması için dinlenme araları ihtiyaca göre daha sık ve uzun olarak düzenlenir.

5- Yüksekte çalışmalarda, gebe işçinin çalışma yerlerinin platform, merdiven gibi yüksek ve
düşme tehlikesi olan yerlerde olmaması için gerekli düzenlemeler yapılır.

6- Çalışma saatleri ve çalışma hızı ile ilgili olarak; çalışma hızının, saatlerinin ve işteki
yoğunluğun işçinin önerileri dikkate alınarak mümkün olduğunca uygun hale getirilmesi için
gerekli şartlar sağlanır.

7- Gebe ve yeni doğum yapmış işçinin yalnız çalıştırılmaması esastır. Ancak zorunluluk
halinde gebe ve yeni doğum yapmış işçinin yalnız çalıştırılması gerektiğinde işyerinde bulunan
diğer çalışanlarla kolayca iletişim sağlayabilmeleri için gerekli önlemler alınır.

8- İşçinin uygun tıbbi ve diğer destekleri alabilmesi için gerekli düzenlemeler yapılır, acil
yardım prosedürlerinde bu durum göz önüne alınır.

9- İş stresi ile ilgili olarak; gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçiyi, çalışma koşulları,
çalışma saatleri, müşterilerle ve üçüncü kişilerle ilişkiler, iş yükü, işini kaybetme korkusu gibi
stres faktörlerinden koruyucu önlemler alınır.

10- Düşük veya ölü doğum yapmış veya doğumdan sonra bebeğini kaybetmiş işçiyi stresten
korumak için özel itina gösterilir.

11- Gebe işçinin, ayakta çalışması gereken işlerde, mümkün olan durumlarda oturması sağlanır,
sürekli oturarak veya ayakta çalışma engellenir, çalışmanın böyle düzenlenmesinin mümkün
olmadığı durumlarda dinlenme araları artırılır, ayrıca hamileliğin gelişimine göre gerekli
önlemler alınır.

12- Dinlenme ve diğer iyileştirici olanakların sağlanması ile ilgili olarak; gebe işçinin sigarasız
ve dumansız bir ortamda gerekli aralıklarla oturarak veya rahatça uzanacak şekilde fiziksel ve
zihinsel olarak dinlenmesini sağlayacak şartlar temin edilir.

13- Gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçinin sık tuvalete gitme ihtiyacı göz önüne alınarak
uzun
süreli çalışmalar ve ekip çalışmaları bu gereksinime uygun olarak düzenlenir, ayrıca enfeksiyon
ve diğer hastalıklara karşı gerekli hijyen şartları sağlanır.

14- Gebe ve yeni doğum yapmış işçinin, kişisel ihtiyaçları göz önüne alınarak, beslenme
molasının, temiz içme suyu temininin ve diğer ihtiyaçlarının kendileriyle de istişare edilerek
karşılanması sağlanır.

15- Gebe işçinin, ani darbelere, sarsıntıya, uzun süreli titreşime maruz kalacağı işlerde ve iş
makinelerinde, delicilerde çalıştırılmaları yasaktır. Vücudun alt kısmını, bilhassa karın
bölgesini etkileyen düşük frekanslı uzun süreli titreşime ve sürekli sarsıntıya maruziyeti de
önleyecek tedbirler alınır.

16- Gebe işçinin çalıştığı yerdeki gürültü seviyesinin, en düşük maruziyet etkin değeri olan 80
dB(A) yı geçmemesi sağlanır. Eğer gürültü seviyesi düşürülemiyorsa işçinin yeri değiştirilir.
Kişisel koruyucularla da olsa limitleri aşan gürültülü ortamda gebe işçilerin çalıştırılmaları
yasaktır.

694
17- Gebe işçi iyonize radyasyon kaynaklarının bulunduğu yerlerde çalıştırılmaz, bu gibi yerlere
girmemesi uyarı levhaları ile belirtilir.

18- Emziren işçi radyasyonla kirlenmiş olan yerlerde ve işlerde çalıştırılmaz.

19- Gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçinin iyonize olmayan radyasyon kaynaklarından
etkilenmesini önleyecek tedbirler alınır.

20-Gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçinin yaptığı işin niteliği göz önünde
bulundurularak çalıştığı yerlerin sıcaklığının ve basıncının sağlık riski yaratmayacak düzeyde
olması sağlanır.

21- Gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçinin, 10/6/2004 tarihli ve 25488 sayılı Resmî
Gazete’de yayımlanan Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında
Yönetmelikte tanımlanan grup 2, grup 3 ve grup 4 biyolojik etkenlerin risk teşkil ettiği yerlerde
ve işlerde çalıştırılmaları yasaktır. Ancak işçinin bağışıklığı varsa durum değerlendirilmesi
yapılarak çalışmasına izin verilebilir.

22-Kanserojen, mutajen, çok toksik, toksik, zararlı, alerjik, üreme için toksik ve emzirilen
çocuğa zararlı olabilen kimyasalların üretildiği, işlendiği, kullanıldığı işlerde gebe, yeni doğum
yapmış ve emziren işçinin çalıştırılması esas olarak yasaktır. Ancak, işçinin çalıştırılmasında
zorunluluk varsa ve teknik olarak bu maddeler daha az zararlı olanlarla değiştirilemiyorsa, gebe
işçi, mutajen ve üreme için toksik maddelerle, emziren ve yeni doğum yapmış işçi, emzirilen
çocuğa zararlı olabilen kimyasalların dışındaki maddelerle, ancak her türlü önlem alınarak ve
sağlık durumları ile maruziyet düzeyleri sürekli kontrol altında tutularak çalıştırılabilir.

23- Gebe ve yeni doğum yapmış işçinin kendilerinin ve bebeklerinin sağlığını olumsuz
etkileyecek şekilde elle yükleme ve araçsız taşıma işlerinde çalıştırılmaları yasaktır. Bu tür
işlerde risk değerlendirmesi yapılır, gerektiğinde iş değişikliği sağlanır. Gebelik süresi boyunca
hiçbir surette elle taşıma işi yaptırılmaz.

24- Kişisel koruyucular gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçiyi tam koruyacak şekilde
vücuduna uygun olmalı, bu kişilerin hareketlerine engel olmamalı ve vücut ölçüleri değiştikçe
yenileri temin edilmelidir. Uygun koruyucu sağlanamadığı durumlarda işçi bu işlerde
çalıştırılamaz.

25- İşveren, gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçi ile ilgili olarak, işyerindeki maruziyetin
şeklini, düzeyini ve süresini etkenler, prosesler, çalışma koşulları veya özel bir riske maruz
kalma olasılığı bulunan işler için koruyucu veya önleyici önlemler aracılığıyla değerlendirir;

26- İşveren, işten kaynaklanan vardiyalı çalışma, işini kaybetme korkusu, iş yükü ve benzeri
stres faktörlerini ve kişisel olarak işçiyi etkileyen psikososyal ve tıbbi faktörleri de dikkate
almak zorundadır.

27- İşyerindeki gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçi, yapılan değerlendirmenin sonuçları
ve işte güvenlik ve sağlık amacıyla alınması gereken önlemler hakkında bilgilendirilir.

28- İşveren, değerlendirme sonuçları, gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçi için bir
güvenlik veya sağlık riskini veya işçinin gebeliği veya emzirmesi üzerindeki bir etkiyi ortaya
çıkardığında, ilgili işçinin çalışma koşullarını ve/veya çalışma saatlerini, bu işçinin bu risklere
maruz kalmasını önleyecek bir biçimde, geçici olarak değiştirir.

695
29- Çalışma koşullarının ve/veya çalışma saatlerinin uyarlanması teknik veya nesnel anlamda
olanaklı değilse, işveren ilgili işçiyi başka bir işe aktarmak için gerekli önlemleri alır.

30- Hekim raporu ile gerekli görüldüğü takdirde, gebe işçi sağlığına uygun daha hafif işlerde
çalıştırılır. Bu halde işçinin ücretinde bir indirim yapılmaz. Başka bir işe aktarılması teknik ve
makul olarak mümkün değilse, işçinin güvenlik ve sağlığının korunması için gerekli süre
içinde, işçinin isteği halinde ücretsiz izinli sayılması sağlanır. Bu süre, yıllık ücretli izin
hakkının hesabında dikkate alınmaz.

31- Emziren işçinin doğumu izleyen 6 ay boyunca gece çalıştırılması yasaktır.

32- Yeni doğum yapmış işçinin doğumu izleyen sekiz haftalık süre sonunda, emziren işçinin
ise, 6 aylık süreden sonra gece çalışması yapmasının güvenlik ve sağlık açısından sakıncalı
olduğunun hekim raporu ile belirlendiği dönem boyunca, gece çalıştırılması yasaktır.

33- Kadın işçiler, gebe olduklarının hekim raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar geçen
sürede gece çalışmaya zorlanamazlar.

34- Gebe, yeni doğum yapmış ve emziren işçi günde yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz.

35- Gebe işçinin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam
onaltı haftalık süre için çalıştırılmaması esastır. Çoğul gebelik halinde doğumdan önce
çalıştırılmayacak sekiz haftalık süreye iki hafta süre eklenir. Ancak, sağlık durumu uygun
olduğu takdirde, hekimin onayı ile gebe işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar
işyerinde çalışabilir. Ancak bu durumda gece çalışması yaptırılmaz ve gebe işçinin çalıştığı
süreler doğum sonrası sürelere eklenir.

36- İsteği halinde kadın işçiye, onaltı haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik
halinde onsekiz haftalık süreden sonra altı aya kadar ücretsiz izin verilir. Bu süre yıllık ücretli
izin hesabında dikkate alınmaz.

37- Gebe işçilere gebelikleri süresince, periyodik kontrolleri için ücretli izin verilir.

38- Emziren işçilerin, 16/6/2004 tarihli ve 25494 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Ağır ve
Tehlikeli İşler Yönetmeliğinde kadınların çalıştırılabilecekleri belirtilmiş olan işlerde
çalıştırılabilmeleri için, doğumdan sonraki sekiz haftanın bitiminde ve işe başlamalarından
önce, işyeri hekimi, işyeri ortak sağlık birimi, işçi sağlığı dispanserleri, bunların bulunmadığı
yerlerde sırasıyla en yakın Sosyal Sigortalar Kurumu, Sağlık Ocağı, Hükümet veya belediye
hekimlerine muayene ettirilerek çalışmalarına engel durumları olmadığının raporla belirlenmesi
gerekir. Muayene sonunda ağır ve tehlikeli işlerde çalışmasının sakıncalı olduğu hekim
raporuyla belirlenen işçi, doğumdan sonra ilk altı ay içinde bu işlerde çalıştırılamaz.

39- Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk saat
süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi
belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.

40- Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 100-150 kadın işçi çalıştırılan işyerlerinde, bir
yaşından küçük çocukların bırakılması ve bakılması ve emziren işçilerin çocuklarını
emzirmeleri için işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine en çok 250 metre
uzaklıkta bir emzirme odasının kurulması zorunludur.

696
41- Yaşları ve medeni halleri ne olursa olsun, 150 den çok kadın işçi çalıştırılan işyerlerinde, 0-
6 yaşındaki çocukların bırakılması ve bakılması, emziren işçilerin çocuklarını emzirmeleri için
işveren tarafından, çalışma yerlerinden ayrı ve işyerine yakın bir yurdun kurulması zorunludur.
Yurt açma yükümlülüğünde olan işverenler yurt içinde anaokulu da açmak zorundadırlar. Yurt,
işyerine 250 metreden daha uzaksa işveren taşıt sağlamakla yükümlüdür.

42- İşverenler, ortaklaşa oda ve yurt kurabilecekleri gibi, oda ve yurt açma yükümlülüğünü, bu
Yönetmelikte öngörülen nitelikleri taşıyan yurtlarla yapacakları anlaşmalarla da yerine
getirebilirler.

43- Oda ve yurtlardan kadın işçilerin çocukları ile erkek işçilerin annesi ölmüş veya velayeti
babaya verilmiş çocukları faydalanırlar. Odalara 0-1, yurtlara 0-6 yaşındaki çocuklar alınır.

44- Oda ve yurtlarda çocuklarla görevlilerden başkasının bulunması ve bunların amaç dışında
kullanılması yasaktır. Yurtlarda 0-2, 3-4, 5-6 yaş çocukları birbirinden ayrı bulundurulur.

45- Çocuklar, oda ve yurtlara işbaşı yapılmadan önce bırakılır, işin bitiminde alınır. Anne ve
babalar, odaların ve yurtların disiplin ve yönetimine dair kurallara uymak şartıyla ara
dinlenmesinde çocuklarını görüp bakımlarıyla ilgilenebilirler.

46- Oda ve yurtlara kabul edilen çocuklar, kayıt ve kabul defterine yazılır.

47- Oda ve yurtlardan tamamen ayrılan çocukların, ayrılış nedeni, tarihi, kiminle çıktığı,
gözlem kağıdına ve kayıt kabul defterine işlenir. Çocuğun özel dosyası anne veya babasına
verilir.

48- Oda ve yurtlar çocukların sağlığının korunması, hava ve güneş ihtiyaçlarının karşılanması
için gerekli nitelikleri taşımalıdır. Oda ve yurtlar bodrum katında, doğrudan açık havaya
açılmayan yerlerde olmamalı, pencereleri doğrudan güneş ışığı alacak şekilde olmalıdır.

49- Buralarda, kadın ve velayet hakkına sahip erkek işçi sayısının en az % 10 u oranında
yatak, yeteri kadar gözlem odası ve bir emzirme yeri bulunmalıdır. İhtiyaca yetecek kadar
yatak, bölme ve diğer araç gereç ilave edilmelidir.

50- Çocukların bulundurulacağı odaların, taban alanlarının her çocuğa en az 3 metrekare,


hacimlerinin her çocuğa en az 8 metreküp hava düşecek ölçüde ve bol ışıklı olması gereklidir.
Taban, çocukların sağlığına zarar vermeyecek, kolayca temizlenebilecek bir malzeme ile
döşenmeli, duvarlar ve bölmeler yeterli bir yüksekliğe kadar kolayca temizlenebilir bir
maddeyle boyanmalı veya kaplanmalı, odalar ve eşya toz tutmayacak şekilde düz ve basit
olmalıdır. Çocuk karyolaları ve komodinleri temiz, boyalı, kullanıma ve sağlığa uygun nitelikte
olmalı, karyolaların ayarlanabilir yüksek korkulukları bulunmalıdır.

51- Yurtlarda yeterli büyüklükte bir bahçe ve bu bahçede çocukların dinlenmeleri ve


oynamaları için araç ve gereçler bulunmalıdır.

52- Oda ve yurtlarda, anneler ve görevliler için yeteri kadar tuvalet ve lavabo, her 10 yatağa bir
çocuk banyosu, çocuk yatak odalarının bitişiğinde çocukların kullanabileceği lavabolar,
yurtlarda ise, ayrıca, çocuklar için yeteri kadar tuvalet bulunmalıdır.

53 - Oda ve yurtlarda, mamaların ve yiyeceklerin hazırlanması, muhafazası, dağıtılması,


yedirilmesi, kullanılan araç ve gereçlerin temizlenmesi için gerekli yerler bulunmalıdır.

697
54- Oda ve yurtlarda, yatak odalarından ayrı bez değiştirme odaları olmalı, bu odalarda, masa,
yatak, şezlong gibi eşyalar, temiz ve kirli bez ve çamaşırların ayrı ayrı konulması için gerekli
dolap ve kaplar bulundurulmalı, yatak eşyası ve annelere emzirme esnasında giydirilen
gömlekler temiz olmalı ve düzenli olarak korunmalıdır.

55- Çocuklar emzirme yerlerine çocuk bakıcısı ya da sağlık personeli tarafından getirilir,
emzirmenin bitiminde yine aynı kimseler tarafından alınarak temizlik ve bakımları yapıldıktan
sonra yataklarına bırakılır.

56- Oda ve yurtların gereken yerlerine çocukların vücut ısılarının ölçülmesi için termometreler
konulur, buralarda işyerinde görevli hekim tarafından gerekli görülen ilaç ve tıbbi gereçler
bulundurulur. Bunlar özel bir dolap içinde ve kolayca kullanılabilecek şekilde saklanır ve
düzenli olarak işyerinde görevli hekim tarafından gözden geçirilerek bozulmuş veya
kullanılmaz duruma gelmiş yahut tükenmiş bulunanların yerlerine yenileri konulur.

57- Çocukların periyodik sağlık kontrollerini yapmak, sağlıkla ilgili kayıtlarını tutmak, salgın
ve bulaşıcı hastalıklara karşı gerekli önlemleri almak veya aldırmak, sağlık ve temizlik
yönünden gerekli denetimleri yapmak üzere işyeri hekimi ile hemşire görevlendirilir.

58- Odalarla yurtların emzirme odalarında her 10 çocuk için bir kadın çocuk bakıcısı
bulundurulur. Çocuk bakıcılarından en az birinin Kız Meslek Lisesi Çocuk Gelişimi ve Eğitimi
Bölümü mezunu veya benzeri mesleklerden olması zorunludur.

59- Yurtlarda, her 20 çocuk için bir çocuk bakıcısıyla Kız Meslek Lisesi Çocuk Gelişimi ve
Eğitimi Bölümü mezunu veya benzeri meslek mensubu eleman bulundurulur.

60- Oda ve yurtlardaki çocuk ve grup sayısına göre beslenme, temizlik ve diğer hizmetler için
yeterli sayıda personel istihdam edilir. Bu personel için en az ilkokul diploması veya okur
yazarlık belgesi almış ve sağlıklı olma şartı aranır.

61- Oda ve yurtlarda bulunan çocukların korunmaları amacıyla buralarda çalıştırılacak tüm
personel işe girişte ve periyodik olarak akıl ve vücut sağlığı ve bulaşıcı hastalıklar yönünden
sağlık kontrolünden geçirilecek, çocukların sağlık ve gelişimlerini olumsuz etkileyebilecek
personel bu işlerde çalıştırılmayacaktır.

62- Oda ve yurtlara kabul edilecek çocuklar önce gözlem odasına alınır ve hekim
muayenesinden geçirilir. Bulaşıcı veya tehlikeli bir hastalığı bulunmadığı ve portör olmadığı
anlaşılanlar hakkında rapor düzenlenir, raporlar çocukların özel dosyalarında saklanır.

63- Bulaşıcı veya tehlikeli bir hastalığı olanlar, hastalık kuşkusu bulunanlar veya portör olduğu
anlaşılanlar, sağlıklı olduklarının belirlenmesine kadar oda ve yurtlara alınmazlar.

64- Oda ve yurtlarda bulunan çocuklardan bulaşıcı hastalığa tutulanlar veya tutulduğundan
şüphe edilenler, hekime muayene ettirilmek üzere derhal gözlem odalarına alınırlar.

65- Muayene sonucunda bulaşıcı veya tehlikeli bir hastalığa tutulduğu anlaşılan çocuklar,
hekimce ya bir sağlık kuruluşuna gönderilir ya da reçetesi verilerek gerekli öğütlerle ailesine
teslim edilir.

66- Oda veya yurda kabul edildiği gün her çocuk için bir gözlem kağıdı doldurulur ve özel
dosyasına konur. Çocuklar buralarda kaldığı sürece, onların sağlık ve genel gelişme durumları,

698
beden yapıları ve ruhsal özellikleri en az haftada bir defa görevli hekimce sağlık muayenesi
kağıtlarına işlenir.

67- Oda ve yurtlarda kalan çocuklara koruyucu aşılar ve serumlar yapılır ve bunlar çizelgeye
yazılır.

68- Oda ve yurtlarda, çocuklara, yaşlarına göre mamaları, kahvaltıları ve yemekleri verilir.
Yemek listelerinin ve mamaların düzenlenmesinde görevli hekimin düşüncesi alınır.
Çocuklara, ayrıca, günde 250 şer gram dayanıklı veya pastörize, bulunmadığı takdirde
kaynamış süt veya yoğurt verilir.

69- Oda, yurt ve ana okullarında, çocuklara psikososyal gelişimlerini ve okul öncesi
eğitimlerini sağlamak üzere 1/5/1997 tarihli ve 22976 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 1475
Sayılı İş Kanununa Tabi İşyerlerinde İşverenlerin Kuracakları Okul Öncesi Eğitim
Kurumlarının Eğitim ve İşleyiş Esasları Hakkında Tüzükte belirtilen esaslara göre eğitim
verilir.

70- Oda ve yurtların bina, kuruluş, döşeme, araç, gereç, taşıt, beslenme ve benzeri giderlerinin
tamamı işverenlerce karşılanır. Buralar, ayda en az bir defa işveren veya vekili tarafından
denetlenir. İşveren, işveren vekili, görevli hekim veya bu birimlerin yönetim ve gözetiminden
sorumlu olanlarca görülen eksiklikler derhal giderilir.

71- Oda ve yurtlar birden çok işveren tarafından kurulduğu takdirde, bu işverenler veya işveren
vekilleri, ayda en az bir defa toplanarak bu yerlerin yönetimine dair kararları alırlar ve
uygulanmasını sağlarlar.

72- İşverenler, İş Kanununa tabi işyerlerinde açtıkları oda ve yurtlarla ilgili bilgi ve belgeleri,
açılma tarihinden itibaren en geç 30 gün içinde bir rapor halinde Milli Eğitim Bakanlığı ile
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına gönderirler.

73- Bu raporda işyerinin unvanı, bağlı olduğu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge
Müdürlüğü, sicil numarası ve adresi, işyerinde çalıştırılan toplam işçi sayısı ve kadın işçi sayısı,
kuruma alınan çocuk sayısı, cinsiyeti, kurumun açık adresi, oda sayısı, oyun yerleri, bahçenin
büyüklüğü, bakım ve eğitim araçlarının miktar ve çeşitleri gibi hususlar belirtilir

699
İŞÇİ İLE İLGİLİ HUSUSLAR :
1- İşçi, gebelik ve emzirmeye başlama halinde işvereni bilgilendirir.

700
701
702
703
704
705
706
707
708
709
KADIN İŞÇİLERİN GECE POSTALARINDA ÇALIŞTIRILMA KOŞULLARI
HAKKINDA YÖNETMELİK

(09.08.2004 tarih – 25548 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmeliğin amacı, on sekiz yaşını doldurmuş kadın işçilerin gece postalarında
çalıştırılmasına ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.

2- Kadın işçiler her ne şekilde olursa olsun gece postasında yedibuçuk saatten fazla
çalıştırılamaz.

3- Belediye sınırları dışındaki her türlü işyeri işverenleri ile belediye sınırları içinde olmakla
beraber, posta değişim saatlerinde alışılmış araçlarla gidip gelme zorluğu bulunan işyeri
işverenleri, gece postalarında çalıştıracakları kadın işçileri, sağlayacakları uygun araçlarla
ikametgahlarına en yakın merkezden işyerine götürüp getirmekle yükümlüdür.

4- Kadın işçilerin, gece postalarında çalıştırılabilmeleri için, işe başlamadan önce işyeri hekimi,
işyeri ortak sağlık birimi, işçi sağlığı dispanserleri, bunların bulunmadığı yerlerde sırasıyla en
yakın Sosyal Sigortalar Kurumu, sağlık ocağı, Hükümet veya belediye doktorlarına muayene
ettirilerek, çalışmalarına engel bir durumun olmadığına dair sağlık raporlarının alınması şarttır.
Bu işçilerin muayeneleri her altı ayda bir tekrarlanır.

5- Kadın işçinin kocası da işin postalar halinde yürütüldüğü aynı veya ayrı bir işyerinde
çalışıyor ise, kadın işçinin isteği üzerine, gece çalıştırılması, kocasının çalıştığı gece postasına
rastlamayacak şekilde düzenlenir. Aynı işyerinde çalışan karı kocanın aynı gece postasında
çalışma istekleri, işverence, olanak oranında karşılanır.

6- Kadın işçiler, gebe olduklarının doktor raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar, emziren
kadın işçiler ise doğum tarihinden başlamak üzere altı ay süre ile gece postalarında
çalıştırılamazlar. Emziren kadın işçilerde bu süre, ana ve çocuğun sağlığı açısından gerekli
olduğunun işyeri hekimi, işyeri ortak sağlık birimi, işçi sağlığı dispanserleri, bunların
bulunmadığı yerlerde sırasıyla en yakın Sosyal Sigortalar Kurumu, sağlık ocağı, Hükümet veya
belediye doktoru raporuyla belgelenmesi halinde, bir yıla kadar uzatılır.

7- Gece postalarında kadın işçi çalıştırmak isteyen işverenler, gece çalıştırılacak kadın işçilerin
isim listelerini ilgili bölge müdürlüğüne gönderirler.

710
BİYOLOJİK ETKENLERE MARUZİYET RİSKLERİNİN ÖNLENMESİ
HAKKINDA YÖNETMELİK

(10.06.2004 tarih – 25488 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmelik, işçilerin biyolojik etkenlere maruziyetten kaynaklanan veya
kaynaklanabilecek sağlık ve güvenlik risklerinin önlenmesi ve bu risklerden korunmasına dair
esas ve usulleri düzenlemek amacıyla hazırlanmıştır. Bu Yönetmelik bu alanda özel asgari
hükümleri belirler.

2- Biyolojik etkenlere maruz kalma riski bulunan herhangi bir çalışmada, işçinin sağlık ve
güvenliğine yönelik herhangi bir riski değerlendirmek ve alınması gereken önlemleri
belirlemek için, işçinin maruziyetinin türü, düzeyi ve süresi belirlenir.

3- Birden fazla grupta yer alan biyolojik etkenlere maruziyetin söz konusu olduğu işlerde risk
değerlendirmesi, zararlı biyolojik etkenlerin tümünün oluşturduğu tehlike dikkate alınarak
yapılır.

4- Risk değerlendirmesi, düzenli aralıklarla ve işçinin biyolojik etkenlere maruziyet koşullarını


etkileyebilecek herhangi bir değişiklik olduğunda yenilenir.

5- İşveren, risk değerlendirmesinde kullanılan bilgileri, istendiğinde Bakanlığa vermekle


yükümlüdür.

6- İşveren, yapılan işin özelliğine göre zararlı biyolojik etkenleri kullanmaktan kaçınacak ve
teknik gelişmelere uygun olarak, kullanım şartlarında işçilerin sağlığı için tehlikeli olmayan
veya daha az tehlikeli olan biyolojik etkenleri kullanacaktır.

7- Yapılan risk değerlendirmesi sonucunda, işçilerin sağlık ve güvenliği için risk olduğu ortaya
çıkarsa, işçilerin maruziyeti önlenir.

8- Bunun teknik olarak mümkün olmadığı hallerde, yapılan iş ve risk değerlendirmesi dikkate
alınarak, sağlık ve güvenlik yönünden yeterli korumayı sağlayacak şekilde, işçilerin maruziyet
düzeyinin en aza indirilmesi için önlemler alınır.

9- İşveren, risk değerlendirmesi sonuçları işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden risk


bulunduğunu ortaya koyuyorsa, istenmesi halinde, işveren gerekli bilgileri Bakanlığa verir;

10- İşveren, biyolojik etkenin ortama yayılmasına ve insanda ciddi enfeksiyona ve/veya
hastalığa sebep olabilecek herhangi bir kaza veya olayı derhal Bakanlığa ve Sağlık Bakanlığına
bildirir.

11- İşletmenin faaliyeti sona erdiğinde,düzenlenen maruz işçilerin listesi ile tutulan tüm tıbbi
kayıtlar Bakanlığa verilir.

12- İşçiler, biyolojik etkenlerin bulaşma riski bulunan çalışma alanlarında yiyip
içmeyeceklerdir.

13- İşçilere uygun koruyucu giysi veya diğer uygun özel giysi sağlanacaktır.

711
14- İşçilere, göz yıkama sıvıları ve/veya cilt antiseptikleri de dahil, uygun ve yeterli temizlik
malzemeleri bulunan yıkanma ve tuvalet olanakları sağlanacaktır.

15- Gerekli koruyucu ekipmanlar belirlenmiş bir yerde uygun olarak muhafaza edilecektir.

16- Her kullanımdan sonra ve mümkünse kullanımdan önce kontrol edilip temizlenecektir.

17- Bozuk koruyucu ekipmanlar, kullanımından önce tamir edilecek veya değiştirilecektir.

18- İnsan ve hayvan kaynaklı numunelerin alınması, işlem yapılması ve incelenmesi yöntemleri
belirlenecektir.

19- Koruyucu elbiseler de dahil, biyolojik etkenlerle kirlenmiş olabilecek iş elbiseleri ve


koruyucu ekipman, çalışma alanından ayrılmadan önce çıkarılacak ve diğer giysilerden ayrı bir
yerde muhafaza edilecektir. İşverence, kirlenmiş bu elbiselerin ve koruyucu ekipmanın
dekontaminasyonu ve temizliği sağlanacak, gerektiğinde imha edilecektir.

20- İşveren, işyerinde çalışan işçilerin ve/veya temsilcilerinin uygun ve yeterli eğitim
almalarını sağlar ve gerekli bilgi ve talimatları verir.

21- İşverenler işyerinde; biyolojik etkenlerle çalışma sırasında oluşan ciddi bir kaza veya olay
durumunda, Grup 4 biyolojik etkenlerle yapılan çalışmalarda takip edilecek prosedürü de
içeren yazılı talimatları sağlayacak ve mümkünse uyarıları görünür şekilde asacaklardır.

22- İşçiler, biyolojik etkenlerin kullanımı sırasında meydana gelen herhangi bir kaza veya
olayı, sağlık ve güvenlikten sorumlu veya görevli kişiye derhal bildirirler.

23- İşverenler, biyolojik etkenlerin ortama yayılmasından doğan ve insanda ciddi enfeksiyona
ve/veya hastalığa neden olabilecek kaza veya olayı, çalışanlara ve/veya temsilcilerine derhal
bildirirler. Ayrıca, işverenler, çalışanlara ve/veya temsilcilerine kazanın sebeplerini ve durumu
düzeltmek için alınan önlemleri de en kısa zamanda bildirirler.

24- İşverenler, Grup 3 ve/veya Grup 4 biyolojik etkenlere maruz kalan işçilerin listesini,
yapılan işin türünü, mümkünse hangi biyolojik etkene maruz kaldıklarını ve maruziyetler,
kazalar ve olaylarla ilgili kayıtları, uygun bir şekilde tutulur.

25- Bu liste ve kayıtlar maruziyet sona erdikten sonra en az 20 yıl saklanır.

26- Kalıcı veya gizli enfeksiyona neden olduğu bilinen biyolojik etkenlere maruziyette, eldeki
bilgi ve verilere göre, seneler sonra hastalığın ortaya çıkmasına kadar teşhis edilemeyen
enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette, hastalığın gelişmesinden önce uzun
kuluçka dönemi olan enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette, tedaviye
rağmen uzun süreler sonra nükseden hastalıklara yol açan enfeksiyonlara sebep olan biyolojik
etkenlere maruziyette, uzun süreli ciddi arıza bırakabilen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik
etkenlere maruziyette bu liste, bilinen son maruziyetten sonra en az 40 yıl boyunca saklanır;

27- İşveren, işçilerin ve/veya temsilcilerinin görüşlerini alır ve katılımlarını sağlar.

28- İşverenler Grup 2 biyolojik etkenler, Grup 3 biyolojik etkenler, Grup 4 biyolojik etkenlerin
ilk kez kullanımında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına ön bildirimde bulunurlar.
(Bildirimin içeriği Yönetmelik 15.maddede belirtilmiştir.)

712
29- İşverenler Grup 4 biyolojik etkenlerle ilgili tanı hizmeti veren laboratuarlar için, sadece
yaptığı hizmetlerin içeriği hakkında başlangıçta bildirimde bulunulur.

30- İşyerinde bildirimi geçersiz kılan, proses ve/veya işlemlerde sağlık veya güvenliği önemli
ölçüde etkileyecek büyük değişiklikler olduğunda, bildirim yeniden verilir.

31- İşveren, biyolojik etkenlerle yapılan çalışmalarda işveren her işçinin; çalışmalara
başlamadan önce, düzenli aralıklarla, sağlık gözetimine tabi tutulmalarını sağlar.

32- Gerektiğinde, maruz kaldıkları veya kalmış olabilecekleri biyolojik etkene karşı henüz
bağışıklığı olmayan işçiler için etkili aşılar hazır bulundurulur.

33- Bir işçinin, maruziyete bağlı olduğundan kuşkulanılan bir enfeksiyona ve/veya hastalığa
yakalandığı saptandığında, işyeri hekimi veya işçilerin sağlık gözetiminden sorumlu kişi,
benzer biçimde maruz kalmış diğer işçilerin de aynı şekilde gözetime tabi tutulmasını sağlar.

34- Sağlık gözetiminin yapıldığı bu durumlarda, kişisel tıbbi kayıtlar, maruziyetin son
bulmasından sonra en az 10 yıl süre ile saklanır.

35- Maruziyetin sona ermesinden sonra yapılacak herhangi bir sağlık gözetimi ile ilgili olarak
işçilere gerekli bilgi ve tavsiyeler verilir.

36- Biyolojik etkenlere, mesleki maruziyet sonucu meydana gelen her hastalık veya ölüm
Bakanlığa bildirilir.

37- Tanı laboratuarları dışında kalan, insan sağlığı ve veterinerlik hizmeti verilen işyerlerinde
risk değerlendirmesi yapılırken hasta insanlarda veya hayvanlarda ve onlardan alınan
maddelerde ve örneklerde biyolojik etkenlerin varlığı hakkındaki belirsizliklere, hasta
insanlarda veya hayvanlarda ve onlardan alınan maddelerde ve örneklerde varolduğu bilinen
veya varolduğundan şüphe edilen biyolojik etkenlerin oluşturduğu tehlikeye, işin doğasından
kaynaklanan risklere dikkat edilecektir.

38- Çalışan işçilerin sağlık ve güvenliğini korumak için uygun önlemler alınacaktır.

39- Biyolojik etkenlere maruz kalanlar, etkene karşı etkili bir aşı varsa aşılanacaktır.

40- Aşılama, ilgili mevzuat ve uygulamalara uygun yürütülmelidir. İşçiler, aşılanmanın ve


aşılanmamanın sakıncaları ve yararları hakkında bilgilendirilecektir.

41- İstendiğinde yetkililere gösterilmek üzere, işçiyle ilgili bir aşılama belgesi düzenlenecektir.

713
EK–I

BİYOLOJİK ETKENLERE MARUZİYETİN OLABİLECEĞİ İŞLER LİSTESİ

1- Gıda üretilen fabrikalarda çalışma.


2- Tarımda çalışma.
3- Hayvanlarla ve/veya hayvan kaynaklı ürünlerle çalışma.
4- Sağlık hizmetlerinin verildiği yerlerde, karantina dahil morglarda çalışma.
5- Mikrobiyolojik teşhis laboratuvarları dışındaki kliniklerde, veterinerlik ve teşhis
laboratuvarlarındaki çalışma.
6- Atıkları yok eden fabrikalarda çalışma.
7- Kanalizasyon, arıtma tesislerindeki çalışma.

714
EK–II

BİYOLOJİK TEHLİKE İŞARETİ

( Sarı zemin üzerine siyah sembol)

BİYOLOJİK RİSK

715
EK–III

SINIFLANDIRILMIŞ BİYOLOJİK ETKENLER LİSTESİ

Açıklamalar

1– Bu Yönetmeliğin kapsamına uygun olarak, sınıflandırma listesine yalnızca insanı enfekte


ettiği bilinen etkenler dahil edilmiştir.
Uygun olduğu yerlerde, bu etkenlerin toksik ve alerji yapma potansiyelleri belirtilmiştir.
İnsanı etkilemediği bilinen hayvan ve bitki patojenleri çıkarılmıştır.
Sınıflandırılmış biyolojik etkenler listesine, genetik olarak değiştirilmiş mikroorganizmalar
dahil edilmemiştir.
2– Sınıflandırılmış etkenler listesi sağlıklı işçilerde o etkenlerin yaptıkları etkilere
dayandırılmıştır.
Önceden varolan bir hastalık, ilaç kullanımı, kazanılmış bağışıklık, gebelik veya emzirme gibi
bir nedenle ya da başka bir nedenden dolayı bir kişinin duyarlılığının etkilenebileceği özel
durumlardaki etkiler dikkate alınmamıştır.
Bu tür işçilerdeki ek riskler bu Yönetmelikte öngörülen risk değerlendirmesi kapsamında ele
alınacaktır.
Grup 3 veya Grup 4 de yer alan biyolojik etkenlere maruz kalınan veya maruz kalınabilecek
bazı sanayi proseslerinde, laboratuvar çalışmalarında veya hayvanlarla yapılan çalışmalarda bu
Yönetmeliğin 18 inci maddesine uygun teknik önlemler alınacaktır.
3 – Herhangi bir biyolojik etkenin Grup 2, Grup 3 veya Grup 4 de sınıflandırılmamış olması ve
listede yer almaması, bu biyolojik etkenin Grup 1 de yer aldığı anlamına gelmez.
Listede, birden çok türünün insanda patojen olduğu bilinen etkenlerin hastalıklara en fazla
neden olduğu bilinen türleri yer alacak ayrıca, aynı cinsin diğer türlerinin de sağlığı
etkileyebileceğini gösteren daha genel bir bilgi bulunacaktır.
Sınıflandırılmış biyolojik etkenler listesinde yer alan bir cinsin patojen olmadığı bilinen türleri
ve tipleri (strains) listeye alınmamıştır.
4– Bir suş (strain) zayıflatıldığında ya da bilinen virülans genlerini yitirdiğinde, ait olduğu ve
işyerindeki uygun risk değerlendirmesine konu olan ana suşun sınıflandırılması için gerek
görülen korumanın mutlak olarak uygulanması gerekli değildir.
Örneğin; Böylesi bir suşun, koruyucu veya tedavi edici amaçlar için kullanılacak bir ürün veya
bu ürünün bir parçası olarak kullanılması durumunda.
5– Bu listeyi oluşturmak için kullanılan sınıflandırılmış etkenlerin nomenklatürü (bilimsel
adlandırması) bu listenin hazırlandığı tarihteki etkenlerin taksonomisi (hayvan veya bitkilerin
tasnifi) ve nomenklatürü ile ilgili uluslararası anlaşmalara uygundur.
6– Sınıflandırılmış biyolojik etkenler listesi, oluşturulduğundaki bilgileri yansıtır.
7– İnsanda yeni izole edilen ve henüz değerlendirilmemiş olan ve bu ekte yer almayan bütün
virüsler en az Grup 2 de sınıflandırılmış sayılacaktır.
8– Grup 3 de sınıflandırılan ve karşılarında (**) işareti bulunan biyolojik etkenler, genel olarak
hava yolu ile bulaşıcı olmadıklarından işçiler için sınırlı enfeksiyon riski taşırlar.
9– İşyerinde, parazitlerin sınıflandırılması sonucuna göre belirlenen koruma düzeyine uygun
gerekler, sadece insanda enfeksiyona neden olabilecek parazitin yaşam döngüsünün evrelerine
uygulanır.
10– Bu listede ayrıca biyolojik etkenin alerjik veya toksik reaksiyonlara sebep olma ihtimalinin
bulunduğunu, etkili aşısının olduğunu veya maruz kalan işçilerin isim listesinin 10 yıldan daha
fazla tutulmasının tavsiye edildiği de gösterilmiştir.

716
Bu göstergeler aşağıdaki harflerle ifade edilir.
A: Olası alerjik etkileri olan.
D: Bu biyolojik etkene maruz kalan işçilerin listesinin bilinen son maruziyetten sonra 10
yıldan daha fazla saklanması gereken.
T: Toksin üretimi olan.
V: Etkili aşısı bulunan.
Koruyucu aşılamanın uygulanması Ek–VII de verilen kılavuza göre yürütülecektir.

BAKTERİLER VE BENZER ORGANİZMALAR

Listede görülen biyolojik etkenler için “spp.” ifadesi, insanda bilinen diğer patojen türleri
belirtir.

Biyolojik Etken Sınıflandırma Notlar


Actinobacillus actinomycetemcomitans 2
Actinomadura madurae 2
Actinomadura pelletieri 2
Actinomyces gerencseriae 2
Actinomyces israelii 2
Actinomyces pyogenes 2
Actinomyces spp. 2
Arcanobacterium haemolyticum (corynebacterium haemolyticum) 2
Bacillus anthracis 3
Bacteroides fragilis 2
Bartonella bacilliformis 2
Bartonella quintana (Rochalimea quintana) 2
Bartonella (Rochalimea) spp. 2
Bordetella bronchiseptica 2
Bordetella parapertussis 2
Bordetella pertussis 2 V
Borrelia burgdorferi 2
Borrelia duttonii 2
Borrelia recurrentis 2
Borrelia spp. 2
Brucella abortus 3
Brucella canis 3
Brucella melitensis 3
Brucella suis 3
Burkholderia mallei (Pseudomonas mallei) 3
Burkholderia pseudomallei (Pseudomonas pseudomallei) 3
Campylabacter fetus 2
Campylabacter jejuni 2
Campylabacter spp. 2
Cardiobacterium hominis 2
Chlamydia pneumoniae 2
Chlamydia trachomatis 2
Chlamydia psittaci (avian suşları) 3
Chlamydia psittaci (diğer suşları) 2
Clostridium botulinum 2 T
Clostridium perfringens 2

717
Clostridium tetani 2 T, V
Clostridium spp. 2
Corynebacterium diphteriae 2 T, V
Corynebacterium minutissimum 2
Corynebacterium pseudotuberculosis 2
Corynebacterium spp. 2
Coxiella burnetii 3
Edwardsiella tarda 2
Ehrlichia sennetsu (Rickettsia sennetsu) 2
Ehrlichia spp. 2
Eikenella corrodens 2
Enterobacter aerogenes/cloacae 2
Enterobacter spp. 2
Enterococcus spp. 2
Erysipelothrix rhusiopathiae 2
Escherichia coli (patojen olmayan suşları dışındakiler) 2
Escherichia coli, verocytotoxigenic suşları (örn. O157: H7 veya O103) 3 (**) T
Flavobacterium meningosepticum 2
Fluoribacter bozemanae (Legionella) 2
Francisella tularensis (Tip A) 3
Francisella tularensis (Tip B) 2
Fusobacterium necrophorum 2
Gardnerella vaginalis 2
Haemophilus ducreyi 2
Haemophilus influenzae 2
Haemophilus spp. 2
Helicobacter pylori 2
Klebsiella oxytoca 2
Klebsiella pneumoniae 2
Klebsiella spp. 2
Legionella pneumophila 2
Legionella spp. 2
Leptospira interrogans (bütün serovarları) 2
Listeria monocytogenes 2
Listeria ivanovii 2
Morganella morganii 2
Mycobacterium africanum 3 V
Mycobacterium avium / intracellulare 2
Mycobacterium bovis (BCG suşu hariç) 3 V
Mycobacterium chelonae 2
Mycobacterium fortuitum 2
Mycobacterium kansasii 2
Mycobacterium leprae 3
Mycobacterium malmoense 2
Mycobacterium marinum 2
Mycobacterium microti 3 (**)
Mycobacterium paratuberculosis 2
Mycobacterium scrofulaceum 2
Mycobacterium simiae 2
Mycobacterium szulgai 2
Mycobacterium tuberculosis 3 V
Mycobacterium ulcerans 3 (**)
718
Mycobacterium xenopi 2
Mycobacterium caviae 2
Mycoplasma hominis 2
Mycoplasma pneumoniae 2
Neisseria gonorrhoeae 2
Neisseria meningitidis 2 V
Nocardia asteroides 2
Nocardia brasiliensis 2
Nocardia farcinica 2
Nocardia nova 2
Nocardia otitidiscaviarum 2
Pasteurella multocida 2
Pasteurella spp. 2
Peptostreptococcus anaerobius 2
Plesiomonas shigelloides 2
Porphyromonas spp. 2
Prevotella spp. 2
Proteus mirabilis 2
Proteus penneri 2
Proteus vulgaris 2
Providencia alcalifaciens 2
Providencia rettgeri 2
Providencia spp. 2
Pseudomonas aeruginosa 2
Rhodococcus equi 2
Rickettsia akari 3 (**)
Rickettsia canada 3 (**)
Rickettsia conorii 3
Rickettsia montana 3 (**)
Rickettsia typhi (Rickettsia mooseri) 3
Rickettsia prowazekii 3
Rickettsia rickettsii 3
Rickettsia tsutsugamushi 3
Rickettsia spp. 2
Bartonella quintana (Rochalimaea quintana) 2
Salmonella Arizonae 2
Salmonella Enteritidis 2
Salmonella Typhimurium 2
Salmonella Paratyphi A,B,C 2 V
Salmonella Typhi 3 (**) V
Salmonella (diğer serovarları) 2
Serpulina spp. 2
Shigella boydii 2
Shigella dysenteriae (Tip 1) 3 (**) T
Shigella dysenteriae (Tip 1 den farklı diğerleri) 2
Shigella flexneri 2
Shigella sonnei 2
Staphylococcus aureus 2
Streptobacillus moniliformis 2
Streptococcus pneumoniae 2
Streptococcus pyogenes 2
Streptococcus suis 2
719
Streptococcus spp. 2
Treponema carateum 2
Treponema pallidum 2
Treponema pertenue 2
Treponema spp. 2
Vibrio cholerae (El Tor dahil) 2
Vibrio parahaemolyticus 2
Vibrio spp. 2
Yersinia enterocolitica 2
Yersinia pestis 3 V
Yersinia pseudotuberculosis 2
Yersinia spp. 2
(**) Bkz. Açıklamalar (8 )

VİRÜSLER (*)

Biyolojik Etken Sınıflandırma Notlar


Adenoviridae 2
Arenaviridae
LCM–Lassa–Virüs complex (old world arena virüsleri):
Lassa virüsü 4
Lymphocytic (suşları) 3
Lymphocytic choriomeningitis virüsü (diğer suşları) 2
Mopeia virüsü 2
Diğer LCM–Lassa complex virüsleri 2
Tacaribe –Virus– Complex (new world arena virüsleri):
Guanarito virüsü 4
Junin virüsü 4
Sabia virüsü 4
Machupo virüsü 4
Flexal virüsü 3
Diğer Tacaribe complex virüsleri 2
Astroviridae 2
Bunyaviridae
Belgrade (Dobrava olarak da bilinir) 3
Bhanja 2
Bunyamwera virüsü 2
Germiston 2
Oropouche virüsü 3
Sin Nombre (Muerto Canyon) 3
California encephalitis virüsü 2
Hantavirüsleri :
Hantaan (Korean haemorrhagic fever) 3
Seoul virüsü 3
Puumala virüsü 2
Prospect Hill virüsü 2
Diğer hantavirüsleri 2
Nairovirüsleri :
Crimean–Congo haemorrhagic fever 4
Hazara virüsü 2
720
Phlebovirüsleri :
Rift Valley fever 3 V
Sandfly fever 2
Toscana virüsü 2
Patojenik olduğu bilinen diğer bunyaviridaeler 2
Calciviridae
Hepatitis E virüsü 3 (**)
Norwalk virüsü 2
Diğer calciviridae 2
Coronaviridae 2
Filoviridae
Ebola virüsü 4
Marburg virüsü 4
Flaviviridae
Australia encephalitis (Murray Valley encephalitis) 3
Central European tick–borne encephalitis virüsü 3 (**) V
Absettarov 3
Hanzalova 3
Hypr 3
Kumlinge 3
Dengue virüsü Tip 1–4 3
Hepatitis C virüsü 3 (**) D
Hepatitis G 3 (**) D
Japanese B encephalitis 3 V
Kyasanur Forest 3 V
Louping ill 3 (**)
Omsk (a) 3 V
Powassan 3
Rocio 3
Russian spring–summer encephalitis (TBE)(a) 3 V
St Louis encephalitis 3
Wesselsbron virüsü 3(**)
West Nile fever virüsü 3
Yellow fever 3 V
Patojenik olduğu bilinen diğer flavi virüsleri 2

Hepadnaviridae
Hepatitis B virüsü 3 (**) V, D
Hepatitis D virüsü (Delta) (b) 3 (**) V, D
Herpesviridae
Cytomegalo virüsü 2
Epstein–Barr virüsü 2
Herpesvirus simiae (B virüsü) 3
Herpes simplex virüsü Tip 1 ve 2 2
Herpesvirus varicella–zoster 2
Human B–lymphotropic virüsü (HBLV–HHV6) 2
Human herpes virüsü 7 2
Human herpes virüsü 8 2 D
Orthomyxoviridae
İnfluenza virüsleri Tip A, B ve C 2 V (c)
Tick–borne ortomyxovrirdae: Dhori ve Thogoto virüsleri 2
721
Papovaviridae
BK ve JC virüsleri 2 D (d)
Human papillomavirüsleri 2 D (d)
Paramyxoviridae
Measles virüsü 2 V
Mumps virüsü 2 V
Newcastel disease virüsü 2
Parainfluenza virüsleri Tip 1 – 4 2
Respiratory syncytial virüsü 2
Parvoviridae
Human parvovirüsü (B 19) 2
Picornaviridae
Acute haemorrhagic conjunctivitis virüsü (AHC) 2
Coxsackie virüsleri 2
Echo virüsleri 2
Hepatitis A virüsü (insan entero virüsü Tip 72) 2 V
Poliovirüsleri 2 V
Rhinovirüsleri 2
Poxviridae
Buffalopox virüsü (e) 2
Cowpox virüsü 2
Elephantpox virüsü (f) 2
Milkers node virüsü 2
Molluscum contagiosum virüsü 2
Monkeypox virüsü 3 V
Orf virüsü 2
Rabbitpox virüsü (g) 2
Vaccinia virüsü 2
Variola (major minor) virüsü 4 V
Whitepox virüsü (“Variola virüsü”) 4 V
Yatapox virüsü (Tana & Yaba) 2
Reoviridae
Coltivirüsü 2
Human rotavirüsleri 2
Orbivirüsleri 2
Reovirüsleri 2
Retroviridae
Human immunodeficiency virüsleri 3(**) D
Human T– cell lymphotropic virüsleri (HTLV) , Tip 1 ve2 3(**) D
SIV virüsü (h) 3(**)
Rhabdoviridae
Rabies virüsü 3(**) V
Visicular stomatitis virüsü 2
Togaviridae
Alfavirüsleri :
Eastern equine encephalomyelitis 3 V
Bebaru virüsü 2
Chikungunya virüsü 3(**)
Everglades virüsü 3(**)
Mayaro virüsü 3
Mucambo virüsü 3 (**)
Ndumu virüsü 3
722
O’nyong–nyong virüsü 2
Ross River virüsü 2
Semliki forest virüsü 2
Sindbis virüsü 2
Tonate virüsü 3(**)
Venezuelan equine encephalomyelitis 3 V
Western equine encephalomyelitis 3 V
Bilinen diğer alpha virüsleri 2
Rubivirüsü (rubella) 2 V
Toroviridae 2
Sınıflandırılmamış virüsler
Equine morbillivirüsü 4
Henüz tanımlanmamış Hepatitis virüsleri 3 (**) D
Bulaşabilir spongiform ansefalopatiler (TSEs)
ile birlikte nadiren görülen etkenler
Creutzfeldt– Jakob hastalığı 3 (**)
Variant Creutzfeldt– Jakob hastalığı 3 (**) D (d)
Bovine spongiform ansefalopatiler (BSE) ve ilgili diğer
hayvan TSE leri (i) 3 (**) D (d)
Gertsmann– Straussler–Scheinker sendromu 3 (**) D (d)
Kuru 3 (**) D (d)
(*) Bkz. Açıklamalar (7)
(**) Bkz. Açıklamalar (8)
(a) Tick–borne encephalitis.
(b) Hepatit D virüsü yalnızca hepatit B virüsü ile aynı anda veya ikincil olarak enfekte olmuş
işçilerde patojendir.
Bunun için, Hepatit B aşısı yalnızca Hepatit B virüsünden etkilenmemiş işçileri Hepatit D
virüsüne (Delta) karşı koruyacaktır.
(c) Yalnızca (A) ve (B) Tipleri için
(d) Bu etkenlerle doğrudan temas olan işler için önerilir.
(e) İki virüs tanımlanmıştır: birisi, buffalopox tipi, diğeri de Vaccinia virüsünün bir türüdür.
(f) Cowpox virüsünün türüdür.
(g) Vaccinianın bir türüdür.
(h) Bugün için, simian kökenli diğer retrovirüslerin insanda hastalık yaptığı hakkında bir kanıt
yoktur. Bu virüslerle çalışılırken, önlem olarak, üçüncü düzey korunma önerilir.
(i) Diğer hayvan TSE lerine yol açan etkenlerin insanda enfeksiyona yol açtığı hakkında kanıt
yoktur.
Bununla birlikte 3. risk grubunda (**) yer alan etkenler için, laboratuvar çalışmalarında
üçüncü düzey korunma önlemleri önerilir. Tanımlanmış bir scrapie etkeniyle çalışılan ve
ikinci düzey korunmanın yeterli olduğu laboratuvarlar bunun dışındadır.

PARAZİTLER

Biyolojik Etkenler Sınıflandırma Notlar


Acanthamoeba castellani 2
Ancylostoma duodenale 2
Angiostrongylus cantonensis 2
Angiostrongylus costaricensis 2
Ascaris lumbricoides 2 A
Ascaris suum 2 A
723
Babesia divergens 2
Babesia microti 2
Balantidium coli 2
Brugia malayi 2
Brugia pahangi 2
Capillaria philippinensis 2
Capillaria spp. 2
Clonorchis sinensis 2
Clonorchis viverrini 2
Cryptosporidium parvum 2
Cryptosporidium spp. 2
Cyclospora cayetanensis 2
Dipetalonema streptocerca 2
Diphylobothrium latum 2
Dracunculus medinensis 2
Echinococcus granulosus 3 (**)
Echinococcus multilocularis 3 (**)
Echinococcus vogeli 3 (**)
Entemoeba histolytica 2
Fasciola gigantica 2
Fasciola hepatica 2
Fasciolopsis buski 2
Giardia lamblia (Giardia intestinalis) 2
Hymenolepis diminuta 2
Hymenolepis nana 2
Leishmania brasiliensis 3 (**)
Leishmania donovani 3 (**)
Leishmania ethiopica 2
Leishmania mexicana 2
Leishmania peruviana 2
Leishmania tropica 2
Leishmania major 2
Leishmania spp. 2
Loa loa 2
Mansonella ozzardi 2
Mansonella perstans 2
Naegleria fowleri 3
Necator americanus 2
Onchocerca volvulus 2
Opisthorchis felineus 2
Opisthorchis spp. 2
Paragonimus westermani 2
Plasmodium falciparum 3 (**)
Pasmodium spp. (human ve simian) 2
Sarcocystis suihominis 2
Schistosoma haematobium 2
Schistosoma intercalatum 2
Schistosoma japonicum 2
Schistosoma mansoni 2
Schistosoma mekongi 2
Strongyloides stercoralis 2
Strongyloides spp. 2
724
Taenia saginata 2
Taenia solium 3 (**)
Toxocara canis 2
Toxoplasma gondii 2
Trichinella spiralis 2
Trichuris trichiura 2
Trypanosoma brucei brucei 2
Trypanosoma brucei gambiense 2
Trypanosoma brucei rhodesiense 3 (**)
Trypanosoma cruzi 3
Wuchereria bancrofti 2

(**) Bkz. Açıklamalar (8)

MANTARLAR

Biyolojik Etken Sınıflandırma Notlar


Aspergillus fumigatus 2 A
Blastomyces dermatitidis (ajellomyces dermatitidis) 3
Candida albicans 2 A
Candida tropicalis 2
Cladophialophora bantiana (önceki; Xylohypha bantiana,
Cladosporium bantianum or trichoides) 3
Coccidioides immitis 3 A
Cryptococcus neoformans var. Neoformans (Flobasidiella
neoformans var. neoformans) 2 A
Cryptococcus neoformans var. Gattii (Flobasidiella bacillispora) 2 A
Emmonsia parva var. Parva 2
Emmonsia parva var. Crescens 2
Epidermophyton floccosum 2 A
Fonsecaea compacta 2
Fonsecaea pedrosoi 2
Histoplasma capsulatum var. capsulatum (Ajellomyces capsulatus) 3
Histoplasma capsulatum duboisii 3
Madurella grisea 2
Madurella mycetomatis 2
Microsporum spp. 2 A
Neotestudina rosatii 2
Paracoccidioides brasiliensis 3
Penicillium marneffei 2 A
Scedosporium apiospermum (Pseudallescheria boydii) 2
Scedosporium prolificans (inflatum) 2
Sporothrix schenckii 2
Trichophyton rubrum 2
Trichophyton spp. 2

725
EK–IV

İŞÇİLERİN SAĞLIK GÖZETİMİ İÇİN UYGULAMAYA YÖNELİK ÖNERİLER

1- Biyolojik etkene maruz kalan işçilerin sağlık gözetiminden sorumlu kişi yada
işyeri hekimi her bir işçinin durumunu ve maruziyet şartlarını bilmelidir.
2- İşçilerin sağlık gözetimi iş hekimliğinin ilke ve uygulamalarına uygun olarak
yürütülmeli ve aşağıdaki önlemleri içermelidir:
- İşçinin mesleki ve tıbbi öyküsü ile ilgili kayıt tutmak,
- İşçinin kişisel sağlık durumunun değerlendirilmesi,
- Uygun ise, erken ve geri döndürülebilir etkilerin saptanması gibi biyolojik gözetim.

Sağlık gözetimi yapılırken, her işçi için, iş hekimliğinde ulaşılabilen son bilgiler
ışığında, konu ile ilgili daha ileri testler yapılmasına karar verilebilir.

726
EK–V

KORUMA DÜZEYLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER İLE İLGİLİ GÖSTERGELER

Bu ekte yer alan önlemler, işçilere yönelik risk değerlendirmesine, etkinliklerin ve ilgili
biyolojik etkenin doğasına göre uygulanacaktır.

A– Koruma Önlemleri B– Koruma Düzeyleri


2 3 4
1. Çalışma birimi, aynı bina Gerekmez Önerilir Zorunlu
içinde yürütülen diğer
etkinliklerden ayrılmış
olmalıdır.
2. Çalışma birimine giren ve Gerekmez Zorunlu Zorunlu
çıkan hava HEPA (*) veya (çıkan havada) (çıkan ve giren
benzeri filtrelerle filtre havada)
dilmelidir.
3. Çalışma birimine yalnızca Önerilir Zorunlu Zorunlu
görevli işçilerin girmesine (hava sızdırmaz
izin verilmelidir. kabin ile)
4. Çalışma birimi, Gerekmez Önerilir Zorunlu
dezenfeksiyon yapılmasına
olanak sağlayacak yapıda
olmalıdır.
5. Özel dezenfeksiyon Zorunlu Zorunlu Zorunlu
yöntemleri.
6. Çalışma birimindeki hava Gerekmez Önerilir Zorunlu
negatif basınçta tutulmalıdır.
7. Etkili vektör kontrolü. Önerilir Zorunlu Zorunlu
8. (Örnek; kemirgenler ve
böcekler)

727
9. Temizlemesi kolay ve su Zorunlu Zorunlu Zorunlu
geçirmez yüzeyler. (tezgah ve iş (tezgah ve (tezgah, yer
masaları için) zeminler için) duvar, tavan için)
10. Asit, alkali, çözücü ve Önerilir Zorunlu Zorunlu
dezenfek–tanlara dayanıklı
yüzeyler.
11. Biyolojik etken için güvenli Zorunlu Zorunlu Zorunlu
depolama. (güvenli
depolama)
12. Çalışma biriminde Önerilir Önerilir Zorunlu
bulunanların görülebildiği
gözetleme penceresi veya
benzeri.
13. Bir laboratuvarda yalnızca Gerekmez Önerilir Zorunlu
kendi malzemeleri
kullanılmalıdır.
14. Herhangi bir hayvanın da Uygun olması Zorunlu Zorunlu
dahil olduğu bütün enfekte halinde (enfeksiyonun
maddeler bir güvenlik veya havayla
yalıtım kabininde veya diğer bulaştığı
uygun bir kapta işleme tabi hallerde)
tutulmalıdır.
15. Hayvan leşlerinin yok Önerilir Zorunlu Zorunlu
edilmesi için yakma fırını. (Mevcutsa) (alan içinde)

(*) HEPA (High Efficiency Particulate Air) : Büyüklüğü 0,3 mikron olan aerosolları,
maksimum 1,52 metre/dakika hava akım hızında, minimum % 99,97 oranında tutabilen
özellikte kuru tip değiştirilebilir filtre.

EK–VI

ENDÜSTRİYEL İŞLEMLERDE ALINACAK ÖNLEMLER

Grup 1 biyolojik etkenler:

Canlı zayıflatılmış (attenüe) aşılar dahil Grup 1 biyolojik etkenlerle çalışmalar için genel
mesleki güvenlik ve hijyen ilkelerine uyulacaktır.

Grup 2, Grup 3 ve Grup 4 biyolojik etkenler:

İşlemin bir bölümü veya belirli bir yöntemle ilgili risk değerlendirmesi sonucuna göre
aşağıdaki farklı kategorilere karşılık gelen alınacak önlemleri seçip bir arada uygulamak
mümkündür.

A– Alınacak Önlemler B– Koruma düzeyi

728
2 3 4
1. Canlı organizmalar, prosesi Zorunlu Zorunlu Zorunlu
çevreden fiziksel olarak ayıran bir
sistemde tutulacaktır.
2. Kapalı sistemden çıkan ekzost En az düzeyde Sızdırmaz Sızdırmaz
gazlarının tahliyesi şu şekilde sızdırır
olacaktır.
3. Numunelerin toplanması, kapalı bir En az düzeyde Sızdırmaz Sızdırmaz
sisteme materyallerin ilavesi ve bir sızdırır
başka kapalı sisteme canlı
organizmanın transferi işlemleri şu
şekilde olacaktır.
4. Büyük miktardaki kültür sıvıları, Geçerli yollarla Geçerli fiziksel Geçerli fiziksel
canlı organizmalar için yandaki inaktive ve kimyasal ve kimyasal yolla
önlemler alınmadıkça kapalı sistemden edilmeli yolla inaktive inaktive edilmeli
uzaklaştırılmayacaktır. edilmeli
5. Sızdırmazlık sistemleri şöyle dizayn En az düzeyde Sızdırmaz Sızdırmaz
edilecektir. sızdırır
6. Kapalı sistemler kontrollü alanlarda İsteğe bağlı İsteğe bağlı Zorunlu ve bu
olacaktır. amaçla
oluşturulmuş
a) Biyotehlike işareti İsteğe bağlı Zorunlu Zorunlu
yapıştırılacaktır.
b) Bu alanlara yalnızca görevli olan İsteğe bağlı Zorunlu Zorunlu, hava
kişilerin girmesine izin verilecektir. sızdırmazlığı
sağlanmış kabin
ile
c) Personel koruyucu elbise Zorunlu Zorunlu Zorunlu
giyecektir. (iş elbisesi) Giriş ve
çıkışlarda
tümüyle
değiştirilecek

d) Personel için dekontaminasyon Zorunlu Zorunlu Zorunlu


ve yıkanma imkanları
sağlanacaktır.
e) Personel kontrollü alandan Gerekmez İsteğe bağlı Zorunlu
ayrılmadan önce duş alacaktır.
f) Lavabo ve duşlardan gelen atık Gerekmez İsteğe bağlı Zorunlu
sıvılar toplanacak ve tahliyeden
önce inaktive edilecektir.
g) Kontrollü alan, yeterince İsteğe bağlı İsteğe bağlı Zorunlu
havalandırılacak ve ortam havasının
kirlenmesi minimize edilecektir.
h) Kontrollü alanın atmosferi Gerekmez İsteğe bağlı Zorunlu
negatif hava basıncında
tutulacaktır.
i) Kontrollü alana giren ve çıkan Gerekmez İsteğe bağlı Zorunlu
hava HEPA özellikli filtre ile filtre
edilecektir.
729
j) Kontrollü alan kapalı sistemin Gerekmez İsteğe bağlı Zorunlu
tümünü (bütün müştemilatı ile
birlikte) içine alacak şekilde dizayn
edilecektir.
k) Kontrollü alan buharla Gerekmez İsteğe bağlı Zorunlu
dezenfekte edilmesine uygun
şekilde sızdırmaz olacaktır.
l) Atık sıvılar son tahliyeden önce Geçerli yolla Geçerli fiziksel Geçerli fiziksel
işlemden geçirilecektir. inaktive ve kimyasal ve kimyasal yolla
edilmeli yolla inaktive inaktive edilmeli
edilmeli

730
EK–VII

KORUYUCU AŞI UYGULAMA KILAVUZU

Aşağıdaki hususlar, koruyucu aşılamanın uygulanmasında hesaba katılacaktır.

1- Biyolojik etkenlere maruz kalanlar, etkene karşı etkili bir aşı varsa aşılanacaktır.
2- Aşılama, ilgili mevzuat ve uygulamalara uygun yürütülmelidir. İşçiler, aşılanmanın ve
aşılanmamanın sakıncaları ve yararları hakkında bilgilendirilecektir.
3- Aşılama bedeli çalışana yüklenmeyecektir.
4- İstendiğinde yetkililere gösterilmek üzere, işçiyle ilgili bir aşılama belgesi düzenlenecektir.

731
BALIKÇI GEMİLERİNDE YAPILAN ÇALIŞMALARDA
SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK
(27.11.2004 tarih ve 25653 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmeliğin amacı, balıkçı gemilerinde yapılan işlerde işçilerin sağlık ve güvenliğinin
korunması için alınması gerekli önlemleri belirlemektir.

2- Gemi sahibi, kaptanın sorumluluğu saklı kalmak kaydı ile geminin, özellikle öngörülebilir
meteorolojik koşullarda işçilerin sağlık ve güvenliğini tehlikeye atmadan, kullanılmasını sağlar.

3- Kaptanın dışında kalan diğer işçilerin karşı karşıya kaldıkları ciddi, yakın ve önlenemeyen
tehlike durumunda çalışma yerini veya tehlikeli bölgeyi veya gemiyi terk eden işçilerin bu
hareketleri nedeniyle dezavantajlı duruma düşmeyecekleri ve herhangi bir zarar görmeyecekleri
tedbirleri alır.

4- Denizde işçilerin sağlık ve güvenliğini etkileyen veya etkileyebilecek herhangi bir olayın
meydana geldiği durumlarda bu olayı ayrıntılı olarak bir rapor halinde balıkçı gemisinin işyeri
olarak bağlı bulunduğu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüğüne ve olayın
meydana geldiği mahallin bağlı bulunduğu Liman Başkanlığına bildirir. Olay gemi jurnaline
yazılır, jurnal tutma mecburiyeti olmayan gemilerde ise raporun bir örneği saklanır.

5-Yeni balıkçı gemileri Ek-I’de belirtilen asgari sağlık ve güvenlik gereklerine uygun olacaktır.

6-Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten sonra gemilerde yapılacak büyük onarım,
dönüşüm veya değişiklikler Ek-I’de belirtilen asgari gereklere uygun olarak yapılır.

7-Gemi sahipleri/donatanlar, kaptanın sorumluluğu saklı kalmak kaydı ile işçilerin sağlık ve
güvenliklerinin korunması için, gemilerin ve bunların özellikle Ek-I ve Ek-II’de belirtilen
bütün aksam ve ekipmanının teknik bakımını yapar, işçilerin sağlık ve güvenliğini etkileyecek
herhangi bir arıza en kısa sürede giderir.

8- Gemiler ve bunların bütün aksam ve ekipmanı düzenli olarak temizlenir, uygun hijyen
koşullarında olması sağlanır.

9- Gemide yeterli sayıda uygun acil durum ve can kurtarma ekipmanı kullanıma hazır halde
bulundurulur.

10- Ek-III’de belirtilen can kurtarma ve hayatta kalma ekipmanı ile ilgili olarak gerekli
önlemler alınır.

11- Kişisel koruyucu ekipman, Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması


Hakkında Yönetmelik hükümleri saklı kalmak kaydı ile bu Yönetmelik Ek-IV’de belirtilen
özelliklere uygun olmalıdır.

12- İşçilerin sağlık ve güvenliğinin korunması ile ilgili olarak gemi sahibi kaptana, bu
Yönetmelikte belirtilen yükümlülüklerini yerine getirebilmesi için, gerekli her türlü imkanı
sağlanır.

732
13- Gemi sahipleri/donatanlar veya kaptan tarafından, gemilerde çalışan işçiler ve/veya
temsilcileri, geminin tümü ile işçinin çalışmakta olduğu bölümde veya yaptığı her işte
yürütülen faaliyetler, sağlık ve güvenlik riskleri, gemilerde alınacak sağlık ve güvenlikle ilgili
tüm önlemler hakkında bilgilendirilir. İşçilere verilen bu bilgiler kolay ve anlaşılır olmalıdır.

14- İşçilere, gemilerde sağlık ve güvenlik, özellikle kazaların önlenmesi konusunda uygun
eğitim verilir. Bu eğitimde verilen bilgiler ve hazırlanan talimatlar tereddüte yol açmayacak
şekilde net ve kolay anlaşılır olmalıdır.

15- Eğitim, özellikle yangınla mücadele, can kurtarma ekipmanının kullanılması, balık avlama
ve çekme ekipmanının kullanılması ve el işaretleri de dahil çeşitli işaretlerin kullanılması
hususlarını kapsar.

16- Gemideki çalışmalarda yapılan değişikliklerin gerektirmesi durumunda, işçilere verilecek


eğitim güncellenir.

17- 23/6/2002 tarih ve 24794 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Seyir
Halindeki Gemilerde Daha İyi Tıbbi Hizmet Verilmesi İçin Gerekli Asgari Sağlık ve Güvenlik
Koşulları Hakkında Yönetmeliğin 8 inci maddesinin (c) bendi hükmü saklı kalmak kaydıyla,
bir gemiyi sevk ve idare edecek kişiye, gemilerde meslek hastalıklarının ve iş kazalarının
önlenmesi ve herhangi bir kaza olduğunda yapılması gereken işler, öngörülebilir yükleme
koşullarında ve avlanma işlemleri sırasında, geminin dengesinin ve güvenli bir durumda
bulunmasının sağlanması, radyo navigasyonu ve iletişimi ile bunlarla ilgili yöntem ve kuralları
konularda ayrıntılı eğitim verilir.

18- İş sağlığı ve güvenliği konularında ve özellikle bu Yönetmelikte ve eklerinde belirtilen


konularda işçi ve/veya temsilcilerinin görüşleri alınır ve katılımları sağlanır.

19- Mevcut balıkçı gemileri bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren beş yıl içinde
Ek-II’de belirtilen asgari sağlık ve güvenlik gereklerine uygun hale getirilir.

20- Gemi denize elverişli koşullarda tutulacak, kullanımına ve amacına uygun bir şekilde
donatılacaktır.

21- Geminin dengesi ile ilgili bilgi ve dokümanlar gemide bulunacak ve seyirden sorumlu
personel bu bilgilere kolayca ulaşabileceklerdir.

22- Gemilerin, amaçlanan bütün hizmet koşullarında, dengede olması sağlanacaktır.

23- Kaptan, geminin dengesinin sağlanması ve bunun korunması için gerekli bütün önlemleri
alacaktır.

24- Geminin dengesinin sağlanması ile ilgili kural ve talimatlara kesinlikle uyulacaktır.

25- Elektrik donanımı, mürettebatın ve geminin elektriğin tehlikelerinden korunmasını,


gemideki olağan işleyişi ve yaşam koşullarını sürdürmek için gerekli ekipmanın bir acil güç
kaynağına gereksinim duymadan çalışmasını, bütün acil durumlarda güvenlik için gerekli
elektrik ekipmanının çalışabilir durumda olmasını sağlayacak ve herhangi bir tehlike
yaratmayacak şekilde tasarlanacak ve yapılacaktır.

733
26- Gemide acil durumlarda kullanılmak üzere acil elektrik güç kaynağı bulunacaktır. Acil
elektrik güç kaynağı, açık gemiler hariç, makine dairesinin dışına konulacak ve herhangi bir
yangın veya ana elektrik donanımının çalışmadığı diğer durumlarda, dahili haberleşme sistemi,
yangın dedektörleri ve acil durum sinyalleri, seyir fenerleri ve acil durum aydınlatması, telsiz
haberleşme donanımı, varsa, acil durum elektrikli yangın pompası sistemlerinin en az üç saat
süreyle aynı anda çalışmasını sağlayabilecek şekilde düzenlenecektir.

27- Acil durum elektrik güç kaynağının akü bataryası olması durumunda; ana elektrik güç
kaynağı arızalandığında, akü bataryası otomatik olarak acil durum elektrik panosuna
bağlanacak ve dahili haberleşme sistemi, yangın dedektörleri ve acil durum sinyalleri, seyir
fenerleri ve acil durum aydınlatması, telsiz haberleşme donanımı, varsa, acil durum elektrikli
yangın pompası sistemlerine en az üç saatlik süre ile kesintisiz enerji sağlayabilecek güçte
olacaktır.

28- Ana elektrik panosu ile acil durum elektrik panosu, mümkün olduğunca, her ikisi birden
suya veya yangına maruz kalmayacak biçimde yerleştirilecektir.

29- Panolar görünür şekilde işaretlenecek, sigortaların değerlerine uygun kullanılıp


kullanılmadığı düzenli aralıklarla kontrol edilecektir. Sigorta buşonları tel sarılmak suretiyle
tekrar kullanılmayacaktır.

30- Elektrik bataryalarının muhafaza edildiği yerler, uygun şekilde havalandırılacaktır.

31- Seyir için kullanılan tüm elektronik aygıtlar sık ve düzenli aralıklarla test edilecek ve çalışır
durumda olması sağlanacaktır.

32- Kaldırmada kullanılan tüm iş ekipmanının kontrol ve testleri düzenli aralıklarla


yapılacaktır.

33- Kaldırma ve çekme araçlarının bütün parçalarının ve ilgili ekipmanların düzenli olarak
bakımları yapılacak ve çalışır durumda olması sağlanacaktır.

34- Soğutma tesisleri ve basınçlı hava sistemlerinin kontrol ve testleri düzenli aralıklarla
yapılacak ve çalışır durumda olması sağlanacaktır.

35- Havadan ağır gazların kullanıldığı pişirme ve mutfak ekipmanları, sadece iyi
havalandırılmış alanlarda kullanılacak ve tehlikeli gaz birikimi önlenecektir.

36- Yanıcı ve diğer tehlikeli gazlar içeren tüpler, belirgin bir biçimde ve içeriklerine uygun
şekilde işaretlenecek ve açık güvertelerde istiflenecektir.

37- Tüm vanalar, basınç regülatörleri ve tüplerden gelen borular hasara karşı korunacaktır.

38- Telsiz haberleşme donanımı, radyo dalgalarının yayılması için normal şartlar dikkate
alınarak kıyıda veya karada bulunan en az bir istasyon ile sürekli iletişim kurulabilecek
özellikte olacaktır.

39- Acil kaçış yolu ve acil çıkış olarak kullanılacak yollarda ve çıkışlarda engel bulunmayacak
ve buralara kolayca erişilebilecek, doğrudan açık güverteye veya güvenli bir alana açılacak ve
oradan cankurtaran sandallarına ulaşılabilecek şekilde olacaktır. Böylece işçilerin çalışma
yerlerini veya yaşama alanlarını mümkün olduğunca çabuk ve güvenli biçimde terk etmeleri
sağlanacaktır.
734
40- Acil kaçış yolu ve acil çıkış olarak kullanılacak yol ve çıkışların sayısı, dağılımı ve
boyutları; çalışma yerlerinin ve yaşama alanlarının kullanımına, ekipman ve boyutları ile
çalışabilecek maksimum işçi sayısına uygun olacaktır. Acil çıkış olarak kullanılabilen ve kapalı
olan çıkışlar, bir acil durumda herhangi bir işçi veya kurtarma ekibince derhal ve kolayca
kullanılabilir özellikte olacaktır.

41- Acil durum kapıları ile diğer acil çıkışlar, bulundukları yerler ve özel işlevlerine uygun
yeterli hava ve su sızdırmaz özellikte olacaktır. Acil durum kapıları ve diğer acil çıkışlar,
geminin su sızdırmaz bölmeleri kadar yangına dayanıklı olacaktır.

42- Acil durum yolları ve çıkışları, Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun olarak
işaretlenecektir. Bu işaretler uygun yerlere konulacak ve dayanıklı olacaktır.

43- Aydınlatma gerektiren kaçış yolları ve yerleri ile acil çıkışlar, aydınlatma sisteminde
meydana gelebilecek herhangi bir arıza durumunda da yeterli aydınlatma sağlayacak acil
durum aydınlatma sistemi ile donatılacaktır.

44- Geminin boyutları ve kullanım şekli, mevcut ekipman, gemide bulunan maddelerin fiziksel
ve kimyasal özellikleri ile gemide bulunabilecek en çok kişi sayısı dikkate alınarak, yaşam
bölümleri ve kapalı çalışma yerleri, makine dairesi ve balık ambarı da dahil, uygun yangın
söndürme ekipmanı ile ve gerektiğinde yangın dedektörleri ve alarm sistemleri ile
donatılacaktır.

45- Yangın söndürme ekipmanı uygun yerlerde ve daima çalışır durumda tutulacak ve acil
kullanım için kolay erişilebilir olacaktır.

46- İşçiler, yangın söndürme ekipmanının yerleri, çalışma şekilleri ve nasıl kullanılması
gerektiği konusunda eğitilecektir.

47- Yangın söndürücülerin ve diğer taşınabilir yangın söndürme ekipmanının var olup
olmadığı, gemi yola çıkmadan önce daima kontrol edilecektir.

48- Seyyar yangın söndürme ekipmanına kolayca erişilebilecek ve kullanımı kolay olacak ve
Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun olarak işaretlenecektir. Bu işaretler uygun
yerlere konulacak ve dayanıklı olacaktır.

49- Yangın dedektörleri ve alarm sistemleri düzenli ve uygun aralıklarla test edilecek ve
bakımları yapılacaktır.

50- Düzenli aralıklarla yangın söndürme tatbikatları yapılacaktır.

51- Kapalı işyerlerinde çalışma şekline ve çalışanların yaptıkları işe göre, ihtiyaç duyacakları
yeterli temiz hava bulunması sağlanacaktır. Mekanik havalandırma sistemi kullanıldığında
sistemin her zaman çalışır durumda olması sağlanacaktır.

52- Çalışma yerlerindeki ortam sıcaklığı, çalışma saatleri süresince, kullanılan çalışma
yöntemleri, çalışanların harcadıkları güç ve geminin bulunduğu yerlerdeki hava koşulları ve bu
koşullarda olabilecek değişiklikler dikkate alınarak, insan yapısına uygun olacaktır.

53- Yaşam bölümleri, sıhhi bölümler, kantinler ve ilk yardım odaları, kullanım amacına göre
yeterli sıcaklıkta olacaktır.

735
54- Çalışma yerleri mümkün olduğu ölçüde yeterli gün ışığı almalıdır. Ayrıca, çalışma yerleri,
işçilerin sağlık ve güvenliklerini tehlikeye atmadan veya diğer gemileri riske sokmadan
balıkçılık işlemleri için uygun suni aydınlatma sistemi ile donatılacaktır.
55- Çalışma alanlarında, basamaklarda, merdivenlerde ve geçiş yollarındaki aydınlatma
tesisatı, işçiler için kaza riski oluşturmayacak ve geminin seyri için engel yaratmayacaktır.

56- Aydınlatma sistemindeki herhangi bir arızanın çalışanlar için risk oluşturabileceği yerlerde
yeterli aydınlatmayı sağlayacak acil aydınlatma sistemi bulunacaktır.

57- Acil aydınlatmanın verimli çalışması sağlanacak ve düzenli aralıklarla test edilecektir.

58- İşçilerin bulunabileceği bütün alanlar, kaymaz malzemeden yapılmış olacak veya kaymayı
ve düşmeyi önleyen araçlarla donatılacak ve buralarda mümkün olduğunca engel
bulunmayacaktır.

59- Bölmeler halindeki çalışma yerleri, yapılan işin türü ve işçilerin fiziksel aktiviteleri dikkate
alınarak, yeterince ses geçirmez ve yalıtılmış olacaktır.

60- Çalışma alanlarındaki güverte, bölme ve başaltı yüzeyleri, hijyen kurallarına uygun şekilde
temizlenebilir veya yenilenebilir malzemeden yapılmış olacaktır.

61- Kapılar, özel bir ekipman gerekmeden her zaman içeriden açılabilecek durumda olacaktır.
Çalışma yerlerindeki kapılar, çalışma sürerken, her iki taraftan da açılabilmelidir.

62- Kapılar ve özellikle kullanılması zorunlu raylı kapılar, özellikle kötü hava ve deniz
koşullarında işçiler için mümkün olan en güvenli biçimde açılıp kapanabilmelidir.

63- Geçitler, üst güvertede bulunan kamara ve benzeri alanların dış kısımları ve genel olarak
bütün ulaşım yolları, gemideki çalışmalar sırasında işçilerin güvenliğini sağlayacak biçimde
korkuluk, tutma demiri ve halat veya benzeri araçlarla donatılacaktır.

64- Eğer işçilerin güvertedeki boşluklara veya bir güverteden diğerine düşme riski varsa,
buralarda yeterli koruma sağlanacaktır. Bu koruma demir korkuluklar ile sağlanıyor ise, en az 1
metre yükseklikte olacaktır.

65- İşçilerin, herhangi bir çalışma veya bakım amacıyla güverte üzerindeki tesisata güvenli bir
şekilde ulaşımları sağlanacaktır. Düşmeleri önlemek için, uygun yükseklikte demir korkuluklar
veya benzeri koruyucu araçlar sağlanır.

66- Küpeşteler veya gemiden denize düşmeyi önlemek için bulundurulan diğer araçlar uygun
koşullarda tutulacaktır. Küpeşteler, güvertede toplanan suyun çabuk atılabilmesi için firengi
delikleri veya diğer benzer araçlar ile donatılacaktır.

67- Kıçtan trol atan ve toplayan rampalı balıkçı gemilerinde, rampanın üst kısmı, işçilerin
rampaya düşme riskine karşı koruma amaçlı olarak, küpeşte veya diğer bitişik araçların
yüksekliği ile aynı yükseklikte bir kapı veya başka bir koruyucu araç ile donatılacaktır. Bu kapı
veya diğer koruyucu araçlar, kolayca ve tercihen uzaktan kumanda ile açılıp kapanabilmeli ve
sadece ağ atmak ve çekmek için açılmalıdır.

68- Çalışma alanları; temiz tutulmalı ve mümkün olduğunca denizden korunmalı ve işçilerin
gemi üzerinde düşmeleri veya gemiden düşmelerine karşı yeterli koruma sağlamalıdır.

736
Kullanım alanları, hem yükseklik hem de yüzey alanı bakımında yeterli büyüklüğe sahip
olmalıdır.

69- Eğer makineler, makine dairesinden kontrol ediliyorsa, makine dairesinden izole edilmiş,
ses geçirmez ayrı bir bölümden kontrol edilebilmeli ve buralara makine dairesine girmeden
ulaşılabilir olmalıdır. Köprüüstü, belirlenen koşullara uygun bir alan olarak
değerlendirilmelidir.

70- Çekme ekipmanının kumanda sistemleri, operatörlerin rahatça çalışabilmeleri için uygun
ve yeterli genişlikteki bir alanda tesis edilmelidir. Çekme ekipmanı, aynı zamanda acil
durdurma tertibatları da dahil olmak üzere, acil durumlar için uygun koruyucu donanımlara
sahip olmalıdır.

71- Çekme ekipmanı operatörü, ekipmanı ve çalışan işçileri rahatça görebilecek bir görüş
açısına sahip olmalıdır. Eğer çekme ekipmanı köprüden kontrol ediliyorsa, operatör, çalışan
işçileri doğrudan veya başka uygun bir araç yardımıyla açıkça görebileceği bir görüş açısına
sahip olmalıdır.

72- Köprü ile çalışma güvertesi arasında güvenli bir haberleşme sistemi bulunmalıdır.

73- Balık avlama işlemleri veya güvertedeki diğer çalışmalar sırasında, mürettebatı
yaklaşmakta olan ağır hava ve deniz koşullarının yaratacağı tehlike konusunda uyaracak,
nitelikli bir personel bulundurulacaktır.

74- Koruyucu araçlar kullanılarak çıplak halatlar, palamarlar ve ekipmanın hareketli parçaları
ile temasın en az olması sağlanacaktır.

75- Özellikle trol çeken balıkçı gemilerinde, hareketli kütleler için kumanda sistemleri tesis
edilecektir. Bunun için; bordadaki olta vb. balık tutma araç ve gereçleri sabitleyecek, trol
torbasının sallanmasını kontrol altına alacak donanım bulunacaktır.

76- İşçilerin yaşam bölümlerinin ve tesislerinin yeri, yapısı, ses geçirmezliği, yalıtımı ve düzeni
ve buralara ulaşım yolları; dinlenmeleri sırasında işçileri rahatsız edebilecek geminin diğer
bölümlerinden gelebilecek kokulardan, gürültü ve titreşimden, hava ve deniz koşullarından
koruyacak biçimde tesis edilecektir.

77- İşçilerin yaşam bölümleri; geminin tasarımı, ebatları ve/veya amacı doğrultusunda
mümkün olduğu ölçüde, hareket ve hızlanma etkilerinin en az hissedildiği yerlerde olacaktır.

78- Sigara içmeyenlerin sigara dumanından rahatsız olmalarını önlemek için uygun önlemler
alınacaktır.

79- İşçilerin yaşam bölümleri, sürekli temiz hava girişini sağlayacak ve havanın ağırlaşmasını
önleyecek biçimde havalandırılacaktır.

80- Yaşam bölümlerinde, yeterli genel aydınlatma, dinlenmekte olan işçileri rahatsız etmemek
için azaltılmış genel aydınlatma, her ranzada lokal aydınlatma sağlanacaktır.

81- Mutfak ve yemekhane bulunması durumunda, bunlar yeterli büyüklükte, iyi aydınlatılmış
ve havalandırılmış ve kolay temizlenebilir özellikte olacaktır. Yiyeceklerin saklanması için
buzdolabı veya soğuk hava depoları bulunacaktır.

737
82- Gemilerin yaşam bölümlerinde, uygun malzeme ve ekipmanla donatılmış, soğuk ve sıcak
akar suyu olan banyo, tuvalet ve el yüz yıkama yerleri bulunacak ve bu alanlar uygun biçimde
havalandırılacaktır.

83- Her işçinin elbiselerini koyabileceği uygun bir yeri olacaktır.

84- Bütün gemilerde, Seyir Halindeki Gemilerde Daha İyi Tıbbî Hizmet Verilmesi için Gerekli
Asgarî Sağlık ve Güvenlik Koşulları Hakkında Yönetmeliğin EK-II’de yer alan ilk yardım
malzemesi bulunacaktır.

85- Gemiye güvenli biçimde geçişi sağlayan bir borda iskelesi, giriş iskelesi veya benzer bir
donanım bulunacaktır.

86- Geminin büyüklüğü dikkate alınarak, çalışma yerlerindeki ve yaşam bölümlerindeki


gürültü düzeyini en aza indirmek için gerekli teknik önlemler alınacaktır.

87- Gemilerde, gemideki kişi sayısı ve geminin çalışma alanı dikkate alınarak; işçileri sudan
kurtarmak için gerekli araçların ve acil yardım isteme telsizinin, özellikle de acil konum
gösteren hidrostatik tertibatlı telsiz vericisinin bulunduğu, yeterli hayat kurtarma ve hayatta
kalma ekipmanı bulundurulacaktır.

88- Hayat kurtarma ve hayatta kalma ekipmanı ve tüm kısımları, daima asıl yerlerinde, çalışır
ve hemen kullanılabilir durumda bulundurulacaktır. Bu parçalar gemi limandan ayrılmadan
önce ve sefer sırasında işçiler tarafından kontrol edilecektir.

89- Hayat kurtarma ve hayat sürdürme ekipmanı düzenli olarak belirli aralıklarla kontrol
edilecektir.

90- Bütün işçilere acil durumlarda yapılması gereken işlerle ilgili uygulamalı eğitim ve talimat
verilecektir.

91- Uzunluğu 45 metreden fazla olan veya beş ve daha çok işçi bulunan gemilerde; acil
durumlarda görev alacak işçilerin listesi ile görevli her işçi için acil durumlarda yapması
gereken işleri açıkça gösteren talimatlar hazırlanacaktır.

92- Limanda ve/veya denizde, ayda bir kez, hayat kurtarma tatbikatı yapılacaktır. Bu
tatbikatlar, işçilerin, can kurtarma ve hayat sürdürme ile ilgili tüm ekipmanın kullanılmasında
yapacakları işleri tam olarak anlayıp uygulayabilmelerini sağlamalıdır. Taşınabilir telsiz
ekipmanı bulunuyor ise; işçiler, bu ekipmanın kurulması ve çalıştırılması konusunda da,
eğitilecektir.

93- İşçilerin sağlık ve güvenliğine yönelik riskler toplu veya teknik koruma yöntemleriyle
önlenemediğinde veya yeterince azaltılamadığında, işçilere kişisel koruyucu ekipman
sağlanacaktır.

94- Giysi şeklinde veya giysi üzerine giyilen kişisel koruyucu ekipman, deniz ortamıyla
kontrast oluşturacak ve açıkça görülebilecek parlak renklerde olacaktır.

738
EK-I

YENİ BALIKÇI GEMİLERİNDE ASGARİ SAĞLIK VE GÜVENLİK


GEREKLERİ

Bu ekte belirtilen yükümlülükler, geminin özellikleri, yürütülen işler, çalışma koşulları


veya bulunan bir riskin gerektirdiği her durumda uygulanır.
1. Denize elverişlilik ve denge
1.1. Gemi denize elverişli koşullarda tutulacak, kullanımına ve amacına uygun bir
şekilde donatılacaktır.
1.2. Geminin dengesi ile ilgili bilgi ve dokümanlar gemide bulunacak ve seyirden
sorumlu personel bu bilgilere kolayca ulaşabileceklerdir.
1.3. Gemilerin, amaçlanan bütün hizmet koşullarında, dengede olması sağlanacaktır.
Kaptan, geminin dengesinin sağlanması ve bunun korunması için gerekli bütün
önlemleri alacaktır.
Geminin dengesinin sağlanması ile ilgili kural ve talimatlara kesinlikle uyulacaktır.
2. Mekanik ve elektrik donanım
2.1. Elektrik donanımı:
- Mürettebatın ve geminin elektriğin tehlikelerinden korunmasını,
- Gemideki olağan işleyişi ve yaşam koşullarını sürdürmek için gerekli ekipmanın bir
acil güç kaynağına gereksinim duymadan çalışmasını,
- Bütün acil durumlarda güvenlik için gerekli elektrik ekipmanının çalışabilir durumda
olmasını,
sağlayacak ve herhangi bir tehlike yaratmayacak şekilde tasarlanacak ve yapılacaktır.
2.2. Gemide acil durumlarda kullanılmak üzere acil elektrik güç kaynağı bulunacaktır.
Acil elektrik güç kaynağı, açık gemiler hariç, makina dairesinin dışına konulacak ve
herhangi bir yangın veya ana elektrik donanımının çalışmadığı diğer durumlarda, aşağıdaki
sistemlerin en az üç saat süreyle aynı anda çalışmasını sağlayabilecek şekilde düzenlenecektir.
- Dahili haberleşme sistemi, yangın dedektörleri ve acil durum sinyalleri,
- Seyir fenerleri ve acil durum aydınlatması,
- Telsiz haberleşme donanımı,
- Varsa, acil durum elektrikli yangın pompası.
Acil durum elektrik güç kaynağının akü bataryası olması durumunda; ana elektrik güç
kaynağı arızalandığında, akü bataryası otomatik olarak acil durum elektrik panosuna
bağlanacak ve yukarıda belirtilen sistemlere en az üç saatlik süre ile kesintisiz enerji
sağlayabilecek güçte olacaktır.
Ana elektrik panosu ile acil durum elektrik panosu, mümkün olduğunca, her ikisi
birden suya veya yangına maruz kalmayacak biçimde yerleştirilecektir.
2.3. Panolar görünür şekilde işaretlenecek, sigortaların değerlerine uygun kullanılıp
kullanılmadığı düzenli aralıklarla kontrol edilecektir. Sigorta buşonları tel sarılmak suretiyle
tekrar kullanılmayacaktır.
2.4. Elektrik bataryalarının muhafaza edildiği yerler, uygun şekilde havalandırılacaktır.
2.5. Seyir için kullanılan tüm elektronik aygıtlar sık ve düzenli aralıklarla test edilecek
ve çalışır durumda olması sağlanacaktır.

739
2.6. Kaldırmada kullanılan tüm iş ekipmanının kontrol ve testleri düzenli aralıklarla
yapılacaktır.
2.7. Kaldırma ve çekme araçlarının bütün parçalarının ve ilgili ekipmanların düzenli
olarak bakımları yapılacak ve çalışır durumda olması sağlanacaktır.
2.8. Soğutma tesisleri ve basınçlı hava sistemlerinin kontrol ve testleri düzenli
aralıklarla yapılacak ve çalışır durumda olması sağlanacaktır.
2.9. Havadan ağır gazların kullanıldığı pişirme ve mutfak ekipmanları, sadece iyi
havalandırılmış alanlarda kullanılacak ve tehlikeli gaz birikimi önlenecektir.
Yanıcı ve diğer tehlikeli gazlar içeren tüpler, belirgin bir biçimde ve içeriklerine uygun
şekilde işaretlenecek ve açık güvertelerde istiflenecektir.
Tüm vanalar, basınç regülatörleri ve tüplerden gelen borular hasara karşı korunacaktır.
3. Telsiz haberleşme donanımı
Telsiz haberleşme donanımı, radyo dalgalarının yayılması için normal şartlar dikkate
alınarak kıyıda veya karada bulunan en az bir istasyon ile sürekli iletişim kurulabilecek
özellikte olacaktır.
4. Acil kaçış yolları ve çıkışlar
4.1. Acil kaçış yolu ve acil çıkış olarak kullanılacak yollarda ve çıkışlarda engel
bulunmayacak ve buralara kolayca erişilebilecek, doğrudan açık güverteye veya güvenli bir
alana açılacak ve oradan cankurtaran sandallarına ulaşılabilecek şekilde olacaktır. Böylece
işçilerin çalışma yerlerini veya yaşama alanlarını mümkün olduğunca çabuk ve güvenli
biçimde terk etmeleri sağlanacaktır.
4.2. Acil kaçış yolu ve acil çıkış olarak kullanılacak yol ve çıkışların sayısı, dağılımı ve
boyutları; çalışma yerlerinin ve yaşama alanlarının kullanımına, ekipman ve boyutları ile
çalışabilecek maksimum işçi sayısına uygun olacaktır.
Acil çıkış olarak kullanılabilen ve kapalı olan çıkışlar, bir acil durumda herhangi bir
işçi veya kurtarma ekibince derhal ve kolayca kullanılabilir özellikte olacaktır.
4.3. Acil durum kapıları ile diğer acil çıkışlar, bulundukları yerler ve özel işlevlerine
uygun yeterli hava ve su sızdırmaz özellikte olacaktır.
Acil durum kapıları ve diğer acil çıkışlar, geminin su sızdırmaz bölmeleri kadar
yangına dayanıklı olacaktır.
4.4. Acil durum yolları ve çıkışları, Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun
olarak işaretlenecektir.
Bu işaretler uygun yerlere konulacak ve dayanıklı olacaktır.
4.5. Aydınlatma gerektiren kaçış yolları ve yerleri ile acil çıkışlar, aydınlatma
sisteminde meydana gelebilecek herhangi bir arıza durumunda da yeterli aydınlatma
sağlayacak acil durum aydınlatma sistemi ile donatılacaktır.
5. Yangın algılama ve yangınla mücadele
5.1. Geminin boyutları ve kullanım şekli, mevcut ekipman, gemide bulunan maddelerin
fiziksel ve kimyasal özellikleri ile gemide bulunabilecek en çok kişi sayısı dikkate alınarak,
yaşam bölümleri ve kapalı çalışma yerleri, makine dairesi ve balık ambarı da dahil, uygun
yangın söndürme ekipmanı ile ve gerektiğinde yangın dedektörleri ve alarm sistemleri ile
donatılacaktır.
5.2. Yangın söndürme ekipmanı uygun yerlerde ve daima çalışır durumda tutulacak ve
acil kullanım için kolay erişilebilir olacaktır.

740
İşçiler, yangın söndürme ekipmanının yerleri, çalışma şekilleri ve nasıl kullanılması
gerektiği konusunda eğitilecektir.
Yangın söndürücülerin ve diğer taşınabilir yangın söndürme ekipmanının var olup
olmadığı, gemi yola çıkmadan önce daima kontrol edilecektir.
5.3. Seyyar yangın söndürme ekipmanına kolayca erişilebilecek ve kullanımı kolay
olacak ve Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun olarak işaretlenecektir.
Bu işaretler uygun yerlere konulacak ve dayanıklı olacaktır.
5.4. Yangın dedektörleri ve alarm sistemleri düzenli ve uygun aralıklarla test edilecek
ve bakımları yapılacaktır.
5.5. Düzenli aralıklarla yangın söndürme tatbikatları yapılacaktır.
6. Kapalı çalışma yerlerinin havalandırılması
Kapalı işyerlerinde çalışma şekline ve çalışanların yaptıkları işe göre, ihtiyaç
duyacakları yeterli temiz hava bulunması sağlanacaktır.
Mekanik havalandırma sistemi kullanıldığında sistemin her zaman çalışır durumda
olması sağlanacaktır.
7. Ortam sıcaklığı
7.1. Çalışma yerlerindeki ortam sıcaklığı, çalışma saatleri süresince, kullanılan çalışma
yöntemleri, çalışanların harcadıkları güç ve geminin bulunduğu yerlerdeki hava koşulları ve bu
koşullarda olabilecek değişiklikler dikkate alınarak, insan yapısına uygun olacaktır.
7.2. Yaşam bölümleri, sıhhi bölümler, kantinler ve ilk yardım odaları, kullanım
amacına göre yeterli sıcaklıkta olacaktır.
8. Aydınlatma
8.1. Çalışma yerleri mümkün olduğu ölçüde yeterli gün ışığı almalıdır. Ayrıca, çalışma
yerleri, işçilerin sağlık ve güvenliklerini tehlikeye atmadan veya diğer gemileri riske sokmadan
balıkçılık işlemleri için uygun suni aydınlatma sistemi ile donatılacaktır.
8.2. Çalışma alanlarında, basamaklarda, merdivenlerde ve geçiş yollarındaki
aydınlatma tesisatı, işçiler için kaza riski oluşturmayacak ve geminin seyri için engel
yaratmayacaktır.
8.3. Aydınlatma sistemindeki herhangi bir arızanın çalışanlar için risk oluşturabileceği
yerlerde yeterli aydınlatmayı sağlayacak acil aydınlatma sistemi bulunacaktır.
8.4. Acil aydınlatmanın verimli çalışması sağlanacak ve düzenli aralıklarla test
edilecektir.
9. Güverteler, su geçirmez bölmeler ve başaltı
9.1. İşçilerin bulunabileceği bütün alanlar, kaymaz malzemeden yapılmış olacak veya
kaymayı ve düşmeyi önleyen araçlarla donatılacak ve buralarda mümkün olduğunca engel
bulunmayacaktır.
9.2. Bölmeler halindeki çalışma yerleri, yapılan işin türü ve işçilerin fiziksel aktiviteleri
dikkate alınarak, yeterince ses geçirmez ve yalıtılmış olacaktır.
9.3. Çalışma alanlarındaki güverte, bölme ve başaltı yüzeyleri, hijyen kurallarına uygun
şekilde temizlenebilir veya yenilenebilir malzemeden yapılmış olacaktır.
10. Kapılar
10.1. Kapılar, özel bir ekipman gerekmeden her zaman içeriden açılabilecek durumda
olacaktır.
Çalışma yerlerindeki kapılar, çalışma sürerken, her iki taraftan da açılabilmelidir.

741
10.2. Kapılar ve özellikle kullanılması zorunlu raylı kapılar, özellikle kötü hava ve
deniz koşullarında işçiler için mümkün olan en güvenli biçimde açılıp kapanabilmelidir.
11. Ulaşım yolları – tehlikeli alanlar
11.1. Geçitler, üst güvertede bulunan kamara ve benzeri alanların dış kısımları ve genel
olarak bütün ulaşım yolları, gemideki çalışmalar sırasında işçilerin güvenliğini sağlayacak
biçimde korkuluk, tutma demiri ve halat veya benzeri araçlarla donatılacaktır.
11.2. Eğer işçilerin güvertedeki boşluklara veya bir güverteden diğerine düşme riski
varsa, buralarda yeterli koruma sağlanacaktır.
Bu koruma demir korkuluklar ile sağlanıyor ise, en az 1 metre yükseklikte olacaktır.
11.3. İşçilerin, herhangi bir çalışma veya bakım amacıyla güverte üzerindeki tesisata
güvenli bir şekilde ulaşımları sağlanacaktır.
Düşmeleri önlemek için, uygun yükseklikte demir korkuluklar veya benzeri koruyucu
araçlar sağlanır.
11.4. Küpeşteler veya gemiden denize düşmeyi önlemek için bulundurulan diğer araçlar
uygun koşullarda tutulacaktır.
Küpeşteler, güvertede toplanan suyun çabuk atılabilmesi için firengi delikleri veya
diğer benzer araçlar ile donatılacaktır.
11.5. Kıçtan trol atan ve toplayan rampalı balıkçı gemilerinde, rampanın üst kısmı,
işçilerin rampaya düşme riskine karşı koruma amaçlı olarak, küpeşte veya diğer bitişik
araçların yüksekliği ile aynı yükseklikte bir kapı veya başka bir koruyucu araç ile
donatılacaktır.
Bu kapı veya diğer koruyucu araçlar, kolayca ve tercihan uzaktan kumanda ile açılıp
kapanabilmeli ve sadece ağ atmak ve çekmek için açılmalıdır.
12. Çalışma bölümlerinin düzeni
12.1. Çalışma alanları; temiz tutulmalı ve mümkün olduğunca denizden korunmalı ve
işçilerin gemi üzerinde düşmeleri veya gemiden düşmelerine karşı yeterli koruma sağlamalıdır.
Kullanım alanları, hem yükseklik hem de yüzey alanı bakımında yeterli büyüklüğe
sahip olmalıdır.
12.2. Eğer makinalar, makina dairesinden kontrol ediliyorsa, makina dairesinden izole
edilmiş, ses geçirmez ayrı bir bölümden kontrol edilebilmeli ve buralara makina dairesine
girmeden ulaşılabilir olmalıdır. Köprüüstü, belirlenen koşullara uygun bir alan olarak
değerlendirilmelidir.
12.3. Çekme ekipmanının kumanda sistemleri, operatörlerin rahatça çalışabilmeleri için
uygun ve yeterli genişlikteki bir alanda tesis edilmelidir.
Çekme ekipmanı, aynı zamanda acil durdurma tertibatları da dahil olmak üzere, acil
durumlar için uygun koruyucu donanımlara sahip olmalıdır.
12.4. Çekme ekipmanı operatörü, ekipmanı ve çalışan işçileri rahatça görebilecek bir
görüş açısına sahip olmalıdır.
Eğer çekme ekipmanı köprüden kontrol ediliyorsa, operatör, çalışan işçileri doğrudan
veya başka uygun bir araç yardımıyla açıkça görebileceği bir görüş açısına sahip olmalıdır.
12.5. Köprü ile çalışma güvertesi arasında güvenli bir haberleşme sistemi bulunmalıdır.
12.6. Balık avlama işlemleri veya güvertedeki diğer çalışmalar sırasında, mürettebatı
yaklaşmakta olan ağır hava ve deniz koşullarının yaratacağı tehlike konusunda uyaracak,
nitelikli bir personel bulundurulacaktır.

742
12.7. Koruyucu araçlar kullanılarak çıplak halatlar, palamarlar ve ekipmanın hareketli
parçaları ile temasın en az olması sağlanacaktır.
12.8. Özellikle trol çeken balıkçı gemilerinde, hareketli kütleler için kumanda sistemleri
tesis edilecektir. Bunun için;
- Bordadaki olta vb. balık tutma araç ve gereçleri sabitleyecek,
- Trol torbasının sallanmasını kontrol altına alacak, donanım bulunacaktır.
13. Yaşam alanları
13.1. İşçilerin yaşam bölümlerinin ve tesislerinin yeri, yapısı, ses geçirmezliği, yalıtımı
ve düzeni ve buralara ulaşım yolları; dinlenmeleri sırasında işçileri rahatsız edebilecek geminin
diğer bölümlerinden gelebilecek kokulardan, gürültü ve titreşimden, hava ve deniz
koşullarından koruyacak biçimde tesis edilecektir.
İşçilerin yaşam bölümleri; geminin tasarımı, ebatları ve/veya amacı doğrultusunda
mümkün olduğu ölçüde, hareket ve hızlanma etkilerinin en az hissedildiği yerlerde olacaktır.
Sigara içmeyenlerin sigara dumanından rahatsız olmalarını önlemek için uygun
önlemler alınacaktır.
13.2. İşçilerin yaşam bölümleri, sürekli temiz hava girişini sağlayacak ve havanın
ağırlaşmasını önleyecek biçimde havalandırılacaktır.
Yaşam bölümlerinde, aşağıda belirtilen biçimde uygun aydınlatma sağlanacaktır.
- yeterli genel aydınlatma,
- dinlenmekte olan işçileri rahatsız etmemek için azaltılmış genel aydınlatma,
- her ranzada lokal aydınlatma.
13.3. Mutfak ve yemekhane bulunması durumunda, bunlar yeterli büyüklükte, iyi
aydınlatılmış ve havalandırılmış ve kolay temizlenebilir özellikte olacaktır.
Yiyeceklerin saklanması için buzdolabı veya soğuk hava depoları bulunacaktır.
14. Sıhhi tesisler
14.1. Gemilerin yaşam bölümlerinde, uygun malzeme ve ekipmanla donatılmış, soğuk
ve sıcak akar suyu olan banyo, tuvalet ve el yüz yıkama yerleri bulunacak ve bu alanlar uygun
biçimde havalandırılacaktır.
14.2 Her işçinin elbiselerini koyabileceği uygun bir yeri olacaktır.
15. İlk yardım
Bütün gemilerde, Seyir Halindeki Gemilerde Daha İyi Tıbbî Hizmet Verilmesi için
Gerekli Asgarî Sağlık ve Güvenlik Koşulları Hakkında Yönetmeliğin EK-II’de yer alan ilk
yardım malzemesi bulunacaktır.
16. Borda ve giriş iskelesi
Gemiye güvenli biçimde geçişi sağlayan bir borda iskelesi, giriş iskelesi veya benzer
bir donanım bulunacaktır.
17. Gürültü
Geminin büyüklüğü dikkate alınarak, çalışma yerlerindeki ve yaşam bölümlerindeki
gürültü düzeyini en aza indirmek için gerekli teknik önlemler alınacaktır.

743
EK II

MEVCUT BALIKÇI GEMİLERİ İÇİN ASGARİ SAĞLIK VE GÜVENLİK


GEREKLERİ

Bu ekte belirtilen yükümlülükler, yapısının izin verdiği ölçüde, mevcut balıkçı


gemisinin özellikleri, yürütülen işler, çalışma koşulları veya bulunan bir riskin gerektirdiği her
durumda uygulanır.
1. Denize elverişlilik ve denge
1.1. Gemi denize elverişli koşullarda tutulacak, kullanımına ve amacına uygun bir
şekilde donatılacaktır.
1.2. Geminin dengesi ile ilgili bilgi ve dokümanlar gemide bulunacak ve seyirden
sorumlu personel bu bilgilere kolayca ulaşabileceklerdir.
1.3. Gemilerin, amaçlanan bütün hizmet koşullarında, dengede olması sağlanacaktır.
Kaptan, geminin dengesinin sağlanması ve bunun korunması için gerekli bütün
önlemleri alacaktır.
Geminin dengesinin sağlanması ile ilgili kural ve talimatlara kesinlikle uyulacaktır.
2. Mekanik ve elektrik donanım
2.1. Elektrik donanımı:
- Mürettebatın ve geminin elektriğin tehlikelerinden korunmasını,
- Gemideki olağan işleyişi ve yaşam koşullarını sürdürmek için gerekli ekipmanın bir
acil güç kaynağına gereksinim duymadan çalışmasını,
- Bütün acil durumlarda güvenlik için gerekli elektrik ekipmanının çalışabilir durumda
olmasını,
sağlayacak ve herhangi bir tehlike yaratmayacak şekilde tasarlanacak ve yapılacaktır.
2.2. Gemide acil durumlarda kullanılmak üzere acil elektrik güç kaynağı bulunacaktır.

744
Acil elektrik güç kaynağı, açık gemiler hariç, makina dairesinin dışına konulacak ve
herhangi bir yangın veya ana elektrik donanımının çalışmadığı diğer durumlarda, aşağıdaki
sistemlerin en az üç saat süreyle aynı anda çalışmasını sağlayabilecek şekilde düzenlenecektir.
- Dahili haberleşme sistemi, yangın dedektörleri ve acil durum sinyalleri,
- Seyir fenerleri ve acil durum aydınlatması,
- Telsiz haberleşme donanımı,
- Varsa, acil durum elektrikli yangın pompası.
Acil durum elektrik güç kaynağının akü bataryası olması durumunda; ana elektrik güç
kaynağı arızalandığında, akü bataryası otomatik olarak acil durum elektrik panosuna
bağlanacak ve yukarıda belirtilen sistemlere en az üç saatlik süre ile kesintisiz enerji
sağlayabilecek güçte olacaktır.
Ana elektrik panosu ile acil durum elektrik panosu, mümkün olduğunca, her ikisi
birden suya veya yangına maruz kalmayacak biçimde yerleştirilecektir.
2.3. Panolar görünür şekilde işaretlenecek, sigortaların değerlerine uygun kullanılıp
kullanılmadığı düzenli aralıklarla kontrol edilecektir. Sigorta buşonları tel sarılmak suretiyle
tekrar kullanılmayacaktır.
2.4. Elektrik bataryalarının muhafaza edildiği yerler, uygun şekilde havalandırılacaktır.
2.5. Seyir için kullanılan tüm elektronik aygıtlar sık ve düzenli aralıklarla test edilecek
ve çalışır durumda olması sağlanacaktır.
2.6. Kaldırmada kullanılan tüm iş ekipmanının kontrol ve deneyleri düzenli aralıklarla
yapılacaktır.
2.7. Kaldırma ve çekme araçlarının bütün parçalarının ve ilgili ekipmanların düzenli
olarak bakımları yapılacak ve çalışır durumda olması sağlanacaktır.
2.8. Soğutma tesisleri ve basınçlı hava sistemlerinin kontrol ve deneyleri düzenli
aralıklarla yapılacak ve çalışır durumda olması sağlanacaktır.
2.9. Havadan ağır gazların kullanıldığı pişirme ve mutfak ekipmanları, sadece iyi
havalandırılmış alanlarda kullanılacak ve tehlikeli gaz birikimi önlenecektir.
Yanıcı ve diğer tehlikeli gazlar içeren tüpler, belirgin bir biçimde ve içeriklerine uygun
şekilde işaretlenecek ve açık güvertelerde istiflenecektir.
Tüm vanalar, basınç regülatörleri ve tüplerden gelen borular hasara karşı korunacaktır.
3. Telsiz haberleşme donanımı
Telsiz haberleşme donanımı, radyo dalgalarının yayılması için normal şartlar dikkate
alınarak kıyıda veya karada bulunan en az bir istasyon ile sürekli iletişim kurulabilecek
özellikte olacaktır.

745
4. Acil kaçış yolları ve çıkışlar
4.1. Acil kaçış yolu ve acil çıkış olarak kullanılacak yollarda ve çıkışlarda engel
bulunmayacak ve buralara kolayca erişilebilecek, doğrudan açık güverteye veya güvenli bir
alana açılacak ve oradan cankurtaran sandallarına ulaşılabilecek şekilde olacaktır. Böylece
işçilerin çalışma yerlerini veya yaşama alanlarını mümkün olduğunca çabuk ve güvenli
biçimde terk etmeleri sağlanacaktır.
4.2. Acil kaçış yolu ve acil çıkış olarak kullanılacak yol ve çıkışların sayısı, dağılımı ve
boyutları; çalışma yerlerinin ve yaşama alanlarının kullanımına, ekipman ve boyutları ile
çalışabilecek maksimum işçi sayısına uygun olacaktır.
Acil çıkış olarak kullanılabilen ve kapalı olan çıkışlar, bir acil durumda herhangi bir
işçi veya kurtarma ekibince derhal ve kolayca kullanılabilir özellikte olacaktır.
4.3. Acil durum kapıları ile diğer acil çıkışlar, bulundukları yerler ve özel işlevlerine
uygun yeterli hava ve su sızdırmaz özellikte olacaktır.
Acil durum kapıları ve diğer acil çıkışlar, geminin su sızdırmaz bölmeleri kadar
yangına dayanıklı olacaktır.
4.4. Acil durum yolları ve çıkışları, Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun
olarak işaretlenecektir.
Bu işaretler uygun yerlere konulacak ve dayanıklı olacaktır.
4.5. Aydınlatma gerektiren kaçış yolları ve yerleri ile acil çıkışlar, aydınlatma
sisteminde meydana gelebilecek herhangi bir arıza durumunda da yeterli aydınlatma
sağlayacak acil durum aydınlatma sistemi ile donatılacaktır.
5. Yangın algılama ve yangınla mücadele
5.1. Geminin boyutları ve kullanım şekli, mevcut ekipman, gemide bulunan maddelerin
fiziksel ve kimyasal özellikleri ile gemide bulunabilecek en çok kişi sayısı dikkate alınarak,
yaşam bölümleri ve kapalı çalışma yerleri, makine dairesi ve balık ambarı da dahil, uygun
yangın söndürme ekipmanı ile ve gerektiğinde yangın dedektörleri ve alarm sistemleri ile
donatılacaktır.
5.2. Yangın söndürme ekipmanı uygun yerlerde ve daima çalışır durumda tutulacak ve
acil kullanım için kolay erişilebilir olacaktır.
İşçiler, yangın söndürme ekipmanının yerleri, çalışma şekilleri ve nasıl kullanılması
gerektiği konusunda eğitilecektir.
Yangın söndürücülerin ve diğer taşınabilir yangın söndürme ekipmanının var olup
olmadığı, gemi yola çıkmadan önce daima kontrol edilecektir.
5.3. Seyyar yangın söndürme ekipmanına kolayca erişilebilecek ve kullanımı kolay
olacak ve Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun olarak işaretlenecektir.
Bu işaretler uygun yerlere konulacak ve dayanıklı olacaktır.
5.4. Yangın dedektörleri ve alarm sistemleri düzenli ve uygun aralıklarla test edilecek
ve bakımları yapılacaktır.
5.5. Düzenli aralıklarla yangın söndürme tatbikatları yapılacaktır.
6. Kapalı çalışma yerlerinin havalandırılması
Kapalı işyerlerinde çalışma şekline ve çalışanların yaptıkları işe göre, ihtiyaç
duyacakları yeterli temiz hava bulunması sağlanacaktır.
Mekanik havalandırma sistemi kullanıldığında sistemin her zaman çalışır durumda
olması sağlanacaktır.
7. Ortam sıcaklığı

746
7.1. Çalışma yerlerindeki ortam sıcaklığı, çalışma saatleri süresince, kullanılan çalışma
yöntemleri, çalışanların harcadıkları güç ve geminin bulunduğu yerlerdeki hava koşulları ve bu
koşullarda olabilecek değişiklikler dikkate alınarak, insan yapısına uygun olacaktır.
7.2. Yaşam bölümleri, sıhhi bölümler, kantinler ve ilk yardım odaları, kullanım
amacına göre yeterli sıcaklıkta olacaktır.
8. Aydınlatma
8.1. Çalışma yerleri mümkün olduğu ölçüde yeterli gün ışığı almalıdır. Ayrıca, çalışma
yerleri, işçilerin sağlık ve güvenliklerini tehlikeye atmadan veya diğer gemileri riske sokmadan
balıkçılık işlemleri için uygun suni aydınlatma sistemi ile donatılacaktır.
8.2. Çalışma alanlarında, basamaklarda, merdivenlerde ve geçiş yollarındaki
aydınlatma tesisatı, işçiler için kaza riski oluşturmayacak ve geminin seyri için engel
yaratmayacaktır.

747
8.3. Aydınlatma sistemindeki herhangi bir arızanın çalışanlar için risk oluşturabileceği
yerlerde yeterli aydınlatmayı sağlayacak acil aydınlatma sistemi bulunacaktır.
8.4. Acil aydınlatmanın verimli çalışması sağlanacak ve düzenli aralıklarla test
edilecektir.
9. Güverteler, su geçirmez bölmeler ve başaltı
9.1. İşçilerin bulunabileceği bütün alanlar, kaymaz malzemeden yapılmış olacak veya
kaymayı ve düşmeyi önleyen araçlarla donatılacak ve buralarda mümkün olduğunca engel
bulunmayacaktır.
9.2. Bölmeler halindeki çalışma yerleri, yapılan işin türü ve işçilerin fiziksel aktiviteleri
dikkate alınarak, mümkün olduğunca ses geçirmez ve yalıtılmış olacaktır.
9.3. Çalışma alanlarındaki güverte, bölme ve başaltı yüzeyleri, hijyen kurallarına uygun
şekilde temizlenebilir veya yenilenebilir malzemeden yapılmış olacaktır.
10. Kapılar
10.1. Kapılar, özel bir ekipman gerekmeden her zaman içeriden açılabilecek durumda
olacaktır.
Çalışma yerlerindeki kapılar, çalışma sürerken, her iki taraftan da açılabilmelidir.
10.2. Kapılar ve özellikle kullanılması zorunlu raylı kapılar, özellikle kötü hava ve
deniz koşullarında işçiler için mümkün olan en güvenli biçimde açılıp kapanabilmelidir.
11. Ulaşım yolları – tehlikeli alanlar
11.1. Geçitler, üst güvertede bulunan kamara ve benzeri alanların dış kısımları ve genel
olarak bütün ulaşım yolları, gemideki çalışmalar sırasında işçilerin güvenliğini sağlayacak
biçimde korkuluk, tutma demiri ve halat veya benzeri araçlarla donatılacaktır.
11.2. Eğer işçilerin güvertedeki boşluklara veya bir güverteden diğerine düşme riski
varsa, buralarda yeterli koruma sağlanacaktır.
Bu koruma demir korkuluklar ile sağlanıyor ise, en az 1 metre yükseklikte olacaktır.
11.3. İşçilerin, herhangi bir çalışma veya bakım amacıyla güverte üzerindeki tesisata
güvenli bir şekilde ulaşımları sağlanacaktır.
Düşmeleri önlemek için, uygun yükseklikte demir korkuluklar veya benzeri koruyucu
araçlar sağlanacaktır.
11.4. Küpeşteler veya gemiden denize düşmeyi önlemek için bulundurulan diğer araçlar
uygun koşullarda tutulacaktır.
Küpeşteler, güvertede toplanan suyun çabuk atılabilmesi için firengi delikleri veya
diğer benzer araçlar ile donatılacaktır.
11.5. Kıçtan trol atan ve toplayan rampalı balıkçı gemilerinde rampa, işçilerin rampaya
düşme riskine karşı koruma amaçlı olarak, küpeşte veya diğer bitişik araçların yüksekliği ile
aynı yükseklikte bir kapı veya başka bir koruyucu araç ile donatılacaktır.
Bu kapı veya diğer koruyucu araçlar, kolayca ve tercihan uzaktan kumanda ile açılıp
kapanabilmeli ve sadece ağ atmak ve çekmek için açılmalıdır.
12. Çalışma bölümlerinin düzeni
12.1. Çalışma alanları; temiz tutulmalı ve mümkün olduğunca denizden korunmalı ve
işçilerin gemi üzerinde düşmeleri veya gemiden düşmelerine karşı yeterli koruma sağlamalıdır.
Kullanım alanları, hem yükseklik hem de yüzey alanı bakımında yeterli büyüklüğe
sahip olmalıdır.
12.2. Eğer makinalar, makina dairesinden kontrol ediliyorsa, makina dairesinden izole
edilmiş, ses geçirmez ayrı bir bölümden kontrol edilebilmeli ve buralara makina dairesine

748
girmeden ulaşılabilir olmalıdır. Köprüüstü, belirlenen koşullara uygun bir alan olarak
değerlendirilmelidir.
12.3. Çekme ekipmanının kumanda sistemleri, operatörlerin rahatça çalışabilmeleri için
uygun ve yeterli genişlikteki bir alanda tesis edilmelidir.
Çekme ekipmanı, aynı zamanda acil durdurma tertibatları da dahil olmak üzere, acil
durumlar için uygun koruyucu donanımlara sahip olmalıdır.
12.4. Çekme ekipmanı operatörü, ekipmanı ve çalışan işçileri rahatça görebilecek bir
görüş açısına sahip olmalıdır.
Eğer çekme ekipmanı köprüden kontrol ediliyorsa, operatör, çalışan işçileri doğrudan
veya başka uygun bir araç yardımıyla açıkça görebileceği bir görüş açısına sahip olmalıdır.
12.5. Köprü ile çalışma güvertesi arasında güvenli bir haberleşme sistemi bulunmalıdır.
12.6. Balık avlama işlemleri veya güvertedeki diğer çalışmalar sırasında, mürettebatı
yaklaşmakta olan ağır hava ve deniz koşullarının yaratacağı tehlike konusunda uyaracak,
nitelikli bir personel bulundurulacaktır.

12.7. Koruyucu araçlar kullanılarak çıplak halatlar, palamarlar ve ekipmanın hareketli


parçaları ile temasın en az olması sağlanacaktır.
12.8. Özellikle trol çeken balıkçı gemilerinde, hareketli kütleler için kumanda sistemleri
tesis edilecektir. Bunun için;
- Bordadaki olta ve benzeri balık tutma araç ve gereçleri sabitleyecek,
- Trol torbasının sallanmasını kontrol altına alacak,
donanım bulunacaktır.
13. Yaşam alanları
13.1. İşçilerin yaşam bölümleri, geminin diğer bölümlerinden gelebilecek koku, gürültü
ve titreşim ile geminin hareket ve hızlanma etkilerinin en az hissedildiği şekilde olacaktır.
Yaşam bölümlerinde, uygun aydınlatma sağlanacaktır.
13.2. Mutfak ve yemekhane bulunması durumunda, bunlar yeterli büyüklükte, iyi
aydınlatılmış ve havalandırılmış ve kolay temizlenebilir özellikte olacaktır.
Yiyeceklerin saklanması için buzdolabı veya soğuk hava depoları bulunacaktır.
14. Sıhhi tesisler
Yaşam bölümleri bulunan gemilerde, banyo ve tuvalet ile mümkünse sıcak ve soğuk
akar suyu bulunan duş yerleri bulunacak ve buralar uygun biçimde havalandırılacaktır.
15. İlk yardım
Bütün gemilerde, Seyir Halindeki Gemilerde Daha İyi Tıbbî Hizmet Verilmesi için
Gerekli Asgarî Sağlık ve Güvenlik Koşulları Hakkında Yönetmeliğin EK-II’de yer alan ilk
yardım malzemesi bulunacaktır.
16. Borda, kamara iskelesi ve giriş iskelesi
Gemiye güvenli biçimde geçişi sağlayan bir borda kamara iskelesi, giriş iskelesi veya
benzer bir donanım bulunacaktır.

749
EK III

CAN KURTARMA VE HAYATTA KALMA EKİPMANI İLE İLGİLİ ASGARİ


GÜVENLİK VE SAĞLIK GEREKLERİ

Bu ekte belirtilen yükümlülükler, geminin özellikleri, yürütülen işler, çalışma koşulları


veya bulunan bir riskin gerektirdiği her durumda uygulanır.
1. Gemilerde, gemideki kişi sayısı ve geminin çalışma alanı dikkate alınarak; işçileri
sudan kurtarmak için gerekli araçların ve acil yardım isteme telsizinin, özellikle de acil konum
gösteren hidrostatik tertibatlı telsiz vericisinin bulunduğu, yeterli hayat kurtarma ve hayatta
kalma ekipmanı bulundurulacaktır.
2. Hayat kurtarma ve hayatta kalma ekipmanı ve tüm kısımları, daima asıl yerlerinde,
çalışır ve hemen kullanılabilir durumda bulundurulacaktır.
Bu parçalar gemi limandan ayrılmadan önce ve sefer sırasında işçiler tarafından kontrol
edilecektir.
3. Hayat kurtarma ve hayat sürdürme ekipmanı düzenli olarak belirli aralıklarla kontrol
edilecektir.
4. Bütün işçilere acil durumlarda yapılması gereken işlerle ilgili uygulamalı eğitim ve
talimat verilecektir.

750
5. Uzunluğu 45 metreden fazla olan veya beş ve daha çok işçi bulunan gemilerde; acil
durumlarda görev alacak işçilerin listesi ile görevli her işçi için acil durumlarda yapması
gereken işleri açıkça gösteren talimatlar hazırlanacaktır.
6. Limanda ve/veya denizde, ayda bir kez, hayat kurtarma tatbikatı yapılacaktır.
Bu tatbikatlar, işçilerin, can kurtarma ve hayat sürdürme ile ilgili tüm ekipmanın
kullanılmasında yapacakları işleri tam olarak anlayıp uygulayabilmelerini sağlamalıdır.
Taşınabilir telsiz ekipmanı bulunuyor ise; işçiler, bu ekipmanın kurulması ve
çalıştırılması konusunda da, eğitilecektir.

EK IV

KİŞİSEL KORUNMA EKİPMANI İLE İLGİLİ ASGARİ GÜVENLİK VE


SAĞLIK GEREKLERİ

Bu ekte belirtilen yükümlülükler, geminin özellikleri, yürütülen işler, çalışma koşulları


veya bulunan bir riskin gerektirdiği her durumda uygulanır.

751
1. İşçilerin sağlık ve güvenliğine yönelik riskler toplu veya teknik koruma
yöntemleriyle önlenemediğinde veya yeterince azaltılamadığında, işçilere kişisel koruyucu
ekipman sağlanacaktır.
2. Giysi şeklinde veya giysi üzerine giyilen kişisel koruyucu ekipman, deniz ortamıyla
kontrast oluşturacak ve açıkça görülebilecek parlak renklerde olacaktır.

752
- DOLAYLI OLARAK İLGİLİ OLANLAR -

YÜZDELERDEN TOPLANAN PARALARIN İŞÇİLERE DAĞITILMASI


HAKKINDA YÖNETMELİK

(28.02.2004 tarih – 25387 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanununun 51 inci maddesi gereğince, yüzdelerden toplanan
paraların, işyerinde çalışan tüm işçilere, yapılan işlerin niteliğine göre, hangi esaslar ve oranlar
çerçevesinde dağıtılacağını göstermek amacıyla hazırlanmıştır.

2- Oteller, lokantalar, eğlence yerleri ve benzeri yerler ile içki verilen ve hemen orada yenilip
içilmesi için çeşitli yiyecek satan yerlerden "yüzde" usulünün uygulandığı müesseselerde
işveren tarafından servis karşılığı veya başka isimlerle müşterilerin hesap pusulalarına "yüzde"
eklenerek veya ayrı şekillerde alınan paralarla, kendi isteği ile müşteri tarafından işverene
bırakılan veya işverenin kontrolü altında bir araya toplanan paraları, işveren, işyerinde çalışan
tüm işçilere eksiksiz olarak ödemek zorundadır.

3- Yüzdelerin dağıtımında, işyerindeki tüm servislerden elde edilen yüzdelerin toplamı ile
işçilerin fiilen yaptıkları işler esas alınır.

4- İşyerinde çalışan her işçi, toplanan yüzdelerden, fiilen çalıştığı gün sayısına ve elde ettiği
puana göre yararlanır.

5- İşçinin yaptığı işler, puan cetvelinde birden çok gruba giriyorsa, sadece puanı yüksek olan iş
esas alınır.

6- Fazla çalışma yapan ve fazla sürelerle çalışan işçilerin, fazla çalışma ve fazla sürelerle
çalışma saatlerine ait puanları, normal çalışma puanlarına eklenir.

7- Yüzdelerden ödenen fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışmanın zamsız karşılığı ile zamlı
olarak ödenmesi gereken ücret arasındaki fark, işveren tarafından ödenir.

8- Düğün, çay, balo, ziyafet ve toplantı gibi ilave işlerden, servis karşılığı yüzde alındığı
takdirde, bu işler için geçici olarak alınan işçilerin ücretleri, puan cetvelinde yer alan, yapılan iş
ve görev unvanları dikkate alınarak hesaplanır. Ancak, bu tutar çalışılan süreye denk gelen
asgari ücretin altında olamaz.

9- İlave işler için alınan işçiler, başka işlerde çalıştırılamaz.

10- Yüzde usulünün uygulandığı işyerlerinde, işveren, her hesap pusulasının genel toplamını
gösteren belgeyi, toplu iş sözleşmesinin uygulandığı işyerlerinde sendika temsilcisine, diğer
işyerlerinde seçilmiş işçi temsilcisine vermekle yükümlüdür. Bu belgenin şekil ve uygulama
usulleri, iş sözleşmelerinde veya toplu iş sözleşmelerinde gösterilir. Bu belgeler ve belgelerin
esas alındığı kayıtlar, beş yıl süreyle saklanır.

11- İşçiler, dahil oldukları grubun alt sınırındaki puanla işe başlarlar. Bu cetvelde yer almayan
işler ve unvanlar için, işçiye cetveldeki benzeri işlerden en yakın olanının puanı verilir.

753
12- İşyerinde aynı grupta geçen başarılı her üç yıllık hizmet için, bir puan eklenir. İşyerine yeni
alınan işçilerin, meslekte geçirdikleri başarılı hizmet yıllarını belgelendirmeleri durumunda, bu
hizmetleri de, aynı esaslara göre değerlendirilir.

13- Ancak, bu şekilde bulunacak puanlar, o grubun üst sınırını geçemez. Bir üst gruba atanan
işçi, eski grubundaki üst sınır puanına erişmiş ise, yeni grubun alt sınır puanının bir puan
fazlasını alır.

14- Hizmet süreleri ile başarı durumları, işyerlerinde oluşturulacak değerlendirme kurulu
tarafından tespit edilir. Değerlendirme Kurulu; işveren veya temsilcisinin başkanlığında,
sendika temsilcisi ve işveren vekili sıfatını taşımayan en kıdemli birim amirinden oluşur.

15- İşyerinde uygulanan toplu iş sözleşmesi yoksa, tüm işçilerin katılımıyla, işçilerin kendi
aralarında, gizli oy açık sayımla seçecekleri, işçi temsilcisi kurula katılır.

16- Bu işçi temsilcinin seçimi ile ilgili gerekli işlemler, işveren temsilcisi ile biri servis içi
diğeri servis dışı olmak üzere, en kıdemli iki birim amiri tarafından yapılır. Seçim sonucu
tutanakla belgelenir ve işyerinde ilan edilir. Temsilcinin herhangi bir nedenle iş sözleşmesinin
sona ermesi halinde, aynı usulle yenisi seçilir.

17- Servislerde çalışan işçilerin, puan cetveline göre yaptıkları işin karşılığı olan puanlarının
tamamı dikkate alınır.

18- Servis dışında çalışan işçiler için, işveren tarafından verilen günlük, haftalık veya aylık
ücretlerine ilave olarak, yaptıkları işin karşılığında, puan cetvelinde gösterilen puanların, yüzde
25’i dikkate alınır.

19- Bu Yönetmelik kapsamına giren işyerlerinde, bölümlerin birinci derecedeki sorumlu


müdürleri ile müdür yardımcıları ve bunların üzerlerindeki görevlilere, işveren tarafından
verilen günlük, haftalık veya aylık ücretlerine ilave olarak, I. Grup içerisinde tespit edilecek
puanın yüzde 5’i verilir.

20- Servis dışında çalışan işçilerin hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretleri ile yıllık
izin ücretleri karşılığı olarak işveren tarafından ödenecek paraların hesabında, bu işçilere
yüzdelerden düşen paylar da dikkate alınır. Bu hesaplama yüzde ile çalışan işçiler için İş
Kanununda öngörülen esaslara göre yapılır.

21- Bu Yönetmelik hükümlerine göre, yüzdelerden pay verilmesi sebebi ile servis dışında
çalışan işçilerin, ücret, sosyal yardım ve diğer haklarından eksiltme yapılamaz ve asgari ücret
yüzde payı ile tamamlanamaz.

22- İşverenler, yüzdelerden toplanan paraların dağıtılacağı işleri, unvanları, puanları ve


oranlarını gösteren çizelgeyi işyerinde işçilerin kolayca görebilecekleri bir yerde ilan etmek
zorundadır.

754
PUAN CETVELİ

Gurup Yapılan İşler-Görev Ünvanları Alt Sınır Üst Sınır Puanı


Puanı

I Başaşçı, Maitre D’Hotel,


Resepsiyon Şefi. 26 30

II Başaşçı Yrd., Maitre D’Hotel Yrd.,


Resepsiyon Şef Yrd., Bölüm Şefleri,
Ön Kasa Şefi. 22 26

III Bölüm Şef Yardımcıları,


Çamaşırhane
Şefi, Resepsiyon ve Rezervasyon
Memurları, Aşçı, Şef Kasiyer,
Kaptan, Ön Kasiyer, Garson,
Barmen,
Vale Fammet D. Chambr, Pastacı,
Tatlıcı, Soğukçu, Dönerci,
Bell Captain, Güvenlik Şefi,
Kontrolör,
1. Sınıf Teknik Elemanlar, Baş
Şoför,
Baş Terzi, Gece Teknisyeni
ve benzerlerinin yaptıkları işler. 18 22

IV Bölüm Memurları, Kasiyer,


Güvenlik Görevlisi, Kapıcılar,
Kat ve Oda Temizlikçileri, Büfeci,
Aşçı Yrd., Garson Yrd., Fırıncı,
Sosyer, Kasap, 1. Sınıf Bulaşıkçı,
Kahveci ve Ekmekçi, Şef Silici,
Kapıcı Bellboy, Bellboy,
Hemşire, Santral Memuru, Puantör,
Kuru Temizleme ve Çamaşırhane
usta ve işçileri, Terziler, Şef Komi,
2. Sınıf Teknik Elemanlar, Şoförler,
Baş Bahçevan, Sauna, Nezaretçi,
Havuz ve spor sahası sorumluları ve
benzerlerinin yaptıkları işler. 14 18

V Meydancı, Bagajcı, Haberci,


Bulaşıkçı,
Komi, Bekçi, Bahçevan, İşletme
işçileri, Silici, Stajyerler ve
benzerlerinin

755
yaptıkları işler. 10 14

SANAYİ, TİCARET, TARIM VE ORMAN İŞLERİNDEN SAYILAN İŞLERE


İLİŞKİN YÖNETMELİK

(28.02.2004 tarih – 25387 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmeliğin amacı, 4857 sayılı İş Kanununun uygulanması bakımından, hangi işlerin
sanayi, ticaret, tarım ve orman işlerinden sayılacağını belirlemektir.

2- 4857 sayılı İş Kanununun uygulanması bakımından sanayi, ticaret, tarım ve orman işlerinden
sayılan işler, yönetmelik ekinde gösterilmiştir.

3- Ekli liste dışında kalan bir işin sanayi, ticaret, tarım ve orman işlerinin hangisinden
sayılacağı konusunda Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı yetkilidir.

756
SANAYİ, TİCARET, TARIM VE ORMAN İŞLERİ LİSTESİ

A) Sanayiden Sayılan İşler

1. Ham, yarı mamul ve mamul maddelerin işlenmesi, temizlenmesi, şeklinin


değiştirilmesi, süslenmesi, satış için hazırlanması işleri,
2. Her türlü madenleri ve endüstriyel hammaddeleri arama ve topraktan çıkarma işleri
(Yardımcı ve tamamlayıcı işler dahil),
3. Madencilikten bağımsız maden ve cüruf ayıklama ve temizleme işleri,
4. Mermer vb. kesilip parlatılabilen taş ocaklarında yapılan işler,
5. Taş, kil, kum ve kireç ocaklarında yapılan işler (Taş çıkarma, kırma, kesme işleri
dahil),
6. Kaya tuzu üretimi ile deniz ve göllerden tuz üretimi işleri,
7. Petrol ve doğalgaz arama işleri,
8. Petrol ve doğalgaz kuyularının açılması işleri,
9. Petrol ve doğalgaz kuyularının ve tabakalarının veya bitümlü kumların işletilmesi
işleri,
10. Petrol ve doğalgazın boru hatları ve karayolu ile taşınması işleri,
11. Petrol ürünlerinin sıvılaştırılmış petrol gazı (SPG) dahil depolanması, taşınması,
dolum ve dağıtımı (akaryakıt ve SPG istasyonları dahil) işleri,
12. Her türlü canlı hayvanın kesilmesi, et ve et ürünlerinin üretilmesi işleri,
13. Süt ve süt ürünlerinin üretilmesi işleri,
14. Meyve ve sebze işlenmesi, konserveciliği, kurutmacılığı, sirke, turşu, salça, reçel,
marmelat, meyve ve sebze suları imali işleri,
15. Balık ve diğer su ürünlerinin konserveciliği, tütsülenmesi ve kurutulması işleri,
16. Gıda maddelerinin temizlenmesi, ayıklanması ve öğütülmesi işleri,
17. Yem sanayii işleri,
18. Fırıncılık, pastacılık, bisküvi ve diğer hamur işleri,
19. Makarna, şehriye ve benzeri yiyecek maddeleri imali işleri,
20. Yemek fabrikalarındaki üretim işleri,
757
21. Şeker sanayii işleri,
22. Kakao ve çikolata imali işleri,
23. Nişasta, dekstrin ve glikoz imali işleri,
24. Şekerlemeler ve diğer şekerli maddeler ile sakız imali işleri,
25. Çay sanayii işleri,
26. Çeşitli kuru yemişlerin hazırlanması işleri,
27. Buz fabrikalarındaki işler,
28. Soğuk hava tesislerindeki işler,
29. Bitkisel yağların tasfiyesi ve çeşitli işlemlere tabi tutulması işleri,
30. Başka yerde tasnif edilmemiş gıda maddelerinin imali ve çeşitli işlemlere tabi
tutulması işleri,
31. Alkollü içkiler imali işleri,
32. Alkolsüz içkiler imali (su, maden suyu ve soda dahil) işleri,
33. Tütün ve tütün ürünleri sanayiinde yapılan işler,
34. Çırçır fabrikaları işleri,
35. Her çeşit iplik imali, dokuma sanayii, iplik büküm ve sarım işleri,
36. Apre, boya, yazma ve basmacılık işleri,
37. Halı ve kilim sanayii işleri,
38. Örme sanayii işleri,
39. İp, halat, sicim ve benzerleri sanayii işleri,
40. Her çeşit ayakkabı imalatı işleri,
41. Giyecek ve tuhafiye eşyası imalatı işleri,
42. Mensucattan hazır eşya imalatı işleri,
43. Ağacın mekanik işlenmesi işleri,
44. Ağaç, saz ve mantardan eşya imalatı işleri,
45. Her çeşit malzeme ile yapılan mobilya sanayii işleri,
46. Döşemecilik işleri,
47. Kağıt hamuru, kağıt ve mukavva imalatı işleri,
48. Kağıt hamurundan kağıt ve mukavvadan eşya imali işleri,
49. Basımevlerinde yapılan işler,
50. Matbaacılık, yayıncılık ve bunlarla ilgili sanayi işleri,
51. Ciltçilik, klişecilik ve diğer baskı işleri,
52. Deri işleme sanayii işleri,
53. Kürk işleme ve boyama sanayii işleri,
54. Kauçuk sanayii işleri,
55. Sanayide kullanılan esas kimya maddeleri ve suni gübreler imali işleri,
56. Tenvir fişekleri, çocuk tabanca mantarı imalatı işleri,
57. Mühimmat ve patlayıcı maddeler imalatı ve depolama işleri,
58. Tuzlar, asitler, bazlar ve alkoller gibi kimyasal maddelerin imali işleri,
59. Suni ipek ve diğer sentetik elyaf ile plastik maddelerin imali işleri,
60. Sanayie ait bitkisel ve hayvansal yağların üretimi işleri,
61. Boya, vernik, cila, çözücü ve yapıştırıcı imali işleri,
62. Başka yerde tasnif edilmemiş kimyasal maddelerin imalatı işleri,
63. Petrol ve kömürden elde edilen muhtelif ürünlerin imali işleri,
64. Pişmiş topraktan inşaat malzemesi imalatı işleri,
65. Cam sanayii işleri,
66. Porselen, fayans ve seramik sanayii işleri,

758
67. Çimento ve hazır beton sanayii işleri,
68. Çimento ve betondan eşya ve inşaat malzemesi imalatı işleri,
69. Alçı taşı ocaklarından ayrı olarak işletilen alçı tozu ve alçıdan eşya imali işleri,
70. Taş ocaklarından ayrı olarak işletilen kireç ocakları ve kireç imali işleri,
71. Taş ve grafitten eşya imali işleri,
72. Asbest üretimi ve asbestli malzeme imali işleri,
73. Zımpara taşı ve kağıdı imali işleri,
74. Demir - çelik ve diğer metallerin imalat sanayii işleri,
75. Metal dışı maddelerin imalatı işleri,
76. Metalden mamul eşya sanayi işleri,
77. Metaller dışındaki maddelerden diğer imalat işleri,
78. Makine imalatı ve tamiratı işleri,
79. Deniz nakil vasıtalarının inşası, tamiratı, sökümü ve batıkların çıkarılması işleri,
80. Demiryolu nakil vasıtaları ve malzemesi imali ve tamiratı işleri,
81. Motorlu araçlar imalatı ve tamiratı işleri,
82. Motosiklet ve bisiklet imalatı işleri,
83. Hava taşıtları imal ve tamiratı işleri,
84. Taşımacılıkta kullanılan diğer araç ve malzemelerin imalatı işleri,
85. Mesleki, fenni ve hassas aletlerin imali ve tamiratı işleri,
86. Fotoğraf makineleri, optik alet ve malzemesi imalatı işleri,
87. Saat imalatı işleri,
88. Mücevherat ve kuyumculuk imalat işleri,
89. Müzik aletleri imalatı işleri,
90. Başka yerde tasnif edilmemiş imalata yönelik diğer işler,
91. Her türlü yapı işleri (Yer üstü ve yer altında, su üstü ve su altında yapılan bina, set,
baraj, yol, demiryolu, havai hat, tünel, metro, köprü, çelik yapı ve montajı, iskele, liman,
dalgakıran, kanalizasyon, lağım, kuyu, kanal, duvar ve benzeri inşaat, onarım, düzeltme,
değiştirme, söküm ve yıkım işleri ve bunlara yardımcı her türlü endüstriyel yapım işleri, her
türlü prefabrik yapı elemanlarının üretimi ve işleri, sondaj, toprak kazı, yarma ve doldurma
işleri, elektrik, sıhhi tesisat ve kalorifer-gaz tesisatı kurma işleri, dülgerlik, marangozluk, sıva,
badana ve boya işleri, bu işlerde kullanılan sabit ve hareketli makine ve tesislerin kullanılması),
92. Bataklık kurutma, göl ve akarsu ıslah işleri,
93. Telefon, telgraf, telsiz, radyo ve televizyon kurma işleri,
94. Tarım ve orman işyeri ve işletmelerindeki yapı işleri,
95. Elektrik ve her çeşit muharrik kuvvetleri elde etme, değiştirme, taşıma, kurma ve
dağıtma işleri,
96. Havagazı üretimi, havagazı ve doğalgazın dağıtım işleri,
97. Isıtma ve enerji maksadıyla buhar üretim ve dağıtım işleri,
98. Suların toplanma, tasfiye, tevzii, arıtım ve su şebekelerinin işletilmesi ve aynı işletme
tarafından yapılan bakım ve tamir işleri,
99. Çöp ve kanalizasyon hizmetleri işleri,

100. Ham, yarı, tam yapılmış maddelerin istasyon, antrepo, iskele, liman ve hava
alanında yükleme, boşaltma ve depolanması işleri.

B) Ticaretten Sayılan İşler

759
1. Ham, yarı ve tam yapılmış her tür bitkisel, hayvansal veya endüstriyel ürün ve
malların alım ve satım işleri,
2. Bilgi ve teknolojisi alımı ve satımı işleri (mühendislik, müşavirlik vb),
3. Hukuki hizmetler,
4. Fotoğrafçılık işleri,
5. Kuaför, berber ve güzellik salonlarında yapılan işler,
6. Depoculuk, ambarcılık, antrepoculuk ve benzeri işler,
7. Su ürünleri üreticileri ile ilgili işler,
8. Lokanta, kafeterya, aşevleri ve diğer yeme-içme mekanlarında yapılan işler,
9. Otel, pansiyon, kamp, yurt ve misafirhane gibi konaklama tesislerinde yapılan işler,
10. Haberleşme hizmetleri,
11. Bankacılık ve finans sektörü ile ilgili diğer işler,
12. Sigortacılık işleri,
13. Komisyonculuk işleri,
14. Emlakçılık işleri,
15. Makine ve ekipmanların kiralanması ve finansal kiralama işleri,
16. Başka yerde sınıflandırılmamış sosyal hizmetler,
17. Sağlık hizmetleri,
18. Eğitim hizmetleri,
19. Bilimsel araştırma merkezleri ve laboratuvarlarda yapılan işler,
20. Mesleki teşekküllerde yapılan işler,
21. Kültür ve eğlence hizmetleri,
22. Botanik ve hayvanat bahçeleri ve başka yerde sınıflandırılmamış kültürel faaliyet
hizmetleri,
23. Müzecilik işleri,
24. Kütüphanecilik hizmetleri,
25. Temizlik işleri (bina temizliği, halı yıkama, oto yıkama, kuru temizleme,
çamaşırhaneler gibi),
26. Teleferik işletmeciliği,
27. Taksi işletmeleri ve bununla ilgili hizmetler,
28. Terminaller, park yerleri ve garajlar gibi karayolu nakliyatını kolaylaştıran hizmetler,
29. Havaalanlarındaki yer hizmetleri,
30. Demiryolu nakliyatı işleri,
31. Karada, göl ve akarsularda taşıma işleri,
32. Başka yerde tasnif edilmemiş tamir işleri.

C) Tarım ve Orman İşleri

1. Her tür meyveli ve meyvesiz bitki, tohum, fide, fidan, sebze, tarla ürünleri, yem ve süs
bitkilerinin üretimi, yetiştirilmesi, ıslahı ile ilgili her tür toprak işleri, ekim, dikim, aşı, budama,
sulama, gübreleme, hasat, harman, devşirme, temizleme, hazırlama, ayırma işlemleri, hastalık
ve zararlılarla mücadele, ortaklaşa ödeme usulü ile tarımsal sulama sistemlerinin işletilmesi,
toprak ıslahı, çayır, mera toprak ve su korunması gibi işler,
2. Her tür iş ve gelir hayvanı üretme, yetiştirme, ıslah, bakım, güdü, terbiye, hastalık ve
asalaklarıyla mücadele, kırkım, sağım ve ürünlerinin elde edilmesi, toplanması, muhafaza
işleri,

760
3. 854 sayılı Deniz İş Kanunu hükümleri saklı kalmak koşulu ile su avcılığı, kara avcılığı
ve bu yollardan elde edilen ürünlerin saklanması, taşınması işleri,
4. Fidanlık ve ormanlık yetiştirme, doğal ve yapay tensil, fidan ve ağaç dikim, sulama,
bakım ve ıslahı, koruma, yangın ve zararlılarla mücadele, tohum toplama, ormancılık araştırma,
amenajman, silvikültür, orman ürünlerinin üretilmesi, orman işletme işyeri sahası içerisinde
depolara taşıma, sınıflandırma, istifleme, düzenleme, milli parkların düzenlenmesi, bakımı,
korunması ve geliştirilmesi işleri.

YILLIK ÜCRETLİ İZİN YÖNETMELİĞİ

(03.03.2004 tarih – 25391 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmeliğin amacı, 4857 sayılı İş Kanununun 53 üncü maddesi uyarınca, işverenlerce
işçilere verilecek yıllık ücretli izinlerin usul ve esaslarını belirlemektir.

2- Her işçinin yıllık ücretli izne hak kazandığı tarih bu Yönetmeliğin 20 nci maddesinde sözü
geçen yıllık ücretli izin kayıt belgesine yazılır.

3- Yıllık izin süresinin ve izne hak kazanmak için gerekli sürenin hesabında işçinin aynı
işverene ait işyerlerinde çalıştığı süreler birleştirilir. Şu kadar ki, bir işverenin bu Kanun
kapsamına giren işyerinde çalışmakta olan işçilerin aynı işverenin işyerlerinde bu Kanun
kapsamına girmeksizin geçirmiş bulundukları süreler de hesaba katılır.

4- Aynı bakanlığa bağlı işyerleri ile aynı bakanlığa bağlı tüzel kişilerin işyerlerinde geçen
süreler ve kamu iktisadi teşebbüsleri yahut özel kanun veya özel kanunla verilmiş yetkiye
dayanılarak kurulan banka ve kuruluşlar veya bunlara bağlı işyerlerinde geçen süreler de,
işçinin yıllık ücretli izin hakkının hesaplanmasında birleştirilerek göz önünde bulundurulur.

5- İşveren veya işveren vekilleri, yıllık ücretli izinlerin, her yılın belli bir döneminde veya
dönemlerinde verileceğini tayin edebilir. Bunu işyerinde ilan eder.

6- Yıllık ücretli izin işveren tarafından bölünemez.

7- Bu iznin 53.maddede gösterilen süreler içinde işveren tarafından sürekli bir şekilde verilmesi
zorunludur. Ancak, 53. maddede öngörülen izin süreleri, tarafların anlaşması ile bir bölümü on
günden aşağı olmamak üzere en çok üçe bölünebilir.

8- İşveren tarafından yıl içinde verilmiş bulunan diğer ücretli ve ücretsiz izinler veya dinlenme
ve hastalık izinleri yıllık izne mahsup edilemez.

9- Yıllık ücretli izin günlerinin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram, hafta tatili ve
genel tatil günleri izin süresinden sayılmaz.

10- Yıllık ücretli izinleri işyerinin kurulu bulunduğu yerden başka bir yerde geçirecek olanlara
istemde bulunmaları ve bu hususu belgelemeleri koşulu ile gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek
süreleri karşılamak üzere işveren toplam dört güne kadar ücretsiz yol izni vermek zorundadır.

761
11- İşveren tarafından iş sözleşmesinin feshedilmesi halinde işçiye verilmesi zorunlu yeni iş
arama izinleri, yıllık ücretli izin süreleri ile iç içe giremez.

12- İşveren, işyerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izinlerini gösterir izin kayıt belgesi tutmak
zorundadır.

13- İşçi yukarıdaki maddelere göre hak ettiği yıllık ücretli iznini, kullanmak istediği zamandan
en az bir ay önce işverene yazılı olarak bildirir.

14- İşçi yıllık izin isteminde, adını soyadını, varsa sicil numarasını, iznini hangi tarihler
arasında kullanmak istediğini ve ücretsiz yol izni isteyip istemediğini yazar.

15- İzin kurulu veya işveren, işçinin istediği izin kullanma tarihi ile bağlı değildir. Ancak, izin
sıra ve nöbetleşmesini göstermek üzere söz konusu kurulca düzenlenecek çizelgeler işçinin
talebi ve iş durumu dikkate alınarak hazırlanır.

16- Aynı tarihe rastlayan izin isteklerinde; işyerindeki kıdem ve bir önceki yıl iznini kullandığı
tarih dikkate alınarak öncelikler belirlenir.

17- Yol izni alanlar bu süreyi kullanmadan işe dönerlerse, işveren bunları anılan sürenin
bitiminden önce işe başlatmayabilir.

18- İşyerinde işe başladığı günden itibaren deneme süresi de içinde olmak üzere en az bir yıl
çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir. Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez.

29- İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi; Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl
dahil) olanlara ondört günden, beş yıldan fazla onbeş yıldan az olanlara yirmi günden, onbeş yıl
(dahil) ve daha fazla olanlara yirmialtı günden az olamaz.

30- Ancak, onsekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek
yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz.

31- İşveren veya işveren vekili Nisan ayı başı ile Ekim ayı sonu arasındaki süre içinde, işçilerin
tümünü veya bir kısmını kapsayan toplu izin uygulayabilir.

32- Bu uygulamaya gidildiğinde, izin kurulu izin çizelgelerini, toplu izne çıkacak işçiler aynı
zamanda izne başlayacak ve izin sürelerine ve yol izni isteklerine göre her işçinin izin süresinin
bitimini gösterecek biçimde düzenler ve ilan eder.

33- Toplu izin dönemleri, bu dönemlerde henüz yıllık ücretli izin hakkını kazanmayan işçileri
de kapsayacak şekilde belirlenebilir. Yani ertesi yıl veya yıllarda bu toplu izin yönteminin
uygulanmaması halinde, bu durumda olanların gelecek yıllık ücretli izne hak kazanacakları
tarih, genel esaslara göre belirlenir.

34- Toplu izin uygulanması halinde işveren veya işveren vekili, işyerinin korunması,
işyerindeki araç, gereç, donatım veya makinelerin bakımı, hazırlanması, temizlenmesi veya
güvenliğinin sağlanması gibi zorunlu durumlar için yeter sayıda işçiyi toplu izin dışında
tutabilir. Bu durumda olanların yıllık izinleri toplu izin döneminden önce veya sonra diledikleri
tarihte verilir.

35- Bir yıldan az süren mevsim veya kampanya işlerinin yürütüldüğü işyerlerinde devamlı
olarak çalışan işçilerin yıllık ücretli izinleri hakkında bu Yönetmelik hükümleri uygulanır.
762
36- Kısmi süreli ya da çağrı üzerine iş sözleşmesi ile çalışanlar yıllık ücretli izin hakkından tam
süreli çalışanlar gibi yararlanır ve farklı işleme tabi tutulamaz.

37- Kısmi süreli ya da çağrı üzerine iş sözleşmesi ile çalışanlar iş sözleşmeleri devam ettiği
sürece her yıl için hak ettikleri izinleri, bir sonraki yıl izin süresi içine isabet eden kısmi süreli
iş günlerinde çalışmayarak kullanır.

38- İzine hak kazanan kısmi süreli ya da çağrı üzerine çalışan işçilerle tam süreli çalışan işçiler
arasında yıllık izin süreleri ve izin ücretleri konularında bir ayrım yapılamaz.

39- Geçici iş ilişkisi ile çalışan işçilerin yıllık ücretli izinleri hakkında, geçici iş sözleşmesinde
aksi belirtilmediği takdirde, bu Yönetmelik hükümleri uygulanır.

40- İşçi sayısı yüzden fazla olan işyerlerinde işveren veya işveren vekilini temsilen bir, işçileri
temsilen iki kişi olmak üzere toplam üç kişiden oluşan izin kurulu kurulur.

41- Kurula işveren temsilcisi başkanlık eder. Kurulun başkanı dışında kalan işçi üyeleri ve
yedekleri işyerinde varsa, işyeri sendika temsilcileri tarafından seçilir.

42- Sendika temsilcileri seçilmemiş işyerinde izin kurulunun işçi üyeleri ve yedekleri, o
işyerindeki işçilerin yarıdan bir fazlasının katılacağı bir toplantıda açık oyla seçilir. İzin kurulu
başkanı ile üye ve yedekleri işyerinde işveren tarafından ilan edilir. Asil üyelerin yokluğunda
yedeklerin biri başkanın çağrısı üzerine toplantıya katılır.

43- Herhangi bir nedenle eksilen üye ve yedekler aynı şekilde tamamlanır. İzin kurulu
üyelerinin seçimi iki yılda bir yapılır. Yeni izin kurulu üyeleri seçilinceye kadar eski kurul
üyeleri görevine devam eder.

44- İşveren; çalıştırdığı işçilerin izin durumlarını gösteren, yıllık izin kayıt belgesini tutmak
zorundadır.

45- İşveren, her işçinin yıllık izin durumunu aynı esaslara göre düzenleyeceği izin defteri veya
kartoteks sistemiyle de takip edebilir.

46- İzin ücretinin belirlenmesinde; fazla çalışma karşılığı alınacak ücretler, primler, sosyal
yardımlar ve işyerinin devamlı işçisi olup, normal saatler dışında hazırlama, tamamlama,
temizleme işlerinde çalışan işçilerin bu işler için aldıkları ücretler hesaba katılmaz.

47- İşveren veya işveren vekili, yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye izin dönemine ilişkin
ücreti ile ödenmesi bu döneme rastlayan diğer ücret ve ücret niteliğindeki haklarını izine
başlamadan önce peşin olarak vermek veya avans olarak ödemek zorundadır.

48- Yüzde usulünün uygulandığı yerlerde izin ücreti yüzdelerden toplanan para dışında işveren
tarafından ödenir.

49- Yıllık ücretli izin süresine rastlayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretleri ayrıca
ödenir.

50- Kısmi süreli ve çağrı üzerine çalışanlara; izin dönemine rastlayan çalışması gereken
sürelere ilişkin ücretleri, yıllık izin ücreti olarak ödenir.
763
İZİN KURULU İLE İLGİLİ HUSUSLAR :
1- İzin kurulu işçiler tarafından verilip işveren veya işveren vekili tarafından izin kuruluna
iletilen izin isteklerine göre hazırlayacağı izin çizelgelerini işverenin onayına sunar, izin
çizelgelerini; işçilerin kıdemlerini, izni belirli bir dönemde kullanmak bakımından içinde
bulundukları zorunluluk veya engellerini, işin aksamadan yürütülmesini ve işçi sayısını göz
önünde bulundurarak hazırlar, işçilerin yıllık izin hakları ile ilgili dilek ve şikayetlerini
inceleyerek sonucunu işverene ve ilgili işçiye bildirir, her yıl ücretli izinlerin daha yararlı
geçirilebilmesi için kamplar ve geziler düzenler, bu konuda alınması mümkün olan tedbirleri
araştırır ve işverene tekliflerde bulunur.

2- İzin kurulunun çalışmaları için gerekli yer, eleman, araç ve gereçler işveren tarafından
sağlanır.

3- İzin kurulu kendisine yüklenen görevleri yerine getirmek üzere yıllık izin çizelgelerinin
hazırlanması sırasında ve gerektikçe başkanın çağrısı ile iş saatleri içerisinde toplanır.
Toplantılarda alınan kararlar ve yapılan işler izin kurulu karar defterine yazılarak imzalanır.

4- İşçi sayısı yüzden az olan işyerlerinde; izin kurulunun görevleri, işveren veya işveren vekili
veya bunların görevlendireceği bir kişi ile işçilerin kendi aralarında seçecekleri bir temsilci
tarafından yerine getirilir.

5- İzin kurulunca hazırlanıp ilan edilecek çizelgede işçinin; adı soyadı, sicil numarası, işe giriş
tarihi, yıllık izne hak kazandığı tarih, işyerindeki çalışma süresi, izin günleri sayısı, yol izni
günleri sayısı, iznin başlama tarihi, iznin sona ereceği tarih belirtilir.

764
765
766
767
768
769
770
771
772
773
774
KONUT KAPICILARI YÖNETMELİĞİ

(03.03.2004 tarih – 25391 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmeliğin amacı, kapıcıların hizmetlerinin kapsam ve niteliği ile çalışma süresi, hafta
tatili, ulusal bayram ve genel tatil günleri, yıllık ücretli izin hakları ve kapıcı konutlarına ilişkin
usul ve esasları düzenlemektir.

2- Kapıcı ile yapılan iş sözleşmesinde, iş sözleşmesinin türü ve çalışma biçimi ile işveren ve
işyeri adı ve adresi, kapıcının kimliği, işe başlama tarihi, yapacağı işler, temel ücreti ve varsa
ücret ekleri, ücret ödeme şekli ve zamanı, çalışma süresi ve ara dinlenmesi, varsa özel
hükümler, düzenleme tarihi ve tarafların imzası hususlarının bulunması gerekir.

3- Çalışma süresi genel olarak haftalık 45 saattir. Bu süre çalışma biçimine göre sözleşme ile
azaltılabilir.

4- Kapıcı konutu tahsis edilmiş işyerinde çalışma biçimine göre günlük çalışma süresi en çok
dörde bölünebilir. Ara dinlenmesi çalışma süresinden sayılmaz.

5- Çalışma saatleri, yaz ve kış saat uygulamaları ve iklim şartları dikkate alınarak
düzenlenebilir.

6- Konut kapıcısına İş Kanunu hükümlerine göre ücret ödenir.

7- İş Kanunu ile sözleşme hükümlerine göre hafta tatili verilir.

8- 2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanunda yer alan tatil günlerinde,
kapıcının çalıştırılıp çalıştırılamayacağı iş veya toplu iş sözleşmelerinde belirlenir. Bu günlere
ilişkin ücretler, İş Kanununun 47.maddesine uygun olarak ödenir.

9- Kapıcıya İş Kanunu hükümlerine göre yıllık ücretli izin kullandırılır.

10- Kapıcı yıllık ücretli izin, hastalık izni veya tatil günlerinde görevinden ayrıldığında yerine
geçici kapıcı çalıştırılabilir.

11- Geçici kapıcıya asgari ücretin altında ücret ödenemez.

12- Kapıcıya görevi nedeniyle konut verilmesi zorunlu değildir. Kapıcıya görevi nedeniyle
konut verilmişse, konutun 3194 sayılı İmar Kanunu ve Belediye İmar Yönetmelikleri ile
öngörülen asgari koşullara uygun olması gerekir.

13- Kapıcıya, görevi nedeniyle verilmiş olan konut için iş sözleşmesinin devamı süresince kira
istenemez.

14- Kapıcının su, elektrik, ısınma ve sıcak su giderlerine kısmen ya da tamamen katılıp
katılmayacağı sözleşme ile belirlenir.

15- Kapıcı konutunun boşaltılmasında, 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanununun Ek 2 nci maddesi
hükümleri uygulanır. Bu konuda iş veya toplu iş sözleşmesinden doğan haklar saklıdır.

775
YÖNETİCİ İLE İLGİLİ HUSUSLAR :
1- İşverence kendisine yazılı yetki verilmesi koşulu ile iş ve toplu iş sözleşmesi yapmak,
değiştirmek ve fesh etmek, merkezi ısıtmalı kaloriferli konutlarda kapıcı için ateşçi belgesinin
varlığını araştırmak, belgesi olanı işe almak, kapıcının işe girişinde, sağlık raporunu istemek,
uygun olanı işe başlatmak ve yılda bir sağlık kontrolünü yaptırmak, kapıcının İş Kanunu ve
sözleşmesinden doğan ücret ve tazminat haklarını zamanında ve usulüne uygun olarak ödemek,
sigorta primlerini zamanında yatırmak, konut tesisatının kullanma biçimiyle ilgili teknik bilgiyi
yazılı olarak kapıcıya vermek ve özelliklerine uygun olarak bakımının yapılmasını sağlamak,
kapıcı için ayrılan konutun sağlık ve yaşama koşullarına uygunluğunu sağlamak, kapıcının
çalışma koşulları ile görevlerini belirten bir belgeyi konut sakinlerinin bilgisine sunmak ve bu
belgeyi ilgililerin görebileceği konutun girişinde bir yere asmak, kapıcı konutunun tahliyesi
gerektiğinde, 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanunu gereğince, idari makamlara başvurmakla
görevlidir.

776
KAPICI İLE İLGİLİ HUSUSLAR :
1- Yöneticinin talimatı doğrultusunda konutun kaloriferini zamanında yakmak ısıyı ayarlamak
ve söndürmek, hidrofor ve benzeri araçları çalıştırmak, ana taşınmazın ortak yerlerini ve
tesislerini temiz bulundurmak, demirbaşlarını, araç ve gereçlerini, düzenli, bakımlı ve işler
şekilde tutmak, kendisine ayrılan konutu başka amaçlarla kullanmamak, konutu korumak,
kendisi veya ailesinden birisinin konuta vereceği zarar ve hasarları karşılamak, yöneticinin
talimatı çerçevesinde konutun güvenliğini sağlayıcı önlemleri almak, belirlenen saatlerde servis
hizmetlerini görmek, çöpleri toplamak, bahçe düzenlemesi ve bakımını yapmak, verilen
eğitimlere uygun davranmak ve koruyucu malzemeyi kullanmak, iş veya toplu iş
sözleşmesinde belirlenen diğer görevleri yerine getirmekle görevlidir.

777
İŞYERLERİNDE İŞİN DURDURULMASINA VEYA İŞYERLERİNİN
KAPATILMASINA DAİR YÖNETMELİK

(05.03.2004 tarih – 25393 sayılı Resmi Gazete)

KOMİSYON İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmelik, işyerlerinde işçiler için tehlikeli olan tesis ve tertiplerin veya makine ve
cihazların ne şekilde işletilmekten alıkonulacağı ve bunların ne şekilde yeniden işletilmelerine
izin verilebileceği, işyerinin kapatılması ve açılması, işin durdurulmasına veya işyerinin
kapatılmasına karar verilinceye kadar acil hallerde alınacak önlemlere ilişkin hususlar ile
komisyonda görev yapacak işçi ve işveren temsilcilerinin nitelikleri, seçimi, komisyonun
çalışma şekil ve esaslarını belirler.

2- İşyerlerinde işin durdurulmasına ve işyerinin kapatılmasına karar vermeye yetkili komisyon,


iki müfettiş ve bölge müdürü ile bir işçi ve bir işveren temsilcisinden oluşur.

3- Komisyona katılacak müfettişlerden biri, işin durdurulmasını veya işyerinin kapatılmasını


teklif eden müfettiştir. Komisyona kıdemli müfettiş başkanlık eder.

4- Komisyona işçi temsilcisi olarak, bölge müdürlüğü görev alanı içinde her işkolu için,
kendisine mensup işçi sayısı en yüksek olan işçi sendikaları konfederasyonu yönetim kurulunca
bir asil, bir yedek üye seçilir.

5- Konfederasyonca bu Yönetmelikte belirlenen süreler içinde seçim yapılmadığı takdirde,


işkolunda en çok üyeye sahip işçi sendikası yönetim kurulunca bir asil, bir yedek üye seçilir.
İşçi sendikaları konfederasyonu veya işçi sendikasınca seçim yapılmaması veya seçilen üyenin
ya da yedeğinin komisyona katılmaması halinde, işyerinde çalışan işçiler arasından, işçilerce
seçilen temsilci, komisyona üye olarak katılabilir.

6- İşveren temsilcisi olarak, her işkolu için, kendisine mensup işveren sayısı en yüksek olan
işveren sendikaları konfederasyonu yönetim kurulunca bir asil, bir yedek üye seçilir.
Konfederasyonca bu Yönetmelikle belirlenen süreler içinde seçim yapılmadığı takdirde,
işkolunda en yüksek üyeye sahip işveren sendikası yönetim kurulunca, bir asil, bir yedek üye
seçilir. İşveren sendikaları konfederasyonu veya sendikasınca seçim yapılmaması veya seçilen
üyenin veya yedeğinin komisyona katılmaması halinde, işveren veya vekili komisyona üye
olarak katılabilir.

7- İşçi ve işveren temsilcilerinin görev süreleri iki yıldır. Sürenin bitiminden itibaren altı iş
günü içinde seçilen asil ve yedek temsilciler bölge müdürlüklerine bildirilir. Süresi bitenler
yeniden seçilebilirler. Seçilenlerin göreve başlamasına kadar eski temsilcilerin görevleri devam
eder.

8- İşçi ve işveren temsilcilerinden ölüm, çekilme gibi sebeplerle ayrılanların yerlerini yedekleri
alır. Yedekleri yoksa, bölge müdürünce yapılacak bildirim üzerine altı iş günü içinde yenileri
seçilir.

9- Süresinin bitiminden önce görevinden ayrılanların yerlerine gelenler ayrılanların sürelerini


tamamlarlar.

778
10- Kararlar oy çokluğuyla alınır. Oyların eşitliği halinde, başkanın bulunduğu taraf çoğunluğu
sağlamış sayılır. Kararların gerekçeli yazılması ve toplantıya katılanlarca imzalanması gerekir.

11- İşin kısmen veya tamamen durdurulmasına, işyerinin kapatılmasına karar verildiği sırada,
işveren, durdurma veya kapatma sebeplerini gidermek için çalışma talebinde bulunursa,
çalışmaya izin verildiği, gerekirse süre de belirlenerek, işin durdurulmasına veya kapatılmasına
dair karara yazılır.

12- Bir işyerinin tesis ve tertiplerinde, makine ve cihazlarında, çalışma metot ve şekillerinde,
işçilerinin yaşamı için tehlikeli olan bir husus tespit edilirse, tehlike giderilinceye kadar,
komisyonca, tehlikenin niteliğine göre, işin kısmen veya tamamen durdurulmasına ya da
işyerinin kapatılmasına karar verilir. Karar işverene tebliğ edilir.

13- İş, gerekirse güvenlik kuvvetlerinin de yardımıyla müfettişçe, komisyon kararına uygun
olarak durdurulur; durdurulan bölüm mühürlenir. Durumu belirleyen bir tutanak düzenlenir.
Durdurmayla ilgili belgeler bölge müdürlüğünde saklanır.

14- İşveren, durdurma sebeplerini gidermek için mühürlerin geçici olarak kaldırılması talebini
dilekçeyle bölge müdürlüğüne iletir. Talep üzerine toplanan komisyon, gerekirse süre de
belirleyerek mühürlerin kaldırılmasına karar verir, mühürler müfettişçe sökülür. Durumu
belirleyen bir tutanak düzenlenir. İlgili belgeler bölge müdürlüğünde saklanır.

15- İşverence, işin durdurulmasına dair kararda, çalışanların yaşamı için tehlikeli olduğu
belirtilen hususların giderildiğinin bölge müdürlüğüne bildirilmesi halinde, müfettişçe durum
derhal incelenir ve sonuç raporla komisyona bildirilir. Komisyon, tehlikeli halin giderilip
giderilmediğine göre, durdurma kararının kaldırılmasına veya sürdürülmesine karar verir.
Karar işverene tebliğ edilir.

16- Bölge müdürü, kapatma kararını bir yazıyla iş yerinin bağlı bulunduğu mülki amire
gönderir. Mülki amirin emri üzerine, güvenlik kuvvetlerince, çalışmadan alıkonulacak tedbirler
alınarak iş yeri kapatılır ve mühürlenir.

17- İşverenin, kapatma sebeplerini gidermek amacıyla yapacağı çalışmalar için işyerinin
açılmasını bölge müdüründen yazılı olarak istemesi halinde, talep mülki amire intikal ettirilir.
Mülki amirce verilecek emir üzerine, üretim yapılmamak şartıyla güvenlik kuvvetlerince işyeri
geçici olarak açılır.

18- Kapatma kararının kaldırılması durumunda, mülki amirin emri üzerine, güvenlik
kuvvetlerince mühür sökülerek işyeri açılır. Durumu belirleyen bir tutanak düzenlenir ve bölge
müdürlüğüne gönderilir.

19- Mülki amirin emriyle güvenlik kuvvetlerince tehlikeyi giderecek tedbirler alınır. Durumu
belirleyen bir tutanak düzenlenir ve bölge müdürlüğüne gönderilir.

20- İş mahkemesine itiraz, işin durdurulması veya işyerinin kapatılması kararının


uygulanmasını durdurmaz.

21- İş mahkemelerinin işin durdurulması kararlarının kaldırılmasına dair kararları bölge


müdürünce yerine getirilir; işyerinin kapatılması kararlarının kaldırılmasına dair kararları ise,
bölge müdürlüğünce mülki amire intikal ettirilir. Mülki amirin emriyle işyeri güvenlik
kuvvetlerince açılır. Bunlara dair tutanaklar bölge müdürlüğünde saklanır.

779
MÜFETTİŞ İLE İLGİLİ HUSUSLAR :
1- Müfettiş, işin kısmen veya tamamen durdurulmasını, işyerinin kısmen veya tamamen
kapatılmasını gerektiren bir durumun varlığını raporla bildirirse, bölge müdürü, komisyonu
yazılı olarak toplantıya çağırır.

2- Çağrı yazısında toplantının günü, saati, yeri ve işin durdurulmasını veya işyerinin
kapatılmasını gerektiren sebepler belirtilir.

3- Ayrıca toplantının günü, saati, yeri ve işin durdurulmasını veya işyerinin kapatılmasını
gerektiren sebepler işverene de bildirilir.

4- Komisyon toplantılarına müfettişlerin ve bölge müdürünün katılması mecburidir. İşçi veya


işveren temsilcilerinin veya yedeklerinin katılmaması, komisyonun toplanmasını ve karar
almasını engellemez.

5- Kapatılan işyerinde kapatmaya gerekçe teşkil eden noksanlıkların giderildiğinin, işverence


bölge müdürlüğüne bildirilmesinden sonra durum müfettişçe derhal incelenir ve sonucu raporla
komisyona bildirilir. Komisyon, konuyu görüşerek kapatma kararının kaldırılmasına veya
devamına karar verir. Karar işverene tebliğ edilir ve mülki amire bildirilir.

6- Çalışanların hayatı için tehlikeli olan husus, işin durdurulması veya işyerinin kapatılması
kararının alınmasına kadar geçecek süre beklenmeden tedbir alınmasını gerektirecek nitelikte
ise, müfettişçe durumu ve alınması gereken tedbirlerin niteliğini belirten bir rapor düzenlenir,
birer örneği mülki amire, bölge müdürüne ve işverene verilir.

780
İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :
1- Durdurma veya kapatma kararına karşı işverenin yerel iş mahkemesinde altı iş günü içinde
itiraz hakkı vardır.

2- İşçi ve işveren kuruluşları, temsilci seçimlerini, Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği günü takip
eden 90 gün içinde yapmak ve ilgili bölge müdürlüklerine bildirmek mecburiyetindedirler.

781
İŞÇİ ÜCRETLERİNDEN CEZA OLARAK KESİLEN PARALARI KULLANMAYA
YETKİLİ KURULUN TEŞEKKÜLÜ VE ÇALIŞMA ESASLARI HAKKINDA
YÖNETMELİK

(05.03.2004 tarih – 25393 sayılı Resmi Gazete)

YETKİLİ KURUL İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmeliğin amacı, 4857 sayılı İş Kanununun 38 inci maddesi uyarınca işçi
ücretlerinden ceza olarak kesilen paraları kullanmaya yetkili kurulun teşekkülü ve çalışma
esaslarını belirlemektir.

2- Kurul, Bakanın Başkanlığında; Müsteşar veya görevlendirilecek Müsteşar Yardımcısı,


Çalışma Genel Müdürü, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürü, Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Eğitim ve Araştırma Merkezi Başkanından veya yerlerine vekalet edenlerden, en fazla üyeye
sahip işçi konfederasyonu yönetim kurulunca seçilecek iki işçi temsilcisinden, en fazla üyeye
sahip işveren konfederasyonu yönetim kurulunca seçilecek iki işveren temsilcisinden teşekkül
eder.

3- Bakanın toplantıya katılmaması halinde kurula, Müsteşar veya Müsteşar Yardımcısı


başkanlık eder.

4- İşçi ve işveren konfederasyonları seçtikleri temsilci sayısı kadar yedek temsilci seçerler. Asıl
ve yedek temsilcilerin görev süreleri iki yıl olup, yeniden seçilebilirler.

5- Kurul, yardıma ilişkin projeleri incelemek ve karar vermek üzere her yıl Ocak ayında
toplanır.

6- Kurulun nerede, hangi gün ve saatte toplanacağı Bakanlıkça kurul üyelerine toplantıdan en
az onbeş gün önce duyurulur.

7- Kurul, en az altı üyenin katılması ile toplanır. Kararlar mevcut üye oylarının çoğunluğu ile
verilir. Oyların eşitliği halinde Başkan oyu kararı sağlar.

8- Kurulun sekreterya işleri, Çalışma Genel Müdürlüğünce yürütülür.

9- Kurulun her toplantıda aldığı kararlar Başkan ve üyelerce imzalanır. Kararın bir nüshası
Karar Defterine yapıştırılır.

10- Toplanan ceza paraları, işçilerin; Mesleki eğitimleri, İş sağlığı ve güvenliği konularındaki
eğitimleri, sosyal hizmetleri için kullanılır. Ayrıca, eğitim tesislerinin yapımı, tefrişi ve
işletilmesi için harcanır.

11- Ceza paraları bu belirtilen amaçlar için kullanılmak üzere; 2821 sayılı Sendikalar Kanunu
uyarınca kurulmuş bulunan sendika ve konfederasyonlara, işçilerin mesleki eğitimi veya iş
sağlığı ve güvenliği konularında faaliyet gösteren kamu kuruluşlarına, işçilerin sosyal
hizmetleri ile ilgili faaliyet gösteren kamu kuruluşlarına yardım niteliğinde verilir.

12- Kurul, ancak uygun bulduğu plan, proje ve programların gerçekleşmesi için yardım kararı
verir.

13- Kararların alınmasında; plan, proje ve programların amacı, gerçekleşme süresi ve


faydalanacak işçi sayısı göz önünde tutulur.
782
İŞÇİ ÜCRETLERİNDEN CEZA OLARAK KESİLEN PARALARI KULLANMAYA
YETKİLİ KURULUN TEŞEKKÜLÜ VE ÇALIŞMA ESASLARI HAKKINDA
YÖNETMELİKTE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR YÖNETMELİK

(17.07.2008 tarihli ve 26939 sayılı Resmi Gazete)

MADDE 1 – 5/3/2004 tarihli ve 25393 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İşçi


Ücretlerinden Ceza Olarak Kesilen Paraları Kullanmaya Yetkili Kurulun Teşekkülü ve Çalışma
Esasları Hakkında Yönetmeliğin 9.maddesinin birinci fıkrasının (ç) bendi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
"ç) Bakanlıkça 9/1/1985 tarihli ve 3146 sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının
Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 2.maddesi uyarınca yürütülen sosyal hizmetlerin
kalitesinin iyileştirilmesi ve bu kapsamda ortaya çıkacak teknik ihtiyaçlar,"
MADDE 2 – Aynı Yönetmeliğin 11 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
"MADDE 11 – Proje sunan teşekkül ve kuruluşlar, eğitim ve sosyal hizmet faaliyetleri
için yapılan plan, proje ve programlarını, Kurulun Ocak ayındaki toplantısı ile ilgili istekleri
için, en geç bir önceki yılın 30 Kasım tarihine kadar Bakanlıkta olacak şekilde göndermek veya
vermek zorundadırlar. Ancak, olağanüstü toplantılarda Kurula sunulan projeler de
değerlendirmeye alınabilir.
Kurul, ancak uygun bulduğu plan, proje ve programların gerçekleşmesi için yardım kararı
verir.
Kararların alınmasında; plan, proje ve programların amacı, gerçekleşme süresi ve
faydalanacak işçi sayısı göz önünde tutulur."
MADDE 3 – Sayıştayın görüşü alınan bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE 4 – Bu Yönetmelik hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.

783
ÖZÜRLÜ, ESKİ HÜKÜMLÜ VE TERÖR MAĞDURU İSTİHDAMI HAKKINDA
YÖNETMELİK

(24.03.2004 tarih – 25412 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmelik, elli ve daha fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde 4857 sayılı İş Kanununun 30
uncu maddesine göre çalıştırılması zorunlu özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru işçilerin
niteliklerini, hangi işlerde çalıştırılabileceklerini, bunların işyerlerinde genel hükümler dışında
bağlı olacakları özel çalışma hükümleri ve mesleğe yöneltilmeleri, mesleki yönden işverence
nasıl işe alınacakları ve denetimi ile bu hükümlere uymayan işveren hakkında yapılacak
işlemleri düzenlemektedir.

2- İşveren işyerlerinde; her yılın ocak ayı başından itibaren yürürlüğe girecek şekilde Bakanlar
Kurulunca belirlenecek oranlarda özürlü ve eski hükümlü ile istihdamı zorunlu olan terör
mağduru işçiyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde tam süreli olarak çalıştırmakla
yükümlüdür.

3- Ancak, özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru kişilerin, Kurumdan kısmi süreli işlere
yerleştirilmelerine yönelik talepleri var ise işyerlerinde kısmi süreli çalışma yapan işveren,
kısmi süreli iş sözleşmesiyle de istihdam edebilir. Bu durumda olan kişilerin, iş taleplerinin
Kurum aracılığıyla karşılanması gerekir.

4- Aynı il sınırları içinde birden fazla işyeri bulunan işverenin bu kapsamda çalıştırmakla
yükümlü olduğu işçi sayısı toplam işçi sayısına göre hesaplanır. Bu kapsamda çalıştırılacak
özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru işçi sayısının tespitinde belirsiz süreli iş sözleşmesine
ve belirli süreli iş sözleşmesine göre çalıştırılan tüm işçiler esas alınır. Ancak, yer altı ve su altı
işlerinde çalıştırılan işçiler özürlü işçi sayısının tespitinde dikkate alınmaz.

5- İşyerinde kısmi süreli iş sözleşmesine göre çalışanlar da varsa bunlar çalışma süreleri
dikkate alınarak tam süreli çalışmaya dönüştürülür ve ayrıca işyerindeki işçi sayısına ilave
edilir. Bu hesaplama sonucunda bulunacak işçi sayısında yarıma kadar kesirler dikkate
alınmaz. Yarım ve daha fazla olanlar tama dönüştürülür.

6- Özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru çalıştırılması özel kanunla yasaklanmış işyerlerinde
çalıştırılan işçiler, toplam işçi sayısının hesabında dikkate alınmaz.

7- Çalıştırılan özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru işçiler, toplam işçi sayısının hesabında
dikkate alınmaz.

8- İşveren çalıştırmakla yükümlü olduğu özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru işçileri
işyerinin bulunduğu yerdeki Kurum aracılığıyla sağlar.

9- Kurum aracılığı olmadan özürlü, eski hükümlü ve terör mağdurunu işe alan özel sektör
işvereninin bu durumu en geç bir ay içinde Kuruma bildirmesi ve tescil ettirmesi zorunludur.

10- İşveren çalıştırmakla yükümlü bulunduğu özürlü, eski hükümlü ve terör mağdurlarını,
yükümlülüğün doğmasından itibaren yedi gün içinde niteliklerini de belirterek Kurumdan yazılı
olarak talep eder.

11- İşveren talebinde, işyerinde yapılan işin gerektirdiği ağırlıklı vasıfların üstünde istihdamı
784
zorlaştırıcı şartlar öne süremez.
12- Özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru olmak daha düşük ücretle çalıştırma sebebi olamaz.
Bu işçiler diğer işçilere yapılan sosyal yardımlardan aynen yararlanırlar. İş sözleşmelerine veya
toplu iş sözleşmelerine bu işçiler aleyhine hükümler konulamaz.

13- İşveren herhangi bir sebeple iş sözleşmesi sona eren özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru
işçinin ayrılış nedenlerini onbeş gün içinde kuruma bildirmek zorundadır.

14- Özürlülerin çalıştırılabilecekleri işler, Yönetmeliğe bağlı Ek 1 nolu çizelgede gösterilmiştir.


Özürlülere çizelgede gösterilen işlerden herhangi biri verilemiyorsa, işyerinin özelliğine göre
işyeri hekimince belirlenecek herhangi bir başka iş verilir.

15- İşverenler, işyerlerini imkanları ölçüsünde, özürlülerin çalışmalarını kolaylaştırabilecek


şekilde hazırlamak, sağlıkları için gerekli tedbirleri almak, mesleklerinde veya mesleklerine
yakın işlerde çalıştırmak, işleriyle ilgili bilgi ve yeteneklerini geliştirmek, çalışmaları için
gerekli araç ve gereçleri sağlamak zorundadırlar.

16- Özürlüler, yapabilecekleri işler dışında sağlıklarına zarar verecek diğer işlerde
çalıştırılamaz.

17- Uygun koşulların varlığı halinde çalışma sürelerinin başlangıç ve bitiş saatleri , özürlünün
durumuna göre belirlenebilir.

18- İşverenler de gerekli iş ortamını hazırlayarak çalıştırdıkları eski hükümlülerin meslek


sahibi olmalarına ve topluma kazandırılmalarına yardımcı olur.

19- Genel, katma ve özel bütçeli kurum ve kuruluşlar ile mahalli idareler ve sermayesinin
yarıdan fazlası kamuya ait olan her nevi teşebbüs veya bağlı ortaklıklar dışındaki elli ve daha
fazla işçi çalıştıran işverenler bu Yönetmelik kapsamında terör mağduru istihdam ederler.

785
EK 1

ÖZÜRLÜLERİN ÇALIŞTIRILABİLECEKLERİ İŞLER

A - AZ GÖRENLERİN ÇALIŞTIRILABİLECEKLERİ İŞLER

İşin Türk Meslekler


Sözlüğündeki Kodu İşin Türk Meslekler Sözlüğündeki Unvanı
-------------------------- ---------------------------------------------
1 - 41.50 İmam - hatip
1 - 41.60 Vaiz
1 - 41.75 Müezzin - kayyım
1 - 51.20 Müellif (yazar)
1 - 59.40 Metin yazarı
1 - 61.20 Heykeltraş
1 - 71.20 Bestekar (kompozitör)
1 - 71.40 Enstrümancı (müzik)
1 - 71.45 Ses sanatkarı
1 - 80.60 Masör (spor)
1 - 91.20 Kütüphaneci
3 - 21.40 Daktilograf
3 - 80.20 Telefon santral operatörü
3 - 93.10 Büro memuru (genel)
3 - 94.20 Otel resepsiyoncusu
4 - 52.20 Sokak satıcısı (işportacı)
4 - 52.40 Gazete satıcısı
6 - 21.05 Çiftlik işçisi (genel)
6 - 24.10 Hayvan yetiştirme işçisi (genel)
6 - 25.30 Sağım işçisi (elle)
6 - 29.30 İpek böcekçiliği işçisi
7 - 29.35 Zımpara taşı tezgahı işçisi
7 - 54.31 İpekli dokuma tezgahı işçisi (el tezgahı)
7 - 54.35 Kilim dokuyucu (el tezgahı - düz desen)
7 - 54.36 Halı dokuyucu (el tezgahı - düz halı)
7 - 54.76 Halı onarıcı (elle - düz halı)
7 - 55.25 Çorap örme makinesi işçisi (otomatik tezgah)
7 - 55.50 Örgücü (elle)
7 - 59.40 Ağ - file örücüsü (elle)
7 - 61.54 Deri ütüleme işçisi
7 - 61.90 Diğer debbağlar ve deri işçileri
7 - 74.51 Tuzlayıcı ve fümeci (et)
7 - 74.65 Yıkama ve ayıklama işçisi (konserve imali-elle)
7 - 77.20 Tad bakıcı (kahve ve çay)
7 - 78.60 Tad bakıcı (içki)
7 - 82.20 Puro imal işçisi (elle)
7 - 99.30 Şemsiye işçisi
8 - 02.90 Diğer kesiciler,sayacılar,dikişçiler ve ilgili işçiler
8 - 03.60 Deri eşya montajcısı
8 - 11.40 Mobilya monte işçisi
8 - 11.50 Sandalye monte işçisi (ağaç)
8 - 19.55 Ağaç mobilya cilacısı
8 - 19.60 Pipo ve ağızlık imalat işçisi (ağaç)
786
8 - 35.40 Kesici aletler bileyicisi
8 - 39.30 Çilingir
8 - 49.78 Metal mamuller montaj işçisi
8 - 51.80 Elektrik montörü (büro makineleri)
8 - 52.10 Elektronik montörü (genel)
8 - 53.50 Bobinaj işçisi (elle)
8 - 91.64 Cam kenarı perdahlayıcısı
8 - 92.30 Çömlek ve porselen şekillendirme işçisi
8 - 92.68 Çömlek ve porselen taşlama işçisi (elle)
8 - 92.78 Perdahlama makinesi operatörü (inşaat elemanları)
8 - 92.80 Çömlek ve porselen montaj işçisi
9 - 10.20 Karton ve mukavva kutu imal işçisi (elle)
9 - 10.70 Kağıt torba ve zarf imal işçisi (makineyle)
9 - 21.20 Mürettip (elle)
9 - 26.20 Ciltçi (elle)
9 - 41.80 Müzik aletleri akortçusu
9 - 41.90 Diğer müzik aletleri imalat işçileri ve akortçuları
9 - 42.20 Sepet imal işçisi
9 - 42.30 Fırça imal işçisi (elle)
9 - 42.40 Süpürge imal işçisi
9 - 42.50 Hasır mobilya işçisi
9 - 49.40 Oyuncak bebek imal işçisi
9 - 49.47 Düğme imal işçisi
9 - 71.50 Ambalajcı (elle)

B - GÖRMEZLERİN ÇALIŞTIRILABİLECEKLERİ İŞLER

Meslekler
Sözlüğündeki
Kodu İşin Türk Meslekler Sözlüğündeki Unvanı
------------ ----------------------------------------------------
1 - 71.20 Bestekar (kompozitör)
1 - 71.40 Enstrümancı (müzik)
1 - 71.45 Ses sanatkarı
1 - 80.60 Masör (spor)
3 - 80.20 Telefon santral operatörü
3 - 93.10 Büro memuru (genel)
4 - 52.40 Gazete satıcısı
7 - 54.35 Kilim dokuyucu (el tezgahı-düz desen)
7 - 55.50 Örgücü (elle)
7 - 59.40 Ağ-file örücü (elle)
7 - 77.20 Tad bakıcı (kahve ve çay)
7 - 78.60 Tad bakıcı (içki)
7 - 99.30 Şemsiye işçisi
8 - 03.60 Deri eşya montajcısı
8 - 11.50 Sandalye monte işçisi (ağaç)
8 - 19.55 Ağaç mobilya cilacısı
8 - 19.60 Pipo ve ağızlık imalat işçisi (ağaç)
8 - 39.30 Çilingir
8 - 49.78 Metal mamuller montaj işçisi
8 - 53.50 Bobinaj işçisi (elle)
787
8 - 91.64 Cam kenarı perdahlayıcısı
8 - 92.80 Çömlek ve porselen montaj işçisi
9 - 10.20 Karton ve mukavva kutu imal işçisi (elle)
9 - 10.70 Kağıt torba ve zarf imal işçisi (makineyle)
9 - 26.20 Ciltci (elle)
9 - 41.80 Müzik aletleri akortcusu
9 - 41.90 Diğer müzik aletleri imalat işçileri ve akortçuları
9 - 42.20 Sepet imal işçisi
9 - 42.30 Fırça imal işçisi (elle)
9 - 42.40 Süpürge imal işçisi
9 - 42.50 Hasır mobilya işçisi
9 - 49.40 Oyuncak bebek imal işçisi
9 - 49.47 Düğme imal işçisi
9 - 71.50 Ambalajcı (elle)

C - SAĞIR VE DİLSİZLERİN ÇALIŞTIRILABİLECEKLERİ İŞLER

Meslekler
Sözlüğündeki
Kodu İşin Türk Meslekler Sözlüğündeki Unvanı
------------ ----------------------------------------------------
7 - 54.35 Kilim dokuyucu (el tezgahı)
7 - 54.36 Halı dokuyucu (el tezgahı)
7 - 54.75 Kumaş onarıcı
7 - 54.76 Halı onarıcı (elle)
7 - 55.20 Örgü makinesi işçisi (otomatik tezgah)
7 - 55.22 Tarak işçisi
7 - 55.25 Çorap örme makinesi işçisi (otomatik tezgah)
7 - 55.27 Çorap tarak makinesi işçisi (otomatik tezgah)
7 - 55.40 Örgü makinesi işçisi (el tezgahı)
7 - 55.60 Tüylendirme makinesi işçisi (otomatik tezgah)
7 - 55.70 Örgü kontrolörü
7 - 55.75 Çorap kontrolörü
7 - 55.80 Çorap onarıcı
7 - 56.15 Mensucat beyazlatıcı
7 - 56.20 Boyacı (örgü yünü)
7 - 56.21 Boyama kazan işçisi
7 - 56.22 Kumaş boyama kazanı işçisi
7 - 56.23 Asit buharı makinesi işçisi
7 - 56.24 Buhar makinesi işçisi
7 - 56.25 Kumaş boyacısı
7 - 56.26 Kumaş boyama makinesi işçisi
7 - 56.27 Bez boyacısı
7 - 56.30 Boyacı (giyecek)
7 - 56.35 İplik ve örgü yünü yıkama işçisi
7 - 56.36 Mensucat yıkama işçisi
7 - 56.37 İplik ve örgü yünü kurutucu (makinede)
7 - 56.38 İplik ve örgü yünü kurutucu (fırında)
7 - 56.39 Kumaş kurutucu
7 - 56.40 İpek temizleyici
7 - 56.45 Yün karzonizörcü
788
7 - 56.50 Mensucat çektirici
7 - 56.51 Apreci
7 - 56.55 Mensucat pekleyici
7 - 56.60 Empermeablize işçisi
7 - 56.61 Merserize iplik makinesi işçisi
7 - 56.62 Merserize kumaş makinesi işçisi
7 - 56.65 İpek ağırlaştırıcı
7 - 56.67 Ağ germe makinesi işçisi
7 - 56.68 Haşılcı
7 - 56.70 Mensucat kalandır makinesi işçisi
7 - 56.71 Mensucat yakma makinesi işçisi (kumaş)
7 - 56.74 Mensucat tüylendirme makinesi işçisi
7 - 56.75 Fırça makinesi işçisi
7 - 56.76 Dik fırça işçisi
7 - 56.78 Makas makinesi işçisi
7 - 56.80 Kord kadife parafinleme işçisi
7 - 56.82 Kord kadife polisaj işçisi
7 - 56.85 Dakatir makinesi işçisi
7 - 59.20 Kordon ve şerit işçisi (elle)
7 - 59.25 Kordon ve şerit işçisi (makine ile)
7 - 59.27 Kaytan işçisi (makine ile)
7 - 59.30 Kroşe-sürfileci (elle)
7 - 59.35 Kroşe-sürfile makinesi operatörü
7 - 59.40 Ağ-file örücüsü (elle)
7 - 59.45 Kürk elyafı karıştırma makinesi operatörü
7 - 59.50 Kalıpçı (kürk keçe başlık)
7 - 59.60 Kalıpçı (yün keçe başlık)
7 - 59.65 Pamuk kesme makinesi işçisi
7 - 59.70 Vatka makinesi işçisi
7 - 59.75 Ondüle makinesi işçisi
7 - 61.20 Post ve deri ayırıcısı
7 - 61.25 Deri işçisi
7 - 61.30 Deri temizleme işçisi (elle)
7 - 61.35 Deri temizleme işçisi (makine ile)
7 - 61.40 Deri yarma işçisi
7 - 61.45 Debbağ
7 - 61.48 Mahlül hazırlama işçisi
7 - 61.50 Deri ıslah işçisi
7 - 61.52 Deri germe makinesi işçisi
7 - 61.54 Deri ütüleme işçisi
7 - 61.55 Deri boyama ve cilalama işçisi
7 - 61.60 Deri kurutma makinesi işçisi
7 - 62.20 Post ayırma işçisi
7 - 62.30 Post temizleme işçisi
7 - 62.40 Post ayıklama ve traşlama isçisi
7 - 62.45 Post yumuşatma işçisi
7 - 62.50 Post boyama işçisi (elle)
7 - 62.60 Post germe işçisi
7 - 71.20 Değirmen işçisi (hububat)
7 - 71.30 Değirmen işçisi (pirinç)
7 - 71.40 Değirmen işçisi (baharat)
7 - 71.50 Değirmen işçisi (yağlı tohum)
789
7 - 71.60 Değirmen işçisi (mısır)
7 - 72.30 Difüzör operatörü (şeker pancarı)
7 - 72.40 Karbonizasyon işçisi (şeker tasfiyesi)
7 - 72.50 Kristalizasyon makinesi operatörü (şeker tasfiyesi)
7 - 72.60 Şeker tasfiye makinesi operatörü (devamlı işleyen)
7 - 72.70 Pres işçisi (küp ve kesme şeker)
7 - 73.10 Kasap (genel)
7 - 73.20 Mezbaha kesim işçisi
7 - 73.30 Et kesici
7 - 73.40 Sosis, sucuk ve salam imal işçisi
7 - 74.10 Pişirici-konserveci (genel)
7 - 74.11 Pişirici-konserveci (et)
7 - 74.13 Pişirici-konserveci (meyve-sebze)
7 - 74.15 Pişirici-konserveci (balık)
7 - 74.18 Pişirici-konserveci (hazır çorba)
7 - 74.20 Sterilize pişirme operatörü (konserve imali)
7 - 74.25 Salça ve iştah açıcı maddeler hazırlama işçisi
7 - 74.30 Gıda maddeleri dondurucusu
7 - 74.40 Kurutucu (gıda maddeleri)
7 - 74.51 Tuzlayıcı ve fümeci (et)
7 - 74.61 Tuzlayıcı ve fümeci (balık)
7 - 74.65 Yıkama ve ayıklama işçisi (konserve imali-elle)
7 - 74.70 Ayıklama işçisi (konserve imali-makineyle)
7 - 75.10 Süthane (mandıra) işçisi (genel)
7 - 75.20 Pastörizör (süthane-mandıra)
7 - 75.25 Sterilizer (süthane-mandıra)
7 - 75.27 Kültürcü (süthane-mandıra)
7 - 75.30 Tereyağı imal işçisi
7 - 75.40 Peynir imal işçisi
7 - 75.50 Dondurma imal işçisi
7 - 75.60 Yoğurt imal işçisi
7 - 75.70 Süt tozu imal işçisi
7 - 76.10 Fırıncı (genel)
7 - 76.20 Hamurkar (ekmek-makineyle)
7 - 76.23 Pasacı (ekmek)
7 - 76.26 Pişirici (ekmek)
7 - 76.30 Pastacı
7 - 76.35 Hamurkar (bisküvi-makineyle)
7 - 76.36 Hamur açma makinesi işçisi (bisküvi)
7 - 76.37 Şekillendirme makinesi işçisi (bisküvi)
7 - 76.38 Pişirici (bisküvi)
7 - 76.40 Makarna imal işçisi
7 - 76.50 Çikolata imal işçisi
7 - 76.60 Şekerleme imal işçisi
7 - 76.70 Ciklet imal işçisi
7 - 77.20 Tad bakıcı (kahve ve çay)
7 - 77.30 Harmancı (kahve)
7 - 77.40 Harmancı (çay-makineyle)
7 - 77.45 Harmancı (çay-elle)
7 - 77.50 Kavurucu (kahve)
7 - 77.60 Kavurucu (kakao)
7 - 78.20 Filizleme işçisi (malt)
790
7 - 78.25 Fırınlama işçisi (malt)
7 - 78.30 Pişirici (malt)
7 - 78.35 Fermantasyon işçisi
7 - 78.40 Mayacı
7 - 78.50 Şarap imal işçisi
7 - 78.60 Tad bakıcı (içki)
7 - 78.70 Sirke imal işçisi
7 - 78.80 Meyve presi operatörü
7 - 79.20 Pres operatörü (yağ)
7 - 79.25 Rafine makinesi operatörü (katı ve sıvı yağlar)
7 - 79.30 Hidrojenleme operatörü (katı ve sıvı yağlar)
7 - 79.40 Balık temizleme ve satış işçisi
7 - 79.45 Tahin imal işçisi
7 - 79.50 Meyan balı imal işçisi
7 - 81.20 Tütün ayırma işçisi
7 - 81.30 Tütün harman işçisi
7 - 81.40 Tütün ıslah işçisi
7 - 81.50 Tütün soyma işçisi (elle)
7 - 81.60 Tütün soyma işçisi (makineyle)
7 - 81.70 Tütün kıyma makinesi operatörlüğü
7 - 82.20 Puro imal işçisi (elle)
7 - 82.30 Puro imal işçisi (makineyle)
7 - 82.40 Puro kurutma fırını işçisi
7 - 82.50 Puro pudralama makinesi operatörü
7 - 83.20 Sigara imal işçisi (makineyle)
7 - 83.30 Filtreli sigara imal işçisi (makineyle)
7 - 89.20 Enfiye imal işçisi
7 - 89.30 Pipo tütünü hazırlama işçisi (elle)
7 - 89.40 Pipo tütünü presleme işçisi (elle)
7 - 89.50 Pipo tütünü kıyma makinesi operatörü
7 - 91.30 Erkek terzisi (hazır elbise)
7 - 92.20 Kürk terzisi
7 - 92.30 Kürk modelcisi
7 - 92.40 Kürk değerlendirici ve denkleştirici
7 - 92.50 Kürk biçici
7 - 92.60 Kürk gerdirici
7 - 93.20 Kadın şapkası imalat işçisi
7 - 93.30 Şapka kalıp makinası operatörlüğü
7 - 93.40 Şapkacı
7 - 94.20 Patron hazırlayıcı (giyecek)
7 - 94.30 Patron hazırlayıcı (şapka ve kep)
7 - 94.33 Kalıpcı (konfeksiyon)
7 - 94.40 Patron işaretleyici (giyecek)
7 - 94.50 Konfeksiyon biçici
7 - 94.55 Bant verev makinası işçisi
7 - 94.60 Biçici (deri giyecek)
7 - 94.70 Eldiven biçici (deri hariç)
7 - 94.80 Eldiven biçici (deri)
7 - 94.85 Döşeme biçici
7 - 94.87 Kesim işçisi
7 - 95.10 El ve makine dikişçisi (genel)
7 - 95.20 Elbise ve dikişçisi (deri ve kürk hariç)
791
7 - 95.30 Deri giyim dikişçisi
7 - 95.40 Kürk dikişçisi
7 - 95.50 Dikiş makinesi operatörü
7 - 95.60 El nakışçısı
7 - 95.70 Makine nakışçısı
7 - 95.75 Torba ve çuval dikme makine işçisi
7 - 95.80 Kağıt torba dikme makinesi işçisi
7 - 96.20 Mobilya döşemecisi
7 - 96.30 Taşıt döşemecisi
7 - 96.40 Yatak imalat işçisi
7 - 99.20 Yelken, çadır ve tente işçisi
7 - 99.30 Şemsiye işçisi
7 - 99.40 Konfeksiyon kontrolörü
8 - 01.10 Ayakkabı imalat işçisi (genel)
8 - 01.20 Ortopedik ayakkabı imalat işçisi
8 - 01.30 Ayakkabı tamircisi
8 - 02.15 Istampacı (ayakkabı)
8 - 02.20 Kesici (makine ile)
8 - 02.22 Astar kesme makinesi işçisi (ayakkabı)
8 - 02.25 Kesici (elle)
8 - 02.30 Saya hazırlayıcı
8 - 02.35 Taban prescisi
8 - 02.40 Taban geçirici
8 - 02.45 Saya monte ustası
8 - 02.50 Saya dikici (makine ile)
8 - 02.55 Bot,çizme ve ayakkabı perdahçısı
8 - 02.60 Tamirci (ayakkabı)
8 - 02.70 Kontrolör (ayakkabı)
8 - 03.10 Deri eşya imalat işçisi (genel)
8 - 03.20 Koşum saracı
8 - 03.25 Eyer saracı
8 - 03.30 Deri kesici (ayakkabı,eldiven ve giyecek hariç)
8 - 03.40 Deri dikici (ayakkabı,eldiven ve giyecek hariç-elle)
8 - 03.50 Deri dikici (ayakkabı,eldiven ve giyecek hariç-makine ile
8 - 11.20 Mobilya işçisi
8 - 11.30 Perdah işçisi (elle-mobilya)
8 - 11.40 Mobilya monte işçisi
8 - 11.50 Sandalye monte işçisi (ağaç)
8 - 12.05 Ağaç işleyen tezgah ayarcısı (genel)
8 - 12.10 Ağaç işleyen tezgah ayarcı-operatörü (genel)
8 - 12.20 Bıçkıcı (ince ağaç işleri)
8 - 12.30 Tornacı (ağaç)
8 - 12.32 Freze tezgahı ayarcı-operatörü (ağaç)
8 - 12.34 Dik freze tezgahı operatörü (ağaç)
8 - 12.36 Zincirli freze tezgahı ayarcı operatörü (ağaç)
8 - 12.40 Torna tezgahı ayarcı-operatörü (ağaç)
8 - 12.45 Yuvarlak iş çekme makinesi ayarcı operatörü (ağaç)
8 - 12.47 Konik yapma makinası ayarcı-operatörü (ağaç)
8 - 12.50 Döner bıçaklı planya tezgahı ayarcı-operatörü (ağaç)
8 - 12.55 Kanal açma makinesi işçisi (ağaç)
8 - 12.57 Kesme makinesi ayarcı-operatörü (ağaç)
8 - 12.60 Döner bıçaklı yuva açma tezgahı ayarcı-operatörü (ağaç)
792
8 - 12.70 Planya tezgahı ayarcı- operatörü (ağaç)
8 - 12.75 Matkap tezgahı ayarcı-operatörü (ağaç)
8 - 12.77 Rayba makinesi ayarcı-operatörü (ağaç)
8 - 12.80 Milli oyma makinesi ayarcı-operatörü (ağaç)
8 - 12.82 Tesviye işçisi (ağaç)
8 - 12.85 Zımpara makinesi ayarcı operatörü
8 - 19.15 Markör(ağaç)
8 - 19.20 Karoser imalat işçisi (ağaç)
8 - 19.25 Araba imalat işçisi (ağaç)
8 - 19.26 Tekerlek imalat işçisi (ağaç)
8 - 19.27 Bükücü (ağaç)
8 - 19.29 Bükücü (makine ile-kontrplak-ağaç)
8 - 19.30 Fıçı imalat işçisi (ağaç)
8 - 19.32 Depolama tankı imalat işçisi (ağaç)
8 - 19.34 Buharlı pres makinesi işçisi (ağaç kaplama)
8 - 19.35 Modelci (ağaç)
8 - 19.40 Maket işçisi (ağaç)
8 - 19.45 Oyma işçisi (ağaç)
8 - 19.47 Tutkal sürme makinesi ayarcı - operatörü (ağaç)
8 - 19.50 Kaplama işçisi (ağaç)
8 - 19.55 Ağaç mobilya cilacısı
8 - 19.57 Mobilya cilacısı (püskürtme ile ahşap)
8 - 19.59 Lake makinesi ayarcı-operatörü (mobilya-ağaç)
8 - 19.60 Pipo ve ağızlık imalat işçisi (ağaç)
8 - 19.65 Kakmacı (ağaç)
8 - 19.70 Spor malzemesi imalat işçisi (ağaç)
8 - 19.75 Perdahlama makinesi ayarcı-operatörü (ağaç)
8 - 20.15 Taş yontma işçisi
8 - 20.17 Taş bıçkıcısı
8 - 20.19 Taş planya operatörü
8 - 20.21 Taş taşlama işçisi
8 - 20.23 Taş perdah işçisi (makine ile)
8 - 20.25 Taş perdah işçisi (elle)
8 - 20.30 Taş ayırıcı
8 - 20.40 Taş işaretleme işçisi
8 - 20.50 Torna tezgahı operatörü (taş işletme)
8 - 20.55 Torna tezgahı operatörü (taş perdahlama)
8 - 20.60 Taş harf oyma işçisi (elle)
8 - 20.65 Matkap işçisi (taş)
8 - 20.70 Taş oyma işçisi (elle)
8 - 20.80 Yontma ve inşa işçisi (abide)
8 - 31.10 Demirci (genel)
8 - 31.20 Demirci (makine ile)
8 - 31.25 Soğuk demirci
8 - 31.30 Şahmerdan operatörü
8 - 31.40 Demir dövme presi operatörü
8 - 31.45 Yatay dikey pres tezgahı operatörü
8 - 31.50 Şişirme pres tezgahı işçisi
8 - 32.20 Takım ve kalıp yapıcı
8 - 32.30 Bağlantı parçası ve mastar yapıcı
8 - 32.40 Modelci (metal-dökümhane)
8 - 32.50 Metal markacı
793
8 - 33.05 Metal işleme tezgahı ayarcısı (genel)
8 - 33.10 Metal işleme tezgahları ayarcı-operatörleri (genel)
8 - 33.20 Torna tezgahı ayarcı-operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.22 Revolver torna tezgahı ayarcı-operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.24 Yatak torna tezgahı ayarcı-operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.26 Val torna tezgahı ayarcı-operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.27 Çok milli özel torna tezgahı ayarcı-operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.28 Hadde torna tezgahı ayarcı operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.30 Freze tezgahı ayarcı-operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.32 Üniversal freze tezgahı ayarcı-operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.34 Hadde muylu freze tezgahı ayarcı-operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.40 Planya tezgahı ayarcı-operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.45 Vargel tezgahı ayarcı-operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.50 Boring matkap tezgahı ayarcı-operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.60 Matkap tezgahı ayarcı-operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.62 Radial matkap tezgahı ayarcı-operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.70 Rektifiye tezgahı ayarcı operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.72 Mıknatıs tablalı rektifiye tezgahı ayarcı-operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.74 Vals taşlama tezgahı ayarcı-operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.80 Honlama tezgahı ayarcı-operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.82 Pantoğraf tezgahı ayarcı-operatörü (metal işçiliği)
8 - 33.85 Programlı metal işleme tezgahı ayarcı-operatörü
8 - 34.10 Metal işleme tezgahı operatörü (genel)
8 - 34.20 Torna tezgahı operatörü (metal işçiliği)
8 - 34.30 Freze tezgahı operatörü (metal işçiliği)
8 - 34.40 Planya tezgahı operatörü (metal işçiliği)
8 - 34.45 Vargel tezgahı operatörü (metal işçiliği)
8 - 34.50 Boring matkap tezgahı operatörü (metal işçiliği)
8 - 34.60 Matkap tezgahı operatörü (metal işçiliği)
8 - 34.65 Rektifiye tezgahı operatörü (metal işçiliği)
8 - 34.70 Honlama tezgahı operatörü (metal işçiliği)
8 - 34.75 Metal testere tezgahı operatörü
8 - 34.76 Metal şerit testere tezgahı operatörü
8 - 34.78 Dual testere tezgahı operatörü
8 - 34.80 Otomatik metal işleme,transfer tezgahı ayarcı operatörü
8 - 35.20 Açkı ve polisaj tezgahı operatörü (metal işçiliği)
8 - 35.30 Takım bileyicisi (metal işleme tezgahları)
8 - 35.40 Kesici aletler bileyicisi
8 - 35.50 Testere tamircisi ve bileyicisi
8 - 35.60 Tekstil tarağı bileyicisi
8 - 35.62 Val bileyicisi (tekstil)
8 - 35.64 Rakle bileyicisi (tekstil)
8 - 39.20 Tüfekçi
8 - 39.30 Çilingir
8 - 39.35 Oto kilidi imal işçisi
8 - 39.40 Metal bükücü (tornada)
8 - 39.50 Metal şekillendirici (elle)
8 - 39.60 Metal pres operatörü
8 - 39.62 Pres tezgahı operatörü
8 - 39.64 Hidrolik pres tezgahı operatörü
8 - 39.65 Apkant hidrolik pres tezgahı operatörü
8 - 39.66 Eksantirik pres tezgahı operatörü
794
8 - 39.67 Bombe pres tezgahı operatörü
8 - 39.68 Zımba tezgahı operatörü (metal işçiliği)
8 - 39.70 Metal bükme tezgahı operatörü
8 - 39.72 Boru kesme makinesi işçisi
8 - 39.74 Boru konikleştirme makinesi işçisi
8 - 39.76 Boru kıvırma makinesi işçisi
8 - 39.77 Saç röle makinesi işçisi
8 - 39.78 Flanj açma makinesi operatörü (metal levha)
8 - 39.79 Caka saç kıvırma tezgahı işçisi
8 - 39.80 Motorlu metal kesme makası operatörü
8 - 39.82 Pnömatık çift taraflı kesme tezgahı operatörü
8 - 39.84 Hidrolik makas tezgahı operatörü (metal levha)
8 - 39.85 Daire makas tezgahı operatörü (metal levha)
8 - 39.86 Titreşimli saç kesme makası operatörü
8 - 39.87 Tel halat imal işçisi
8 - 39.88 Çivi imal makinesi operatörü
8 - 41.05 Makine montajcısı (genel)
8 - 41.10 Metal mamuller alıştırıcı montÖrü (genel)
8 - 41.15 Alıştırıcı-montör (içten ateşlemeli motorlar-deniz ve uçak motorları hariç)
8 - 41.20 Alıştırıcı-montör (uçak motorları)
8 - 41.25 Alıştırıcı-montör (deniz motorları)
8 - 41.30 Alıştırıcı-montör (türbinler-uçak ve deniz türbinleri hariç)
8 - 41.35 Alıştırıcı-montör (metal işleyen tezgah takımları)
8 - 41.40 Alıştırıcı-montör (maden ocağı makineleri)
8 - 41.45 Alıştırıcı-montör (matbaa makineleri)
8 - 41.50 Alıştırıcı-montör (tekstil makineleri)
8 - 41.55 Alıştırıcı-montör (ağaç işleme makineleri)
8 - 41.60 Alıştırıcı-montör (ziraat makineleri)
8 - 41.65 Alıştırıcı-montör (hafriyat makineleri)
8 - 41.70 Alıştırıcı-montör (büro makineleri)
8 - 41.75 Makine kurma ve tesisat işçisi
8 - 41.80 Soğutma ve havalandırma tesisi kurucusu ve teknisyeni
8 - 41.86 Alıştırıcı-montör (pedallı araçlar)
8 - 41.87 Alıştırıcı-montör (dikiş makineleri)
8 - 41.88 Alıştırıcı-montör (maden ocakları basınçlı hava makineleri)
8 - 42.20 Saat imalat işçisi
8 - 42.25 Saat tamircisi
8 - 42.27 Zaman saatleri bakım ve tamir işçisi
8 - 42.30 Hassas ve dakik aletler imalat işçisi ve tamircisi
8 - 42.35 Optik aletler imalat işçisi ve tamircisi
8 - 42.37 Gözlükçü
8 - 42.40 Hassas ve dakik aletler alıştırıcı-montörü
8 - 42.45 Ortopedik malzeme imalat işçisi ve tamircisi
8 - 42.50 Diş, protez imalat işçisi ve tamircisi
8 - 42.55 Enstrümancı
8 - 42.60 Sayaç tamir işçisi
8 - 42.65 Tartı aletleri bakım ve tamir işçisi
8 - 43.20 Tamirci-makinist (otomobil)
8 - 43.30 Tamirci-makinist (kamyon)
8 - 43.40 Tamirci-makinist (motosiklet ve motorla teçhiz edilmiş pedallı araçlar)
8 - 49.10 Tamirci-makinist (makine-genel)
8 - 49.15 Tamirci-makinist (pistonlu buhar makineleri)
795
8 - 49.17 Tamirci-makinist (buhar kazanları)
8 - 49.20 Tamirci-makinist (dizel motoru-motorlu araçlar hariç)
8 - 49.22 Tamirci-makinist (deniz motorları)
8 - 49.55 Tamirci-makinist (ziraat makineleri)
8 - 49.60 Tamirci-makinist (hafriyat ve inşaat makineleri)
8 - 49.65 Tamirci-makinist (büro makineleri)
8 - 49.70 Tamirci-makinist (fabrika bakımı)
8 - 49.75 Tamirci-makinist (pedallı araçlar)
8 - 49.78 Metal mamuller montaj işçisi
8 - 49.80 Yağlayıcı ve gresleyici (gemi makineleri hariç)
8 - 49.85 Makine kalite kontrolcusu ve deneyicisi
8 - 71.05 Sıhhi tesisat işçisi (genel)
8 - 71.10 Boru tesisatçısı (genel)
8 - 71.12 Ölçü aletleri boru tesisatçısı
8 - 71.20 Boru tesisatçısı (havagazı şebekesi)
8 - 71.45 Boru tesisatçısı (buhar)
8 - 71.55 Isıtma sistemi kontrol teknisyeni
8 - 72.10 Oksijen ve elektrik kaynakçısı (genel)
8 - 72.15 Oksijen kaynakçısı
8 - 72.20 Elektrik ark kaynakçısı (elle)
8 - 72.25 Elektrik ark kaynakçısı (makine ile)
8 - 72.26 Otomatik zincir kaynak makinesi işçisi
8 - 72.27 Otomatik seyyar toz altı kaynak makinesi işçisi
8 - 72.29 Elektronik toz altı kaynak makinesi işçisi
8 - 72.30 Termit macun kaynakçısı
8 - 72.32 Dikiş kaynak makinesi işçisi
8 - 72.35 Rezistans kaynakçısı
8 - 72.37 Punto kaynak makinesi işçisi
8 - 72.40 Kurşun tesisat işçisi
8 - 72.45 Pirinç kaynakçısı
8 - 72.47 Gümüş kaynakçısı (elle)
8 - 72.48 Gümüş kaynakçısı (makine ile)
8 - 72.49 Soğuk kaynak işçisi
8 - 72.50 Pürmüzcü (elle)
8 - 72.55 Pürmüzcü (makine ile)
8 - 72.56 Seyyar otomatik oksiasetilen kesme makinesi işçisi
8 - 72.60 Lehimci (elle)
8 - 72.65 Lehim bantı isçisi
8 - 73.10 Metal levha işçisi (genel)
8 - 73.20 Markör (metal levha)
8 - 73.30 Bakırcı
8 - 73.40 Tenekeci
8 - 73.45 Teneke kutu imal işçisi
8 - 73.50 Kazan yapıcısı
8 - 73.52 Makinatocu
8 - 73.53 Radyatör imalat işçisi (motorlu taşıtlar)
8 - 73.60 Metal levha işçisi (tezyinat)
8 - 73.70 Kaportacı (kara taşıtları)
8 - 74.20 Markör (metal inşaat)
8 - 74.30 İnşaat çeliği işçisi (atölye)
8 - 74.40 İnşaat çeliği montörü
8 - 74.50 Gemi montörü (metal)
796
8 - 74.55 Zırh işçisi (gemi)
8 - 74.57 Çelik levha bükücüsü
8 - 74.60 El perçincisi
8 - 74.65 Makine perçincisi (metal inşaat)
8 - 74.70 Pünomatik tabanca perçincisi
8 - 80.10 Mücevherci (genel)
8 - 80.20 Mücevherat tamircisi
8 - 80.30 Kıymetli taş traş ve perdah işçisi
8 - 80.40 Kıymetli taş takıcısı
8 - 80.50 Altın ve gümüş işlemeci
8 - 80.60 Kıymetli metal çekicisi
8 - 80.70 Kıymetli metal varak işçisi
8 - 80.80 Mücevherat oymacısı
8 - 80.85 Kenar yazma makinesi işçisi
8 - 91.20 Cam üfürücü
8 - 91.22 Sap takıcı (cam eşya)
8 - 91.24 Cam üfürücü (laboratuvar cihazları)
8 - 91.28 Cam üfleme makinesi operatörü
8 - 91.32 Mercek kalıpçısı
8 - 91.35 Cam presci (elle)
8 - 91.36 Cam pres makinesi operatörü
8 - 91.37 Bombeli-mikalı cam imal işçisi
8 - 91.38 Düz mikalı cam imal işçisi
8 - 91.39 Isıcam imal işçisi
8 - 91.40 Cam hadde makinesi operatörü
8 - 91.44 Levha cam merdane işçisi
8 - 91.46 Cam eşya taşlama makinesi operatörü
8 - 91.47 Emaye cam imal işçisi
8 - 91.48 Cam levha parlatıcısı
8 - 91.49 Cam ve cam eşya rodajcısı
8 - 91.50 Yakmacı (cam eşya)
8 - 91.53 Cam eşya kesici (alevle)
8 - 91.54 Cam eşya kesici (makineyle)
8 - 91.55 Cam eşya kesici (elle)
8 - 91.56 Cam levha kesici (elle)
8 - 91.57 Cam boru ve tüp kesici (alevle)
8 - 91.58 Cam levha kesme ve koparma makinesi operatörü
8 - 91.64 Cam kenarı perdahlayıcısı
8 - 92.10 Çömlekçi (genel)
8 - 92.20 Çömlek ve porselen kalıpçısı
8 - 92.25 Çömlek ve porselen döner tablacısı
8 - 92.30 Çömlek ve porselen şekillendirme işçisi
8 - 92.32 Çömlek ve porselen tornacısı (elle)
8 - 92.34 Çömlek ve porselen tornacısı (makineyle)
8 - 92.35 Çömlek ve porselen kil şerbeti dökücüsü (elle)
8 - 92.40 Tuğla ve kiremit kalıpçısı (elle)
8 - 92.42 İnşaat elemanları kalıpçısı (elle)
8 - 92.43 İnşaat elemanları kalıpçısı (makineyle)
8 - 92.45 Çömlek ve porselen presçisi (elle)
8 - 92.46 Tuğla ve kiremit presçisi (elle)
8 - 92.48 Tuğla ve kiremit presçisi (makineyle)
8 - 92.50 Çömlek ve porselen presçisi (kalıpla)
797
8 - 92.52 Mozaik presçisi (kalıpla)
8 - 92.55 Kil çekme presi operatörü
8 - 92.60 Zımpara diski ve değirmen taşı kalıpçısı
8 - 92.65 Kesme makinesi operatörü (tuğla, kiremit ve benzeri inşaat malzemeleri)
8 - 92.68 Çömlek ve porselen taşlama işçisi (elle)
8 - 92.70 Çömlek ve porselen taşlama işçisi (makineyle)
8 - 92.75 Çömlek ve porselen perdahlama işçisi
8 - 92.78 Perdahlama makinesi operatörü (inşaat elemanları)
8 - 92.80 Çömlek ve porselen montaj işçisi
8 - 93.20 Fırın işçisi (cam imali)
8 - 93.30 Fırın işçisi (cam tavlama)
8 - 93.40 Cam tavcısı
8 - 93.50 Fırın işçisi (çömlek ve porselen)
8 - 93.60 Fırın işçisi (tuğla,kiremit ve benzeri inşaat elemanları)
8 - 93.70 Fırın işçisi (mozaik)
8 - 94.20 Gravürcü (cam)
8 - 94.30 Cam oymacı
8 - 94.40 Kum püskürtücü (cam)
8 - 95.20 Cam süsleyicisi (elle)
8 - 95.30 Seramik süsleyicisi (elle)
8 - 95.40 Seramik dekoratörü
8 - 95.50 Seramik süsleyici (püskürtmeyle)
8 - 95.60 Seramik boyacısı (daldırmayla)
8 - 95.70 Ayna sırcısı
8 - 99.20 Karıştırıcı (cam imali)
8 - 99.30 Kil çamuru hazırlayıcısı
8 - 99.33 Kaya ve kil öğütme işçisi
8 - 99.35 Öğütme ve çamur makinesi operatörü (inşaat elemanları)
8 - 99.40 Kil şerbeti hazırlayıcısı
8 - 99.45 Kil hamur makinesi operatörü
8 - 99.47 Kil hamuru vakum makinesi işçisi
8 - 99.50 Sır işçisi
8 - 99.60 Karıştırıcı (aşındırıcı maddeler)
8 - 99.65 Karıştırıcı (inşaat elemanları)
8 - 99.70 Cam elyaf imal işçisi
8 - 99.72 Fitil imal işçisi (cam elyafı)
8 - 99.74 Cam keçe imal işçisi
8 - 99.75 Bütümlü örtü makinesi operatörü
8 - 99.78 Kesme makinesi işçisi (cam elyafı)
8 - 99.80 Cam elyaf kalıplama işçisi
9 - 01.20 Kauçuk yoğurucu
9 - 01.23 Otoklav kazanı operatörü (kauçuk)
9 - 01.25 Kauçuk kalandır makinesi operatörü
9 - 01.30 Kauçuk çekme makinesi operatörü
9 - 01.35 Kauçuk kalıp presi operatörü
9 - 01.40 Kauçuk mamuller montaj işçisi
9 - 01.45 Plastik yoğurucu
9 - 01.47 Plastik öğütme makinesi operatörü
9 - 01.50 Plastik kalıp makine operatörü (enjeksiyonla)
9 - 01.55 Plastik kalıp makinesi operatörü (presle)
9 - 01.60 Plastik çekme makinesi operatörü
9 - 01.65 Plastik levha imal işçisi
798
9 - 01.70 Plastik mamuller montaj işçisi
9 - 01.75 Plastik kalandır makinesi operatörü
9 - 01.80 Plastik mamuller imal işçisi
9 - 02.15 Yoğurucu (lastik)
9 - 02.17 Lastik kalandır makinesi operatörü
9 - 02.20 Dış lastik hazırlama işçisi
9 - 02.30 Dış lastik kalıpçısı
9 - 02.35 Vulkanizasyon işçisi (sıcak işlem)
9 - 02.40 Dış lastik tamircisi
9 - 02.45 İç lastik hazırlama işçisi
9 - 02.50 İç lastik kalıplama işçisi
9 - 02.55 İç lastik tamircisi (motorlu taşıtlar)
9 - 10.20 Karton ve mukavva kutu imal işçisi (elle)
9 - 10.30 Karton ve mukavva kutu imal işçisi (makineyle)
9 - 10.40 Karton astarlama makinesi operatörü
9 - 10.50 Karton ve mukavva kutu kesme ve katlama presi operatörü
9 - 10.53 Karton ve mukavva kutu imal işçisi (makineyle - telle)
9 - 10.60 Karton pres operatörü
9 - 10.70 Kağıt torba ve zarf imal işçisi (makineyle)
9 - 10.80 Selefon torba imal işçisi (makineyle)
9 - 21.10 Matbaa işçisi (genel)
9 - 21.20 Mürettip (elle)
9 - 21.30 Linotip operatörü
9 - 21.35 Monotip operatörü
9 - 21.40 Harf döküm makinesi operatörü
9 - 21.43 Monotip harf döküm makinesi operatörü
9 - 21.45 Sayfa tertipçisi
9 - 21.50 Forma tertipçisi
9 - 21.55 Fototip tertip makinesi operatörü
9 - 21.60 Fototip sayfa tertipçisi
9 - 22.20 Silindirik tertipli baskıcı
9 - 22.25 Düz tablalı baskıcı
9 - 22.30 Rotatif baskıcı
9 - 22.40 Ofset baskıcı
9 - 22.50 Direkt litografik baskıcı
9 - 22.60 Rotogravür baskıcı
9 - 22.70 Duvar kağıdı baskıcısı
9 - 23.20 Sterotip klişeci
9 - 23.30 Elektrotip klişeci
9 - 24.15 Gravürcü (litograf taşı)
9 - 24.20 Gravürcü (metal baskı plakları ve ruloları - elle)
9 - 24.25 Gravürcü (metal kalıp-elle)
9 - 24.30 Gravürcü (ağac, kauçuk ve linolyum-elle)
9 - 24.40 Gravürcü (metal baskı ruloları-makineyle)
9 - 24.45 Gravür pantograf operatörü
9 - 24.50 Kopyacı (direkt litografi işçiliği)
9 - 24.60 Klişeci (metal gravürcülük)
9 - 25.10 Fotogravürcü (genel)
9 - 25.20 Fotografçı (fotogravür)
9 - 25.30 Rötuşçu (fotogravür)
9 - 25.40 Kopyacı (fotomekanik)
9 - 25.50 Klişeci (fotogravür)
799
9 - 25.60 Klişe rötüşçusu
9 - 26.20 Ciltçi (elle)
9 - 26.30 Ciltci (makine ile)
9 - 26.40 Süsleyici (elle)
9 - 26.50 Cilt tezyinatçısı (makineyle)
9 - 27.20 Developman işçisi (renkli fotoğraf)
9 - 27.30 Developman işçisi (siyah beyaz fotoğraf)
9 - 27.40 Tab işçisi (fotograf)
9 - 27.50 Agrandisman işçisi (fotograf)
9 - 29.20 Şablon kesicisi (ipek ekran baskısı)
9 - 29.30 İpek ekran baskıcısı
9 - 29.40 Blok motif baskıcısı
9 - 29.50 Baskıcı (mensucat)
9 - 29.55 Baskıcı (suni deri)
9 - 29.60 Baskıcı (kontrplak)
9 - 29.65 Baskıcı (plastik)
9 - 29.70 Baskıcı (cam-elle)
9 - 29.75 Baskıcı (cam-makineyle)
9 - 31.20 Boyacı (bina)
9 - 31.30 Boyacı (çelik inşaat ve gemi)
9 - 31.40 Badanacı (bina)
9 - 39.20 Boyacı (fırça ile-inşaat hariç)
9 - 39.21 Lak sürücü (fırça ile)
9 - 39.30 Boyacı (püskürtme ile-inşaat hariç)
9 - 39.31 Lak sürme makinesi işçisi (metal levha)
9 - 39.32 Hassas lak sürme makinesi işçisi (baskı silindirleri)
9-39.40 Boyacı (daldırma ile)
9-39.50 Tabelacı
9-39.52 Plaka perde makinesi ayarcı operatörü (elyaflı plaka imalı)
9-39.60 Oto boyacısı
9-42.20 Sepet imal işçisi
9-42.30 Fırça imal işçisi
9-42.40 Süpürge imal işçisi
9-42.50 Hasır mobilya işçisi
9-43.20 Dökme beton imal işçisi
9-43.30 Asbestli çimento imal işçisi
9-43.40 Mozaik imal işçisi (inşaat)
9-43.50 Bez ve kağıt astarlı zımpara imal işçisi
9-49.40 Oyuncak bebek imal işçisi
9-49.45 Fermuar imal işçisi
9-49.47 Düğme imal işçisi
9-49.50 Kauçuk damga imal işçisi
9-49.53 Lastik ayakkabı imal işçisi
9-49.55 Kibrit imal işçisi
9-49.60 Mum imal işçisi
9-49.65 Kurşun kalem imal işçisi
9-49.75 Pil imal işçisi
9-49.82 Balata imal işçisi
9-49.85 Ampul imal işçisi
9-51.20 Tuğla örücü (inşaat)
9-51.25 Tuğla örücü (baca inşaatı)
9-51.30 Tuğla örücü (ateş tuğlası)
800
9-51.40 Taş duvarcı (inşaat)
9-51.45 Mermer döşeyici
9-51.50 Karo fayans döşeyici
9-51.55 Mozaik kesici ve döşeyici
9-51.60 Kaldırım işçisi
9-51.65 Derz işçisi
9-51.70 Moloz döşeyici
9-52.10 Betonarmeci (genel)
9-52.20 Beton kalıpçısı
9-52.30 İnşaat beton demiri işçisi
9-52.40 Şap işçisi
9-52.50 Mozaik (terrazo) işçisi
9-52.60 Beton direk ve travers demiri işçisi
9-52.70 Beton direk kalıp açma işçisi
9-53.20 Arduvaz ve kiremıt çatı işçisi
9-53.30 Sentetik madde çatı işçisi
9-53.40 Asfalt çatı işçisi
9-53.50 Metal çatı işçisi
9-53.60 Ot yığmalı çatı işçisi
9-54.10 Marangoz (genel)
9-54.15 İnşaat marangozu
9-54.20 İnşaat doğramacısı
9-54.70 Atölye marangozu
9-54.72 Marangoz (makine ağaç aksamı)
9-54.75 Parke döşeme işçisi
9-55.10 Sıvacı (genel)
9-55.20 Sıvacı (tezyinat)
9-55.30 Sıvacı (çimento,alçı)
9-55.40 Sıvacı (elyaflı malzeme)
9-55.45 Tirizci (bağdadi işçisi)
9-56.20 Bina tecritçisi (elle)
9-56.30 Bina tecritçisi (makine ile)
9-56.40 Akustik tecritçisi
9-56.50 Kazan ve boru tecritçisi
9-56.52 Kalorifer kazanı tecritçisi
9-56.54 Sarma makinesi işçisi (boru tecriti)
9-56.56 Bez kesme makinesi işçisi (boru tecriti)
9-56.58 Bez kumlama makinesi işçisi (boru tecriti)
9-56.60 Soğutma ve havalandırma teçhizatı tecritçisi
9-57.20 Camcı (bina)
9-57.30 Camcı (çatı aydınlık camekanı)
9-57.40 Camcı (vitrin cam levhaları)
9-57.50 Camcı (kurşun çerçeveli ve renkli dekoratif camlar)
9-57.60 Oto camcısı
9-59.10 İnşaat kalfası (genel)
9-59.20 Bina bakımcısı
9-59.25 Duvar kağıdı kaplayıcısı
9-59.30 Baca işçisi
9-59.40 İskele kurucusu
9-59.50 Boru döşeyici
9-59.65 Zemin kaplamacısı (mastik karışımlı)
9-59.70 Zemin kaplamacısı (tezyinat karoları)
801
9-59.75 Bina dış yüzey temizleyicisi
9-71.20 Tahmil-tahliye işçisi (gemi)
9-71.30 Taşıt yükleme işçisi (demiryolu ve karayolu araçları)
9-71.35 Uçak yükleme işçisi
9-71.40 Tanker yükleme işçisi (gemi)
9-71.45 Depo hamalı
9-71.50 Ambalajcı (elle)
9-71.55 Ambalajcı (makine ile)
9-71.60 Etiketçi (makine ile)
9-71.70 Balya pres operatörü
9-71.75 Kap yıkama makinesi operatörü
9-71.80 Kap doldurma makinesi operatörü
9-71.85 Kapaklama ve mühürleme makinesi operatörü
5-40.50 Oda hizmetçisi
5-52.30 Cam temizleyici
5-52.40 Baca temizleyici
5-60.10 Çamaşırcı (genel)
5-60.20 Çamaşır makinesi operatörü
5-60.30 Kuru temizleme makinesi operatörü
5-60.40 Kuru temizleyici (elle)
5-60.50 Lekeci (kuru temizleme)
5-60.60 Ütücü (makine ile)
5-60.70 Ütücü (elle)
5-70.50 Manikürcü ve pedikürcü
5-70.70 Tellak
6-21.05 Çiftlik işçisi (genel)
6-21.10 Yardımcı çiftlik işçisi (genel)
6-22.10 Tarla ürünü çiftlik işçisi (genel)
6-22.20 Çiftlik işçisi (sebze)
6-22.30 Çiftlik işçisi (buğday)
6-22.40 Çiftlik işçisi (pamuk)
6-22.50 Çiftlik işçisi (pirinç)
6-22.55 Çiftlik işçisi (susam)
6-23.20 Meyve bahçesi işçisi
6-23.30 Üzüm bağı işçisi
6-23.40 Çay yetiştirme işçisi
6-23.50 Çay toplama işçisi
6-24.10 Hayvan yetiştirme işçisi (genel)
6-24.20 Hayvan yetiştirme işçisi (sığır)
6-24.25 Hara işçisi
6-24.30 Hayvan yetiştirme işçisi (koyun)
6-24.35 Hayvan yetiştirme işçisi (keçi)
6-24.40 Hayvan yetiştirme işçisi (domuz)
6-24.50 Hayvan yetiştirme işçisi (kürklü hayvanlar)
6-24.60 Sperm alma işçisi
6-24.70 Kırkıcı
6-25.10 Süthane işçisi (genel)
6-25.20 Sağım işçisi (makine ile)
6-25.30 Sağım işçisi (elle)
6-27.20 Sebze yetiştirme işçisi
6-27.30 Fidanlık işçisi
6-27.40 Bahçıvan
802
6-29.20 Arıcılık işçisi
6-29.30 İpek böcekçiliği işçisi
6-29.40 Ağaç çentikçisi (kauçuk hariç)
6-29.50 Sulama işçisi
6-29.60 Toprak-zemin tesfiye işçisi
6-41.20 Açık deniz balıkçısı
6-41.30 İç sular ve kıyı balıkçısı
6-49.20 Balık üreticisi
3-21.40 Daktilograf
3-70.20 Posta ayırım memuru

D - TEK EL VEYA TEK KOL ÖZÜRLÜ OLANLARIN ÇALIŞTIRILABİLECEKLERİ


İŞLER

İşin Türk Meslekler


Sözlüğündeki Kodu İşin Türk Meslekler Sözlüğündeki Unvanı
------------------- --------------------------------------------------------
5-40.25 Hizmetli (kamu kuruluşları)
7-51.11 Elyaf eksperi
7-54.71 Halı kontrolörü
7-54.72 Halat kontrolörü
7-55.70 Örgü kontrolörü
7-55.75 Çorap kontrolörü
7-77.20 Tad bakıcı (kahve ve çay)
7-78.60 Tad bakıcı (içki)
7-99.40 Konfeksiyon kontrolörü
8-02.70 Kontrolör (ayakkabı)
9-49.80 Kalite kontrolcu
3-31.70 Gişe memuru (PTT)
3-39.20 Büro memuru (maliyet hesabı)
3-39.30 Büro memuru (ücret hesaplama)
3-39.40 Büro memuru (maliye)
3-59.62 Ebis kontrolörü
3-59.66 Klerens ve istatistik memuru
3-59.67 Pasaport ve lisans takip memuru
3-59.69 Kayıp eşya memuru
3-59.70 Uçuş hareket memuru
3-59.71 Uçak tahsis memuru
3-59.72 Ekip tahsis memuru
3-91.20 Büro memuru (sevk ve tesellüm)
3-91.30 Büro memuru (stok kayıt)
3-91.40 Büro memuru (depolama)
3-92.20 Malzeme planlama memuru
3-92.30 Üretim planlama memuru
3-93.10 Büro memuru (genel)
3-93.20 Büro memuru (haberleşme)
3-93.30 Büro memuru (personel)
3-93.40 Büro memuru (hukuk)
3-93.50 Sigorta memuru
3-93.60 İstihbarat memuru
3-94.10 Resepsiyoncu (genel)
803
3-94.20 Otel resepsiyoncusu
3-94.40 Seyahat acentesi memuru
3-95.20 Kütüphane memuru
3-95.30 Dosyalama memuru
3-99.40 Musahhih
4-22.20 Mubayaacı
4-31.20 Satıcı (teknik mamuller)
4-32.20 Ticari reprezantör
4-32.30 Fabrikatör mümessili
4-41.40 Hisse senedi ve tahvil satıcısı
4-41.50 Sigorta eksperi
4-42.20 Hizmet komisyoncusu (ilan hariç)
4-42.30 İlan ve reklam satıcısı
4-51.20 Satıcı (toptan ticaret)
4-51.30 Satıcı (perakende ticaret)
4-51.50 Satış reklamcısı (demonstratör)
4-52.30 Sipariş alıcı
4-52.40 Gazete satıcısı

E - TEK AYAĞI ÖZÜRLÜ OLANLARIN ÇALIŞTIRILABİLECEKLERİ İŞLER

Meslekler
Sözlüğündeki
Kodu İşin Türk Meslekler Sözlüğündeki Unvanı
------------ ----------------------------------------------------
7-46.15 Şurup ilaç imal işçisi
7-46.20 Damla ilaç imal işçisi
7-46.25 Süspansiyon ilaç imal işçisi
7-46.30 Ampul solüsyon ilaç hazırlama işçisi
7-46.40 Toz ilaç imal işçisi
7-46.45 Tablet ilaç imal işçisi
7-46.55 Draje ilaç imal işçisi
7-46.60 Kapsül ilaç imal işçisi
7-46.65 Makyaj malzemesi imal işçisi (kimyasal)
7-46.70 Kolonya imal işçisi
7-54.35 Kilim dokuyucu (el tezgahı)
7-54.36 Halı dokuyucu (el tezgahı)
7-54.75 Kumaş onarıcı
7-54.76 Halı onarıcı (elle)
7-55.22 Tarak İşçisi
7-55.50 Örgücü (elle)
7-55.75 Çorap kontrolörü
7-55.80 Çorap onarıcı
7-59.20 Kordon ve şerit işçisi (elle)
7-59.25 Kordon ve şerit işçisi (makine ile)
7-59.27 Kaytan işçisi (makine ile)
7-59.30 Kroşe-sürfileci (elle)
7-59.35 Kroşe-sürfile makinesi operatörü
7-59.40 Ağ file örücüsü (elle)
7-59.45 Kürk elyafı karıştırma makinesi operatörü
7-59.50 Kalıpçı (kürk keçe başlık)
804
7-59.60 Kalıpçı (yün keçe başlık)
7-59.65 Pamuk kesme makinesi işçisi
7-59.70 Vatka makinesi işçisi
7-59.75 Ondüle makinesi işçisi
7-61.20 Post ve deri ayırıcısı
7-61.25 Deri işçisi
7-62.20 Post ayırma işçisi
7-77.20 Tad bakıcı (kahve ve çay)
7-78.60 Tad bakıcı (içki)
7-81.20 Tütün ayırma işçisi
7-81.30 Tütün harman işçisi
7-81.40 Tütün ıslah işçisi
7-81.50 Tütün soyma işçisi (elle)
7-82.20 Puro imal işçisi (elle)
7-83.20 Sigara imal işçisi (makineyle)
7-83.30 Filtreli sigara imal işçisi (makineyle)
7-89.20 Enfiye imal işçisi
7-89.30 Pipo tütünü hazırlama işçisi (elle)
7-91.20 Erkek terzisi (ısmarlama elbise)
7-91.30 Erkek terzisi (hazır elbise)
7-91.40 Kadın terzisi
7-92.20 Kürk terzisi
7-92.30 Kürk modelcisi
7-92.40 Kürk değerlendirici ve denkleştirici
7-93.20 Kadın şapkası imalat işçisi
7-93.30 Şapka kalıp makinesi operatörü
7-93.40 Şapkacı
7-94.20 Patron hazırlayıcı (giyecek)
7-94.30 Patron hazırlayıcı (şapka ve kep)
7-94.40 Patron işaretleyici (giyecek)
7-94.55 Bant verev makinesi işçisi
7-94.60 Biçici (deri giyecek)
7-94.70 Eldiven biçici (deri hariç)
7-94.80 Eldiven biçici (deri)
7-94.85 Döşeme biçici
7-95.10 El ve makine dikişçisi (genel)
7-95.20 Elbise dikişçisi (deri ve kürk hariç)
7-95.30 Deri giyim dikişçisi
7-95.40 Kürk dikişçisi
7-95.60 El nakışçısı
7-96.20 Mobilya döşemecisi
7-96.30 Taşıt döşemecisi
7-99.20 Yelken, çadır ve tente işçisi
7-99.30 Şemsiye işçisi
7-99.40 Konfeksiyon kontrolü
8-01.10 Ayakkabı imalat işçisi (genel)
8-O1.20 Ortopedik ayakkabı imalat işçisi
8-O1.30 Ayakkabı tamircisi
8-02.25 Kesici (elle)
8-02.30 Saya hazırlayıcı
8-02.35 Taban prescisi
8-02.40 Taban geçirici
805
8-02.45 Saya monte ustası
8-02.50 Saya dikici (makine ile)
8-02.55 Bot,çizme ve ayakkabı perdahçısı
8-02.60 Tamirci (ayakkabı)
8-02.70 Kontrolör (ayakkabı)
8-03.10 Deri eşya imalat işçisi (genel)
8-03.20 Koşum saracı
8-03.25 Eğer saracı
8-03.30 Deri kesici (ayakkabı,eldiven ve giyecek hariç)
8-03.40 Deri dikici (ayakkabı,eldiven ve giyecek hariç-elle)
8-03.50 Deri dikici (ayakkabı,eldiven ve giyecek hariç-makine ile)
8-03.60 Deri eşya montajcısı
8-19.15 Markör(ağaç)
8-19.55 Ağaç mobilya cilacısı
8-19.57 Mobilya cilacısı (püskürtme ile-ahşap)
8-19.60 Pipo ve ağızlık imalat işçisi (ağaç)
8-19.65 Kakmacı (ağaç)
8-20.30 Taş ayırıcı
8-20.40 Taş işaretleme işçisi
8-20.60 Taş harf oyma işçisi (elle)
8-20.70 Taş oyma işçisi (elle)
8-39.20 Tüfekçi
8-39.30 Çilingir
8-39.35 Oto kilidi imal işçisi
8-41.70 Alıştırıcı-montör (büro makineleri)
8-42.20 Saat imalat işçisi
8-42.25 Saat tamircisi
8-42.37 Gözlükçü
8-42.50 Diş,protez imalat işçisi ve tamircisi
8-49.65 Tamirci-makinist (büro makineleri)
8-54.20 Radyo ve televizyon tamircisi
8-55.70 Elektrik tamircisi
8-72.60 Lehimci (elle)
8-72.65 Lehim bantı işçisi
8-73.20 Markör (metal levha)
8-73.30 Bakırcı
8-73.45 Teneke kutu imal işçisi
8-73.60 Metal levha işçisi (tezyinat)
8-74.20 Markör (metal inşaat)
8-74.65 Makine perçincisi (metal inşaat)
8-80.10 Mücevherci (genel)
8-80.20 Mücevherat tamircisi
8-80.30 Kıymetli taş traş ve perdah işçisi
8-80.40 Kıymetli taş takıcısı
8-80.50 Altın ve gümüş işlemecisi
8-80.60 Kıymetli metal çekicisi
8-80.70 Kıymetli metal varak işçisi
8-80.80 Mücevherat oymacısı
8-80.85 Kenar yazma makinesi işçisi
8-91.20 Cam üfürücü
8-91.22 Sap takıcı (cam eşya)
8-91.24 Cam üfürücü (laboratuvar cihazları)
806
8-91.32 Mercek kalıpçısı
8-91.35 Cam presçisi (elle)
8-91.50 Yakmacı (cam eşya)
8-91.55 Cam eşya kesici (elle)
8-91.64 Cam kenarı perdahlayıcı
8-92.10 Çömlekçi (genel)
8-92.32 Çömlek ve porselen tornacısı (elle)
8-92.35 Çömlek ve porselen kil şerbeti dökücüsü (elle)
8-92.40 Tuğla ve kiremit kalıpçısı (elle)
8-92.45 Çömlek ve porselen prescisi (elle)
8-92.46 Tuğla ve kiremit prescisi (elle)
8-92.68 Çömlek ve porselen taşlama işçisi (elle)
8-92.70 Çömlek ve porselen taşlama işçisi (makineyle)
8-92.75 Çömlek ve porselen perdahlama işçisi
8-92.80 Çömlek ve porselen montaj işçisi
8-94.20 Gravürcü (cam)
8-94.30 Cam oymacı
8-94.40 Kum püskürtücü (cam)
8-95.20 Cam süsleyicisi (elle)
8-95.30 Seramik süsleyicisi (elle)
8-95.40 Seramik dekoratörü
8-95.50 Seramik süsleyici (püskürtmeyle)
8-95.60 Seramik boyacısı (daldırmayla)
8-95.70 Ayna sırcısı
8-99.20 Karıştırıcı (cam imali)
9-10.20 Karton ve mukavva kutu imal işçisi (elle)
9-10.30 Karton ve mukavva kutu imal işçisi (makineyle)
9-21.10 Matbaa işçisi (genel)
9-21.20 Mürettip (elle)
9-21.30 Linotip operatörü
9-21.35 Monotip operatörü
9-21.40 Harf döküm makinesi operatörü
9-21.43 Monotip harf döküm makinesi operatörü
9-21.45 Sayfa tertipçisi
9-21.50 Forma tertipçisi
9-21.55 Fototip tertip makinesi operatörü
9-22.20 Silindirik tertipli baskıcı
9-22.25 Düz tablalı baskıcı
9-24.15 Gravürcü (litograf taşı)
9-24.20 Gravürcü (metal baskı plakaları ve ruloları-elle)
9-24.25 Gravürcü (metal kalıp-elle)
9-24.30 Gravürcü (ağaç, kauçuk ve linolyum - elle)
9-24.40 Gravürcü (metal baskı ruloları - makineyle)
9-24.45 Gravür pantograf operatörü
9-24.50 Kopyacı (direkt litografi işçiliği)
9-25.30 Rötuşçu (fotogravür)
9-25.60 Klişe rötuşçusu
9-26.20 Ciltçi (elle)
9-26.30 Ciltçi (makine ile)
9-26.40 Süsleyici (elle)
9-26.50 Cilt tezyinatçısı (makine ile)
9-27.20 Developman işçisi (renkli fotoğraf)
807
9-27.30 Developman işçisi (siyah beyaz fotoğraf)
9-27.40 Tab işçisi (fotoğraf)
9-27.50 Agrandisman işçisi (fotoğraf)
9-29.20 Şablon kesicisi (ipek ekran baskısı)
9-29.30 İpek ekran baskıcısı
9-29.40 Blok motif baskıcısı
9-29.70 Baskıcı (cam-elle)
9-41.20 Yaylı sazlar imal işçisi
9-41.30 Nefesli sazlar imal işçisi (ağaç)
9-42.20 Sepet imal işçisi
9-42.30 Fırça imal işçisi (elle)
9-42.40 Süpürge imal işçisi
9-42.50 Hasır mobilya işçisi
9-49.40 Oyuncak bebek imal işçisi
9-49.45 Fermuar imal işçisi
9-49.47 Düğme imal işçisi
9-49.50 Kauçuk damga imal işçisi
9-49.53 Lastik ayakkabı imal işçisi
9-49.55 Kibrit imal işçisi
9-49.60 Mum imal işçisi
9-71.50 Ambalajcı (elle)
9-71.55 Ambalajcı (makine ile)
9-71.6O Etiketçi (makineyle)
9-71.75 Kap yıkama makinesi operatörü
9-71.80 Kap doldurma makinesi operatörü
9-71.85 Kapaklama ve mühürleme makinesi operatörü
5-40.25 Hizmetli (kamu kuruluşları)
5-40.50 Oda hizmetçisi
5-60.10 Çamaşırcı (genel)
5-60.20 Çamaşır makinesi operatörü
5-60.30 Kuru temizleme makinesi operatörü
5-60.40 Kuru temizleyici (elle)
5-60.50 Lekeci (kuru temizleme)
5-60.70 Ütücü (elle)
5-70.50 Manikürcü ve pedikürcü
6-23.50 Çay toplama işçisi
6-24.70 Kırkıcı
6-25.30 Sağım işçisi (elle)
3-21.30 Zabıt katibi
3-21.40 Daktilograf
3-31.70 Gişe memuru (PTT)
3-39.20 Büro memuru (maliyet hesabı)
3-39.30 Büro memuru (ücret hesaplama)
3-39.40 Büro memuru (maliye)
3-59.62 Ebis kontrolörü
3-59.66 Klerens ve istatistik memuru
3-59.67 Pasaport ve lisans takip memuru
3-59.69 Kayıp eşya memuru
3-59.70 Uçuş hareket memuru
3-59.71 Uçak tahsis memuru
3-59.72 Ekip tahsis memuru
3-59.73 Uçuş bilgi memuru
808
3-59.74 Dispeçer
3-59.77 Ais memuru
3-70.20 Posta ayırım memuru
3-80.20 Telefon santral operatörü
3-80.30 Telsiz-telefon operatörü
3-80.40 Telgrafçı
3-80.70 Teleks operatörü
3-91.20 Büro memuru (sevk ve tesellüm)
3-91.30 Büro memuru (stok kayıt)
3-91.40 Büro memuru (depolama)
3-92.20 Malzeme planlama memuru
3-92.30 Üretim planlama memuru
3-93.10 Büro memuru (genel)
3-93.20 Büro memuru (haberleşme)
3-93.30 Büro memuru (personel)
3-93.40 Büro memuru (hukuk)
3-93.50 Sigorta memuru
3-93.60 İstihbarat memuru
3-94.10 Resepsiyoncu (genel)
3-94.20 Otel resepsiyoncusu
3-94.40 Seyahat acentesi memuru
3-95.20 Kütüphane memuru
3-95.30 Dosyalama memuru
3-99.40 Müsahhih
3-99.50 Büro makinesi operatörü (reprodüksiyon)
4-22.20 Mubayaacı
4-31.20 Satıcı (teknik mamuller)
4-32.20 Ticari reprezantör
4-32.30 Fabrikatör mümessili
4-41.40 Hisse senedi ve tahvil satıcısı
4-41.50 Sigorta eksperi
4-42.20 Hizmet komisyoncusu (ilan hariç)
4-42.30 İlan ve reklam satıcısı
4-51.20 Satıcı (toptan ticaret)
4-51.30 Satıcı (perakende ticaret)
4-51.50 Satış reklamcısı (demonstratör)
4-52.30 Sipariş alıcı
4-52.40 Gazete satıcısı
1-41.50 İmam-hatip
1-41.60 Vaiz
1-41.75 Müezzin-kayyım
1-51.20 Müellif (yazar)
1-59.40 Metin yazarı
1-61.20 Heykeltraş
1-71.20 Bestekar (kompozitor)
1-71.40 Enstrümancı (müzik)
1-71.45 Ses sanatkarı
1-80.60 Masör(spor)
1-91.20 Kütüphaneci

809
F - İKİ AYAĞI ÖZÜRLÜ OLANLARIN ÇALIŞTIRILABİLECEKLERİ İŞLER

İşin Türk Meslekler


Sözlüğündeki Kodu İşin Türk Meslekler Sözlüğündeki Unvanı
------------------- -------------------------------------------------------
7-54.35 Kilim dokuyucu (el tezgahı)
7-54.36 Halı dokuyucu (el tezgahı)
7-54.76 Halı onarıcı (elle)
7-55.50 Örgücü (elle)
7-55.75 Çorap kontrolörü
7-55.80 Çorap onarıcı
7-59.20 Kordon ve şerit işçisi (elle)
7-59.30 Kroşe-sürfileci (elle)
7-59.40 Ağ-file örücüsü (elle)
7-77.20 Tad bakıcı (kahve ve çay)
7-78.60 Tad bakıcı (içki)
7-82.20 Puro imal işçisi (elle)
7-93.20 Kadın şapkası imalat işçisi
7-93.40 Şapkacı
7-95.20 Elbise dikişçisi (deri ve kürk hariç)
7-95.30 Deri giyim dikişçisi
7-95.40 Kürk dikişçisi
7-95.60 El nakışçısı
7-99.40 Konfeksiyon kontrolörü
8-01.30 Ayakkabı tamircisi
8-02.15 Istampacı (ayakkabı)
8-02.25 Kesici (elle)
8-02.30 Saya hazırlayıcı
8-02.55 Bot, çizme ve ayakkabı perdahçısı
8-02.60 Tamirci (ayakkabı)
8-02.70 Kontrolör (ayakkabı)
8-03.40 Deri dikici (ayakkabı, eldiven ve giyecek hariç-elle)
8-03.60 Deri eşya montajcısı
8-42.20 Saat imalat işçisi
8-42.25 Saat tamircisi
8-80.20 Mücevherat tamircisi
8-80.40 Kıymetli taş takıcısı
8-95.20 Cam süsleyicisi (elle)
8-95.30 Seramik süsleyicisi (elle)
8-95.40 Seramik dekoratörü
9-10.20 Karton ve mukavva kutu imal işçisi (elle)
9-24.20 Gravürcü (metal baskı plakaları ve ruloları-elle)
9-24.25 Gravürcü (metal kalıp-elle)
9-24.30 Gravürcü (ağaç, kauçuk ve linolyum-elle)
9-26.40 Süsleyici (elle)
9-42.20 Sepet imal işçisi
9-42.30 Fırça imal işçisi (elle)
9-42.40 Süpürge imal işçisi
9-49.40 Oyuncak bebek imal işçisi
1-41.50 İmam-hatip
1-41.60 Vaiz
1-41.75 Müezzin-kayyım
810
1-51.20 Müellif (yazar)
1-59.40 Metin yazarı
1-61.20 Heykeltıraş
1-71.20 Bestekar (kompozitör)
1-71.40 Enstrümancı (müzik)
1-71.45 Ses sanatkarı
1-80.60 Masör (spor)
1-91.20 Kütüphaneci

EK 2

İŞ İSTEK FORMU
ŞEHİT VEYA MALÜLÜN ADI SOYADI VE Bu Bölüm Kurum
KURUMU: FOTOĞRAF
Tarafından
Doldurulur
İLK MÜRACAAT MAKAMI: ŞEHİT VEYA MALÜLE
YAKINLIK DERECESİ:
SOYADI : ÖĞRENİM DURUMU :

ADI : MESLEĞİ :

BABA ADI : SAKATLIĞI VARSA


ÖZELLİĞİ :

DOĞUM YERİ : KULLANDIĞI VASITA


VEYA ALET :

DOĞUM TARİHİ: Gün Ay Yıl NÜFUSA KAYITLI


OLDUĞU
........./........./.......... İL :
İLÇE :

CİNSİYETİ: Kütük Cilt Sayfa


Erkek No: No: No:
Kadın

MEDENİ HALİ: İKAMET ADRESİ:


Evli Bekar Boşanmış Dul

ÇALIŞTIĞI İŞYERİ:
Kendi Kamu Özel İşsiz

811
ASKERLİK DURUMU: İL :
Yaptı Yapmadı Muaf
Tecilli İLÇE :

VARSA BAĞLI OLDUĞU SOSYAL ÇALIŞMAK İSTEDİĞİ İLLER


GÜVENLİK KURUMU:
SSK EM. SAN. BAĞ- 1
KUR 2
3
4
5

SABIKASI VARMI? Var Yok

BAKMAKLA MÜKELLEF OLDUĞU KİŞİLER


ADI CİNSİY DOĞUM YAKIN ADI CİNSİY DOĞUM YAKINL
SOYADI ETİ TARİHİ LIK SOYADI ETİ TARİHİ IK
DOĞUM DERE DOĞUM DERECE
YERİ CESİ YERİ Sİ

Bu iş istek formundaki bilgilerin gerçeğe kabul ve tasdik


uygun olduğunu ederim. ........./........./....................
Formu dolduranın
Adı:
Soyadı:
İmzası:

EK 3

DURUM BELGESİ

ŞEHİT VEYA MALUL HAKKINDAKİ BİLGİLER

ADI, SOYADI : ŞEHİT :


BABA ADI :
GÖREV ÜNVANI / GÖREV YERİ : MALÜL:
DOĞUM YERİ / TARİHİ :
NÜFUSA KAYITLI OLDUĞU YER :
İKAMET ADRESİ :

EŞİNİN ÇOCUKLARININ KARDEŞLERİNİN


ADI: ADI/SOYAD DOĞUM ADI/SOYADI: DOĞUM
I: TARİHİ: TARİHİ:

812
SOYADI:
DOĞUM YERİ:
DOĞUM
TARİHİ:
SAĞ:

ÖLÜ:

OLAY HAKKINDAKİ BİLGİLER


OLAYIN MEYDANA GELDİĞİ YER :
TARİH VE SAATİ :
OLAYIN ÖZETİ :

MALÜLİYET DURUMU(*)

1- ÇALIŞABİLİR DURUMDA MALÜL :

2- ÇALIŞAMAZ DURUMDA MALÜL :

(*) Bu bölüm, ilgilinin Emekli Sandığı Genel Müdürlüğünce Malülen emekli edilip
edilmediğine bakılarak doldurulacaktır.

KOMİSYON GÖRÜŞÜ

Yukarıdaki bilgiler dahilinde, 4131 sayılı Kanun ve ilgili Yönetmelik hükümlerine göre
değerlendirmeye alınması uygundur. ....../....../20.....

Başkan Üye Üye Üye


Vali/Kaymakam Jandarma Komutanı Emniyet Md./Amiri İlgili Kurum
Amiri

KISA ÇALIŞMA VE KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ HAKKINDA YÖNETMELİK


(13.01.2009 tarihli ve 27109 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmeliğin amacı, 25/8/1999 tarihli ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa göre
sigortalı sayılan kişileri hizmet akdine tabi olarak çalıştıran işverenin, genel ekonomik kriz
veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerini geçici olarak önemli ölçüde
azaltması veya işyerinde faaliyeti tamamen veya kısmen geçici olarak durdurması hallerinde,
813
talebinin uygunluğunun Bakanlıkça tespiti ile işçilere kısa çalışma ödeneği ödenmesine ilişkin
usul ve esasları düzenlemektir.

2-Genel ekonomik kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerinde kısa çalışma yapılmasını talep eden
işveren, Kurum birimine, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı sendikaya yazılı bildirimde bulunur.

3- İşveren bildiriminde; genel ekonomik krizin veya zorlayıcı sebeplerin işyerine etkileri ile
zorlayıcı sebebin ne olduğunu, işyerinin unvanını, adresini, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı
sendikayı, Bakanlık bölge müdürlüğü ile sosyal güvenlik işyeri sicil numarasını, varsa
iddiasını kanıtlayıcı somut belgeleri belirtmek zorundadır.

4- İnceleme esnasında; kısa çalışma yaptırılacak işçilere ilişkin bilgiler, işveren tarafından
Kurumca belirlenen formatta hazırlanarak, manyetik ortamda Kuruma, yazılı olarak da
Bakanlık iş müfettişine teslim edilir.

5- İşverenin kısa çalışma talebi, öncelikle Kurum tarafından sebep ve şekil yönünden
değerlendirilir. Genel ekonomik krizin varlığını, işçi ve işveren sendikaları
konfederasyonlarının iddia etmesi veya bu yönde kuvvetli emarenin bulunması halinde,
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı duruma açıklık getirir.
İkinci fıkrada belirtilen duruma açıklık getirilmeden, genel ekonomik kriz gerekçesi ile
yapılan başvurular ile zorlayıcı sebeplerle bağdaşmadığı halde, nakit darlığı, ödeme güçlüğü,
pazar daralması ve stok artışı gibi sebeplere dayalı olarak yapıldığı tespit edilen başvurular
Kurum tarafından reddedilir.
Genel ekonomik kriz veya zorlayıcı sebeplerle yapılan başvuruların uygunluk tespiti
Bakanlık iş müfettişleri tarafından ivedilikle yapılır. Talebin uygun bulunması halinde kısa
çalışmanın başlama ve bitiş tarihleri ile 4.maddenin üçüncü fıkrasında belirtilen listeye son
şekli verilmek suretiyle Bakanlık iş müfettişince düzenlenen rapor ekinde yazılı olarak Kuruma
gönderilir. İnceleme sonucu Kurum tarafından işverene, işveren tarafından varsa toplu iş
sözleşmesine taraf işçi sendikasına ve işyerinde yazılı olarak ilan edilmek suretiyle işçilere
bildirilir.

6- İşçinin kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilmesi için; işverenin kısa çalışma talebinin
Bakanlıkça uygun bulunması, işçinin kısa çalışmanın başladığı tarihte, 4447 sayılı Kanunun
50.maddesine göre çalışma süreleri ve işsizlik sigortası primi ödeme gün sayısı bakımından
işsizlik ödeneğine hak kazanmış olması, kısa çalışma ödeneği talebinde bulunması
gerekmektedir.

7- Günlük kısa çalışma ödeneğinin miktarı, işsizlik ödeneğinin miktarı kadardır. Kısa çalışma
ödeneği 4447 sayılı Kanunun 50.maddesindeki esaslara göre ödenir.
Kısa çalışma ödeneğinin süresi üç ayı aşmamak kaydıyla kısa çalışma süresi kadardır.
Ödeneğin süresi; herhalde hak edilen işsizlik ödeneği süresini aşamaz.
Kısa çalışma ödeneği, işyerinde uygulanan haftalık çalışma süresini tamamlayacak
şekilde çalışılmayan süreler için verilir.
Zorlayıcı sebeplerle işyerinde kısa çalışma yapılması halinde, ödemeler 22/5/2003 tarihli
ve 4857 sayılı İş Kanununun 24.maddesinin (III) numaralı bendinde ve 40. maddesinde
öngörülen bir haftalık süreden sonra başlar.
İşçinin kısa çalışma ödeneği aldığı süre için, 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal
Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu gereği ödenecek sigorta primi, İşsizlik Sigortası
Fonu tarafından Sosyal Güvenlik Kurumuna aktarılır.
Kısa çalışma ödeneğinden yararlanan işçi, işsizlik sigortasından yararlanmak için 4447
sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun 50.maddesinde öngörülen koşullar gerçekleşmeden işsiz
kalırsa, kısa çalışma ödeneği aldığı süre düşüldükten sonra, daha önce hak ettiği işsizlik
ödeneği süresini dolduruncaya kadar işsizlik ödeneğinden yararlanır.
Kurum birimi, işçilerin başvurusunu, izleyen ayın sonuna kadar sonuçlandırır. Kısa
çalışma ödeneği, işçinin kendisine, aylık olarak her ayın sonunda ödenir.
Kısa çalışma ödeneği nafaka borçları dışında haciz veya başkasına devir veya temlik
edilemez.

814
8- Kısa çalışma ödeneği alanların işe girmesi, yaşlılık aylığı almaya başlaması, herhangi bir
sebeple silah altına alınması, herhangi bir kanundan doğan çalışma ödevi nedeniyle işinden
ayrılması veya geçici iş göremezlik ödeneğinin başlaması halinde kısa çalışma ödeneği kesilir.
Kısa çalışma ödeneğinin kesildiği süre içerisinde 7.maddede öngörülen sigorta primi
ödenmez.

9- İşveren, ilan ettiği süreden önce, normal faaliyetine başlamaya karar vermesi halinde
durumu; Kurum birimine, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı sendikaya ve işçilere altı işgünü önce
yazılı olarak bildirmek zorundadır. Bildirimde belirtilen tarih itibariyle kısa çalışma sona erer.

Not : 31.03.2004 tarihli ve 25419 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Kısa Çalışma ve Kısa
Çalışma Ödeneğine İlişkin Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır.

815
ÇALIŞMA HAYATINA İLİŞKİN ÜÇLÜ DANIŞMA KURULUNUN ÇALIŞMA USUL
VE ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİK

(04.04.2004 tarih – 25423 sayılı Resmi Gazete)

ÜÇLÜ DANIŞMA KURULU İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmeliğin amacı, çalışma barışının ve endüstri ilişkilerinin geliştirilmesi, çalışma
hayatıyla ilgili mevzuat çalışmalarının ve uygulamalarının izlenmesi, hükümet ile işveren,
kamu görevlileri ve işçi sendikaları konfederasyonları arasında etkin bir danışmanın
gerçekleştirilmesi amacıyla oluşturulan Üçlü Danışma Kurulunun teşekkülü, görev ve yetkileri,
organları, toplanması, çalışma usul ve esaslarını düzenlemektir.

2- Üçlü Danışma Kurulu çalışma hayatına ilişkin politikaların oluşumuna katkı sağlar, taraflar
arasında uzlaşma ve işbirliğini güçlendirecek çalışmalar yapar, çalışma hayatıyla ilgili mevzuat
çalışmalarını ve uygulamalarını izler, yeni mevzuat ve yasa değişiklikleri ile ilgili hususlarda
görüş oluşturur, uluslararası Çalışma Örgütünün konferans ve faaliyetlerine katılımda, taraflar
arasında etkin bir danışma, bilgilendirme ve iletişimin gerçekleşmesini sağlar, "Uluslararası
Çalışma Normları Uygulamasının Geliştirilmesinde Üçlü Danışma Hakkında 144 sayılı
Sözleşme" hükümlerine uygun çalışmalar yapar, ulusal mevzuatın, Avrupa Birliği’nin çalışma
hayatına ilişkin müktesebatına uyumu için taraflar arasında etkin bir danışma, bilgilendirme ve
iletişimin gerçekleşmesini sağlar, ihtiyaç duyulması halinde komisyonlar kurar, üyelerini
belirler, raporları görüşür, ulusal ve uluslararası düzeyde seminer ve toplantılar düzenlenmesini
taraflara önerir, uygun görülecek toplantılara temsilci gönderir, çalışma barışının ve endüstri
ilişkilerinin geliştirilmesi ile ilgili alanlarda araştırmalar yapılmasını taraflara önerir.

3- Kurul, her yıl Ocak, Mayıs ve Eylül aylarında olmak üzere yılda üç kez toplanır. Ayrıca,
başkanın veya kurul üyelerinden üçünün yazılı istemde bulunması halinde olağanüstü de
toplanabilir.

4- Toplantı gündemi temsilci kuruluşların görüşleri alınmak suretiyle Başkan tarafından


belirlenir. Toplantı gündemi ile yer, gün ve saati, varsa komisyon raporları ve diğer belgeler
onbeş gün önceden temsilci kuruluşlara bildirilir.

5- Kurul, görev alanına giren konularda araştırma ve inceleme yapmak, görüş bildirmek ve
raporlar hazırlamak üzere komisyonlar oluşturabilir.

6- Kurul çalışmaları ile komisyon raporlarının yayınlanması kurulun iznine bağlıdır.

816
ÇALIŞMA HAYATINA İLİŞKİN ÜÇLÜ DANIŞMA KURULUNUN ÇALIŞMA
USUL VE ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİĞİN 4.MADDESİNDE
DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR YÖNETMELİK

(15 Mayıs 2004 Tarih - Sayı : 25463)

MADDE 1 — 4/4/2004 tarihli ve 25423 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Çalışma


Hayatına İlişkin Üçlü Danışma Kurulunun Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 4
üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) ve (c) bendleri aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve
maddenin sonuna aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
"b) İşçi sendikaları konfederasyonlarından birer ve en fazla üyeye sahip işveren
konfederasyonundan üç temsilciden,
c) Kamu görevlileri sendikaları konfederasyonlarından birer temsilciden,
oluşur."
"Kurul, işçi ve işveren sendikaları konfederasyonları ile kamu görevlileri sendikaları
konfederasyonları temsilcilerinin birlikte katılımı ile toplanabileceği gibi, gündem konularına
göre ayrı ayrı da toplanabilir."
Yürürlük
MADDE 2 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 3 —Bu Yönetmelik hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.

817
818
İŞ KANUNUNA İLİŞKİN ÇALIŞMA SÜRELERİ YÖNETMELİĞİ

(06.04.2004 tarih – 25425 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmeliğin amacı, çalışma sürelerinin uygulanmasına ilişkin esasları düzenlemektir.

2- Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırkbeş saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu
süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır.

3- Haftanın iş günlerinden birinde kısmen çalışılan işyerlerinde, bu süre haftalık çalışma


süresinden düşüldükten sonra, çalışılan sürenin çalışılan gün sayısına bölünmesi suretiyle
günlük çalışma süreleri belirlenir. Günlük çalışma süresi her ne şekilde olursa olsun 11 saati
aşamaz.

4- Tarafların yazılı anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerinde haftanın çalışılan
günlerine günde onbir saati aşmamak koşuluyla farklı şekilde dağıtılabilir.

5- Yoğunlaştırılmış iş haftası veya haftalarından sonraki dönemde işçinin daha az sürelerle


çalıştırılması suretiyle, toplam çalışma süresi, çalışması gereken toplam normal süreyi
geçmeyecek şekilde denkleştirilir.

6- Denkleştirme iki aylık süre içinde tamamlanacak, bu süre toplu iş sözleşmeleri ile dört aya
kadar artırılabilecektir.

7- Parça başına, akort veya götürü gibi yapılan iş tutarına göre ücret ödenen işlerde de bu
Yönetmeliğin denkleştirmeye ilişkin hükümleri uygulanır.

8- Denkleştirme dönemi içinde günlük ve haftalık çalışma süreleri ile denkleştirme süresi
uygulamasının başlangıç ve bitiş tarihleri işverence belirlenir.

9- İşyerinde tam süreli iş sözleşmesi ile yapılan emsal çalışmanın üçte ikisi oranına kadar
yapılan çalışma kısmi süreli çalışmadır.

10- Zorunlu nedenlerle işin durması, ulusal bayram ve genel tatillerden önce veya sonra
işyerinin tatil edilmesi veya benzer nedenlerle işyerinde normal çalışma sürelerinin önemli
ölçüde altında çalışılması veya tamamen tatil edilmesi ya da işçinin talebi ile kendisine 4857
sayılı İş Kanunu, iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile öngörülen yasal izinleri dışında
izin verilmesi hallerinde, işçinin çalışmadığı bu sürelerin telafisi için işçiye yaptırılacak
çalışma, telafi çalışmasıdır.

11- Telafi çalışması yaptıracak işveren; bu çalışmanın 4857 sayılı İş Kanununun


64.maddesinde sayılan nedenlerden hangisine dayandığını açık olarak belirtmek, hangi tarihte
çalışmaya başlanacağını, ilgili işçilere bildirmek zorundadır.

12- Telafi çalışması, kaynağını oluşturan zorunlu nedenin ortadan kalkması ve işyerinin normal
çalışma dönemine başlamasını takip eden 2 ay içerisinde yaptırılır. Telafi çalışması, günlük en
çok çalışma süresi olan 11 saati aşmamak koşulu ile günde 3 saatten fazla olamaz. Telafi
çalışması, tatil günlerinde yaptırılamaz.

819
13- Günlük çalışmanın başlama ve bitiş saatleri ile dinlenme saatleri işyerlerinde işçilere uygun
araçlarla duyurulur.

14- İşveren, işçilerin çalışma sürelerini uygun araçlarla belgelemek zorundadır.

15- Sağlık kuralları bakımından, günde, ancak 7,5 saat ya da daha az çalışması gereken işlerde
çalışan işçiler hakkında, iş süreleri yönünden, İş Kanununun 63 üncü maddesinin son fıkrasında
öngörülen yönetmelik hükümleri uygulanır.

820
TARIM VE ORMANDAN SAYILAN İŞLERDE ÇALIŞANLARIN ÇALIŞMA
KOŞULLARINA İLİŞKİN YÖNETMELİK

(06.04.2004 tarih – 25425 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmeliğin amacı, çalışma sürelerinin uygulanmasına ilişkin esasları düzenlemektir.

2- Süresi bir yıl ve daha fazla olan belirli süreli iş sözleşmelerinin yazılı olarak yapılması
zorunludur.

3- İşçilere ücretleri, bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından en geç ayda bir
Türk parası ile işyerinde ödenir veya bankada özel olarak açılan işçinin hesabına yatırılır.

4- İşveren işyerinde veya bankaya yaptığı ödemelerde işçiye ücret hesabını gösterir imzalı veya
işyerinin özel işaretini taşıyan bir pusula vermek zorundadır.

5- Bu pusulada, ödemenin günü ve ilişkin olduğu dönem ile fazla çalışma, hafta tatili, ulusal
bayram ve genel tatil ücretleri gibi asıl ücrete yapılan her çeşit eklemeler tutarının ve vergi,
sigorta primi, avans mahsubu, nafaka ve icra gibi her çeşit kesintilerin ayrı ayrı gösterilmesi
gerekir.

6- Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok 45 saattir. Bu süre, iklim, mevsim koşulları
ve tarım ve ormandan sayılan işlerin niteliği göz önünde bulundurularak, sözleşme ile aksi
kararlaştırılmadıkça haftanın günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır.

7- Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerlerinde haftanın çalışılan
günlerine, günde 11 saati aşmamak koşulu ile farklı biçimde dağıtılabilir.

8- Günlük çalışma süresinin ortalama bir zamanında o yerin gelenekleri ve işin gereğine göre
ayarlanmak suretiyle işçilere ara dinlenmesi verilir.

9- İşveren tarafından, işçilerin günlük çalışma saatleri ile tatil ve çalışılmayan günleri gösteren
günlük çalışma çizelgesi düzenlenir. Bu çizelgede işçi ve işverenin imzası yer alır.

10- Günlük çalışmanın başlama ve bitiş saatleri ile dinlenme saatleri işçilere duyurulur.

11- İşçilere, tatil gününden önce çalışma sürelerini tamamlamış olmaları koşulu ile 7 günlük bir
zaman dilimi içinde kesintisiz en az 24 saat hafta tatili verilir.

12- Çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün
ücreti tam olarak ödenir.

13- Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde tarım ve orman işçilerinin çalıştırılıp
çalıştırılmayacağı iş veya toplu iş sözleşmelerinde belirlenir. Sözleşmelerde hüküm
bulunmaması halinde, söz konusu günlerde çalışılması için işçinin onayı gereklidir.

14- İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de dahil olmak üzere en az bir yıl
çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izini verilir.

821
HAFTALIK İŞ GÜNLERİNE BÖLÜNEMEYEN ÇALIŞMA SÜRELERİ
YÖNETMELİĞİ

(06.04.2004 tarih – 25425 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmeliğin amacı, karayollarında, demiryollarında ve deniz, göl ve akarsularda
hareket halindeki taşıtlarda yapılan ve 854 sayılı Deniz İş Kanununa tabi olmayan taşıma
işlerinde olduğu gibi iş süresinin bir haftanın çalışma günlerine bölünmesi suretiyle
yürütülmesine nitelikleri bakımından olanak bulunmayan işlerde çalışma dönemine ve iş
sürelerine uygulanacak usul ve esasları düzenlemektir.

2- Bu Yönetmelik kapsamına giren işlerin yürütüleceği çalışma dönemi, işin niteliğine göre, en
çok altı ayı geçmemek üzere, işveren tarafından belirlenir.

3- Bir çalışma dönemindeki çalışma süresi, bu dönem içindeki hafta sayısının, haftalık çalışma
süresi çarpımı sonunda bulunan miktarı aşamaz.

4- Çalışma süresinin haftalara tam bölünemediği hallerde, çalışma süresi iş günü üzerinden ve
her iş günü 7,5 saatlik iş süresi kabul olunmak suretiyle hesaplanır.

5- Bu Yönetmelik kapsamına giren işlerde bir çalışma dönemi içindeki haftalık iş süresi 45
saatten az ya da çok olarak belirlenebilir. Ancak kararlaştırılan çalışma dönemindeki çalışma
süresinin bir iş haftasına düşen ortalaması 45 saati geçemez.

6- Yoğunlaştırılmış iş haftası veya haftalarından sonraki dönemde işçinin daha az sürelerle


çalıştırılması suretiyle, toplam çalışma süresi, çalışması gereken toplam normal süreyi
geçmeyecek şekilde denkleştirilir.

7- Günlük iş süresi 11 saati, gece çalışma süresi 7,5 saati, profesyonel ve ağır vasıta ehliyeti ile
taşıt kullananların günlük çalışma süresi de 9 saati geçemez.

8- İşçilere ara dinlenmesi verilir.

9- Hareket halindeki taşıtlarda çalışan işçilerin ara dinlenmeleri, genel olarak duraklama
yerlerinde verilir. Kalkış-varış yerleri arasında duraklama yeri bulunmayan veya duraklama
yerleri bulunmakla birlikte işin niteliğinin gereği olarak bu yerlerde ara dinlenmesi
verilemeyen durumlarda ara dinlenmesi taşıt içerisinde verilir.

10- İşçiler, 24 saatlik süre içinde kesintisiz en az onbir saat dinlendirilmeden çalıştırılamaz.

11- çalışan işçilere haftanın bir gününde kesintisiz 24 saatten az olmamak üzere hafta tatili
verilmesi zorunludur.

12- Bir çalışma dönemi içinde, izinli veya raporlu bulunmaları veya işe yeni başlamaları veya
işten ayrılmaları nedeniyle tam olarak çalışamayan veya işyerindeki zorlayıcı nedenlerle tam
olarak çalıştırılamayan işçilerin fazla çalışmaları, o dönem içinde çalıştıkları gün sayısına göre
hesaplanır.

13- Bir yıl içinde yapılacak fazla çalışmaların toplamı 270 saati aşamaz.

822
14- Hareket halindeki taşıtlarda çalışan işçilerin günlük çalışmalarının oturdukları yer dışında
sona ermesi halinde işveren, işçilerin oturdukları yere kadar gitmelerini veya yatacak yeri
sağlamakla yükümlüdür.

15- İşçinin iş sözleşmesinin oturduğu yer dışındaki bir yerde feshi halinde, sözleşmede başka
bir hüküm yoksa, işveren işçinin oturduğu yere kadar gitmesini sağlamakla yükümlüdür.

16- İşverenler düzenleyecekleri tablo ve cetvellerde; her çalışma döneminde hareket halindeki
taşıtlarda, işin yürütüm ve düzeninden sorumlu olan ile işveren veya işveren vekilini, çalışma
dönemini, işin günlük başlayış ve bitiş saatlerini, ara dinlenmesini ve günlük dinlenme
zamanlarını, hafta tatili günlerini göstermek, bunları idare büroları ile taşıtlarda bulundurmak,
varsa 2821 sayılı Sendikalar Kanununun 34 üncü maddesi anlamında atanmış işyeri sendika
temsilcisine bildirmekle yükümlüdürler.

823
İŞ KANUNUNA İLİŞKİN FAZLA ÇALIŞMA VE FAZLA SÜRELERLE ÇALIŞMA
YÖNETMELİĞİ

(06.04.2004 tarih – 25425 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmeliğin amacı, ülkenin genel yararları yahut işin niteliği veya üretimin artırılması
gibi nedenlerle 4857 sayılı İş Kanununun 63 üncü maddesinde belirtilen haftalık normal
çalışma süresinin dışında yapılacak fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışmaya ilişkin usul ve
esasları düzenlemektir.

2- Fazla çalışmanın her saati için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen
tutarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenir.

3- Fazla sürelerle çalışmalarda her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret, normal çalışma
ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yirmibeş yükseltilmesiyle ödenir.

4- Parça başına veya yapılan iş tutarına göre ücret ödenen işlerde, fazla çalışma süresince
işçinin ürettiği parça veya iş tutarının hesaplanmasında zorluk çekilmeyen hallerde, her bir
fazla saat içinde yapılan parçayı veya iş tutarını karşılayan ücret esas alınarak fazla çalışma
veya fazla sürelerle çalışma ücreti hesaplanır. Bu usulün uygulanmasında zorluk çekilen
hallerde, parça başına veya yapılan iş tutarına ait ödeme döneminde meydana getirilen parça
veya iş tutarları, o dönem içinde çalışılmış olan normal ve fazla çalışma saatleri sayısına
bölünerek bir saate düşen parça veya iş tutarı bulunur. Bu yolla bulunan bir saatlik parça veya
iş tutarına düşecek bir saatlik normal ücretin, yüzde elli fazlası fazla çalışma ücreti, yüzde
yirmibeş fazlası fazla sürelerle çalışma ücretidir.

5- Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda ikiyüzyetmiş saatten fazla olamaz

6- Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma sürelerinin hesabında yarım saatten az olan süreler
yarım saat, yarım saati aşan süreler ise bir saat sayılır.

7- Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan işçi, isterse işverene yazılı olarak
başvurmak koşuluyla, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat
karşılığında bir saat otuz dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında bir saat onbeş
dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir.

8- İşçi hak ettiği serbest zamanı, 6 ay zarfında işverene önceden yazılı olarak bildirmesi
koşuluyla ve işverenin, işin veya işyerinin gereklerine uygun olarak belirlediği tarihten itibaren
iş günleri içerisinde aralıksız ve ücretinde bir kesinti olmadan kullanır.

9- İşçinin bu kanundan ve sözleşmelerden kaynaklanan tatil ve izin günlerinde serbest zaman


kullandırılamaz.

10- İşçilere, sağlık kuralları bakımından günde ancak 7,5 saat ve daha az çalışılması gereken
işlerde, gece sayılan gün döneminde yürütülen işlerde (gündüz işi sayılan çalışmalara ek olarak
bu Yönetmelikte öngörülen fazla çalışmalar gece döneminde yapılabilir), maden ocakları,
kablo döşemesi, kanalizasyon, tünel inşaatı gibi işlerin yer ve su altında yapılanlarında fazla
çalışma yaptırılamaz.

824
11- 18 yaşını doldurmamış işçiler,iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi ile önceden veya

sonradan fazla çalışmayı kabul etmiş olsalar bile sağlıklarının elvermediği işyeri hekiminin
veya Sosyal Sigortalar Kurumu Başkanlığı hekiminin, bunların bulunmadığı yerlerde herhangi
bir hekimin raporu ile belgelenen işçiler, gebe, yeni doğum yapmış ve çocuk emziren işçiler,
kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçilere fazla çalışma yaptırılamaz.

12- Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yaptırmak için işçinin yazılı onayının alınması
gerekir. Zorunlu nedenlerle veya olağanüstü durumlarda yapılan fazla çalışma ve fazla sürelerle
çalışma için bu onay aranmaz.

13- Fazla çalışma ihtiyacı olan işverence bu onay her yıl başında işçilerden yazılı olarak alınır
ve işçi özlük dosyasında saklanır.

14- İşveren, fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yaptırdığı işçilerin bu çalışma saatlerini
gösteren bir belge düzenlemek, imzalı bir nüshasını işçinin özlük dosyasında saklamak
zorundadır.

15- İşveren, işçilerin çalışma sürelerini uygun araçlarla belgelemek zorundadır.

16- Sağlık kuralları bakımından, günde, ancak 7,5 saat ya da daha az çalışması gereken işlerde
çalışan işçiler hakkında, iş süreleri yönünden, İş Kanununun 63 üncü maddesinin son fıkrasında
öngörülen yönetmelik hükümleri uygulanır.

825
POSTALAR HALİNDE İŞÇİ ÇALIŞTIRILARAK YÜRÜTÜLEN İŞLERDE
ÇALIŞMALAR İLİŞKİN ÖZEL USUL VE ESASLAR HAKKINDA YÖNETMELİK

(07.04.2004 tarih – 25426 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına postalar halinde işçi
çalıştırılarak işletilen veya nöbetleşe işçi postaları ile yapılan işlerde, çalışma sürelerine, gece
çalışmalarına, hafta tatillerine ve ara dinlenmesine ilişkin özel usul ve esaslar bu Yönetmelikle
düzenlenmektedir.

2- İşveren veya işveren vekilleri, posta sayısı ile her postanın işe başlama ve bitirme saatlerini,
postalar halinde çalıştırdıkları işçilerin ad ve soyadlarını, ara dinlenmelerini, hafta tatillerini ve
bunlara ilişkin değişiklikleri düzenleyerek işyerinde işçilerin kolayca görüp okuyabilecekleri
şekilde ilan etmekle yükümlüdür.

3- İşçi postaları, nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına
postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde posta sayısı 24 saatlik süre içinde en az üç
işçi postası çalıştırılacak şekilde düzenlenir. Bunun dışında kalan ve işçi postaları ile yürütülen
diğer işlerde 24 saatlik süre içinde çalıştırılacak işçi postaları sayısı, her bir işçi postasının
çalışma süresi, günlük çalışma süresini aşmayacak şekilde düzenlenir.

4- Sağlık kuralları bakımından günde 7,5 saat ya da daha az çalışılması gereken işlerde işçi
postaları sayısı, her bir postanın çalışma süresi, günlük çalışma sürelerini aşmayacak şekilde
düzenlenir.

5- Gece dönemine denk düşen 20.00-06.00 saatleri arasındaki işçi postalarında, 18 yaşını
doldurmamış çocuk ve genç işçilerin çalıştırılmaları yasaktır.

6- Bir işçi postası ile yürütülen işlerde, ikili ya da daha çok posta sayısının artırılması ya da üç
posta halinde çalışılan işyerlerinde günlük çalışma süresinin 7,5 saatin altında saptanması
sonucunda, çalışma sürelerindeki azalma nedeniyle, işçilerin ücretlerinden her ne şekilde olursa
olsun, indirim yapılamaz.

7- Postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, İş Kanununun 42 ve 43. maddeleri ve 79


sayılı Milli Korunma Suçlarının Affına, Milli Korunma Teşkilat, Sermaye ve Fon Hesaplarının
Tasfiyesine ve Bazı Hükümler İhdasına Dair Kanunun 6. maddesi ile 4857 sayılı İş Kanununun
70. maddesinde öngörülen Yönetmelikte belirtilen haller dışında, işçilerin gece postalarında 7,5
saatten çok çalıştırılmaları yasaktır.

8- Gece ve gündüz işletilen ve nöbetleşe işçi postaları çalıştırılarak yürütülen işlerde postalar;
en fazla bir iş haftası gece çalıştırılan işçilerin, ondan sonra gelen ikinci iş haftasında gündüz
çalıştırılmaları suretiyle ve postalar birbirlerinin yerini alacak şekilde düzenlenir.

9- Zorunluluk olmadıkça işçilerin postaları değiştirilemez. Ancak gece çalışması nedeniyle


sağlığının bozulduğunu raporla belgeleyen işçiye işveren, olanakların elverdiği ölçüde gündüz
postasında durumuna uygun bir iş verir.

10- İşin niteliği ve yürütümü, iş sağlığı ve güvenliği gözönünde tutularak, gece ve gündüz
postalarında iki haftalık nöbetleşme esası da uygulanabilir.

826
11- Posta değişiminde işçiler sürekli olarak en az onbir saat dinlendirilmeden çalıştırılamaz. Bu
hüküm, postası değiştirilen işçilere de uygulanır.

12- Postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, işçilere ara dinlenmesi verilir. İşin
niteliği, bir işyerinin aynı bölümündeki bütün işçilere aynı saatte ara dinlenmesi verilmesine
olanak bırakmıyorsa, bu dinlenme, işçilere, gruplar halinde arka arkaya çalışma süresinin
ortalarından başlayarak verilir.

13- Postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, işçilere, haftanın bir gününde 24
saatten az olmamak üzere ve nöbetleşme yolu ile hafta tatili verilmesi zorunludur.

14- İşveren veya işveren vekilleri, postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen işlerde, her
postada çalışan işçilerin ad ve soyadlarını kapsayan listeler ile bu işçiler için işe başlamadan
önce alınan periyodik sağlık raporlarının bir nüshasını ilgili bölge müdürlüğüne vermekle
yükümlüdür.

827
SAĞLIK KURALLARI BAKIMINDAN GÜNDE ANCAK YEDİBUÇUK SAAT VEYA
DAHA AZ ÇALIŞILMASI GEREKEN İŞLER HAKKINDA YÖNETMELİK

(15.04.2004 tarih – 25434 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmeliğin amacı, Yönetmelikte belirtilen işlerde çalıştırılan işçilerin, sağlık kuralları
bakımından, çalışabilecekleri azami çalışma sürelerini düzenlemektir.

2- Bir işçinin günde ancak yedi buçuk saat çalıştırılabileceği işler, kurşun ve arsenik işleri, cam
sanayii işleri, cıva sanayii işleri, çimento sanayii işleri, havagazı ve kok fabrikalarıyla termik
santrallerdeki işler, çinko sanayii işleri, bakır sanayii işleri, alüminyum sanayii işleri, demir ve
çelik sanayii işleri, döküm sanayii işleri, kaplamacılık işleri, karpit sanayii işleri, asit sanayii
işleri, akümülatör sanayii işleri, kaynak işleri, madenlere su verme işleri, kauçuk işlenmesi
işleri, yeraltı işleri, radyoaktif ve radyoiyonizan maddelerle yapılan işler, gürültülü işler, su
altında basınçlı hava içinde çalışmayı gerektiren işler, pnömokonyoz yapan tozlu işler, tarım
ilaçları kullanımı işleridir.

3- Bu Yönetmelik kapsamına giren işlerde çalıştırılan işçiler, günlük en çok iş sürelerinden


sonra diğer herhangi bir işte çalıştırılmazlar.

4- Bu Yönetmelik kapsamına giren işlerde fazla çalışma yapılamaz.

5- Bu Yönetmelikte sayılan işlerden herhangi birini veya birkaçını sürekli olarak veya zaman
zaman yapan işverenler, bu işlerin çeşit ve niteliklerini, yapılma zamanlarını, anılan işlerde
çalıştırdıkları işçilerin erkek ve kadınlar ayrı ayrı gösterilmek suretiyle sayılarını, işin
yürütüldüğü yerin bağlı bulunduğu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüğüne
yazılı olarak bildirmekle yükümlüdürler.

828
HAZIRLAMA, TAMAMLAMA VE TEMİZLEME İŞLERİ YÖNETMELİĞİ

(28.04.2004 tarih – 25446 sayılı Resmi Gazete)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmelik, bir işyerinde yürütülen asıl işin düzenli, sağlıklı ve güvenli bir şekilde
sürdürülebilmesi için yapılması zorunlu olan hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerindeki
çalışma koşullarını düzenler.

2- Hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerinin, asıl işe ilişkin günlük çalışma sürelerinden
önce veya sonra yaptırılabilmesi, teknik bir zorunluluğun bulunmasına veya bu işlerin, asıl işin
yürütümü sırasında yapılmasının sağlık ve güvenlik yönünden sakıncalı olmasına bağlıdır.

3- Asıl iş için belirlenmiş olan günlük çalışma sürelerine ek olarak, bu sürelerin başlama
saatlerinden önce veya bitme saatlerinden sonra, hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerini
yapacak olan işçiler, bu işlerde günde en çok iki saat daha çalıştırılabilir.

4- Hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerinde çalıştırılacak işçilerin sayısı, 1-15 çalışanı


bulunan işyerlerinde 3 işçiden, 16-30 çalışanı bulunan işyerlerinde 4 işçiden, 31-60 çalışanı
bulunan işyerlerinde 6 işçiden, 61-80 çalışanı bulunan işyerlerinde 8 işçiden, 81-100 çalışanı
bulunan işyerlerinde 10 işçiden ve 100’den fazla çalışanı bulunan işyerlerinde ise, çalışan
sayısı toplamının yüzde onundan fazla olamaz.

5- Hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerinin yapılmasının özel riskler yaratması ve özel


bilgi, beceri ve deneyim gerektirmesi halinde, bu işlerde çalıştırılacak işçilerin çalıştıkları
bölümleri ve mesleki eğitimleri göz önüne alınarak uygun nitelikte olanlar seçilecektir.

6- Hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerinin yürütülmesi sırasında, işveren tarafından,


çalıştırılacak işçiler arasından seçilecek deneyimli bir işçinin, ekip başı olarak
görevlendirilmesi esastır. Ekipte görevlendirilen işçilerin, bu çalışmalar sırasında, işveren
tarafından hazırlanarak tebliğ edilmiş olan talimata uymaları zorunludur.

7- İşverenler, hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerinin yürütülmesi sırasında, iş sağlığı ve


güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız
bulundurmak ve işçilerin gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimini almalarını sağlamakla
yükümlüdürler. İşçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymak
zorundadırlar.

8- Hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerinin, işyerinde çalışan işçilere nöbetleşe


yaptırılması esastır. Yapılacak olan hazırlama, tamamlama ve temizleme işinin özelliği, bu
işleri ancak belli ve bu konuda yetişmiş işçilerce yaptırılmasını zorunlu kılıyor ve işyerinde de
nöbetleşmeye yetecek sayıda bu nitelikte işçi bulunamıyorsa, bu işler hep aynı kişilere
yaptırılabilir.

9- İşyerinde yürütülen asıl işin bitmesinden sonra hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerini
yapacak olan işçilerin, bu işlere başlamadan önce yarım saatten az olmamak üzere dinlenmeleri
zorunludur.

10- 15/4/2004 tarihli ve 25434 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Sağlık Kuralları
Bakımından Günde Ancak Yedibuçuk Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında
Yönetmelikte belirtilen işlere ilişkin olarak hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerinin asıl

829
işçilere yaptırılması halinde, bu işlerin, söz konusu Yönetmelikte yer alan işlerden her birine
özgü olmak üzere belirtilmiş bulunan iş sürelerini aşmayacak biçimde düzenlenmesi
zorunludur.

11- Hazırlama, tamamlama ve temizleme işleri de dahil olmak üzere, günlük çalışma süresi 11
saati aşamaz.

12- Günlük normal çalışma süresi dışında yapılan hazırlama, tamamlama ve temizleme işleri
ile yapılan fazla çalışma sürelerinin toplamı yılda iki yüz yetmiş saati geçemez.

13- Bir işyerinde yapılmakta olan asıl işin yürütülmesi koşullarına ve sürelerine göre,
hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerinin yapılacağı saatlerin, gece dönemine rastlaması
halinde de, bu işler, bu Yönetmelikte belirtilen koşullar içinde yaptırılabilir.

14- Bir işyerinde, bu Yönetmelik hükümlerine göre, hazırlama, tamamlama ve temizleme işleri
yaptırılmak üzere ayrılmış olan işçilerin, bu işlere ayrılan saatlerde, herhangi bir başka işte
çalıştırılmaları yasaktır.

15- Bir işyerinde, hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerini de yapan asıl işçilere, bu işlerde
geçirdikleri sürenin her bir saati için ödenecek ücret, o işyerindeki asıl işlerine ait normal
çalışma ücretinin saat başına düşen tutarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle verilir.

830
ÜCRET GARANTİ FONU YÖNETMELİĞİ
(18.10.2004 tarihli ve 25617 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.)

İŞVEREN İLE İLGİLİ HUSUSLAR :


1- Bu Yönetmeliğin amacı; Ücret Garanti Fonunun oluşum ve uygulanmasına ilişkin usul ve
esasları düzenlemektir.

2- Fon, Yönetim Kurulunun kararları çerçevesinde, İşsizlik Sigortası Fonu kapsamında işletilir
ve yönetilir.

3- Ücret Garanti Fonu gelirleri, işverenlerce işsizlik sigortası primi olarak yapılan ödemelerin
işveren payının yıllık toplamının yüzde biri ile bu primlerin değerlendirilmesinden elde edilen
kazançlardan oluşur.

4- Sosyal Sigortalar Kurumunca İşsizlik Sigortası Fonuna aktarılan işveren payının yüzde biri,
Fon adına farklı bir hesapta takip edilir. Fon, işsizlik sigortası fon kaynaklarının
değerlendirilmesine ilişkin usul ve esaslar çerçevesinde İşsizlik Sigortası Fonu içerisinde
değerlendirilir.

5- Ücret Garanti Fonunun giderleri, işçilere bu Yönetmelik uyarınca yapılan ücret


ödemelerinden ve Yönetim Kurulu kararı ile Fona ilişkin olarak Kurum tarafından yapılan
giderlerden oluşur.

6- İş sözleşmesinin devam edip etmediğine bakılmaksızın; işverenin ödeme güçlüğüne düştüğü


hallerde, iş sözleşmesinden kaynaklanan aylık ücretlerini alamaması nedeniyle, ücret alacağı
bulunan işçi tarafından; son üç aylık ücretlerinin ödenmediğini gösteren (EK-1) işçi alacak
belgesi veya son üç aylık ücret alacağını gösteren sair belge ile birlikte, aşağıdaki belgelerden
birini ibraz ederek yetkili Kurum birimine başvurulması gerekir:
Bu belgeler :
a) İcra ve İflas Kanununun 143 üncü maddesi uyarınca İcra Dairesinden alınan aciz
vesikası veya 105 inci maddenin birinci fıkrası uyarınca alınacak aciz vesikası hükmündeki
belge,
b) İflasın açılmasına dair mahkeme kararının tasdikli suretinin veya İcra ve İflas
Kanununun 166 ncı maddesi uyarınca ilan edildiğini gösteren belge,
c) İcra tetkik merciince verilen konkordato mühleti kararının tasdikli sureti veya İcra ve
İflas Kanununun 288 inci maddesi uyarınca ilan edildiğini gösteren belge.

7- Kurum birimleri, başvuru tarihinden itibaren en geç otuz gün içinde işçiye, son üç aylık
ücret alacağını ödeyerek durumu ivedilikle, ilgili icra-iflas müdürlüklerine veya konkordato
komiseri ile işverene bildirir.Bu kapsamda yapılacak ödemeler, Fon kaynaklarıyla sınırlıdır.

8- Bu Yönetmelik kapsamındaki işverenlerin işsizlik sigortası primi ödememiş olmaları,


işçilerin bu Yönetmelikteki haklardan yararlanmalarına engel teşkil etmez.

831
İŞÇİ İLE İLGİLİ HUSUSLAR :
1- İşçi, aynı işverenle olan iş ilişkilerinde aciz vesikasına dayanarak Ücret Garanti Fonundan
bir kez yararlanabilir.

2- 10/6/2003 tarihinden itibaren bu Yönetmelik kapsamında ücret alacağını alamamış olan


işçiler de, Kurum birimine başvurmaları halinde, bu Yönetmelik hükümlerinden yararlanırlar.

832
833
YÜRÜRLÜKTEN KALDIRILAN TÜZÜKLER

Hazırlayan : GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU


İş Güvenliği Emekli Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

YÜRÜRLÜKTEN KALDIRILAN TÜZÜKLER

12.06.2005 tarih – 25843 sayılı Resmi Gazete ile Yürürlükten Kaldırılan Tüzükler

- Askeri İşyerleriyle Yurt Emniyeti İçin Gerekli Maddeler İmal Olunan İşyerlerinin Denetim ve
Teftişi Hakkında Tüzüğün Yürürlükten Kaldırılmasına Dair Tüzük

- Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Bazı Özel Usul ve
Kurallar Hakkında Tüzüğün Yürürlükten Kaldırılmasına İlişkin Tüzük

834
- Fazla Çalışma Tüzüğünün Yürürlükten Kaldırılması Hakkında Tüzük

- Sakatların İstihdamı Hakkında Tüzüğün Yürürlükten Kaldırılmasına Dair Tüzük

- Eski Hükümlülerin İstihdamı Hakkında Tüzüğün Yürürlükten Kaldırılmasına Dair Tüzük

- Konut Kapıcıları Tüzüğünün Yürürlükten Kaldırılması Hakkında Tüzük

- Haftalık İş Günlerine Bölünemeyen Çalışma Süreleri Tüzüğünün Yürürlükten Kaldırılması


Hakkında Tüzük

- İş Süreleri Tüzüğünün Yürürlükten Kaldırılması Hakkında Tüzük

- İşçi Çalışma ve Kimlik Karnesi Tüzüğünün Yürürlükten Kaldırılması Hakkında Tüzük

- İşçi Ücretlerinden Ceza Olarak Kesilen Paraları Kullanmaya Yetkili Kurulun Kuruluş ve
Çalışma Esasları Hakkında Tüzüğün Yürürlükten Kaldırılmasına İlişkin Tüzük

28.06.2005 tarih – 25843 sayılı Resmi Gazete ile Yürürlükten Kaldırılan Tüzükler

- Ağır ve Tehlikeli İşler Tüzüğü

- Gebe veya Emzikli Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım
Yurtlarına Dair Tüzük

- Sağlık Kuralları Bakımından Günde Ancak Yedibuçuk Saat veya Daha Az Çalışılması
Gereken İşler Hakkında Tüzük

- İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Kurulları Hakkında Tüzük

- İşyerlerinde İşin Durdurulmasına veya İşyerlerinin Kapatılmasına Dair Tüzük

- Hazırlama, Tamamlama,Temizleme İşleri Tüzüğü

- Kadın İşçilerin Sanayie Ait İşlerde Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Tüzük

835
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ MEVZUATTAN DOĞAN
ZORUNLULUKLAR VE SORUMLULUKLAR

Y. Müh. Gürdal KÜLAHÇIOĞLU


İş Güvenliği Müşaviri

EKİM – 2009

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ MEVZUATTAN DOĞAN


ZORUNLULUKLAR VE SORUMLULUKLAR:

İş Sağlığı ve Güvenliği konusu bilindiği üzere çalışma hayatımızın ayrılmaz bir parçası olup,
bununla ilgili tedbirlerin temin edilmesi ve tedbirlere uyulması bakımından zorlayıcı hükümler
ile bu tedbirlerin temin edilmesinden veya bu konudaki usul ve şartlara riayet edilmesinden
dolayı sorumluluklar bulunmakla bu konudaki zorunlulukların ve sorumlulukların ve bunları
düzenleyen mevzuat hükümlerinin daha iyi bilinmesinde ve tartışılmasında büyük fayda vardır.

İş güvenliği ile ilgili Mevzuat Ülkemiz açısından incelendiğinde, gerçekten günümüz Türkiye
sinde, sair mevzuat ile de kıyaslandığında, ileri derecede denecek mükemmellikte olduğu
görülecektir.

836
İş Güvenliği Konusunda ana mevzuat hükümleri 4857 Sayılı İş Kanunu ile 5510 sayılı Sosyal
Sigortalar Kanunu’nda yer almış ve bunların amir hükümleri gereğince çıkartılmış Tüzük ve
Yönetmeliklerce detaylanmış bulunmaktadır. Bu mevzuat hükümlerinin ana gayesi iş
kazalarını ve meslek hastalıklarını önleyici ve azaltıcı tedbirlerin alınması ve aldırılmasını ve
bunlara uyulmasını temin etmektedir. Bu tedbirlerin alınmaması halinde ise genel hukuk ana
kuralı çerçevesinde suç ve ceza kavramı içersinde kalan müeyyideler mevcut olup bunların
tatbiki ile hem tedbir ve aldırmayanı ve tedbirlere uymayanı cezalandırma ve hem de bu suretle
tedbir alınması ve aldırılması ve uyulması teşvik ve temin edilmiş olmaktadır.

İş Güvenliği ile ilgili Mevzuat iş hayatını tanzim edici ve denetleyici ve neticelerini araştırıp,
uygulama dışı hareket edenleri cezalandırıcı hükümleri havidir. Bu cümleden olmak üzere:

1. Devlet, iş hayatını tanzim eder, uygulatır ve uygulamasını denetler.


2. İşveren, İş Sağlığı ve Güvenliği ile ilgili tüm tedbirleri alır veya aldırmasını temin eder.
3. İşçi, alınan tedbirlere uyar.

Bunlardan birinin aksaması dahi iş kazalarına ve meslek hastalıklarına sebebiyet verir ve


bunların üçü de İş kazaları ve meslek hastalıkları ile illiyetli yani ilgili unsurlardır. Bu
bakımdan Devlet-İşveren-İşçi üçlüsü bu konuda birbirinden ayrılmaz bir bütündür.

Mevzuat hükümlerinin uygulanması zorunlu olduğu gibi uygulatılması dahi zorunludur. Aksi
düşünce ve anlayış Yasa ve Tüzük ve Yönetmelikler hükümlerinin çıkarılıp, diğerlerinin ister
yerine getirilsin ve isterse yerine getirilmesin ve yerine getirmeyen cezasını çeksin gibi bir
düşünceye götürür ki bu, işin özüne aykırıdır, zira bir tedbirin alınması ve aldırılması ve bu
suretle işçinin sağlığının ve güvenliğinin temini ve korunması ile ilgili ise o tedbir mevzuatta
yer almasa dahi alınmış olmalıdır.

Bu durumda:

a) İşveren tedbiri almak ve işveren vekilleri vasıtasıyla da aldırmak ve alınan tedbirleri ve


uygulamalarını işyerinde devamlı izlemek zorundadır.
b) İşçi alınan tedbirlere uymak zorundadır, başka bir anlatım ile tedbirlere ve ikazlara aykırı
olmayan davranışlarda bulunacaktır.
c) Devlet, 4857 sayılı İş Kanunu ve ilgili sair mevzuat hükümlerinde yer alan denetim
elemanları ile bu tedbirlerin alınmasını, uygulanmasını ve tedbirlere uyulmasını izler
denetler ve teftiş eder.

837
Hukuk Temel kaidelerinden biri yetki ve sorumluluğun birlikte oluşudur. Başka bir anlatım ile
yetkisi bulunan işveren veya vekili veya işçi veya denetim elemanının yetkisi paralelinde
sorumluluğu da olur. Şimdi aşağıda mevzuat ve bundan doğan zorunlu hükümler ile
uyulmaması halinde doğabilecek sorumlulukları inceleyelim.

İş Güvenliği İle İlgili Mevzuat:

Bu konuda Mevzuat hükümleri iş güvenliği ile doğrudan doğruya ilgili olan mevzuat
hükümleri ile dolaylı olarak ilgili olan mevzuat hükümlerini kapsamaktadır. Bunlar bir dizi
Kanunlar, Tüzükler, Yönetmelikler ve Nizamnamelerdir. Bu mevzuatın amir hükümlerinin işçi
sağlığı ve iş güvenliği bakımından ana gayesi işçinin çalışma ortamını ve şartlarını güvenli
kılmak ve iş kazaları ile meslek hastalıklarını azaltıcı ve önleyici tedbirleri belirtmek ve aykırı
davranışlarda buna sebebiyet verenleri cezalandırmak suretiyle güvensiz durum ve hareketleri
önleyebilmektir.

Mevzuatın büyük bir kısmı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını doğrudan ilgilendirdiği
gibi bir kısmı da Bakanlık dışında sair Bakanlıları ve Kamu Kurum ve kuruluşlarını da
ilgilendirmektedir. Bu bakımdan Bakanlıklar ve sair Kamu kuruluşları arasında işbirliği ve
koordinasyon bu konuda etkinliği artırıcı olacaktır. Çok küçük olarak görülebilen ihmaller dahi
çok büyük tehlikelere yol açabilmekle Bakanlık veya Müessese ayırımı yapmadan tümünün bu
konudaki fonksiyonlarını gerektiği şekilde yerine getirmesi icabeder. En küçük bir ihmalin
işçinin hayatını etkilediği ve söndürdüğü hiçbir zaman unutulmamalıdır.

Tabii ki, mevzuatı tatbik edecek ve ettirecek ve denetleyecek o bakanlığın veya kurumların
görevli ve yetkili elemanlarıdır. Bir mevzuat hükmü ne kadar mükemmel olursa olsun şayet
bunların tatbikat ve denetiminde aynı paralelde olunmadığı takdirde başarı olmayacak veya az
olacaktır.

İş güvenliği ile doğrudan veya dolaylı ilgili mevzuat belirttiğimiz üzere bu konuda tedbirlerin
alınmasını temin ile iş kazaları ve meslek hastalıklarını asgari düzeye indirebilmek ve aksi
davranışlarda bulunanları cezalandırmak için gerekli hükümleri havi bulunmaktadır.

Bu konuda en başta gelen tabii ki 4857 Sayılı İş Kanunudur. Bu Kanunun 77. Maddesi ile bunu
89. Maddesine kadar takip eden maddeleri İş Sağlığı ve Güvenliği ile ilgili hükümleri ihtiva
etmekte olup 98. maddeden itibaren 108. maddeye kadar olan hükümleri de Ceza Hükümlerini
ihtiva etmektedir.

İş Sağlığı ve İş Güvenliği konusunda somut şekilde alınacak önlemler dizisi bu konuda


çıkarılmış Tüzükler, Yönetmeliklerde belirtilmiş ve bu önlemlerin işyerlerinde temini
hususunda işveren ve işgören ve işveren vekilleri görevlendirilmiş ve tabii işçilerinde bu
önlemlere riayeti öngörülmüştür. Bu konudaki mevzuat detaylı ve konulara göre uygulama
kabiliyetini haiz bulunmaktadır.

838
4857 SAYILI İŞ KANUNU İLE İLGİLİ HÜKÜMLER :

Amaç ve kapsam
MADDE 1. - Bu Kanunun amacı işverenler ile bir iş sözleşmesine dayanarak çalıştırılan
işçilerin çalışma şartları ve çalışma ortamına ilişkin hak ve sorumluluklarını düzenlemektir.
Bu Kanun, 4.maddedeki istisnalar dışında kalan bütün işyerlerine, bu işyerlerinin
işverenleri ile işveren vekillerine ve işçilerine faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır.
İşyerleri, işverenler, işveren vekilleri ve işçiler, 3.maddedeki bildirim gününe
bakılmaksızın bu Kanun hükümleri ile bağlı olurlar.

Tanımlar
MADDE 2. - Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye işçi, işçi çalıştıran gerçek
veya tüzel kişiye yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara işveren, işçi ile işveren
arasında kurulan ilişkiye iş ilişkisi denir. İşveren tarafından mal veya hizmet üretmek amacıyla
maddi olan ve olmayan unsurlar ile işçinin birlikte örgütlendiği birime işyeri denir.
İşverenin işyerinde ürettiği mal veya hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve
aynı yönetim altında örgütlenen yerler (işyerine bağlı yerler) ile dinlenme, çocuk emzirme,
yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden ve meslekî eğitim ve avlu gibi diğer
eklentiler ve araçlar da işyerinden sayılır.
İşyeri, işyerine bağlı yerler, eklentiler ve araçlar ile oluşturulan iş organizasyonu
kapsamında bir bütündür.
İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan
kimselere işveren vekili denir. İşveren vekilinin bu sıfatla işçilere karşı işlem ve
yükümlülüklerinden doğrudan işveren sorumludur.
Bu Kanunda işveren için öngörülen her çeşit sorumluluk ve zorunluluklar işveren
vekilleri hakkında da uygulanır. İşveren vekilliği sıfatı, işçilere tanınan hak ve yükümlülükleri
ortadan kaldırmaz.
Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı
işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle
uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde
aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye asıl işveren-alt
işveren ilişkisi denir.
Bu ilişkide asıl işveren, alt işverenin işçilerine karşı o işyeri ile ilgili olarak bu
Kanundan, iş sözleşmesinden veya alt işverenin taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden doğan
yükümlülüklerinden alt işveren ile birlikte sorumludur.
Asıl işverenin işçilerinin alt işveren tarafından işe alınarak çalıştırılmaya devam
ettirilmesi suretiyle hakları kısıtlanamaz veya daha önce o işyerinde çalıştırılan kimse ile alt
işveren ilişkisi kurulamaz.
Aksi halde ve genel olarak asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı işleme
dayandığı kabul edilerek alt işverenin işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçisi sayılarak
işlem görürler. İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işler
dışında asıl iş bölünerek alt işverenlere verilemez.
Kanuna veya kanunun verdiği yetkiye dayanılarak kurulan kamu kurum ve kuruluşları
ile bunların doğrudan veya dolaylı olarak sermayesinin en az % 50 sine sahip oldukları
ortaklıklarda, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu veya diğer kanun hükümleri çerçevesinde,
hizmet alımı amacıyla yapılan sözleşmeler gereğince, yüklenici aracılığıyla çalıştırılanlar, bu
şekilde çalışmış olmalarına dayanarak;
839
a) Bu kurum, kuruluş ve ortaklıklara ait kadro veya pozisyonlara atanmaya,
b) Bu kurum, kuruluş ve ortaklıklara ait işyerlerinin kadro veya pozisyonlarında
çalışanlar için toplu iş sözleşmesi, personel kanunları veya ilgili diğer mevzuat hükümlerine
göre belirlenen her türlü malî haklar ile sosyal yardımlardan yararlanmaya,
hak kazanamazlar.
Sekizinci fıkrada belirtilen işyerlerinde yükleniciler dışında kalan işverenler tarafından
çalıştırılanlar ile bu işyerlerinin tâbi oldukları ihale mevzuatı çerçevesinde kendi nam ve
hesabına sözleşme yaparak üstlendiği ihale konusu işte doğrudan kendileri çalışanlar da aynı
hükümlere tâbidir.
Sekizinci fıkrada belirtilen kurum, kuruluş veya ortaklıkların sermayesine katıldıkları
ortaklıkların kadro veya pozisyonlarında çalışan işçilerin, ortak durumundaki kamu kurum,
kuruluş veya ortaklıkların kadro veya pozisyonlarına atanma ya da bu kurum, kuruluş veya
ortaklıklarda geçerli olan malî haklar ile sosyal yardımlardan yararlanma talepleri hakkında da
sekizinci fıkra hükümleri uygulanır.

Hizmet alımına dayanak teşkil edecek sözleşme ve şartnamelere;


a) İşe alınacak kişilerin belirlenmesi ve işten çıkarma yetkisinin kamu kurum,
kuruluşları ve ortaklıklarına bırakılması,
b) Hizmet alım sözleşmeleri çerçevesinde ya da geçici işçi olarak aynı iş yerinde daha
önce çalışmış olanların çalıştırılmasına devam olunması,
yönünde hükümler konulamaz.

İşverenlerin ve işçilerin yükümlülükleri

MADDE 77. - İşverenler işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her
türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak, işçiler de iş sağlığı ve güvenliği
konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler.
İşverenler işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını
denetlemek, işçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler,
yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve gerekli iş sağlığı ve güvenliği
eğitimini vermek zorundadırlar. Yapılacak eğitimin usul ve esasları Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
İşverenler işyerlerinde meydana gelen iş kazasını ve tespit edilecek meslek hastalığını en
geç üç iş günü içinde yazı ile ilgili bölge müdürlüğüne bildirmek zorundadırlar.
Bu bölümde ve iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tüzük ve yönetmeliklerde yer alan hükümler
işyerindeki çıraklara ve stajyerlere de uygulanır.

İş sağlığı ve güvenliği yönetmelikleri

MADDE 78 : Bu Kanuna tabi işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği şartlarının belirlenmesi ve


gerekli önlemlerin alınması, işyerlerinde kullanılan araç, gereç, makine ve hammaddeler
yüzünden çıkabilecek iş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesi ve özel durumları
sebebiyle korunması gereken kişilerin çalışma şartlarının düzenlenmesi, ayrıca iş sağlığı ve
güvenliği mevzuatına uygunluğu yönünden; işçi sayısı, işin ve işyerinin özellikleri ile tehlikesi
dikkate alınarak işletme belgesi alması gereken işyerleri ile belgelendirilmesi gereken işler
veya ürünler ve bu belge veya belgelerin alınmasına ilişkin usul ve esaslar, iş sağlığı ve
güvenliği ile ilgili konularda yapılacak risk değerlendirmesi, kontrol, ölçüm, inceleme ve

840
araştırmaların usul ve esasları ile bunları yapacak kişi ve kuruluşların niteliklerinin
belirlenmesi, gerekli iznin verilmesi ve verilen iznin iptal edilmesi Sağlık Bakanlığının görüşü
alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak yönetmeliklerle belirlenir.

İşin durdurulması veya işyerinin kapatılması

MADDE 79. – Bir işyerinin tesis ve tertiplerinde, çalışma yöntem ve şekillerinde, makine ve
cihazlarında işçilerin yaşamı için tehlikeli olan bir husus tespit edilirse, bu tehlike giderilinceye
kadar işyerlerini iş sağlığı ve güvenliği bakımından denetlemeye yetkili iki müfettiş, bir işçi ve
bir işveren temsilcisi ile Bölge Müdüründen oluşan beş kişilik bir komisyon kararıyla,
tehlikenin niteliğine göre iş tamamen veya kısmen durdurulur veya işyeri kapatılır. Komisyona
kıdemli iş müfettişi başkanlık eder. Komisyonun çalışmaları ile ilgili sekretarya işleri bölge
müdürlüğü tarafından yürütülür.
Askeri işyerleri ile yurt emniyeti için gerekli maddeler üretilen işyerlerindeki komisyonun
yapısı, çalışma şekil ve esasları Milli Savunma Bakanlığı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığınca birlikte hazırlanacak bir yönetmelikle belirtilir.
Bu maddeye göre verilecek durdurma veya kapatma kararına karşı işverenin yerel iş
mahkemesinde altı iş günü içinde itiraz etmek yetkisi vardır.
İş mahkemesine itiraz, işin durdurulması veya işyerinin kapatılması kararının
uygulanmasını durdurmaz.
Mahkeme itirazı öncelikle görüşür ve altı iş günü içinde karara bağlar. Kararlar kesindir.
Bir işyerinde çalışan işçilerin yaş, cinsiyet ve sağlık durumları böyle bir işyerinde
çalışmalarına engel teşkil ediyorsa, bunlar da çalışmaktan alıkonulur.
Yukarıdaki fıkralar gereğince işyerlerinde işçiler için tehlikeli olan tesis ve tertiplerin veya
makine ve cihazların ne şekilde işletilmekten alıkonulacağı ve bunların ne şekilde yeniden
işletilmelerine izin verilebileceği, işyerinin kapatılması ve açılması, işin durdurulmasına veya
işyerinin kapatılmasına karar verilinceye kadar acil hallerde alınacak önlemlere ilişkin hususlar
ile komisyonda görev yapacak işçi ve işveren temsilcilerinin nitelikleri, seçimi, komisyonun
çalışma şekil ve esasları Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanacak bir
yönetmelikte gösterilir.
Bir işyerinin kurulmasına ve işletilmesine izin verilmiş olması 78 inci maddede öngörülen
yönetmelik hükümlerinin uygulanmasına hiçbir zaman engel olamaz.
Bu maddenin birinci fıkrası gereğince makine, tesisat ve tertibat veya işin durdurulması
veya işyerinin kapatılması sebebiyle işsiz kalan işçilere işveren ücretlerini ödemeye veya
ücretlerinde bir düşüklük olmamak üzere meslek veya durumlarına göre başka bir iş vermeye
zorunludur.

İş sağlığı ve güvenliği kurulu

MADDE 80. - Bu Kanuna göre sanayiden sayılan, devamlı olarak en az elli işçi çalıştıran ve
altı aydan fazla sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde her işveren bir iş sağlığı ve güvenliği
kurulu kurmakla yükümlüdür.
İşverenler iş sağlığı ve güvenliği kurullarınca iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun
olarak verilen kararları uygulamakla yükümlüdürler.

841
İş sağlığı ve güvenliği kurullarının oluşumu, çalışma yöntemleri, ödev, yetki ve
yükümlülükleri Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca hazırlanacak bir yönetmelikte
gösterilir.

İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri

MADDE 81 : İşverenler, devamlı olarak en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması


gereken iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş
kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, işçilerin ilk yardım ve acil tedavi ile koruyucu
sağlık ve güvenlik hizmetlerinin yürütülmesi amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği
ve işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık personelini
görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya birden fazla mühendis
veya teknik elemanı görevlendirmekle,
yükümlüdürler.
İşverenler, bu yükümlülüklerinin tamamını veya bir kısmını, bünyesinde çalıştırdığı ve
bu maddeye dayanılarak çıkarılacak yönetmelikte belirtilen vasıflara sahip personel ile yerine
getirebileceği gibi, işletme dışında kurulu ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alarak
da yerine getirebilir. Bu şekilde hizmet alınması işverenin sorumluklarını ortadan kaldırmaz.
İşyeri sağlık ve güvenlik biriminde görevlendirilecek işyeri hekimleri, iş güvenliği
uzmanları ve işverence görevlendirilecek diğer personelin nitelikleri, sayısı, işe alınmaları,
görev, yetki ve sorumlulukları, çalışma şartları, eğitimleri ve belgelendirilmeleri, görevlerini
nasıl yürütecekleri, işyerinde kurulacak sağlık ve güvenlik birimleri ile ortak sağlık ve güvenlik
birimlerinin nitelikleri, ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alınmasına ilişkin
hususlar ile bu birimlerde bulunması gereken personel, araç, gereç ve teçhizat,
görevlendirilecek personelin eğitim ve nitelikleri Sağlık Bakanlığı, Türk Tabipleri Birliği ve
Türk Mimar Mühendis Odaları Birliğinin görüşleri alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
Kanuna veya kanunun verdiği yetkiye dayanılarak kurulan kamu kurum ve
kuruluşlarında ilgili mevzuatına göre çalıştırılmakta olan hekimlere, üçüncü fıkrada öngörülen
eğitimler aldırılmak suretiyle ve aslî görevleri kapsamında, çalışmakta oldukları kurum ve
kuruluşların asıl işveren olarak çalıştırdıkları işçilerin işyeri hekimliği hizmetleri gördürülür.
Bu kurum ve kuruluşların diğer personel için oluşturulmuş olan sağlık birimleri, işyeri sağlık
ve güvenlik birimi olarak da kullanılabilir.

İş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanlar

MADDE 82 : 26/05/2008 tarihli ve 26887 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 5763 sayılı
Kanunun 37. md. ile kaldırılmıştır.

İşçilerin hakları

MADDE 83. - İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği açısından işçinin sağlığını bozacak veya vücut
bütünlüğünü tehlikeye sokacak yakın, acil ve hayati bir tehlike ile karşı karşıya kalan işçi, iş
sağlığı ve güvenliği kuruluna başvurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin
alınmasına karar verilmesini talep edebilir. Kurul aynı gün acilen toplanarak kararını verir ve
durumu tutanakla tespit eder. Karar işçiye yazılı olarak bildirilir.
842
İş sağlığı ve güvenliği kurulunun bulunmadığı işyerlerinde talep, işveren veya işveren
vekiline yapılır. İşçi tespitin yapılmasını ve durumun yazılı olarak kendisine bildirilmesini
isteyebilir. İşveren veya vekili yazılı cevap vermek zorundadır.
Kurulun işçinin talebi yönünde karar vermesi halinde işçi, gerekli iş sağlığı ve güvenliği
tedbiri alınıncaya kadar çalışmaktan kaçınabilir.
İşçinin çalışmaktan kaçındığı dönem içinde ücreti ve diğer hakları saklıdır.
İş sağlığı ve güvenliği kurulunun kararına ve işçinin talebine rağmen gerekli tedbirin
alınmadığı işyerlerinde işçiler altı iş günü içinde, bu Kanunun 24.maddesinin (I) numaralı
bendine uygun olarak belirli veya belirsiz süreli hizmet akitlerini derhal feshedebilir.
Bu Kanunun 79.maddesine göre işyerinde işin durdurulması veya işyerinin kapatılması
halinde bu madde hükümleri uygulanmaz.

İçki veya uyuşturucu madde kullanma yasağı

MADDE 84. - İşyerine sarhoş veya uyuşturucu madde almış olarak gelmek ve işyerinde
alkollü içki veya uyuşturucu madde kullanmak yasaktır.
İşveren; işyeri eklentilerinden sayılan kısımlarda, ne gibi hallerde, hangi zamanda ve hangi
şartlarla alkollü içki içilebileceğini belirleme yetkisine sahiptir.
Alkollü içki kullanma yasağı;
a) Alkollü içki yapılan işyerlerinde çalışan ve işin gereği olarak üretileni denetlemekle
görevlendirilen,
b) Kapalı kaplarda veya açık olarak alkollü içki satılan veya içilen işyerlerinde işin gereği
alkollü içki içmek zorunda olan,
c) İşinin niteliği gereği müşterilerle birlikte alkollü içki içmek zorunda olan,
İşçiler için uygulanmaz.

Ağır ve tehlikeli işler

MADDE 85 : Onaltı yaşını doldurmamış genç işçiler ve çocuklar ile çalıştığı işle ilgili mesleki
eğitim almamış işçiler ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılamaz.
Hangi işlerin ağır ve tehlikeli işlerden sayılacağı, kadınlarla onaltı yaşını doldurmuş
fakat onsekiz yaşını bitirmemiş genç işçilerin hangi çeşit ağır ve tehlikeli işlerde
çalıştırılabilecekleri Sağlık Bakanlığının görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığınca hazırlanacak bir yönetmelikte gösterilir.

Ağır ve tehlikeli işlerde rapor

MADDE 86. - Ağır ve tehlikeli işlerde çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı
süresince en az yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı oldukları işyeri hekimi, işçi
sağlığı dispanserleri, bunların bulunmadığı yerlerde sırası ile en yakın Sosyal Sigortalar
Kurumu, sağlık ocağı, hükümet veya belediye hekimleri tarafından verilmiş muayene raporları
olmadıkça, bu gibilerin işe alınmaları veya işte çalıştırılmaları yasaktır. Sosyal Sigortalar
Kurumu işe ilk giriş muayenesini yapmaktan kaçınamaz.
İşyeri hekimi tarafından verilen rapora itiraz halinde, işçi en yakın Sosyal Sigortalar
Kurumu hastanesi sağlık kurulunca muayeneye tabi tutulur, verilen rapor kesindir.
Yetkili memurlar isteyince, bu raporları işveren kendilerine göstermek zorundadır.
843
Bu raporlar damga vergisi ve her çeşit resim ve harçtan muaftır.

On sekiz yaşından küçük işçiler için rapor

MADDE 87. - Ondört yaşından onsekiz yaşına kadar (onsekiz dahil) çocuk ve genç işçilerin
işe alınmalarından önce işyeri hekimi, işçi sağlığı dispanserleri, bunların bulunmadığı yerlerde
sırası ile en yakın Sosyal Sigortalar Kurumu, sağlık ocağı, hükümet veya belediye hekimlerine
muayene ettirilerek işin niteliğine ve şartlarına göre vücut yapılarının dayanıklı olduğunun
raporla belirtilmesi ve bunların onsekiz yaşını dolduruncaya kadar altı ayda bir defa aynı
şekilde doktor muayenesinden geçirilerek bu işte çalışmaya devamlarına bir sakınca olup
olmadığının kontrol ettirilmesi ve bütün bu raporların işyerinde saklanarak yetkili memurların
isteği üzerine kendilerine gösterilmesi zorunludur. Sosyal Sigortalar Kurumu işe ilk giriş
muayenesini yapmaktan kaçınamaz.
Birinci fıkrada yazılı hekimlerce verilen rapora itiraz halinde, işçi en yakın Sosyal
Sigortalar Kurumu hastanesi sağlık kurulunca muayeneye tabi tutulur, verilen rapor kesindir.
Bu raporlar damga vergisi ve her çeşit resim ve harçtan muaftır.

Gebe ve çocuk emziren kadınlar için yönetmelik

MADDE 88. - Gebe veya çocuk emziren kadınların hangi dönemlerde ne gibi işlerde
çalıştırılmalarının yasak olduğu ve bunların çalışmalarında sakınca olmayan işlerde hangi
şartlar ve usullere uyacakları, ne suretle emzirme odaları veya çocuk bakım yurdu (kreş)
kurulması gerektiği veya hangi hallerde dışarıdan hizmet alabilecekleri Sağlık Bakanlığının
görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından hazırlanacak bir
yönetmelikte gösterilir.

Çeşitli yönetmelikler

MADDE 89. - Sağlık Bakanlığının görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı;
a) Ağır ve tehlikeli işlerden başka işler için de işçilerin işe başlamadan hekim
muayenesinden geçirilmelerini,
b) Bazı işlerde çalışan işçilerin belirli sürelerde genel olarak sağlık muayenesinden
geçirilmelerini,
c) Çeşitli veya bir kısım işlerde çalışan işçilerin sağlık durumlarının aksaması, yaptıkları
işin ürünlerine ve genel sağlığa yahut birlikte çalıştıkları öteki işçilere zararlı olursa, bu
gibilerin o işlerden çıkarılmalarını,
d) Ne durumda ve ne gibi şartları haiz olan işyerlerinde banyo, uyku, dinlenme ve yemek
yerleri ile işçi evleri ve işçi eğitimi yerleri yapılmasını,
Öngören yönetmelikler hazırlayabilir.

844
4857 SAYILI İŞ KANUNU’NUN İŞ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ YÖNÜNDEN BİZE
GETİRDİĞİ YENİLİKLER NELERDİR?

(Resmi Gazete: 10.06.2003 Tarih – 25134 sayı)

1- İŞÇİ TANITIMINDA DEĞİŞİKLİK YAPILMIŞTIR:


• 1475 sayılı İş Kanunu’nun 1.maddesinde belirtilen işçi tanımından “herhangi bir
işte” ve “ücret karşılığı çalışmak” ibareleri çıkartılmış yerine 4857 sayılı İş Kanunu’nun
1.maddesi ile “bir iş sözleşmesine dayanarak çalışma” yeterli görülmüştür.
• İşçinin “gerçek kişi” özelliği vurgulanmıştır.
• Çırak ve stajyerler iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinden yararlanacak kişiler arasına
alınmıştır.

2- İŞVEREN TANIMINDA DEĞİŞİKLİK YAPILMIŞTIR :


“Gerçek ve tüzel kişiler” dışında iş sözleşmesine göre işçi istihdam eden ve tüzel kişiliği
bulunmayan kurum ve kuruluşlar da (örneğin, adi ortaklıklar) işveren olarak tanımlanmıştır.

3- İŞYERİ’NİN KAPSAMI GENİŞLETİLMİŞTİR :


İşveren tarafından mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile
işçinin birlikte örgütlediği birime işyeri denir. İşverenin işyerinde ürettiği mal veya hizmet ile
nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetimin altında örgütlenen yerler (işyerine bağlı
yerler) ile dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, bedence
mesleki eğitim ve avlu gibi diğer eklentiler ve araçlar da işyerinden sayılır.

4- İŞVEREN VEKİLİ TANIMINA İLAVE YAPILMIŞTIR :


İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan
kimselere işveren vekili denir. İşveren vekili tanımına “işletme” sözcüğü eklenerek, işveren
vekilinin tanımı genişletilmiştir.

5- ASIL İŞVERENİN ALT İŞVERENİN ÇALIŞTIRDIĞI İŞÇİLERE YÖNELİK


SORUMLULUĞU GENİŞLETİLMİŞTİR :
Asıl işveren, alt işverenin işçilere karşı o işyeri ile ilgili olarak bu kanundan iş
sözleşmesinden veya alt işverenin, taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden doğan
yükümlülüklerinden alt işveren ile birlikte sorumludur.

6- ALT İŞVEREN UYGULAMASI KISITLANMIŞTIR :


“İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan” ve
“Bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran” işveren alt
taşeron sayılmaktadır. Ayrıca daha önce o işyerinde çalıştırılan kimse alt işveren ilişkisi
kurulamayacaktır.

7- İŞVERENLERİN VE İŞÇİLERİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ GELİŞTİRİLMİŞTİR :


İşverenlere; işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını
denetleme ve işçilere karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler,
yasal hak ve sorumluluklar konusunda bilgilendirme ve gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimini
verme zorunluluğu getirilmiştir.

8- İŞİN DURDURULMASI VEYA İŞYERİNİN KAPATILMASI KOŞULLARI


DEĞİŞTİRİLMİŞ VE KOMİSYONA KIDEMLİ İŞ MÜFETTİŞİNİN BAŞKANLIK
ETMESİ HÜKMÜ GETİRİLMİŞTİR :

845
Bir işyerinin tesis ve tertiplerinde, çalışma yöntem ve şekillerinde, makine ve cihazlarında
işçilerin yaşamı için tehlikeli olan bir husus tespit edilirse, işyerinin kurma izni ve işletme
belgesi almış olması durumunda işin durdurulması, almamış olması durumunda ise kapatılması
koşulu kaldırılmış, karar komisyona bırakılmıştır.
Yeni İş Kanunu ile Komisyona, başkanlığı Bölge Müdürü yerine kıdemli İş Müfettişi
yapacaktır.

9- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULU OLUŞTURMA ZORUNLULUĞU YASA


İLE DÜZENLENMEKTE VE KURUL KARARLARINA UYMA ZORUNLULUĞU
GETİRİLMEKTEDİR :
Sanayiden sayılan ve devamlı olarak en az elli işçi çalıştıran ve altı aydan fazla sürekli
işlerin yapıldığı işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kurulu kurma yükümlülüğü yasa ile
düzenlenmektedir. Ayrıca, bu kurulların iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun olarak
verilen kararlarını işverenler uygulamakla yükümlüdürler.

10- İŞYERİ HEKİMİ BULUNDURMA ZORUNLULUĞU YASA İLE


DÜZENLENMİŞTİR :
Devamlı olarak en az elli işçi çalıştıran işverenler, işyerlerinde bir veya daha fazla işyeri
hekimi çalıştırma ve işyeri sağlık birimi oluşturma ile yükümlüdürler.

11- İŞ GÜVENLİĞİNDEN SORUMLU MÜHENDİS VEYA TEKNİK ELEMAN


GÖREVLENDİRME ZORUNLULUĞU GETİRİLMİŞTİR :
Sanayiden sayılan ve devamlı olarak en az elli işçi çalıştıran ve altı aydan fazla sürekli
işlerin yapıldığı işyerlerinde işverenlere, iş güvenliği önlemlerinin sağlanması bakımından bir
veya daha fazla mühendis veya teknik eleman görevlendirme yükümlülüğü getirilmiştir.

12- İŞÇİYE ÇALIŞMAMA HAKKI VERİLMİŞTİR :


İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği açısından işçinin sağlığını bozacak veya vücut
bütünlüğünü tehlikeye sokacak yakın, acil ve hayati tehlike ile karşı karşıya kalan işçi, iş
sağlığı ve güvenliği kuruluna; kurulun bulunmaması halinde işveren veya işveren vekiline
başvurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasına karar verilmesini talep
edebilir. Kurul aynı gün acilen toplanarak kararını verir ve durumu tutanakla tespit eder. Karar
işçiye yazılı olarak bildirilir. Kurulun işçinin talebi yönünde karar vermesi halinde gerekli
tedbirler alınıncaya kadar ücreti ve diğer hakları saklı tutularak çalışmaktan kaçınma hakkı
verilmektedir. Kurul kararına ve işçinin talebine rağmen gerekli tedbirler alınmadığı taktirde,
işçi hizmet akdini haklı nedenle feshedilebilecektir.

846
4857 SAYILI İŞ KANUNU’NA GÖRE ÇIKARTILAN
TÜZÜK VE YÖNETMELİKLER :

1- 09.12.2003 tarih ve 25311 sayılı Resmi Gazete “İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği”
(Danıştay 10.Dairesi 16.05.2006 tarih ve E :2004-1942, K :2006-3007 sayılı kararları ile
Yönetmelik iptal edilmiştir.)

2- 16.12.2003 tarih ve 25318 sayılı Resmi Gazete “İşyeri Sağlık Birimleri ve İşyeri
Hekimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik”
(Bu Yönetmelik, 15.08.2009 tarih-27320 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “İşyeri Sağlık ve
Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri Hakkında Yönetmelik”
58.maddesi ile yürürlükten kaldırılmıştır. )

3- 23.12.2003 tarih ve 25325 sayılı Resmi Gazete “Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik”

4- 23.12.2003 tarih ve 25325 sayılı Resmi Gazete “Gürültü Yönetmeliği”

5- 23.12.2003 tarih ve 25325 sayılı Resmi Gazete “Titreşim Yönetmeliği”

6- 23.12.2003 tarih ve 25325 sayılı Resmi Gazete “Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik
Yönetmeliği”

7- 23.12.2003 tarih ve 25325 sayılı Resmi Gazete “Güvenlik ve Sağlık İşaretleri


Yönetmeliği”

8- 26.12.2003 tarih ve 25328 sayılı Resmi Gazete “Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve


Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik”

9- 26.12.2003 tarih ve 25328 sayılı Resmi Gazete “Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden


Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik”

10- 26.12.2003 tarih ve 25328 sayılı Resmi Gazete “Kanserojen ve Mutajen Maddelerle
Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik”

11- 26.12.2003 tarih ve 25328 sayılı Resmi Gazete “Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda
Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik”

12- 20.01.2004 tarih ve 25352 sayılı Resmi Gazete “İş Güvenliği ile Görevli Mühendis veya
Teknik Elemanların Görev, Yetki ve Sorumlulukları ile Çalışma Usul ve Esasları
Hakkında Yönetmelik” (Bu Yönetmelik, 15.08.2009 tarih-27320 sayılı Resmi Gazetede
yayımlanan “İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri
Hakkında Yönetmelik” 58.maddesi ile yürürlükten kaldırılmıştır. )

13- 09.02.2004 tarih ve 25368 sayılı Resmi Gazete “Kişisel Koruyucu Donanım
Yönetmeliği”
14- 10.02.2004 tarih ve 25369 sayılı Resmi Gazete “İşyeri Bina ve Eklentilerine Alınacak
Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik”

15- 11.02.2004 tarih ve 25370 sayılı Resmi Gazete “Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği”

847
16- 11.02.2004 tarih ve 25370 sayılı Resmi Gazete “İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık
ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği”

17- 11.02.2004 tarih ve 25370 sayılı Resmi Gazete “Kişisel Koruyucu Donanımların
İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik”

18- 21.02.2004 tarih ve 25380 sayılı Resmi Gazete “Yer altı ve Yerüstü Maden
İşletmelerinde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği”

19- 22.02.2004 tarih ve 25381 sayılı Resmi Gazete “Sondajla Maden Çıkarılan İşetmelerde
Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği”

20- 28.02.2004 tarih ve 25387 sayılı Resmi Gazete “Yüzdelerden toplanan Paraların İşçilere
Dağıtılması Hakkında Yönetmelik”

21- 28.02.2004 tarih ve 25387 sayılı Resmi Gazete “Sanayi, Ticaret, Tarım ve Orman
İşlerinden Sayılan İşlere İlişkin Yönetmelik”

22- 03.03.2004 tarih ve 25391 sayılı Resmi Gazete “Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği”

23- 03.03.2004 tarih ve 25391 sayılı Resmi Gazete “Konut Kapıcıları Yönetmeliği”

24- 05.03.2004 tarih ve 25393 sayılı Resmi Gazete “İşyerlerinde İşin Durdurulması veya
İşyerlerinin Kapatılmasına Dair Yönetmelik”

25- 05.03.2004 tarih ve 25393 sayılı Resmi Gazete “İşçi Ücretlerinden Ceza Olarak Kesilen
Paraları Kullanmaya Yetkili Kurulun Teşekkülü ve Çalışma Esasları Hakkında
Yönetmelik”

26- 24.03.2004 tarih ve 25412 sayılı Resmi Gazete “ Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör
Mağduru İstihdamı Hakkında Yönetmelik”

27- 31.03.2004 tarih ve 25419 sayılı Resmi Gazete “Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma
Ödeneğine İlişkin Yönetmelik”

28- 04.04.2004 tarih ve 25423 sayılı Resmi Gazete “Çalışma Hayatına İlişkin Üçlü Danışma
Kurulunun Çalışma ve Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik”

29- 06.04.2004 tarih ve 25425 sayılı Resmi Gazete “Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma
Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik”

30- 06.04.2004 tarih ve 25425 sayılı Resmi Gazete “İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma ve
Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği”

31- 06.04.2004 tarih ve 25425 sayılı Resmi Gazete “İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri
Yönetmeliği”

32- 06.04.2004 tarih ve 25425 sayılı Resmi Gazete “Haftalık İş Günlerine Bölünemeyen
Çalışma Süreleri Yönetmeliği”

33- 06.04.2004 tarih ve 25425 sayılı Resmi Gazete “Tarım ve Ormandan Sayılan İşlerde
Çalışma Koşullarına İlişkin Yönetmelik”
848
34- 07.04.2004 tarih ve 25426 sayılı Resmi Gazete “Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği
Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik”

35- 07.04.2004 tarih ve 25426 sayılı Resmi Gazete “İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları
Hakkında Yönetmelik”

36- 07.04.2004 tarih ve 25426 sayılı Resmi Gazete “Postalar Halinde İşçi Çalıştırarak
Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik”

37- 15.04.2004 tarih ve 25434 sayılı Resmi Gazete “Sağlık Kuralları Bakımından Günde
Ancak Yedibuçuk Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmelik”

38- 15.04.2004 tarih ve 25463 sayılı Resmi Gazete “Geçici veya Belirli Süreli İşlerde İş
Sağlığı ve Güvenliği Hakkında Yönetmelik”

39- 28.04.2004 tarih ve 25446 sayılı Resmi Gazete “Hazırlama, Tamamlama ve Temizleme
İşleri Yönetmeliği”

40- 16.06.2004 tarih ve 25494 sayılı Resmi Gazete “Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği”

41- 14.07.2004 tarih ve 25522 sayılı Resmi Gazete “Gebe veya Emzikli Kadınların
Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Yurtlarına Dair Yönetmelik”

42- 09.08.2004 tarih ve 25548 sayılı Resmi Gazete “Kadın İşçilerin Gece Postalarında
Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik”

43- 10.06.2004 tarih ve 25488 sayılı Resmi Gazete “Biyolojik Etkenlere Maruziyet
Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik”

44- 18.10.2004 tarih ve 25617 sayılı Resmi Gazete “Ücret Garanti Fonu Yönetmeliği”

45- 27.11.2004 tarih ve 25653 sayılı Resmi Gazete “Balıkçı Gemilerinde Yapılan
Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik”

46- 15.08.2009 tarih ve 27320 sayılı Resmi Gazete “İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimleri ile
Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri Hakkında Yönetmelik”

47- 31.05.2009 tarih ve 27244 sayılı Resmi Gazete “Ağır ve Tehlikeli İşlerde Çalıştırılacak
İşçilerin Mesleki Eğitimlerine Dair Tebliğ”

Ayrıca 4857 sayılı İş Kanunu’nun geçici 2.maddesi gereğince; 1475 sayılı İş Kanunu’na göre
halen yürürlükte bulunan tüzük ve yönetmeliklerin bu Kanun hükümlerine aykırı olmayan
hükümleri yeni yönetmelikler çıkarılıncaya kadar yürürlüktedir.

849
5510 SAYILI SOSYAL SİGORTALAR ve GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNU
İLE İLGİLİ OLAN SORUMLULUKLAR

(İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları ile ilgili)

İşyeri, işyerinin bildirilmesi, devri, intikali ve nakli


MADDE 11- İşyeri, sigortalı sayılanların maddî olan ve olmayan unsurlar ile birlikte işlerini
yaptıkları yerlerdir.
İşyerinde üretilen mal veya verilen hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve
aynı yönetim altında örgütlenen işyerine bağlı yerler, dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku,
yıkanma, muayene ve bakım, beden veya meslek eğitimi yerleri, avlu ve büro gibi diğer
eklentiler ile araçlar da işyerinden sayılır.
İşveren, örneği Kurumca hazırlanacak işyeri bildirgesini en geç sigortalı çalıştırmaya
başladığı tarihte, Kuruma vermekle yükümlüdür. Şirket kuruluşu aşamasında, çalıştıracağı
sigortalı sayısını ve bunların işe başlama tarihini, ticaret sicili memurluklarına bildiren
işverenlerin, bu bildirimleri Kuruma yapılmış sayılır. Ticaret sicili memurlukları, kendilerine
yapılan bu bildirimi en geç on gün içinde Kuruma bildirmek zorundadır.
29/6/1956 tarihli ve 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu hükümlerine tâbi şirketlerin
nevilerinin değişmesi, birleşmesi veya diğer bir şirkete katılması durumunda, bu hususların
ticaret siciline tesciline ilişkin ilân tarihini; adi şirketlerde şirkete yeni ortak alınması
durumunda ise en geç yeni ortağın alındığı tarihi takip eden on gün içinde, işyeri bildirgesi ile
Kuruma bildirilmek zorundadır.
İşyerinin faaliyette bulunduğu adresten başka bir ildeki adrese nakledilmesi, sigortalı
çalıştırılan bir işin veya işyerinin başka bir işverene devredilmesi veya intikal etmesi halinde,
işyerinin nakledildiği, yeni işverenin işi veya işyerini devraldığı tarihi takip eden on gün içinde,
işyerinin miras yoluyla intikali halinde ise mirasçıları, ölüm tarihinden itibaren en geç üç ay
içinde, işyeri bildirgesini Kuruma vermekle yükümlüdür. İşyerinin aynı il sınırları içinde
Kurumun diğer bir ünitesinin görev alanına giren başka bir adrese nakledilmesi halinde, adres
değişikliğinin yazı ile bildirilmesi yeterlidir. Bu işlerde çalışan sigortalıların, sigorta hak ve
yükümlülükleri devam eder.
Valilikler, belediyeler ve ruhsat vermeye yetkili diğer kamu ve özel hukuk tüzel
kişileri, yapı ruhsatı ve diğer tüm ruhsat veya ruhsat niteliği taşıyan işlemlerine ilişkin bilgi ve
belgeler ile varsa bunların verilmesine esas olan istihdama ilişkin bilgileri, verildiği tarihten
itibaren bir ay içinde Kuruma bildirmekle yükümlüdürler.
Bu maddede belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyenler hakkında, 102.maddenin
birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca idarî para cezası uygulanır. İdarî para cezası uygulanması,
bu yükümlülüklerin yerine getirilmesine engel teşkil etmez.
Alt işveren, asıl işverenin işyerinde çalıştırdığı sigortalıları, işverenle aralarında
yaptıkları sözleşmenin ibrazı kaydıyla, Kurumdan alacağı özel bir numara ile asıl işverenin
kayıtlı olduğu dosyadan bildirir.
İşyeri bildirgesinin verilmemesi veya geç verilmesi, bu Kanunda belirtilen hak ve
yükümlülükleri ortadan kaldırmaz. İşyeri bildirgesinin şekli ve içeriği ile bu maddenin
uygulanmasına ilişkin usûl ve esaslar Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.

İşveren, işveren vekili, geçici iş ilişkisi kurulan işveren ve alt işveren


MADDE 12- 4.maddenin birinci fıkrasının (a) ve (c) bentlerine göre sigortalı sayılan kişileri
çalıştıran gerçek veya tüzel kişiler ile tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlar işverendir.
İşveren adına ve hesabına, işin veya görülen hizmetin bütününün yönetim görevini
yapan kimse, işveren vekilidir. Bu Kanunda geçen işveren deyimi, işveren vekilini de kapsar.
İşveren vekili ve 4857 sayılı İş Kanununda tanımlanan geçici iş ilişkisi kurulan işveren, bu
Kanunda belirtilen yükümlülüklerinden dolayı işveren ile birlikte müştereken ve
müteselsilen sorumludur.
850
4. maddenin ikinci fıkrasının (a) bendine tâbi olanlar hakkında, işverenlerin
bu Kanunda belirtilen yükümlülükleri, bunları çalıştıran işçi sendikaları ve
konfederasyonları veya işveren tarafından; 4 üncü maddenin dördüncü fıkrasına tâbi olanlar
hakkında, işverenlerin bu Kanunda belirtilen yükümlülükleri, bunları çalıştıran kamu
idareleri veya eğitim gördükleri okullar tarafından yerine getirilir.
2/7/1941 tarihli ve 4081 sayılı Çiftçi Mallarının Korunması Hakkında Kanuna
göre çalıştırılanlar hakkında, işverenlerin bu Kanunda belirtilen yükümlülükleri, bunları
çalıştırmaya yetkili makam tarafından yerine getirilir.
Ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis, atölye ve benzeri
ünitelerde çalıştırılan hükümlü ve tutukluların işvereni, Ceza İnfaz Kurumları ile Tutukevleri
İş Yurtları Kurumu, işveren vekilleri ise Ceza İnfaz Kurumları ile Tutukevleri İş Yurtları
Kurumunun sorumlu müdür ve amirleridir.
Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin bir işte veya bir
işin bölüm veya eklentilerinde,iş alan ve bu iş için görevlendirdiği sigortalıları çalıştıran
üçüncü kişiye alt işveren denir. Sigortalılar, üçüncü bir kişinin aracılığı ile işe girmiş ve
bunlarla sözleşme yapmış olsalar dahi, asıl işveren, bu Kanunun işverene yüklediği
yükümlülüklerden dolayı alt işveren ile birlikte sorumludur.

İş kazasının tanımı, bildirilmesi ve soruşturulması


Madde 13- İş kazası;
a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
b) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına
bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,
c) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir
yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
d) Bu Kanunun 4.maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki emziren kadın
sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
e) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında,
meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özüre uğratan
olaydır.
İş kazasının 4.maddenin birinci fıkrasının;
a) (a) bendi ile 5.madde kapsamında bulunan sigortalılar bakımından bunları çalıştıran
işveren tarafından, o yer yetkili kolluk kuvvetlerine derhal ve Kuruma da en geç kazadan
sonraki üç işgünü içinde,
b) (b) bendi kapsamında bulunan sigortalı bakımından kendisi tarafından, bir ayı
geçmemek şartıyla rahatsızlığının bildirim yapmaya engel olmadığı günden sonra üç işgünü
içinde,
İş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile doğrudan ya da taahhütlü posta ile Kuruma
bildirilmesi zorunludur. Bu fıkranın (a) bendinde belirtilen süre, iş kazasının işverenin kontrolü
dışındaki yerlerde meydana gelmesi halinde, iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren başlar.
Kuruma bildirilen olayın iş kazası sayılıp sayılmayacağı hakkında bir karara
varılabilmesi için gerektiğinde, Kurumun denetim ve kontrol ile yetkilendirilen memurları
tarafından veya Bakanlık iş müfettişleri vasıtasıyla soruşturma yapılabilir. Bu soruşturma
sonunda yazılı olarak bildirilen hususların gerçeğe uymadığı ve olayın iş kazası olmadığı
anlaşılırsa, Kurumca bu olay için yersiz olarak yapılmış bulunan ödemeler, ödemenin yapıldığı
tarihten itibaren gerçeğe aykırı bildirimde bulunanlardan, 96.madde hükmüne göre tahsil edilir.
İş kazası ve meslek hastalığı bildirgesinin şekli ve içeriği, verilme usûlü ile bu
maddenin uygulanmasına ilişkin usûl ve esaslar, Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle
düzenlenir.

851
Meslek hastalığının tanımı, bildirilmesi ve soruşturulması
MADDE 14- Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı
tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.
Sigortalının çalıştığı işten dolayı meslek hastalığına tutulduğunun;
a) Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmet sunucuları tarafından usûlüne uygun
olarak düzenlenen sağlık kurulu raporu ve dayanağı tıbbi belgelerin incelenmesi,
b) Kurumca gerekli görüldüğü hallerde, işyerindeki çalışma şartlarını ve buna bağlı
tıbbi sonuçlarını ortaya koyan denetim raporları ve gerekli diğer belgelerin incelenmesi,
sonucu Kurum Sağlık Kurulu tarafından tespit edilmesi zorunludur.
Meslek hastalığı, işten ayrıldıktan sonra meydana çıkmış ve sigortalı olarak
çalıştığı işten kaynaklanmış ise, sigortalının bu Kanunla sağlanan haklardan
yararlanabilmesi için, eski işinden fiilen ayrılmasıyla hastalığın meydana çıkması arasında
bu hastalık için Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikte belirtilen süreden daha
uzun bir zamanın geçmemiş olması şarttır. Bu durumdaki kişiler, gerekli belgelerle
Kuruma müracaat edebilirler. Herhangi bir meslek hastalığının klinik ve laboratuvar
bulgularıyla belirlendiği ve meslek hastalığına yol açan etkenin işyerindeki inceleme
sonunda tespit edildiği hallerde, meslek hastalıkları listesindeki yükümlülük süresi
aşılmış olsa bile, söz konusu hastalık Kurumun veya ilgilinin başvurusu üzerine Sosyal
Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun onayı ile meslek hastalığı sayılabilir.
Meslek hastalığının 4.maddenin birinci fıkrasının;
a) (a) bendi ile 5.madde kapsamında bulunan sigortalılar bakımından, sigortalının
meslek hastalığına tutulduğunu öğrenen veya bu durum kendisine bildirilen işveren tarafından,
b) (b) bendi kapsamındaki sigortalı bakımından ise kendisi tarafından,
bu durumun öğrenildiği günden başlayarak üç işgünü içinde, iş kazası ve meslek
hastalığı bildirgesi ile Kuruma bildirilmesi zorunludur. Bu yükümlülüğü yerine getirmeyen
veya yazılı olarak bildirilen hususları kasten eksik ya da yanlış bildiren işverene veya 4.
maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki sigortalıya, Kurumca bu durum
için yapılmış bulunan masraflar ile ödenmişse geçici iş göremezlik ödenekleri rücû edilir.
Meslek hastalığı ile ilgili bildirimler üzerine gerekli soruşturmalar, Kurumun denetim
ve kontrol ile yetkilendirilen memurları tarafından veya Bakanlık iş müfettişleri vasıtasıyla
yaptırılabilir.
Hangi hallerin meslek hastalığı sayılacağı, iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesinin
şekli ve içeriği, verilme usulü ile bu maddenin uygulanmasına ilişkin diğer usul ve
esaslar, Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikte düzenlenir. Yönetmelikte belirlenmiş
hastalıklar dışında herhangi bir hastalığın meslek hastalığı sayılıp sayılmaması
hususunda çıkabilecek uyuşmazlıklar, Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunca karara bağlanır.

Hastalık ve Analık Hali


MADDE 15- 4.maddenin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamındaki sigortalının, iş
kazası ve meslek hastalığı dışında kalan ve iş göremezliğine neden olan rahatsızlıklar, hastalık
halidir.
4.maddenin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamındaki sigortalı kadının veya
sigortalı erkeğin sigortalı olmayan eşinin, kendi çalışmalarından dolayı gelir veya aylık alan
kadının ya da gelir veya aylık alan erkeğin sigortalı olmayan eşinin gebeliğinin başladığı
tarihten itibaren doğumdan sonraki ilk sekiz haftalık, çoğul gebelik halinde ise ilk on haftalık
süreye kadar olan gebelik ve analık haliyle ilgili rahatsızlık ve özürlülük halleri analık hali
kabul edilir.

Geçici iş göremezlik ödeneği


MADDE 18- Kurumca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından istirahat raporu alınmış
852
olması şartıyla;
a) İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle iş göremezliğe uğrayan sigortalıya her gün
için,
b) 4.maddenin birinci fıkrasının(a) bendi ile 5.madde kapsamındaki sigortalılardan
hastalık sigortasına tabi olanların hastalık sebebiyle iş göremezliğe uğraması halinde, iş
göremezliğin başladığı tarihten önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi
bildirilmiş olması şartıyla geçici iş göremezliğin üçüncü gününden başlamak üzere her gün
için,
c) 4.maddenin birinci fıkrasının (a) bendi ile (b) bendinde belirtilen muhtarlar ile aynı
bendin (1), (2) ve (4) numaralı alt bentleri kapsamındaki sigortalı kadının analığı halinde,
doğumdan önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması
şartıyla, doğumdan önceki ve sonraki sekizer haftalık sürede, çoğul gebelik halinde ise
doğumdan önceki sekiz haftalık süreye iki haftalık süre ilâve edilerek çalışmadığı her gün için,
d) 4.maddenin birinci fıkrasının (a) bendi ile (b) bendinde belirtilen muhtarlar ile aynı
bendin (1), (2) ve (4) numaralı alt bentleri kapsamındaki sigortalı kadının isteği ve hekimin
onayı ile doğuma üç hafta kalıncaya kadar çalışılması halinde, doğum sonrası istirahat süresine
eklenen süreler için,
geçici iş göremezlik ödeneği verilir.
4.maddenin birinci fıkrasının (b) bendine göre sigortalı sayılanlara iş kazası veya
meslek hastalığı ya da analık halinde geçici iş göremezlik ödeneği, genel sağlık sigortası dahil
prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması şartıyla yatarak tedavi süresince
veya yatarak tedavi sonrası bu tedavinin gereği olarak istirahat raporu aldıkları sürede ödenir.
Ancak bu maddenin birinci fıkrasının (c) bendine göre doğum öncesi ve doğum sonrası
çalışmadığı sürelerde geçici iş göremezlik ödeneğinin ödenebilmesi için yatarak tedavi şartı
aranmaz.
İş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve sigortalı kadının analığı halinde verilecek geçici
iş göremezlik ödeneği, yatarak tedavilerde 17.maddeye göre hesaplanacak günlük kazancının
yarısı, ayaktan tedavilerde ise üçte ikisidir.
Sigorta prim ve ödeneklerinin hesabına esas tutulacak günlük kazançların alt sınırında
meydana gelecek değişikliklerde, yeniden tespit edilen alt sınırın altında bir günlük kazanç
üzerinden ödenek almakta bulunanların veya almaya hak kazanmış veya kazanacak olanların
bu ödenekleri, günlük kazançlarının alt sınırındaki değişikliklerin yürürlüğe girdiği tarihten
başlayarak değiştirilmiş günlük kazançların alt sınırına göre ödenir.
Bir sigortalıda iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinden birkaçı
birleşirse, geçici iş göremezlik ödeneklerinden en yükseği verilir.
Geçici iş göremezlik ödenekleri, toplu iş sözleşmesi yapılan işyerleri ile kamu
idarelerinin işverenleri tarafından Kurumca belirlenen usûl ve esaslara göre Kurum adına
sigortalılara ödenerek, daha sonra Kurum ile mahsuplaşmak suretiyle tahsil edilebilir.
Geçici iş göremezlik ödeneklerinin ödeme zamanı ile bu maddenin uygulanmasına
ilişkin diğer usûl ve esaslar, Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.

Sürekli iş göremezlik gelirine hak kazanma, hesaplanması, başlangıcı ve birden çok


iş kazası ve meslek hastalığı hali
MADDE 19- İş kazası veya meslek hastalığı sonucu oluşan hastalık ve özürler nedeniyle
Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının sağlık kurulları tarafından verilen
raporlara istinaden Kurum Sağlık Kurulunca meslekte kazanma gücü en az % 10 oranında
azalmış bulunduğu tespit edilen sigortalı, sürekli iş göremezlik gelirine hak kazanır.
Sürekli iş göremezlik geliri bağlanmış olan sigortalının yeniden tedavi ettirilmesi
halinde meslekte kazanma gücününe oranda yitirdiği, birinci fıkrada belirtilen sağlık
kurullarından alınacak raporlara göre yeniden tespit olunur.
Sürekli iş göremezlik geliri, sigortalının mesleğinde kazanma gücünün kaybı oranına

853
göre hesaplanır. Sürekli tam iş göremezlikte sigortalıya, 17.maddeye göre hesaplanan aylık
kazancının % 70’i oranında gelir bağlanır. Sürekli kısmî iş göremezlikte sigortalıya
bağlanacak gelir, tam iş göremezlik geliri gibi hesaplanarak bunun iş göremezlik derecesi
oranındaki tutarı kendisine ödenir. Sigortalı, başka birinin sürekli bakımına muhtaç ise gelir
bağlama oranı % 100 olarak uygulanır.
4.maddenin birinci fıkrasının (b) bendine göre sigortalı sayılanlara, sürekli iş
göremezlik geliri bağlanabilmesi için, kendi sigortalılığından dolayı, genel sağlık sigortası
dahil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması zorunludur.
Yukarıdaki fıkralara göre hesaplanan gelir, günlük kazanç hesabına giren son ay ile
gelir başlangıç tarihi arasında 55.maddenin ikinci fıkrası hükmüne göre artırılarak belirlenir.
Sigortalının sürekli iş göremezlik geliri;
a) Geçici iş göremezlik ödeneğinin sona erdiği tarihi,
b) Geçici iş göremezlik tespit edilemeden sürekli iş göremezlik durumuna girilmişse,
buna ait sağlık kurulu rapor tarihini,
takip eden ay başından başlar.
Sürekli iş göremezlik geliri bağlanmış sigortalılardan, aynı özürlülük veya meslek
hastalığı nedeniyle istirahat raporu alanlara, yazılı istek tarihinden itibaren 18.maddeye göre
hesaplanacak bir günlük geçici iş göremezlik ödeneği ile aylık sürekli iş göremezlik gelirinin
otuzda biri arasındaki fark, her gün için geçici iş göremezlik ödeneği olarak verilir.
Sigortalının yeniden bir iş kazasına uğraması veya yeni bir meslek hastalığına
tutulması halinde, meydana gelen özürlerin bütünü göz önüne alınarak kendisine, sürekli
iş göremezliğini doğuran son iş kazası veya meslek hastalığı sırasındaki kazancı
üzerinden gelir hesaplanır. Ancak, sigortalının son iş kazası veya meslek hastalığı
sırasındaki günlük kazancına göre bulunacak geliri, hesaplanan ilk gelirinden az ise
sigortalının sürekli iş göremezlik geliri ilk kazanç üzerinden ödenir.
İş kazası ve meslek hastalığı sonucu sürekli iş göremezlik hallerinde meslekte
kazanma gücündeki kayıp oranının belirlenmesine ve bu maddenin uygulanmasına
ilişkin diğer usûl ve esaslar, Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.

İş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık bakımından işverenin ve üçüncü kişilerin


sorumluluğu
MADDE 21- İş kazası ve meslek hastalığı, işverenin kastı veya sigortalıların sağlığını
koruma ve iş güvenliği mevzuatına aykırı bir hareketi sonucu meydana gelmişse,
Kurumca sigortalıya veya hak sahiplerine bu Kanun gereğince yapılan veya ileride
yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye
değeri toplamı, sigortalı veya hak sahiplerinin işverenden isteyebilecekleri tutarlarla
sınırlı olmak üzere, Kurumca işverene ödettirilir. İşverenin sorumluluğunun tespitinde
kaçınılmazlık ilkesi dikkate alınır.
İş kazasının, 13.maddenin ikinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen sürede
işveren tarafından Kuruma bildirilmemesi halinde, bildirim tarihine kadar geçen süre için
sigortalıya ödenecek geçici iş göremezlik ödeneği, Kurumca işverenden tahsil edilir.
Çalışma mevzuatında sağlık raporu alınması gerektiği belirtilen işlerde, böyle bir
rapora dayanılmaksızın veya eldeki rapora aykırı olarak bünyece elverişli olmadığı işte
çalıştırılan sigortalının, bu işe girmeden önce var olduğu tespit edilen veya bünyece
elverişli olmadığı işte çalıştırılması sonucu meydana gelen hastalığı nedeniyle, Kurumca
sigortalıya ödenen geçici iş göremezlik ödeneği işverene ödettirilir.
İş kazası, meslek hastalığı ve hastalık, üçüncü bir kişinin kusuru nedeniyle
meydana gelmişse, sigortalıya ve hak sahiplerine yapılan veya ileride yapılması
gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değerinin
yarısı, zarara sebep olan üçüncü kişilere ve şayet kusuru varsa bunları çalıştıranlara rücû

854
edilir.
İş kazası, meslek hastalığı ve hastalık; kamu görevlileri, er ve erbaşlar ile kamu idareleri
tarafından görevlendirilen diğer kişilerin vazifelerinin gereği olarak yaptıkları fiiller sonucu
meydana gelmiş ise, bu fiillerden dolayı haklarında kesinleşmiş mahkûmiyet kararı bulunanlar
hariç olmak üzere, sigortalı veya hak sahiplerine yapılan ödemeler veya bağlanan gelirler için
kurumuna veya ilgililere rücû edilmez. Ayrıca, iş kazası veya meslek hastalığı sonucu
ölümlerde, bu Kanun uyarınca hak sahiplerine bağlanacak gelir ve verilecek ödenekler için, iş
kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde kusuru bulunan hak sahiplerine veya iş
kazası sonucu ölen kusurlu sigortalının hak sahiplerine, Kurumca rücû edilmez.

Sigortalının kendisinden kaynaklanan sebeplerle tedavi süresinin uzaması, iş


göremezliğinin artması
MADDE 22- Sigortalının aşağıdaki sayılan nedenlerden dolayı iş kazasına veya meslek
hastalığına uğraması, hastalanması, tedavi süresinin uzaması veya iş göremezliğinin artması
hallerinde geçici iş göremezlik ödeneği veya sürekli iş göremezlik geliri;
a) Ceza sorumluluğu olmayanlar ile kabul edilebilir bir mazereti olanlar hariç, sigortalının
iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık nedeniyle hekimin bildirdiği tedbir ve tavsiyelere
uymaması sonucu tedavi süresinin uzamasına veya iş göremezlik oranının artmasına, malûl
kalmasına neden olması halinde, uzayan tedavi süresi veya artan iş göremezlik oranı esas
alınarak dörtte birine kadarı Kurumca eksiltilir.
b) Ceza sorumluluğu olmayanlar hariç, ağır kusuru yüzünden iş kazasına
uğrayan, meslek hastalığına tutulan veya hastalanan sigortalının kusur derecesi esas alınarak
üçte birine kadarı Kurumca eksiltilir.
c) Kasti bir hareketi yüzünden iş kazasına uğrayan, meslek hastalığına tutulan, hastalanan
veya Kurumun yazılı bildirimine rağmen teklif edilen tedaviyi kabul etmeyen sigortalıya, yarısı
tutarında ödenir.
d) Tedavi gördüğü hekimden, tedavinin sona erdiğine ve çalışabilir olduğuna dair belge
almaksızın çalışan sigortalıya geçici iş göremezlik ödeneği ödenmez, ödenmiş olanlar da yersiz
yapılan ödeme tarihinden itibaren 96.madde hükümlerine göre geri alınır.
13.maddenin ikinci fıkrasının (b) bendinde belirtilenler tarafından iş kazasının anılan
bentte belirtilen süre içinde Kuruma bildirilmemesi durumunda, sigortalıya yapılacak iş
göremezlik ödenekleri bildirim tarihinden itibaren ödenir.
Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar, Kurum tarafından çıkarılacak
yönetmelikle düzenlenir.

Süresinde bildirilmeyen sigortalılıktan doğan sorumluluk


MADDE 23- Sigortalı çalıştırmaya başlandığının süresi içinde sigortalı işe giriş bildirgesi ile
Kuruma bildirilmemesi halinde, bildirgenin sonradan verildiği veya sigortalı çalıştırıldığının
Kurumca tespit edildiği tarihten önce meydana gelen iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve
analık halleri sonucu ilgililerin gelir ve ödenekleri Kurumca ödenir.
Yukarıdaki fıkrada belirtilen hallerde, Kurumca yapılan ve ileride yapılması
gerekli bulunan her türlü masrafların tutarı ile gelir bağlanırsa bu gelirin başladığı
tarihteki ilk peşin sermaye değeri tutarı, 21.maddenin birinci fıkrasında yazılı sorumluluk
halleri aranmaksızın, işverene ayrıca ödettirilir.
4.maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı olduğu halde,
8.maddenin üçüncü fıkrasında belirtilen süre içerisinde bildirimde bulunmayanlara,
bildirimde bulunulmayan sürede meydana gelen iş kazası, meslek hastalığı, analık
halleri sonucu ilgililerin gelir ve ödenekleri Kurumca ödenmez.

855
BAZI KANUNLARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA
DAİR KANUN

(R.G. : 20 Mayıs 2007 PAZAR - Sayı : 26527)

Kanun No. 5655 Kabul Tarihi : 9/5/2007


MADDE 1 – 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 209 uncu
maddesinin dördüncü fıkrasında yer alan "sağlık kurulu raporu" ibaresi ile ek 22 nci
maddesinde yer alan "resmi sağlık kurulu raporu" ibaresi "sağlık raporu" olarak; 2/9/1971
tarihli ve 1479 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar
Kurumu Kanununun ek 18 inci maddesinde yer alan "sağlık kurulu raporlarının" ibaresi "sağlık
raporlarının" olarak; 17/7/1964 tarihli ve 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun ek 25 inci
maddesinde yer alan "sağlık kurulu raporu" ibaresi "sağlık raporu" olarak; 8/6/1949 tarihli ve
5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanununun geçici 139 uncu maddesinin
dördüncü fıkrasında yer alan "resmi sağlık kurulu raporu" ibaresi "sağlık raporu" olarak;
31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 69
uncu maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinde yer alan "sağlık kurulu raporu" ibaresi "sağlık
raporu" ve 108 inci maddesindeki "1/1/2007" ibaresi "1/1/2008" olarak; 506 sayılı Sosyal
Sigortalar Kanununun geçici 91 inci maddesinin yedinci fıkrasında yer alan "31/12/2005"
ibaresi "31/12/2007" olarak; 24/7/2003 tarihli ve 4956 sayılı Kanunun 56 ncı maddesinin (d)
bendi ile aynı Kanunun geçici 3 üncü maddesinde yer alan "1/1/2005" ibareleri ile 22/1/2004
tarihli ve 5073 sayılı Kanunun 17 nci maddesinde yer alan "1/1/2005" ibaresi "1/1/2008" olarak
değiştirilmiştir.
MADDE 2 – 17/7/1964 tarihli ve 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 140 ıncı
maddesinin dördüncü ve beşinci fıkraları aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
"İdarî para cezaları ilgiliye tebliğ edilmekle tahakkuk eder ve tebliğ tarihinden itibaren
onbeş gün içinde Kuruma ödenir veya aynı süre içinde Kurumun ilgili ünitesine itiraz edilebilir.
İtiraz takibi durdurur. Kurumca itirazı reddedilenler, kararın kendilerine tebliğ tarihinden
itibaren otuz gün içinde yetkili idare mahkemesine başvurabilirler. Bu süre içinde başvurunun
yapılmamış olması halinde idarî para cezası kesinleşir. Mahkemeye başvurulması cezanın takip
ve tahsilini durdurmaz. Tebliğ tarihinden itibaren onbeş gün içinde Kuruma ödenmeyen idarî
para cezaları, bu Kanunun 80 inci maddesi hükmü gereğince hesaplanacak gecikme cezası ve
gecikme zammı ile birlikte tahsil edilir. İdarî para cezalarının, Kuruma itiraz ve yargı yoluna
başvurulmaksızın tebliğ tarihinden itibaren onbeş gün içinde ödenmesi halinde, bunun dörtte
üçü tahsil edilir. Peşin ödeme, idarî para cezalarına karşı Kuruma itiraz etme veya yargı yoluna
başvurma hakkını etkilemez. Ancak, Kurumca itirazın reddedilmesi veya mahkemece Kurum
lehine karar verilmesi halinde, daha önce tahsil edilmemiş olan dörtte birlik ceza tutarı, 80 inci
madde hükmü de dikkate alınarak tahsil edilir.
Fiilin işlendiği günden itibaren beş yıl içinde tebliğ edilemeyen idarî para cezaları
zamanaşımına uğrar. İdarî para cezaları hakkında, bu Kanunda hüküm bulunmayan hallerde
30/3/2005 tarihli ve 5326 sayılı Kabahatler Kanunu hükümleri uygulanır."
MADDE 3 – 1) 2/9/1971 tarihli ve 1479 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar ve Diğer Bağımsız
Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu Kanununun 36 ncı maddesinin üçüncü ve dördüncü
fıkraları ile 50 nci maddesinin ikinci cümlesi hükmü ve 17/10/1983 tarihli ve 2926 sayılı

856
Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanununun 33 üncü
maddesinin birinci fıkrası hükmü 2007 yılı için uygulanmaz.
2) 2926 sayılı Kanuna tâbi sigortalılardan, 2007 yılında aynı Kanunun 33 üncü
maddesine göre belirlenen gelir basamaklarından ilk altı basamakta bulunanlardan altıncı
basamak gösterge tutarının, yedi ve daha yukarı basamaklarda bulunanlardan ise bulundukları
basamak gösterge tutarının % 20’si oranında sağlık sigortası primi tahsil edilir.
3) 1479 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar
Kurumu Kanununun geçici 27 nci maddesinde geçen "Bu Kanun ve 2926 sayılı Kanuna göre
kayıt ve tescilleri yapılmış olan" ibaresi "Bu Kanun ve 2926 sayılı Kanuna göre kayıt ve
tescilleri yapılan" olarak ve aynı maddede geçen "31/12/2006" ibareleri "31/12/2007" olarak
değiştirilmiştir.
MADDE 4 – Bu Kanunun 3 üncü maddesinin 1 inci ve 2 nci fıkraları 18/4/2007
tarihinden geçerli olmak üzere yayımı tarihinde, diğer hükümleri yayımı tarihinde yürürlüğe
girer.
MADDE 5 – Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
18/5/2007

857
21 Mart 2007 ÇARŞAMBA Resmî Gazete Sayı : 26469
ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
Anayasa Mahkemesi Başkanlığından:
Esas Sayısı : 2003/10
Karar Sayısı : 2006/106
Karar Günü : 23.11.2006

İTİRAZ YOLUNA BAŞVURAN: Yargıtay 10. Hukuk Dairesi


İTİRAZIN KONUSU: 17.7.1964 günlü, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun
26. maddesinin 3395 sayılı Yasa ile değiştirilen birinci fıkrasının “…sigortalı veya hak
sahibi kimselerin işverenden isteyebilecekleri miktarlarla sınırlı olmak üzere…”
bölümünün, Anayasa’nın 10., 60. ve 65. maddelerine aykırılığı savıyla iptali istemidir.
I - OLAY
Biga Asliye (iş) Mahkemesinin rücuen tazminat kararının temyizen incelemesi
sırasında itiraz konusu Kural’ın Anayasa’ya aykırı olduğu kanısına varan Yargıtay 10.
Hukuk Dairesi iptali için başvuruda bulunmuştur.
II - İTİRAZIN GEREKÇESİ
Başvuru kararının gerekçe bölümü şöyledir:
“Davacı Sosyal Sigortalar Kurumu Başkanlığı avukatı Zeliha Yılmaz tarafından
davalı Furkan Kesik Et ve Besicilik Üretim Pazarlama ve İthalat İhracat Limited Şirketi
aleyhine açılan rucu davası hakkında Biga Asliye (İş) Mahkemesince verilen 19.09.2002
tarih ve 2001/356 Esas, 2002/491 sayılı hükmün temyizen incelenmesi taraf
avukatlarınca istenilmesi üzerine dosya incelendi gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar
tespit edildi.
Davacı vekili, iş kazası geçiren sigortalının sürekli iş göremez duruma düşmesi
üzerine kendisine Kurumca sürekli iş göremezlik geliri bağlanıp bağlanan gelirin peşin
değerinin tahsili için daha önce davalı aleyhine rücu davası açıldığını, 2 davanın
kabulüne ilişkin hükmün Yargıtay denetiminden geçmek suretiyle kesinleştiğini, ne ki
daha sonra yürürlüğe giren kanun veya kararnamelerle yapılan katsayı değişiklikleri
sonucu sigortalıya bağlanan gelirlerde artış meydana geldiğini öne sürmüş ve
gelirlerdeki artışın peşin değerinin davalıdan tahsiline karar verilmesini istemiş,
mahkemece istemin kabulüne karar verilmiştir.
Davalı vekili savunma dilekçesinde, davanın yasal dayanağını oluşturan 506 Sayılı
Sosyal Sigortalar Kanununun 26. maddesi hükmüne göre, bağlanan gelirlerde sonradan
meydana gelen artışların istenemeyeceğini, Kurumun ancak bağlanan gelirin ilk peşin
değerini isteyebileceğini, nitekim daha önce açılan ilk peşin değerin tahsiline ilişkin
davada hükmedilen tazminatın ödendiğini, kaldı ki Bağ-Kur’un, gerek Bağ-Kur
Kanununun 63. gerekse 2926 Sayılı Kanunun 47. maddelerine göre aynı nitelikte açmış
bulunduğu davalarda sadece ilk peşin değerli gelire hükmolunduğunu, o nedenle eldeki
davanın reddine karar verilmesi gerektiğini iddia etmiş, ret kararı verilmediği taktirde
Sosyal Sigortalar Kanununun 26. maddesinin iptali için Anayasa Mahkemesine
gidilmesini talep etmiş ise de mahkemece Anayasaya aykırılık iddiası ciddi
bulunmamıştır. Ne ki Dairemiz, sözü edilen 26. maddede yapılan değişiklik hükümleri
ile anılan maddeye ilişkin olarak verilen 1994 tarihli Yargıtay İçtihadı Birleştirme
Kararının ışığında, 26. maddenin birinci fıkrasında yer alan, “...sigortalı veya hak sahibi
kimselerin işverenden isteyebilecekleri miktarla sınırlı olmak üzere...” deyiminin
Anayasaya aykırı olması nedeniyle iptaline karar verilmesi gerektiği amacıyla Anayasa
Mahkemesine başvurulması gerektiği sonucuna varmıştır. Anayasaya aykırılık sorunu
çözümlenmeden önce Sosyal Sigortalar Kurumunun 506 Sayılı Yasanın 26.
maddesinden doğan rücu hakkının hukuksal temelinin neye dayandığının açıklığa
kavuşturulması gerekmektedir.
İş kazası geçiren veya meslek hastalığına tutulan sigortalıya hangi sosyal sigorta
yardımlarının yapılacağı anılan Kanunun 12. maddesinde hükme bağlanmıştır.
Sigortalıya yapılan yardımların neler olduğu maddenin (A), (B) , (C) , (D), (F) , (G) , (H)
bentlerinde sınırlı bir biçimde sayılmıştır. Konumuzu ilgilendiren ve etkileyen sadece
(C) ve (H) bentlerindeki hükümlerdir. İş kazası geçiren veya meslek hastalığına tutulan
sigortalı sürekli iş göremez durumuna düşmüş ise kendisine anılan maddenin (C)
858
bendine, ölmüş ise hak sahiplerine (H) bendine göre sürekli iş göremezlik geliri
bağlanması gerekmektedir.
Sigortalıya veya hak sahiplerine anılan Kanunun 12. maddesinde sayılan
yardımları sağlayan Sosyal Sigortalar Kurumu şayet iptali istenen 26. maddede
öngörülen koşullar oluşmuşsa yapılan yardımları anılan maddede belirtilen tazmin
sorumlularından talep edebilmektedir. 26. maddenin Kuruma sağladığı hakka “rücu
hakkı”, açılan davaya da “rücu davası” denmektedir.
Anayasaya aykırılık iddiasında çözümlenmesi gereken hukuksal sorun Kurumun
sadece bağlanan gelirin ilk peşin değerini mi yoksa kanun veya kararnamelerle ileriki
yıllarda yapılan gelir artışlarının dahi rücuan talep edilip edemeyeceği noktasındadır.
Şayet gelirlerde meydana gelen artışların da istenebileceği sonucuna varıldığı taktirde
yerine göre tazmin sorumluları bir çok dava tehdidiyle karşı karşıya kalmış olacaklardır.
Hemen belirtmek gerekirse 10 Hukuk Dairesi ve Yargıtay Sosyal Sigortalar
Kanununun yürürlüğe girdiği 1965 yılından bu güne değin Kurumun, sigortalının veya
hak sahiplerinin işverenden isteyebilecekleri tazminat miktarı ile sınırlı olmak üzere rücu
hakkını kullanabileceği görüşündedir. Yargıtayımızı böyle bir uygulamaya götüren
neden, 26. maddenin birinci fıkrasının yorumundan kaynaklanmaktadır. Bu maddede
aynen, “İş kazası ve meslek hastalığı, işverenin kastı veya işçilerin sağlığını koruma ve
işgüvenliği ile ilgili mevzuat hükümlerine aykırı hareketi, veyahut suç sayılabilir bir
hareketi sonucu olmuşsa, Kurumca sigortalıya ve hak sahibi kimselerine yapılan veya
ileride yapılması gerekli bulunan her türlü giderlerin tutarı ile gelir bağlanırsa bu
gelirlerin 22 nci maddede belirtilen tarifeye göre hesaplanacak sermaye değerleri toplamı
sigortalı veya hak sahibi kimselerin işverenden isteyebilecekleri miktarla sınırlı olmak
üzere Kurumca işverene ödettirilir.” hükmünün yer aldığı görülmektedir. Yargıtay,
“...ileride yapılması gerekli bulunan her türlü giderlerin tutarları...” kavramının, ileride
gelirlerde meydana gelecek artışları da kapsadığını düşünmektedir. Oysa Anayasa
Mahkememiz, 26. maddenin Anayasaya aykırılığı iddiası ile açılan davalarda Kurumun,
sadece bağlanan gelirin ilk peşin değerini isteyebileceği, gelirlerde meydana gelen
artışları isteyemeyeceği sonucuna varmıştır. Mahkemeler, değişik zamanlarda 26.
maddenin Anayasaya aykırılığı iddiası ile Anayasa Mahkemesine başvurmuşlar. Yüksek
Mahkeme, 26. maddenin gelirlerde meydana gelen artışların da istenebileceği anlamını
taşımadığına o nedenle anılan maddenin Anayasaya aykırı olmadığına karar vermiştir.
(Bkz. Any. Mah. 23.05.1972 tarih, E.2. K.28, Any. Mah. 20.12.1983 T. 1982/4 E.
1983/17 K. Any. Mah. 2.5.1991 T. 1990/28 E. 1991/11 K.)
Yüksek Mahkeme, sözü edilen kararlarında, Sosyal Sigortalar Kanununun birinci
fıkrasına göre, iş kazası geçiren veya meslek hastalığına tutulan sigortalıya Kurumca
sürekli iş göremezlik geliri bağlanıp bu gelirin peşin değeri tahsil edildikten sonra Kanun
ve Kararnamelerle gelirlerde meydana gelen artışların peşin değerinin işverenden
istenemeyeceğini, aksine bir yorumun Anayasa’ya aykırı olacağını şu çarpıcı nedenlere
dayandırmaktadır: “Sözü edilen fıkra hükmü, sorumluluğun kapsamını şu biçimde
çizmiştir. “Kurumca sigortalıya veya hak sahibi kimselerine yapılan ve ileri yapılması
gerekli bulunan her türlü giderlerin tutarı ile gelir bağlanırsa bu gelirin 22. maddede sözü
geçen tarifeye göre hesap edilecek sermaye değerleri toplamı işverenden alınır.” Bu
kural incelendiğinde iki husus göze çarpmaktadır. Bunlardan birincisi, iş kazası
neticesinde kesin, değişmeyen fiili ve hukuki bir sonucun ortaya çıkması halidir. Fıkra
hükmünün öngördüğü koşullar içinde oluşan bir iş kazasında sigortalı bir işçinin hayatını
kaybetmiş olması, bu hale örnek olarak gösterilebilir. Burada değişmeyen bir durum
oluşmuş, işverenin sorumluluğu ve bunun sınırları kesin bir biçimde ortaya çıkmıştır. Bu
durumda yargı organının görevi, ölen işçinin hak sahiplerine Kurumca bağlanan gelirin,
varsa kusur oranlarını ve Kanunun 22. maddesinde belli edilen sermaye değerini
saptayarak işverenden tahsiline karar vermekten ibaret kalmaktadır. Bu işlem sonucunda
işverenin olayla ilgisi kesilmekte ve sorumlu tutulduğu yüküm böylece yerine getirilmiş
olmaktadır. Kanuna uymayan eylem sonucu hukuksal yaptırıma maruz kalan ve bunun
neticesi olarak da bağlanan gelirin sermaye değerini Kuruma ödeyen ve böylece ilgi ve
ilişkisi kesilen işverenin, sosyal hukuk devletinin gereği olmak üzere çıkarılacak yasa
hükümleriyle, Kurumca bağlanmış eski gelirlerdeki artışlardan ve bu artışların peşin
sermaye değerlerinden sorumlu tutulmasını hukukla bağdaştırma olanağı yoktur. Kaldı
ki, işvereni bu durumda da sorumlu tutmak, Devlete yükletilmiş kimi ödevlerin
işverenlere devredilmesi gibi bir sonuç ortaya koyar ki, Anayasa’nın böyle bir neticeyi
öngördüğü de öne sürülemez.
859
İkinci halde ise, böyle kesin bir durum söz konusu değildir. Gerçi bir iş kazası
olmuş ve örneğin kazaya uğrayan işçiye sürekli iş göremezlik geliri bağlanmıştır.
Kanunun 25. maddesinde belirtildiği üzere sigortalı işçi her zaman iş göremezlik
derecesinde bir artma olduğunu ya da başka birinin sürekli bakımına muhtaç duruma
girdiğini öne sürerek bağlanan gelirde değişiklik yapılmasını isteyebilecek ve Kurum da
sigortalıyı her zaman kontrol muayenesine tabi tutabilecektir. Bu gibi hallerde bir iş
kazası sonucu sigortalı işçiye bağlanan gelir bir kesinlik taşımamakta, artırılması,
eksiİtilmesi veya kesilmesi gereken bir nitelik göstermektedir.
Bu nedenlerle 26. maddenin birinci fıkrasındaki “ve ileride yapılması gerekli
bulunan” deyiminden, neden-sonuç ilişkisi süregelen ve işverenle kesin hesaplaşması
yapılmamış olan haller anlaşılmak gerekir. Sözü edilen bu kuralın, neden-sonuç bağı
kesin olarak kalkmış ve tasfiyesi yapılmış durumları amaçlamadığı ise açıkça ortadadır.
Yeri gelmişken şu yön de açıklanmalıdır ki, Anayasa Mahkemesi’nin, Anayasa’ya
uygunluk denetimi görevini yaparken bir Kanun hükmünün yüksek mahkemelerce
uygulanmasında benimsenen görüşlerle bağlı olduğunu gösteren bir hüküm, Anayasa’da
ve Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkındaki 44 sayılı
Kanunda yer almış değildir. Yüksek mahkeme içtihatlarının değişmez olmadığı; zaman
zaman içtihad değişikliklerinin ortaya çıktığı; yüksek mahkeme daireleri ile genel kurul
kararlarının aynı kuruluş içindeki daireleri dahi bağlayıcı bulunmadığı, göz önünde
tutulunca, bunların Anayasa Mahkemesi’ni bağlayacağını savunabilmek için haklı bir
hukuki neden de gösterilemez. Bu yön, Anayasa Mahkemesi’nin 18.11.1969 günlü,
1969/30-65 sayılı Kararında “Anayasa Mahkemesi, gerek iptal davası gerekse itiraz yolu
ile Anayasa’ya aykırılığı öne sürülen bir kanun hükmünün anlamını, kendi hukuk görüş
ve anlayışı açısından incelemeli ve o hükmün bu anlam içinde Anayasa’ya uygunluğu
denetlenmelidir” görüşü savunulmaktadır.
Anayasa Mahkemesi kararından alınan bu görüşün ortaya koyduğu hukuksal
gerçek şudur: 26. maddenin birinci fıkrasında yer alan “...Kurumca sigortalıya veya hak
sahibi kimselerine yapılan veya ileride yapılması gerekli bulunan her türlü giderlerin
tutarları ile” kavramına ileriki yıllarda gelirlerde meydana gelen artışlar dahil edilemez.
Başka bir anlatımla anılan fıkrada geçen “ile” sözcüğünden sonra gelen “gelir
bağlanırsa” deyiminin ifade ettiği anlam bağımsız olup bu deyimden önce gelen “ileride
yapılması gerekli bulunan her türlü giderlerin tutarları” deyimi ile hiçbir ilgisi
bulunmamaktadır. Yüksek Mahkemeye göre, “ileride yapılması gerekli bulunan her türlü
giderlerin tutarları ile” hükmü, geçirilen iş kazası veya meslek hastalığına bağlı olarak
yapılan giderleri amaçlamaktadır. Örneğin, iş kazası geçiren sigortalı iyileşmemiş ve
tedaviye devam edilmiş ise sarf edilen tedavi giderleri ileride yapılması gerekli bulunan
her türlü giderlerden sayılır. Keza sigortalıda oluşan sürekli iş göremezlik derecesi
artmış ve arada illiyet bağı gerçekleşmiş ise iş göremezlik derecesindeki artış nedeniyle
yapılan giderler ve bu nedenle artan gelir, ileride yapılması gerekli bulunan her türlü
giderlerden sayılır ve giderek bu giderler işverenden istenebilir. Sigortalıya ilk defa gelir
bağlanmış ve sürekli iş göremezlik derecesinde hiçbir değişiklik olmamışsa Kurum,
bağlanan gelirin ilk peşin değerini isteyebilir. Aynı olay nedeniyle işverenle Kurum
hesaplaştıktan ve işveren, bağlanan gelirin ilk peşin değerini Kuruma ödedikten sonra
işverenin sürekli dava tehdidi altında bırakılmış olması Anayasaya aykırıdır.
Anayasa Mahkemesinin kararı bu doğrultuda olmasına karşın yüce Yargıtay,
Yüksek Mahkemenin ortaya koyduğu yorumun bağlayıcı olmadığına karar vermiş bu
güne değin, 26. maddenin birinci bendine göre, kanun ve kararnamelerle gelirlerde
meydana gelen artışların işverenden istenebileceği görüşünü sürdüre gelmiştir. Böylece
aynı konuda her iki Yüksek Mahkeme, yasanın yorumunda çelişkiye düşmüş
bulunmaktadır. Oysa öğretideki baskın görüş, Anayasa Mahkemesinin Anayasal
yorumunun yargıyı ve herkesi bağlayacağı doğrultusundadır.
Yargıtayımızın, gelirlerde meydana gelen artışların işverenden istenebileceğine
dair görüşünün diğer bir nedeni de şudur: Kurumun 26. maddeden doğan rücu hakkının
hukuksal temeli halefiyet esasına dayanır. Kurum, sigortalının halefi olduğuna göre
sigortalı veya hak sahiplerinin işverenden isteyebileceği miktara kadar talepte
bulunabilir. Kurum, bağlanan gelirlerin ilk peşin değerini işverenden tahsil ettikten sonra
geriye sigortalının işverenden isteyebileceği bir miktar kalmışsa gelirlerdeki artışları bu
miktar tükeninceye kadar talep edebilir. Örnek vermek gerekirse; iş kazası geçiren
sigortalıya Kurumca beş milyar peşin değerli gelir bağlanmış ancak sigortalı aynı kaza
nedeniyle 15 milyar lira tutarında maddi tazminat isteyebilecek durumda ise Kurum, beş
860
milyar peşin değerli geliri işverenden tahsil ettikten sonra ileriki yıllarda kanun veya
kararnamelerle artırılan gelirleri on beş milyar lira maddi tazminat miktarı tükeninceye
kadar işverenden isteyebilmektedir. Peşin değerli gelir, uygulamada tavan olarak
adlandırılan “on beş milyar liradan düşükse yerine göre Kurum, işveren aleyhine birçok
rücu davası açabilmektedir. Oysa Anayasa Mahkemesi, Kurumun sadece ilk bağlanan
beş milyar peşin değerli geliri isteyebileceği görüşündedir.
Doktrindeki ağır basan görüş, Kurumun 26. maddeden doğan rücu hakkının
Yargıtay’ın görüşü gibi halefiyet esasına değil “Kanundan doğan bağımsız rücu
hakkına” dayandığı, gelirlerdeki artışların Anayasa Mahkemesinin yorumu gibi
işverenden istenemeyeceği yönündedir. (Bkz. Dr.Atabet, Sigorta ve Sosyal Sigortalarda
halefiyet ve rücu. İş Hukuku Dergisi 1969 Sayı 3, Tekinay, ölüm sebebiyle destekten
yoksun kalma tazminatı, S. 96, İstanbul, 1963, İzveren, Sosyal Politika ve Sosyal
Sigortalar, S. 218 vd. Öner, Kurumun 506 Sayılı Kanundan doğan rücu hakkı, S.45-49,
Oğuzman, iş kazası ve meslek hastalığından doğan zararlardan işverenin sorumluluğu,
İstanbul Hukuk Fakültesi mezmuası, 1969, Cilt 34 Sayı 1-4) Tekrar etmek gerekirse,
Kurumun 26. maddeye göre, gelirlerde meydana gelen artışların işverenden
istenemeyeceğine ilişkin Anayasa Mahkemesinin görüşü ile öğretinin baskın görüşü,
biribiriyle örtüşmektedir.
26. maddenin hangi hükmünün Anayasaya aykırılık teşkil ettiği meselesine
gelince, yukarıda değinildiği gibi anılan maddenin birinci fıkrasında aynen şu hükme yer
verilmiştir. “...sigortalı veya hak sahibi kimselerin işverenden isteyebilecekleri miktarla
sınırlı olmak üzere Kurumca işverene ödettirilir...” 24.10.1983 tarih ve 2934 sayılı
Kanunun 2. maddesiyle eklenen bu hüküm gelirlerdeki artışların da istenebileceği
anlamına gelmektedir. Nitekim Yargıtayımız da gelir artışlarının işverenden
istenebileceğine dair içtihadını 26. maddeye sonradan eklenen bu fıkraya
dayandırmaktadır. Keza 01.07.1994 tarih, 1992/3 Esas, 1994/3 Karar sayılı Yargıtay
İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulu Kararında da gelirlerde meydana gelen
artışların istenebileceği görüşü sözü edilen 26. maddeye eklenen, “...sigortalı veya hak
sahibi kimselerin işverenden isteyebilecekleri miktarlar sınırlı olmak üzere...” hükmüne
dayandırılmıştır. Oysa, Anayasa Mahkememiz baştanberi açıklandığı gibi, gelirlerde
meydana gelen artışların istenebileceğine ilişkin bir yasa hükmünün Anayasaya aykırı
olacağına karar vermiştir. Yargıtayımız, anılan İçtihadı Birleştirme Kararının
bağlayıcılığı nedeniyle gelir artışlarının peşin değerinin de istenebileceğine karar
vermektedir.
Oysa, 2934 sayılı Yasa ile eklenen hüküm iptal edildiği taktirde Yargıtay,
görüşünü değiştirmek zorunda kalacaktır. Nitekim Yargıtay, eski görüşünden dönerek
Bağ-Kur Kanununun 63. ve 2926 Sayılı Kanunun 47. maddelerinde yer alan Kurumun
rücu hakkının bağımsız rücu hakkı esasına dayandığını ve gelir artışlarının
istenemeyeceğini kabul etmektedir.
Önemle belirtilmelidir ki, Anayasa Mahkemesi 26. maddenin birinci fıkrasını
yorumladıktan sonra, bu fıkranın Anayasaya aykırı olmadığına karar vermiş ise de, 2934
Sayılı Kanunla sonradan 26. maddenin birinci fıkrasına eklenen “sigortalı veya hak
sahibi kimselerin işverenden isteyebilecekleri miktarla sınırlı olmak üzere” hükmü
Yüksek Mahkemenin ret kararlarında irdelenmemiştir. Oysa bu hüküm artışların
istenebileceğine olanak sağlamaktadır. 0 nedenle Anayasa Mahkemesi işin esasına
girerek Anayasaya aykırılık davasına bakabilir.
SONUÇ: Yukarıda açıklanan nedenlerle, Anayasanın l0 uncu, 60 ıncı ve 65 inci
maddelerine aykırı görülen Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 26 ncı maddesinin birinci
bendinde yer alan, “...sigortalı veya hak sahibi kimselerin işverenden isteyebilecekleri
miktarla sınırlı olmak üzere...” sözcüklerinin iptali için Anayasanın 152 ve 2949 Sayılı
Kanunun 28/1’nci maddeleri gereğince re’sen Anayasa Mahkemesine başvurulmasına ve
iş bu davanın geri bırakılmasına 28/01/2003 gününde oybirliği ile karar verildi.”

III - YASA METİNLERİ


A - İtiraz Konusu Yasa Kuralı
17.7.1964 günlü, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 3395 sayılı Yasa ile
değiştirilen birinci fıkrasındaki itiraz konusu bölümü de içeren 26. maddesi şöyledir:
“İş kazası ve meslek hastalığı, işverenin kastı veya işçilerin sağlığını koruma ve
işgüvenliği ile ilgili mevzuat hükümlerine aykırı hareketi veyahut suç sayılabilir bir
hareketi sonucu olmuşsa, Kurumca sigortalıya veya haksahibi kimselerine yapılan veya
861
ileride yapılması gerekli bulunan her türlü giderlerin tutarları ile gelir bağlanırsa bu
gelirlerinin 22 nci maddede belirtilen tarifeye göre hesaplanacak sermaye değerleri
toplamı sigortalı veya haksahibi kimselerin işverenden isteyebilecekleri miktarlarla
sınırlı olmak üzere Kurumca işverene ödettirilir. (Ek cümle: 4958 - 29.7.2003 / m.28)
İşçi ve işveren sorumluluğunun tespitinde kaçınılmazlık ilkesi dikkate alınır.
İş kazası veya meslek hastalığı, 3 üncü bir kişinin kasıt veya kusuru yüzünden
olmuşsa, Kurumca bütün sigorta yardımları yapılmakla beraber zarara sebep olan 3
üncü kişilere ve şayet kusuru varsa bunları çalıştıranlara Borçlar Kanunu hükümlerine
göre rücu edilir.
(Ek fıkra: 2934 - 24.10.1983) Ancak, iş kazası veya meslek hastalıkları sonucu
ölümlerde bu Kanun uyarınca hak sahiplerine yapılacak her türlü yardım ve ödemeler
için, iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde kasdı veya kusuru bulunup
da aynı iş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine
Kurumca rücu edilemez.”
B - Dayanılan ve İlgili Görülen Anayasa Kuralları
Başvuru kararında Anayasa’nın 10., 60. ve 65. maddelerine dayanılmış, 2. maddesi
ise ilgili görülmüştür.
IV - İLK İNCELEME
Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün 8. maddesi gereğince, Haşim KILIÇ, Samia
AKBULUT, Yalçın ACARGÜN, Sacit ADALI, Fulya KANTARCIOĞLU, Aysel
PEKİNER, Ertuğrul ERSOY, Tülay TUĞCU, Ahmet AKYALÇIN, Enis TUNGA ve
Mehmet ERTEN’in katılmalarıyla 19.2.2003 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında,
dosyada eksiklik bulunmadığından işin esasının incelenmesine oybirliğiyle karar
verilmiştir.
V - ESASIN İNCELENMESİ
Başvuru kararı ve ekleri, işin esasına ilişkin rapor, itiraz konusu kural, dayanılan
Anayasa kuralları ve bunların gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri okunup
incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:
Başvuru kararında, itiraz konusu kuralın, sonradan kanun veya kanun hükmünde
kararnamelerle gelirlerde meydana gelen artışların işverenden istenebilmesini olanaklı
kılması nedeniyle, Anayasa’nın 10., 60. ve 65. maddelerine aykırılığı ileri sürülmüştür.
2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında
Kanun’un 29. maddesine göre, Anayasa Mahkemesi yasaların, kanun hükmünde
kararnamelerin ve TBMM İçtüzüğü’nün Anayasa’ya aykırılığı konusunda ilgililer
tarafından ileri sürülen gerekçelere dayanmak zorunda değildir. İstemle bağlı kalmak
koşuluyla başka gerekçe ile de Anayasa’ya aykırılık kararı verilebileceğinden, iptali
istenen kuralla ilgisi nedeniyle Anayasa’nın 2. maddesi yönünden de inceleme
yapılmıştır.
İşverenin sorumluluğunun düzenlendiği ve itiraz konusu bölümün de yer aldığı
506 sayılı Yasa’nın 26. maddesinde, işverenin kastı veya işçilerin sağlığını koruma ve iş
güvenliği ile ilgili mevzuat hükümlerine aykırı ya da suç sayılabilir bir hareketi sonucu
iş kazası ve meslek hastalığının meydana gelmesi halinde, Kurum’ca sigortalıya veya
hak sahibi kimselere gelir bağlanması durumunda, Kurum’un sigortalı veya hak sahibi
kimselerin işverenden isteyebilecekleri miktarla sınırlı olmak üzere işverene rücu hakkı
öngörülmüştür.
Kuralla, Kurum’ca sigortalıya veya hak sahibi kimselere yapılan ve ileride
yapılması gerekli bulunan her türlü giderlerin tutarı ile gelir bağlanması halinde bu
gelirin Yasa’nın 22. maddesinde sözü edilen tarifeye göre hesap edilecek sermaye
değerleri toplamının işverenden alınması öngörülmekte, bu gelirin istenebilmesi için
zararın işverenin kastı ya da işçi sağlığı ve iş güvenliği kurallarına aykırı veya suç
sayılabilir hareketi sonucunda oluşması gerekmektedir. Buna göre, iptali istenilen “…
sigortalı veya hak sahibi kimselerin işverenden isteyebileceği miktarla sınırlı olmak
üzere” bölümü, anılan sorumluluğun kapsamının belirlenmesinde, sigortalıya bağlanan
gelirlerde, kanun, kararname ve katsayı değişikliği nedeni ile yapılacak artışların da
işverenden istenebilmesini olanaklı kılmaktadır. Nitekim 1.7.1994 günlü, E.1992/3,
K.1994/3 sayılı Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararındaki yorumun da bu yönde olduğu
anlaşılmaktadır.
Anayasa’nın 2. maddesi ile benimsenen hukuk devleti, bütün faaliyetlerinde
hukukun egemen olduğu devlettir. Bu devlette hukuk güvenliğini sağlayan bir düzen
kurulması asıldır. Böyle bir düzende devlete güven ilkesi ise vazgeçilmez temel
862
öğelerdendir. Devletin yaptığı düzenlemelerde haksız bir edinime yol açılması ve
kişilerin haksızlığa uğratılması kabul edilemez.
Anayasa’nın 60. maddesinde “Herkes, sosyal güvenlik hakkına sahiptir. Devlet, bu
güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri alır ve teşkilatı kurar” denilmektedir. Bu kurala
göre, sosyal güvenlik herkes için bir hak ve bunu gerçekleştirmek ise devlet için
görevdir. Sosyal güvenlik hakkı, sosyal sigorta kuruluşlarınca kendi kuralları
çerçevesinde yerine getirilir. Sosyal sigortanın kapsamı, sigorta alanı ve içerdiği riskler
ile alınacak primler yasalarla belirlenmiştir. Sosyal güvenliğin ve sigortanın varlık
nedeni sosyal risklerin karşılanmasıdır.
Kanuna uymayan eylem sonucunda hukuksal yaptırıma maruz kalan ve bunun
sonucu olarak da bağlanan gelirin sermaye değerini Kurum’a ödeyen ve böylece ilgi ve
ilişkisi kesilen işverenin, kanun, kanun hükmünde kararname ve kararlarla bağlanan
gelirlerde yapılacak artışlardan ve bu artışların peşin sermaye değerlerinden sorumlu
tutularak dava tehdidi altında bulundurulması, sosyal güvenlik kuruluşlarına ait olması
gereken risklerin işverene yükletilmesi anlamına gelir. Böyle bir durum hakkaniyet ve
sorumluluk ilkeleriyle bağdaşmadığı gibi sosyal hukuk devleti ilkesine de aykırıdır.
Bu nedenlerle Kural, Anayasa’nın 2. maddesine aykırıdır, iptali gerekir.
Kuralın Anayasa’nın 10., 60.ve 65. maddeleriyle ilgisi görülmemiştir.
Mehmet ERTEN, Mustafa YILDIRIM, A. Necmi ÖZLER ve Şevket APALAK bu
görüşlere katılmamıştır.
VI - SONUÇ
17.7.1964 günlü, 506 sayılı “Sosyal Sigortalar Kanunu”nun 26. maddesinin 3395
sayılı Yasa ile değiştirilen birinci fıkrasının “... sigortalı veya haksahibi kimselerin
işverenden isteyebilecekleri miktarlarla sınırlı olmak üzere ...” bölümünün, Anayasa’ya
aykırı olduğuna ve İPTALİNE, Mehmet ERTEN, Mustafa YILDIRIM, A. Necmi
ÖZLER ile Şevket APALAK’ın karşıoyları ve OYÇOKLUĞUYLA, 23.11.2006
gününde karar verildi.

Başkan Başkanvekili Üye


Tülay TUĞCU Haşim KILIÇ Sacit ADALI

Üye Üye Üye


Fulya Ahmet AKYALÇIN Mehmet ERTEN
KANTARCIOĞLU

Üye Üye Üye


Mustafa YILDIRIM A. Necmi ÖZLER Serdar ÖZGÜLDÜR

Üye Üye
Şevket APALAK Serruh KALELİ

KARŞI OY

Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 26. maddesinin 3395 sayılı Yasa ile değiştirilen
birinci fıkrasının “…sigortalı veya hak sahibi kimselerin işverenden isteyebilecekleri
miktarlarla sınırlı olmak üzere…” bölümünün Anayasa’ya aykırılığı ileri sürülmüştür.
Sosyal Sigortalar Kanunu’nun “İşverenin sorumluluğu” başlıklı 26. maddesi, iş
kazası ya da meslek hastalığı sonucu Kurum’un sigortalıya, sigortalı ölmüşse hak sahibi
kimselerine yapılan veya ileride yapılması gerekli bulunan her türlü giderlerin tutarları
ile gelir bağlanırsa bu gelirlerinin hesaplanacak sermaye değerleri toplamı, sigortalı veya
hak sahibi kimselerin işverenden isteyebilecekleri miktarlarla sınırlı olmak üzere bu
ödemelere neden olan kişilere rücu yoluyla ödettirme hakkını düzenlemektedir.
Rücu yoluyla ödettirme, Kurumun sigortalı veya hak sahiplerine yaptığı ödeme
nedeniyle malvarlığında meydana gelen eksilmeyi kısmen de olsa gidermekte ve zararı
ödeyenlerin sigortalının sağlığını ve can güvenliğini koruma yönünde özen göstermesini
de sağlayarak, iş kazası ve meslek hastalıklarının meydana gelmesini önlemektedir.
863
Kurum’un, rücu yoluyla ödettirme hakkının en üst sınırı sigortalının veya hak
sahiplerinin işverenden isteyebileceği miktardır. Bu miktar ise sigortalı veya hak
sahiplerinin iş kazası ya da meslek hastalığı sonucu uğradıkları gerçek zarardır. İşveren,
rücu yoluyla Kurum’a yaptığı ödeme ölçüsünde, sigortalı veya hak sahiplerine karşı
tazmin sorumluluğundan da kurtulmaktadır. Herkes kusurlu eyleminin sonuçlarına
katlanmaya mecburdur. Bu nedenle sigortalı veya hak sahiplerinin, kusurlu işverenden
Borçlar Kanunu hükümleri uyarınca da isteyebilecekleri bu zararın açıklanan biçimde
işverene ödettirilmesine ilişkin düzenlemenin temelinde, çalışma hayatının düzenli
işlemesi, ekonomik yönden güçsüz olan sigortalıların iş hayatının risklerine karşı sosyal
güvencelerinin sağlanması bulunmaktadır.
İtiraz konusu ibare, işverenin rücu davasındaki sorumluluğunun üst sınırını
göstererek, hem onun sorumlu olduğu tazminat miktarının kapsamını belirlemekte, hem
de iş kazası ya da meslek hastalığına maruz kalan sigortalı veya hak sahiplerinin
işverenden isteyebileceği ve Kurum’un da buna göre rücu yoluyla ödettirebileceği
miktarı göstermektedir. Böylece, işverenin ilerde yapılacak artışlardan nereye kadar
sorumlu tutulacağı, kasıtlı veya kusurlu eyleminin sonucu olarak katlanmaya mecbur
olduğu zarar miktarıyla sınırlandırarak, sınırlanandan daha fazlasının rücu yoluyla
ödettirilmesinin işverenden talep edilemeyeceği tespit edilmiş olmaktadır.
Anayasa Mahkemesi, Anayasa’ya aykırılığı ileri sürülen bir yasa kuralını kendi
hukuk görüşü ve anlayışı açısından inceler ve o kuralın bu anlamda Anayasa’ya
uygunluğunu denetler. Yasa kurallarını yorumlayarak uygulama yapan yargı mercileri ya
da yüksek mahkemeler, farklı yorumlamalar yaparak değişik uygulamalar yapabilirler.
Aynı konu, benzer nitelikteki yasalarda farklı da düzenlenebilir. Bütün bunlar, aykırılığı
öne sürülen hükmün anayasal denetiminde izlenmesi gereken yöntemi değiştirmez.
Anayasa’nın 60. maddesinin ikinci fıkrasında sosyal güvenlik alanında, Devlete
gerekli önlemleri alma görevi yüklenmiş, 65. maddesinde ise bu yükümlülüğün sınırları
belirtilerek, sosyal güvenlik konusunda, ancak Devletin ekonomik ve mali kaynakları
ölçüsünde önlem alma yükümlülüğü verilmiştir. Sosyal Sigortalar Kurumu ise Devlete
yüklenen sosyal güvenlik hakkını sağlamak üzere kurulmuştur.
Anayasa, sosyal güvenlik alanında Devlete gerekli önlemleri alma görevini,
ekonomik ve mali kaynakları ölçüsünde yüklemiştir. Katkılı sosyal güvenlik
rejimlerinde, Sosyal Güvenlik Kurumunun amacına uygun olarak hizmet verebilmesi ve
sosyal riskleri karşılayabilmesi sahip olduğu parasal kaynaklara bağlıdır.
Yasakoyucunun, Devlete yüklenen görevin yerine getirilebilmesini sağlayacak ve
Kurum’un malvarlığını koruyacak tarzda, temel hukuk kurallarına ve Anayasa’nın diğer
hükümlerine aykırı olmayan kimi düzenlemeler yapması, Anayasa’da öngörülen sosyal
güvenlik anlayışının gereği ve ona tanınan takdir yetkisinin sonucudur. İtiraz konusu
ibarenin ise bu amaçla ve takdir yetkisi kullanılarak getirildiğinde kuşku
bulunmamaktadır. Buna göre, İşverenin sorumluluğunun sınırını belirleyen”…sigortalı
veya hak sahibi kimselerin işverenden isteyebilecekleri miktarlarla sınırlı olmak
üzere…” şeklindeki ibarenin, adil olmadığı hususu ileri sürülemeyeceği gibi hukuka
aykırı olduğu da söylenemez.
Açıklanan nedenlerle itiraz konusu ibarenin, Anayasa’nın 60. ve 65. maddelerine
aykırı bir yönü olmadığı gibi Anayasa’nın öbür kurallarına da aykırılığı
saptanamadığından iptal isteminin reddine karar verilmesi gerekir.
Bu nedenle, çoğunluk kararına katılmadık.

Üye Üye
Mehmet ERTEN Şevket APALAK

KARŞIOY YAZISI

İtiraz başvurusunda geniş biçimde açıklandığı gibi Anayasa Mahkemesi, 506


sayılı Yasanın 26. maddesinin birinci fıkrasına ilişkin 1972 yılından bu yana verdiği
kararlarında, kuralın anayasaya aykırı olmadığına karar vermiş ve bu kararların
gerekçelerinde de “ileride yapılması gerekli bulunan” ibaresinden neden-sonuç ilişkisi
süregelen ve işverenle kesin hesaplaşması yapılmamış olan hallerin anlaşılması
864
gerektiğini, Devletçe izlenen sosyal ve ekonomik politikaların sonucu olarak sigorta
tahsislerinde vuku bulan artışların anılan ibarenin kapsamı dışında kaldığını ve bu tür
artışların Kurumun öz kaynaklarından, bunun mümkün olmaması halinde de Devletçe
karşılanmasının esas olduğunu belirtmiştir.
Anılan fıkranın daha önce incelendiği Anayasa Mahkemesinin 2.5.1991 günlü,
E.1990/28-K.l991/11 sayılı kararında, incelemenin “işçilerin sağlığını koruma ve iş
güvenliği ile ilgili mevzuat hükümlerine aykırı hareketi sonucu iş kazasına yol açan
işverene, sigortalıya yapılan her türlü giderin Kurumca ödettirilmesi” açısından sınırlı
olarak yapılması nedeniyle; başvuruda Yargıtay’ın, Anayasa Mahkemesi kararlarındaki
yoruma aykırı olarak oluşturduğu 1994/3 karar sayılı içtihatları birleştirme kararında
“gelirlerde meydana gelen artışların istenebileceği” görüşünün, 26. maddeye eklenen “…
sigortalı veya hak sahibi kimselerin işverenden isteyebilecekleri miktarlarla sınırlı olmak
üzere …” hükmüne dayandırıldığı ve bu ibarenin de Anayasa Mahkemesince
incelenmediği ifade edilmekte ise de, incelenen kuralın anlam ve kapsamı belirlenirken
fıkrada yer alan ve bir bütünlük arz eden diğer ibarelerin göz ardı edilmesi mümkün
değildir. Nitekim, K.l991/11 sayılı kararda kuralın anayasaya aykırı olmadığına karar
verilirken konuya ilişkin daha önceki kararlara da atıfta bulunulmuştur. Bu durum, 26.
maddenin birinci fıkrası ile ilgili kararların da bütünlük oluşturduğunu göstermektedir.
Kararlarda işverenden istenemeyeceği açıkça belirtilen giderlerin fıkrada yer alan ve
sınırlama nedeniyle incelenmediği belirtilen itiraz konusu kurala dayanılarak işverene
ödettirilmesinin mümkün olduğunun kabulü, anılan kararların gerekçesi ile
çelişmektedir.
Anayasa Mahkemesinin 18.11.l969 günlü, l969/30-65 sayılı kararında da
belirtildiği gibi, Anayasa Mahkemesi gerek iptal gerek itiraz yolu ile anayasaya aykırılığı
ileri sürülen bir kanun hükmünün anlamını, kendi hukuk görüş ve anlayışı açısından
incelemeli ve o hükmün bu anlam içinde anayasaya uygunluğunu denetlemelidir.
Konuya ilişkin Anayasa Mahkemesinin önceki kararlarındaki yorumu hiçbir
duraksamaya yer vermeyecek biçimdedir. Bu yorum öğretide de benimsenmiştir. Bu
yorumdan dönülmesini gerektiren bir neden de bulunmamaktadır.
İtiraz konusu kural, işverenin rücu davasındaki tazminat kapsamını sınırlayıcı ve
onun sorumluluğu açısından genişletici değil daraltıcı bir etkiye sahiptir.
Bu çerçevedeki anlam ve kapsamına göre itiraz konusu kuralın anayasaya aykırı
olmadığı, bu nedenle itirazın reddine karar verilmesi gerektiği görüş ve düşüncesinde
olduğumuz için Yargıtay’ın Anayasa Mahkemesi’nin yorumuna aykırı olarak tesis ettiği
içtihat baz alınarak anayasaya aykırı olduğuna ve iptaline karar verilmesine
katılmıyoruz.

Üye Üye
Mustafa YILDIRIM A. Necmi ÖZLER
5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNU İLGİLİ HÜKÜMLERİ :

Suçta ve cezada kanunilik ilkesi


Madde 2 - Kanunun açıkça suç saymadığı bir fiil için kimseye ceza verilemez ve güvenlik
tedbiri uygulanamaz. Kanunda yazılı cezalardan ve güvenlik tedbirlerinden başka bir ceza ve
güvenlik tedbirine hükmolunamaz.
İdarenin düzenleyici işlemleriyle suç ve ceza konulamaz.
Kanunların suç ve ceza içeren hükümlerinin uygulanmasında kıyas yapılamaz. Suç ve ceza
içeren hükümler, kıyasa yol açacak biçimde geniş yorumlanamaz.

Kanunun bağlayıcılığı
Madde 4 - Ceza kanunlarını bilmemek mazeret sayılmaz.
Ancak sakınamayacağı bir hata nedeniyle kanunu bilmediği için meşru sanarak bir suç işleyen
kimse cezaen sorumlu olmaz.

Zaman bakımından uygulama


Madde 7/1 - İşlendiği zaman yürürlükte bulunan kanuna göre suç sayılmayan bir fiilden dolayı
kimseye ceza verilemez ve güvenlik tedbiri uygulanamaz. İşlendikten sonra yürürlüğe giren
865
kanuna göre suç sayılmayan bir fiilden dolayı da kimse cezalandırılamaz ve hakkında güvenlik
tedbiri uygulanamaz. Böyle bir ceza veya güvenlik tedbiri hükmolunmuşsa infazı ve kanuni
neticeleri kendiliğinden kalkar.
Madde 7/2 - Suçun işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanun ile sonradan yürürlüğe giren
kanunların hükümleri farklı ise, failin lehine olan kanun uygulanır ve infaz olunur.

Ceza sorumluluğunun şahsiliği


Madde 20 - Ceza sorumluluğu şahsidir. Kimse başkasının fiilinden dolayı sorumlu tutulamaz.
Tüzel kişiler hakkında ceza yaptırımı uygulanamaz. Ancak, suç dolayısıyla kanunda öngörülen
güvenlik tedbiri niteliğindeki yaptırımlar saklıdır.

Kast
Madde 21 - Suçun oluşması kastın varlığına bağlıdır. Kast, suçun kanuni tanımındaki
unsurların bilerek ve istenerek gerçekleştirilmesidir.
Kişinin, suçun kanuni tanımındaki unsurların gerçekleşebileceğini öngörmesine rağmen, fiili
işlemesi halinde olası kast vardır. Bu halde, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren
suçlarda müebbet hapis cezasına, müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda yirmi yıldan
yirmibeş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur; diğer suçlarda ise temel ceza üçte birden
yarısına kadar indirilir.

Taksir
Madde 22 - Taksirle işlenen fiiller, kanunun açıkça belirttiği hallerde cezalandırılır.
Taksir, dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla, bir davranışın suçun kanuni
tanımında belirtilen neticesi öngörülmeyerek gerçekleştirilmesidir.
Kişinin öngördüğü neticeyi istememesine karşın, neticenin meydana gelmesi halinde bilinçli
taksir vardır; bu halde taksirli suça ilişkin ceza üçte birden yarısına kadar artırılır.
Taksirle işlenen suçtan dolayı verilecek olan ceza failin kusuruna göre belirlenir.
Birden fazla kişinin taksirle işlediği suçlarda, herkes kendi kusurundan dolayı sorumlu olur.
Her failin cezası kusuruna göre ayrı ayrı belirlenir.
Taksirli hareket sonucu neden olunan netice, münhasıran failin kişisel ve ailevi durumu
bakımından, artık bir cezanın hükmedilmesini gereksiz kılacak derecede mağdur olmasına yol
açmışsa ceza verilmez; bilinçli taksir halinde verilecek ceza yarıdan altıda bire kadar
indirilebilir.

Kanunun hükmü ve amirin emri


Madde 24 - Kanunun hükmünü yerine getiren kimseye ceza verilmez.
Yetkili bir merciden verilip, yerine getirilmesi görev gereği zorunlu olan bir emri uygulayan
sorumlu olmaz.
Konusu suç teşkil eden emir hiçbir surette yerine getirilemez. Aksi takdirde yerine getiren ile
emri veren sorumlu olur.
Emrin, hukuka uygunluğunun denetlenmesinin kanun tarafından engellendiği hallerde, yerine
getirilmesinden emri veren sorumlu olur.

Cezalar
Madde 45 - Suç karşılığında uygulanan yaptırım olarak cezalar, hapis ve adli para cezalarıdır.

Hapis cezasının ertelenmesi


Madde 51 - İşlediği suçtan dolayı iki yıl veya daha az süreyle hapis cezasına mahkûm edilen
kişinin cezası ertelenebilir. Bu sürenin üst sınırı, fiili işlediği sırada onsekiz yaşını doldurmamış
veya altmışbeş yaşını bitirmiş olan kişiler bakımından üç yıldır. Ancak, erteleme kararının
verilebilmesi için kişinin;
a) Daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı üç aydan fazla hapis cezasına mahkûm edilmemiş olması,
866
b) Suçu işledikten sonra yargılama sürecinde gösterdiği pişmanlık dolayısıyla tekrar suç
işlemeyeceği konusunda mahkemede bir kanaatin oluşması,
Gerekir.

Adli para cezası


Madde 52 - Adli para cezası, beş günden az ve kanunda aksine hüküm bulunmayan hallerde
yediyüzotuz günden fazla olmamak üzere belirlenen tam gün sayısının, bir gün karşılığı olarak
takdir edilen miktar ile çarpılması suretiyle hesaplanan meblağın hükümlü tarafından Devlet
Hazinesine ödenmesinden ibarettir.

Soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı suçlar, uzlaşma


Madde 73 - Soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı olan suç hakkında yetkili kimse
altı ay içinde şikayette bulunmadığı takdirde soruşturma ve kovuşturma yapılamaz.
Zamanaşımı süresini geçmemek koşuluyla bu süre, şikayet hakkı olan kişinin fiili ve failin kim
olduğunu bildiği veya öğrendiği günden başlar.
Şikayet hakkı olan birkaç kişiden birisi altı aylık süreyi geçirirse bundan dolayı diğerlerinin
hakları düşmez.
Kovuşturma yapılabilmesi şikayete bağlı suçlarda kanunda aksi yazılı olmadıkça suçtan zarar
gören kişinin vazgeçmesi davayı düşürür ve hükmün kesinleşmesinden sonraki vazgeçme
cezanın infazına engel olmaz.
İştirak halinde suç işlemiş sanıklardan biri hakkındaki şikayetten vazgeçme, diğerlerini de
kapsar.
Kanunda aksi yazılı olmadıkça, vazgeçme onu kabul etmeyen sanığı etkilemez.
Kamu davasının düşmesi, suçtan zarar gören kişinin şikayetten vazgeçmiş olmasından ileri
gelmiş ve vazgeçtiği sırada şahsi haklarından da vazgeçtiğini ayrıca açıklamış ise artık hukuk
mahkemesinde de dava açamaz.
Suçtan zarar göreni gerçek kişi veya özel hukuk tüzel kişisi olup, soruşturulması ve
kovuşturulması şikayete bağlı bulunan suçlarda, failin suçu kabullenmesi ve doğmuş olan
zararın tümünü veya büyük bir kısmını ödemesi veya gidermesi koşuluyla mağdur ile fail özgür
iradeleri ile uzlaştıklarında ve bu husus Cumhuriyet savcısı veya hakim tarafından
saptandığında kamu davası açılmaz veya davanın düşürülmesine karar verilir.

Taksirle öldürme
Madde 85 - Taksirle bir insanın ölümüne neden olan kişi, iki yıldan altı yıla kadar hapis cezası
ile cezalandırılır.
Fiil, birden fazla insanın ölümüne ya da bir veya birden fazla kişinin ölümü ile birlikte bir veya
birden fazla kişinin yaralanmasına neden olmuş ise, kişi iki yıldan onbeş yıla kadar hapis cezası
ile cezalandırılır.

Taksirle yaralama
Madde 89 - Taksirle başkasının vücuduna acı veren veya sağlığının ya da algılama yeteneğinin
bozulmasına neden olan kişi, üç aydan bir yıla kadar hapis veya adli para cezası ile
cezalandırılır.
Taksirle yaralama fiili, mağdurun;
a) Duyularından veya organlarından birinin işlevinin sürekli zayıflamasına,
b) Vücudunda kemik kırılmasına,
c) Konuşmasında sürekli zorluğa,
d) Yüzünde sabit ize,
e) Yaşamını tehlikeye sokan bir duruma,
f) Gebe bir kadının çocuğunun vaktinden önce doğmasına,
867
Neden olmuşsa, birinci fıkraya göre belirlenen ceza, yarısı oranında artırılır.
Taksirle yaralama fiili, mağdurun;
a) İyileşmesi olanağı bulunmayan bir hastalığa veya bitkisel hayata girmesine,
b) Duyularından veya organlarından birinin işlevinin yitirilmesine,
c) Konuşma ya da çocuk yapma yeteneklerinin kaybolmasına,
d) Yüzünün sürekli değişikliğine,
e) Gebe bir kadının çocuğunun düşmesine,
Neden olmuşsa, birinci fıkraya göre belirlenen ceza, bir kat artırılır.
Fiilin birden fazla kişinin yaralanmasına neden olması halinde, altı aydan üç yıla kadar hapis
cezasına hükmolunur.
Bilinçli taksir hali hariç olmak üzere, bu Maddenin kapsamına giren suçların soruşturulması ve
kovuşturulması şikayete bağlıdır.

868
T.C.ANAYASASI İLGİLİ HÜKÜMLERİ :

(Yasa No.: 2709 - Kabul tarihi: 7.11.1982 - Yayım tarihi: RG. 9.11.1982, No. 17863 Mükerrer)

I. Kişinin dokunulmazlığı, maddi ve manevi varlığı


Madde 17 - Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir.
Tıbbî zorunluluklar ve kanunda yazılı haller dışında, kişinin vücut bütünlüğüne
dokunulamaz; rızası olmadan bilimsel ve tıbbi deneylere tabi tutulamaz.
Kimseye işkence ve eziyet yapılamaz; kimse insan haysiyetiyle bağdaşmayan bir cezaya veya
muameleye tabi tutulamaz.
... meşru müdafaa hali, yakalama ve tutuklama kararlarının yerine getirilmesi, bir tutuklu veya
hükümlünün kaçmasının önlenmesi, bir ayaklanma veya isyanın bastırılması, sıkıyönetim veya
olağanüstü hallerde yetkili merciin verdiği emirlerin uygulanması sırasında silah
kullanılmasına kanunun cevaz verdiği zorunlu durumlarda meydana gelen öldürme fiilleri,
birinci fıkra hükmü dışındadır.

B. Çalışma şartları ve dinlenme hakkı


Madde 50 - Kimse, yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz.
Küçükler ve kadınlar ile bedenî ve ruhî yetersizliği olanlar çalışma şartlan bakımından özel
olarak korunurlar.
Dinlenmek, çalışanların hakkıdır.
Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir.

VIII. Sağlık, çevre ve konut

A. Sağlık hizmetleri ve çevrenin korunması


Madde 56 - Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir.
Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek Devletin ve
vatandaşların ödevidir.
Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini sağlamak; insan ve madde
gücünde tasarruf ve verimi artırarak, işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını
tek elden planlayıp hizmet vermesini düzenler.
Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal kurumlarından yararlanarak,
onları denetleyerek yerine getirir.
Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi için kanunla genel sağlık sigortası
kurulabilir.

869
BORÇLAR KANUNU İLGİLİ HÜKÜMLERİ :

(Yasa No.: 818 - Kabul tarihi: 22.4.1926 Yayım tarihi: RG. 8.5.1926, No. 366)

4. TEDBİRLER VE MESAİ MAHALLERİ


Madde 332 - İş sahibi, akdin hususi halleri ve işin mahiyeti noktasından hakkaniyet dairesinde
kendisinden istenilebileceği derecede, çalışmak dolayısıyla maruz kaldığı tehlikelere karşı
icabeden tedbirleri ittihaza ve münasip ve sıhhi çalışma mahalleri ile işçi birlikte ikamet
etmekte ise sıhhi yatacak bir yer tedarikine mecburdur.
İş sahibinin yukarı ki fıkra hükümlerine aykırı hareketi neticesinde işçinin ölmesi halinde onun
yardımından mahrum kalanların bu yüzden uğradıkları zararlara karşı isteyecekleri tazminat
dahi akde aykırı hareketten doğan tazminat davaları hakkındaki hükümlere tabi olur.

870
5177 SAYILI KANUNLA DEĞİŞİK 3213 SAYILI MADEN KANUNU
İLGİLİ HÜKÜMLERİ :

(Yayım tarihi: RG. 15/06/1985, No. 18785)

Teknik Nezaret
Madde 31 -
Maden üretimi, bir maden mühendisi nezaretinde yapılır. Maden mühendisinin daimî olarak
istihdam edileceği işletme büyüklüğü ile istihdam usul ve esasları Bakanlıkça çıkarılacak
yönetmelikle belirlenir.
İşletmede istihdam edilen maden mühendisi 4857 sayılı İş Kanununun 82 nci Maddesinde
belirtilen iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanların üstlendiği görev ve
sorumluluğu da yerine getirir.
Maden mühendisi istihdamı veya nezareti gerçekleşmeden üretim yapılması halinde ruhsat
teminatı irad kaydedilerek faaliyet durdurulur. Maden mühendisi istihdamı/nezareti sağlanması
ve teminatın yenilenmesi ile faaliyete izin verilir.

871
MADEN VE TAŞ OCAKLARI İŞLETMELERİNDE VE TÜNEL YAPIMINDA
ALINACAK İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ ÖNLEMLERİNE İLİŞKİN
TÜZÜK İLGİLİ HÜKÜMLERİ :

(13/08/1984 - 84/8428 sayılı Tüzük)

(Resmi Gazete Tarihi - No: 22/10/1984 – 18553)

Fenni Nezaretçinin Denetimi

Madde 4 - Fenni nezaretçi, en az 15 günde bir, ocağın işçi çalıştırılan yerlerini denetlemek,
sonucunu, noterce onaylı fenni nezaretçi rapor defterine, öngöreceği öneri ve önlemlerle
birlikte yazıp imzalamak zorundadır. Denetimin yapılmamasından, öneri ve önlemlerin yerine
getirilmemesinden işveren sorumludur.

872
İLGİLİ
RAPOR ÖRNEKLERİ

İŞ KAZALARI
VE
MESLEK HASTALIKLARI İLE İLGİLİ
RAPOR ÖRNEKLERİ

873
KARŞIYAKA İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : E :2003-429

II- DAVACI : SSK Başkanlığı - ANKARA

III- VEKİLİ : Av.Özcan Alpaslan


SSK Sigorta İl Müdürlüğü - İZMİR

IV- DAVALI : ……………….. - İZMİR

V- VEKİLİ : Av.Şerafettin Alıcıgüzel


852 sokak no :11/210, Kemeraltı - İZMİR

VI- KONU : Davalı işverene ait işyerinde 13.09.2000 tarihinde meydana


gelen bir iş kazası sonucunda işçisi ............ sol el
başparmağından yaralanması sonucunda % 10 nisbetinde daimi-
kısmi malul kalmış olmakla, dosya tetkiki ile 506 S.K.
26.maddesi açısından kusur durumu inceleme raporu tanzimidir.

VII- TESPİT VE İNCELEMELER - DEĞERLENDİRME :


1- Dosya tarafımca incelenmiştir.
2- Olay 13.09.2000 günü saat 09.00 sıralarında işyerinde 90 lık şerit testere tezgahında
(90 lık demet şerit testerenin alt ve üst kasnak çaplarının 90 cm olduğu demektir.) kalınlığı 30
cm ve genişliği 15 cm, uzunluğu 30 cm olan (3x15x30 cm) ahşap kaplama bir parçadan 10x10
cm ebatlı bir parça çıkarmak maksadıyla bu parçanın ............ tarafından kesilmesi çalışması
sırasında meydana gelmiş ve sol el başparmağını dönmekte olan şerit testereye temas ettiren
işçi ............'ın bu başparmağı yaralanmıştır. (sol el 1.parmak uç eklem kırığı + bunun eklem
hareketleri kısıtlığı sonucu maluliyet yaş durumuna (E-cetveli) göre % 10)
3- SSK müfettişi ………… 21.01.2002 tarih-6 sayılı idari raporunda, şerit testere
tezgahında ittirici aparat ve siper kullanımını sağlamamakla, koruyucunun olması gereken
şekilde olmaması sebebiyle olayda işveren hakkında 506 S.K. 26.maddesinin tatbiki ve kazalı
işçinin de şerit testere tezgahında kesme işini yaparken tehlikeli olduğunu bile bile ittirici
aparat ve siper kullanmaması nedeniyle kazalı işçi hakkında 506 S.K. 111.maddesinin tatbiki
(kazalı bağışlanmaz kusurlu) gerektiği kanaatini belirtmiştir.
Bu raporda kazalıya verilen bağışlanmaz kusur ağır kusur mahiyetindedir. Zira 506
sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu 111.maddesi 2.fıkrasında bağışlanmaz kusur :"Tehlikeli olduğu
bilinen, yahut yetkili kimseler tarafından verilen emirlere aykırı olan, veyahut açıkça izne
dayanmadığı gibi hiçbir gereği veya yararı bulunmayan bir işi elinde olarak sigortalının
yapması veya yapılması gerekli bir hareketi savsamasıdır.
SSK kazalı işçinin bağışlanmaz kusurlu olduğunu kabul ederek işçi hakkında 506 S.K.
111.madde (1).fıkrasını uygulayıp maluliyet gelirlerini % 5 kesintili olarak tahsis etmiştir.
Esasen SSK müfettişleri kayıt ve belge tetkik elemanları olup, iş kazalarında kusur tayin
edebilecek nitelikleri haiz değildirler. Bunun için aynı Bakanlığın iş müfettişleri (iş güvenliği
müfettişleri) görevli ve yetkilidirler.
4- Kazalı ............ iş güvenliği müfettişi ………... tarafından tanzim edilen 17.09.2001
tarihli ifade tutanağında "Ben bu işyerine 25.06.1996 tarihinde marangoz olarak girdim. 11
yaşından beri marangozluk yapmaktayım. Bütün marangoz makinelerinde çalışmasını bilirim.
Kaza 13.09.2000 günü sabah saat 09.00 sıralarında meydana geldi. Saat 08.00 de işbaşı
yapmıştım. 90 lık şerit testere tezgahında 3 cm kalınlığında ve 30x15 cm ebadında kaplama bir
874
parçayı keserek 10x10 cm ebadında 3 adet parça çıkarmam gerekiyordu. Bu parçaları
paletlerin altına takoz olarak kullanacaktık. İkinci kaplama parçasını keserken kaza meydana
geldi. 30x15 cm lik parçayı enlemesine testereye sürdüm. Sol kenarından 10 cm lik parçayı
kesecektim. Kaplama parçası tahmini 30 adet papel adı verilen ince ahşap plakaların
yapıştırılması ile meydana gelmiştir. Esas kaplamaların kenarlarından çıkan kısımlar
oldukları için kestiğim parçanın bana doğru olan kenar kısmında papeller düzgün olmadığı
için, sol elimle tuttuğum papel kısmından parmaklarım birden kaydı ve sol başparmağım
aniden şerit testereye kapıldı ve derinden kesildi. Biz normal olarak şeritte çalışırken kesilen
parçayı itmek için takoz kullanırız. Fakat bu parçayı keserken kullanılması uygun değildi.
Sipere de dayamaya gerek yoktu. Şerit testere üzerindeki metal siperlik en son 25 cm mesafeye
kadar inmektedir. Daha fazla inmiyor. İşe girerken veya daha sonra iş güvenliği bakımından
herhangi bir eğitim verilmedi. Bu şekilde şerit testerede daha önce de kaza geçirmiştim. Yine
sol elim kesilmişti." beyanında bulunmuştur.
5- Çalışma ve S.G.Bakanlığı iş güvenliği müfettişi ............ 24.09.2001 tarih-73 sayılı
idari raporunda şerit testereyi örten menteşeli kapağın en alt noktaya kadar testereyi kapatacak
biçimde olması ve kesilen malzemeyi ittirecek uygun iticiler kullanılması icabettiği halde
bunları temin etmemekle işverenin % 75 kusurlu olduğu ve testereyi kullanmasını çok iyi
bildiği halde parçayı keserken el ve parmaklarını şeritten uzak tutmamış olmakla kazalı işçinin
% 25 kusurlu olduğu kanaatini belirtmiştir.
Şerit testere tezgahlarında kesilecek parça itici ile itilip kesilemez. Ancak yan dayama
takozu kullanılabilir. Zira dönen şerit testerenin bir yanından parça ittirilirse diğer yana döner,
iki yandan ittirilirse bu taktirde şerit testere ittirme parçasını da keser. Böyle ittiriciler ancak
planya tezgahlarında kullanılabilir. (İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü madde :182/5) Şerit
testerelerle ilgili güvenlik önlemlerini belirtir Tüzük 183.maddesinde dahi böyle bir madde
yoktur. Bu bakımdan mezkür husus işveren için kusur faktörü şeklinde zikredilerek işverene
verilen % 75 kusurun bu durumda fazla olduğu ve olayda işverenle kazalının eşit ve % 50 şer
kusurlu olduğu kanaatindeyim.
6- SSK müfettişi kazalı işçiye ağır kusur (506 S.K. madde :111) vermiş iş güvenliği
müfettişi ise işverene ağır kusur vermiştir. Görüleceği üzere iki idari rapor sonuçları birbiri ile
tezat teşkil etmektedirler.
7- Davalı tanığı ............ 22.12.2003 tarihli celsede "Ben davalı şirkette ustabaşı olarak
çalışıyorum. ............ benim mahiyetimde çalışıyordu. 2000 yılında bıçkıda takoz keserken elini
kaptırmış ve bu kaza sonucunda yanlış hatırlamıyorsam parmağı kesilmiştir. Kaza kendisinin
dikkatsizliği ve tedbirsizliği sonucunda meydana gelmiştir. Kesim yaparken herhangi bir araç
gereç kullanılması sözkonusu değildir. Sipere elin takozun düzgün bir şekilde dayanması ve
sıkı tutulması gerekir dedi soruldu :Ben müfettişe verdiğim ifadede koruyucu eldiven
verilmediğini söylemiş olabilirim ama kesim sırasında böyle bir eldivenin kullanılması
sözkonusu değildir. Tam tersine eldiven rahat hareket etme imkanını kaldırabileceği için
zararlı olur." beyanında bulunmuştur.
8- Davalı tanığı ............ 16.02.2004 tarihli celsede "Davalı şirkette makine bakım ustası
olarak çalışıyorum. ............ benim iş arkadaşım olur. Kendiside firmada kesimci olarak
çalışıyordu. Ancak kendisi dikkatsiz birisidir. Daha evvelde kazalara yol açmıştı. 2-3 ayda bir
kaza geçirmeyi adeta alışkanlık haline getirmişti. Olay tarihinde de ağaç takozu kaydırmak
suretiyle bir elinin parmağı kesildi. İş durumu itibariyle Kamber'in bu işi kendisinin yapması
gerekir. Belirttiğim gibi gerekli özeni ve dikkati göstermediğinden iş kazası olmuştur."
beyanında bulunmuştur.
9- İlgili Mevzuat ve Sorumluluk :
04.12.1973 tarih-7/7583 sayılı "İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü" : (olay tarihinde
yürürlükte)
- 2.maddesi : Her işveren, işyerinde işçilerinin sağlığını ve iş güvenliğini sağlamak
için, bu tüzükte belirtilen şartları yerine getirmek araçları noksansız bulundurmak gerekli olanı
yapmakla yükümlüdür.
875
İşçilerde bu yoldaki usuller ve şartlara uymak zorundadırlar.
- 183/1.maddesi : Şerit testerenin alt ve üst kasnak arasında kalan kısımları uygun
nitelik ve sağlamlıkta menteşeli kapaklarla örtülecek, alt ve üst kasnaklar da, yandan ve üstten
tamamen örtülecek şekilde koruyucu içine alınacak ve kesme yerinde, kapağın alt kısmı,
kesilecek parçanın kalınlığına göre ayarlanabilir şekilde olacaktır.
Davalı işverenin bu önlemi temin etmemiş oluşu sebebiyle % 50 (yüzdeelli) kusurlu
olduğu kanaatindeyim.
10- Kazalı ............ 27 yaşında olup 11 yaşından beri bu işlerde çalıştığını ve bütün
marangoz makinelerin da çalışmasını bildiğini iş güvenliği müfettişine ifade etmiştir. İşi ve
tehlikelerini de müdrik olduğu belirli olan ............ yan dayama takozunu kullanmadan parçayı
testereye sürmekle ve eliyle de parça veya eli kaymayacak şekilde sağlam ve güvenli
tutmamakla olaya sebebiyetinden olayda % 50 (yüzdeelli) kusurlu olduğu kanaatindeyim.

VIII- SONUÇ VE KANAAT :


Raporun tespit ve incelemeler bölümü :
- (9).maddesinde gerekçesi ile belirtilen hususa binaen olayda davalı işverenin % 50
(yüzdeelli) kusurlu olduğu;
- (10).maddesinde gerekçesi ile belirtilen hususa binaen olayda kazalı işçinin % 50
(yüzdeelli) kusurlu olduğu;
hakkındaki kanaatimi belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın Hakimliğin takdirlerine
saygı ile arzolunur. 05.04.2004

BİLİRKİŞİ

Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)

876
İZMİR 1.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : Esas :2005-1194

II- DAVACI : SSK Başkanlığı – ANKARA

III- VEKİLİ : Av.Mustafa Kayatekin


SSK Sigorta İl Müdürlüğü - İZMİR

IV- DAVALILAR : 1- ....................... – İZMİR


2- ....................... – İZMİR

V- VEKİLİ : Av.A.Enver Taştan


Gazi Bulvarı, no :86/404, Gürsel İşhanı, Çankaya – İZMİR

VI- KONU : Davalı işveren ............’e ait, ……/…. sokak no :….., ……..-İzmir
adresinde meydana gelen bir iş kazası sonucunda işyerinde
çalıştırdığı ............ üzerine oto kaldırmada kullanılan liftin (kaldırıcı)
sökümü sırasında 07.03.2004 tarihinde lift ana ayağı devrilmekle
başından yaralanan ............ kafa travması sonucu vefat etmiş
olmakla, dosyanın tetkiki ile, 506 S.K. 26.maddesi açısından kusur
durumu inceleme raporu tanzimidir.

VII- TESPİT VE İNCELEMELER - DEĞERLENDİRME :


1- Dosya tarafımca incelenmiştir.
2- Olay 07.03.2004 tarihinde saat 14,30 sıralarında işveren ............’e ait oto tamirhanesi
işyerinde mevcut liftin (araçları yukarı kaldırıp indiren) sökülmesi çalışmasında meydana
gelmiş ve ............, ............, ............, ............, ............ bir ayağı sökülmüş liftin diğer ayağını da
(250 cm uzunluğunda ve 20x20 cm eninde ve 200 kg civarında) sökmeye çalışırlarken sökülen
lifti tutmakta olanlardan ............’ın dengesi bozulup geriye doğru bir adım atıp düşerken lifti
bırakmayarak kendine doğru da çekmekle ve diğerleri de lifte hakim olamamakla ............ ’ın
üzerine doğru düşen liftin üzerindeki elektrik motoru kafasına çarpınca başından yaralanıp kafa
travması sonucu vefat etmiştir.
3- İşveren ............ 19.10.2004 tarihli celsedeki ifadesinde “Maktul benim yanımda
çalışan çıraktı. İşlerimin iyi gitmemesi nedeniyle işyerimi kapattım. Biraz önce adresini
verdiğim yerde eleman olarak çalışacaktım. Aletler ile birlikte gidecektim. Bir kısım
eşyalarımızı taşımıştık. Araç kaldırma lifti vardı. Onu da taşıyacaktım. İki ayaktan oluşuyor.
Bir ayağını taşıdık dedi. Soruldu, ben dahil diğer sanıklar ve ölen ile birlikte taşıdık dedi.
Soruldu, motorlu araç gibi vinç gibi bir şey kullanmadım. Bunları genelde el ile söküp
taşıyoruz ve olay tarihinde ikinci ayağı taşımak için bir başına ben karşı tarafına da ............
geçti. Maktul ve ………. ile ............ ise yanlarda idiler. Ayak ile dikmesinin birbirinden
ayrılması gerekiyordu. Flanş denen bir parçanın çıkartılması gerekiyordu. Bu da yırtılarak
çıkartılıyordu. Maktul yatacak parçaya destek olmuştu. Bu sırada ayağı kaydı, dikme ile
birlikte yere düştü ve dikme üzerinde kaldı. Bu şekilde yaralandı. Hastaneye kaldırdık.
Bilahare de vefat etti dedi. Soruldu, maktul çırağımdı 19 yaşında idi dedi. Soruldu, Esas ağır
yükte ben ............ idik.” beyanında bulunmuştur.
4- ............ 27.08.2004 tarihli celsedeki ifadesinde “Olay tarihinden bir gün
önce ............ bana gelerek dükkanı taşıyacağını kendisine yardım edip edemeyeceğimi sordu.
Ben de işim yok yarın için gelebilirim dedim. Olay günü saat 11,00 de çocuklarımı annemin
evine bırakmak için gittim. Kardeşim ............ evde idi. Ben ona sende gel yardım edersin
877
dedim ve onu da alarak saat 11.30 civarı ............ ’in dükkanına gittik. Gittiğimizde araçları
kaldırmaya yarayan lift in bir kısmı sökülmüş ve kamyonete yüklenmişti. Bizde kalan kısmını
sökmek yardıma koyulduk. Son kalan parçasını sökmek için ............ ve ben karşılıklı olarak
kollardan tutarak piminden çıkarmaya çalışıyorduk. Bu esnada ............ ise bizim tuttuğumuz
parçanın ortasından devrilmemesi için denge de tutmak maksadıyla tutuyordu. ............ ve
kardeşim ............ da aynı şekilde yardım için parçadan tutuyorlardı. Bu esnada nasıl oldu
anlamadım, bir anda ............’ın ayağı kayması ile kendi dengesini sağlamak düşmemek için
tutmuş olduğu lift parçasına asıldı, bizde ............ ile tutmuş olduğumuz parçanın dengesini
kaybettik ve bu parça ............ ’ın düşmesinden sonra ............ üzerine düştü, kafasına geldi. Biz
............ ’ı oradan kurtarıp önce trafik hastanesine götürdük. Oradan Ege Üniversitesi
Hastanesine götürdük. Olay bu şekilde meydana geldi.” beyanında bulunmuştur.
5- ............ 27.08.2004 tarihli celsedeki ifadesinde “Olay tarihinde ben ............, ............
ve vefat eden ............ ile birlikte ............’ün dükkanını taşıyorduk. Biz ............ ’e yardım
amacıyla gelmiştik. Dükkanda bulunan lift denilen ve araç kaldırmada kullanılan aleti
dördümüz tuttuk. Taşırken ............ ’ın ayağı kaydı ve yere düşerken de makinayı bırakmayıp
kendi üzerine doğru çekince başının bir kısmı makinanın altında kaldı ve yaralandı. Hastaneye
götürdük. Ancak vefat etti. Olayda benim ve diğerlerinin kusuru yoktur. Sadece iş kazasıdır
dedi. Dükkanın içi küçük olduğu için mecburen insan gücü ile taşınması gerekiyordu. Ağırlığı
da tahminen 100 kg civarındadır. 4 kişi rahatlıkla kaldırabilir.” beyanında bulunmuştur.
6- SSK müfettişi ............ 02.11.2004 tarih-62 sayılı idari raporunda işveren ............
hakkında 506 S.K. 26.maddesinin uygulanması gerektiği kanaatını belirtmiştir.
7- Çalışma ve S.G.Bakanlığı iş müfettişi ……………. 30.04.2004 tarih-52 sayılı idari
raporunda işveren ............’ün CLS marka liftin ayaklarını (dikme) sökmeye çalışmaması ve oto
tamirciliğinden ayrı bir iş olan bu söküm işinin uzman bir ekipten yararlanarak yapılması ve
vinç veya caraskal kullanarak işin ifası gerekirken bunları temin etmemekle olaya
sebebiyetinden % 100 kusurlu olduğu kanaatını belirtmiştir.
Bu raporda sadece işverenin kusur unsurları incelenmiş ve kazalının kusurlu olup
olmadığı inceleme konusu yapılmamış olmakla raporun olaya yeterli uygunlukta bulunmadığı
kanaatındayım.
8- Bilirkişi ............ tarafından tanzim edilmiş 23.11.2004 tarihli bilirkişi raporunda
aynen : “Meydana gelen iş kazası sırasında, ağır ve uzun bir parçanın dik olarak zemine
tutturulmuş durumundan kurtarılıp, atölye dışında bulunan kamyonete taşınmak istendiği,
sanıklardan ............ ile ............'un parçanın orta kısmından tutmakta ve diğer sanıklar
ile ............'ın yardım etmekte ve ............ 'ın parçanın devrilmemesi için denge temin etmekte
olduğunu bu sırada ............ 'ın denge kaybı ile ayağının kaydığı ve parçanın da ağırlık ve eğim
sebebi ile üzerine düştüğü ve düşerken de başına isabet ettiği, olayın bu şekilde meydana
geldiği belirlenmiştir. Olay sırasında zeminden sökülüp, taşınmak istenilen parçanın ağır ve
havaleli olduğu, bu itibarla bu gibi malzemelerin mutlak surette mekanik araçlarla kaldırılıp
taşınması gerekir. Nitekim, liftin bulunduğu atölyeye motorlu kaldırma araçlarının girmesinin
müsait olduğu ve rahatlıkla makinenin bulunduğu mahalle girebilecek durumda ve çalışmasının
da imkan dahilinde olması, mezkür parçanın bu tarzda kaldırılıp yüklenmesi gerekirdi.
Bakanlar Kurulu tarafından 04.12.1973 tarihli ve 7/7583 sayılı Kararname ile çıkarılıp,
11.01.1974 günlü ve 14765 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren ve halen
yürürlükte bulunan “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü"nün ilgili maddesi olan :
Madde: 486 - Malzemelerin kaldırılması, taşınması, istiflenmesi ve depolanmasında
genellikle mekanik araçlar kullanılacaktır. Ağır parçaların ekip halinde kaldırıldığı veya
taşındığı hallerde, önceden belirtilen kumanda hareket ve işaretleri kullanılacaktır.
Olay sırasında sadece işçi kuvvetinden istifade edilmek sureti ile taşınmak istenmiş
olduğu gibi, bu işçilerin de tahmil tahliye ve taşıma işlerinde tecrübesi olmayan kişilerden
seçilmiş olması da olayın meydana gelmesini kolaylaştırmış olduğu, kanaatine varılmıştır. Bu
itibarla, olayın meydana gelişinde makinenin ve kazalı işçinin işvereni durumunda bulunan
sanık ............'ün büyük miktarda kusurlu olduğu, sanıklardan ............'un, ............’le ortak iş
878
yapacakları ve makinenin kendi dükkanına gelmesine karar verdikleri için taşınması sırasında
diğer sanıkları da yardıma çağırdığı için olayın meydana gelişinde ............'un da az da olsa
kusurunun bulunduğu kanaatine varılmıştır.
Sanıklar ............ ile ............'nun taşıma sırasında diğer sanıkların işine yardım etmek
için çağırılmış olduğu, ayrıca olaya sebebiyet veren parçanın devrilmesi sırasında ana
gövdeden tutmayıp, yardımcı oldukları ve parçanın devrilmesine sebebiyet vermedikleri gibi,
parçanın bu tarzda kaldırılıp taşınmasına de kendilerinin karar vermedikleri için olayın
meydana gelişinde kendilerine kusur izafesinin mümkün olamayacağı, kanaatine varılmıştır.
Olay sonucu vefat eden ............’ın olay tarihi itibari ile 18 yaşını ikmal etmiş olduğu
(18 yıl 3 ay 22 gün) ve işyerinde de çırak olarak çalışmakta olduğu, olayın meydana geldiği
sırada sanık ............ tarafından görevlendirilmiş olmasına rağmen, yapılan işin tehlike
derecesini müdrik olması gerektiği ve buna göre tehlike arz etmeyecek tarzda hareket etmesi ve
durması gerekirdi. Aksi hareketi ile olayın meydana gelişinde kendisinin de az da olsa
kusurunun bulunduğu kanaatine varılmıştır.” hususlarını belirterek bu sebeplerle
olayda ............’ün 4/8 kusurlu ve ............’un 2/8 kusurlu ve müteveffa ............’ın 2/8 kusurlu
oldukları kanaatını belirtmiştir.
Bu raporda ............’un kusurlu olduğu görüşüne katılmayarak ve kazalı ............’ın da
olay sırasındaki olaya etken fiil ve hareketi göz önüne alınarak ............’ın % 50 kusurlu olması
gerektiği görüşümle raporun bunların haricinde olaya ve dosyaya uygun olduğu kanaatındayım.
Aynı hususları bu farklı kanaatim çerçevesinde tekrar ettiğimi beyan ediyorum. Bu durumda
aynı hususları burada tekrar uzun uzun yazmaya gerek yoktur. Bu durumlar muvacehesinde
olayda, işveren ............’ün % 50 kusurlu ve kazalı ............’ın % 50 kusurlu oldukları kanaatına
varmış bulunuyorum.

VIII- SONUÇ VE KANAAT :


İlgili inceleme neticeleri raporun üst bölümünde arz edilmiştir.
Raporun tespit ve incelemeler-değerlendirme bölümü (8).maddesinde gerekçesi ile
belirtilen hususlara binaen :
a) İşveren ............’ün olayla ilgili gerekli ve yeterli iş güvenliği önlemlerini temin
etmeden güvensiz yöntemle işyerinde lifti sökmeye çalışmakla olaya sebebiyetinden olayda %
50 (yüzdeelli) kusurlu olduğu;
b) Kazalı ............’ın olay sırasında tedbirsiz ve dikkatsiz davranışı ile olaya
sebebiyetinden olayda % 50 (yüzdeelli) kusurlu olduğu;
hakkındaki inceleme neticesi ve kanaatımı belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın
Hakimliğin takdirlerine saygı ile arz olunur. 08.12.2005

BİLİRKİŞİ

Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)

879
İZMİR 1.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : Esas :2005-154

II- DAVACI : SSK Başkanlığı – ANKARA

III- VEKİLİ : Av.Meral Gül


SSK Sigorta İl Müdürlüğü – İZMİR

IV- DAVALI : .........................– İZMİR

V- VEKİLİ : Av.Hakan Ayaz – Av.Bülent Önür


Gaziosmanpaşa Bulvarı, No :30, kat :5/506,
Süreyya Reyent İşhanı, Çankaya – İZMİR

VI- KONU : Davalı işverene ait işyerinde 25.07.2003 tarihinde meydana gelen
bir iş kazası sonucunda işçisi ........... sol elinden yaralanarak %
13,1 nispetinde daimi-kısmi malul kalmış olmakla, dosyanın tetkiki
ile 506 S.K. 26.maddesi açısından kusur durumu inceleme raporu
tanzimidir.

VII- TESPİT VE İNCELEMELER :


1- Dosya tarafımca incelenmiştir.
2- Olay işyerinde gece vardiyasında saat 21,00 sıralarında meydana gelmiş, alüminyum
enjeksiyon presinde ergimiş alüminyum dökümcüsü olarak çalışan işçi ........... döküm parçası
sıkışıp yerinden çıkmayınca işyeri ustası …………’ya haber verip çağırmış ve parçanın
sıkışıklığının giderilerek çıkarılmasını temin çalışmasında, usta ............... bir ara çalıştırma
düğmesine basınca elinde pense ile parçanın çıkarılmasına yardımcı olan işçi ...............’ın sol
eli kalıbın kapanması ile ezilerek yaralanmış ve şahıs netice de % 13,1 nispetinde daimi-malul
kalmıştır.
3- Davacı Kurumun müfettişi ………….. 18.12.2003 tarih-119/20 sayılı idari raporunda
işveren hakkında 506 S.K. 26.maddesinin tatbiki gerektiği kanaatini belirtmiştir.
4- Çalışma ve S.G.Bk. İş Müfettişi ………… 25.07.2003 tarihli ve 73 sayılı idari
raporunda saptanan hususlar :
1) ...........’ın kaza olayı, enjeksiyon makinesinde 8x8 cm lik alüminyum parça basma
işini yapar iken enjeksiyon makinesinde parça sıkışmış usta olan …………’yı
çağırmış, ...........makinede malzemeyi ısıtmış ........... ise makinenin diğer tarafında elinde pense
ile bu işe yardım ettiği sırada pense ile malzemeyi çıkarabilmek amacıyla kalıp içersine elini
sokmuş ........... ise bu esnada ...........’ın elini kalıp içersinde görmediğinden yanlışlıkla
makinenin çalıştırma düğmesine basmış ...........’ın sol eli kalıp içersinde kalmış ve hemen
çekmiş yinede kalıp arasında ezilmesi şeklinde olmuştur.
2) Enjeksiyon makinesinde biri önde diğeri arkada iki kapağı vardır, arka kapakta siviç
yoktur. Ön kapakta ise otomatik durdurma sivici vardır. Ön kapak sivici tamir ve bakım
işlerinde ve bu gibi malzeme sıkışmaları durumunda devreden çıkarabilen çalıştırma seçeneği
vardır. Arka kapak ise siviç olmadığından (açık-kapalı) makine çalışabilmektedir.
Şeklinde belirtmiş ve alınması gereken önlemleri de :
1) Enjeksiyon makinelerinde tamir bakım yada malzeme sıkışmaları gibi durumlarda ve
birden fazla kişi ile bu işlerin yapıldığı hallerde makinenin bu esnada çalıştırılmaları sebebi ile
doğacak zararları önlemek için bir kişi makineyi kumanda edecek, bir kişi de makine etrafında

880
çalışan bütün işçilerin makine içersindeki bütün temaslarını kestirmeden önce makineyi
çalıştırmayacaktır. (İşçi Sağlığı ve İş Güv.Tüzüğü madde :4)
2) Enjeksiyon makinesinin arka kapağında kapak sivici yoktur.
Enjeksiyon makinelerinde ön ve arka kapağına çalışma esnasında kapağın açılması
durumunda makineyi otomatik durduracak kapak sivici takılacaktır. Makinenin kapağı
kapatılmadan faaliyete geçmeyecektir. (İşçi Sağlığı ve İş Güv.Tüzüğü madde :4)
Olarak belirterek bu gerekçelerle olayda işverenin % 100 kusurlu olduğu kanaatini
beyan etmiştir.
Bu raporda sadece işverenin kusur faktörleri dikkate alınmış olmakla ve kazalı
işçi ........... ile usta ………….’nın kusur faktörleri ile ilgili inceleme yapılmamış olmakla
raporun olaya objektif olarak uygun olmadığı kanaatindeyim.
5- Bilirkişi …………. 10.07.2006 tarihli raporunda, enjeksiyon pres işçisi ...............’ın
malzeme sıkışma yapınca presin sorumlu ustası …………..’ya durumu bildirdiği,
………….’nın da gelerek durumu tespit eder, presin bu şekilde zaman zaman sıkışma yaptığı,
malzemeyi kurtarmak için ısıtıp çıkarmak istediği, bu sırada presin karşı tarafında
bulunan ...........’ın da elinde pense ile malzemenin çıkarılmasına yardımcı olmak istediği
sırada, …...……’ın presin kumanda düğmesine basarak çalıştırdığı ve bu sırada kalıp arasında
eli bulunan ............... ’in sol elinin kalıp arasında kalarak yaralanmasına sebep olduğu, mezkür
presin ön ve arka tarafında kapak bulunduğu, ancak bu kapaklardan sadece ön tarafındaki siviç
bulunduğu, arka kapakta bulunmadığı, …....…….’in de arka kapağın açık vaziyetinde elini
sokmuş olduğu, olayın meydana geldiği tip enjeksiyon preslerde, ister otomatik, ister manuel,
ister yarı otomatik durumda yapılsın, ön ve arka tarafında bulunan kapaklarda mutlak surette
emniyet kapağının bulunması ve bu kapakların açılması halinde, presin hiçbir zaman
çalışmayacak tarz ve nitelikte olması gerekir. Bu itibarla emniyet kapağının kumanda ettiği
sivicin iptal edilmemesi ve işveren veya yetkilisi bu tarzda çalışma yapılmasına müsaade
edilmemesi gerekir. Ayrıca olay sırasında olduğu gibi, karşılıkla çalışma durumunda veya arızi
hallerde çalışma yapılması hallerinde de, kumanda butonlarını kullanan kişinin de mutlaka
karşısında bulunan kişinin durumunu kontrol etmesi ve bilahare presi çalışma durumuna
getirmesi icabeder. Aksi hareket etmiş olmakla, olayın meydana gelişinde davalı işveren ile
mezkür presin tamir, bakım ve kontrol işlerinden sorumlu olan ve olay sırasında presin
karşısında operatör ...........’ın bulunduğu bildiği halde, tedbirsiz ve kontrolsüz olarak kumanda
düğmesine basarak presi harekete geçiren usta ………….’nın olayın meydana gelişinde
kusurlu oldukları kanaatine varılmıştır. Nitekim bu hususlar bakanlar kurulu tarafından
04.12.1973 tarihli ve 7/7583 sayılı kararname ile çıkarılıp, 11.01.1974 tarihli ve 14765 sayılı
Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren ve halen yürürlükte bulunan “İşçi Sağlığı ve İş
Güvenliği Tüzüğü” nün ilgili maddelerinde belirtilmiş olup bu hususlar :
ı) madde 2 - Her işveren, işyerinde işçilerinin sağlığını ve iş güvenliğini sağlamak için,
bu tüzükte belirtilen şartları yerine getirmek araçları noksansız bulundurmak gerekli olanı
yapmakla yükümlüdür.
İşçilerde bu yoldaki usuller ve şartlara uymak zorundadırlar.
ıı) madde 3 - İşveren, işçilere yapmakta oldukları işlerinde uymaları gerekli sağlık ve
güvenlik tedbirlerini öğretmek ve iş değiştirecek işçilere yenisinin gerektiği bilgileri vermek
zorundadır.
ııı) madde 143 - Transmisyon tertibatı ile tezgah ve makinelere ait koruyucuların,
emniyet teçhizat ve tertibatının çıkarılması veya işe yaramaz hale getirilmesi yasaktır. Bu
koruyucular, ancak kontrol, ayar, bakım ve onarım sırasında kaldırılacak ve işin bitiminde
derhal yerine takılacaktır.
ıv) madde 180/6 - Büyük parçaların işlendiği ağır presler ile enjeksiyon ve püskürtme
preslerinde, fotosel tertibatı bulunacak veya tamamen kapanmadıkça harekete engel olan
sürgülü, kontaklı veya mekanik engelli kapaklar yapılacaktır.
Bu hususların yerine getirilmesi gerekirdi.

881
Kazalı işçi ...........’ın olay tarihi itibari ile 33 yaşında ve işyerinde de yaklaşık bir yıldır
ve kazanın olduğu tip enjeksiyon preslerde çalışmış olduğu, bilhassa kendi beyanı dosya
muhtevası ifade ve belgelerden belirlenmiştir. Gerek yaşı ve gerekse işyerindeki konumu itibari
ile çalışma yapacağı presin çalışma konumunun ve tehlike durumun müdrik bir kişi olarak ve
presin gerekli kontrol ve tamiratı yapıldığı durumunda, elini tehlikeli bir şekilde kalıp arasına
sokmaması gerektiği halde, aksi hareket etmiş olmakla, olayın meydana gelişinde kendisinin de
kusurunun bulunduğu kanaatine varılmıştır. Nitekim İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğünün
ilgili maddelerinde :
ı) Madde : 2 nin son paragrafı : … İşçilerde bu yoldaki usuller ve şartlara uymak
zorundadırlar.
Olayın meydana gelişinde esas unsurun makine üzerinde bulunan gerek işçinin çalıştığı
taraf ve gerekse karşı tarafta bulunan kapaklarda siviç bulunmaması olduğu için kazanın
vukuunda işverenin asli kusurlu olduğu, ustabaşı ........... ile kazalı işçi ...........’ın tali kusurlu
olduğunu ortaya çıkarmaktadır hususlarını belirtmiş ve bu hususlara binaen işverenin % 70
kusurlu, usta ………….’nın % 15 kusurlu ve kazalı işçi ...........’ın % 15 kusurlu oldukları
kanaatini belirtmiştir.
Bu rapor muhteviyatının ve kusur gerekçelerinin ve kusur tevziatının olaya ve dosyaya
uygun bulunduğu kanaatine varmış bulunuyorum. Aynı hususları tekrar ettiğimi beyan
ediyorum.

VIII- SONUÇ VE KANAAT :


Yukarıda arzedilen hususlara binaen :
a) İşveren ................... nin % 70 (yüzdeyetmiş) kusurlu olduğu;
b) Usta ………….’nın % 15 (yüzdeonbeş) kusurlu olduğu;
c) Kazalı işçi ................’ın % 15 (yüzdeonbeş) kusurlu olduğu;
hakkındaki inceleme neticesi ve kanaatimi belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın
Hakimliğin takdirlerine saygı ile arz olunur. 31.10.2006

BİLİRKİŞİ

Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)

882
İZMİR 1.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : Esas :2004-440

II- DAVACI : SSK Başkanlığı - ANKARA

III- VEKİLİ : Av.Aysel Göz


SSK Sigorta İl Müdürlüğü – İZMİR

IV- DAVALI : ..................... – İZMİR

V- VEKİLİ : Av.Abdullah Kaleli – Av.Abdülkadir Tayyar


846 sokak no : 51, kat :3/310, Katipzade İşhanı, Konak – İZMİR

VI- KONU : Davalı işverene ait işyerinde 21.03.2003 tarihinde saat 09,45
sıralarında meydana gelen bir iş kazası sonucu işçisi (işverenin
oğlu-işveren vekili) …………… sol el 4 ve 5.parmak uçlarının
kopması ile % 11,2 nispetinde daimi-kısmi malul kalmış olmakla,
dosyanın tetkiki ile, 506 sayılı kanun 26.maddesi açısından kusur
durumu inceleme raporu tanzimidir.

VII- TESPİT VE İNCELEMELER - DEĞERLENDİRME :


1- Dosya tarafımca tetkik edilmiştir.
2- Olay 21.03.2003 tarihinde saat 09,45 sıralarında davalı işverene ait mobilya atölyesi
işyerinde işverenin oğlu işçi ..............’nın ahşap planya tezgahında yaptığı çalışma sırasında
meydana gelmiş ve masa ayağı olacak gürgen elemanı planyada işlerken sert gürgen döner
bıçaklar tarafından geriye ittirilince (geri tepme) …………’nin boşta kalan sol eli 4 ve
5.parmak uçları döner bıçaklara temasla bunların uç kısımları kesilerek kopmuştur.
3- Olay tarihi itibariyle 1475 sayılı İş Kanunu ve ilgili Tüzükleri yürürlükte
bulunmaktadır.
4- 1475 sayılı İş Kanunu 1.maddesi üçüncü fıkrasında işyerinde işveren adına hareket
eden ve işin ve işyerinin yönetiminde görev alan kimselere “İşveren vekili” denildiği ve işveren
vekilinin bu sıfatla işçilere karşı muamele ve yüklemlerinden doğrudan doğruya işverenin
sorumlu olduğu ve dördüncü fıkrasında da bu kanunda işveren için öngörülen her çeşit
sorumluluk ve zorunlulukların işveren vekilleri hakkında da uygulanacağı ve işveren vekilliği
sıfatının, işçilere tanınan hak ve vecibeleri ortadan kaldırmayacağı belirtilmiştir.
Burada kazalı .............. gerçek şahıs işveren ..............’nın oğlu olup işyerinde işçi olarak
çalışıp işveren vekili konumunda bulunduğu anlaşılmaktadır.
5- İşveren .............. SSK müfettişinin tanzim ettiği 02.09.2003 tarihli ifade tutanağında
“ahşap mobilya sanayisi işyerinin işvereniyim. Ben, bu, iş kolunda bilgi sahibi değilim.
İşyerinde işleri sevk ve idare eden işyeri çalışanı ve oğlum ..............’dır. 21.03.2003 günü saat
09.00 civarında .............. işyerindeki planya makinasında çalışırken sol el 4 ve 5.parmağını
döner bıçağa kaptırmış. Ben o anda 2 üstündeki evimde bulunuyordum. Bağırtılar üzerine
işyerine geldim. Ben, ..............’yı gördüğümde sol el 4 ve 5 parmakları kanıyordu. Hemen
oğlum ..............’ya ait 35 AG 1613 plakalı araçla komşumuz ……………’le birlikte SSK
Tepecik Sigorta Hastanesine getirdik. Aracı .............. kullandı. Bende, ..............’nın
yanındaydım. Özel Kocaman Hastanesine sevkedildim. Burada, kopan parmaklarla ilgili
olarak teşhis ve tedaviler yapıldı. Oğlum yaklaşık 4 ay istirahatli kaldı. Halen, aynı işyerinde
çalışmaya devam etmektedir. ..............’nın bana anlattığına göre, planya makinasında ağaç
oymaya çalışırken, ağaç bıçaktan geri tepmiş ve boşta kalan sol eli bıçağa kapılmış.
883
Ben, marangozluk işinden anlamadığım için kaza olmaması için ne yapılması
gerektiğini bilmiyorum. Kaza günü işyerinde oğlum .............. yalnız başına çalışıyordu.”
beyanında bulunmuştur.
6- Kazalı işçi .............. (işverenin oğlu-işveren vekili) SSK müfettişinin tanzim ettiği
ifade tutanağında “İşveren,benim babamdır. İşyerindeki görevim, marangoz ustalığıdır.
21.03.2003 günü, saat 08.30'da işyerinde çalışmaya başladım. O gün, planya makinasında
masa ayağını oyma işini yapıyordum.Planya makinası,otomatik olarak çalışmaktadır.
Makinanın altındaki düğmelerden açılıp kapanır. Makine; şekil verme ve oyma işlemi yapılan ,
düzeltme işlemleri yapılan ve delme işlemleri yapılan 3 bölümden oluşmaktadır. Makine yere
sabit durmakta ve yerden yüksekliği yaklaşık 80 cm dir. O gün oymaya çalıştığım ağacın boyu
yaklaşık 80 cm eni 6 cm civarındadır. Sağ elim arkada, sol elim ön tarafta olmak üzere ağacı
planya makinasındaki döner bıçağa verip ittirerek şekil vermeye çalışıyordum. Bu anda,
gürgenden yapılmış ağaç sert olduğu için bıçaktan geri tepti. Bunun etkisiyle sol elim önde
olduğu için boşta kaldı ve döner bıçağın içine kapıldı. Ben, bıçağa değer değmez elimi çektim
ve sağ elimle makinayı durdurdum. Sol el, 4 ve 5.parmağım (yüzük ve serçe parmağım)
1.boğumla 2.boğum arasında bir yerden koptu. Ben o anda yalnız başıma çalışıyordum. Acıyla
bağırmam üzerine, işyerine (olay yerine) hemen 2 üstte oturan babam ve işveren ..............
geldi.Bu anda sol elim kanıyordu. Ben, kopan parmaklarımı sargıladım. Babam .............., beni
……………... isimli komşumuzla birlikte SSK Tepecik Sigorta Hastanesine getirdi. Buradan,
Özel Kocaman Hastanesine sevk edildim. Burada, kopan parmaklarımla ilgili olarak teşhis ve
tedaviler yapıldı. Ben yaklaşık 4 ay istirahatlı kaldım. Halen, aynı işyerinde çalışmaya devam
ediyorum.
Ben, kaza günü planya makinesindeki bıçağın yan tarafına, tahta biçimindeki (takoz)
parçayı mengeneyle sıkıştırılan koruyucu koymuştum. Ancak, verilen siparişler acil olduğu için
mengeneyle çok iyi sıkıştıramamıştım. Çünkü, olay anında koruyucu işlevini yerine getiremedi
ve yerinden çıktı. Bana işverence verilen ittirme çubuğu bulunmaktadır. Ancak, planya
makinesinin oyma yapılan bölümünde ittirme çubuğunu kullanmak mümkün değildir. Kazada,
benim aceleci ve dikkatsiz davranmam etkin faktör oynamıştır. Kaza 21.03.2003 günü saat
09.00 civarında meydana gelmiştir.
Planya makinesindeki bıçak, dakikada 2845 devir yapmaktadır. Ben, yaklaşık 30
senedir marangozluk mesleğini yapıyorum. Daha önceden, bu tarzda bir kazaya uğramadım.
Olayda, aceleci ve dikkatsiz olmam etkin olmuştur.” beyanında bulunmuştur.
7- SSK müfettişi ………………... 11.09.2003 tarih ve 41 sayılı idari raporunda
işyerinde alınması gereken güvenlik tedbirleri bölümünde aynen :
“İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğünün 2.maddesine göre, her işveren işyerinde
işçilerinin sağlığını ve iş güvenliğini sağlamak için, bu Tüzükte belirtilen şartları yerine
getirmek araçları noksansız bulundurmak gerekli olanı yapmakla yükümlüdür.
İşçilerde, bu yoldaki usuller ve şartlara uymak zorundadırlar.
İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü’nün 182/4.maddesine göre; bıçak merdanesinin
üzerine ve yüksekliğine ayarlanabilen özel koruyucular konacak ve bıçaklar, tabla altında
tehlikeli hallerde de, bıçak merdanesi uygun şekilde korunacaktır.
İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü’nün 182/5.maddesine göre; planya tezgahlarında
parçaların son kısımları işlenirken uzun saplı iticiler kullanılacaktır.
İnceleme konusu olayda; ..............’nın kazaya uğradığı planya makinesindeki bıçağın
yan tarafına tahta biçimindeki (takoz) parçayı mengeneyle sıkıştırılan koruyucu olduğu
belirtilmiştir. Ancak, koruyucu mengeneyle iyi sıkıştırılmadığından işlevini yerine
getirememiştir. Ayrıca, işverence kazalıya ittirme çubuğu verildiği halde sigortalı tarafından
kullanılmadığı beyan edilmiştir. İşverence, sigortalının etkin şekilde denetlenmediği
belirtilmiştir. Bu nedenle, araştırması yapılan kazada işveren kusurludur.
Kazalı .............., ittirme çubuğunu kullanmayarak tehlikeli bir hareket yapmıştır.
Ayrıca, koruyucu (takoz) daha sağlam biçimde bıçağın etrafına yerleştirmesi gerekirdi. Bu

884
nedenlerle, inceleme konusu olayda sigortalı bağışlanmaz kusurludur. (506/111.maddesi)”
hususlarını belirtmiştir.
Raporun değerlendirme bölümünde işverenin İş Sağlığı ve Güvenliği Tüzüğü 2, 182/4-
5.maddelerine aykırı hareket etmesinin etkin faktör oynadığı, bu nedenle kazada işverene 506
S.K. 26.maddesine göre bağışlanmaz kusurludur ve devamında da inceleme konusu olayda
kazalı ..............’nın 506 S.K. 111.maddesine göre bağışlanmaz kusurlu olduğunun belirlendiği
belirtilmiştir.
Bu rapor çelişkilerle doludur. 506 S.K. 26.maddesinde bağışlanmaz kusur diye bir
husus yoktur. Esasen hem işverenin hem kazalının birlikte bağışlanmaz kusurlu kabul edilmesi
de tenakuz teşkil eder ve anlam ifade etmez. Kaldı ki raporun alınması gereken güvenlik
tedbirleri bölümünde koruyucu bulunduğu, bunu kazalının mengene ile iyi sıkıştırmamakla
işlevini yerine getirmediği belirtildiği halde buna uygun düşecek sonuca varılmadığı gibi
çelişkili sonuç belirtilen bu idari raporun olaya ve dosyaya uygun bulunmadığı kanaatindeyim.
8- Bilirkişi ……………. olayla ilgili olarak tanzim etmiş olduğu 14.04.2005 tarihli
bilirkişi raporunda aynen : “Dosya muhtevası ifade ve belgelerden, işyerinde marangoz ustası
olarak görevli bulunan ..............'nın mezkur gün; kazalı işçi ..............'nın mezkur günü, ağaç
planya tezgahında 6 cm x 6 cm 80 cm ebadında bir parçayı planyalaması sırasında, parçanın
sert olması sebebi ile kayarak sol elinin 4 ve 5. parmağını 1. boğumla 2. boğum arasında bir
yerden koparak yaralanmasına sebep olduğu, tarafların ve tanıkları beyanlarından tespit
edilmiştir. Olayın meydana geldiği tip tezgahların parça kalınlığına uygun tarz ve nitelikte -
kalınlık tezgahlarındaki gibi- ahşap koruyucu bulunması ve parçaların işlenmesi sırasında
çalışan kişinin el ve parmaklarının her konumda korunması veya bu gibi parçaların düzleştirme
işleminin kalınlık tezgahlarında yapılması icap etmektedir. Olay sırasında bu gibi durumların
mevcut olmadığı ve kazanın meydana gelişine sebep olduğu için, davalı işverenin kusurunun
bulunduğu kanaatine varılmıştır. Nitekim, Bakanlar Kurulu tarafından 04.12.1973 tarihli ve
7/7583 sayılı Kararname ile çıkarılıp, 11.01. 1974 günlü ve 14765 sayılı Resmi Gazetede
yayımlandıktan sonra yürürlüğe giren ve halen yürürlükte bulunan ‘İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği
Tüzüğü’nün ilgili maddelerinde açık olarak belirilmiş olup, bu hususlar ;
ı) madde 2 - Her işveren, işyerinde işçilerinin sağlığını ve iş güvenliğini sağlamak
için,bu Tüzükte belirtilen şartları yerine getirmek,araçları, noksansız bulundurmak, gerekli
olanı yapmakla yükümlüdür. İşçiler de, bu yoldaki usuller ve şartlara uymak zorundadırlar.
ıı) madde 3 - İşveren, işçilere yapmakta oldukları işlerinde uymaları gerekli sağlık ve
güvenlik tedbirlerini öğretmek ve iş değiştirecek işçilere yenisinin gerektiği bilgileri
vermek zorundadır.
ııı) madde 182/4 - Bıçak merdanesinin üzerine, eni ve yüksekliğine ayarlanabilen özel
koruyucular konulacak ve bıçaklar, tabla altında tehlikeli olduğu hallerde de, bıçak merdanesi
uygun şekilde korunacaktır....
ıv) madde 182/6 - Planya tezgahlarında parçaların son kısımları işlenirken,uzun saplı
iticiler kullanılacaktır. Otomatik iticileri bulunan planya tezgahlarında, geri tepme emniyet
mandalları bulunacak ve bunlar da uygun içme alınacaktır.
Bu hususların, davalı işveren .............. tarafından yerine getirilmesi veya getirtilmesi
gerekirdi. İşveren ..............'nın bu işlerden anlamadığını beyan etmekte olması, resmen işvereni
olduğu bir işyerinde gerekli iş güvenliği tedbirlerinin alınmasını temin etmesi ve çalışan kim
olursa olsun, bu kişilerin inisiyatifine bırakılmasını önlemesi gerekirdi. Aksi hareketleri ile
olayın meydana gelişinde kusurlu oldukları kanaatine varılmıştır.
Olay sonucu yaralanan işçi .................'nın olay tarihi itibari ile 43 yaşında ve olay
sırasında yapmış olduğu marangozluk işlerinde ve kazanın meydana geldiği tezgahta da uzun
yıllar çalışmış olduğu ve mezkur tezgahın tehlike derecesini müdrik bir işçi olduğu gibi,
babasının işyeri olması sebebi ile ve işyerinde de usta olarak çalışmakta olması aynı zamanda
işveren vekili durumunda da olduğu, dosya muhtevası belge ve ifadelerden tespit edilmiştir. Bu
sebeple, çalışma sırasında da kendisinin de iş güvenliği hususlarına uyması gerekirdi.
Uymadığı için, olayın vukuunda kendisinin de kusurunun bulunduğu kanaatine varılmıştır.
885
Dosya muhtevasında olayla ilgili olarak, gerek kamu davası, gerekse başka
Mahkemelerde ve başka sebeplerden dolayı açılmış herhangi bir dava ile ilgili evraka
rastlanmamış olduğundan, bu sebeple bu gibi hususlara temas edilememiştir.” hususları
belirtilmiş ve davalı işveren ..................’nın işyerinde planya tezgahında gerekli iş güvenliği
tedbirlerini almadan işçi çalıştırmış ve işçilere gerekli talimatları vermemiş ve kendi
inisiyatiflerine bırakmış olmakla olayda % 50 kusurlu olduğu ve kazalı işçi ..................’nın da
işyerinde çalışma sırasında iş güvenliği hususlarına tam olarak uymamakla olayda % 50
kusurlu olduğu kanaatini belirtmiştir.
9- Bu raporda kusur tevziatı yapılırken kazalının işverenin oğlu olup işyerinde işveren
vekili konumunda bulunduğu ve işveren adına önlemleri teminle mükellef olduğu göz önünde
bulundurulmamıştır. İşveren vekili konumundaki kazalı babasının işyerinde işveren adına
tedbirleri teminle mükellef olmakla ve (1475 sayılı İş Kanunu madde :1) işverenin teminle
mükellef olduğu önlemi temin etmemiş bulunmakla işveren babası ile birlikte ve eşit kusurlu
olacağından olayda :
a) Kazalı marangoz ustası (43 yaşında) ..............’nın tedbirsiz davranışı ile olaya
sebebiyetinden % 50 kusurlu olması yanında işyerinde tek başına çalışıp işveren babasına ait
bulunan işyerinde işveren vekili konumunda olarak işveren adına tedbirleri teminle de mükellef
olduğundan ayrıca % 25 kusur ilavesi ile toplam % 75 (yüzdeyetmişbeş) kusurlu olduğu;
b) İşyeri işvereni davalı ..............’nın da işveren vekili konumundaki kazalı oğlu
marangoz ustası ..............’yı çalışma yöntemi bakımından yeterli denetim ve gözetim altında
bulundurmamakla ve tedbirleri teminle çalışmasını sağlamamakla olayda % 25
(yüzdeyirmibeş) kusurlu olduğu kanaatındayım.

VIII- SONUÇ VE KANAAT :


İlgili inceleme neticeleri raporun üst bölümünde arz edilmiştir.
Raporun tespit ve incelemeler-değerlendirme bölümü :
- (4). ve (9/a).maddelerinde gerekçeleri ile belirtilen hususlara binaen olayda kazalı
marangoz ustası işveren vekili (işverenin oğlu) ..............’nın % 75 (yüzdeyetmişbeş) kusurlu
olduğu;
- (9/b).maddesinde gerekçesi ile belirtilen hususlara binaen olayda davalı
işveren ..............’nın % 25 (yüzdeyirmibeş) kusurlu olduğu;
hakkındaki inceleme neticesi ve kanaatımı belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın
Hakimliğin takdirlerine saygı ile arz olunur. 15.06.2005

BİLİRKİŞİ

Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)

886
İZMİR 2.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : Esas : 2004-838

II- DAVACI : SSK Başkanlığı – ANKARA

III- VEKİLİ : Av.Serkan Arslan


SSK Sigorta İl Müdürlüğü – İZMİR

IV- DAVALILAR : 1- .................... – İZMİR


2- .................... – İZMİR

V- VEKİLLERİ : (-)

VI- KONU : Davalılardan işveren ………………’a ait bina inşaatı işyerinde


18.09.2003 tarihinde meydana gelen bir iş kazası sonucunda
sigortalısı …………….. yaralanmış olmakla, dosyanın tetkiki ile 506
S.K. 26. maddesi açısından kusur durumu inceleme raporu
tanzimidir.

VII- TESPİT VE İNCELEMELER - DEĞERLENDİRME :


1- Dosya tarafımca incelenmiştir.
2- Olay, 18.09.2003 tarihinde saat 15,30 sıralarında işveren ...................’a ait bina
inşaatı işyerinde meydana gelmiş ve işçi ................... plastik boruları 1,5-2 metre aralıklarla
telle bağlayarak sabitleme çalışmasında rulo halindeki teli eliyle tutup çekmekte
olan ...................’ın sol gözüne elinden kurtulan telin ucu çarpmakla şahıs gözünden
yaralanmıştır.
3- Kazalı ................... SSK müfettişince tanzim edilen 21.01.2004 tarihli ifade
tutanağında : “05.06.2003 tarihinden kazanın olduğu 18.09.2003 devresinde Pazar günleri
hariç devamlı olarak çalıştım. Günlük 35.000.000-TL brüt ücret aldım. …………… cad. no :…
İzmir adresinde müteahhit ...................’a ait birkaç tane bina inşaatı mevcuttur.
...................adlı kişide ...................’ın dükkan karşılığı inşaat işinde çalışmaktadır.
Beni ................... getirdi. Kabası bitmiş, su tesisatı bitmiş olan binanın 7.normal katının kat
kaloriferi tesisatını yanımda çalışan ................... ile birlikte yapmakta idik. Su tesisatına ait
plastik borular açıkta olup, kanalları henüz kazılmamış olup, açıkta olduklarından ve gelen
geçen takılmakta olduğundan plastik boruları 1,5-2 m aralıklarla telle birbirine bağlıyorduk.
İşin gereği olarak yaptık. Tel bağından kestiğim tel bir yere takılmış olup, çektiğim sırada ve
nereye takıldığını görmek için dönerken aniden telin kurtulması ile sol gözüm üst kısmına
çarpması ile yaralandım. 18.09.2003 günü saat 15,00 civarında meydana geldi. Akşama kadar
ve ertesi gün olan Cuma günü de işe geldim. Cuma gecesi sol gözüm ağrımaya başlaması ile
Cumartesi günü akşam ................... ’ın dükkanına gittim. Gözümün ağrıdığını söyledim ve
……………’in babası beni Bozyaka SSK Hastanesine gönderdi. Gözüme 2 damla damlatıldı ve
geri gönderildim. Ağrılarım artınca tekrar ................... ’la birlikte SSK Bozyaka’ya gittik.
Elimdeki vizite kağıdı ile gittim. Salı günü gözümden ameliyat oldum. 27 gün kadar SSK
Bozyaka Hastanesinde göz kısmında yattım. ...................bana yattığım sürede her hafta
50,000,000-TL para verdi. İşveren ..............adına kurumda 4.4003.01.01.1202900.035.23.44
sayılı dosyadan 15.09.2003 tarihi itibariyle geç olarak işe girişim yapıldı ve vizite kağıdına iş
kazası olduğunu yazacaklardı, yazmadılar. Ben çalışmalarım esnasında paraları ...................
’dan elden almakta idim. 2 tane hastanede yattığım dönemde iş kazası için imza attım. Neye
imza attığımı hatırlamıyorum. Benim esas görevim sıhhi tesisat, kat kaloriferi ve güneş enerjisi
887
işleri yapmaktır. Benim Bağ-Kur kaydım ve vergi kaydım olmayıp, devamlı işçi olarak
piyasada çalışmaktayım. Sol gözümdeki rahatsızlık olaydan önce mevcut değildir. Gözlük
kullanmayı gerektirecek bir durum yoktur. Olaya İş Müfettişi ................... tarafından el
konulmuştur. Kalorifer tesisat borularının kanalları kazılır, borular döşenir ve üstü harçla
kapatılır. Fakat kalorifer kanallarının kanalları kazılmadan ve harçlanmadan çalışmaya
devam etmek zorunda kaldım. ...................mezkür inşaatın sıhhi tesisat ve kat kaloriferi işlerini
malzemeli işçilikle yapmakta idi. Olaydan sonra sol gözüm puslu bir şekilde görmektedir.
Güneşte her iki gözümde puslu görmektedir. Tel parçası sol gözüme çarpması ile ödem
olmuştur. SSK Bozyaka’da 3 defa sol gözümden ameliyat oldum.” beyanında bulunmuştur.
4- Çalışma ve S.G.Bakanlığı iş müfettişi ................... 31.12.2003 tarih ve 114 sayılı
idari raporunda işçi ...................’ın inşaatta sıhhi tesisat işi dahilindeki kat kaloriferi sisteminin
iki borusunu belli aralıklarla telle bağlayarak sabitleme işi yaptığı sırada rulo halindeki telin uç
kısmını çekerken telin ucunun gözüne batması sonucu kazalandığını ve olayın meydana
gelmesinde kazalı işçi ...................’ın ve işveren ...................’ın ve üçüncü kişilerin kusurlarının
veya kasıtlarının bulunmadığı kanaatini belirtmiştir.
5- SSK müfettişi ................... 16.03.2004 tarih-21 sayılı idari raporunda alınan ifadeler
ve tespitler bölümünde aynen “...................’ın sıhhi tesisat ve kalorifer tesisatı taşeronluğunu
dükkan karşılığı yapmakta olan ................... 'ın oğlu ................... 'ın yardımı ile piyasadan bu
işlerden anlayan ...................'ı bulur ve inşaatta 15.09.2003 tarihinden itibaren çalıştırılır.
Haftalık 100.000.000-TL net ücrete çalıştırılmaktadır. İnşaatta sıhhi tesisat ve kalorifer
tesisatına ait plastik borular hasır beton üzerinde durmakta olup, henüz kanalları kazılmamış
olduğu ve betonları atılmamış bir vaziyette iken, usta ................... elindeki tellerle plastik
boruları 1,5-2 m. aralıklarla birbirine tutturmaktadır. Bir ara elindeki telin ucu bir yere
takıldığını fark eder, teli çeker ve nereye takıldığını da görmek için dönmesi sırasında telin
aniden kurtulması ile sol göz ve civarına çarpması ile arızası sonradan belli olan göz
rahatsızlığı meydana gelmiştir. Gözüne telin çarptığını yanında çalışan ................... 'a
söylemez ve akşama kadar ve ertesi günde işyerinde çalışılır. Cuma akşamı gözünün ağrıdığını
................... 'a söylemesi ile adı geçen işçi ...................ile birlikte SSK Bozyaka Hastahanesine
acile götürülür ve gözüne bir damla sıkılır. Bilahare gözündeki ağrılar artınca tekrar olarak
aynı hastaneye gidilir ve orada ameliyat edilir. 27 gün kadar hastanede yatılır. ..............adına
oğlu İsmail tarafından her hafta adı geçen kişiye 50.000.000-TL para verilir. Çalışma
esnasında paraları ................... 'dan elden almaktadır. ................... 'ın Bağ-Kur'a kaydı
olmadığı gibi, vergi mükellefi de olmadığı belirtilmiştir. Tel parçasının sol gözüne çarpması ile
gözünde sonradan ödem oluşmuştur.Sol gözünden 3 defa ameliyat yapılmıştır. Olayla ilgili
olarak ................... , ................... , ................... , ...................'ın ifadeleri alınmış olup, ekte
sunulmuştur. ................... 'ın ikinci defa alınan ifadesinde babasının yanında 13.12.2003
tarihinden itibaren hizmet akdine müstenit çalıştığını, daha önceleri hizmet akdine müstenit
çalışmadığım belirtmiştir. Olayın tek görgü tanığı ise ................... ' dır. Olay henüz mahkemeye
intikal ettirilmemiş olup, ettirildiğinde Kuruma adı geçen işçi tarafından bilgi verileceği
belirtilmiştir. Olay 18.09.2003 günü 15.00-16.000 civarında meydana gelmiştir. Kaza iş kazası
olarak Kuruma bildirilmemiş, hastalık vak'ası olarak müteahhit ..............tarafından Kuruma
bildirilmiştir. İş Güvenlik Müfettişi ................... tarafından kaza ile ilgili olarak tanzim edilmiş
olan 31.12.2003 tarih 114 sayılı raporun sonuç kısmında "Olayın meydana gelmesinde, kazalı
işçi ...................'ın, işveren ...................'ın ve üçüncü kişinin kusuru yada kastının bulunmadığı"
belirtilmiştir.
DEĞERLENDİRME : Mevzubahis olay 506 sayılı yasanın 11/A-a-b maddesi gereğince
bir iş kazasıdır. ...................'ın taşeron ................... 'ın işçisi olduğu, haftalık 100.000.000-TL
net ücret aldığı halde, ................... 'a ait kayıtların tetkikinde ise; adı geçen işçiye 2003/Eylül
ayında herhangi bir ücret ödenmesine rastlanmamıştır. 2003/Eylül ayı ile ilgili herhangi bir
kayıt ibraz edilmemiştir. Bilakis müteahhit ...................'ın ifadelerinde belirttiği üzere; adı
geçen işçinin 15.09.2003 tarihinden itibaren taşeron ................... 'ın işçisi olduğunu
belirtilmesine rağmen, ...................'a ait 1202900.035 sayılı işyerinden 15 gün karşılığı ekli
888
tutanakta belirtilen tutar üzerinden ................... sigortalı gösterilmesi nedeniyle kayıt
geçersizliği söz konusudur. Mevzubahis olayın meydana gelişinde herhangi bir kişinin kasıt ve
kusurunun bulunmadığı kanısındayım.” hususunu belirtmiştir.
6- 4857 sayılı İş Kanunu (10.06.2003 tarih – 25134 sayılı Resmi Gazete) geçici
2.maddesinde 1475 sayılı kanuna göre halen yürürlükte olan Tüzük ve Yönetmeliklerin bu
kanun hükümlerine aykırı olmayan hükümlerinin yeni yönetmelikler çıkarılıncaya kadar
yürürlükte kalacağı belirtilmiş olmakla, olay tarihinde 04.12.1973 tarih ve 7/7583 sayılı “İşçi
Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü” yürürlükte olup be Tüzüğün 523.maddesinde kazalının olay
sırasında yapılan işte iş gözlüğü kullanmasını amir bir hüküm bulunmamaktadır. (Esasen daha
sonra 11.02.2004 tarih-25370 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Kişisel Koruyucu
Donanımlarının İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik” Ek-III bölümünde kişisel
koruyucu donanım kullanılmasının gerekli olabileceği işler ve sektörler yer alıp bu bölüm
3.maddesinde yüz ve göz koruyucuları kısmında olay sırasında yapılan iş yer almamıştır.)
7- Bu durumlar muvacehesinde yukarıda 4 ve 5.maddelerdeki SSK müfettişi idari
raporunda ve İş Müfettişi idari raporunda belirtilen şekilde olayda davalı işveren ...................’a
ve davalı postabaşı ................... ’a ve kazalı işçi ...................’a ve sair üçüncü şahıslara kusur
izafesini gerektirecek bir hususun sabit bulunmadığı ve olayın kötü rastlantı sonucu meydana
gelmiş kaçınılmaz bir iş kazası olduğu kanaatına varılmıştır.

VIII- SONUÇ VE KANAAT :


İlgili inceleme neticeleri raporun üst bölümünde arzedilmiştir.
Raporun tespit ve incelemeler - değerlendirme bölümü (7).maddesinde belirtildiği üzere
olayda davalı işveren ...................’a ve davalı postabaşı ................... ’a ve kazalı
işçi ...................’a ve sair üçüncü şahıslara kusur izafesini gerektirecek bir hususun sabit
bulunmadığı ve olayın kötü rastlantı sonucu meydana gelmiş kaçınılmaz bir iş kazası olduğu
hakkındaki kanaatımı belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın Hakimliğin takdirlerine saygı ile
arzolunur. 30.05.2005

BİLİRKİŞİ

Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)

889
İZMİR 2.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : Esas : 2004-463

II- DAVACI : SSK Başkanlığı – ANKARA

III- VEKİLİ : Av.Mustafa Kayatekin


SSK Sigorta İl Müdürlüğü – İZMİR

IV- DAVALI : ...................... – İZMİR

V- VEKİLİ : Av.Ferda Bora – Av.Dr.M.Yılmaz Göksoy


1378 sokak, Kordon İşhanı, Kat :5/506 - İZMİR

VI- KONU : 17.01.2000 tarihinde davalı işverene ait işyerinde meydana gelen
bir iş kazası sonucunda çırak ...................... sol gözünden
yaralanmış ve bir müddet geçici işgöremez durumunda kalmış
olmakla (maluliyeti yok – sıfır), dosyanın tetkiki ile 506 S.K.
26.maddesi açısından kusur durumu inceleme raporu tanzimidir.

VII- TESPİT VE İNCELEMELER - DEĞERLENDİRME :


1- Dosya tarafımca incelenmiştir.
2- Olay 17.01.2000 tarihinde saat 12,20 sıralarında işveren ....................... ne ait
kamyon ve kamyonet fabrikası işyerinin (B) kalıp atölyesi kısmında metal freze tezgahında
usta ......................’in yaptığı çalışma sırasında meydana gelmiş ve tezgahta işlenen parçadan
fırlayan bir metal talaşı ustayı 1,5 metre kadar mesafeden izlemekte olan çırak ......................’ın
sol gözüne isabetle bu gözden ...................... yaralanmış ve hastaneye sevkedilmiş, bir müddet
istirahatlı yani geçici işgöremez durumunda kalmış ve neticede iyileşmiştir. (maluliyeti yok
yani sıfır)
3- Kazalı çırak .......... iş müfettişince tanzim edilmiş 22.06.2000 tarihli ifade
tutanağında “Ben ....................... da Eylül 1999 tarihinden itibaren çırak olarak
çalışmaktaydım. Cumartesi İzmir Çıraklık Eğitim Merkezinde okula gidiyordum. Diğer günler
çalışıyordum. Pazar ve Pazartesi ise tatildi. İşyerinde görevim B Kalıp Atölyesinde freze
bölümünde idi. Burada önce izliyordum, sonra yardımcı işler yapıyordum. Zaman zaman
ustamın nezaretinde makinalarda da çalıştığım oluyordu. Kaza günü ustam ......................
dikey frezede çalışıyordu. Ben de yaklaşık 1,5 metre mesafeden kendisini izliyordum. Zaten
öğrenmek için izlemek durumundayız. Saat 10,30 sıralarında, birden sol gözüme tezgahın
fırlattığı çapak isabet etti. Önce işyeri revirine gittim. Sonra atölyeye geri döndüm. Ancak
acılarım devam etti. Beni SSK Tepecik Hastanesi ne gönderdiler. Ameliyat oldum. Yaklaşık 3
ay istirahatli kaldı. Sol gözümün şu 2/10 görme eksikliği var. Kaza günü 17.01.2000 de ustam
freze de çalışırken, talaşlar öne doğru gelmekteydi. Freze ön tarafında talaş siperliği yoktu.
Bana işe girdiğimde takım dolabında koruyucu gözlük var, çalıştığında kullan dediler.
Gözlükleri görmüştüm. Ancak kaza günü gözlük takmamıştım. Kaza günü ve diğer günler bana
koruyucu gözlük tak diyen pek olmadı. İstirahat bittikten sonra bir gün çalıştım ve işten
ayrıldım.” beyanında bulunmuştur.
Kazalı ...................... SSK müfettişince tanzim edilen 05.04.2001 tarihli ifade
tutanağında “işyerinde yaklaşık 3,5-4 aydır çırak olarak çalışıyordum. Haftada 5 gün ..........’de
çalışıyordum. İlk bir (hafta) iki hafta freze tezgahındaki çalışmaları izlemek suretiyle işi
öğrenmeye çalıştık. Bu sürede çalışmadık. İşin durumuna göre bazen tezgaha yakın, bazen de
daha uzakta duruyordum. İşyerinde gözlük (koruyucu) kullanılmıyordu. Bize de verilmemişti.
890
İşyerindeki dolapta 1 tane gözlük vardı. Sanıyorum o da ustalara verilmişti. Ustam da o sırada
gözlük kullanıyordu. Bu işte çalışırken gözlük kullanmanın gerekli olduğunu bilmiyordum.
Böyle bir şey anlatılmadı. Olay 17.01.2000 tarihinde sabah saat 09,30-10,00 civarında
meydana geldi. O sırada ustamın freze tezgahındaki çalışmasını 1-1,5 m uzaklıkta izliyordum.
Birden gözüme metal talaş isabet etti. Ustama haber verdim. Revire gönderdiler. Revirde
damla sıkıldı. Yeniden işe döndüm. Ağrılarım devam ediyordu. Öğle paydosu oldu. Öğleden
sonra hastaneye sevkedildim. Ancak formenin gelmesini bekledim. Saat 03,05-04,00 civarı
hastaneye (SSK Tepecik) gönderildim. O gün saat 18,00 de ameliyata alındım. Hastanede geç
kalındığını söylediler. Hastaneye gittiğimde 2/10 oranında görüyordum. Ameliyattan sonra
8/10 görmeye başladım. Şu anda görme kaybım 2/10 dur. Kazaya yalnız sol gözüm maruz
kaldı. Tezgahta talaş siperliği yoktu ve talaşlar her tarafa sıçrıyordu. İşyerinde ilk bir iki
haftadan sonra yavaş yavaş tezgahta çalışmaya başladım. Ancak kaza sırasında ustam
çalışıyordu. Gözlük kullanmamız konusunda herhangi bir uyarıda bulunulmadı. Kazadan
sonra işyerinde hiç çalışmadım ve ücret de almadım. Ancak kazadan önceki çalışmalarımın
karşılığı olan ücretimi aldım. Olay günü yanında çalıştığım usta .................... di.” Beyanında
bulunmuştur.
Kazalı .................... 11.02.2005 tarihli celsedeki ifadesinde “Çırak olarak
çalışmaktayım. 17.01.2000 tarihinde freze de çalışırken saat 09,00 sıralarında çalışırken sıcak
çelik talaş sıçrayarak gözüme kaçtı. Çalıştığım işyerinde malzeme dolabında 1 adet gözlük
vardır. Çalışan kişi ise 2 kişidir. Ben şirketçe açılan sınavla frezeci olarak kazandım. Benim
kaza tarihinde çalıştığım tezgahta siperlik yok berat yok. Olsa dahi çalışan kişi sayısına yeterli
değildir. Benim olayda kusurum yoktur. Ayrıca cevap dilekçesini de kabul etmiyorum. Benim
olayda herhangi bir kusurum yoktur. Makinenin koruyucusunun olmadığından kaza meydana
gelmiştir. Çalışırken işyerinde ustabaşları bize baret, gözlük v.b. koruyucu malzemeleri
kullanın diye herhangi bir söz söylemedi. Bizde bunlar yeterli olmadığından takmadık.
Hakkımda açılan davayı kabul etmiyorum. Ben tamamen kusursuzum.” beyanında bulunmuştur.
4- Usta .................... iş müfettişince tanzim edilen ifade tutanağında frezede çelik kalıp
işlerken çırak ....................’ın da iki metre kadar mesafeden durumu izlemekte olduğunu, freze
tezgahının normalde duvar tarafına yani arka tarafa talaş attığını olay anında ise öne doğru talaş
atmakla talaşın çırağın gözüne isabet ettiğini, kendisinin gözlük taktığını, ......................’ın ise
gözlük takmadığını oysa tezgahlara yakın dolaplarda gözlük bulunduğunu beyan etmiştir.
Usta ...................... SSK müfettişince tanzim edilmiş 19.04.2001 tarihli ifade
tutanağında “Ben işyerinde yaklaşık 7 yıldan beri freze tezgahında çalışıyorum. Olay
günü ...................... benim yanımda çalışıyordu. İşyerinde çıraklar yetiştirilmek üzere ustaların
yanına veriliyordu. ...................... da benim yanıma verilmişti. Daha çok getir götür işleri ile
temizlik işlerini yapıyor, bazen de benim çalışmalarımı izliyordu. Çırakların çalışmaları yasak
olduğundan tezgahta çalışmıyorlardı. Olay sırasında ben tezgahta çelik tarama işi yapıyordum
Yani çelik bir parçadan talaş alıyordum. Kazalı da o sırada yaklaşık 2 metre uzaklıktan beni
izliyordu. Benim sol arkamda duruyordu. Bu sırada çelik metal talaş çırağın gözüne isabet
etmiş. Bana gelip gözüne bakmamı istedi. Ben de şefimiz ...................... 'a bildirdim. O da
kendisini hemen revire gönderdi. Ben çalışırken gözlük kullanıyorum. Ama kazalı sanıyorum o
sırada gözlüğünü takmamış. Kazadan önceleri kullanıyordu. İşyerinde herkese gözlük
verilmişti. Çıraklara da gözlük verilmişti. Biz işimiz bittiğinde takım dolaplarına bırakıyorduk.
Onlar ise üzerlerinde taşıyorlardı. Atölyede bulunan dolapta da fazla miktarda koruyucu
gözlük bulunuyordu. Bozulduğu ya da kırıldığı zaman vardiya amirinden isteyip alabiliyorduk.
Gerek toplantılarda gerekse işyerinde zaman zaman koruyucu gözlükleri ve diğer araçları
kullanmamız konusunda vardiya amirleri tarafından uyarılıyorduk. Gözlükler yaptığımız işe
uygun olarak verilir. Ancak ölçüleri standarttır. Tezgahta talaş siperliği yoktur. Kullandığımız
bu tür tezgahlarda koruyucu talaş siperliği bulunmamaktadır. Bu tezgah genelde saat yönünde
kestiğinden talaşları arkasına atar. Ancak bazen sağa, sola ya da ön tarafa da atabiliyor. Olay
saat 12 civarı yani öğle saatlerinde meydana gelmişti.” Beyanında bulunmuştur.

891
5- Şahit ...................... SSK müfettişince tanzim edilen 19.04.2001 tarihli ifade
tutanağında herkese gözlük verildiğini kazalının öğle yemeğine gideceği için ellerini yıkamış
ve gözlüğü cebine koymuş olduğunu beyan etmiştir. 18.10.2004 tarihli celsede de aynı hususu
belirtmiştir.
6- SSK müfettişi ...................... 27.04.2001 tarih-13 sayılı idari raporunda “Her ne
kadar işveren ve tanıklar koruyucu gözlük verildiğini ve kullanıldığını ifade etmişlerse de
kazalı gözlük verilmediğini ve kullanılmadığını iddia etmiştir. Ayrıca yapılan araştırma ve
soruşturmalar sonucu kazanın meydana geldiği tezgahta koruyucu siperliğin bulunmadığı
öğrenilmiştir. Belirtilen nedenlerle, işverenin yukarıda açıklanan çalışma mevzuatı
hükümlerine aykırı hareket etmesi ve kazanın da bunun sonucunda meydana gelmesi nedeniyle
506 Yasa nın 26.maddesi çerçevesinde sorumluluğu bulunmaktadır.
Olay sırasında kazalının gözlük kullanmadığı anlaşılmıştır. Ancak işçilerin gözlük
kullanma yükümlülüğü, işverenin gözlük vermesi yükümlülüğünü yerine getirmesine bağlıdır.
Gözlük verilmediği halde işçinin gözlük kullanmama nedeniyle kusurlu sayılması mümkün
bulunmamaktadır. Olayla ilgili işyeri denetiminde gözlük kullanıldığı görülmüşse de alınan
ifadelerden olay sırasında gözlük verilmediği ve kullanılmadığı kanısına varılmıştır.” hususları
ile işveren hakkında 506 S.K. 26/1 tatbiki gerektiği kanaatını belirtmiştir.
7- Çalışma ve S.G.Bakanlığı iş müfettişi ...................... 30.06.2000 tarih-68 sayılı idari
raporunda üçüncü sahifede tespit edilen hususlar bölümünde :
1) Kaza sırasında kazalı çırak ......................’ın gözünde koruyucu gözlük yoktur.
İşveren vekilleri talaşlı makinalarda yapılan işlemleri yapmak için veya izlemek için, koruyucu
gözlük kullanılması konusunda, çırağa gerekli ikazları tam olarak yapmamıştır. Ayrıca çırağın
şahsına gözlük vermemiştir. Tezgahın başındaki takım dolabındaki gözlük herkes içindir.
2) Freze tezgahı talaş fırlatan bir tezgahtır. Özellikle sert malzemeler işlendiğinde talaş
sıçraması daha yoğun olabilmektedir. Bu tezgahın talaş fırlatan yönüne talaş siperliği
konulmamıştır.
Aynı rapor dördüncü sahifede alınması gereken tedbirler bölümünde :
1) Kaza sırasında kazalı çırak ......................’ın gözünde koruyucu gözlük yoktur.
İşveren vekilleri talaşlı makinalarda yapılan işlemleri yapmak için veya izlemek için, koruyucu
gözlük kullanılması konusunda, çırağa gerekli ikazları tam olarak yapmamıştır. Ayrıca çırağın
şahsına gözlük vermemiştir. Tezgahın başındaki takım dolabındaki gözlük herkes içindir.
Çırakların yüz ölçüleri daha küçük olduğundan, çıraklara özel koruyucu gözlükler çıraklara
verilecek, koruyucu gözlüklerin kullanılması konusunda çırak izlenecek ve koruyucu gözlükler
kullandırılacaktır. (T.C.Borçlar Kanunu madde :332)
2) Freze tezgahı talaş fırlatan bir tezgahtır. Özellikle sert malzemeler işlendiğinde
talaş sıçraması daha yoğun olabilmektedir. Bu tezgahın talaş fırlatan yönüne talaş siperliği
konulmamıştır. Talaşlı makinalarda talaşın zararlarından çalışanları korumak için, talaş
yönüne veya etrafına uygun talaş siperliği konulacaktır. (Borçlar Kanunu madde :332)
hususlarını belirtmiş ve alınması gereken tedbirler bölümü 1 ve 2.maddelerdeki
hususları temin etmemiş olmakla işverenin olayda % 100 kusurlu olduğu kanaatını belirtmiştir.
Bu rapor muhteviyatının ve kusur gerekçelerinin ve kusur durumunun olaya ve dosyaya
uygun bulunduğu kanaatına varmış bulunuyorum. Aynı hususları tekrar ettiğimi beyan
ediyorum.

VIII- SONUÇ VE KANAAT :


İlgili inceleme neticeleri raporun üst bölümünde arzedilmiştir.
Raporun tespit ve incelemeler - değerlendirme bölümü (7).maddesinde gerekçeleri ile
belirtilen hususlara binaen olayda davalı işverenin % 100 (yüzdeyüz) kusurlu olduğu ve kazalı
çırak ile diğer üçüncü şahıslara kusur izafesini gerektirecek bir hususun mevcut görülmediği
hakkındaki inceleme neticesi ve kanaatımı belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın Hakimliğin
takdirlerine saygı ile arzolunur. 12.07.2005

892
BİLİRKİŞİ

Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)

893
BODRUM 1.ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

Sunulmak üzere

İZMİR 3.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : Talimat :2004-175


Esas : 2002-583

II- DAVACI : SSK Başkanlığı - ANKARA

III- VEKİLİ : Av.Raci Dumlu


SSK Muğla Sigorta İl Müdürlüğü – MUĞLA

IV- DAVALI : ......................... – BODRUM

V- VEKİLİ : Av.Togan Tansel


Matbaacı Osmanbey sokak no :21/23 kat :3,
Osmanbey, Şişli-İSTANBUL

VI- KONU : 27.02.1998 tarihinde saat 16,10 sıralarında davalı işverene


ait .............. köyü .............. mevkiinde kum üretim tesisi
işyerinde meydana gelen bir iş kazası sonucunda işçisi ................
sağ gözünden yaralanarak % 34,1 nispetinde daimi-kısmi
malul kalmış olmakla, dosyanın tetkiki ile 506 S.K. 26.maddesi
açısından kusur durumu inceleme raporu tanzimidir.

VII- TESPİT VE İNCELEMELER - DEĞERLENDİRME :


1- Dosya tarafımca incelenmiştir.
2- Olay 27.02.1998 tarihinde saat 16,10 sıralarında davalı işverene ait kum üretim tesisi
işyerinde meydana gelmiş ve kepçe (loader) operatörü ................ yağcısı .............. ile birlikte
yaptığı çalışmada aküsü basmamakla çalışmayan jeneratörün (elektrik üretkeni) aküsüne
kepçenin aküsünden takviye kablosu ile bağlantı yaptığında kepçenin aküsünün artı kutbunu
jeneratör aküsü artı kutbuna ve eksi kutbunu da eksi kutbuna irtibatlaması gerekir iken tersini
yapmakla artı ve eksi kutuplar kısa devre halinde birleştiğinden kepçe aküsü içindeki asit
reaksiyonla hidrojen gazının açığa çıkması ile basınçla akü gövdesi en zayıf kısmı kapak
kesimlerinden patlamış ve fırlayan parçalardan biri ...........’un sağ gözüne isabet edince bu göz
yaralanarak kör olmuş ve şahıs % 34,1 nispetinde daimi-kısmi malul kalmıştır.
3- 27.02.1998 tarihli vizite kağıdında kazanın oluş şeklinin kaza tutanağında kayıtlı
olduğu belirtilmiş ve mezkur iş kazası tutanağında da kazanın oluş şekli aynen “27.02.1998
tarihinde görevi esnasında kullandığı makinanın akü patlaması sonucu gözünden yaralanmıştır.
Olayda kasıt ve kusur yoktur.” biçiminde belirtilmiştir.
4- Kazalı ................ SSK müfettişince tanzim edilen 25.11.1999 tarihli ifade
tutanağında “Ben ............................ ne ait .............. Köyü .............. mevkii Milas adresinde
kurulu hazır beton imali işi işyerinde 01.01.1998 tarihinde lastikli kepçe operatörü olarak işe
başladım. Kazadan bir ay önce yine aynı şirkete ait .............. mevkii .............. kavşağı Didim
Aydın adresinde kurulu 0110376540917 sicil sayılı dosyada işlem gören hazır beton imali
işyerinin santral kuruluşu sırasındaki hafriyat işlerini yapmak üzere görevlendirildim. Ben
kepçe operatörü idim. ........................’da kepçe yağcısı olarak çalışırdı. Kaza günü saat 16,00
sıralarında işbaşı yaptım. 16,10 sıralarında yağcım .............. ile birlikte işyeri jeneratörü
894
çalışmıyordu. Kepçenin aküsünden jeneratör akülerine takviye yani elektrik akımı vermeye
çalışırken, (ara kablo ile) kepçe aküsü kısa devre yapıp, akü patladı. Üst bölümü gözüme geldi.
Sağ gözüm sakatlandı. İşyeri vasıtası ile S.S.Kurumu Milas dispanserine getirdiler. Kaza
sırasında halihazırda Didim’de olan yağcım .............. ile askere giden işyeri
bekçisi ........................ var idi. Bu işi kendim yaptım. O sırada işyeri elektrik teknisyeni yok
idi. Daha öncede birkaç sefer bu işi yaptım. Bazen jeneratör aküsü devreye girmiyordu. Kepçe
operatörü olarak çalışıyorum. Ancak henüz ehliyet almamıştım. Halen de ehliyetim yoktur.
Halihazırda arabalara mazot verme işinde çalışıyorum.” beyanında bulunmuştur.
5- İşveren şirket ortaklarından ................ SSK müfettişince tanzim edilen 15.11.1999
tarihli ifade tutanağında şirket “ortağıyım, kazazede ................ .............. köyü .............. mevkii
Milas adresinde kurulu işyerimizde kepçe operatörü olarak çalışır. Kazada bir ay önce Didim
Aydın adresinde kurulu işyerimize görevli gönderdik. Hadiseyi görmedim. İşçilerden aldığım
bilgilerden kazazede ................ asıl görevli olmadığı şantiye şefimiz ........................ de talimat
vermediği halde kepçe aküsünden jeneratör aküsüne elektrik akımı vermeye çalışırken kepçe
aküsü patlaması sonucu sağ gözü yaralandı. Şirket ortakları ........................, ........................ ve
........................’dir.” beyanında bulunmuştur.
6- Davalı tanığı ........................ 17.04.2002 tarihli Kuşadası Asliye Hukuk Mah. İfade
tutanağında ................ ’in kullandığı makinanın aküsü ile jeneratörün aküsüne takviye yapmak
suretiyle kablo bağlantısında kablo uçlarına artı eksiyi ters bağlayınca akünün patlaması ile
akünün üzerindeki plastik kapağın gözüne saplanmış olduğunu beyan etmiştir.
7- Tanık ........................ 20.05.2002 tarihli celsede kendisinin şirketin muhasebecisi
olduğunu, olayı görmeyip duyduğunu, ................ ’in çalışılmayan günde televizyon seyretmek
için jeneratörü çalıştırmak isterken kepçe aküsünden ters bağlantı sonucu olayın meydana
geldiğini duyduğunu beyan etmiştir.
8- SSK Başkanlığı sigorta müfettişi ........................ 25.11.1999 tarihli-115 sayılı idari
raporunda kepçe operatörü olarak çalıştırılan ................ ’in operatör belgesi bulunmadığı,
olayın ................ ’in yeterli bilgiye sahip olmamasından kaynaklandığını, işveren hakkında 506
S.K. 26.maddesinin tatbiki gerektiği kanaatını belirtmiştir.
9- Olay tarihinde yürürlükte olan 1475 sayılı İş Kanunu 74.maddesi gereğince
çıkarılmış bulunan 04.12.1973 tarih-7/7583 sayılı “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü” .
- 2.maddesi : Her işveren, işyerinde işçilerinin sağlığını ve iş güvenliğini sağlamak
için, bu tüzükte belirtilen şartları yerine getirmek araçları noksansız bulundurmak gerekli olanı
yapmakla yükümlüdür.
İşçilerde bu yoldaki usuller ve şartlara uymak zorundadırlar.
- 3.maddesi : İşveren, işçilere yapmakta oldukları işlerinde uymaları gerekli sağlık ve
güvenlik tedbirlerini öğretmek ve iş değiştirecek işçilere yenisinin gerektiği bilgileri vermek
zorundadır.
- 4.maddesi : İşverenin, işyerinde, teknik ilerlemelerin getirdiği daha uygun sağlık
şartlarını sağlaması; kullanılan makinelerle alet ve edevattan herhangi bir şekilde tehlike
gösterenleri veya hammaddelerden zehirli veya zararlı olanları, yapılan işin özelliğine ve
fennin gereklerine göre bu tehlike ve zararları azaltan alet ve edevatla değiştirmesi iş kazalarını
önlemek üzere işyerinde alınması ve bulundurulması gerekli tedbir ve araçları ve alınacak diğer
iş güvenliği tedbirlerini devamlı surette izlemesi esastır.
- 287.maddesi : Akümülatör bataryaları, kullanıldıkları işe uygun şekilde kapatılacak
veya korunacak ve gaz çıkarmalarına karşı gereken otomatik tertibat alınmış olacaktır.
- 353.maddesi : Elektrik tesisatı, cins ve hacmine göre ehliyetli elektrikçiler tarafından
yapılacak, bakım ve işletmesi sağlanacaktır.
Hususlarını amirdir.
Davalı işverenin bu iş güvenliği önlemlerini işyerinde temin etmemiş ve aküsü
basmayan (yetersiz) jeneratörün aküsünü yenilememiş ve elektrikle ilgili işlerin (takviye
kablosu v.s. de bu kapsamdadır.) ehliyetli elektrikçi temini ve yapılmasını tesis ve temin
etmemiş olmakla olaya sebebiyetinden % 75 (yüzdeyetmişbeş) kusurlu olduğu kanaatındayım.
895
10- Kazalı işçi 1979 doğumlu olup olay tarihi itibariyle işinde tecrübesiz ve bilgisiz bir
kişi durumundadır. Hal böyle olmakla yeterli bilgiye sahip olmadığı takviye kablosu işini
yapmamalı idi. Buna uygun davranmamış olmakla tedbirsiz ve dikkatsiz çalışması sonucu
takviye kablo bağlantısını kısa devre yapacak şekilde ters bağlayarak olaya sebebiyet vermekle
olayda ikinci derecede ve % 25 (yüzdeyirmibeş) kusurlu olduğu kanaatındayım.

VIII- SONUÇ VE KANAAT :


İlgili inceleme neticeleri raporun üst bölümünde arz edilmiştir.
Raporun tespit ve incelemeler-değerlendirme bölümü :
- (9).maddesinde gerekçesi ile belirtilen hususlara binaen olayla ilgili gerekli ve yeterli
iş güvenliği önlemlerini temin ve tesis etmeyerek olaya sebebiyetinden davalı
işveren .............................. nin birinci derecede ve % 75 (yüzdeyetmişbeş) kusurlu olduğu;
- (10).maddesinde gerekçesi ile belirtilen hususlara binaen tedbirsiz ve dikkatsiz
davranışı sonucu olaya sebebiyetinden kazalı işçi ................ ’in ikinci derecede ve % 25
(yüzdeyirmibeş) kusurlu olduğu;
hakkındaki inceleme neticesi ve kanaatimi belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın
Hakimliğin takdirlerine saygı ile arz olunur. 30.11.2004

BİLİRKİŞİ

Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)

896
TORBALI ASLİYE HUKUK (İŞ) MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

Sunulmak Üzere

İZMİR 3.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : Talimat : 2001-200


Esas : 2000-627

II- DAVACI : SSK Genel Müdürlüğü - ANKARA

III- VEKİLİ : Av.Deniz Fidancı


SSK Sigorta Müdürlüğü - İZMİR

IV- DAVALILAR : 1- .................... - İZMİR


2- ..................... - İZMİR
3- ..................... - İZMİR

V- VEKİLİ : 1- Av.Oya Görüş - İZMİR


2- Av.Sevgi Taşçı - İZMİR
3- (-)

VI- KONU : 11.01.1999 tarihinde davalılardan işveren şirkete ait mermer fabrikası
işyerinde meydana gelen bir iş kazası sonucunda
işçisi ........................ vefat etmiş olmakla, dosyanın tetkiki ile
506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu 26.maddesi açısından kusur
durumu inceleme raporu tanzimidir.

VII- TESPİT VE İNCELEMELER :


1- Dosya tarafımca incelenmiştir.
2- Olay 11.01.1999 tarihinde saat 20.30 sıralarında işveren .................... ne ait mermer
fabrikası işyerinde plaka mermerlerin ters (V) şeklinde sehpalara karşılıklı iki taraflı istiflendiği
kısımlardan vinç yardımı ile mermer plakaların alınması çalışması sırasında meydana gelmiş ve
sehpalardan birinin bir tarafında olan mermer plakaları vinçle alarak sehpanın bir tarafında (2)
adet plaka ve diğer tarafında (18) adet plaka kaldığında yine az olan tarafta yani iki plaka kalan
taraftan mermer plakalardan birini almak için bunu vinç askı ucuna takmak için sehpalar
arasına giren ................. 'ın üzerine diğer taraftaki 18 adet mermer plaka (U) profil demirleri
eğerek şahsı arada sıkıştırmakla vefat etmiştir.
3- Çalışma ve S.G.Bk.İş Müfettişi ........................ olayla ilgili olarak tanzim etmiş
olduğu 26.03.1999 tarih-40 sayılı idari raporu ikinci sahifesinde olayın vuku tarzını belirtmiş
ve üçüncü sahife (1).maddesinde ........................'ın vinç yardımıyla sehpa üzerindeki ve ters
(V) olarak yerleştirilen plaka mermerlerin hep bir tarafındakileri alarak çalışmış olduğu ve
(2).maddesinde sehpalarda bulunan (U) demir direklerin birbirleriyle ve tabandaki sabit
demirlere yerleştiği kısımlara destek konularak dayanımını artırılmamış olduğunu belirtmiş ve
dördüncü sahifede alınması gereken önlemler bölümü :
- (1).maddesinde aynen : Sehpalar üzerindeki plaka mermerler alınırken ağırlıkça
denge gözetilmelidir. ................. işyerinde ustabaşı olarak çalışan tecrübeli bir işçidir.Sehpalar
üzerine ters (V) şeklinde yerleştirilen plaka mermerleri tasnif yerlerine vinç yardımı ile dengeli
alması gerekirken hep bir taraftakileri alarak iş güvenliğine uygun çalışmamıştır. (İşçi Sağlığı
ve İş Güvenliği Tüzüğü madde :2)
897
- (2).maddesinde aynen : Plaka mermerlerin yerleştirildiği sehpalar, karşılıklı olarak
20 m uzunluğunda 20 x 20 cm ebatlarındaki demir üzerine açılan (50 cm de bir) ve dik olarak
yerleştirilen (U) demirlerden yapılmıştır. Sehpada karşılıklı bulunan (U) demir direkler
birbirleriyle irtibatlandırılmalı ve tabandaki sabit demirlere yerleştiği kısımlara da destek
konularak yüke dayanımı arttırılmalıdır. İşveren, işyerinde işçilerinin sağlığını ve iş güvenliğini
sağlamak için işçi sağlığı ve iş güvenliği şartlarını yerine getirmek ve gerekli olanı yapmakla
yükümlüdür. (İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü madde :2)
hususlarını belirtmiş ve birinci maddede belirtilen husustan dolayı olayda kazalı
işçi ................... 'ın % 60 kusurlu olduğu ve ikinci maddede belirtilen husustan dolayı işverenin
% 40 kusurlu olduğu kanaatını belirtmiştir.
Bu rapor muhteviyatı ve kusur gerekçeleri ve kusur tevziatının olaya ve dosyaya da
uygun bulunduğu kanaatına varmış bulunuyorum. Bu durumda aynı hususları ayrıca bir kere
daha uzun uzun yazmaya gerek bulunmamaktadır.
4- İlgili Mevzuat :
1475 sayılı İş Kanunu 73.maddesinde işverenin işyerinde iş güvenliğini sağlamak için
gerekli olanı yapmak ve bu husustaki şartları sağlamak ve araçları noksansız bulundurmakla
yükümlü olduğu, işçilerinde işçi sağlığı ve iş güvenliği hakkındaki usul ve şartlara uyması
icabettiği belirtilmiştir.
1475 sayılı İş Kanunu 74.maddesi gereğince çıkarılmış olan 04.12.1973 tarih ve
7/7583 sayılı "İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü" :
- 2.maddesi : Her işveren, işyerinde işçilerinin sağlığını ve iş güvenliğini sağlamak
için, bu tüzükte belirtilen şartları yerine getirmek araçları noksansız bulundurmak gerekli olanı
yapmakla yükümlüdür.
İşçilerde bu yoldaki usuller ve şartlara uymak zorundadırlar.
- 4.maddesi : İşverenin, işyerinde, teknik ilerlemelerin getirdiği daha uygun sağlık
şartlarını sağlaması; kullanılan makinelerle alet ve edevattan herhangi bir şekilde tehlike
gösterenleri veya hammaddelerden zehirli veya zararlı olanları, yapılan işin özelliğine ve
fennin gereklerine göre bu tehlike ve zararları azaltan alet ve edevatla değiştirmesi iş kazalarını
önlemek üzere işyerinde alınması ve bulundurulması gerekli tedbir ve araçları ve alınacak diğer
iş güvenliği tedbirlerini devamlı surette izlemesi esastır.

VIII- SONUÇ VE KANAAT :


İlgili inceleme neticeleri raporun üst bölümünde belirtilmiştir.
Raporun tespit ve incelemeler bölümü (3) ve (4).maddelerinde belirtilen hususlara
binaen :
- Olayla ilgili gerekli ve yeterli iş güvenliği önlemini temin etmemiş olmakla olaya
sebebiyet vermiş olmakla işveren .................... nin % 40 (yüzdekırk) kusurlu olduğu,
- Tedbirsiz ve dikkatsiz çalışması sonucu olaya sebebiyet vermiş olmakla kazalı
müteveffa işçi ........................'ın % 60 (yüzdealtmış) kusurlu olduğu,
hakkındaki kanaatımı belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın Hakimliğin takdirlerine
saygı ile arzolunur. 24.09.2001

BİLİRKİŞİ

Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)

898
899
İZMİR 3.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : Esas : 2000-936

II- DAVACI : ................. - İZMİR

III- VEKİLİ : (-)

IV- DAVALI : ................. - İZMİR

V- VEKİLİ : (-)

VI- KONU : Davalı işverene ait yapı işyerinde 21.01.2000 tarihinde meydana
gelen bir iş kazası sonunda gırgır vinçte görevli işçisi ................. 'ın
vinç çelik halatı ile tambur kısmı arasında sıkışan sol el işaret
parmağı kısmen kopmak suretiyle şahıs % 6,1 nisbetinde daimi ve
kısmi malul kalmış olmakla, dosya tetkiki ile 506 S.K. 26.maddesi
açısından kusur durumu inceleme raporu tanzimidir.

VII- TESPİT VE İNCELEMELER :


1- Dosya tarafımca incelenmiştir.
2- Olay, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu 11.maddesine uygun nitelikte bir iş
kazasıdır.
3- Çalışma ve S.G.Bakanlığı iş güvenliği müfettişi ........................ 30.06.2000 tarih ve
53 sayılı idari raporunda iş kazasının oluş şeklini aynen "Kazalı ................. 01.06.1998
tarihinden beri işyerinde inşaat işçisi olarak çalışmaktadır. Bir yıldan beride gırgır vinci
kullanmaktadır. Daha önce çalıştığı işyerlerinde de gırgır vinci kullandığını ifade etmiştir.
Kaza günü olan 21.01.2000 tarihinde sıva için gerekli harcı, karo arabasına doldurmakta ve
gırgır vinç vasıtasıyla katlara çekmektedir. Katlarda bulunan başka işçi ise harç kovasını
almaktadır. Saat 09.00 sıralarında kazalı ................. harcı hazırlamış ve harç arabasına
doldurarak vinci çalıştırmış. 7.kata kadar çıkarmış, bu sırada halatın üstüste sararak dışarıya
çıktığını görünce sol elinin dört parmağı ile halatın düzgün sarmasını sağlamak istemişse de,
halat 4 parmağını kesmiş, işaret parmağını distal falankstan kesmiştir. Derhal Sosyal
Sigortalar Kurumu İzmir Eğitim Hastanesine götürülerek tedavi edilmiştir. 3 parmaktaki
kesikler dikilmişse de sol el 3.parmak distal falanks ampute edilmiştir. ................. 'a
26.04.2000 tarihine kadar istirahat verilmiş ve 26.04.2000 tarihinde işbaşı verilmiştir. Fakat
inşaatın bitmesi nedeniyle işbaşı yapmamıştır." şeklinde belirtmiştir.
Raporda tespit edilen hususlar bölümünde gırgır vincin kontrol edilmesi ve kontrol
sonuçlarının yapı iş defterine yazılması gerekirken bunların işverence yerine getirilmediği ve
kazalı işçi ................. 'ın yıllardır bu işi yapmasına rağmen makine çalışırken (gırgır vinç)
müdahale ederek işçi sağlığı ve iş güvenliği kurallarını ihlal etmiş olduğu belirtilmiştir.
Raporun alınması gereken tedbirler bölümünde de aynen :
1- Gırgır vincin bütün kısımları en az haftada bir kere ve ayrıca her yer değişmesinde
kontrol edilecek ve sonuçlar yapı iş defterine yazılarak imzalanacaktır. Yapı iş defteri
incelendiğinde bu kontrollerin hiçbir zaman yapılmadığı anlaşılmıştır.
2- Kazalı gırgır vinçte sadece bu işyerinde 1 yıldan beri çalışmakta olup, daha önce
çalıştığı inşaatlarda da vinç kullandığını beyan edip bu işte usta olduğunu söylemesine rağmen
makine çalışırken eliyle müdahale ederek kazanın olmasına neden olmuş ve işverenin makine
çalışırken müdahale edilmez işçi sağlığı ve iş güvenliği kuralına uymamıştır. İşçiler işverenin

900
koyduğu işçi sağlığı ve iş güvenliği kurallarına uymak zorundadırlar. (İşçi Sağlığı ve iş
Güvenliği Tüzüğü madde :2)
hususları yer almış ve birinci maddedeki husustan dolayı işverenin % 40 kusurlu olduğu
ve ikinci maddedeki husustan dolayı da kazalı işçi ................. 'ın % 60 kusurlu olduğu kanaatini
belirtmiştir.
Bu rapor muhteviyatının ve kusur gerekçelerinin ve kusur tevziatının olaya ve dosyaya
da uygun bulunduğu kanaatine varmış bulunuyorum. Rapora aynen iştirak ettiğimi beyan
ediyorum.

4- İlgili Mevzuat :
1475 sayılı İş Kanunu 74.maddesi gereğince çıkarılmış olan 02.07.1974 tarihli ve
7/8602 sayılı "Yapı İşlerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü" :
- 3.maddesi : Her işveren, yapı işyerlerinde işçilerin sağlığını ve iş güvenliğini
sağlamak için, bu Tüzükte belirtilen koşulları yerine getirmekle ve gerekli araç ve gereçleri
eksiksiz bulundurmakla yükümlüdür.
İşçiler de, bu yoldaki usul ve koşullara uymak zorundadırlar.
- 4.maddesi : Her işveren, yapı işyerlerini, fenni yeterliği bulunan kişilerin teknik
gözetimi ve sorumluluğu altında yürütecektir.
- 5.maddesi : İşveren, birinci sayfası Çalışma Bakanlığınca saptanacak örneğe uygun
ve diğer sayfaları bir asıl ve bir suret olacak şekilde bir yapı iş defterini, işyerinde
bulundurmakla yükümlüdür.
Bu defter, işveren tarafından işyerinin bağlı bulunduğu bölge çalışma müdürlüğüne her
sayfası mühürletilmek suretiyle onaylattırılır.
Yapı iş defteri 4.maddede belirtilen sorumlu kişi tarafından tutulur.
Yapı iş defterine bu tüzüğün ilgili maddelerinde belirtilen hususlar ve gerekli diğer
bilgiler işlenir.
Yapı iş defterinin, istenmesi halinde, işyerini teftiş ve kontrola yetkili memurlara
gösterilmesi zorunludur.
Yetkililer gerekli gördükleri tavsiyeleri bu defterlere yazabilirler.
- 137/3.maddesi : Vinç tanbur yuvası çelik telin uzunluğu ile orantılı olarak seçilmiş
olacaktır.
- 137/4.maddesi : Çelik halatın tanburdan dışarı fırlaması önlenecektir.
- 137/18.maddesi : Gırgır vincin bütün kısımları en az haftada bir kere ve ayrıca her yer
değişmesinde kontrol edilecek ve sonuçlar yapı iş defterine yazılarak imzalanacaktır.
5- SSK Başkanlığı Sigorta Müfettişi ................... 12.10.2001 tarih-43 sayılı idari
raporunda olayda işveren hakkında 506 S.K. 26.maddesinin tatbiki ve kazalı işçi hakkında
111.maddenin tatbiki kanaatını belirtmiş olup kurum kazalıya bu sebeple geçici işgöremezlik
ödeneklerini % 5 indirimli olarak ödemiştir.

VIII- SONUÇ VE KANAAT :


İlgili inceleme neticeleri raporun üst bölümünde belirtilmiştir.
Raporun tespit ve incelemeler bölümü (3). ve (4).maddelerinde gerekçesi ile belirtilen
hususlara binaen :
a- Olayla ilgili gerekli ve yeterli iş güvenliği önlemlerini temin etmemiş olmakla davalı
işveren ........................ nin % 40 (yüzdekırk) kusurlu olduğu;
b- Tedbirsiz ve dikkatsiz davranışı sonucu olaya sebebiyet vermekle kazalı işçi
davacı ................. 'ın % 60 (yüzdealtmış) kusurlu olduğu;
hakkındaki kanaatımı belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın Hakimliğin takdirlerine
saygı ile arzolunur. 07.04.2003

BİLİRKİŞİ
901
Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)

İZMİR 3.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : Esas : 1998-673

II- DAVACI : Kendi adına asaleten ve küçük .............. ye velayeten ...................

III- VEKİLİ : Av.Fevzi Aker - Av.Yemliha Berk


1690 sok. no :24, kat :2, Karşıyaka - İZMİR

IV- DAVALILAR : 1- ..................... - İZMİR


2- ..................... - Aynı adreste

V- VEKİLİ : 1- Av.M.Kamil Öğüt


850 sok. no :4/301, Danış Han - İZMİR
2- (-)

VI- KONU : Davalılardan işveren şirkete ait ekmek fırını (fabrikası) işyerinde
15.07.1998 tarihinde meydana gelen bir iş kazası sonucunda küçük
çocuk işçi ................... vücudunun muhtelif yerlerinin yanması ile
yaralanmış olmakla, dosyanın tetkiki ile kusur durumu inceleme
raporu tanzimidir.

VII- TESPİT VE İNCELEMELER :


1- Dosya ve SSK dosyası tarafımca incelenmiştir.
2- Olay, 506 S.K. 26.maddesine uygun bir iş kazasıdır.
3- SSK ca maluliyet nispeti henüz belirlenmemiştir.
4- SSK müfettişi ................... 23.01.2001 tarih ve (4) sayılı idari raporunda iş kazasının
oluş şeklini "Olay 15.07.1998 günü İzmir …….. sok. no :…./… adresindeki ekmek fırını
işyerinde ceryanların kesik olduğunu (kesilmiş olduğunu) işyerinde bulunan fuel oil ile yanan
kara fırının söndüğünü, tekrar fırını yakmak için fırının alt tarafında bulunan ocağına kazalı
çırak ................... tarafından odun atıldığını, bu arada fırının bacasının kapalı olduğunu,
odunların tutuşmaması üzerine ................... tarafından işyerindeki fırının brorürlerinin
902
temizlemesi amacı ile bulundurulmakta olan tahminen 1 litre kadar gazın odunların üzerine
(ocağın içine) döküldüğünü, zaten sıcak olan fırının gazın odunlar üzerine dökülmesi nedeni ile
birden bire patladığını ve bu patlama sonucu kazalı ...................'nün yanarak yaralanmış
olduğu anlaşılmıştır." olarak belirtmiş ve 16.07.1983 doğumlu olup 15 yaşındaki küçük
çocuk ...................'yü ağır ve tehlikeli işte çalıştırmış olmakla işveren hakkında 506 S.K.
26.maddesi tatbiki kanaatını belirtmiştir.
5- Çalışma ve S.G.Bak. İş Güvenliği müfettişi ................... 29.11.1999 tarih-127 sayılı
idari raporunda iş kazasının oluş şeklini "Söz konusu işyeri, şirketin bir şubesi olup, bu ekmek
fabrikasında sorumlu olarak şirket yetkililerinden birinin kardeşi olan ...................
bulunmaktadır. Yapılan iş, ekmek üretmek ve satmaktır. Kazalı işçi olaydan 3 ay önce işe
başlar. Yaptığı iş, ekmek kasalarına ekmek dizmek, kürekçiye pasa vermek ve arasıra da
tezgaha geçerek ekmek satışı ile ilgilenmektir.
Olay günü, 15.07.1998 tarihinde saat 07.00 sularında elektrik kesilmesi sonucunda,
elektrikli makinalar devre dışı kalır. Bir müddet beklendikten sonra, bekleyen 400 hamur
dolayısıyla bir tanesi elektriksiz olan fırına (sadece brolörü elektrikli) kazalı ...............
tarafından dışarıdan getirilen odunlar benzin bulunan 2.5 litrelik pet şişe verilerek içine
serpmesi söylenir. Kazalı ................... de ocak içinde köz olduğunu görmeyerek bir çay bardağı
kadar benzini serpmesi ile birlikte birden alevin parlaması sonucunda 4 metre uzunluğunda ve
50 cm genişliğindeki ocağın bulunduğu dar alanda sıkışır. Fırının ocağı 30 cm ebatlarında kare
şeklinde olup, ocak normal olarak bu dar alanda ve işyerine giriş itibariyle dar alanın sağında
bulunmaktadır.
Fırın ocağı kapağının işyeri girişi itibariyle giriş istikametine doğru açılması nedeniyle,
kazalı geriye doğru 4 metrelik mesafe olan kısma kaçarak, duvar köşesinde bulunan sıhhi
tesisat borusundan yaklaşık 3 metre tırmanmak suretiyle işyerinin hamur bölümüne açılan
pencereye ulaşır. Buradan zemine atlamak suretiyle hamur bölümüne geçer. Bu 3 metre
yükseklikten atlama sırasında kazalının kolunun çıktığı beyan edilir.
Kazalının parlayan alev sonucunda, bacaklarında, kollarında ve yüzünde yanıklar
oluşur. İşyerinde çalışan işçiler, üzerine su sıkarak bezle kuruladıktan sonra kazalı, bir işçi ile
birlikte SSK Bozyaka Hastanesine götürülür. Sigortalı olmaması dolayısıyla ambulansla
Yeşilyurt Devlet Hastanesine sevkedilir. 20 gün hastanede yatan kazalı ............... , çıktıktan
sonra özel doktorlarda tedavisini sürdürdüğünü beyan etmiştir.
Kazalı, son 3 aydır bir başka işyerinde çalışmakta olduğunu, yanık ağrılarının
bulunmadığını ancak yanık izlerinin kaldığını ifade etmiştir." biçiminde belirtmiştir. Raporda
15 yaşındaki çocuk işçi ……................ 'nün ağır ve tehlikeli işlere giriş sağlık raporunun
bulunmadığı, ekmek fabrikalarında yapılan işlerin Ağır ve Tehlikeli İşler Tüzüğü cetveli
76.sıra numarasında yer aldığı, 18 yaşını doldurmamış küçük çocuk ………............ 'nün (15
yaşında) bu işlerde çalıştırılmasının yasak olduğu, fırın işlerinde ocağın yakılmasında benzin
kullanılmasının yasak ve tehlikeli olduğu, köz bulunan veya sıcak olan ocakta benzin veya sair
akaryakıt kullanılmasının çok tehlikeli olduğu ve bu durumlar muvacehesinde olayda işverenin
% 100 kusurlu bulunduğu kanaatını belirtmiştir.
Bu rapor muhteviyatının ve kusur gerekçelerinin ve kusur tevziatının olaya ve dosyaya
uygun bulunduğu kanaatına varmış bulunuyorum. Aynı hususları tekrar ettiğimi beyan
ediyorum.
6- İşveren şirket ile birlikte ................... 'de dava edilmiştir. 1475 sayılı İş Kanunu
(1).maddesi 3 ve 4. fıkraları gereğince işverenle birlikte işveren vekilleri de sorumlu olmakla
ve davalının da şirket ortağı olup olay sırasında işyerinde bulunduğu dahi anlaşılmakla, bu
şahsında işverenle birlikte kusurlu oldukları kanaatındayım.
7- (15) yaşındaki küçük çocuk işçi kazalıya olayda kusur izafesini gerektirecek bir
hususun mevcut bulunmadığı kanaatındayım.

VIII- SONUÇ VE KANAAT :


İlgili inceleme neticeleri raporun üst bölümünde belirtilmiştir.
903
Raporun tespit ve incelemeler bölümü :
- (5).maddesinde gerekçesi ile belirtilen hususlara binaen olayda davalı
işveren ................................ nin % 100 (yüzdeyüz) kusurlu olduğu ve (6).maddesinde gerekçesi
ile belirtilen hususa binaen diğer davalı işveren vekili ................... 'in de bu kusurdan birlikte
sorumlu olduğu;
- (7).maddesinde belirtildiği üzere 15 yaşındaki küçük çocuk işçi kazalıya olayda kusur
izafesinin mümkün görülmediği,
hakkındaki kanaatımı belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın Hakimliğin takdirlerine
saygı ile arzolunur. 08.04.2003

BİLİRKİŞİ

Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)

904
İZMİR 3.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : Esas : 1998-354

II- DAVACI : SSK Başkanlığı – ANKARA

III- DAVALILAR : 1- ............................ – İZMİR


2- ............................ – İZMİR
3- ............................ – İZMİR

VI- KONU : 01.06.1996 tarihinde, ............................ inşaatının ...................


kısmında ............................ nin taşeronu ............................
Şirketine ait şantiyede meydana gelen bir iş kazası neticesinde
taşeronun işçisi ................... başından yaralanarak % 61 nispetinde
daimi malul kalmış olmakla, dosyanın tetkik edilerek 506 sayılı
Kanun 26.maddesi açısından kusur durumu inceleme raporu
tanzimidir.

VII- TESPİT VE İNCELEMELER :


1- Dosya muhteviyatı tarafımca tetkik edilmiştir.
2- Olay 01.06.1996 günü ............................ işyerinde meydana gelmiş ve burada
bulunan ................... ait kazık çakma makinesinde meydana gelen arızanın tamiri için çalışma
yapılırken makinenin operatörü ................... operatör kabini içinden dışarıya çıkıp aracın şasisi
üzerinde durup çekiç kısmına bakmakta iken aracın (makinenın) çekiç mekanizması üst pistonu
ile alt pistonu arasında bulunan polyamid absorver olarak tabir edilen (İngiliz kökenli bu
kelimenin doğrusu absorber’dir.) ve deforma olmuş aparat kısmından kopan bir parça başına
baretini giymeden kabinden dışarı çıkmış durumda bulunan operatör ...................’ın başına
isabet edince şahıs yaralanmış ve neticede % 61 nispetinde daimi malul kalmıştır.
3- Ceza davalarında, bilirkişi ................... 30.05.1997 tarihli raporunda ve 22.05.1998
tarihli ek raporunda olayda kazalı işçinin 5/8 kusurlu olduğu ve kaza tarihindeki şantiye şefinin
de 3/8 kusurlu olduğu kanaatını belirtmiş ve İzmir 2.Asliye Ceza Mahkemesi E :1998-220, K :
1998-511 sayı ve 01.06.1998 tarihli kararları ile olayda şantiye şefi ............................’ın 3/8
kusurlu olduğu esasına göre ceza uygulamıştır. (TCK madde :459/2)
4- SSK müfettişi ................... 15.12.2000 tarihli – 109 sayılı idari raporunda olayda
işveren hakkında 506 S.K. 26.maddesi ve kazalı işçi hakkında 111.maddesi tatbiki gerektiği
kanaatını belirtmiştir.
5- Çalışma ve S.G.Bakanlığı iş güvenliği müfettişi ................... 15.07.1995 tarih-101
sayılı idari raporunda olayda işverenin % 50 kusurlu olduğu ve kazalının da % 50 kusurlu
olduğu kanaatını belirtmiştir.
6- İzmir 2.İş Mahkemesinde kazalı işçi ...................’ın açmış olduğu maddi ve manevi
tazminat davasında (Esas :2000-307) bilirkişi ................... tarafından tanzim edilmiş
04.10.2002 tarihli raporda tespit ve incelemeler bölümü 7, 8, 9 ve 10.maddelerinde aynen :
“Davacı ................... mesleğinde bilgili ve deneyimli bir elemandır. İş makinelerini
kullanma konusunda operatörlük belgesine de sahiptir. Çalıştığı ortamın inşaat sahası olması
nedeniyle, kaza riskinin yüksek olduğunu ve zaman zaman kopan polyamid parçalarının aşağı
düştüğünü bilen birisi olmasına rağmen, operatör kabininden baretini başına takmadan
çıkması iş güvenliği kurallarının açıkça ihlali anlamını taşımaktadır. İşçiler çalışmaları
sırasında iş güvenliği konusundaki usul ve şartlara uygun çalışmak zorundadırlar. Bu
yükümlülük 1475 sayılı İş Kanununun 73.maddesinde “İşçiler de, işçi sağlığı ve iş güvenliği
hakkındaki usul ve şartlara uymakla yükümlüdürler.” hükmü ile ve İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği
905
Tüzüğü’nün 2.maddesinde; “… İşçiler de, bu yoldaki usuller ve şartlara uymak
zorundadırlar.” Hükmü ile dile getirilmiştir. Davacı ve kazalı ................... bu yükümlülüğünü
yerine getirmemesi nedeniyle, neticelenmiş olan kamu davasında da 5/8 (sekizdebeş) oranında
kusurlu bulunmuş olup, tarafımdan da olayın meydana gelmesinde % 50 (yüzdeelli) oranında
kusurlu bulunmuştur.
Temel kazıklarının çakılmasında kullanılan kazık çakma makinesinin çekiç
mekanizmasında bulunan ve absorver polyamid adı verilen parçanın darbe ve ısınma sonucu
deforme olması ve parçalar halinde aşağı düşmesi bilinen bir durum olup, işyeri yönetimince
de eskiyen ve yıpranan bu aparat zaman zaman yenisi ile değiştirilmektedir. Kazık çakma
makinesi ile çalışma yapılırken herhangi bir anda bu parçanın düşme ihtimali bulunduğuna
göre, burada çalışanlara zarar vermemesi için alınması gereken tedbirler aşağıda
belirtilmiştir.
a) Eskiyen yada yıpranan polyamid parça ya çok sık aralıklarla kontrol edilerek
parçalanıp düşmeden değiştirilmeli yada bu durum kontrol altına alınamıyorsa o taktirde,
özellikle operatör kabinin bulunduğu alanın malzeme düşmesine karşı korunması
sağlanmalıdır.
b) Operatör kabini de dahil tehlikeli alanda çalışan tüm işçilerin baretlerini
kullanmaları temin edilmeli, baretsiz çalışılmasına kesinlikle izin verilmemelidir. Gerekli
kontroller yapılmak suretiyle tam bir iş disiplini tesis edilmelidir.
İşyerlerinde iş kazalarına karşı gerekli önlemleri almak işverenin görevi olup bu
hususlar 1475 sayılı İş Kanununun 73.maddesinde; “Her işveren, işyerinde işçilerin sağlığını
ve iş güvenliğini sağlamak için gerekli olanı yapmak ve bu husustaki şartları sağlamak ve
araçları noksansız bulundurmakla yükümlüdür.” hükmü ile İş Sağlığı ve Güvenliği Tüzüğü’nün
2.maddesinde; “Her işveren, işyerinde işçilerin sağlığını ve iş güvenliğini sağlamak için, bu
Tüzükte belirtilen şartları yerine getirmek araçları noksansız bulundurmak gerekli olanı
yapmakla yükümlüdür.” Hükmü ile ve 4. maddesinde; “İşverenin, işyerinde teknik
ilerlemelerin getirdiği daha uygun sağlık şartlarını sağlaması; kullanılan makinelerle alet ve
edevattan herhangi bir şekilde tehlike gösterenleri veya hammaddelerden zehirli veya zararlı
olanları, yapılan işin özelliğine ve fennin gereklerine göre bu tehlike ve zararları azaltan alet
ve edevatla değiştirmesi iş kazalarını önlemek üzere işyerinde alınması ve bulundurulması
gerekli tedbir ve araçları alınacak iş güvenliği tedbirlerini devamlı surette izlemesi esastır.”
dile getirilmiştir.
Yukarıda belirtilen güvenlik önlemlerini almayan ve iş disiplini yeterince tesis etmeyen
işveren kuruluş ............................ olayın meydana gelmesinde % 30 (yüzdeotuz) oranında
kusurlu bulunmuştur.
İşyerinde şantiye şefi olarak görevli olan davalı ............................ çalışma ortamından
ve çalışanlardan sorumlu olan işveren vekili durumundadır. Bu nedenle de emrinde çalışan
kişilerin iş güvenliği kurallarına uymalarını temin etmesi ve ayrıca alınması gereken iş
güvenliği tedbirlerini takip etmesi ve aldırması gerekirdi. Bu husus nedeniyle, Ceza
Mahkemesinde görülen kamu davası sonucunda sanık olarak yargılanan ............................ 3/8
oranında kusurlu bulunarak hüküm giymiştir. 1475 sayılı İş Kanununun 1.maddesinde de; “….
İşyerinde işveren adına hareket eden ve işin ve işyerinin yönetiminde görev alan kimselere
işveren vekili denir…. Bu kanunda işveren için öngörülen her çeşit sorumluluk ve
zorunluluklar işveren vekilleri hakkında da uygulanır…” denilmek suretiyle işveren vekilinin
tanımıyla, görev ve sorumlulukları belirtilmiş olup, bu yükümlülükleri yerine getirmeyen
davalı ............................ olayın meydana gelmesinde % 20 (yüzdeyirmi) oranında kusurlu
bulunmuştur.”
Hususları belirtilmiştir.
Bu raporun gerek muhteviyatı ve gerekse kusur gerekçeleri ve kusur tevziatı açılarından
dava dosyamıza ve olaya uygun olduğu kanaatındayım. Bu durumda burada bir kere daha
bunları uzun uzun yazmaya gerek yoktur. Bunları aynen tekrar ettiğimi beyan ediyorum.

906
Burada sadece dikkat edilmesi gereken ve yukarıdaki raporda belirtilmeyen husus, olay
tarihinde yürürlükte olan 1475 sayılı İş Kanunu (1).maddesi hükümlerine göre işveren vekili
sıfatındaki ............................’ın kusurundan bu şahsın işvereni durumundaki ............................
nin de birlikte kusurlu olacağı ve asıl işveren durumundaki ............................ nin de
taşeronu ............................ nin kusurunda birlikte kusurlu olacağıdır.

VIII- SONUÇ VE KANAAT :


İlgili inceleme neticeleri raporun üst bölümünde arz edilmiştir.
Raporun tespit ve incelemeler bölümü (6.).maddesinde gerekçeleri ile belirtilen
hususlara binaen :
a) Kazalı ...................’ın % 50 (yüzdeelli) kusurlu olduğu;
b) Kazalının işvereni ............................ nin % 30 (yüzdeotuz) kusurlu olduğu;
c) ............................ şantiye şefi ................... nin % 20 (yüzdeyirmi) kusurlu olduğu;
(Bu kusurda ................... de birlikte kusurludur. 1475 S.K. madde :1 – İşveren vekilinin
kusuru)
d) Asıl işveren ................... nin de taşeronu ............................ nin kusurundan birlikte
kusurlu olacağı (1475 S.K. Madde :1/son fıkrası)
hakkındaki inceleme neticesi ve kanaatımı belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın
Hakimliğin takdirlerine saygı ile arz olunur. 30.01.2007

BİLİRKİŞİ

Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)

907
TORBALI ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

Sunulmak üzere

İZMİR 3.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : Talimat :2001-34


Esas : 2000-565

II- DAVACI : SSK Genel Müdürlüğü - ANKARA

III- VEKİLİ : Av.Deniz Fidancı


SSK Sigorta Müdürlüğü - İZMİR

IV- DAVALI : ............................ - İZMİR

V- VEKİLİ : Av.Y.Bingöl - Av.E.Kural - Av.D.Pektaşdan


Görece Köyü, Gülçırpı mevkii, no :575, MENDERES

VI- KONU : Torbalı …………….. kasabasında davalı işverene ait işyerinde


05.02.1998 tarihinde meydana gelen bir iş kazası neticesinde
işçisi ........................ sol el birinci parmağının kısmen kopması ile
% 15.2 nispetinde daimi-kısmi malul kalmış olmakla, dosya tetkiki
ile 506 S.K. 26.maddesi açısından kusur durumu inceleme raporu
tanzimidir.

VII- TESPİT VE İNCELEMELER :


1- Dosya tarafımca incelenmiştir.
2- Olay 05.02.1998 tarihinde saat 05.30 sıralarında işyerinde pres
işçisi ........................... ‘ın 60 tonluk eksantrik preste yaptığı çalışma sırasında meydana
gelmiştir. Açık kalıpla yapılan çalışmada 45x7 cm ebatlı saç pano kapakları preslenmesi işini
ayak pedal kumandasını kullanarak yapmakta olan işçi ............................ ‘ın preslenmiş bir
parçayı alt kalıp üzerinden başlık iniş-kalkış hareketinin tamamlanmasını beklemeden elini
uzatarak almak isterken pres başlığı hareketi kalkışı takiben durmayıp tekrar başlık üst kalıpla
birlikte aşağıya alt kalıp üzerin inmekle (ayağını pres ayak pedalından tam kaldırmama halinde
kilit mandal tırnağı yerine oturmayacağından çiftleme tabir edilen ikinci iniş kalkış hareketi
olur veya tekrar basılır ise de olur. Ayak pedal yayı gevşer ise veya kopar ise yine aynı durum
olur. Onun için başlığın iniş-çıkış ve yukarı çıktığında duruş hali sabit olduktan sonra parçanın
alt kalıptan alınmasına teşebbüs edilmesi icabeder idi) sol el birinci parmağının kalıplar
arasında ezilerek kısmen koptuğu anlaşılmaktadır.
3- İş müfettişi ........................ olayla ilgili 30.03.1998 tarih ve (40) sayılı idari
raporunda presin hem ayak pedal kumandası ve hemde çift el kumandası olduğunu, çift el
kumandasının bozulmuş olduğunu, ayak pedalı ile ............................ ‘ın yaptığı çalışmada sağ
eliyle saçı prese verip ayak pedalına bastıktan sonra basılan parçayı almak isterken presin üst
bomunun düşmesi il sol el başparmağının birinci eklemden koptuğunu ve olayda işverenin %
100 kusurlu olduğu kanaatini belirtmiştir.
Bu raporun içerik ve sonucu itibariyle dosyaya ve olaya objektif uygunlukta olmadığı
kanaatindeyim. Zira üst bomun (pres başlığı denilmek isteniyor) düşmesi kendiliğinden olmaz.
Yukarıda ikinci maddede izah ettiğim sebeplerden dolayı başlık tekrar ikinci hareketle
durmadan aşağıya iner. (çiftleme) Yoksa başlık durduktan sonra aşağıya düşme diye bir şey
908
vuku bulmaz. (Yani sadece yerçekimi ile düşmez) Burada kazalı işçinin tedbirsiz dikkatsiz
çalışması göz önüne alınmayıp kusur unsuru dikkate alınmamakla raporun objektif olmadığı
görüşündeyim.
4- Bu iş kazası olayı, aşağıda belirtilen iki kusur faktörünün aynı anda bir arada
birleşmesi ile meydana gelmiştir. Her iki faktörde olayla illiyetlidir. Zira bunlardan biri dahi
olmasa olay vuku bulmaz idi. Bu faktörler şöyledir :
a- Çift el kumandasının arızalandığı belirtilen eksantrik preste ayak pedal kumandası
kullanılması halinde açık kalıpla çalışma yaptırılmaması gerekir iken bu hususun temin
edilmemiş olması; (işverenin kusur unsuru)
b- 24 yaşında ve bir buçuk yıllık pres işçisi olmakla ............................ ‘ın yaptığı
çalışma sırasında pres başlık hareketinin yukarıya kalkış ve duruş halini beklemeden elini alt
kalıp ile üst kalıp arası tehlike bölgesine sokmuş olması; (kazalının kusur unsuru)

VIII- SONUÇ VE KANAAT :


İlgili inceleme neticeleri raporun üst bölümündedir.
Raporun tespit ve incelemeler bölümü :
- (4/a) maddesinde gerekçesi ile belirtilen hususa binaen davalı işverenin % 50
(yüzdeelli) kusurlu olduğu,
- (4/b) maddesinde gerekçesi ile belirtilen hususa binaen kazalı işçinin % 50
(yüzdeelli) kusurlu olduğu,
hakkındaki kanaatimi belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın Hakimliğin takdirlerine
saygı ile arzolunur. 12.03.2001

BİLİRKİŞİ

Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)

909
İZMİR 4.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NO : Esas : 2005-1390

II- DAVACI : SSK Başkanlığı – ANKARA

III- VEKİLİ : Av.M.Hasip Karcılar


SSK Sigorta İl Müdürlüğü – İZMİR

IV- DAVALI : ............................... – İZMİR

V- VEKİLİ : Av.Cumhur Yaslı – Av.Oğuz Akar


Nadir Nadi caddesi, 452 sokak, No :19/301-303, Konak –
İZMİR

VI- KONU : Davalı işverene ait işyerinde 17.08.2001 tarihinde saat 19,30
sıralarında meydana gelen bir iş kazası sonucu işçisi ...................
sol kolundan yaralanmış olmakla, dosyanın tetkiki ile 506 S.K.
26.maddesi açısından kusur durumu inceleme raporu tanzimidir.

VII- TESPİT VE İNCELEMELER- DEĞERLENDİRME :


1- Dosya tarafımca incelenmiştir.
2- Olay 17.08.2001 tarihinde saat 19,30 sıralarında davalı işverene ait işyerinin apre
bölümünde kurutma makinesinde meydana gelmiş ve kumaşı vardiya amiri ................... ile
birlikte birer ucundan tutarak merdaneler arasına vermeye çalışan operatör ................... sol elini
parmak ucundan başlayarak sol kolunu dirsek üst bölümüne kadar sıcak merdaneler) (yaklaşık
yüz derece santigrat ısı) arasına kaptıran ........................ bu kolundan sıkışma ve ısı tesiri ile
yaralanmış ve bağırmasını duyanlar makineyi stop ederek yaklaşık beş dakikalık bir uğraş ile
sol kolu merdaneler arasından kurtarıp şahsı hastaneye sevketmişlerdir.
3- 17.08.2001 tarihli vizite kağıdında iş kazasının oluş şekli hanesinde aynen “Kurutma
makinesinde 16,00-24,00 vardiyası esnasında giriş silindirlerine kumaşı verirken elini
kaptırması sonucu sol kolu sıkışmış ve silindirlerin sıcaklığından kolu sıkışmış ve silindirlerin
sıcaklığından yanma ile beraber kırık oluşmuştur. Apre – 17.08.01-19,30” kaydı konulmuştur.
4- SSK müfettişince tanzim edilen ifade tutanağında kazalı işçi ........................ aynen:
“01.06.2000 tarihinde iş yerinde çalışmaya başladım. İşyerinde çalıştığım kısım apre
bölümünün kurutma kısmında çalışıyorum. İşe başladığımdan bu yana aynı makinede kurutma
operatörü olarak çalıştım. Kaza yaptığım makine santeks marka kurutma makinesidir. 17
Ağustos 2001 tarihinde 16,00-24,00 vardiyasında işe başlamak üzere aynı makinede çalışmaya
başladım. Akşamüzeri saat 18,30-17,00 sularında beyaz kumaşı makinenin silindirine vardiya
amirimiz ........................ ile birlikte birer ucundan tutarak vermeye başladık. Bu sırada ilk
silindirden çıkıp kurutma bölümüne girecek silindire girmesi gerekiyordu. Ancak bu sırada
silindirin devir hızı biraz fazlaydı. Bu yüzden içeri girecek silindire kumaşın uç kısımları
girmediği için elle makineyi yavaşlatmadan sol elle kumaşın içerideki silindire girmesi için
müdahale ettim. Silindirin sıcaklığı yaklaşık 100 derece civarındaydı. Sıcak silindire elle
müdahale ettiğim için sol elimi parmak ucundan dirseğin üst kısmına kadar makineyi
kaptırdım. Birinci silindirden geçip, asıl kurumaya geçecek sıcak silindire kumaşın ucu
girmediğinden yukarıdan aşağıya doğru salınarak yere yığılarak kirlenmesini önlemek için
böyle bir müdahalede bulundum. Bu tür durumlarda makinenin durdurma düğmesine basarak
veya makinenin ön tarafında bulunan çelik durdurma telini çekerek makineyi durdurmamız
910
gerekiyor ve yeniden kumaşı baştan ilk silindire verilmek üzere hazırlık yapılması gerekir.
Makinenin silindir kısımlarına elle müdahale yapılmaması için uyarılar yapılıyordu. Ancak
elle müdahaleyi engelleyecek herhangi bir sistem bulunmuyordu. Makine çalıştırma sistemi
konusunda eğitim aldım ve tecrübeliyim. Kaza esnasında bilincimi yitirdim. Torbalı Devlet
Hastanesinde gözlerimi açtım.”
beyanında bulunmuştur.
5- Apre bölümü vardiya sorumlusu ........................ iş müfettişince tanzim edilen
19.09.2001 tarihli ifade tutanağında, kurutma makinesinde çalışmakta olan ...................’in enli
bezi giriş kısmından vermeye başladığını, makine çalışır vaziyette iken ...................’ın üst
silindirlerden sarkan bezi orta silindirlere eliyle vermeye çalıştığı esnada sağ eliyle de bezi
tutmaya çalışıp sol kolunu orta silindirlere kaptırdığını, bağırmasını duyunca hemen koşup
şalterden makineyi durdurduğunu, sol kolun pazu seviyesine kadar silindirlere girmiş
olduğunu, makinenin durdurma halatı ve acil stop butonunun kaza esnasında çalışır durumda
bulunduğunu beyan etmiştir.
..................., SSK müfettişince tanzim edilen 11.12.2002 tarihli ifade tutanağında “Ben
işyerinde apre bölümünde vardiya sorumlusu olarak çalışmaktayım. 17 Ağustos 2001 tarihinde
16,00-24,00 vardiyasında işe başlamak üzere geldim. Akşamüzeri saat 18,30-17,00 sularında
beyaz kumaşı makinenin silindirine ........................ ile birlikte yardım amacı ile birer ucundan
tutarak vermeye çalıştık. Bu sırada ilk silindirden çıkıp kurutma bölümüne girecek silindire
girmesi gerekiyordu. Ancak bu sırada silindirin devir hızı biraz fazlaydı. Bu yüzden içeri
girecek silindire kumaşın uç kısımları girmediği için elle makineyi yavaşlatmadan sol elle
kumaşın içerideki silindire girmesi için müdahale etmiş yan tarafta olduğum için elini silindire
soktuğunu fark edemedim. Silindirin sıcaklığı yaklaşık 100 dereceye ayarlanmıştı. Sıcak
silindire elle müdahale ettiği için sol elini parmak ucundan dirseğin üst kısmına kadar
makineyi kaptırmıştı. Kendisinin bağırması ile durumu fark ettim. Bu tür durumlarda
makinenin durdurma düğmesine basarak veya makinenin ön tarafında bulunan çelik durdurma
telini çekerek makineyi durdurmamız gerekiyor ve yeniden kumaşı baştan ilk silindire verilmek
üzere hazırlık yapılması gerekir. Makinenin silindir kısımlarına elle müdahale yapılmaması
için uyarılar yapılıyordu. Normalde elle müdahale edilmesi gerekiyordu. Kendisi makine
çalıştırma sistemi konusunda eğitim almış ve belli bir tecrübeye ulaşmış kişidir. Elinin
sıkışması durumunda yan taraftaki panodan acil stop düğmesine basarak makineyi dururdum.
Bantı keserek ve silindiri sökmek suretiyle sıkışan yerden kolunu çıkarttık. Hemen Torbalı
Devlet Hastanesine götürdük..” beyanında bulunmuştur.
........................ 30.10.2006 tarihli celsede “Davalı işyerinde 2000 tarihinde işe
başladım. Halende görevimi vardiya sorumlusu olarak sürdürmekteyim. Davacının kaza
yaptığı anı gördüm. Kurutma makinesine kumaşı verirken elini kaptırmak suretiyle yaralandı.
Kendisi eski çalışan bir elemandır. Eğitim verilip verilmediğini bilmiyorum. Kumaş verilirken
makine yavaşlattırılır. Ondan sonra kumaş verilir. ........................ isimli şahıs makineyi
yavaşlatmadan verdiği için elini de kumaşla birlikte kaptırmak suretiyle yaralandı. Bu
durumlarda emniyet teli vardır. Kumaşı verdiği yerdedir. Hemen o teli çekmesi gerekir.
Çektiğinde makine durur dedi.
Soruldu : ........................ benden önce o yerde çalışıyormuş. Başlama tarihini
bilmiyorum ve ........................ devamlı kurutma makinesinde çalışıyordu.” beyanında
bulunmuştur.
6- ................... iş müfettişince tanzim edilen 19.09.2001 tarihli ifade tutanağında olay
günü ...................’in yan tarafında bulunan makinede çalışmakta olduğunu, kurutma
makinesinde çalışan ...................’ın bezin sarktığını görünce sol eliyle sarkan bezi orta
silindirlere vermek isterken silindirlere elini kaptırmış olduğunu, bir dakika kadar devamlı
bağırdığını, kolunu sıcak silindirlerin arasından yaklaşık beş dakika kadar sonra
çıkarabildiklerini beyan etmiştir.
7- Davacı SSK müfettişi ................... 12.02.2002 tarih, 91/23 sayılı idari raporunda kaza
mahallinde yapılan incelemeden tespitler bölümünde aynen :
911
“Kazanın meydana geldiği yerde yapılan incelemede, kurutmak maksadıyla kumaşın
1.silindire verildikten sonra makinenin 2.silindire kendiliğinden geçerek kurutmaya girmesi
gerektiği, 2.silindire geçmediği durumda 1.silindirden aşağı (yere) doğru inerek sisteme
giremediği ve bu şekildeki bir duruma da kazalı sigortalının makineyi durdurmadan elle
müdahale ederek 2.silindire kumaşın girmesi için uğraşmasıyla elini sıcak silindire
(2.silindire) kaptırmasıyla kaza geçirdiği anlaşılmıştır. Kaza olayından sonra kurutma
makinesinin sistematik yapısında değişiklikler yapılarak kumaşın sıcak silindire kendiliğinden
geçmesini sağlayacak ve elle müdahaleyi önleyecek tedbirlerin (silindirin ön kısımlarına)
alındığı görülmüştür. Böylece bundan sonraki aşamalarda çalışanların kendi kusurları
yüzünden veya dikkatsiz davranmalarından dolayı çıkacak aksaklıklar bir nevi önlenmeye
çalışılmıştır. Zaten işçi sağlığı ve iş güvenliği tedbirlerinin alınması ile ilgili mevzuat
hükümlerinin de maksadı da budur.” Hususlarını belirtmiş ve işverenin İşçi Sağlığı ve İş
Güvenliği Tüzüğü 2, 4 ve 142.maddeleri hükümlerini temin etmemekle olaya sebebiyetinden
dolayı kusurlu olup hakkında 506 S.K. 26.maddesinin tatbiki gerektiği ve kazalı işçi hakkında
tehlikeli olduğunu bildiği bir harekette bulunmuş olması sebebiyle 506 S.K. 111.maddesi
gereğince (bağışlanmaz kusur) işlem yapılması icabettiği kanaatını belirtmiştir.
Bu raporda hem işverene hem de kazalıya kusur verilmiş olması uygun ise de kazalının
kusurunun bağışlanmaz nitelikte olduğu görüşü uygun değildir. Zira olay anında kazalının
yanında vardiya şefi birlikte bulunup enli bezi uçlarından tutarak aynı yöntemle kurutma
silindirleri arasına vermeye çalışmakla, kazalı işçi işyerinin çalışma sistemine uygun olarak
faaliyette bulunmuştur. Kazalının kusuru sadece sol el parmaklarını silindirler (merdaneler)
arasına kapılacak şekilde tedbirsiz ve dikkatsiz davranışla bezle birlikte çok yaklaştırmış
olmasıdır.
8- Çalışma ve S.G.Bakanlığı iş müfettişi ..................., 21.09.2001 tarih-96 sayılı idari
raporunda iş kazasının oluş şeklini aynen :
“Yapılan inceleme neticesinde ………. oğlu, ….………..,………... – ………….. doğumlu,
kaza tarihi itibari ile 33 yaşındaki 16900301 SSK nolu ........................ işyerinde kurutma
makinesi operatörü olarak yaklaşık bir yıldır çalışmaktadır. 17.08.2001 günü saat 16,00
sularında göreve başlamış ve kurutma makinesinde enli bez kurutma işlerini yapmıştır. Saat
19,30 sularında yeni gelen kumaşı makineye takmak istediği sırada üst merdanelerden geçen
kumaş kılavuz bez olmadığından orta merdanelere girmeden sarkmıştır. Bu sırada makine
çalışır vaziyette olup işçi makineyi durdurmadan sol eliyle sarkan kumaşı orta merdanelere
vermek istemiş ve elini kaptırmıştır. makinenin merdaneleri kazalının sol kolunun pazu
seviyesine kadar çekmiş bu sırada diğer işçiler makineyi kapatmışlardır. makinenin merdane
bölümünde durdurma halatı bulunmaktadır. Kaza sonrası işçi ...................’in sol kolunda
yanma ve kırıklar meydana gelmiş, işçi işverenlik tarafından Torbalı Devlet Hastanesine
götürülmüş, ilk tedavisi yapıldıktan sonra sırasıyla SSK Bozyaka Hastanesine ve 9 Eylül Tıp
Fakültesine götürülmüştür.” biçiminde belirtmiştir.
Raporun saptanan hususlar bölümünde işçi ...................’e iş güvenliği eğitimi
verildiğine dair bir belgenin görülemediği, kurutma makinesinde kurutma işlemi yapılırken her
kumaş değişiminde makine durdurulmadan işleme devam edildiği ve bunun işyerinde
alışkanlık haline gelmiş olduğu, işverence bunun önlenmesi hakkında bir belge görülemediği
belirtilmiş ve bu durumlara göre olayda işverenin % 100 kusurlu olduğu kanaatı belirtilmiştir.
Bu raporda sadece işverenin kusur faktörleri dikkate alınmıştır. Oysa kazalı işçinin de
tedbirsiz ve dikkatsiz davranışta bulunup bulunmadığı konusu raporda incelenmemiş ve
irdelenmemiştir. Kazalı işçinin de olayda kusur faktörü mevcuttur. Kazalı olay sırasında
tedbirsiz ve dikkatsiz davranışta bulunmasa idi sol ei merdaneler (silindiler arasına) kapılmaz
idi. Bu durumda rapor eksik incelemeye dayanmakla olaya yeterli isabette değildir.
9- İlgili Mevzuat :
04.12.1973 tarih-7/7583 sayılı “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü” :

912
- 2.maddesi : Her işveren, işyerinde işçilerinin sağlığını ve iş güvenliğini sağlamak
için, bu tüzükte belirtilen şartları yerine getirmek araçları noksansız bulundurmak gerekli olanı
yapmakla yükümlüdür.
İşçilerde bu yoldaki usuller ve şartlara uymak zorundadırlar.
- 3.maddesi : İşveren, işçilere yapmakta oldukları işlerinde uymaları gerekli sağlık ve
güvenlik tedbirlerini öğretmek ve iş değiştirecek işçilere yenisinin gerektiği bilgileri vermek
zorundadır.
- 4.maddesi : İşverenin, işyerinde, teknik ilerlemelerin getirdiği daha uygun sağlık
şartlarını sağlaması; kullanılan makinelerle alet ve edevattan herhangi bir şekilde tehlike
gösterenleri veya hammaddelerden zehirli veya zararlı olanları, yapılan işin özelliğine ve
fennin gereklerine göre bu tehlike ve zararları azaltan alet ve edevatla değiştirmesi iş kazalarını
önlemek üzere işyerinde alınması ve bulundurulması gerekli tedbir ve araçları ve alınacak diğer
iş güvenliği tedbirlerini devamlı surette izlemesi esastır.
- 142.maddesi : Tahrik makinelerinin bütün hareketli kısımları ile transmisyon tertibatı
ve bütün tezgah ve makinelerin tehlikeli olan kısımları, uygun şekilde korunmuş olacaktır.
- 147/1.maddesi : Koruyucular, çalışmalarda her türlü teması kesecek şekilde tehlikeli
kısmı örtmüş olacaktır.
- 181/8.maddesi : Her merdane çiftinin arasında kapılmayı önlemek üzere, saç, boru
veya lama ve benzeri koruyucular yapılacaktır. Saçtan olan koruyucular, merdane çiftinin içe
dönen yüzeyini boydan boya kavisli olarak örtecek ve bir yay ile veya kendi ağırlığı ile
diğerinin kapma bölgesinin yakınına gelecek şekilde yapılacaktır. Boru ve çubuk koruyucular
ise, merdane boyunca ve döner şekilde yapılmış olacaktır. Kağıt kalenderleri ile silindirlere
yapışan kıymık gibi yabancı maddeler, özel aletlerle temizlenecek ve ortaya çıkacak sıkışmalar,
makineler durdurulmadan giderilmeyecektir.
10- Bu iş kazası aşağıda belirtilen faktörlerin aynı anda bir arada birleşmesi ile meydana
gelmiştir. Ağırlık dereceleri farklı ise de her bir faktör olayla illiyetlidir. Zira bunlardan biri
dahi olmasa olay vuku bulmazdı. Bu faktörler şöyledir :
a- Davalı işverenin kurutma makinesi merdaneleri arasına el veya kol sıkışmasını
önleyecek tedbirleri (yukarıda ilgili mevzuat bölümünde) almamış olması;
b- Kurutma makinesinin durdurulması ve daha sonra enli bezi merdaneler arasına verme
şeklinde güvenli çalışma yaptırılması icabeder iken işin seri olması ön plana alınıp, bu
önlemlerin ve gerekli denetim ve disiplinin işverence temin ettirilmemiş olması;
c- Kazalı işçi ...................’in sol eliyle tuttuğu bez ucunu döner ve sıcak silindirler
arasına vermek isterken yeterli tedbir ve dikkat ile davranmayarak sol el parmaklarını
silindirler (merdaneler) kapma nokrasına temas edecek derecede yaklaştırmış olması;

VIII- SONUÇ VE KANAAT :


İlgili inceleme neticeleri raporun üst bölümünde arzedilmiştir.
Raporun tespit ve incelemeler-değerlendirme bölümü :
- (9) ve (10/a-b).maddelerinde gerekçeleri ile belirtilen hususlara binaen olayla ilgili
yeterli ve gerekli iş güvenliği önlemlerini temin etmemiş olmakla olaya sebebiyetinden davalı
işverenin % 70 (yüzdeyetmiş) kusurlu olduğu; (Asli kusur)
- (10/c) maddesinde gerekçesi ile belirtilen hususa binaen yeterli tedbir ve dikkat ile
davranmayarak olaya sebebiyet vermekle kazalı işçi ...................’in % 30 (yüzdeotuz) kusurlu
olduğu; (Tali kusur)
hakkındaki kanaatimi belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın Hakimliğin takdirlerine
saygı ile arzolunur. 20.02.2007

BİLİRKİŞİ

Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
913
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)

914
İZMİR 4.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NO : Esas : 2005-110

II- DAVACI : SSK Başkanlığı – ANKARA

III- VEKİLİ : Av.Meral Gül


SSK Sigorta İl Müdürlüğü – İZMİR

IV- DAVALI : ............................ – İZMİR

V- VEKİLİ : Av.Halil Erdem


Cumhuriyet Bulvarı No :300/102, Alsancak – İZMİR

VI- KONU : İzmir ................... İlçesi ................... Köyünde


işveren ...................’ye ait ................... ünvanlı işyerinde
01.03.2002 tarihinde meydana gelen bir iş kazası sonucunda
sigortalı işçisi ................... yaralanarak % 17,2 nispetinde daimi-
kısmi malul kalmış olmakla, dosyanın tetkiki ile 506 S.K.
26.maddesi açısından kusur durumu inceleme raporu tanzimidir.

VII- TESPİT VE İNCELEMELER- DEĞERLENDİRME :


1- Dosya tarafımca tetkik edilmiştir.
2- Olay 01.03.2002 tarihinde saat 14,00 sıralarında kamyonete yumurta yükleme ile
ilgili çalışma safhasında meydana gelmiştir. Yumurtalar iki katlı binanın ikinci katından alınıp
merdivenlerden inilerek zeminden 150 cm yüksekliği haiz 150x200 cm ebatlı merdiven
sahanlığı üzerine getirilerek buradan yüklenmektedir. Kamyonet sahanlığın 150 cm lik
bölümüne geri yanaşmış durumda olup, ................... elindeki yumurta violleri ile sahanlığa
geldiği sırada denge kaybı ile sahanlığın 200 cm lik kısmından 150 cm aşağıya zemine
düşmekle yaralanmış ve sonuçta % 17,2 nispetinde daimi-kısmi malul kalmıştır.
3- Kazalı ................... 03.04.2003 tarihinde iş müfettişi tarafından tanzim edilen ifade
tutanağında aynen :
“Ben işverenin kardeşiyim. 01.03.2002 tarihinde saat 14,00 sıralarında kamyona
yumurta yüklerken iş kazası geçirdim. Yumurtaları 2 katlı binanın 2.katından alıp,
merdivenden inerek zeminden yaklaşık 1,5 metre yükseklikte ve 1,5x2 metre boyutlarındaki
merdiven sahanlığı üzerine getirerek buradan yüklüyorduk. Kamyon sahanlığın 1,5 m lik
bölümüne geri yanaşık vaziyette idi. Elimde violler ile sahanlığa geldiğim sırada, taşıma işini
yapan diğer kişiler ile sıkıştım ve bir anda düştüm. Merdiven sahanlığının 2 m enindeki
kısmından 1,5 m zemine düştüm. Sahanlık kenarlarında korkuluk yoktu. Çalışma öncesi işe
giriş sağlık raporum yok. Ben kazadan bir gün önce trafik kazası yaptım. Ayrıca hipertansiyon
hastasıyım.”
beyanında bulunmuştur.
................... SSK müfettişince tanzim edilen 15.07.2003 tarihli ifade tutanağında
aynen :
“Ben 21.08.2001 tarihinde işyerinde asgari ücretle işçi olarak çalışmaya başladım ve
hatırladığım kadarıyla kaza geçirdiğim 01.03.2002 tarihine kadar aralıksız çalıştım. Halen de
asgari ücretle çalışmaya devam etmekteyim. Ağabeyim ...................’nin ................... altı
................... İzmir adresinde 15 binlik bir kümesi vardır ve haftada bir yada iki sefer kamyonet
ile yumurta nakliyatı yapılmaktadır. Kamyonetlerin yanaşması için yaklaşık 3 metrekare
915
alanında ve 1,50 metre yüksekliğinde dikdörtgen şeklinde beton zemin yapmıştık. Kamyonların
bu beton zemine yanaşır ve biz de bu beton zemin üzerinden kamyonete yumurta taşıyarak
yükleme yaparız. Ben kaza günü bu şekilde yükleme yaparken (yumurta taşırken) başım döndü
ve beton zeminden aşağıya düştüm. Kaza sonrasında kaburga kırığı ve belde ezilme oldu. Bu
hastalıklar ile ilgili SSK da tedavim yapıldı. Fakat halen tam olarak iyileşemedim. Ayrıca kaza
öncesinde bahsi geçen beton zeminde koruma yoktu. Daha sonra kamyona yükleme yapılan
taraf hariç olmak üzere diğer üç tarafını demir korkuluk ile kapattık.”
beyanında bulunmuştur.
4- SSK müfettişi .................... 2003 tarih – 66-19 sayılı idari raporunda beton zeminin
yükleme yapılmayan kısımlarından aşağıya düşmeyi önleyici tedbiri temin etmeyen işveren
hakkında 506 S.K. 26.maddesinin tatbiki gerektiği ve kazalı ............................’nin de olayda
dikkatsizliğinin sözkonusu olduğu kanaatını belirtmiştir.
5- Çalışma ve S.G.Bak.İş Müfettişi ...................... olayla ilgili olarak tanzim ettiği
30.04.2003 tarih-51 sayılı idari raporunda olayın sebeplerinin :
“1- İş kazasının meydana geldiği merdiven sahanlığı kenarında korkuluk yoktur.
Yükleme platformu olarak kullanılan merdiven sahanlığı 1,5x2 metre boyutlarında ve
yerden 1,5 metre yüksekliğindedir. Yükleme platformunun bulunduğu kısım, zeminle seviye
farkı göstermektedir. Platformun kenarında, en az 90 cm yüksekliğinde ve herhangi bir yönden
gelebilecek en az 100 kg lık yüke dayanıklı korkuluk yapılması gereklidir. Korkuluklar geçmeli
türden yapılarak, kamyonun yanaştığı kısımdaki korkuluk gerektiğinde çıkarılmalı,diğeri ise
yerinde kalmalıdır. Belirtilen türden korkuluğun bulunması durumunda, .....................’nin
merdiven sahanlığından düşmesi önlenebilirdi. (Borçlar Kanunu madde :332)
2- ............... çalışması sırasında tedbirsizlik göstermiştir.
Çalışanlar, yaptıkları işlerinde daha tedbirli davranmalıdırlar. Zeminde, ayak
takılmasına neden olabilecek bir boşluk yada tümseklik bulunmamasına karşın, ...............
tedbirsizlik göstererek düşmüştür.)
olduğunu belirtmiş ve birinci sebeple olayda işverenin % 50 kusurlu olduğu ve ikinci
sebeple de olayda kazalının % 50 kusurlu olduğu kanaatını belirtmiştir.
Bu raporun muhteviyat ve kusur gerekçeleri ve kusur tevziatı bakımlarından olaya
uygun bulunduğu kanatındayım. Aynı hususları tekrar ettiğimi beyan ediyorum. Bu durumda
burada tekrar bir kere daha aynı hususları yazmaya gerek yoktur.
6- İş müfettişi 30.04.2003 tarih-51 sayılı idari raporunda işyerinde çalışan işçi sayısının
2 (iki) olduğu belirtilmiş olup raporun üçüncü sahifesinde işletmenin 1475 sayılı İş Kanunu
hükümlerine tabi olmadığı belirtilmiştir.
Olay tarihinde yürürlükte bulunan 1475 sayılı İş Kanunu 5/2.maddesinde Tarım
İşlerinde bu kanun hükümlerinin uygulanmayacağı belirtilmiştir. (4857 sayılı İş Kanunu madde
:4/b hükmüne göre de elliden az (elli dahil) işçi çalıştırılan Tarım İşyerlerinde İş Kanunu
hükümleri uygulanmaz.) İşyeri de bu kapsam da olup İş Kanunu’na tabi değildir. Bu durumda
davanın İş Mahkemesine değil, miktara göre Sulh veya Asliye Hukuk Mahkemesine açılması
icabettiği, (5521 S.K.) ve davanın görev yönünden reddi gerekmekle birlikte bu konudaki
takdir ve karar yetkisi Sayın Hakimliğe ait bulunmaktadır.

VIII- SONUÇ VE KANAAT :


İlgili inceleme neticeleri raporun üst bölümünde arzedilmiştir.
Raporun tespit ve incelemeler-değerlendirme bölümü :
- (5).maddesinde gerekçesi ile arzedilen hususlara binaen :
a) Olayın meydana gelmesini önleyici tedbiri temin etmemiş olmakla
işveren ...................’nin % 50 (yüzdeelli) kusurlu olduğu;
b) Yeterli tedbir ve dikkatle davranmayarak olaya sebebiyet vermekle kazalı
işçi ...................’nin % 50 (yüzdeelli) kusurlu olduğu;
- (6).maddesinde arzedildiği üzere işyeri iki işçi çalışan Tarım İşletmesi durumunda
olup İş Kanunu kapsamına girmemekle, bu durumda davanın İş mahkemesi değil, miktara göre
916
Sulh veya Asliye Hukuk Mahkemesine açılması icabettiği (5521 S.K.) ve bu durumda davanın
görev yönünden reddi gerekmekle, görevsizlik konusundaki takdir ve karar yetkisinin sayın
Hakimliğe ait bulunduğu;
hakkındaki kanaatimi belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın Hakimliğin takdirlerine
saygı ile arzolunur. 13.02.2007

BİLİRKİŞİ

Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)

İZMİR 4.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NO : Esas : 2006-423

II- DAVACI : SSK Bşk.lığı – ANKARA

III- VEKİLİ : Av.Canan Yalın


Sigorta İl Müdürlüğü - İZMİR

IV- DAVALILAR : ............................ – İZMİR

V- VEKİLİ : (-)

VI- KONU : Davalı işverene ait işyerinde 12..11.2003 tarihinde meydana gelen
bir iş kazası sonucu işçisi ................... eternit çatı örtüsünün
kırılması ile zemine düşme sonucu sağ el bileğinin kırılması ve sağ
kulak kepçesinin yırtılması sonucu % 12 nispetinde daimi-kısmi
malul kalmış olmakla, dosyanın tetkiki ile 506 S.K. 26.maddesi
açısından kusur durumu inceleme raporu tanzimidir.

VII- TESPİT VE İNCELEMELER- DEĞERLENDİRME :


1- Dosya tarafımca incelenmiştir.
2- Davalı işverene ait ......... sokak no :…/…. – İzmir adresindeki paketleme ve
depolama işyerinde depo sorumlusu olan ................... 12.11.2003 günü saat 11,00 sıralarında
eternit çatısından aşağıya su geçiren çatının tamiratı için dışarıdan gelen bir çatı ustasına akan
yerleri göstermek için elektrikçi ................... ile birlikte çatıya çıkıp akan yerleri gösterdikten
sonra çatıdan inmek için geriye dönüp eternit üzerinde yürürlerken ...................’in üzerine
bastığı eternit çatı örtü levhası kırılınca ................... çatıdan dört metre kadar aşağıya beton
zemine düşmekle sağ el bilek ve sağ kulak kısımlarından yaralanma sonucu % 12 nispetinde
daimi-kısmi malul kalmıştır.
3- Kazalı ..................., SSK müfettişince tanzim edilen 26.09.2005 tarihli ifade
tutanağında :

917
“Kaza gününü hatırlamıyorum. O gün saat 08:00'de işbaşı yapmıştık, kaza öğle
yemeğine yakın bir saatte oldu, deponun çatısı akıtıyordu, işyerinde elektrik ve makine
bakımıyla uğraşan ................... isimli çalışan dışarıdan çatı onarımı için birini bulmuş, çatının
akan yerlerini ben bildiğimden, ben, ................... ve dışarıdan gelen ismini bilmediğim kişi
deponun çatısına çıktık, çatı eternet malzemeden di, ben tamir yapılacak yerleri gösterdim aşağı
inerken bastığım eternetlerden biri çürümüş olduğundan kırıldı ve ben kınlan yerden aşağı
düştüm, düştüğüm yerin yerden yüksekliği yaklaşık 4 metre kadardı, zemin betondu, ben
düştükten sonra baygınlık geçirmişim, beni SSK Tepecik Hastanesine götürdüler burada
çekilen röntgende sağ kolumun el bileğinden kırıldığı anlaşıldı kolumu alçıya aldılar, ayrıca
sağ kulak kepçemde yırtılma olmuştu, ben halen aynı işyerinde çalışıyorum, benim düştüğüm
depo daha sonra yıkıldı yerine şu anda inşaat yapılıyor. İşyerinde kimse bana çatıya çıkmam
yönünde talimat vermedi akan yerleri ben bildiğimden ve depo sorumlusu olduğumdan çatıya
çıkmıştım. İşyerinde çatıyla veya benzeri işlerle görevlendirilen bir çalışan yoktu. Biz çatıya
işyerinde bulunan ağaç paletlerin üzerine çıkarak çıktık. Çatıya çıktığımda herhangi bir
koruyucu kullanmıyorduk, ben bastığım yerin çürük olduğunu fark etmedim. Ben günlük
hayatta sağ elimi kullanırım, şu anda kolumu tam olarak kullanamıyorum.” Beyanında
bulunmuştur.
4- Tanık ................... SSK müfettişi tarafından tanzim edilen 10.10.2005 tarihli ifade
tutanağında :
“Ben .............................'nde elektrikçi olarak çalışmaktayım, ................... 'i tanırım
kendisi aynı işyerinde depo sorumlusu olarak çalışmaktadır. Kendisinin görevi depoya gelen
malzemenin ambalajlanmasını sağlamak ve ihracata hazır hale gelen malzemenin yükleme işini
yapmaktır. Kendisi 2003 yılı Kasım ayında işyerinde kaza geçirdi, kazanın tam gününü
hatırlamıyorum. O gün biz saat 08:00'de işbaşı yapmıştık, saat 11 gibi ben, ................... ve
dışarıdan bulduğumuz ................... çatı tamir ustasıyla birlikte deponun çatısına çıktık,
deponun eternit olan çatısında bazı yerler su akıtıyordu ve aşağıdaki malzemeye zarar
veriyordu. Ben ve ................... çatıda su akıtan ve onarılması gereken yerleri çatı ustasına
gösteriyorduk, çatının üstünde iken ................... 'in basmış olduğu eternit kırıldı ve kendisi
çatıdan deponun zeminine düştü, buranın yüksekliği yaklaşık 7 metre kadardı. Biz hemen
yanına gittik kendisinin sağ kulağında da kesik vardı, kendisinin yüzünü suyla yıkadık ve
fabrikaya ait araçla kendisini SSK Tepecik hastanesine gönderdik, daha sonradan kendisinin
kolunun kırıldığını öğrendim. Çatıya çıktığımızda bizde ip veya kemer gibi bir koruyucu
bulunmuyordu. İşyerinde çatıyla görevlendirilmiş ayrı bir görevli bulunmamaktaydı. Kazanın
meydana geldiği depo daha sonradan yıkıldı, şu anda aynı yere inşaat yapılmaktadır.”
Beyanında bulunmuştur.
5- SSK müfettişi ................... 31.10.2005 tarih – 73/32 sayılı idari raporunda, kaza olayı
ile ilgili olarak işverenin herhangi bir tedbir almamış olduğunu, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği
Tüzüğü’nün 4.maddesini işverenin ihlal ettiğini ve bu durumda 506 sayılı Sosyal Sigortalar
Kanunu 26/1.maddesinin işverene tatbiki gerektiği kanaatini belirtmiştir.
6- Çalışma ve S.G.Bakanlığı iş müfettişi (iş güvenliği) ................... 31.01.2006 tarih-10
sayılı idari raporunda iş kazasının oluş şeklini :
“İşyerine, 02.01.2003 tarihinde girmiş olan kazalı işçi ................... işyerinde Depo
sevkıyat şefi olarak çalışmaktadır. Depodaki mamul malların sevkıyatı ile görevli ...................
çelik konstriksiyon üzeri eternit kaplı çatının akması üzerine durumu yetkililere bildirmiş ve
bakım sorumlusu ................... 'a konuyu aktarması istenmiştir. Konunun bakım sorumlusu
................... 'a söylenmesi üzerine işin fabrika bünyesinde halledilemeyeceği anlaşılarak,
................... 'dan çatı ustası bulunması istenmiştir. Çatı ustasının, işyerine 13.11.2003
Perşembe günü saat 12.00 sıralarında gelmesiyle ................... ve çatı ustası çatıya çıkmaya
başlarken depo sevkiyat şefi ................... deponun akan ve bakım gerektiren yerlerini göstermek
üzere çatıya çıkmıştır. Çatıya çıkarken baret emniyet kemeri ve çatı merdiveni gibi hiçbir
koruyucu malzeme almamışlardır. Çatının çelik konstriksiyonları üzerinde ilerleyerek,ustaya
tamir edilecek yerleri gösterdikten sonra aşağıya inerken kazalı ................... boş eternitin
918
üzerine basmış ve 4 m kadar yukarıdan beton zemine düşmüştür.Sağ el bileğinde kırılma ve sağ
kulak kepçesinde yırtılma olmuştur. Derhal SSK Tepecik Hastanesine kaldırılmış ve tedavisi
yapılmıştır. ................... 'in beyanına göre 2000 tarihinde işbaşı yapmış ve çalışmaya devam
etmiştir. İşyerinin 26.12.2005 tarihinde faaliyetine son vermesiyle kazalı ................... inde işine
son verilmiştir.” Biçiminde belirtmiştir.
Raporun tespit edilen hususlar bölümünde :
1-Depo sevkıyat şefi kazalı ..................., bakım sorumlusu ................... ve çatı ustası
çatının tamir edilecek yerlerine bakmak üzere çatıya çıkmışlar, kendilerine hiçbir koruyucu
malzeme verilmemiştir. Ayrıca işyerinde baret emniyet kemeri,çatı merdiveni gibi çatıda
çalışırken kullanılması gerekli hiçbir işçi sağlığı ve iş güvenliği koruyucu malzemesi yoktur. Bu
husus gerek benim aldığım ifade tutanaklarında, gerekse aynı olayı inceleyen Sigorta Müfettişi
................... 'ın 2005/61 sayılı raporunda ve ifade tutanaklarında açıkça belirtilmiştir.
2-Depoda kendisinin sorumluluğunda olan mallara yağmur suyunun akarak zarar
görmesini istemeyen ve bu nedenle çatının akan yerlerini iyice çatı ustasına göstermek isteyen
kazalı ................... çelik konstriksiyonun bulunduğu yerlerde bağlantı cıvataları olması
nedeniyle bu kısımlara basması ve boşluğa basmaması gerekirken gerekli dikkat ve özeni
göstermeyerek boş eternite basmış ve 4 m kadar yükseklikten aşağıya düşmüştür.
Hususlarını belirterek alınması gereken tedbirler bölümünde de :
1- Çatılarda bakım ve onarım işlerinde gerekli güvenlik tedbirleri alınmalı ve çalışan
işçilere uygun baret, emniyet kemeri, bağlama ipleri, çatı merdiveni gibi korunma araçları
verilecektir. Bu koruyucular çatıya her ne amaçla çıkılırsa çıkılsın tüm çatıda bulunan işçilere
verilecektir. (İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü madde :521)
2- İşçiler işyerinde çalışırken işçi sağlığı ve iş güvenliği tedbirlerine uygun ve gerekli
özeni göstererek çalışmalıdırlar. (İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü madde :2)
hususlarını belirterek birinci maddedeki sebeplerle kazaya neden olan işverenin % 70
kusurlu olduğu ve ikinci maddedeki sebeple de kazaya neden olan kazalı işçi ...................’in %
30 kusurlu olduğu kanaatını belirtmiştir.
Bu rapor muhteviyatının ve kusur gerekçelerinin ve kusur tevziatının olaya ve dosyaya
da uygun olduğu kanaatına varmış bulunuyorum. Aynı hususları tekrar ettiğimi beyan
ediyorum. Bu durumda burada aynı hususları bir kere daha uzun uzun yazmaya gerek yoktur.

VIII- SONUÇ VE KANAAT :


İlgili inceleme neticeleri raporun üst bölümünde arzedilmiştir.
Raporun tespit ve incelemeler-değerlendirme bölümü (6).maddesinde gerekçeleri ile
belirtilen hususlara binaen :
a- Olayla ilgili gerekli ve yeterli iş güvenliği tedbirlerini temin etmeyerek olaya
sebebiyet vermiş olmakla davalı işveren ............................. nin % 70 (yüzdeyetmiş) kusurlu
olduğu;
b- Yeterli tedbir ve dikkatle hareket etmeyerek olaya sebebiyetinden kazalı
işçi ...................’in % 30 (yüzdeotuz) kusurlu olduğu;
hakkındaki kanaatimi belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın Hakimliğin takdirlerine
saygı ile arzolunur. 17.04.2007

BİLİRKİŞİ

Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)

919
920
İZMİR 4.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NO : Esas : 2005-915

II- DAVACI : .............

III- VEKİLİ : Av.Selda Akkaynak Keskiner


1.sokak no :2/106, Çolakoğlu İş Merkezi, Bornova – İZMİR

IV- DAVALILAR : 1- ............. Apartmanı adına Yönetici ……………… –


İZMİR
2- SSK Genel Müdürlüğü adına İzmir Sigorta Müdürlüğü –
İZMİR

V- VEKİLİ : 1- Av.Resul Tunçkır – Av.Yusuf Pınar


1586/2 sokak, no :2/106, Bayraklı – İZMİR
2- Av.Leyla Kaşarcıoğlu
Sigorta İl Müdürlüğü - İZMİR

V- KONU : Davacı ............., 23.05.2004 tarihinde .............Apartmanının dış


cephe pis su borularının kısmen yenilenmesi çalışmasında üzerine
çıkmış olduğu seyyar merdivenin kırılması ile aşağıya düşmüş ve
yaralanmış olmakla, dosyanın tetkik edilerek, olayın 506 sayılı
Sosyal Sigortalar Kanunu 11.maddesine göre bir iş kazası olayı
sayılıp sayılmayacağı hakkında dosyanın tetkik edilerek rapor
tanzim edilmesidir.

VI- TESPİT VE İNCELEMELER- DEĞERLENDİRME :


1- Dosya tarafımca tetkik edilmiştir.
2- Olay 23.05.2004 tarihinde .............ünvanlı apartmanın dış cephesi kısmında meydana
gelmiş ve yönetici ............... ’in yeni olarak satın alıp getirdiği pis su borularını eskisini söküp
yenilerini takmak için apartmana ait bir seyyar merdivene çıktığı belirtilen ............. bu
merdivenin kırılması ile yaklaşık üç metre yüksekten aşağıya düşmekle yaralanmıştır.
3- İzmir Valiliği Defterdarlık Denetim Koordinasyon ve Usul Gelir Müdürlüğü’nün
23.12.2004 tarih- 18024 sayılı yazılarında “ödevlilerin herhangi bir işyerlerinin olmadığı ve
herhangi bir işyerinde çalışmadıkları ve söz konusu tesisat işini bir defaya mahsus yaptıkları
tespit edildiğinden, ödevliler adına herhangi bir işlem yapılmadığı belirtilmiştir.
4- SSK Müfettişi ............... 29.09.2004 tarih-83/46 sayılı idari raporunda, .............
ile ............. Apartmanı yöneticisi arasında apartman giriş kapısının sol yan duvarında bulunan
pis su borusunun değiştirilmesi konusunda malzemeyi satın aldıkları dükkanda görüşülüp yirmi
milyon liraya sözlü olarak anlaştıkları, 23.05.2004 günü .............’nın yanında abisini de getirip
pis su borusunu değiştirme çalışmasına seyyar merdivenden düşmekle yaralanmış olduğu,
yirmi milyon lira karşılığı yapılan işin iki saat süren bir iş olup hizmet akdinin unsurları olan
hukuki bağımlılık, süre ve ücret unsurlarının oluşmadığını ve akdin Borçlar Kanunu
355.maddesinde tarif edilen “istisna akdi” mahiyetinde olduğu, istisna akdinde bir tarafın diğer
tarafın vermeyi taahhüt ettiği semen mukabilinde bir şeyin imalini iltizam ettiği, işin istisna
akdine göre yapıldığı, yapılan akitte bağımlılık unsuru bulunmayıp, akdin işin tamamlanıp
ücretin alınması ile sona ermekte olduğu, olayın hizmet akdi değil istisna akdi kapsamında
olmakla 506 S.K. 11.maddesine uygun bir iş kazası niteliğinde olmadığı kanaatı belirtilmiştir.
921
5- Çalışma ve S.G. Bakanlığı iş güvenliği müfettişi ............., 30.09.2004 tarih-87 sayılı
idari raporunda olayın 23.05.2004 günü saat 11,10 sıralarında .............Apartmanı yan
cephesinde meydana geldiği, olay tarihinden bir gün önce apartman sakinlerinden ............... ile
............... ’nın apartman yan cephesinde bulunan ve kanalizasyona bağlantısı olmayan yağmur
borusunun kanalizasyon bağlantısı için marketten yeni boru aldıkları sırada piyasada serbest
tesisatçılık işleri yapan ............. ile karşılaşıp tanışıp işin yapımı için yirmi milyon liraya
anlaştıklarını, .............’nın 23.05.2004 günü kardeşi .............’yı da yanına alıp olay yerine gelip
çalışmaya başladığı, boruları takıp dirseği oturtmaya çalışırken .............’nın, üzerine çıktığı
merdivenin kayması ile atlamak isterken ayağının takılması ile düşerek yaralandığı, apartmanın
dört katlı olup sekiz daireden oluştuğu ve yöneticisinin ve yönetimin olmadığı, .............’nın
piyasada serbest tesisat işleri yapan bir kişi olduğu, yapılan sözlü akdin işçi-işveren ilişkisinden
ziyade ticari bir ilişki akdi olmasından dolayı kazanın iş kazası niteliğinde olmadığı ve İş
Kanunu kapsamı içinde bulunmadığı, .............Apartmanında da işçi çalışmadığı, ............. ile
apartman sakinleri arasında işçi-işveren ilişkisi bulunmayıp olayın bir iş kazası mahiyetinde
olmadığı ve bu durumda kusur incelemesi yapılmadığı kanaati belirtilmiştir.
6- Bilindiği üzere bir olayın 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu bakımından iş kazası
sayılabilmesi için olayın 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu (11). Maddesi kapsamında
bulunması içinde kazalının 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu kapsamına giren işçi
niteliğinde bulunması ile işçi-işveren ilişkisi ve hizmet akdi ile çalışma şartlarının olması
icabeder. Dava konusu olayımızda da olayın 506 sayılı Kanun kapsamına girecek nitelikte bir
iş kazası sayılabilmesi için kişinin 506 sayılı Kanun açısından işçi sayılacak nitelikte olması
gerekir.
Hizmet akdinde (iş akdi) işçi-işveren ilişkisi ile işçi işverene iş görmekle yükümlü ve
ücret karşılığı iş gören ve taraflar arasında bağımlılık bulunup işverenin hizmeti ve emir ve
kumandası ve işi sevk ve idaresi gibi unsurlar yer alır. Anayasa Mahkemesinin 27.09.1967 tarih
ve E :1963-366, K :1967-29 sayılı kararlarında da “İş sözleşmesinde işçinin çalışmasının
işverenin gözetimi ve yönetimi altında yapıldığı ve iş sözleşmesi haricindeki sözleşmelerde
bağlılık unsurunun bulunmadığı” belirtilmiştir. (Resmi Gazete : 19 Ekim 1968 tarih - 13031
sayı)
İstisna akdinde ise bir taraf diğer tarafa (iş sahibi) bir şeyin yapılmasını taahhüt eder.
(Borçlar Kanunu madde :355) Başka bir deyişle istisna sözleşmesinde konu, ücret karşılığında
bir şeyin (eserin yapılmasıdır.) İş sahibi için önemli olan, işin yapılarak teslim olunmasıdır.
Bunun tamamlanması için geçen zaman ve çalıştırılan kişiler iş sahibini ilgilendirmez. Taahhüt
eden işin sonucundan sorumludur ve işi yapma borcu altındadır. Bu sonuca varmak için
dilediği gibi çalışma yöntemi ve saatleri açısından iş sahibine bağlı olmaksızın serbestçe
çalışabilir, başkalarını çalıştırabilir. Buna karşılık, iş sözleşmesinde (iş akdi) ise işçi bir işin
sonucundan, bitirilip bitirilmemesinden kendi başına sorumlu olmayıp işi belirli veya belirsiz
bir sürede, işverenin talimatına bağlı olarak yapar ve çalışma yöntemini seçmekte serbest
değildir. İş akdinde işin yürütümü ve yönetimi işverene aittir. (Prof.Dr. Nuri Çelik – İş Hukuku
Dersleri - Ekim 2003 – Sahife :75-76)
Dosyada mevcut 10.Hukuk Dairesi E :2004-12320, K : 2005-3188 ve 24.03.2005 tarihli
kararlarında “Binanın dış cephesinin boyanması için getirilen ustanın yaptığı işin hizmet akdi
değil, istisna akdi olduğu ve bu durumda kazanın iş kazası sayılmayacağı” belirtilmiştir. Yerel
mahkemenin direnme kararına karşı Yargıtay Hukuk Genel Kurulu E : 2006-1084, K :2006-
121 ve 29.03.2006 tarihli kararlarında direnme kararını bozmuş ve 10.Hukuk Dairesini
Kararının uygun olduğuna karar vermiştir. (Karar raporuma eklidir.)
Bu durumlar muvacehesinde davacı ............. ile davalı .............Apartmanı adına
yönetici ............... arasındaki olayla ilgili iş ilişkisi hizmet akdi değil, istisna akdi niteliğinde
bulunmakla, davacının 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu kapsamında işçi sayılmayacağı ve
olayın aynı Kanun 11.maddesi kapsamına girecek nitelikte bir iş kazası durumunda olmadığı
kanaatındayım.

922
VIII- SONUÇ VE KANAAT :
Bu durumlar muvacehesinde davacı ............. ile davalı .............Apartmanı adına
yönetici ............... arasındaki olayla ilgili iş ilişkisi hizmet akdi değil, istisna akdi niteliğinde
bulunmakla, davacının 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu kapsamında işçi sayılmayacağı ve
olayın aynı Kanun 11.maddesi kapsamına girecek nitelikte bir iş kazası durumunda olmadığı
hakkındaki inceleme neticesi ve kanaatımı belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın Hakimliğin
takdirlerine saygı ile arzolunur. 10.04.2007

Eki :Yargıtay Hukuk Genel K.Kararı Bilirkişi

Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)

YARGITAY HUKUK GENEL KURULU

E: 2006/1084 K: 2006/121 T: 29.03.2006

HİZMET AKDİ • İSTİSNA AKDİ • İŞ KAZASI KOŞULLARI

(506 SK. m. 11; BK. M. 313354)

Özet: Hizmet akdini karakterize eden unsurlar; “ücret”, “bağımlılık” ve “zaman”


olarak sıralanabilir. İstisna akdinde ise zaman belirleyici olmayıp çalışma neticesinde ortaya
çıkan sonuç ön planda tutulur. Binanın dış cephesinin boyanması şeklinde beliren somut
çalışma ilişkisinde, belirli bir süre çalışma değil, bir sonucun meydana getirilmesi
amaçlandığından, ortada hizmet akdinin bulunduğu kabul edilemez.(*)

Taraflar arasındaki "Tespit" davasından dolayı yapılan yargılama sonunda; Samsun l. İş


Mahkemesince davanın kabulüne, karşı davanın reddine dair verilen 13.09.2004 gün ve
2001/532004/786 sayılı kararın incelenmesi davalılar (karşı davacı) vekili tarafından
istenilmesi üzerine, Yargıtay 10. Hukuk Dairesinin 24.03.2005 gün ve 2004/123202005/3188
sayılı ilamı ile;
(...Uyuşmazlık, davacıların murisi H.K. ile Y.K. arasındaki hukuki ilişkinin niteliğinde
toplanmaktadır.
506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 2. maddesinde "bir hizmet akdine dayanarak bir veya
birkaç işveren tarafından çalıştırılanların bu kanuna göre sigortalı sayılacakları" hükmü yer
almaktadır.

(*) Gön.: Ali GÜNEREN, (Yargıtay 21. Hukuk Dairesi Başkanı)

Borçlar Kanunu'nun 313. maddesinde hizmet akdi, "Hizmet akti bir mukaveledir ki,
onunla işçi muayyen ve gayri muayyen bir zamanda hizmet görmeyi ve iş sahibi dahi ona bir
ücret vermeyi taahhüt eder" şeklinde tarif edilmiştir. Hizmet akdinden söz edebilmek için
belirli bir işin, işverene bağımlı olarak çalışma karşılığında bir ücret mukabili yapılması
gerekmektedir.

923
Borçlar Kanunu'nun 355 ve 356. maddelerinde düzenlenen istisna akdinde ise "belirli
bir işin belirlenen bedel mukabilinde işverenin mesai kısıtlamasına tabi olmadan yapılıp veya
başkalarına yaptırılıp teslim edilmesi" söz konusudur. Hizmet akdinde sürdürülen ve devam
eden hizmet, istisna akdinde ise, işten hasıl olacak sonuç önemlidir.
Bu ilkeler doğrultusunda somut olay irdelendiğinde; Y.K. oturduğu iki katlı ahşap evin
dış cephesinin boyanması için boyacı H.K. ile anlaşmıştır.
Her ne kadar mahkemece taraflar arasındaki hukuki ilişkilerin hizmet akdinden
kaynaklandığı belirtilmiş ise de, tüm deliller birlikte değerlendirildiğinde; davacıların murisi
H.K. ile davalı Y.K. arasında günün belirlenen bir saatinde iş başı yapılıp belirlenen zamanda
işin bırakılacağı bu mesai karşılığında günlük ücret ödeneceği yönünde bir anlaşma olmadığı,
müteveffa H.K. ile davalı Y.K. arasında istisna akdine dayalı olarak işin yürütüldüğü sırada
meydana gelen kazada H.K.'nin öldüğü, bu nedenle taraflar arasındaki ilişkinin hizmet akdine
değil istisna akdine dayandığı anlaşılmıştır.
Bir kazanın iş kazası sayılıp sayılmaması kişinin, kazanın olduğu tarihte hizmet akdine
dayanarak çalıştığının saptanmasına bağlıdır. Binanın dış cephesinin boyanması için getirilen
ustanın yaptığı iş hizmet akdi değil istisna akdi olduğundan, dolayısıyla kazanın iş kazası
sayılmayacağı düşünülmeksizin yazılı şekilde karar verilmiş olması usul ve yasaya aykırı olup
bozma nedenidir.
O halde, davalı Y.K.'nin ve Sosyal Sigortalar Kurumu’nun bu yönleri amaçlayan temyiz
itirazları kabul edilmeli ve hüküm bozulmalıdır...) gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri
çevrilmekle, yeniden yapılan yargılama sonunda, mahkemece önceki kararda direnilmiştir.

TEMYİZ EDEN: Davalılar (karşı davacı) Y.K. ve SSK. vekili

HUKUK GENEL KURULU KARARI


Hukuk Genel Kurulunca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiği
anlaşıldıktan ve dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü; Dava, davacılar miras
bırakanın ölümünün iş kazası sonucu olduğunun, birleştirilen dava ise, anılan zararlandırıcı
olayının iş kazası olmadığının tespiti ile buna aykırı Kurum işleminin iptali istemine ilişkindir.
Yerel mahkeme, davaya konu olayın iş kazası olduğunun tespiti ile birleştirilen davanın
reddine karar vermiştir.
Davalılar (karşı davacı) Y.K. ve SSK vekilinin temyizi üzerine Özel Daire; yukarıda
metni yazılı gerekçe ile hükmün bozulmasına karar vermiş, yerel mahkemece önceki kararda
direnilmiştir.
Davaya konu zararlandırıcı olay; davacılar murisi H.K.'nin, davalıya ait evin dış
cephesini boyaması sırasında, boya fırçasının metal sapının yüksek gerilim hattına temas
etmesi sonucu meydana gelmiştir.
Uyuşmazlık; davalı Y.K. ile davacıların murisi arasındaki iş görme ilişkinin hizmet
akdine mi, istisna akdine mi dayandığının belirlenmesi noktasında toplanmaktadır.
506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 11. maddesinde iş kazasını oluşturan haller
sınırlı olarak belirtilmiştir. Anılan maddeden yola çıkılarak iş kazası; maddede belirtilen hal ve
durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen ve sonradan bedence ve ruhça arızaya
uğratan olay olarak tanımlanabilir.
506 Sayılı Kanunun "Sigortalı sayılanlar" başlıklı 2. maddesinde ise, bir hizmet akdine
dayanarak bir veya birkaç işveren tarafından çalıştırılanlar bu kanuna göre sigortalı
sayılmaktadırlar.
Taraflar arasındaki hukuki ilişkinin hizmet akdine dayanması, gerek sigortalılık
olgusunun varlığında, gerekse meydana gelen zararlandırıcı olayın iş kazası sayılmasında ön
koşul oluşturmaktadır.
Hizmet akdi Borçlar Kanununun 313–354. maddeleri arasında düzenlenmiş olup, ayrıca
İş Kanunlarında da hizmet akdini düzenleyen çeşitli hükümler yer almaktadır.
924
İstisna akdi Borçlar Kanununun 353. maddesinde "İstisna, bir akittir ki onunla bir taraf
(müteahhit), diğer tarafın (iş sahibi) vermeği taahhüt eylediği semen mukabilinde bir şey
imalini iltizam eder." şeklinde tanımlanmaktadır.
İstisna akdinde müteahhit eser meydana getirmekten ibaret bir iş görme edimini
borçlanmaktadır. Bir iş görme borcu doğuran sözleşme olmakla beraber, burada önemli olan,
çalışmanın kendisinden ziyade, bu çalışma neticesi ortaya çıkan ve objektif olarak gözlenmesi
kabil sonuçtur (Cem Baygın. Türk Hukukuna göre istisna sözleşmesinde ücret ve tabi olduğu
hükümle S.8) Müteahhit, iş sahibi ile akdi ilişkiye, girerken bir sonuç (eser) meydana getirmeyi
taahhüt etmektedir. Bu anlamda eser, bir iş görme faaliyetinin maddi veya maddi olmayan
sonucudur. Kuşkusuz bağımsız bir varlığı değiştirmeye, işlemeye veya biçimlendirmeye
yönelik edimler de eser kavramına dahil sayılır ve istisna sözleşmesinin konusunu oluştururlar.
Ücret belli bir süre çalışıldığı için değil, netice için ödenmektedir. Müteahhidin, kararlaştırılan
zamandan önce taahhüdünü yerine getirmesi, ücret üzerinde herhangi bir etki meydana
getirmeyecektir. İstisna akdinde ekonomik risk müteahhit tarafından yüklenirken, hizmet
akdinde işveren tarafından karşılanacaktır.
Hizmet akdini karakterize eden unsurlar; "ücret", "bağımlılık"'ve "zaman" olarak
sıralanabilir. Hizmet akdinde zaman belirli bir süre çalışmak ön planda iken, istisna akdinde
zaman belirleyici olmayıp, sonuç ön planda tutulmaktadır. Hizmet akdinde, işçinin işi ifa, özen
gösterme, sadakat borcuna karşılık, işverenin ücret ödeme, ihtimam ve yardım gibi borçları
bulunmaktadır.
Zaman ve bağımlılık unsurları hizmet akdinin ayırıcı ve belirleyici özellikleridir.
Çalışan, Borçlar Kanununun 313. maddesinin öngördüğü çerçeve içinde, zaman ve bağımlılık
unsurlarını gerçekleştirecek biçimde çalışmaktaysa, aradaki çalışma ilişkisi hizmet akdine
dayanıyor demektir. Bilindiği üzere zaman unsuru, çalışmanın, işgücünün belirli ya da belirli
olmayan bir süre içinde, işveren veya vekilinin buyruğunda bulundurmayı kapsamaktadır. Hiç
kuşkusuz çalışan, bu süre içinde, işveren veya vekilinin buyruğu ve denetimi altında (bağımlı
olarak) edimini yerine getirecektir. Burada söz konusu olan bağımlılık ise, her an ve durumda
çalışanı denetleme veya buyruğuna göre edimini yaptırma olanağını işverene tanıyan, çalışanın
edimi ile ilgili buyruklar dışında, çalışma olanağı bulamayacağı nitelikte bir çalışmadır. Eğer ki
çalışan, işgücünü belirli ya da belirli olmayan bir zaman için çalıştıranın buyruğunda
bulundurmakla yükümlü olmayarak, işveren buyruğuna bağlı olmadan sözleşmedeki amaçları
gerçekleştirecek biçimde edimini görüyorsa, sözleşmenin amacı bir eser meydana getirmekse,
çalışma ilişkisi istisna akdine dayanıyor demektir.
Davada somut olayın özelliklerine bakarak çözüme ulaşılmalıdır. Çalışma ilişkisinin
istisna akdine dayanması halinde iş sahibinin, iş ve sosyal güvenlik mevzuatından kaynaklanan
iş sağlığı ve güvenliğini sağlama yükümlülüğü bulunmayacağı gibi meydana gelen ölüm olayı
da 506 Sayılı Kanunun kapsamında iş kazası olarak adlandırılamayacaktır.
Binanın dış cephesinin boyanması şeklinde beliren somut çalışma ilişkisinde, belirli bir
süre çalışmanın değil, bir sonucun meydana getirilerek, bağımsız bir varlığı değiştirmeye,
işlemeye veya biçimlendirmeye yönelik edimin amaçlanmış olması, hizmet akdinin yukarıda
tanımlanan ayırt edici ve belirleyici özelliklerinin somut iş görme ilişkisinde bulunmaması
karşısında, meydana gelen ölümlü zararlandırıcı olayın iş kazası olarak değerlendirilerek yazılı
şekilde hüküm kurulması isabetsiz olup, Hukuk Genel Kurulu'nca da benimsenen Özel Daire
bozma kararına uyulmak gerekirken, önceki kararda direnilmesi usul ve yasaya aykırıdır. Bu
nedenle direnme kararı bozulmalıdır.

SONUÇ: Davalılar vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile,direnme kararının yukarıda


açıklanan ve Özel Daire bozma kararında gösterilen nedenlerden dolayı HUMK’un 429.
Maddesi gereğince BOZULMASINA, istek halinde temyiz peşin harcının davalı Y.K.'ye geri
verilmesine, 29.03.2006 gününde oyçokluğuyla karar verildi.

925
İZMİR 5.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : E :2003-427

II- DAVACI : ………………

III- VEKİLİ : Av.Gülsüm Kabak - Av.Ömür Kabak


Çiğli Belediye Sarayı, kat :2/216, Çiğli - İZMİR

IV- DAVALI : ……………… - İZMİR

V- VEKİLİ : Av.Volkan Kavak


853 sokak no :13/507, Konak - İZMİR

VI- KONU : Davacı işçinin 23.01.2003 tarihli dava dilekçesindeki ileriye


sürdüğü meslek hastalığı ve bu hastalıkla ilgili olarak işverenin
kusurlu iddiaları ile açılan davada dosya tetkiki ve keşifle ilgili kusur
durumu inceleme raporu tanzimidir. (Maluliyet % 82,18)

VII- TESPİT VE İNCELEMELER - DEĞERLENDİRME :


1- Dosya tarafımca tetkik edilmiş ve keşfe iştirak ile inceleme yapılmıştır.
2- İşyeri bir suni kösele (japon köselesi) imalathanesi olup yaklaşık 20x12x6 metre
ebatlıdır. Halen kapatılmış, gayri faal ve hamur makineleri, çekme ve kesme makineleri
sökülüp götürülmüş bir durumdadır.
3- SSK müfettişi …………… tarafından 12.01.2000 tarihinde tanzim edilmiş ifade
tutanağında işçi ……………. "Ben bu işyerinde …………… 'dan daha önce işe başlamıştım.
Ben …………… ile birlikte çalıştım. Biz hamur makinelerinde japon kösele imalatı yapıyorduk.
Makinede kauçuğu hamur haline getiriyor, bu hamuru reçine ile karıştırarak bu karışıma
kaolen denen tozu karıştırarak makineye veriyoruz. Bu tozun karışımı anında toz çıkar. Her ne
kadar makinelerin üzerinde bulunan aspiratörler tozun yayılmasına mani olursa da bu anda
maske kullanılması gerekmektedir. Biz çalıştığımız anda maske ve eldiven kullanırız.
…………… işe başladığında ve çalıştığı sürede zaman zaman göğüslerinin ağrıdığından
bahsederdi. Çok sigara ve çay içerdi. Zaman zaman uyuşturucu (panalgin gibi) ilaçlarda
kullanırdı." beyanında bulunmuştur.
4- İşveren şirket ortağı …………… SSK müfettişince tanzim edilen 13.01.2000 tarihli
ifade tutanağında "sigortalının işyerinde fiilen üretimde çalıştığını, çalıştığı sürelerde belirgin
rahatsızlığının bulunmadığını, imalatta kullanılan maddelerin kauçuk, kaolen, çinko, sarıboya,
reçine, pişirici maddesi olarak MBT ve diyem, poreks gibi maddelerin kullanıldığını, bilhassa
kaolen kullanımında maske kullandıklarını ve makinelerin üzerinde aspiratörlerin
bulunduğunu, ayrıca havalandırmalarda da aspiratör olduğunu beyan etmiştir. İşyerinde
çalışan işçiler için 1992 yılında sağlık raporu alındığı ifade edilerek, alınan sağlık raporunun
ve işyerinde denetim yapan Çalışma Bakanlığı İş Müfettişinin işyerinde mevcut raporunun
fotokopileri verilmiştir." beyanında bulunmuştur.
5- SSK müfettişi …………… olayla ilgili olarak tanzim ettiği 14.01.2000 tarih-2 sayılı
idari raporunda "sigortalı işyerinde japon kösele imalatında çalışmış olup, bu mamulün
üretiminde kauçuk, kaolen, çinko, sarıboya, reçine, pişirici maddesi olarak MBT, diyem ve
poreks gibi maddeler kullanılmakta olup bilhassa kaolen kullanımında maske kullanacak
kadar toz oluşmaktadır. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş Müfettişliğinin işyeri ile ilgili
tanzim ettiği ve yalnız bu kısmının işveren tarafından ibraz edildiği raporun II.bölümünün
tetkikinde 05.08.1991 tarihinde yapılan işçi sağlığı ve iş güvenliği yönünden yapılan
926
incelemede İş Kanununun 79.maddesi ve Ağır ve Tehlikeli İşler Tüzüğünün 3.maddesine göre
işyerinde çalışan işçiler için sağlık raporu alınmamış olduğu, sağlık raporu alınan işçilerin
yılda bir defa sağlık kontrolünden geçirilmiş olduğu tespit edilmiştir. …………… için
28.10.1991 tarihli sağlık raporu gösterilmiş, bu rapordan sonra yapılması gereken yıllık
kontrollerin şu anda da yapılmadığı görülmüştür. Bu raporda sigortalının sağlam olduğu
herhangi bir rahatsızlığının bulunmadığı görülmektedir." hususları ile değerlendirme
bölümünde de "Yapılan araştırma neticesinde …………… 'ın japon kösele üretiminde
02.08.1982 den 31.07.1988 tarihine kadar beyanen, 01.07.1992 den 06.06.1986 tarihine kadar
kayden çalışmış olduğu tespit edilmiştir. Japon köselesi imalatında kaolen gibi toz yapıcı
madde kullanılmaktadır. Sigortalının hastalığının tespit edilen unsurlardan meydana gelip
gelmediğinin ve 506 sayılı Kanunun 18.maddesinin ikinci fıkrasına göre işinden ayrıldığı süre
ile hastalığın meydana çıkması arasında geçen sürenin tüzükte belirtilen süreden daha uzun
bir zamanın geçmemiş olması lazımdır. Sigortalının 1991 Ekim ayındaki üç günlük çalışma
süresi işyeri kayıtlarına intikal ettirilmemesi ve sigortalının bildirilmemesi ile …………… 'un
4447 sayılı Kanuna göre bildiriminin yapılmamasından 506 sayılı Kanunun 3910 sayılı kanun
ile değişik 140.maddenin b ve d fıkralarına göre İ.P.C. uygulanması gerekmektedir. Sigortalıya
son işe başlama tarihi olan 01.07.1992 tarihinde sağlık raporu alınmaması ve periyodik sağlık
muayenelerinin yaptırılmaması sebebiyle Ağır ve Tehlikeli İşler Tüzüğünün 76.maddesinin 5 ve
6.fıkralarına uymadığından 506 sayılı Kanunun 26.maddesinin uygulanması gerekir." hususları
belirtilmiştir.
6- Aynı olayla ilgili olarak SSK tarafından İzmir 5.İş Mahkemesine açılan rücu
tazminatı davasında (Dosya esas no :2003-115) davalı tanığı …………… 31.10.2002 tarihli
celsede "ayakkabı plastik köselesi imal edilen davalı işyerinde 1989 yılında çalışmaya
başladım. 15.01.2001 tarihinde işyeri kapanıncaya kadar çalıştım. Tabaka halinde imalat
yapılmaktadır. Sigortalı …………… benimle beraber davalı işyerinde 5-6 sene kadar süre ile
çalışmıştır. Ben ve …………… hamur makinesinde çalışıyorduk. Ancak çoğunlukla hamur
makinesinde çalıştık. Havalandırma 3 tane aspiratörle sağlanıyordu. Bir de duvarda
havalandırmayı sağlayan vantilatör vardı. Sigortalı …………… gördüğüm ve kendinden
duyduğuma göre bir günde 3 paket sigara içiyordu. Biz kendisine (bu kadar sigara içme) diye
uyardığımız zaman alıp sigarayı yakıyor ve (şeker gibi) diyordu. Evine oturmaya gittiğimizde
…………… içkide alıyordu." beyanında bulunmuştur.
Aynı celsede davalı tanığı …………… ifadesinde "…….. sok.no :…… ………- İZMİR
adresinde bulunan işyerini 1976 yılında açtık. 1992 yılına kadar benim adıma çalıştırdık. Bu
işyeri davalı işyerinin karşısındadır. Elektrikle ilgili aletlerin tesisat ve bakım işlerini
yapıyorduk. 1992 yılından itibaren babam adına işletildi. Ocak 2000 tarihinde kapandı. Mart
2000 tarihinde ben açtım. Aralık 2001 tarihinde kapattım. Davalı işyerinde japon kösele
dediğimiz ayakkabı suni köselesi yapılıyordu. Havalandırma duvarda bulunan bir aspiratör 4
makine üzerinde bulunan davlumbazlara bağlı aspiratörlerle sağlanıyordu. Daha sonra
makinenin bir tanesi satıldı. Diğer 3 makine havalandırması aynı şekilde çalışmaya devam etti.
Bu aspiratörlerin bakımlarını da biz yapıyorduk. Benim bildiğim bundan ibaret. Sigortalı
…………… 'ın hangi makinede çalıştığını ve kaç paket sigara içtiği konularında bilgim
yoktur." beyanında bulunmuştur.
20.02.2003 tarihli celsede davalı tanığı …………… "davalı işyerinde 1979 yılında
presçi olarak çalışmaya başladım. Devamlı çalıştıktan sonra Temmuz 1996 tarihinde emekli
oldum. 2 sene kadar daha çalıştım. Kendim işten ayrıldım. Bir müddet sonra da davalı işyeri
kapanmıştır. İşyerinde ayakkabı plastik köselesi (japon) kösele imalatı yapılmaktadır. Sigortalı
…………… benden tahminen 3 sene kadar sonra davalı işyerinde çalışmaya başladı. Hamur
makinesinde çalışıyordu. Bazen de kesim işinde çalışıyordu. Kaç sene çalıştığını tam
hatırlamıyorum. Kendi işten ayrıldı. Yine tarihini hatırlamıyorum. Bir müddet tekrar çalışmaya
başladı. Ben emekli olmadan bir müddet sonra işten ayrıldı. İşyerinde havalandırma için
makinelerin üzerinde 3 tane aspiratör vardır. Ayrıca duvarlarda da 2 tane havalandırmayı
sağlayan vantilatör vardı. Davalı işyerinde çalışan …………… ilk işe girdiği zamanda 2 veya 3
927
paket sigara içiyordu. Elinde sarı bir hap gördüm. Ne olduğunu sorduğumda …………… bana
(bunun adı sarı bomba, kafa bulmaya yarıyor) diye söyledi. Belirttiğim gibi …………… 2 veya
3 paket sigara içiyordu dedi. Davalı vekilinin istemi ile soruldu : Daha önce işyerinde beraber
çalıştığım Kasım adındaki arkadaşımız konuşma sırasında (…………… 'ın …………… te
çalışmaya başlamadan önce kükürt fabrikasında çalıştığını) anlatmıştı." beyanında
bulunmuştur.
7- 19.04.2004 tarihli keşifte …………… SSK müfettişince verdiği ifade benzeri
beyanda bulunmuştur.
Aynı keşif zabtında davalı tanığı …………… "davalı işyerinde 1985 yılında işçi
olarak çalışmaya başladım. Ben girdiğimde davacı …………… işyerinde çalışıyordu. Şimdi
gösterdiğim yerde iki tane hamur makinesi bulunuyordu. Hemen karşı tarafta gösterdiğim
yerde de iki tane çekme makinesi bulunuyordu. İşyerinde suni kösele imal ediliyordu. Bildiğim
kadarıyla içine kaolen, ultrasil, az miktarda kükürt tabii kauçuk, SP (nohut gibi suni kauçuk)
konuyordu. Ancak içine konulan diğer maddeleri bilemiyorum. Her iki hamur makinesinin
üzerinde ayrı davlumbaz ve buna bağlı aspiratör vardı. her çekme makinesinin üzerinde de
ayrıca davlumbaz ve her davlumbazın aspiratörü vardı. Bir çekme makinesi ile bir hamur
makinesi davlumbazları havalandırma borusuna bağlanıp binanın dışına verilmişti. Diğer
çekme makinesi ve hamur makinesinin davlumbazları da diğer bir havalandırma borusuna
bağlanıp dışarı verilmişti. Ayrıca gösterdiğim yerde duvardaki halen bulunan aspiratörde
çalışıyordu. Binanın diğer bölümünde pres makinesi vardı. Bu makinenin bulunduğu bölümde
halen duvardaki görülen aspiratör çalışıyordu. Aspiratörler ve pervanelerin bakımını biraz
önce dinlenen tanık …………… yapıyordu. Isı brölür ile yağ sistemi ile elde ediliyordu. 1990
yılında askere gittim. Askere gidinceye kadar çalıştım. Askerlik dönüşü tekrar çalışmaya
başladım. İşyeri kapanıncaya kadar (tahminime göre 1999 yılı sonunda olabilir devamlı
çalıştım. Davacı benimle birlikte devamlı çalıştı. Ancak benden bir müddet önce işi bıraktı.
Ben ve davacı sürekli olarak hamur makinesinde çalışıyorduk. Hamur makinesinde işimiz
bittiği zaman ve boş kalırsak fazla mesai alabilmek için çekme makinesinde da çalıştığımız
oluyordu. Bildiğim kadarıyla davacı günde üç pakete yakın filtreli uzun samsun içiyordu.
Ayrıca başka arkadaşlarının verdiği başka marka sigarayı da içiyordu. Bir hamur makinesinde
iki kişi çalışırız. Ben makinenin başında dururum. davacı …………… kauçuk ve diğer
hammaddeleri makinenin yanı başına getirir. Ben silindirlerin arasına bu hammaddeleri
kürekle dökerim. Silindirlerde hamur haline gelmeye başlar. Malzemeleri getiren davacı benim
hazırlık yaptığım zaman dışarıya çıkıp sigara ve çay içer ayrıca yakındaki kahveye gidip orada
sigara ve çay içtiğini duyuyorum ve görüyorum. Sonra davacı benim yanıma gelir dökülen
malzemeleri döküldüğü tava üzerinden toplayarak tekrar silindirlerin arasına koyar ve hamur
haline gelinceye kadar bu işleme devam ederiz. Bir karıştırma işlemi 35-40 dk süre sürer.
İşveren, işimiz ağır olduğu için arada sırada dinlenmemize müsade eder. Davacıya da sigara
ve çay içmesi için biz göz yumup kendisini idare ediyorduk. Davacı vekilinin istemi ile
soruldu :Benimle birlikte hamur makinesinde sürekli …………… adında bir arkadaş
çalışıyordu. davacı …………… da arada sırada benimle çalışıyordu. Ancak çoğunlukla diğer
hamur makinesinde davacı diğer arkadaşla çalışıyordu. Bize hamurcu denir. Davacıya
yardımcı denir. Ben davacı …………… 'ın elinde birkaç sefer leblebi büyüklüğünde sarı bir
madde gördüm. Ne olduğunu sorduğumda bana (bunun adı sarıbomba kafa bulmaya yarıyor)
diye söyledi. Hatta bana da içmeyi teklif etti. Ancak ben kabul etmedim. Davacının ellerinde
yarıklar vardı. Ne olduğunu sorduğumda davacı …………… (davalı işyerinde çalışmaya
başlamadan önce Çiğli'de bir kükürt fabrikasında çalıştığını) söylemişti." beyanında
bulunmuştur.
8- İş güvenliği müfettişi …………… tarafından tanzim edilmiş 08.08.1991 tarih -110
sayılı ve davalı işverenin mezkur işyeri ile ilgili 1.Kontrol Teftişi raporunda Ağır ve Tehlikeli
İşler Tüzüğüne uygun sağlık raporu (işçilerin) alınmadığı belirtilmiştir.

928
Davacı işçi ile ilgili olarak daha sonra 28.10.1991 tarihinde Dr. …………… kaşe ve
imzalı ağır ve tehlikeli işlerde çalışmaya elverişli olup olmadığı raporunda …………… 'ın
kesim işinde çalışmaya elverişli olduğu belirtilmiştir.
9- SSK İstanbul Meslek Hastalıkları Hastanesi 11.12.1998 tarih-858 sayılı sağlık kurulu
raporu sigortalının onaltı yıldır …………… nde hamurcu olarak çalıştığı, karıştırmalı kazan
içine tartımı yapılmış malzemeyi koyarak hamuru hazırladığı, bu maddelerin suni kösele için
gerekli reçine, kaolen, kükürt, çinko oksit, stearin ve renk isteniyorsa toz boya olduğu ve siyah
renk istendiğinde karbon siyahı katıldığı belirtilmiş olup işlemin yapıldığı yerde duvarda basit
aspiratör bulunduğunun ifade edildiği, reçinenin kontakt dermatite ve astım bronşite ve
kaolenin serbest silis içermekle pnömokonyoza, ve çinko asitin sıcak dumanlarının kronik
bronşite, solunum sisteminde irritasyona ve çinko hummasına ve toz boyaların titan dioksit
olarak pulmener fibrozise, demir oksitin siderezo, kromit oksitin krom allerjisi ve kansere ve
kurşun oksitin kurşun zehirlenmesine ve karbon siyahının kansere sebebiyet verdikleri ve
sigortalı …………… 'ın 01.12.1998 de hastaneye yatıp 11.12.1998 de taburcu olduğu ve
meslek hastalığı tanısının pnömokonyoz olduğu belirtilmiştir.
10- Meslek hastalığı, sigortalının çalıştırıldığı işin niteliğine göre tekrarlanan bir
sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, sakatlık ve
ruhi arıza halleridir.
Meslek hastalıkları listesi "Sosyal Sigorta Sağlık İşlemleri Tüzüğünde" mevcut olup
pnömokonyozda bunlar arasındadır ve bir akciğer toz hastalığıdır.
Toz sözcüğü 1-300 mikron (1000 mikron bir milimetredir.) arasındaki partikülleri ifade
eder. İnsan sağlığı için en tehlikeli tozlar 0,5 ila 5 mikron arasında olanlardır. Zira bunlar
havada süspansiyon halinde kalıp ağız ve burun yoluyla nefes alarak akciğerlere erişirler. 5
mikrondan büyük tozlar genellikle üst solunum yollarında (burun, boğaz, nefes boroso gibi)
çökmeye uğrar ve solunum sistemi doğal savunma reaksiyonları sonucu dışarı atılırlar. 5
mikrondan küçük partiküller ise akciğerlerin en uç ve en küçük birimi olan alveollere kadar
erişirler. Buralara ulaşan tozlar savunma hücreleri diye adlandırılan "alveolar mikrofaj" adı
verilen hücreler tarafından alınır, ancak tozlar bu hücrelerin ölümüne neden olurlar. Ölen
hücreler parçalanır ve ortama dökülen hücre içeriği bir seri olayları başlatır. Sonuçta
akciğerlerde sertleştirmeye neden olur. Tozun cinsi, miktarı, ve solunduğu süre önemlidir.
Zararlı olan başlıca tozlar sisil, kömür tozu, asbest, feldspat, kaolendir. Kaolen bünyesinde su
ihtiva eden ve en az üç mineralden meydana gelmiş alüminyum silikatlar grubu olup
bünyesinde bol miktarda silis ihtiva eder.
11- İlgili Mevzuat :
1475 sayılı İş kanunu 74.maddesi gereğince çıkarılmış 04.12.1973 tarih ve 7/7583 sayılı
"İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü " :
- 2.maddesi : Her işveren, işyerinde işçilerinin sağlığını ve iş güvenliğini sağlamak
için,bu tüzükte belirtilen şartları yerine getirmek araçları noksansız bulundurmak gerekli olanı
yapmakla yükümlüdür.
İşçiler de,bu yoldaki usuller ve şartlara uymak zorundadırlar.
- 3.maddesi : İşveren,işçilere yapmakta oldukları işlerinde uymaları gerekli sağlık ve
güvenlik tedbirlerini öğretmek ve iş değiştirecek işçilere yenisinin gerektiği bilgileri vermek
zorundadır.
- 4.maddesi : İşverenin, işyerinde, teknik ilerlemelerin getirdiği daha uygun sağlık
şartlarını sağlaması; kullanılan makinelerle alet ve edevattan herhangi bir şekilde tehlike
gösterenleri veya hammaddelerden zehirli veya zararlı olanları, yapılan işin özelliğine ve
fennin gereklerine göre bu tehlike ve zararları azaltan alet ve edevatla değiştirmesi iş kazalarını
önlemek üzere işyerinde alınması
ve bulundurulması gerekli tedbir ve araçları ve alınacak diğer iş güvenliği tedbirlerini devamlı
surette izlemesi esastır.

929
- 59/1.fıkrası : Meslek hastalığı meydana getirebilen veya meslek hastalıkları listesinde
kayıtlı maddelerle çalışılan işyerlerinde;bu maddelerin özellikleri, zararları ve korunma çareleri
hakkında, çalışanlar eğitilecektir.
- 59/4.fıkrası : Zehirli toz, duman, gaz, buhar, sis veya sıvılarla çalışmalar, teknik
imkanlara göre kapalı sistemde yapılacak, bu gibi işyerlerinde, etkili ve yeterli havalandırma
sağlanacak, atıklar, zararsız hale getirilmeden atmosfere ve dış çevreye verilmeyecektir.
- 59/7.fıkrası : Meslek hastalığı yapan zehirli ve zararlı maddelerle çalışılan
işyerlerinde, işçilere uygun kişisel korunma araçları verilecek ve bunların kullanılmaları
öğretilecek ve gerektiğinde sağlanacaktır.
- 59/8.fıkrası : Meslek hastalıklarından korunmak için,işe giriş ve işe yerleştirme
muayeneleri düzenli yapılacak, kullanılan maddelere karşı hassas olanlar bu işlerde
çalıştırılmayacak, işe uygun kişilerin yerleştirilmesine önem verilecektir.
- 76/1 fıkrası : Tozlu işyerlerinde genel havalandırma ile birlikte, uygun aspirasyon
sistemi ile tozun, çevre havasına yayılmasını önlemek için, su perdeleri, vakum ve uzaktan
kumanda sistemleri kurulacaktır. Toz çıkaran işler, teknik imkanlara göre, kapalı sistemde
yapılacak veya bu işler, diğerlerinden tecrit edilecektir. İşyeri havasındaki toz miktarı, belirtilen
miktarı geçmeyecektir.
- 76/2 fıkrası : Toz çıkaran işlerde, işyeri tabanı, işin özelliğine ve teknik imkanlara
göre, ıslak bulundurulacak, delme işlerinde, toz çıkmasını önlemek için, yaş metotlar
uygulanacaktır.
- 76/3 fıkrası : Toz çıkaran işlerde çalışan işçilere, işin özelliğine ve tozun niteliğine
göre uygun kişisel korunma araçları ile maskeler verilecektir.
- 76/4 fıkrası : Tozlu işlerde çalışan işçilerin, vardiya sonunda yıkanmaları veya duş
yapmaları, yıkanmadan yemek yememeleri ve yatağa girmemeleri sağlanacaktır.
- 76/5 fıkrası : Tozlu işlerde çalışacak işçiler, işe alınırken, genel sağlık muayeneleri
yapılacak, göğüs radyografileri alınacak ve solunum ve dolaşım sistemi hastalıkları ile cilt
hastalığı olanlar, göğüs yapısında bozukluk bulunanlar, bu işlere alınmayacaklardır.
- 76/6 fıkrası : Tozlu işlerde çalışan işçilerin, periyodik olarak, sağlık muayeneleri
yapılacak ve her 6 ayda bir, göğüs radyoğrafileri alınacaktır.Solunum ve dolaşım sistemi
hastalıkları ile cilt hastalığı görülenler,bu işlerden ayrılacaklar, kontrol ve tedavi altına
alınacaklardır.
12- 1475 sayılı İş kanunu 74.maddesi gereğince çıkarılmış 27.11.1973 tarih-7/7551
sayılı "Parlayıcı ve Patlayıcı Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde
Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzük" te çeşitli kimyasal maddelerin (gaz, toz, katı v.s.) işyeri
havasında bulunmasına müsaade edilen azami miktarlar belirtilmiş olup bu değerler (M.A.K.)
çeşitli kimyasal maddelerin kapalı işyeri havasında bulunmasına müsaade edilen ve orada
günde yedibuçuk saat çalışacak olanların sağlıklarını bozmayacak olan değerlerdir.
13- İşyerinde havalandırmanın yeterli olmadığı hastalığın vukuu ile belirgindir. Esasen
uygulanmış havalandırma sisteminde yüksekten aspirasyonda yükselen tozlar ağız seviyesinden
geçerken alınan nefesle solunum yollarına girerler. Burada tozun yayılmasını önleyici kapalı
sistem veya yükselmesini önleyici alt veya yan aspirasyon sistemi bulunmamakla ve işçiye
verilen toz maskesinin kullanımı temin edici denetim ve disiplin sağlanmamış olmakla ve
yukarıda (11).maddedeki ilgili mevzuat hükümlerine riayet edilmemekle olaya sebebiyetinden
davalı işverenin % 40 (yüzdekırk) kusurlu olduğu kanaatındayım.
14- Meslek hastalığına maruz kalan davacı işçi …………… 'ın da verilen kişisel
koruyucu toz maskesini kullanmadan çalışması ve işyerinde mevcut tozun tesirini arttırıcı
olarakda günde 2-3 paket sigara içişi ile hastalığın seyrini hızlandırmış olmasıyla meslek
hastalığına maruziyetinde % 40 (yüzdekırk) kusurlu olduğu kanaatındayım.
15- Meslek hastalıklarında "kaçınılmaz maluliyet" diye bir husus mevcut olup işçi
…………… 'ın % 82,18 nisbetindeki maluliyetinde bu işyerinde yaklaşık ondört yıllık
çalışmasında kaçınılmaz maluliyet mevcudiyetine göre olayda % 20 (yüzdeyirmi) nisbetinde
kusurla ilişkili kaçınılmazlık faktörü mevcut olduğu kanaatındayım.
930
16- Davacı işçinin bu işyerine girmeden önce aynı mahiyette yani pnömokonyoza sebep
olabilecek işyeri veya işyerlerinde çalışması mevcut ise bu durumda işverenin mezkür % 40
(yüzdekırk) kusuruna daha önceki işverenlerinde çalışma süreleri nisbetinde doğru orantılı
olarak iştiraki uygun olacaktır.

VIII- SONUÇ VE KANAAT :


İlgili inceleme neticeleri raporun üst bölümünde arz edilmiştir.
Raporun tespit ve incelemeler-değerlendirme bölümü :
- (11) ve (13).maddesinde gerekçesi ile belirtilen hususlara binaen olayda davalı
işverenin % 40 (yüzdekırk) kusurlu olduğu;
- (14).maddesinde gerekçesi ile belirtilen hususlara binaen olayda davacı işçinin % 40
(yüzdekırk) kusurlu olduğu;
- (15).maddesinde gerekçesi ile belirtilen hususlara binaen olayda % 20 (yüzdeyirmi)
nispetinde kusura ilişkin kaçınılmazlık faktörü mevcut olduğu;
- (16).maddesinde belirtildiği üzere davacı işçinin bu işyerine girmeden önce aynı
mahiyette yani pnömokonyoza sebep olabilecek işyeri veya işyerlerinde çalışması mevcut ise
bu durumda işverenin mezkür % 40 (yüzdekırk) kusuruna daha önceki işverenlerinde çalışma
süreleri nispetinde doğru orantılı olarak iştirakinin uygun olacağı;
hakkındaki inceleme neticesi ve kanaatimi belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın
Hakimliğin takdirlerine saygı ile arzolunur. 27.05.2004

BİLİRKİŞİ

Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü)

931
İZMİR 5.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : E :2003-423

II- DAVACI : SSK Başkanlığı - ANKARA

III- VEKİLİ : Av.Esin Aydın Demirci


SSK Sigorta İl Müdürlüğü - İZMİR

IV- DAVALI : ................... - İZMİR

V- VEKİLLERİ : Av.Nazan Kaya - Av.A.Yıldırım - Av.G.Gür


854 sokak no :33/5, Konak - İZMİR

VI- KONU : Davalı işverene ait tıbbi bitki işletmesi işyerinde 09.01.1999 tarihinde
meydana gelen bir iş kazası sonucunda işçisi ................... sol el
orta parmağının kopması sonucu yaralanmakla, dosya tetkiki ile
506 S.K. 26.maddesi açısından kusur durumu inceleme raporu
tanzimidir.

VII- TESPİT VE İNCELEMELER - DEĞERLENDİRME :


1- Dosya tarafımca incelenmiştir.
2- Olay 09.01.1999 tarihinde saat 15.00 sıralarında işyerinde meydana gelmiş ve elma
kurularının elendiği tambur eleğinin elma kuruları şekerli olmakla zaman zaman tıkanan
deliklerini açmak için tambur elek çalışırken sağ eliyle yarım metre uzunlukta sapı olan
temizlik fırçasını tutup fırçayı tambura sürterken sol eli de dönen tambur üzerindeki ekleme
cıvatalarına orta parmak yüzük kısmından takılınca bu parmak kopmuştur.
3- SSK müfettişi ................... 15.03.2002 tarih-06 sayılı idari raporunda olayda işveren
hakkında 506 sayılı kanun 26.maddesinin tatbiki ve kazalı işçi hakkında 111.maddenin tatbiki
gerektiği kanaatini belirtmiştir. (İşveren kusurlu - işçi bağışlanmaz kusurlu)
SSK müfettişlerinin iş güvenliği konusunda uzmanlığı bulunmadığı gibi aynı
Bakanlığın bu konuda iş güvenliği müfettişleri (iş müfettişleri) varken bu şekilde kanaat beyan
etmeleri uygun bulunmamaktadır. Bu bakımdan rapor ancak durum tespiti bakımından değer
taşıyabilir.
4- İşveren ................... iş müfettişi tarafından tanzim edilmiş 19.02.1999 tarihli ifade
tutanağında " ................... 01.12.1998 tarihinde işyerinde çalışmaya başladı. Ancak doğumdan
önce yaklaşık 5,5 ay (1997 yılında) çalışmıştı. İşçiler işyerinde banttan mal seçme, tıkalı elek
deliklerinin temizlenmesi el eleği ile eleme v.b.işlerde çalıştırılmaktadırlar. ................... 'in
kazasının meydana geldiği 09.01.1999 tarihinde ben işyerinde değildim. Kemalpaşa'daydım.
Kaza olayından saat 17.30 sıralarında haberim oldu. Direk hastaneye (Yenişehir SSK
Hastanesi) gittim. Kaza olayı bana "................... (usta) ................... 'in tambur eleğin tıkalı
delikleri sağ elinde tuttuğu fırça ile temizlerken elek üzerine koyduğu sol el orta parmağına
takılı olan yüzüğün elek üzerindeki cıvataya takılması sonucu karşı tarafa fırlatması" şeklinde
olduğu anlatıldı. İşyerinde daha önce de elekte kaza olmuştu. Yine işçi temizlik yaparken sol
elini elek üzerine koymuş ve yüzük cıvataya takılarak parmağını kesmişti. Tambur eleğin
yerden yüksekliği yaklaşık 2 metredir. İşçiler 75 cm yüksekliğindeki sehpa üzerine çıkıp
elekteki tıkanıklıkları fırça ve sopa ile vurarak ve fırçalayarak temizlerler. Elek ve bantların
genel temizliği her akşam makinalar durdurularak yapılır.
Ancak çalışma sırasındaki tıkanıklıklarda makina durdurulmaz. Durdurulursa ona
bağlı diğer makinalarda durma olacağından iş aksamaktadır. Tambur eleğin üst kısmında
932
kapak yoktur. Bize imal eden kişi bu şekilde yaptı. Elek tıkanıklıklarını gidermek için daha
önce makara ve fırça yaptık. Ancak iyi sonuç alamadık" beyanında bulunmuştur.
5- ................... 19.02.1999 tarihinde iş müfettişi tarafından tanzim edilen ifade
tutanağında : "Ben işyerinde 01.12.1998 tarihinde çalışmaya başladım. Daha önce aynı
işyerinde 5-5,5 ay çalışmıştım. İşyerinde bant üzerinde elma seçme (yerde de) elek temizliği,
elle eleme v.b. işleri yapıyoruz. 09.01.1999 tarihinde, saat 15.00 sıralarında elma kurularının
elendiği tambur eleğin deliklerine sıkışan elma kurularını yaklaşık yarım metre uzunluğunda
temizlik fırçası ile vurarak ve silerek temizlenen fırçayı tuttuğum sol elim orta parmaktaki
yüzük elek üzerindeki civataya takıldı. Beni karşı tarafa fırlattı. Sonrasını hatırlamıyorum.
Tedavim Yenişehir SSK Hastanesinde yapıldı. Şuan istirahatlıyım. Kopan orta parmağımda
ezilme olduğundan dikilemedi. Tambur eleği temizlerken yaklaşık 90 cm yüksekliğindeki saçtan
yapılan sehpa üzerine çıkıyoruz. Eleğin yerden yüksekliği yaklaşık iki metredir. Tambur elekte
tıkanma olduğu zaman herhangi birimiz elek çalışırken temizleme işini yapıyoruz. Genel
temizlik makina durdurulduktan sonra yapılıyor. Eleğin tamburu üzeri açıktadır. Yalnızca yan
taraflarında koruyucu vardır. Bize işyerinde işveren, çalışırken yüzük takmamız konusunda
sürekli uyarıyor. Ancak ben o gün takmıştım." beyanında bulunmuştur.
6- İş müfettişi ................... 02.03.1999 tarih-29 sayılı idari raporunda tambur eleğin
temizleme işinin makine durdurulmadan yapılmış olduğunu ve ................... 'in çalışırken sol
elindeki yüzüğü çıkarmamış ve elini dönen tambur eleğe temas ettirmiş olduğunu belirtmiş ve
rapor alınması gereken önlemler bölümünde de
"1- Tambur eleğin yerden yüksekliği yaklaşık 2 metredir. İşçiler, 75 cm yüksekliğindeki
sehpa üzerine çıkarak ellerine aldıkları fırçayı makine çalışırken vurarak veya silerek tıkalı
elek deliklerinin açılmasını sağlamaktadırlar. Makinelerin bakım, onarım ve temizlik işleri
makine durdurulduktan sonra veya gerekli güvenlik önlemleri alınarak durdurulmadan
yapılacaktır. (İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü madde :500, 504)
2- ................... tıkalı tambur eleği temizlerken sol el orta parmağındaki yüzüğü
çıkarmamış ve makine çalışırken sol elini elek üzerine temas ettirmiştir. Döner veya hareketli
makinelerde çalışan işçilerin boyun bağı, anahtarlık, başörtüsü gibi sarkan ve yüzük, bilezik ve
kol saati gibi metal eşya kullanması yasaktır. İşveren de bu yasağa işyerinde uyulup
uyulmadığını denetlemek zorundadır. İşçiler, döner veya hareket halindeki makinelere temas
etmeyecek ve işyerindeki işçi sağlığı ve iş güvenliği kurallarına uyacaklardır. (İşçi Sağlığı ve İş
Güvenliği Tüzüğü madde :527, 2) hususlarını belirterek bu hususlara göre olayda işverenin %
70 kusurlu olduğu ve kazalının da % 30 kusurlu olduğu kanaatını belirtmiştir.
Bu rapor ve kazaya sebep olan faktörler olaya uygun ise de kusur dağılımının objektif
olmadığı ve olayda hem işverenin hem kazalının eşit şekilde % 50 şer nispetlerin de kusurlu
olduğu kanaatındayım. Zira işyerinde yüzükle çalışılmayacağını ve yüzük takılı elinin döner
tambura uzatılmayacağını kazalı bilmektedir.
7- Davalı tanığı ................... 29.01.2004 tarihli celsede "İlaç sanayiinde kullanılan ve
yenmeyecek nitelikteki elmaların kurutulması işi yapılan davalıya ait işyerinde 4 sene kadar
önce 8 ay süre ile çalıştık. Kurutma işinde çalışıyordum. Olay günü kazalı ................... elma
kurularının elendiği tamburun temizliğini elindeki fırça ile yapıyordu. ............. genellikle
işyerine gelen elmaların ayıklanması ve temizlenmesi işinde çalışıp benim bulunduğum yerin
tam karşısında idi. Tamburun fırça ile temizliğini yaptığı sırada parmağındaki yüzük tambura
takıldı, parmağını koparttı ve .............'da tambur döndüğü için üzerinde aşırıp benim
bulunduğum tarafa attı. Aramızda mesafe bulunduğu için biraz sonra yanına gittim. Kendisini
hemen hastaneye götürdüler. Tamburun kenarlarında eleklerin değiştirilmesi için vidalar
vardır. Çalışma sırasında çalışanların yüzük takmaması gerekir. Bu konuda uyarılırız ve
ayrıca bu konuda uyarı levhası da vardır." beyanında bulunmuştur.
8- Davalı tanığı ................... 29.01.2004 tarihli celsede "Kazalı ............. elindeki fırça
ile elma kurularının elendiği tamburun temizliğini yapıyordu. Elinde yüzük vardı. Yüzük birden
bire tamburun vidasına takıldı. .............'un parmağı koparttı dönen tambur .............'u
tamburun üzerinde aşırıp karşı tarafa attı. Yere düşmek üzereyken .............'u ................ tuttu.
933
Elimize herhangi bir yüzük takmamız yasaktı. Bu konuda işveren çalışanları uyarır. Ayrıca bu
konuda işyerinde uyarı levhaları da asılıdır." beyanında bulunmuştur.
9- Davalı tanığı ................ 29.01.2004 tarihli celsede "Çalışanların parmağına yüzük ve
zincir gibi bir şey takmaları yasaktır. Bu konuda işçileri uyarırız. Ayrıca uyarı levhaları da
vardır." beyanında bulunmuştur.
10- İlgili Mevzuat ve Sorumluluk :
04.12.1973 tarih ve 7/7583 sayılı "İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü" (olay tarihinde
yürürlükte) :
- 2.maddesi : Her işveren, işyerinde işçilerinin sağlığını ve iş güvenliğini sağlamak
için, bu tüzükte belirtilen şartları yerine getirmek araçları noksansız bulundurmak gerekli olanı
yapmakla yükümlüdür.
İşçilerde bu yoldaki usuller ve şartlara uymak zorundadırlar.
- 504.maddesi : İşyerlerinde bakım ve onarım işleri,bu yerlerdeki çalışmalar
durdurulmadan yapıldığı hallerde,gerekli güvenlik tedbirleri alınacaktır.
- 527.maddesi : İşbaşında yırtık, sökük, sarkıntılı elbiseler giyilmeyecek, döner veya
diğer hareketli makinelerdeki çalışmalarda, boyunbağı, anahtarlık, saat zinciri ve başörtüsü gibi
sarkan ve yüzük, bilezik ve kol saati gibi metal eşya kullanılmayacaktır.
Davalı işverenin bu iş güvenliği önlemlerini işyerinde gerekli ve yeterli şekilde temin
etmemiş olmakla olaya sebebiyetinden % 50 (yüzdeelli) kusurlu olduğu kanaatindeyim.
11- Kazalı işçi ...................... 32 yaşında, işi ve tehlikesini müdrik olup işe başlamadan
önce yüzüğünü çıkarmalı ve yüzük bulunduğu halde elini döner tambura temas edecek
derecede uzatmamalı idi. Böyle tedbirli ve dikkatli çalışmayarak olaya sebebiyetinden % 50
(yüzdeelli) kusurlu olduğu kanaatindeyim.

VIII- SONUÇ VE KANAAT :


İlgili inceleme neticeleri raporun üst bölümündedir.
Raporun tespit ve incelemeler bölümü :
- (10).maddesinde gerekçesi ile belirtilen hususa binaen olayda davalı
işveren ................... 'ın % 50 (yüzdeelli) kusurlu olduğu;
- (11).maddesinde gerekçesi ile belirtilen hususa binaen olayda kazalı
işçi ....................'in % 50 (yüzdeelli) kusurlu olduğu;
hakkındaki kanaatımı belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın Hakimliğin takdirlerine
saygı ile arzolunur. 05.04.2004

BİLİRKİŞİ

Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)

934
İZMİR 6.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : Esas : 2006-102

II- DAVACI : SSK Başkanlığı – ANKARA

III- VEKİLİ : Av.Mustafa Kayatekin


SSK Sigorta İl Müdürlüğü - İZMİR

IV- DAVALI : ............................ – İZMİR

V- VEKİLİ : (-)

VI- KONU : Davalı işverenin işçisi ................... 08.03.2004 tarihinde meydana


gelen bir iş kazası sonucu yaralanmış olmakla, dosyanın tetkiki ile
506 S.K. 26.maddesi açısından kusur durumu inceleme raporu
tanzimidir.

VII- TESPİT VE İNCELEMELER - DEĞERLENDİRME :


1- Dosya tarafımızca incelenmiştir.
2- Olay 08.03.2004 tarihinde İzmir ................... de ................... ünvanlı işyerinin
kumlama odası montajı işinde yapılan çalışma sırasında meydana gelmiştir. Davalı işverenin
işçileri ................... ve ................... ve kaynakçı yardımcısı ................... burada görevli olarak
çalışmaktadırlar. Montajı yapılan kumlama odasının yüksekliği yaklaşık altı metre olup bu
odanın üzerine çıkmak için yaklaşık yedi metre boyundaki alüminyum merdiven ile kumlama
odası üzerine buradaki malzemeleri toplamak için çıkmak isteyen ................... merdiven
ayaklarının kayması ve üst kısmından bağlı olduğu merdiven ipinin çözülmesi sonucu yerinden
kurtulup kayan merdivenle birlikte yaklaşık beş metre yükseklikten zemine düşmek suretiyle
yaralanmıştır. Merdiveni üst kesimden daha önceden ................... ’un iple bağladığı ve bu ipin
çözüldüğü dosyadan anlaşılmaktadır. (Kazalının sağ ayak bileğinde parçalı kırık oluşmuştur.)
3- İşverence tanzim edilmiş 08.03.2004 tarihli vizite kağıdında iş kazasının oluş şekli
hanesine “parça kaldırırken düşmüş” kaydı konulmuştur.
4- SSK müfettişi ................... olayla ilgili olarak tanzim etmiş olduğu 22.07.2004 tarih
ve 10-04 sayılı idari raporunda, olaya sebebiyet veren merdivenin üzerine konulduğu zeminin
gerektiği gibi kaymayı önleyici nitelikte temin olmadığı ve zemin üzerinde kaymaya neden
olabilecek metal artıklarının bulunduğu, merdivenin altı metre uzunluğunda olmasına rağmen
çelik malzemeden değil alüminyum malzemeden yapılmış bir merdiven olduğu, merdivenin
ayaklarına zeminden kaymasını engelleyecek lastik, tırtır, mantar, mahmuz ve çengel koymak
gibi gerekli tedbirlerin alınmadığı, merdivenin kullanıldığı yer olan kumlama odasının alt ve
üst kısımlarında merdivenin kaymasını engelleyecek veya ilgili yerlerden kurtulmamasını
sağlayacak şekilde merdivenin tespit edilmediği ve bu durumda işveren ................... nin 506
sayılı Kanun 26.maddesi gereğince sorumluluğu bulunduğu ve 111.maddenin tatbikine mahal
bulunmadığı kanaatını belirtmiştir.
5- Çalışma ve S.G.Bakanlığı iş güvenliği müfettişi (Teknik İş Müfettişi) ...................
28.10.2004 tarih-170 sayılı idari raporunda iş kazasının oluş şeklini aynen :
“08.03.2004 günü ................... ’nde bulunan “................... ” ünvanlı işyerinde birkaç
gündür devam etmekte olan kumlama odası montajı işleri için saat 08,30 da işe başlayan
kaynakçı yardımcısı ..................., öğleden sonra saat 16,00 sıralarında montaj işleri
tamamlanmış olduğundan takımları toplamaya başlamıştır. Montajı yapılan kumlama odasının
yüksekliği 6 m olup bunun üzerine ulaşmak için yaklaşık 7 m uzunluğunda alüminyum profil
935
bir merdiven kurulmuş ve üst kısmı, kazazede tarafından dayandığı kısma bağlanmıştır.
Kazazede, kumlama odası üzerindeki malzemeleri toplamak için bu merdivene çıktığında, üst
kısmından bağlı olduğu ipin çözülmesi üzerine, kazazedenin ağırlığı ile merdiven kaymış ve
kazazede yaklaşık 5 m yüksekten zemine düşerek yaralanmıştır. Bu kaza neticesi kazazedenin
sağ ayak bileğinde parçalı kırık oluşmuştur. Daha sonra SSK Tepecik Hastanesine kaldırılan
kazazede, 10 gün kadar hastanede kaldıktan sonra taburcu edilmiş olup halen açık
istirahatlidir.”
Biçiminde belirtmiştir.
Raporun alınması gereken tedbirler bölümünde de :
1- İşyerinde çalışan bütün işçiler, işyerinde işçi sağlığı ve iş güvenliği yönünden
uyulması gereken usul ve şartlara uymak, çalışmaları sırasında tehlikeli durum ve davranışta
bulunmamak, dikkatli ve tedbirli çalışmak zorundadırlar.
Seyyar el merdivenleri, işi yapan işçiler tarafından çözülmeyecek ve kaymayacak
şekilde sıkıca bağlanmalıdırlar. (İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü madde :2)
2- İşverenin, işyerinde teknik ilerlemelerin getirdiği daha uygun sağlık şartlarını
sağlaması, kullanılan makinelerle aletlerden herhangi bir şekilde tehlike gösterenleri veya
hammaddelerden zararlı olanları, bu tehlike ve zararları azaltanlarla değiştirmek, iş
kazalarını önlemek üzere, işyerinde alınması ve bulundurulması gerekli tedbir ve araçları ve
alınacak diğer iş güvenliği tedbirlerini izlemesi gereklidir. (İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü
madde :4)
3- Bakım, onarım ve kontrol işlerinde kullanılan merdivenler, yapılan işe uygun olacak,
kullanırken kaymaması için çengel, mahmuz veya tırtıl takılacaktır. (İşçi Sağlığı ve İş
Güvenliği Tüzüğü madde :24)
hususları belirtilmiş olup 2 ve 3. maddelerde belirtilen sebeplerle olayda işverenin % 50
kusurlu olduğu ve 1. maddede belirtilen sebeplerle olayda kazalı işçinin % 50 kusurlu olduğu
kanaatı belirtilmiştir.
Bu raporun olaya ve dosyaya uygun olduğu kanaatına varmış bulunuyorum
6- Bu iş kazası olayı aşağıda belirtilen kusur faktörlerinin aynı anda bir arada birleşmesi
ile meydana gelmiş bulunmaktadır. Bu faktörlerin her biri olayla illiyetlidir. Zira bunlardan biri
dahi olmasa idi olay vuku bulmazdı. Bu faktörler şöyledir :
a- İşverenin işini yaptırırken kullandıracağı araç ve gereçlerin (seyyar merdivende bu
kapsamdadır.) güvenli ve kazaya sebebiyet vermeyecek özellikte olması icabetmesine rağmen,
yedi metre boyundaki seyyar alüminyum merdivenin uygun özellikte olmayıp güvensiz oluşu;
(aşağıda ilgili mevzuat bölümünde belirtilmiştir.) (İşverenin kusuru)
b- Kazalı işçinin seyyar merdiveni üstten kurtulmayacak şekilde önceden tespiti ve
alttan da kaymaması için hiç olmazsa çıkarken bir işçinin merdiveni alttan dayanıp tutmasını
temin etmesi gerektiği halde, bu kişisel güvensizliğine uygun hareket etmeyerek aykırı
davranmış olması;) (Kazalı işçinin kusuru)
7- İlgili Mevzuat :
- 4857 sayılı İş Kanunu 77.maddesi 1.fıkrası :
“İşverenler işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü
önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak ve işçilerde iş sağlığı ve güvenliği
konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler.
04.12.1973 tarih-7/7583 sayılı “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü” nün :
- madde 2 : Her işveren, işyerinde işçilerinin sağlığını ve iş güvenliğini sağlamak için,
bu Tüzükte belirtilen şartları yerine getirmek araçları noksansız bulundurmak gerekli olanı
yapmakla yükümlüdür.
İşçiler de, bu yoldaki usuller ve şartlara uymak zorundadırlar.
- madde 4 : İşverenin, işyerinde, teknik ilerlemelerin getirdiği daha uygun sağlık
şartlarını sağlaması; kullanılan makinelerle alet ve edevattan herhangi bir şekilde tehlike
gösterenleri veya hammaddelerden zehirli veya zararlı olanları, yapılan işin özelliğine ve
fennin gereklerine göre bu tehlike ve zararları azaltan alet ve edevatla değiştirmesi iş kazalarını
936
önlemek üzere işyerinde alınması ve bulundurulması gerekli tedbir ve araçları ve alınacak diğer
iş güvenliği tedbirlerini devamlı surette izlemesi esastır.
- 24.maddesi : Bakım, onarım ve kontrol için işyerlerinde kullanılan bütün
merdivenler görülecek işe uygun sağlamlıkta olacak ve bunların genişliği 55 cm dar olmayacak
eğilimleri 60 dereceyi geçmeyecek ve basamakların, çubuktan yapılmadığı hallerde,
genişlikleri en az (13) cm olacaktır.
Bakım , onarım ve kontrol işlerinde helezoni merdivenler kullanılmayacaktır.
Bakım, onarım ve kontrol işlerinde kullanılacak seyyar el merdivenleri, sağlam ve
görülecek işe uygun uzunlukta yapılmış olacak yanlarına tahta çakılmak suretiyle veya benzeri
şekilde sonradan boyları uzatılmış ve boyanmış bulunmayacaktır. Basamakları noksan, yeri de
oynamış yahut çatlak veya kırık olmayacaktır. El merdivenlerinde, kullanılırken kaymalara
karşı, tırtıl, lastik, mantar, mahmuz ve çengel koymak gibi gerekli tedbirler alınacaktır.
Çift el merdivenlerinde, ayaklarının birbirlerinden ayrılmaması için, her iki yanından
çengelli demir çubuk veya zincir ile bağlanacaktır.
hususlarını amirdir.

VIII- SONUÇ VE KANAAT :


İlgili inceleme neticeleri raporun üst bölümünde arzedilmiştir.
Raporun tespit ve incelemeler bölümünün :
- (6/a) ve (7).maddelerinde gerekçesi ile belirtilen hususlara binaen olayla ilgili gerekli
ve yeterli iş güvenliği önlemlerini temin etmeyerek olaya sebebiyet vermekle davalı işverenin
% 50 (yüzdeelli) kusurlu olduğu;
- (6/b).maddesinde gerekçesi ile belirtilen hususlara binaen tedbirsiz ve dikkatsiz
davranışı sonucu olaya sebebiyet vermekle kazalı işçinin olayda % 50 (yüzdeelli) kusurlu
olduğu;
hakkındaki inceleme neticesi ve kanaatımı belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın
Hakimliğin takdirlerine saygı ile arzolunur. 28.11.2006

BİLİRKİŞİ

Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)

937
TURGUTLU 1.ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

Sunulmak üzere

İZMİR 8.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : Talimat : 2006-44


Esas : 2006-343

II- DAVACI : SSK Başkanlığı – ANKARA

III- VEKİLİ : Av.Haydar Kışlalıoğlu


Sigorta İl Müdürlüğü – MANİSA

IV- DAVALI : ..................... - TURGUTLU

V- VEKİLİ : (-)

VI- KONU : Davalı işverenin işçisi ................ işverene ait işyerinde


04.08.1998 tarihinde bir iş kazası geçirip sağ el 2, 3, 4, 5.parmak
uçlarından yaralanarak % 7,3 nispetinde daimi-kısmi malul
kalmış olmakla, dosyanın tetkik edilerek, 506 S.K. 26.maddesi
açısından kusur durumu inceleme raporu tanzimidir.

VII- TESPİT VE İNCELEMELER - DEĞERLENDİRME :


1- Dosya tarafımca incelenmiştir.
2- Olay 04.08.1998 tarihinde saat 13,30 sıralarında davalı işverene ait dökümhane
işyerinde (pik döküm) döküm kumu değirmeninde (kollergon makinesi) meydana gelmiş ve
105 cm çapında, 50 cm derinliğinde değirmen haznesi (yükseklik 80 cm) içinde iki adet vals ve
iki adet sıyırıcı bıçakla karıştırılıp homogen ve döküme elverişli hale gelen silis kumunu
değirmenin alt kapak kısmından kapak altına yerleştirdiği el arabasına boşaltma işleminde
arabada kumun yükselip tepe yapmasını gidermek için eliyle bunu düzeltmeye çalışan işçinin
sağ el 2, 3, 4, 5.parmak uçları değirmenin alt kapak kısmından değirmen haznesi içinde
dönmekte olan sıyırıcı bıçaklara temas edince bu parmaklar uç kısımlarından azar miktarda
kesilip kopmakla neticede şahıs % 7,3 nispetinde daimi-kısmi malul kalmıştır. (SSK % 10 dan
aşağı maluliyete gelir bağlamıyor)
3- Çalışma ve S.G.Bakanlığı iş müfettişi ................... 16.07.2002 tarih-72 sayılı idari
raporunda el arabasına kum doldurma işleminde kumu kürek veya benzeri araçla yaymamış ve
eliyle yaymış olmakla kazalı işçinin parmak uçlarından yaralanması olayında % 100 kusurlu
olduğu kanaatını belirtmiştir.
Bu raporda işverenin kusur incelemesi yeterince yapılmamış olmakla olaya objektif olarak
uygun olmadığı kanaatındayım.
4- SSK müfettişi ................... 11.10.2002 tarih, 82/55 sayılı idari raporunda işverenin
İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü 177/7.maddesine muhalefeti sebebiyle hakkında 506 S.K.
26/1 maddesinin tatbiki gerektiği kanaatını belirtmiştir.
Bu raporda ise sadece işverenin kusur durumu incelenmiş olup kazalının kusur irdelemesi
yapılmamış olmakla bu raporunda olaya objektif uygun olmadığı kanaatındayım.
5- Bu iş kazası aşağıda belirtilen iki adet kusur faktörünün aynı anda bir arada
birleşmesi ile meydana gelmiştir. Her iki faktörde olayla illiyetlidir. Zira bunlardan biri dahi
olmasa olay meydana gelme idi. Bu faktörler şöyledir :
938
a- Davalı işverenin kum değirmeni haznesinin alt boşaltma kapağı kısmından içeriye
bıçaklara el temasını önleyecek koruyucu muhafaza tedbirini temin etmemiş olması;
b- Kazalı işçinin kapaktan el arabasına boşalmakta olan kumun üst kısmını sağ elle
düzeltirken tedbirsiz dikkatsiz davranıp elini alt kapak ağız kısmına döner sıyırıcı bıçaklara
temas edecek derecede yaklaştırmamış olması;

6- İlgili Mevzuat :
04.12.1973 tarih-7/7583 sayılı “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü” :
- 2.maddesi : Her işveren, işyerinde işçilerinin sağlığını ve iş güvenliğini sağlamak
için, bu tüzükte belirtilen şartları yerine getirmek araçları noksansız bulundurmak gerekli olanı
yapmakla yükümlüdür.
İşçilerde bu yoldaki usuller ve şartlara uymak zorundadırlar.
- 4.maddesi : İşverenin, işyerinde, teknik ilerlemelerin getirdiği daha uygun sağlık
şartlarını sağlaması; kullanılan makinelerle alet ve edevattan herhangi bir şekilde tehlike
gösterenleri veya hammaddelerden zehirli veya zararlı olanları, yapılan işin özelliğine ve
fennin gereklerine göre bu tehlike ve zararları azaltan alet ve edevatla değiştirmesi iş kazalarını
önlemek üzere işyerinde alınması ve bulundurulması gerekli tedbir ve araçları ve alınacak diğer
iş güvenliği tedbirlerini devamlı surette izlemesi esastır.
- 142.maddesi : Tahrik makinelerinin bütün hareketli kısımları ile transmisyon tertibatı
ve bütün tezgah ve makinelerin tehlikeli olan kısımları, uygun şekilde korunmuş olacaktır.
- 147/1.maddesi : Koruyucular, çalışmalarda her türlü teması kesecek şekilde tehlikeli
kısmı örtmüş olacaktır.
- 177/7.maddesi : Silindirli kırıcılar, değirmenler ve merdaneli öğütücülerde, beslenme
ağızlarına huni veya oluk gibi tertibat yapılacak ve tehlikeli bölgeye elin girmesi önlenecektir.

VIII- SONUÇ VE KANAAT :


İlgili inceleme neticeleri raporun üst bölümünde arz edilmiştir.
Raporun tespit ve incelemeler bölümü :
- (5/a) ve (6).maddelerinde gerekçesi ile belirtilen hususlara binaen olayla ilgili iş
güvenliği önlemlerini temin etmemiş olmakla olaya sebebiyet vermiş davalı işverenin % 70
(yüzdeyetmiş) kusurlu olduğu;
- (5/b).maddesinde gerekçesi ile belirtilen hususa binaen tedbirsiz ve dikkatsiz davranışı
sonucu olaya sebebiyet vermekle kazalı işçinin % 30 (yüzdeotuz) kusurlu olduğu;
hakkındaki kanaatımı belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın Hakimliğin takdirlerine
saygı ile arz olunur. 18.01.2007

BİLİRKİŞİ

Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)

939
İZMİR 4.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NO : Esas : 2004-875

II- DAVACI : ………………….. A.Ş.

III- VEKİLİ : Av.Mustafa Demir


856 sokak no :3/203, Nur han, Konak – İZMİR

IV- DAVALI : ………………………. – İZMİR

V- VEKİLLERİ : Av.Gülsüm Kabak – Av.Ömür Kabak


Çiğli Belediye Sarayı, kat :2/216, Çiğli – İZMİR

VI- KONU : 28.05.2004 tarihinde saat 14,00 sıralarında Bornova


ilçesinde Ankara caddesinde Osman Kibar kavşağından
sonra İzmir istikametindeki viyadük üzerinde İzmir
istikametine doğru seyreden 34 …. …….. plakalı Volvo
marka 1997 model çekici tek istikametli viyadük üzerinde
sağ şeritte seyrederken önündeki, Peugeot markalı 1997
model 35 ……. ….. plakalı kamyonete sol arka
kısmından çarparak viyadüğün sol şeridine geçerek
viyadük korkuluklarına on sekiz metre boyunca
sürtünerek çarpmış, kopan parçaların bir kısmı da
viyadükten aşağıya alt yan yolda seyir halindeki 35 ….
…… plakalı 2001 model Tofaş Şahin otomobilin üzerine
düşmüş ve çekici sürücüsü …….. ……… yaralanmış
olup, dosyanın tetkiki ile kusur durumu ile ilgili inceleme
raporu tanzimidir.

VII- TESPİT VE İNCELEMELER – DEĞERLENDİRME :


1- Dosya ve dosyaya celp olunan İzmir 1.Sulh Hukuk Mahkemesi D.İş. 2004/130-118
ve Bornova 7.Sulh Ceza Mahkemesi E :2004-1128, K :2004-1889 sayılı dosyaları tarafımca
incelenmiştir.
2- Olay mahallinde olayı takiben inceleme yapan polis memurları …….. ……… ile
…….. ……… 28.05.2004 tarihli olarak tanzim ettikleri kaza tespit tutanağında olayın :
- 28.05.2004 Cuma günü saat :14,00 de olduğunu,
- Olay mahallinin Ankara caddesi viyadükler üzeri İzmir istikameti olduğu,
- Havanın açık olup gündüz vakti olduğu,
- Yol şerit çizgisi bulunduğu, yaya kaldırımı bulunmadığı, banket ve trafik işaret levhası
bulunmadığı ve yolda görüşe engel cisim bulunmayıp yol korkuluk demirlerinin on sekiz
metrelik kısmının hasar görmüş olduğu,
belirtilmiş olup kazanın özeti bölümünde de aynen : “Sürücü …….. ………
idaresindeki 35 ….. …. plakalı kamyoneti ile Osman Kibar meydanı istikametinden İzmir
istikametine Ankara caddesi viyadük üzerinden seyir halinde iken, sürücünün beyanına göre
trafik akımından dolayı yavaşlayınca E.Ü.Hastane karşısı istikametine geldiğinde arkasından
yakın takiple gelmekte olan sürücü …….. ……… idaresindeki 34 …. ….. plakalı çekici ile ön
sağ tarafından kamyonetin arka sol tarafına çarpıp çekicinin makaslama yapması sureti ile önce
yolun sağ tarafında bulunan otoyol korkuluk demirlerine çarpıp, bu demir parçalarının viyadük

940
üzerinden Ankara cad. yan yola düşmesi ile bu yolda seyir halinde bulunan sürücü ……..
……… idaresinde ki 35 …. …. plakalı otonun tavan, ön cam, ön kaporta kısmına çarpması ve
daha sonra bu çekicinin yolun sol tarafına geçerek otoyol korkuluk demirlerine çarpması
sonucu yaralamalı ve maddi hasarlı trafik kazası meydana gelmiştir.
Bu kazanın oluşumunda 34 …. ….. plakalı çekici sürücüsü …….. ……… (04) arkadan
çarpma kusurunu ihlal ettiğinden 8/8 asli ve tam kusurlu, diğer sürücülerin ise kusursuz olduğu
kaza yeri tetkikinden kanaatine varılmıştır.” hususları belirtilmiştir.
3- E.Ü.Tıp Fakültesi Acil Servis 28.05.2004 tarih-1002 sayılı geçici raporunda ……..
……… de koklama ile alkol olmadığı belirtilmiştir.
4- Tır sürücüsü …….. ……… 28.05.2004 tarihli polis ifade tutanağında “28.05.2004
günü saat 13,20 sıralarında çalışmış olduğum …….. ……… Şirketine ait 34 …. …. plaka sayılı
tır kamyonla Mevlana mahallesindeki depomuzdan yük alıp Alsancak limanına bırakacaktım.
Ankara cad. üst geçit İzmir istikametine seyrederken bana ait olan yolun sağ kısmından
gidiyordum. Önümde seyreden araç aniden direksiyonu kırınca onun önünde duran ve park
halinde olan açık kasalı kamyoneti fark edemedim. Araç park halinde fakat herhangi bir uyarı
işareti yoktu. Aracın başında zannedersem insan da yoktu. Aracı fark ettiğimde mesafe çok
yakın olduğundan kurtarmaya çalıştım. Duran aracın sol arka tarafına ve bariyerlere vuraraktan
durabildim. Olayla ilgili hatırladıklarım bunlardır. Benim kaza yapmama ve yaralanmama
sebep olan seyir istikametinde işaret vermeksizin bekleme yapan açık kasa plakasını olayın
heyecanından alamadığım araç sürücüsünden davacı ve şikayetçiyim.” beyanında bulunmuştur.
5- …….. ……… 28.05.2004 tarihli polis ifade tutanağında “Saat 14,00 sıraları aynı
işyerinde çalıştığım arkadaşım …….. ……… ile birlikte ve kendisinin sevk ve idaresinde
bulunan 35 …. …. plakalı 1997 model Peugeot markalı beyaz renkli otom ile seyir halinde iken
Bornova E.Ü.Hastanesi karşısındaki üst geçitte seyir halinde iken plakasını sonradan
öğrendiğimiz 34 …. …. plakalı, tır kamyon arkamızdan çarptı ve aracımızın yanından geçerek
önümüze geçti ve yol kenarında bulunan bariyerlere çarptı. Akabinde hemen aracı durdurarak
olay yerine polis çağırdık ve polis gelerek gerekli incelemede bulundu. Çarpma neticesi
aracımızın arka kasası tamamen hasarlı, sol ön ve arka tekerleri yarık ve jantları ezilmiş, sol ön
kapı ve arka kapıda hasarlar, sağ arka kapıda hasarların mevcut olduğunu tespit ettik.”
beyanında bulunmuştur.
6- …….. ……… (35 …. …. plakalı kamyonet sürücüsü) 28.05.2004 tarihli polis ifade
tutanağında “Ben 28.05.2004 günü saat 14,00 sıraları Bornova E.Ü.Hastanesi karşısı üst yolda
sevk ve idaremde bulunan 35 …. …. plakalı, 1997 model Peugeot markalı, beyaz renkli otom
ile seyir halinde iken plakasını sonradan öğrendiğim 34 …. …. plakalı tır kamyon bana
arkamdan çarptı ve aracımın yanından geçerek önüme geçti ve yol kenarında bulunan
bariyerlere çarptı. Akabinde hemen aracımı durdurarak olay yerine polis çağırdım ve polis
gelerek gerekli incelemede bulundu. Çarpma neticesi aracımın arka kasası tamamen hasarlı, sol
ön ve arka tekerleri yarık ve jantları ezilmiş, sol ön kapı ve arka kapıda hasarlar, sağ arka
kapıda hasarların mevcut olduğunu tespit ettim.” Beyanında bulunmuştur.
7- …….. ……… (35 …. …. plakalı araç sürücüsü) 2805.2004 tarihli polis ifade
tutanağında “Bornova Ankara caddesi üzerinde seyir halinde iken, Ankara caddesi Çamlıca
Sinemasının önüne geldiğim sırada üst yoldan aracımın üzerine karayollarına ait yol kenarında
bulunan demir bariyer düştü. Akabinde hemen aracımı durdurdum. Düşme neticesi aracımın ön
camı kırıldı, ön kaput ve tavanda içeriye doğru göçükler meydana geldi.” beyanında
bulunmuştur.
8- İzmir 7.Sulh Ceza Mahkemesi E :2004-1128, K :2004-1889 sayı ve 27.12.2004
tarihli kararında (ceza kararnamesi) sanık sürücü …….. ………’ün olay günü sevk ve
idaresinde bulunan vasıta ile seyir halinde iken dikkatsiz, tedbirsiz ve kontrolsüz araç
kullanmasından dolayı kazaya sebebiyet verdiği, ve böylece üzerine atılan suçu işlediği,
C.Savcılığınca yapılan tebligata rağmen ön ödemede bulunmadığı belirtilmiştir.
Bu karara sanık 08.02.2005 tarihli dilekçe ile itiraz etmiş ve C.Savcılığı itirazın reddi
gerektiği hakkında mütalaa vermiş ve itirazı inceleyen İzmir 15.Asliye Ceza Mahkemesi
941
müteferrik no :2005/64 sayı ve 23.02.2005 tarihli müteferrik kararı ile itirazın reddine karar
vermiştir.
9- 2918 sayılı “Karayolları Trafik Kanunu”:
madde 52/b : Sürücüler hızlarını, kullandıkları aracın yük ve teknik özelliğine, görüş,
yol, hava ve trafik durumunun gerektirdiği şartlara uydurmak zorundadırlar.
madde 52/c : Sürücüler diğer bir aracı izlerken yukarıdaki fıkrada belirtilen durumları
gözönünde tutarak güvenli bir mesafe bırakmak zorundadırlar.
- Karayolları Trafik Yönetmeliği :
madde 107 : Sürücüler, önlerinde giden araçları güvenli ve gerekli bir mesafeden takip
etmek zorundadırlar.
Bu mesafe, kendi araçlarının kilometre cinsinden saatteki hızının en az yarısı kadar
mesafedir.
Takip mesafesi, takip eden aracın iki saniyede kat edeceği yol uzunluğu kadar da
olabilir.
Kaza yapan araç sürücüsü …….. ………’ün bu güvenlik kurallarına uymadığı
anlaşılmaktadır. Uymuş olsa idi olay meydana gelmezdi. Kaza yapan yani kazaya sebebiyet
veren araç tır niteliğinde ağır tonajlı olup şoför mahallide yüksek olmakla önündeki küçük
tonajlı Peugeot kamyoneti ve onunda önündeki araçların ve yolun durumunu aracına ve
havanın açık ve yolun düz oluşuna göre rahatlıkla görebilecek durumdadır. Bu durumlar
muvacehesinde yukarıda 2.maddede belirtilen trafik polis memurları kaza tespit tutanağındaki
durum ve kusur gerekçelerinin ve kusur kanaatinin olaya uygun bulunduğu ve olayda çekici
sürücüsü davalı …….. ………’ün % 100 (yüzdeyüz) kusurlu olduğu ve diğer şahıslara olayda
kusur izafesini gerektirecek maddi bir durum tespiti mevcut bulunmadığı kanaatine varılmıştır.

VIII- SONUÇ VE KANAAT :


İlgili inceleme neticeleri raporun üst bölümünde arz edilmiştir.
Raporun tespit ve incelemeler-değerlendirme bölümü 2, 8 ve 9.maddelerinde belirtilen
hususlar muvacehesinde olayda çekici sürücüsü davalı …….. ………’ün % 100 (yüzdeyüz)
kusurlu olduğu ve diğer şahıslara olayda kusur izafesini gerektirecek maddi bir durum
tespitinin mevcut bulunmadığı hakkındaki inceleme neticesi ve kanaatimi belirtir üç nüsha
bilirkişi raporum sayın Hakimliğin takdirlerine saygı ile arzolunur. 17.04.2006

Bilirkişi

Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi (D.E.Ü.)

942
İZMİR 4.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NO : Esas : 2004-126

II-DAVACI : SSK Başkanlığı – ANKARA

III- VEKİLİ : Av.Serkan Arslan


SSK Sigorta İl Müdürlüğü – İZMİR

IV- DAVALI : ………………….. San.Tic.Ltd.Şti. – İZMİR

V- VEKİLİ : Av.Gönül Nebioğlu – Av.Özlem Gözübüyük


857 sokak, no :3, kat :6/614, Salihağa İşhanı, Konak – İZMİR

VI- KONU : 12.12.2002 tarihinde davalı işverene ait işyerinde meydana gelen bir
iş kazası
neticesinde işçisi …….... ………. sol el 3,4 ve 5. parmaklarının uç
kısımlarından kopması sonucu % 5 nispetinde daimi kısmi malul
kalmış
olmakla, dosyanın tetkiki ile 506 S.K. 26.maddesi açısından kusur
durumu inceleme raporu tanzimidir.

VII- TESPİT VE İNCELEMELER – DEĞERLENDİRME :


1- Dosya tarafımca tetkik edilmiştir.
2- Olay 12.12.2002 tarihinde saat 11.00 sıralarında işyerinde işçi …….... ……….’ın
apkant preste (saç kıvırma presi) 5 x 50 cm ebatlı saçları kıvırma işlemi ile ilgili çalışmada
meydana gelmiş ve preste kıvrılan parçayı sol eliyle alırken ayak pedalına basmakla işçi
……….’in bu elinin 3, 4 ve 5.parmak uç kısımları kopmuş ve şahıs % 5 nispetinde daimi-kısmi
malul kalmıştır.
3- Kazalı …….... ………. SSK müfettişince tanzim edilen 25.06.2003 tarihli ifade
tutanağında “Ben yaklaşık 1996 yılından bu yana havalandırma tesisatının saç işlerinde
çalışıyorum. Ancak bu işyerlerinde havalandırma tesisatının saç işlerinin kıvrılmasını mekanik
olarak yapıyorduk. Benim sol elimin 3, 4, 5.parmaklarının yaralanması ile sonuçlanan olay
12.12.2002 tarihinde saat 11,00 dolaylarında …….................. Ltd.Şti. ne ait ………….. cad.
No :…….- Gaziemir adresindeki işyerinde meydana geldi. Bu adres şimdi Çamdibi olarak
değişti. Olay günü yağ basıncı ile çalışan kıvırma presinde havalandırma kanallarının susturucu
parçalarını kıvırıyordum. Çalıştığım preste sadece ayak pedalı vardı. Elle kumanda düğmesi ve
levyesi yoktu. Pedalda iki tane idi. Pedallardan bir tanesi presin koçunun parçanın üzerine
inmesi ve basmasından sonra kalkmasını sağlıyor. Diğer pres ise koçun kontrolü ile otomatik
çalışmasını sağlıyor. Ben olay günü çalışırken sağ elimle parçası presin kalıbına koyup, presin
pedalına basıyor ve saçın kıvrılmasından sonra sol elimle alıyordum. Çalışma sistemim bu
şekilde devam ederken nasıl olduğunu tam hatırlamıyorum. Ya elim parçanın üzerinde iken
pedala bastım veya iki pedala bastım pres otomatik olarak çalıştı ve sol elimin küçük parmağı
tırnak üzerinden diğer ikisi ise birinci boğumdan koptu. Sadece derileri tutuyordu.” beyanında
bulunmuştur.
4- Ustabaşı …….... ………. SSK müfettişi 25.06.2003 tarihli tutanağında “Ben
……………. San.Ltd.Şti.nde ustabaşı olarak çalışıyorum. İşyerinde klima ekipmanları
üretilmektedir. …….... ……….’ın sol elinin 3, 4, 5.parmaklarından yaralanması ile sonuçlanan
olay 12.12.2002 tarihinde saat 11,00 dolaylarında işyerinde meydana gelmiştir. Olay günü ben
943
işyerinde idim. Olay anını görmedim. Ancak olay olur olmaz haberim oldu ve hemen müdahale
edip kendisini hemen ilgili sağlık tesisine gönderdim. Olay kıvırma presinde (apkant) meydana
geldi. Olay sırasında 70-80 cm uzunluğunda ve 5 cm genişliğinde saç kıvırma işlemi yaparken
sol elini kalıp ile kafa arasında sıkıştırmıştır. Presin kafa (koç) aşağıya indiği sırada ucunda
bulunan bıçaklar ile saç arasında kalan eli parçalanmıştır. Pres sadece ayak kumandası ile
çalışmaktadır. Pres çift pedal ile çalışmakta olup kafa devrini tamamladığında kendiliğinden
yukarı kalkmaktadır. Bunda yani preste el kumandası bulunmamaktadır. Sadece saç kıvırma
işinde kullanıldığı için pedalların üzerinde koruyucu bulunmamaktadır. Olay ……....
……….’ın sol eli kıvırdığı sacın üzerinde iken pedala basması ve elini çekmemesi sonucu
meydana gelmiş olup, sol elinin 3, 4, 5.parmaklarından yaralanmıştır. Olay kendisinin bir anlık
dikkatsizliği nedeniyle meydana gelmiş olup, kasıt ve kusur yoktur.” beyanında bulunmuştur.
…….... ………. 20.09.2004 tarihli celsede “ben fabrikada sorumlu ustabaşıyım. Ben
olayı görmedim. Olaydan sonra olay yerine gittim. ……………… saç kıvırma makinesinde
çalışıyor. Makinenin çift pedalı vardır. O pedallara basılmak suretiyle çalıştırılır. Dalgınlıkla
elini saç ile presin arasına sıkıştırmış. Eli sıkıştığında ayağını presten çekmiş olsaydı, eline
zarar gelmeden vidaları gevşeterek kurtarma şansımız olurdu. Heyecanla prese basmış ve elini
sıkıştırmış. Elini sıkıştırmaması için herhangi bir tedbir alınması mümkün değildir. Ancak
çalıştıran kişi pedala basmayınca makine durur. Herhangi bir tedbir alınması mümkün değildir.
Eldivenin de bu işte bir yararı yoktur. Eldiven sadece saçın eli kesmemesi için kullanılır.”
beyanında bulunmuştur.
5- Pres işçilerinden …….... ………. 20.09.2004 tarihli celsede “…….... ………. ile
yan yana pres makinelerinde çalışıyordum. O saç kıvırma işlemleri yapıyordu. Ben de saçlara
delik açma işlemini yapıyordum. Saçı kıvırırken elini apkant denilen makinenin bölümüne
kıstırmış. Ben kıstırdıktan sonra gördüm. Elinden yaralanmış. Saç kıvırma işlemi yapılırken
eldiven veriliyor. Eldiven saçın eli kesmemesi içindir. Makineye kaptırmasında eldivenin
fonksiyonu yoktur dedi. Soruldu : makinenin iki adet pedalı vardır. O pedala basmak suretiyle
makine çalıştırılır. Pedallara basılmayınca makine çalışmaz. Soruldu : bir anlık dalgınlığı
neticesinde elini sıkıştırdığını söyledi.” beyanında bulunmuştur.
6- Çalışma ve S.G.Bakanlığı İş Güvenliği müfettişi …….... ………. 05.06.2003 tarih-
58 sayılı idari raporunda saptanan hususlar bölümünde :
1) İşyerinde 14.12.2001 tarihinde çalışmaya başlayan kazalı işçi …….... ……….
çıraklıktan yetişmiş olup deneyimlidir. İşyerinde sürekli olarak apkant preste çalışmıştır.
2) Kazanın meydana geldiği apkant preste hareket yan yana konumdaki ayak
pedallarıyla sağlanmakta, sağdaki pedala basıldığında indirme hareketi soldaki pedala
basıldığında kaldırma hareketi gerçekleşmektedir. İki pedala birlikte basıldığında da inme-
kalkma hareketi sürekli sağlanabilmektedir. Preste kıvrılan parçalar oturarak çalışan işçinin sağ
tarafında bulunmakta, işçinin sağ eliyle alıp çevresinden kıvırdığı parçalar son kıvırma
işleminden sonra sol elle alınarak sol tarafa bırakılmaktadır. Yaklaşık 50x5 cm lik saçları
işleyen kazalı işçi …….... ………., kıvırma işlemini tamamlayan parçayı sol eliyle aldığı
sırada işleyeceği parçayı almak üzere sağ tarafa dönmüş ve bu arada indirme pedalına
bastığından sol eli presin üstten inen kısmı ile saç parça arasında kalarak ezilmiştir. Ayak
pedalları yukarıda da belirtildiği gibi yan yana konumdadır ve üzerlerinde pedal koruyucusu
bulunmamaktadır.
3) Kazanın meydana geldiği sırada abkant preste kıvrılan parçalar yaklaşık 50x5 cm lik
dikdörtgen ince saç parçalar olup küçüktür. Kıvırmayla birlikte boyutları daha da küçülmekte
ve elle işlem yapıldığından elin tehlikeli bölgeye yaklaşmasını kaçınılmaz olmaktadır.
hususlarını belirtmiş ve aynı raporun alınması gerekli önlemler bölümünde de :
1) Her işveren, işyerinde işçilerinin sağlığını ve iş güvenliğini sağlamak için, bu
Tüzükte belirtilen şartları yerine getirmek araçları noksansız bulundurmak gerekli olanı
yapmakla yükümlüdür.
İşçiler de, bu yoldaki usullere ve şartlara uymak zorundadırlar.

944
Kazanın meydana geldiği abkant preste yapılan saç parçaların kıvrılması işlemi, presin
hareketi sırasında elin operasyon noktasına yakın olması nedeniyle tedbirli davranmayı ve
parçanın işlemi bitip kenara kaldırdıktan sonra işlenecek diğer parçanın alınmasını
gerektirmektedir. (İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü madde :2)
2) İşverenin, işyerinde teknik ilerlemelerin getirdiği daha uygun sağlık şartlarını
sağlaması; kullanılan makinelerle alet ve edevattan herhangi bir şekilde tehlike gösterenleri
veya hammaddelerden zehirli veya zararlı olanları, yapılan işin özelliğine ve fennin gereklerine
göre bu tehlike ve zararları azaltan alet ve edevatla değiştirmesi iş kazalarını önlemek üzere
işyerinde alınması ve bulundurulması gerekli tedbir ve araçları ve alınacak diğer iş güvenliği
tedbirlerini devamlı surette izlemesi esastır. (İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü madde :4)
3) Otomatik besleme tertibatı olmayan veya işin gereği olarak koruyucu yapılamayan
preslerde, çift el kumanda tertibatı bulunacak ve bunlardan bir tanesi tek başına presi harekete
geçiremeyecek şekilde yapılmış olacaktır. (İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü madde :180/4)
4) Pedalla çalışan preslerde, pedalın kontrol dışı harekete geçmesini engellemek
amacıyla üzerine uygun bir koruyucu konacaktır. Pedallar indirme ve kaldırma hareketinin
karıştırılmadan yapılabilmesi amacıyla sağ ayakla indirme, sol ayakla kaldırma hareketini
sağlayacak şekilde, uygun aralıkla yerleştirilecektir. (İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü
madde :2, 180/8)
hususlarını belirterek yukarıdaki 1.maddedeki yasal yükümlülüğü yerine getirmeyen
kazalı işçinin olayda % 20 kusurlu olduğu ve 1, 2, 3, 4.maddelerde belirtilen yasal
yükümlülükleri yerine getirmeyen işveren …………………. San.Tic.Ltd.Şti. nin % 80 kusurlu
olduğu kanaati belirtilmiştir.
Bu raporun gerek muhteviyat, gerek kusur gerekçeleri ve gerekse kusur tevziatı
açısından olaya ve dosyaya da uygun bulunduğu kanaatindeyim. Aynı hususları tekrar
ediyorum. Bu durumda aynı hususları bir kere daha uzun uzun yazmaya gerek
bulunmamaktadır.

VIII- SONUÇ VE KANAAT :


İlgili inceleme neticeleri raporun üst bölümünde arzedilmiştir.
Raporun tespit ve incelemeler-değerlendirme bölümü (6).maddesinde gerekçesi ile
belirtilen hususlar muvacehesinde :
a- Yeterli dikkatle ve tedbirle hareket etmemekle olaya sebebiyetinden kazalı işçi
…….... ……….’ın % 20 (yüzdeyirmi) kusurlu olduğu;
b- İş güvenliği ile ilgili olarak olayla ilgili gerekli ve yeterli önlemleri temin etmemiş
olmakla olaya sebebiyet vermiş davalı işveren …………………… San. ve Tic.Ltd.Şti.nin
birinci derecede ve % 80 (yüzdeseksen) kusurlu olduğu;
hakkındaki inceleme neticesi ve kanaatimi belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın
Hakimliğin takdirlerine saygı ile arzolunur. 18.11.2004

Bilirkişi

Y.Müh.Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi (D.E.Ü)

945
İZMİR 4.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : Esas :2004-519

II- DAVACI : SSK Başkanlığı – ANKARA

III- VEKİLİ : Av.M.Hasip Karcılar


SSK Sigorta İl Md.lüğü – İZMİR

IV- DAVALI : ……………….San.Tic.Ltd.Şti. – İZMİR

V- VEKİLİ : Av.Recep Köken


1202/1 sokak, no :69/613, İnşaatçılar çarşısı,
Yeni Halimağa İşhanı Yenişehir – İZMİR

VI- KONU : Davalı işverenin işçisi ………. ………. 15.06.2001 tarihinde


Narlıdere ……………….. Spor Salonu çatısının alüminyum
sandviç panel ile kaplanması ile ilgili çalışma için ahşap çatı
tahtaları üzerinde iken bunun kırılması sonucu bir alt çatı kısmına
düşerek neticede % 32,2 nispetinde daimi-kısmi malul kalmış
olmakla dosyanın tetkiki ile 506 S.K. 26.maddesi açısından kusur
durumu inceleme raporu tanzimidir.

VII- TESPİT VE İNCELEMELER :


1- Dosya tarafımca incelenmiştir.
2- Olay 15.06.2001 tarihinde saat 13.30 sıralarında Narlıdere ………. ………. Spor
Salonu çatı örtüsünün alüminyum sandviç panel ile yenilenmesi ile ilgili çalışmalar safhasında
meydana gelmiş ve sökülen eski eternitlerin altında bulunan çatı tahtaları eski ve çürümüş
durumda olup bunların üzerinde yürüyerek alüminyum panel taşıyan işçi ………. ………. bu
tahtaların kırılması neticesi sekiz metre yükseklikteki çatı kısmından üç metre daha alt
kesimdeki diğer çatıya düşme sonucu yaralanarak neticede % 32,2 daimi-kısmi malul kalmıştır.
3- İşveren 15.06.2001 tarihli vizite kağıdında iş kazasının oluş şekli “Panel uygulaması
– 15.06.2001 – saat : 13,30” biçiminde belirtilmiştir.
4- 15.06.2001 tarihli işveren kaza bildirim formunda kazanın sebebi ve oluş şekli
kısmında aynen “Ahşap çatı tahtasının çürüme sonucu kırılması – dengenin kaybedilerek
yaklaşık 3 metre yükseklikten bir alt kademedeki çatıya düşme” belirtilmiştir.
5- 14.06.2001 tarihli teslim tutanağında ………. ……….’ye baret, emniyet kemeri ve
eldiven verildiği belirtilmiştir.
6- Kazalı ………. ………. 15.06.2001 tarihli Polis ifade tutanağında aniden dengesini
kaybedip alt tarafta bulunan alçak çatının üzerine düştüğünü, düşmesinde kimsenin hatası
bulunmadığını ve şikayetçi olmadığını beyan etmiştir.
Kazalı ………. ………. SSK müfettişi ………. ………. tarafından tanzim edilen
14.04.2003 tarihli ifade tutanağında :
“………………..San.Tic.Ltd.Şti. ye ait ……… sokak no :…./…... kat :….. Yenişehir –
İzmir adresinde kurulu işyerinde çalışıyordum. İşyerinde çatı kaplaması işi yapılmaktadır. Ben
bu şirketin taahhüdündeki …………………… çatı kaplaması işyerinde çalışıyordum.
16.06.2001 tarihinde saat 13,30 sıralarında vinçle çatıya çıkarılan alüminyum sandviç panelleri
çatıda bir taraftan diğer tarafa taşıyorduk. Panellerin uzunluğu tahminen 8 m, genişliği de 1 m
civarındadır. Ben çatının dış tarafında diğer arkadaşta iç kısımdan olmak üzere panelin
uçlarından tuttuk ve taşıma sırasında benim bastığım kısımdaki önceden döşenmiş olan tahta
946
kırıldı ve ben çatıdan aşağı düştüm. Benim düştüğüm çatının altındaki katın üzerinde de çatı
bulunuyordu ve ben bu çatının üzerine düştüm. Tahminen 2 m kadar yükseklikten. Sizin
sorduğunuz gibi panelin yanlarından tutmak mümkün değil panel uzun ve ince olduğu için
bükülüyor, mecburen uç kısımlarından tutarak taşımak gerekiyor. Benimle birlikte ……….
………. bulunuyordu ve birlikte taşıyorduk. Sizin sorduğunuz gibi kaza olayında herhangi bir
kimsenin kastı ve kusuru yoktur. Kaza anlattığım gibi taşıma sırasında çatının uç kısmında
üzerine bastığım tahtanın kırılması sonucu meydana gelmiştir. Sizin sorduğunuz gibi çatıda
çalıştığımız için emniyet kemeri verilmişti. Ancak taşıma işi yaptığımızdan hareket ettiğimiz
için o sırada emniyet kemerini kullanamıyorduk.” beyanında bulunmuştur.
Kazalı ………. ………. iş güvenliği (iş) müfettişi ………. ………. tarafından tanzim
edilen 24.02.2003 tarihli ifade tutanağında :
“Ben bu işyerinde Mayıs 2001 tarihinde çalışmaya başladım, daha önceleri de çatı
işlerinde kaynakçı ustası olarak çalışmıştım. Söz konusu çatı işinde yaptığımız iş, çatı tahtaları
üzerinde bulunan eski atermitlerin kaldırılıp, yerine sandviç panel döşenmesi işiydi. 15.06.2001
günü sabah 08,00 de işbaşı yaptık, iki kademeli olan spor salonu çatısının üst kademesine
vincin bıraktığı sandviç panelleri çatıya seriyorduk, saat 11,30 sıralarında ………. ………. ile
birlikte bir paneli alıp yan tarafa taşıyorduk ki benim bastığım çatı tahtalarından biri kırıldı,
kırılmasıyla dengemi kaybederek yaklaşık 2.50 metre aşağıda bulunan yine ahşap kaplı ikinci
kademe çatıya düştüm, düşmemle sağ ayağımın altında bulunan tahta yine kırıldı ve sırt üstü
vaziyette yattım. Hemen arkadaşlar beni aşağıya indirip, arabayla SSK Tepecik Eğitim
Hastanesine götürdüler. Burada yapılan kontrolde belimde Th12 vertebra kırığı tespit edildi.
İşyerinde bize baret emniyet kemeri gibi kişisel koruyucular verilmişti. Hatta kaza
anında hepsi üzerimdeydi, ancak çatı üzerinde hareketli olduğumuz için emniyet kemerini
bağlayamıyorduk.”
beyanında bulunmuştur.
6- İzmir 12.Asliye Ceza Mah. Bilirkişi tetkikatında bilirkişi ………. ……….
05.02.2002 tarihli raporunda tespit ve incelemeler 5 ve 6.maddelerinde :
“5) Olayın vuku bulduğu işyeri, inşaat işyeri olup, bu gibi işlerin mutlak surette, bir
teknik elemanın nezaretinde ve talimatı ile ve gerekli emniyet tedbirlerinin alınmasını müteakip
yapılması ve yürütülmesi gerekir. Çatı işlerinin çatı merdiveni yapılması, uygun olmayan
durumlarda gerekli yürüme platformunun temin edilmesi ve ayrıca işçilere emniyet kemerleri
verilmesi, bu emniyet kemerlerinin takılması için uygun durumlarında temin edilmesi gerekir.
(Sanık ………. ………. savunmasında : emniyet kemeri verildiğini ancak hareket olduğu için
emniyet kemerlerinin takılamamış olduğunu, beyan etmesi kafi bir husus olmayıp, bu emniyet
kemerlerinin tespit edilebileceği, boydan boya gerilmiş halata bağlanarak hareketin sağlanması
veya buna benzer durumun temin edilmesi gerekirdi, nitekim bu hususlar yine teknik eleman
tarafından temin edilmesi icabederdi.) Bu hususların şirket yetkilisi olduğunu beyan eden sanık
………. ………. tarafından temin edilmesi gerektiği, aksi hareketi olayın meydana gelişinde
birinci derecede kusurlu olduğu kanaatine varılmıştır. Esasen yukarıda belirtilen hususlar,
Bakanlar Kurulu tarafından 02.07.1974 günlü ve 7/8602 sayılı kararname ile çıkarılıp
12.09.1974 tarihli ve 15004 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren ve halen
yürürlükte bulunan “Yapı İşlerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü” nün ilgili maddeleri
olan, madde : 3, 4, 13, 14 ve 15 nci maddelerinde açık olarak belirtilmiştir.
6) Olay sonucu yaralanan mağdur ………. ……….’nin olay tarihi itibari ile 27 yaşında
olduğu ve olay sırasında yapmakta olduğu işleri devamlı olarak yapan bir işçi olarak, olay
sırasında güvenlik tedbirinin alınmadığı bir mahalde, tehlikeli bir şekilde durmaması gerekirdi.
Aksi hareketi ile iş güvenliği koşullarını ihlal ederek, kendisinin de olayın meydana gelişine
katkısının bulunduğu kanaatine varılmıştır. Bu sebeple az da olsa kendisinin de kusurunun
bulunduğu kanaatine varılmıştır.
Hususlarını belirtmiş ve 5.maddedeki hususlar sebebiyle işin yürütümünden sorumlu
şirket yetkilisi ………. ………. un 6/8 kusurlu olduğu ve 6.maddedeki hususlar sebebiyle
kazalı işçi ………. ……….’nin 2/8 kusurlu olduğu kanaatini belirtmiştir.
947
7- İzmir 12.Asliye Ceza Mah. Bilirkişi tetkikatında ………. ………. 01.04.2002 tarihli
raporunda kazalı işçinin usul ve koşullara uymadığı için 6/8 kusurlu olduğu ve sanık ……….
……….’un kazalının emniyet kemerini ve kemerin boşta kalan ucunu sabit bir yere bağlayıp
bağlamadığını kontrol etmediği için 2/8 kusurlu olduğu kanaatini belirtmiştir.
8- İzmir 12.Asliye Ceza Mahkemesi bilirkişi tetkikatında bilirkişiler ………. ……….
ve ………. ………. 27.08.2002 tarihli bilirkişi raporlarında işveren vekili sanık ……….
………. ’un 6/8 kusurlu olduğu ve kazalı işçinin de 2/8 kusurlu olduğu kanaatini
belirtmişlerdir.
9- İzmir 12.Asliye Ceza Mah. E :2001-1054, K :2002-654 sayı ve 13.11.2002 tarihli
kararında sanık ………. ………. ’un 6/8 kusurlu olduğu esasına göre hüküm tesis etmiştir.
10- SSK müfettişi ………. ………. 14.04.2003 tarih-34/18 sayılı idari raporunda
işveren hakkında 506 S.K. 26/1 maddesinin tatbiki ve kazalı işçi hakkında 111.maddenin
tatbiki gerektiğini belirtmiştir. SSK müfettişleri bu konuda ehil olmadığı gibi inceleme teftişleri
kusur tetkiki mahiyetinde değildir. Bunun için Bakanlık bünyesinde iş müfettişleri (iş
güvenliği) ayrı bir teşkilat ve kadroyu haizdir.
Böyle hareket edilip SSK müfettişi bir görüş bildiriyor – iş müfettişi bir görüş bildiriyor
ve tabiiki görüşleri birbirleri ile uymayınca ortaya Bakanlığın saygınlığıyla
bağdaştırılamayacak durumlar ortaya çıkıyor. (Örneğin bu olayda SSK müfettişi kazalının
bağışlanmaz kusurlu olduğu ve hakkında 506 S.K. 111.maddesi tatbikini belirtmiş olup SSK da
kazalı hakkında bu müeyyideyi uygulamış aylık gelirlerini kesintili tahsis etmiş (Dosyada
maluliyet geliri bağlama kararında görülüyor) ama davayı da iş müfettişinin raporundaki
işverenin % 60 kusurlu olduğu kanaatine göre açmıştır. Bu husus tezat teşkil eder ve çifte
standart mahiyeti taşır. SSK kamu hizmeti yapmakla bu şekilde taraflardan birinin hakkını ihlal
edebilecek uygulamalardan sakınmalıdır.
11- Çalışma ve S.G.Bak.İş Müfettişi (iş güvenliği) ………. ………. 28.02.2003 tarihli
idari raporunda
a) İşverenin çatı üzerinde gerekli kontrolleri yapmamış ve çatı üzerine döşenmiş
bulunan ahşapların durumunu kontrol etmemiş ve emniyet kemerini işçilerin kullanıp
kullanmadığını denetlememiş olmakla ve işyerinde çalışmalar esnasında yetkili teknik eleman
bulundurmamış olmakla % 60 kusurlu olduğunu ve kazalı işçinin de paneli çatıya paralel
olarak taşımayıp dik olarak taşımakla çalışma alanını daraltıp olaya sebebiyet vermekle % 40
kusurlu olduğu kanaatini belirtmiştir.
12- Ceza Mahkemesi bilirkişi tetkikatları cezai kusur incelemesi esasına göre yapılmış
olup dosyamızdaki 506 S.K. 26.maddesi açısından yapılan kusur incelemesine iş müfettişi
………. ……….’in 28.02.2003 tarih-18 sayılı idari raporunun kusur dağılımı bakımından
uygun olduğu kanaatindeyim. Sadece olay tarihinde yürürlükte olan 1475 sayılı İş Kanunu
1.maddesinde belirtilen işveren ile işveren vekilinin de (………. ……….) birlikte sorumlu
olduğunun da raporda dikkate alınması icabeder idi.
13- İlgili Mevzuat ve Sorumluluk :
1- 1475 sayılı İş Kanunu : (Olay tarihinde yürürlükte)
1.maddesi 4.fıkrası : Bu konuda işveren için öngörülen her çeşit sorumluluk ve
zorunluluklar işveren vekilleri hakkında da uygulanır.
73.maddesi : İşveren işyerinde işçilerin sağlığını ve iş güvenliğini sağlamak için gerekli
olanı yapmak ve bu husustaki şartları sağlamak ve araçları noksansız bulundurmakla
yükümlüdür.
İşçilerde iş sağlığı ve iş güvenliği hakkındaki usul ve şartlara uymakla yükümlüdürler.
2- 02.07.1974 tarih-7/8602 sayılı “Yapı İşlerinde İşçi Sağlığı ve İş güvenliği Tüzüğü” :
Madde 3 - Her işveren, yapı işyerlerinde işçilerin sağlığını ve iş güvenliğini sağlamak
için, bu Tüzükte belirtilen koşulları yerine getirmekle ve gerekli araç ve gereçleri eksiksiz
bulundurmakla yükümlüdür.
İşçiler de, bu yoldaki usul ve koşullara uymak zorundadırlar.

948
Madde 4 - Her işveren, yapı işlerini, fenni yeterliği bulunan kişilerin, teknik gözetimi
ve sorumluluğu altında yürütecektir.
Madde 7 - Yapı işlerinde kullanılan iskeleler, platformlar, geçitler, korkuluklar,
merdiven parmaklıkları, güvenlik halatları ve güvenlik fileleri, zincirler, kablolar ve diğer
koruma tedbirlerine ait araç ve gereçler ve işçilere verilen güvenlik kemerleri ile diğer malzeme
ve araçlar; yapılan işe uygun ve işçileri her çeşit tehlikeden korumaya yeterli olacak ve
kullanılan tesisat, tertibat, malzeme veya araçlar, kaldırabilecekleri yüke dayanacak nitelik ve
sağlamlıkta bulunacak; alet, parça, malzeme gibi cisimlerin düşmesi muhtemel yerlerde
çalışacak işçilere koruma başlığı (baret) verilecektir.
Madde 13 - Yüksekliği tabandan itibaren 3 metreden daha fazla olan ve düşme veya
kayma tehlikesi bulunan yerlerde çalışanlarla, kiremit döşeyicilerine, oluk ve her türlü dış boya
işleri yapanlara, gırgır vinçlerini çalıştıranlara ve kuyu, lağım, galeri ve benzeri derinliklerde
çalışanlara güvenlik kemerleri verilecek ve işçiler de verilen bu kemerleri kullanacaklardır.
Madde 15 - Cam, saç ve çimento harçlı levhalardan yapılmış veya eskimiş, yıpranmış
ve dayanıklılığı azalmış çatılarda, çatı merdiveni kullanılacak ve buralarda tam güvenlik
sağlanmadıkça çalışılmayacaktır.
hususlarını amirdir.
Davalı işveren işçisinin çatıdan düşmesini önleyici nitelikteki yukarıdaki iş güvenliği
önlemlerini yeterince temin etmeyerek olaya sebebiyet vermekle ve işveren vekili ……….
……….’da aynı sebeplerle birlikte ve eşit olarak % 60 (yüzdealtmış) kusurlu oldukları
kanaatindeyim.
14- Kazalı işçi de 27 yaşında işi ve tehlikesini müdrik bir şahıs durumunda olmakla
basacağı yere dikkat etmeli ve emniyet kemeri kullanımını temin edebilecek bunun
bağlanabileceği çatıya boydan boya bunun takılabileceği halat sisteminin ve çatı merdiveni
(çatıya yatar uzatılan ve üzeri basılarak yürünen aksam) teminini dahi talep etmeli idi. Böyle
davranmayıp tedbirsiz ve dikkatsiz davranmakla olaya sebebiyet verdiğinden olayda kazalı
işçinin % 40 (yüzdekırk) kusurlu olduğu kanaatindeyim.

VIII- SONUÇ VE KANAAT :


Rapor tespit ve incelemeler – değerlendirme bölümü :
- (13).maddesinde gerekçesi ile belirtilen hususlara binaen olayla ilgili gerekli ve yeterli
iş güvenliği önlemlerini temin etmeyerek olaya sebebiyet verdiklerinden davalı işveren
……………….. San.Tic.Ltd.Şirketi ile işveren vekili işveren vekili ………. ……….’un
birlikte ve eşit olarak % 60 (yüzdealtmış) kusurlu oldukları;
- (14).maddesinde gerekçesi ile belirtilen hususlara binaen yeterli tedbir ve dikkatle
hareket etmeyerek olaya sebebiyetinden kazalı işçi ………. ……….’nin % 40 (yüzdekırk)
kusurlu olduğu;
hakkındaki kanaatimi belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın Hakimliğin takdirlerine
saygı ile arz olunur. 30.11.2007

BİLİRKİŞİ

Y.Müh.GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi (D.E.Ü)

949
İZMİR 8.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : Esas : 2006-325

II- DAVACI : Sosyal Güvenlik Kurumu Bşk.lığı – ANKARA

III- VEKİLİ : Av.Nuray Dağdelen – Av.Mustafa Kayatekin


S.S.K. Sigorta İl Müdürlüğü – İZMİR

IV- DAVALILAR : 1- ………………..San.Tic.Ltd.Şti. – İZMİR


2- Tasfiye Memuru ……….. ………… Karşıyaka – İZMİR

V- KONU : Davalılardan ……………………...San.Tic.Ltd.Şti. nin işçisi


………… …………… 26.02.2005 tarihinde bir iş kazası
sonucunda % 63 nispetinde malul kalmış olmakla, dosyanın
tetkiki ile 506 S.K. 26.maddesi açısından kusur durumu inceleme
raporu tanzimidir.

VI- TESPİT VE İNCELEMELER - DEĞERLENDİRME :


1- Dosya tarafımızca tetkik edilmiştir.
2- Olay, 26.02.2005 tarihinde saat 14,45 sıralarında Kemalpaşa İlçesi Yenmiş köyü
hudutlarında Ankara asfaltı kenarı …………… Fabrikası karşısındaki ……………
San.Tic.Ltd.Şti. ne ait fabrika idari binasına ……………. Ltd.Şti. ortağı ……… ……… ve
işçisi ………… …………’ın birlikte klima montajı çalışma safhasında meydana gelmiş ve
arka tarafta dış duvara dayalı alüminyum merdiveni (altı metre uzunlukta – SSK müfettiş
raporu eki kazalı ………… …………’ın 27.02.2006 tarihli ifade tutanağı) işçi …………
………… kendisi bina içinde bulunarak pencereden içeriye almak isterken merdiveni buradan
sokarak bina içine alabilmesi için alt ucunun havaya doğru kalkarak yükselmesi sırasında
binaya yaklaşık altı metre uzaklıktan geçen yüksek gerilim hattı ark atlama tesir sahasına giren
merdivenin alt ucuna ark atlaması ile (yüksek gerilimde 1000 volt yaklaşık bir santimetreden,
34500 volt 35 cm den ark ile atlar – manyetolu çakmak arkları gibi – hava yağışlı veya çok
nemli olduğunda bu ark atlama mesafesi daha da fazlalaşır) alüminyum merdiveni diğer
ucundan çıplak elle tutmakta olan ……………’in vücudundan elektrik devresi tamamlanmakla
şahıs yüksek gerilime çarpılıp Hastane Sağlık Kurulu raporunda belirtildiği üzere her iki el, her
iki ön kol, her iki ayak ve bacaklardan üçüncü derecede yüksek gerilim yanığı ile yaralanarak
neticede % 63 malul kalmıştır.
3- Jandarma tarafından çekilmiş olup Savcılık dosyasında mevcut beş adet fotoğrafın
olayla hiçbir ilgisi yoktur. Bu fotoğraflar bina içinde bir kısım elektrik tesisatını
göstermektedir.
4- Savcılık dosyasında Jandarma olay yeri krokisinde …………..’in merdiveni içeriye
almak istediği pencere ile dış kısımdan geçen yüksek gerilim hattı çizilmiş ise de aradaki
mesafe belirtilmemiştir.
5- Jandarma olay yeri tespit tutanağında (26.02.2005 tarih – saat 15,40) ikinci kat
penceresine dayalı vaziyette bulunan alüminyum merdiveni …………..’in pencereden almak
istediği esnada bahse konu merdivenin diğer ucunun pencere ön kısmından geçen yüksek
gerilim hatta çarpması sonucu elektrik çarpmasına maruz kaldığı belirtilmiştir.
6- Kazalı şikayetçi olmadığı için 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu 58/5 maddesi gereği
Kemalpaşa C.Başsavcılığınca takipsizlik kararı verilmiştir. (Hz :2005-592, K :2005-362 sayı ve
07.06.2005 tarihli)

950
7- Kazalı işçi ………… ………… 07.04.2005 tarihli Jandarma ifade tutanağında “Ben
halen yukarıda belirtmiş olduğum adreste ikamet etmekteyim. Ben ……………….. firmasında
klima tesisatı işçisi olarak çalışmaktayım. Ben 26.02.2005 günü çalışmakta olduğum
……………….. Fabrikası inşaatında ikinci katta iken pencere duvarına dayalı vaziyette
bulunan yaklaşık 6 m yüksekliğindeki alüminyum merdiveni pencereden içeri çekmek
istediğim esnada pencerenin yaklaşık olarak 2 m kadar uzaklığından geçmekte olan yüksek
gerilim hattına merdivenin alt uç kısmının çarpması sonucunda beni sağ ve sol elimden yüksek
gerilim çarptı. Benim bulunduğum kısımda çalışan başka kimse yoktur. Benim bağırmam
üzerine arkadaşlar olay yerine geldiler ve beni hastaneye kaldırdılar, aslen benim bahse konu
kazanın meydana gelmesine sebebiyet veren merdiveni içeriden getirmem gerekirdi ancak ben
işimi daha kolaylaştırmak için pencereden almak istedim, benim olay ile ilgili olarak kimseden
şikayetim yoktur.” beyanında bulunmuştur.
Kazalı işçi ………… ………… iş müfettişince tanzim edilen 14.04.2005 tarihli ifade
tutanağında yaklaşık altı metre uzunluğunda birbirine geçmeli alüminyum merdiveni klima
montajı yapmak üzere binanın dışına koyduklarını, merdiveni almak isterken havanın yağışlı
olmasından dolayı işyerine yaklaşık on metre mesafedeki yüksek gerilim hattının çektiğini,
kaza sonucu bileklerinden yaralandığını, olayın kendi hatasından meydana geldiğini beyan
etmiştir.
Kazalı işçi ………… ………… SSK müfettişince tanzim edilen 27.02.2006 tarihli
ifade tutanağında :
“İşyerinde 14.01.2004 tarihinden itibaren montaj işçisi olarak çalışmaktayım. Kazadan
sonra işyerinde çalışmadım. Bileklerimdeki fonksiyon kaybı nedeniyle çalışmam da mümkün
değildir. Ancak miktarları aydan aya farklılıklar göstermek üzere 2005/8.ay hariç ücret almaya
devam ediyorum. Bu nedenle sigortam halen gösteriliyor. Zaten şuan geçimimi de abim
………… ………… üzerinden sağlıyorum. Mesleğim klima montajcılığıdır. Askerden
geldikten sonra 2004/1. ayda abimin (………… ………… - ……………. Ltd.Şti.nin şirket
ortağı ) yanında işe baladım. Bu konuda herhangi bir eğitimim yok. Montajcılığı çalışırken
öğrendim. Ankara Asfaltı üzerinde bulunan ve ……………. olarak bilinen işletmeye
………… abi, ……………… Ltd.Şti'nin diğer ortağı ………… ………… ve ben olduğum
halde klima tesisatlarını çekmek üzere gitmiştik. Yanlış hatırlamıyorsam öğleden sonra saat
14.00 sıralarında dış cephedeki işimizi bitirmiştik. Çalışma esnasında hava yağmurluydu. Ben
binanın içine geçerek birinci kat penceresinden dış cephe işlerinde kullandığımız 6 metre
uzunluğundaki alüminyum merdiveni ………… ………… bana uzattıktan sonra içeri girdi ve
ben merdiveni pencereden çekmekte olduğum sırada merdiven ile gerilim hattı arasındaki
mesafe kısalınca merdiven metal olduğu için fabrikanın bahçesinden geçmekte olan gerilim
hattından elektrik çekti ve elektrik akımına kapılarak binanın içine, zemine düştüm. Elektrik
çarpması sonucu her iki bileğimde yaralanma ve fonksiyon kaybı meydana geldi. Olay yanında
bütün bu gelişmelere yakınen tanık olan tek kişi ………… …………’tır. Çalışma esnasında
elimde eldiven bulunmuyordu. Gerektiği yerlerde eldiven takıyoruz. Ancak, bu çalışmanın
yapıldığı anda eldiven kullanılması gerekmiyordu.” beyanında bulunmuştur.
8- …………….. Ltd.Şti. müdürü ve ortağı işveren vekili ve olay sırasında kazalı işçisi
ile birlikte çalışmakta olan ………… ………… 27.02.2005 tarihli Jandarma ifade tutanağında
“………… ………… yukarda belirttiğim adreste faaliyet gösteren işyeri sahiplerinden
olduğum işyerinde klima tesisat işçisi olarak çalışmaktadır. 26.02.2005 günü Ankara Asfaltı
…………… karşısında faaliyet gösteren …………………… San.Tic.Ltd.Şti. inşaatına klima
tesisatı çekmek üzere görevlendirmiştik. Bende yanında kendisiyle beraber çalışıyorduk.
Tesisat işi yaptığımız yerin dış cephesinde işimiz bitti. İç cephesinde merdiven ile işimiz
olduğu için merdiveni içeri almamız gerekiyordu. ………… ………… birinci kat odanın
içerisinde dış cephede bulunan merdiveni içeri doğru çekerken bende yukarı üst kata yanına
çıkmak üzereydim o an merdivenin düşme sesini duydum tekrar dışarı çıktığımda merdivenin
dışarı düştüğünü gördüm ondan sonra aşağıdan ………… …………'a 3-4 defa seslendim niye
merdiven düştü diye soracaktım herhangi bir cevap gelmedi sonra ben merdiveni dışardan alıp
951
fabrikanın içerisine girdiğimde bunun bağırdığını duydum koşturarak yanma gittiğimde seyyar
kablonun sol ayağında takılı olduğunu gördüm o an ben seyyar kablodaki kaçaktan dolayı
elektrik çarpmış olabileceğini düşündüm ve kendisine sorduğumda sana ne oldu diye
sorduğumda hiçbir şey hatırlamadığını söyledi konuşuyordu ama olayı hatırlamadığını söyledi
bende kendisini derhal Ege Üniversitesi Acil Servisine götürdüm. Hastanede yaklaşık iki saat
sonra şuuru açıldıktan sonra sorduğumda kendisinin merdiveni çekerken yüksek gerilim
tellerine değdirdiğini hatırladığını söyledi. Kendisi halen Ege Üniversitesinde gözetim altında
bulunmaktadır. Bizim yanımızda çalışan arkadaşlar yetkili servisi olduğumuz firmalar tarafından yılda
bir defa verilen seminerler vasıtasıyla eğitimlerini almaktadırlar Verilen bu seminerler iş güvenliği
açısından yapılan seminerler olmadığı kendi markalarını kendine özgü arıza ve genel şikayetlerinin
neler olduğunu çözmek amaçlı verilen eğitimlerdir biz her hangi bir eğitim vermiyoruz.” beyanında
bulunmuştur.
………… …………SSK müfettişince tanzim edilen 09.03.2006 tarihli ifade
tutanağında “işyerinde (klima satış, servis -ağırlıklı faaliyet- ve montaj işleri) yürütülmekte
olduğunu, kazanın tamamen öngörülmeyen nedenlerden kaynaklandığını, kazalının işi, iş
başında tecrübe ederek öğrendiğini ve işyerinde teknik servis elemanı olarak çalıştığını,
kazanın meydana geliş şeklini daha önce SSK Sigorta İl Müdürlüğüne verdiği 21.06.2005
tarihli dilekçe ve Kemalpaşa Jandarma Karakoluna verdiği ifadesi ile ayrıntılı bir şekilde
açıkladığını, kazanın meydana gelişi ile ilgili olarak bu ifadelere eklemek istediği bir şey
olmadığını, kazanın hemen sonrasında sigortalıyı Ege Üniversitesi Acil Servisine
götürdüklerini, kaza anında işi yürüten olarak ……….. ve kendisinin bulunduğunu, klima
tesisatı döşemesinde elektrikle ilgili bir işlem yapılmadığı için eldiven kullanımının genellikle
tercih edilen bir güvenlik önlemi olmadığını, bazen elektrik bağlantı kablolarını da çekmekle
beraber elektrik bağlantısını elektrikçilerin yaptığını, kaza günü havanın yağmurlu olduğunu,
merdivenin fabrikanın iç kısmından çıkarılma imkanı bulunmakla birlikte fabrikanın arka
kısmında çalıştığımız için ön tarafa dolaşmanın uzun sürdüğünü ve zamandan kazanmak için
merdivenin pencereden geçirildiğini” beyan etmiştir.
9- Çalışma ve S.G.Bakanlığı iş müfettişi (iş güvenliği) ………… ………… 27.04.2005
tarih-57 sayılı idari raporunda işverenin ……….. Limited Şirketinin yağışlı havada yüksek
gerilim altında klima montajı yaptırarak kazaya neden olmakla % 80 kusurlu olduğu ve kazalı
işçi ………… …………’ın klima montajının işi bittikten sonra merdivenden inmiş ve
işverenin merdiveni birlikte indirelim uyarısına rağmen kendisinin indirmek istemesi ile olay
vuku bulduğundan kazalının olayda % 20 kusurlu olduğu kanaatini belirtmiştir.
Bu rapor muhteviyatında bazı isabetsiz tespitler mevcuttur. Örneğin raporda işçinin
beyanına göre yüksek gerilim hattının binaya on metre uzaklıkta olduğu belirtilip yüksek
gerilim hattının çektiği şeklinde (rapor konu kısmı – sahife 2) beyanda isabet yoktur. 34500
voltluk hattın bina içine içeriden alınmaya çalışılan 6 metre uzunluğundaki alüminyum
merdiven içeriden elle de tutulmakla diğer ucu yüksek gerilim hattına en az beş metre
mesafede olup böyle uzak mesafeden ark atlaması olmaz. 30 Kasım 2000 tarih-24246 Resmi
Gazetede yayımlanmış ve halende yürürlükte olan “Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri
Yönetmeliği” 44.maddesinde hava hattı iletkenlerinin yapılara en küçük yatay uzaklıkları
(çizelge : 5) ve düşey uzaklıkları (çizelge : 8) belirtilmiş olup örneğin 36000 volta kadar olan
tesislerde yatay mesafe 2 metre ve 72500 volta kadar olanlarda bu mesafe üç metredir.
Görüleceği üzere ark iki metreden daha atlamaz. Öyle olsa binalara ve pencereden bakan
apartman sakinlerine ark atlaması olur idi.
Ayrıca olay merdivenin zemine indirilmesi ile ilgili olmayıp duvara dayalı bu
alüminyum merdivenin bina içinden bir ucunun elle tutulup dışarıdan içeriye alınması sırasında
olay meydana gelmiştir. İlgili raporda bu maddi hatada mevcuttur.
10-SSK müfettişi ………… ………… olayla ilgili olarak tanzim ettiği 10.03.2006
tarih – 14/08 sayılı idari raporunda işçi ………… …………’ın alüminyum merdiveni
pencereden içeriye geçirmek isterken pencereden yatay ve dikey olarak 6 veya 7 metre
uzaklıktaki yüksek gerilim hattından geçen elektrik tellerinin oluşturduğu manyetik ortam
952
nedeniyle havanında yağmurlu olması yüzünden ve elindeki merdiveninde metal olmasının da
etkisi ile elektriğe maruz kaldığı, işverenin ortak ………… …………’ın da burada olduğu
halde işçisini riskli ortamda çalıştırdığı, uygun eldiven kullandırmadığı, basiretli işveren gibi
hareket etmediği belirtilip işveren hakkında 506 S.K. 26/1 maddesinin tatbiki ve kazalı işçi
hakkında 111.maddenin tatbikini gerektirecek bir tespit bulunmadığını belirtmiştir.
11- SSK nın maluliyet geliri bağlama kararında (10.06.2006 tarih – 303297 sayı) kazalı
işçinin maluliyet gelirlerini 506 S.K. 111.maddesini uygulayıp % 5 indirimli tahsis ettiği
görülmektedir. Kazalı işçinin bağışlanmaz kusurlu olduğunu (506 S.K. madde :111) belirtir bir
müfettiş raporu veya tespiti mevcut olmamasına rağmen işçiye yapılan bu % 5 kesintili gelir
tahsisi haksız bir işlemdir. SSK dava dilekçesinde ise, işverenin % 80 kusurlu olduğu iddiası
ile, 506 S.K. 26/1 maddesi gereği rücu tazminatı talep etmektedir. Bu tezat teşkil eder. SSK bir
kamu kuruluşu olup işlemlerini yaparken hak ve nefaset kaidelerine uygun olmasına dikkat
etmelidir. Böyle hatalarla Bakanlığın saygınlığına gölge düşürülmemelidir. Burada işlemin biri
doğru ise diğeri yanlıştır.
12- Bu iş kazası aşağıda belirtilen kusur faktörlerinin aynı anda birada birleşmesi ile
meydana gelmiştir. Bu faktörler olayla illiyetlidir. Zira bunlardan biri dahi olmasa olay vuku
bulmaz idi. Bu faktörler şöyledir :
a- İşveren şirket ortağı ve müdürü işveren vekili (4857 sayılı İş Kanunu madde :2 –
İşveren vekili) ………… …………’ın çalışmanın yapıldığı işyerinde hazır ve kazalı ile
birlikte çalışır olmasına rağmen, alüminyum merdivenin güvenli şekilde bina içine alınmasını
yani alttan binanın içine zeminden sokulup merdivenlerden üst kata çıkarılmasını temin
etmeyip işin kolayına kaçarak pencereden alüminyum merdiveni bina içine aldırmak istemesi;
(işverenin kusuru – 4857 sayılı İş Kanunu madde :2 gereği işveren ve işveren vekili birlikte ve
eşit kusurlu)
b- İşverenin yüksek gerilime merdiven ucunun ark atlama mesafesine yaklaştığında
tehlikesini bilerek (34500 volt yaklaşık 35 cm den atlar) burada iletken malzeme olan
alüminyum merdiven yerine ahşap merdiven kullandırması gerekir iken bunu dahi temin
etmemiş olması; (işveren ve işveren vekilinin birlikte ve eşit kusurları)
c- Yağmurlu havada özellikle kişisel koruyucuların dahi kullandırılmayarak (yalıtkan
ayakkabı, yalıtkan eldiven) yüksek gerilim tehlike bölgelerinde işçi çalıştırılmaması icabeder
iken bu tedbirin dahi alınmamış olması; (işveren ve işveren vekilinin birlikte ve eşit kusurları)
d- Kazalının 1981 doğumlu olup 24 yaşında ve montaj işleri yapan ve elektriğin
tehlikesini bilip idrak edebilecek nitelikte olması ile bina duvarına dayalı alüminyum merdiveni
pencereden içeriye değil, zeminden binaya sokması gerekir iken tedbirsiz ve dikkatsiz
davranışla kısa yoldan pencereden içeriye sokmaya çalışması; (kazalı işçinin kusur faktörü)

VII- SONUÇ VE KANAAT :


İlgili inceleme neticeleri raporun üst bölümlerinde arz edilmiştir.
Raporun tespit ve incelemeler bölümü :
- (12/a-b-c).maddelerinde gerekçeleri ile belirtilen hususlara binaen olayla ilgili olarak
yeterli ve gerekli iş güvenliği önlemlerini temin etmeyip olaya sebebiyetlerinden işveren
…………………….San. ve Tic.Ltd.Şirketi ile işveren vekili – şirket müdürü …………
…………’ın birlikte ve eşit olarak % 80 (yüzdeseksen) kusurlu oldukları; (4857 sayılı İş
Kanunu 2.maddesi gereğince, bu Kanundan doğan iş kazalarını önleyici tedbirlerin temininden
(4857 S.K. madde :77) işveren ve işveren vekilleri birlikte sorumludurlar.)
- (12/d).maddesinde gerekçesi ile belirtilen husussa binaen yeterli tedbirli ve dikkatli
davranışta bulunmayarak olaya sebebiyetinden kazalı işçi ………… …………’ın % 20
(yüzdeyirmi) kusurlu olduğu;
hakkındaki kanaatimi belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın Hakimliğin takdirlerine
saygı ile arz olunur. 04.12.2007

BİLİRKİŞİ
953
Y.Müh.GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)

954
İZMİR 8.İŞ MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : Esas : 2006-196

II- DAVACI : S.S.K. Başkanlığı – ANKARA

III- DAVALI : …………………………. San. ve Dış Tic.A.Ş, Gaziemir – İZMİR

IV- KONU : Davalı işverenin işçisi ………. ……….., davalıya ait işyerinde
29.12.2004 tarihinde meydana gelen bir iş kazası sonucunda sağ
elinden yaralanarak neticede % 47,2 nispetinde daimi-kısmi
malul kalmış olmakla, dosyanın tetkiki ile 506 S.K. 26.maddesi
açısından kusur durumu incelemesi ile rapor tanzim edilmesi
işlemidir.

V- TESPİT VE İNCELEMELER - DEĞERLENDİRME :


1- Dosya tarafımca incelenmiştir.
2- Olay, 29.12.2004 tarihinde gece saat 21,20 sıralarında davalıya ait Gaziemir Serbest
Bölgesindeki işyerinde 4 numaralı kampana presinde meydana gelmiş, presleme işlemini
tamamlayan üst tabla yukarıya doğru kalkmakta iken üst tablanın kenarında bulunan ve kulak
olarak adlandırılan tertibatı sağ eliyle tutmuş durumda bulunan işçi ………. ……….. elini
buradan çekmeyi unutunca sağ el iki kulak arasında kalarak ezilmekle yaralanmış ve şahıs
neticede buna bağlı olarak % 47,2 nispetinde daimi-kısmi malul kalmıştır.
3- İşverence tanzim edilmiş 29.12.2004 tarihli vizite kağıdında kazalının kampana pres
operatörü olduğu belirtilerek iş kazasının vuku tarzı aynen “29.12.2004 günü saat 15,00-23,00
vardiyasında çalışırken sağ elini kampana presinde sıkıştırdı.” şeklinde belirtilmiştir.
4- 30.12.2004 tarihli işveren kaza bildirim formunda kazanın oluş şekli “kampana fren
balatası bölümünde 4.numaralı preste çalışma esnasında otomasyon kalıplarının üst kalıp kapak
tutucusu ile kapak sabitleyicisi arasına elini (sağ) sıkıştırmıştır. 29.12.2004 – 21,20” biçiminde
belirtilmiştir.
5- Çalışma ve S.G.Bakanlığı iş müfettişi ………. ………..’ın 31.08.2005 tarih-94 sayılı
idari raporunda (olay mahallinde inceleme ve tanzim ettiği ifade tutanakları muvacehesinde)
olay mahallini ve kazanın oluş şeklini aynen :
“İş kazası 4.numaralı kampana presinde olmuştur. Bu pres dört gözlü ve her gözde 6
kalıp bulunan baskı presidir. (fotoğraf 2) Pres otomatik olarak çalışmakta olup, dört kenardaki
dikmekler üzerinde hidrolik olarak gözler inip çıkmaktadır. (fotoğraf 3) Üst tablanın üzerinde
11 cm yüksekliğinde, 8 cm genişliğinde ve 2 cm kalınlığında kulak bulunmaktadır. Bu kulağın
tam ortasına 3 cm çapında delik ve pim bulunmaktadır. (fotoğraf 4) Bu kulak, üst tabla tam
yukarıya çıkıp üste yapıştığında pres iskeletinde sabit olarak duran daha küçük bir kulak ve 3
cm çapında bir delikle karşılaşmakta ve pim bu yuvaya girip üst tablayı kilitlemektedir.
(fotoğraf 5) Pimi hareket ettiren ve çalışmasını sağlayan üst tablanın ortasına doğru yerleşmiş
bir pnömatik sviş bulunmaktadır. (fotoğraf 6) Bu svici tablanın yerine oturduğu bilgisini
kılavuz halkadan almaktadır.
Baskı işi yapmak için hareketli olan tabladaki kalıp gözleri önce bir fırça yardımıyla
sabunlamakta, sonra terazi ile tartılarak her bir göze balata karışımı konulmakta, işçinin
durduğu yerin sağ tarafındaki kumanda panosundan pres çalıştırılmaktadır. Presin üst tablası
yavaş hareketle inmeye başlamakta, 6 dakika kadar baskı altında durmakta, sonra üst tabla
kalkmakta ve en üst noktaya geldiğinde pim karşı yuvaya oturarak üst tablayı kilitlemektedir.
Bu arada basılmış alt tabla arka bölümdeki ısı uygulanan fırın kısmına girmektedir.

955
Kaza 15,00-23,00 vardiyasında ikinci çay molasından (21,00-21,15) sonra olmuştur.
Çay molasından sonra kazalı presin başına geçip, ilk gözü bastıktan sonra, üst tabla yukarıya
kalkmaya başlamış, kazalı sağ eli ile üst tabladaki kulağı tutmuştur. Üst tabla yukarı hareketine
devam edip makine gövdesine sabitlenmiş karşı kulak ile karşılaşmış, kazalının sağ el avuç
bölgesi iki kulak arasına sıkışmıştır. Kazalı bağırmıştır. Bu sırada uzakta yüksekte bulunan
………. ……….. sese dönünce kazalıyı görmüş ve presin başına gelerek üst tablayı geri
çalıştırarak kazalının elini kurtarmıştır. Daha sonra El ve Mikrocerrahi Hastanesine götürülen
kazalıya acil tedavi uygulanmıştır.”
olarak belirtilmiştir.
Aynı raporda tespit edilen hususlar bölümünde kazalının 21.06.2005 tarihinde (2004
olacak) işe girdiği ve kampana bölümünde çalışmaya başladığı, kaza tarihine kadar
oryantasyon eğitimi ve işbaşı eğitimi almış olduğu, preslerin periyodik kontrollerinin
prosedürlere uygun olarak yapıldığı, fotoğraflarda görülen sarı renkli koruyucu paravananın
kaza sırasında bulunmadığı, bu koruyucunun kazadan sonra takılmış olduğu, kazalı işçinin
yukarıya doğru hareket eden üst tablanın kulağı üzerine koymuş olduğu sağ elini sıkışma anına
kadar fark etmemiş bulunduğunu ve bu durumlara göre elin sıkışmasını önleyecek koruyucuyu
yapmamış olmakla olaya sebebiyetinden işverenin % 70 kusurlu olduğu ve elini koymaması
gereken bir yere koymuş olmakla da kazalı işçinin % 30 kusurlu olduğu kanaatini belirtmiştir.
6- İzmir 7.İş Mahkemesi Esas :2005-146 sayılı dosyasında (davacı kazalı ……….
………..) bilirkişi tetkikatında bilirkişi ………. ……….. 09.03.2007 tarihli raporunda, kazanın
meydana geldiği 4.numaralı prese kazadan sonra raylı sistemle hareket eden ve aşağı yukarı
inip kalkabilen kafes şeklinde sürgülü bir koruyucu yapılmış olduğu, makine hareket halinde
iken operatörün ellerini hareketli bölgelere sokmasına engel olan bu koruyucu düzeneği kaza
öncesinde temin etmemiş olmakla olaya sebebiyetinden işverenin % 70 kusurlu olduğu ve
tedbirsiz dikkatsiz davranışı sebebiylede kazalı işçinin olayda % 30 kusurlu olduğu kanaatini
belirtmiştir.
7- Yukarıdaki (5) ve (6).maddelerde belirtilen rapor muhteviyatlarının ve sonuç-
kanaatlerinin bu dava dosyasına da uygun bulunduğu kanaatindeyim.
8- Davacı SSK müfettişi ………. ……….. 08.03.2006 tarihli idari raporunda
(soruşturma raporu) ………. ………..’ın preste kalıp tutucu kapak yukarıya doğru çıkarken sağ
elini dalgınlıkla otomasyon kalıplarının üst kapak tutucusu ile kapak sabitleyicisi arasında
unutmakla elinin sıkışmasıyla yaralanma olayının meydana geldiğini, kazalının elinin sıkıştığı
kısımda koruyucu tel kapak bulunmadığını ve olaydan sonra bu kısma işverence koruyucu tel
kapak monte edilip presinde üstten basmalı iken yandan devirmeli hale getirilmiş olduğunu,
koruyucu tel kapak sistemini temin etmediği için işveren hakkında 506 S.K. 26/1.maddesinin
tatbiki gerektiği ve kazalı işçinin de elini koymaması gereken yere koymakla güvenlik
kurallarına uymadığı için olayda bağışlanmaz mahiyette kusurlu olup hakkında 506 S.K.
111.maddesinin uygulanması gerektiği kanaatini belirtmiştir.
SSK Gelir Bağlama Kararından (25.08.2006 tarih-254428 sayı) görüldüğü üzere SSK
Başkanlığı SSK müfettişinin kusura ilişkin kanaatine itibar ederek kazalı işçi hakkında 506
S.K. 111.maddesini uygulamıştır. Oysa SSK nun bağlı olduğu Bakanlığın iş müfettişi ise
işverene % 70 kusur ve kazalıya % 30 kusur vermiştir. SSK müfettiş raporunda kazalı işçi ağır
kusurlu kanaati ve iş müfettiş raporunda ise bun tersi yani işveren ağır kusurlu kanaati ile
birbiriyle tezat teşkil eden iki durum ortaya çıkıyor. Burada SSK müfettişinin raporuna göre
değil, iş müfettişi raporuna göre işlem yapmalı idi. Zira SSK müfettişleri kusur durumu
inceleyerek nitelikte elemanlar değildir. Kusur incelemesi için Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı iş müfettişleri (iş güvenliği) istihdam etmektedir. SSK bir kamu kuruluşu olmakla
işlemlerinde böyle hatalı uygulamalar yapmamalıdır. Aksi uygulamalar Bakanlığın saygınlığı
ile bağdaşmaz.
SSK müfettiş raporundaki sonuç ve kanatın olaya ve dosyaya uygun bulunmadığı
kanaatindeyim.

956
9- Bu iş kazası aşağıda belirtilen kusur faktörlerinin aynı anda bir arada birleşmesi ile
meydana gelmiştir. Her iki faktörde ağırlık nispetleri farklı olmakla birlikte olayla illiyetlidir.
Zira bu faktörlerden biri dahi olmasa olay vuku bulmazdı. Bu faktörler şöyledir :
a) Presin üst tablası aşağı veya yukarıya hareket ettiği zaman el sıkışmasını önlemek
için uygun koruyucu muhafazanın olaydan önce yapılmamış olması; (Olaydan sonra
yapılmıştır.) (İşverenin kusuru)
b) İşçi ………. ………..’ın elini koymaması gereken yere koymuş olması; (Kazalının
kusuru)
10- İlgili Mevzuat :
- 4857 sayılı İş Kanunu 77.maddesinde İşverenlerin iş kazalarını önleyici tüm
tedbirleri alması ve işçilerinde her türlü önleme uygun hareket etmesi gerektiği belirtilmiştir.
- İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğünün :
- 2.maddesi : Her işveren, işyerinde işçilerinin sağlığını ve iş güvenliğini sağlamak
için, bu tüzükte belirtilen şartları yerine getirmek araçları noksansız bulundurmak gerekli olanı
yapmakla yükümlüdür.
İşçilerde bu yoldaki usuller ve şartlara uymak zorundadırlar.
- 4.maddesi : İşverenin, işyerinde, teknik ilerlemelerin getirdiği daha uygun sağlık
şartlarını sağlaması; kullanılan makinelerle alet ve edevattan herhangi bir şekilde tehlike
gösterenleri veya hammaddelerden zehirli veya zararlı olanları, yapılan işin özelliğine ve
fennin gereklerine göre bu tehlike ve zararları azaltan alet ve edevatla değiştirmesi iş kazalarını
önlemek üzere işyerinde alınması ve bulundurulması gerekli tedbir ve araçları ve alınacak diğer
iş güvenliği tedbirlerini devamlı surette izlemesi esastır.
- 142.maddesi : Tahrik makinelerinin bütün hareketli kısımları ile transmisyon tertibatı
ve bütün tezgah ve makinelerin tehlikeli olan kısımları, uygun şekilde korunmuş olacaktır.
- 147/1.maddesi : Koruyucular, çalışmalarda her türlü teması kesecek şekilde tehlikeli
kısmı örtmüş olacaktır.
hususlarını amirdir.

VI- SONUÇ VE KANAAT :


İlgili inceleme neticeleri raporun üst bölümlerinde arz edilmiştir.
Raporun tespit ve incelemeler-değerlendirme bölümünün :
- (9/a). ve (10).maddelerinde gerekçesi ile belirtilen hususlara binaen olayla ilgili
gerekli ve yeterli iş güvenliği önlemini temin etmemiş olmakla olaya sebebiyetlerinden davalı
işveren ………………. San. ve Dış Tic.A.Ş. nin % 70 (yüzdeyetmiş) kusurlu olduğu;
- (9/b).maddesinde gerekçesi ile belirtildiği üzere tedbirsiz ve dikkatsiz davranışı
sonucu olaya sebebiyetinden kazalı işçi ………. ………..’ın % 30 (yüzdeotuz) kusurlu olduğu;
hakkındaki kanaatimi belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın Hakimliğin takdirlerine
saygı ile arz olunur. 01.04.2008

BİLİRKİŞİ

Y.Müh.GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi (D.E.Ü.)

957
İDARİ PARA CEZALARI
İLE İLGİLİ
RAPOR ÖRNEKLERİ

958
İZMİR 1.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : D.İş 2006-245

II- İTİRAZ EDEN : ............................ – İZMİR

III- VEKİLİ : Av.Metin Abacı


853 sokak, no :13/208, Konak – İZMİR

IV- KARŞI TARAF : SSK Başkanlığı İzmir Sigorta İl Müdürlüğü - İZMİR

V- VEKİLİ : Av.Özlem Başa – Aynı adreste.

VI- KONU : 26419,15-YTL İ.P.cezasına itiraz.

VII- TESPİT VE İNCELEMELER :


1- İşverene (muterize) SSK Başkanlığı İzmir Sigorta İl Müdürlüğünce (karşı taraf)
27.06.2006 tarih ve 191303 ve 191304 sayılı idari para cezası tebligatları ile toplam 26419,15-
YTL idari para cezası yazılarak tebliğ edilmiştir. (PTT Tebliğ Tarihi :04.07.2006)
2- İşveren bu cezanın haksız olduğunu ileriye sürerek Kuruma 17.08.2006 tarihli dilekçe
ile itirazda bulunmuş ise de, Kurum Ünite İtiraz Komisyonu 04.09.2006 tarih ve 2006/59 Esas
ve VII-309-8 sayılı kararında idari para cezasının uygun olduğuna, itiraz süresinin geçirildiğine
ve itirazın reddine karar vermiştir.
3- Bunun üzerine işveren 13.09.2006 tarihli dava dilekçesinde ileriye sürdüğü nedenlerle
cezanın haksız olduğu iddiası ile 15 günlük yasal süresinde iptali için dava açmıştır.

VIII- DEĞERLENDİRME :
1- 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu 140.maddesi sondan bir önceki fıkrasında :
“İdari para cezaları ilgiliye tebliğ edilmekle tahakkuk eder ve tebliğ tarihinden itibaren
on beş gün içinde Kuruma ödenir veya aynı süre içinde Kurumun ilgili ünitesine itiraz
edilebilir. İtiraz takibi durdurur. Kurumca itirazı reddedilenler, kararın kendilerine tebliğ
tarihinden itibaren onbeş gün içinde yetkili Sulh Ceza Mahkemesine başvurabilirler. Bu süre
içinde başvurunun yapılmamış olması halinde idari para cezası kararı kesinleşir.”
5326 sayılı Kabahatler Kanunu 27/1.fıkrasında :
“İdari para cezası ve mülkiyetin kamuya geçirilmesine ilişkin idarî yaptırım kararına
karşı, kararın tebliği veya tefhimi tarihinden itibaren en geç onbeş gün içinde, sulh ceza
mahkemesine başvurulabilir. Bu süre içinde başvurunun yapılmamış olması halinde idarî
yaptırım kararı kesinleşir.”
5326 sayılı Kabahatler Kanunu madde 28/1-b :
“Başvurunun süresi içinde yapılmadığının, başvuru konusu idarî yaptırım kararının sulh
ceza mahkemesinde incelenebilecek kararlardan olmadığının veya başvuranın buna hakkı
bulunmadığının anlaşılması halinde, bu nedenlerle başvurunun reddine”
hususlarını amirdir.
2- Muteriz (işveren) tebliğ tarihi 04.07.2006 olan ve toplam tutarı 26419,15-YTL olan
(27.06.2006 tarih ve 191303 ve 304 sayılı iki adet İ.P.C.) idari para cezalarının iptali için
Kurum Ünite İtiraz Komisyonuna en geç 15 gün içinde itiraz etmek zorunda olmasına rağmen
bu süreyi geçirdikten sonra Kuruma 17.08.2006 tarihinde itiraz etmiştir.
3- Kurum Ünite İtiraz Komisyonu 04.09.2006 tarih ve Esas :2006-59, Karar :VII-309-8
sayılı kararında işverenin 15 günlük yasal itiraz süresini geçirmiş olduğunu belirterek usul

959
yönünden ve İ.P.cezalarının dahi yerinde bulunduğu belirtilerek esas yönden itirazı
reddetmiştir.
4- Ünite İtiraz Komisyonunun 04.09.2006 tarih ve Esas :2006-59, Karar : VII-309-8
sayılı, işin esasına girilmeden usul yönünden işveren itirazının reddi (15 günlük itiraz süresinin
geçirilmesi sebebi ile karar kesinleşmiş durumda) kararı olaya ve 506 sayılı Kanun
140.maddesi sondan bir önceki fıkrasında uygun bulunmakla, olaya ve yasaya uygun Komisyon
Kararının iptalinin mümkün bulunmadığı ve 5326 sayılı Kabahatler Kanunu 28/1-b maddesi
gereğince işveren talebinin reddi gerektiği kanaatına varılmıştır.

IX- SONUÇ ve KANAAT :


İlgili inceleme neticeleri raporun üst bölümünde arzedilmiştir.
İşveren (muteriz) Kurumca yazılıp PTT vasıtasıyla 04.07.2006 tarihinde tebliğ edilen
26419,15-YTL toplam tutarındaki İ.P.cezalarının iptali için Kurum Ünite İtiraz Komisyonuna
15 günlük yasal süresinde (506 S.K. madde :140-Sondan bir önceki fıkrası) itiraz etmeyip bu
süreyi geçirdikten sonra 17.08.2006 tarihinde itiraz etmekle ve Kurum Ünite İtiraz Komisyonu
Kararı hem usul hem esas yönünden reddetmiş bulunmakla, bu durumda Ünite İtiraz
Komisyonunun 04.09.2006 tarih ve Esas :2006-59, Karar : VII-309-8 sayılı Kararının olaya ve
yasaya uygun bulunduğu ve 5326 sayılı Kabahatler Kanunu 28/1-b maddesi gereğince işveren
talebinin reddi gerektiği hakkındaki inceleme neticesi ve kanaatımı belirtir üç nüsha bilirkişi
raporum sayın Hakimliğin takdirlerine saygı ile arzolunur. 23.01.2007

İşyeri SSK Sicil No : BİLİRKİŞİ


...................-35
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi (D.E.Ü.)

960
İZMİR 1.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : D.İş 2006-278

II- İTİRAZ EDEN : ……………………

III- VEKİLİ : Av.Şevket Küçükçelebi – Av.Yasemin Tekin


288/5 sokak no :6/9, Manavkuyu – İZMİR

IV- KARŞI TARAF : SSK Başkanlığı İzmir Sigorta İl Müdürlüğü - İZMİR

V- VEKİLİ : Av.Özlem Başa


SSK Sigorta İl Müdürlüğü – İZMİR

VI- KONU : 1593,00-YTL İ.P.cezasına itiraz.

VII- TESPİT VE İNCELEMELER :


1- İşverene (muterize) SSK Başkanlığı İzmir Sigorta İl Müdürlüğünce (karşı taraf)
04.05.2006 tarih ve 135514 sayılı idari para cezası tebligatı ile işyeri bildirgesinin yasal
süresinde verilmemiş olduğu gerekçesi ile fiil tarihindeki aylık asgari ücret x 3 olmak üzere
531,00 x 3 = 1593,00-YTL idari para cezası yazılarak tebliğ edilmiştir.
2- İşveren bu cezanın haksız olduğunu ileriye sürerek Kuruma 18.05.2006 tarihli dilekçe
ile itirazda bulunmuş isede, Kurum Ünite İtiraz Komisyonu 05.09.2006 tarih ve 2006-36 sayılı
kararında idari para cezasının uygun olduğuna ve itirazın reddine karar vermiştir.
3- Bunun üzerine işveren 03.10.2006 tarihli dava dilekçesinde ileriye sürdüğü nedenlerle
cezanın haksız olduğunu iddia ederek iptali için dava açmıştır. (Ünite itiraz Komisyonu Kararı
P.T.T. ile 18.09.2006 tarihinde tebliğ edilmiş olup, dava (15) günlük yasal süresinde
03.10.2006 tarihinde açılmıştır.) (5326 sayılı Kabahatler Kanunu madde :27)

VIII- DEĞERLENDİRME :
1- 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun, 29.07.2003 tarih ve 4958 sayılı Kanun ile
değişik (8).maddesi "İşveren, örneği kurumca hazırlanacak işyeri bildirgesini en geç sigortalı
çalıştırmaya başladığı tarihte Kuruma doğrudan vermek veya iadeli taahhütlü olarak
göndermekle yükümlüdür" hususunu amirdir.
2- Muteriz (işveren) işyeri bildirgesinde belirtildiği üzere işyerinde 27.03.2006 tarihinden
itibaren sigortalı işçi çalıştırmaya başlamıştır. 506 S.K. (8).maddesi amir hükmüne göre işyeri
bildirgesinin en geç sigortalı çalıştırmaya başlandığı tarihte Kuruma doğrudan verilmesi veya
iadeli-taahhütlü olarak gönderilmesi gerektiği halde muteriz bu hususa riayet etmemiş ve işyeri
bildirgesini 29.03.2006 tarih ve 334338 kayıt numarası ile Kuruma vermiştir. (Süresi geçtikten
sonra)
3- Bu durumda muterizin 506 S.K. (8).maddesine muhalefeti sabit bulunmakla, hakkında
aynı kanun (140/a) maddesi gereğince fiil tarihindeki aylık asgari ücretin üç misli tutarında
olmak üzere 531,00 x 3 = 1593,00-YTL İ.P.cezası tatbiki gerekir. Kurum da aynı şekil ve
miktarda ceza uygulamış bulunmakla, mezkür İ.P.C.nın olaya ve yasaya uygun bulunduğu
kanaatına varılmıştır.

IX- SONUÇ VE KANAAT :


İlgili inceleme neticeleri raporun üst bölümünde arz edilmiştir.
961
Raporun değerlendirme bölümünde belirtilen hususlar muvacehesinde, karşı tarafın
muterize (işverene) uygulamış bulunduğu 1593,00-YTL (BinbeşyüzdoksanüçyeniTürklirası)
İ.P.cezasının olaya, dosyaya ve yasaya uygun bulunduğu hakkındaki inceleme neticesi ve
kanaatimi belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın Hakimliğin takdirlerine saygı ile arz olunur.
23.01.2007

İşyeri Sicil No : BİLİRKİŞİ


…………..-35
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)

962
İZMİR 1.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : D.İş 2006 – 238

II- İTİRAZ EDEN : …………………...

III- VEKİLİ : Av.Halil Turan


850 sokak no :28/305, Konak – İZMİR

IV- KARŞI TARAF : SSK Başkanlığı İzmir Sigorta İl Müdürlüğü - İZMİR

V- KONU : 6345,00-YTL İ.P.cezasına itiraz.

VII- TESPİT VE İNCELEMELER :


1- İşverene (muterize) SSK İzmir Sigorta İl Müdürlüğünce (karşı taraf) 17.11.2004 tarih
ve 298357 sayılı idari para cezası tebligatı ile …………... , …………... , …………... adındaki
işçilerin sigortalı işe giriş bildirgelerinin ve 2004/1, 2, 3.aylar ek prim bildirgeleri ile 2004/1
dönem ek prim bordrolarının verilmemiş olduğu gerekçesi ile toplam olarak 6342,00-YTL idari
para cezası yazılarak tebliğ edilmiştir. (PTT Tebliği : 24.11.2004)
2- İşveren bu cezanın haksız olduğunu ileriye sürerek Kuruma 24.11.2004 tarihli dilekçe
ile itiraz etmiş isede, Kurum Ünite İtiraz Komisyonu 17.06.2006 tarih ve 2004/142 Esas sayılı
kararında idari para cezasının uygun olduğuna ve itirazı reddine karar vermiştir.
3- Bunun üzerine işveren 04.01.2006 tarihli dava dilekçesinde ileriye sürdüğü
nedenlerle cezanın haksız olduğu iddiası ile iptali için dava açmıştır. (Ünite itiraz komisyonu
kararı P.T.T. ile 04.08.2006 tarihinde tebliğ edilmiş olup, dava (15) günlük yasal süresinde
17.08.2006 tarihinde açılmıştır. (5326 sayılı Kabahatler Kanunu madde :27)

VIII- DEĞERLENDİRME :
1- SSK tarafından (Karşı taraf) itiraz edene (işveren …………... ) yazılan toplam
6345,00-YTL İ.P.cezası 11.05.2004 tarihli işyeri durum tespit tutanağına dayanmaktadır.
Tutanak SSK Başkanlığı Sigorta Müfettişi …………... tarafından tanzim edilerek müfettiş ve
işveren vekili …………... tarafından müştereken imzalanmıştır. (Tutanak Seri : A, Cilt :3946,
no :197261)
Bu tutanağa dayanarak müfettişçe hazırlanan 31.05.2004 tarih-30-KDR-19 sayılı kısmi
denetim raporu yerel denetimde tespit edilen hususlar bölümünde …………... , …………... ve
…………... adındaki kişilerin işyerinde tescilsiz (sigortasız) olarak çalıştırıldıkları ve bu
sebeple 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu 140.maddesindeki idari para cezalarının (İ.P.C.)
işverene uygulanması gerektiği kanaatı belirtilmiş ve karşı taraf da buna dayanarak toplam
6345,00-YTL İ.P.cezasını uygulamıştır.
2- Belirtilen tutanakta sadece …………... ’in adı mevcuttur. Diğer iki şahıs …………...
ve …………...’nun adı yoktur. Tutanakta bu iki şahsın işyerinde çalıştığını belirtecek hiçbir
kayıt ve ifade yer almamıştır.
Bu durumda belirtilen tutanağa dayanarak sadece …………... adındaki işçinin işyerinde
sigortasız (tescilsiz) olarak çalıştırılması ile ilgili İ.P.cezası uygulanması mümkündür. Bu ceza,
işverenin 506 sayılı Kanunun 9.maddesine muhalefeti sebebi ile fiil tarihindeki (21.01.2004)
asgari aylık brüt ücret tutarı miktarında 423,00-YTL İ.P.cezasıdır.
506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu 29.07.2003 tarih-4958 sayılı Kanun ile değişmiş
(Resmi Gazete yayım ve yürürlük tarihi 06.08.2003) olup Kanunun 79.maddesinde asıl veya ek
nitelikteki bildirgelerin ait olduğu ayı veya dönemi takip eden ayın sonuna kadar SSK na
verileceği ve buna aykırılık halinde aynı Kanun 140.maddesi (c/3).fıkrasında : “denetim
963
elemanlarınca yapılan tespitler sonucunda düzenlenen belgelerden hizmetleri veya kazançları
Kuruma bildirmediği veya eksik bildirdiği saptanan sigortalılarla ilgili belgelerin asıl veya ek
nitelikte olup olmadığına bakılmaksızın ve işverence düzenlenip düzenlenmediği üzerinde
durulmaksızın aylık asgari ücretin üç katı tutarında İ.P.cezası verileceği belirtilmiştir.
Bu durumda işverenin işçisi …………... ile ilgili olarak 2004 yılı Ocak, Şubat, Mart
ayları ek prim bildirgelerinin (506 S.K. madde :79) verilmemiş oluşları sebebiyle aynı kanun
140/c-3 maddesi gereğince 423,00-YTL x 3 x 3 ay = 3807,00-YTL İ.P.C. tatbiki gerekir.
Ayrıca 2004 yılı birinci dört aylık dönem ek prim bordrosunun verilmemiş oluşu (506 S.K.
madde :79) ile ilgili olarak da aynı Kanun 140/c-3 maddesi uyarınca 423,00-YTL x 3 =
1269,00-YTL İ.P.C. tatbiki gerekir.
Şu halde yukarıda belirtilen idari para cezaları toplandığında 423,00 + 3807,00 +
1269,00 = 5499,00-YTL toplam tutarında İ.P.C.nın işverene tatbiki uygun bulunmaktadır.
3- …………... ve …………... adındaki şahısların işyerinde çalıştıklarını belirtir tespit,
bulgu ve belge mevcut görülmemekle bu iki şahıs için işe giriş bildirgesi verilmediği
gerekçesine dayanan 423,00 + 423,00= 846,00-YTL İ.P.C. nın yasal dayanaktan yoksun
bulunmakla iptal edilmesi gerekmektedir.
4- Şu halde netice olarak, Kurumca işverene (muterize) uygulanmış toplam 6345,00-
YTL İ.P.cezasının :
a- 5499,00-YTL lik kısmının olaya ve yasaya uygun olduğu;
b- 846,00-YTL lik kısmının ise uygun olmayıp iptali gerektiği;
inceleme neticesi ve kanaatına varılmıştır.

IX- SONUÇ VE KANAAT :


Karşı tarafın, muterize uygulamış bulunduğu toplam 6345,00-YTL idari para cezasının :
a- 5499,00-YTL lik kısmının olaya ve yasaya uygun olduğu;
b- 846,00-YTL lik kısmının ise uygun olmayıp iptali gerektiği;
hakkındaki inceleme neticesi ve kanaatimi belirtir bilirkişi raporum sayın Hakimliğin
takdirlerine saygı ile arzolunur. 23.01.2007

İşyeri Dosya No : BİLİRKİŞİ


…………... -35
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi (D.E.Ü.)

964
İZMİR 1.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : D.İş 2005 – 162

II- İTİRAZ EDEN : ………….........……- İZMİR

III- VEKİLİ : Av.Hülya Gültekin


Şehit Fethibey caddesi, no :43/203-204,
99 Basamak İş Merkezi, İZMİR

IV- KARŞI TARAF : Çalışma ve S.G.Bakanlığı İzmir Bölge Müdürlüğü – İZMİR

V- VEKİLİ : Av.Semahat Yazıcı - Muhakemat Müdürlüğü


SSK A-Blok, kat :4-5, Konak - İZMİR

VI- KONU : 9305,00-YTL İ.P.cezasına itiraz.

VII- TESPİT VE İNCELEMELER :


1- İşverene, Çalışma ve S.G.Bakanlığı İzmir Bölge Müdürlüğünce (karşı taraf)
28.11.2005 tarih ve 36128 sayılı idari para cezası tebligatı ile 4857 sayılı İş Kanunu 78/1, 81,
86.maddelerine muhalefet edildiği gerekçesi ile, aynı kanun 105 ve 105/1, 105,2 maddeleri
tatbik edilerek toplam 9305,00-YTL idari para cezası yazılarak tebliğ edilmiştir.
2- Bunun üzerine işveren 19.12.2005 tarihli dava dilekçesinde ileriye sürdüğü
nedenlerle cezanın haksız olduğunu iddia ederek iptali için dava açmıştır. (İ.P.cezası yazısı
PTT ile 06.12.2005 tarihinde tebliğ edilmiş olup, dava (15) günlük yasal süresinde 19.12.2005
tarihinde açılmıştır.) (5326 sayılı Kabahatler Kanunu madde :27/1)

VIII- DEĞERLENDİRME :
1- İtiraza konu toplam tutarı 9305,00-YTL olan idari para cezası (İ.P.C.), Çalışma ve
S.G.Bakanlığı iş güvenliği (iş) müfettişi …………...’nun, muterize (işverene) ait hastane
işyerinde tanzim ettiği 14.09.2005 tarihli tespit tutanağı ile, bu tutanağa dayanarak yazılmış
olan 29.09.2005 tarih-98 sayılı idari raporda belirtilen hususlarla ilgili bulunmaktadır. Çalışma
ve S.G.Bakanlığı İzmir Bölge Müdürlüğü de bu rapor üçüncü sahifesinde sonuç ve kanaat
bölümünde belirtilen şekilde ve tutarda toplam 9305,00-YTL lik İ.P.Cezasını 28.11.2005 tarih-
36128 sayılı yazı ile işverene uygulamıştır.
2- İ.P.cezasının 8236,00-YTL lik kısmı “Ağır ve tehlikeli işlerde çalışacaklara ait sağlık
raporu alınmadan çalıştırılan işçilerle ilgili olup (4857 sayılı İş Kanunu madde :86), raporda
hastane işyerinde ağır ve tehlikeli işlerde çalışacaklara ait sağlık raporu almayarak 4857 sayılı
İş Kanunu 86.maddesine muhalefet eden işverene aynı kanun 105.maddesi hükmü ve yeniden
değerlendirme oranı gereğince ve işyerinde 58 işçi çalıştığı için 142,00 x 58 işçi = 8236,00-
YTL İ.P.C. uygulanması kanaatı belirtilmiştir.
4857 sayılı İş Kanunu 86. maddesinde ve bu Kanunun 86.maddesinde ve bu Kanunun
85.maddesi gereğince çıkarılmış olan “Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği (Resmi Gazete :
16.06.2004 tarih-25494 sayı) 5.maddesinde ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılacak işçiler için
bunların bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı olduklarına dair hekim raporu alınmasının
zorunlu olduğu belirtilmiştir. Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği Ek-1 cetvelinde hastane,
bakteriyoloji ve kimya laboratuarları, eczacılık (ilaç imali, hammaddesi imali ve benzeri)
işlerinin bu yönetmelik kapsamında olduğu yer almıştır.
Yönetmelik kapsamında olan işyerlerinde çalışan işçilerin tümü ağır ve tehlikeli işler
niteliğinde olan işler değil, bir kısmı da örneğin büro personeli gibi (muhasebe elemanları,
965
muhasebe şefi veya müdürü, personel şefi veya müdürü, personel elemanları, hastane müdürü,
bahçıvan, santral memuru, resepsiyon, puantör v.b.) elemanlar bu nitelikte olmayan yani bedeni
elverişlilik ve dayanıklılıkla ilgisi olmayan hafif nitelikte olarak tariflenebilecek işlerde
çalışırlar. Müfettiş 14.09.2005 tarihli tutanağı ve 29.09.2005 tarih-98 sayılı idari raporunda da
belirtildiği üzere işyerinde 19 erkek ve 39 kadın olmak üzere çalışan sayısı toplam 58 dir.
Bunlardan kaçının ağır ve tehlikeli işler niteliğindeki işlerde çalıştıkları ve kaçının ise bunların
dışında kalan hafif işlerde (büro personeli v.b.) çalıştıkları tespit edilmeden toplam 58 işçi ile
ilgili olarak nispi nitelikteki idari para cezası uygulaması eksik incelemeye dayanmakla olaya
ve yasaya ve hukuka aykırı bulunmakta olup bu durumda mezkür 8236,00-YTL idari para
cezasının iptali gerektiği kanaatına varılmıştır.
3- İdari para cezasının 142,00-YTL lik kısmı yemekhane işçilerine portör muayeni
yaptırılmamış ve kazanı işletmek için kazancıya kazancı ehliyeti alınmamış olması ile ilgili
olup bu hususlar 4857 sayılı İş Kanunu 78/1 maddesine göre çıkarılmış Yönetmelik ve
Tüzüklere muhalefet teşkil etmekle aynı kanun 105/1 maddesi gereğince karşı tarafın muterize
uyguladığı 71,00 x 2 = 142,00-YTL İ.P.cezasının iptalini gerektirecek bir husus mevcut
görülmemektedir.
4- İdari para cezasının 714,00-YTL lik kısmı işverenin işyeri hekimi istihdam etmemesi
ile ilgili olup bu husus 4857 S.K. 81.maddesine muhalefet teşkil etmekle aynı Kanun
105/2.maddesi gereğince işverene 714,00-YTL İ.P.cezası tatbiki gerekmekte olup karşı taraf da
aynı şekil ve miktarda ceza uygulamış bulunmakla olaya ve yasaya uygun olduğu kanaatına
varılmıştır.
5- İdari para cezasının 213,00-YTL lik kısmı işyeri sıcak su kazanının periyodik
kontrollerinin yapılmamış olması ve asansörün periyodik kontrolünün yapılmamış olması ve
kazan dairesi aydınlatma armatürlerinin etanj (kapalı) tip olmaması ile ilgili olup bu hususlar
İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü hükümlerine aykırılık teşkil etmekle 4857 sayılı İş Kanunu
78/1 ve 105/1 maddeleri gereğince üç fiil için işverene tatbik edilmiş 71,00 x 3 =213,00-YTL
tutarında olarak karşı tarafın muterize uyguladığı İ.P.C.nın iptalini gerektirecek bir husus
mevcut görülmemektedir.
6- Bu durumda toplam 9305,00-YTL tutarındaki İ.P.C. nın yukarıda 2.maddede
belirtilen 8236,00-YTL lik kısmının iptali gerektiği ve 3, 4, 5.maddelerde belirtilen 142,00 +
714,00 + 213,00 = 1069,00-YTL tutarındaki İ.P.C.nın olaya ve yasaya ve hukuka uygun olduğu
kanaatına varılmıştır.

IX- SONUÇ VE KANAAT :


Muterize karşı tarafın uygulamış olduğu toplam tutarı 9305,00-YTL olan İ.P.cezasının :
- 1069,00-YTL lik kısmının olaya, yasaya ve hukuka uygun olduğu;
- 8236,00-YTL lik kısmının ise uygun olmayıp iptali gerektiği;
hakkındaki inceleme neticesi ve kanaatımı belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın
Hakimliğin takdirlerine saygı ile arzolunur. 20.12.2006

Eki : Çalışma ve S.G.Bakanlığı BİLİRKİŞİ


İş Müfettişi Cumhur Sinan
Özdemir’in internet ortamında Gürdal KÜLAHÇIOĞLU
mevcut yazısı (Ağır ve Tehlikeli İş Güvenliği Emekli
İşlerde kimlere rapor alınması hk.) Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)

966
24 Kasım 2006

Cumhur Sinan ÖZDEMİR


Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
İş Müfettişi -Ankara
csnozdemir@gmail.com

AĞIR VE TEHLİKELİ İŞLERDE “İDARİ” KADRODA ÇALIŞAN PERSONEL İÇİN


RAPOR ALINMASI GEREKİR Mİ?

Okuyucular gönderdikleri e-maillerde; Ağır ve tehlikeli işlerde kimlerin rapor alması


gerektiğini sormuşlar ve konuya ilişkin yasal düzenlemeye ilişkin açıklama istemişlerdir. Yasal
düzenleme ve kanaatim aşağıda açıklanmıştır.

Ağır ve tehlikeli işlerin neler olduğu; Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği1[1] ekinde yer alan
Ek-1 sayılı çizelgede belirlenmiştir. Çizelgede 153 iş ağır ve tehlikeli iş olarak sayılmıştır.
Ancak yönetmeliğin 10.maddesi “Ek:1 deki çizelgede yer almayan herhangi bir işin ağır ve
tehlikeli işlerden sayılmayacağı konusunda karar vermeye Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı yetkilidir” şeklinde düzenleme de getirmiştir.

Ağır ve tehlikeli işlerde rapor alma zorunluluğu ve raporun alınış şekli İş Kanunu’nun
86.maddesinde düzenlenmiştir2[2]. Yasa hükmü gereği; Sağlık raporu alınmamış herhangi bir
işçinin ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılması yasaktır. Yasağa uymamanın müeyyidesi3[3] ise
her işçi için 2006 yılında 155 YTL para cezasıdır.

Yasal düzenlemeyi örneklersek;

Örnek-1: A… şirketinin ana faaliyet konusu Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği ekinde yer
alan Ek-1 sayılı çizelgenin 87 sırasında tarif edilen “Her türlü konserve ve hazır gıda ile hazır
yemek üretimi işleri”dir. İşyerinde üretimim biriminde 80 işçi, idari kısımda (bahçe tanzim-
mutfak-güvenlik-muhasebe-insan kaynakları-çay ocağı vb.) ise 30 işçi çalışmaktadır. İşin ağır
ve tehlikeli iş olduğu konusunda bir tereddüt yoktur. 80 işçi ağır ve tehlikeli işte çalışmaktadır.
30 işçi ise ağır ve tehlikeli işte çalışmamaktadır. Yönetmeliğin 5.maddesi “Ağır ve tehlikeli
işlerde çalıştırılacak işçiler …” diyerek rapor zorunluluğunun bu işlerde çalışacak işçiler için
olduğunu belirtmiştir. 80 işçi için rapor alınacaktır. İdari kısımda görev alan 30 işçiden ise
kanaatimce rapor alma zorunluluğu yoktur. Burada önem arz eden işçilerin yaptıkları işin
tanımlanmasıdır.İşçilerle yapılan iş sözleşmelerinde yaptıkları iş belirtilmeli, tek tip iş
sözleşmesi yapılmamalıdır.

967
Örnek-2: Bağ evinde bekçilik yapan kişinin kanaatimce rapor alma zorunluluğu yoktur. İş
Kanunu anlamında yapılan iş ağır ve tehlikeli iş değildir.

İş Kanunu açısından yasal düzenlemeyi yorumladığımız zaman Ağır ve Tehlikeli İşler


Yönetmeliği kapsamı dışındaki işlerde çalıştırılacaklar için sağlık raporu alınmaması
gerekirmiş gibi sonuca varırız.

506 sayılı Sosyal Sigortalara Kanunu4[4] ise “çalışma mevzuatına göre sağlık raporu alınması
gerektiği…” şeklinde düzenleme getirmiştir. Çalışma mevzuatı deyimi daha geniş kapsamlı
olup, İş Kanunu ve ilgili tüzük ile yönetmelikleri de içine alır. Kanun hükmüne göre bünyece
elverişli bulunmadığı işte çalıştırılması sonucu meydana gelen hastalığı için Kurumca yapılan
hastalık sigortası masraflarının tümü işverene ödettirilebilecektir. Buradan da şu anlam
çıkabilir o zaman her iş için mi rapor alınacak. Ben bu şekliyle düşünmüyorum. İş Kanunu
kanaatimce rapor alınacak işleri belirlemiş ve yasal sınırlarını çizmiştir. Çizelgede yer almayan
herhangi bir işin ağır ve tehlikeli işlerden sayılıp sayılmayacağı konusunda karar vermeye
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını yetkili kılmıştır.

Sonuç:

Ağır ve tehlikeli işlerde idari kısımda (bahçe tanzim-mutfak-güvenlik-muhasebe-insan


kaynakları-çay ocağı vb.) çalışan personel için ve çizelgede yer almayan işlerde çalışanlar için
kanaatimce rapor alma zorunluluğu yoktur ancak, uygulamada farklı yorumlar olabilir.
Uygulamaya ilişkin tereddüt oluşması durumunda uygulayıcıların ilgili Bölge Müdürlükleri
aracılığıyla veya doğrudan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından görüş istemeleri yerinde
olacaktır.

5
[1]6 Yönetmelik 4857 sayılı İş Kanunu’nun, 85.maddesine göre düzenlenmiş ve 16.06.2004
tarih, 25494 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
7
[2]8 4857/86.madde “Ağır ve tehlikeli işlerde çalışacak işçilerin işe girişinde veya işin devamı
süresince en az yılda bir, bedence bu işlere elverişli ve dayanıklı oldukları işyeri hekimi, işçi
sağlığı dispanserleri, bunların bulunmadığı yerlerde sırası ile en yakın Sosyal Sigortalar
Kurumu, sağlık ocağı, hükümet veya belediye hekimleri tarafından verilmiş muayene raporları
olmadıkça, bu gibilerin işe alınmaları veya işte çalıştırılmaları yasaktır. Sosyal Sigortalar
Kurumu işe ilk giriş muayenesini yapmaktan kaçınamaz. İşyeri hekimi tarafından verilen
rapora itiraz halinde, işçi en yakın Sosyal Sigortalar Kurumu hastanesi sağlık kurulunca
4

968
muayeneye tabi tutulur, verilen rapor kesindir. Yetkili memurlar isteyince, bu raporları işveren
kendilerine göstermek zorundadır. Bu raporlar damga vergisi ve her çeşit resim ve harçtan
muaftır.”
9
[3] 4857 sayılı İş Kanunu 105.madde
10
[4]11 506 SSK Madde 41 “Çalışma mevzuatına göre sağlık raporu alınması gerektiği halde
böyle bir rapora dayanılmaksızın veya eldeki rapora aykırı olarak bünyece elverişli
bulunmadığı işte çalıştırılan sigortalının bu işe girişinden önce var olduğu tespit edilen veya
bünyece elverişli bulunmadığı işte çalıştırılması sonucu meydana gelen hastalığı için Kurumca
yapılan hastalık sigortası masraflarının tümü işverene ödettirilir”.

10

11

969
İZMİR 1.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : D.İş 2004-114

II- İTİRAZ EDEN : …………... - SALİHLİ

III- VEKİLİ : 1- Av.İzzet Günder – Uğursoy İşhanı, Kat :2/114 – SALİHLİ


2- Av.Ethem Açar – Turan cad. Toköz işhanı, no :76/2 -
SALİHLİ

IV- KARŞI TARAF : Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İzmir Bölge Müdürlüğü -
İZMİR

V- VEKİLİ : Av.Nazan Alkan


Muhakemat Müdürlüğü, SSK A-Blok, Kat :4-5, Konak – İZMİR

VI- KONU : 19647,47-YTL İ.P.cezasına itiraz.

VII- TESPİT VE İNCELEMELER :


1- Çalışma ve S.G.Bakanlığı iş müfettişleri …………... ve …………... muterize
(işverene) ait tuğla ve kiremit fabrikası işyerinde 13.06.2005 tarihinde yaptıkları 1.önel teftiş
sonucu aynı tarihli ve A-Bölümünde 5 adet ve B-Bölümünde 11 adet noksan olduğu belirtilen
aynı tarihli tespit tutanağı tanzim etmişler ve tutanak müfettişlerce ve işveren vekili
…………... tarafından birlikte imza edilmiştir. Bu tutanağa dayanarak müfettişler 27.06.2005
tarih ve 78-73 sayılı raporlarını tanzim ile raporda gerekçeleri gösterilerek işverene toplam
19647,47-YTL İ.P.cezası tatbiki gerektiğini belirtmişlerdir.
2- Karşı taraf 02.08.2005 tarih – 20814 sayılı idari para cezası tebligatı yazısı ile
işverene 19647,47-YTL cezayı PTT vasıtasıyla 09.08.2005 tarihinde tebliğ etmiştir.
3- İşveren 15 günlük yasal süresinde 22.08.2005 tarihi ile mahkemede kayıtlı dava
dilekçesinde ileriye sürdüğü nedenlerle cezanın haksız olduğunu ve iptalini talep etmiştir.
(5326 sayılı Kabahatler Kanunu madde :27/1)

VIII- DEĞERLENDİRME :
1- Çalışma ve S.G.Bakanlığı iş güvenliği müfettişi (iş müfettişi) …………... muterize
(işverene) ait tuğla ve kiremit fabrikası işyerinde 10.01.2005 tarihinde iş sağlığı ve güvenliği
bakımından yaptığı denetimde beş adet noksan husus tespit etmiş ve bu konuda tanzim etmiş
olduğu tespit tutanağı işveren vekili – ortak …………... ile müfettiş tarafından müştereken
imzalanmıştır.
2- Çalışma ve S.G.Bakanlığı iş güvenliği müfettişleri (İş müfettişleri) …………... ile
…………... 13.06.2005 tarihinde işyerindeki kontrol teftişlerinde 10.01.2005 tarihinde tespit
edilmiş beş adet noksan hususun tamamlanmadığını ve ayrıca da on bir adet noksan
bulunduğunu tespit ile tutanak tanzim etmişler ve tutanak müfettişler ve işveren vekili
…………... tarafından müştereken imzalanmıştır.
Bu tespitlere dayanarak iş güvenliği müfettişleri …………... ve …………... 27.06.2005
tarih-78/73 sayılı idari raporlarını tanzim etmişler ve noksan hususları raporlarında belirterek
raporları :
a) II.Bölüm B.5 maddesi noksanlığı sebebiyle : 714,46-YTL
b) II.Bölüm A.2–A.3–A.4–A.5, B.1-B.6–B.7–B.8–B.9–B.10–B.11 maddelerindeki
noksanlıklar sebepleriyle (11 adet fiil) 11 x 71,45 = 785,95-YTL
c) II.Bölüm B.3 maddesi noksanlığı sebebiyle :714,46-YTL
970
d) II.Bölüm B.2 maddesi noksanlığı sebebiyle :714,46-YTL
e) II.Bölüm B.4 maddesi noksanlığı sebebiyle :714,46-YTL
f) II.Bölüm A.1 maddesi noksanlığı sebebiyle :112 işçi x 142,89 = 16003,68-YTL
olmak üzere toplam :19647,47-YTL idari para cezası (İ.P.C.) uygulanması gerektiği
kanaatını belirtmişlerdir.
3- Çalışma ve S.G.Bakanlığı (karşı taraf) İzmir Bölge Müdürlüğü 02.08.2005 tarih-
20814 sayılı idari para cezası tebligatı yazısı ile, raporda belirtilen şekilde ve gerekçelerle
işverene toplam 19647,47-YTL İ.P.C.uygulamıştır.
4- Yazılan cezalar aynı sıra numarası takip edilerek incelendiğinde inceleme sonuçları
aşağıdaki şekildedir :
a) Rapor II.Bölüm B-5 maddesi işçi eğitimleri ile ilgili olup işçilere gerekli iş sağlığı ve
güvenliği eğitimini vermemiş işverene 4857 sayılı İş Kanunu 77.maddesine muhalefeti
sebebiyle aynı kanun 105/2 maddesi gereğince ve 2005 yılı yeniden değerleme oranı da dikkate
alınarak 714,00-YTL İ.P.C. tatbiki gerekir. (5326 sayılı Kabahatler Kanunu madde :17/7
gereğince bir yeni Türk lirası küsuratları dikkate alınmaz.)
b) Rapor II.Bölümü A.2–A.3–A.4–A.5, B.1-B.6–B.7–B.8–B.9–B.10–B.11
maddelerinde belirtilen 11 adet fiil sabit görülmekle işverene 11 fiil x71 = 781,00-YTL İ.P.C.
tatbiki gerekir. (5326 S.K. madde :17/7 gereği YTL küsuratları dikkate alınmamaktadır.)
c) Rapor II.Bölüm B.3 maddesi gereğince işverenin 4857 sayılı İş Kanunu
80.maddesine muhalefeti sabit bulunmakla aynı kanun 105/2.maddesi gereğince 714,00-YTL
İ.P.C. tatbiki gerekir. (Yeniden değerleme oranları ve 5326 S.K. madde :17/7 dikkate
alınmıştır.)
d- Rapor II.Bölüm B.2 maddesi gereğince işverenin 4857 sayılı İş Kanunu
81.maddesine muhalefeti sabit bulunmakla aynı kanun 105/2.maddesi gereğince 714,00-YTL
İ.P.C. tatbiki gerekir.
e- Rapor II.Bölüm B.4 maddesi gereğince işverenin İş Kanunu 82.maddesine muhalefeti
sabit bulunmakla aynı kanun 105/2.maddesine göre 714,00-YTL İ.P.C. tatbiki gerekir.
Bu suretle a, b, c, d, e maddelerindeki İ.P.cezaları toplamı 714,00 + 781,00 + 714,00 +
714,00 + 714,00 =3637,00-YTL dir.
Bu suretle işverene toplam 3637,00-YTL İ.P.cezası tatbikinin olaya ve yasaya ve
dosyaya ve hukuka uygun olduğu kanaatına varılmıştır.
f- Müfettiş raporu II.Bölüm A.1 sıra numarasında belirtilen noksan husus, işçilere
alınmış sağlık raporlarının uygun kişi ve kuruluşlardan alınmamış olduğu şeklindedir.
Müfettişler bu hususun 4857 sayılı İş kanunu 86.maddesine muhalefet teşkil ettiğini ve aynı
kanun 105/4 maddesi gereğince 2005 yılı yeniden değerleme oranı da dikkate alınarak, ağır ve
tehlikeli işlerde çalışanlar için uygun kişi ve kuruluşlardan sağlık raporu alınmaması sebebiyle
her işçi için 142,89-YTL hesabı ile toplam 112 işçi için 112 x 142,89 = 16003,68-YTL İ.P.C.
tatbikini belirtmişlerdir.
4857 sayılı İş Kanunu 86.maddesi ağır ve tehlikeli işlerde çalışacak işçilerin işe giriş
sağlık raporları ve periyodik sağlık kontrol raporları ile ilgilidir.
Resmi Gazetenin 16.06.2004 tarih-25494 sayılı nüshasında yayımlanarak yürürlüğe
girmiş olan “Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği” eki ağır ve tehlikeli işlere ait cetvelin 13.sıra
numarasında “toprağın pişirilmesi suretiyle imal olunan kiremit, tuğla, ateş tuğlası, boru, pota,
künk ve benzeri inşaat ve mimari malzeme işlerinin bu yönetmelik kapsamında olduğu
belirtilmiştir.
Olayla ilgili işyerinde toprağın pişirilmesi suretiyle tuğla ve kiremit imalinde çalışan
işçiler ağır ve tehlikeli nitelikte iş kapsamında olurlar. Bunların dışında kalan işçiler (mali işler
çalışanları, finansman ve vezne ve personel görevlileri, puantörlük, santral, bahçe tanzimi,
temizlik, mutfak, çay ocağı personelleri, müdürler, yöneticiler v.b. ağır ve tehlikeli nitelikte iş
olmayıp, bu işlerde çalışanlara ağır ve tehlikeli işler sağlık raporu gerekmez.) ağır ve tehlikeli
nitelikte iş kapsamında olmazlar.

971
Müfettiş 27.06.2005 tarih – 77/58 sayılı idari raporları ile belirtilen toplam işçi sayısı
(112) işyerinde mevcut personelin tümünün toplamı olup, bunların kaçının ağır ve tehlikeli
işler kapsamındaki işlerde çalışmakta olduğu ve kaçının ise bu kapsamın dışındaki işlerde
çalışmakta olduğu tespit edilmeden, işyerinde yapılan bütün işlerin ağır ve tehlikeli iş olarak
kabul edilerek toplam 112 personelin tümü için İ.P.cezası uygulanmış olması olaya, dosyaya,
yasaya ve hukuka aykırıdır.
Bu durumlar muvacehesinde işyerinde tespit tarihinde mevcut personelin kaçının ağır
ve tehlikeli iş niteliğindeki işlerde çalıştıkları ve kaçının ise bu kapsamın dışında kalan
nitelikteki işlerde çalıştıkları müfettişlerce tespit edilmeden, yani eksik inceleme ile, tüm işyeri
personelinin ağır ve tehlikeli işler niteliğindeki işlerde çalıştığı varsayılarak işyerindeki toplam
112 personelin tümü için İ.P.C. uygulanmış olması olaya, dosyaya, yasaya ve hukuka aykırı
olup bu durumda mezkür 16003,68-YTL tutarındaki İ.P.Cezasının iptali gerekmektedir.
5- Yukarıda 4.maddede a, b, c, d, e bölümlerinde belirtildiği surette işverene
uygulanması gereken toplam İ.P.cezası tutarı 3637,00-YTL olmakla bu durumda netice olarak :
İşverene uygulanmış toplam 19647,47-YTL İ.P.cezasının :
- 3637,00-YTL lik kısmının olaya ve yasaya ve hukuka uygun olduğu;
- 16010,47-YTL lik kısmının ise olaya ve yasaya ve hukuka uygun olmayıp iptali
gerektiği;
kanaatına varılmıştır.

IX- SONUÇ VE KANAAT :


Karşı tarafın muterize uygulamış olduğu toplam 19647,47-YTL İ.P.cezasının :
a- 3637,00-YTL lik kısmının olaya ve yasaya ve hukuka uygun olduğu;
b- 16010,47-YTL lik kısmının ise olaya ve yasaya ve hukuka uygun olmayıp iptali
gerektiği;
hakkındaki inceleme neticesi ve kanaatımı belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın
Hakimliğin takdirlerine saygı ile arzolunur. 12.12.2006

Eki : Çalışma ve S.G.Bakanlığı İş Müfettişi BİLİRKİŞİ


Cumhur Sinan Özdemir’in internet ortamında
mevcut yazısı (Ağır ve Tehlikeli İşlerde GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
kimlere rapor alınması gerektiği hk.) İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)

972
İZMİR 2.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : D.İş 2006-307

II- İTİRAZ EDEN : …………... - MANİSA

III- VEKİLİ : Av.Safiye Budakçı – Av.Gülay Sağlam – Av.Nazife Gül


Hazine Vekilleri – Aynı adreste

IV- KARŞI TARAF : S.S.K.Başkanlığı Manisa Sigorta İl Müdürlüğü – MANİSA

V- VEKİLİ : (-)

VI- KONU : 5076,00-YTL İ.P.cezasına itiraz.

VII-TESPİT VE İNCELEMELER :
1- İşverene (muterize) S.S.K.Manisa Sigorta İl Müdürlüğünce (karşı taraf) 01.11.2004
tarih ve 62337 sayılı idari para cezası tebligatı ile 01.01.1995-31.12.1995 devresi bütçe
masrafları ve ödeme emirleri defterlerinin ibraz edilmediği gerekçesi ile 506 sayılı Sosyal
Sigortalar Kanunu 140/d-1 maddesinin tatbiki ile 423.000.000x12=5.076.000.000-TL idari para
cezası yazılarak tebliğ edilmiştir.
2- İşveren bu cezanın haksız olduğunu ileriye sürerek Kuruma 12.11.2004 tarihli
dilekçe ile itiraz etmiş ise de, Kurum Ünite İtiraz Komisyonu 29.06.2005 tarih ve 2005/85
sayılı kararında idari para cezasının uygun olduğuna ve itirazın reddine karar vermiştir.
3- Bunun üzerine işveren 29.11.2005 tarihli dava dilekçesinde ileriye sürdüğü nedenlerle
cezanın haksız olduğunu iddia ederek iptali için dava açmıştır. (Ünite İtiraz Komisyon Kararı
15.08.2005 tarih-43689 sayılı SSK kapak yazısı ekinde işverene tebliğ edilmiş, idari para
cezası ile kararın iptali için Manisa İdare Mahkemesine dava açılmış ve İdare Mahkemesi 5326
sayılı Kabahatler Kanunu gereği görevsizlik kararı vermiş ve bu defa dava Salihli Sulh Ceza
Mahkemesinde açılmıştır.

VIII- DEĞERLENDİRME :
1- SSK Manisa Sigorta müfettişi …………... 26.02.2004 tarihli kayıt inceleme tutanağı
tanzim etmiş ve tutanak 4.maddesinde 1990, 1991, 1992 ve 1995 yıllarına ait bütçe masraf ve
ödeme emirleri defterlerinin bulunmaması (muhafaza edilmemesi) nedeniyle ibraz edilmediği
belirtilmiş ve tutanak müfettiş ve …………... tarafından müştereken imza edilmiştir.
2- Müfettiş 02.03.2004 tarih-22/7 sayılı raporunu tanzim ederek sonuç ve kanaat
bölümünde 01.07.1990-31.12.1992 ve 01.01.1995-31.12.1995 devresi bütçe masrafları ve
ödeme emirleri defterleri ibraz edilmediği için 506 S.K. 140/d-2 maddesi uyarınca idari para
cezası (İPC) tatbiki gerektiğinin uygun görüldüğü belirtilmiştir.
3- Kurum (SSK) 506 S.K. 140/d-2 maddesinin yerine (aylık asgari ücretin 6 katı ceza)
506 S.K. 140/d-1 maddesini (asgari ücretin 12 katı ceza) uygulayarak
423.000.000x12=5.076.000.000-TL İ.P.C. uygulayıp işverene tebliğ etmiş ve işveren itirazını
Kurum Ünite İtiraz Komisyonu reddetmiştir.
4- SSK müfettişi kayıt inceleme tutanağı 26.02.2004 tarihli olup, işverene (muterize)
yazılan İ.P.cezası yazısı 01.11.2004 tarih-62337 sayılıdır.
Resmi Gazetenin 16 Ocak 2004 tarih-25348 sayılı nüshasında yayımlanarak 01.05.2004
tarihinde yürürlüğe giren “Sosyal Sigortalar Kurumu Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği”
30.maddesi 1.fıkrasında işyeri ile ilgili tüm defter ve belgelerin, ilgili bulundukları yılı takip
973
eden takvim yılından başlayarak beş yıl süreyle işverenlerce saklamasının zorunlu olduğu”
belirtilmiştir.
Daha önceki Yönetmelikte bu süre on yıl idi. Ceza hukukunun ana prensiplerinden biri
yeni düzenlemelerin failin lehine bir hüküm getirmesi halinde, düşürülen ceza tutarlarının ve
başka bir ifade ile failin lehine olanın uygulanması icabetmekle burada defter ve belgeleri
saklama süresi İ.P.cezasının tatbik tarihi olarak beş yıldır. Müfettiş tutanağı 26.02.2004 tarihli
olup, İ.P.cezası da 01.11.2004 tarihli olmakla işverenden 01.11.1999 tarihinden önceki defter
ve belgelerini ibraz etmesi istenemez. Bu durumda SSK nın İ.P.cezasının yasal dayanağı
mevcut olmamakla iptali gerekmektedir.
Esasen 213 sayılı Vergi Usul Kanunu 253.maddesine göre de defter ve belgelerin ilgili
bulundukları yılı takip eden takvim yılından başlayarak beş yıl süre ile muhafaza edilmesi
gerektiği belirtilmiştir. Muteriz vergi mükellefi olmadığı halde mükellef dahi olsa idi bunları
muhafaza müddeti beş yıl ile sınırlı idi.
5- Sağlık Bakanlığı Manisa ili …………... 15.05.1995 tarih ve 647 sayılı yazıları ile
SSK Manisa Bölge Müdürlüğüne yazmış olduğu yazıda sağlık memuru …………...’nun 657
sayılı Devlet Memurluğu kadrosuna geçirildiğini (15.05.1995 tarihinden itibaren) belirtmiştir.
SSK müfettişince tanzim edilen 26.02.2004 tarihli kayıt inceleme tutanağı 3.sahifesi üçüncü
maddesinde tetkiki yapılan devrede …………...’ndan başka işçi statüsünde çalışan mevcut
olmadığı belirtilmiştir. Bu durumda …………... SSK sicil dosyasının 15.05.1995 tarihinden
itibaren işlemden kaldırılması gerekmekle, SSK ya tabi olmayan bir Kuruma 506 sayılı Sosyal
Sigortalar Kanununun tatbiki dahi mümkün değildir. İ.P.cezasının bu sebeple dahi iptali
gerekir.

IX- SONUÇ VE KANAAT :


Muterize (işverene) karşı tarafça tatbik edilmiş 5076,00-YTL
(beşbinyetmişaltıyeniTürklirası) İ.P.cezasının yasal dayanağı mevcut olmamakla iptali gerektiği
hakkındaki inceleme neticesi ve kanaatımı belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın Hakimliğin
takdirlerine saygı ile arzolunur. 05.09.2006

BİLİRKİŞİ

GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi (D.E.Ü.)

974
İZMİR 2.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : D.İş 2006-07

II- İTİRAZ EDEN : …………... – İZMİR

III- VEKİLİ : Av.Selim Çağlar Gürefe


Şair Eşref Bulvarı no :6 kat :5/508, Ragıp Şamlı İş Merkezi
Çankaya – İZMİR

IV- KARŞI TARAF : S.S.K.İzmir Sigorta İl Müdürlüğü - İZMİR

V- KONU : 3953,25-YTL İ.P.cezasına itiraz.

VI-TESPİT VE İNCELEMELER :
1- İşverene (muterize) S.S.K.İzmir Sigorta İl Müdürlüğünce (karşı taraf) 16.06.2003
tarih ve 144813 sayılı idari para cezası tebligatı ile 2002/09-10-11-12 ve 2003/01-02-03 aylara
ait ek prim bildirgelerinin SSK İzmir Sigorta İl Müdürlüğüne yasal sürelerinde verilmediği
gerekçesi ile her fiil için fiil tarihindeki aylık asgari ücretin iki katı olmak üzere
250.875.000x2x3 fiil + 306.000.000x2x4 fiil =3.953.250.000-TL idari para cezası yazılarak
tebliğ edilmiştir.
2- İşveren bu cezanın haksız olduğunu ileriye sürerek Kuruma 27.06.2003 tarihli
dilekçe ile itiraz etmiş isede, Kurum Ünite İtiraz Komisyonu 15.09.2005 tarih ve 2005/bilano
sayılı kararında idari para cezasının uygun olduğuna ve itirazın reddine karar vermiştir.
3- Bunun üzerine işveren 15.12.2005 tarihli dava dilekçesinde ileriye sürdüğü nedenlerle
cezanın haksız olduğunu iddia ederek iptali için dava açmıştır. (Ünite İtiraz Komisyon Kararı
P.T.T.ile 04.10.2005 tarihinde tebliğ edilmiş olup, dava (60) günlük yasal süresinde İzmir
1.nolu İdare Mahkemesine 11.11.2005 tarihinde açılmıştır.) (İzmir 1.İdare Mahkemesi E :2005-
1450, K :2005-1269 sayı ve 23.11.2005 tarihli kararlarında görev yönünden davayı reddetmiş
olup bu durumda 5326 sayılı Kabahatler Kanunu 27.maddesi gereğince dava Sulh Ceza
Mahkemesinde açılmıştır.)

VII- DEĞERLENDİRME :
1- İşverene (muterize) 2002 yılı 09, 10, 11 ve 12.ayları ek prim bildirgelerinin ve 2003
yılı 01, 02, 03 ayları ek prim bildirgelerini yasal sürelerinde vermediği gerekçesi ile her fiil için
fiil tarihindeki aylık asgari ücretin iki katı tutarında olmak üzere 250.875.000x2x3 fiil +
306.000.000x2x4 fiil =3.953.250.000-TL İ.P.C. uygulanmıştır.
2- Bu ek prim bildirgeleri işçi Hakan Uykutalp’in çalışmaları ile ilgili olup SSK
müfettişleri …………... ve …………... ’un 22.05.2003 tarihli işyeri yerel denetim tutanağı ile
sabit olduğu üzere bu işçinin dışında daha beş işçi daha işyerinde çalışmakta olmakla bu işçiler
için mezkür aylarla ilgili olarak asıl prim bildirgeleri (506 S.K. madde :79) sürelerinde
işverence Kuruma verilmiş olmakla daha sonra aynı ayları kapsayıp işçi …………... ile ilgili
verilen prim bildirgeleri (yedi ayı kapsayan yedi adet bildirge) ek prim bildirgeleri
mahiyetindedir. Fiil tarihindeki yürürlükte olan 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu
79.maddesi ile 140/c maddelerinde ek prim bildirgelerinin sürelerinde verilmemiş oluşu ile
ilgili bir ceza öngörülmemiştir.

975
29.07.2003 tarih-4958 sayılı yasa ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu
79.maddesinde yapılan değişiklik ile ek prim bildirgelerinin de sürelerinde verilmesi gerektiği
ve sürelerinde verilmediği taktirde aynı Kanunla değişik 506 S.K. 140/c maddesi ile İ.P.C.
uygulanacağı belirtilmiş ise de işverenin (muterizin) fiili 4958 sayılı Yasanın yürürlüğe girdiği
06.08.2003 tarihinden önce olmakla, bu cezai yaptırım geriye dönük olarak uygulanamaz.
Kurum ise geriye dönük uygulama yaparak işverene cezai yaptırım uygulamış olmakla, yasal
dayanaktan yoksun toplam 3953,25-YTL İ.P.C.nın iptali gerektiği kanaatına varılmıştır.
3- T.C.Yargıtay 11.Ceza Dairesi 27.11.2001 tarih ve E :2001-10337, K :2001-10853
sayılı ve 31.10.2000 tarih ve E :2000-4770, K :2000-4822 sayılı kararlarında ek prim bildirgesi
verilmemiş oluşunun 506 S.K. 79 ve 140/c maddeleri kapsamında bulunmadığı ve bu sebeple
İ.P.C. uygulanamayacağı belirtilmiştir.

VIII- SONUÇ VE KANAAT :


Raporun değerlendirme bölümünde gerekçesi ile belirtilen hususlara binaen karşı tarafın
(SSK) muterize (işverene) uygulamış olduğu toplam 3953,25-YTL (üçbindokuzyüzelliüçyeni
Türklirasıveyirmibeşyenikuruş) İ.P.cezasının olaya, dosyaya ve yasaya uygun olmayıp iptali
gerektiği hakkındaki inceleme neticesi ve kanaatımı belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın
Hakimliğin takdirlerine saygı ile arzolunur. 03.07.2006

Eki : T.C.Yargıtay 11.Ceza Dairesi Kararı BİLİRKİŞİ

İşyeri SSK Sicil (dosya) no : GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU


…………... -72 İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi (D.E.Ü.)

976
977
İZMİR 2.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : D.İş 2006-71

II- İTİRAZ EDEN : …………....………..– İZMİR

III- VEKİLİ : Av.Yaşar Ataş


1717 sokak no :58, kat :4/414, Karşıyaka – İZMİR

IV- KARŞI TARAF : S.S.K.İzmir Sigorta İl Müdürlüğü - İZMİR

V- KONU : 2664,90-YTL İ.P.cezasına itiraz.

VI-TESBİT VE İNCELEMELER :
1- İşverene (muterize) S.S.K.İzmir Sigorta İl Müdürlüğünce (karşı taraf) 31.10.2005
tarih ve 301888 sayılı idari para cezası tebligatı ile 2004 yılı Temmuz ve Ağustos ayları aylık
prim ve hizmet belgelerinin sürelerinde verilmediği (506 sayılı Kanun madde :79) gerekçesi ile
herbir fiil için fiil tarihindeki aylık asgari ücretx3 olmak üzere iki fiil için
444,15x3x2=2664,90-YTL idari para cezası yazılarak tebliğ edilmiştir.
2- İşveren bu cezanın haksız olduğunu ileriye sürerek Kuruma 24.11.2005 tarihli
dilekçe ile itiraz etmiş isede, Kurum Ünite İtiraz Komisyonu 18.01.2006 tarih ve 2006/8 sayılı
kararında idari para cezasının uygun olduğuna ve itirazın reddine karar vermiştir.
3- Bunun üzerine işveren 15.02.2006 tarihli dava dilekçesinde ileriye sürdüğü nedenlerle
cezanın haksız olduğu iddiası ile iptali için dava açmıştır. (Ünite İtiraz Komisyon Kararı
P.T.T.ile 01.02.2006 tarihinde tebliğ edilmiş olup, dava (15) günlük yasal süresinde 15.02.2006
tarihinde açılmıştır.) (5326 sayılı Kabahatler Kanunu madde :27)

VII- TESPİT ve İNCELEMELER-DEĞERLENDİRME :


1- 2004 yılı Mayıs ayı ile takip eden diğer aylara ait prim ve hizmet belgelerinin tüm
illerde, resmi veya özel sektör ayırımı yapılmadan sekiz veya daha fazla işçi çalıştıran
işyerlerinden zorunlu olarak internet ortamından gönderilmesi gerekli olup bu hususlar
06.04.2006 tarih ve 16-313 ek sayılı Kurum Genelgesi ile belirtilmiş ve 16-340 ek sayılı
Genelge ile de bu sayı 2005/ Mayısından itibaren (5) ve üzerine ve 2005/Ağustosundan itibaren
(3) ve üzerinde sigortalı çalıştıran özel sektör veya resmi sektör işverenleri için mecburi
uygulamaya konulmuştur.
2- Aylık prim ve hizmet belgelerini internet üzerinden vermekle (e-bildirge ile) zorunlu
tutulan işverenler, anılan belgeleri kağıt ortamında yasal süresi içersinde (506 sayılı Sosyal
Sigortalar Kanunu madde:79 gereğince bir ay) Kuruma verseler bile, haklarında 506 sayılı
Kanun 140/c maddesi uyarınca idari para cezası uygulanır.
3- e-bildirge için kullanıcı kodu ve şifresinin Kurumdan alınmış olması ve bunun için de
işverenin Kuruma e-bildirge hizmetleri başvuru formu ile e-bildirge sözleşmesini doldurarak
müracaat ile işlem gördüğü Sigorta İl Müdürlüğünden kullanıcı kodu ve kullanıcı şifresini
alması icabeder.
4- İşveren (muteriz) 2004 yılı Temmuz ve Ağustos ayları aylık prim ve hizmet
belgelerini internet üzerinden e-bildirge ile şifreli-kullanıcı kodlu ve onaylı olarak vermediği
gibi bunu kağıt ortamında dahi vermemiş olup, SSK İzmir Sigorta İl Müdürlüğünün 06.10.2005
tarih-281035 sayılı bu belgeleri istem yazısı sonucunda bunları 24.10.2005 tarihinde 1544561-
1544562 sayı ile SSK İzmir Sigorta İl Müdürlüğüne vermiştir.

978
5- 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu 79.maddesinde işverenin bir ay içinde
çalıştırdığı sigortalının sigorta primleri ve destek primi hesabına esas tutulan kazançlar
toplamını ve prim ödeme gün sayıları ile bu primleri gösteren ve örneği Yönetmelikle
belirlenen asil veya ek belgeleri ait olduğu ayı veya dönemi takip eden ayın sonuna kadar
Kuruma vermekle sorumlu olduğu emredilmiş ve buna muhalefetin cezası aynı Kanun (140/c-
3) maddesinde her fiil için aylık asgari ücretin üç katı tutarında idari para cezası (İ.P.C.)
uygulanacağı emredilmiştir.
6- İşveren (muteriz) 2004 yılı Temmuz ayı aylık prim ve hizmet belgesini en geç
31.08.2004 tarihinde ve 2004 yılı Ağustos ayı aylık prim ve hizmet belgesini en geç 30.09.2004
tarihinde vermesi icabederken (506 S.K. madde :79) Kanunun bu amir hükmünü ihlal ederek
vermemiş ve bu belgelerini yasal sürelerini geçirdikten sonra 24.10.2005 tarihinde vermiş
olmakla 506 sayılı Kanun 79.maddesine muhalefeti sabit olmuş bulunup bu durumda iki fiili
için 506 S.K. (140/c-3) maddesi cezai hükmü gereğince fiil tarihindeki aylık asgari ücret
dikkate alınarak 444,15x3x2 fiil= 2664,90-YTL İ.P.cezasının işverene tatbiki gerekir. Kurum
da aynı şekil ve miktarda yasal cezayı uygulamıştır.
7- 21.04.2005 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 5335 sayılı Kanun
22.maddesinde “İlgili Kanunları gereğince uygulanacak adli ve idari para cezalarının
hesaplanmasında ve ödenmesinde bir yeni Türk lirasının (1-YTL) altında kalan tutarların
dikkate alınmayacağı emredilmekle bu durumda işverene (muterize) uygulanacak idari para
cezası yeni Türk lirası olarak 2664-YTL (ikibinaltıyüzaltmışdörtyeniTürklirası) dır.

VIII- SONUÇ VE KANAAT :


İlgili inceleme neticeleri raporun üst bölümünde arzedilmiştir.
Raporun tespit ve incelemeler ile değerlendirme bölümünde gerekçeleri ile arzedilen
hususlar muvacehesinde :
a- İşverenin (muterizin) 2004 yılı Temmuz ve Ağustos aylarına ait “aylık prim ve
hizmet belgelerini” 506 S.K. 79.maddesinde emredildiği şekilde takip eden ayın sonuna kadar
Kuruma (SSK) vermemiş olması ile hakkında 506 S.K. 140/c-3 maddesi gereğince her fiil için
fiil tarihindeki aylık asgari ücretin üç katı tutarında olmak üzere iki fiil için 444,15x3x2
fiil=2664,90-YTL İ.P.C.nın işverene tatbiki gerektiği ve Kurumunda bu İ.P.cezasını uygulamış
olmakla uygulanan cezanın olaya ve yasaya uygun bulunduğu;
b- 5335 sayılı Kanun (Resmi Gazete :21.04.2005 tarihli) 22.maddesi amir hükmü gereği
yeni Türk lirası olarak hesaplanan idari para cezalarında YTL kesirleri dikkate alınmamakla
(Bir YTL nin altında kalan tutarlar dikkate alınmaz) bu durumda mezkür idari para cezasının
işverene (muterize) 2664-YTL (ikibinaltıyüzaltmışdörtyeniTürklirası) olarak tatbikinin
gerektiği;
hakkındaki inceleme neticesi ve kanaatımı belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın
Hakimliğin takdirlerine saygı ile arzolunur. 06.06.2006

BİLİRKİŞİ

GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi (D.E.Ü.)

979
İZMİR 3.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : D.İş 2003 - 64

II- İTİRAZ EDEN : …………...........……. - İZMİR

III- VEKİLİ : (-)

IV- KARŞI TARAF : SSK İzmir Sigorta İl Müdürlüğü - İZMİR

V- KONU : 752.625.000-TL İ.P.cezasına itiraz.

VI-TESBİT VE İNCELEMELER :
1- İşverene (muterize) S.S.K.İzmir Sigorta Müdürlüğünce (karşı taraf) 12.03.2003 tarih
ve 56470-56471 sayılı idari para cezası tebligatı ile üç işçinin işe giriş bildirgelerinin
sürelerinde verilmemiş olduğu gerekçesi ile her fiil için fiil tarihindeki aylık asgari ücret olmak
üzere üç fiil için 250.875.000x3=752.625.000-TL idari para cezası yazılarak tebliğ edilmiştir.
2- İşveren bu cezanın haksız olduğunu ileriye sürerek Kuruma 24.03.2003 tarihli dilekçe
ile itiraz etmiş isede, Kurum Ünite İtiraz Komisyonu 26.05.2003 tarih ve 2003/1394-1395
sayılı kararında idari para cezasının uygun olduğuna ve itirazın reddine karar vermiştir.
3- Bunun üzerine işveren 09.06.2003 tarihli dava dilekçesinde ileriye sürdüğü nedenlerle
cezanın haksız olduğunu iddia ederek iptali için dava açmıştır. (Ünite İtiraz Komisyon Kararı
P.T.T. ile 04.06.2003 tarihinde tebliğ edilmiş olup, dava (7) günlük yasal süresinde 09.06.2003
tarihinde açılmıştır.)

VII- DEĞERLENDİRME :
1- Muteriz …………...., …………... Belediyesi 1.Kısım inşaatını üstlenmiş asıl işveren
………………..... nin taşeronu olarak işyerinde üç işçisini 19.11.2002 Salı tarihinde işe
başlatmış ve bunların sigortalı işe giriş bildirgelerini 21.11.2002 Perşembe tarihinde Kuruma
vermiştir.
2- 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun olay tarihinde yürürlükte olan (9).maddesi ve
bu maddenin 4958 sayılı kanunla (yürürlük 06.08.2003) değişik aynı maddesi hükmüne göre
inşaat işyerlerinde işe başlatılacak veya başlatılan işçiler en geç çalışmaya başlatıldığı gün
kuruma bildirilmelidir.
Kuruma ilk defa işyeri bildirgesi verilen işyerlerinde işe alınan işçiler için en geç bir ay
içinde işe giriş bildirgesi verilebileceği 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu (9).maddesinde yer
almış isede bu hüküm işyeri bildirgesini (506 S.K. madde :8) kuruma veren asıl işveren
(müteahhit) için bahis konusu olup, muteriz taşeron olmakla ve ikinci bir işyeri bildirgesi
verilemeyeceği cihetle ve asıl işverenin dahi işyeri bildirgesini 21.10.2002 tarihinden sonra
verdiğini belirtir bir hususta dosyada sabit bulunmamakla bu durumda muterize 506 S.K.
(9).maddesini üç defa ihlali ile ilgili olarak her bir fiil için fiil tarihindeki aylık asgari ücret
olmak üzere üç fiil için 250.875.000x3=752.625.000-TL İ.P.C.nın işverene tatbiki gerekmekle
ve Kurum da aynı şekil ve miktarda ceza uygulamış bulunmakla olaya ve yasaya uygun olduğu
kanaatına varılmıştır.

VIII- SONUÇ VE KANAAT :


Raporun değerlendirme bölümünde gerekçesi ile belirtilen hususlara binaen karşı tarafın,
muterize (işverene) uygulamış olduğu 752.625.000-TL (yediyüzelliikimilyon
altıyüzyirmibeşbinlira) idari para cezasının olaya ve yasaya uygun olduğu hakkındaki inceleme

980
neticesi ve kanaatımı belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın Hakimliğin takdirlerine saygı ile
arzolunur. 03.09.2003

Not : Anayasa Mahkemesinin 08.10.2002 tarih Esas :2001-225 Karar :2002-88 sayılı
kararlarında 26.02.2004 tarihinden itibaren SSK ile ilgili idari para cezası iptal davalarının
İdare Mahkemesinde açılacağı hükme bağlanmış ise de 06 Ağustos 2003 tarih ve 25191 sayılı
Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 4958 sayılı kanunun 51.maddesi ile değişik
Sosyal Sigortalar Kanunu 140/f.maddesi gereğince SSK ile ilgili idari para cezası iptal
davalarının Ünite İtiraz Komisyon Kararının tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içinde İdare
Mahkemesinde açılabileceği belirtilmekle bu husus sayın Hakimliğin takdirlerine saygı ile
arzolunur. 03.09.2003

BİLİRKİŞİ
İşyeri sicil no : …………... -35
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi (D.E.Ü.)

İZMİR 3.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : D.İş 2003 - 51

II- İTİRAZ EDEN : ………….......... - İZMİR

III- VEKİLİ : Av.Tülin Kurt - Av.H.Tuncer Kurt


Milli Kütüphane cad. No :19/213, Tibaş İşhanı, Konak -
İZMİR

IV- KARŞI TARAF : S.S.K.Başkanlığı İzmir Sigorta İl Müdürlüğü - İZMİR

V- KONU : 2.508.750.000-TL İ.P.cezasına itiraz.

VI-TESBİT VE İNCELEMELER :
1- İşverene (muterize) S.S.K.Başkanlığı İzmir Sigorta İl Müdürlüğünce (karşı taraf)
05.03.2003 tarih ve 46989 sayılı idari para cezası tebligatı ile 10 adet işçisinin sigortalı işe giriş
bildirgelerini (506 S.K. madde :9) sürelerinde vermediği (işe başlama tarihinden önce
vermediği) gerekçesi ile her fiil için asgari aylık ücret (506 S.K. mad :140/b) tutarında olmak
üzere 10 fiil için 10x250.875.000=2.508.750.000-TL İ.P.C. tebliğ edilmiştir.
2- İşveren bu cezanın haksız olduğunu ileriye sürerek Kuruma 17.03.2003 tarihli dilekçe
ile itiraz etmiş isede, Kurum Ünite İtiraz Komisyonu 21.03.2003 tarih ve 2003/bilano sayılı
kararında idari para cezasının uygun olduğuna ve itirazın reddine karar vermiştir.
3- Bunun üzerine işveren 28.04.2003 tarihli dava dilekçesinde ileriye sürdüğü nedenlerle
cezanın haksız olduğu iddiası ile iptali için dava açmıştır. (Ünite İtiraz Komisyon Kararı P.T.T.
ile 22.04.2003 tarihinde tebliğ edilmiş olup, dava (7) günlük yasal süresinde 28.04.2003
tarihinde açılmıştır.)

VII- DEĞERLENDİRME :

981
1- Muteriz (işveren) işyeri bildirgesini (506 S.K. madde :8 - İşyeri bildirgesi)
05.09.2002 tarihinde kuruma vermiş ve işyerinde 07.09.2002 tarihinden itibaren işçi
çalıştırmaya başlayacağını beyan etmiştir.
2- İşyeri ………………….... - İZMİR işyeri ile ilgilidir. (Yemek üretimi işi işyeri)
3- İşveren (muteriz) …………... , …………... , …………... , …………... ,
…………... , …………... , …………... , …………... , …………... , …………... isimlerinde
olan ve 22.09.2002-27.09.2002 tarihleri arasında işe başlayan 10 adet işçisinin işe giriş
bildirgelerini Kuruma 03.10.2002 tarihinde muhtelif varide numaraları ile vermiştir. Bu
bildirgelerde işçilerin işe başlama tarihleri 22.09.2002-27.09.2002 tarihleri arasında
değişmektedir.
4- Kurum (SSK), işçilerin işe başlatılmadan önce, sigortalı işe giriş bildirgelerinin
işverence kuruma verilmesi icabettiği halde, işverenin buna riayet etmeyip 506 S.K.
(9).maddesini tatbik ederek 250.875.000x10=2.508.750.000-TL İ.P.C. uygulamıştır.
Oysa 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 4447 sayılı kanunun (2).maddesi ile
değişik (9).maddesi ikinci fıkrasında kuruma ilk defa işyeri bildirgesi verilen işyerlerinde işe
alınan işçiler için en geç bir ay içinde verilen işe giriş bildirgelerinin de süresi içinde verilmiş
sayılacağı belirtilmiştir. İşveren bu hususa uygun olarak 10 işçisinin sigortalı işe giriş
bildirgesini kuruma vermiş olmakla, 506 S.K. (9). maddesine muhalefeti bahis konusu
olamayacağından hakkında 506 S.K. 140/b maddesinin tatbik edilemeyeceği ve kurumun
uyguladığı 2.508.750.000-TL İ.P.cezasının olaya, dosyaya ve yasaya uygun bulunmamakla
iptali gerektiği kanaatına varılmıştır.
5- Esasen 16.09.1999 tarih-3/150 sayılı SSK Genelgesinde dahi ilk defa işyeri bildirgesi
verilen işyerlerinde (inşaat işyerleri dahil) işe alınan işçiler için işe başlama tarihinden itibaren
en geç bir ay içinde sigortalı işe giriş bildirgesinin verilebileceği dahi belirtilmiştir.

VIII- SONUÇ VE KANAAT :


Raporun değerlendirme bölümünde gerekçesi ile belirtilen hususlara binaen karşı
tarafın, muterize 05.03.2003 tarih ve 46989 sayılı yazı ile uygulamış olduğu ve Kurum Ünite
İtiraz Komisyonunun da 21.03.2003 tarih ve 2003/bilano sayılı kararı ile de uygun olduğu
belirtilen toplam 2.508.750.000-TL (ikimilyarbeşyüzsekizmilyonyediyüzellibinlira) idari para
cezasının olaya ve yasaya uygun bulunmadığı ve iptali gerektiği hakkındaki inceleme neticesi
ve kanaatımı belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın Hakimliğin takdirlerine saygı ile
arzolunur. 16.09.2003

Not : Anayasa Mahkemesinin 08.10.2002 tarih Esas :2001-225 Karar :2002-88 sayılı
kararlarında 26.02.2004 tarihinden itibaren SSK ile ilgili idari para cezası iptal davalarının
İdare Mahkemesinde açılacağı hükme bağlanmış ise de 06 Ağustos 2003 tarih ve 25191 sayılı
Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 4958 sayılı kanunun 51.maddesi ile değişik
Sosyal Sigortalar Kanunu 140/f.maddesi gereğince SSK ile ilgili idari para cezası iptal
davalarının Ünite İtiraz Komisyon Kararının tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içinde İdare
Mahkemesinde açılabileceği belirtilmekle bu husus sayın Hakimliğin takdirlerine saygı ile
arzolunur. 02.09.2003

BİLİRKİŞİ
İşyeri sicil no : ……………-35
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi (D.E.Ü.)

982
983
İZMİR 3.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : D.İş 2003 - 43

II- İTİRAZ EDEN : …………………… - İZMİR

III- VEKİLİ : (-)

IV- KARŞI TARAF : SSK İzmir Sigorta İl Müdürlüğü - İZMİR

V- KONU : 612.000.000-TL İ.P.cezasına itiraz.

VI-TESBİT VE İNCELEMELER :
1- İşverene (muterize) S.S.K.İzmir Sigorta Müdürlüğünce (karşı taraf) 04.02.2003 tarih
ve 27986 sayılı idari para cezası tebligatı ile 2002 yılı II.dört aylık dönem bordrosunun asılı
olmadığı gerekçesi ile 306.000.000x2=612.000.000-TL idari para cezası yazılarak tebliğ
edilmiştir.
2- İşveren bu cezanın haksız olduğunu ileriye sürerek Kuruma 10.02.2002 tarihli dilekçe
ile itiraz etmiş isede, Kurum Ünite İtiraz Komisyonu 18.03.2003 tarih ve 2003/25 sayılı
kararında idari para cezasının uygun olduğuna ve itirazın reddine karar vermiştir.
3- Bunun üzerine işveren 02.04.2003 tarihli dava dilekçesinde ileriye sürdüğü nedenlerle
cezanın haksız olduğunu iddia ederek iptali için dava açmıştır. (Ünite İtiraz Komisyon Kararı
P.T.T. ile 27.03.2003 tarihinde tebliğ edilmiş olup, dava (7) günlük yasal süresinde 02.04.2003
tarihinde açılmıştır.)

VII- DEĞERLENDİRME :
1- SSK yoklama memurları …………… ve ……………'in muterize ait işyerinde
08.11.2002 tarihli tespitleri ve 10.12.2002 tarih-15 sayılı raporları ile sabi olduğu üzere muteriz
(işveren) 2002 yılı ikinci dört aylık prim bordrosunu işyerine asmamıştır.
İşveren Kuruma verdiği 10.02.2003 tarihli itiraz dilekçesinde ve 02.04.2003 tarihli dava
dilekçesine bu bordroyu asmadığını kabul etmiş ve işyeri düzenleme ve duyuru panosu
hazırlama çalışmaları sebebiyle bu bordronun asılamadığını ileriye sürmüştür. Bu mazeret
geçerli ve kabul edilebilir değildir. Zira dönem bordrosu işçilerin görebileceği her yere
asılabilir. (Duvara v.s.)
2- Bu durum 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu 79.maddesi (4).fıkrasına muhalefet
teşkil etmekle aynı kanun 140/e maddesi gereğince fiil tarihindeki aylık asgari ücretin iki katı
olarak 250.875.000x2=501.750.000-TL İ.P.C.nın işverene tatbiki gerekir. Kurum ise
01.01.2003 tarihinden sonraki aylık asgari ücretin (306.000.000-TL) iki katını uygulayarak
612.000.000-TL İ.P.cezası yazmıştır. Bu durumda Kurumca uygulanmış cezanın 612.000.000-
501.750.000=110.250.000-TL kısmının iptal edilmesi gereklidir.
3- Şu halde netice olarak, Kurumca işverene uygulanmış bulunan 612.000.000-TL
İ.P.C.nın :
- 501.750.000-TL kısmının olaya ve yasaya uygun olduğu;
- 110.250.000-TL kısmının ise iptali gerektiği,
kanaatına varılmıştır.

VIII- SONUÇ VE KANAAT :


Raporun değerlendirme bölümünde gerekçesi ile belirtilen hususlara binaen karşı
tarafın, muterize (işverene) uygulamış olduğu 612.000.000-TL İ.P.C.nın :
- 501.750.000-TL kısmının olaya ve yasaya uygun olduğu;
984
- 110.250.000-TL kısmının ise uygun olmayıp iptali gerektiği,
hakkındaki inceleme neticesi ve kanaatımı belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın
Hakimliğin takdirlerine saygı ile arzolunur. 03.09.2003

Not : Anayasa Mahkemesinin 08.10.2002 tarih Esas : 2001-225 Karar : 2002-88 sayılı
kararlarında 26.02.2004 tarihinden itibaren SSK ile ilgili idari para cezası iptal davalarının
İdare Mahkemesinde açılacağı hükme bağlanmış ise de 06 Ağustos 2003 tarih ve 25191 sayılı
Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 4958 sayılı kanunun 51.maddesi ile değişik
Sosyal Sigortalar Kanunu 140/f.maddesi gereğince SSK ile ilgili idari para cezası iptal
davalarının Ünite İtiraz Komisyon Kararının tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içinde İdare
Mahkemesinde açılabileceği belirtilmekle bu husus sayın Hakimliğin takdirlerine saygı ile
arzolunur. 03.09.2003

BİLİRKİŞİ
İşyeri sicil no : ……………-35
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi (D.E.Ü.)

985
İZMİR 3.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : D.İş 2002 - 21

II- İTİRAZ EDEN : ……………

III- VEKİLİ : Av.İbahim Polat


Fevzipaşa Bul. 1364 sokak, no :2, kat :3/303,
Kutucular İş Mrk. , Basmane - İZMİR

IV- KARŞI TARAF : S.S.K.Başkanlığı İzmir Sigorta İl Müdürlüğü - İZMİR

V- KONU : 972.270.000-TL İ.P.cezasına itiraz.

VI-TESBİT VE İNCELEMELER :
1- İşverene (muterize) S.S.K.Başkanlığı İzmir Sigorta İl Müdürlüğünce (karşı taraf)
07.01.2002 tarih ve 7356 ve 7355 sayılı idari para cezası tebligatları ile iki sigortalının işe giriş
bildirgesinin verilmemiş oluşu sebebiyle 156.150.000-TL, 1998 yılı Aralık ayı sigorta prim
bildirgesinin verilmediği gerekçesi ile 156.150.000-TL ve 1998 yılı üçüncü dört aylık prim
bordrosunun verilmediği gerekçesi ile 156.150.000-TL ve 1998-Aralık kayıt-belge ibraz
edilmediğinden 503.820.000-TL olmak üzere toplam 972.270.000-TL idari para cezası
yazılarak tebliğ edilmiştir.
2- İşveren bu cezanın haksız olduğunu ileriye sürerek Kuruma 31.01.2002 tarihli
dilekçe ile itiraz etmiş isede, Kurum Ünite İtiraz Komisyonu tarihsiz ve 2002-16 sayılı
kararında idari para cezasının uygun olduğuna ve itirazın reddine karar vermiştir.
3- Bunun üzerine işveren 29.03.2002 tarihli dava dilekçesinde ileriye sürdüğü nedenlerle
cezanın haksız olduğu iddiası ile iptali için dava açmıştır. (Ünite İtiraz Komisyon Kararı P.T.T.
ile 25.03.2002 tarihinde tebliğ edilmiş olup, dava (7) günlük yasal süresinde 29.03.2002
tarihinde açılmıştır.)

VII- DEĞERLENDİRME :
1- SSK Başkanlığı sigorta müfettişi …………… ile işveren ……………. müşterek imzalı
03.12.2001 tarihli kayıt inceleme tutanağı ikinci sahifesi 8.maddesinde aynen :
"İşveren …………., inşaatın 506 sayılı yasa karşısındaki durumu ile ilgili olarak aynen,
"Ben inşaatın yapımına 01.12.1992 tarihinde başladım. 1993 yılı Haziran ayı dahil çalışma
oldu. Daha sonra inşaata ara vermek zorunda kaldım. 1997 yılı Eylül ayında inşaatta tekrar
faaliyete başladım. İnşaatın zemin kat 2 dükkan ve 1.kat 2 daire inşaatını 31.12.1998 tarihinde
tamamladım. Ancak 1998 yılının Şubat ayından sonra ara verdim. 1998 yılının Aralık ayında
iki sigortalı eksik kalan işleri tamamlamak için çalıştılar. Bu çalışanlar Aralık ayı boyunca
sürekli asgari ücretten çalıştılar. Çalışanların isimlerini bilmiyorum. Kendilerine ücretlerini
elden ödedim. Bu ücretler ile ilgili olarak da herhangi bir kayıt ve belge düzenlemedim. 1999
yılının Mart ayının başında 2. ve 3.kat inşaatımın yapımına başladım. İnşaat devam ederken
ruhsat süresinin dolduğunu farkettim ve ruhsat yenilemesini 24.06.1999 tarihinde yaptım.
Ruhsat yenilemesi nedeniyle SSK da 01.07.1999 tarihinde yeni bir dosya açtırdım ve
bildirimlerimi bu dosyadan yaptım. Nihai olarak da inşaatımın tamamını 20.12.1999 tarihinde
bitirdim. 1999 yılının 3,4,5,6,aylarında 318016.35 sicil sayılı işyeri dosyasından yapılan
bildirimler inşaatımın 2. ve 3.katı için yapılan işçilikler ile ilgilidir." demiştir.
hususları yer almıştır.
2- Müfettiş tespit ve tutanakları aksi sabit oluncaya kadar muteberdir. Bunların kısmen
veya tamamen aksini mevcut kılacak bir husus sabit görülmemektedir. Bu durumda :
986
a- Aralık-1998 ayında iki işçiyi istihdam etmesine rağmen sigortaya işe giriş
bildirgelerini (506 S.K. madde :9) vermemiş olmakla, 506 S.K. 140/b maddesi gereği her fiil
için fiil tarihindeki asgari ücret tutarında olmak üzere iki fiil için 78.075.000x2=156.150.000-
TL İ.P.C. tatbiki gerekir. Kurum da aynı cezayı uygulamıştır.
b- İki işçi ile ilgili olarak 1998/Aralık ayında aylık sigorta prim bildirgesi (506 S.K.
madde :79) kuruma verilmemiş olmakla aynı kanun 140/c maddesi gereğince
78.075.000x2=156.150.000-TL İ.P.C. tatbiki gerekir. Kurum da aynı cezayı uygulamıştır.
c- Kurum ayrıca 1998 yılı üçüncü dört aylık prim bordrosunun verilmemiş oluşu
sebebiylede işverene 156.150.000-TL İ.P.C. uygulamıştır.
506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu 79.maddesinde işverenin bir ay içersinde çalıştırdığı
sigortalıların sigorta primleri hesabına esas tutulan kazançlar toplamı ve prim
ödeme gün sayıları ile sigorta primlerini gösteren ve örneği yönetmelikte belirlenen prim
belgelerini ait olduğu ayın sonuna kadar kuruma vermekle yükümlü olduğu belirtilmiştir.Aynı
maddenin üçüncü fıkrasında da bu yükümlülüğü yerine getirmeyen işveren hakkında
140.maddesi hükümlerinin uygulanacağı belirtilmiştir.
506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu (79).maddesinde dört aylık dönem bordroları ile ilgili
bir hüküm yer almamıştır. Şayet işveren dört aylık prim bordrosunu dönem sonunu takip eden
ayın sonuna kadar kurum vermez ise kurumun bir yazı ile işverenden ilgili dönem bordrosunu
talep etmesi ve işveren bu talep yazısını aldığı tarihten itibaren (30) gün içersinde dönem
bordrosunu kuruma vermez ise bu taktirde kurumun İ.P.C. uygulaması icabeder.Sosyal
Sigortalar Kururmu bu lazimeye riayet etmeden işverene doğrudan doğruya İ.P.C. uygulamış
bulunmakla mezkür 156.150.000-TL İ.P.C.nın olaya ve yasaya uygun olmayıp iptali gerektiği
kanaatına varılmıştır.
T.C.Yargıtay 11.Ceza Dairesi Esas :1996-1797, Karar : 1996-1796 sayılı kararlarında 506
sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu 79.maddesi birinci fıkrası ilk cümlesinin aylık sigorta prim
belgelerine ilişkin olup dönem bordroları ile ilgili olmadığı 140.maddenin (1).fıkranın (c)
bendinin aylık sigorta prim belgelerinin süresi içinde kuruma verilmemesinin yaptırımını
gösterdiği, aynı fıkranın (d) bendinin ise, ikinci fıkradaki işyeri kayıtlarının ihtara rağmen
verilmemesi halinin yaptırımını öngördüğü, sözü edilen maddelerin açıklanan fıkra ve
bendlerinin anlam ve kapsamı ile ceza hukukunun ilkeleri dikkate alınarak birlikte
değerlendirilmeleri sonucunda yönetmelikle getirilen bir yükümlülük olarak dönem
bordrolarının kuruma verilmemesinin (c) ve (d) bendleri kapsamları içinde düşünülmesinin
mümkün olmadığı ve buna rağmen muterize dönem bordrolarının verilmemiş olmasından
dolayı İ.P.C. uygulamasının kanuna aykırı olduğu belirtilmiştir. (Karar rapora eklidir)
Ayrıca Yargıtay 11.Ceza Dairesi 03.03.1998 tarih ve E : 1998-1380, K :1998-1074 sayılı
Kararları da aynı doğrultudadır. (Akhisar Sulh Ceza Mahkemesi idari para cezası ile ilgili
itirazını reddetmiş ve bu karar Yargıtay 11.Ceza Dairesince CMUK 343.maddesi gereğince
bozulmuştur.)
3- Aralık/1998 ayı ile ilgili olarak iki işçinin kayıt, belge, bildirim v.s.leri tanzim
edilmemiş yani kayıtlarda ye almamış olmakla, bu durumda kayıt ve belge geçersizliği
sebebiylede işverene 506 S.K. 140/d-3 maddesi gereğince 78.075.000x3=234.225.000-TL
İ.P.C. tatbiki gerekir. Kurum ise fiil tarihindeki asgari ücreti esas almayıp müfettiş tutanak
tarihindeki asgari ücreti esas almakla yanılgıya düşmüştür. Fiil tutanak tarihi ile ilgili olmayıp
Aralık/1998 ile ilgilidir.
4- Bu durumlara göre işverene tatbiki gereken toplam İ.P.C. 156.150.000+
156.150.000+234.225.000=546.525.000-TL dir.
Kurum ise toplam 972.270.000-TL İ.P.cezası uygulamış olmakla 972.270.000-
546.525.000=425.745.000-TL tutarındaki kısmın iptali gerekmektedir.
5- Şu halde netice olarak işverene 468.450.000+503.820.000=972.270.000-TL toplam
uygulanmış İ.P.C.nın :
- 546.525.000-TL kısmının olaya ve yasaya uygun olduğu,
- 425.745.000-TL kısmının ise uygun olmayıp iptali gerektiği,
987
kanaatına varılmıştır.

VIII- SONUÇ VE KANAAT :


Raporun değerlendirme bölümünde gerekçesi ile belirtilen hususlara binaen karşı
tarafın, muterize (işverene) uygulamış olduğu toplam 972.270.000-TL İ.P.C.nın :
- 546.525.000-TL kısmının olaya ve yasaya uygun olduğu,
- 425.745.000-TL kısmının ise uygun olmayıp iptali gerektiği,
hakkındaki inceleme neticesi ve kanaatımı belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın
Hakimliğin takdirlerine saygı ile arzolunur. 30.07.2002

Eki : Yargıtay 11.Ceza Da.Kararı BİLİRKİŞİ


İşyeri sicil no : …………….-35
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi (D.E.Ü.)

988
989
990
İZMİR 4.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : D.İş 2006 – 62

II- İTİRAZ EDEN : ………………… Yönetim Kurulu Başkanlığı

III- VEKİLİ : Av.Fuat Aldemir


Nadir Nadi cad. no :19/108-109 Tibaş Vakıf İşhanı, Konak –
İZMİR

IV- KARŞI TARAF : S.S.K.Başkanlığı İzmir Sigorta İl Müdürlüğü - İZMİR

V- VEKİLİ : Av.Elçin Demir


SSK Sigorta İl Müdürlüğü – İZMİR

VI- KONU : 9837,00-YTL ve 2932,00-YTL idari para cezalarına (İ.P.C.)


itiraz.

VII- TESPİT VE İNCELEMELER :


1- İşverene (muterize) S.S.K.Başkanlığı İzmir Sigorta İl Müdürlüğünce (karşı taraf)
05.09.2005 tarih ve 247179 ve 247181 sayılı idari para cezası tebligatları ile ……………ve
…………… adındaki şahısların sigorta kapsamında çalışmaları olduğu halde bunların işe giriş
bildirgelerinin (……………’nin 27.05.2003 tarihinde ve ………………’un 16.06.2003
tarihinde) işe giriş bildirgelerinin yasal süresinde verilmediği gerekçesi ile 306,00-
YTLx2=612,00-YTL ve 2003 yılı Mayıs ve Haziran aylarına ait sigorta prim bildirgelerinin
verilmediği gerekçesi ile 306,00-YTLx2x2=1224,00-YTL ve 2003 yılı Temmuz, Ağustos,
Eylül, Ekim, Kasım aylarına ait aylık sigorta prim bildirgelerinin verilmediği gerekçesi ile
306,00-YTLx3x5=4590,00-YTL ve 2003/II.dönem dört aylık prim bordrosunun verilmediği
gerekçesi ile 306,00-YTLx3=918,00-YTL ve 2003/III.dönem dört aylık prim bordrosunun
verilmediği gerekçesi ile 423,00-YTLx3=1224,00-YTL (423,00x3=1269,00-YTL olduğu halde
SSK bunu yanlış hesaplamış- muteriz lehine daha düşük ceza yazılmış) ve 2003 yılı Aralık
ayına ait sigorta prim bildirgesinin verilmediği gerekçesi ile 423,00-YTLx3=1269,00-YTL
olmak üzere toplam olarak 9837,00-YTL idari para cezası (İ.P.C.) ile 2000 yılına ait işletme
defterinin tetkike ibraz edilmemiş oluşu nedeniyle 488,70x6=2932,00-YTL idari para cezası
yazarak PTT Tebliğ Mazbatası ile 12.09.2005 tarihinde tebliğ edilmiştir.
2 - İşveren bu cezaların haksız olduğunu ileriye sürerek Kuruma 14.10.2005 tarihli
dilekçe ile itiraz etmiş ise de, Kurum Ünite İtiraz Komisyonu tarihsiz ve 2006-14 sayılı
kararında idari para cezalarının uygun olduğuna ve idari para cezalarının uygun olduğu
gerekçesi ile itirazın reddine karar vermiştir. (İşveren 506 S.K. 140.maddesinde belirtilen onbeş
günlük itiraz süresini geçirmiş ise de komisyon itirazı incelenmiş, işin esasına girmiştir.)
3-Bunun üzerine işveren 23.02.2006 tarihli dava dilekçesinde ileriye sürdüğü nedenlerle
cezanın haksız olduğu iddiası ile iptali için dava açmıştır. (Ünite İtiraz Komisyon Kararı PTT
ile 14.02.2006 tarihinde tebliğ edilmiş olup, dava (15) günlük yasal süresinde 23.02.2006
tarihinde açılmıştır. – 5326 sayılı Kanun madde :27)

VIII- DEĞERLENDİRME :
1- Muteriz (işveren …………… Apartmanı Yönetim Kurulu kapıcılık hizmetleri
dosyasının SSK İzmir Sigorta İl Müdürlüğündeki dosya numarası :1089657-35 dir.

991
2- SSK İzmir Grup Başkanlığında görevli müfettiş ……………’nın 28.03.2005 tarih-
2431 sayılı 28.03.2005 tarih-2431 sayılı kayıt ve belge ibrazı istemi yazısı ……………
Apartmanı Yönetim Kuruluna ………. sokak no :….., ………-……… – İZMİR adresine
yazılarak işverene tebliğ edilmiş ve onbeş günlük yasal süresinde İzmir Sigorta Teftiş Kuruluna
işveren 18.04.2005 tarihinde kayıt ve belgelerini teslim etmiştir.
3- SSK müfettişi …………… ile işveren vekili Yönetim Kurulu Başkanı
………………… müşterek imzalı 18.05.2005 tarihli kayıt inceleme tutanağında incelemeye
sunulan belgeler yer almıştır. (İnceleme 01.01.1995-31.12.2003 dönemini kapsamaktadır.)
Tutanakta isimsiz ve bordrosuz ücret ödemeleri olarak 2003/Ocak ayında 60.000.000-
TL ve Şubatta 80.000.000-TL, Martta 80.000.000-TL ve Nisan ayında 85.000.000-TL sigorta
primine esas kazançlar tutarı ( S.P.E.K.T ) ile …………………adına bordrosuz ücret
ödemeleri olarak 2003/Mayıs ayında 40.000.000-TL ve Haziran ayında 60.000.000-TL
S.P.E.K.T olduğu belirtilmiştir.
Aynı tutanakta Kuruma yapılan sigortalı bildirimlerinin (en son 2003 yılı Ocak ayı
itibariyle bildirim yapıldığı) prim tutarlarının ilgili defterlere kaydedildiği, lakin ödenen ücret
tutarlarının defterlere kayıt edilmediğinin saptandığı belirtilmiştir. Aynı tutanağın diğer
hususlar bölümünde de …………………’nın kişisel beyanı yer almıştır.
………………… Apartmanına işgücü ile hizmet verdiği anlaşılan …………………’da
SSK müfettişince tanzim edilen 11.05.2005 tarihli ifade tutanağında 2003 yılı Haziran ayından
beri apartman yönetimine ait apartmandaki bir dairede ikamet ettiğini, kira ücreti ödemeyip
(80.000.000-TL) buna karşılık ayda bir gün apartmanın temizlik işlerini yaptığını ve bu işinin
2003 yılı içinde bittiğini, bu işi ay içinde hangi gün canı isterse yaptığını, kendisine karışan
olmadığını, bu işlerle ilgilendiği için apartman aidatı da ödemediğini, hizmet akdi
bulunmadığını ve bordroda imzalamadığını beyan etmiştir.
Müfettiş tutanakları aksi sabit oluncaya kadar muteberdir. (506 S.K. madde :130) Bu
tutanakların kısmen veya tamamen aksini sabit kılacak bir husus mevcut görülmemektedir.
4- 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu kimlerin sigortalı sayılacağını (madde :2) ve
kimlerin sigortalı sayılmayacağını (madde :3) belirtmiştir.
506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu 2.maddesinde bir hizmet akdine dayanarak bir veya
birkaç işveren tarafından çalıştırılanların bu Kanuna göre sigortalı sayılacakları belirtilmiştir.
Apartman kapıcılarının yapacakları hizmetleri (temizlik, bahçe bakımı, çöp v.s.) yapan kişi ile
yönetim arasında yazılı veya sözlü hizmet akdi bulunmaması işin ve hizmetin niteliğini
değiştirmez. Alınan ücret karşılığı veya ücretin muadili kira ödememek, aidat ödememek gibi
parasal menfaatlerde ücret niteliğindedir. Bu hizmetleri veren kişi veya kişiler Bağ-Kur veya
Emekli Sandığı kapsamında olmadıkları müddetçe 506 sayılı Kanuna göre sigortalı sayılırlar.
Kişinin başka bir yerde sigortalı olarak çalışıyor olması da durumu değiştirmez. Zira bir kişi
birden fazla işyerinde sigortalı olarak çalışabilir.
Bu durumlar muvacehesinde gerek Kurum müfettişi …………………’nın 26.05.2005
tarih-30/15 sayılı soruşturma raporu ve gerekse SSK İzmir Sigorta Müdürlüğü Ünite İtiraz
Komisyonunun işveren itirazı ile ilgili tarihsiz ve 2006/14 sayılı kararın olaya ve yasaya uygun
bulunduğu ve sigortalı işe giriş bildirgelerinin sürelerinde verilmemiş, 2003/5, 6, 7, 8, 9, 10, 11,
12.aylar aylık sigorta prim bildirgelerinin, 2003/II ve III.dönemler dört aylık sigorta prim
bordrolarının Kuruma verilmemiş olması nedeniyle işverene 506 S.K. 140/b ve c maddeleri
gereğince uygulanmış toplam 9837,00-YTL İ.P.cezası ile 2000 yılına ait işletme defterinin
tetkike ibraz edilmemiş oluşu nedeniyle de 506 S.K. 140/d-2 maddesi gereğince uygulanmış
2932,00-YTL İ.P.C.nın olaya ve yasaya uygun olduğu kanaatına varılmıştır.

XI- SONUÇ VE KANAAT :


Yukarıda gerekçeleri ile belirtilen hususlara binaen :
a- Muterize (işverene) 05.09.2006 tarih ve 247179 sayılı SSK İzmir Sigorta İl
Müdürlüğü yazısı ile uygulanmış toplam 9837,00-YTL
(dokuzbinsekizyüzotuzyediyeniTürklirası) İ.P.cezasının olaya ve yasaya uygun olduğu;
992
b- Muterize (işverene) 05.09.2005 tarih ve 247181 sayılı SSK İzmir Sigorta İl
Müdürlüğü yazısı ile uygulanmış 2932,00-YTL (ikibindokuzyüzotuzikiyeniTürklirası)
İ.P.cezasının olaya ve yasaya uygun olduğu;
c- Bu durumda her iki İ.P.cezası ile ilgili Kurum Ünite İtiraz Komisyonunun tarihsiz ve
2006/4 sayılı kararının kısmen veya tamamen iptalini gerektirecek bir hususun mevcut
görülmediği;
hakkındaki inceleme neticesi ve kanaatımı belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın
Hakimliğin takdirlerine saygı ile arzolunur. 08.05.2006

BİLİRKİŞİ
İşyeri SSK sicil no : …………..-35
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)

İZMİR 4.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : D.İş 2003-37

II- İTİRAZ EDEN : ……………… - İZMİR

III- VEKİLİ : (-)

IV- KARŞI TARAF : S.S.K.Başkanlığı İzmir Sigorta İl Müdürlüğü - İZMİR

V- KONU : 666.002.250-TL İ.P.cezasına itiraz.

VI-TESBİT VE İNCELEMELER :
1- İşverene (muterize) S.S.K.İzmir Sigorta Müdürlüğünce (karşı taraf) 15.07.2002 tarih
ve 171537 sayılı idari para cezası tebligatı ile işyeri bildirgesinin süresinde verilmediği (506
S.K. madde : 8) gerekçesi ile fiil tarihindeki aylık asgari ücretx3 olmak üzere
222.000.750x3=666.002.250-TL idari para cezası yazılarak tebliğ edilmiştir.
2- İşveren bu cezanın haksız olduğunu ileriye sürerek Kuruma 30.07.2002 tarihli dilekçe
ile itiraz etmiş isede, Kurum Ünite İtiraz Komisyonu 05.03.2003 tarih ve 2003-87 sayılı
kararında idari para cezasının uygun olduğuna ve itirazın reddine karar vermiştir.
3- Bunun üzerine işveren 20.03.2003 tarihli dava dilekçesinde ileriye sürdüğü nedenlerle
cezanın haksız olduğunu iddia ederek iptali için dava açmıştır. (Ünite İtiraz Komisyon Kararı
P.T.T. ile 13.03.2003 tarihinde tebliğ edilmiş olup, dava (7) günlük yasal süresinde 20.03.2003
tarihinde açılmıştır.)

VII- DEĞERLENDİRME :
1- Muteriz (işveren) işyeri bildirgesini 14.06.2002 tarihinde Kuruma vermiş olup, bu
bildirgede sigortalı çalıştırılmaya başlanacak tarih hanesinde 14.06.2002 tarihi mevcuttur.
2- 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu 8.maddesinde işyeri bildirgesinin işçi
çalıştırmaya başlanacak tarihten önce Kuruma verilmesi emredilmiştir.

993
İşveren bu amir hükme uymamış ve işçi çalışma başlangıç tarihini 14.06.2002 olarak
işyeri bildirgesinde belirterek aynı tarihte işyeri bildirgesini vermiştir. Sigortalı işe giriş
bildirgesinde çalışma başlangıcı olarak 17.06.2002 tarihi gösterilmiş olması durumu
değiştirmez. Zira 14.06.2002-17.06.2002 tarihleri arasında bir işçinin sigortasız olarak
çalıştırılmış olması da mümkündür.
3- Bu durumda işverenin 506 S.K. (8).maddesine muhalefeti sebebiyle aynı kanun 140/a
maddesi gereği fiil tarihindeki aylık asgari ücretin üç katı tutarında 222.000.750x3=
666.002.250-TL İ.P.C. nın işverene tatbiki gerekir. Karşı taraf da aynı şekil ve miktarda ceza
uygulamış bulunmakla olaya ve yasaya uygun olduğu kanaatındayım.

VIII- SONUÇ VE KANAAT :


Raporun değerlendirme bölümünde gerekçesi ile belirtilen hususlara binaen karşı tarafın,
muterize (işverene) uygulamış olduğu 666.002.250-TL
(altıyüzaltmışaltımilyonikibinikiyüzellilira) idari para cezasının olaya ve yasaya uygun olduğu
hakkındaki inceleme neticesi ve kanaatımı belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın Hakimliğin
takdirlerine saygı ile arzolunur. 21.07.2003

BİLİRKİŞİ
İşyeri SSK sicil no : …………..-35
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi (D.E.Ü.)

İZMİR 4.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : D.İş 2003-36

II- İTİRAZ EDEN : …………… - …………. - İZMİR

III- VEKİLİ : (-)

IV- KARŞI TARAF : S.S.K.Başkanlığı İzmir Sigorta İl Müdürlüğü - İZMİR

V- KONU : 444.001.500-TL İ.P.cezasına itiraz.

VI-TESBİT VE İNCELEMELER :
1- İşverene (muterize) S.S.K.İzmir Sigorta Müdürlüğünce (karşı taraf) 18.11.2002 tarih
ve 273649 - 273650 sayılı idari para cezası tebligatları ile işçi ……………'nun ve işçi
…………… 'nun sigortalı işe giriş bildirgelerinin işe başladıkları tarihten önce verilmediği
gerekçesi ile her bir fiil için fiil tarihindeki aylık asgari ücret olmak üzere iki fiil için iki adet
222.000.750-TL (toplam :444.001.500-TL) idari para cezası yazılarak tebliğ edilmiştir.
2- İşveren bu cezaların haksız olduğunu ileriye sürerek Kuruma 27.11.2002 tarihli
dilekçe ile itiraz etmiş isede, Kurum Ünite İtiraz Komisyonu 26.02.2003 tarih ve 2003-111
sayılı kararında idari para cezasının uygun olduğuna ve itirazın reddine karar vermiştir.
3- Bunun üzerine işveren 12.03.2003 tarihli dava dilekçesinde ileriye sürdüğü nedenlerle

994
cezanın haksız olduğunu iddia ederek iptali için dava açmıştır. (Ünite İtiraz Komisyon Kararı
P.T.T. ile 07.03.2003 tarihinde tebliğ edilmiş olup, dava (7) günlük yasal süresinde 12.03.2003
tarihinde açılmıştır.)

VII- DEĞERLENDİRME :
1- İşveren (muterize) karşı tarafa (SSK) 09.07.2002 tarih ve 377481 ve 377483 varide
numarası ile teslim ettiği sigortalı işe giriş bildirgelerinde …………… ve ……………'nun
işbaşı tarihinin 09.04.2002 oladuğunu belirtmiş olup, bildirgelerde işçilerin ve işverenin
imzaları mevcuttur.
2- 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun 4447 sayılı kanunla değişik (9).maddesinde,
işverenin, çalıştıracağı kimseleri işe başlatmadan önce işe giriş bildirgeleriyle Kuruma
doğrudan bildirmek veya iadeli-taahhütlü olarak göndermekle yükümlü olduğu belirtilmiştir.
İşveren bu amir hükme uymamış ve bildirgeyi en az bir gün önceden değil aynı gün
vermiş olmakla 506 S.K. nun 4447 sayılı kanunla değişik (140/b) maddesi gereğince işverene
her fiil için fiil tarihindeki aylık asgari ücret tutarında olarak iki fiil için
222.000.750x2=444.001.500-TL İ.P.C. tatbiki gerekir. Karşı taraf da aynı şekil ve miktarda
ceza uygulamış olmakla uygun olduğu kanaatına varılmıştır.

VIII- SONUÇ VE KANAAT :


Raporun değerlendirme bölümünde gerekçesi ile belirtilen hususlara binaen karşı tarafın,
muterize (işverene) uygulamış olduğu 444.001.500-TL (dörtyüzkırkdörtmilyonbinbeşyüzlira)
idari para cezasının olaya ve yasaya uygun olduğu hakkındaki inceleme neticesi ve kanaatımı
belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın Hakimliğin takdirlerine saygı ile arzolunur.
21.07.2003

BİLİRKİŞİ
İşyeri sicil no : ………………-35
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi (D.E.Ü.)

995
İZMİR 4.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : D.İş 2003-30

II- İTİRAZ EDEN : ……………………….. - İZMİR

III- VEKİLİ : (-)

IV- KARŞI TARAF : SSK Başkanlığı İzmir Sigorta İl Müdürlüğü - İZMİR

V- KONU : 2.759.625.000-TL ve 3.010.500.000-TL


(Toplam 5.770.125.000-TL) İ.P.cezasına itiraz.

VI- TESPİT VE İNCELEMELER :


1- İşverene (muterize) SSK Başkanlığı İzmir Sigorta İl Müdürlüğünce (karşı taraf)
12.12.2002 tarih ve 292895 ve 292898 sayılı idari para cezası tebligatları ile işe giriş bildirgesi
ve ek prim bildirgeleri ve ek dönem bordroları verilmeyişi sebebi ile 2.759.625.000-TL ve
kayıt-belge geçersizliği gerekçesi ile de 3.010.500.000-TL idari para cezaları yazılarak tebliğ
edilmiştir. (Toplam 5.770.125.000-TL)
2- İşveren bu cezaların haksız olduğunu ileriye sürerek Kuruma 20.12.2002 tarihli dilekçe
ile itirazda bulunmuş isede, Kurum Ünite İtiraz Komisyonu 05.02.2003 tarih ve 2003/bilano
sayılı kararında idari para cezasının uygun olduğuna ve itirazın reddine karar vermiştir.
3- Bunun üzerine işveren 24.02.2003 tarihli dava dilekçesinde ileriye sürdüğü nedenlerle
cezanın haksız olduğunu iddia ederek iptali için dava açmıştır. (Ünite İtiraz Komisyonu Kararı
P.T.T. ile 18.02.2003 tarihinde tebliğ edilmiş olup, dava (7) günlük yasal süresinde 24.02.2003
tarihinde açılmıştır.)

VII- DEĞERLENDİRME :
1- SSK Başkanlığı sigorta müfettişi …………… muterize ait akaryakıt istasyonu
çalışanları ile ilgili yaptığı inceleme sonucu 12.09.2002 tarihli yerel denetim tutanağını tanzim
etmiş ve tutanakta işçi ……………'ün 05.09.2002 tarihinde işe girdiği işçi ……………'nın
10.01.2002 tarihinde işe girdiği, çalışmaların haftada 45 saatten az olmamak üzere ve ayda 30
gün esasına göre yapıldığı belirtilmiştir. Tutanak işçilerce ve işveren vekili …………… ve
müfettiş tarafından müştereken imza edilmiştir.
Bu tespiti takiben 31.10.2002 tarihli kayıt inceleme tutanağı ile 06.11.2002 tarihli ek
kayıt inceleme tutanağı tanzim edilmiş ve tutanaklar müfettişle birlikte işveren vekili
…………… tarafından birlikte imzalanmıştır.
Müteakiben müfettiş 07.11.2002 tarih - 66/31 sayılı idari raporunu tanzim etmiş ve işçi
………………'ün sigortalı işe giriş bildirgesinin süresinde verilmediği, 2002/6, 7, 8, 9.aylar ek
prim bildirgelerini ve 2002/II.dönem ek prim bordrosu verilmeyişi nedeni ile toplam
2.759.625.000-TL İ.P.cezası ile işçi ……………'nın 2002/6 ve 7.aylar ücretlerinin kayıtlarda
yer almamış ve yasal deftere işlenmemiş oluşu nedenleri ile işverene 2.759.625.000-TL ve
2002/6 ve 7.aylar kayıt geçersizliği nedeni ile 3.010.500.000-TL İ.P.cezası tatbik edilmiş ve bu
cezalara işveren itiraz etmiş isede Ünite İtiraz Komisyonunun 05.02.2003 tarih, 2003/bilano
sayılı kararı ile işverenin itirazı reddedilmiştir.
2- Müfettiş tespit ve tutanak ve raporları aksi sabit oluncaya kadar muteberdir. (506
S.K. madde :130, 1475 S.K. madde :89/son fıkra) Bunların kısmen veya tamamen aksini sabit
kılacak bir husus mevcut görülmemektedir.

996
3- Bu durumda işverene işçi …………… ile ilgili işe giriş bildirgesini 05.02.2002
tarihinden önce kuruma vermediği için 506 S.K. 140/b maddesi gereğince 250.875.000-TL
İ:P.C. tatbiki gerekir.
Kurum işverene ayrıca 2002/6,7, 8, 9.aylar ek prim bildirgeleri ile 2002/II.ek dönem
bordrosunun verilmediği gerekçesi ile de 2.508.750.000-TL İ.P.C. uygulamıştır. Bu cezalar ek
prim bildirgesi verilmemesi ve ek dönem bordrosu verilmemesi ile ilgili olmakla iptali
gerekmektedir. Zira T.C.Yargıtay 11.Ceza Dairesi 27.11.2001 tarih - E :2001-10337, K :2001-
10853 sayılı ve 31.10.2000 tarih - E :2002-4770, K :2000-4822 sayılı kararlarında ve aynı
dairenin 29.06.2000 tarih - E :2000-3576, K :2000-3212 sayılı kararlarında aylık ek prim
bildirgesi verilmemesinin ve dört aylık dönem bordrosu verilmemesinin 506 sayılı Sosyal
Sigortalar Kanunu 79 ve 140/c-d maddeleri kapsamında bulunmadığı ve bu sebeple İ.P.C.
uygulanamayacağı belirtilmiştir.
Şu halde işverene 12.12.2002 tarih ve 292895 sayılı yazı ile uygulanmış toplam
2.759.625.000-TL İ.P.C.nın :
- 250.875.000-TL kısmının olaya ve yasaya uygun olduğu,
-2.508.750.000-TL kısmının ise uygun olmayıp iptali gerektiği,
kanaatına varılmıştır.
4- İşçi ……………'nın 2002 yılı 6 ve 7.aylar ücretleri kayıtlarda yer almamış ve yasal
deftere işlenmemiş olmakla fiil tarihi itibari ile kayıt geçersizliği nedeni ile işverene 506 S.K.
140/d-1 maddesinin uygulanması ile 250.875.000x12=3.010.500.000-TL İ.P.C. tatbiki gerekir.
Kurum da 12.12.2002 tarih - 292898 sayılı yazısı ile aynı şekil ve miktarda İ.P.C. uygulamış
bulunmakla uygun olduğu kanaatına varılmıştır.

VIII- SONUÇ VE KANAAT :


İlgili inceleme neticeleri değerlendirme bölümünde arzedilmiştir.
Bu durumlar muvacehesinde :
a- 12.12.2002 tarih - 292895 sayılı SSK yazısı ile işverene tatbik edilmiş olan toplam
2.759.625.000-TL İ.P.C.nın :
- 250.875.000-TL kısmının olaya ve yasaya uygun olduğu,
-2.508.750.000-TL kısmının ise uygun olmayıp iptali gerektiği,
b- 12.12.2002 tarih - 292898 sayılı SSK yazısı ile işverene tatbik edilmiş olan
3.010.500.000-TL İ.P.C.nın olaya ve yasaya uygun olduğu,
hakkındaki inceleme neticesi ve kanaatımı belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın
Hakimliğin takdirlerine saygı ile arzolunur. 28.04.2003

İşyeri SSK Sicil No: ………………-35 BİLİRKİŞİ

GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi (D.E.Ü.)

997
İZMİR 4.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I - DOSYA NUMARASI : D.İş 2001 - 33

II - İTİRAZ EDEN : ………………. - İZMİR

III -VEKİLİ : (-)

IV -KARŞI TARAF : S.S.K.İzmir Sigorta Müdürlüğü - İZMİR

V - KONU : 156.150.000-TL İ.P.cezasına itiraz.

VI -TESBİT VE İNCELEMELER :
1- İşverene (muterize) S.S.K.İzmir Sigorta Müdürlüğünce (karşı taraf) 12.05.2000 tarih
ve 144308 sayılı idari para cezası tebligatı ile 1998 yılı üçüncü dört aylık döneme ait sigorta
prim bordrosunun verilmediği gerekçesi ile fiil tarihindeki aylık asgari ücretx2 olmak üzere
78.075.000x2=156.150.000-TL idari para cezası yazılarak tebliğ edilmiştir.
2 - İşveren bu cezanın haksız olduğunu ileriye sürerek Kuruma 17.05.2000 tarihli
dilekçe ile itiraz etmiş isede, Kurum Ünite İtiraz Komisyonu tarihsiz ve 2000/817 sayılı
kararında idari para cezasının uygun olduğuna ve itirazın reddine karar vermiştir.
3-Bunun üzerine işveren 02.03.2001 tarihli dava dilekçesinde ileriye sürdüğü nedenlerle
cezanın haksız olup iptali için dava açmıştır. (Ünite İtiraz Komisyon Kararı P.T.T. ile
24.02.2001 tarihinde tebliğ edilmiş olup, dava (7) günlük yasal süresinde 02.03.2001 tarihinde
açılmıştır.)

VII- DEĞERLENDİRME :
1- Muterize (işverene) 1998 yılı üçüncü dört aylık dönem sigorta primleri bordrosunu
vermediği gerekçesi ile, kurumca (karşı taraf) 506 S.K. 140/c maddesi tatbiki ile asgari ücretx2
olmak üzere 78.075.000x2=156.150.000-TL İ.P.C. uygulamıştır.
2- Dava dilekçesinde ekli 1998/III.dönem bordrosunun kuruma 01.02.1999 pazartesi
günü verildiği üzerindeki kurumca teslim alındı kaşe ve imzasından anlaşılmaktadır.
Ayrıca kurumun 15.05.2001 tarih-138115 sayılı yazı ile mahkemeye gönderdiği
eeklerden 1998/III.dönem bordrosunun 01.02.1999 pazartesi günü işverence verilip kurumca
teslim alındığı anlaşılmaktadır.
1999 yılı Ocak ayının son günü olan 31.01.1999 tarihi pazar gününe isabetle hafta tatili
olduğu için 1998/III.dönem bordrosunun tatili izleyen 01.02.1999 pazartesi günü verilmiş
olması normaldir.
3- Bu durumda işverenin 506 S.K. 79.maddesine muhalefeti bahis konusu olmamakla,
kurumun uygulamış olduğu 156.150.000-TL İ.P.C.nın yasal dayanağı bulunmayıp iptali
gerektiği inceleme sonucu ve kanaatına varılmıştır.

VIII- SONUÇ VE KANAAT :


Raporun değerlendirme bölümünde gerekçesi ile belirtilen hususlara binaen karşı tarafın,
muterize (işverene) uygulamış olduğu 156.150.000-TL (yüzellialtı milyonyüzellibinlira) idari
para cezasının olaya ve yasaya uygun olmadığı ve iptali gerektiği hakkındaki inceleme neticesi
ve kanaatımı belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın Hakimliğin takdirlerine saygı ile
arzolunur. 06.06.2001

BİLİRKİŞİ
İşyeri sicil no : ………………-35
998
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi (D.E.Ü.)

999
İZMİR 5.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : D.İş 2003 - 74

II- İTİRAZ EDEN : …………………………. - İZMİR

III- VEKİLİ : Av.F.Sema Karagöz


Cumhuriyet Bul. no : 60, 6/602, Alinecipoğlu İşhanı - İZMİR

IV- KARŞI TARAF : S.S.K.Başkanlığı İzmir Sigorta İl Müdürlüğü - İZMİR

V- KONU : 752.625.000-TL İ.P.cezasına itiraz.

VI-TESBİT VE İNCELEMELER :
1- İşverene (muterize) S.S.K.Başkanlığı İzmir Sigorta İl Müdürlüğünce (karşı taraf)
27.01.2003 tarih ve 18524 sayılı idari para cezası tebligatı ile işyeri bildirgesinin (506 S.K.
madde :8) süresinde verilmediği gerekçesi ile fiil tarihindeki aylık asgari ücret x 3 olmak üzere
250.875.000 x 3 = 752.625.000-TL idari para cezası yazılarak tebliğ edilmiştir.
2- İşveren bu cezanın haksız olduğunu ileriye sürerek Kuruma 31.01.2003 tarihli dilekçe
ile itiraz etmiş isede, Kurum Ünite İtiraz Komisyonu 10.06.2003 tarih ve 2003/1350 sayılı
kararında idari para cezasının uygun olduğuna ve itirazın reddine karar vermiştir.
3- Bunun üzerine işveren 20.06.2003 tarihli dava dilekçesinde ileriye sürdüğü nedenlerle
cezanın haksız olduğu iddiası ile iptali için dava açmıştır. (Ünite İtiraz Komisyon Kararı P.T.T.
ile 16.06.2003 tarihinde tebliğ edilmiş olup, dava (7) günlük yasal süresinde 20.06.2003
tarihinde
açılmıştır.)

VII- DEĞERLENDİRME :
1- Muteriz (işveren) işyerinde 03.12.2002 tarihinde bir sigortalı işçi çalıştırmaya
başladığını belirterek işyeri bildirgesini Kuruma 03.12.2002 tarih - 306719 kayıt numarası ile
vermiştir.
2- Kurum 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu (8).maddesine göre işyeri bildirgesinin
işçi çalıştırmaya başlanacak tarihten önce Kuruma verilmesi gerektiğini, işverenin ise bu
hususa riayet etmeyerek işçiyi çalıştırmaya başladığı gün işyeri bildirgesini Kuruma verdiğini
belirterek cezai hükmü olan 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu (140/a) maddesi gereğince
asgari ücret x 3 olmak üzere 250.875.000 x 3 = 752.625.000-TL İ.P.C.uygulamış ve itirazı
Ünite İtiraz Komisyonunun 10.06.2003 tarih - 2003/1350 sayılı kararı ile reddedilmiş ve ret
kararının 16.06.2003 tarihinde tebliğini takiben (7) günlük yasal süresinde bu İ.P.C.nın iptal
talebi ile dava açılmıştır.
3- 29.07.2003 tarihli ve 4958 sayılı kanun 26.maddesi ile (Resmi Gazete : 06.08.2003
tarih-25191 sayı) 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu 8.maddesi birinci fıkrasında yer alan
"işçi çalıştırmaya başlayacağı tarihten önce" ibaresi "en geç sigortalı çalıştırmaya başladığı
tarihte" şeklinde değiştirilmiştir.
Kanunda yapılan değişiklik ile yeni hüküm failin lehine bir durum getirmiş ise, ceza
hukukunun ana prensiplerinden biri, failin lehine olan yani düşürülen ceza tutarının
uygulanmasıdır. Esasen SSK Başkanlığı Sigorta Primleri Daire Başkanlığının 06.08.2003
tarihli ve 16-294 ek sayılı genelgesi de bu doğrultudadır.
Muteriz (işveren) işyeri bildirgesini işçi çalıştırmaya başladığı 03.12.2002 tarihinde
kuruma vermiş olmakla ve bu durum 06.08.2003 tarih-25191 sayılı Resmi Gazetede
yayımlanarak aynı gün yürürlüğe giren 4958 sayılı kanunla değişik 506 sayılı Sosyal Sigortalar
1000
Kanunu (8).maddesine uygun bulunmakla, işverene bu değişiklik tarihinden önce suç teşkil
etmekle uygulanmış bulunan 752.625.000-TL İ.P.C.nın yasal dayanağı ortadan kalktığından
mezkür idari para cezasının iptali gerektiği kanaatına varılmıştır.

VIII- SONUÇ VE KANAAT :


Raporun değerlendirme bölümünde gerekçesi ile belirtilen hususlara binaen karşı tarafın,
muterize (işverene) uygulamış olduğu 752.625.000-TL (yediyüzelliikimilyonaltıyüz
yirmibeşbinlira) idari para cezasının olaya ve yasaya uygun olmadığı ve iptali gerektiği
hakkındaki inceleme neticesi ve kanaatımı belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın Hakimliğin
takdirlerine saygı ile arzolunur. 02.09.2003

Not : Anayasa Mahkemesinin 08.10.2002 tarih Esas :2001-225 Karar :2002-88 sayılı
kararlarında 26.2.2004 tarihinden itibaren SSK ile ilgili idari para cezası iptal davalarının İdare
Mahkemesinde açılacağı hükme bağlanmış ise de 06 Ağustos 2003 tarih ve 25191 sayılı Resmi
Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 4958 sayılı kanunun 51.maddesi ile değişik Sosyal
Sigortalar Kanunu 140/f.maddesi gereğince SSK ile ilgili idari para cezası iptal davalarının
Ünite İtiraz Komisyon Kararının tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içinde İdare
Mahkemesinde açılabileceği belirtilmekle bu husus sayın Hakimliğin takdirlerine saygı ile
arzolunur.

BİLİRKİŞİ
İşyeri sicil no : ………………-35
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi (D.E.Ü.)

1001
İZMİR 6.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : D.İş 2006 – 146

II- İTİRAZ EDEN : ………………….. – İZMİR

III- VEKİLİ : Av.Oğuz Fikret Şahin


Halit Ziya Bulvarı, No :52/7, Uz İş Merkezi, Pasaport - İZMİR

IV- KARŞI TARAF : SSK Başkanlığı İzmir Sigorta İl Müdürlüğü - İZMİR

V- VEKİLİ : Av.Canan Yalın - Aynı adreste

VI- KONU : 868,62-YTL İ.P.cezasına itiraz.

VII- TESPİT VE İNCELEMELER :


1- İşverene (muterize) SSK Başkanlığı İzmir Sigorta İl Müdürlüğünce (karşı taraf)
06.03.2006 tarih ve 61897 sayılı idari para cezası tebligatı ile …………. ne ait ………… –
………… Mağazası işyeri çalışanlarının 2001 yılı Temmuz, Ağustos ve Eylül ayları ile 2002
yılı Temmuz, Ağustos, Eylül, Ekim ve Kasım ayları ücretlerinin geç onaylı (noter) defterlere
işlenmesi sebebiyle kayıtların geçersiz olduğu gerekçesi ile, bunun Sosyal Sigorta İşlemleri
Yönetmeliğinin 25.maddesine aykırılık teşkil ettiği belirtilerek aynı kanun 140/d maddesi
tatbiki ile işverene toplam 868,62-YTL İ.P.cezası yazılarak tebliğ edilmiştir. (PTT Tebliği :
24.03.2006)
2- İşveren bu cezaların haksız olduğunu ileriye sürerek Kuruma 31.03.2006 tarihli dilekçe
ile itiraz etmiş isede, Kurum Ünite İtiraz Komisyonu tarihsiz ve 2006/29 sayılı kararında idari
para cezasının uygun olduğuna ve itirazı reddine karar vermiştir.
3- Bunun üzerine işveren 11.05.2006 tarihli dava dilekçesinde ileriye sürdüğü
nedenlerle cezanın haksız olduğunu iddia ederek iptali için dava açmıştır. (Ünite itiraz
komisyonu kararı P.T.T. ile 28.04.2006 tarihinde tebliğ edilmiş olup, dava (15) günlük yasal
süresinde 11.05.2006 tarihinde açılmıştır.) (5326 sayılı Kabahatler Kanunu madde :27/1)

VIII- DEĞERLENDİRME :
1- SSK (Karşı taraf) müfettişi ………………, ………………nin (itiraz eden), İzmir ili,
……………… ilçesi, ……………… Beldesinde bulunan satış mağazası işyeri çalışanları ile
ilgili kayıt incelemesinde, çalışanların Temmuz, Ağustos, Eylül/2001 ayları ile Temmuz,
Ağustos, Eylül, Ekim, Kasım/2002 aylarına ait ücretlerinin noterden geç onaylattırılmış ticari
defterlere işlenmesi sebebiyle kayıtların 506 sayılı Kanun yönünden geçersiz olduğunu ve
işveren hakkında 506 S.K. 140/d maddesi uyarınca idari para cezası (İ.P.C.) uygulanması
gerektiği kanaatını 15.02.2006 tarih-10/7 sayılı kısmi denetim raporunda (idari rapor)
belirtilmiştir.
2- Bunun üzerine karşı taraf SSK, ……………… ne 06.03.2006 tarih-61897 sayılı yazı
ile 868,62-YTL İ.P.cezası uygulamış ve işverenin bu cezaya karşı 31.03.2006 tarihinde
süresinde yaptığı itirazını Kurum Ünite İtiraz Komisyonu tarihsiz ve 2006/29 sayılı kararında
hüküm olarak (sonuç) :
a- İtiraz konusu fiile uygulanan idari para cezasının Yasa ve Tüzük hükümlerine uygun
olmadığına;
b- İşveren itirazının reddine;
oybirliği ile karar vermiştir.

1002
Görüleceği üzere bu karar kendi içinde çelişkili bulunmaktadır. Mezkür İ.P.cezası Yasa
ve Tüzük hükümlerine uygun değil ise işverenin itirazının kabulü yönünden karar verilmesi
icabeder idi.
3- Müfettiş incelemesi ve dosya muhtevası ile sabit olduğu üzere muteriz (işveren)
……………… nin cezai yaptırıma konu ………………Mağazası işyeri çalışanları ile ilgili
ücret kayıtları, işverenin genel merkezinde (Ticaret Sicil kaydı İzmir Ticaret Sicil Müdürlüğü
52647, K :3577, Adresi :…... sokak no :…./…., …….. – İZMİR) ve merkezce notere
onaylattırılan ticari defterlerde tutulmaktadır. Bu genel merkeze bağlı ………………
Mağazalarının ücretle ilgi kayıtlarının genel merkezde tutulduğu anlaşılmasına göre
……………… mağazası veya diğer mağazalardaki ücret kayıtları ile ilgili fiilin genel
merkezce işlendiği anlaşılmakla, bu durumda fiilin bir kez işlenmiş olduğunun kabulü
gerektiği, ait olduğu yıllarda defter onaylarının (noter) geç yapılmış olması nedeni ile
……………… Şubesinin (mağazasının) ayrı bir sorumluluğu olmayacağı, Kurumca işveren
şirketin bu durumunun gözardı edilerek ……………… Şubesindeki denetim sonucunun ceza
tahakkuku ile bu ceza tutanağının genel merkeze tebliğinin sonucu değiştirmeyeceği
anlaşılmakla itiraza konu Kurum Ünite İtiraz Komisyonu tutanağının hukuka uygun olmadığı
ve itiraza konu 868,62-YTL İ.P.cezasının iptali gerektiği kanaatına varılmıştır.
4- ……………nin …………, …………… şubelerinde yapılan benzer denetim ve
İ.P.cezaları sonucu verilen İ.P.cezalarını kaldıran İzmir 2.İdare Mahkemesi E :2004-1625, K :
2005-1124 sayı – 20.10.2005 tarihli ve İzmir 4.Sulh Ceza Mahkemesi Esas :2006-8, Karar :
2006-49 sayılı ve 07.03.2006 tarihli emsal kararları ile Kurum Ünite İtiraz Komisyonunun
………… Şubesi ile ilgili 11.11.2004 tarih-2004-71 sayılı ve ………… Şubesi ile ilgili
17.02.2005 tarih-2005-49 sayılı ve ………… Şubesi ile ilgili 08.12.2005 tarih – bila sayılı olup
işveren itirazının kabulü yönünde verdiği emsal kararları dava dilekçesi ekinde mevcut
bulunmaktadır.

IX- SONUÇ VE KANAAT :


Raporun değerlendirme bölümünde gerekçesi ile belirtilen hususlara binaen karşı tarafın,
muterize (işverene) uygulamış olduğu 868,62-YTL idari para cezasının olaya ve yasaya uygun
olmadığı ve iptali gerektiği hakkındaki inceleme neticesi ve kanaatımı belirtir üç nüsha bilirkişi
raporum sayın Hakimliğin takdirlerine saygı ile arzolunur. 30.10.2006

İşyeri SSK Sicil No : BİLİRKİŞİ


..…….…-35
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi (D.E.Ü.)

1003
İZMİR 6.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : D.İş 2006 – 21

II- İTİRAZ EDEN : ………………

III- VEKİLİ : Av.Necdet Pakdil


Necatibey caddesi, no :33/10, Kızılay – ANKARA

IV- KARŞI TARAF : SSK Başkanlığı İzmir Sigorta İl Müdürlüğü - İZMİR

V- VEKİLİ : Av.Mukaddes Kendirli – Aynı adreste

VI- KONU : 17125,92-YTL ve 2538,00-YTL İ.P.cezalarına itiraz.

VII- TESPİT VE İNCELEMELER :


1- İşverene (muterize) SSK Başkanlığı İzmir Sigorta İl Müdürlüğünce (karşı taraf)
22.09.2005 tarih ve 266505 ve 266506 sayılı idari para cezası tebligatları 17125,92-YTL ve
2538,00-YTL idari para cezaları yazılarak tebliğ edilmiştir.
2- İşveren bu cezaların haksız olduğunu ileriye sürerek Kuruma itiraz etmeden doğrudan
09 Ocak 2006 tarihinde Sulh Ceza Mahkemesine dava dilekçesinde ileriye sürdüğü nedenlerle
dava açmıştır.

VIII- DEĞERLENDİRME :
1- Muterize (işverene) SSK İzmir Sigorta İl Müdürlüğünce (karşı taraf) 22.09.2005
tarihli ve 266505 sayılı yazı ile 17125,92-YTL ve aynı tarihli ve 266506 sayılı yazı ile de
2538,00-YTL idari para cezası yazılmıştır.
2- İşveren (muteriz) bu cezalara karşı önce Kuruma itirazda bulunması ve Kurum Ünite
İtiraz Komisyonunun itirazı reddetmesi halinde Sulh Ceza Mahkemesine dava açması
icabederken buna uymadan doğrudan Sulh Ceza Mahkemesine dava açmıştır.
3- 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu 79.maddesi 4.fıkrasında :
“İdari para cezaları ilgiliye tebliğ edilmekle tahakkuk eder ve tebliğ tarihinden itibaren
on beş gün içinde Kuruma ödenir veya aynı süre içinde Kurumun ilgili ünitesine itiraz
edilebilir. İtiraz takibi durdurur. Kurumca itirazı reddedilenler, kararın kendilerine tebliğ
tarihinden itibaren onbeş gün içinde yetkili Sulh Ceza Mahkemesine başvurabilirler. Bu süre
içinde başvurunun yapılmamış olması halinde idari para cezası kararı kesinleşir.”
5326 sayılı Kabahatler Kanunu 27/1.fıkrasında :
“İdari para cezası ve mülkiyetin kamuya geçirilmesine ilişkin idarî yaptırım kararına
karşı, kararın tebliği veya tefhimi tarihinden itibaren en geç onbeş gün içinde, sulh ceza
mahkemesine başvurulabilir. Bu süre içinde başvurunun yapılmamış olması halinde idarî
yaptırım kararı kesinleşir.”
5326 sayılı Kabahatler Kanunu madde 28/1-b :
“Başvurunun süresi içinde yapılmadığının, başvuru konusu idarî yaptırım kararının sulh
ceza mahkemesinde incelenebilecek kararlardan olmadığının veya başvuranın buna hakkı
bulunmadığının anlaşılması halinde, bu nedenlerle başvurunun reddine”
hususlarını amirdir.
Mezkür mevzuat hükümlerine göre davanın İ.P.cezası talebi ile ilgili olarak işin esasına
geçilmeden usul bakımından reddi gerektiği kanaatına varılmıştır. Takdir ve maddi delilleri
değerlendirme ve karar sayın Hakimliğe aittir.

1004
IX- SONUÇ VE KANAAT :
Raporun değerlendirme bölümünde arzettiğim hususlara binaen davanın 506 sayılı Sosyal
Sigortalar Kanunu 79/4.maddesi ile 5326 sayılı Kabahatler Kanunu 27/1 ve 28/1-b hükümlerine
göre işin esasına girilmeden usul bakımından reddi gerektiği hakkındaki inceleme neticesi ve
kanaatımı belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın Hakimliğin takdirlerine saygı ile arzolunur.
16.10.2006

İşyeri SSK Sicil No : BİLİRKİŞİ


…………-35
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)
İZMİR 6.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : D.İş 2006 - 157

II- İTİRAZ EDEN : ……………… – İZMİR

III- VEKİLİ : (-)

IV- KARŞI TARAF : SSK Başkanlığı İzmir Sigorta İl Müdürlüğü - İZMİR

V- VEKİLİ : (-)

VI- KONU : 1593,00-YTL İ.P.cezasına itiraz.

VII- TESPİT VE İNCELEMELER :


1- İşverene (muterize) SSK Başkanlığı İzmir Sigorta İl Müdürlüğünce (karşı taraf)
10.03.2006 tarih ve 668027 sayılı idari para cezası tebligatı ile işyeri bildirgesinin yasal
süresinde verilmemiş olduğu gerekçesi ile fiil tarihindeki aylık asgari ücret x 3 olmak üzere
531,00 x 3= 1593,00-YTL idari para cezası yazılarak tebliğ edilmiştir.
2- İşveren bu cezanın haksız olduğunu ileriye sürerek kuruma 31.03.2006 tarihli dilekçe
ile itirazda bulunmuş isede, Kurum Ünite İtiraz Komisyonu 06.04.2006 tarih ve 2006/19 sayılı
kararında idari para cezasının uygun olduğuna ve itirazın reddine karar vermiştir.
3- Bunun üzerine işveren 02.05.2006 tarihli dava dilekçesinde ileriye sürdüğü nedenlerle
cezanın haksız olduğunu iddia ederek iptali için dava açmıştır. (Ünite itiraz komisyonu kararı
P.T.T. ile 18.04.2006 tarihinde tebliğ edilmiş olup, dava (15) günlük yasal süresinde
02.05.2006 tarihinde açılmıştır.) (5326 sayılı Kabahatler Kanunu madde :27)

VIII- DEĞERLENDİRME :
1- 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun, 29.07.2003 tarih ve 4958 sayılı kanun ile
değişik (8).maddesi "İşveren, örneği kurumca hazırlanacak işyeri bildirgesini en geç sigortalı
çalıştırmaya başladığı tarihte Kuruma doğrudan vermek veya iadeli taahhütlü olarak
göndermekle yükümlüdür" hususunu amirdir.
2- Muteriz (işveren) işyeri bildirgesinde belirtildiği üzere işyerinde 01.02.2006 tarihinden
itibaren sigortalı işçi çalıştırmaya başlamıştır. 506 S.K. (8).maddesi amir hükmüne göre işyeri
bildirgesinin en geç sigortalı çalıştırmaya başlandığı tarihte Kuruma doğrudan verilmesi veya
1005
iadeli-taahhütlü olarak gönderilmesi gerektiği halde muteriz bu hususa riayet etmemiş ve işyeri
bildirgesini 23.02.2006 tarih ve 202495 kayıt numarası ile Kuruma vermiştir. (Süresi geçtikten
sonra)
3- Bu durumda muterizin 506 S.K. (8).maddesine muhalefeti sabit bulunmakla, hakkında
aynı kanun (140/a) maddesi gereğince fiil tarihindeki aylık asgari ücretin üç misli tutarında
olmak üzere 531,00 x 3 = 1593,00-YTL İ.P.cezası tatbiki gerekir. Kurum da aynı şekil ve
miktarda ceza uygulamış bulunmakla, mezkür İ.P.C.nın olaya ve yasaya uygun bulunduğu
kanaatına varılmıştır.
4- İşyeri bildirgesinde imzalar ve onaylar kısmında ( (D) bölümü) işverenin bilgilerin
gerçeğe uygun olduğu ve beyanı hanesi üzerindeki kısımda 05.02.2006 tarihi (Pazar günü)
mevcuttur.
İşyeri bildirgesinde sigortalı çalıştırmaya başlandığı tarih bölümünde 01 Şubat 2006
(Çarşamba) tarihi mevcuttur. Bu tarihin yanlış olduğu ve bunun 21.02.2006 tarihi (Salı) olarak
değiştirilmesi icabettiği dava dilekçesi ile iddia edilmekte ise de 05.02.2006 Pazar gününden
21.02.2006 Salı günü işçi çalıştırılmaya başlanacağının bildirimi ve bilinmesinin mantıkla ve
gerçekle bağdaşamayacağı belirgindir.

IX- SONUÇ VE KANAAT :


İlgili inceleme neticeleri raporun üst bölümünde arzedilmiştir. .
Raporun değerlendirme bölümünde belirtilen hususlar muvacehesinde karşı tarafın
muterize (işverene) uygulamış bulunduğu 1593,00-YTL (binbeşyüzdoksanüçyeniTürklirası)
İ.P.cezasının olaya, dosyaya ve yasaya uygun bulunduğu hakkındaki inceleme neticesi ve
kanaatımı belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın Hakimliğin takdirlerine saygı ile arzolunur.
10.10.2006

İşyeri Sicil No : BİLİRKİŞİ


…………-35
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi (D.E.Ü.)
İZMİR 6.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : D.İş 2006-156

II- İTİRAZ EDEN : ……………….

III- VEKİLİ : Av.Sabiha Polat


1.Beyler, 846 sokak no :55/401, Uğur İşhanı, Konak – İZMİR

IV- KARŞI TARAF : S.S.K.Başkanlığı İzmir Sigorta İl Müdürlüğü – İZMİR

V- VEKİLİ : Av.Cemali Yamak


Aynı adreste

VI- KONU : 34012,00-YTL İ.P.cezalarına itiraz.

VII-TESPİT VE İNCELEMELER :

1006
1- İşverene (muterize) S.S.K.İzmir Sigorta İl Müdürlüğünce (karşı taraf) 14.12.2006
tarih ve 39296 ve 39297 sayılı idari para cezası tebligatları, ……………… adındaki
sigortalının işe giriş bildirgelerinin yasal sürelerinde verilmediği, 2002/7 ila 2003/7 ve 2004/2
ila 2005/2 aylarına ait ek aylık bildirgelerin ve ek aylık prim ve hizmet belgelerinin ve 2003/II
ve III ve 2004/I dönemlerine ait ek dört aylık dönem bordrolarının yasal sürelerinde
verilmediği gerekçesi ile 28635,80-YTL ve 2002/7 ila 2003/7 ve 2004/2 ila 2005/2 kayıtlarının
geçersizliği gerekçeleri ile 4702,32-YTL olmak üzere toplam 34012,00-YTL idari para cezası
yazılarak tebliğ edilmiştir.
2- İşveren bu cezaların haksız olduğunu ileriye sürerek Kuruma 24.02.2006 tarihli
dilekçe ile itiraz etmiş ise de, Kurum Ünite İtiraz Komisyonu 18.04.2006 tarih ve 2006/17
sayılı kararında idari para cezalarının uygun olduğuna ve itirazın reddine karar vermiştir.
3- Bunun üzerine işveren 03.05.2006 tarihli dava dilekçesinde ileriye sürdüğü nedenlerle
cezanın haksız olduğu iddiası ile iptali için dava açmıştır. (Ünite İtiraz Komisyonu Kararı PTT
ile 28.04.2006 tarihinde tebliğ edilmiş olup, dava (15) günlük yasal süresinde 03.05.2006
tarihinde açılmıştır.) (5326 sayılı Kabahatler Kanunu madde :27)

VIII- DEĞERLENDİRME :
1- 02.02.2005 tarihli yerel denetim tutanağı ve 07.12.2005 tarihli kayıt inceleme tutanağı
ile sabit olduğu üzere sigortasız çalıştırıldığı hakkında şikayetçi işçi ………………’ün (SSK
müfettişi ………………’ın 14.02.2005 tarih-96 sayılı idari raporu incelemenin konusu
kısmında şikayetçi işçi olarak belirtilmiştir.) 10.07.2004-30.12.2004 tarihleri arasında, muterize
(işverene) ait alüminyum doğrama imalat ve satış işyerinde sigortasız olarak çalıştırılmıştır. Bu
hususun aksini sabit kılacak bir husus dosyada mevcut görülmemektedir. (506 sayılı Kanun,
madde :130)
2- Bu durumda muterize ………………’ün sigortalı işe giriş bildirgesini 10.07.2004
tarihinden önce (506 S.K. madde :9) vermediği için aynı kanun 140/b maddesi gereğince fiil
tarihindeki aylık asgari ücret tutarında 423,00-YTL İ.P.cezası ile 2004/7, 8, 9, 10, 11, 12.aylar
ek aylık prim ve hizmet belgelerinin verilmemiş oluşu nedeniyle 506 sayılı Kanun 140/c-3
maddesi gereğince her fiil için fiil tarihindeki aylık asgari ücretin üç katı olmak üzere 444,150
x 3 katı x 5 fiil =6662,25-YTL ve 488,70 x 3 katı x 1 fiil= 1466,10-YTL olmak üzere 8128,35-
YTL İ.P.C. tatbiki (5326 sayılı Kabahatler Kanunu 17/7.madde gereği bir Türk lirasının küsuru
dikkate alınmamakla 8128,00-YTL İ.P.cezası) ile 2004/7, 8, 9, 10, 11, 12.ay kayıt ve
belgelerinin geçersizliği sebebiyle 506 sayılı Kanun 140/d-3 maddesi ikinci bendi gereğince
her bir geçersizlik hali için aylık asgari ücretin yarısı tutarında (444,15 : 2= 222,075-YTL)
olmak üzere(6) fiil için 222,075 x 6=1332,45-YTL (5326 S.K. 17/7 maddesi gereği lira
küsuratı atılmakla 1332,00-YTL) İ.P.cezasının işverene tatbiki gerekir.Bu durumda cezaların
toplamı 423,00 + 8128,00 + 1332,00 = 9883,00-YTL dir. (TOPLAM)
2- SSK işçi ………………’ün 2002/7 ila 2003/7.aylar arasında ve 2004/2 ila 2005/2
ayları arasında işyerinde çalıştığı esasına göre İ.P.cezalarını uygulamıştır. Yukarı maddede
belirtildiği üzere işçi ...............’ün 2004/7 ila 2004/12.aylarında (2004/7, 8, 9, 10, 11, 12.aylar)
işyerinde çalıştığı esasına göre İ.P.cezalarını uygulamıştır. Yukarı maddede belirtildiği üzere
işçi ………………’ün 2004/7 ila 2004/12.aylarında (2004/7, 8, 9, 10, 11, 12.aylar) işyerinde
çalıştığı sabit ise de, diğer aylarla ilgili çalışma durumu dava dilekçesinde İzmir İş
Mahkemelerinde açıldığı belirtilen menfi davasının kesinleşmesi ile belirlenecektir. (Davacıdan
İş Mahkemesi numarası ile dosya numarasının sorulup durumun mahkemeden sorulması uygun
olacaktır.) Zira primlerin ve sigortalılık sürelerinin iptali için İş Mahkemesinde açılan dava,
İ.P.cezası ile ilgili maddi deliller tespiti bakımından ilgili olmaktadır. (Bu konudaki Yargıtay
11.Ceza Dairesi 20.05.2002 tarih ve E :2002-3711, K :2002-4379 sayılı ilamı rapora eklidir.)
Şu halde netice olarak 18.04.2006 tarih ve K :2006/17 sayılı Ünite İtiraz Komisyon
Kararı ile işverene tatbikinin uygun olacağı belirtilen toplam 34012,00-YTL İ.P.cezasının :
a- 9883,00-YTL lik kısmının olaya, dosyaya ve yasaya uygun olduğu;
b- 24129,00-YTL lik kısmının uygun olup olmadığı;
1007
hakkındaki inceleme ve rapor tanzimi için, İzmir İş Mahkemelerinde açıldığı dava
dilekçesinde belirtilen davanın sonucunun beklenmesinin uygun olacağı; (Dava açılıp
açılmadığı ve dava dosya numarası ve davanın akibeti mahkemeden sorulmalıdır.)

IX- SONUÇ VE KANAAT :


Raporun değerlendirme bölümünde gerekçeleri ile belirtilen hususlara binaen :
a- 9883,00-YTL lik kısmının olaya, dosyaya ve yasaya uygun olduğu;
b- 24129,00-YTL lik kısmının uygun olup olmadığı;
hakkındaki inceleme ve rapor tanzimi için, İzmir İş Mahkemelerinde açıldığı dava
dilekçesinde belirtilen davanın sonucunun beklenmesinin uygun olacağı; (Dava açılıp
açılmadığı ve dava dosya numarası ve davanın akibeti mahkemeden sorulmalıdır.)
hakkındaki inceleme neticesi ve kanaatimi belirtir üç nüsha bilirkişi raporum sayın
Hakimliğin takdirlerine saygı ile arz olunur. 10.10.2006

Eki : Yargıtay 11.Ceza Dairesi Kararı BİLİRKİŞİ


(20.05.2002 tarih-E:02-3711, K:02-4397)
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)

1008
1009
İZMİR 6.SULH CEZA MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİNE

BİLİRKİŞİ RAPORU

I- DOSYA NUMARASI : D.İş 2006-100

II- İTİRAZ EDEN : ……………… – İZMİR

III- VEKİLİ : (-)

IV- KARŞI TARAF : S.S.K.İzmir Sigorta İl Müdürlüğü – İZMİR

V- VEKİLİ : Av.Berrin Koyuncuoğlu


Aynı adreste

VI- KONU : 488,70-YTL İ.P.cezasına itiraz.

VII-TESPİT VE İNCELEMELER :
1- İşverene (muterize) S.S.K.İzmir Sigorta İl Müdürlüğünce (karşı taraf) 21.11.2005
tarih ve 320844 sayılı idari para cezası tebligatı ile işyerine işe alınan ………………’nun işe
başladığı tarihin 02.08.2005 olup, sigortalı işe giriş bildirgesinin de aynı gün verilmiş olduğu
ve bunun 506 S.K. 9.maddesine aykırılık teşkil ettiği gerekçesi ile fiil tarihindeki aylık asgari
ücret tutarında 488,70-YTL İ.P.cezası yazılarak tebliğ edilmiştir.
2- İşveren bu cezanın haksız olduğunu ileriye sürerek Kuruma 24.11.2005 tarihli
dilekçe ile itiraz etmiş ise de, Kurum Ünite İtiraz Komisyonu tarihsiz ve 2005/153 sayılı
kararında idari para cezasının uygun olduğuna ve itirazın reddine karar vermiştir.
3- Bunun üzerine işveren 27.03.2006 tarihli dava dilekçesinde ileriye sürdüğü nedenlerle
cezanın haksız olduğu iddiası ile iptali için dava açmıştır. (Ünite İtiraz Komisyon Kararı PTT
ile 22.03.2006 tarihinde tebliğ edilmiş olup, dava (15) günlük yasal süresinde 27.03.2006
tarihinde açılmıştır. (5326 sayılı Kabahatler Kanunu madde :27)

VIII- DEĞERLENDİRME :
1- Muteriz (işveren) işyerinde ……………… isimli işçiyi 02.08.2005 tarihinden itibaren
çalıştırmaya başlamış ve şahsın sigortalı işe giriş bildirgesi de aynı tarihte 02.08.2005 tarih ve
1158702 kayıt numarası ile Kuruma verilmiştir.
2- Bu durum 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu 9.maddesine aykırılık teşkil
etmektedir. Zira işçinin işe giriş bildirgesinin işe başladığı 02.08.2005 Salı günü değil, en az bir
gün önceden 01.08.2005 Pazartesi veya daha önceki günlerde Kuruma verilmesi icabederdi.
İşverenin 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu 9.maddesine muhalefeti sabit olmakla aynı
kanun 140/b maddesi gereğince muterize fiil tarihindeki aylık asgari ücret tutarında 488,70-
YTL idari para cezası tatbiki gerekir. Karşı taraf da aynı şekil ve miktarda ceza uygulamış
olmakla olaya, dosyaya ve yasaya uygun olduğu kanaatına varılmıştır.
3- ………………’nun işyerinde 02.08.2005 Salı günü değilde 03.08.2005 Çarşamba
günü işe başlamış olduğuna dair ispatlayıcı herhangi bir belge dosyada mevcut
görülmemektedir.
4- İşe giriş bildirgesinde hem işçinin imzası, hem işverenin kaşe ve imzası, hem de SSK
nın tarih ve varide numara kaşesi mevcut olup, işe başlama tarihi ve bildirgenin Kuruma veriliş
tarihi bu bildirge ile sabittir.
5- 5326 sayılı Kabahatler Kanunu 17/7.maddesi gereğince idari para cezalarında bir
Türk lirasının küsuru dikkate alınmamakla bu cezanın işverene 488,00-YTL olarak tatbiki ve
0,70-YTL lik kısmının ise iptali gerekmektedir.
1010
IX- SONUÇ VE KANAAT :
Karşı tarafın, muterize uygulamış bulunduğu toplam 488,70-YTL idari para cezasının :
a- 488,00-YTL lik kısmının olaya ve yasaya uygun olduğu;
b- 0,70-YTL lik kısmının ise uygun olmayıp iptali gerektiği;
hakkındaki inceleme neticesi ve kanaatimi belirtir bilirkişi raporum sayın Hakimliğin
takdirlerine saygı ile arzolunur. 09.10.2006

İşyeri Dosya No : BİLİRKİŞİ


………-35
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli
Müfettişi ve Öğretim Görevlisi
(D.E.Ü.)

1011
DİĞER İLGİLİ
T.C. ANAYASASI MADDELERİ, TÜZÜKLER, KANUNLAR, YÖNETMELİKLER,
TEBLİĞLER VE GENELGELER

Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

1012
TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI

(Yasa No.: 2709 - Kabul tarihi: 7.11.1982 - Yayım tarihi: RG. 9.11.1982, No. 17863 Mükerrer)

I. Kişinin dokunulmazlığı, maddi ve manevi varlığı

Madde 17 - Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir.

Tıbbî zorunluluklar ve kanunda yazılı haller dışında, kişinin vücut bütünlüğüne


dokunulamaz; rızası olmadan bilimsel ve tıbbi deneylere tabi tutulamaz.

Kimseye işkence ve eziyet yapılamaz; kimse insan haysiyetiyle bağdaşmayan bir cezaya
veya muameleye tabi tutulamaz.

... meşru müdafaa hali, yakalama ve tutuklama kararlarının yerine getirilmesi, bir
tutuklu veya hükümlünün kaçmasının önlenmesi, bir ayaklanma veya isyanın bastırılması,
sıkıyönetim veya olağanüstü hallerde yetkili merciin verdiği emirlerin uygulanması sırasında
silah kullanılmasına kanunun cevaz verdiği zorunlu durumlarda meydana gelen öldürme
fiilleri, birinci fıkra hükmü dışındadır.

* Bu maddenin dördüncü fıkrasının basındaki “mahkemelerce verilen ölüm cezalarının yerine


getirilmesi hali ile” anlatımı, 7.5.2004 t. ve 5170 s.K. m. 3’le, madde metninden çıkarılmıştır.
* Ay. 2, 56
* İş K. 77

B. Çalışma şartları ve dinlenme hakkı

Madde 50 - Kimse, yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz.

Küçükler ve kadınlar ile bedenî ve ruhî yetersizliği olanlar çalışma şartlan bakımından
özel olarak korunurlar.

Dinlenmek, çalışanların hakkıdır.

Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir.

* Ay. 17, 65
* Avrupa SŞ. 2, 3, 7, 8, 15; Basın İş K. 14, 19, 21; BK. 334; Deniz İş K. 29, 40, 42, 43; Hafta
TK. 2; İş K. 30, 32, 44-47, 54-60, 71-74, 77, 86-88; MEK. 26; Öğle DK. 1; Sakatların
Mesleki Rehabilitasyonu ve İstihdamı Hakkında 159 sayılı ILO Sözleşmesi 1-4; Sınai
Müesseselerde Hafta Tatili Yapılması Hakkındaki 14 Numaralı Milletlerarası Sözleşme 2;
Ulusal BGTK. 2

VIII. Sağlık, çevre ve konut

A. Sağlık hizmetleri ve çevrenin korunması

Madde 56 - Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir.

Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek Devletin


1013
ve vatandaşların ödevidir.

Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini sağlamak; insan ve
madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak, işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık
kuruluşlarını tek elden planlayıp hizmet vermesini düzenler.

Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal kurumlarından


yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.

Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi için kanunla genel sağlık
sigortası kurulabilir.

* Ay. 17
* İş K. 77

1014
İLGİLİ TÜZÜKLER

Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

İŞVERENLERİN İŞÇİ İSTEKLERİNİ İŞ VE İŞÇİ BULMA KURUMUNA


BİLDİRMELERİ HAKKINDA TÜZÜK

1015
Bakanlar Kurulu Kararının Tarihi : 29.6.1973, No: 7/6787
Dayandığı Kanunun Tarihi : 25.8.1971, No: 1475
Yayımlandığı R.Gazetenin Tarihi : 6.8.1973, No: 14617

Kapsam:

Madde 1 - İşverenlerin işçi isteklerini İş ve İşçi Bulma Kurumuna bildirmelerine ilişkin usül ve
esaslar bu Tüzükte gösterilmiştir.

Kamu kesiminde işçi isteği bildirme zorunluluğu:

Madde 2 - Genel ve katma bütçeli daireler, il özel idareleri, belediyeler, köy idareleri, kamu
iktisadi teşebbüsleri, özel kanuna veya özel kanunla verilmiş yetkiye dayanılarak kurulan banka
ve kuruluşlarla bunlara bağlı olan işyerlerinin işverenleri; vasıflı, vasıfsız bütün işçi isteklerini
iş kolu, meslek, meslek pozisyonu, öğrenim, iş tecrübesi, ücret, sosyal yardımlar, yaş, cinsiyet
ve ihtiyacın karşılanma süresi gibi ayrıntılarla bölgelerindeki İş ve İşçi Bul ma Kurumu
örgütüne bildirmek zorundadırlar.

Kamu kesiminde işçi ihtiyaçlarının karşılanması:

Madde 3 - 2 nci maddede sayılan kamu kesimi işyerlerinin işverenleri, işçi ihtiyaçlarını Kurum
aracılığı ile karşılarlar. Ancak; o yerde Kurum örgütünün bulunmaması veya örgütü olup da
işverenin Kurumla haberleşme güçlükleri, işçilerin işyerlerine gönderilmek ve gitme zorlukları
gibi nedenlerle ihtiyacın karşılanmasında Kurumun etkili olamaması veya işverence verilen
süre içinde Kurumca ihtiyacın karşılanamaması hallerinde, işverenler işçi ihtiyaçlarını kendileri
doğrudan doğruya karşılayabilirler.

Özel kesimde işçi isteğini bildirme zorunluluğu:

Madde 4 - Özel kesim işyerlerinin işverenleri; vasıflı, vasıfsız bütün işçi isteklerini; iş kolu,
meslek, meslek pozisyonu, öğrenim, iş tecrübesi, ücret, sosyal yardımlar, yaş ve cinsiyet gibi
ayrıntılarla bölgelerindeki İş ve İşçi Bulma Kurumu örgütüne bildirmek zorundadırlar.

Özel kesimde işçi ihtiyaçlarının karşılanması:

Madde 5 - Özel kesim işyerlerinin işverenleri, işçi ihtiyaçlarını, Kurum aracılığıyla veya
kendileri doğrudan doğruya karşılayabilirler.

Denetleme:

Madde 6 - 2 nci maddede sayılan işyerlerinin işçi isteklerini bildirmeleri ne ve bu ihtiyaçlarının


karşılanmalarına ilişkin çalışmalar ve bunlara ait kayıtlar yetkili denetim organları tarafından
denetlenir.

Bilgi verme zorunluluğu:

1016
Madde 7 - Kurum tarafından, kamu ve özel kesim işyerlerinin işverenlerin den, iş ve işgücü
konularında etüt amacı ile ayrıntılı bilgi istenildiğinde, belirtilen süre içinde bilgi verilmesi
zorunludur. Bu bilgiler başka bir amaç için açıklanamaz ve kullanılamaz.

Verilen bilgilerden sorumluluk:

Madde 8 - Kuruma verilen bilgilerin yanlışlığından işveren veya işveren ve kili sorumludur.

Yürürlük:

Madde 9 - 25 Ağustos 1971 günlü ve 1475 sayılı İş Kanununun 86 ncı maddesine dayanılarak
düzenlenen ve Danıştay'ca incelenmiş olan bu Tüzük hükümleri, Resmi Gazete ile yayımı
gününde yürürlüğe girer.

Yürütme:

Madde 10 - Bu Tüzük hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.

1017
1475 SAYILI İŞ KANUNUNA TABİ İŞ YERLERİNDE İŞVERENLERİN
KURACAKLARI OKUL ÖNCESİ EĞİTİM KURUMLARININ EĞİTİM VE
İŞLEYİŞ ESASLARI HAKKINDA TÜZÜK

(18.02.1997 tarih - 97/9187 sayılı Tüzük)

(Resmi Gazete Tarihi - No: 01/05/1997 – 22976)

Madde 1 - Bu Tüzük, 1475 sayılı İş Kanununa tabi işyerlerinde, işverenlerce kurulacak


okul öncesi eğitim kurumlarının eğitim ve işleyiş esas ve usullerine ilişkin hükümleri düzenler.

Madde 2 - Bu Tüzükte geçen okul öncesi eğitim kurumu (kurum), zorunlu ilköğretim
çağı kapsamına girmeyen (0-72 ayını tamamlamayan) çocukların bakım ve eğitimlerinin
sağlandığı kurumlar olarak;
A) Emzirme odaları: İş Kanununa tabi iş yerlerinde, bir yaşından küçük çocukların
bırakılması, bakılması ve emzikli kadınların çocuklarını emzirmeleri için ayrılan odaları,
B) Yurt (Çocuk bakım yurdu-Kreş) : İş Kanununa tabi iş yerlerinde yaşları 0-72 (72
ayını tamamlamayan) arasındaki çocukların bakım ve eğitimlerinin yapıldığı yerleri,
C) Anaokulu: İş Kanununa tabi işyerlerinde yaşları 36-72 ay (72 ayını tamamlamayan)
arasındaki çocukların bakım ve eğitimlerinin yapıldığı yerleri, ifade eder.

Madde 3 - İşverenlerin bu Tüzükte belirtilen kurumları açma yükümlülükleri hakkında


"Gebe veya Emzikli Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım
Yurtlarına Dair Tüzük" hükümleri uygulanır.
"Gebe veya Emzikli Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk
Bakım Yurtlarına Dair Tüzük" hükümleri uyarınca yurt açma yükümlülüğünde olan işverenler
anaokulu açmak zorundadırlar.

Madde 4 - Bu Tüzük hükümlerine göre kurulacak kurumlarda, kurum yapılarında


bulunacak nitelikler ile beslenme, sağlık ve korunma hizmetleri hakkında "Gebe veya Emzikli
Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Tüzük"
hükümleri uygulanır.

Madde (5 – 8) : Yönetim, Eğitim ve Denetim

Madde (9 – 12) : Çeşitli Hükümler

1018
İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ TÜZÜĞÜ

(04.12.1973 tarih - 7/7583 sayılı Tüzük)

(Resmi Gazete Tarihi - No: 11/01/1974 – 14765)

Madde 1 - 1475 sayılı İş Kanunu kapsamına giren işyerlerinde, işçilere ait yatıp kalkma
yerlerinde ve diğer müştemilatında bulunması gereken sağlık şartlarının ve işyerlerinde
kullanılan alet, edevat, makineler ve hammaddeler yüzünden, çıkabilecek hastalıklara engel
olacak tedbir ve araçların, işyerlerinde iş kazalarını önlemek üzere bulundurulması gerekli
araçların ve alınacak güvenlik tedbirlerinin neler olduğu bu Tüzükte belirtilmiştir.

Madde 2 - Her işveren, işyerinde işçilerinin sağlığını ve iş güvenliğini sağlamak için,


bu Tüzükte belirtilen şartları yerine getirmek araçları noksansız bulundurmak gerekli olanı
yapmakla yükümlüdür.

İşçiler de, bu yoldaki usuller ve şartlara uymak zorundadırlar.

Madde 3 - İşveren, işçilere yapmakta oldukları işlerinde uymaları gerekli sağlık ve


güvenlik tedbirlerini öğretmek ve iş değiştirecek işçilere yenisinin gerektiği bilgileri vermek
zorundadır.

Madde 4 - İşverenin, işyerinde, teknik ilerlemelerin getirdiği daha uygun sağlık


şartlarını sağlaması; kullanılan makinelerle alet ve edevattan herhangi bir şekilde tehlike
gösterenleri veya hammaddelerden zehirli veya zararlı olanları, yapılan işin özelliğine ve
fennin gereklerine göre bu tehlike ve zararları azaltan alet ve edevatla değiştirmesi iş kazalarını
önlemek üzere işyerinde alınması ve bulundurulması gerekli tedbir ve araçları ve alınacak diğer
iş güvenliği tedbirlerini devamlı surette izlemesi esastır.

Madde (5 – 56) : Sağlık Şartları ve Güvenlik Tedbirleri

Madde (57 – 90) : İşyerlerinde Kullanılan Alet, Edevat, Makine ve Ham Maddeler
Yüzünden Çıkabilecek Hastalıklara Engel Olacak Tedbirler

Madde (91 – 108) : İşyerlerinde İş Kazalarına Karşı, Alınacak Tıbbi Tedbirler ve


İşyerlerinde Bulundurulması Zorunlu Olan İlk Yardım Ve Tedavi Levazımı İle Sıhhi Tesisat

Madde (109 – 521) : İşyerlerinde İş Kazalarını Önlemek Üzere Alınacak Güvenlik


Tedbirleri Ve Bulundurulması Gereken Araçlar

Madde (522 – 534) : Kişisel Korunma Araçları

Madde (535 – 537) : Son Hükümler

1019
YAPI İŞLERİNDE İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ TÜZÜĞÜ

(02.07.1974 - 7/8602 sayılı Tüzük)

(Resmi Gazete Tarihi - No: 12/09/1974 – 15004)

Madde 1 - İş Kanunu kapsamına giren yapı işlerinde, İşçi Sağlığı ve iş Güvenliği


Tüzüğünde öngörülenlerden başka alınacak sağlık ve güvenlik tedbirleri bu Tüzükte
belirtilmiştir.

Madde 2 - Bu Tüzükte geçen "yapı işleri" deyimi, maden ocakları hariç olmak üzere,
yerüstü veya yeraltında, su üstü veya su altında yapılan bina, set, baraj, yol, demiryolu, havai
hat, tünel, metro, köprü, çelik yapı ve montajı, iskele, liman, gemi inşaatı, dalgakıran,
kanalizasyon, lağım, kuyu, kanal, duvar ve benzeri inşaat, tamirat, tadilat ve yıkım işlerini;
toprak kazı, yarma ve doldurma işlerini; elektrik, sıhhi tesisat ve kalorifer tesisatı işlerini;
dülgerlik, marangozluk, sıva, badana ve boya işlerini; bu işlerde kullanılan sabit ve hareketli
makine ve tesislerin kullanılmasını kapsar.

Madde 3 - Her işveren, yapı işyerlerinde işçilerin sağlığını ve iş güvenliğini sağlamak


için, bu Tüzükte belirtilen koşulları yerine getirmekle ve gerekli araç ve gereçleri eksiksiz
bulundurmakla yükümlüdür.
İşçiler de, bu yoldaki usul ve koşullara uymak zorundadırlar.

Madde 4 - Her işveren, yapı işlerini, fenni yeterliği bulunan kişilerin, teknik gözetimi
ve sorumluluğu altında yürütecektir.

Madde 5 - İşveren, birinci sayfası Çalışma Bakanlığınca saptanacak örneğe uygun ve


diğer sayfaları bir asıl ve bir suret olacak şekilde bir yapı iş defterini, işyerinde bulundurmakla
yükümlüdür.
Bu defter işveren tarafından işyerinin bağlı bulunduğu bölge çalışma müdürlüğüne her
sayfası mühürletilmek suretiyle onaylattırılır.
Yapı iş defteri 4 üncü maddede belirtilen sorumlu kişi tarafından tutulur. Yapı iş
defterine bu Tüzüğün ilgili maddelerinde belirtilen hususlar ve gerekli diğer bilgiler işlenir.
Yapı iş defterinin, istenmesi halinde, işyerini teftiş ve kontrola yetkili memurlara
gösterilmesi zorunludur.
Yetkililer gerekli gördükleri tavsiyeleri bu defterlere yazabilirler.

Madde (6 – 17) : Yapı İşlerinde Alınacak Güvenlik Tedbirleri

Madde (18 – 47) : Kazı İşlerinde Alınacak Güvenlik Tedbirleri

Madde (48 – 124) : Yapı İskelelerinde ve Merdivenlerde Alınacak Güvenlik Tedbirleri

Madde (125 – 135) : Yıkım İşlerinde Alınacak Güvenlik Tedbirleri

Madde (136 – 137) : Yapı İşlerinde Kullanılan Makine ve Teçhizatta Alınacak


Güvenlik Tedbirleri

Madde (138 – 141) : Çeşitli Hükümler

1020
İŞ TEFTİŞ TÜZÜĞÜ

(28.08.1979 tarih ve 16738 sayılı Resmi Gazete)

KAPSAM:
Madde 1 - Çalışma mevzuatının uygulanmasında müfettişlerce Devlet adına yapılacak
izleme, denetleme ve teftişin ilkeleri, teftiş hizmetinin örgütlenmesine ilişkin kurallar,
işyerlerinde tutulacak teftiş defterlerinin biçimi, ne yolda doldurulacağı ve bununla ilgili
işlemler, müfettiş ve müfettiş yardımcılarının görev, yetki ve nitelikleriyle işe alınmaları ve
çalışma yöntemleri bu Tüzükte gösterilmiştir.
Askeri işyerleriyle yurt güvenliği için gerekli maddeler üretilen işyerlerinin denetim ve
teftişi kendi tüzüğüne göre yürütülür.

DEYİMLER:
Madde 2 - Bu Tüzükte geçen;
A) "Bakanlık" sözcüğü, Çalışma Bakanlığı,
B) "Çalışma mevzuatı" deyimi, çırak yada işçilerle işverenler arasında çalışmadan doğan
ilişkileri düzenleyen, çalışma hayatıyla ilgili, yasa, tüzük ve yönetmelikler,
C) "Teftiş" sözcüğü, görmek, izlemek, incelemek, araştırmak ve önlemek,
D) "Müfettiş" sözcüğü, işyerlerinde işin yürütümü, işçi sağlığı ve iş güvenliğiyle ilgili teftiş
yapan baş iş müfettişleri, iş müfettişleri ve teftiş yetkisi verilmiş iş müfettişi yardımcıları,
anlamına gelir.

ÖRGÜT:
Madde 3 - İş Teftişi, İş Teftiş Kurulunca yürütülür.
Kurul, Bakanlık makamına bağlı olup, teftişe yetkili bir başkanla baş iş müfettişi, iş müfettişi
ve iş müfettiş yardımcılarından oluşur.
Kurul başkanı en az on yıl müfettişlik yapmış olanlar arasından atanır.
Kurulun yazı ve hesap işleri bir büro tarafından yürütülür.
Müfettişler, hizmet gereklerine göre, merkezde veya gruplarda görevlendirilirler. Grup
başkanı en az yedi yıl müfettişlik yapmış olanlar arasından belirlenir.
Birden çok müfettiş birlikte görevlendirilirse, çalışmaları kıdemli müfettiş yönetir.

GEÇİCİ MADDELER:
Geçici Madde 1 - Çalışma Bakanlığı Merkez ve İller Teşkilatına Atanacak Personel
Hakkında Sınav Yönetmeliğinin yürürlüğü girdiği 29/07/1974 tarihinden sonra müfettiş
kadroları karşılık gösterilerek iş müfettiş yardımcılığına atananlarla bu Tüzüğün yürürlüğe
girdiği tarihte müfettiş yardımcılığı kadrolarında bulunanlara bu Tüzüğün yeterlik sınavına
ilişkin hükümleri uygulanır.

Geçici Madde 2 - 27 nci maddenin uygulanmasında bu Tüzüğün yürürlüğe girdiği tarihe


kadar geçen hizmet süreleri de gözönünde bulundurulur.

Geçici Madde 3 - Bu Tüzüğün yürürlüğe girmesini izleyen iki yıl için 5 inci maddenin
ikinci fıkrasındaki iki yıllık süre bir yıl olarak uygulanabilir.

YÜRÜRLÜK:
Madde 31 - 25/08/1971 günlü ve 1475 sayılı İş Kanununun 88, 89, 90, 92, 93, 94 ve 95 inci
maddeleriyle 5690 sayılı Sanayi ve Ticarette İş Teftiş Hakkındaki 81 numaralı Milletlerarası
Çalışma Sözleşmesinin onanmasına dair Kanuna dayanılarak hazırlanmış ve Danıştay'ca
incelenmiş olan bu Tüzük hükümleri Resmi Gazete'yle yayımı gününde yürürlüğe girer.
1021
YÜRÜTME:
Madde 32 - Bu Tüzük hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.

Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

1022
MADEN VE TAŞ OCAKLARI İŞLETMELERİNDE VE TÜNEL YAPIMINDA
ALINACAK İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ ÖNLEMLERİNE İLİŞKİN TÜZÜK

(13/08/1984 - 84/8428 sayılı Tüzük)

(Resmi Gazete Tarihi - No: 22/10/1984 – 18553)

Madde 1 - Doğada element, bileşik veya karışım halinde bulunan maddelerin


araştırılması, işletmeye hazırlanması, işletilmesi, çıkarılması ve zenginleştirilmesinde çalışan
işyerlerinde, taş ocaklarında ve tünel yapımında, işçi sağlığı ve iş güvenliği mevzuatında genel
olarak öngörülenler yanında alınması gerekli sağlık ve güvenlik önlemleri bu Tüzükte
gösterilmiştir.

Madde 2 - Bu Tüzükte geçen deyimlerden;


Açık işletme, yerüstündeki işletmeleri,
Alçak gerilim, 42 - 1000 volt arasındaki gerilimleri,
Akrosaj, dik ve eğimli kuyuların dip ve başlarıyla ara katlardaki manevra yerlerini, bu
yerlerde bulunan düzenleri,
Alev sızdırmaz (antigrizüto) aygıt, içine girebilecek grizunun patlaması halinde, hasara
uğramaksızın, alevin sızmasını ve ortamdaki grizu veya kömür tozunun tutuşmasını ya da
patlamasını önleyecek şekilde yapılmış aygıtı,
Askıya almak, bir kademenin hazırlanmasından sonra kendi ağırlığıyla göçmesini
sağlamak üzere altının boşaltılmasını,
Ateşleme, kazı işlerinde deliklere doldurulmuş olan patlayıcı maddelerin patlatılmasını,
Ateşleyici (barutçu), bu Tüzükte yazılı patlayıcı madde kullanılması koşullarını yerine
getirmek üzere, yeterlik belgesine sahip, en az ilkokul mezunu kişiyi,
Ayak, maden içerisinde iki galeri arasında cephe halinde üretim yapılan yeri,
Baca, maden içerisinden sürülen galeriyi,
Başaşağı (desandr), yeraltında başaşağı sürülen eğimli yolları,
Baraj, yeraltında yangın, su, zararlı gaz ve diğer tehlikeleri önleyici engelleri,
Bür, yerüstüyle bağlantısı olmayan kuyuyu,
Cep (niş), galeri, varagel ve vinç dip ve başlarıyla ara katlarında ve ızgaralarda görevli
işçilerin ve ateşleme görevlilerinin korunmaları amacıyla serbestçe sığınabilecekleri biçimde
yapılan yuvaları,
Çatlak (kavlak), ana kütleden ayrılmış, her an düşebilecek parçaları,
Çatlak (kavlak) sökümü, bir kademenin kazı işlerinin devamı sırasında ana kitleden
ayrılmış, düşebilecek durumdaki parçaların temizlenmesini,
Daimi nezaretçi, fenni nezaretçinin emir ve talimatı altında görev yapan ve Maden
Kanununun 82 nci maddesine göre atanmış kimseyi,
Dekapaj, kazısı yapılacak maden ve taş kitlesi veya tabakasının üzerini kaplayan örtü
tabakasının kaldırılmasını,
Dolgu (ramble), yeraltında açılan boşlukların dolgu malzemesiyle doldurulmasını,
Fenni nezaretçi, işçi sağlığı ve iş güvenliği gereklerinin yerine getirilmesinden ve
işletmenin teknik esaslar çerçevesinde çalıştırılmasından sorumlu, maden mevzuatına göre
görevlendirilmiş maden mühendisini veya maden yüksek mühendisini,
Freno, varagel üzerinde taşımayı sağlayan sistemi,
Gerilimin etkin (efikas) değeri, alternatif akımda gerilimin tepe değerinin 1,41 e
bölünmesinden elde edilecek değeri,
Grizu, metanın havayla karışımını,
Hava köprüsü (krosing), bir hava akımının diğer bir hava akımı yoluna karışmadan
belirlenmiş doğrultuda gitmesini sağlayan geçidi,
1023
Kademe, açık işletmelerde belirli aralık, kot ve eğimlerle meydana getirilen basamak
şeklindeki çalışma yerlerini,
Karakol, vinç ve varagel baş ve diplerinde kurulan koruyucu düzeni,
Karo, maden işletmeleri için gerekli hizmetlerin yapıldığı yerüstü tesislerinin bulunduğu
alanı,
Kendiliğinden emniyetli aygıt, içinde normal çalışması sırasında meydana gelebilecek
herhangi bir ark veya kıvılcımın ortamda bulunan yanıcı gaz veya buharları patlatmayacağı
biçimde yapılmış aygıtı,
Kişisel koruyucular, çalışanların iş kazasına uğramalarını veya meslek hastalıklarına
tutulmalarını önlemek üzere, çalışılan yerin özelliğine ve yürürlükteki mevzuata göre çalışma
süresince kullanmak zorunda oldukları gözlük, maske, baret, koruyucu ayakkabı, eldiven,
yağmurluk, emniyet kemeri vb. koruyucuları,
Küçük gerilim, 42 volta kadar olan gerilimleri,
Lağım, taş içerisinde sürülen galeriyi,
Maden ocağı, kuyuları ve giriş çıkış yollarıyla yeraltındaki bütün kazıları, bu kazılardan
çıkan pasanın çıkartıldığı yatımlı ve düz galerileri, diğer yolları ve üretim yerlerini, çıkarma
(ihraç), taşıma, havalandırma tesislerini, yeraltında kullanılan enerjinin sağlanmasında ve
iletilmesinde kullanılan sabit tesisleri, (Kendine özgü havalandırma tesisi bulunan her maden
ocağı bağımsız bir ocak sayılır. Ancak, ayrı havalandırma tesisleri bulunmakla birlikte, aynı
işverene ait olup bir elden yönetilen ve yeraltından birbirlerine bağlı olan birden çok maden
ocağı tek bir ocak kabul edilir.)
Molet, kuyularda vinç halatını yönlendiren özel makarayı,
Nefeslik, ocak havasının giriş ve çıkış yolunu,
Nezaretçi, fenni nezaretçi tarafından gerekli görülen işleri yürütmek veya bunları
gözetim altında bulundurmak üzere yazılı olarak görevlendirilen, gerekli deneyim ve teknik
bilgiye sahip, en az ilkokul mezunu kişiyi,
Paraşüt, asansörlerde çekme halatının kopması halinde kafesin düşmesini önleyecek
düzeni,
Potkabaç, kazı işlemini kolaylaştırmak amacıyla alında derinlemesine açılan boşluğu,
Rekup, ana galeriden maden yatağını kesme amacıyla sürülen ikincil galerileri,
Röset, kuyu ve başaşağıların (desandr) dip ve başlarının katlardaki yatay yollarla olan
bağlantı yerlerini,
Sıkılama, lağım deliklerine patlayıcı madde konulduktan sonra kalan boşluğun gerektiği
biçimde doldurulmasını,
Şev, kademe alın ve yüzlerindeki eğimi,
Şövelman, kuyu ağzındaki asansör kulesini,
Topuk, yeraltı işletmeleriyle açık işletmelerde güvenlik için bırakılan maden
kısımlarını,
Varagel, dolu araba aşağıya inerken boş arabanın yukarıya çıkmasını sağlayan ve
karşılıklı ağırlık esasına göre, eğimli düzey üzerinde fren ve halat kullanılarak yapılan taşıma
yerini,
Yüksek gerilim, 1000 voltun üstündeki gerilimleri,
Bakanlık, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,
ifade eder.

Madde 3 - Bu Tüzük kapsamında olup ilk kez işletmeye açılacak veya bir yılı aşan bir
süreyle durdurulduktan sonra yeniden çalıştırılacak işyerleri için, bölge çalışma müdürlüğüne
başvurularak kurma izni ve işletme belgesi alınması gerekir.

Madde 4 - Fenni nezaretçi, en az 15 günde bir, ocağın işçi çalıştırılan yerlerini


denetlemek, sonucunu, noterce onaylı fenni nezaretçi rapor defterine, öngöreceği öneri ve

1024
önlemlerle birlikte yazıp imzalamak zorundadır. Denetimin yapılmamasından, öneri ve
önlemlerin yerine getirilmemesinden işveren sorumludur.

Madde (5 – 13) : Maden Ocaklarında Yeraltı İşleri

Madde (14 – 41) : Patlayıcı Maddeler

Madde (42 – 50) : Tahkimat ve Dolgu

Madde (51 – 159) : Taşıma

Madde (160 – 193) : Havalandırma

Madde (194 – 206) : Kömür Tozları ve Toz Patlamalarına Karşı Alınacak Önlemler

Madde (207 – 214) : Madenci Lambaları

Madde (215 – 219) : Su Baskınlarına Karşı Alınacak Önlemler

Madde (220 – 232) : Yangınlar

Madde (233 – 245) : Kuyuların Kazılması, Derinleştirilmesi Sırasında Taşıma ve


İşaretleşme Düzeni

Madde (246 – 258) : Elektrikle İlgili Genel Hükümler

Madde (259 – 264) : Gaz ve Toz Patlaması Tehlikesi Bulunan Ocaklarda Elektrikle
İlgili Önlemler

Madde (265 – 309) : Elektrikli Aygıtlar İletkenler, Tesisler ve Patlamalara Karşı


Alınacak Önlemler

Madde (310 – 317) : Makineler ve Mekanik Malzemeler

Madde (218 – 330) : Tehlike Hali, Tehlike ve Kazanın Bildirilmesi İlkyardım,


Kurtarma ve Güvenlik Teşkilatı

Madde (331 – 343) : Kurtarma ve İş Güvenliği Teşkilatı

Madde (344 – 352) : Çeşitli Hükümler

Madde (353 – 360) : Maden ve Taş Ocakları Açık İşletmeleri

Madde (361 – 365) : Mekanik Olarak Çalışılan Açık İşletmeler

Madde (366 – 369) : Maden İşletmeleri ve Taş Ocakları Karoları

Madde (370 – 378) : İşverenin, Nezaretçilerin ve Maden İşçilerinin Görevleri ve


Teftişleri

Madde (379 – 384) : Son Hükümler

1025
1026
PARLAYICI, PATLAYICI, TEHLİKELİ VE ZARARLI MADDELERLE ÇALIŞILAN
İŞYERLERİNDE VE İŞLERDE ALINACAK TEDBİRLER HAKKINDA TÜZÜK

(27/11/1973 - 7/7551 sayılı Tüzük)

(Resmi Gazete Tarihi - No: 24/12/1973 – 14752)

Madde 1 - 1475 sayılı İş Kanunu kapsamına giren ve parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve


zararlı, katı, sıvı, gaz halindeki maddelerle çalışılan işyerlerinde ve işlerde, İşçi Sağlığı ve İş
Güvenliği Tüzüğünde öngörülen tedbirlerden başka alınacak sağlık ve güvenlik tedbirleri bu
Tüzükte gösterilmiştir.

Madde 2 - Bu tüzükte geçen:


a) "Lif" deyimi: İnorganik (mineral) ve organik (bitkisel, hayvansal) menşeli tabii ve
suni iplik şeklindeki katı ve dayanıklı maddeleri,
b) "Toz" deyimi; kömür, hububat, ağaçlar, minareller, metaller, cevherler ve maden
ocaklarından çıkarılan taşlar gibi organik veya inorganik maddelerin doldurulma ve
boşaltılmaları, taşınmaları, delinmeleri, taşa tutulmaları, çarpılmaları, püskürtülmeleri,
öğütülmeleri, patlamaları ve dağıtılmaları ile meydana gelen ve kendisinden hasıl oldukları
maddelerle aynı bileşimde olan veya olmayan ve hava içerisinde dağılma veya yayılma özelliği
gösteren 0,5-150 mikron büyüklükte olan katı parçacıkları,
c) "Duman" deyimi; genel olarak erimiş haldeki metallerin gaz haline dönüşmesi yahut
yakıtların veya diğer organik maddelerin tam yanması sonucu hasıl olan gazların
yoğunlaşmasından meydana gelen ve asıl maddeden kimyasal bakımdan farklı bulunan
süspansiyon halindeki katı parçacıkları,
d) "Gaz" deyimi; genellikle sabit bir şekli ve belirli bir hacmi olmayıp sınırsız olarak
yayılabilen ve basınç artması veya sıcaklık azalmasının etkisi ile sıvı veya katı hale
getirilebilen maddeyi,
e) "Sis" deyimi; maddenin gaz halden sıvı hale geçmesi veya suda çözülmesi veya
pülverizasyon, köpürme ve sıçrama gibi nedenlerle mekaniksel olarak dağıtılması sırasında
havada meydana gelen damlacıkları,
f) "Buhar" deyimi; normal olarak sıvı veya katı halde olup, basınç artmasıyla veya
sıcaklığın azalmasıyla tekrar sıvı veya katı hale gelebilen maddelerin gaz hallerini,
belirtir.

Madde (3 – 124) : Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İş


Yerleri İle İlgili Güvenlik Tedbirleri

Madde (125 – 180) : Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddeler İle İlgili
Güvenlik Tedbirleri

Madde (181 – 193) : Sıcak veya Soğuk Korozif Maddelerle Çalışmalarda Alınacak
Güvenlik Tedbirleri

Madde (194 – 251) : Zehirleyici, Tahriş Edici ve Zararlı Maddelerle Çalışmalarda


Alınacak Güvenlik Tedbirleri

Madde (252 – 256) : Son Hükümler

1027
RADYASYON GÜVENLİĞİ TÜZÜĞÜ

(07.09.1985 tarih ve 18861 sayılı Resmi Gazete)

Kapsam
Madde 1- İyonlaştırıcı radyasyon kaynaklarını bulunduran, kullanan, imal, ithal ve ihraç
eden, alan, satan, taşıyan ve depolayan, resmi özel kurum ve kuruluşlar ve gerçek kişilerce
uyulması gereken kurallar bu Tüzükte gösterilmiştir.
Özgül aktivitesi gram başına 0.002 mikrocurie (kilogram başına 74 kilo Becquerel) den daha
az olan radyoaktif maddeler bu Tüzüğün kapsamı dışındadır.

Terimler ve Kısaltmalar
Madde 2 - Bu Tüzükte geçen terimlerin ve kısaltmaların anlamları aşağıda belirtilmiştir :
A - İyonlaştırıcı radyosyonlar, maddesel ortamdan geçerken onunla etkileşerek iyon çiftleri
oluşturabilen X ışını, gamma ışını gibi elektromanyetik ışınlarla, kinetik enerjileri olan yüklü
parçacıklar, ağır iyonlar ve
serbest nötronlar gibi tanecik karakterli ışınımlardır.
Ses dalgalarıyla, elektromanyetik spektrumun morötesi ve daha büyük dalga boylu bölgesi,
bu tanımın kapsamı dışındadır.
Bu Tüzükte iyonlaştırıcı radyasyon terimi yerine radyasyon sözcüğü kullanılmıştır.
B - Radyoaktivite birimleri, Curie (Ci) ve Becquerel (Bq) dir:
1 - 1 Curie, saniyede 3,7x10 üzeri on parçalanma veren radyoaktif madde miktarıdır.
2 - 1 Becquerel, saniyede bir parçalanma veren radyoaktif madde miktarıdır.
1 Becquerel, 2,7x10(11)Curiedir.
C - Rem (rem), radyasyon korunmasında kullanılan biyolojik eşdeğer doz birimi olup,
soğurulan dozla kalite faktörünün çarpımına eşittir.
Rad (rad), soğurulan doz birimi olup, 1 gram madde içinde 100 erglik enerji soğurulması
meydana getiren herhangi bir radyasyon dozudur.
D - Radyasyon kaynağı, iyonlaştırıcı radyasyon yayınlayan radyoaktif maddelerle radyasyon
yayınlayıcı veya üretici aygıtlardır.
E - Radyoaktif maddeler, bir veya birden çok iyonlaştırıcı radyasyon yayınlayarak
çekirdekleri kendiliğinden bozunmaya uğrayan bir izotopu, alaşım, karışım, çözelti veya bileşik
olarak içeren maddelerdir.
F - Radyasyon yayıcı aygıtlar, bir veya birkaç tür iyonlaştırıcı radyasyonu, belirli güvenlik
önlemleri içerisinde ve denetim altında yaymak amacıyla yapılmış olan ve radyoaktif madde
içeren aygıtlardır.
G - Radyasyon üretici aygıtlar, elektriksel, elektronik manyetik veya elektromekanik
yöntemlerden biriyle yüklü parçacık veya ağır iyonları hızlandırarak belirli güvenlik önlemleri
içerisinde ve denetim altında iyonlaştırıcı radyasyon üretmek üzere yapılmış röntgen
makinaları, betatron, lineer akseleratör, siklotron ve nötron jeneratörü gibi aygıtlardır.
H - Özgül aktivite bir radyoaktif maddenin 1 gramlık kütlesinin Curie veya 1 kilogramlık
kütlesinin Becquerel cinsinden ifade edilen aktivite yoğunluğudur.
İ - Denetimli alanlar, radyasyon güvenliği bakımından giriş ve çıkışların özel denetime ve
içerisindeki çalışmaların özel kurallara bağlı olduğu alanlardır.
J - Radyasyon alanları, içinde çalışan kişilerin iyonlaştırıcı radyasyonlara maruz kaldığı
alanlardır. Bunlar maruz kalınan ışınlama düzeyine göre,
1. Yıllık ışınlamaların doz eşdeğer sınırlarının onda üçünü geçebileceği "çalışma durumu A
alanları."
2 - Yıllık ışınlamaların doz eşdeğer sınırlarının onda üçünün aşılmasının hiç beklenmediği "
çalışma durumu B alanları" olmak üzere ikiye ayrılır.

1028
K - Radyasyon görevlisi, sürekli olarak denetimli alanlarda veya radyasyon kaynaklarıyla
çalışan kişidir.
Denetimli alanlarda veya radyasyon kaynaklarıyla geçici olarak veya ara sıra çalışan kişiler
radyasyon görevlisi sayılmazlar.
L - Radyasyon kazası, istenmeyen bir olay sonucu, radyasyon korunması standartlarıyla
belirlenen sınırların çok üzerinde radyasyon dozu alınması veya radyoaktif bulaşma meydana
gelmesidir.
M - Radyoaktif yağışlar, nükleer patlamaların atmosfere yaydığı radyoaktif maddelerin
çeşitli biçimlerde yeryüzüne inmesidir.
N - Kurum, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu anlamına gelir.
Tüzükte kullanılan diğer terimlerin anlamları, Nükleer Tanımlar Yönetmeliğinde belirtilir.

Hizmetlerin Yürütülmesi
Madde 3 - Radyasyon güvenliğine ilişkin hizmetler, Radyasyon Sağlığı ve Güvenliği
dairesince yürütülür.

Yönetmelikler
Madde 25 - Bu Tüzükte çıkarılması öngörülen yönetmelikler, Tüzüğün yayımından
başlayarak 1 yıl içinde yürürlüğe konur.

Geçici Madde - Bu Tüzüğün yürürlüğe girmesinden önce verilmiş olan lisanslar, veriliş
tarihlerinden başlayarak 5 yıl süreyle geçerlidir. Süresi dolmuş olan lisansların yenilenmesi
için, Tüzüğün yürürlüğe girdiği tarihten başlayarak 2 yıl içinde Kuruma başvurulması gerekir.

Yürürlük
Madde 26 - 2690 sayılı Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanununun 4 ve 10.maddelerine
dayanılarak hazırlanmış ve Danıştayca incelenmiş olan bu Tüzük hükümleri Resmi Gazete'de
yayımı gününde yürürlüğe girer.

Yürütme
Madde 27 - Bu Tüzük hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.

Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

1029
İLGİLİ KANUNLAR ve KANUN HÜKMÜNDE KARARNAME

Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

SOSYAL SİGORTALAR KANUNU

(Yasa No :506 – Kabul Tarihi : 17.07.1964


Yayım Tarihi : RG. 29-31.07.1964,
1030
No. 11766-11769)

BÖLÜM - II

İŞ KAZALARIYLA MESLEK HASTALIKLARI SİGORTASI

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞININ TARİFİ

Madde 11 - A) İş kazası, aşağıdaki hal ve durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı


hemen veya sonradan bedence veya ruhça arızaya uğratan olaydır:
a- Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
b- İşveren tarafından yürütülmekte olan iş dolayısıyla,
c- Sigortalının, işveren tarafından görev ile başka bir yere gönderilmesi yüzünden asıl
işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
d- Emzikli kadın sigortalının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
e- Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere toplu olarak götürülüp
getirilmeleri sırasında.
B) Meslek hastalığı, sigortalının çalıştırıldığı işin niteliğine göre tekrarlanan bir sebeple
veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, sakatlık veya ruhi
arıza halleridir.
Bu kanuna göre tespit edilmiş olan hastalıklar listesi dışında herhangi bir hastalığın
meslek hastalığı sayılıp sayılmaması üzerinde çıkabilecek uyuşmazlıklar, Sosyal Sigorta
Yüksek Sağlık Kurulunca karara bağlanır.

* SS Kanunu 1, 5, 10, 12-31, 53, 90, 91, 103, 110, 129, 134, 135
* Bağ-Kur K.41, 82; İş K. 66, 77; Mesleki Hastalıkların Tazmini Hakkındaki 42 Numaralı
Milletlerarası Sözleşmeye Katılmaya Dair Kanun 1; Tarım SS Kanunu 3
* SS Sağlık İşlemleri T.1, 3, 4, 9, 43, 62-66

SAĞLANAN YARDIMLAR

Madde 12 - İş kazaları ile meslek hastalıkları halinde sağlanan yardımlar


A) Sağlık yardımı yapılması,
B) Geçici iş göremezlik süresince günlük ödenek verilmesi,
C) Sürekli iş göremezlik hallerinde gelir verilmesi,
D) Protez araç ve gereçlerinin sağlanması, takılması, onarılması ve yenilenmesi,
E) (A) ve (D) fıkralarında yazılı yardımlar için sigortalının başka yere gönderilmesi,
F) İş kazası veya meslek hastalığı dolayısıyla bedeni veya ruhi bir arızaya
uğrayanlardan, yurt içinde tedavisi kabil olmayıp, ancak yabancı bir ülkede kısmen veya
tamamen tedavisi mümkün görülen ve meslekinde uğradığı iş göremezlik derecesinin
azalabileceği Kurum sağlık tesisleri sağlık kurulu raporu ile tespit edilen sigortalının ve bu
raporda belirtilmişse, beraber gidecek kimselerin yabancı ülkelere gidip gelme yol paraları ile o
yerdeki kalış ve tedavi masraflarının ödenmesi (Sağlık Kurulunca verilen rapora Kurum veya
sigortalı itiraz ederse, bu husus Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunca karara bağlanır),

G) Cenaze masrafı karşılığı verilmesi,


H) Sigortalının ölümünde hak sahiplerine gelir bağlanması.

* SS Kanunu 3, 11, 13, 14, 16, 19, 23, 24, 63, 89, 99, 102, 103, 113, 121, 129, 134, geç. m 7
* Tarım SS Kanunu 7
1031
* SS Sağlık İşlemleri T.43

SAĞLIK YARDIMLARININ TARİFİ

Madde 13 - İş kazalarıyla meslek hastalıkları halinde sigortalıya yapılacak sağlık yardımları,


sigortalının:
A) Hekime muayene ettirilmesi, hekimin göstereceği lüzum üzerine teşhis için gereken
klinik ve laboratuar muayenelerinin sağlanması, gerekirse sağlık müessesesine yatırılması ve
her türlü tedavisinin yapılması,
B) Tedavi süresince gerekli ilaç ve iyileştirme araçlarının sağlanması,
şeklinde olur.
Yukarı ki fıkralara göre yapılacak sağlık yardımları, sigortalının sağlığını koruma,
çalışma gücünü yeniden kazandırma ve kendi ihtiyaçlarını görme yeteneğini artırma amacını
güder.

* SS Kanunu 11, 12, 14, 15, 17, 33, 110, 113, 117, 123
* Tarım SS Kanunu 39

SAĞLIK YARDIMLARININ SÜRESİ

Madde 14 - Sağlık yardımı, iş kazasına uğrayan veya meslek hastalığına tutulan sigortalıların
sağlık durumunun gerektirdiği sürece devam eder.
Sigortalı, tedavi gördüğü müessese sağlık kurulunca veya Kurum sağlık kurullarınca gerekli
görülürse, Kurumun dinlenme evlerine yatırılabilir.
Bu yardımlar, iş kazasının olduğu veya meslek hastalığına tutulan sigortalının Kurumca
tedaviye alındığı tarihten başlar.
Ancak, meslek hastalığına tutulan sigortalı, Kurumca tedaviye alınmadan önce herhangi
bir suretle işverene ait yahut resmi veya Kurumca uygun görülen ücret tarifesini kabul eden
özel sağlık müesseselerinden birinde tedaviye alınmış ise, yardımlar bu tedavinin başladığı
tarihten başlanmış sayılır ve belgelere dayanan masraflar Kurumca ödenir.
İş kazası veya meslek hastalığı sonucu sürekli iş göremezlik geliri almakta olan veya bu
geliri sermayeye çevrilerek kendilerine ödenmiş bulunanlardan, aynı iş kazası veya meslek
hastalığı dolayısıyla yeniden tedavi edilmeleri Kurum sağlık tesisleri sağlık kurulu raporu ile
gerekli gösterilenler de sağlık yardımlarından yararlanırlar.

* SS Kanunu 11-13, 19, 22, 34


* Tarım SS Kanunu 39

İŞVERENİN YÜKÜMÜ

Madde 15 - İşveren, iş kazasına uğrayan sigortalıya, Kurumca işe el onuncaya kadar, sağlık
durumunun gerektirdiği sağlık yardımlarını yapmakla yükümlüdür. Bu amaçla yapılan ve
belgelere dayanan masraflarla yol paraları Kurum tarafından işverene ödenir.
Birinci fıkrada belirtilen yükümlerin yerine getirilmesindeki savsama ve gecikmeden
dolayı, sigortalının tedavi süresinin uzamasına, malul kalmasına veya malullük derecesinin
artmasına sebep olan işveren, Kurumun bu yüzden uğrayacağı her türlü zararı ödemekle
yükümlüdür.

* SS Kanunu 4, 11, 13, 102, 140


* İş K. 77, Tarım SS Kanunu 39

1032
GEÇİCİ İŞ GÖREMEZLİK ÖDENEĞİ

Madde 16 - İş kazası veya meslek hastalığı dolayısıyla geçici iş göremezliğe uğrayan


sigortalıya her gün için geçici iş göremezlik ödeneği verilir.

* SS Kanunu 11, 12, 17, 37, 49, 77, 78, 88, 89, 91, 97, 99, 104, 106, 110, 111, 121
* Deniz İş K. 45, İş Kanunu 48

HEKİM TAVSİYELERİNE UYMAZLIK

Madde 17 - İş kazası, en geç kazadan sonraki gün içinde işverene veya Kuruma bildirilir.
İş kazası veya meslek hastalığı dolayısıyla hekimin bildirdiği tedbir ve tavsiyelere
uyulmaması yüzünden tedavi süresinin uzamasına, malul kalmasına veya malullük derecesinin
artmasına sebep olan sigortalının geçici iş göremezlik ödeneğinin veya sürekli iş göremezlik
gelirinin kendisine yüklenebilecek kusurun rapor da belirtilen oranındaki kısmı, Kurum
tarafından düşürülebilir. Şu kadar ki, bu düşürme % 50 yi geçemez.
Kurumun yazılı bildirisine rağmen, teklif edilen tedaviyi kabul etmeyen sigortalıya,
tedavi için Kuruma başvuracağı tarihe kadar sağlık yardımı yapılmayacağı gibi geçici iş
göremezlik ödeneği veya sürekli iş göremezlik geliri de verilmez.

* SS Kanunu 11, 13, 16, 19, 38, 44, 50


* Tarım SS Kanunu 10
* Tarım SSY. 17

MESLEK HASTALIĞININ TESPİTİ

Madde 18 - Meslek hastalığı halinde, bu Kanunda yazılı yardımlardan yararlanmak için,


sigortalının çalıştığı işte veya iş yerinde meslek hastalığına tutulduğunun ilgili Sosyal
Sigortalar Kurumu meslek hastalıkları hastanesince düzenlenecek usulüne uygun sağlık kurulu
raporu ve dayanağı tıbbi belgelerle tespit edilmesi gereklidir.
Meslek hastalığı; sigortalı olarak çalıştığı ve böyle bir hastalığa sebep olacak işten veya
iş yerinden ayrıldıktan sonra meydana çıkmış ise sigortalının bu Kanunla sağlanan
yardımlardan yararlanabilmesi için; eski işinden veya iş yerinden fiilen ayrılması ile hastalığın
meydana çıkması arasında bu hastalık için; yönetmelikte belirtilen süreden daha uzun bir
zamanın geçmemiş olması gerekir.
Ancak, meslek hastalığının klinik ve laboratuar bulgularıyla kesinleştiği ve meslek
hastalığına yol açan etkenin, iş yeri incelemesi ile kanıtlandığı hallerde, yükümlülük süresi
aşılmış olsa bile, söz konusu hastalık, Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun onayı ile
meslek hastalığı sayılabilir.

* Bu madde, 29.07.2003 t. ve 4958 sK. m.7’yle, yukarıdaki biçimde değiştirilmiştir.


* SS Kanunu 11, 28, 135
* Tarım SS Kanunu 39

* SS Sağlık İşlemleri T. 1, 63, 65 ekli Meslek Hastalıkları Listeleri I-V


* SS Kanunu 18/II’nin Anayasaya aykırı olmayışı için bk. AyM., 27.4.1972-1/20-
RG.22.12.1972, No. 14399
SÜREKLİ İŞ GÖREMEZLİK HALİ

Madde 19 - Geçici iş göremezlik hali sonunda Kuruma ait veya Kurumun sevk edeceği sağlık
tesisleri sağlık kurulları tarafından verilecek raporlarda belirtilen arızalarına göre, iş kazası
veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün en az % 10 azalmış bulunduğu
1033
Kurumca tespit edilen sigortalı, sürekli iş göremezlik gelirine hak kazanır.
Sürekli iş göremezlik geliri almakta olan veya bu geliri sermayeye çevrilerek ödenmiş
bulunan sigortalının yeniden tedavi ettirilmesi halinde meslekte kazanma gücünü ne oranda
yitirdiği, yukarıdaki fıkrada belirtilen sağlık kurullarından alınacak raporlara göre yeniden
tespit olunur.

* SS Kanunu 11, 12, 14, 17, 20-22, 25, 31, 36, 88, 89, 94, 95, 97-100, 102, 109-111, 120-122,
135, geç.m. 17, 34, ek m. 8
* Tarım SS Kanunu 8
* SS Sağlık İşlemleri T. 1, 4-9, 43; Tarım SSY. 33

SÜREKLİ İŞ GÖREMEZLİK GELİRİNİN HESAPLANMASI

Madde 20 - Sürekli iş göremezlik geliri,sigortalının meslekinde kazanma gücünün tamamını


veya bir kısmını yitirmiş bulunmasına göre hesaplanır.
Sürekli ve tam iş göremezlikte sigortalıya yıllık kazancının % 70 ine eşit yıllık bir gelir
bağlanır.
Sürekli kısmi iş göremezlikte sigortalıya bağlanacak gelir, tam iş göremezlik geliri gibi
hesaplanarak bunun iş göremezlik derecesi oranındaki tutarı kendisine verilir.
Sürekli kısmi veya sürekli tam iş göremez durumundaki sigortalı, başka birinin sürekli
bakımına muhtaç ise bu gelir % 50 artırılır.
* Bu madde, 23.10.1969 günlü ve 1186 sK m.1’le, yukarıdaki biçimde değiştirilmiştir.
* SS Kanunu 11, 19, 21, 22, 25, 31, 88, 94, 120, 122, 135, geç m. 17, 23, 24, 28
* Tarım SS Kanunu 9
* SS Sağlık İşlemleri T. 1, 5, 11, 43

BİRDEN ÇOK İŞ KAZASINA UĞRAMA HALİ

Madde 21 - Sigortalının yeniden bir iş kazasına uğraması veya yeni bir meslek hastalığına
tutulması halinde meydana gelen arızaların bütünü göz önüne alınarak kendisine sürekli iş
göremezliğini doğuran ilk iş kazası veya meslek hastalığı sırasındaki kazancı üzerinden gelir
bağlanır. Ancak, sigortalının uğradığı son iş kazası veya meslek hastalığı sırasındaki günlük
kazancı önceki kazancından yüksek ise sürekli iş göremezlik geliri bu kazanç üzerinden
hesaplanır.

* SS Kanunu 11, 19, 20, 31, 88


* Tarım SS Kanunu 39
* SS Sağlık İşlemleri T. 7; Tarım SSY. 54

GELİRİN SERMAYEYE ÇEVRİLMESİ

Madde 22 - Sürekli iş göremezlik gelirinin sigortalıya ömrü boyunca verilmesi esastır.


Ancak, iş kazası neticesinde tesbit edilen sürekli iş göremezlik derecesinin % 25 ten az
olması ve bunun üç yıl içinde değişmesinin Kurumca mümkün görülmemesi hallerinde
1034
sigortalının isteği üzerine bu gelirler sermayeye çevrilerek ödenir.
Bu madde gereğince verilecek Sermaye, Çalışma ve Sağlık ve Sosyal Yardım
Bakanlıklarınca birlikte tespit olunacak tarifeye göre hesaplanır.
* SS Kanunu 10, 11, 14, 19, 20, 23, 25, 26, 92, 120, ek m.24
* Tarım SS Kanunu 39
* Bak. “506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu Gereğince Bağlanan Gelirlerin Peşin Değerlerinin
Hesaplanmasına Ait Tarife”

EŞ VE ÇOCUKLARA GELİR BAĞLANMASI

Madde 23 - İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölümlerde aşağıdaki hükümler uygulanır:
I) Ölen sigortalının 88 inci madde gereğince tespit edilecek yıllık kazancının % 70'inin;

A) Dul eşine % 50'si, gelir alan çocuğu bulunmayan dul eşine % 75'i,
B) ………………………...
C) Çocuklardan:
a) 18 yaşını, orta öğrenim yapması halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim yapması halinde
25 yaşını doldurmamış olan veya çalışamayacak durumda malul bulunan ve Sosyal Sigortaya,
Emekli Sandıklarına tabi çalışmalarından dolayı gelir veya aylık almayan erkek çocuklarla
yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan ve
Sosyal Sigortaya, Emekli Sandıklarına tabi bir işte çalışmayan,buralardan gelir veya aylık
almayan kız çocukların her birine % 25'i,
b) (a) fıkrasında belirtilen ve sigortalının ölümü ile anasız ve babasız kalan veya
sonradan bu duruma düşenlerle ana ve babaları arasında evlilik bağlantısı bulunmayan yahut
sigortalı babanın ölümü tarihinde evlilik bağlantısı bulunmakla beraber anaları sonradan
evlenenlerin her birine % 50'si,
Oranında yıllık gelir bağlanır.
Sigortalının ölüm tarihinde 18 veya 20 yaşını doldurmuş olup, gelire hak kazanmamış
durumda olan erkek çocuklar, sonradan öğrenim yaparlarsa (a) fıkrasındaki haklardan
yararlanırlar,
II) Sürekli iş göremezlik geliri sermaye olarak ödenmiş bulunan sigortalın ölümü
halinde hak sahiplerine, sigortalıya verilen sermaye nazara alınmaksızın bu kanun hükümlerine
göre gelir bağlanır.
III) Sigortalı tarafından evlat edinilmiş, tanınmış veya nesebi düzeltilmiş yahut babalığı
hükme bağlanmış çocukları ile sigortalının ölümünden sonra doğan çocukları, bağlanacak
gelirden yukarıda belirtilen esaslara göre yararlanırlar.
IV - Hak sahibi eş ve çocuklara bağlanacak gelirlerin toplamı sigortalının yıllık
kazancının % 70 ini geçemez. Bu sınırın aşılmaması için gerekirse, hak sahibi kimselerin
gelirlerinden orantılı olarak indirimler yapılır.
V - Sigortalının erkek çocuklarına bağlanan gelirler çocuğun 18 yaşını, orta öğrenim
yapması halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim yapması halinde 25 yaşını dolduracağı tarihe kadar

devam eder. Çalışamayacak durumda malul olan erkek çocukların gelirleri bu yaşlara vardıktan
sonra da kesilmez. Ancak geliri kesilen erkek çocuklardan sonradan çalışamayacak durumda
malul olanlara, Sosyal Sigortaya yahut Emekli Sandıklarına tabi çalışmalarından dolayı gelir
veya aylık almamaları şartı ile, malullük durumlarının tespitine esas teşkil eden rapor tarihini
takip eden aybaşından itibaren yeniden gelir bağlanır. 101 inci madde hükmü saklıdır.
1035
VI - Sigortalının dul eşi evlenirse geliri kesilir. Gelirin kesilmesine yol açan evlenme
son bulunca gelir yeniden bağlanır. Sonraki eşinden de gelir almaya hak kazanan dul eşe, bu
gelirlerden fazla olanı ödenir.
VII - Sigortalının kız çocuklarına bağlanan gelirler, Sosyal Sigortaya, Emekli
Sandıklarına tabi işlerde çalışmaya buralardan gelir veya aylık almaya başladıkları veya
evlendikleri tarihi takip eden devre başından itibaren kesilir. Gelirin kesilmesine yol açan
sebebin ortadan kalkması halinde 1 inci bölümün (C) fıkrası hükmü saklı kalmak şartıyla, bu
tarihten başlanarak yeniden gelir bağlanır. Ancak evliliğin son bulması ile kocasından da gelir
almaya hak kazanan kimseye bu gelirlerden fazla olanı ödenir.
VIII - İş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün % 50 veya
daha fazlasını kaybederek sürekli iş göremezlik geliri almakta iken ölenlerin de ölümün
maluliyete esas olan iş kazası veya meslek hastalığına bağlı olup olmadığına bakılmaksızın hak
sahiplerine gelir bağlanır.

* Bu madde; 23.10.1969 t. ve 1186 sK m. 2, 21.06.1973 t. 1753 sK m.1, 29.06.1978 t. 2167 sK


m. 2, 24.10.1983 t. ve 2934 sK. m. 2, 20.03.1985 t. ve 3168 sK m. 1, 29.07.2003 t. ve 4958 sK
35 ve 22.01.2004 t. ve 5073 sK m. 12’yle, yukarıdaki biçimde değiştirilmiştir.
* SS Kanunu 2, 11, 12, 22, 24, 31, 36, 68, 73, 78, 88, 92-94, 98-101, 106, 109, 120, 121, ek m.
44, geç. m. 44, geç. m. 14, 23, 24, 28, 29, 32, 33, 46, 61
* Bağ-Kur K. 45; MK. 285, 301, 305; Tarım SS Kanunu 11, 12; 991 sK. geç. m. 10
* SS İşlemleri Y. 78-83

ANA VE BABAYA GELİR BAĞLANMASI

Madde 24 - Sigortalının ölümü tarihinde eşine ve çocuklarına bağlanması gereken gelirlerin


toplamı, sigortalının yıllık kazancının % 70 inden aşağı ise, artanı, eşit hisseler halinde sosyal
güvenlik kuruluşlarına tabi çalışmayan veya 2022 sayılı Kanuna göre bağlanan aylık hariç
olmak üzere buralardan her ne ad altında olursa olsun gelir veya aylık almayan ana ve babasına
gelir olarak verilir. Ancak, bunların her birinin hissesi sigortalının yıllık kazancının % 70 inin
dörtte birini geçemez.
Sigortalının ölümü ile eşine ve çocuklarına bağlanabilecek gelirlerin toplamı,
sigortalının yıllık kazancının % 70 inden aşağı değilse ana ve babanın gelir bağlanma hakları
düşer.

* Bu madde; 23.10.1969 t. ve 1186 sK m. 3 ve 29.07.2003 t. ve 4958 sK m. 35’le, yukarıdaki


biçimde değiştirilmiştir.
* SS Kanunu 2, 11, 12, 23, 31, 36, 69, 73, 88, 92, 98-100, 106, 120, 121, geç m. 23, 24, 28
* Bağ-Kur K. 45; MK. 285, 301, 305; Tarım SS Kanunu 11, 12; 991 sK. geç. m. 10

SİGORTALININ KONTROL MUAYENESİ

Madde 25 - Sürekli iş göremezlik geliri bağlandıktan sonra sigortalı, her zaman, iş göremezlik
derecesinde bir artma olduğunu veya başka birinin sürekli bakımına muhtaç duruma girdiğini

1036
ileri sürerek gelirde değişiklik yapılmasını isteyebileceği gibi, Kurum da, sigortalıyı her zaman
kontrol muayenesine tabi tutabilir.
Gerek sigortalının başvurması üzerine gerek Kurumca yaptırılan kontrol muayenesi
sonunda Kurum sağlık tesisleri sağlık kurulu raporuna göre sürekli iş göremezlik durumunda
değişiklik olduğu tespit edilirse, sigortalının sürekli iş göremezlik geliri, rapor tarihinden
sonraki ay başından başlanarak artırılır, eksiltilir veya kesilir.
Geliri sermayeye çevrilmiş sigortalılardan sürekli iş göremezliği azalanlar için bu
değişme istenemez. Ancak, sürekli iş göremezliği artanlar değişmeden yararlanırlar.
Kabul edilir bir özrü olmadığı halde kontrol muayenesini Kurumun yazılı bildirisinde
belirtilen tarihten sonraki ay başına kadar yaptırmayan sigortalının sürekli iş göremezlik geliri,
kontrol muayenesi için belirtilen tarihten sonraki ay başından başlayarak kesilir.
Şu kadar ki, kontrol muayenesini Kurumun yazılı bildirisinde belirtilen tarihten
başlayarak üç ay içinde yaptıran ve sürekli iş göremezlik halinin devam ettiği tespit edilen
sigortalının yeni sürekli iş göremezlik derecesine göre hesaplanacak geliri, ödemenin kesildiği
tarihten başlanarak verilir.
Kontrol muayenesini Kurumun yazılı bildirisinde belirtilen tarihten üç ay geçtikten
sonra yaptıran ve sürekli iş göremezlik halinin devam ettiği tespit edilen sigortalının yeni
sürekli iş göremezlik derecesine göre hesaplanacak geliri, rapor tarihinden sonraki ay başından
başlanarak ödenir.

* SS Kanunu 11, 19, 22, 31, 57, 95, 98, 101, 102, 109, 123, 124
* Tarım SS Kanunu 39
* SS Sağlık İşlemleri T. 1, 11, 43; Tarım SSY. 48

İŞVERENİN SORUMLULUĞU

Madde 26 - İş kazası ve meslek hastalığı, işverenin kastı veya işçilerin sağlığını koruma ve iş
güvenliği ile ilgili mevzuat hükümlerine aykırı hareketi veyahut suç sayılabilir bir hareketi
sonucu olmuşsa, Kurumca sigortalıya veya hak sahibi kimselerine yapılan veya ileride
yapılması gerekli bulunan her türlü giderlerin tutarları ile gelir bağlanırsa bu gelirlerinin 22 nci
maddede belirtilen tarifeye göre hesaplanacak sermaye değerleri toplamı sigortalı veya hak
sahibi kimselerin işverenden isteyebilecekleri miktarlarla sınırlı olmak üzere Kurumca işverene
ödettirilir. İşçi ve işveren sorumluluğunun tespitinde kaçınılmazlık ilkesi dikkate alınır.
İş kazası veya meslek hastalığı, 3 üncü bir kişinin kasıt veya kusuru yüzünden olmuşsa,
Kurumca bütün sigorta yardımları yapılmakla beraber zarara sebep olan 3 üncü kişilere ve
şayet kusuru varsa bunları çalıştıranlara Borçlar Kanunu hükümlerine göre rücu edilir.
Ancak; iş kazası veya meslek hastalıkları sonucu ölümlerde bu Kanun uyarınca hak
sahiplerine yapılacak her türlü yardım ve ödemeler için, iş kazası veya meslek hastalığının
meydana gelmesinde kasdı veya kusuru bulunup da aynı iş kazası veya meslek hastalığı sonucu
ölen sigortalının hak sahiplerine Kurumca rücu edilemez.
* Bu madde, 24.10.1983 t. ve 2934 sK. m. 3, 20.06.1987 t. ve 3395 sK. m. 2 ve 29.07.2003 t.
ve 4958 sK. m. 28’le, yukarıdaki biçimde değiştirilmiştir.

* SS Kanunu 4, 10, 22, 27, 28, 39, 41, ge. M. 56, ek m. 24


* BK. 41, 55, 100, 332; İş K. 77, 86, 87, 105; Tarım SS Kanunu 39; Umumi HK. 173-180
*Tarım SSY. 53
* SS Kanunu 26/I’in Anayasa’ya aykırı sayılmayışı için bak. AyM.; 25.05.1972-2/28-RG.
21.11.1972, No. 14368
1037
* “….. İşçi Sigortaları Kurumunun 4772 sayılı kanunun 37 nci maddesi hükmüne göre işveren
veya iş kazasına sebep olan üçüncü şahıs aleyhine rücuan ikame eylediği tazminat davalarında,
sigortalının müterafik kusuru sabit ise, hakimin Borçlar Kanununun 44 üncü maddesi hükmünü
tatbik ederek müddeabih tazminattan tenzilat yapabileceğine … karar verildi…” – YİBK.,
31.03.1954-17/10-RG. 15.07.1954, No.8755
* “… İşçi Sigortaları Kurumunun 4772 sayılı 37 nci maddesine müsteniden zarardan sorumlu
olanlar aleyhine rücuan açacağı tazminat davalarının, sigortalının bu gibi kimselere karşı
açabileceği davaların müruruzaman müddetine tabi bulunduğuna .. karar verildi..” – YİBK.,
31.03.1954-18/11-RG. 16.07.1954, No.8766. Ayrıca bak. YİBK., 06.07.1973-1/3RG.
25.04.1978. No. 16269

İŞ KAZASINI BİLDİRME

Madde 27 - İşveren, iş kazasını, o yer yetkili zabıtasına derhal ve Kuruma da en geç kazadan
sonraki iki gün içinde yazı ile bildirmekle yükümlüdür. Bu bildirme örneği Kurumca
hazırlanan haber verme kağıtları doldurulup verilerek yapılır.
İşverenin kasden veya ağır ihmali neticesi iş kazasını bu madde gereğince Kuruma
zamanında bildirilmemesinden veya haber verme kağıdında yazılı bilginin eksik veya yanlış
olmasından doğan ve ileride doğacak olan Kurum zararlarından işveren sorumludur.
Birinci fıkrada yazılı süre içinde Kuruma bildirilmeyen iş kazası dolayısıyla, bildirme
tarihine kadar işveren tarafından yapılmış olan harcamalar Kurumca ödenmez.

* SS Kanunu 4, 11, 26, 28, 29, 140


* İş K. 77; Tarım SS Kanunu 39

MESLEK HASTALIĞINI BİLDİRME

Madde 28 - İşveren, bir sigortalının meslek hastalığına tutulduğunu öğrenirse veya durum
kendisine bildirilirse bunu, örneği Kurumca hazırlanan haber verme kağıdı ile ve öğrendiği
günden başlayarak iki gün içinde Kuruma bildirmekle yükümlüdür.
Bu yükümü yerine getirmeyen veya haber verme kağıdında belirtilen bilgiyi kasten
eksik veya kasten yanlış bildiren işveren hakkında 27 nci maddenin ikinci fıkrası hükmü
uygulanır.
Durumu 18 inci maddenin ikinci fıkrasına uyan kimse, alacağı hekim raporu ve gerekli
belgelerle doğrudan doğruya Kuruma müracaat eder.

* SS Kanunu 4, 11, 18, 26, 27, 30, 140


* İş K. 77; Tarım SS Kanunu 39

İŞ KAZASININ SORUŞTURULMASI

Madde 29 - Haber verme kağıdında bildirilen olayın iş kazası sayılıp sayılmayacağı hakkında
bir karara varılabilmesi için, gerekirse Kurumca soruşturma yapılabilir. Bu soruşturma
sonunda, haber verme kağıdında yazılı hususların gerçeğe uymadığı ve vakanın iş kazası
olmadığı anlaşılırsa Kurumca bu olay için yersiz olarak yapılmış bulunan masraflar işverenden
alınır.
İlgililer hakkında genel hükümlere göre ayrıca kovuşturma yapılır.

1038
* SS Kanunu 11, 27, 30, 115, 140
* İş K. 77; Tarım SS Kanunu 39; TCK. 207, 208

MESLEK HASTALIĞININ İNCELENMESİ

Madde 30 - Meslek hastalığı ile ilgili bildirmeler üzerine gerekli incelemeler doğrudan
doğruya Kurumca yapılır.

* SS Kanunu 11, 18, 28, 29


* Tarım SS Kanunu 39

BİLDİRME VE İTİRAZ

Madde 31 - Kurum, sigortalıya veya hak sahibi kimselerine bağlanacak gelirleri, yapılan
inceleme ve soruşturmalar sonunda ve gerekli belgelerin tamamlandığı tarihten itibaren en geç
üç ay içinde tespit ederek ilgililere yazı ile bildirir.
İlgililer, bağlanan geliri bildiren yazıyı aldıkları günden başlamak üzere bir yıl içinde
yetkili mahkemeye başvurarak Kurum kararına itirazda bulunabilirler.
Bu itiraz, kararın uygulanmasını geciktirmez.
İlgililer tarafından itiraz edilmemesi veya itirazın reddi hakkındaki mahkeme kararının
kesinleşmesiyle, Kurumun kararı kesinleşmiş olur.
Bu kesinleşme 25 inci madde gereğince gelirde değişiklik yapılmasına engel olmaz.

* SS Kanunu 19-21, 23-25, 99, 116, 134


* İş MK. 1; Tarım SS Kanunu 39
* Tarım SSY. 51

BÖLÜM - VIII

PRİMLER

PRİM ALINMASI

Madde 72 - İş kazalarıyla meslek hastalıkları, hastalık, analık, malullük, yaşlılık ve ölüm


sigortalarının gerektirdiği her türlü yardım ve ödemelerle her çeşit yönetim giderlerini
karşılamak üzere, Kurumca bu kanun hükümlerine göre prim alınır.
Sağlık yönetim giderleri hariç genel yönetim giderleri Kurumun yıllık genel gelirlerinin
% 10'unu aşamaz.

* Bu maddenin ikinci fıkrası, 29.4.1986 günlü ve 3279 sK. m. 4’le, yukarıdaki biçimde
değiştirilmiştir.
* SS Kanunu 73-84, ek m. 31
* Bağ-Kur K. 48; Emekli SK. 14; İş K. 61; İşsizlik SK. 49, 50; SS Kurumu K. 19; Tarım Bağ-
Kur K. 30; Tarım SS Kanunu 30

PRİM ORANLARI

1039
Madde 73 - A) Tarifesine göre tespit edilecek iş kazaları ile meslek hastalıkları sigortası
priminin tamamı işverenler tarafından verilir. Bu primin nispeti % 1,5'ten az, % 7'den fazla
olamaz.
B) a) Hastalık sigortası primi, sigortalının kazancının % 11'idir. Bunun % 5'i sigortalı
hissesi % 6'sı da işveren hissesidir.
3 üncü maddenin (II/B) fıkrasında belirtilen çıraklar için ise kazancının % 4' üdür.
Bunun % 2'si sigortalı hissesi, % 2'si de işveren hissesidir.
b) …………………………
C) Analık Sigortası primi, sigortalının kazancının % 1'idir.
Bu primin tamamı işverenler tarafından verilir.
D) Malullük, Yaşlılık ve Ölüm Sigortaları primi, sigortalının kazancının % 20'sidir.
Bunun % 9'u sigortalı hissesi, % 11'i de işveren hissesidir.
Ancak, maden işyerlerinin yeraltı işlerinde çalışanlar için Malullük, Yaşlılık ve Ölüm
Sigortaları primi, sigortalının kazancının % 22'sidir. Bunun % 9'u sigortalı hissesi, % 13'ü de
işveren hissesidir.

* Bu madde; 13.07.1967 günlü ve 899 sK m. 2, 07.03.1973 günlü ve 1698 sK m. 1, 16.06.1975


günlü ve 1912 sK m. 4, 06.03.1981 günlü ve 2422 sK m. 10 ve 28.01.1983 günlü ve 2795 sK
m. 6’yla yukarıdaki biçimde değiştirilmiştir.
* SS Kanunu 3, 4, 23, 24, 40, 48, 54, 60, 63, 64, 66, 67, 69, 71, 72, 74-78, 85, ek m. 7, geç.m. 5
* Bağ-Kur K. 49; Emekli SK. 14; İş K. 61; İşsizlik SK. 49, 50; Tarım Bağ-Kur K. 31; Tarım
SS Kanunu 30; 991 sK. 5
* Tarım SSY. 11

İŞ KAZALARIYLA MESLEK HASTALIKLARI PRİM ORANININ TESPİTİ

Madde 74 - İş kazalarıyla meslek hastalıkları sigortası primi, yapılan işin iş kazası ve meslek
hastalığı bakımından gösterdiği tehlikenin ağırlığına göre tespit edilir.
İş kolları, tehlikenin ağırlığına göre sınıflara, bu sınıflar da özel iş şartlarına ve tehlikeyi
önlemek için alınmış olan tedbirlere göre derecelere ayrılır.
Hangi iş kollarının hangi tehlike sınıfına girdiği, tehlike sınıf ve derecelerine ait prim
oranlarının ve tehlike derecelerinin belli edilmesinde uygulanacak esaslar, ilgili bakanlıkların
düşünceleri sorulduktan sonra Çalışma Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulu kararıyla
yürürlüğe konacak bir tarife ile tespit olunur.
Prim tarifesi gerekli görülürse aynı usulle değiştirilebilir.
Prim oranları, iş kazaları ve meslek hastalıklarından dolayı yapılması gerekecek her
türlü sigorta yardımları ve idare masrafları ile bağlanacak gelirlerin tesis sermayeleri toplamı
göz önünde tutularak hesaplanır.

*Bu maddeye ait “İş Kazaları ile Meslek Hastalıkları Sigortaları Prim Tarifesi”, 31.03.1981
günlü ve 17296 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
* SS Kanunu 72, 73, 75, 76

TEHLİKE SINIF VE DERECELERİNİN BELLİ EDİLMESİ

Madde 75 - Yapılan işin 74 üncü maddede belirtilen tarifeye göre hangi tehlike sınıf ve
derecesine girdiği ve ödenecek iş kazalarıyla meslek hastalıkları sigortası primi oranı Kurumca
belli edilerek işverene yazı ile bildirilir.
1040
İş kazalarını ve meslek hastalıklarını önleyecek tedbirler hakkındaki mevzuat
hükümlerine uygun bulunmadığı tespit edilen işler, Kurumca daha yüksek primli derecelere
konulabilir.
Kurum, tespit edilmiş bulunan tehlike sınıf ve derecesini, yaptıracağı incelemelere
dayanarak kendiliğinden veya işverenin isteği üzerine değiştirebilir.
Kurumca yapılacak değişikliklere ilişkin kararın takvim yılından en az bir ay önce
işverene ve işveren tarafından değişiklik isteğinin de takvim yılından en az iki ay önce Kuruma
bildirilmesi şarttır.
Böylece, karara bağlanacak değişiklikler, yukarıdaki fıkrada yazılı karar veya istekten
sonraki takvim yılı başında yürürlüğe girer.
İşveren, tehlike sınıf ve derecesiyle prim oranı hakkında Kurumca yapılacak yazılı
bildiriyi aldıktan sonra bir ay içinde Çalışma Bakanlığına itirazda bulunabilir. Bakanlık bu
itirazı inceleyerek 3 ay içinde vereceği kararı ilgiliye bildirir.
İtiraz primlerin ödenmesini geciktirmez.
İşveren bu madde gereğince tehlike sınıf ve derecesine karşı Çalışma Bakanlığına yahut
bu Bakanlığın vereceği karar üzerine Danıştay’a başvurursa bu kanunun 81 inci maddesinin
uygulanmasında, İcra ve İflas Kanununun ilgili maddesinde yazılı bir yıllık süre, birinci halde
Bakanlık kararının iptal süresi sonunda, ikinci halde ise Danıştay kararının kesinleştiği tarihten
başlar.

* SS Kanunu 4, 72-74, 76, 81, 132


* İdari YUK. 7; İİK. 72

TEHLİKE SINIF VE DERECELERİNE DOKUNABİLECEK DEĞİŞİKLİKLER

Madde 76 - İşveren, tehlike sınıf ve derecesine dokunabilecek her türlü değişiklikleri bir ay
içinde Kuruma yazı ile bildirmekle yükümlüdür.
Bu bildirme üzerine Kurum, yaptıracağı incelemeler sonunda tehlike sınıf ve derecesini
değiştirebilir.
Tehlike sınıf ve derecesini dokunabilecek değişiklik bir ay içinde bildirilirse bu konuda
Kurumca verilecek karar, değişikliğin meydana geldiği tarihten sonraki ay başından uygulanır.
Tehlike sınıf ve derecesine dokunabilecek değişiklik bir ay içinde bildirilmezse:
a) Tehlike sınıfı yükseliyorsa, değişikliğin meydana geldiği,
b) Tehlike sınıfı alçalıyorsa, değişikliğin Kurumca öğrenildiği,
Tarihler esas alınmak ve bu tarihlerden sonraki ay başından uygulanmak üzere,
Kurumca karar alınır.

* SS Kanunu 4, 72-75

BORÇLAR KANUNU

(Yasa No.: 818 - Kabul tarihi: 22.4.1926


Yayım tarihi: RG. 8.5.1926, No. 366)

1041
HİZMET AKDİ

(A) TARİFİ :

Madde 313 – Hizmet akdi, bir mukaveledir ki onunla işçi, muayyen veya gayri
muayyen bir zamanda hizmet görmeği ve iş sahibi dahi ona bir ücret vermeği taahhüt eder.
Ücret, zaman itibariyle olmayıp yapılan işe göre verildiği takdirde dahi işçi muayyen
veya gayri muayyen bir zaman için alınmış veya çalışmış oldukça, hizmet akdi yine mevcuttur;
buna parça üzerine hizmet veya götürü hizmet denir.
Hizmet akdi hakkındaki hükümler, kıyasen çıraklık akdine tatbik olunur.

(B) TEŞEKKÜLÜ :

I - Umumiyet itibariyle:
Madde 314 – Hilafına bir hüküm bulunmadıkça, hizmet akdi hususi bir şekle tabi
değildir.
Ezcümle hizmet muayyen bir zaman için kabul edilmiş olur ve işin iktizasına göre o
hizmet ancak ücret mukabilinde yapılabilirse, hizmet akdi inikad etmiş sayılır.

II - Mesai kaideleri:
Madde 315 – Sınai veya ticari bir teşebbüste, iş sahibi tarafından mesai veya dahili bir
intizam için muttarit bir kaide ittihaz edilmiş ise bunlar evvelce yazılmış ve işçiye dahi
bildirilmiş olmadıkça işçiye bir borç tahmil etmez.

III - Umumi mukavele:


1 – Nasıl yapılacağı
Madde 316 – İş sahibi kimselerin veya cemiyetlerinin, işçilerle veya cemiyetleriyle
yaptıkları mukavelede hizmete mütaallik hükümler vazolunabilir.
Bu umumi mukavele, tahriri olmadıkça muteber değildir.
Alakadarlar bu mukavelenin müddetinde ittifak edemezlerse, bir sene mürurundan
sonra altı aylık müddet için yapılacak bir ihbar ile, her zaman mukaveleyi feshedebilirler.

2 – Hükümleri
Madde 317 – Umumi bir mukavele ile bağlı bulunan iş sahipleriyle işçiler arasında
yapılacak hususi hizmet akitlerinin, umumi mukaveleye muhalif hükümleri batıldır.
Bu batıl hükümlerin yerine, umumi mukavele hükümleri kaim olur.

VI - Çıraklık mukavelesi :

Madde 318 – Küçükler veya mahcurlar ile yapılan çıraklık mukaveleleri, tahriri
yapılmış ve usta ve velayeti haiz kimse yahut sulh hakiminin muvafakatiyle vasi tarafından
imza edilmiş olmadıkça, muteber değildir.
Mukavele, yapılacak işin ve çıraklığın nevi ve müddetine ve günde çalışılacak saatlere
ve iaşe yahut diğer yapılacak ve verilecek şeylere ve kezalik tecrübe zamanına dair muktazi
şartları ihtiva etmek lazımdır.
Bu şartlara riayet olunup olunmadığı salahiyettar daire tarafından murakabe edilir.

4. Tedbirler Ve Mesai Mahalleri


Madde 332 - İş sahibi, akdin hususi halleri ve işin mahiyeti noktasından hakkaniyet
dairesinde kendisinden istenilebileceği derecede, çalışmak dolayısiyle maruz kaldığı tehlikelere
karşı icabeden tedbirleri ittihaza ve münasip ve sıhhi çalışma mahalleri ile işçi birlikte ikamet
etmekte ise sıhhi yatacak bir yer tedarikine mecburdur.
1042
İş sahibinin yukarıki fıkra hükümlerine aykırı hareketi neticesinde işçinin ölmesi halinde onun
yardımından mahrum kalanların bu yüzden uğradıkları zararlara karşı isteyecekleri tazminat
dahi akde aykırı hareketten doğan tazminat davaları hakkındaki hükümlere tabi olur.

İSTİSNA AKDİ

(A) TARİFİ

Madde 355 – İstisna, bir akittirki onunla bir taraf (müteahhit), diğer tarafın (iş sahibi)
vermeği taahhüt eylediği semen mukabilinde bir şey imalini iltizam eder.

(B) AKDİN HÜKÜMLERİ

I - Müteahhidin borçları:
1 – Umumiyet itibariyle
Madde 356 – Mütaahhidin mesuliyeti, umumi surette işçinin hizmet akdindeki
mesuliyetine dair olan hükümlere tabidir.
Mütaahhit, imal olunacak şeyi bizzat yapmağa veya kendi idaresi altında yaptırmağa
mecburdur. Fakat işin mahiyetine nazaran şahsi maharetinin ehemmiyeti yok ise, taahhüt ettiği
şeyi başkasına dahi imal ettirebilir.
Hilafına adet veya mukavele olmadıkça, mütaahhit, imal olunacak şeyin icrası için
lazım olan vasıtaları ve alat ve edevatı kendi masrafiyle tedarik etmeğe mecburdur.

2 – Malzeme itibariyle
Madde 357 – Mütaahhit, imal ettiği şeyde kullandığı malzemenin iyi cinsten
olmamasından dolayı iş sahibine karşı mesul ve bu hususta bayi gibi mütekeffildir.
Malzeme iş sahibi tarafından verilmiş ise, müteahhit, onları layik olan bütün ihtimam
ile kullanmak ve bundan dolayı hesap vermek ve artanı iade etmekle mükelleftir.
İş devam ettiği sırada, iş sahibinin, verdiği malzemenin veya gösterdiği arsanın kusurlu
olduğu anlaşılır yahut imalatın noktası noktasına muntazaman icrasını tehlikeye koyacak diğer
bir hal hadis olursa mütaahhit, iş sahibini bundan derhal haberdar etmeğe mecbur aksi takdirde
bunların neticelerini tahammül etmekle mükelleftir.

c) İş sahibinin mesuliyeti
Madde 361 – Yapılan şeyin kusurlu olması müteahhidin sarahaten beyan eylediği
mütalaaya mugayir olarak iş sahibinin verdiği emirlerden neşet etmiş bulunur veya her hangi
bir sebeple iş sahibine isnadı kabil olursa, iş sahibi o şeyin kusurlu olmasından mütevellit
hakları dermeyan edemez.

h) Müruru zaman
Madde 363 – Yapılan şeyin kusurlu olmasından dolayı iş sahibinin haiz olduğu haklar,
müşterinin haklarının tabi olduğu müruru zaman hükmüne tabidir.
Fakat gayrimenkul inşaata müteallik kusurlardan dolayı iş sahibinin mütaahhide ve
inşaata iştirak eyliyen mimar ve mühendise karşı mütalebesi, tesellüm zamanından itibaren beş
senelik müruru zamana tabidir.

1043
ÇEVRE KANUNU

(Yasa No :2872 – Kabul tarihi : 08.08.1983


Yayım tarihi : RG. 11.08.1983, No :18132)

İŞLETME İZNİ VE HABER VERME YÜKÜMLÜLÜĞÜ

Madde 11 - Gerçekleştirilmesi planlanan kurum, kuruluş ve işletmeler mevzuatta öngörülen


arıtma tesis veya sistemlerini müstakil veya ortak olarak kurmakla yükümlüdürler. Arıtma tesis
veya sistemleri kurulup işletmeye hazır hale getirilmedikçe, kurum, kuruluş ve işletmelere
işletme ve kullanım izni verilmez.
İşletme izni alarak faaliyete geçen herhangi bir kurum, kuruluş ve işletme,
faaliyetlerinde değişiklikler yapmayı ve tesisini büyütmeyi planladığında girişimlerini önceden
mahallin en büyük mülki amirine haber vermekle yükümlüdür. Mülki amir durumu derhal
Başbakanlık Çevre Müsteşarlığına ve ilgili bakanlığa bildirir.
Her türlü atık ve artıkların arıtılması, uzaklaştırılması veya zararsız hale getirilmesi ile
yükümlü kuruluşlar da bu işlemlerin yerine getirilmesinde çevreye zarar vermeyecek önlemleri
alırlar.
Atık ve artıkların doğrudan veya dolaylı şekilde alıcı ortama verilmesinde uygulanması
gereken teknik usuller alıcı ortamın özelliği ve o ortamdan yararlanma imkanları göz önünde
tutularak yönetmelikle belirlenir.

* Çevre K. 8, 9
* TCK. 181, 182

GÜRÜLTÜ

Madde 14 - Kişilerin huzur ve sükununu,beden ve ruh sağlığını bozacak şekilde yönetmelikle


belirlenen standartlar üzerinde gürültü çıkarılması yasaktır. Fabrika, atölye, işyeri, eğlence yeri,
hizmet binaları, konutlar ve ulaşım araçlarında gürültünün asgariye indirilmesi için gerekli
önlemler alınır.

* Bu maddede çıkarılması öngörülen “Gürültü Kontrol Yönetmeliği”, 11.12.1986 günlü ve


19308 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
* TCK. 183
* Gürültü KY. 2

FAALİYETLERİN DURDURULMASI

Madde 15 - Bu Kanunda yazılı yasaklara aykırı hareket eden veya kanunla belirtilen
yükümlülükleri yerine getirmeyen kurum, kuruluş ve işletmelere mahallin en büyük mülki
amiri, bu yasaklara aykırı faaliyeti düzeltmek ve kanunda belirtilen yükümlülükleri yerine
getirmek üzere esasları yönetmelikle belirlenen yeteri kadar bir süre verir.
Bu süre içinde yasaklara aykırı hareket ve yükümlülüğü yerine getirmemekten dolayı
ayrıca ceza verilmez.
Bu süre sonunda bunları yapmayan kurum, kuruluş veya işletmelerin faaliyeti, yasağın
veya yerine getirilmeyen yükümlülüğün çeşit ve niteliğine göre kısmen veya tamamen, süreli
veya süresiz olarak durdurulur.

* Çevre K. 20, 21
1044
* İş K. 79
* Gürültü KY. 32

YÜRÜRLÜK
Madde 33 - Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

YÜRÜTME
Madde 34 - Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.

1045
ÇEVRE KANUNUNDA
DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN

(13 Mayıs 2006 tarih - 26167 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.)

Kanun No. 5491 Kabul Tarihi : 26/4/2006


MADDE 1 – 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanununun 1 inci maddesi aşağıdaki
şekilde değiştirilmiştir.
"MADDE 1 – Bu Kanunun amacı, bütün canlıların ortak varlığı olan çevrenin,
sürdürülebilir çevre ve sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusunda korunmasını
sağlamaktır."
MADDE 2 – 2872 sayılı Kanunun 2 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
"MADDE 2 – Bu Kanunda geçen terimlerden;
Çevre: Canlıların yaşamları boyunca ilişkilerini sürdürdükleri ve karşılıklı olarak
etkileşim içinde bulundukları biyolojik, fiziksel, sosyal, ekonomik ve kültürel ortamı,
Çevre korunması: Çevresel değerlerin ve ekolojik dengenin tahribini, bozulmasını ve yok
olmasını önlemeye, mevcut bozulmaları gidermeye, çevreyi iyileştirmeye ve geliştirmeye,
çevre kirliliğini önlemeye yönelik çalışmaların bütününü,
Çevre kirliliği: Çevrede meydana gelen ve canlıların sağlığını, çevresel değerleri ve
ekolojik dengeyi bozabilecek her türlü olumsuz etkiyi,
Sürdürülebilir çevre: Gelecek kuşakların ihtiyaç duyacağı kaynakların varlığını ve
kalitesini tehlikeye atmadan, hem bugünün hem de gelecek kuşakların çevresini oluşturan tüm
çevresel değerlerin her alanda (sosyal, ekonomik, fizikî vb.) ıslahı, korunması ve geliştirilmesi
sürecini,
Sürdürülebilir kalkınma: Bugünkü ve gelecek kuşakların, sağlıklı bir çevrede yaşamasını
güvence altına alan çevresel, ekonomik ve sosyal hedefler arasında denge kurulması esasına
dayalı kalkınma ve gelişmeyi,
Alıcı ortam: Hava, su, toprak ortamları ile bu ortamlarla ilişkili ekosistemleri,
Doğal varlık: Bütün bitki, hayvan, mikroorganizmalar ile bunların yaşama ortamlarını,
Doğal kaynak: Hava, su, toprak ve doğada bulunan cansız varlıkları,
Kirleten: Faaliyetleri sırasında veya sonrasında doğrudan veya dolaylı olarak çevre
kirliliğine, ekolojik dengenin ve çevrenin bozulmasına neden olan gerçek ve tüzel kişileri,
Ekosistem: Canlıların kendi aralarında ve cansız çevreleriyle ilişkilerini bir düzen içinde
yürüttükleri biyolojik, fiziksel ve kimyasal sistemi,
Atıksu: Evsel, endüstriyel, tarımsal ve diğer kullanımlar sonucunda kirlenmiş veya
özellikleri kısmen veya tamamen değişmiş suları,
Atıksu altyapı tesisleri: Evsel ve/veya endüstriyel atıksuları toplayan kanalizasyon
sistemi ile atıksuların arıtıldığı ve alıcı ortama verilmesinin sağlandığı sistem ve tesislerin
tamamını,
Arıtma tesisi: Her türlü faaliyet sonucu oluşan katı, sıvı ve gaz halindeki atıkların
yönetmeliklerde belirlenen standartları sağlayacak şekilde arıtıldığı tesisleri,
Ekolojik denge: İnsan ve diğer canlıların varlık ve gelişmelerini doğal yapılarına uygun
bir şekilde sürdürebilmeleri için gerekli olan şartların bütününü,
Sulak alan: Doğal veya yapay, devamlı veya geçici, suları durgun veya akıntılı, tatlı, acı
veya tuzlu, denizlerin gelgit hareketlerinin çekilme devresinde altı metreyi geçmeyen
derinlikleri kapsayan, başta su kuşları olmak üzere canlıların yaşama ortamı olarak önem
taşıyan bütün sular, bataklık, sazlık ve turbiyeler ile bu alanların kıyı kenar çizgisinden itibaren
kara tarafına doğru ekolojik açıdan sulak alan kalan yerleri,
Biyolojik çeşitlilik: Ekosistemlerin, türlerin, genlerin ve bunlar arasındaki ilişkilerin
tamamını,
Atık: Herhangi bir faaliyet sonucunda oluşan, çevreye atılan veya bırakılan her türlü
maddeyi,
Katı atık: Üreticisi tarafından atılmak istenen ve toplumun huzuru ile özellikle çevrenin
korunması bakımından, düzenli bir şekilde bertaraf edilmesi gereken katı atık maddeleri,

1046
Evsel katı atık: Tehlikeli ve zararlı atık kapsamına girmeyen konut, sanayi, işyeri, piknik
alanları gibi yerlerden gelen katı atıkları,
Tehlikeli atık: Fiziksel, kimyasal ve/veya biyolojik yönden olumsuz etki yaparak ekolojik
denge ile insan ve diğer canlıların doğal yapılarının bozulmasına neden olan atıklar ve bu
atıklarla kirlenmiş maddeleri,
Tehlikeli kimyasallar: Fiziksel, kimyasal ve/veya biyolojik yönden olumsuz etki yaparak
ekolojik denge ile insan ve diğer canlıların doğal yapılarının bozulmasına neden olan her türlü
kimyasal madde ve ürünleri,

Kirli balast: Duran veya seyir halindeki tankerden, gemiden veya diğer deniz araçlarından su
üzerine bırakıldığında; su üstünde veya bitişik sahil hattında petrol, petrol türevi veya yağ
izlerinin görülmesine neden olan veya su üstünde ya da su altında renk değişikliği oluşturan
veya askıda katı madde/emülsiyon halinde maddelerin birikmesine yol açan balast suyunu,
Çevresel etki değerlendirmesi: Gerçekleştirilmesi plânlanan projelerin çevreye olabilecek
olumlu ve olumsuz etkilerinin belirlenmesinde, olumsuz yöndeki etkilerin önlenmesi ya da
çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak önlemlerin, seçilen yer ile
teknoloji alternatiflerinin belirlenerek değerlendirilmesinde ve projelerin uygulanmasının
izlenmesi ve kontrolünde sürdürülecek çalışmaları,
Proje tanıtım dosyası: Gerçekleşmesi plânlanan projenin yerini, özelliklerini, olası
olumsuz etkilerini ve öngörülen önlemleri içeren, projeyi genel boyutları ile tanıtan bilgi ve
belgeleri içeren dosyayı,
Stratejik çevresel değerlendirme: Onaya tâbi plân ya da programın onayından önce
plânlama veya programlama sürecinin başlangıcından itibaren, çevresel değerlerin plân ve
programa entegre edilmesini sağlamak, plân ya da programın olası çevresel etkilerini en aza
indirmek ve karar vericilere yardımcı olmak üzere katılımcı bir yaklaşımla sürdürülen ve yazılı
bir raporu da içeren çevresel değerlendirme çalışmalarını,
Çevre yönetimi: İdarî, teknik, hukukî, politik, ekonomik, sosyal ve kültürel araçları
kullanarak doğal ve yapay çevre unsurlarının sürdürülebilir kullanımını ve gelişmesini
sağlamak üzere yerel, bölgesel, ulusal ve küresel düzeyde belirlenen politika ve stratejilerin
uygulanmasını,
Çevre yönetim birimi/Çevre görevlisi: Bu Kanun ve Kanuna göre yürürlüğe konulan
düzenlemeler uyarınca denetime tâbi tesislerin faaliyetlerinin mevzuata uygunluğunu, alınan
tedbirlerin etkili olarak uygulanıp uygulanmadığını değerlendiren, tesis içi yıllık denetim
programları düzenleyen birim ya da görevliyi,
Çevre gönüllüsü: Bakanlıkça, uygun niteliklere sahip kişiler arasından seçilen ve bu
Kanun ve Kanuna göre yürürlüğe konulan düzenlemelere aykırı faaliyetleri Bakanlığa
iletmekle görevli ve yetkili kişiyi,
Hassas alan: Ötrofikasyon riski yüksek olan ve Bakanlıkça belirlenecek kıyı ve iç su
alanlarını,
Çevreye ilişkin bilgi: Su, hava, toprak, bitki ve hayvan varlığı ile bunları olumsuz olarak
etkileyen veya etkileme ihtimali bulunan faaliyetler ve alınan idarî ve teknik önlemlere ilişkin
olarak mevcut bulunan her türlü yazılı, sözlü veya görüntülü bilgi veya veriyi,
İş termin plânı: Atıksu ve evsel nitelikli katı atık kaynaklarının yönetmelikte belirtilen
alıcı ortam deşarj standartlarını sağlamak için yapmaları gereken atıksu arıtma tesisi ve/veya
kanalizasyon gibi altyapı tesisleri ile katı atık bertaraf tesislerinin gerçekleştirilmesi sürecinde
yer alan yer seçimi, proje, ihale, inşaat, işletmeye alma gibi işlerin zamanlamasını gösteren
plânı,
Risk değerlendirmesi: Belirli kimyasal madde ya da maddelerin potansiyel tehlikelerinin
belirlenmesi ve sonuçlarının hesaplanması yönünde kullanılan yöntemler bütününü,
İyonlaştırıcı olmayan radyasyon: İyonlaşmaya neden olmayan elektromanyetik dalgaları,
Elektromanyetik alan: Elektrik ve manyetik alan bileşenleri olan dalgaların oluşturduğu
alanı,
Koku: İnsanda koku alma duygusunu harekete geçiren ve kokunun algılanmasına neden
olan uçucu maddelerin yarattığı etkiyi,
Hava kalitesi: İnsan ve çevresi üzerine etki eden hava kirliliğinin göstergesi olan, çevre
havasında mevcut hava kirleticilerin artan miktarıyla azalan kalitelerini,
Bakanlık: Çevre ve Orman Bakanlığını,
ifade eder."
1047
MADDE 3 – 2872 sayılı Kanunun 3 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
"MADDE 3 – Çevrenin korunmasına, iyileştirilmesine ve kirliliğinin önlenmesine ilişkin
genel ilkeler şunlardır:
a) Başta idare, meslek odaları, birlikler ve sivil toplum kuruluşları olmak üzere herkes,
çevrenin korunması ve kirliliğin önlenmesi ile görevli olup bu konuda alınacak tedbirlere ve
belirlenen esaslara uymakla yükümlüdürler.
b) Çevrenin korunması, çevrenin bozulmasının önlenmesi ve kirliliğin giderilmesi
alanlarındaki her türlü faaliyette; Bakanlık ve yerel yönetimler, gerekli hallerde meslek odaları,
birlikler ve sivil toplum kuruluşları ile işbirliği yaparlar.
c) Arazi ve kaynak kullanım kararlarını veren ve proje değerlendirmesi yapan yetkili
kuruluşlar, karar alma süreçlerinde sürdürülebilir kalkınma ilkesini gözetirler.
d) Yapılacak ekonomik faaliyetlerin faydası ile doğal kaynaklar üzerindeki etkisi
sürdürülebilir kalkınma ilkesi çerçevesinde uzun dönemli olarak değerlendirilir.
e) Çevre politikalarının oluşmasında katılım hakkı esastır. Bakanlık ve yerel yönetimler;
meslek odaları, birlikler, sivil toplum kuruluşları ve vatandaşların çevre hakkını kullanacakları
katılım ortamını yaratmakla yükümlüdür.
f) Her türlü faaliyet sırasında doğal kaynakların ve enerjinin verimli bir şekilde
kullanılması amacıyla atık

1048
oluşumunu kaynağında azaltan ve atıkların geri kazanılmasını sağlayan çevre ile uyumlu
teknolojilerin kullanılması esastır.
g) Kirlenme ve bozulmanın önlenmesi, sınırlandırılması, giderilmesi ve çevrenin
iyileştirilmesi için yapılan harcamalar kirleten veya bozulmaya neden olan tarafından
karşılanır. Kirletenin kirlenmeyi veya bozulmayı durdurmak, gidermek veya azaltmak için
gerekli önlemleri almaması veya bu önlemlerin yetkili makamlarca doğrudan alınması
nedeniyle kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan gerekli harcamalar 6183 sayılı Amme
Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre kirletenden tahsil edilir.
h) Çevrenin korunması, çevre kirliliğinin önlenmesi ve giderilmesi için uyulması zorunlu
standartlar ile vergi, harç, katılma payı, yenilenebilir enerji kaynaklarının ve temiz
teknolojilerin teşviki, emisyon ücreti ve kirletme bedeli alınması, karbon ticareti gibi piyasaya
dayalı mekanizmalar ile ekonomik araçlar ve teşvikler kullanılır.
ı) Bölgesel ve küresel çevre sorunlarının çözümüne yönelik olarak taraf olduğumuz
uluslararası anlaşmalar sonucu ortaya çıkan ulusal hak ve yükümlülüklerin yerine getirilmesi
için gerekli teknik, idarî, malî ve hukukî düzenlemeler Bakanlığın koordinasyonunda yapılır.
Gerçek ve tüzel kişiler, bu düzenlemeler sonucu ortaya çıkabilecek maliyetleri
karşılamakla yükümlüdür.
j) Çevrenin korunması, çevre kirliliğinin önlenmesi ve çevre sorunlarının çözümüne
yönelik gerekli teknik, idarî, malî ve hukukî düzenlemeler Bakanlığın koordinasyonunda
yapılır. 2690 sayılı Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanunu kapsamındaki konular Türkiye
Atom Enerjisi Kurumu tarafından yürütülür."
MADDE 4 – 2872 sayılı Kanunun İkinci Bölümünün başlığı "Yüksek Çevre Kurulu ve
Görevleri" olarak değiştirilmiş ve mülga 4 üncü maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde
yeniden düzenlenmiştir.
"Yüksek Çevre Kurulu
MADDE 4 – Başbakanın başkanlığında, Başbakanın bulunmadığı zamanlarda Çevre ve
Orman Bakanının başkanlığında, Başbakanın belirleyeceği sayıda bakan ile Bakanlık
Müsteşarından oluşan Yüksek Çevre Kurulu kurulmuştur.
Diğer bakanlar gündeme göre Kurul toplantılarına başkan tarafından çağrılabilir.
Kurul yılda en az bir defa toplanır.
Kurulun sekretarya hizmetleri Bakanlıkça yürütülür.
Kurulun çalışmaları ile ilgili konularda ön hazırlık ve değerlendirme yapmak üzere,
Bakanlık Müsteşarının başkanlığında ilgili bakanlık müsteşarları, diğer kurum ve kuruluşların
en üst düzey yetkili amirlerinin katılımı ile toplantılar düzenlenir. Bu toplantılara gündeme
göre ilgili kamu kurumu niteliğindeki kuruluşların birlik temsilcileri, meslek kuruluşları, sivil
toplum kuruluşları, yerel yönetim temsilcileri, üniversite temsilcileri ve bilimsel kuruluşların
temsilcileri davet edilir.
Kurulun çalışma usûl ve esasları ile diğer hususlar yönetmelikle belirlenir."
MADDE 5 – 2872 sayılı Kanunun mülga 5 inci maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki
şekilde yeniden düzenlenmiştir.
"Yüksek Çevre Kurulunun görevleri
MADDE 5 – Yüksek Çevre Kurulunun görevleri şunlardır:
a) Etkin bir çevre yönetiminin sağlanması için hedef, politika ve strateji belirlemek.
b) Sürdürülebilir kalkınma ilkesi çerçevesinde ekonomik kararlara çevre boyutunun dahil
edilmesine imkân veren hukukî ve idarî tedbirleri belirlemek.
c) Birden fazla bakanlık ve kuruluşu ilgilendiren çevre konularına ilişkin
uyuşmazlıklarda nihai kararı vermek."
MADDE 6 – 2872 sayılı Kanunun 9 uncu maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
"Çevrenin korunması
MADDE 9 – Çevrenin korunması amacıyla;
a) Doğal çevreyi oluşturan biyolojik çeşitlilik ile bu çeşitliliği barındıran ekosistemin
korunması esastır. Biyolojik çeşitliliği koruma ve kullanım esasları, yerel yönetimlerin,
üniversitelerin, sivil toplum kuruluşlarının ve ilgili diğer kuruluşların görüşleri alınarak
belirlenir.
b) Ülke fizikî mekânında, sürdürülebilir kalkınma ilkesi doğrultusunda, koruma-kullanma
dengesi gözetilerek kentsel ve kırsal nüfusun barınma, çalışma, dinlenme, ulaşım gibi
ihtiyaçların karşılanması sonucu oluşabilecek çevre kirliliğini önlemek amacıyla nazım ve
uygulama imar plânlarına esas teşkil etmek üzere bölge ve havza bazında 1/50.000-1/100.000
1049
ölçekli çevre düzeni plânları Bakanlıkça yapılır, yaptırılır ve onaylanır. Bölge ve havza
bazında çevre düzeni plânlarının yapılmasına ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak
yönetmelikle belirlenir.
c) Ulusal mevzuat ve taraf olduğumuz uluslararası sözleşmeler ile koruma altına alınarak
koruma statüsü kazandırılmış alanlar ve ekolojik değeri olan hassas alanların her tür
ölçekteki plânlarda gösterilmesi zorunludur. Koruma statüsü kazandırılmış alanlar ve ekolojik
değeri olan alanlar, plân kararı dışında kullanılamaz.
d) Ülke ve dünya ölçeğinde ekolojik önemi olan, çevre kirlenmeleri ve bozulmalarına
duyarlı toprak ve su
alanlarını, biyolojik çeşitliliğin, doğal kaynakların ve bunlarla ilgili kültürel kaynakların
gelecek kuşaklara ulaşmasını emniyet altına almak üzere gerekli düzenlemelerin yapılabilmesi
amacıyla, Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak tespit ve ilan etmeye, bu alanlarda uygulanacak
koruma ve kullanma esasları ile plân ve projelerin hangi bakanlıkça hazırlanıp yürütüleceğini
belirlemeye Bakanlar Kurulu yetkilidir.
Bu bölgelere ilişkin plân ve projelerde; 3/5/1985 tarihli ve 3194 sayılı İmar Kanununun
9 uncu maddesi, 4/4/1990 tarihli ve 3621 sayılı Kıyı Kanununun plân onama yetkisini
düzenleyen hükümleri, 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma
Kanununun 8 inci maddesinin tabiat varlıkları, doğal sit alanları ve bunların korunma
alanlarının tespit ve tescili dışında kalan yetkileri düzenleyen hükümleri ile aynı Kanunun 17
nci maddesinin (a) bendi hükümleri uygulanmaz.
e) Sulak alanların doğal yapılarının ve ekolojik dengelerinin korunması esastır. Sulak
alanların doldurulması ve kurutulması yolu ile arazi kazanılamaz. Bu hükme aykırı olarak arazi
kazanılması halinde söz konusu alan faaliyet sahibince eski haline getirilir.
Sulak alanların korunması ve yönetimine ilişkin usûl ve esaslar ilgili kurum ve
kuruluşların görüşü alınarak Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
f) Biyolojik çeşitliliğin sürdürülebilirliliğinin sağlanması bakımından nesli tehdit veya
tehlike altında olanlar ile nadir bitki ve hayvan türlerinin korunması esas olup, mevzuata aykırı
biçimde ticarete konu edilmeleri yasaktır.
g) Doğal kaynakların ve varlıkların korunması, kirliliğinin ve tahribatının önlenmesi ve
kalitesinin iyileştirilmesi için gerekli idarî, hukukî ve teknik esaslar Bakanlık tarafından
belirlenir.
h) Ülkenin deniz, yeraltı ve yerüstü su kaynaklarının ve su ürünleri istihsal alanlarının
korunarak kullanılmasının sağlanması ve kirlenmeye karşı korunması esastır. Atıksu yönetimi
ile ilgili politikaların oluşturulması ve koordinasyonunun sağlanması Bakanlığın
sorumluluğundadır. Su ürünleri istihsal alanları ile ilgili alıcı ortam standartları Tarım ve
Köyişleri Bakanlığınca belirlenir.
Denizlerde yapılacak balık çiftlikleri, hassas alan niteliğindeki kapalı koy ve körfezler ile
doğal ve arkeolojik sit alanlarında kurulamaz.
Alıcı su ortamlarına atıksu deşarjlarına ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak
yönetmelikle belirlenir.
ı) Çevrenin korunması ve kamuoyunda çevre bilincinin geliştirilmesi amacıyla, okul
öncesi eğitimden başlanarak Millî Eğitim Bakanlığına bağlı örgün eğitim kurumlarının öğretim
programlarında çevre ile ilgili konulara yer verilmesi esastır.
Yaygın eğitime yönelik olarak, radyo ve televizyon programlarında da çevrenin önemine
ve çevre bilincinin geliştirilmesine yönelik programlara yer verilmesi esastır. Türkiye Radyo -
Televizyon Kurumu ile özel televizyon kanallarına ait televizyon programlarında ayda en
az iki saat, özel radyo kanallarının programlarında ise ayda en az yarım saat eğitici yayınların
yapılması zorunludur. Bu yayınların % 20’sinin izlenme ve dinlenme oranı en yüksek saatlerde
yapılması esastır. Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, görev alanına giren hususlarda bu
maddenin takibi ile yükümlüdür.
j) Çevre ile ilgili olarak toplanan her türlü kaynak ve gelir, tahsisi mahiyette olup,
öncelikle çevrenin korunması, geliştirilmesi, ıslahı ve kirliliğin önlenmesi için kullanılır."
MADDE 7 – 2872 sayılı Kanunun 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
"MADDE 10 – Gerçekleştirmeyi plânladıkları faaliyetleri sonucu çevre sorunlarına yol
açabilecek kurum, kuruluş ve işletmeler, Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu veya proje
tanıtım dosyası hazırlamakla yükümlüdürler.
Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu Kararı veya Çevresel Etki Değerlendirmesi
Gerekli Değildir Kararı alınmadıkça bu projelerle ilgili onay, izin, teşvik, yapı ve kullanım
ruhsatı verilemez; proje için yatırıma başlanamaz ve ihale edilemez.

1050
Petrol, jeotermal kaynaklar ve maden arama faaliyetleri, Çevresel Etki Değerlendirmesi
kapsamı dışındadır.
Çevresel Etki Değerlendirmesine tâbi projeler ve Stratejik Çevresel Değerlendirmeye tâbi
plân ve programlar ve konuya ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmeliklerle
belirlenir."
MADDE 8 – 2872 sayılı Kanunun 11 inci maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
"İzin alma, arıtma ve bertaraf etme yükümlülüğü
MADDE 11 – Üretim, tüketim ve hizmet faaliyetleri sonucunda oluşan atıklarını alıcı
ortamlara doğrudan veya dolaylı vermeleri uygun görülmeyen tesis ve işletmeler ile yerleşim
birimleri atıklarını yönetmeliklerde belirlenen standart ve yöntemlere uygun olarak arıtmak ve
bertaraf etmekle veya ettirmekle ve öngörülen izinleri almakla yükümlüdürler.
Birinci fıkrada belirtilen yükümlülüğü bulunan tesis ve işletmeler ile yerleşim
birimlerine;
1) İnşaat ruhsatı aşamasında bu yükümlülüğünü yerine getireceğini gösterir proje ve
belgeleri ilgili kuruma sunmadıkça inşaat ruhsatı verilmez.
2) İnşaatı bitmiş olanlardan, bu yükümlülüğü yerine getirmeyenlere işletme ruhsatı
ve/veya yapı kullanma ruhsatı verilmez.
3) İnşaat ruhsatına, yapı kullanma veya işletme ruhsatını haiz olmakla birlikte arıtma ve
bertaraf yükümlülüklerini yerine getirmemeleri halinde, verilmiş yapı kullanma izni veya
işletme izni iptal edilir.
Faaliyetlerinde değişiklik yapmayı ve/veya tesislerini büyütmeyi plânlayan gerçek ve
tüzel kişiler yönetmelikle belirlenen usûl ve esaslar çerçevesinde atıklarını arıtma veya bertaraf
etme yükümlülüğünü yerine getirmek zorundadırlar.
Atıksuları toplayan kanalizasyon sistemi ile atıksuların arıtıldığı ve arıtılmış atıksuların
bertarafının sağlandığı atıksu altyapı sistemlerinin kurulması, bakımı, onarımı, ıslahı ve
işletilmesinden; büyükşehirlerde 20/11/1981 tarihli ve 2560 sayılı İstanbul Su ve Kanalizasyon
İdaresi Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanunla belirlenen kuruluşlar,
belediye ve mücavir alan sınırları içinde belediyeler, bunların dışında iskâna konu her türlü
kullanım alanında valiliğin denetiminde bu alanları kullananlar sorumludur.
Serbest ve/veya endüstri bölgelerinde bölge müdürlükleri, kültür ve turizm koruma ve
gelişme bölgelerinde, turizm merkezlerinde Kültür ve Turizm Bakanlığı veya yetkili kıldığı
birimler, organize sanayi bölgelerinde organize sanayi bölgesi yönetimi, küçük sanayi
sitelerinde kooperatif başkanlıkları, mevcut yerleşim alanlarından kopuk olarak münferit
yapılmış tatil köyü, tatil sitesi, turizm tesis alanları vb. kullanım alanlarında ise site yönetimleri
veya tesis işletmecileri atıksu altyapı sistemlerinin kurulması, bakımı, onarımı ve
işletilmesinden sorumludurlar.
Atıksu altyapı sistemlerini kullanan ve/veya kullanacaklar, bağlantı sistemlerinin olup
olmadığına bakılmaksızın, arıtma sistemlerinden sorumlu yönetimlerin yapacağı her türlü
yatırım, işletme, bakım, onarım, ıslah ve temizleme harcamalarının tamamına kirlilik yükü ve
atıksu miktarı oranında katılmak zorundadırlar. Bu hizmetlerden yararlananlardan, belediye
meclisince ve bu maddede sorumluluk verilen diğer idarelerce belirlenecek tarifeye göre atıksu
toplama, arıtma ve bertaraf ücreti alınır. Bu fıkra uyarınca tahsil edilen ücretler, atıksu ile ilgili
hizmetler dışında kullanılamaz.
Atıksu toplama havzasının birden fazla belediye veya kurumun yetki sahasında olması
halinde; atıksu arıtma tesisini işleten kurum, atıksu ile ilgili yatırım ve harcama giderlerini
kirletenlerden kirlilik yükü ve atıksu miktarı nispetinde tahsil eder.
Atık üreticileri uygun metot ve teknolojiler ile atıklarını en az düzeye düşürecek
tedbirleri almak zorundadırlar.
Atıkların üretiminin ve zararlarının önlenmesi veya azaltılması ile atıkların geri
kazanılması ve geri kazanılabilen atıkların kaynağında ayrı toplanması esastır. Atık yönetim
plânlarının hazırlanmasına ilişkin esaslar, Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
Geri kazanım imkânı olmayan atıklar, yönetmeliklerle belirlenen uygun yöntemlerle
bertaraf edilir.
Büyükşehir belediyeleri ve belediyeler evsel katı atık bertaraf tesislerini kurmak,
kurdurmak, işletmek veya işlettirmekle yükümlüdürler. Bu hizmetten yararlanan ve/veya
yararlanacaklar, sorumlu yönetimlerin yapacağı yatırım, işletme, bakım, onarım ve ıslah
harcamalarına katılmakla yükümlüdür. Bu hizmetten yararlananlardan, belediye meclisince

1051
belirlenecek tarifeye göre katı atık toplama, taşıma ve bertaraf ücreti alınır. Bu fıkra uyarınca
tahsil edilen ücretler, katı atıkla ilgili hizmetler dışında kullanılamaz.
Üretici, ithalatçı ve piyasaya sürenlerin sorumluluğu kapsamında yükümlülük getirilen
üreticiler, ithalatçılar ve piyasaya sürenler, ürünlerinin faydalı kullanım ömrü sonucunda oluşan
atıklarının toplanması, taşınması, geri kazanımı, geri dönüşümü ve bertaraf edilmelerine dair
yükümlülüklerinin yerine getirilmesi ve bunlara yönelik gerekli harcamalarının karşılanması,
eğitim faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi amacıyla Bakanlığın koordinasyonunda bir araya
gelerek tüzel kişiliği haiz birlikler oluştururlar. Bu kapsamda yükümlülük getirilen kurum ve
kuruluşların sorumluluklarının bu birliklere devrine ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça
çıkarılacak yönetmeliklerle belirlenir.
Tehlikeli atık üreticileri, yönetmelikle belirlenecek esaslara göre atıklarını bertaraf etmek
veya ettirmekle yükümlüdürler.
Atık geri kazanım, geri dönüşüm ve bertaraf tesislerini kurmak ve işletmek isteyen
gerçek ve/veya tüzel kişiler, yönetmelikle belirlenen esaslar doğrultusunda, ürün standardı,
ürünlerinin satışa uygunluğu ve piyasadaki denetimi ile ilgili izni, ilgili kurumlardan almak
kaydı ile Bakanlıktan lisans almakla yükümlüdür.
Evsel atıklar hariç olmak üzere, atık taşıma ve/veya toplama işlerini yapan kurum veya
kuruluşlar Bakanlıktan lisans almak zorundadır. Evsel atıkların taşıma ve toplama işlerini
yapan kurum ve kuruluşlar Bakanlıkça kayıt altına alınır.
Atıksu arıtımı, atık bertarafı ve atık geri kazanım tesisleri yapmak amacıyla belediyelerin
hizmet birlikleri kurmaları halinde, bu hizmet birliklerine araştırma, etüt ve proje konularında
Bakanlıkça teknik ve malî yardım yapılır. Tesis yapım projeleri ise bu Kanunun 18 inci
maddesi çerçevesinde kredi veya yardım ile desteklenebilir. Kredi borcunun geri ödenmemesi
durumunda 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre
takip yapılır ve öncelikle 2380 sayılı Belediyelere ve İl Özel İdarelerine Genel Bütçe Vergi
Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanunun ek 4 üncü maddesi hükümleri çerçevesinde
ilgili belediyelerin İller Bankasındaki paylarından tahsil olunur.

Arıtma ve bertaraf etme yükümlülüğüne tâbi tesis ve işletmeler ile yerleşim birimleri, bu
yükümlülüğe istinaden kurulması zorunlu olan arıtma ve bertaraf sistemleri, atıksu arıtma ve ön
arıtma sistemleri ile atıksu altyapı sistemlerinin kurulması, onarımı, ıslahı, işletilmesi ve
harcamalara katkı paylarının belirlenmesi ile ilgili usûl ve esaslar Bakanlıkça yönetmeliklerle
düzenlenir. Bu konuda diğer kanunlarla verilen yetkiler saklıdır.
Bu Kanunun uygulanmasını sağlamak üzere alınması gereken izinler ve bu izinlerin tâbi
olacağı usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmeliklerle belirlenir.
Faaliyetleri nedeniyle çevreye olumsuz etkileri olabilecek kurum, kuruluş ve işletmeler
tarafından, faaliyetlerine ilişkin olası bir kaza durumunda, kazanın çevreye olumsuz etkilerini
kontrol altına almak ve azaltmak üzere uygulanacak acil durum plânları hazırlanması
zorunludur. Buna ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
Bu plânlar dikkate alınarak Bakanlığın koordinasyonunda ilgili kurum ve kuruluşlarca
yerel, bölgesel ve ulusal acil durum plânları hazırlanır.
Liman, tersane, gemi bakım-onarım, gemi söküm, marina gibi kıyı tesisleri; kendi
tesislerinde ve gemi ve diğer deniz araçlarında oluşan petrollü, yağlı katı atıklar ve sintine, kirli
balast, slaç, slop gibi sıvı atıklar ile evsel atıksu ve katı atıkların alınması, depolanması,
taşınması ve bertarafı ile ilgili işlemleri ve tesisleri yapmak veya yaptırmakla yükümlüdürler.
Buna ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir."
MADDE 9 – 2872 sayılı Kanunun 12 nci maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
"Denetim, bilgi verme ve bildirim yükümlülüğü
MADDE 12 – Bu Kanun hükümlerine uyulup uyulmadığını denetleme yetkisi Bakanlığa
aittir. Gerektiğinde bu yetki, Bakanlıkça; il özel idarelerine, çevre denetim birimlerini kuran
belediye başkanlıklarına, Denizcilik Müsteşarlığına, Sahil Güvenlik Komutanlığına,
13/10/1983 tarihli ve 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununa göre belirlenen denetleme
görevlilerine veya Bakanlıkça uygun görülen diğer kurum ve kuruluşlara devredilir.
Denetimler, Bakanlığın belirlediği denetim usûl ve esasları çerçevesinde yapılır.
Askerî işyerleri, askerî bölgeler ve tatbikatların bu Kanun çerçevesindeki denetimi ve
neticelerine ait işlemler; Genelkurmay Başkanlığı, Millî Savunma Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı
ve Bakanlık tarafından müştereken hazırlanacak yönetmeliğe göre yürütülür.

1052
İlgililer, Bakanlığın veya denetimle yetkili diğer mercilerin isteyecekleri bilgi ve
belgeleri vermek, yetkililerin yaptıracakları analiz ve ölçümlerin giderlerini karşılamak,
denetim esnasında her türlü kolaylığı göstermek zorundadırlar.
İlgililer, çevre kirliliğine neden olabilecek faaliyetleri ile ilgili olarak, kullandıkları
hammadde, yakıt, çıkardıkları ürün ve atıklar ile üretim şemalarını, acil durum plânlarını,
izleme sistemleri ve kirlilik raporları ile diğer bilgi ve belgeleri talep edilmesi halinde
Bakanlığa veya yetkili denetim birimine vermek zorundadırlar.
Denetim, bilgi verme ve bildirim yükümlülüğüne ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça
çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir."
MADDE 10 – 2872 sayılı Kanunun 13 üncü maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
"Tehlikeli kimyasallar ve atıklar
MADDE 13 – Tehlikeli kimyasalların belirlenmesi, üretimi, ithalatı, atık konumuna
gelinceye kadar geçen süreçte kullanım alanları ve miktarları, etiketlenmesi, ambalajlanması,
sınıflandırılması, depolanması, risk değerlendirilmesi, taşınması ile ihracatına ilişkin usûl ve
esaslar ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri alınarak Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle
belirlenir.
Yönetmelik hükümlerine aykırı olarak piyasaya sürüldüğü tespit edilen tehlikeli
kimyasallar ile bu kimyasalları içeren eşya, bunları satış ve kullanım amacıyla piyasaya süren
kurum, kuruluş ve işletmelere toplattırılır ve imha ettirilir. Nakil ve imha için gereken
masraflar ilgililerince karşılanır. Bu yükümlülüğün yerine getirilmemesi halinde bu masraflar,
ilgili kurum, kuruluş ve işletmelerden 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında
Kanun hükümlerine göre tahsil edilir.
Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı bazı yakıtların, maddelerin, atıkların, tehlikeli
kimyasallar ile bu kimyasalları içeren eşyaların ithalini, Bakanlığın görüşünü alarak
yasaklayabilir veya kontrole tâbi tutabilir.
Tehlikeli atıkların ithalatı yasaktır.
Tehlikeli atıkların tanımı ile tehlikeli atıkların oluşum aşamasından itibaren toplanması,
ayrılması, geçici ve ara depolanması, geri kazanılması, yeniden kullanılması, taşınması,
bertarafı, bertaraf sonrası kontrolü, ihracatı, transit geçişi, ambalajlanması, etiketlenmesi,
denetimi ve atık yönetim plânlarının hazırlanması ile ilgili usûl ve esaslar Bakanlıkça
yayımlanacak yönetmelikle belirlenir.
Tehlikeli kimyasalların üretimi, satışı, depolanması, kullanılması ve taşınması faaliyetleri
ile tehlikeli atıkların toplanması, taşınması, geçici ve ara depolanması, geri kazanımı, yeniden
kullanılması ve bertarafı faaliyetlerinde bulunanlar, bu Kanun ile getirilen yükümlülükler
açısından müteselsilen sorumludurlar. Sorumlular bu Kanunda belirtilen meslekî faaliyetleri
nedeniyle oluşacak bir kaza dolayısıyla üçüncü şahıslara verebilecekleri zararlara karşı tehlikeli
kimyasal ve tehlikeli atık malî sorumluluk sigortası yaptırmak zorunda olup, faaliyetlerine

başlamadan önce Bakanlıktan gerekli izni alırlar. Sigorta yaptırma zorunluluğuna uymayan
kurum, kuruluş ve işletmelere bu faaliyetler için izin verilmez.
Bu maddede öngörülen zorunlu malî sorumluluk sigortası, malî yeterliliklerine göre,
Hazine Müsteşarlığınca belirlenen sigorta şirketleri tarafından ya da bağlı olduğu Bakanın
onayı ile Hazine Müsteşarlığınca çıkarılacak bir yönetmelikle oluşturulacak bir havuz
tarafından temin edilir. Havuzun yönetim ve işleyişi ile ilgili usûl ve esaslar da aynı
yönetmelikle belirlenir. Havuz, sigorta ve/veya reasürans havuzu şeklinde oluşturulur. Kamu
adına havuzda belirli bir payın korunmasına karar verilmesi hususunda Hazine Müsteşarlığının
bağlı bulunduğu Bakan yetkilidir. Havuzun başlangıç giderleri için geri ödenmek üzere Hazine
Müsteşarlığı bütçesinden avans kullandırılabilir. Havuzun yükümlülükleri; prim gelirleri ve
bunların getirileri, piyasalardan sağlayacağı reasürans ve benzeri korumalar ve ödeme gücüyle
sınırlıdır.
Bakanlık, Hazine Müsteşarlığının uygun görüşünü almak kaydıyla, tehlikeli kimyasallar
ve tehlikeli atıklarla ilgili faaliyetlerde bulunanların malî sorumluluk sigortası yaptırma
zorunluluğunu, bu sigortaya ilişkin genel şartlar ile tarife ve talimatların yürürlüğe girmesinden
itibaren en çok bir yıl ertelemeye yetkilidir.
Her bir sorumlu tarafından yaptırılacak malî sorumluluk sigortasına ilişkin sigorta genel
şartları Hazine Müsteşarlığınca onaylanır. Malî sorumluluk sigortası tarife ve talimatları
Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakan tarafından tespit edilir. Hazine Müsteşarlığının
bağlı olduğu Bakan tarifeyi serbest bırakmaya yetkilidir."
1053
MADDE 11 – 2872 sayılı Kanunun 14 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
"MADDE 14 – Kişilerin huzur ve sükununu, beden ve ruh sağlığını bozacak şekilde ilgili
yönetmeliklerle belirlenen standartlar üzerinde gürültü ve titreşim oluşturulması yasaktır.
Ulaşım araçları, şantiye, fabrika, atölye, işyeri, eğlence yeri, hizmet binaları ve
konutlardan kaynaklanan gürültü ve titreşimin yönetmeliklerle belirlenen standartlara
indirilmesi için faaliyet sahipleri tarafından gerekli tedbirler alınır."
MADDE 12 – 2872 sayılı Kanunun 15 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
"MADDE 15 – Bu Kanun ve bu Kanun uyarınca yayımlanan yönetmeliklere aykırı
davrananlara söz konusu aykırı faaliyeti düzeltmek üzere Bakanlıkça ya da 12 nci maddenin
birinci fıkrası uyarınca denetim yetkisinin devredildiği kurum ve merciler tarafından bir defaya
mahsus olmak üzere esasları yönetmelikle belirlenen ve bir yılı aşmamak üzere süre verilebilir.
Faaliyet; süre verilmemesi halinde derhal, süre verilmesi durumunda, bu süre sonunda
aykırılık düzeltilmez ise Bakanlıkça ya da 12 nci maddenin birinci fıkrası uyarınca denetim
yetkisinin devredildiği kurum ve merciler tarafından kısmen veya tamamen, süreli veya süresiz
olarak durdurulur. Çevre ve insan sağlığı yönünden tehlike yaratan faaliyetler süre
verilmeksizin durdurulur.
Çevresel Etki Değerlendirmesi incelemesi yapılmaksızın başlanan faaliyetler
Bakanlıkça, proje tanıtım dosyası hazırlanmaksızın başlanan faaliyetler ise mahallin en büyük
mülkî amiri tarafından süre verilmeksizin durdurulur.
Süre verilmesi ve faaliyetin durdurulması, bu Kanunda öngörülen cezaların
uygulanmasına engel teşkil etmez."
MADDE 13 – 2872 sayılı Kanunun mülga 18 inci maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki
şekilde yeniden düzenlenmiştir.
"Çevre katkı payı alınması, diğer gelirler ve bütçe ödenekleri
MADDE 18 – Çevre kirliliğinin önlenmesi, çevrenin iyileştirilmesi ve çevre ile ilgili
yatırımların desteklenmesi amacıyla;
a) İthaline izin verilen kontrole tâbi yakıt ve atıkların CIF bedelinin yüzde biri ile
hurdaların CIF bedelinin binde beşi oranında alınacak miktar,
b) Büyükşehir belediyeleri su ve kanalizasyon idarelerince tahsil edilen su ve kullanılmış
suları uzaklaştırma bedelinin yüzde biri,
çevre katkı payı olarak tahsil edilir. Tahsil edilen bu tutarlar, ilgililerce en geç ertesi ayın
onbeşine kadar ilgili mal saymanlıkları hesaplarına aktarılır ve bütçeye gelir kaydedilir.
Ayrıca, yurt içi ve yurt dışından temin edilecek her türlü hibe, yardım ve bağışlar ile
kredi anapara geri dönüşleri ve kredi faizleri de tahsil edilerek, Çevre ve Orman Bakanlığı
Merkez Saymanlık Müdürlüğü hesabına yatırılır ve bütçeye gelir kaydedilir.
Bu maddede sayılan gelirlerin tahsilatında 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü
Hakkında Kanun hükümleri uygulanır.
Bakanlar Kurulu (a) ve (b) bentlerinde yer alan oranları ayrı ayrı veya topluca sıfıra kadar
indirmeye veya kanunî oranına kadar yükseltmeye yetkilidir.
Atıksu arıtımı, atık bertarafı ve katı atık geri kazanım tesislerinin gözetim, fizibilite, etüt,
proje ve inşaat işlerinin kredi veya yardım suretiyle desteklenmesi ile çevre düzeni plânlarının
yapımı, hava, su ve toprak kalitesinin ölçüm ve izleme ağının oluşturulması, gürültünün
önlenmesi ile ilgili etüt ve projelerin desteklenmesi, acil müdahale plânlarının hazırlanması,
Çevresel Etki Değerlendirmesi faaliyetleri, havza koruma plânı

1054
çalışmaları, biyolojik çeşitliliğin korunması, çölleşme ve iklim değişikliği ile mücadele
çalışmaları, stratejik çevresel değerlendirme, nesli tehlikede olan bitki ve hayvan türleri ile
yaşama ortamlarının korunması, uluslararası sözleşmelerden kaynaklanan yükümlülüklerin
karşılanması, çevre eğitimi ve yayını ile ilgili faaliyetler ve ihtisas komisyonları için yapılan
harcamalar ile çevre kirliliğinin giderilmesi çalışmaları için Bakanlık bütçesine, yılı bütçe
gelirleri içerisinde tahmin edilen yukarıdaki gelirler karşılığı ödenek öngörülür.
Yukarıda sayılan gelirlerin tahsili ve bütçede öngörülen ödeneklerin kullanımı ile ilgili
usûl ve esaslar, Maliye Bakanlığının uygun görüşü üzerine Bakanlıkça çıkarılacak
yönetmelikle belirlenir."
MADDE 14 – 2872 sayılı Kanunun 20 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
"MADDE 20 – İdarî nitelikteki cezalar şunlardır:
a) Ek 4 üncü madde uyarınca emisyon ölçümü yaptırmayan motorlu taşıt sahiplerine 500
Türk Lirası, yönetmeliklerle belirlenen standartlara aykırı emisyona sebep olan motorlu taşıt
sahiplerine 1.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
b) Hava kirliliği yönünden önemli etkileri nedeniyle kurulması ve işletilmesi
yönetmelikle izne tâbi tutulan tesisleri, yetkili makamlardan izin almadan kuran ve işleten veya
iznin iptal edilmesine rağmen kurmaya ve işletmeye devam eden veya bu tesislerde izin
almaksızın sonradan değişiklik yapan veya yetkili makamların gerekli gördükleri değişiklikleri
tanınan sürede yapmayanlara 24.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir. Bu tesislerde
emisyon miktarları yönetmelikle belirlenen sınırları aşıyorsa 48.000 Türk Lirası idarî para
cezası verilir.
İzne tâbi tesisleri, aldıkları izin belgesinde veya yönetmeliklerde öngörülen önlemleri
almadan veya yönetmeliklerde belirlenen emisyon standartlarına ve sınırlamalarına aykırı
olarak işletenlere 24.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
c) Hava kirliliği yönünden kurulması ve işletilmesi izne tâbi olmayan tesislerin işletilmesi
sırasında yönetmelikle belirlenen standartlara aykırı emisyona neden olanlara 6.000 Türk Lirası
idarî para cezası verilir.
Bu Kanunun ek 9 uncu maddesine aykırı davrananlara 2.000 Türk Lirası idarî para cezası
verilir.
Bu bendin birinci paragrafında öngörülen fiilin konutlarla ilgili olarak işlenmesi halinde
verilecek ceza toplu veya ferdî ısıtılan konutlarda her bağımsız bölüm için 300 Türk Lirasıdır.
Bu cezai sorumluluk toplu ısıtılan konutlarda yöneticiye, ferdî ısıtılan konutlarda ise konutu
kullanana aittir.
d) Hava kirliliği yönünden özel önem taşıyan bölgelerde veya kirliliğin ciddi boyutlara
ulaştığı zamanlarda ve yerlerde veya kritik meteorolojik şartlarda yönetmeliklerle öngörülen
önlemleri almayan, yasaklara aykırı davranan ya da mahallî çevre kurullarınca bu konuda
alınan kararlara uymayanlara bu maddenin (b) ve (c) bentlerinde öngörülen cezalar bir kat
artırılarak verilir.
Bu fiilin konutlarla ilgili olarak işlenmesi halinde cezai sorumluluk bu maddenin (c)
bendinin üçüncü paragrafına göre tespit edilir.
e) Çevresel Etki Değerlendirmesi sürecine başlamadan veya bu süreci tamamlamadan
inşaata başlayan ya da faaliyete geçenlere yapılan proje bedelinin yüzde ikisi oranında idarî
para cezası verilir. Cezaya konu olan durumlarda yatırımcı faaliyet alanını eski hale getirmekle
yükümlüdür.
Çevresel Etki Değerlendirmesi sürecinde verdikleri taahhütnameye aykırı davrananlara,
her bir ihlal için 10.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
f) 11 inci maddeye göre kurulması zorunlu olan atık alım, ön arıtma, arıtma veya bertaraf
tesislerini kurmayanlar ile kurup da çalıştırmayanlara 60.000 Türk Lirası idarî para cezası
verilir.
g) 12 nci maddede öngörülen bildirim ve bilgi verme yükümlülüğünü yerine
getirmeyenlere 6.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
h) Bu Kanunun 14 üncü maddesine göre çıkarılan yönetmelikle belirlenen önlemleri
almayan veya standartlara aykırı şekilde gürültü ve titreşime neden olanlara, konutlar için 400
Türk Lirası, ulaşım araçları için 1.200 Türk Lirası, işyerleri ve atölyeler için 4.000 Türk Lirası,
fabrika, şantiye ve eğlence gürültüsü için 12.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
ı) Bu Kanunda öngörülen yasaklara ve sınırlamalara aykırı olarak ülkenin egemenlik
alanlarındaki denizlerde ve yargılama yetkisine tâbi olan deniz yetki alanlarında ve bunlarla
bağlantılı sularda, tabiî veya sunî göller ve baraj gölleri ile akarsularda;
1) Petrol ve petrol türevleri (ham petrol, akaryakıt, sintine, slaç, slop, rafine ürün, yağlı
atık vb.) tahliyesi veya deşarjı yapan tankerlerden, bin (dahil) gros tona kadar olanlar için gros
1055
ton başına 40 Türk Lirası, bin ilâ beşbin (dahil) gros ton arasında olanlara, bu miktar ve ilave
her gros ton başına 10 Türk Lirası, beşbin gros tondan fazla olanlara ise, yukarıdaki miktarlar
ve ilave her gros ton başına 100 Kuruş,
2) Kirli balast tahliyesi yapan tankerlerden bin (dahil) gros tona kadar olanlar için gros
ton başına 30 Türk Lirası, bin ilâ beşbin (dahil) gros ton arasında olanlara bu miktar ve ilave
her gros ton başına 6 Türk Lirası, beşbin gros tondan fazla olanlara ise, yukarıdaki miktarlar ve
ilave her gros ton başına 100 Kuruş,
3) Petrol türevleri (sintine, slaç, slop, akaryakıt, yağlı atık vb.) veya kirli balast tahliyesi
yapan gemi ve diğer deniz vasıtalarından bin gros tona kadar olanlar için gros ton başına 20
Türk Lirası, bin ilâ beşbin (dahil) gros ton arasında olanlara bu miktar ve ilave her gros ton
başına 4 Türk Lirası, beşbin gros tondan fazla olanlara ise, yukarıdaki miktarlar ve ilave her
gros ton başına 100 Kuruş,

4) Katı atık bırakan veya evsel atıksu deşarjı yapan tanker, gemi ve diğer deniz
araçlarından bin (dahil) gros tona kadar olanlar için gros ton başına 10 Türk Lirası, bin ilâ
beşbin (dahil) gros ton arasında olanlara bu miktar ve ilave her gros ton başına 2 Türk Lirası,
beşbin gros tondan fazla olanlara ise, yukarıdaki miktarlar ve ilave her gros ton başına 40
Kuruş,
idarî para cezası verilir.
Tehlikeli madde ve atıkların deşarjı durumunda uygulanacak idarî para cezaları, petrol ve
türevleri kategorisi esas alınarak on katı verilir.
Kirliliğin oluşmasını müteakip gemi veya deniz aracının kendi imkânları ile neden olduğu
kirliliği giderdiğinin tespit edilmesi durumunda, idarî para cezası 1/3 oranında uygulanır.
Cezanın derhal ve defaten ödenmemesi veya bu hususta yeterli teminat gösterilmemesi
halinde, gemiler ve götürülebilen diğer deniz vasıtaları en yakın liman yetkilisine teslim
edilerek seyrüseferden ve faaliyetten men edilir. Banka teminat mektubu veya geminin bağlı
olduğu kulüp sigortacısı tarafından düzenlenecek teminat mektubu teminat olarak kabul edilir.
Yabancı devlet egemenliği altındaki sularda bu devletlerin mevzuatının Türk bayraklı
gemiler tarafından ihlali durumunda, ilgili devletin ceza uygulamaması ve Türkiye'nin
cezalandırmasını talep etmesi durumunda bu Kanun hükümleri uygulanır.
Bu bendin birinci paragrafı dışında, bu Kanun ve bu Kanun uyarınca çıkarılan
yönetmeliklere aykırı olarak ülkenin egemenlik alanındaki denizlere ve yargılama yetkisine
tâbi olan deniz yetki alanlarına, içme ve kullanma suyu sağlama amacına yönelik olmayan
sulara atık boşaltanlara 24.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir. Yukarıda öngörülen fiilin
konutlarla ilgili olarak işlenmesi halinde her konut ve bağımsız bölüm için 600 Türk Lirası
idarî para cezası verilir. Bu cezai sorumluluk, müstakil konutlarda konutu kullanana, diğer
konutlarda ise yöneticiye aittir.
i) Bu Kanunun ek 8 inci maddesi uyarınca yürürlüğe konulan yönetmelik hükümlerine
aykırı davrananlara 1.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
j) Kanunda ve yönetmelikte öngörülen yasaklara veya standartlara aykırı olarak veya
önlemleri almadan atıkları toprağa verenlere 24.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
Bu fiilin konutlarla ilgili olarak işlenmesi halinde her konut ve bağımsız bölüm için 600
Türk Lirası idarî para cezası verilir. Bu cezai sorumluluk, müstakil konutlarda konutu
kullanana, diğer konutlarda ise yöneticiye aittir.
k) Bu Kanunun 9 uncu maddesinin (a) bendinde belirtilen hususlara aykırı olarak
biyolojik çeşitliliği tahrip edenlere, (d) bendi uyarınca ilan edilen Özel Çevre Koruma
Bölgeleri için tespit edilen koruma ve kullanma esaslarına aykırı davrananlara ve (e) bendinin
ikinci paragrafı uyarınca sulak alanlar için yönetmelikle belirlenen koruma ve kullanım usûl ve
esaslarına aykırı davrananlar ile (f) bendinde belirlenen esaslara ve yasaklamalara aykırı
davrananlara 20.000 Türk Lirası, (e) bendinin birinci paragrafına aykırı davrananlara 100.000
Türk Lirası idarî para cezası verilir.
l) Bu Kanunun ek 1 inci maddesinin (c) bendine aykırı olarak anız yakanlara her dekar
için 20 Türk Lirası idarî para cezası verilir. Anız yakma fiilinin orman ve sulak alanlara bitişik
yerler ile meskûn mahallerde işlenmesi durumunda ceza beş kat artırılır.
Bu Kanunun ek 1 inci maddesinin (d) bendi uyarınca tespit edilen esaslara aykırı olarak
ülkenin egemenlik alanlarındaki denizlerden ve kazasına tâbi olan deniz yetki alanlarından,
akarsular ve göller ile tarım alanlarından belirlenen esaslara aykırı olarak kum, çakıl ve benzeri
maddeleri alanlara metreküp başına 120 Türk Lirası idarî para cezası verilir.

1056
m) Bu Kanunun ek 2 nci maddesinde öngörülen çevre yönetim birimini kurmayanlara
6.000 Türk Lirası, çevre görevlisi bulundurmayanlara ya da Bakanlıkça yetkilendirilmiş
firmalardan hizmet almayanlara 4.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
n) Bu Kanunun 9 uncu maddesi uyarınca belirlenen koruma esaslarına aykırı olarak içme
ve kullanma suyu koruma alanlarına, kaynağın kendisine ve bu kaynağı besleyen yerüstü ve
yeraltı sularına, sulama ve drenaj kanallarına atık boşaltanlara 48.000 Türk Lirası idarî para
cezası verilir.
Bu fiilin konutlarla ilgili olarak işlenmesi halinde her konut ve bağımsız bölüm için 1.200
Türk Lirası idarî para cezası verilir. Bu cezai sorumluluk, müstakil konutlarda konutu
kullanana, diğer konutlarda ise yöneticiye aittir.
Bu alanlarda Kanuna ve yönetmeliklere aykırı olarak yapılan yapılar 3194 sayılı İmar
Kanununda belirlenen esaslara göre yıktırılır.
o) Bu Kanunun 11 inci maddesinde öngörülen acil durum plânlarını yönetmelikle
belirlenen usûl ve esaslara uygun olarak hazırlamayan ve bu plânların uygulanması için gerekli
tedbirleri almayan, ekip ve ekipmanları bulundurmayanlar ile yerel, bölgesel ve ulusal acil
durum plânlarına uymayanlara 12.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
p) Bu Kanunun 13 üncü maddesinde öngörülen malî sorumluluk sigortasını
yaptırmayanlara 24.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
r) Bu Kanunda ve yönetmeliklerde öngörülen usûl ve esaslara, yasaklara veya
sınırlamalara aykırı olarak atık toplayan, taşıyan, geçici ve ara depolama yapan, geri kazanan,
geri dönüşüm sağlayan, tekrar kullanan veya bertaraf edenlere 24.000 Türk Lirası, ithal
edenlere 60.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
s) Umuma açık yerlerde her ne şekilde olursa olsun çevreyi kirletenlere 100 Türk Lirası
idarî para cezası verilir.
t) Tehlikeli atıkların her ne şekilde olursa olsun ülkeye girişini sağlayanlara ayrı ayrı
2.000.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
u) Tehlikeli atıkları ilgili mercilere ön bildirimde bulunmadan ihraç eden veya transit
geçişini yapanlara 2.000.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
v) Bu Kanunda ve ilgili yönetmeliklerde öngörülen yasaklara veya sınırlamalara aykırı
olarak tehlikeli atıkları toplayan, ayıran, geçici ve ara depolama yapan, geri kazanan, yeniden
kullanan, taşıyan, ambalajlayan, etiketleyen, bertaraf eden ve ömrü dolan tehlikeli atık bertaraf
tesislerini kurallara uygun olarak kapatmayanlara 100.000 Türk Lirasından 1.000.000 Türk
Lirasına kadar idarî para cezası verilir.
y) Tehlikeli kimyasallar ve bu kimyasalları içeren eşyayı bu Kanunda ve ilgili
yönetmeliklerde belirtilen usûl ve esaslara, yasak ve sınırlamalara aykırı olarak üreten, işleyen,
ithal ve ihraç eden, taşıyan, depolayan, kullanan, ambalajlayan, etiketleyen, satan ve satışa
sunanlara, 100.000 Türk Lirasından 1.000.000 Türk Lirasına kadar idarî para cezası verilir.
Bu maddenin (k), (l), (r), (s), (t), (u), (v) ve (y) bentlerinde öngörülen idarî para cezaları
kurum, kuruluş ve işletmelere üç katı olarak verilir.
Bu maddede öngörülen ceza miktarlarını on katına kadar artırmaya Bakanlar Kurulu
yetkilidir.
Bu maddenin uygulamasında Türk Ceza Kanunu ile diğer kanunların, fiilin suç
oluşturması haline ilişkin hükümleri saklıdır."
MADDE 15 – 2872 sayılı Kanunun 23 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
"MADDE 23 – Bu Kanunda belirtilen idarî para cezaları, bu cezaların verilmesini
gerektiren fiillerin işlenmesinden itibaren üç yıl içinde birinci tekrarında bir kat, ikinci ve
müteakip tekrarında iki kat artırılarak verilir."
MADDE 16 – 2872 sayılı Kanunun 24 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
"MADDE 24 – Bu Kanunda öngörülen idarî yaptırım kararlarını verme yetkisi
Bakanlığa aittir.
Bu yetki, 12 nci maddenin birinci fıkrası uyarınca denetim yetkisinin devredildiği
kurum ve merciler tarafından da kullanılır.
Bu Kanunda öngörülen idarî yaptırım kararları Bakanlık merkez teşkilâtında genel
müdürler, taşra teşkilâtında il çevre ve orman müdürlerince verilir.
Bu Kanunun 12 nci maddesinin birinci fıkrası uyarınca denetim yetkisi verilen kurum ve
merciler tarafından verilen idarî para cezalarının yüzde ellisi, bu Kanun uyarınca yapılacak
denetimlerle ilgili harcamaları karşılamak ve diğer çevre hizmetlerinde kullanılmak üzere bu
kurumların bütçesine gelir kaydedilir, yüzde ellisi ise genel bütçeye gelir kaydedilir.

1057
Bu Kanun uyarınca yapılacak denetimlerle ilgili harcamaları karşılamak ve diğer çevre
hizmetlerinde kullanılmak üzere, Bakanlık bütçesine, genel bütçeye gelir kaydedilecek idarî
para cezaları karşılığı gerekli ödenek öngörülür."
MADDE 17 – 2872 sayılı Kanunun 25 inci maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
"İdarî yaptırımların uygulanması, tahsil usûlü ve itiraz
MADDE 25 – Bu Kanunda öngörülen idarî yaptırımların uygulanmasını gerektiren
fiillerle ilgili olarak yetkili denetleme elemanlarınca bir tutanak tanzim edilir. Bu tutanak
denetleme elemanlarının bağlı bulunduğu ve idarî yaptırım kararını vermeye yetkili mercie
intikal ettirilir. Bu merci, tutanağı değerlendirerek gerekli idarî yaptırım kararını verir. İdarî
yaptırım kararı, 11/2/1959 tarihli ve 7201 sayılı Tebligat Kanunu hükümlerine göre idarî
yaptırım kararını veren merci tarafından ilgiliye tebliğ edilir.
İdarî yaptırım kararlarına karşı tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde idare
mahkemesinde dava açılabilir. Dava açmış olmak idarece verilen cezanın tahsilini durdurmaz.
İdarî para cezalarının tahsil usûlü hakkında 30/3/2005 tarihli ve 5326 sayılı Kabahatler
Kanunu hükümleri uygulanır.
Ceza vermeye yetkili kurum ve merciler tarafından tahsil edilen idarî para cezaları,
Maliye Bakanlığından izin alınarak Bakanlıkça bastırılan ve dağıtılan makbuz karşılığında
tahsil edilir.
Bu Kanuna göre verilecek idarî para cezalarında ihlalin tespiti ve cezanın kesilmesi
usûlleri ile ceza uygulamasında kullanılacak makbuzların şekli, dağıtımı ve kontrolüne ilişkin
usûl ve esaslar Maliye Bakanlığının görüşü alınarak Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle
belirlenir."
MADDE 18 – 2872 sayılı Kanunun 26 ncı maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
"Adlî nitelikteki cezalar
MADDE 26 – Bu Kanunun 12 nci maddesinde öngörülen bildirim ve bilgi verme
yükümlülüğüne aykırı olarak yanlış ve yanıltıcı bilgi verenler, altı aydan bir yıla kadar hapis
cezası ile cezalandırılır.
Bu Kanunun uygulanmasında yanlış ve yanıltıcı belge düzenleyenler ve kullananlar
hakkında 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun belgede sahtecilik suçuna
ilişkin hükümleri uygulanır.
Bu maddeye göre yargıya intikal eden çevresel etki değerlendirmesine ilişkin ihtilaflarda
çevresel etki değerlendirmesi süreci yargılama sonuna kadar durur."
MADDE 19 – 2872 sayılı Kanunun 28 inci maddesine aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
"Çevreye verilen zararların tazminine ilişkin talepler zarar görenin zararı ve tazminat
yükümlüsünü öğrendiği tarihten itibaren beş yıl sonra zamanaşımına uğrar."
MADDE 20 – 2872 sayılı Kanunun 29 uncu maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde
değiştirilmiş ve maddeye bu fıkrayı müteakiben aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
"Çevre kirliliğinin önlenmesi ve giderilmesine ilişkin faaliyetler teşvik tedbirlerinden
yararlandırılır. Bu amaçla her yılın başında belirlenen teşvik sistemine Bakanlığın görüşü
alınmak sureti ile Hazine Müsteşarlığınca yeni esaslar getirilebilir."
"Arıtma tesisi kuran, işleten ve yönetmeliklerde belirtilen yükümlülükleri yerine getiren
kuruluşların arıtma tesislerinde kullandıkları elektrik enerjisi tarifesinin, sanayi tesislerinde
kullanılan enerji tarifesinin yüzde ellisine kadar indirim uygulamaya Bakanlığın teklifi üzerine
Bakanlar Kurulu yetkilidir."
MADDE 21 – 2872 sayılı Kanunun 30 uncu maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
"Bilgi edinme ve başvuru hakkı
MADDE 30 – Çevreyi kirleten veya bozan bir faaliyetten zarar gören veya haberdar olan
herkes ilgili mercilere başvurarak faaliyetle ilgili gerekli önlemlerin alınmasını veya faaliyetin
durdurulmasını isteyebilir.
Herkes, 9/10/2003 tarihli ve 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu kapsamında
çevreye ilişkin bilgilere ulaşma hakkına sahiptir. Ancak, açıklanması halinde üreme alanları,
nadir türler gibi çevresel değerlere zarar verecek bilgilere ilişkin talepler de bu Kanun
kapsamında reddedilebilir."
MADDE 22 – 2872 sayılı Kanunun 31 inci maddesindeki "Çevre Genel Müdürlüğünce"
ibaresi "Bakanlıkça" olarak değiştirilmiştir.
MADDE 23 – 2872 sayılı Kanuna aşağıdaki ek maddeler eklenmiştir.

1058
"EK MADDE 1 – Toprağın korunmasına ve kirliliğinin önlenmesine ilişkin esaslar
şunlardır:
a) Toprağın korunmasına ve kirliliğinin önlenmesine, giderilmesine ilişkin usûl ve esaslar
ilgili kuruluşların görüşleri alınarak Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
b) Taşocağı ve madencilik faaliyetleri, malzeme ve toprak temini için arazide yapılan
kazılar, dökümler ve doğaya bırakılan atıklarla bozulan doğal yapının yeniden kazanılmasına
ilişkin usûl ve esaslar ilgili kuruluşların görüşleri alınarak Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle
belirlenir.
c) Anız yakılması, çayır ve mer'aların tahribi ve erozyona sebebiyet verecek her türlü
faaliyet yasaktır. Ancak, ikinci ürün ekilen yörelerde valiliklerce hazırlanan eylem plânı
çerçevesinde ve valiliklerin sorumluluğunda kontrollü anız yakmaya izin verilebilir.
d) Ülkenin egemenlik alanlarındaki denizlerden, akar ve kuru dere yataklarından, göl
yataklarından ve tarım arazilerinden kum, çakıl ve benzeri maddelerin alınması ile ilgili esaslar
ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri alınarak Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir."
"EK MADDE 2 – Faaliyetleri sonucu çevre kirliliğine neden olacak veya çevreye zarar
verecek kurum, kuruluş ve işletmeler çevre yönetim birimi kurmak, çevre görevlisi istihdam
etmek veya Bakanlıkça yetkilendirilmiş kurum ve kuruluşlardan bu amaçla hizmet satın
almakla yükümlüdürler. Bu konuyla ilgili usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle
belirlenir."
"EK MADDE 3 – Bakanlık, yönetmelikte belirtilen koşulları taşıyanları çevre gönüllüsü
olarak görevlendirebilir. Bu görev için ilgililere herhangi bir ücret ödenmez.
Görevini kötüye kullandığı tespit edilen çevre gönüllülerinin bu görevleri sona erdirilir.
Çevre gönüllülerinin çalışma ve eğitimlerine ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça
çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir."
"EK MADDE 4 – Motorlu taşıt sahipleri, egzoz emisyonlarının yönetmelikle belirlenen
standartlara uygunluğunu belgelemek üzere egzoz emisyon ölçümü yaptırmak zorundadırlar.
Trafikte seyreden taşıtların egzoz emisyon ölçümleri ve standartları ile ilgili usûl ve esaslar
Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
Motorlu taşıt üreticileri de üretim aşamasında yönetmelikle belirlenen emisyon
standartlarını sağlamakla yükümlüdür."
"EK MADDE 5 – Bakanlık, bu Kanunla öngörülen ölçme, izleme ve denetleme
faaliyetleri ile çevre sorunlarının çözümüne yönelik diğer faaliyetleri yerine getirmek üzere
gerekli kurumsal altyapıyı oluşturur."
"EK MADDE 6 – Hava kalitesinin korunması ve hava kirliliğinin önlenmesi için, ulusal
enerji kaynakları öncelikli olmak üzere, Bakanlıkça belirlenen standartlara uygun temiz ve
kaliteli yakıtların ve yakma sistemlerinin üretilmesi ve kullanılması zorunludur. Standartlara
uygun olmayan yakma sistemi ve yakıt üretenlere ruhsat verilmez, verilenlerin ruhsatları iptal
edilir.
Bakanlıkça, belirlenen temiz hava politikalarının il ve ilçe merkezlerinde uygulanması ve
hava kalitesinin izlenmesi esastır.
Hava kalitesinin belirlenmesi, izlenmesi ve ölçülmesine yönelik yöntemler, hava kalitesi
sınır değerleri ve bu sınır değerlerin aşılmaması için alınması gerekli önlemler ile kamuoyunun
bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesine ilişkin çalışmalar Bakanlıkça yürütülür. Bu
çalışmalara ilişkin usûl ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir."
"EK MADDE 7 – Bakanlık, çevre ile ilgili olarak gerekli gördüğü her türlü veri ve
bilgiyi, kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişilerden doğrudan istemeye yetkilidir.
Kendilerinden veri ve bilgi istenen tüm kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişiler
bu veri ve bilgileri bedelsiz olarak ve talep edilen sürede vermekle yükümlüdür."
"EK MADDE 8 – İyonlaştırıcı olmayan radyasyon yayılımı sonucu oluşan
elektromanyetik alanların çevre ve insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerinin önlenmesi için
usûl ve esaslar, ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri alınarak Bakanlıkça çıkarılacak
yönetmelikle belirlenir."
"EK MADDE 9 – Kokuya sebep olan emisyonların, yönetmelikle belirlenen sınır
değerlerin üzerinde çevreye verilmesi yasaktır. Kokuya sebep olanlar, koku emisyonlarının
önlenmesine ilişkin tedbirleri almakla yükümlüdür. Buna ilişkin idarî ve teknik usûl ve esaslar
Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir."
MADDE 24 – 2872 sayılı Kanunun 16, 21, 22 ve Kanuna 3301 sayılı Kanunun 6 ncı
maddesi ile eklenen ek maddesi yürürlükten kaldırılmıştır.
GEÇİCİ MADDE 1 – Bu Kanun uyarınca ilgili bakanlıkların görüşü alınmak suretiyle
Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikler bu Kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren en geç bir
1059
yıl; Hazine Müsteşarlığı tarafından tespit edilecek sigorta genel şartları ile Hazine
Müsteşarlığının bağlı bulunduğu Bakan tarafından onaylanacak tarife ve talimatlar bu Kanunun
yürürlüğe girmesinden itibaren en geç bir yıl içinde yayımlanır.
GEÇİCİ MADDE 2 – Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte faal durumda olan
işletmelere bu Kanun ve yönetmeliklerle getirilen ek yükümlülüklerin gerçekleştirilmesi için,
yönetmeliklerin yayımlanmasından sonra, Bakanlıkça bir yıla kadar süre verilebilir.
2872 sayılı Çevre Kanununun 9 uncu maddesinin (h) bendine aykırı tesisler, bu Kanunun
yayımı tarihinden itibaren bir yıl içerisinde kapatılır.
GEÇİCİ MADDE 3 – Bu Kanunun yürürlüğe girmesinden önce Çevresel Etki
Değerlendirmesi Yönetmeliği hükümlerine tâbi olduğu halde, yükümlülüklerini yerine
getirmeyenlerden, halihazırda yer seçimi uygun olanlar, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten
itibaren altı ay içinde, ilgili yönetmelikler çerçevesinde gerekli yükümlülüklerini yerine
getirdiklerini gösterir çevresel durum değerlendirme raporunu hazırlayarak Bakanlığa sunar.
İlgili yönetmeliklerde belirlenen şartları sağlayanlar başvuru tarihinden itibaren altı ay içinde
karara bağlanır.
Çevresel durum değerlendirme raporunu altı ay içinde Bakanlığa sunmayan ya da
raporun Bakanlığa sunulmasından itibaren altı ay içerisinde gerekli çevre koruma önlemlerini
almayan faaliyetler Bakanlıkça süre verilmeksizin durdurulur.
Yürürlükteki mevzuat uyarınca yer seçimi uygun olmayan faaliyetler için ilgili mevzuat
hükümlerinin uygulanması esastır.
GEÇİCİ MADDE 4 – Atıksu arıtma ve evsel nitelikli katı atık bertaraf tesisini kurmamış
belediyeler ile, halihazırda faaliyette olup, atıksu arıtma tesisini kurmamış organize sanayi
bölgeleri, diğer sanayi kuruluşları ile yerleşim birimleri, bu tesislerin kurulmasına ilişkin iş
termin plânlarını bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde Bakanlığa
sunmak ve aşağıda belirtilen sürelerde işletmeye almak zorundadır.
İşletmeye alma süreleri, iş termin plânının Bakanlığa sunulmasından itibaren;
belediyelerde nüfusu, 100.000’den fazla olanlarda 3 yıl, 100.000 ilâ 50.000 arasında olanlarda
5 yıl, 50.000 ilâ 10.000 arasında olanlarda 7 yıl, 10.000 ilâ 2.000 arasında olanlarda 10 yıl,
organize sanayi bölgeleriyle bunların dışında kalan endüstri tesislerinde ve atıksu üreten her
türlü tesiste 2 yıldır.
Halen inşaatı devam eden atıksu arıtma ve katı atık bertaraf tesisleri için iş termin plânı
hazırlanması şartı aranmaz. Tesisin işletmeye alınma süresi bu maddede belirlenen işletmeye
alınma sürelerini geçemez.
Belediyeler, organize sanayi bölgeleri, diğer sanayi kuruluşları ile yerleşim yerleri bu
hükümden yararlanmak için bu Kanunun yayımı tarihinden itibaren üç ay içinde Bakanlığa
başvurmak zorundadır.
Bu Kanunun 8 inci maddesi ile atıksu altyapı sistemlerinin ve katı atık bertaraf tesisleri
kurma yükümlülüğü verilen kurum ve kuruluşların, bu yükümlülüklerini, bu maddede belirtilen
süre içinde yerine getirmemeleri halinde; belediyelerde nüfusu 100.000’den fazla olanlara
50.000 Türk Lirası, 100.000 ilâ 50.000 arasında olanlara 30.000 Türk Lirası, 50.000 ilâ 10.000
arasında olanlara 20.000 Türk Lirası, 10.000 ilâ 2.000 arasında olanlara 10.000 Türk Lirası,
organize sanayi bölgelerinde 100.000 Türk Lirası, bunların dışında kalan endüstri tesislerine ve
atıksu üreten her türlü tesise 60.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
GEÇİCİ MADDE 5 – Bu Kanuna ekli (1) sayılı listede gösterilen kadrolar iptal edilerek,
190 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin eki (I) sayılı cetvelin Çevre ve Orman Bakanlığına
ilişkin bölümünden çıkartılmış, ekli (2) sayılı listede gösterilen kadrolar ise ihdas edilerek, 190
sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin eki (I) sayılı cetvelin Çevre ve Orman Bakanlığına
ilişkin bölümüne eklenmiştir.
GEÇİCİ MADDE 6 – Bu Kanunda geçen Türk Lirası ibaresi karşılığında, uygulamada
28/1/2004 tarihli ve 5083 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Para Birimi Hakkında Kanun
hükümlerine göre Ülkede tedavülde bulunan para "Yeni Türk Lirası" olarak adlandırıldığı
sürece bu ibare kullanılır.
MADDE 25 – Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE 26 – Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
12/5/2006

(1) SAYILI LİSTE

KURUMU: ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI


1060
TEŞKİLÂTI: TAŞRA
İPTAL EDİLEN KADROLAR
SINIFI UNVANI K/D KADRO ADEDİ TOPLAM
GİH MEMUR 7 5 5
GİH MEMUR 8 1 1
GİH MEMUR 10 4 4
GİH ORMAN MUH. MEM. 5 90 90
GİH ORMAN MUH. MEM. 7 70 70
GİH ORMAN MUH. MEM. 11 70 70
GİH DAKTİLOGRAF 5 14 14
GİH DAKTİLOGRAF 7 4 4
GİH ŞOFÖR 5 45 45
GİH ŞOFÖR 7 20 20
GİH ŞOFÖR 9 1 1
GİH ŞOFÖR 11 30 30
THS EKONOMİST 1 4 4
THS EKONOMİST 2 1 1
THS TEKNİKER 1 20 20
THS TEKNİSYEN 3 15 15
THS TEKNİSYEN 4 4 4
THS TEKNİSYEN 8 5 5
THS TEKNİSYEN 9 5 5
THS TEKNİSYEN 10 5 5
YHS HİZMETLİ 5 10 10
YHS HİZMETLİ 7 8 8
YHS HİZMETLİ 11 3 3
YHS KALORİFERCİ 5 1 1
YHS KALORİFERCİ 7 1 1
YHS BEKÇİ 5 25 25
YHS BEKÇİ 7 25 25
YHS BEKÇİ 8 5 5
YHS BEKÇİ 11 9 9
——— ———
TOPLAM 500 500

(2) SAYILI LİSTE

KURUMU: ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI


TEŞKİLÂTI: MERKEZ
İHDAS EDİLEN KADROLAR
SINIFI UNVANI DERECEKADRO ADEDİ
GİH ÇEVRE VE ORMAN UZMANI 5 100
GİH ÇEVRE VE ORMAN UZMANI 6 50
GİH ÇEVRE VE ORMAN UZMANI 7 50
GİH ÇEVRE VE ORMAN UZMAN YRD. 8 300
———
TOPLAM 500

2872 SAYILI ÇEVRE KANUNU UYARINCA VERİLECEK


İDARİ PARA CEZALARINA İLİŞKİN GENELGE
(2006/10)

1) 2872 sayılı Çevre Kanunu; 13/5/2006 tarihli ve 26167 sayılı Resmî Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren, 26/4/2006 tarihli ve 5491 sayılı "Çevre Kanununda Değişiklik
Yapılmasına Dair Kanun" la değiştirilmiştir.

1061
Bu itibarla, 13/5/2006 tarihinden itibaren, 2872 sayılı Çevre Kanununun ihlali
durumunda, Çevre Kanununun 5491 sayılı Kanunun 14 üncü maddesi ile değişik 20 nci
maddesinde belirtilen idari cezaların uygulanması gerekmektedir.
Uygulamada kolaylık sağlamak üzere, 2872 sayılı Çevre Kanunu uyarınca, 13/5/2006
tarihinden sonra işlendiği tespit edilen fiillere verilecek idari nitelikteki cezalar, ihlalin
niteliğine göre gruplandırılmak suretiyle aşağıda gösterilmiştir.
2) HAVA KİRLİLİĞİNE İLİŞKİN CEZALAR
Motorlu taşıtlara verilecek cezalar
Kanunun ek 4 üncü maddesi uyarınca emisyon ölçümü yaptırmayan motorlu taşıt
sahiplerine 500 Türk Lirası, yönetmeliklerle belirlenen standartlara aykırı emisyona sebep olan
motorlu taşıt sahiplerine 1.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir. (Madde 20/a)
Tesislere verilecek cezalar
a) İzne tabi olan tesisler
1) Hava kirliliği yönünden önemli etkileri nedeniyle kurulması ve işletilmesi
yönetmelikle izne tâbi tutulan tesisleri, yetkili makamlardan izin almadan kuran ve işleten veya
iznin iptal edilmesine rağmen kurmaya ve işletmeye devam eden veya bu tesislerde izin
almaksızın sonradan değişiklik yapan veya yetkili makamların gerekli gördükleri değişiklikleri
tanınan sürede yapmayanlara 24.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir. Bu tesislerde emisyon
miktarları yönetmelikle belirlenen sınırları aşıyorsa 48.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
(Madde 20/b/Birinci paragraf)
2) İzne tâbi tesisleri, aldıkları izin belgesinde veya yönetmeliklerde öngörülen önlemleri
almadan veya yönetmeliklerde belirlenen emisyon standartlarına ve sınırlamalarına aykırı
olarak işletenlere 24.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir. (Madde 20/b/İkinci paragraf)
3) Hava kirliliği yönünden özel önem taşıyan bölgelerde veya kirliliğin ciddi boyutlara
ulaştığı zamanlarda ve yerlerde veya kritik meteorolojik şartlarda yönetmeliklerle öngörülen
önlemleri almayan, yasaklara aykırı davranan ya da mahallî çevre kurullarınca bu konuda
alınan kararlara uymayanlara, yukarıdaki (a) ve (b) bentlerinde belirtilen cezalar bir kat
artırılarak verilir. ( Madde 20/d)
b) İzne tabi olmayan tesisler
1) Hava kirliliği yönünden kurulması ve işletilmesi izne tâbi olmayan tesislerin
işletilmesi sırasında yönetmelikle belirlenen standartlara aykırı emisyona neden olanlara 6.000
Türk Lirası idarî para cezası verilir. (Madde 20/c/Birinci paragraf)
2) Hava kirliliği yönünden özel önem taşıyan bölgelerde veya kirliliğin ciddi boyutlara
ulaştığı zamanlarda ve yerlerde veya kritik meteorolojik şartlarda yönetmeliklerle öngörülen
önlemleri almayan, yasaklara aykırı davranan ya da mahallî çevre kurullarınca bu konuda
alınan kararlara uymayanlara, yukarıdaki (a) bendinde belirtilen ceza bir kat artırılarak verilir.
(Madde 20/d)
Konutlara verilecek cezalar
a) Toplu veya ferdî ısıtılan konutlarda, Yönetmelikle belirlenen standartlara aykırı
emisyona neden olunması durumunda; her bağımsız bölüm için 300 Türk Lirası idari para
cezası verilir. Bu cezai sorumluluk toplu ısıtılan konutlarda yöneticiye, ferdî ısıtılan konutlarda
ise konutu kullanana aittir. (Madde 20/c/ Üçüncü paragraf)
b) Hava kirliliği yönünden özel önem taşıyan bölgelerde veya kirliliğin ciddi boyutlara
ulaştığı zamanlarda ve yerlerde veya kritik meteorolojik şartlarda yönetmeliklerle öngörülen
önlemleri almayan, yasaklara aykırı davranan ya da mahallî çevre kurullarınca bu konuda
alınan kararlara uymayanlara, yukarıdaki (a) bendinde belirtilen ceza bir kat artırılarak verilir.
(Madde 20/d)
Koku emisyonuna sebep olanlara verilecek cezalar
Yönetmelikle belirlenen sınır değerlerin üzerinde kokuya sebep olan emisyonları çevreye
verenlere 2.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir. (Madde 20/c/İkinci paragraf)
3) GÜRÜLTÜ VE TİTREŞİME İLİŞKİN CEZALAR

1062
Konutlara verilecek cezalar: Çevre Kanununun 14 üncü maddesine göre çıkarılan
yönetmelikle belirlenen önlemleri almayan veya standartlara aykırı şekilde gürültü ve titreşime
neden konutlara 400 Türk Lirası idari para cezası verilir. (Madde 20/h)
Ulaşım araçlarına verilecek cezalar: Çevre Kanununun 14 üncü maddesine göre
çıkarılan yönetmelikle belirlenen önlemleri almayan veya standartlara aykırı şekilde gürültü ve
titreşime neden ulaşım araçlarına 1.200 Türk Lirası idari para cezası verilir. (Madde 20/h)
İşyerleri ve atölyelere verilecek cezalar: Çevre Kanununun 14 üncü maddesine göre
çıkarılan yönetmelikle belirlenen önlemleri almayan veya standartlara aykırı şekilde gürültü ve
titreşime neden işyerleri ve atölyeler için 4.000 Türk Lirası idari para cezası verilir. (Madde
20/h)
Fabrika, şantiye ve eğlence yerlerine verilecek cezalar: (1) Çevre Kanununun 14
üncü maddesine göre çıkarılan yönetmelikle belirlenen önlemleri almayan veya standartlara aykırı
şekilde gürültü ve titreşime neden 12.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir. (Madde 20/h)
4) İYONLAŞTIRICI OLMAYAN RADYASYONA İLİŞKİN CEZALAR
Çevre Kanununun ek 8 inci maddesi uyarınca yürürlüğe konulan yönetmelik hükümlerine
aykırı davrananlara 1.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir. (Madde 20/i)
5) SU KİRLİLİĞİNE İLİŞKİN CEZALAR
Gemilere verilecek cezalar
a) Çevre Kanununda öngörülen yasaklara ve sınırlamalara aykırı olarak ülkenin
egemenlik alanlarındaki denizlerde ve yargılama yetkisine tâbi olan deniz yetki alanlarında ve
bunlarla bağlantılı sularda, tabiî veya sunî göller ve baraj gölleri ile akarsularda;
1) Petrol ve petrol türevleri (ham petrol, akaryakıt, sintine, slaç, slop, rafine ürün, yağlı
atık vb.) tahliyesi veya deşarjı yapan tankerlerden;
- bin (dahil) gros tona kadar olanlar için gros ton başına 40 Türk Lirası,
- bin ilâ beşbin (dahil) gros ton arasında olanlara, bu miktar ve ilave her gros ton başına
10 Türk Lirası,
- beşbin gros tondan fazla olanlara ise, yukarıdaki miktarlar ve ilave her gros ton başına
100 Kuruş,
2) Kirli balast tahliyesi yapan tankerlerden;
- bin (dahil) gros tona kadar olanlar için gros ton başına 30 Türk Lirası,
- bin ilâ beşbin (dahil) gros ton arasında olanlara bu miktar ve ilave her gros ton başına 6
Türk Lirası,
- beşbin gros tondan fazla olanlara ise, yukarıdaki miktarlar ve ilave her gros ton başına
100 Kuruş,
3) Petrol türevleri (sintine, slaç, slop, akaryakıt, yağlı atık vb.) veya kirli balast tahliyesi
yapan gemi ve diğer deniz vasıtalarından;
- bin gros tona kadar olanlar için gros ton başına 20 Türk Lirası,
- bin ilâ beşbin (dahil) gros ton arasında olanlara bu miktar ve ilave her gros ton başına 4
Türk Lirası,
- beşbin gros tondan fazla olanlara ise, yukarıdaki miktarlar ve ilave her gros ton başına
100 Kuruş,
4) Katı atık bırakan veya evsel atıksu deşarjı yapan tanker, gemi ve diğer deniz
araçlarından;
- bin (dahil) gros tona kadar olanlar için gros ton başına 10 Türk Lirası,
- bin ilâ beşbin (dahil) gros ton arasında olanlara bu miktar ve ilave her gros ton başına 2
Türk Lirası,
- beşbin gros tondan fazla olanlara ise, yukarıdaki miktarlar ve ilave her gros ton başına
40 Kuruş,
idarî para cezası verilir. (Madde 20/ı/Birinci paragraf)
b) Tehlikeli madde ve atıkların deşarjı durumunda uygulanacak idarî para cezaları,
yukarıdaki 1 nolu paragrafın (a) ve (c) bentlerinde yer alan petrol ve türevleri kategorisi esas
alınarak on katı verilir. (Madde 20/ı/İkinci paragraf)
1063
c) Kirliliğin oluşmasını müteakip gemi veya deniz aracının kendi imkânları ile neden
olduğu kirliliği giderdiğinin tespit edilmesi durumunda, idarî para cezası 1/3 oranında
uygulanır. (Madde 20/ı/Üçüncü paragraf)
ç) Cezanın derhal ve defaten ödenmemesi veya bu hususta yeterli teminat gösterilmemesi
halinde, gemiler ve götürülebilen diğer deniz vasıtaları en yakın liman yetkilisine teslim
edilerek seyrüseferden ve faaliyetten men edilir. Banka teminat mektubu veya geminin bağlı
olduğu kulüp sigortacısı tarafından düzenlenecek teminat mektubu teminat olarak kabul edilir.
(Madde 20/ı/Dördüncü paragraf)
d) Yabancı devlet egemenliği altındaki sularda bu devletlerin mevzuatının Türk bayraklı
gemiler tarafından ihlali durumunda, ilgili devletin ceza uygulamaması ve Türkiye'nin
cezalandırmasını talep etmesi durumunda bu Kanun hükümleri uygulanır. (Madde 20/ı/Beşinci
paragraf)
Tesislere verilecek cezalar
a) Ülkenin Egemenlik Alanındaki Denizlerde, Yargılama Yetkisine Tâbi Olan Deniz
Yetki Alanlarında, İçme ve Kullanma Suyu Sağlama Amacına Yönelik Olmayan Sularda:
Çevre Kanunu ve bu Kanun uyarınca çıkarılan yönetmeliklere aykırı olarak ülkenin egemenlik
alanındaki denizlere ve yargılama yetkisine tâbi olan deniz yetki alanlarına, içme ve kullanma
suyu sağlama amacına yönelik olmayan sulara atık boşaltanlara 24.000 Türk Lirası idarî para
cezası verilir. (Madde 20/ı/Altıncı paragraf)
b) İçme ve kullanma sularında
1) Çevre Kanununun 9 uncu maddesi uyarınca belirlenen koruma esaslarına aykırı olarak
içme ve kullanma suyu koruma alanlarına, kaynağın kendisine ve bu kaynağı besleyen yerüstü
ve yeraltı sularına, sulama ve drenaj kanallarına atık boşaltanlara 48.000 Türk Lirası idarî para
cezası verilir. (Madde 20/n/Birinci paragraf)
2) Bu alanlarda Kanuna ve yönetmeliklere aykırı olarak yapılan yapılar 3194 sayılı İmar
Kanununda belirlenen esaslara göre yıktırılır. (Madde 20/n/Üçüncü paragraf)
Konutlara verilecek cezalar
a) Ülkenin Egemenlik Alanındaki Denizlerde, Yargılama Yetkisine Tâbi Olan Deniz
Yetki Alanlarında, İçme ve Kullanma Suyu Sağlama Amacına Yönelik Olmayan Sularda:
Çevre Kanunu ve bu Kanun uyarınca çıkarılan yönetmeliklere aykırı olarak ülkenin egemenlik
alanındaki denizlere ve yargılama yetkisine tâbi olan deniz yetki alanlarına, içme ve kullanma
suyu sağlama amacına yönelik olmayan sulara atık boşaltan her konut ve bağımsız bölüm için 600
Türk Lirası idarî para cezası verilir. Bu cezai sorumluluk, müstakil konutlarda konutu
kullanana, diğer konutlarda ise yöneticiye aittir. (Madde 20/ı/Altıncı paragraf)
b) İçme ve kullanma sularında
1) Çevre Kanununun 9 uncu maddesi uyarınca belirlenen koruma esaslarına aykırı olarak
içme ve kullanma suyu koruma alanlarına, kaynağın kendisine ve bu kaynağı besleyen yerüstü
ve yeraltı sularına, sulama ve drenaj kanallarına atık boşaltan her konut ve bağımsız bölüm
için 1.200 Türk Lirası idarî para cezası verilir. Bu cezai sorumluluk, müstakil konutlarda konutu
kullanana, diğer konutlarda ise yöneticiye aittir. (Madde 20/n/İkinci paragraf)
2) Bu alanlarda Kanuna ve yönetmeliklere aykırı olarak yapılan yapılar 3194 sayılı İmar
Kanununda belirlenen esaslara göre yıktırılır. (Madde 20/n/Üçüncü paragraf)
6) TOPRAK KİRLİLİĞİNE İLİŞKİN CEZALAR
Atıkları toprağa verenlere uygulanacak cezalar
a) Tesislere verilecek cezalar
Kanunda ve yönetmelikte öngörülen yasaklara veya standartlara aykırı olarak veya
önlemleri almadan atıkları toprağa verenlere 24.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
(Madde 20/j/Birinci paragraf)
b) Konutlara verilecek cezalar
Kanunda ve yönetmelikte öngörülen yasaklara veya standartlara aykırı olarak veya
önlemleri almadan atıkları toprağa veren her konut ve bağımsız bölüm için 600 Türk Lirası

1064
idarî para cezası verilir. Bu cezai sorumluluk, müstakil konutlarda konutu kullanana, diğer
konutlarda ise yöneticiye aittir. (Madde 20/j/İkinci paragraf)
Tespit edilen esaslara aykırı olarak denizlerden, akarsu ve göller ile tarım
alanlarından kum, çakıl ve benzeri maddeleri alanlara verilecek cezalar
a) Gerçek kişiler
Çevre Kanununun ek-1 inci maddesinin (d) bendi uyarınca tespit edilen esaslara aykırı
olarak ülkenin egemenlik alanlarındaki denizlerden ve kazasına tâbi olan deniz yetki
alanlarından, akarsular ve göller ile tarım alanlarından belirlenen esaslara aykırı olarak kum,
çakıl ve benzeri maddeleri alanlara metreküp başına 120 Türk Lirası idarî para cezası verilir.
(Madde 20/l/İkinci paragraf)
b) Kurum, kuruluş ve işletmeler
Bu idarî para cezası kurum, kuruluş ve işletmelere üç katı olarak verilir. (Madde 20/İkinci
fıkra)
7) ATIKLARA İLİŞKİN CEZALAR
Tehlikeli atıklara ilişkin cezalar
a) Gerçek Kişiler
1) Tehlikeli atıkların her ne şekilde olursa olsun ülkeye girişini sağlayanlara ayrı ayrı
2.000.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir. (Madde 20/t)
2) Tehlikeli atıkları ilgili mercilere ön bildirimde bulunmadan ihraç eden veya transit
geçişini yapanlara 2.000.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir. (Madde 20/u)
3) Çevre Kanununda ve ilgili yönetmeliklerde öngörülen yasaklara veya sınırlamalara
aykırı olarak tehlikeli atıkları toplayan, ayıran, geçici ve ara depolama yapan, geri kazanan,
yeniden kullanan, taşıyan, ambalajlayan, etiketleyen, bertaraf eden ve ömrü dolan tehlikeli atık
bertaraf tesislerini kurallara uygun olarak kapatmayanlara 100.000 Türk Lirasından 1.000.000
Türk Lirasına kadar idarî para cezası verilir. (Madde 20/v)
b) Kurum, kuruluş ve işletmeler
(a), (b) ve (c) bentlerindeki cezalar kurum, kuruluş ve işletmelere üç katı olarak verilir.
(Madde 20/İkinci fıkra)
Tehlikeli atık mali sorumluluk sigortası yaptırmayanlara verilecek cezalar: Tehlikeli
atıkların toplanması, taşınması, geçici ve ara depolanması, geri kazanımı, yeniden kullanılması
ve bertarafı faaliyetlerinde bulunup da, mesleki faaliyetleri nedeniyle oluşacak bir kaza
dolayısıyla üçüncü şahıslara verebilecekleri zararlara karşı tehlikeli atık mali sorumluluk
sigortasını yaptırmayanlara 24.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir. (Madde 20/p)
Tehlikeli atıklar dışındaki atıklara ilişkin cezalar
a) Gerçek Kişiler
Çevre Kanununda ve yönetmeliklerde öngörülen usûl ve esaslara, yasaklara veya
sınırlamalara aykırı olarak atık toplayan, taşıyan, geçici ve ara depolama yapan, geri kazanan,
geri dönüşüm sağlayan, tekrar kullanan veya bertaraf edenlere 24.000 Türk Lirası, ithal
edenlere 60.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir. (Madde 20/r)
b) Kurum, kuruluş ve işletmeler
Bu idarî para cezası kurum, kuruluş ve işletmelere üç katı olarak verilir. (Madde 20/İkinci
fıkra)
8) ARITMA VE BERTARAF YÜKÜMLÜLÜĞÜNE İLİŞKİN CEZALAR
a) Çevre Kanununun 11 inci maddesine göre kurulması zorunlu olan atık alım, ön arıtma,
arıtma veya bertaraf tesislerini kurmayanlar ile kurup da çalıştırmayanlara 60.000 Türk Lirası
idarî para cezası verilir. (Madde 20/f)
b) Çevre Kanununun 11 inci maddesi ile atıksu altyapı sistemlerini ve katı atık bertaraf
tesisleri kurma yükümlülüğü verilen kurum ve kuruluşlardan, bu yükümlülüklerini, 5491 sayılı
Kanunun Geçici 4 üncü maddesinde belirtilen sürelerde yerine getirmeyenlere;
- Belediyelerde nüfusu 100.000’den fazla olanlara 50.000 Türk Lirası, 100.000 ilâ 50.000
arasında olanlara 30.000 Türk Lirası, 50.000 ilâ 10.000 arasında olanlara 20.000 Türk Lirası,
10.000 ilâ 2.000 arasında olanlara 10.000 Türk Lirası,
1065
- Organize sanayi bölgelerinde 100.000 Türk Lirası,
- Bunların dışında kalan endüstri tesislerine ve atıksu üreten her türlü tesise 60.000 Türk
Lirası idarî para cezası verilir. (Geçici Madde 4)
9) TEHLİKELİ KİMYASALLARA İLİŞKİN CEZALAR
a) Gerçek kişiler
Tehlikeli kimyasallar ve bu kimyasalları içeren eşyayı Çevre Kanununda ve ilgili
yönetmeliklerde belirtilen usûl ve esaslara, yasak ve sınırlamalara aykırı olarak üreten, işleyen,
ithal ve ihraç eden, taşıyan, depolayan, kullanan, ambalajlayan, etiketleyen, satan ve satışa
sunanlara, 100.000 Türk Lirasından 1.000.000 Türk Lirasına kadar idarî para cezası verilir.
(Madde 20/y)
b) Kurum, kuruluş ve işletmeler
Bu idarî para cezası kurum, kuruluş ve işletmelere üç katı olarak verilir. (Madde 20/İkinci
fıkra)
c) Tehlikeli kimyasal mali sorumluluk sigortası yaptırmayanlara verilecek cezalar
Tehlikeli kimyasalların üretimi, satışı, depolanması, kullanılması ve taşınması
faaliyetlerinde bulunup da, mesleki faaliyetleri nedeniyle oluşacak bir kaza dolayısıyla üçüncü
şahıslara verebilecekleri zararlara karşı tehlikeli kimyasal mali sorumluluk sigortasını
yaptırmayanlara 24.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir. (Madde 20/p)
10) BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİĞİN VE EKOSİSTEMİN KORUNMASINA İLİŞKİN
CEZALAR
Biyolojik çeşitliliği tahrip edenlere verilecek cezalar
a) Gerçek Kişiler
Çevre Kanununun 9 uncu maddesinin (a) bendinde belirtilen hususlara aykırı olarak
biyolojik çeşitliliği tahrip edenlere 20.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir. (Madde 20/k)
b) Kurum, kuruluş ve işletmeler
Bu idarî para cezası kurum, kuruluş ve işletmelere üç katı olarak verilir. (Madde 20/İkinci
fıkra)
Özel çevre koruma bölgeleri için tespit edilen koruma ve kullanma esaslarına aykırı
davrananlara verilecek cezalar
a) Gerçek Kişiler
Çevre Kanununun 9 uncu maddesinin (d) bendi uyarınca ilan edilen Özel Çevre Koruma
Bölgeleri için tespit edilen koruma ve kullanma esaslarına aykırı davrananlara 20.000 Türk
Lirası idarî para cezası verilir. (Madde 20/k)
b) Kurum, kuruluş ve işletmeler
Bu idarî para cezası kurum, kuruluş ve işletmelere üç katı olarak verilir. (Madde 20/İkinci
fıkra)
Sulak alanlar için yönetmelikle belirlenen koruma ve kullanım usûl ve esaslarına
aykırı davrananlara verilecek cezalar
a) Gerçek Kişiler
Çevre Kanununun 9 uncu maddesinin (e) bendinin ikinci paragrafı uyarınca sulak alanlar
için yönetmelikle belirlenen koruma ve kullanım usûl ve esaslarına aykırı davrananlara 20.000
Türk Lirası idarî para cezası verilir. (Madde 20/k)
b) Kurum, kuruluş ve işletmeler
Bu idarî para cezası kurum, kuruluş ve işletmelere üç katı olarak verilir. (Madde 20/İkinci
fıkra)
Nesli tehdit veya tehlike altında olanlar ile nadir bitki ve hayvan türlerinin
korunması ile ilgili esaslara ve yasaklara uymayanlara verilecek cezalar
a) Gerçek Kişiler
Çevre Kanununun 9 uncu maddesinin (f) bendinde belirlenen esaslara ve yasaklamalara
aykırı davrananlara 20.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir. (Madde 20/k)
b) Kurum, kuruluş ve işletmeler

1066
Bu idarî para cezası kurum, kuruluş ve işletmelere üç katı olarak verilir. (Madde 20/İkinci
fıkra)
Sulak alanların doldurulması veya kurutulması yolu ile arazi kazananlara verilecek
cezalar
a) Gerçek Kişiler
Çevre Kanununun 9 uncu maddesinin (e) bendinin birinci paragrafına aykırı olarak sulak
alanların doldurulması veya kurutulması yolu ile arazi kazananlara 100.000 Türk Lirası idarî
para cezası verilir. (Madde 20/k)
b) Kurum, kuruluş ve işletmeler
Bu idarî para cezası kurum, kuruluş ve işletmelere üç katı olarak verilir. (Madde 20/İkinci
fıkra)
Sulak alanların doldurulması veya kurutulması yolu ile arazi kazananlara verilecek
cezalar
a) Gerçek kişiler
Çevre Kanununun 9 uncu maddesinin (e) bendinin birinci paragrafına aykırı olarak sulak
alanların doldurulması veya kurutulması yolu ile arazi kazananlara 100.000 Türk Lirası idarî
para cezası verilir. (Madde 20/k)
b) Kurum, kuruluş ve işletmeler
Bu idarî para cezası kurum, kuruluş ve işletmelere üç katı olarak verilir. (Madde 20/İkinci
fıkra)
Anız yakanlara verilecek cezalar
a) Gerçek kişiler
Çevre Kanunun ek-1 inci maddesinin (c) bendine aykırı olarak anız yakanlara her
dekar için 20 Türk Lirası idarî para cezası verilir. Anız yakma fiilinin orman ve sulak
alanlara bitişik yerler ile meskûn mahallerde işlenmesi durumunda ceza beş kat artırılır.
(Madde 20/l/Birinci paragraf)
b) Kurum, kuruluş ve işletmeler
Bu idarî para cezası kurum, kuruluş ve işletmelere üç katı olarak verilir.(Madde 20/İkinci
fıkra)
11) ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ SÜRECİNE İLİŞKİN CEZALAR
a) Çevresel Etki Değerlendirmesi sürecine başlamadan veya bu süreci tamamlamadan
inşaata başlayan ya da faaliyete geçenlere yapılan proje bedelinin yüzde ikisi oranında idarî
para cezası verilir. Cezaya konu olan durumlarda yatırımcı faaliyet alanını eski hale getirmekle
yükümlüdür. (Madde 20/e/Birinci paragraf)
b) Çevresel Etki Değerlendirmesi sürecinde verdikleri taahhütnameye aykırı
davrananlara, her bir ihlal için 10.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir.(Madde 20/e/İkinci
paragraf)
12) BİLDİRİM VE BİLGİ VERME YÜKÜMLÜLÜĞÜNE İLİŞKİN CEZALAR
Çevre Kanununun 12 nci maddesinde öngörülen bildirim ve bilgi verme yükümlülüğünü
yerine getirmeyenlere 6.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir. (Madde 20/g)
13) ÇEVRE YÖNETİM BİRİMİ KURMA VE ÇEVRE GÖREVLİSİ
BULUNDURMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNE İLİŞKİN CEZALAR
Çevre Kanununun ek-2 nci maddesinde öngörülen çevre yönetim birimini kurmayanlara
6.000 Türk Lirası, çevre görevlisi bulundurmayanlara ya da Bakanlıkça yetkilendirilmiş
firmalardan hizmet almayanlara 4.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir. (Madde 20/m)

14) ACİL DURUM PLANLARINA İLİŞKİN CEZALAR


Çevre Kanununun 11 inci maddesinde öngörülen acil durum plânlarını yönetmelikle
belirlenen usûl ve esaslara uygun olarak hazırlamayan ve bu plânların uygulanması için gerekli
tedbirleri almayan, ekip ve ekipmanları bulundurmayanlar ile yerel, bölgesel ve ulusal acil
durum plânlarına uymayanlara 12.000 Türk Lirası idarî para cezası verilir. (Madde 20/o)
15) UMUMA AÇIK YERLERDE ÇEVREYİ KİRLETMEYE İLİŞKİN CEZALAR
1067
a) Gerçek kişiler
Umuma açık yerlerde her ne şekilde olursa olsun çevreyi kirletenlere 100 Türk Lirası
idarî para cezası verilir. (Madde 20/s)
b) Kurum, kuruluş ve işletmeler
Bu idarî para cezası kurum, kuruluş ve işletmelere üç katı olarak verilir. (Madde 20/İkinci
fıkra)
Bu Genelgede geçen Türk Lirası ibaresi karşılığında, uygulamada 28/1/2004 tarihli ve
5083 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Para Birimi Hakkında Kanun hükümlerine göre
Ülkede tedavülde bulunan para "Yeni Türk Lirası" olarak adlandırıldığı sürece bu ibare
kullanılır.
Bu idari para cezalarına karşı tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde idare
mahkemesinde dava açılabilir. Dava açmış olmak idarece verilen cezanın tahsilini durdurmaz.
Tebliğ olunur.

1068
2872 SAYILI ÇEVRE KANUNU UYARINCA VERİLECEK İDARİ PARA
CEZALARINA İLİŞKİN GENELGEDE DEĞİŞİKLİK
YAPILMASINA DAİR GENELGE
(2006/11)

(22.06.2006 Tarihli ve 26206 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanmıştır.)

1- 7/6/2006 tarihli ve 26191 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 2872 sayılı Çevre
Kanunu Uyarınca Verilecek İdari Para Cezalarına İlişkin 2006/10 Sayılı Genelgenin (2) sıra
numaralı Hava Kirliliğine İlişkin Cezaların Tesislere Verilecek Cezalar bölümünün (a)
bendinin (3) numaralı alt bendi ile (b) bendinin (2) numaralı alt bendi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
"3) Hava kirliliği yönünden özel önem taşıyan bölgelerde veya kirliliğin ciddi boyutlara
ulaştığı zamanlarda ve yerlerde veya kritik meteorolojik şartlarda yönetmeliklerle öngörülen
önlemleri almayan, yasaklara aykırı davranan ya da mahallî çevre kurullarınca bu konuda
alınan kararlara uymayanlara, yukarıdaki (1) ve (2) numaralı alt bentlerde belirtilen cezalar bir
kat artırılarak verilir. (Madde 20/d)"
"2) Hava kirliliği yönünden özel önem taşıyan bölgelerde veya kirliliğin ciddi boyutlara
ulaştığı zamanlarda ve yerlerde veya kritik meteorolojik şartlarda yönetmeliklerle öngörülen
önlemleri almayan, yasaklara aykırı davranan ya da mahallî çevre kurullarınca bu konuda
alınan kararlara uymayanlara, yukarıdaki (1) numaralı alt bentte belirtilen ceza bir kat
artırılarak verilir. (Madde 20/d)"
2- Aynı Genelgenin (5) sıra numaralı Su Kirliliğine İlişkin Cezaların Gemilere Verilecek
Cezalar bölümünün (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
"b) Tehlikeli madde ve atıkların deşarjı durumunda uygulanacak idarî para cezaları,
yukarıdaki (a) bendinin (1) ve (3) numaralı alt bentlerinde yer alan petrol ve türevleri kategorisi
esas alınarak on katı verilir. (Madde 20/ı/İkinci paragraf)"
3- Aynı Genelgenin (7) sıra numaralı Atıklara İlişkin Cezaların Tehlikeli Atıklara İlişkin
Cezalar bölümünün (b) bendinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
"(a) bendinin (1), (2) ve (3) numaralı alt bentlerindeki cezalar kurum, kuruluş ve
işletmelere üç katı olarak verilir. (Madde 20/İkinci fıkra)"
Tebliğ olunur.

1069
2872 SAYILI ÇEVRE KANUNU UYARINCA VERİLECEK
İDARİ PARA CEZALARINA İLİŞKİN TEBLİĞ
(2007/2)

(31 Ocak 2007 tarihli ve 26420 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır.)

2872 Sayılı Çevre Kanununun 20 nci maddesinde, Kanuna aykırılık halinde uygulanacak
idari para cezaları belirlenmiştir.
Kanunlarında belirlenen idari para cezalarının her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak
4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 nci maddesinin (B) fıkrası
uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranında arttırılmak suretiyle uygulanacağı, bu şekilde
yapılacak hesaplamalarda bir Türk lirasının küsurunun dikkate alınmayacağı 30/3/2005 tarihli
ve 5326 sayılı Kabahatler Kanunu 17 inci maddesinin 7 inci fıkrasında yer almaktadır.
Maliye Bakanlığı 28/11/2006 tarihli ve 26360 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 363
sıra nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile 2006 yılı yeniden değerleme oranını %7,8
olarak tespit ve ilan etmiştir.
Buna göre 2872 sayılı Çevre Yasasının 20 inci maddesinde yer alan para cezası miktarları
1/1/2007 tarihinden itibaren aşağıda gösterildiği gibi uygulanacaktır.
Tebliğ olunur.

2872 Sayılı Kanunun 5491 1/1/2007-31/12/2007


Sayılı yasa ile değişik 20 Kanundaki ceza miktarı tarihleri arasında
inci maddesinin; uygulanacak ceza
(a ) bendindeki ceza 500 YTL 539YTL
miktarları 1.000YTL 1.078YTL
(b) bendindeki ceza miktarı 24.000YTL 25.872YTL
48.000YTL 51.744YTL
(c) bendindeki ceza miktarı 6.000YTL 6.468YTL
2.000YTL 2.156YTL
300YTL 323YTL
(d) bendindeki ceza miktarı (b) bendi için iki kat; 51.744YTL
48.000YTL 103.488YTL
96.000YTL
(c) bendi için iki kat;
12.000YTL 12.936YTL
4.000YTL 4.312YTL
600YTL 646YTL
(d) bendinin ikinci
cümlesindeki konutlarla ilgili
olarak; 646YTL
600YTL
(e) bendindeki ceza 10.000YTL 10.780YTL
(f) bendindeki ceza 60.000YTL 64.680YTL
(g) bendindeki ceza 6.000YTL 6.468YTL
(h) bendindeki cezalar 400YTL 431YTL
1.200YTL 1.293YTL
4.000YTL 4.312YTL
12.000YTL 12.936YTL
(ı) bendinin; birinci Ton başına;*
paragrafının 1 nolu alt 40YTL 43.12YTL
1070
bendindeki cezalar 10YTL 10.78YTL
100YKR 107YKR
(ı) bendinin; birinci Ton Başına;*
paragrafının 2 nolu alt 30YTL 32.34YTL
bendindeki cezalar 6YTL 6.46YTL
100YKR 107YKR
(ı) bendinin; birinci Ton Başına;*
paragrafının 3 nolu alt 20YTL 21.56YTL
bendindeki cezalar 4YTL 4.31YTL
100 YKR 107 YKR
(ı) bendinin; birinci Ton Başına;*
paragrafının 4 nolu alt 10YTL 10.78YTL
bendindeki cezalar 2YTL 2.15YTL
40YKR 43 YKR
(ı) bendinin; altıncı 24.000YTL 25.872YTL
paragrafındaki cezalar 600YTL 646YTL
(i) bendindeki ceza 1.000YTL 1.078YTL
(j) bendindeki cezalar 24.000YTL 25.872YTL
600YTL 646YTL
(k) bendindeki cezalar 20.000YTL 21.560YTL
100.000YTL 107.800YTL
(l) bendindeki cezalar Dekar başına;*
20YTL 21.56YTL
Metkreküp başına;*
120YTL 129.36YTL
(m) bendindeki cezalar 6.000YTL 6.468YTL
4.000YTL 4.312YTL
(n) bendindeki cezalar 48.000YTL 51.744YTL
1.200YTL 1.293YTL
(o) bendindeki ceza 12.000YTL 12.936YTL
(p) bendindeki ceza 24.000YTL 25.872YTL
(r) bendindeki cezalar 24.000YTL 25.872YTL
60.000YTL 64.680YTL
(s) bendindeki ceza 100YTL 107YTL
(t) bendindeki ceza 2.000.000YTL. 2.156.000YTL
(u) bendindeki ceza 2.000.000YTL 2.156.000YTL
(v) bendindeki ceza 100.000YTL den 107.000YTL’den
1.000.000YTL’ye 1.078.000YTL ye
kadar kadar
(y) bendindeki ceza 100.000YTL den 107.000YTL’den
1.000.000YTL’ye 1.078.000YTL ye
kadar kadar
Geçici 4 üncü maddesinin 5 Belediyelerde;
inci fıkrasındaki cezalar • Nüfusu 100000 den
fazla olanlarda; 53.900 YTL
50.000 YTL
• Nüfusu 100.000– 32.340 YTL
50.000 arasında
olanlarda; 30.000 YTL 21.560 YTL
• Nüfusu 50.000–10.000
arasında olanlarda; 10.780 YTL
1071
20.000 YTL
• Nüfusu 10.000-2.000 107.800 YTL
arasında olanlarda;
10.000 YTL
• Organize sanayi 64.680 YTL
bölgelerinde;
100.000 YTL
• Bunların dışında kalan
endüstri ve atıksu üreten
her türlü tesiste;
60.000YTL

*Bu bentlerdeki cezalar uygulanırken, nihai ceza miktarı hesaplandıktan sonra küsurat kısmı
dikkate alınmayacaktır.

1072
2872 SAYILI ÇEVRE KANUNU UYARINCA VERİLECEK
İDARİ PARA CEZALARINA İLİŞKİN TEBLİĞ
(2008/1)

(05 Ocak 2008 tarihli ve 26747 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır.)

2872 sayılı Çevre Kanununun 20 nci maddesinde, kanuna aykırılık halinde uygulanacak
idari para cezaları belirlenmiştir.
Kanunlarında belirlenen idari para cezalarının her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak
4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesinin (B) fıkrası
uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranında arttırılmak suretiyle uygulanacağı, bu şekilde
yapılacak hesaplamalarda bir Türk Lirasının küsurunun dikkate alınmayacağı 20/2/2005 tarihli
ve 5326 sayılı Kabahatler Kanununun 17 nci maddesinin 7 nci fıkrasında yer almaktadır.
Maliye Bakanlığı 17/11/2007 tarihli ve 26703 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 377
sıra nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile 2007 yılı yeniden değerleme oranını %7,2
olarak tespit ve ilan etmiştir.
Buna göre 2872 sayılı Çevre Kanununun 20 nci maddesinde yer alan para cezası
miktarları 1/1/2008 tarihinden itibaren aşağıda gösterildiği gibi uygulanacaktır.
Tebliğ olunur.

2872 Sayılı Kanunun 5491 Kanundaki ceza miktarı 1/1/2008 - 31/12/2008


Sayılı yasa ile değişik 20 tarihleri arasında
inci maddesinin; uygulanacak ceza
(a) bendindeki ceza 500 YTL 577 YTL
miktarları 1.000 YTL 1.155 YTL
(b) bendindeki ceza miktarı 24.000 YTL 27.734 YTL
48.000 YTL 55.469 YTL
(c) bendindeki ceza 6.000 YTL 6.933 YTL
miktarları 2.000 YTL 2.311 YTL
300 YTL 346 YTL
(d) bendindeki ceza (b) bendi için iki kat: 55.469 YTL
miktarları 48.000 YTL 110.938 YTL
96.000 YTL
(c) bendi için iki kat:
12.000 YTL 13.867 YTL
4.000 YTL 4.622 YTL
600 YTL 692 YTL
(d) bendinin ikinci
cümlesindeki konutlarla ilgili
olarak: 692 YTL
600 YTL
(e) bendindeki ceza miktarı 10.000 YTL 11.556 YTL
(f) bendindeki ceza miktarı 60.000 YTL 69.336 YTL
(g) bendindeki ceza miktarı 6.000 YTL 6.933 YTL
(h) bendindeki ceza 400 YTL 462 YTL
miktarları 1.200 YTL 1.386 YTL
4.000 YTL 4.622 YTL
12.000 YTL 13.867 YTL
(ı) bendinin; 1 nolu alt Ton başına*:
bendindeki ceza miktarları 40 YTL 46,22 YTL
10 YTL 11,55 YTL

1073
100 YKR 114 YKR
(ı) bendinin; 2 nolu alt Ton Başına*:
bendindeki ceza miktarları 30 YTL 34,66 YTL
6 YTL 6,92 YTL
100 YKR 114 YKR
(ı) bendinin; 3 nolu alt Ton Başına*:
bendindeki ceza miktarları 20 YTL 23,11 YTL
4 YTL 4,62 YTL
100 YKR 114 YKR
(ı) bendinin; 4 nolu alt Ton başına*:
bendindeki ceza miktarları 10 YTL 11,55 YTL
2 YTL 2,30 YTL
40 YKR 46 YKR

(ı) bendinin altıncı 24.000 YTL 27.734 YTL


paragrafındaki ceza 600 YTL 692 YTL
miktarları
(i) bendindeki ceza miktarı 1.000 YTL 1.155 YTL
(j) bendindeki ceza 24.000 YTL 27.734 YTL
miktarları 600 YTL 692 YTL
(k) bendindeki ceza 20.000 YTL 23.112 YTL
miktarları 100.000 YTL 115.561 YTL
(l) bendindeki ceza Dekar başına*:
miktarları 20 YTL 23,11 YTL
Metkreküp başına*:
120 YTL 138,67 YTL
(m) bendindeki ceza 6.000 YTL 6.933 YTL
miktarları 4.000 YTL 4.622 YTL
(n) bendindeki ceza 48.000 YTL 55.469 YTL
miktarları 1.200 YTL 1.386 YTL
(o) bendindeki ceza miktarı 12.000 YTL 13.867 YTL
(p) bendindeki ceza miktarı 24.000 YTL 27.734 YTL
(r) bendindeki ceza 24.000 YTL 27.734 YTL
miktarları 60.000 YTL 69.336 YTL
(s) bendindeki ceza miktarı 100 YTL 114 YTL
(t) bendindeki ceza miktarı 2.000.000 YTL. 2.311.232 YTL
(u) bendindeki ceza miktarı 2.000.000 YTL 2.311.232 YTL
(v) bendindeki ceza miktarı 100.000 YTL den 115.561 YTL’den
1.000.000 YTL’ye 1.155.616 YTL ye
kadar kadar
(y) bendindeki ceza miktarı 100.000 YTL den 115.561 YTL’den
1.000.000 YTL’ye 1.155.616 YTL ye kadar
kadar
Geçici 4 üncü maddesinin 5 Belediyelerde; Belediyelerde;
inci fıkrasındaki ceza • Nüfusu • Nüfusu
miktarları 100.000’den fazla olanlarda: 100.000’den fazla
50.000 YTL olanlarda:
• Nüfusu 100.000 – 57.780 YTL
50.000 arasında olanlarda: • Nüfusu 100.000
30.000 YTL – 50.000 arasında
• Nüfusu 50.000 – olanlarda:
1074
10.000 arasında olanlarda: 34.668 YTL
20.000 YTL • Nüfusu 50.000
• Nüfusu 10.000 – – 10.000 arasında
2.000 arasında olanlarda: olanlarda:
10.000 YTL 23.112 YTL
• Organize Sanayi • Nüfusu 10.000
Bölgelerinde: – 2.000 arasında
100.000 YTL olanlarda:
• Bunların dışında 11.556 YTL
kalan endüstri ve atıksu • Organize
üreten her türlü tesiste: Sanayi Bölgelerinde:
60.000 YTL 115.561 YTL
• Bunların
dışında kalan endüstri ve
atıksu üreten her türlü
tesiste:
69.336 YTL

* = Bu bentlerdeki cezalar uygulanırken nihai ceza miktarı hesaplandıktan sonra küsurat kısmı
dikkate alınmayacaktır.

1075
ÇEVRE KANUNUNA GÖRE VERİLECEK İDARÎ PARA CEZALARINDA İHLALİN
TESPİTİ VE CEZA VERİLMESİ İLE TAHSİLİ HAKKINDA YÖNETMELİK

(03 Nisan 2007 tarihli ve 26482 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır.)

BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1 – Bu Yönetmeliğin amacı; 2872 sayılı Çevre Kanununa göre verilecek idarî
para cezalarında ihlalin tespiti ve cezanın kesilmesi usulleri ile ceza uygulamasında
kullanılacak alındıların şekline, dağıtımına ve kontrolüne ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.
Kapsam
MADDE 2 – Bu Yönetmelik; Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde kalan serbest ve
münhasır ekonomik bölgeler dâhil tüm kara alanında, ülkenin egemenlik alanlarındaki
denizlerde ve yargılama yetkisine tabi olan deniz yetki alanlarında ve bunlarla bağlantılı
sularda, tabii veya suni göller ve baraj gölleri ile akarsularda 2872 sayılı Çevre Kanunu
uyarınca uygulanacak idarî yaptırımları kapsar.
Dayanak
MADDE 3 – Bu Yönetmelik 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanununun 25 inci
maddesi hükmüne dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 – Bu Yönetmelikte geçen;
a) Bakanlık: Çevre ve Orman Bakanlığını,
b) Gemi: Kullanma amacı ne olursa olsun, denizde ve iç sularda kürekten başka bir
aygıtla yola çıkabilen tüm deniz araçlarını, hava yastıklı tekneleri, hidrofil botlar, platformlar
ve denizaltılar gibi her türlü yapı ve tipteki tekneyi,
c) Groston: Geminin inşa emniyet belgesinde belirtilen groston değeri,
ç) İhlal: Kanunda ve ilgili mevzuatta belirtilen yasaklara, standartlara ve yükümlülüklere
aykırılığı,
d) İl Müdürlüğü: İl çevre ve orman müdürlüklerini,
e) Kanun: 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanununu,
f) Alındı: İdarî para cezasının tahsile yetkili mercilere ödenmesini müteakip düzenlenen
belgeyi,
ifade eder.

İKİNCİ BÖLÜM
İdarî Para Cezası Verme Yetkisi
Bakanlıkta idarî para cezası verme yetkisi
MADDE 5 – Kanunda belirtilen ihlaller için idarî para cezası; Bakanlık merkez
teşkilatında Çevre Yönetimi Genel Müdürü, Çevresel Etki Değerlendirmesi ve Planlama Genel
Müdürü ile Doğa Koruma ve Millî Parklar Genel Müdürü, taşra teşkilatında ise Çevre ve
Orman İl Müdürü tarafından verilir.
Bakanlık dışında idarî para cezası verme yetkisi
MADDE 6 – Kanunun 12 nci maddesinin birinci fıkrası uyarınca yetki devri
yapıldığında; ihlaller için İdarî Yaptırım Kararı düzenlemek suretiyle idarî para cezası verme
yetkisi yetki devri yapılan kurum veya kuruluşlar tarafından kullanılır.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Çevre Denetim Ekibinin Görevlendirilmesi, Görevleri ve Bilgi Verme Yükümlülüğü
Çevre denetim ekibinin görevlendirilmesi

1076
MADDE 7 – Kanunda belirtilen yükümlülüklerin ilgililerce yerine getirilip
getirilmediğinin tespiti için Bakanlık merkez veya taşra teşkilatı ile Bakanlıkça yetki verilmiş
kurum veya kuruluşların yetkili makamı tarafından usulüne uygun olarak iki veya daha fazla
kişiden meydana gelen çevre denetim ekibi görevlendirilir.
Gemilerin sebep olduğu ihlallerin tespiti için, Bakanlıkça yetki verilmiş kurum ve
kuruluşların yetkili makamı tarafından konunun uzmanı iki veya daha fazla kişiden meydana
gelen çevre denetim ekibi görevlendirilir. Denizlerde idarî para cezası vermeye yetkili kurum
veya kuruluşların yetkili oldukları alanlarda sürekli olarak havadan, karadan ve denizden
kontrol ve izleme yapmaları, kontrol, izleme ve haberleşme için gerekli her türlü tedbiri
almaları esastır.
Çevre denetim ekibinin görevleri
MADDE 8 – Planlı ya da plansız/ani denetimlerde veya ihbar, şikâyet üzerine ya da
herhangi bir nedenle çevre kirliliğinin ve/veya bozulmanın ortaya çıkması durumunda
görevlendirilen çevre denetim ekibi;
a) Denetim mahalline, özellikle ihbar, şikâyet ya da kirliliğin ve/veya bozulmanın
görüldüğü durumlarda en seri şekilde olay yerine ulaşmak,
b) Çevre mevzuatı çerçevesinde; denetimi gerçekleştirmek ve çevre kirliliğinin ve/veya
ihlalin nedenini belirlemek,
c) Gerekli görülmesi hâlinde; ölçüm ekipmanı bulunması durumunda ölçüm yapmak,
ölçüm ekipmanının olmaması veya yeterli olmaması durumunda ilgili mevzuatta belirtilen
esaslar çerçevesinde ölçümler/analizler için numune almak ya da aldırmak,
ç) Alınan numuneleri mevzuatta belirtilen zaman içinde yetkilendirilmiş laboratuvarlara
teslim etmek/göndermek,
d) Eğer mümkün ise, ihlali fotoğraf, film ya da video çekimi, hava fotoğrafı, uydu
görüntüsü ile belirlemek,
e) Durum tespitine ve/veya ihlaline ilişkin, yapılan işlemleri denetim/Tespit Tutanağı ile
belirlemek,
f) Düzenlenen tutanak, varsa fotoğraflar, filmler, video kasetleri, hava fotoğrafları, uydu
görüntüleri, numunelere ilişkin analiz sonuçları, ilgili dokümanlar ile denetim raporlarını bağlı
bulunduğu idarî para cezası vermeye yetkili makama/amirlere teslim etmek,
ile görevlidir.
Bilgi verme yükümlülüğü
MADDE 9 – Denetim yetkisinin devredildiği kurum veya kuruluşlar denetim ekiplerinin
kontrol ve tespit işlemleriyle ilgili çalışmaları ve yetki devri çerçevesinde verilen idarî para
cezaları hakkında Bakanlığa her üç ayda bir bilgi verirler.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
İhlalin Tespiti
İhlalin tespiti
MADDE 10 – Kanunda belirtilen ihlalin belirlenmesinde, fotoğraf, hava fotoğrafı,
kamera, uydu görüntüleri ve diğer teknik cihazlardan yararlanılabilir.
Çevre mevzuatında istenen ve faaliyet sahibi tarafından sunulması zorunlu olan bilgi ve
belgelerin sunulmaması ya da eksik sunulması hâlinde tespit edilen bu husus Çevre Denetim
Tutanağına yazılır.
İhlalin tespiti için numune alınması gerekiyorsa, bu numuneler usulüne uygun olarak
yeterli miktarda alınır, etiketlenir ve mühürlenerek, mevzuatta belirtilen zaman içinde yetkili
laboratuvara teslim edilir veya gönderilir. Analiz sonuç raporları delil olarak değerlendirilir.
Alınan numuneler denetim tutanaklarında belirtilir.
Biyolojik çeşitliliğin tahribatının tespitinde gerektiğinde bilirkişiye başvurulabilir.
Çevre mevzuatı ihlalinin belirlenmesi için fotoğraf, kamera ve diğer teknik cihazlardan
yararlanılması veya numune alınması işlemi; ilgililerin olay mahallinden ayrılması, olayın

1077
kendine özgü mahiyeti gibi fiili imkânsızlıklar nedeniyle yapılamadığı durumlarda Çevre
Denetim Tutanağının veya Tespit Tutanağının düzenlenmesi ihlalin tespiti için yeterlidir.
Gemilerde ihlalin tespiti
MADDE 11 – Çevre denetim ekiplerince deniz alanlarında yapılacak tespitlerde
aşağıdaki usul ve esaslara uyulur.
a) Kirleten geminin olay mahallinde bulunduğu durumlarda; kirlenme mahallindeki idarî
para cezası vermeye yetkili kurumların/kuruluşların çevre denetimi ekiplerince;
1) Kirlenen mahallin ve kirleticinin yeteri kadar fotoğraf, film ve video çekimi ile tespiti
yapılır.
2) Kirlenen mahalden ve kirleticiden yeteri kadar numune alınır, Ek-1’de yer alan
Numune Tutanağı düzenlenerek ilgililerce imzalanır.
3) Alınan numuneler özel kaplarına konarak üzerleri mühürlenir.
4) Alınan numunelerin analizlerinin yapılması için numuneler en yakın yetkilendirilmiş
laboratuvara mevzuatta belirtilen süre içinde teslim edilir/gönderilir.
5) Alınan numuneler yetkilendirilmiş laboratuvarda derhâl değerlendirilerek sonuç bir
rapor ile bildirilir.
6) Ek-2’de yer alan Tespit Tutanağı düzenlenerek ilgililerce imzalanır.
b) Kirleten geminin kirlenme mahallinden uzaklaşıp karasularımız, serbest ve münhasır
ekonomik bölgeler içerisinde bulunduğu durumlarda; kirlenme mahallindeki idarî para cezası
vermeye yetkili kurumların/kuruluşların çevre denetimi ekiplerince;
1) Kirlenen mahallin yeteri kadar fotoğrafla tespiti yapılır.
2) Kirlenen mahalden yeteri kadar numune alınır, Ek-1’de yer alan Numune Tutanağı
düzenlenerek ilgililerce imzalanır.
3) Alınan numuneler özel kaplarına konularak üzerleri mühürlenir, tarih, saat, numune
alınan yer belirtilerek etiketlenir.
4) Alınan numuneler tahlil için en yakın yetkilendirilmiş laboratuvara mevzuatta
belirtilen süre içinde teslim edilir/gönderilir.
5) Ek-2’de yer alan Tespit Tutanağı düzenlenerek ilgililerce imzalanır.
6) Kirlenme mahallindeki idarî para cezası vermeye yetkili kurum/kuruluş tarafından;
durum, vakit geçirmeksizin hakkında ceza uygulamak üzere kirleten geminin bulunduğu
mevkideki idarî para cezası vermeye yetkili kuruma/kuruluşa bildirilir.
c) (b) bendine göre tespiti yapılan çevre kirliliğine ilişkin geminin bulunduğu mevkideki
idarî para cezası vermeye yetkili kurumun/kuruluşun çevre denetim ekipleri tarafından;
1) Fotoğrafla tespit yapılır.
2) Kirleticiden yeteri kadar numune alınır, Ek-1’de yer alan Numune Tutanağı
düzenlenerek ilgililerce imzalanır.
3) Alınan numuneler özel kaplarına konularak, üzerleri mühürlenir, tarih, saat, yer,
numune alınan yer belirtilerek etiketlenir.
4) Alınan numuneler tahlil için en yakın yetkilendirilmiş laboratuvarlara mevzuatta
belirtilen süre içinde teslim edilir/gönderilir.
5) Ek-2’de yer alan Tespit Tutanağı düzenlenerek ilgililerce imzalanır.
d) Kirleten geminin kirlenme mahallinden uzaklaşıp, karasularımızın, münhasır
ekonomik bölge veya serbest bölgelerin dışında bulunduğu durumlarda; kirlenme mahallindeki
idarî para cezası vermeye yetkili kurumların/kuruluşların çevre denetim ekiplerince;
1) Kirlenen mahallin yeteri kadar fotoğrafla tespiti yapılır.
2) Kirlenen mahalden yeteri kadar numune alınır, Ek-1’de yer alan Numune Tutanağı
düzenlenerek ilgililerce imzalanır.
3) Alınan numuneler özel kaplarına konularak, üzerleri mühürlenir, tarih, saat, numune
alınan yer belirtilerek etiketlenir.
4) Alınan numuneler tahlil için en yakın yetkilendirilmiş laboratuvara mevzuatta
belirtilen süre içinde teslim edilir/gönderilir.
5) Ek-2’de yer alan Tespit Tutanağı düzenlenerek ilgililerce imzalanır.
1078
6) Olay, mahallin en büyük mülki amirine bildirilir.
Gemilerde ihlalin tespitinde istisna
MADDE 12 – Kirleticilerin özellikleri ve kirlenme yoğunluğu göz önüne alınarak, 18
grostona kadar olan (18 groston dâhil) gemilerin sebep olduğu kirlenmeler için, numune
almaya, fotoğraf, film ve video çekimi ile tespite gerek yoktur.
Bu Yönetmeliğin 10 uncu maddesinin beşinci fıkrasında yer alan hüküm gemiler için de
uygulanır.

BEŞİNCİ BÖLÜM
Denetim ve Tespit Tutanağı ile İdarî Yaptırım Kararı Düzenlenmesi
Denetim ve tespit tutanağının düzenlenmesi
MADDE 13 – Kanunun ilgili hükümleri çerçevesinde Bakanlık merkez ve taşra teşkilatı
veya Bakanlıkça yetki verilmiş kurum veya kuruluşların yetkili makam tarafından çevre
denetimi ile görevlendirilen personelce yapılan denetimler sonucunda tespit edilen ihlallerle
ilgili olarak, fiilleri işleyenler hakkında Ek-3’te yer alan Çevre Denetim Tutanağı; gemilerle
ilgili olarak ise Ek-2’de yer alan Tespit Tutanağı düzenlenir.
Çevre Denetim Tutanağı ile Tespit Tutanağı en az üç nüsha düzenlenir. Bunların her
nüshası arasına karbon kâğıdı konulan ya da kendiliğinden karbonlu tutanaklar sabit,
mürekkepli veya tükenmez kalemle tam ve eksiksiz doldurularak, tutanağı düzenleyenlerin her
biri ve ihlale neden olan sorumlu kişi tarafından imzalanır. İhlale neden olan sorumlu kişi, imza
atmaktan kaçındığı takdirde bu durum tutanakta belirtilir.
Belirtilen şekilde düzenlenen Çevre Denetim Tutanağı ile Tespit Tutanağı, numune
alınmış ise analiz sonucuna ilişkin rapor, fotoğraf, video çekimi yapılmış ise buna ilişkin
kanıtlar ve ilgili diğer her türlü belgeler de eklenmek suretiyle denetim ile görevlendirilen
personelin bağlı olduğu ve idarî yaptırım kararı vermeye yetkili merciye intikal ettirilir.
İdarî yaptırım kararı
MADDE 14 – İdarî yaptırım kararı vermeye yetkili merci, intikal ettirilen Çevre
Denetim Tutanağını veya Tespit Tutanağını ve ilgili belgeleri değerlendirerek gerekli yaptırım
kararını verir.
İdarî yaptırım kararında;
a) İdarî yaptırım kararı düzenlenen;
1) Gerçek kişi ise; adı soyadı, mesleği, adresi, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarasının
(Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarasının bulunmaması hâlinde, baba ve anne adı, doğum
tarihi ve yerinin),
2) Tüzel kişi ise; unvanı, vergi dairesi, adresi, kanunî temsilcisinin adı soyadı, görevi ve
vergi kimlik numarasının,
b) İdarî yaptırım kararı verilmesini gerektiren kabahat fiilinin dayanağı
Kanun/Yönetmelik maddesinin,
c) Fiilin işlendiği yer ve zamanın,
ç) Karar tarihi ve kararı veren kamu görevlisinin adı, soyadı ve unvanının,
d) Bu fiilin işlendiğini ispata yarayacak delillerin,
e) Cezanın ödeneceği yerin,
f) Ödeme süresinin ve şeklinin,
g) İdarî para cezasına itiraz edilebilecek makamın,
ğ) İtiraz süresinin,
h) Kararın tebliğ tarihinin,
ı) Kararın idarede kalan nüshasında kesinleşme tarihinin,
i) Cezaya muhatap olanın ödemeye ilişkin haklarının,
belirtilmesi zorunludur.
Kanunda alt ve üst sınır olarak belirtilen cezalarda ise alt sınırdan ayrılarak ceza
verilmesi hâlinde alt sınırdan ayrılarak ceza verilmesinin gerekçeleri de ayrıca belirtilir.

1079
Gemilere verilecek idarî para cezalarında Bakanlıkça yetki verilmiş kurum veya
kuruluşların yetkili amirleri tarafından Ek-4’te yer alan idarî yaptırım kararı düzenlenir.
İdarî yaptırım kararının tebliğ edilmesi
MADDE 15 – İdari yaptırım kararı, 11/2/1959 tarihli ve 7201 sayılı Tebligat Kanunu
hükümlerine göre ilgili kişiye tebliğ edilir. Tüzel kişi hakkında verilen İdarî Yaptırım Kararları
her hâlde ilgili tüzel kişiye tebliğ edilir.
Tebligat metninde İdarî Yaptırım Kararına karşı başvurulabilecek kanun yolları,
mercileri ve süreleri açıkça belirtilir.
İdarî yaptırım kararına itiraz
MADDE 16 – İdari yaptırım kararlarına karşı tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde
idarî yargıda dava açılabilir.

ALTINCI BÖLÜM
İdarî Para Cezası Verilmesi Usulleri, Takip ve Tahsili ile
Muhasebe Yetkilisi Mutemetlerinin Görevlendirilmesi, Çalışma Usul ve Esasları
Muhasebe yetkilisi mutemetlerinin görevlendirilmesi, çalışma usul ve esasları
MADDE 17 – Muhasebe yetkilisi mutemetleri; Bakanlık ile yetki devri yapılan
düzenleyici ve denetleyici kurumlar hariç olmak üzere, genel yönetim kapsamındaki kamu
idarelerinin personeli arasından, 31/12/2005 tarihli ve 26040 mükerrer sayılı Resmî Gazete’de
yayımlanan Muhasebe Yetkilisi Mutemetlerinin Görevlendirilmeleri, Yetkileri, Denetimi ve
Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik uyarınca görevlendirilir.
Düzenleyici ve denetleyici kurumlar ile genel yönetim kapsamı dışındaki kurum ve
kuruluşlar idarî para cezalarının tahsili ile ilgili personeli kendi mevzuatları çerçevesinde
görevlendirirler.

1080
Muhasebe yetkilisi mutemedi alındısı
MADDE 18 – Merkezi yönetim kapsamında yer alan kamu idarelerince verilen idarî
para cezalarının tahsilatında, 30/12/2006 tarihli ve 26392 mükerrer sayılı Resmî Gazete’de
yayımlanan Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliğinin ekinde yer alan "Muhasebe Yetkilisi
Mutemedi Alındısı" (Ek-12) kullanılır.
Yetki verilen mahalli idareler, sosyal güvenlik kurumları ile genel yönetim kapsamı
dışında kalan diğer kurum ve kuruluşlar, idarî para cezalarının tahsilinde ilgili mevzuatında yer
alan makbuz/alındı ile tahsilat yaparlar.
İdarî para cezalarını ödeme süresi
MADDE 19 – İdari para cezaları, idarî yaptırım kararının tebliğinden itibaren bir ay
içinde ödenir.
Düzenleyici ve denetleyici kurumlar hariç olmak üzere, genel yönetim kapsamındaki
kamu idarelerince verilen idarî para cezaları muhasebe yetkilisi mutemedine alındı karşılığında
ödenebileceği gibi ilgili muhasebe birimi veznesine veya banka hesabına da ödenebilir.
Düzenleyici ve denetleyici kurumlar ile genel yönetim kapsamı dışındaki kurum ve
kuruluşlarca verilen idarî para cezaları ilgili mevzuatında yer alan hükümlere göre tahsil
olunur.
İdarî para cezalarının ödeme şekli
MADDE 20 – İdarî para cezasının dava açma süresi içinde defaten ödenmesi hâlinde,
tahakkuk ettirilen tutarın dörtte üçü tahsil edilir.
İdarî para cezasına muhatap olanın ekonomik durumunun müsait olmaması hâlinde idarî
para cezasının ilk taksitinin peşin ödenmesi koşuluyla, bir yıl içinde ve dört eşit taksit hâlinde
ödenmesine karar verilebilir.
İdarî para cezasının ödeme süresi olan bir ay içinde yapılan taksitlendirme talepleri idarî
para cezası vermeye yetkili mercilerce değerlendirilerek karar verilir. Taksitlendirme talebi;
Çevre Denetim Tutanağı ile ceza karar tarihi, kararın tebliğ tarihi, taksit tarihleri ve tutarları
açık olarak belirtilmek suretiyle yazılı olarak yapılır.
Gemilere verilecek idarî para cezalarının ödeme şekli ve süresi
MADDE 21 – Kanunda belirtilen ihlallere neden olan gemilere verilen idarî para cezası
derhâl ve defaten ödenir. Cezanın derhâl ve defaten ödenmemesi hâlinde; kirleten gemi
yetkilisi, sahibi, işleteni, kiracısı, sigortacısı, acentesi veya ilgili kuruluşundan teminat
göstermesi istenir. Teminat olarak, banka/katılım bankası teminat mektubu veya geminin bağlı
olduğu kulüp sigortacısı tarafından düzenlenecek teminat mektubu teminat olarak kabul edilir.
Kirliliğin oluşmasını müteakip geminin neden olduğu kirliliği kendi imkânları ile
giderdiği tespit edildiği takdirde, idarî para cezası üçte bir oranında uygulanır.
Gemilere verilecek idarî para cezasının ödenmesinde teminat gösterilmemesi
MADDE 22 – Kanunda belirtilen ihlallere neden olan gemilere verilen idarî para
cezalarının derhâl ve defaten ödenmemesi veya bu hususta yeterli teminat gösterilmemesi
hâlinde gemiler idarî para cezası vermeye yetkili mercinin talebi üzerine yetkili makam
tarafından en yakın liman yetkilisine teslim edilerek seyrüseferden ve faaliyetten men edilir.
Kendi makineleri ile tahrik edilemeyen deniz vasıtaları hakkında gerekli zabıt tutularak
durum en yakın sahildar il veya ilçe merkezindeki savcılığa intikal ettirilir.
Yabancı bir geminin seyrüsefer veya faaliyetten men edilmesi hâlinde ilgili liman
başkanlıklarınca, bunların bayrak devletine veya ait olduğu devlete uygun vasıtalarla, alınan
tedbirler ve verilen cezalar hakkında gecikmeksizin bilgi verilir.
Karasuları içerisinde idarî para cezasına ilişkin işlemler
MADDE 23 – Kirleten geminin kirlenen mahalden uzaklaşıp karasuları, münhasır
ekonomik bölge veya serbest bölgeler içerisinde bulunduğu durumlarda, kirleten gemi için
belirlenen idarî para cezasına ilişkin işlemler, durumun bildirildiği mahallin idarî para cezası
vermeye yetkili amirleri tarafından bu Yönetmeliğin 21 inci ve 22 nci maddelerinde belirtilen
usullere uygun olarak yapılır.
Karasuları dışında idarî para cezasına ilişkin işlemler
1081
MADDE 24 – Kirleten geminin kirlenme mahallinden uzaklaşıp karasularımızın,
münhasır ekonomik bölge veya serbest bölgelerin dışında bulunduğu durumlarda, idarî ceza
vermeye yetkili kurumların amirleri, Dışişleri Bakanlığı ve yurt dışındaki ilgili
temsilciliklerimiz kanalı ile ihlalin tespitine ve belirlenen idarî para cezasına ilişkin bilgileri
kirleten geminin bayrak veya ait olduğu devletine bildirirler ve idarî para cezasının kirletenden
tahsil edilerek ödenmesini talep ederler.
İdarî para cezasının ödenmemesi hâlinde kirleten aleyhinde Türk Mahkemelerinde dava
açılır.

1082
Gemilere süre tanınması
MADDE 25 – Seyrüseferden men edilen veya savcılığa teslim edilen gemiler hakkında
verilen idarî para cezasının bir aylık süre içinde ödenmemesi, teminat gösterilmemesi ve İdarî
Yaptırım Kararının kesinleşmesi hâlinde, idarî para cezası 21/7/1953 tarihli ve 6183 sayılı
Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilir.
Gemilerin uğraksız geçişleri
MADDE 26 – Karasularımızdan yapılan uğraksız geçişlerde kirlenmeye sebebiyet veren
gemi veya deniz vasıtalarına, yetkililerin ihlalin tespiti için gerekli süreyi beklemek
istememeleri durumunda, idarî para cezasının ödenmesi veya teminat gösterilmesi üzerine
seferlerine devam izni verilir.
İdarî para cezasının ödenmemesi hâlinde izlenecek yol
MADDE 27 – Bakanlık ve Bakanlıkça yetki devri yapılan 5018 sayılı Kamu Malî
Yönetimi ve Kontrol Kanununa ekli (I), (II) ve (III) sayılı cetvellerde yer alan kamu
idarelerince verilen ve kesinleşen idarî para cezalarının ödeme süresi içinde ödenmemesi veya
taksitlendirilmesi hâlinde taksitlerin tam ve süresinde ödenmemesi durumunda, ödenmeyen
idarî para cezası tutarları 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun
hükümlerine göre vergi dairelerince takip ve tahsil edilir.
Bakanlıkça yetki devri yapılan ve 5018 sayılı Kanuna ekli (IV) sayılı cetvelde yer alan
kamu idareleri ile mahalli idareler tarafından verilen ve kesinleşen idarî para cezalarının ödeme
süresi içinde ödenmemesi veya taksitlendirilmesi hâlinde taksitlerin tam ve süresinde
ödenmemesi durumunda, ödenmeyen idarî para cezası tutarları ilgili kanunlarında aksine
hüküm bulunmadığı takdirde 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun
hükümlerine göre kendileri tarafından tahsil olunur.
Bakanlıkça yetki devri yapılan diğer kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu
niteliğindeki meslek kuruluşları tarafından verilen ve genel bütçeye gelir kaydedilmesi
gerekmeyen kesinleşmiş idarî para cezalarının süresinde ödenmemesi veya taksitlendirilmesi
hâlinde taksitlerin tam veya süresinde ödenmemesi durumunda ilgili kanunlarında özel hüküm
bulunmadığı takdirde genel hükümlere göre tahsil olunur.

YEDİNCİ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
İdarî para cezalarının gelir kaydı
MADDE 28 – 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununa ekli (I) sayılı
cetvelde yer alan kamu idareleri tarafından verilen idarî para cezaları genel bütçeye gelir
kaydedilir.
5018 sayılı Kanuna ekli (II) ve (III) sayılı cetvelde yer alan kamu idarelerince verilen
idarî para cezalarının yüzde ellisi genel bütçeye, yüzde ellisi de cezayı veren kamu idaresinin
bütçesine gelir kaydedilir.
Sosyal güvenlik kurumları ile mahalli idareler tarafından verilen idarî para cezaları kendi
bütçelerine gelir kaydedilir.
Diğer kamu kurum ve kuruluşları tarafından verilen idarî para cezaları ise, ilgili
kanunlarındaki hükümler saklı kalmak kaydıyla, genel bütçeye gelir kaydedilir.
Belgelerin basım ve dağıtımı
MADDE 29 – Bu Yönetmeliğin eklerinden;
a) Bakanlık ve Bakanlık tarafından yetki devri yapılan 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi
ve Kontrol Kanununa ekli (I) sayılı cetvelde yer alan kamu idarelerince kullanılacak olanlar
Bakanlıkça,
b) Yetki devri yapılan diğer kamu kurum ve kuruluşları tarafından kullanılacak olanlar
ise bu kurum ve kuruluşlarca,
bastırılır ve dağıtımı yapılır.
Yürürlükten kaldırılan Yönetmelik

1083
MADDE 30 – 3/11/1987 tarihli ve 19623 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Gemi ve
Deniz Araçlarına Verilecek Cezalarda Suçun Tespiti ve Cezanın Kesilmesi Usulleri ile
Kullanılacak Makbuzlara Dair Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır.
Tahsil edilmiş olan idarî para cezalarının aktarılması
GEÇİCİ MADDE 1 – Bakanlık tarafından yetki devri yapılan mahalli idarelerce verilen
ve 26/4/2006 tarihli ve 5491 sayılı Çevre Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun
yürürlüğe girdiği tarihten 19/12/2006 tarihine kadar tahsil edilen idarî para cezalarının yüzde
ellisi, il müdürlüğünün yazısı üzerine, mahalli idarelerin muhasebe birimlerince ilgili kurum
hesabına aktarılır.

1084
Yürürlük
MADDE 31 – Maliye Bakanlığının ve Sayıştayın görüşü alınarak hazırlanan bu
Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 32 – Bu Yönetmelik hükümlerini Çevre ve Orman Bakanı yürütür.

1085
Ek-1

Sıra No:
NUMUNE TUTANAĞI
(Record of Sample)

NUMUNE ALINAN GEMİYE AİT BİLGİLER


(Information About the Ship That the Samples
Have Been Taken)

GEMİ ADI (Ship’s Name) :


BANDIRASI (Flag) :
GEMİ CİNSİ (Type of Ship) :
GROS TONU (Groos Tonage) :
ÇAĞRI (TANINMA) İŞARETİ (Call Sign) :
GEMİ SAHİBİ (Ship Owner(s)) :
GEMİ SAHİBİNİN ADRES/TELEFONU :
(Ship Owner’s Address and Telephone)
İŞLETEN (Operator(s)) :
İŞLETENİN ADRES/TELEFONU :
(Operator’s Address and Telephone)
KAPTAN VEYA YETKİLİ :
(Captain or Authorized Person)
ACENTASI (Agency) :
ACENTANIN ADRES/TELEFONU :
(Agency’s Address and Telephone)
KİRLENMENİN TÜRÜ :
(Type of Pollution)
KİRLENMENİN MEVKİİ :
(Location of Pollution)
TARİH (Date) :
SAAT (Time) :
NUMUNE ALINAN YERLER :
(The Places Where the Samples Have Been
Taken)
ALINAN NUMUNE SAYISI :
(Figure of Samples That Have Been
Taken)
OLAY VE KİRLENME SEBEBİ : ..............................................................................
(Incident and Cause of Pollution) ..............................................................................
..............................................................................
..............................................................................
..............................................................................
..............................................................................
..............................................................................
..............................................................................

Kirleticiden (Gemiden) ve kirlenen mahalden yukarıda belirtilen sayı kadar numune alınmış ve
resmî mühürle mühürlenmiştir.
(The figure of samples which is indicated above have been taken from pollutant (the ship) and
polluted area and have been stamped with the offical seal.)
1086
Kirleticiden (Gemiden) ve kirlenen mahalden alınan ........ adet mühürlü numune gemi yetkilisine
teslim edilmiştir.
(…… items of stamped samples taken from pollutant (the ship) and polluted area has been
delivered to the authorized person of the ship.)

Bu numune tutanağı Çevre Kanununa Göre Verilecek İdarî Para Cezalarında İhlalin Tespiti
ve Ceza Verilmesi ile Tahsili Hakkında Yönetmeliğin 11 inci maddesi uyarınca olay
mahallinde tanzim edilmiştir.
(This record of samples has been drawn up at the incident area according to the article 11 of the
Bylaw Related to Determination of the Violation And Penalizing And Collecting of Administrative
Fines Inflicted Per the Environmental Law.)

Denetim Ekibi Denetim Ekibi Kirleten Gemi


Görevlisi Görevlisi Yetkilisi
(Officer of Inspection Team) (Officer of Inspection Team) (Master of Agent of the
Pollutant Ship)

1087
Ek-2

Cilt No. Sayfa No.


(Volume No.) (Page No.)
TESPİT TUTANAĞI
(Fact-Finding Report)

KİRLENMEYE SEBEP OLAN GEMİYE AİT BİLGİLER


(Information about the ship that caused pollution)

GEMİ ADI (Ship’s Name) :


BANDIRASI (Flag) :
GEMİ CİNSİ (Type of Ship) :
GROS TONU (Groos Tonage) :
ÇAĞRI (TANINMA) İŞARETİ (Call Sign) :
GEMİ SAHİBİ (Ship Owner(s)) :
GEMİ SAHİBİNİN ADRES/TELEFONU :
(Ship Owner’s Address and Telephone)
İŞLETEN (Operator(s)) :
İŞLETENİN ADRES/TELEFONU :
(Operator’s Address and Telephone)
KAPTAN VEYA YETKİLİ :
(Captain or Authorized Person)
ACENTASI (Agency) :
ACENTANIN ADRES/TELEFONU :
(Agency’s Address and Telephone)
KİRLENMENİN TÜRÜ :
(Type of Pollution)
KİRLENMENİN MEVKİİ :
(Location of Pollution)
TARİH (Date) :
SAAT (Time) :
NUMUNE ALINAN YERLER :
(The Places Where the Samples Have Been
Taken)
DELİLLER (Evidence(s)) : ...../…../200... tarihli ve …....... numaralı
Numune Tutanağı
..............................................................................
..............
OLAY VE KİRLENME SEBEBİ : ..............................................................................
(Incident and Cause of Pollution) ..............................................................................
..............................................................................
..............................................................................
..............................................................................
..............................................................................
..............................................................................
..............................................................................

1088
Bu Tespit Tutanağı, Çevre Kanununa Göre Verilecek İdarî Para Cezalarında İhlalin Tespiti ve Ceza
Verilmesi ile Tahsili Hakkında Yönetmeliğin 11 inci maddesine göre tanzim edilmiştir.
(This fact-finding report has been drawn up according to the article 11 of the Bylaw Related
Determination of the Violation And Penalizing And Collecting of The Fines in the case of
Administrative Fines Arising From the Implementation of the Environmental Law)

Denetim Ekibi Denetim Ekibi Kirleten Gemi


Görevlisi Görevlisi Yetkilisi
(Officer of inspection Team) (Officer of Inspection Team) (Master of Agent of the
Pollutant Ship)

Tespit Tutanağının bir nüshası gemi yetkilisine verildi ve tebliğ edildi.


(The Authorized Person of the Ship has been notified and provided with a copy of the fact-finding
report.)

TEBLİĞ EDEN TEBELLÜĞ EDEN


(Notifying Party) (Notified Party)

1089
Ek-3
ÇEVRE DENETİM TUTANAĞI
(Tüzel Kişiler İçin)

T.C. Denetimin
ÇEVRE VE ORMAN Başlama- Bitiş Tarihi Tutanak Seri
BAKANLIĞI …../…../20...-…../...../20… No:...............
Saati:
DENETLENEN TÜZEL KİŞİNİN
Adı
Adresi
Vergi Sicil No. Tel. Faks
No. No.
Yetkili Temsilcisinin T.C. Kimlik
Adı Soyadı No:
DENETİM BULGULARI:

(Bu alan yeterli olmadığında boş bir kâğıda bulguların yazımına devam edilir ve denetim
bulgularının bitiminde düzenleyenler ve tesis yetkilisi tarafından paraflanır.)
Denetimi Gerçekleştiren Birim
Denetim Nedeni Planlı Ani
Şikâyet
Tesis Yetkilisinin Adı Soyadı ve
İmzası
Düzenleyenlerin
Adı Soyadı Kurumu ve Unvanı İmzası Onay/Görev
Yazısı Tarihi-
Sayısı

3 nüsha olarak hazırlanan işbu tutanak mahallinde ..... madde ve ..... sayfa olarak düzenlendi,
taraflarca okunarak doğruluğu kabul ile imzalandı ve bir sureti tesis yetkilisine verildi.

1090
ÇEVRE DENETİM TUTANAĞI
(Gerçek Kişiler İçin)

T.C. Denetimin
ÇEVRE VE ORMAN Başlama- Bitiş Tarihi Tutanak Seri
BAKANLIĞI …../…../20...-…../...../20… No:...............
Saati:
DENETLENEN GERÇEK KİŞİNİN
Adı Soyadı T.C. Kimlik No.
Baba Adı Uyruğu
Doğum Yeri ve Yabancı ise
Tarihi Pasaport No.
Nüfusa Kayıtlı İl
Olduğu
İlçe
Mahalle/Köy
Ev Adresi
İş Adresi
Ev Telefonu Cep
Telefonu
DENETİM BULGULARI:

(Bu alan yeterli olmadığında boş bir kâğıda bulguların yazımına devam edilir ve denetim
bulgularının bitiminde düzenleyenler ve tesis yetkilisi tarafından paraflanır.)
Denetimi Gerçekleştiren Birim
Denetim Nedeni Planlı Ani
Şikâyet
Gerçek Kişinin Adı Soyadı ve İmzası
Düzenleyenlerin
Adı Soyadı Kurumu ve Unvanı İmzası

3 nüsha olarak hazırlanan işbu tutanak mahallinde ….. madde ve ..... sayfa olarak düzenlendi,
taraflarca okunarak doğruluğu kabul ile imzalandı ve bir sureti tesis yetkilisine verildi.

1091
Ek-4

Cilt No. Sayfa No.


(Volume No.) (Page No.)
İDARÎ YAPTIRIM KARARI
(Administrative Sanction Decree)

KİRLENMEYE SEBEP OLAN GEMİYE AİT BİLGİLER


(Information About the Ship That Has Caused Pollution)

Sayın ................................................................ adlı geminin kaptanı (gemi yetkilisi veya


donatanı),
.......................................................................... …../…../200... tarihli ve ........ cilt ......... sayfa
numaralı Tespit Tutanağına göre; 2872 sayılı Çevre Kanununun 8 inci maddesinin birinci fıkrası,
aynı Kanunun 20 nci maddesine aykırı bir şekilde kirletme ihlali yaptığınız sabit olmuştur.
2872 sayılı Çevre Kanununun 12 nci ve 24 üncü maddeleri kapsamında; 2872 sayılı Çevre
Kanununun 20 nci maddesinin (ı) bendinin ..... numaralı alt bendi
uyarınca ............................................................
(............................................................................................) YTL para cezası uygulanmasına …../
…../200... tarihinde karar verilmiştir.
Tebliğ olunur.

(The Captain (Autorized person or the ship-owner) of the ship named………..


……………………………; Mr./Ms. ……………………..; according to the minutes dated …./
…./200.. with volume number…… and page number………….., it was settled that you committed
the offense of polluting in violation of the 1st paragraph of the 8th article of the Environment Law
numbered 2872, and the 20th article of the same law.
This is to notify that in the scope of the 12th and 24th articles of the Environment Law
numbered 2872; and in accordance with ….. paragraph of the 20th (ı) article of the Environment
Law numbered 2872, it was decided for a fine in the amount of
…………………………………………………. (…………………………………..) YTL to be
imposed on …../..…/200…)

Yetkili (Authorized Person)


Adı Soyadı (Name Surname)
Unvan (Title)
İmza (Signature)

1) Para cezasının derhal ve defaten ödenmemesi veya bu hususta teminat gösterilmemesi hâlinde
talebimiz üzerine geminiz Liman Başkanlığınca seyrüsefer ve faaliyetten men olunacaktır.
(In case that the fine is not paid immediately and in a single sum or that no guarantee is covered on
this matter, your ship shall be prohibited from traffic and activity by the port authority upon our
demand.)

2) Teminat olarak, banka mektubu veya geminin bağlı olduğu klüp sigortacısı tarafından
düzenlenecek teminat mektubu kabul edilecektir.
(A bank letter of guarantee or a letter of guarantee issued by the ship’s insurance agent shall be
accepted as a guarantee.)
1092
3) Ceza kararına 30 gün içinde yetkili İdare Mahkemesine itiraz edilebilir.
(Objections against the fine decision can be filed to the competent Administrative Court within 30
days.)

4) Bir ay içinde ödenmeyen veya teminatta gösterilmeyen idarî para cezalarının kesinleşmesini
müteakiben, bu idarî para cezaları 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanuna
göre tahsil edilecektir. (Administrative fines which have not been paid within one month, shall be
collected in accordance with the Law on The Procedure of Collecting Public Credits numbered
6183.)

5) İdarî para cezasının dava açma süresi içinde ödenmesi hâlinde, tahakkuk eden tutarın dörtte üçü
tahsil edilir. Peşin ödeme kişinin bu karara karşı kanun yoluna başvurmasını etkilemez.
(In case that administrative fine is paid within the due time for filling of an action, three-fourth of
the total amount shall be collected. Paying in cash shall not affect the person’s right of appealling to
legal proceedings against this decision.)

TEBLİĞ EDEN TEBELLÜĞ EDEN


(Notifying Party) (Notified Party)

1093
UMUMİ HIFZISIHHA KANUNU

(Yasa No.: 1593 - Kabul tarihi: 24.4.1930 - Yayım tarihi: RG. 6.5.1930 No. 1489)

Madde 155 - Kendisi ve çocuğunun sıhhati için bir zarar husule getirmeyeceği bir tabip
tarafından tahriren tasdik edilmedikçe kadınların doğumlarından mukaddem üç hafta ve
doğurmasını müteakip yine üç hafta zarfında fabrika, imalathane ve umumî ve hususî
müesseselerde çalışması ve çalıştırılması memnudur.

* Umumi HK. 177


* Basın İş K. 16; Devlet MK. 104; İş K. 74
* Gebe EKY. 8, 11, 12, 14

İşçiler hifzıssıhhası

Madde 173 - On iki yaşından aşağı bütün çocukların fabrika ve imalathane gibi her türlü san'at
müesseseleriyle maden işlerinde amele ve çırak olarak istihdamı memnudur.
On iki yaş ile on altı yaş arasında bulunan kız ve erkek çocuklar günde azami sekiz
saatten fazla çalıştırılamaz.

* Umumi HK. 174-176


* BK. 329; Deniz İş K. 26, 28; Devlet MK. 40; İş K. 41, 63, 71; MEK. 10 . Çoçuk GİÇY. 6

Madde 174 - On iki yaş ile on altı yaş arasında bulunan çocukların saat yirmiden sonra gece
çalışmaları memnudur.

* Umumi HK. 173, 175


* BK. 330; İş K. 73; MEK. 12 .
* Çocuk GİÇY. 5

Madde 175 - Bütün amele için gece hizmetleriyle yer altında icrası lâzım gelen işler 24 saatte
sekiz saatten fazla devam edemez.

* Umumi HK. 173, 174


* Basın İş K. ek m. 1; BK. 329; Deniz İş K. 28; İş K. 41, 69
* Fazla ÇT 3; Kadın İGÇT 3

Madde 176 - Mahalli belediyelerince bar, kabare, dans salonları, kahve, gazino ve hamamlarda
on sekiz yaşından aşağı çocukların istihdamı men olunur.

* Umumi HK. 173


* İş K. 71, 104; Polis VSK. 12

Madde 177 - Gebe kadınlar doğumlarından evvel üç ay zarfında çocuğunun ve kendisinin


sıhhatine zarar veren ağır hizmetlerde kullanılamaz. Doğurduktan sonra 155 inci maddede tayin
edilen muayyen müddet istirahatını müteakip işe başlayan emzikli kadınlara ilk altı ay zarfında
çocuğunu emzirmek üzere mesai zamanlarında yarımşar saatlik iki fasıla verilir.

* Umumi HK. 155


1094
* Basın İş K. 16; İş K. 74
* Gebe EKY. 8, 11, 12, 14

Madde 178 - Her nevi san'at müesseseleri ve maden ocakları ve inşaat yerleri dahilinde veya
yakınında ispirtolu meşrubat satışı veya umumi evler açılması memnudur.

* İş K. 84

Madde 179 - Aşağıdaki mevaddı ihtiva eylemek üzere işçilerin sıhhatini korumak için İktisat
ve Sıhhat ve İçtimaı Muavenet Vekaletleri tarafından müştereken bir nizamname yapılır.

1 - İş mahallerinin ve bunlara ait ikamgâhr ve saire gibi müştemilâtın haiz olması lazım
gelen sıhhi vasıf ve şartlar.
2 - İş mahallerinde kullanılan alât ve edevat, makineler ve iptidai maddeler yüzünden
zuhuru melhuz kaza, sari veya mesleki hastalıkların zuhuruna mani tedabir ve vesait.
Kadınlarla 12 den 16 yaşına kadar çocukların istihdamı memnu olan sıhhate mugayir ve
muhataralı işlerin neden ibaret olduğu iş kanununda tasrih edilecektir.

* Umumi HK. 295


* EK. 332; Deniz İş K. 35; İş K. 77, 85, 95

Madde 180 - Devamlı olarak en az elli işçi çalıştıran bütün iş sahipleri, işçilerinin sıhhi
ahvaline bakmak üzere, bir veya müteaddit tabibin sıhhi murakabesini temine ve hastalarını
tedaviye mecburdur. Büyük müessesatta veya kaza ihtimali çok olan işlerde tabip daimi olarak
iş mahallerinde yahut civarında bulunur. Hastanesi olmayan mahallerde veya şehirler ve
kasabalar harici bulunan yerlerdeki iş müesseseleri bir hasta odası ve ilk yardım vasıtalarını
ihzar ederler. Yüzden beş yüze kadar daimi amelesi olan müesseseler bir revir mahalli ve beş
yüzden yukarı amelesi olanlar yüz kişiye bir yatak hesabile hastane açmağa mecburdurlar.

* BK. 332; İş K. 81; 151 sK. 6


* İşyeri HY. 5

Madde 282 - Bu Kanunda yazılı olan yasaklara aykırı hareket edenler veya zorunluluklara
uymayanlar hakkında; Kanunda ayrıca bir ceza hükmü gösterilmediği ve fiilleri Türk Ceza
Kanununda daha ağır bir cezayı gerektirmediği takdirde, üç aydan altı aya kadar hafif hapis
cezası ve beşbin liradan otuzbin liraya kadar hafif para cezası verilir. Ayrıca, fiilin işleniş şekli
ve niteliğine göre failin suça vasıta kıldığı meslek ve sanatın yedi günden üç aya kadar tatiline
ve aynı süre kadar işyerinin kapatılmasına da hükmedilebilir.

* Bu madde, önce 14.11.1972 günlü ve 1627 sK ın. 1 ve sonra da 22.9.1983 günlü ve 2890 sK
ın. 3'le, yukarıdaki biçimde değiştirilmiştir.
* Umumi HK. 295

Madde 295 - 179 uncu maddede zikredilen nizamname ile Sıhhat ve İçtimai Muavenet ve
İktisat Vekaletlerince ve müştereken tespit edilen tedbirlere riayet etmeyen iş sahipleri beş yüz
liraya kadar ağır cezayı nakdi ile cezalandırılır ve bu yüzden şahsı veya umumi zarar hasıl
olduğu takdirde ahkâmı umumiye mucibince takibatı kanuniye ifa edilir.

* Umumi HK. 179, 282

KİMYAGERLİK ve KİMYA MÜHENDİSLİĞİ HAKKINDAKİ KANUN

1095
Kanun Numarası : 6269
Kabul Tarihi : 15/2/1954
Yayımlandığı R.Gazete : Tarih: 20/2/1954 Sayı: 8639
Yayımlandığı Düstur : Tertip: 3 Cilt: 35 Sayfa: 404

Madde 1- Türkiye'de kimyager, kimya yüksek mühendisi ve kimya mühendisi unvanlarının


kullanılması ve bu unvanların verdiği hak ve salahiyetler aşağıda yazılı hükümlere bağlıdır:
a) "Kimyager" unvanını, Türkiye veya yabancı memleketler üniversitelerine bağlı
olarak veya üniversite ayarında olup da müstakilen kimyagerlik diploması veren
müesseselerden mezun olanlarla bu kimyagerlik diplomasına tekabül eden üniversiteler kimya
tahsilini yaparak gereken diplomayı alanlar kullanabilirler.
b) "Kimya Yüksek Mühendisi" unvanını, Türkiye veya yabancı memleketlerin
üniversite veya üniversite ayarında olan yüksek öğretim müesseselerinin kimya mühendisliği
zümresi mezunları kullanabilirler.
c) "Kimya Mühendisi" unvanını, üniversite ayarında olmayıp teknik ve mesleki öğretim
yapan müesseselerin kimya mühendisliği zümresi mezunları kullanabilirler.

Madde 2- 1. maddenin a, b, ve c fıkralarında zikrolunan diplomalardan birini haiz olmayanlar


Türkiye'de (Kimyager), (Kimya Yüksek Mühendisi) ve (Kimya Mühendisi) unvanlarıyla
istihdam olunamazlar ve bu unvanlarla sanat icra edemeyecekleri gibi imza da atamazlar.

Madde 3- Yabancı memleketlerden diplomalı kimyager, kimya yüksek mühendis ve kimya


mühendisleri unvanlarını kullanabilmeleri için üniversite profesörlerinden mürekkep bir jüri
huzurunda, ilmi hüviyetlerini ispat ve diplomalarının muadeletlerini Milli Eğitim Vekaletine
tasdik ettirmeye mecburdurlar.

Madde 4- Kimyagerler, Kimya Yüksek Mühendisleri her türlü mesleki, gıdai tahlil ve
müstahzarat laboratuarları ve kimya ile ilgili sair tesisleri kurabilir ve mesul müdürlüklerini
deruhde edebilirler.
Kimya Mühendisleri imalathane açabilir, fabrika kurabilir ve mesuliyetleri altında idare
edebilirler.

Madde 5- Maddede yazılı unvanları almış olanlardan Devlet ve müesseseleriyle yarı resmi
teşekküllerde vazife almış olanlar mesai saatleri dışında mesleki sahada serbest çalışabilirler.

Madde 6- Sınai işlerden hangilerinin bu kanunun 1. maddesinde zikredilenlerden birer mesul


müdür bulundurmaya mecbur olduğu Ekonomi ve Ticaret, Sağlık ve Sosyal Yardım, Çalışma
ve İşletmeler Vekaletlerince müştereken tanzim edilecek bir talimatnamede zikredilir.

Madde 7- Bu kanunun 2. maddesine aykırı hareket edenler (100) liradan (500) liraya kadar
ağır para cezasıyla cezalandırılırlar. Tekrarlama halinde suçlular iki kat para cezasıyla birlikte 1
aydan 3 aya kadar hapis cezasıyla cezalandırılırlar. 1. maddede mezkur diplomaları almış
olmayanları bu unvanlarla çalıştıranlar da aynı cezalarla cezalandırılırlar.

Geçici Madde 1- (6269 sayılı Kanunun kendi numarasız geçici maddesi olup tesetsül için
numaralandırılmıştır.)
Bu kanunun neşri tarihinden evvel usulü dairesinde Kimyager unvanını iktisap etmiş
olanların hakkı mahfuzdur.

Madde 8- Bu kanun neşri tarihinde yürürlüğe girer.

Madde 9- Bu kanunun hükümlerini İcra Vekilleri Heyeti yürütür.


1096
1097
ULUSAL BAYRAM VE GENEL TATİLLER
HAKKINDA KANUN

Kanun Numarası : 2429


Kabul Tarihi : 17/3/1981
Yayımlandığı R. Gazete : Tarih: 19/3/1981 Sayı: 17284
Yayımlandığı Düstur : Tertip: 5 Cilt: 20 Sayfa: 227

Madde 1 - 1923 yılında Cumhuriyetin ilan edildiği 29 Ekim günü Ulusal Bayramdır.
Türkiye'nin içinde ve dışında Devlet adına yalnız bugün tören yapılır. Bayram 28 Ekim günü
saat 13.00'ten itibaren başlar ve 29 Ekim günü devam eder.

Madde 2 - Aşağıda sayılan resmi ve dini bayram günleri ile yılbaşı günü genel tatil günleridir.
A) Resmi bayram günleri şunlardır:

1. (Değişik: 20/4/1983 - 2818/1 md.) 23 Nisan günü Ulusal Egemenlik ve Çocuk


Bayramıdır.
2. 19 Mayıs günü Atatürk'ü Anma ve Gençlik ve Spor Bayramı günüdür.
3. 30 Ağustos günü Zafer Bayramıdır.

B) Dini bayramlar şunlardır:

1. Ramazan Bayramı; Arefe günü saat 13.00'ten itibaren 3,5 gündür.


2. Kurban Bayramı; Arefe günü saat 13.00'ten itibaren 4,5 gündür.

C) 1 Ocak günü yılbaşı tatilidir.

D) (Değişik: 20/4/1983 - 2818/1 md.) Ulusal, resmi ve dini bayram günleri ile yılbaşı
günü resmi daire ve kuruluşlar tatil edilir.

Bu Kanunda belirtilen Ulusal Bayram ve genel tatil günleri; Cuma günü akşamı sona
erdiğinde müteakip Cumartesi gününün tamamı tatil yapılır.

Mahiyetleri itibariyle sürekli görev yapması gereken kuruluşların özel kanunlarındaki


hükümler saklıdır.

29 Ekim günü özel işyerlerinin kapanması zorunludur.

Madde 3 - A) Hafta tatili Pazar günüdür. Bu tatil 35 saatten az olmamak üzere Cumartesi günü
en geç saat 13.00'ten itibaren başlar.

B) 394 sayılı Hafta Tatili Kanunu, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 926 sayılı
Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu, 1475 sayılı İş Kanunu ve diğer kanunlardaki hafta
tatili ile ilgili hükümler saklıdır.

C) Yemek, içmek, giyinmek gibi zaruri ihtiyaçların giderilmesi için alışveriş yapılan
dükkan ve mağazalar hakkında Hafta Tatili Kanununun Cumartesi günüyle ilgili hükümleri
uygulanmaz.

1098
Madde 4 - Ulusal ve resmi bayramlarda yapılacak törenler Milli Savunma, İçişleri, Dışişleri,
Milli Eğitim, Gençlik ve Spor ve Kültür Bakanlıklarınca müştereken hazırlanacak bir
yönetmelikle düzenlenir. Bu yönetmelik Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren en geç üç
ay içinde yayımlanır.

Madde 5 - 27/5/1935 tarihli ve 2739 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun
ile bu Kanunda değişiklik yapan kanunlar yürürlükten kaldırılmıştır.

Geçici Madde 1 - (Ek:28/12/1999 - 4500/ 1 md.)

31 Aralık 1999 tarihi tam gün genel tatildir.

Mahiyetleri itibarıyla sürekli görev yapması gereken kuruluşların özel kanunlarındaki


hükümler saklıdır.

Madde 6 - Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Madde 7 - Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.

1099
ULUSAL BAYRAM VE GENEL TATİLLER HAKKINDA KANUNDA
DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN

(Resmi Gazete Tarih : 27.04.2009 – Sayı : 27212)

Kanun No. 5892 Kabul Tarihi: 22/4/2009

MADDE 1 – 17/3/1981 tarihli ve 2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında
Kanunun 2 nci maddesinin birinci fıkrasına, bu fıkrada geçen "yılbaşı günü" ibarelerinden
sonra gelmek üzere "ve 1 Mayıs günü" ibaresi eklenmiş ve birinci fıkranın (C) bendi aşağıdaki
şekilde değiştirilmiştir.
"C) 1 Ocak günü yılbaşı tatili, 1 Mayıs günü Emek ve Dayanışma Günü tatilidir."
GEÇİCİ MADDE 1 – 1 Mayıs 2009 tarihinde kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılması
kararlaştırılan iş ve işlemler yürütülür. Kamu kurum ve kuruluşları bu iş ve işlemlerin
yürütülmesi için gerekli tedbirleri alır.
MADDE 2 – Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE 3 – Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.

25/4/2009

1100
3308 SAYILI
ÇIRAKLIK VE MESLEK EĞİTİMİ KANUNU

(Resmi Gazete Tarih : 19.06.1986 – Sayı : 19139)

Amaç
Madde 1 - Bu Kanunun amacı; çırak, kalfa ve ustaların eğitimi ile okullarda ve
işletmelerde yapılacak mesleki eğitime ilişkin esasları düzenlemektir.

Kapsam
Madde 2 - Bu Kanun, Mesleki eğitim kurulunun belirleyeceği mesleklerde, kamu ve
özel sektöre ait kurum, kuruluş ve işyerleri ile mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarındaki
eğitim ve öğretimi kapsar.

Tanımlar
Madde 3 - Bu Kanunda geçen;
a) "Bakanlık", Milli Eğitim Bakanlığını;
b) "Aday çırak", çıraklığa başlama yaşını doldurmamış ve çıraklık döneminden önce
kendisine işyeri ortamı tanıtılan, sanat ve mesleğinin ön bilgileri verilen kişiyi;
c) "Çırak", çıraklık sözleşmesi esaslarına göre bir meslek alanında mesleğin gerektirdiği
bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını iş içerisinde geliştirilen kişiyi;
d) "Öğrenci", işletmelerde, mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarında örgün eğitim
görenleri;
e) "Kalfa", bir mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını kazanmış ve bu
meslekle ilgili iş ve işlemleri ustanın gözetimi altında kabul edilebilir standartlarda yapabilen
kişiyi;
f) "Usta", bir mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını kazanmış ve
bunları mal ve hizmet üretiminde iş hayatınca kabul edilebilecek standartlarda uygulayabilen;
üretimi planlayabilen; üretim sırasında karşılaşılabilecek problemleri çözümleyebilen;
düşüncelerini yazılı, sözlü ve resim ile açıklayabilen; üretimle ilgili pratik hesaplamaları
yapabilen kişiyi;
g) "Usta öğretici", ustalık yeterliğini kazanmış; aday çırak, çırak, kalfa ile meslek ve
teknik eğitim okul ve kurumları öğrencilerinin işyerindeki eğitiminden sorumlu, meslek eğitimi
tekniklerini bilen ve uygulayan kişiyi;
h) "İşletmelerde Meslek Eğitim", mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumları
öğrencilerinin beceri eğitimlerini işletmelerde, teorik eğitimlerini ise mesleki ve teknik eğitim
okul ve kurumlarında veya işletme ve kurumlarca tesis edilen eğitim birimlerinde yaptıkları
eğitim uygulamalarını;
i) "Fon", “Mesleki Eğitimi Geliştirme ve Yaygınlaştırma Fonu” nu; ( Bu bent ,
20/06/2001 – 4684 K/10 md. İle 01/01/2002 tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılmıştır.)
j) “Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumları”, mesleki ve teknik alanında,
diplomaya götüren ortaöğretim kurumları ile belge ve sertifika programlarının uygulandığı her
tür ve derecedeki örgün ve yaygın eğitim-öğretim kurumlarını;
k) “Personel”, kamu ve özel kurum, kuruluş ve işyerlerinde maaş yada ücret
karşılığında çalışan kadrolu veya sözleşmeli elemanlar ile işçileri;
l) “İşletme”, mal ve hizmet üreten kamu ve özel kurum, kuruluş ve işyerlerini;
m) “Eğitici Personel”, mesleki yeterliğe sahip, öğrencilerin işyerindeki eğitiminden
sorumlu, iş pedagojisi eğitimi almış, mesleki eğitim yöntem ve tekniklerini bilen ve uygulayan
veya mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarında atölye, laboratuar, meslek dersleri
öğretmenliği yapabilme yetkisine sahip kişiyi;
n) “Meslek Alanı”, ortak özelliklere sahip birden fazla meslek dalını içeren; bilgi,
beceri, tutum, davranış ve istihdam olanağı sağlayan alanı;
1101
o) “Meslek Dalı”, bir meslek alanı içinde yer alan ve belirli konularda uzmanlaşmaya
yönelik bilgi, beceri, tutum, davranış gerektiren ve istihdam olanağı sağlayan iş kollarından her
birini;
ifade eder.

Aday çırak
Madde 9 –İlköğretimi bitirmiş olanlar, bir mesleğe hazırlık amacı ile çıraklık
dönemine kadar işyerlerinde aday çırak olarak eğitilebilirler.
Çıraklık şartları
Madde 10 - Çırak olabilmek için aşağıdaki şartlar aranır.
a) 14 yaşını doldurmuş olmak, 19 yaşından gün almamış olmak.
b) En az ilköğretim okulu mezunu olmak.
c) Bünyesi ve sağlık durumu gireceği mesleğin gerektirdiği işleri yapmaya uygun
olmak.
Ancak 19 yaşından gün almış olanlardan daha önce çıraklık eğitiminden geçmemiş
olanlar, yaşlarına ve eğitim seviyelerine uygun olarak düzenlenecek mesleki eğitim
programlarına göre çıraklık eğitimine alınabilir.
Ağır, tehlikeli veya özellik arz eden mesleklere alınacak çırakların öğrenim ve yaş
durumu ilgili kuruluşların görüşü alınarak Bakanlıkça belirlenir.

Aday çırak ve çırakların statüleri


Madde 11 - Aday çırak ve çırak; öğrenci statüsünde olup, öğrencilik haklarından
yararlanır. Bunlar işyerinde çalışan personel sayısına dahil edilmezler.

Eğitim ve çalışma
Madde 12 – Aday çırak ve çıraklar, mesleğin özelliğine göre haftada 8 saatten az
olmamak üzere, genel ve mesleki eğitim görürler. Bu eğitime katılmaları için aday çırak ve
çırak öğrencilere ücretli izin verilir. Mevsime göre özellik arzeden mesleklerde teorik ve pratik
eğitim belirli aylarda bloklaştırılmış olarak yapılabilir.
Aday çırak ve çıraklar,pratik eğitimlerini işyerlerinde, işyerindeki eksik kalan pratik
eğitimleri ile teorik eğitimlerini mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumlarında veya
Bakanlıkça uygun görülen işyerlerinin eğitim birimlerinde yapar. Teorik ve pratik eğitim
birbirlerini tamamlayacak şekilde planlanır ve yürütülür.
Pratik eğitim, hazırlanmış eğitim programlarına göre, işyerinin ve mesleğin
özelliklerine uygun olarak usta öğreticinin gözetiminde yapılır. Pratik eğitimde 1475 sayılı İş
Kanununun 69 uncu maddesi hükmü göz önünde bulundurulur.
Çıraklık eğitiminin esas ve usulleri yönetmelikle düzenlenir.

Sözleşme yapılması
Madde 13 – Bu Kanun kapsamında bulunan il ve mesleklerde faaliyet gösteren
işyerleri, Bakanlıkça tespit edilecek illerde ve meslek dallarında 19 yaşından gün almamış
kişileri çıraklık sözleşmesi yapmadan çalıştıramazlar. Mesleki ve teknik eğitim okul ve
kurumlarının örgün eğitim programlarından mezun olanlar ve kalfalık belgesi sahipleri bu
hükmün dışında tutulur.
İşyeri sahibi, aday çırağı ve çırağı çalıştırmaya başlamadan önce bunların velisi veya
vasisi veya reşit ise kendisi ile yazılı çıraklık sözleşmesi yapmak zorundadır.
Çıraklık sözleşmesi; çırağın sözleşme süresi içinde reşit olması halinde, çırağın
rızasıyla, işyeri sahibinin değişmesi halinde yeni işyeri sahibi aynı mesleği sürdürüyorsa ve
rızasıyla devam eder, aynı mesleği sürdürmüyorsa sözleşme feshedilir. Fesih halinde çırağın
önceki çalışmaları geçerli olup; yeni yapacağı çıraklık sözleşmesi ile çıraklık statüsünü devam
ettirerek çıraklık süresini ve eğitimini tamamlar.

1102
Bu Kanunun uygulandığı yer ve meslek dallarında 818 sayılı Borçlar Kanununun
çıraklık sözleşmesine dair hükümleri ile on sekiz yaşını doldurduktan sonra sözleşmesi devam
eden çıraklar hakkında 1475 sayılı İş Kanununun, İşçi Sağlığı ve Güvenliği başlıklı beşinci
bölümünde yer alan hükümleri dışındaki hükümler uygulanmaz.

Usta öğretici bulundurma şartı


Madde 15 - Aday çırak ve çırak almak için işyerinde usta öğretici bulunması şarttır.

İşletmelerde Meslek Eğitimi


Madde 18 – Yirmi ve daha fazla personel çalıştıran işletmeler, çalıştırdıkları personel
sayısının yüzde beşinden az, yüzde onundan fazla olmamak üzere, mesleki ve teknik eğitim
okul ve kurumu öğrencilerine beceri eğitimi yaptırır. Öğrenci sayısının tespitinde kesirler
tama iblağ olunur.
Deprem, sel ve yangın gibi tabi afetler sonucu yörede faal durumda kalan işletmelerin
eğitim olanakları dikkate alınarak, bu işletmeler için yukarıda belirtilen oranlar, il mesleki
eğitim kurulunun teklifi ve Bakanlığın onayı ile değiştirilebilir.
Mesleki eğitim kapsamına alınıp alınmadığına bakılmaksızın yirmiden az personel
çalıştıran işletmelerde mesleki ve teknik eğitim okul ve kurumları öğrencilerine bu Kanunun
ilgili hükümlerine göre beceri eğitimi yaptırabilirler.
Vardiya usulü veya mevsimlik olarak faaliyet gösteren işletmelerde eğitim görece
öğrenci sayısının tespitinde gündüz vardiyasında veya faaliyet gösterdiği mevsimde çalışan
personel sayısı esas alınır.
Bu Kanun kapsamına giren illerde 20 ve daha fazla personel çalıştıran işletmeler,
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüklerince her yıl Şubat ayı içerisinde İl
Mesleki Eğitim Kuruluna bildirilir. Beceri eğitimi yaptıracak Türk Silahlı Kuvvetlerine bağlı
işletmeler, Bakanlık ve Milli Savunma Bakanlığınca birlikte belirlenir.
İşletmelerdeki personel sayısının tespitinde her yılın Ocak ayı, yaz mevsiminde faaliyet
gösteren işletmelerde Temmuz ayı esas alınır. Beceri eğitimi uygulamasına da öğretim yılı
başında başlanır.
İşletmelerde mesleki eğitim uygulaması kapsamına alınacak iller ve meslekler, Mesleki
Eğitim Kurulunun görüşü doğrultusunda Bakanlıkça tespit edilir.
Bu madde kapsamında 10 ve daha fazla öğrenciye beceri eğitimi yaptıracak işletmeler
bu amaçla bir eğitim birimi kurar. Bu birimde yapılan eğitim için alanında ustalık yeterliğine
sahip ve iş pedogojisi eğitimi almış usta öğretici veya eğitici personel görevlendirilir.

Ücret ve Sosyal Güvenlik


Madde 25 - Aday çırak, çırak ve işletmelerde meslek eğitimi gören öğrencilere
ödenecek ücret ve bu ücretlerdeki artışlar; aday çırak veya çırağın velisi veya vasisi veya kişi
reşit ise kendisi; öğrenciler için okul müdürlüğü ile işyeri sahibi arasında Bakanlıkça
belirlenen esaslara göre düzenlenecek sözleşme ile tespit edilir. Ancak, işletmelerde meslek
eğitimi gören öğrenci, aday çırak ve çırağa yaşına uygun asgari ücretin % 30'undan aşağı ücret
ödenemez.
Aday çırak, çırak ve öğrencinin eğitimi sırasında işyerinin kusuru halinde meydana
gelecek iş kazaları ve meslek hastalıklarından işveren sorumludur.
Aday çırak, çırak ve öğrencilere ödenecek ücretler her türlü vergiden müstesnadır.
Aday çırak, çırak ve işletmelerde meslek eğitimi gören öğrencilere sözleşmenin
akdedilmesi ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun iş kazaları ve meslek hastalıkları ile
hastalık sigortaları hükümleri uygulanır. Sigorta primleri 1475 sayılı İş Kanununun 33 üncü
maddesi gereğince bunların yaşına uygun asgari ücretin % 50'si üzerinden Bakanlık bütçesine
konulan ödenekle karşılanır.
Aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler hakkında 506 sayılı
Sosyal Sigortalar Kanununun 23,24,35 ve 42 nci maddeleri hükümleri uygulanmaz. Ayrıca
1103
bunlara aynı Kanuna göre işgöremezlik ödenekleri bağlanacak sürekli işgöremezlik gelirine
esas olacak günlük kazançların tespitinde sigorta primine esas tutulan ücret dikkate alınır.

Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

1104
İŞYERİ AÇMA VE ÇALIŞMA RUHSATLARINA DAİR KANUN HÜKMÜNDE
KARARNAMENİN DEĞİŞTİRİLEREK KABULÜNE DAİR KANUN

(Yasa No.: 3572 - Kabul tarihi: 14.6.1989 - Yayım tarihi: RG. 17.6.1989, No. 20198)

Madde 1 - Bu Kanunun amacı, sanayi, tarım ve diğer işyerleri ile her türlü işletmelere, işyeri
açma ve çalışma ruhsatlarının verilmesi işlerinin basitleştirilmesi ve kolaylaştırılmasıdır.

* İşyeri AÇRK. 2, geç. m. 2


* İşyeri AÇRY. 1

Madde 2 - Bu Kanun hükümleri;


a) 1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanununun 268-275 inci maddeleri kapsamına giren 1
inci sınıf gayrisıhhi müesseselere,
b) Nerede açılırsa açılsın, yakıcı, parlayıcı, patlayıcı ve tehlikeli maddelerle çalışılan
işlerle oksijen LPG dolum ve depoları, bunlara ait dağıtım merkezleri, perakende satış yerleri,
taşocakları, akaryakıt istasyonları ve benzeri yerlere,
c) 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu kapsamına giren turizm işletmelerine,
d)...........................
Uygulanmaz.

* Bu maddenin (d) bendi, 24.11.2004 t. ve 5259 sK. M.8'le, yürürlükten kaldırılmıştır.


* İşyeri AÇRK. 1
* Polis YSK. 7 ek m. 8; Umumi HK. 268-275
* Gayri SMY. 2

Madde 3 - İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatım vermeye aşağıdaki merciler yetkilidir:


a) Belediye hudutları ve mücavir alan dışında kalan işyerleri ve işletmelere il özel
idareleri.
b) Belediye hudutları ile mücavir alan içinde kalan tüm işyerleri ve işletmelere
belediyeler.
c) Belediye hudutları ve mücavir alan içinde kalan işyeri ve işletmelerden Büyükşehir
belediyesi olan yerlerde;
ca) 2 nci ve 3 üncü sınıf gayrisıhhi müesseseler için Büyükşehir belediye başkanlığı,
cb) Sıhhi ve sair işletmeler için ise Büyükşehir belediyesi içinde kalan diğer belediye
başkanlıkları.

* Bu maddenin (a) bendi, 24.11.2004 t. ve 5259 sK. m.5'le, yukarıdaki biçimde değiştirilmiştir.
* İşyeri AÇRK. 4-6, geç. m. 1

Madde 4 - 3 üncü maddede belirtilen merciler, iznin verilmesi için yapılacak beyan ve
incelemelerde aşağıda öngörülen genel kriterlere göre düzenlenecek yönetmeliği esas alırlar.
a) İnsan sağlığına zarar vermemek,
b) Çevre kirliliğine yol açmamak,
c) Yangın, patlama, genel güvenlik, iş güvenliği, işçi sağlığı, trafik ve karayolları, imar,
kat mülkiyeti ve doğanın korunması ile ilgili düzenlemelere aykırı davranmamak.

* Bu maddede çıkarılması öngörülen "İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin


Yönetmelik", 9.3.1989 günlü ve 20103 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanmıştır.
* İşyeri AÇRK. 3, 5, 6
1105
Madde 5 - İşyeri veya işletme açmak isteyen; işin özelliğine göre 4 üncü maddede belirtilen
yönetmelikte öngörülen kriterlere uygun olarak işyerini düzenledikten sonra başvuru formunu
doldurarak 3 üncü maddede belirtilen mercie ibraz ederler.
Bu başvurunun yönetmelikte öngörülen kriterlere uygun olarak doldurulduğunun tespiti
halinde, başkaca bir işleme gerek kalmaksızın işyeri açma ve çalışma ruhsatı düzenlenerek
ilgiliye verilir. İlgili, bu belgeye dayanarak işyeri açabilir.
İşyeri açma ve çalışma ruhsatı bütün işyerleri için tek tip olarak düzenlenir.
Beyana göre tanzim edilen ruhsat müktesep hak doğurmaz.

* İşyeri AÇRK. 3, 4, 6, geç. m. 1


* Gayri SMY. 7, 12; İşyeri AÇRY. 6

Madde 6 - İşyeri açma ve çalışma ruhsatı verilen işyerleri, 3 üncü maddede belirtilen merciler
tarafından ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına ruhsatın veriliş tarihini izleyen bir ay içinde
kontrol ettirilirler. Bu süre içinde kontrol ettirilmemesi halinde, ilgili, çalışma ruhsatı almış
sayılır ve kontrol görevini süresinde yerine getirmeyen kamu görevlileri hakkında yasal
hükümler uygulanır.
Ruhsat verilmesini takiben yapılacak kontrol ve denetimlerde, 4 üncü maddede
belirtilen yönetmelikte öngörülen kriterlere aykırı beyan ve durumun tespiti halinde; verilmiş
olan ruhsat, ilgili mevzuattaki hükümler çerçevesinde yetkili merci veya mülki idare amirince
iptal edilerek işyeri kapatılır ve ilgililer hakkında ayrıca işlem yapılır.
İşyerlerinde işyeri açma ve çalışma ruhsatı ile maliye vergi levhası ve fiyat tarifesi
dışında herhangi bir levha asılamaz.

* İşyeri AÇRK. 3-5


* İşyeri AÇRY. 17

Geçici Madde 1 - Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce işyeri açmak için ilgili mercie
başvurmuş olanlardan isteyenler, bu Kanun hükümlerinden yararlanabilirler.

* İşyeri AÇRK. 3-5


* İşyeri AÇRY. geç. ın.

Geçici Madde 2 - 20.10.1988 tarihli ve 3481 sayılı Yetki Kanunu ile Bakanlar Kuruluna
verilen Kanun Hükmünde Kararname çıkarma yetkisi, bu Kanun kapsamına giren konular için
adı geçen Yetki Kanunu ile verilen süre bitimine kadar geçerlidir.

* İşyeri AÇRK. 1

Madde 7 - Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Madde 8 - Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.

1106
YABANCILARIN ÇALIŞMA İZİNLERİ HAKKINDA KANUN

(06.03.2003 tarih ve 25040 sayılı Resmi Gazete)

Amaç
MADDE 1. — Bu Kanunun amacı, yabancıların Türkiye’deki çalışmalarını izne
bağlamak ve bu yabancılara verilecek çalışma izinleri ile ilgili esasları belirlemektir.

Kapsam
MADDE 2. — Bu Kanun;
403 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununun 29.maddesinin ikinci cümlesi ile 5680 sayılı
Basın Kanununun 13 üncü maddesi ve 231 sayılı Basın Yayın ve Enformasyon Genel
Müdürlüğünün Teşkilât ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin kapsamına
giren,
Bakanlıklar, kamu kurum ve kuruluşlarınca kanunla verilen yetkiye dayanarak çalışma
izni verilen veya istihdam edilen ve
Karşılıklılık ilkesi, uluslararası hukuk ve Avrupa Birliği hukuku esasları dikkate alınarak
çalışma izninden muaf tutulan yabancılar dışında,
Türkiye’de bağımlı ve bağımsız olarak çalışan yabancıları, bir işveren yanında meslek
eğitimi gören yabancıları ve yabancı çalıştıran gerçek ve tüzel kişileri kapsar.

Tanımlar
MADDE 3. — Bu Kanunda geçen;
Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,
Yabancı: 403 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununa göre Türk vatandaşı sayılmayan kişiyi,
Bağımlı çalışan: Gerçek veya tüzel kişiliği haiz bir veya birden fazla işveren emrinde
ücret, aylık, komisyon ve benzeri karşılığı çalışan yabancıyı,
Bağımsız çalışan: Başka şahısları istihdam etsin veya etmesin kendi ad ve hesabına
çalışan yabancıyı,
İfade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
İzin Alma Yükümlülüğü ve İzin Verme Yetkisi

İzin alma yükümlülüğü ve izin verme yetkisi


MADDE 4. — Türkiye’nin taraf olduğu ikili ya da çok taraflı sözleşmelerde aksi
öngörülmedikçe, yabancıların Türkiye’de bağımlı veya bağımsız çalışmaya başlamadan önce
izin almaları gerekir.
Ülke menfaatlerinin gerekli kıldığı hallerde veya mücbir nedenlere bağlı olarak,
çalışmaya başlamadan önce ilgili makama bilgi vermek koşuluyla, çalışma süresi bir ayı
geçmemek ve Bakanlık onayı alınmak suretiyle çalışma izni işe başladıktan sonra da verilebilir.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Çalışma İzinleri ile Çalışma İzni Muafiyet ve Sınırlamaları

Süreli çalışma izni


MADDE 5. — Türkiye’nin taraf olduğu ikili ya da çok taraflı sözleşmelerde aksi
öngörülmedikçe süreli çalışma izni iş piyasasındaki durum, çalışma hayatındaki gelişmeler,

1107
istihdama ilişkin sektörel ve ekonomik konjonktür değişiklikleri dikkate alınarak, yabancının
ikamet izninin süresi ile hizmet akdinin veya işin süresine göre, belirli bir işyeri veya işletmede
ve belirli bir meslekte çalışmak üzere en çok bir yıl geçerli olmak üzere verilir.
Bir yıllık kanuni çalışma süresinden sonra, aynı işyeri veya işletme ve aynı meslekte
çalışmak üzere çalışma izninin süresi üç yıla kadar uzatılabilir.
Üç yıllık kanuni çalışma süresinin sonunda, aynı meslekte ve dilediği işverenin yanında
çalışmak üzere, çalışma izninin süresi altı yıla kadar uzatılabilir.
Türkiye’ye çalışmak üzere gelen bir yabancının beraberinde veya daha sonra getirmiş
olduğu eş ve bakmakla yükümlü olduğu çocuklarına da, yabancının kendisi ile birlikte en az
beş yıl kanuni ve kesintisiz ikamet etmiş olmaları kaydıyla süreli çalışma izni verilebilir.
Bakanlık, süreli çalışma izninin coğrafi geçerlilik alanını genişletebilir veya daraltabilir.

Süresiz çalışma izni


MADDE 6. — Türkiye’nin taraf olduğu ikili ya da çok taraflı sözleşmelerde aksi
öngörülmedikçe Türkiye’de en az sekiz yıl kanuni ve kesintisiz ikamet eden veya toplam altı
yıllık kanuni çalışması olan yabancılara, iş piyasasındaki durum ve çalışma hayatındaki
gelişmeler dikkate alınmaksızın ve belirli bir işletme, meslek, mülkî veya coğrafi alanla
sınırlandırılmaksızın süresiz çalışma izni verilebilir.

Bağımsız çalışma izni


MADDE 7. — Bağımsız çalışacak yabancılara, Türkiye’de en az beş yıl kanuni ve
kesintisiz olarak ikamet etmiş olmaları koşuluyla Bakanlıkça bağımsız çalışma izni verilebilir.

İstisnai haller
MADDE 8. — Türkiye’nin taraf olduğu ikili ya da çok taraflı sözleşmelerde aksi
öngörülmedikçe;
a) Bir Türk vatandaşı ile evli olan ve eşiyle Türkiye’de evlilik birliği içinde yaşayan veya
evlilik birliği en az üç yıl sürdükten sonra sona ermiş olmakla birlikte Türkiye’de yerleşmiş
olan yabancılar ile bunların Türk vatandaşı eşinden olan çocuklarına,
b) 403 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanununun 19, 27 ve 28.maddeleri çerçevesinde Türk
Vatandaşlığını kaybedenler ve bunların füruuna,
c) Türkiye’de doğan veya kendi millî kanununa, vatansız ise Türk mevzuatına göre rüşt
yaşını doldurmadan Türkiye’ye gelen ve Türkiye’de meslek okulu, yüksek okul veya
üniversiteden mezun olan yabancılara,
d) 2510 sayılı İskân Kanununa göre muhacir, mülteci veya göçebe olarak kabul edilen
yabancılara,
e) Avrupa Birliği üyesi ülke vatandaşları ile bunların Avrupa Birliği üyesi ülkelerin
vatandaşı olmayan eş ve çocuklarına,
f) Yabancı devletlerin Türkiye’deki büyükelçilikleri ile konsolosluklarında ve uluslararası
kuruluşların temsilciliklerinde görevli diplomat, idarî ve teknik personelin hizmetinde
çalışanlar ile karşılıklılık ilkesi çerçevesinde olmak ve görev süresiyle sınırlı kalmak üzere
Türkiye’de bulunan büyükelçilikler, konsolosluklar ve uluslararası kuruluşların
temsilciliklerinde görevlendirilen diplomatların ve idarî ve teknik personelin eş ve çocuklarına,
g) Bilimsel ve kültürel faaliyetler amacıyla bir ayı aşan ve sportif faaliyetler amacıyla
dört ayı aşan süre ile geçici olarak Türkiye’ye gelecek yabancılara,

1108
h) Kanunla yetki verilen bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşlarınca sözleşme veya
ihale usulleriyle mal ve hizmet alımı, bir işin yaptırılması veya bir tesisin işletilmesi işlerinde
çalıştırılacak kilit personel niteliğindeki yabancılara,
Bu Kanunda öngörülen sürelere tâbi olmaksızın çalışma izni verilebilir.

Kanuni çalışma süresine dahil edilecek süreler ile ikamette kesinti sayılan süreler
MADDE 9. — Yıllık izinler, iş kazası ve meslek hastalığı, hastalık ve analık geçici iş
göremezlik ödenekleri ile işsizlik sigortası ödeneği alınan süreler, kanuni çalışma süresine dahil
edilir.
Yabancının toplam altı ayı geçmemek şartıyla Türkiye dışında bulunması çalışma süresini
kesmez. Ancak Türkiye dışında geçirilen zaman çalışma süresinden sayılmaz. Türkiye’de
bulunmasına rağmen ikamet tezkeresini altı aydan fazla süreyle temdit ettirmeyerek ihmalde
bulunan yabancının ikameti çalışma izinleri açısından kesinti sayılır.

Çalışma izni muafiyet teyit belgesi


MADDE 10. — Türkiye’nin taraf olduğu ikili veya çok taraflı sözleşmelerle sağlanan
haklar saklı kalmak kaydıyla, çalışma izninden muaf tutulan yabancılara, istekleri halinde
Bakanlıkça çalışma izni muafiyet teyit belgesi verilir.

Çalışma izninin sınırlandırılması


MADDE 11. — Türkiye’nin taraf olduğu ikili veya çok taraflı sözleşmelerle sağlanan
haklar saklı kalmak kaydıyla ve karşılıklılık ilkesi çerçevesinde çalışma izinleri, iş
piyasasındaki durum ve çalışma hayatındaki gelişmeler, istihdama ilişkin sektörel ve ekonomik
konjonktür koşullarının gerekli kıldığı hallerde, belirli bir süre için, tarım, sanayi veya hizmet
sektörleri, belirli bir meslek, işkolu veya mülkî ve coğrafi alan itibariyle sınırlandırılabilir.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
İzinlerin Verilmesi, Uzatılması, Reddi, İptali ve Yargı Yoluna Başvurma

İzinlerin verilmesi veya uzatılması


MADDE 12. — Türkiye dışında ikamet eden yabancılar, çalışma izni başvurularını
bulundukları ülkelerdeki Türkiye Cumhuriyeti temsilciliklerine yaparlar. Temsilcilikler bu
başvuruları doğrudan Bakanlığa iletirler. Bakanlık ilgili mercilerin görüşlerini alarak
5.maddeye göre başvuruları değerlendirir; durumu uygun görülen yabancılara çalışma izni
verir. Bu izin ancak gerekli çalışma vizesi ile ikamet izninin alınması halinde geçerlidir.
Çalışma izin belgesini alan yabancıların, bu belgeyi aldıkları tarihten itibaren en geç doksan
gün içinde ülkeye giriş vizesi talebinde bulunmaları, ülkeye giriş yaptıkları tarihten itibaren en
geç otuz gün içinde İçişleri Bakanlığına ikamet tezkeresi almak için başvurmaları zorunludur.
Türkiye’de geçerli ikamet izni olan yabancılar veya bunların işverenleri başvurularını
doğrudan Bakanlığa yapabilirler.
Çalışma izinleri, ikamet sahibi yabancılar veya bunların işverenlerinin Bakanlığa yazılı
talebi üzerine, bu Kanun ve bu Kanuna göre çıkarılan yönetmelik hükümlerine göre verilir ve
uzatılır.
Başvurular Bakanlık tarafından en geç doksan gün içinde cevaplandırılır.

İlgili mercilerden görüş alınması

1109
MADDE 13. — Yabancılara, bu Kanunla getirilen koşullara bağlı olarak çalışabilecekleri
meslek, sanat veya işlerle ilgili çalışma izinleri, ilgili mercilerin meslekî yeterlilik dahil
görüşleri alınmak suretiyle Bakanlıkça verilir.
Diğer kanunlarda yer alan, yabancıların çalışamayacağı iş ve mesleklere dair hükümler
saklıdır.

İzin isteminin reddi


MADDE 14. — Çalışma izni veya çalışma izninin uzatılması istemi;
a) İş piyasasındaki durum ve çalışma hayatındaki gelişmeler ve istihdama ilişkin sektörel
ve ekonomik konjonktür değişikliklerinin çalışma izni verilmesine elverişli olmaması,
b) Başvurulan iş için ülke içinde, dört haftalık süre içerisinde o işi yapacak aynı niteliğe
sahip kişinin bulunması,
c) Yabancının geçerli bir ikamet tezkeresinin bulunmaması,
d) Bir işyeri, işletme veya meslek için izin talebi reddedilen yabancının aynı işyeri,
işletme veya aynı meslek için izin talebinin reddedildiği tarihten itibaren bir yıl geçmeden
yeniden izin talebinde bulunması,
e) Yabancının çalışmasının millî güvenlik, kamu düzeni, genel asayiş, kamu yararı, genel
ahlâk ve genel sağlık için tehdit oluşturması,
Hallerinde reddedilir.

Çalışma izninin iptali


MADDE 15. — Yabancının 11 ve 13.maddede sayılan sınırlamalara aykırı olarak
çalışması veya 14 üncü maddede öngörülen hallerden birinin varlığının veya yabancının ya da
işvereninin, çalışma izni talep dilekçesinde eksik veya yanlış bilgi verdiğinin sonradan tespit
edilmesi halinde, Bakanlık verdiği çalışma iznini iptal eder ve durumu ilgili Bakanlığa bildirir.

Çalışma izninin geçerliliğini kaybetmesi


MADDE 16. — Çalışma izni, geçerlilik süresinin sona ermesi dışında;
a) Yabancının ikamet tezkeresinin herhangi bir nedenle geçersiz hale gelmesi ya da
geçerlilik süresinin uzatılmaması,
b) Yabancının pasaportunun veya pasaport yerine geçen belgesinin geçerlilik süresinin
uzatılmaması (İçişleri veya Dışişleri Bakanlıklarının uygun görüşlerinin bulunması hali hariç),
c) Yabancının mücbir sebepler dışında aralıksız olarak altı aydan fazla yurt dışında
kalması,
Hallerinde de geçerliliğini kaybeder.

Yargı yoluna başvurma hakkı


MADDE 17. — Bakanlık çalışma izni verilmesi ya da uzatılması talebinin reddedilmesi,
çalışma izninin iptal edilmesi ya da çalışma izninin geçerliliğinin kaybedilmesine ilişkin
kararını, yabancıya veya varsa işverenine 7201 sayılı Tebligat Kanunu hükümlerine göre tebliğ
eder.
Bakanlıkça verilecek kararlara karşı ilgililer tarafından tebliğ tarihinden itibaren otuz gün
içinde itiraz edilebilir. İtirazın Bakanlıkça reddedilmesi hallerinde idarî yargı yoluna
başvurulabilir.

BEŞİNCİ BÖLÜM
Bildirim Yükümlülüğü, Denetleme ve Düzenleme Yetkisi ile Cezaî Hükümler

1110
Bildirim yükümlülüğü
MADDE 18. — a) Bağımsız çalışan yabancılar, çalışmaya başladıkları tarihten ve
çalışmanın bitiminden itibaren,
b) Yabancı çalıştıran işverenler yabancının çalışmaya başladığı tarihten, çalışma izninin
verildiği tarihten itibaren otuz gün içerisinde çalışmaya başlamaması halinde bu sürenin
bitiminden itibaren ve herhangi bir nedenle hizmet akdinin sona erdiği tarihten itibaren,
En geç on beş gün içerisinde durumu Bakanlığa bildirmekle yükümlüdürler.

Bakanlığa bilgi verilmesi


MADDE 19. — Yabancılara çalışma izni verme yetkisi bulunan bakanlıklar ile kamu
kurum ve kuruluşları, çalışma iznini verdikleri, çalışma izin süresini uzattıkları ve çalışma
iznini iptal ettikleri tarihten, yabancı istihdam eden bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşları
ise çalıştırmaya başladıkları tarihten itibaren en geç otuz gün içinde yabancı ile ilgili tüm
bilgileri Bakanlığa bildirirler.

Denetleme yetkisi
MADDE 20. — Bu Kanun kapsamına giren yabancıların ve işverenlerin bu Kanundan
doğan yükümlülüklerini yerine getirip getirmedikleri Bakanlık iş müfettişleri ve Sosyal
Sigortalar Kurumu sigorta müfettişleri tarafından denetlenir.
Genel bütçeye dahil daireler ve katma bütçeli idarelerin teftiş ve denetim elemanları kendi
mevzuatları gereğince işyerlerinde yapacakları her türlü denetim ve incelemeler sırasında,
yabancı çalıştıran işverenlerle yabancıların bu Kanundan doğan yükümlülüklerini yerine getirip
getirmediklerini de denetler. Denetim sonuçları ayrıca Bakanlığa bildirilir.

1111
Cezaî hükümler
MADDE 21. — 18.maddeye göre bildirim yükümlülüğünü süresi içinde yerine
getirmeyen bağımsız çalışan yabancı ile yabancı çalıştıran işverene her bir yabancı için
ikiyüzelli milyon lira idarî para cezası verilir.
Çalışma izni olmaksızın bağımlı çalışan yabancıya beşyüz milyon lira idarî para cezası
verilir.
Çalışma izni bulunmayan yabancıyı çalıştıran işveren veya işveren vekillerine her bir
yabancı için iki milyar beşyüz milyon lira idarî para cezası verilir. Bu durumda, işveren veya
işveren vekili yabancının ve varsa eş ve çocuklarının konaklama giderlerini, ülkelerine
dönmeleri için gerekli masrafları ve gerektiğinde sağlık harcamalarını karşılamak zorundadır.
Birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarda sayılan fiillerin tekrarı halinde idarî para cezaları bir
kat artırılarak uygulanır.
Bu Kanuna göre verilmiş çalışma izni olmaksızın bağımsız çalışan yabancıya bir milyar
lira idarî para cezası verilir ve varsa işyeri veya işyerlerinin Bakanlık bölge müdürlerince
kapatılması kararı alınarak, bu kararın uygulanması için durum ilgili valiliğe bildirilir. Tekrarı
halinde, varsa işyeri veya işyerlerinin kapatılmasının yanı sıra idarî para cezası bir kat
artırılarak uygulanır.
Bu Kanunda öngörülen idarî para cezaları gerekçesi belirtilmek suretiyle Bakanlık bölge
müdürlüğünce ilgililere 7201 sayılı Tebligat Kanunu hükümlerine göre tebliğ edilir. İdarî para
cezaları tebliğ tarihinden itibaren yedi gün içinde vergi daireleri veya mal müdürlüklerine
ödenir. İlgililer cezaya bu süre içinde yetkili sulh ceza mahkemesi nezdinde itiraz edebilir.
Başvuru, cezanın takip ve tahsilini durdurmaz.
Bu Kanuna göre idarî para cezası ile cezalandırılan bağımlı veya bağımsız çalışan
yabancılar ile yabancı çalıştıran işverenler İçişleri Bakanlığına bildirilir.
Bu Kanuna göre süresi içinde ödenmeyen idarî para cezaları ve diğer alacakların takip ve
tahsilinde 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri
uygulanır.

Yönetmelik
MADDE 22. — Her türlü çalışma izninin verilmesi, sınırlandırılması, iptali, çalışma
izninden muaf tutulacak yabancılar ile bildirim yükümlülüklerinin nasıl yerine getirileceğine
ilişkin usul ve esaslar bu Kanuna göre çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
Bu Kanunun uygulanmasına ilişkin yönetmelik; Bakanlık, İçişleri Bakanlığı, Dışişleri
Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Turizm
Bakanlığı, Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Hazine Müsteşarlığı, Denizcilik
Müsteşarlığı ve Dış Ticaret Müsteşarlığı ile müştereken, ilgili görülen diğer bakanlıklar, kamu
kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının da görüşleri alınmak
suretiyle Kanunun yayımı tarihini izleyen altı ay içinde çıkarılır.

Yabancı sermaye yatırımlarında yabancıların çalıştırılması


MADDE 23. — 6224 sayılı Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu kapsamında kurulan
şirket ve kuruluşlarda çalıştırılmak istenen yabancılar, Hazine Müsteşarlığı ile müştereken
çıkartılacak yönetmelikle belirlenecek usul ve esaslar çerçevesinde Bakanlıkça verilen çalışma
izni ile çalıştırılabilirler.

ALTINCI BÖLÜM
Bazı Kanunlarda Yapılan Değişiklikler

1112
MADDE 24. — Ekli (1) sayılı listede gösterilen kadrolar ihdas edilerek, 190 sayılı Kanun
Hükmünde Kararnameye ekli (I) sayılı cetvelin Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına
ilişkin bölümüne eklenmiştir.

MADDE 25. — 9.1.1985 tarihli ve 3146 sayılı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının
Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 9. maddesine aşağıdaki bent (h) bendi olarak
eklenmiş ve mevcut (h) bendi (i) bendi olarak teselsül ettirilmiştir.
h) Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanunda öngörülen işleri yapmak,

MADDE 26. — 27.1.1954 tarihli ve 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği
Kanununun 34 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Madde 34. — Yabancı müteahhit veya yabancı kuruluşlar, Türkiye’de Devlet daireleri ile
resmi ve özel kuruluş ve şahıslara karşı re’sen veya yerli kuruluşlarla birlikte taahhüt ettikleri
mühendislik veya mimarlıkla ilgili işlerde, yalnız bu işe münhasır kalmak kaydıyla, Bayındırlık
ve İskân Bakanlığının ve Odalar Birliğinin görüşleri alınarak, Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığınca verilen çalışma izni ile yabancı uzman çalıştırabilirler.

MADDE 27. — 6235 sayılı Kanunun 35.maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

Madde 35. — 34.madde kapsamına girmeyen işlerde yabancı mühendis ve yüksek


mühendisler ile mimar ve yüksek mimarlar, Bayındırlık ve İskân Bakanlığı ile Odalar
Birliğinin görüşleri alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca verilen çalışma izni ile
çalıştırılabilir.

MADDE 28. — 7.3.1954 tarihli ve 6326 sayılı Petrol Kanununun 119.maddesi aşağıdaki
şekilde değiştirilmiştir.

Madde 119. — Petrol hakkı sahipleri, Enerji ve Tabiî Kaynaklar Bakanlığı ile İçişleri
Bakanlığının görüşü alınarak, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca verilen izinle yabancı
idarî ve meslekî personel ile uzman personel çalıştırabilir.

MADDE 29. — 8.6.1965 tarihli ve 625 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanununun 21.
maddesine dördüncü fıkradan sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
Bu Kanun kapsamında çalışacak yabancılar, Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında
Kanun hükümlerine tâbidirler.

MADDE 30. — 25.9.1981 tarihli ve 2527 sayılı Türk Soylu Yabancıların Türkiye’de
Meslek ve Sanatlarını Serbestçe Yapabilmelerine, Kamu, Özel Kuruluş veya İşyerlerinde
Çalıştırılabilmelerine İlişkin Kanunun 3.maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Madde 3. — Türk soylu yabancıların, kanunlarda Türk vatandaşlarının yapabileceği
belirtilen meslek, sanat ve işlerde çalışabilme ve çalıştırılabilmeleri için, özel kanunlarda
aranan nitelikleri taşımak ve yükümlülükleri yerine getirmek şartıyla, bu Kanun ve
Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanuna göre, İçişleri ve Dışişleri Bakanlıkları ile diğer
ilgili bakanlık ve kuruluşların görüşleri alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca izin
verilir.

1113
MADDE 31. — 12.3.1982 tarihli ve 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanununun
18.maddesinin (a) fıkrasının birinci bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Belgeli işletmelerde, Bakanlık ve İçişleri Bakanlığının görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığınca verilen izinle yabancı uzman personel ve sanatkârlar çalıştırılabilir.

MADDE 32. — 2634 sayılı Kanunun 26.maddesine aşağıdaki fıkra eklenmiştir.


Birinci fıkra kapsamında faaliyet gösterecek yabancılar, Yabancıların Çalışma İzinleri
Hakkında Kanun hükümlerine tâbidir.

MADDE 33. — 2.7.1964 tarihli ve 492 sayılı Harçlar Kanununa bağlı (6) sayılı tarifenin
başlığı aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Pasaport, vize, ikamet tezkeresi, Dışişleri Bakanlığı tasdik harçları ve yabancılara
verilecek çalışma izin belgesi harçları:

MADDE 34. — 492 sayılı Kanuna bağlı (6) sayılı tarifenin sonuna aşağıdaki bölüm
eklenmiştir.
IV. - Yabancılara Verilecek Çalışma İzin Belgeleri:
1. Süreli Çalışma İzin Belgesi:
a) 1 yıla kadar (1 yıl dahil) 50 000 000.- TL
b) 3 yıla kadar (3 yıl dahil) 150 000 000.- TL
Süre uzatımları da aynı miktarda harca tabidir.
2. Süresiz Çalışma İzin Belgesi : 250 000 000.- TL
3. Bağımsız Çalışma İzin Belgesi : 500 000 000.- TL
Çalışma izin belgesi harçlarının tespitine, karşılıklılık ilkesi esası göz önünde tutularak
Dışişleri Bakanlığı yetkilidir.

YEDİNCİ BÖLÜM
Geçici ve Son Hükümler

Yürürlükten kaldırılan hükümler


MADDE 35. — 11.6.1932 tarihli ve 2007 sayılı Türkiye’deki Türk Vatandaşlarına Tahsis
Edilen Sanat ve Hizmetler Hakkında Kanun yürürlükten kaldırılmıştır.

GEÇİCİ MADDE 1. — Bağımlı veya bağımsız olarak çalışan yabancılara, bu Kanunun


yürürlüğe girdiği tarihten önceki mevzuat hükümlerine göre verilmiş olan çalışma izinleri, bu
Kanun uyarınca Bakanlıkça iptal edilmediği veya hükmünü kaybetmediği müddetçe sürelerinin
sonuna kadar geçerlidir.

GEÇİCİ MADDE 2. — Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce kamu kurum ve


kuruluşlarının çalışma izni verdiği veya istihdam ettiği yabancılara ait bilgiler izni veren
mercilerce, Kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren doksan gün içinde Bakanlığa bildirilir.

GEÇİCİ MADDE 3. — Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce çalışma izni


başvurusu yapılan ve işlemleri devam eden yabancıların çalışma izinlerini, Kanunun yürürlüğe
girdiği tarihten önceki yetkili kamu kurum ve kuruluşları verirler ve çalışma izninin veriliş
tarihinden itibaren otuz gün içinde gerekli bilgileri Bakanlığa iletirler.

1114
Yürürlük
MADDE 36. — Bu Kanunun 24.maddesi Kanunun yayımı tarihinde, diğer maddeleri ise
yayımı tarihinden itibaren altı ay sonra yürürlüğe girer.

Yürütme
MADDE 37. — Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.

1115
İLGİLİ YÖNETMELİKLER

Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

1116
İNSANİ TÜKETİM AMAÇLI SULAR HAKKINDA YÖNETMELİK

(Resmi Gazete Tarihi :17.02.2005 No: 25730)

Amaç
Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı, insani tüketim amaçlı suların teknik ve hijyenik
şartlara uygunluğu ile suların kalite standartlarının sağlanması, kaynak suları ve içme sularının
istihsali, ambalajlanması, etiketlenmesi, satışı, denetlenmesi ile ilgili usul ve esasları
düzenlemektir.
Kapsam
Madde 2 — Bu Yönetmelik, kaynak suları, içme suları ve içme-kullanma suları ile ilgili
hükümleri kapsar. Ancak, doğal mineralli sular, kaplıca ve içmece suları ile tıbbi amaçlı suları
kapsamaz.

İstisnalar
Madde 3 — Bu Yönetmelik hükümleri;
a) Yetkili mercilerce suyun kalitesinin doğrudan ya da dolaylı olarak tüketici sağlığını
etkilemediğinin tespit edildiği durumlarda kullanılan sulara,
b) Günlük ortalama 10 m3 den az su sağlayan veya 50 den az kişi tarafından
kullanılabilecek müstakil su kaynağından temin edilen suya, bu suyun ticari ya da kamusal
faaliyet için temin edilmesi hali hariç,
uygulanmaz.
Bu maddenin (b) bendinde belirtilen istisnai hallerde, suyun herhangi bir şekilde
kirlenmesi sonucunda veya suyun niteliği nedeniyle oluşabilecek olumsuz etkiler hakkında
tüketici nüfus haberdar edilerek insan sağlığının korunmasını sağlayacak tavsiyelerde
bulunulur ve gerekli önlemler alınır.

Dayanak
Madde 4 —Bu Yönetmelik, 24/4/1930 tarihli ve 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha
Kanununun 235 ve 242 nci maddeleri, 27/5/2004 tarihli ve 5179 sayılı Gıdaların Üretimi,
Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü
Hakkında Kanunun 26 ncı maddesi, 13/12/1983 tarihli ve 181 sayılı Sağlık Bakanlığı Teşkilat
ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 43 üncü maddesine dayanılarak,
Ayrıca, Avrupa Birliğine Üye Ülkelerce esas alınan İnsani Kullanım Amaçlı Suların
Kalitesine Dair 98/83/EC sayılı Konsey Direktifi, Doğal Mineralli Suların Çıkartılması ve
Pazarlanmasına İlişkin Üye Devletlerin Kanunlarının Uyumlaştırılması Hakkındaki 15/7/1980
tarihli ve 80/777/EEC sayılı Konsey Direktifi ile Doğal Mineralli Sular İçin Konsantrasyon
Limitleri ve Etiketleme Bilgileri Hakkında Liste Oluşturulması ve Doğal Mineralli Suların ve
Kaynak Sularının Ozonla Zenginleştirilmiş Hava ile İşleme Tabi Tutulmasının Şartlarını
Belirleyen 16/5/2003 tarihli ve 2003/40/EC sayılı Konsey Direktifine paralel olarak,
hazırlanmıştır.

Tanımlar
Madde 5 — Bu Yönetmelikte geçen:
……………………….
e) İnsani Tüketim Amaçlı Su: Orijinal haliyle ya da işlendikten sonra, dağıtım ağı, tanker,
şişe veya kaplar ile tüketime sunulan içme, pişirme, gıda hazırlama ya da diğer evsel amaçlar
için kullanılan bütün sular ile suyun kalitesinin, gıda maddesinin nihai halinin sağlığa
uygunluğunu etkilemeyeceği durumlar haricinde insani tüketim amaçlı ürünlerin veya gıda
maddelerinin imalatında, işlenmesinde, saklanmasında veya pazarlanmasında kullanılan bütün
suları,
1117
f) Kaynak Suyu: Jeolojik koşulları uygun jeolojik birimlerin içinde doğal olarak oluşan,
bir veya daha fazla çıkış noktasından yer yüzüne kendiliğinden çıkan veya teknik usullerle
çıkartılan ve bu Yönetmeliğin 36 ncı maddesinde izin verilenler dışında her hangi bir işleme
tabi tutulmaksızın Ek-1' deki nitelikleri taşıyan, etiketleme gerekliliklerini karşılayan ve satış
amacı ile ambalajlanarak piyasaya arz edilen yer altı sularını,
g) İçme Suyu: Jeolojik koşulları uygun jeolojik birimlerin içinde doğal olarak oluşan, bir
çıkış noktasından sürekli akan veya teknik usullerle çıkarılan ve Bakanlıkça uygun görülen
dezenfeksiyon, filtrasyon, çöktürme, saflaştırma ve benzeri işlemler uygulanabilen ve
parametre değerlerinin eksiltilmesi veya arttırılması suretiyle Ek-1’deki parametre değerleri
elde edilen, etiketleme gerekliliklerini karşılayan ve satış amacı ile ambalajlanarak piyasaya arz
edilen yer altı sularını,
h) İçme-Kullanma Suyu: Genel olarak içme, yemek yapma, temizlik ve diğer evsel
amaçlar ile, gıda maddelerinin ve diğer insani tüketim amaçlı ürünlerin hazırlanması,
işlenmesi, saklanması ve pazarlanması amacıyla kullanılan, orjinine bakılmaksızın, orijinal
haliyle ya da arıtılmış olarak ister kaynağından isterse dağıtım ağından temin edilen ve Ek-1'
deki parametre değerlerini sağlayan ve ticari amaçlı satışa arz edilmeyen suları,
ı) Dış Şebeke Sistemi: İnsani tüketime yönelik suları kullanıcılara ulaştırmak amacı ile iç
şebeke dağıtım sistemine kadar olan borular, bağlantılar, aletlerden oluşan dağıtım ağını,
i) İç Şebeke Sistemi: İnsani tüketime yönelik suları kullanıcılara ulaştırmak amacı ile dış
şebeke sistemi ile musluklar arasında kurulmuş olan ve ilgili ulusal yasa uyarınca su
tedarikçisinin yetkisi ve sorumluluğu altında olmayan borular, bağlantılar ve aletlerden oluşan
bina içi dağıtım sistemini,
j) Kurul: Kaynak suları ve içme sularını incelemek üzere her ilde Sağlık Müdürünün
teklifi ve Valiliğin onayı ile oluşturulan inceleme kurulunu,
k) Tesis İzni: Kaynak suyu ve içme suyu işletmelerinin inşası için bu Yönetmelik
uyarınca verilen izni,
l) İşletme İzni: Kaynak suyu ve içme suyu işletmelerine bu Yönetmelik uyarınca verilen
işletme belgesini,
m) Otomatik Makine: İmlahanede yer alan, yıkama, doldurma ve kapaklama işlemlerini
el değmeden otomatik olarak yapan makineyi,
n) Otomatik Sistem: İşletmede üretimi yapılan ambalajın temizlenmesi, dolum ve
kapaklama işlemlerini el değmeden otomatik olarak uyum içinde yapan sistemi,
o) Geri Dönüşlü Kap: Kaynak suyu ve içme suyu dolumunda bir defadan fazla kullanılan
ve su ile etkileşim yapmayan cam, metal, krom-nikel, polikarbonat ve benzeri kapları,
ö) Geri Dönüşsüz Kap: Su dolumunda bir defadan fazla kullanılmayacak pet, cam, metal,
krom-nikel ve benzeri kapları,
p) Kurul Ön Raporu: bu Yönetmelikte belirtilen usul ve esaslar doğrultusunda suyun
kaynağı, çıkış noktası ve tesis yeri ile ilgili olarak Kurulca hazırlanan kaynak veya içme suları
hakkında ilk raporu,
r) Kurul Son Raporu: Tesis izni aşamasında sunulan projelere ve bu Yönetmelik
esaslarına göre su tesisinin tamamının inşa edilip tamamlandığına dair Kurul tarafından
hazırlanan kaynak veya içme suları hakkında son raporu,
s) Üye Ülke: Avrupa Birliği üyesi olan ülkeleri,
ş) Üçüncü Ülkeler: Avrupa Birliği üyesi olmayan ülkeleri,
ifade eder.

Genel Esaslar
Madde 6 — Suların, sağlığa uygun ve temiz olması zorunludur.
Bu Yönetmeliğin asgari şartları bakımından sular;
a) İnsan sağlığına potansiyel bir tehlike oluşturan miktar ve yoğunlukta maddeler, mikro-
organizmalar ve parazitler içermiyorsa,

1118
b) Ek-1’de yer alan şartlara ve bu Yönetmeliğin 7, 8, 10, 11 ve 13 üncü maddelerine
uyuyor ise,
sağlığa uygun ve temiz kabul edilir.
Bu Yönetmeliğin uygulanması sırasında insan sağlığını korumak amacıyla alınan
önlemler, bu Yönetmelikte belirtilen suların fiziksel, kimyasal, radyoaktif ve mikrobiyolojik
parametre değerlerinin aşılmasına, suyun kalite standartlarının dışına çıkılmasına veya suların
kirlenmesinde herhangi bir artışa neden olmamalıdır.

Kalite Standartları
Madde 7 — Suyun kalite standartları Ek-1' de belirlenen parametre değerlerini içerir.
Ek-1 (c) ve (d)’de belirlenen parametre değerleri, suyun izlenmesi ve düzeltici önlemler
ile kullanım sınırlamalarına ilişkin 11 inci maddede belirtilen yükümlülüklerin yerine
getirilmesi amacıyla kullanılır.
İnsan sağlığının korunmasının gerektirdiği hallerde Ek-1’de yer almayan parametreler de
ilave edilebilir. İlave edilecek parametreler, en azından suyun mikro organizmalardan,
parazitlerden ve insan sağlığına potansiyel bir tehlike oluşturan miktarlarda herhangi bir
maddeden yoksun olmasını sağlamalıdır.

Kalite Standartlarının Aranacağı Noktalar


Madde 8 — 7 nci maddede yer alan parametreler;
a) Suyun bir şebeke aracılığı ile temin edilmesi halinde, bina ya da bir kuruluşta, suyun
insani tüketim için kullanılmak üzere musluklardan akıtıldığı,
b) Suyun tankerden alınması halinde, tankerden alındığı,
c) Suyun satılmak üzere şişelere ya da ambalajlara doldurulması halinde, şişelere ya da
ambalajlara doldurulduğu,
d) Suyun gıda üretiminde kullanılması halinde, suyun üretimde kullanıldığı,
noktalarda aranır.
Suyun, toplu kullanıma sunulduğu tesisler ve kuruluşlar dışındaki noktalarda kalite
standartlarına uymadığının tespit edilmesi ve bu durumun, iç şebeke sisteminden ya da bakım
veya onarımdan kaynaklandığının belirlenmesi durumunda, bu Yönetmelik hükümlerine
uyulmuş kabul edilir.
Şebeke aracılığıyla temin edilen sular için bu maddenin ikinci fıkrasında belirtilen
durumun geçerli olması halinde, yetkili merciler, mülkiyet sahiplerince alınabilecek mümkün
olan her tür düzeltici önlem hakkında mülkiyet sahiplerine tavsiyelerde bulunma da dahil
olmak üzere, parametrik değerlere uyumsuzluk riskini azaltacak veya ortadan kaldıracak her tür
önlemi alır. Bunların dışında suyun kullanıma açılmasından önceki yapısının ve özelliğinin
değiştirilmesi yoluyla, kullanıma açıldıktan sonraki parametrik değerlerle uyumsuzluk riskinin
azaltılmasını ya da ortadan kaldırılmasını temin eden uygun işleme teknikleri gibi diğer
önlemler de yetkili mercilerce alınır ve ilgili nüfusa gerekli tavsiyelerde bulunarak, taraflarınca
alınması gereken ilave tedbirler hakkında bilgi verilir.

Yönetmelik Hükümlerine Uyum İçin Zaman Çizelgesi


Madde 9 — Suların kalitesinin bu Yönetmeliğe uyması için gerekli önlemler, bu
Yönetmeliğin yürürlüğe giriş tarihinden itibaren üç yıl içinde alınır.
Ancak;
a) Mümkün olan hallerde, dezenfeksiyondan ödün vermemek kaydıyla Bromat için Ek-1
(b)’de belirtilen parametre değerinden daha düşük bir değer elde etmek hedeflenir. 8 inci
maddenin (a), (b) ve (d) bentlerinde atıfta bulunulan sular için, bromatla ilgili Ek-1 (b)’de
belirtilen parametrik değere bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren en geç beş yıl
içinde ulaşılması sağlanır. Bu sular için, bromatın parametrik değeri bu Yönetmeliğin
yürürlüğe girdiği tarihten itibaren ilk üç yıl için 25 µg/L olarak uygulanır.

1119
b) 8 inci maddenin (a), (b) ve (d) bentlerinde atıfta bulunulan sular için Kurşunla ilgili
Ek-1 (b)’de belirtilen parametrik değere bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren en
geç onbeş yıl içerisinde uyulması sağlanır. Bu sular için, kurşunun parametrik değeri bu
Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren ilk sekiz yıl için 25 µg/L olarak uygulanır.
Kurşun parametresi için belirtilen değerlere uyum sağlamak amacı ile verilen süre
boyunca insani tüketim amaçlı suların kurşun miktarını mümkün olduğu kadar azaltmak için
bütün tedbirlerin alınması sağlanır.
Bu değere uyumun sağlanmasına yönelik önlemlerin alınması sırasında, Bakanlık insani
tüketim amaçlı sularda kurşun miktarının en yüksek olduğu yerlere öncelik vermelidir.
c) Mümkün olan hallerde, dezenfeksiyondan ödün vermemek kaydıyla trihalometanlar
için Ek-1 (b)’de belirtilen parametre değerinden daha düşük bir değer elde etmek hedeflenir. 8
inci maddenin (a), (b) ve (d) bentlerinde atıfta bulunulan sular için, trihalometanlarla ilgili Ek-1
(b)’de belirtilen parametrik değere bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren en geç
on yıl içinde ulaşılması sağlanır. Toplam trihalometanlar için parametrik değer bu
Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren ilk sekiz yıl için 150 µg/L’dir.

Düzeltici Önlemler ve Kullanım Sınırlamaları


Madde 11 — Bu Yönetmeliğin Ek-1 (a) ve (b)’ de belirlenen parametre değerleri ile 7
nci maddenin ikinci fıkrası uyarınca belirlenen parametre değerlerinin herhangi bir ihlali
durumunda, bu ihlalin nedenlerini belirlemek amacıyla gerekli incelemeler yapılır.
Şebekeden sağlanan sular, bu Yönetmeliğin 3 üncü maddesindeki yükümlülüklere uymak
için alınan tedbirlere rağmen, bu Yönetmeliğin Ek-1 (a) ve (b)' deki belirtilen parametre
değerleri ile 7 nci maddenin ikinci fıkrası uyarınca belirlenen parametre değerlerine uymuyorsa
ve bu sulardaki uyumsuzluk iç şebeke sisteminden, bakım veya onarımdan kaynaklanıyorsa,
yetkili merciler, suyun kalitesinin iyileştirilmesi için düzeltici önlemleri en kısa sürede alır ve
ilgili parametrik değerin ne derecede aşıldığı veya uyumsuzluğun insan sağlığına ne derecede
bir tehdit oluşturduğu gibi hususları dikkate alarak zorlayıcı tedbirlere öncelik verir.
Herhangi bir parametre değerinin ihlali durumunda, gerekli görülürse sular, izleme
programı dışında ilave denetleme izlemesine tabi tutulabilir, herhangi bir parametre ihlali
olmasa dahi insan sağlığı için potansiyel tehlike oluşturan içme-kullanma suyunun kullanımı
yasaklanabilir ya da sınırlanabilir veya insan sağlığını korumak için gerekli diğer önlemler
alınır. Hangi önlemlerin alınacağına, içme-kullanma sularının kullanımının sınırlanmasının
veya temininin durdurulmasının insan sağlığı açısından neden olacağı riskler de dikkate
alınarak karar verilir. Böyle bir durumda tüketiciler bilgilendirilerek gerekli uyarılar yapılır.
Yetkili mercilerce alınan önlemler hakkında rehberler hazırlanabilir.
Denetleme izlemelerinde Ek-1 (c) ve (d)’de yer alan parametre değerlerinin ya da
şartlarının ihlali halinde, bu ihlalin insan sağlığı için herhangi bir risk oluşturup
oluşturmayacağı değerlendirilir. İnsan sağlığını korumak amacıyla gerekli olması halinde su
kalitesini iyileştirmek için gerekli düzeltici önlemler alınır.
Düzeltici önlemlerin alınmasını gerektiren ihlalin ciddi boyutlarda olması durumunda
tüketiciler bilgilendirilir.

Muafiyetler
Madde 12 — Hiç bir muafiyetin insan sağlığına yönelik potansiyel bir tehlike
oluşturmaması esastır. Ancak bölgede içme-kullanma suyu tedarikinin sürdürülebileceği başka
makul yolların bulunmaması halinde, Ek-1 (b)’de ya da 7 nci maddenin ikinci fıkrasına uygun
olarak belirlenen parametre değerlerinden, yetkili mercice, belirlenecek bir maksimum değere
kadar muafiyet verilebilir. Muafiyetler kısa süreli olur ve maksimum üç yılı geçemez. Bu
sürenin sonuna doğru yeterli ilerleme sağlanıp sağlanmadığını belirlemek için bir
değerlendirme yapılır. İkinci bir muafiyet verilmesi halinde, buna ilişkin değerlendirme
sonuçları ikinci muafiyet verilmesinin bütün gerekçeleriyle birlikte Komisyona gönderilir.

1120
İkinci muafiyetin süresi üç yılı aşamaz. Ancak, istisnai hallerde Komisyondan üç yılı aşmayan
üçüncü bir muafiyet dönemi talep edilebilir.
Verilen herhangi bir muafiyette aşağıda yer alan hususlar belirtilir;
a) Muafiyetin gerekçeleri,
b) Parametrenin adı, önceki izleme sonuçları ve muafiyette izin verilebilecek maksimum
değer,
c) Coğrafi bölge, temin edilen günlük su miktarı, ilgili nüfus ve herhangi bir gıda üretim
faaliyetinin etkilenip etkilenmeyeceği,
d) Gerekli olan yerlerde artırılmış izleme sıklığı içeren uygun bir izleme planı,
e) Gerekli düzeltici faaliyetlerin planının bir özeti, çalışma zaman çizelgesi, gider tahmini
ve gözden geçirmeye ilişkin düzenlemeler,
f) Talep edilen muafiyet süresi.
Eğer parametre değerinin ihlalinin önemsiz olduğu değerlendirilir ve 11 inci maddenin
ikinci fıkrasına uygun olarak alınan düzeltici tedbirler, sorunun 30 gün içinde çözülmesi için
yeterli ise ikinci fıkrada listelenen şartlar uygulanmaz. Bu durumda, yalnızca ilgili parametre
için izin verilebilecek maksimum değer ve sorunun çözümü için izin verilecek süre belirlenir.
Eğer herhangi bir su tedariki için bir parametre değerinin ihlali geçen 12 aylık süre içinde
toplam 30 günü aşmışsa bir önceki fıkraya başvurulamaz.
Bu maddede belirtilen muafiyetlere başvurulması halinde, ilgili nüfus bilgilendirilir.
Ayrıca, gerektiğinde, muafiyetin özel risk oluşturabileceği nüfus gruplarına tavsiyede
bulunulur. Bu yükümlülükler, aksine karar verilmedikçe, bu maddenin üçüncü fıkrasında tarif
edilen durumlarda uygulanmaz.
Üçüncü fıkraya uygun olarak verilen muafiyetler hariç olmak üzere, günde ortalama 1000
m3’ü aşan miktarda su tedarik eden ya da 5.000’den fazla insanın yararlandığı müstakil bir su
kaynağına ilişkin herhangi bir muafiyet konusunda Komisyon, ikinci fıkrada belirlenen bilgiler
dahil, iki ay içinde bilgilendirilir.
Bu madde şişelerde ya da kaplarda satışa sunulan kaynak suları ile içme sularına
uygulanmaz.

Bilgilendirme ve Rapor Etme


Madde 14 — Yetkili mercilerce içme-kullanma sularına ilişkin olarak tüketicilere yeterli
ve güncel bilgiler sağlanır ve bu doğrultuda Bakanlık bilgilendirilir.
Suların kalitesi hakkında, tüketicileri bilgilendirmek için üç yılda bir rapor yayınlanır.
Rapor, en azından günde ortalama 1000 m3’ü aşan ya da 5000’den fazla kişiye hizmet eden
bütün müstakil su kaynaklarıyla ilgili bilgileri içerir. Rapor üç takvim yılını kapsar ve bu
dönemin sonundan itibaren bir takvim yılı içinde yayınlanır. Bu raporlar yayınlanmasından
itibaren iki ay içinde Komisyona gönderilir.
Raporların hazırlanmasında, 3 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendi, 7 nci maddenin
ikinci ve üçüncü fıkrası, 10 uncu maddenin birinci fıkrası, 11 inci madde, 12 nci maddenin
beşinci fıkrası ile altıncı fıkrası ve 15 inci maddenin birinci fıkrasında yer alan hükümler
dikkate alınır.
Ayrıca, hazırlanan raporla birlikte, 11 inci maddenin birinci fıkrası ile üçüncü fıkrası ve 9
uncu maddenin (c) bendine uygun olarak alınan ya da alınacak önlemler hakkında rapor
hazırlanır ve Komisyon’ a sunulur.

Yönetmelik Hükümlerine Uymak için Zaman Çizelgesiyle ilgili İstisnai Haller


Madde 15 — 9 uncu madde hükümlerine uymak için zaman çizelgesiyle ilgili olarak,
istisnai hallerde ve coğrafi olarak tanımlanmış alanlarda, Komisyona 9 uncu maddede yer alan
süreden daha uzun bir süre tanınması için özel bir talepte bulunulabilir. Bu ilave süre üç yılı
aşamaz ve sürenin sonuna doğru bir gözden geçirme yapılır ve sonucu Komisyona iletilir.

1121
Komisyondan bu gözden geçirmeye dayalı olarak üç yıla kadar uzayan ikinci bir ilave süre
talep edilebilir. Bu hüküm şişelerde ya da kaplarda satışa sunulan sulara uygulanmaz.
Gerekçeleri bildirilen böyle bir talep, karşılaşılan güçlükleri belirleyecek ve en azından
12 nci maddenin ikinci fıkrasında öngörülen bütün bilgileri içerecektir.
Yetkili merci bu maddeyi uyguladığında talepten etkilenecek nüfusun, talebin sonucu
hakkında uygun bir yolla hemen bilgilendirilmesini ve gerekli olan hallerde, bu talebin özel bir
risk oluşturabileceği özel nüfus gruplarına uyarılarda bulunulmasını sağlar.

Müeyyideler
Madde 50 — Bu Yönetmelik hükümlerine aykırı hareket eden içme-kullanma suyu
temin edicileri, kaynak suyu ve içme suyu işletmeleri ile sahip ve mesul müdürleri hakkında;
5179 sayılı Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde
Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun, 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu
ile 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun
ve diğer ilgili mevzuat ile öngörülen müeyyideler uygulanır.

Yürürlükten Kaldırılan Mevzuat


Madde 51 — 18 /10/1997 tarihli ve 23144 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İçilebilir
Nitelikteki Suların İstihsali, Ambalajlanması, Satışı ve Denetlenmesi Hakkında Yönetmelik
yürürlükten kaldırılmıştır.

Geçici Madde 1 — 18/10/1997 tarihli ve 23144 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan


İçilebilir Nitelikteki Suların İstihsali, Ambalajlanması, Satışı ve Denetlenmesi Hakkında
Yönetmelik hükümleri doğrultusunda doğal kaynak sularına ve içme sularına verilen fason
dolum izinleri bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 1 yıl sonra iptal edilmiş
sayılır.

Geçici Madde 2 — İnsani Kullanım Amaçlı Suların Kalitesine Dair 98/83/EC sayılı
Konsey Direktifi ile Doğal Mineralli Sular İçin Konsantrasyon Limitleri ve Etiketleme Bilgileri
Hakkında Liste Oluşturulması ve Doğal Mineralli Suların ve Kaynak Sularının Ozonla
Zenginleştirilmiş Hava İle İşleme Tabi Tutulmasının Şartlarını Belirleyen 16/05/2003 tarihli ve
2003/40/EC Sayılı Konsey Direktifine paralel olarak uyumlaştırılması yapılan parametreler için
uyum süresi 31/12/ 2006 tarihine kadar uzatılmıştır.

Geçici Madde 3 — 18/10/1997 tarihli ve 23144 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan


İçilebilir Nitelikteki Suların İstihsali, Ambalajlanması, Satışı ve Denetlenmesi Hakkında
Yönetmelik hükümleri doğrultusunda izin verilen kaynak, içme, işlenmiş içme ve işlenmiş
kaynak suyu işletmecileri, izinlerini 31/12/2007 tarihine kadar uyumlaştırmak zorundadır.

Yürürlük
Madde 52 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme
Madde 53 — Bu Yönetmelik hükümlerini Sağlık Bakanı yürütür.

Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

1122
BASINÇLI EKİPMANLAR YÖNETMELİĞİ
(97/23/AT)
(Resmi Gazete Tarihi :22.01.2007 No: 26411)

Amaç
MADDE 1 – Bu Yönetmeliğin amacı, maksimum izin verilebilen PS basıncı 0,5
bar’dan daha büyük olan basınçlı ekipmanların ve donanımların tasarım, üretim ve uygunluk
değerlendirmesi ile ilgili usul ve esasları belirlemektir.

Kapsam
MADDE 2 –Bu Yönetmelik; maksimum izin verilebilen PS basıncı 0,5 bar’dan daha
büyük olan basınçlı ekipmanları kapsar.
Bu Yönetmelik aşağıda belirtilen hususları kapsamaz:
a) Basınç düşürme istasyonları veya sıkıştırma istasyonlarında bulunabilen standart
basınçlı ekipmanlar hariç olmak üzere; herhangi bir akışkan veya maddeyi, bir tesise ya da kıyı
veya açıkta bulunan tesisten taşımak için tasarlanmış, ekli her türlü ekipmanı da içeren ve
tesisin içinde bulunan son izolasyon cihazını da kapsayacak şekilde boru veya boru
sisteminden oluşan boru hattı,
b) Suyun tedariki, dağıtımı ve boşaltılması için şebekeler ve ilgili ekipmanlar, basınçlı su
taşıma boruları, basınç tünelleri, hidroelektrik tesisler için basınç şaftı ve ilgili özel aksesuarlar,
c) 30/12/2006 tarihli ve 26392 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Basit Basınçlı
Kaplar Yönetmeliğinin (87/404/AT) kapsadığı ekipmanlar,
ç) 30/11/2000 tarihli ve 24246 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Aerosol Kaplar
Yönetmeliğinin (75/324/AT) kapsadığı ekipmanlar,
d) Aşağıda belirtilen mevzuat ve ekleri tarafından araçların fonksiyonları için
belirlenmiş olan ekipmanlar:
1) 1/4/1999 tarihli ve 23653 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Motorlu Araçlar ve
Römorkları Tip Onayı Yönetmeliği (70/156/AT),
2) 7/1/1999 tarihli ve 23576 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tekerlekli Tarım
veya Orman Traktörleri Tip Onayı Yönetmeliği (74/150/AT),
3) 23/12/2004 tarihli ve 25679 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İki veya Üç
Tekerlekli Motorlu Araçların Tip Onayı Yönetmeliği (2002/24/AT),
e) Bu Yönetmeliğin 10 uncu maddesinde belirtildiği gibi Kategori I’den yüksek
olmayacak şekilde sınıflandırılmış ve aşağıda açıklanan yönetmelikler tarafından kapsanan
ekipmanlar;
1) 30/12/2006 tarihli ve 26392 sayılı 4. mükerrer Resmî Gazete’de yayımlanan Makine
Emniyeti Yönetmeliği (98/37/AT),
2) 15/2/2003 tarihli ve 25021 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Asansör Yönetmeliği
(95/16/AT),
3) 30/12/2006 tarihli ve 26392 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Belirli Gerilim
Sınırları Dahilinde Kullanılmak Üzere Tasarlanmış Elektrikli Teçhizat ile İlgili Yönetmelik
(73/23/AT),
4) 13/3/2002 tarihli ve 24694 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tıbbi Cihaz
Yönetmeliği (93/42/AT),
5) 30/12/2006 tarihli ve 26392 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Gaz Yakan
Cihazlara Dair Yönetmelik (90/396/AT),
6) 30/12/2006 tarihli ve 26392 sayılı 4. Mükerrer Resmî Gazete’de yayımlanan
Muhtemel Patlayıcı Ortamlarda Kullanılacak Teçhizat ve Koruyucu Sistemler ile İlgili
Yönetmelik (94/9/AT),
f) Avrupa Birliğini oluşturan Roma Antlaşmasının 223 (1) (b) maddesi tarafından
kapsanan askeri ekipmanlar,
g) Yanlış kullanım sonucunda radyoaktif yayıma sebep olabilecek, özellikle nükleer
amaçlı kullanım için tasarlanan ekipmanlar,
ğ) Petrol, gaz veya jeotermal keşif ve sondaj endüstrisinde ve yeraltı depolamasında,
kuyu basıncını kontrol etmek için kullanılan kuyu başı, patlama önleyiciler, boru manifoldları
ve bunların tüm ekipmanlarından oluşan kuyu kontrol ekipmanları,
h) Basıncın belirgin bir tasarım faktörü olmadığı statik ve dinamik işlevsel etkileri veya
diğer işlevsel etkileri karşılayabilecek yeterli dayanıklılık, sertlik veya kararlılığa sahip olan ve

1123
buna uygun olarak malzemesi seçilmiş, boyutları belirlenmiş ve üretilmiş mahfazaları ve
makineleri kapsayan aşağıda belirtilen ekipmanlar,
1) Türbin ve içten yanmalı motorları da içeren motorlar,
2) Buharlı motorlar, gaz/buhar türbinleri, turbo jeneratörler, kompresörler, pompalar ve
çalıştırma düzenleri,
ı) Fırın soğutma sistemleri, sıcak hava geri kazanıcıları, toz emiciler ve sıcak fırın egzoz
gazı temizleyicileri dahil olmak üzere yüksek fırınlar, fırın soğutma, gaz değiştiriciler, eritme,
yeniden eritme, gazını alma, çelik ve demir dışı metallerin döküm tepsileri dahil olmak üzere
doğrudan tasviye döküm ocakları,
i) Şartel kontrol ünitesi, transformatör gibi yüksek gerilim ekipmanları ve dönen
makinalar için mahfazalar,
j) Aktarma sistemleri (örneğin: elektrik ve telefon kabloları) muhafazası için basınçlı
borular,
k) Gemiler, roketler, uçaklar ve hareket edebilir deniz araçları ile tekneler üzerinde
kullanılmak veya bunların hareketini sağlamak üzere tasarlanmış ekipmanlar,
l) Taşıt lastikleri, hava yastıkları, oynamak için kullanılan toplar, şişme botlar ve
benzeri esnek muhafazadan oluşan basınçlı ekipmanlar,
m) Egzoz ve emme susturucuları,
n) Son tüketim için üretilen karbonatlı içeceklerin şişe veya teneke kutuları,
o) PSxV değeri 500 bar x litreden fazla olmayan ve izin verilen maksimum basıncı 7
bar'ı geçmeyen, içeceklerin dağıtım ve nakliyesi için tasarlanmış kaplar,
ö) Tehlikeli Maddelerin Karayolu ile Uluslar Arası Taşınması (ADR), Tehlikeli
Maddelerin Demiryolu ile Uluslar Arası Taşınması (RID), Uluslar Arası Denizcilikle İlgili
Tehlikeli Madde Kodları (IMDG) ve Uluslar Arası Sivil Havacılık Organizasyonu (ICAO)
anlaşmaları tarafından kapsanan ekipmanlar,
p) Sıcak su ısıtma sistemindeki radyatör ve borular,
r) Sıvının üzerindeki gaz basıncı 0,5 bar’dan fazla olmayan sıvıları depolamak için
tasarlanmış kaplar.

Dayanak
MADDE 3 – Bu Yönetmelik;
a) 29/6/2001 tarihli ve 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve
Uygulanmasına Dair Kanuna dayanılarak,
b) Avrupa Birliğinin 97/23/EC sayılı Basınçlı Ekipmanlara İlişkin Direktifine paralel
olarak,
hazırlanmıştır.

Tanımlar
MADDE 4 – Bu Yönetmelikte geçen;
a) Akışkanlar: Süspansiyon halinde katı içerenler de dahil olmak üzere, hem saf halde
gazları, sıvıları ve buharları, hem de bunların karışımlarını,
b) Bakanlık: Sanayi ve Ticaret Bakanlığını,
c) Basınç: Vakumun bir negatif değer olarak belirtildiği, gösterge basıncı olarak da
ifade edilen, atmosfer basıncına göre basıncı,
ç) Basınçlı aksesuarlar: İşlevsel fonksiyona ve basınç taşıyıcı hazneye sahip cihazları,
d) Basınçlı ekipman: Kaplar, borular, emniyet ve basınç aksesuarları, uygulaması varsa
basınçlı ekipmanın basınç içeren kısımlarına bağlı flanş, nozul, kaplin, destekler, kaldırma
kulpları vb. elemanları,
e) Boru donanımı: Özellikle bir boru veya boru sistemini, bağlantıları, genişletme
eklerini, hortumları veya başka uygun olan basınç altında bulunan parçaları içeren borular ve
boru donanımı olarak kabul edilen havayı soğutmak veya ısıtmak amacıyla borulardan oluşan
ısı değiştiricilerini de kapsayacak şekilde basınçlı bir sisteme bağlanma durumunda,
akışkanların taşınması amaçlı boru bileşenleri,
f) Donanımlar: Bir imalatçı tarafından, tamamlanmış fonksiyonel bir bütün oluşturması
için birleştirilen basınçlı ekipmanın çeşitli parçalarını,
g) Emniyet aksesuarları: Emniyet vanası, patlama diskli emniyet aletleri, bel verme
çubukları, kontrollü basınç düşürme emniyet sistemleri gibi doğrudan basınç sınırlandırma
aletleri ile basınç ve sıcaklık anahtarları, akışkan seviyesi anahtarları ve emniyetle ilgili her
türlü ölçme kontrol ve düzenleme cihazları gibi basınç düzeltme amacına yönelik ya da
kapatma veya kapatmayla birlikte tamamen durdurmayı sağlayan sınırlayıcı cihazları da
1124
kapsayacak şekilde, basınçlı ekipmanları izin verilen limitlerin aşılmasına karşı korumak için
tasarımlanmış cihazları,
ğ) İzin verilen maksimum basınç (PS): Koruyucu ya da sınırlama cihazının bağlantı
noktasında veya ekipmanın en üstünde, bu yerlerin uygun olmaması halinde imalatçı tarafından
belirlenen herhangi bir uygun noktada tanımlanmış olan, imalatçı tarafından belirlenen ve
ekipmanın tasarlandığı maksimum basıncı,
h) İzin verilen maksimum/minimum TS sıcaklık derecesi: İmalatçı tarafından belirlenen
ekipmanın tasarlanmış olduğu maksimum/minimum sıcaklık derecesi TS’yi,
ı) Hacim (V): İlk bağlantı veya kaynak noktasına kadar olan nozulların hacmi dahil,
daimi iç parçaların hacmi hariç olmak üzere bir haznenin iç hacmini,
i) Kap: Başka bir ekipmana birleştirilen bağlantı noktasına kadar olan doğrudan ekleri
de dahil olmak üzere, akışkanları içinde basınç altında tutmak için tasarlanmış ve imal edilmiş
hazne veya hazneleri,
j) Komisyon: Avrupa Birliği Komisyonunu,
k) Malzemeler için Avrupa onayı: Basınçlı ekipmanların imalatında sürekli kullanımı
amaçlanan, uyumlaştırılmış standartlar tarafından kapsanmayan malzemelerin özelliklerini
tanımlayan teknik belgeyi,
l) Müsteşarlık: Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığını,
m) Standart çap (DN): DN ve bunu takip eden bir sayı ile gösterilen, referans amaçlı
uygun yuvarlatılmış değer olup üretim boyutlarından farklı anlama gelen, dış çaplar dışında,
boru sisteminde bulunan bütün parçalara ortak olarak verilen sayısal büyüklüğü,
n) Sabit bağlantılar: Tahribatlı yöntemler haricinde ayrılmayan bağlantıları,
ifade eder.

Piyasaya arz
MADDE 5 – Bu Yönetmeliğin 4 üncü maddesinde bahsedilen basınçlı ekipman ve
donanımların; düzgün olarak kurulmuş, bakımı yapılmış olmaları halinde ve tasarımlanan amaç
için kullanılmaları durumunda, kişilerin, evcil hayvanların ve eşyaların emniyetini ve
güvenliğini tehlikeye atmayacak şekilde piyasaya sürülmesini ve hizmete sunulmasını temin
etmek için gerekli önlemler ilgililerce alınmalıdır.
Bu Yönetmeliğin 4 üncü maddesinde tanımlanan basınçlı ekipmanlar veya
donanımların, bu Yönetmelik hükümlerine uygunluk sağlamayanları; imalatçı veya Türkiye’de
yerleşik yetkili temsilcisi tarafından, uygunsuz olduğunu ve satışa sunulamayacağını belirtir bir
şekilde işaretlenmek kaydı ile fuar veya sergilerde gösterilebilir. Gösterimler sırasında kişilerin
güvenliğini temin etmek için, imalatçı tarafından gereklere uygun emniyet tedbirleri alınır.

Teknik gerekler
MADDE 6 – Aşağıda (a), (b), (c) ve (ç) bentlerinde ifade edilen basınçlı ekipmanlar
bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (EK-I)’deki temel gerekleri yerine getirmelidir.
a) Bu fıkranın (b) bendi haricinde olup aşağıda belirtilen kaplar.
1) Gaz, sıvılaştırılmış gaz, basınç altında çözünmüş gazlar, buharlar ve maksimum izin
verilen sıcaklıktaki buhar basıncı, normal atmosfer basıncından (1013 mbar) 0,5 bar’dan daha
yüksek olan aşağıdaki sınırlamalar dahilindeki sıvılar için kaplar.
1.1) 1 litre’den daha büyük hacim ve PS ile V çarpımı 25 bar x litreden daha büyük
veya 200 bar’dan daha büyük PS basıncı olup bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (EK-II), tablo
1’de gösterilen, grup 1’deki akışkanlar için kaplar.
1.2) 1 litre’den daha büyük hacim ve PS ile V çarpımı 50 bar x litreden daha büyük
veya 1000 bar’dan daha büyük PS basıncı olup, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (EK-II), tablo
2’de gösterilen, grup 2’deki akışkanlar için kaplar ve taşınabilir tüm yangın söndürücüler ve
solunum tüpleri.
2) Maksimum izin verilen sıcaklıkta buhar basıncı normal atmosfer basıncından (1013
m bar) 0,5 bar’dan fazla olmayan aşağıdaki sınırlamalar dahilindeki sıvılar için kaplar.
2.1) 1 litre’den daha büyük hacim ve PS ile V çarpımı 200 bar x litreden daha büyük
veya 500 bar’dan daha büyük PS basıncı olup, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (EK-II), tablo
3’te gösterilen grup 1’deki akışkanlar için kaplar.
2.2) 10 bar’dan daha büyük PS basıncı ve PS ile V çarpımı 10 000 bar x litreden büyük
veya 1000 bar’dan daha büyük PS basıncı olup, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (EK-II), tablo
4’te gösterilen, grup 2’deki akışkanlar için kaplar.
b) 2 litre’den daha büyük bir hacmi ve aşırı ısınma riski olan 110 °C’tan daha fazla
sıcaklıkta kızgın su veya buhar üretimi amaçlanan bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (EK-II),
1125
tablo 5’te gösterilen, ateşle veya başka türlü ısıtılmış basınçlı ekipmanlar ve bütün basınçlı
pişiriciler.
c) Aşağıdaki amaçlar için tasarımlanmış borular.
1) Gaz, sıvılaştırılmış gaz, basınç altında çözünmüş gazlar, buharlar ve maksimum izin
verilen sıcaklıkta buhar basıncı, normal atmosfer basıncından (1013 mbar) 0,5 bar’dan daha
yüksek olan aşağıdaki sınırlamalar dahilindeki sıvılar için borular.
1.1) DN’si 25’ten daha büyük olup, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (EK-II), tablo 6’da
gösterilen, grup 1’deki akışkanlar için borular.
1.2) DN’si 32’den daha büyük ve PS ile DN çarpımı 1000 bar’dan büyük olup bu
Yönetmeliğin ekinde yer alan (EK-II), tablo 7’de gösterilen, grup 2’deki akışkanlar için
borular.
2) Maksimum izin verilen sıcaklıkta buhar basıncı normal atmosfer basıncından (1013
m bar) 0,5 bar’dan fazla olmayan aşağıdaki sınırlamalar dahilindeki sıvılar için borular.
2.1) DN’si 25’ten daha büyük ve PS ile DN çarpımı 2000 bar’dan büyük olup bu
Yönetmeliğin ekinde yer alan (EK-II), tablo 8’de gösterilen, grup 1’deki akışkanlar için
borular.
2.2) PS si 10 bar’dan büyük, DN’si 200’den büyük ve PS ile DN çarpımı 5000 bar’dan
büyük olup bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (EK-II), tablo 9’da gösterilen grup 2’deki
akışkanlar için borular.
ç) Bu maddenin birinci fıkrasının (a), (b), (c) bentlerinin kapsamındaki ekipmanlar ve
bu ekipmanların oluşturduğu donanımlar için kullanılan emniyet ve basınç aksesuarları.
Bu Yönetmeliğin 4 üncü maddesinde "donanımlar" olarak tanımlanıp bu Yönetmeliğin
kapsamında olan en az bir basınç ekipmanını içeren ve aşağıda listelenmiş olan donanımlar, bu
Yönetmeliğin ekinde yer alan (EK-I)’de bildirilen temel gereklere uygun olmalıdır.
a) Aşırı ısınma riski arz eden, ateşlenerek veya başka bir şekilde ısıtılan en az bir
basınçlı ekipmandan oluşan, 110°C üzerinde bir sıcaklıkta buhar veya kızgın su üretmesi
amaçlanan donanımlar.
b) Bu fıkranın (a) bendinde anlatılanların haricindeki donanımlardan, imalatçı
tarafından pazara ve hizmete sunulanlar.
c) Bu maddenin birinci fıkrası kapsamına girmeyip, el ile katı yakıtla beslenen ve
50 bar x litreden daha büyük PS x V değeri olan, 110°C’dan daha fazla olmayan sıcaklıkta
sıcak su üretmesi planlanan donanımlar, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (EK-I) madde 2.10,
madde 2.11, madde 3.4, madde 5 (a) ve madde 5 (ç)’de belirtilen temel gereklere uymalıdır.
Bu maddenin birinci fıkrasının (a), (b) ve (c) bentleri ile ikinci fıkrasında belirtilen
limitlerin altında veya eşit olan basınçlı ekipmanlar ve/veya donanımlar, emniyetli kullanımı
sağlamak için Türkiye’deki veya bir Avrupa Birliği üyesi ülkedeki geçerli mühendislik
uygulamasına uygun olarak tasarımlanmalı ve imal edilmelidir. Basınçlı ekipmanların ve/veya
donanımların beraberinde yeterli kullanım talimatları olmalı ve imalatçıyı veya Türkiye’de
yerleşik yetkili temsilcisini tanımlayacak bir etiketi bulunmalıdır. Bu tür ekipmanlar ya da
donanımlara 16 ncı maddede belirtilen CE uygunluk işareti iliştirilemez.

CE uygunluk işareti
MADDE 16 – CE uygunluk işareti, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (EK-VI)’daki
modele göre "CE" harflerinden oluşmaktadır. CE uygunluk işareti, üretim kontrol aşamasında
devreye giren onaylanmış kuruluşun bu Yönetmeliğin 13 üncü maddesinin birinci fıkrasında
belirtilen kimlik kayıt numarası ile birlikte verilir.
CE uygunluk işareti, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (EK-I)’in 3.2 maddesinde
tanımlanan son değerlendirmeye uygun olan veya bitmiş durumda olan ve 6 ncı maddede
belirtilen her bir basınçlı ekipmana veya donanımına görülebilir, kolay okunur ve silinmez bir
şekilde iliştirilir.
Bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin (b) bendinde belirtilen donanımı oluşturan her bir
basınçlı ekipmana CE uygunluk işaretinin iliştirilmesi gerekmez. Basınçlı ekipmanın
parçalarından halihazırda CE uygunluk işareti taşıyanlar, donanıma dahil edilirken işareti
taşımaya devam eder.
Basınçlı ekipmanın veya donanımının, CE uygunluk işaretinin iliştirilmesini gerektiren,
diğer Yönetmeliklere de tabi olması halinde, söz konusu CE uygunluk işareti basınçlı
ekipmanın veya donanımının aynı zamanda diğer Yönetmeliğin koşullarına da uygun olduğunu
gösterir. Bununla birlikte, bu yönetmeliklerden bir veya birkaçının, bir geçiş dönemi
öngördüğü ve bu dönem içinde imalatçıya uygulama konusunda bir seçme hakkı tanıdığı
durumlarda, CE uygunluk işareti cihazın sadece imalatçının uygulamayı seçtiği yönetmelik
1126
hükümlerine uygunluğunu gösterir. Bu durumda, uygulanan yönetmeliğin ilgili hükümleri ve
diğer ayrıntılar cihazın beraberinde bulunan belge, uyarı, kullanma kılavuzu veya bilgi
plakasında verilir.
Basınçlı ekipman veya donanıma, CE uygunluk işaretinin formu veya anlamı ile ilgili
üçüncü kişilerin yanlış anlamasına yol açabilecek şekilde işaretler iliştirilemez. CE uygunluk
işaretinin görünürlüğünü ve okunurluğunu etkilemeyecekse diğer işaretlemeler basınçlı
ekipman veya donanımına iliştirilebilir.

Uyumlaştırma
MADDE 20 – Bakanlık, bu Yönetmeliğe uygun olması gereken mevzuat ve idari
düzenlemeleri yayımlarken bu Yönetmeliğe atıf yapar ve bu hususu Müsteşarlık aracılığı ile
Avrupa Birliği üye ülkelerine ve Komisyona bildirir.
Bakanlık, bu Yönetmeliğin uygulamaya konduğu tarihte, yürürlükte olan mevzuata
uygun olan basınçlı ekipman ve donanımların piyasaya arzına izin verebilir; bu tarihten sonra
ise ancak piyasaya sunulmuş olan teçhizat ve donanımların hizmete konmasına izin verebilir.

Aykırı davranışlara uygulanacak hükümler


MADDE 21 – Bu Yönetmelik hükümlerine aykırı davranışta bulunanlara 13/11/2001
tarihli ve 2001/3529 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan Ürünlerin Piyasa
Gözetimi ve Denetimine Dair Yönetmelik hükümleri uygulanır.

Cezai hükümler
MADDE 22 – Bu Yönetmeliğe aykırı davranışta bulunanlara 29/6/2001 tarihli ve 4703
sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun
hükümleri uygulanır.

Yürürlükten kaldırılan yönetmelik


MADDE 23 – 10/4/2002 tarihli ve 24722 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Basınçlı
Ekipmanlar Yönetmeliği (97/23/AT) yürürlükten kaldırılmıştır. Yürürlükten kaldırılan
Yönetmeliğe diğer düzenlemelerde yapılan atıflar, bu Yönetmeliğe yapılmış sayılır.

Yürürlük
MADDE 24 – Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme
MADDE 25 – Bu Yönetmelik hükümlerini Sanayi ve Ticaret Bakanı yürütür.

Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

1127
ASANSÖR YÖNETMELİĞİ
(95/16/AT)

(Resmi Gazete Tarihi : 31.01.2007 No: 26420)

Amaç
MADDE 1 – Bu Yönetmeliğin amacı; insanların, insan ve yüklerin veya sadece yüklerin
taşınmasında kullanılan asansörler ve bunlara ait güvenlik aksamlarının piyasaya arz edilmeden
önce karşılamaları gereken temel sağlık ve güvenlik gereklerini belirlemektir.

Kapsam
MADDE 2 – Bu Yönetmelik;
a) Binalarda ve inşaatlarda sürekli olarak kullanılan asansörleri ve bu asansörlerde
kullanılacak, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek IV)’te listelenmiş olan güvenlik aksamlarını,
b) Makaslı asansörler gibi sabit raylar boyunca hareket etmese dahi, sabit bir mesafe
boyunca hareket eden asansörleri,
kapsar.
Bu Yönetmelik;
a) Asansörler için bu Yönetmelikte belirtilen risklerin tamamı veya bir bölümü başka
yönetmeliklerin kapsamına giriyorsa, söz konusu yönetmeliklerin yürürlüğe giriş tarihinden
önceki asansörleri,
b) Kamu veya özel sektör tarafından insan taşımacılığına yönelik olarak, demir yolu
hattında halatla çekilen vagonlar dahil, kablolu taşıma sistemlerini,
c) Askeri veya polisiye amaçlar için özel olarak tasarlanmış ve imal edilmiş asansörleri,
ç) Maden ocağı vinçlerini,
d) Sahne asansörlerini,
e) Taşıt araçlarına monte edilmiş asansörleri,
f) Makinelere bağlı ve sadece çalışma yerine giriş amaçlı asansörleri,
g) Dişli rayda çalışan trenleri,
ğ) İnsan veya insan ve yüklerin taşınması amaçlı inşaat şantiyelerinde kullanılan
asansörleri,
kapsamaz.

Dayanak
MADDE 3 – Bu Yönetmelik;
a) 29/6/2001 tarihli ve 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve
Uygulanmasına Dair Kanuna dayanılarak,
b) Avrupa Birliğinin 95/16/EC sayılı direktifine paralel olarak,
hazırlanmıştır.

Tanımlar
MADDE 4 – Bu Yönetmelikte geçen;
a) Asansör: Belirli seviyelerde hizmet veren, sabit ve yataya 15 dereceden fazla bir açı
oluşturan raylar boyunca hareket eden bir kabine sahip olup;
1) İnsanların,
2) İnsan ve yüklerin,
3) Kabine ulaşılabiliyorsa, yani bir kişi kabine zorlanmadan girebiliyorsa ve kabinin
içinde bulunan veya kabin içindeki kişinin erişim mesafesinde yer alan kumandalarla teçhiz
edilmiş ise, sadece yüklerin,
taşınmasına yönelik bir tertibatı,

1128
b) Asansör monte eden: Asansörlerin tasarım, imalat, montaj ve piyasaya arzından
sorumlu olan, asansöre CE uygunluk işaretini iliştiren ve AT uygunluk beyanı düzenleyen özel
veya tüzel kişiyi,
c) Asansörün piyasaya arzı: Asansör monte edenin, asansörü kullanıcıya ilk olarak hazır
hale getirmesini,
ç) Bakanlık: Sanayi ve Ticaret Bakanlığını,
d) Güvenlik aksamı: Bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek IV)’te listelenmiş olan
aksamları,
e) Güvenlik aksamı imalatçısı: Güvenlik aksamının tasarım ve imalatından sorumlu olan,
güvenlik aksamına CE uygunluk işaretini iliştiren ve AT uygunluk beyanı düzenleyen özel
veya tüzel kişiyi,
f) Komisyon: Avrupa Komisyonunu,
g) Model asansör: Teknik dosyasında, objektif değerler ile tanımlanan ve benzer güvenlik
aksamını kullanan model asansöre uygun olarak imal edilen asansörlerin temel güvenlik
gereklerinin nasıl karşılanacağının gösterildiği; model asansör ile model asansörün tipleri olan
asansörlerin parçalarını oluşturan asansörler arasında izin verilen tüm varyasyonların,
maksimum ve minimum değerleri ile birlikte teknik dosyada açıkça gösterildiği; temel
güvenlik gereklerini sağlamak bakımından muhtelif ekipmanın benzerliğinin hesaplama
ve/veya tasarım planları ile gösterilebildiği numune asansörü,
ğ) Müsteşarlık: Dış Ticaret Müsteşarlığını,
ifade eder.

Temel güvenlik gerekleri


MADDE 5 – Bu Yönetmelik kapsamına giren asansörler, bu Yönetmeliğin ekinde yer
alan (Ek I)’de belirtilen temel sağlık ve güvenlik gereklerini yerine getirmek zorundadır.
Bu Yönetmelik kapsamındaki güvenlik aksamları, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek
I)’de belirtilen temel sağlık ve güvenlik gereklerini karşılamaları veya monte edildikleri
asansörün bu gereklilikleri karşılamalarını sağlamalıdır.

Standartlar
MADDE 6 – Uyumlaştırılmış bir Avrupa standardının bir veya daha fazla sağlık ve
güvenlik gereğini kapsaması durumunda,
a) Bu standarda uygun monte edilmiş asansörlerin bu Yönetmeliğin 5 inci maddesindeki
ilgili temel gereklere uygun olduğu,
b) Bu standarda uygun olarak imal edilmiş güvenlik aksamlarının, gerektiği şekilde
monte edilmeleri bakımından asansörlerle ilgili temel gereklere uygunluğu sağladıkları,
kabul edilir.
Bakanlık, uyumlaştırılmış ulusal standartların isim ve numaralarını Resmî Gazete’de
yayımlatır ve bu bilgileri Müsteşarlık aracılığı ile Komisyona bildirir.
Uyumlaştırılmış standartların bulunmadığı durumda Bakanlık, bu Yönetmeliğin ekinde
yer alan (Ek I)’deki temel sağlık ve güvenlik gereklerinin doğru uygulanması için önemli ya da
ilgili mevcut ulusal standartlar ve teknik özellikler hakkında, ilgili tarafların bilgilendirilmesi
için gerekli önlemleri alır.
Uyumlaştırılmış standartların 5 inci maddede belirtilen ilgili gerekleri tamamen
sağlamadığının Bakanlıkça tespit edilmesi durumunda, konu Müsteşarlık aracılığı ile derhal
Komisyona bildirilir. Komisyonun konuyu değerlendirilmesi sonucunda Bakanlıkça yapılan
tespitin doğru olduğuna karar verilerek bu durumun Avrupa Birliği Resmî Gazetesi’nde ilan
edilmesi halinde Bakanlık, uyumlaştırılmış Avrupa standardına karşılık geldiği kabul edilen
uyumlaştırılmış ulusal standardı yürürlükten kaldırır.
Uyumlaştırılmış ulusal standartları hazırlama ve izleme sürecinde sosyal taraflara ulusal
seviyede etkin olma imkânı vermek için Bakanlıkça gereken önlemler alınır.

1129
Uygunluk değerlendirme işlemleri
MADDE 7 – Güvenlik aksamları ve asansörler için uygunluk değerlendirme işlemlerinde
aşağıdaki hususlar yerine getirilir.
a) Güvenlik aksamı imalatçısının veya Türkiye’de yerleşik yetkili temsilcisinin, bu
Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek IV)’te belirtilen güvenlik aksamlarının piyasaya arzından
önce;
1) Güvenlik aksamı modelinin bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek V)’e uygun olarak
AT tip incelemesine ve bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek XI)’e uygun olarak onaylanmış
kuruluş tarafından yapılacak imalat denetimine sunulması,
2) Güvenlik aksamı modelinin bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek V)’e uygun olarak
AT tip incelemesine sunulması ve bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek VIII)’e uygun olarak
imalat denetimine yönelik bir kalite güvence sistemi işletilmesi,
3) Bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek IX)’a uygun olarak tam kalite güvence sistemi
işletilmesi,
usullerinden birisini seçerek uygunluk değerlendirmesine tabi tutması,
4) Seçilen uygunluk değerlendirmesi usulüne göre bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek
VIII), (Ek IX) veya (Ek XI)’den ilgili olanda verilen şartları dikkate alarak, her güvenlik
aksamına CE uygunluk işaretini iliştirmesi ve her aksam için bu Yönetmeliğin ekinde yer alan
(Ek II)’de listelenen bilgiyi içeren AT Uygunluk Beyanını düzenlemesi,
gerekmektedir.
5) Güvenlik aksamı imalatçısı veya Türkiye’de yerleşik yetkili temsilcisi, AT Uygunluk
Beyanının bir kopyasını güvenlik aksamının son imalat tarihinden itibaren 10 yıl süreyle
muhafaza etmelidir.
b) Bir asansörün piyasaya arzından önce, aşağıdaki alt bentlerde belirtilen işlemlerden
birinden geçmesi gerekmektedir.
1) Asansör, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek V)’te belirtilen AT tip incelemesinden
geçen bir asansöre uygun olarak tasarımlanmışsa; bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek
VI)’da belirtilen son muayene ya da bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek XII) veya (Ek
XIV)’te belirtilen kalite güvence sistemi uygulanarak, imal ve monte edilir ve deneyleri yapılır;
bununla birlikte, aynı asansör üzerinde bir yandan tasarım ve imal aşamaları yapılırken diğer
yandan montaj ve deney aşamalarına yönelik işlemler de yapılabilir.
2) Asansör, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek V)’te belirtilen AT tip incelemesinden
geçen bir model asansöre uygun olarak tasarımlanmışsa; bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek
VI)’da belirtilen son muayene ya da bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek XII) veya (Ek
XIV)’te belirtilen kalite güvence sistemi uygulanarak imal ve monte edilir ve deneyleri yapılır.
3) Asansör, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek XIII)’e uygun bir kalite güvence
sistemi uygulanan ve uyumlaştırılmış standartlara tam olarak uygun olmayan ve bu nedenle
beraberinde bir tasarım incelemesi yer alan bir asansöre göre tasarımlanmış ise, buna ek olarak
bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek VI)’da belirtilen son muayene ya da (Ek XII) veya
(Ek XIV)’te belirtilen kalite güvence sistemi uygulanarak imal ve monte edilir ve deneyleri
yapılır.
4) Asansöre bir onaylanmış kuruluş tarafından bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek
X)’da belirtilen birim doğrulama işlemi uygulanır.
5) Asansör, bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek XIII)’e göre kalite güvence sistemine
tabi olmakla birlikte, tasarım, ilgili uyumlaştırılmış standartlara tamamen uygun değilse, ek
olarak tasarım incelemesi yapılır.
Bu maddenin birinci fıkrasının (b) bendinin (1), (2) ve (3) numaralı alt bentlerinde
düzenlenen durumlarda tasarımdan sorumlu kişi, imalat işleminden, montajdan ve deneyden
sorumlu kişiye mutlak güvenlikle çalışabilmesi için gereken tüm belge ve bilgiyi sağlamak
zorundadır.
Asansör monte eden, bu maddenin birinci fıkrasının (b) bendinde sözü edilen bütün
durumlarda, seçilen uygunluk değerlendirmesi usulüne göre bu Yönetmeliğin ekinde yer alan
1130
(Ek VI), (Ek X), (Ek XII), (Ek XIII) veya (Ek XIV)’ten ilgili olanda verilen şartları dikkate
alarak, asansöre CE uygunluk işaretini iliştirir, asansör için (Ek II)’de listelenen bilgiyi içeren
bir AT uygunluk beyanı düzenler ve asansörün piyasaya arz tarihinden itibaren 10 yıl süreyle
AT uygunluk beyanının bir kopyasını muhafaza eder.
Komisyonun, Avrupa Birliği üyesi ülkelerin ve diğer onaylanmış kuruluşlarca istenmesi
halinde, Bakanlık uygunluk beyanının ve son muayeneye ilişkin deney raporlarının bir
kopyasını asansör monte eden firmadan talep edebilir.
Asansör veya güvenlik aksamlarının CE uygunluk işaretinin iliştirilmesi ve sair
hususlarda başka yönetmeliklerin de kapsamına girmesi durumunda, CE uygunluk işareti
iliştirilmesi asansörün ve güvenlik aksamının söz konusu başka yönetmeliklere de uygun
olduğunu gösterir.
Bununla birlikte, bu maddenin beşinci fıkrasında bahsedilen yönetmeliklerden bir veya
birden fazlasının monte edene veya imalatçıya geçiş dönemi boyunca hangi düzenlemeyi
uygulayacağını seçme izni vermesi durumunda, CE uygunluk işareti, sadece asansörü monte
eden veya güvenlik aksamı imalatçısı tarafından uygulanacak yönetmeliklere uygunluğu
gösterir. Bu durumda uygulanan yönetmeliklerin Resmî Gazete’de yayımlandığı şekliyle
yönetmeliklerce talep edilen ve asansör veya güvenlik aksamının beraberinde bulunan belge,
tebliğ veya talimatnamelerde yer almalıdır.

CE uygunluk işareti
MADDE 8 –CE uygunluk işaretinin şekli bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek III)’te
gösterilmiştir. CE uygunluk işaretinin iliştirilmesinde ve kullanılmasında 15/11/2001 tarihli ve
2001/3530 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan "CE" Uygunluk İşaretinin
Ürüne İliştirilmesine ve Kullanılmasına Dair Yönetmeliğin 5 inci maddesi hükümleri
uygulanır.
CE uygunluk işareti,
a) Bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek I)’deki 5 inci paragraftaki düzenlemelere uygun
olarak, her asansör kabinine açıkça ve görülebilir şekilde,
b) Bu Yönetmeliğin ekinde yer alan (Ek IV)’te listelenen güvenlik aksamlarının her
birine, eğer bu mümkün değilse güvenlik aksamına ayrılmayacak biçimde takılan bir etiketin
üzerine,
iliştirilir.
Üçüncü kişileri CE uygunluk işaretinin anlamı ve şekli açısından yanıltacak işaretlerin
asansörlere veya güvenlik aksamlarına iliştirilmesi yasaktır. CE uygunluk işaretinin
görünebilirliğini ve okunabilirliğini azaltmaması şartıyla, başka bir işaret de asansörlere veya
güvenlik aksamlarına iliştirilebilir.
Asansör monte edenin veya güvenlik aksamı imalatçısının veya bunların Türkiye’de
yerleşik yetkili temsilcisinin, bu Yönetmeliğin getirdiği yükümlülüklere uymaması durumunda,
asansörü veya güvenlik aksamını piyasaya arz eden kişi, bu yükümlülüklerden sorumludur.
Aynı yükümlülükler, asansör ya da güvenlik aksamını kendi kullanımı için imal edenler için de
geçerlidir.

Aykırı davranışlarda uygulanacak hükümler


MADDE 16 – Bu Yönetmelik hükümlerine aykırı davranışta bulunanlara 4703 sayılı
Kanun hükümleri uygulanır. 4703 sayılı Kanunda üretici tanımına dahil olanlara ürünlerin
güvenliği için getirilen yükümlülükler saklı olup bu Yönetmelik sözü geçen yükümlülüklere
istisna getirmez.

Yürürlükten kaldırılan mevzuat


MADDE 19 – 15/2/2003 tarihli ve 25021 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Asansör
Yönetmeliğinin (95/16/AT) 1 ila 13 üncü maddeleri (13 üncü madde dahil), 27 ila 32 nci
maddeleri (32 nci madde dahil), geçici 1 inci maddesi ve ekleri yürürlükten kaldırılmıştır.
1131
15/2/2003 tarihli ve 25021 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Asansör Yönetmeliğinin
(95/16/AT) yürürlükten kaldırılan hükümlerine diğer düzenlemelerde yapılan atıflar, bu
Yönetmeliğin ilgili hükümlerine yapılmış sayılır.

Yürürlük
MADDE 20 – Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme
MADDE 21 – Bu Yönetmelik hükümlerini Sanayi ve Ticaret Bakanı yürütür.

Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

1132
AMBULANSLAR VE ACİL SAĞLIK ARAÇLARI İLE
AMBULANS HİZMETLERİ YÖNETMELİĞİ

(7 Aralık 2006 tarih – 26369 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.)

Amaç
MADDE 1 – Bu Yönetmeliğin amacı; ambulans hizmetleri ve ambulans servislerinin,
kuruluş, işleyiş ve denetlenmesine ilişkin usul ve esaslar ile ambulans ve acil sağlık araçlarının
tıbbi ve teknik donanım özelliklerini düzenlemektir.

Kapsam
MADDE 2 – Bu Yönetmelik; Milli Savunma Bakanlığı hariç bütün kamu kurum ve
kuruluşları ile gerçek kişiler, özel hukuk tüzel kişileri, iktisadilik esaslarına ve özel hukuk
hükümlerine göre çalışan kamu kurum ve kuruluşları tarafından verilen ambulans hizmetlerini,
ambulansların ve acil sağlık araçlarının tıbbi ve teknik donanım özellikleri ile ambulans
servislerinin kuruluş, işleyiş, personel, araç-gereç, ücret, denetim, devir ve uygunluk
belgelerinin geri alınmasına dair usul ve esasları kapsar.

Dayanak
MADDE 3 – Bu Yönetmelik, 13/12/1983 tarihli ve 181 sayılı Sağlık Bakanlığının
Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 43 üncü maddesi, 7/5/1987
tarihli ve 3359 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanununun 9 uncu maddesinin (c) bendi,
11/4/1928 tarihli ve 1219 sayılı Tababet ve Şuabatı San’atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanunun
3 üncü maddesinin ikinci fıkrası ile 13/10/1983 tarihli ve 2918 sayılı Karayolları Trafik
Kanununun 71 inci maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.

Ambulans ve acil sağlık aracı personeli


MADDE 7 – Kara ambulanslarından;
a) Acil yardım ambulanslarında en az bir hekim ve/veya ambulans ve acil bakım
teknikeri ve bir sağlık personeli olmak üzere en az üç personel görev yapar, gerekiyorsa ekibe
şoför eklenir. Hekim bulundurulmayan ambulanslarda hasta kabininde nakil esnasında hastaya
müdahale etmek üzere görev yapan personelden en az biri ambulans ve acil bakım teknikeri
olmak zorundadır.
b) Hasta nakil ambulanslarında en az biri sağlık personeli olmak üzere iki personel görev
yapar. Hasta nakli sırasında en az bir sağlık personeli hasta kabininde bulunur, gerekiyorsa
ekibe şoför eklenir.
c) Özel donanımlı ambulanslarda, en az bir hekim ve/veya ambulans ve acil bakım
teknikeri olmak üzere en az üç personel görev yapar, gerekiyorsa ekibe şoför eklenir. Yoğun
bakım ambulanslarında çalışacak hekim ve sağlık personeli; Bakanlıkça onaylanmış erişkin
ileri yaşam desteği ve travma resüsitasyon kurslarını, yenidoğan ambulanslarında çalışacak
hekim ve sağlık personeli ise Bakanlıkça onaylanmış çocuklarda ileri yaşam desteği kursunu
başarı ile tamamlamış ve sertifika almış olmak zorundadır.
Hava ve deniz ambulanslarında en az bir hekim ve bir sağlık personeli veya iki sağlık
personeli ile hava/deniz ambulansını kullanma ehliyetine sahip personel görev yapar.
Acil sağlık araçlarının personeli, aracın kullanım amacına ve kapasitesine uygun
olmalıdır. Hekim, sağlık personeli ve şoför yanında aracın görev alanı ve içinde bulunan
ekipmanları kullanabilecek teknik personel bulundurulabilir.

1133
Ambulans ve acil sağlık aracı tescili
MADDE 9 – Açmaya ve işletmeye yetkili kişi ve kurumlarca acil sağlık hizmetlerinde
kullanılan kara araçlarının ambulans ve acil sağlık aracı olarak tescili; bu Yönetmeliğin EK–1,
EK–2 ve EK–4’ünde öngörülen çerçevede müdürlükçe yapılan inceleme ve değerlendirme
sonucunda düzenlenen belgeye dayanılarak yetkili trafik birimlerince yapılır.
Denizcilik Müsteşarlığı ve ulusal havacılık yetkili birimlerince çalışma yetkisi verilen
deniz ve hava araçlarının ambulans veya acil sağlık aracı olarak tescili için, bu Yönetmeliğin
EK–3’ünde öngörülen çerçevede müdürlükçe yapılan inceleme ve değerlendirme sonucunda
ambulans veya acil sağlık aracı uygunluk belgesi düzenlenir.
Müdürlükçe bu Yönetmelik hükümleri uyarınca yapılan denetim ve değerlendirmeler
neticesinde ambulans veya acil sağlık aracı olarak nitelenemeyecek vasıftaki araçların tespiti
halinde, durum tespit tutanağı düzenlenir. Aracın sahibi veya mesul müdürü bu Yönetmelik
hükümlerine göre verilen süre içerisinde, tespit edilen eksiklikleri gidermekle yükümlüdür. Bu
süre zarfında araç, ambulans veya acil sağlık aracı olarak kullanılamaz. Verilen süre sonunda
eksikliklerin giderilmemesi halinde yetkili trafik birimine durum yazıyla bildirilerek,
"ambulans" veya "acil sağlık aracı" ruhsatının iptal edilmesi ve araç üzerindeki yazı ve işaretler
ile tepe lambası, siren gibi teknik ve tıbbi donanımların kaldırılması sağlanır.

Hekim
MADDE 14 – Ambulans servisinde, hekimler, ancak adlarına düzenlenmiş personel
çalışma belgesiyle çalışabilirler. 24 saat esasına göre faaliyet gösteren ambulans servisinde
çalışan hekimlerin nöbet aralarındaki süre en az 48 saat olmalıdır. Nöbet listeleri aylık
hazırlanır ve mesul müdür tarafından onaylanarak saklanır.
Hekimler; ambulans servisince hasta ve yaralılara uygulanan tıbbi işlemlerden ve hasta
ve yaralı kayıtlarının düzenli tutulmasından, yapılan işlemlerin ve tıbbi müdahalelerin
hastanın/yaralının dosyasına işlenmesinden sorumludur. Hekim bulunmayan acil yardım
ambulanslarında ve acil sağlık araçlarında görev yapan ambulans ve acil bakım teknikerlerine
tıbbi danışmanlık, çağrı merkezindeki hekimler tarafından yapılır.

Sağlık personeli
MADDE 15 – Ambulans servisinde, sağlık personeli, ancak adlarına düzenlenmiş
personel çalışma belgesiyle çalışabilirler. 24 saat faaliyet gösteren ambulans servisinde çalışan
sağlık personelinin nöbet aralarındaki süre en az 48 saat olmalıdır. Nöbet listeleri aylık
hazırlanır ve mesul müdür tarafından onaylanarak saklanır.
Ambulans ve acil bakım teknikerleri, hekim bulunmayan ambulans ve acil sağlık
araçlarında hasta ve yaralılara uygulanan tıbbi işlemlerden, hasta ve yaralı kayıtlarının düzenli
tutulmasından, yapılan işlemlerin ve tıbbi müdahalelerin hastanın/yaralının dosyasına
işlenmesinden sorumludur.

Bulunması zorunlu asgari birimler


MADDE 16 – Ambulans servisinde aşağıda belirtilen nitelikte birimler bulunur:
a) Çağrı merkezi: Çağrı kabul ve ambulans yönlendirilmesinin yapıldığı birim,
b) Personel odası: 24 saat hizmet sunmak üzere açılan kuruluşlar için nöbet tutan hekim
ve diğer personelin dinlenmesine ayrılmış bir oda,
c) Asgari bir tuvalet ve lavabo,
ç) Atık toplama birimi ve bu birim için hasta ve yakınlarının dolanım alanlarından izole
edilmiş kapalı bir bölme veya oda,
d) Tıbbi malzeme deposu: Ambulans yedek demirbaş ve sarf malzemelerinin
bulundurulduğu bölme veya oda,
e) Yönetim birimi: İdari ve mali işlerin yürütüldüğü birim,
f) Kara ambulansları ve acil sağlık araçları için park yeri.

1134
Ambulans servisinde uygunluk belgesi, mesul müdürlük belgesi, personel çalışma izin
belgelerinin aslı bulunur. Uygunluk belgesi ve mesul müdürlük belgelerinin asılları ile mesul
müdürün kuruluşta bulunmadığı süreler için belirlediği ve görevlendirdiği hekimin ismi ile
çalışan bütün sağlık personelin isimlerinin bulunduğu tabela, sağlık kuruluşu ile ilgili
şikâyetlerin yapılabileceği müdürlüğün ve meslek odalarının telefonlarının bulunduğu liste,
hasta hakları tabelası, ambulans ücretlerini gösteren bir fiyat listesi, hastalar ve yakınları
tarafından kolayca okunabilecek uygun bir yere asılır. Ayrıca fiyat listesi ve şikayet yerleri
ambulans kabininde görünür bir yerde bulundurulur.
Acil yardım, özel donanımlı ambulans ile hava ve deniz ambulansı bulunduran servisler
için gerekli çağrı merkezi 20 metrekareden az olamaz. Bu birim, en az dört kişinin
çalışabileceği, havalandırma ve ısıtma sistemine sahip olacak şekilde düzenlenir. Çağrı
merkezinde ayrıca aşağıda belirtilen asgari teknik ekipmanlar bulunur;
a) En az dört hatlı telefon santralı,
b) Çağrı raporlama ve yönetim sistemleri,
c) Ses kayıt sistemi,
ç) İsteğe bağlı araç takip ve coğrafi konum sistemleri,
d) Jeneratör ve kesintisiz güç kaynağı.

Faaliyette olan ambulans servislerinin uyumu


GEÇİCİ MADDE 1 – Bu Yönetmelik yürürlüğe girmeden önce faaliyette olan ambulans
servisleri, bu Yönetmeliğin yayımı tarihinden itibaren bir yıl içerisinde bu Yönetmelikteki
şartları yerine getirerek Ambulans Servisi Uygunluk Belgesi almak zorundadır. Bu süre
içerisinde Ambulans Servisi Uygunluk Belgesini almayanların faaliyetleri Valilikçe süresiz
olarak durdurulur.

Faaliyette olan ambulansların uyumu


GEÇİCİ MADDE 2 – Resmi ve özel kuruluşlarca halen kullanılmakta olan
ambulanslarda, bu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden itibaren bir yıl içerisinde bu
Yönetmelikte yer alan hükümlere göre gerekli tadilat ve donanımların yerine getirilmesi
zorunludur. Bu süre içerisinde, gerekli tadilat ve donanımları yerine getirilmeyen
ambulansların tescil belgeleri, müdürlüğün yazılı teklifi ile yetkili trafik birimlerince iptal
edilir.

Yürürlükten kaldırılan mevzuat


MADDE 34 – 8/7/2001 tarihli ve 24456 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan
Ambulanslar ile Özel Ambulans Servisleri ve Ambulans Hizmetleri Yönetmeliği yürürlükten
kaldırılmıştır.

Yürürlük
MADDE 35 – Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme
MADDE 36 – Bu Yönetmelik hükümlerini Sağlık Bakanı yürütür.

Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

1135
AMBULANSLAR VE ACİL SAĞLIK ARAÇLARI İLE AMBULANS
HİZMETLERİ YÖNETMELİĞİNDE DEĞİŞİKLİK
YAPILMASINA DAİR YÖNETMELİK

(4 Aralık 2007 tarih – 26720 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.)

MADDE 1 – 7/12/2006 tarihli ve 26369 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan


Ambulanslar ve Acil Sağlık Araçları ile Ambulans Hizmetleri Yönetmeliğinin 7 nci
maddesinin Birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
"(1) Kara ambulanslarından;
a) Acil yardım ambulanslarında en az üç personelden oluşan bir ekip görev yapar. Ekipte
en az bir hekim veya ambulans ve acil bakım teknikeri, bir sağlık personeli ile bir şoför
bulunur. Ambulansta sürücülük görevini ambulans ve acil bakım teknikeri (AABT) veya acil
tıp teknisyeni (ATT) yürütebilir. Bu durumda şoför bulundurulmaz. Hekim bulundurulmayan
acil yardım ambulanslarında hasta kabininde nakil esnasında hastaya müdahale etmek üzere
görev yapan personelden en az biri ambulans ve acil bakım teknikeri olmak zorundadır.
b) Hasta nakil ambulanslarında en az bir sağlık personeli ve bir şoför olmak üzere iki
personel görev yapar. Ekipte şoför yerine bir ambulans ve acil bakım teknikeri (AABT) veya
acil tıp teknisyeni (ATT) çalıştırılabilir. Hasta nakli sırasında en az bir sağlık personeli hasta
kabininde bulunur.
c) Özel donanımlı ambulanslarda, en az bir hekim ve bir sağlık personeli ile bir şoför
olmak üzere en az üç personel görev yapar. Ekipte şoför yerine bir ambulans ve acil bakım
teknikeri (AABT) veya acil tıp teknisyeni (ATT) çalıştırılabilir. Yoğun bakım ambulanslarında
çalışacak hekim ve sağlık personeli; Bakanlıkça onaylanmış erişkin ileri yaşam desteği ve
travma resüsitasyon kurslarını, yenidoğan ambulanslarında çalışacak hekim ve sağlık personeli
ise Bakanlıkça onaylanmış çocuklarda ileri yaşam desteği kursunu başarı ile tamamlamış ve
sertifika almış olmak zorundadır."
MADDE 2 – Aynı Yönetmeliğin 10 uncu maddesinin ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
"(2) Her ambulans servisi, en az iki adet kara ambulansı ve ekibini bulundurmak
zorundadır. Ambulans sayısı beşin üzerinde olan ambulans servisleri, kullandıkları
ambulanslardan herhangi birinin geçici olarak hizmet dışı kaldığı durumlarda kullanılmak
üzere her beş adet ambulans için bir adet olmak üzere yedek ambulans bulundurabilir.
Bulundurulan yedek ambulans için ayrıca personel gerekmez. Ancak yedek ambulansın hangi
ambulansın yerine ve kaç gün süre ile kullanılacağı en geç bir gün önce müdürlüğe bildirilir."
MADDE 3 – Aynı Yönetmeliğin 31 inci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi aşağıdaki
şekilde değiştirilmiştir.
"c) Ambulans servisleri dışında, sağlık personeli bulundurmayan veya bünyesinde sağlık
birimi olmayan kurum ve kuruluşlar ambulans işletemez."
MADDE 4 – Aynı Yönetmeliğin Geçici 2 nci maddesinin birinci fıkrasında yer alan "bir
yıl" ibaresi "iki yıl" olarak değiştirilmiştir.
MADDE 5 – Aynı Yönetmeliğin ekinde yer alan EK–10/B Ambulans/Acil Sağlık Aracı
Denetleme Formunun 16 sıra numaralı satırından sonra gelmek üzere aşağıdaki 17 sıra
numaralı satır eklenmiş ve formun sonundaki (*) açıklamasına 16 dan sonra gelmek üzere 17
eklenmiştir.

Ambulanslar/araçlar kayıtlı olduğu il dışında


17 Evet /Hayır - Süresiz*
kullanılıyor mu?

MADDE 6 – Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.


MADDE 7 – Bu Yönetmelik hükümlerini Sağlık Bakanı yürütür.

1136
İŞYERİ KURMA İZNİ VE İŞLETME BELGESİ ALINMASI
HAKKINDA YÖNETMELİK
(17.12.2004 tarih ve 25673 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.)

BİRİNCİ BÖLÜM

Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

Amaç

Madde 1 – Bu Yönetmelik, işyerlerinin sağlık ve güvenlik mevzuatına ve kabul edilmiş


normlara uygun kurulması ve işletilmesini sağlamak için alınması gerekli işyeri kurma izni ve
işletme belgesi ile ilgili usul ve esasları belirler.

Kapsam

Madde 2 – Bu Yönetmelik;
a) 28/2/2004 tarihli ve 25387 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Sanayi, Ticaret, Tarım
ve Orman İşlerinden Sayılan İşlere İlişkin Yönetmelikte belirtilen sanayiden sayılan işlerde 10
ve daha fazla kişinin çalıştığı işyerlerini,
b) Çalışan sayısına bakılmaksızın, 26/12/2003 tarihli ve 25328 sayılı Resmî Gazete’de
yayımlanan Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmeliğin 4 üncü maddesinde tanımlanan tehlikeli kimyasal maddelerin üretildiği,
kullanıldığı ve depolandığı işyerlerini,
c) İnşaat ve maden işyerleri ile taş ocaklarının sabit tesislerini, kapsar.

Dayanak

Madde 3 – Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 78 inci maddesine


göre düzenlenmiştir.

Tanımlar

Madde 4 – Bu Yönetmelikte geçen;


Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,
Bölge Müdürlüğü: İşyerinin bağlı bulunduğu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
Bölge Müdürlüğünü,
İşyeri Kurma İzni: İşyerlerinin kurulmadan önce sağlık ve güvenlik mevzuatı
hükümlerine uygun kurulması için yapılan inceleme sonucunda verilen izin belgesini,
İşletme Belgesi: İşyerlerinin kurma iznine uygun olarak kurulduğunun tespiti için
yapılan incelemede iş sağlığı ve güvenliği konusunda noksan husus bulunmaması halinde
verilen izin belgesini,

Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Siteleri: Belirli bir faaliyet alanında veya değişik
faaliyet alanlarında çalışan küçük ve orta büyüklükteki sanayi kuruluşlarının toplu olarak
bulundukları siteyi, ifade eder.

İKİNCİ BÖLÜM
1137
Genel Hükümler

İşyeri Kurma İzni

Madde 5 – Bu Yönetmelik kapsamında bulunan tüm işyerlerine, kurulmaya başlamadan önce


kurma izni alınması zorunludur.

İşletme Belgesi

Madde 6 – Kurma iznine esas teşkil eden belgelere uygun olarak kurulmuş olan işyerlerine,
işletilmeye başlanılmadan önce işletme belgesi alınması zorunludur.

İşyeri Kurma İzni Alınması İçin Gerekli Belgeler

Madde 7 – İşveren, kurma izni almak için Bölge Müdürlüğüne bir dilekçe ile başvurur.
İşverenin dilekçesine ekleyeceği belgeler aşağıda belirtilmiştir:
a) Ekte örneği bulunan beyanname (iki nüsha),
b) İşyerinin vaziyet plânı (iki nüsha),
c) İşyeri mimari projesi (iki nüsha).

Toplu Olarak Kurulan Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Siteleri

Madde 8 – Küçük ve orta ölçekli sanayi sitelerinin iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı


hükümlerine uygun olarak kurulmasını sağlamak için, kurulmaya başlamadan önce tip projeleri
ile Bölge Müdürlüğüne müracaat edilerek sanayi sitesi kurma izni alınır.

Sanayi sitesi kurma izni almak için Bölge Müdürlüğüne yapılacak başvuru dilekçesine
eklenecek belgeler aşağıda belirtilmiştir:

a) Site genel vaziyet plânı (iki nüsha),


b) Mimari proje (iki nüsha).
Küçük ve orta ölçekli sanayi sitelerinde, değişik iş kollarında faaliyet gösteren
işyerlerinin kurulacak olması durumunda, bu işyerlerine ayrı ayrı kurma izni alınır.

İşyerlerine kurma izni almak için Bölge Müdürlüğüne yapılacak başvuru dilekçesine
eklenecek belgeler aşağıda belirtilmiştir:

a) Beyanname (iki nüsha),


b) Küçük ve orta ölçekli sanayi sitesinin kurma izni belgesi (iki nüsha),
c) İşyerinin vaziyet plânı (iki nüsha).

İşyeri Kurma İzni Talebinin İncelenmesi

Madde 9 – İşyerine ait kurma izni talebi, iş müfettişleri tarafından incelenir.

Noksanlıkların tespit edilmemesi durumunda, iş müfettişlerince hazırlanan rapor


sonucuna göre, Bölge Müdürlüğü tarafından düzenlenen kurma izni belgesi ile iş müfettişleri
tarafından onaylanan kurma iznine ait belgelerin bir nüshası işyerinde saklanmak üzere
işverene gönderilir. İkinci nüsha ise Bölge Müdürlüğünde bulunan işyeri dosyasında saklanır.

1138
İnceleme sonucu noksanlıkların tespit edilmesi durumunda ise; tespit edilen noksanlıklar,
ekleri ile birlikte Bölge Müdürlüğü tarafından işverene tebliğ edilir.
İşyeri kurma izni talepleri, en çok 30 gün içerisinde incelenir.
İşyeri kurma izni incelemesinin süresi içerisinde sonuçlandırılamadığı veya düzeltilmesi ve
değiştirilmesi gereken durumların bildirilmediği hallerde işveren, kurma iznine esas alınan
belgelere göre işyerini kurar.

İşletme Belgesi Talebinin İncelenmesi

Madde 10 – Kurma izni alınarak kurulmuş işyerleri için işveren, işletmeye başlamadan önce
işletme belgesi almak için bir dilekçe ile Bölge Müdürlüğüne müracaat eder.
İşletme belgesi talebi üzerine; iş müfettişlerince işyerinde yapılan incelemede, işyerinin
kurma iznine esas belgelere göre kurulup kurulmadığı kontrol edilir.
İşyerinin kurma iznine esas belgelere ve iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun
olarak kurulduğunun tespit edilmesi halinde, iş müfettişlerince hazırlanan rapor sonucuna göre,
Bölge Müdürlüğü tarafından düzenlenen işletme belgesi işyerine gönderilir.
Yapılan incelemede, işyerinin kurma iznine esas belgelere uygun olarak kurulmadığının
tespit edilmesi halinde ise, işyerine işletme belgesi verilmez. İş müfettişleri tarafından
düzenlenen raporda belirtilen uygun olmayan hususlar Bölge Müdürlüğü tarafından işverene
tebliğ edilir.
Kurma izni almadan açılmış olan işyerleri işletme belgesi için talepte bulundukları
takdirde kurma iznine esas belgeler, işletme belgesi incelemesinde hazır bulundurulur.
İşyerinin söz konusu belgelere ve iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuat hükümlerine uygun
kurulduğu ve iş yerinde iş sağlığı ve güvenliği bakımından noksanlık bulunmadığı tespit
edildiği takdirde işyerine kurma izni ve işletme belgesi birlikte verilir.
İşletme belgesi talepleri 30 gün içerisinde incelenir. İşletme belgesi taleplerinin süresi
içerisinde incelenemediği durumlarda işveren işyerini çalıştırma hakkını kazanır.

İşyeri Kurma İzni ve İşletme Belgesinin Yenilenmesi ve Geçersizliği

Madde 11 – İşyeri kurma izni ve işletme belgesinin yenilenmesi ve geçersizliği ile ilgili
hususlar aşağıda belirtilmiştir:
a) İşyerinin başka bir adrese taşınması halinde işyerine ait kurma izni ve işletme belgesi
geçersiz hale gelir.
b) İşyerinde üretim konusunun veya üretim yönteminin değişmesi ve çalışanların sağlık
ve güvenliğini olumsuz yönde etkileyecek yeni risklerin ortaya çıkması halinde, işletme belgesi
geçersiz sayılır. Bu durumda işyeri için yeniden işletme belgesi alınması zorunludur.

İşyerinde İşveren ve/veya Unvan Değişikliği

Madde 12 – İşyerinde işveren ve/veya unvan değişikliğinin tespiti veya işverence Bölge
Müdürlüğüne bildirilmesi durumunda, işyerinde iş müfettişlerince bu Yönetmeliğin 11 inci
maddesinde belirtilen hususlar dikkate alınarak inceleme yapılır. Yapılan inceleme sonucunda,
iş müfettişinin raporu doğrultusunda, mevcut kurma izni ve/veya işletme belgesinde işveren
ve/veya unvan değişikliği yapılır.

Ek İşyeri Kurma İzni ve İşletme Belgesi

Madde 13 – İşyerinde önceden alınmış olan kurma iznine esas belgeler kapsamı dışında yeni
ve ayrı bir bölüm olarak sonradan yapılacak eklentiler için de, bu Yönetmeliğin 7, 8, 9 ve 10
uncu maddeleri uyarınca ek kurma izni ve ek işletme belgesi alınması zorunludur.

1139
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Son Hükümler

Geçici Madde 1 – Bu Yönetmeliğin yayımı tarihinden önce, işyeri kurma izni almadan açılmış
olan işyerlerinden kurma izni aranmaz. Bu işyerlerinden işletme belgesi için talepte
bulunulduğu takdirde kurma iznine esas belgeler işletme belgesi incelemesinde hazır
bulundurulur. İşyerinin söz konusu belgelere, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuat
hükümlerine uygun kurulduğu ve işyerinde iş sağlığı ve güvenliği bakımından noksanlık
bulunmadığı tespit edildiği takdirde işyerine işletme belgesi verilir.

Yürürlük
Madde 14 – Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme
Madde 15 – Bu Yönetmelik hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.

1140
EK-1
Beyanname Örneği

T.C.
ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI
…………………. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜNE

Yeniden kurmak istediğim (iz) işyerine ait bilgi ve belgeler ekte sunulmuştur.

İş sağlığı ve güvenliği mevzuatı hükümlerine göre gerekli işlemin yapılmasını


ve kurma izni verilmesi için gereğini arz ederim.

İşveren veya Vekili


İmza-Damga-Tarih

Beyannameye Eklenecek Genel Belgeler:


a) Vaziyet Planı (1/500-1/2000 ölçekli olarak iki nüsha)
b) Mimari Proje (Plan-Kesit-Cephe olarak-1/50-1/100 ölçekli iki nüsha)

(Not: Bu beyanname yeni kurulacak veya üzerinde ek ve değişiklik yapılacak işyerleri için, iş
sağlığı ve güvenliği mevzuatı hükümlerine göre doldurulup ilgili Bölge Müdürlüğüne verilir.)

Bölge Müdürlüğü tarafından Teslim alanın


teslim alınan tarih Adı Soyadı-Tarih
.. /.. /200. .. /.. / 200.

I.BÖLÜM

BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜNCE YÜRÜTÜLEN İŞLEMLER VE


SONUÇLARI

TARİH NO SONUÇ

1-

2-

3-

4-

5-

6-

7-
1141
8-

9-

10-

1142
II.BÖLÜM

SORULAR CEVAPLAR

1-İşveren veya vekilinin adı, soyadı,


unvan ve adresi: -------------------------------

2-Kurulacak veya kurulu bulunan işyerine ek


veya değişiklik yapılacak işyerinin unvanı: -------------------------------

3-İşyeri;
a) Yeni kurulmakta olan bir işyeri mi? Evet ‫ٱ‬ Hayır ‫ٱ‬
b) Eski bir işyeri mi? Evet ‫ٱ‬ Hayır ‫ٱ‬
c) Eski bir işyeri olup da ek ve/veya
değişiklikler mi yapılmaktadır? -------------------------------
d) Eski bir işyeri ise;
i- İşyerinde, işçi sağlığı ve iş güvenliği
yönünden bugüne kadar
teftiş yapıldı mı? Evet ‫ٱ‬ Hayır ‫ٱ‬
ii- Daha önce kurma izni için
müracaat edildi mi? Evet ‫ٱ‬ Hayır ‫ٱ‬
iii- İşyeri kaç yılında kuruldu? --------------------------------
e) Eski işyeri olup da ek ve değişiklik
yapılacaksa neler olacaktır? --------------------------------

4- Kurulmuş veya kurulacak olan bina /


binaların cinsi ve bölümleri nelerdir? --------------------------------

5- İşyerinde yapılan veya yapılacak


olan işlerin tür ve nitelikleri nelerdir? --------------------------------

6- İşyerinde günde yaklaşık kaç işçi


çalışacak? Vardiyalı çalışma
olacaksa her postada kaç işçi
çalışacak?Büro işçilerini ayrı belirtiniz.) --------------------------------

7- Yemekhane, soyunma yerleri hakkında


yeterli bilgi (sayı ve kapasitesi vb.): ---------------------------------

8- Ambar ve depolarda bulundurulacak


malzeme miktar ve özellikleri: ----------------------------------

1143
İŞYERİ AÇMA VE ÇALIŞMA RUHSATLARINA İLİŞKİN YÖNETMELİK
(Resmi Gazete 09.03.1989 - Sayı 20103)

Amaç

Madde 1- Bu Yönetmeliğin amacı, sanayi, tarım ve diğer işyerleriyle her türlü işletmelere,
işyeri açma ve çalışma ruhsatı verilmesi işlerinin basitleştirilmesi ve kolaylaştırılmasını
sağlamaktır.
* İşyeri AÇRY. 2
* İşyeri AÇRK. 1

Kapsam

Madde 2 - Bu Yönetmelik hükümleri;


a) 1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanununun 268 - 275 inci maddeleri kapsamına giren
birinci sınıf gayri sıhhi müesseseleri,
b) Nerede açılırsa açılsın, yakıcı, parlayıcı, patlayıcı ve tehlikeli maddelerle çalışan
işlerle, oksijen, LPG dolum ve depoları, bunlara ait dağıtım merkezleri, perakende satış yerleri,
taş ve kum ocakları, akaryakıt istasyonları ve benzeri yerleri,
c) 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu kapsamına giren turizm işletmeleri, dışında kalan
sanayi, tarım ve diğer işyerleri ile her türlü işletmelere, işyeri açma ve çalışma ruhsatı verilmesi
ile bunların denetimlerine ilişkin esas ve usulleri kapsar.
* İşyeri AÇRY. 1, 15
* İşyeri AÇRK. 2; Polis YSK. 7, ek m. 8; Umumi HK. 268-275
* Gayri SMY. 2

Hukuki dayanak

Madde 3 - Bu Yönetmelik, 24/01/1989 tarihli ve 353 sayılı İşyeri Açma ve Çalışma


Ruhsatlarına Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin 4 üncü ve 7 nci maddelerine dayanılarak
düzenlenmiştir.
* İşyeri AÇRK. 4

Tanımlar

Madde 4 - Bu Yönetmelikte geçen deyimlerden;


Ruhsat, işyeri açma ve çalışma ruhsatını,
Başvuru Formu, işyeri açma ve çalışma ruhsatı başvuru formunu,
Kontrol, Başvuru üzerine bir ay içerisinde yapılacak ilk kontrolü,
ifade eder.
* İşyeri AÇRY. 5, 6, 9

Ruhsat vermeye yetkili merciler

Madde 5 - Bu Yönetmelikte sözü geçen ruhsatları vermeye;


1144
a) Belediye sınırları ve mücavir alan dışında kalan işyerleri ve işletmelere valilik ve
kaymakamlıklar,
b) Belediye sınırları ile mücavir alan içinde kalan işyerleri ve işletmelere belediyeler,

c) Büyükşehir belediyelerindeki işyeri ve işletmelerde;


1) İkinci ve üçüncü sınıf gayri sıhhi müesseseler için Büyükşehir belediye başkanlığı,
2) Sıhhi ve diğer işyeri ve işletmeler için ise Büyükşehir belediyesi içinde kalan diğer
belediyeler,
yetkilidirler.

* İşyeri AÇRY. 4, 6
* İşyeri AÇRK. 3

Başvuru formu

Madde 6 - İşyeri veya işletme açmak isteyen; işin özelliğine göre bu Yönetmelikte öngörülen
kriterlere uygun olarak işyerini veya işletmesini düzenledikten sonra gayrı sıhhi müesseseler
için (Ek-I), sıhhi işyerleri için ise (Ek-2) de belirtilen başvuru formunu doldurarak yetkili
mercie ibraz eder.

* İşyeri AÇRY. 4, 5, 7, 10, 11


* İşyeri AÇRK. 5
* Gayri SMY. 7

Başvuruların incelenmesi

Madde 7 - Yetkili mercilere verilen başvuru formu üzerine yapılacak incelemelerde aşağıdaki
kriterler esas alınır.
a) İnsan sağlığına zarar verilmez.
b) Tesis edilmiş yapıya, tarihi, turistik ve kültürel değerlere hasar verilmez ve çevre
kirliliğine yol açılmaz.
c) Yangın, patlama, genel güvenlik, iş güvenliği, işçi sağlığı, trafik ve karayolları, imar,
kat mülkiyeti ve doğanın korunması konusundaki düzenlemelerle ilgili olarak;
1- İşyerinde işçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili tüzüklere göre gerekli önlemlerin
alınmış olması,
2- 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanununun kapsamına giren gayrimenkulların kütükte
mesken olarak gösterilen bağımsız bölümlerinde sinema, tiyatro, kahvehane, gazino, pavyon,
bar, kulüp, dans salonu ve benzeri eğlence ve toplantı yerleri ile fırın, lokanta, pastahane,
süthane gibi gıda ve beslenme yerleri ve imalathane, boyahane, basımevi, dükkan, galeri ve
çarşı gibi yerler konusunda kat maliklerinin oybirliği ile karar almış bulunması,
3- Özel yapı şeklini gerektiren fırın, sinema, tiyatro, otel, hamam, sauna, düğün salonu
gibi işyerleri için, yapı kullanma izin belgesinin temin edilmiş olması,
4- Otel, gazino, kahvehane, içki yerleri, bar, tiyatro ve sinema gibi umuma mahsus
istirahat ve eğlence yerleri için, işyeri ile işyeri açacak kişinin, genel asayiş ve güvenlik
yönünden aranan şartları haiz bulunması,
5- Karayolları kenarındaki işyerleri için, karayolu trafik güvenliğinin yeterince
sağlanmış olması,
6- Yangın ve patlama tehlikesine karşı olmak üzere yapılacak güvenli bir elektrik
tesisatı yanında, ilgili mevzuatın öngördüğü yükümlülüklerin yerine getirilmiş bulunması,
7- Otel, lokanta, kahvehane, gazino, pastahane ve benzeri işyerleri için; bunların LPG
depo ve satış yerleri ile parlayıcı, patlayıcı, yanıcı, yakıcı maddelerin satıldığı, depolandığı
yerlerin bitişiğinde bulunmaması,
1145
8- Kahvehane, bar, pavyon gibi umuma açık yerler ile açık alkollü içki satılan diğer
işyerlerinin; okul, yurt, cami, bina ve tesislerinin mevzuatın öngördüğü ve bunları
etkilemeyecek uzaklıkta bulunması, şarttır.

1146
* İşyeri AÇRY. 6, 8
* İşyeri AÇRK. 4
* Gayri SMY. 18

İşyeri açma ve çalışma ruhsatı verilmesi

Madde 8 - Eksiksiz olarak doldurulan başvuru formu üzerine, ilgiliye en geç müracaatını
izleyen iş günü içerisinde işyeri açma ve çalışma ruhsatı verilir. (Ek -3)
İlgilinin beyanına göre tanzim edilen ruhsat müktesep hak doğurmaz.
İşyeri açma ve çalışma ruhsatı almadan işyeri açılamaz ve çalıştırılamaz.
* İşyeri AÇRY. 7, 9, 16
* İşyeri AÇRK. 5
* Gayri SMY. 12

Başvuru formu üzerine yapılacak kontrol

Madde 9 - Yetkili mercilerce işyeri açma ve çalışma ruhsatı verilen işyerleri, bu merciler
tarafından kanunen yetkili bulunan kamu kurum ve kuruluşlarına derhal bildirilerek ruhsat
veriliş tarihini izleyen bir ay içerisinde mevcut mevzuat çerçevesinde kontrol ettirilirler. Bu
süre içinde kontrol ettirilmemesi veya yapılan kontrol sonucunda Yönetmelikte öngörülen
esaslara aykırılık bulunmadığının anlaşılması hallerinde, ilgilinin ruhsatı kesinleşmiş sayılır.
Ancak, kamu kuruluşlarına ruhsatın verildiği tarihten itibaren en geç iki iş günü içerisinde
başvuru formuna ilişkin evrakı kontrol için göndermeyen veya kontrol görevini zamanında
yerine getirmeyen kamu görevlileri hakkında yasal işlem yapılır.
Yetkili merciin mevcut teşkilatının birinci fıkrada öngörülen kontrol için yeterli
olmaması halinde gerekli koordinasyon mahallin en büyük mülki amiri tarafından sağlanır.
Başvuru üzerine bir ay içerisindeki ilk kontrol ve denetimlerde Yönetmelikte öngörülen
kriterlere aykırı beyan ve durumun tespiti halinde, işyerinin mevzuata uygun hale getirilmesi
için ilgiliye bir defaya mahsus olmak üzere yedi gün süre verilir. Buna rağmen aykırılığın
giderilmediğinin anlaşılması halinde, ruhsat iptal edilerek işyeri kapatılır ve ilgililer hakkında
ayrıca yasal işlem yapılır.
İlk işyeri açıldıktan ve ilk kontrolün yapılmasından sonra işyerlerinin faaliyetleri ve
diğer hususlarla ilgili kuruluşların mevcut mevzuatları çerçevesinde denetleme yetkileri
saklıdır.
* İşyeri AÇRY. 4, 8
* İşyeri AÇRK. 6

İşleticinin değişmesi

Madde 10 - Ruhsatlı bir işyerine ortak alınması, ortaklıktan çıkılması, ruhsat sahibinin vefatı
veya devir işlemlerinde, faaliyet konusunun ve ruhsatta öngörülen şartların değişmemesi
kaydıyla, yeniden kontrol yapılmayarak yeni işletici adına ruhsat düzenlenir.
* İşyeri AÇRY. 6

Sıhhi işyerleri

Madde 11 - Sıhhi işyerlerinin özelliklerine göre sınıflandırılmaları (Ek-4)'te belirtilmiştir.


* İşyeri AÇRY. 6, 12, 14

1147
Gayri sıhhi müesseseler

Madde 12 - Gayri sıhhi müesseselerin sınıflandırılmasında 1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha


Kanununun 268-275 inci maddeleri uyarınca düzenlenmiş bulunan "Gayri Sıhhi Müesseseler
Yönetmeliği" esas alınır.
Gayri sıhhi müesseseler, öncelikle kendi tür işyerlerine ait sanayi bölgelerinde kurulur.
Sanayi bölgelerinde veya sanayi bölgelerinin dışında kurulacak olan ikinci sınıf gayri
sıhhi müesseselerin etrafına sağlık koruma bandı konulması zorunludur. Bu band içinde kalan
alanda, meskenler ile insanların yiyip içmesine, dinlenip eğlenmesine mahsus diğer tesisler
yapılamaz.
Gayrı sıhhi müesseseler etrafına konulması gereken sağlık koruma bandı, tesislerin
kirletici unsurları; sanayi bölgeleri etrafına konulması gereken sağlık koruma bandı ise, sanayi
bölgesi sınırı esas alınarak tespit edilir.
Çevresine olan zararları giderilemeyen üçüncü sınıf gayrı sıhhi müesseselerin de,
meskenlerden ve insanların ikametine mahsus diğer yerlerden uzakta yapılması şarttır.
Özellikle gürültü ve hava kirliliğine neden olan müesseseler etrafında bırakılması
gereken sağlık koruma bandı mesafesi; tesisin faaliyeti sırasında çevre ve toplum sağlığına
yapacağı zararlı etkileri, hakim rüzgar durumu ve bölgenin diğer özellikleri de dikkate alınmak
suretiyle 5 inci maddede belirtilen merciler tarafından tespit ve ilân olunur.
Gayrı sıhhi müesseselerin, bu genel şartlara ilave olarak;
1) Sosyal tesis atıklarının, varsa kanalizasyon şebekesine bağlanması, kanalizasyonun
bulunmaması halinde, 251 sayılı "Lağım Mecrası İnşaası Mümkün Olmayan Yerlerde Açılacak
Çukurlara Ait Yönetmelik" hükümleri çerçevesinde uygun fosseptikle tasfiye edilmesi,
2) Katı atıkların, çevre ve toplum sağlığına zarar vermeyecek şekilde muhafaza ve izale
edilmesi (tuvalet, pisuar, duş, lavabo, yemekhane gibi sosyal tesisler, TS 1358'e uygun
olmalıdır),
3) Proses sıvı atıklarının, "Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği"'ne uygun şekilde
arıtılarak deşarj edilmesi,
4) Proses gaz atıklarının, "Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği" hükümleri
çerçevesinde arıtılması,
5) Gürültü seviyesinin, "Gürültü Kontrol Yönetmeliği"ne uygun şekilde izale edilmesi,
şarttır.
Ruhsatlı gayrı sıhhi müesseselerde, yetkili makamın bilgisi dışında herhangi bir
değişiklik ve ilave yapılamaz. Gayrı sıhhi müesseseler, çevreye olan zararlarını mümkün
olduğu kadar azaltabilmek için, tekniğin gerektirdiği önlem ve yenilikleri uygulamak
zorundadırlar.
Ruhsatı olup da, gayrı sıhhi müesseseler sınıflamasında veya tesiste yapılan bir
değişiklik sonucunda alt sınıf kapsamına girmiş tesislerin yeniden ruhsat alması zorunluluğu
yoktur. Ancak, gayrı sıhhi müessese sınıflamasında yapılan bir değişiklik neticesinde üst sınıfa
girmiş tesislerin, belirlenen süre içinde yeni sınıfına göre ruhsat alması zorunludur.
Diyet, katkılı ekmek ile unlu mamul çeşitleri, ancak imalathane veya fırın olarak yapı
kullanma izin belgesi olan yerlerde imal edilir.
* İşyeri AÇRY. 11
* Gayri SMY. 18

İşyerinde çalışanların su ihtiyacı

Madde 13 - İşyerinde çalışanların içme ve kullanma suyu ihtiyacı; yeterli, sağlıklı, içme ve
kullanmaya uygun bir şekilde temin edilir.
* İş K. 77

1148
Resmi kuruluşlar, dernekler ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına ait
lokaller

Madde 14 - Resmi kuruluşlar, dernekler ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına


ait lokallerde; yemek verilmesi halinde lokantaların, eğlenilmesi ve oyun oynanması halinde
kahvehanelerin ve yatılması halinde de otellerin en az 3. sınıf nitelikleri aranır.

* İşyeri AÇRY. 11

Yönetmelikte yer almayan işyerleri

Madde 15 - Bu Yönetmelik kapsamında olup da (Ek-4)'te kriterleri belirtilmemiş bir işyerinin


açılmak istenmesi halinde, benzer işyerleri için öngörülen kriterler esas alınır.

* İşyeri AÇRY. 2

Birden fazla faaliyet konusu olan işyerleri

Madde 16 - Birden fazla faaliyet konusu olan işyerlerine, Yönetmelikte aranan kriterleri
taşıması şartıyla ve ana faaliyet konusu esas alınarak tek ruhsat verilir. Ancak, ruhsatta diğer
faaliyet konuları da belirtilir.

* İşyeri AÇRY. 8

İşyerinde asılacak levhalar

Madde 17 - İşyerlerinde; işyeri açma ve çalışma ruhsatı, maliye vergi levhası ile fiyat ve ücret
tarifesi dışında başka bir levha asılması zorunlu kılınamaz.

* İşyeri AÇRK. 6

Geçici Madde - 353 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin yayımı tarihinden önce işyeri
açmak için ilgili kuruma başvurmuş olanlardan, isteyenler, bu Yönetmelik hükümlerinden
yararlanabilirler.

* İşyeri AÇRK. geç. m. 1

Yürürlük

Madde 18 - Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme

Madde 19 - Bu Yönetmelik hükümlerini İçişleri Bakanı yürütür.

1149
Ek-1

Gayrı Sıhhi Müesseselere Ait İşyeri Açma Ve Çalışma Ruhsatı Başvuru Formu

T.C.
.......................... Valiliğine
..........................Kaymakamlığına
.......................... Belediye Başkanlığına

1.Adı Ve Soyadı :
2.İşyerinin Ünvanı :
3.Ana Faaliyet Konusu :
4.Tali Faaliyet Konusu :
5.Sınıfı :
6.İşyerinin Adresi :
7.İşyeri: Sanayi Bölgesi İçinde  Sanayi Bölgesi Dışında  (Uygun Olan Kareye X
Koyunuz.)
8.Kullanım Alanı : ................ m2
9.Kullanılan Alet ve Makinaların : Sayısı ........................
Toplam Motor Gücü...............Kws............Hp
Ustalık Belgesi No :
10.Kayıt Olduğu Vergi Dairesinin Adı :
Vergi No :
S.S.K. İşyeri Sicil No :
11.Nüfus Kayıt Örneği İl:...........İlçe.................Mah...................Köy.................. C. O................
Sayfa No.........Kütük No......... Baba Adı ........... Ana Adı............ D.Yeri...........D. Tarihi..........
12.İkametgah Adresi :

Tesisin Özellikleri
Vardiya Sayısı :
Bir Günde Çalışacak Toplam Personel Sayısı :
Toplam Personel Sayısı :
Tesisin Çalışma Süresi ve Saatleri :
Üretimde Kullanılacak Yakıt Türü :
Üretimde Kullanılacak Hammadde ve Katkı Maddeleri :

Su ve Kanalizasyon
İçme ve Kullanma Suyu İhtiyacı Miktarı (m3/Gün) :
İçme ve Kullanma Suyunun Nereden Temin Edildiği :
Üretimde Kullanılacak Suyun Miktarı (m3/Gün) ve Nereden Temin Edildiği :

Tesisten Çıkabilecek Atıkların Cinsi ve Miktarı :


A) Katı :
B) Sıvı :
C) Gaz :

Proses Atıkların (Üretimden Çıkan) Ne Şekilde İzale Edildiği :


Sosyal Tesis Atıklarının Ne Şekilde İzale Edildiği :

1150
Gürültünün Önlenmesi İçin Alınacak Tedbirler :
Varsa Kokunun Önlenmesi İçin Alınacak Tedbirler :
Yangın ve Patlamalara Karşı Alınacak Tedbirler :
Radyoaktif Atık Var İse Alınacak Tedbirler :

Tesis Yeri Özellikleri


1. Hakim Rüzgar Yönü
A) Yerleşim Yerine Doğru :
B) Yerleşim Yeri Aksine Doğru :

2. Termal ve Mineral Su Kaynağı


A) Mesafesi :
B) Kullanım Amacı :

3. Termal ve Mineral Su Kaynağı :


A) Var İse Mesafesi :
B) Yok :

Yeraltı Suyu Mesafesi :

Açmak İstediğim İşyerinin İşyeri Açma Ve Çalışma Ruhsatına İlişkin Yönetmeliğe Uygun
Olduğunu Kabul Ve Beyan Eder, İşyerimi Açma Ve Çalıştırma Ruhsatı Verilmesini
Arzederim.

Adı - Soyadı İmza Kaşe Tarih


...................... ..................... ........................ .…..../........./............

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Gerçeğe Aykırı Beyanda Bulunulması Ve /Veya Belge Düzenlenmesi Hallerinde TCK İle Sair
Kanuni Düzenlemeler Çerçevesinde İdari, Para, İşyerinin Kapatılması Ve Hapis Cezaları İle
Tecziye Edilir.

1151
Ek-2

Sıhhi Müesseselere Ait İşyeri Açma Ve Çalışma Ruhsatı Başvuru Formu

T.C.
.......................... Valiliğine
..........................Kaymakamlığına
.......................... Belediye Başkanlığına

1.Adı ve Soyadı :
2.İşyerinin Ünvanı :
3.Ana Faaliyet Konusu :
4.Tali Faaliyet Konusu :
5.İşyerinin Adresi :
Tel No:
6.İşyerinin Kullanım Alanı : ................ m2
Ustalık Belge No :
7.A) Kayıtlı Olduğu Vergi Dairesinin Adı :
Vergi Kayıt No :
B) SSK. İşyeri Sicil No :
8.Nüfus Kayıt Örneği İl:..................... İlçe…................ Mah....................... Köy..........................
Cilt No............ Sayfa No............. Kütük No............ Baba Adı ................... Ana Adı....................
Doğum Yeri................................Doğum Tarihi ........................
9.İkametgah Adresi :

Açmak İstediğim İşyerinin İşyeri Açma Ve Çalışma Ruhsatına İlişkin Yönetmeliğe Uygun
Olduğunu Kabul Ve Beyan Eder, İşyerimi Açma Ve Çalışma Ruhsatı Verilmesini Arzederim.

Adı - Soyadı İmza Kaşe Tarih


...................... ..................... ........................ .…........................

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Not : Gerçeğe Aykırı Beyanda Bulunulması Ve /Veya Belge Düzenlenmesi Hallerinde TCK İle
Sair Kanuni Düzenlemeler Çerçevesinde İdari, Para, İşyerinin Kapatılması Ve Hapis Cezaları
İle Tecziye Edilir.

1152
Ek-3

T.C.
......................... Valiliğine
..........................Kaymakamlığına
.......................... Belediye Başkanlığına

İşyeri Açma Ve Çalışma Ruhsatı

Fotoğraf
Veriliş Tarihi : ............/......../..............
Sıra No : .........................................

İşyeri Sahibinin Adı ve Soyadı :


İşyerinin Unvanı :
Faaliyet Konusu :
İşyerinin Adresi :
Kullanılan Toplam Motor Gücü ..................................KWs. ...................................Hp.
İşyerinin Harca Esas Olan Kullanım Alanı : ............... m2

İşyerinin İlgili Yönetmeliğine Göre Sınıfı :


Sıhhi Müesseseler Gayri Sıhhi Müesseseler
.......................................................... ......................................................
.......................................................... ......................................................

Diğer Faaliyet Alanları .................................................................................................................

353 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname İle Buna Dayanılarak Çıkarılan Yönetmelik
Hükümlerine Göre Hazırlanan İşbu Ruhsatname ..........................................TL. Harç Alınarak
Verilmiştir.

.................................
........

Mühür ve İmza

1153
Ek-4

SIHHİ MÜESSESELER İÇİN SINIFLARINA VE ÖZELLİKLERİNE GÖRE


ARANACAK NİTELİKLER

KASAP, TAVUKÇU, SAKATATÇI, BALIKÇI VE HAZIR KIYMA SATIŞ YERLERİ

(Bu başlık, 23.12.1992 günlü Yönetmelik m.1’le, yukarıdaki biçimde değiştirilmiştir.)

I- KASAP VE TAVUKÇU DÜKKANLARI,

1)Şehir şebekesine bağlı su tesisatı, şebeke suyu olmayan yerlerde içilebilir nitelikte depo
tertibatlı yeterli su bulunacaktır.
2)Yeterli derecede aydınlık olacaktır.
3)Zemin ve zeminden 2 metre yüksekliğe kadar olan duvarlar yıkanabilecek bir madde ile
kaplı, diğer kısımlar badana edilmiş durumda bulunacaktır.
4)İşyerinin ön cephesi sabit bir camekanla kaplı olacaktır.
5)Hava temizleme tertibatı olacaktır.
6)Tezgahların üzeri çinko, fayans veya mermer olacaktır.
7)Ağaç kütükleri ve kıyma makineleri temiz olacaktır.
8)Ağzı kapalı maden veya plastik çöp kutuları olacaktır.
9)Tezgahların ön kısmı, müşterilerin arkayı görebileceği şekilde cam olacaktır.
10)Etlerin saklanması amacıyla, kapasiteye göre soğutma tertibatlı dolaplar, tezgahlar veya
soğuk hava deposu bulunacaktır.
11)Bir musluk ve lavabo ile zeminin uygun bir yerinde lağıma bağlı (lağım olmayan yerde
fenni fosseptiklere) ızgaralı bir sifon olacaktır.

II-SAKATAT DÜKKANLARI

Kasap dükkanları için öngörülmüş olan şartlara ilave olarak aşağıda şartlar aranır.
1)Satış yerine irtibatlı olmak üzere dükkanın arka kısmında sakatat hazırlama bölmesi ile bu
bölmede betondan yapılmış bir masa ve yanında bol akar suyu olan bir havuz bulunacaktır.
2)Bu dükkanlarda kıyma makinesi bulundurulmaz.

III-BALIKÇI DÜKKANLARI

Kasap dükkanları için öngörülen şartlara ilave olarak aşağıda şartlar aranır.
1)Balıklar; beton, mermer, fayans ve üzeri çinko kaplı masalar ve raflar üzerinde
bulundurulacaktır.
2)İşyerinin sokak yüzünde, suların dışarı akmaması için gerekli tertibat alınmış olacaktır.
3)Bu dükkanlarda kıyma makinesi bulundurulmaz.

IV-HAZIR KIYMA SATIŞ YERLERİ (23.12.1992 günlü Yönetmelik m.1’le eklenmiştir.)

Sağlık Bakanlığınca tespit edilen asgari hijyenik ve teknik şartları taşıması zorunludur.

1154
BAKKAL, ŞARKÜTERİ, SÜPERMARKET, KURUYEMİŞÇİ, KURUKAHVECİ,
BÜFE, MANAV, EKMEK BAYİİ VE KANTİNLER

I-BAKKAL, ŞARKÜTERİ, SÜPERMARKET, KURUYEMİŞÇİ, KURUKAHVECİLER

1)Zemini su geçmez madde ile kaplanacaktır. Ayrıca, zeminde kanala bağlı ızgara ve sifonlu
bir delik bulunacaktır. Kanal tesisatı yoksa, akıntı fenni fosseptiklere bağlanacaktır.
2)Aydınlatma ve havalandırma yeterli olacaktır.
3)Pişirilmeden, yıkanmadan, soyulmadan yenecek bütün gıda maddeleri için ayrı ayrı
camekanlı bölmeler yapılacaktır. Diğer malzemeler için, raf ve bölmeler bulundurulacaktır.
4)Müstakil reyonlar teşkil etmek suretiyle, kahve, züccaciye, kırtasiye ve yasalarda satışına
mani bulunmayan parfümeriye ait eşya satılabilir.
5)Ayrı bir köşe teşkil edilmek ve satılacak bütün maddeler porselen, emaye, cam gibi uygun
ambalajlar ve kaplar içinde bulundurmak ve buzdolabı içerisinde muhafaza edilmek kaydıyla
kapalı bir bölümde mezecilik yapılabilir.
6)Kapalı bir bölümde ekmek satışı yapılabilir.
7)Kantin ve süpermarketler de şehir şebekesine bağlı su olacak, bulunmayan yerlerde musluklu
depo olacaktır.
8)Bacaya bağlı davlumbazı bulunması şartıyla, kantinlerde tost, sandviç ve benzeri yiyecek
maddeleri satılabilir.
9)Perakende olarak kuruyemiş satılan dükkanlarda, kurukahve de dahil olmak üzere kavurma
ve ısıtma yapılabilir.

II-BÜFELER

Tütün, sigara, kibrit, kapalı şişelerde alkollü içkiler, memba suları, gazoz, paketlenmiş
kuruyemişler, çikolata, çiklet ve her türlü konserveler vb. maddelerle açıkta olmamak kaydıyla
sandviç, tost, kurabiye, paket tereyağı, margarin yağı, kapalı kaplarda yoğurt, süt, ayran gibi
maddeler ile gazete, mecmua, zarf, kağıt vb. Maddeler satılmak üzere yaya ve trafiği
engellemeyecek şekilde yetkili merciler tarafından uygun görülecek yer ve şekilde yapılan
yerlerdir.

III-MANAVLAR

1)Zemin ve zeminden 2 metre yüksekliğe kadar duvarlar (raflar hariç) su geçmez madde ile
kaplı olacaktır.
2)Zeminde ucu lağıma bağlı ızgaralı sifon olacaktır.
3)Sebze ve meyveler için kolayca yıkanabilecek şekilde yapılmış masa ve raflar olacaktır.
4)İçinde sebze ve meyve bulunan kaplar zeminden yüksek bir yere konulacaktır.
5)Şehir şebekesine bağlı su tesisatı şebeke suyu olmayan yerlerde depo teşkilatı yeterli su
bulunacak, ayrıca ağzı kapalı madeni veya plastik çöp kutuları olacaktır.

IV-EKMEK BAYİLERİ

1)Zemin mozaik, beton, şap gibi yıkanabilir su geçmez madde ile kaplı olacaktır.
2)Ekmek konulacak vitrin, zeminde en az yarım metre yükseklikte bulunacaktır.

V-KANTİNLER
1)Bakkal emtiası satanlar bakkal dükkanlarına ait şartları taşıyacaktır.

1155
2)Tost, sandviç, döner, ızgara ve benzeri satış yapanlar, benzeri işyerlerinin şartlarını
taşıyacaklardır.

LOKANTALAR, KEBAPÇILAR, HAMBURGERCİ VE PİZZACILAR İLE BENZERİ


İŞYERLERİ

MÜŞTEREK HÜKÜMLER

1)Şehir şebekesine bağlı su olacaktır, bulunmayan yerlerde musluklu ve içilebilir nitelikte su


depolanacaktır.
2)Salondan ve mutfaktan ayrı bir yerde bay ve bayanlar için ayrı ayrı olmak üzere yeteri kadar
tuvalet ve lavabo bulunacaktır.
3)Bulaşık yıkamak ve kaynatmak için sıcak su tesisatı bulunacaktır.
4)Lokantada içki verilmesi halinde, içkinin türüne göre yeterli araç ve gereç bulunacaktır.
5)İhtiyaç için fırın bulundurulabilir.
6)Bacaya bağlı davlumbaz bulunacaktır.
7)Mutfak; hazırlama, pişirme ve bulaşık yıkama yeri olmak üzere üç bölümden oluşacaktır. Bu
bölümlerin zemini 1,5 metreye kadar duvarı yıkanabilir şekilde su geçirmez madde ile
kaplanmış, bir ucu kanala bağlı ızgaralı ve sifonlu delik olacaktır. Kanal tesisatının
bulunmaması halinde akıntı, fenni fosseptik çukura yapılacaktır.
8)Mutfakta yeter sayıda ağzı kapalı çöp kovası bulunacaktır.
9)Salondan ayrı bir yerde hizmetliler için bir soyunma odası veya dolabı bulunacaktır.

3.SINIF LOKANTA, KEBAPÇI, HAMBURGERCİ VE PİZZACILAR

1)Zemin su geçirmez ve yıkanabilir bir madde ile kaplı olacaktır.


2)Isıtma, aydınlatma ve hava temizleme tertibatı yeterli olacak, mutfak pencereleri ince telle
kapatılmış olacaktır.

2.SINIF LOKANTA, KEBAPÇI, HAMBURGERCİ VE PİZZACILAR

1)Zemin en az mozaik, duvarlar plastik boya olacaktır.


2)Işıklandırma gözü rahatsız etmeyecek şekilde düzenlenecektir.
3)Isıtma, merkezi teshin sistemi ile, bulunmaması halinde yeterli derecede yapılacaktır.
4)Havalandırma asgari seviyede aspiratörle sağlanacaktır.
5)Masaların üzerinde temiz örtü olacaktır. (Masalar formika ve benzeri ise örtü
aranmayacaktır.)
6)Tabak ve bardaklar porselen veya camdan, çatal, kaşık ve bıçaklar ise paslanmaz çelik
maddeden yapılmış olacaktır.
7)Mutfakta veya salonun uygun bir yerinde yeter büyüklükte bir buzdolabı ile yemek takımları
ve ekmeğin konulacağı birer dolap bulunacaktır.

1.SINIF LOKANTA, KEBAPÇI, HAMBURGERCİ VE PİZZACILAR

1)Salonun zemini su geçirmez ve kolay yıkanabilir malzemeden, duvarları yağlı boya, kağıt
veya benzeri malzemeden olacaktır.
2)Işıklandırma florasans ampullerle yapılacaktır.
3)Isıtma merkezi teshin sistemi veya klimayla yapılacaktır.
4)Havalandırma salonun ihtiyacını karşılayacak şekilde yapılacaktır.
5)Masa ve sandalyeler rahat ve temizlenebilir cinsten olacaktır.

1156
6)Masalar üzerinde örtü, peçete bulunacaktır.
7)Tabaklar porselen, cam ve çatal, kaşık ve bıçaklar ise paslanmaz çelikten yapılmış olacaktır.
8)Pencerelerde perde veya jaluzi bulunacaktır.
9)Mutfak duvarları en metre yüksekliğe kadar fayans ve üst tarafı yağlı boya veya plastik boya
olacaktır.
10)Mutfak salondan ayrı bir yerde ve zemini mozaik olup, ızgaralı sifonlar ihtiva edecektir.
11)Mutfağın dışarıya açılan kapı ve pencerelerinde sineklik teller bulunacaktır.
12)Mutfakta yeter adet ve büyüklükte aspiratörler bulunacaktır.
13)Ocak, odun veya kömür ile ısıtılıyorsa, bunlar mutfak dışında kapalı bir yerde saklanacaktır.
14)Hazırlama yerinde sebzelerin soyulması ve etlerin parçalanması için ayrı tezgahlar
bulunacak, sebzelerin yıkanması için emaye, mermer veya kalaylı bakır küvetler bulunacaktır.
15)Bulaşık kaplar sabit emaye veya mermer küvetler içinde yıkanacak ve ayrıca kapları
kurutma yeri olacaktır.
16)Yemek takımlarının konması için dolap veya raflar, ayrıca buzdolabı ve ekmek dolabı
bulunacaktır.
17)Mutfağın uygun bir yerinde, saklanması gereken yiyecek maddelerinin depo edileceği bir
yer olacaktır.

A- SINIF LOKANTA, KEBAPÇI, HAMBURGERCİ VE PİZZACILAR

1)Girişte bir antre bulunacaktır. Antrede bir vestiyer, bir boy aynası ve bir telefon bulunacaktır.
2)Antre dahil salonun bütün duvarları en az yağlı boya ile boyanmış olacaktır.
3)Antre ve salon zemini en az parke ile kaplı olacaktır.
4)Işıklandırma aplik ve avizelerle veya gizli ışıklandırma ile sağlanacaktır.
5)Isıtma merkezi sistem veya klimalarla sağlanacaktır.
6)Havalandırma klimalarla sağlanacaktır.
7)Masa örtüleri ve peçeteler iyi cins keten veya benzeri olacaktır. (Kağıt peçete kullanılabilir.)
8)Tabaklar tek tip ve iyi cins porselenden, çatal, kaşık ve bıçaklar iyi cins paslanmaz maddeden
olacaktır.
9)Salonunun pencerelerinde iyi cins kumaş ve tül perde bulunacak veya jaluzi takılacaktır.
10)Salon ve mutfaktan ayrı bir yerde, bayan ve baylar için aynalı ve lavabolu ayrı ayrı birer
tuvalet olacaktır.
11)Tuvaletin zeminden 1,5 metre yüksekliğe kadar duvarları fayans veya mermer kaplı
olacaktır.
12)Tuvaletin erkekler kısmında en az bir adet pisuar olacaktır.
13)Mutfakta üç bölümden başka mutfağa yakın bir yerde yiyecek maddelerinin saklanması için
bir depo olacaktır.
14)Mutfağın dışarıya açılan pencere ve kapılarında sineklik telleri olacaktır.
15)Mutfakta yeter adet ve büyüklükte aspiratör olacaktır.
16)Pişirmenin havagazı veya diğer gazlarla çalışan ocakların haricinde kuzine ile yapılması
halinde, yakıt maddeleri mutfak dışında kapalı bir yerde saklanacaktır.
17)Hazırlama yerinde sebzelerin soyulması ve etlerin parçalanması için ayrı tezgahlar
olacaktır.
18)Sebzelerin yıkanması için emaye veya benzeri küvetler olacaktır.
19)Bulaşık kaplar için sabit emaye, mermer veya paslanmaz çelik küvetler olacaktır.
20)Mutfağın ayrı bir yerinde tabak, çatal, kaşık, bıçak ve bardakların temiz bir şekilde
saklanması için yeteri büyüklükte bir veya birden fazla dolap olacaktır.
21)Mutfakta soğuk yemekler, soğukta saklanması gereken yiyecekler ve pişmemiş etlerin
saklanması için ayrı buzdolapları olacaktır. (Yeter büyüklükte olmak şartı ile bir buzdolabı kafi
görülebilir)

1157
LÜKS SINIF LOKANTA, KEBAPÇI, HAMBURGERCİ VE PİZZACILAR

1)Girişte yeterli büyüklükte bir antre bulunacaktır.


2)Antrede iyi cins malzeme ile yapılmış bankolu vestiyer, bir boy aynası ve telefon kabini
olacaktır.
3)Antre ve salonun bütün duvarları yağlı boya veya benzeri maddeler ile boyanmış veya
kaplanmış olacaktır.
4)Isıtma kalorifer veya klima ile yapılacaktır.
5)Antre ve salonun zemini ahşap, parke veya halı ile kaplanacaktır.
6)Işıklandırma iyi cins aplik veya avizelerle sağlanacak veya gizli ışıklandırma yapılacaktır.
7)Havalandırma klimalarla sağlanacaktır.
8)Lokantada içki ve yemek servisi için yeter adette tekerlekli servis masaları bulunacaktır.
9)Masalar üzerinde iyi cins beyaz keten veya benzeri örtü ve peçeteler bulunacaktır.
10)Masalar üzerinde kristal, seramik veya porselen tablalar olacaktır.
11)Tabaklar tek tip ve iyi cins porselenden, çatal, kaşık ve bıçaklar da iyi cins maddeden
olacaktır.
12)Pencerelerde iyi cins kumaş ve tül perde bulunacak veya jaluzi takılacaktır.
13)Salondan tamamen ayrı uygun bir yerde bayan ve baylara ait ayrı ayrı aynalı ve lavabolu
birer tuvalet bulunacaktır.
14)Tuvaletlerin duvarları fayans kaplı olacaktır.
15)Tuvaletlerin erkekler kısmında yerin büyüklüğüne göre bir veya iki adet pisuar olacaktır.
16)Mutfağın zemini en az mozaik kaplı olacak ve her üç bölümde ızgaralı sifonlar
bulunacaktır.
17)Mutfakta yiyecek maddelerinin saklanması için bir depo olacaktır.
18)Depo hariç mutfağın her üç bölümünün duvarları fayans kaplı olacaktır.
19)Mutfağın dışarıya açılan pencere ve kapılarında sineklik telleri olacaktır.
20)Mutfakta yeter adet ve büyüklükte aspiratör olacaktır.
21)Pişirmenin havagazı veya diğer gazlarla çalışan ocakların haricinde kuzine ile yapılması
halinde, yakıt maddeleri mutfak dışında kapalı bir yerde saklanacaktır.
22)Hazırlama yerinde sebzelerin soyulması ve etlerin parçalanması için ayrı tezgahlar
olacaktır.
23)Sebzelerin yıkanması için emaye veya benzeri küvetler olacaktır.
24)Buzdolabı veya soğuk hava deposu olacaktır.
25)Mutfak ile salon arasında bir servis kapısı olacaktır.

PAKETTE KEBAP VE YEMEK SATIŞ YERLERİ

1)Yemek pişirme ve kapları yıkama yeri olmak üzere birbirinden ayrı en az iki bölümden
meydana gelecektir.
2)Yemek pişirme bölümünün zemini yıkanabilecek şekilde su geçirmez bir madde ile kaplı
olacak, burada lağıma bağlı ızgaralı ve sifonlu delikler olacaktır.
3)Kapların yıkanacağı yer ile yemek pişirilen yerin duvarları zeminden 1,5 metre yüksekliğe
kadar yıkanabilir şekilde olacaktır.
4)Hava temizleme tertibatı olacaktır.
5)Ocak üzerinde bacaya bağlı davlumbaz olacaktır.
6)Bulaşık kapları yıkamak için akar sıcak su tertibatı ve yıkanan kaplar için de dinlendirme yeri
olacaktır.
7)Yemek takımlarının saklanacağı temiz raf veya dolap olacaktır.
8)Her türlü artık ve süprüntüler için ağzı kapaklı çöp kapları olacaktır.
9)İşçiler için soyunma odası veya dolap olacaktır.

1158
GEZİCİ PİLİÇ, KÖFTE VB. SATIŞ YERLERİ

(Gezici Piliç, Köfte vb. Satış Yerleri bölümü, 20.08.2003 günlü Yönetmelik m.1 'le
eklenmiştir.)

Gezici satıcılık işkolu altında faaliyette bulunan sıhhi müesseselerin sattıkları ürünleri
muhafaza etmek için merkez depoları ve satış yapmak için özel ızgara kasalı araçları
bulunacaktır.

Gezici satış aracı için aranacak nitelikler:


1)Et veya tavuğun pişirilmesini sağlamak üzere özel ızgara kasası bulunacaktır.
2)Kasa yüzde yüz paslanmaz çelikten imal edilmiş olacaktır.
3)Yeterli büyüklükte buzdolabı bulunacaktır.
4)Araçta jeneratör bulunması zorunludur.
5)Normlara uygun 200 litreden fazla çift tank gaz tesisatı olmalıdır.
6)Sıcak ve soğuk su tertibatı olmalıdır.
7)Araç ortamı hijyenik ve sağlığa uygun olmalıdır.

PASTANELER

3. SINIF PASTANE
1)Şehir şebekesine bağlı su tesisatı olacak, yoksa musluklu su deposu bulunacaktır.
2)İşyerinin zemini su geçirmez bir madde ile kaplı olacaktır.
3)Zeminin uygun bir yerinde ızgaralı sifon olacaktır.
4)Duvarlar asgari plastik boya olacak, uygun bir yerde askılık bulunacaktır.
5)Aydınlatılmış olacak, hava temizleme tertibatı bulunacak ve ısıtması sağlanacaktır.
6)Pasta satış yerinde vitrinli bir buzdolabı, vitrinli tezgah olacaktır.
7)Ocak mevcut olduğu takdirde, bacaya bağlı davlumbaz olacaktır.
8)Yeteri kadar ağzı kapalı çöp kutuları olacaktır.
9)Masa ve sehpaların üzeri mermer, formika, cam veya benzeri maddelerle kaplı olacaktır.
10)Uygun bir yerde tuvalet ve lavabo olacaktır.
11)İmalathane şartları uygun olduğu takdirde, tavuk suyu çorba, pilav, söğüş, kızartma
makinelerinde çevirme tavuk, sahanda yumurta, sandviç, döner, sandviç hamburger, gözleme,
pizza verebilir.
12)Tabak, bardak, çatal, kaşık ve bıçaklar iyi cins olacaktır. (Melamin tabaklar kullanılmaz)

2. SINIF PASTANE

2. sınıf pastanelerde, 3. sınıf pastaneler için aranan şartlara ilave olarak aşağıdaki şartlar aranır;
1)Salonun zemini asgari mozaik olacaktır.
2)Salonun uygun bir yerinde vestiyer bulunacaktır.
3)Pencerelere kumaş ve tül perde takılacaktır.
4)İmalathanesi bulunmadığı takdirde salondan ayrı bir servis hazırlık yeri, üzeri fayans veya
mermer kaplı bir hazırlama tezgahı ve kurulama yeri ile çay, kahve vs. takımlar için raf ve
dolaplar ile yeterli büyüklükte bir ocak bulunacaktır.
1. SINIF PASTANE

1. sınıf pastanelerde, 2. sınıf pastaneler için aranan şartlara ilave olarak aşağıdaki şartlar aranır;
1)Isıtma, merkezi ısıtma sistemi veya klima ile olacaktır.

1159
2)Duvarlar tavana kadar yağlıboya olacaktır.
3)Masalar ve sandalyeler iyi cins doğramadan yapılmış olacaktır.
4)Bay ve bayanlar için ayrı ayrı tuvaletler bulunacak, bunların duvarları fayans veya mermer
olacaktır.

LÜKS SINIF PASTANE

Lüks sınıf pastanelerde, 1. sınıf pastaneler için aranan şartlara ilave olarak aşağıdaki şartlar
aranır;
1)Salonun zemini parke, mermer veya halı kaplanacaktır.
2)Işıklandırma iyi cins aplik, avize veya gizli ışıklandırma ile sağlanacaktır.
3)Havalandırma klima ile sağlanacaktır.
4)Satış yeri salondan ayrı olacaktır.
5)İmalathaneye sahip olacaktır.

PASTA SATIŞ YERİ

Pasta satış yerlerinde, 3. sınıf pastaneler için öngörülen şartlar aranmakla birlikte, oturma yeri
ve tuvalet bulundurma şartları aranmaz.

KAHVEHANE, OYUN SALONLARI, ÇAY OCAKLARI VE ÇAY BAHÇELERİ

3. SINIF KAHVEHANELER

1)Zemini mozaik ile kaplı olacaktır.


2)Zeminde ve ocakta ucu lağıma bağlı ızgaralı sifon bulunacaktır.
3)Kahve ve çay ocağı camekanla salondan tamamen ayrılmış olacaktır.
4)Aydınlatılmış olacak ve hava temizleme tertibatı bulunacaktır.
5)Masalar ve sandalyeler kullanışlı olacak, masaların üzeri örtülerle örtülmüş olacak ve
masaların üzerinde kül tablaları bulunacaktır.
6)Şehir şebekesine bağlı su olacaktır. Şebeke olmayan yerde musluklu depo olacaktır.
7)Ocağın zemini ve 1,5 metreye kadar duvarları yıkanabilir, su geçmez madde ile kaplı
olacaktır.
8)Ocak üzerinde davlumbaz olacaktır.
9)Salon duvarları plastik boya ile boyanacaktır.
10)Ocak tezgahının üzeri mermer veya galvanizli sac ile kaplı olacaktır.
11)Çay, kahve, şeker v.s. malzemeler ağzı kapalı kutularda muhafaza edilecektir.
12)Bardak, tabak v.s. malzemeler raf veya kapalı dolaplarda muhafaza edilecektir.
13)İşyerinin münasip bir yerinde en az bir adet lavabolu tuvalet olacaktır.
14)Ağzı kapalı çöp kutuları olacaktır.
15)Isıtma yeterli olacaktır.
16)Salonun uygun yerinde okuma köşesi olacaktır.
17)Salonda askılık olacaktır.
18)P.T.T. bağlantısı olan yerlerde telefon olacaktır.

1160
2. SINIF KAHVEHANELER

2. sınıf kahvehanelerde, 3. sınıf kahvehaneler için aranan şartlara ilave olarak aşağıdaki şartlar
aranır.
1)Pencerelerde perde veya jaluzi olacaktır.
2)Masalar formika olacak, gerektiğinde üzerleri çuha ile kaplanacaktır.
3)Girişte vestiyer olacaktır.
4)Daimi akar sıcak ve soğuk su tertibatı bulunacaktır.
5)Kahve, çay ve nargile takımları iyi cinsten, çay tepsileri ve kaşıklar paslanmaz maddeden
olacaktır.
6)Bilardo oynatılması halinde, ayrı bir salon veya salondan bölünmüş düzgün bir yer tahsis
edilecektir.

1. SINIF KAHVEHANELER

2 nci sınıf kahvehaneler için aranan şartlara ilave olarak aşağıdaki şartlar aranır.
1)Salon duvarları yağlı boya ile boyanacaktır.
2)Isıtma merkezi sistem veya klima olacak, havalandırma klima ile sağlanacaktır.
3)Bay ve bayanlar için duvarları asgari fayanstan yapılmış tuvalet olacak ve baylar için pisuar
bulundurulacaktır.
4)Ocağın bulunduğu bölüm 1,5 metreye kadar mermer veya fayans kaplı olacaktır.

LÜKS SINIF KAHVEHANELER

1 nci sınıf kahvehanelerde aranan şartlara ilave olarak aşağıdaki şartlar aranır.
1)Salonun zemini marley veya benzeri bir malzeme ile kaplı olacaktır.
2)Işıklandırma floresans lamba ile gizli olarak yapılacaktır.
3)Sandalyeler iyi cins malzemeden yapılmış, üzerleri kumaş veya deri ile kaplı bulunacaktır.
4)Gürültü çıkaran oyunlar veya oyun aletleri ayrı bir salonda bulundurulacaktır.

OYUN SALONU

Oyun salonlarında, en az 2. sınıf kahvehaneler için aranan şartlar aranır.

ÇAY OCAĞI
Çay ocaklarında, 3. sınıf kahvehaneler için aranan şartlardan (6), (7), (8), (10), (11), (12) nci
bend hükümleri aranır.

ÇAY BAHÇELERİ

Çay bahçelerinde, ocak bölümü için 1. Sınıf kahvehaneler için aranan, bahçe bölümü ve
müştemilatı ne için ise açıkhava gazinoları için aranan şartlar aranır.

GAZİNO, DANSİNG - DİSKOTEK, PAVYON, TAVERNA, KOKTEYL SALONU

2. SINIF GAZİNO, DANSİNG – DİSKOTEK

1)Girişte salonun büyüklüğüyle orantılı bir antre olacaktır.


2)Antre ve salonun zemini en az mozaik, duvarları yağlı boya olacaktır.
3)Antrede vestiyer olacaktır.
4)Işıklandırma salonun dekoruna uygun direkt ve endirekt surete sağlanacaktır.
1161
5)Isıtma sistemi merkezi sistem ya da klima ile sağlanacaktır.
6)Havalandırma klima ile yapılacaktır.
7)Masalar ve sandalyeler kullanışlı iyi cins olacaktır.
8)Sanatçıların soyunmaları, makyaj ve benzeri hazırlıkları için uygun bir yer bulunacaktır.
9)Yemek takımları iyi cins porselen; çatal, kaşık ve bıçaklar paslanmaz maddeden, su ve içki
takımları iyi cins olacaktır.
10)Pencerelere, iyi cins kumaş perde takılacaktır.
11)Orkestra yeri ve dans pisti olacaktır.
12)Komple müzik seti olacaktır.
13)Bay ve bayanlar için ayrı ayrı yeteri kadar aynalı ve lavabolu tuvaletler olacaktır.
14)Baylar tuvaletinde yeteri kadar pisuar olacaktır.
15)Mutfak ve müştemilatı salondan ayrı bir yerde olacak ve 2. sınıf lokantaların mutfak
şartlarını taşıyacaktır. (Sıcak yemek verilmiyorsa, mutfak şartı aranmaz.)
16)Gazinonun salondan ayrı bir yerinde hizmetliler için bir soyunma yeri olacaktır.
17)Bahçe kısmı var ise bir dans pisti, gösteriler için müştemilat ile birlikte sahne olacak,
buradaki masa ve sandalyeler hava şartlarından zarar görmeyecek cinsten ve kapalı kısımların
niteliklerine uygun olacaktır.
18)Bulaşıkların yıkanması, hazırlanması için ayrı bir bölüm olacaktır.
19)Şehir şebekesine bağlı su tertibatı ve daimi akar sıcak suyu olacaktır.
20)Telefonu olacaktır.

I. SINIF GAZİNO, DANSİNG - DİSKOTEK

1 nci sınıf gazino, dansing-diskoteklerde, 2. sınıf gazino, dansing - diskotekler için aranan
şartlara ilave olarak aşağıdaki şartlar aranır.
1)Vestiyer bankolu olacak, telefon kabin içinde bulunacaktır.
2)Uygun bir yerde amerikan bar olacaktır.
3)Mutfak, 1. sınıf lokantalar için aranan şartları taşıyacaktır.
4)Sanatçıların soyunması ve hazırlık yapmaları için sahne ile irtibatlı ayrı ayrı aynalı ve makyaj
masalı odalar olacaktır.

LÜKS SINIF GAZİNO, DANSİNG – DİSKOTEK

Lüks sınıf gazino, dansing - diskoteklerde, 1. sınıf gazino, dansing - diskotekler için aranan
şartlara ilave olarak aşağıdaki şartlar aranır.
1)Girişte boy aynası olacaktır.
2)Giriş ve salonun zemini ahşap, parke veya benzeri maddelerle kaplanmış olacaktır.
3)Giriş ve salonun duvarları lambri, kumaş veya benzeri maddelerle kaplanmış olacaktır.
4)Sanatçıların soyunma odalarında sıcak su bulunan lavabo bulunacaktır.

PAVYON

Pavyonlar için, lüks sınıf gazino dansing - diskotekler için aranan şartlar aranır.

TAVERNA

1)En az 2. sınıf lokanta vasfında olacak ve lokantalar gibi sınıflandırılacaktır.


2)Dans pisti ve orkestra yeri olmayacaktır. (Dans pisti ve orkestra yeri varsa ve gazino
şartlarını taşıyorsa gazino olarak işlem görecektir.)
3)Salonun ayrı bir yerinde bayan ve bayanlara ait ayrı ayrı lavabolar ve yeterince tuvalet
bulunacaktır.

1162
KOKTEYL SALONU

1)Girişte salonun büyüklüğüne uygun nitelikte bir antre olacak ve antreden salona ikinci bir
kapı ile geçilecektir.
2)Antrede vestiyer olacaktır.
3)Salonun zemini parke kaplı olacaktır.
4)Duvarlar yağlı boya olacaktır.
5)Işıklandırma gizli veya salonun mefruşatına uygun güzel görünüşlü aplik ve avizelerle
sağlanacaktır.
6)Aplik kullanılmamış olması halinde tavan güzel bir surette dekore edilecektir.
7)Isıtma merkezi sistem ya da klima ile yapılacaktır.
8)Masa, sandalye, koltuk ve kanepeler iyi cins kumaş kaplı olacaktır.
9)Telefon olacaktır.
10)Salonun uygun bir yerinde amerikan bar, komple müzik seti olacaktır.
11)Yeter büyüklükte bir dans pisti, orkestra var ise bunun için uygun ve güzel dekore edilmiş
yer olacaktır.
12)Salondan ayrı bir yerde bay ve bayanlara ait lavabolu tuvalet ve baylar kısmında pisuar
olacaktır.
13)Salondan ayrı bir yerde 1. sınıf kahvehanelerin ocak niteliklerine uygun bir ocak olacaktır.
14)Ocağın duvarları 1,5 metre yüksekliğe kadar fayans veya mermerle kaplı olacaktır.
15)Ocak üzerinde bacaya bağlı davlumbaz olacaktır.
16)Tezgahların üzeri fayans, mermer veya formika ile kaplı olacaktır.
17)Ocak kısmında takımların konulacağı dolap ve yiyecek maddeleri için ağzı kapalı kutu veya
kavanozlar olacaktır.
18)Buzdolabı olacaktır.

AÇIK HAVA GAZİNOSU, DANSİNG – DİSKOTEK

1)Bahçe, mutfak ve servis bölümleri olmak üzere üç bölümden oluşacaktır.


2)Bahçe etrafı düzgün şekilde tahta parmaklı ve emsali malzeme ile çevrilmiş olacaktır.
3)Girişte ve masa grupları arasında düzenli yollar bulunacaktır.
4)Bahçe içi ağaç ve çiçeklerle süslenecektir.
5)Orkestra var ise, yeteri büyüklükte pist ve orkestra yeri olacaktır.
6)Gösteri yapılıyorsa bay ve bayan artistlere ait soyunma yerleri ile gerekli müştemilatı ve en
az bir lavabosu olacaktır.
7)Masa ve sandalyeler iyi cins olacaktır.
8)Sandalyeler madeni olduğu takdirde üzerinde plastik şilteler olacaktır.
9)Mutfak, en az 2. sınıf lokantaların mutfak şartlarına uygun olacaktır. (Yemek verilmiyorsa
mutfak şartı aranmaz.)
10)Mutfakla bahçe arasında bir servis bölümü olacaktır.
11)İşçiler için bir soyunma yeri olacaktır.
12)Bahçenin uygun bir yerinde bay ve bayanlara ait lavabolu tuvalet olacak ve baylar kısmında
pisuar bulunacaktır.
13)Bir hazırlama yeri ve bulaşık yıkama yeri olacaktır.
14)Daimi sıcak ve soğuk suyu olacaktır.
15)Telefonu olacaktır.

1163
SİNEMA, TİYATRO, DÜĞÜN SALONLARI, SİRK VE LUNAPARKLAR

2. SINIF SİNEMA

1)Koltuklar;
a)İlk sıranın perdeye olan uzaklığı en az 7 metre, her bir koltuk 50 cm. olacaktır.
b)Koltukların arka arkaya olan mesafesi 90 cm., sahneye paralel olan yollar 1 metre ve
sahneye dik olan yollar 125 cm. olacaktır.
c)Koltukların arkalıkları tamamen kapalı olacaktır.
2)Tuvaletler;
a)Salon ve balkon için ayrı ayrı her 400 koltuk için, 2 bayan ve 2 baylara ait olmak
üzere 4 tuvalet olacaktır.
b)En az birer lavabo ve baylar kısmında en az 4 adet pis su var olacaktır.
c)Bekleme salonunun ve balkonun tuvaletler ile doğrudan doğruya irtibatı yok ise, bu
bölümde en az bir bayan ve bay tuvaleti olacaktır.
3)Salon (birinci, hususi ve balkon) olarak üç bölüme ayrılacak ve bu bölümlerin her birinin en
az 90 cm. genişliğinde dışarıya doğru açılan en az iki çıkış kapısı olacaktır.
a)Salon ve balkonlardaki arka yolları ile çıkış kapıları kırmızı uyarma ışık tertibatı ile
belirtilecektir.
b)Şehir cereyanı kesildiğinde aydınlatmayı sağlamak üzere ve derhal devreye
girebilecek yeter güçte bir jeneratör olacaktır.
4)Isıtma;
a)İhtiyaca yeter nitelikte kalorifer veya benzeri modern tesisatla sağlanacaktır.
b)Isı derecesini ölçmek için her bölüme termometreler konulacaktır.
5)Havalandırma klima ile olacaktır.
6)Uygun yerlere yeteri kadar yangın söndürme tertibatı konulacaktır.
7)Makine dairesi uygun şartlarda olacaktır.
8)Giriş holü;
a)Zemini mozaik, üst tarafı tavan dahil en az yağlı boya olacaktır.
b)En az iki giriş bulunacak ve bunların adedi sinemanın istiabına göre çoğaltılacaktır.
c)Gişeler önünde sıraya girmeyi sağlayan nitelikte sabit korkuluklar olacaktır.
d)Duvarlarda güzel görünüşlü afiş yerleri bulunacaktır.
9)Bekleme salonu;
a)Sinemanın istiabına uygun büyüklükte olacak, zemini mozaik duvarları ve tavan en az
yağlı boya ile boyanmış olacaktır.
b)Salonda yeteri kadar oturulacak yerler bulunacaktır.
c)Salonda bir büfe olacaktır.
10)Sigara salonu;
a)Salon ve balkon için ayrı ayrı yeter büyüklükte sigara salonları bulunacaktır.
b)Salonların zemini mozaik, duvarları (tavan dahil) en az yağlı boya olacaktır.
c)Sigara salonlarında oturma yerleri, kreşuvarlar ve küllükler olacaktır.
d)Sigara salonlarında büfe bulunacaktır.
11)Salon ve balkon;
a)Zeminler plastik ve benzeri ses geçirmez maddelerle kaplı olacaktır.
b)Duvarlar güzel bir şekilde ve akustiği sağlayacak surette dekore edilmiş olacaktır.
c)Giriş ve çıkış kapıları dışardan ses ve ışık gelmeyecek şekilde yapılmış olacaktır.
d)Koltuklar iyi cins malzeme ile kaplı olacak ve ayrıca kol yerleri bulunacaktır.
e)Loca mevcut ise, bu kısımlar salon ve balkon niteliklerine uygun olacak ve ayrıca
askılığa bulunacaktır.
12)Telefon bulunacaktır.

1164
1165
I. SINIF SİNEMA

1. sınıf sinemalarda, 2. sınıf sinemalar için aranan şartlara ilave olarak aşağıdaki şartlar aranır.
1)Sahne, sinemaskop filmler gösterilmesine uygun şekilde ve büyüklükte yapılmış
olacaktır.
2)Sahnede iyi cins kadife veya benzeri otomatik açılıp-kapanan perde olacaktır.
3)Sinema makinesi iki adet olacaktır.
4)Makine dairesi
a)Projesine uygun tamamen kargir olacak, makinistin herhangi bir tehlike anında burayı
terk etmesi için ikinci bir kapısı bulunacaktır.
b)Herhangi bir yangın halinde alevlerin tehlikesini azaltmak için makine dairesinin kapı
ve pencerelerinin dış tarafında 50 cm. genişliğinde sağlı sollu saçdan bir markiz bulunacaktır.
c)Makine dairesin deki baca ve pencereler bu bölümün havalandırmasına yeter nitelikte
olacaktır.
5)Kabinli bir telefon bulunacaktır.

AÇIK HAVA SİNEMASI

1)Etrafının duvarla ya da başka malzeme ile çevrilmesi halinde, buralarda göz estetiğini
bozmayacak malzeme kullanılacaktır.
2)Sahne, kapalı sinemalardaki esaslara uygun olacaktır.
3)Sahne, bahçenin her tarafından gözükecek şekilde düzenlenecektir.
4)Yeterli bayan ve bay tuvaletleri ve akar suyu olacak, baylara mahsus tuvaletlerde yeterli
sayıda pisuvar bulunacaktır.
5)Büfe ve çayocağı bulunacaktır.
6)Yedek jeneratör olacaktır.

DÜĞÜN SALONU

1)Giriş kapısından ayrı olarak yangın çıkış kapısı olacaktır.


2)Salondan ayrı uygun bir yerde bay ve bayanlar için ayrı ayrı tuvalet ve yeteri kadar pisuar ve
lavabo bulunacaktır.
3)Girişte vestiyer, boy aynası ve telefon olacaktır.
4)Tuvaletlerin duvarları 1,5 metre yüksekliğe kadar fayans, mermer ve benzeri malzeme ile
kaplı olacaktır.
5)Aydınlatma yeterli olacaktır.
6)Salonun ısıtılması kalorifer, kat kaloriferi, klima ve benzeri ısıtma sistemleri ile olacak,
yangına neden olacak soba ve benzeri ısıtma sistemleri kullanılmayacaktır.
7)Havalandırma klima ile yapılacaktır.
8)Salonda orkestra yeri ile dans pisti olacaktır.
9)Masa ve sandalyeler temiz olacaktır.
10)Salonun uygun bir yerinde bir büfe açılabilir. (mecburi değil)
11)Artistler ve gelin-damat için soyunup giyinmeye elverişli ayrı ayrı odalar bulunacaktır.
12)Salonun dışında servis odası olacaktır.
13)Salonun dışında işçilerin soyunma dolapları olacaktır.

SİRKLER VE LUNAPARKLAR

1)Şehir şebekesine bağlı suyu olacaktır.


2)Bayan ve baylar için ayrı ayrı yeter sayıda tuvalet ve ayalı lavabo olacaktır.

1166
3)Bay tuvaletinde yeteri sayıda pisuar bulunacaktır.
4)Zemini toz kaldırmayacak uygun malzeme ile kaplanacaktır.
5)Telefonlu kabini olacaktır.
6)Kumar ve benzeri şans oyunları oynatılmayacaktır.
7)Sirklerde oturma yerleri uygun nitelikte olacaktır.
8)Mütemmim kısımlar benzer işyerleri şartlarına haiz olacaktır.
9)Her türlü can ve mal emniyeti için gerekli tedbirler sağlanacaktır.

OTEL, HAN, PANSİYON

3. SINIF OTEL

1)Isıtma merkezi sistem ile yapılmıyorsa iyi cins sobalarla yapılacaktır.


2)Şehir şebekesine bağlı su tesisatı veya yeterli su deposu olacaktır.
3)Odalarda yatak sayısı her 5 metrekareye bir tane olmak üzere tespit edilecektir.
a)İçinde oturulacak veya yatılacak bütün odaların ve salonların bol gündüz ışığı ile
aydınlatılacak şekilde yeter büyüklükte pencereleri olacaktır. (Pencerelerde düzenli perde
olacaktır).
b)Duvarlar boyalı-badanalı olacaktır.
c)Karyola ve somya bulunacaktır.
d)Elbise asmaya ve müstahdemi çağırmaya ait tertibat bulunacaktır.
e)Lavabo olacaktır (Lavabo bulunmayan yerlerde her 5 yatak için 1 adet lavabo
bulunacaktır.)
4)Banyolar;
a)Zemin; mermer, fayans veya benzeri maddeler ile döşenmiş olacak ve lağıma bağlı
ızgaralı sifon bulunacaktır.
b)Duvarlar, 1,5 metre yüksekliğe kadar mermer, fayans veya benzeri maddelerle kaplı
olacaktır.
5)Tuvalet;
a)Her on yatağa bir tane isabet etmek üzere her katta yeter miktarda olacaktır.
b)Her tuvalette akarsu muslukları ile bir rezervuar bulunacaktır.
6)Müşterilerin fazla eşyasını koymaya ait birer depo bulunacaktır.
7)Ağzı kapaklı madeni veya plastik çöp kapları olacaktır.
8)İçinde mutfak, yemek salonu, büfe, amerikan bar, kahve ocağı ve benzerleri en az 3. sınıf
vasfında olacaktır.
9)P.T.T. bağlantısı olan yerlerde telefon bulunacaktır.

2. SINIF OTELLER

1)Isıtma merkezi sistem ile yapılmıyorsa borulu gaz veya kömür sobaları ile sağlanacaktır.
2)Bütün duvarlar yağlı boya olacaktır.
3)Antre;
a)Bir müracaat yeri, bir telefon ve vestiyer olacaktır.
b)Yeter sayıda sandalye ve sigara sehpası bulunacaktır.
c)Duvarda bir saat bir termometre olacaktır.
d)Pencerelerde düzenli kumaş perdeleri olacaktır.
4)Katlar;
a)Her katta bir banyo ve her on yatak için bir tuvalet ve her beş yatak için de bir lavabo
bulunacaktır.
b)Banyolarda sıcak su tertibatı olacaktır.

1167
5)Odalar;
a)Odalarda yatak sayısı, her 5 metrekareye bir tane olmak üzere en fazla 4 yatak
konulacaktır.
b)Karyolalar iyi cins olacaktır.
c)Yatak uygun kalınlıkta fitilli olacak; yastık, yorgan ve çarşaflar iyi cins patiska veya
ketenden yapılmış olacak, yeter miktarda battaniye, bulunacaktır.
d)Gardırop, komidin, yatak adedine göre sandalye, elbise askısı ve fırçası bulunacaktır.
e)Pencereler havalandırmaya müsait olacaktır. (Vasistaslı)
6)Dinlenme salonu;
a)Duvarlar yağlı boya olacaktır.
b)Yeter sayıda koltuk ve sandalyeler, sigara sehpaları, tablalar olacaktır.
c)Yeter büyüklükte ve az bir aspiratörü bulunacaktır.
7)Otelin her katında yangın söndürmek için gerekli malzeme olacaktır.
8)Gerekli malzemelerin saklanacağı bir deposu olacaktır.
9)Bir kahve ocağı bulunacaktır.
10)Ağzı kapaklı madeni çöp kutuları olacaktır.
11)Şehir şebekesine bağlı su tesisatı olacaktır.

I. SINIF OTEL

1)Isıtma merkezi sistem veya klimalarla sağlanacaktır.


2)Giriş holü, koridor ve oda duvarları en az yağlı boya, zemin mozaik olacaktır.
3)Koridor ve merdivenlerde plastik ve benzeri yolluklar bulunacaktır.
4)Giriş holünde bir müracaat yeri, ihtiyaca yeter bir vestiyer ve bir telefon olacaktır.
5)Giriş holünde yeter sayıda yarım koltuk veya sandalyeler, sigara sehpaları, duvarda bir saat
ve termometre olacaktır.
6)Dinlenme salonunun zemini, plastik benzeri malzeme ile kaplı olacaktır.
7)Dinlenme salonunda halı, iyi cins koltuklar, sehpalar, bir radyo, sigara tablaları ve televizyon
olacaktır.
8)Dinlenme salonunda yeter büyüklükte klima cihazı olacaktır.
9)Her katta on yatağa bir adet isabet edecek şekilde lavabolu tuvaletler bulunacaktır.
10)Her katta bir banyo olacak, banyolar küvetli veya duşlu olacak, devamlı akar suyu
bulunacaktır.
11)Odaların ebadı uygun olduğu takdirde en çok üç yatak konulabilecektir.
12)Odalarda yatak sayısı her 5 metrekareye 1 tane olmak üzere en azla 3 yatak konulacaktır.
13)Karyolalar ve yatak takımları iyi cins olacaktır.
14)Oda zemininde halı, her odada telefon tertibatı, gardırop, komidin, gece lambası, bavul
masası, yarım koltuk veya iyi cins hazeran sandalye olacaktır.
15)Her odada müştemilatı ile bir lavabo bulunacaktır.
16)Otelde bir kahve ocağı bulunacaktır.
17)Otelin lüzumlu malzemelerinin muhafaza edileceği bir depo olacaktır.
18)Otelin yangın söndürme tertibatı olacaktır.

A. SINIF OTEL

1)Isıtma kalorifer ile sağlanacaktır.


2)Sürekli sıcak su tesisatı olacaktır.
3)Yeter büyüklükte giriş holü olacak, zemini mermer veya benzeri maddelerle döşenmiş,
duvarları yağlı boya olacaktır.
4)Işıklandırma avizeler, aplikler veya gizli ışıkla sağlanacaktır.
5)Holün girişe yakın bir yerinde holden ayrılmaz bir müracaat yeri, vestiyer, telefon santralı ve
1168
kabini olacaktır.
6)Vestiyer iyi malzeme ile yapılmış lambri veya deri kaplı olacaktır.
7)Holde iyi cins koltuklar, sehpalar, duvar saati, termometre, barometre bulunacaktır.
8)Dinlenme salonunun zemini kaliteli malzeme ile kaplı, duvarlar yağlı boya olacaktır.
9)Dinlenme salonunun pencerelerinde iyi cins perdeler ve klima cihazları bulunacaktır.
10)Dinlenme salonunun zemininde halı, iyi cins koltuklar, sehpalar, tablalar ve bir salon
radyosu ve televizyon bulunacaktır.
11)Merdivenler en az mozaik olacak ve buralarda halı yolluklar bulunacaktır.
12)Koridorlarda halı yolluklar olacaktır.
13)Merdiven ve koridor duvarları yağlı boya olacaktır.
14)Otel, zemini hariç dört veya daha katlı ise bir asansör olacaktır.
15)Katlarda her on yatak için umumi bir banyo ile lavabolu alaturka bir tuvalet bulunacaktır.
16)Banyo duvarları fayans veya mermer kaplı olacak, havalandırma tertibatı bulunacaktır.
17)Banyoda ayrıca bir alafranga tuvalet olacaktır.
18)Otelde mevcut odaların % 20 si gömme banyolu olacaktır.
19)Odaların duvarları tavana kadar yağlıboya, zemin halı veya benzeri kaplı olacaktır.
20)Oda pencereleri havalandırmaya uygun olacak, iyi kumaş ve tül perdeler bulunacaktır.
21)Karyolalar iyi nitelikte olacak, nevresimli battaniyeler ve biri kuş tüyü olmak üzere iki
yastık bulunacaktır.
22)Odalarda iyi cins halılar, gardırop, komidin, bavul masası, sehpalar ve koltuklar ile iyi cins
tablalar olacaktır.
23)Odalarda santrale bağlı bir telefon ve gece lambası bulunacaktır.
24)Mevcut odaların % 10 u duşlu olacaktır. Bu odaların müştemilat nitelikleri diğer odalarla
aynı olacak, duş kısımları fayans olacak, odada ve duş yerinde ayrıca fayans lavabo
bulunacaktır.
25)Otelde yangın söndürme cihazları ile sıhhi fenni şartları haiz çamaşırhane ve ütü yeri
bulunacaktır.
26)Otelin lokantası 1. sınıf lokanta niteliklerini taşıyacak ve bir kahve ocağı bulunacaktır.

B. SINIF OTEL

1)Isıtma merkezi sistem ile sağlanacaktır.


2)Sürekli sıcak su tesisatı bulunacaktır.
3)Girişte uygun genişlikte bir hol bulunacak, buranın zemini en az mozaik, duvarları yağlı boya
olacaktır.
4)Holde ayrılmış bir müracaat yeri ile iyi malzeme ile yapılmış yeter büyüklükte vestiyer
olacaktır.
5)Holde yeter adette koltuk, sigara sehpaları, duvarda bir saat, termometre olacaktır.
6)Müracaat yerinde bütün odalarla bağlantılı bir telefon santralı bulunacaktır.
7)Otelin oda sayısı ile orantılı genişlikte bir dinlenme salonu olacaktır.
8)Dinlenme salonunun zemini halı veya plastik maddelerle kaplı, duvarlar yağlı boya olacaktır.
9)Salonun pencerelerinde iyi cins kumaş veya tül perdeler ile klima cihazı olacaktır.
10)Salonda iyi cins koltuk ve sehpalar bulunacaktır.
11)Salonun ışıklandırılması gözü rahatsız etmeyecek şekilde düzenlenmiş olacaktır.
12)Koridor ve merdiven duvarları yağlı boya olacaktır.
13)Merdiven ve koridorlarda halı, plastik ve benzeri yolluklar bulunacaktır.
14)Koridor pencereleri havalandırmaya uygun bir şekilde olacak, bunlara kumaş veya tül
perdeler takılacaktır.
15)Katlarda banyosuz ve duşsuz odalar için her on yatağa bir banyo hesabı ile bir banyo ve
alaturka tuvaletler bulunacaktır.
16)Tuvalet içinde bir fayans lavabo ile müştemilatı 1,5 metre yüksekliğe kadar duvarlar fayans
olacaktır.
1169
17)Her on odadan biri banyolu ve duşlu olacaktır.
18)Banyolarda duş yerlerinin duvarları fayans kaplı olacaktır.
19)Banyo ve duş yerlerinde pencere veya başka havalandırma tertibatı bulunacaktır.
20)Oda duvarları 1,5 metre yüksekliğe kadar yağlı boya veya tamamı en az plastik boya
olacaktır.
21)Banyolarda alafranga tuvalet ve lavabo ile müştemilatı olacaktır.
22)Duşlu odalarda ve diğer odaların uygun bir yerinde fayans lavabo bulunacaktır.
23)Odalarda iyi cins tül ve kumaş perdeler bulunacaktır.
24)Her yatağa 5 metrekare alan isabet edece ve odalarda en çok iki yatak bulunacaktır.
25)Karyolalar iyi cins olacak, nevresimli battaniyeler bulunacaktır.
26)Odalardaki yatak takımları iyi cins olacak halı, bavul massı, gardırop, komidin, koltuk veya
rahat oturuşlu sandalye, gece lambası ve bir telefon bulunacaktır.
27)Gardıropta yeter sayıda elbise askısı ve bir elbise fırçası bulunacaktır.
28)Otelin lokantası 1. sınıf nitelikleri taşıyacak ve bir kahve ocağı olacaktır.
29)Otelin yangın söndürme cihazları bulunacaktır.

LÜKS SINIF OTEL

1)Isıtma, merkezi teshin veya modern sıcak ve soğuk hava tesisatı ile sağlanmış olacak, sürekli
sıcak suyu bulunacaktır.
2)Havalandırma, bütün odaları etkileyecek surette modern cihazlarla sağlanacaktır.
3)Giriş holü;
a)Zemin mermer, parke veya benzeri maddelerle döşeli olacaktır.
b)Duvarlar mermer veya lambri olacaktır.
c)Işıklandırma abajur, kristal avize, aplik veya gizli ışık tertibatı ile yapılacaktır.
d)Bankolu bir müracaat yeri, telefon santralı ve vestiyer bulunacaktır.
e)Vestiyer duvarları lambri veya benzeri malzeme ile kaplı olacaktır.
f)Otel santralına bağlı olmayan kabinli bir telefon bulunacaktır.
g)İyi malzeme ile yapılmış bekleme koltukları ve sehpalar, duvarda saat, termometre,
barometre bulunacaktır.
4)Dinlenme salonları;
a)Biri zemin katında olmak üzere ve az iki salonu bulunacaktır.
b)Işıklandırma kristal avize, aplik, abajur veya gizli ışık tertibatı ile sağlanacaktır
c)Mobilya iyi cins malzemeden olacak, iyi cins halı veya yolluklar bulunacaktır.
d)Pencerelerde iyi cins kumaş ve tül perdeler olacaktır.
e)Salonlardan birinde orkestra yeri, televizyon ve amerikan bar bulunacaktır.
f)Masa ve sehpalarda, cam, porselen veya seramik tablalar olacaktır.
5)Merdivenlerde yol halısı olacaktır.
6)Otel, zemin hariç üç kattan fazla ise asansör bulunacaktır.
7)Koridorlar;
a)Zeminde halı yolluklar bulunacak, duvarlar yağlı boya olacaktır.
b)Zemin lüks ve ses geçirmez malzeme ile kaplı, duvarlar yağlı boya, yerde iyi cins
halılar, pencerelerde jaluzi veya tül kumaş perdeler bulunacaktır.
c)Işıklandırma gözü yormayacak şekilde olacak, abajurlu okuma lambası, santral ile
bağlantılı telefon olacaktır.
d)Tercihen gömme gardırop, şifoniyer bavul masası, tuvalet, boy aynası, koltuk ve
sehpalar bulunacaktır.
e)Yatak şilteleri en iyi cinste yaylı veya kauçuk, yatak takımları en iyi cins keten veya
benzeri, yorganlar yarım kuş tüyü olacak, yastıklar biri kuş tüyü olmak üzere iki adet olacak ve
iyi cins battaniyeler bulunacaktır.
f)Karyolalar iyi cins doğrama, cilalı lake ve benzeri olacaktır.
g)Daireler, yatak, oturma odası, banyo olmak üzere üç kısım olacaktır.
1170
h)Oturma odasında yeteri kadar koltuk ve sehpalardan başka, bir çalışma masası, masa
lambası, bir radyo ve televizyon olacaktır.
10)Banyolar;
a)Küvet gömme olacaktır.
b)Alafranga tuvaleti, aynalı fayans lavabosu, havalandırma tesisatı bulunacaktır.
c)Duşlu odalarda havalandırma merkezi sistem ile veya klima ile sağlanacaktır.
11)Tuvalet;
a)Alaturka, alafranga ve lavabolu olacaktır.
b)Duvarlar fayans olacaktır.
12)Lüks lokanta niteliğinde lokantası ve mutfağı bulunacaktır.
13)1.sınıf niteliğinde bayan ve bay berber salonu, manikürcü sağlık ve fen koşullarına uygun
çamaşırhanesi ve ütü yeri olacaktır.
14)Bütün katlarda yangın söndürme cihazları olacaktır.
15)Hizmetlilerin ve malzemelerin girmesi için ayrı bir servis kapısı, otel önünde otopark
olacaktır.
16)Ağzı kapalı madeni çöp kapları bulunacaktır.

HAN VE PANSİYON

Hanlar ve pansiyonlar, asgari 3. sınıf otellerde aranan şartları haiz olacaktır.

BERBER, KUAFÖR, GÜZELLİK SALONU

3. SINIF ERKEK BERBERİ

1)Şehir şebekesine bağlı akar sıcak su tesisatı olacak veya musluklu yeterli deposu olacaktır.
2)Zemini su geçirmez madde ile kaplı olacak ve ızgaralı sifon bulunacaktır.
3)Duvarlar su geçirmez madde veya yağlı boya olacaktır.
4)Çalışma masaları mermer veya su geçirmez bir madde ile kaplı olacaktır.
5)Madeni koltuk bulunacaktır.
6)Ağzı kapalı çöp kutuları bulunacaktır.
7)Isıtma yeterli seviyede olacaktır.
8)Askılık bulunacaktır.

2. SINIF ERKEK BERBERİ

2. sınıf erkek berber dükkanlarında, 3. sınıf erkek berberi dükkanları için öngörülen şartlara
ilave olarak aşağıdaki şartlar aranır.
1)Çalışma koltukları nikelajlı olacaktır.
2)Havalandırma sessiz aspiratörlerle sağlanacaktır.
3)Pencere veya vitrinde iyi cins tül perde olacaktır.

1. SINIF ERKEK BERBERİ

1. sınıf erkek berber dükkanlarında, 2. sınıf erkek berberi dükkanları için öngörülen şartlara
ilave olarak aşağıdaki şartlar aranır.
1)Lavaboların bulunduğu duvar kısmı 1,5 metre yüksekliğe kadar fayans veya mermer kaplı
olacaktır.
2)Çalışma masaları tek tip, iyi cins doğrama üzerleri formika veya mermer kaplı olacaktır.
3)Salonun uygun bir kısmında bir vestiyer ile bekleme yeri ve yeter sayıda koltuk bulunacaktır.

1171
KUAFÖR

II. SINIF KUAFÖR

1)Şehir şebekesine bağlı akar sıcak su tesisatı olacak veya yeterli musluklu su deposu olacaktır.
2)Zemin mozaik, ucu lağıma bağlı ızgaralı sifon olacaktır.
3)Duvarlar yağlı boya olacaktır.
4)Isıtma yeterli olacaktır.
5)Havalandırma aspiratörle sağlanacaktır.
6)Salonun uygun bir yeri bekleme yeri olacak, burada yeter sayıda koltuk, sehpa ve vestiyer
bulunacaktır.
7)Pencerelerde veya vitrin camında, içersinin dışarıdan görünmesine engel olacak nitelikte
perdeler olacaktır.
8)Çalışma koltukları iyi kalitede olacak ve yeterli kurutma makineleri bulunacaktır.
9)Manikür ve pedikür yerleri perde ile ayrılmış olacaktır.
10)Ağzı kapalı çöp kutuları olacaktır.
11)Bir tuvaleti bulunacaktır. (Pasajlarda tuvalet aranmaz.)

I. SINIF KUAFÖR

1. sınıf kuaför dükkanlarında, 2. sınıf kuaför dükkanları için öngörülen şartlara ilave olarak
aşağıdaki şartlar aranır.
1)Zemin asgari mozaik olacak, duvarlar salonun durumuna uygun bir yüksekliğe kadar lambri
kaplanacaktır.
2)Pencerelerde iyi nitelikte tül veya jaluzi perdeler bulunacaktır.
3)Çalışanların kıyafetleri tek tip olacak, soyunma dolapları bulunacaktır.

LÜKS SINIF KUAFÖR

Lüks sınıf kuaför dükkanlarında, 1. sınıf kuaför dükkanları için öngörülen şartlara ilave
olarak aşağıdaki şartlar aranır.
1)İşyeri, bekleme salonu ile çalışma bölümlerinden oluşacak ve vestiyer bulunacaktır.
2)İşyerinin bütün bölümlerinin zemini parke, marley veya klasik madde ile kaplı olacak,
bekleme salonunda ayrıca uygun ölçüde bir halı bulunacaktır.
3)Isıtma merkezi teshin sistemi veya klima sistemi ile sağlanacaktır.
4)Havalandırma klima ile sağlanacaktır.
5)Saç yıkama ve boyama yerinde yeteri kadar fayans lavabolar bulunacak, boyama işinin
gerektirdiği araç ve gereç mevcut olacak ve bu kısımda bulunan tezgahların üzerleri
mermer, formika veya benzeri maddeler ile kaplı olacak, lavabo arkaları ile çalışma
sırasında ıslanabilmesi mümkün yerler yeterli bir yüksekliğe kadar fayans kaplı
olacaktır. Saç yıkamak için sürekli sıcak su akıtan tesisat bulunacak, boya malzemesi ağzı
kapaklı bir dolapta saklanacaktır. Boyama ve yıkama anında müşterilerin giyinmesi için
naylon önlük veya gömlekler bulunacaktır.
6)En az bir adet fayans lavabolu bir tuvalet bulunacaktır.

GÜZELLİK SALONU

Güzellik salonlarında, lüks sınıf kuaförler için öngörülen şartlara ilave olarak, fizik tedavi,
epilasyon ve cilt bakım hizmetleri için uzmanlık belgesine sahip ehliyetli elemanların çalışması
şartı aranır.

1172
TAKSİ DURAĞI VE YAZIHANESİ, GARAJ VE OTOPARK

TAKSİ DURAĞI

1)En az sekiz adet araba park edilebilecek alana sahip olacaktır.


2)İşletme yazıhanesinde çöp kutusu, tuvalet ve lavabo ile ayrıca bir ecza dolabı olacaktır.
3)Park alanının tabanı beton, asfalt gibi etrafın kirlenmesine neden olmayacak bir madde ile
kaplanacak ve birikinti sular toplama rogarlarına verilecektir.

TELEFON TAKSİ YAZIHANESİ

Telefon taksi yazıhanelerinde, taksi durakları için öngörülen şartlara ilave olarak aşağıdaki
şartlar aranır.
1)Her araba için 20 metrekareden az olmamak üzere 8 araba park edilebilecek kapasitede depo
alanına sahip bulunacaktır.
2)İşletici, çalıştıracağı arabaların yazıhaneciye bağlı olduğunu tevsik eden belgeye sahip
bulunacaktır.
3)Yazıhane ile depolama yeri ayrı ayrı yerlerde bulunabilir.

GARAJ VE OTOPARKLAR

1)Kullanış amacına uygun yeni kullanma izin belgesi olacaktır.


2)Araç giriş ve çıkışları trafiği aksatmayacak şekilde düzenlenecektir.
3)Yangın ve patlamaya karşı önlem alınacak, gerekli araç ve gereçler olacaktır.
4)Yıkama yağlama dışında başka bir faaliyet gösterilmeyecektir.
5)Açık alanlarda açılması halinde park alanlarının zemini beton veya asfalt olacaktır.
6)Su ve diğer atıklar kanallara veya fosseptik çukurlara katılacaktır.

1173
İŞYERİ AÇMA VE ÇALIŞMA RUHSATLARINA İLİŞKİN
YÖNETMELİKTE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA
DAİR YÖNETMELİK

(13 Nisan 2007 tarih – 26492 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.)

MADDE 1 – 14/7/2005 tarihli ve 2005/9207 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe
konulan İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliğin 4 üncü maddesinin birinci
fıkrasının (c), (d), (e) ve (k) bentleri aşağıdaki şekilde, (g) bendinde yer alan "internet kafeler"
ibaresi ise "internet salonları" olarak değiştirilmiştir.
"c) Birinci sınıf gayrisıhhî müessese: Meskenlerden mutlaka uzak bulundurulmaları
gereken işyerlerini,
d) İkinci sınıf gayrisıhhî müessese: Meskenlerden mutlaka uzaklaştırılması
gerekmemekle beraber izin verilmeden önce civarında ikamet edenlerin sıhhat ve istirahatleri
üzerine gerek tesisatları ve gerekse vaziyetleri itibarıyla bir zarar vermeyeceğine kanaat
oluşması için inceleme yapılması gereken işyerlerini,
e) Üçüncü sınıf gayrisıhhî müessese: Meskenlerin yanında açılabilmekle beraber yalnız
sıhhî nezarete tabi tutulması gereken işyerlerini,"
"k) İnceleme kurulu: Birinci sınıf gayrisıhhî müesseseler için yer seçimi ve tesis kurma,
deneme veya açılma izni amacıyla inceleme yapan kurulu,"
MADDE 2 – Aynı Yönetmeliğin 5 inci maddesinin üçüncü fıkrası aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
"Turizm işletme belgeli tesisler, işletme belgesinin düzenlenmesine esas hususlarla ilgili
olarak sadece Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından denetlenir. Kültür ve turizm koruma ve
gelişim bölgeleri ile turizm alan ve merkezlerinde Çevresel Etki Değerlendirmesi olumlu kararı
veya Çevresel Etki Değerlendirmesi gerekli değildir kararı verilen ve 2634 sayılı Turizmi
Teşvik Kanunu kapsamında yer alan yatırımlar için işyeri açma ve çalışma ruhsatı, yetkili
idareler tarafından başka bir işleme gerek kalmaksızın onbeş gün içinde verilir."
MADDE 3 – Aynı Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
"Yetkili idarelerden usulüne uygun olarak işyeri açma ve çalışma ruhsatı alınmadan işyeri
açılamaz ve çalıştırılamaz. İşyerlerine bu Yönetmelikte belirtilen yetkili idareler dışında diğer
kamu kurum ve kuruluşları ile ilgili meslek kuruluşları tarafından özel mevzuatına göre verilen
izinler ile tescil ve benzeri işlemler bu Yönetmelik hükümlerine göre ruhsat alma
mükellefiyetini ortadan kaldırmaz. İşyeri açma ve çalışma ruhsatı alınmadan açılan işyerleri
yetkili idareler tarafından kapatılır."
MADDE 4 – Aynı Yönetmeliğin 9 uncu maddesinin ikinci fıkrasında yer alan
"Gayrisıhhî müesseseler için" ibaresinden sonra gelmek üzere "sınıf tayini, tesise ait kapasite
raporu, tesisten kaynaklanacak atıklar ve müessesenin diğer özellikleri dikkate alınarak" ibaresi
eklenmiştir.
MADDE 5 – Aynı Yönetmeliğin 15 inci maddesinin ikinci ve beşinci fıkraları
yürürlükten kaldırılmış ve altıncı fıkrasında yer alan "valilik veya kaymakamlıktan" ibaresi
"valilikten" olarak değiştirilmiştir.
MADDE 6 – Aynı Yönetmeliğin 19 uncu maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
"MADDE 19- Çevresel Etki Değerlendirmesi raporu düzenlenmesi gereken tesisler için
düzenlenen Çevresel Etki Değerlendirmesi olumlu belgesi ve raporu, yer seçimi ve tesis kurma
izni yerine geçer."
MADDE 7 – Aynı Yönetmeliğin 22 nci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinin (4)
numaralı alt bendindeki "veya yatırım sürecinin hızlandırılması amacı ile yetkili makamca
uygun görülen durumlarda, bir yıl içerisinde üretim sürecinin gerektirdiği atık limitlerini
sağlayacak projenin ve raporların hazırlatılmasına ilişkin müteşebbisçe verilen taahhütname"
ibaresi ile aynı fıkranın (b) bendinin (5) ve (6) numaralı alt bentlerinde yer alan "veya analiz
1174
raporu" ibareleri madde metninden çıkarılmış ve aynı fıkranın (b) bendinin (7) numaralı alt
bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
"7) Açılma izni raporu."
MADDE 8 – Aynı Yönetmeliğin 23 üncü maddesi başlığıyla birlikte aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
"İkinci ve üçüncü sınıf gayrisıhhî müesseseler
MADDE 23- İkinci ve üçüncü sınıf gayrisıhhî müessese açmak isteyen gerçek ve tüzel
kişiler; işin özelliğine göre bu maddenin ikinci fıkrasında belirtilen kriterlere uygun olarak
işyerini düzenledikten sonra bu Yönetmeliğin eki Örnek 2’de yer alan başvuru formunu
doldurarak yetkili idareye ibraz eder.
Yetkili idareler, ikinci ve üçüncü sınıf gayrisıhhî müesseseler için yapılacak beyan ve
incelemelerde; insan sağlığına zarar verilmemesi, çevre kirliliğine yol açılmaması, yangın,
patlama, genel güvenlik, iş güvenliği, işçi sağlığı, trafik ve karayolları, imar, kat mülkiyeti ve
doğanın korunması ile ilgili düzenlemeleri esas alır.
Başvurunun öngörülen kriterlere uygun olarak doldurulduğunun tespiti halinde, başkaca
bir işleme gerek kalmaksızın işyeri açma ve çalışma ruhsatı beş gün içinde düzenlenerek
ilgiliye verilir. İlgili, bu belgeye dayanarak işyeri açabilir.
Beyana göre tanzim edilen ruhsat müktesep hak doğurmaz.
İkinci ve üçüncü sınıf işyeri açma ve çalışma ruhsatı verilen işyerleri, yetkili idare
tarafından bir ay içinde kontrol edilir. Bu süre içinde kontrol edilmemesi halinde, ilgili, çalışma
ruhsatı almış sayılır ve kontrol görevini süresinde yerine getirmeyen kamu görevlileri hakkında
yetkili idareler tarafından yasal hükümler uygulanır.
Ruhsat verilmesini takiben yapılacak kontrol ve denetimlerde, ikinci fıkrada belirtilen
kriterlere aykırı beyan ve durumun tespiti halinde, işyerine bir defaya mahsus olmak üzere
onbeş günlük süre verilir. Verilen süre içinde noksanlık ve aykırılıklar giderilmediği takdirde
verilmiş olan ruhsat, yetkili idare tarafından iptal edilerek işyeri kapatılır ve ilgililer hakkında
ruhsat vermeye yetkili idareler tarafından ayrıca yasal işlem yapılır.
İkinci sınıf gayrisıhhî müesseselerden yakıcı, parlayıcı, patlayıcı ve tehlikeli maddelerle
çalışılan işlerle oksijen LPG dolum ve depoları, bunlara ait dağıtım merkezleri, perakende satış
yerleri, akaryakıt ile sıvılaştırılmış petrol gazı, sıvılaştırılmış doğal gaz ve sıkıştırılmış
doğalgaz istasyonları ve benzeri yerlere müsaade verilmezden evvel civarında ikamet edenlerin
sıhhat ve istirahatleri üzerine gerek tesisatları ve gerekse vaziyetleri itibarıyla bir zarar
vermeyeceğine kanaat oluşturulması için yetkili idarelerce inceleme yapılması zorunludur. Bu
müesseselerin etrafında yetkili idareler tarafından belirlenecek mesafede sağlık koruma bandı
bırakılması mecburidir. Söz konusu yerlerin üçüncü sınıf gayrisıhhî müessese olarak açılması
durumunda sıhhî nezarete tabi tutulması yeterlidir."
MADDE 9 – Aynı Yönetmeliğin 44 üncü maddesinin üçüncü fıkrasındaki "internet
kafelerde" ibaresi "internet salonlarında" olarak değiştirilmiş, aynı fıkranın üçüncü cümlesinde
yer alan "sağlayacak" ibaresinden sonra gelmek üzere "güncel" ibaresi eklenmiştir.
MADDE 10 – Aynı Yönetmeliğin 16 ncı maddesinin ikinci fıkrası, 18 inci maddesinin
ikinci ve dördüncü fıkraları, 20 nci maddesinin birinci fıkrasının ikinci cümlesi, 21 inci
maddesinin birinci fıkrasının ikinci cümlesinde yer alan "veya analizi" ibaresi ile aynı
maddenin üçüncü ve dördüncü fıkraları yürürlükten kaldırılmıştır.
MADDE 11 – Aynı Yönetmeliğin eki Örnek 1 Formunun 20 nci sırasında yer alan
"Özürlü ve" ibaresi; Örnek 2 Formunun 16 ve 17 nci sıralarında yer alan "veya analiz raporu"
ibareleri ile 19 ve 20 nci sıraları; Örnek 3 Formunun 6 ncı sırasında yer alan karelerdeki "Kira"
karesinden sonra gelen "(Kira sözleşmesi)" ve "Malik" karesinden sonra gelen "(Tapu sureti)"
ibareleri ile 11 inci sırası; Örnek 4 Formunun 12 ve 13 üncü sıralarında yer alan "veya analiz
raporu" ibareleri ile 15, 16 ve 18 inci sıraları metinden çıkarılmış ve Örnek 3 Formunun 12, 13,
14, 15, 16, 17 ve 18 inci sıraları 11, 12, 13, 14, 15, 16 ve 17 nci sıra olarak, Örnek 4 Formunun
17 nci sırası 15 inci sıra olarak değiştirilmiştir.

1175
MADDE 12 – Aynı Yönetmeliğin eki (Ek-1)’de yer alan Sıhhî Müesseseler İçin
Sınıflarına ve Özelliklerine Göre Aranacak Nitelikler kısmının (C) bölümünün 7 nci maddesi,
(E) bölümünün (f) alt başlığı ile bu alt başlığın 8 inci ve 9 uncu maddeleri aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
"7 - Hipermarket, grosmarket ve megamarketlerde giriş ve çıkış olmak üzere iki kapı,
çocuk emzirme yeri ile satış alanının en az yarısı kadar olmak üzere otopark ve yeteri kadar
depo alanı bulunacaktır."
"f) İnternet salonu"
"8 - İşyerinde mekanik ve elektronik oyun alet ve makineleri bulunamaz.
9 - İşyerlerinde sürekli güncellenen filtre programı kullanılması zorunludur."
MADDE 13 – Aynı Yönetmeliğin eki (Ek-2)’de yer alan Gayrisıhhî Müesseseler Listesi
kısmının (A) bölümünün (2) numaralı alt başlığında yer alan (2.3) numaralı maddesi, (3)
numaralı alt başlığında yer alan maddeler, (4) numaralı alt başlığında yer alan (4.1.1) ve (4.1.7)
numaralı maddeler, (5) numaralı alt başlığında yer alan (5.1) ve (5.6) numaralı maddeler ile (9)
numaralı alt başlığında yer alan (9.3) numaralı madde aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve aynı
bölümün (5) numaralı alt başlığı ile (6) numaralı alt başlığına aşağıdaki maddeler eklenmiştir.
"2.3- 500 HP ve üzeri motor gücü kullanan her nevi elektromekanik, elektromanyetik
madeni eşya imal, işleme, montaj, tamir, emayeleme, plastik ve benzeri maddelerle kaplama
yerleri, tarım ilaçlama makine imalatı yapan işyerleri,"
"3.1- Çimento fabrikaları veya klinker üretim tesisleri ile 5 ton/saat ve üzeri kapasitede
olan çimento öğütme, paketleme ve karıştırma tesisleri,
3.2- Seramik ve porselen fabrikaları,
3.3- Alçı, kireç ve benzeri fabrikaları,
3.4- Maden ruhsat sahasında veya bitişiğinde bulunmayan ve yıllık 100.000 m2 üzeri
kapasiteli mermer kesme, işleme ve sayalama tesisleri,
3.5- Maden ruhsat sahasında veya bitişiğinde bulunmayan kömür yıkama ve eleme
tesisleri, 100.000 m3/yıl üzeri kapasitedeki taş ocağı ham maddelerini her türlü işlemden
geçiren tesisler,
3.6- Kapasitesi 75 ton/gün ve üzerinde olan ateşe dayanıklı tuğla, seramik borular, yapı
tuğlası, kiremit ve benzeri kaba seramik ürünlerinin üretildiği ve pişirildiği tesisler,
3.7- Asbest ve asbest katkılı ürünleri işleme ve biçimlendirme tesisleri,
3.8- Maden ruhsat sahasında veya bitişiğinde bulunmayan çeşitli metotlarla cevher
hazırlama veya zenginleştirme tesisleri,
3.9- Kapasitesi 75 ton/gün ve üzerinde olan prefabrik konut malzemeleri, gaz beton ve
metal yapı elemanları üretim tesisleri."
"4.1.1- Alkoller, aldehitler, ketonlar, karboksilli asitler, esterler, asetatlar, eterler,
peroksitler, yapay reçineler gibi oksijen içeren hidrokarbonlar, ayçiçeğini kabuğundan ayırıp iç
üretim yapacak biyoyakıt üreten işyerleri,"
"4.1.7- Diğer organik kimyasalların ve karışımlarının üretim yerleri, sanayi tipi yapıştırıcı
imal eden tesisler (polimerizasyon işlemi gerçekleştirilen tesisler)."
"5.1- Madeni yağ üretim tesisleri, petrol rafinerileri, petrokimya tesisleri, döküm çamuru
ve madeni yağ konusunda faaliyet gösteren işletmeler,"
"5.6- Akaryakıt dolum ve içerisinde sınıf 1 ve sınıf 2 sıvılarının depolandığı 150 m3 ve
üzeri kapasitede, sınıf 2 ve sınıf 3-A sıvılarının depolandığı 300 m3 ve üzeri kapasitedeki
akaryakıt depolama tesisleri, ticari amaçlı çalışacak yer üstü motorin tankerinin sabit olmak
kaydıyla 300 m3 ve üzeri kapasitede olan tesisler,"
"9.3- Her çeşit karton ve mukavva üretim fabrikaları, selülozik yumurta ve meyve
viyolleri üretim tesisleri,"
"5.7- Biyodizel üretim yerleri."
"6.12- Üzüm çekirdeği, keten tohumu işleme ve paketleme tesisi."
MADDE 14 – Aynı Yönetmeliğin eki (Ek-2)’de yer alan Gayrisıhhî Müesseseler Listesi
kısmının (B) bölümünün (2) numaralı alt başlığında yer alan (2.3) numaralı madde, (3)
1176
numaralı alt başlığında yer alan maddeler, (4) numaralı alt başlığında yer alan (4.1) ve (4.12)
numaralı maddeler, (5) numaralı alt başlığında yer alan (5.3) numaralı madde, (6) numaralı alt
başlığında yer alan (6.12) ve (6.15) numaralı maddeler, (7) numaralı alt başlığında yer alan
(7.3) numaralı madde ile (9) numaralı alt başlığında yer alan (9.8) ve (9.16) numaralı maddeler
aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve aynı bölümün (9) numaralı alt başlığına aşağıdaki maddeler
eklenmiştir.
"2.3- 50-500 HP arası motor gücü kullanan her nevi elektro mekanik, elektromanyetik
madeni eşya imal, işleme, montaj, tamir, emayeleme, plastik ve diğer maddelerle çeşitli
metotlarla kaplama yerleri, tarım ilaçlama makine imalatı yapan işyerleri,"
"3.1- Her türlü tuz fabrikaları,
3.2- Alçı, kireç, tebeşir, kuvars taşı ve benzeri değirmenleri,
3.3- Maden ruhsat sahasında veya bitişiğinde bulunmayan ve yıllık 100.000 m2 ve altı
kapasiteli mermer kesme, işleme ve sayalama tesisleri,
3.4- Maden ruhsat sahasında veya bitişiğinde bulunmayan ve 100.000 m3/yıl ve altı
kapasitedeki taş ocağı ham maddelerini her türlü işlemden geçiren tesisler,
3.5- Kapasitesi 75 ton/günün altında olan ateşe dayanıklı tuğla, seramik borular, yapı
tuğlası, kiremit vb. kaba seramik ürünlerinin üretildiği ve pişirildiği tesisler,
3.6- Değirmen taşı ve bileği atölyeleri,
3.7- Volkanik taş işleyerek elde edilen hafif malzeme üretim tesisleri ile kapasitesi 75
ton/günden küçük olan prefabrike konut malzemeleri, gaz beton ve metal yapı elemanları
üretim tesisleri,
3.8- Çimento, çakıl kum, cüruf ve benzeri maddelerden motor gücü kullanarak yapı
yalıtım döşeme vs. malzemelerin imal tesisleri,
3.9- Maden ruhsat sahasında veya bitişiğinde bulunmayan mozaik imal yerleri,
3.10- Maden ruhsat sahasında veya bitişiğinde bulunmayan maden cevheri depolama
yerleri,
3.11- Maden ruhsat sahasında veya bitişiğinde bulunmayan kum ocakları, kum yıkama ve
eleme tesisleri,
3.12- Maden ruhsat sahasında veya bitişiğinde bulunmayan hazır beton tesisleri,
3.13- 5 ton/saatten düşük kapasitedeki çimento öğütme ve paketleme tesisleri,
3.14- Kükürt eleme, öğütme ve paketleme tesisi."
"4.1- Tutkal, zamk ve yapıştırıcı madde üretim tesisleri, sanayi tipi yapıştırıcı imal eden
tesisler,"
"4.12- Zirai mücadele ve halk sağlığı mücadele ilaçları depoları ile paketleme ve toptan
satış yerleri, haşerelere karşı insektisit, rodentisit ve mollusisit kullanarak mücadele yapmak
isteyen işyeri (Özel ambalajlı ilaç miktarı 100 kg veya litre üzeri ise),"
"5.3- Akaryakıt satış istasyonları ve içerisinde sınıf 1 ve sınıf 2 sıvılarının depolandığı
150 m3’ten az kapasitede, sınıf 2 ve sınıf 3-A sıvılarının depolandığı 8 m3-300 m3 arasındaki
kapasitedeki akaryakıt depolama tesisleri, ticari amaçlı çalışacak yer üstü motorin tankerinin
sabit olmak kaydıyla 8 m3 ve 300 m3 arası kapasitede olan tesisler,"
"6.12- Meyve, sebze işleme yerleri ile konserve ve çeltik fabrikaları, ayçiçeğini
kabuğundan ayıran iç üretim tesisleri,"
"6.15- Günlük üretimi 1.000 kg/gün ve üzeri ekmek, sade pide ve ekmek çeşitleri üreten,
asgari yüksekliği 3,5 metre ve büyükşehir belediyesi sınırları içinde en az 400 m2; büyükşehir
belediyesi olmayan illerde en az 300 m2; köy, belde ve ilçe belediye sınırları içinde en az 250
m2 ve üzeri genişlikteki yerler,"
"7.3- Katı atık ara transfer istasyonları, katı atık aktarma istasyonları,"
"9.8- Her nevi hurda depoları, katı atık depolama tesisleri ile evsel ve endüstriyel katı
atıklardan ham ve mamul madde üretimi konusunda faaliyet gösteren işletmeler (metal, kağıt,
karton, pet, plastik, cam hurda ve atıkları kaynağından karışık toplayarak biriktiren,
depolandığı yerden alınarak cinslerine göre ayrıştıran ve nakliye edilebilmesi için preslenen,
preslenmiş hurdaların ayrı ayrı depolanarak sonra geri kazanım firmalarına gönderen tesis),"
1177
"9.16- Oto bakım ve servis istasyonları; kaporta, boya, motor bakımı, elektrik, oto
egzozcuları,"
"9.23- Organik gübre üreten işyerleri,
9.24- Hurda kağıt balyalama tesisleri,
9.25- Motorlu araç boyalarının kumlama yoluyla temizlendiği işyerleri,
9.26- Tuvalet kağıdı, peçete, kağıt havlu üretimi yapan tesisler."
MADDE 15 – Aynı Yönetmeliğin eki (Ek-2)’de yer alan Gayrisıhhî Müesseseler Listesi
kısmının (C) bölümünün (2) numaralı alt başlığında yer alan (2.1) numaralı madde, (4)
numaralı alt başlığında yer alan (4.4) numaralı madde, (5) numaralı alt başlığında yer alan (5.1)
numaralı madde ile (6) numaralı alt başlığında yer alan (6.19) numaralı madde aşağıdaki
şekilde değiştirilmiştir.
"2.1- 50 HP'den az motor gücü kullanan veya motor kullanmaksızın iptidai usullerle
çalışan her nevi elektromekanik, elektromanyetik yöntemle madeni eşya imal, işleme, montaj
ve tamir atölyeleri, tarım ilaçlama makine imalatı yapan işyerleri,"
"4.4- Zirai mücadele ilaçları, insektisit, rodentisit, mollusisit ve benzeri maddelerin
perakende satış yerleri, haşerelere karşı insektisit, rodentisit ve mollusisit kullanarak mücadele
yapmak isteyen işyeri (Özel ambalajlı ilaç miktarı 100 kg veya litreden az ise),"
"5.1- 8 m3’ten az kapasitede sınıf 2 ve sınıf 3-A sıvılarının depolandığı motorin satış
istasyonları, ticari amaçlı çalışacak yer üstü motorin tankerinin sabit olmak kaydıyla 8 m3’ten
az kapasitede olan tesisler,"
"6.19- Günlük üretimi 1000 kg/günden az olan ekmek, sade pide ve ekmek çeşitleri
üreten büyükşehir belediyesi sınırları içinde en az 250 m2, büyükşehir belediyesi olmayan
illerde en az 200 m2, köy, belde ve ilçe belediye sınırları içinde en az 100 m2 olması zorunlu
yerler,"
MADDE 16 – Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE 17 – Bu Yönetmelik hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.

1178
ASKERİ İŞYERLERİYLE YURT GÜVENLİĞİ İÇİN GEREKLİ MADDELER
ÜRETİLEN İŞYERLERİNİN DENETİM VE TEFTİŞİ HAKKINDA YÖNETMELİK

(01.08.2004 tarih ve 25540 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.)

BİRİNCİ BÖLÜM

Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

Amaç

Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı; askeri işyerleri ile yurt güvenliği için gerekli maddeler
üretilen işyerlerinin çalışma hayatına ilişkin denetim ve teftişi ile sonuçlarına dair usul ve
esasları düzenlemektir.

Kapsam

Madde 2 — Bu Yönetmelik, askeri işyerleri ile yurt güvenliği için gerekli maddeler üretilen
işyerlerini kapsar.

Dayanak

Madde 3 — Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 91 inci maddesinin


ikinci fıkrasına dayanılarak hazırlanmıştır.

Tanımlar

Madde 4 — Bu Yönetmelikte geçen;


a) Askeri İşyerleri: Milli Savunma Bakanlığı, Genelkurmay Başkanlığı (Kara, Deniz ve
Hava Kuvvetleri Komutanlığı) ve İçişleri Bakanlığı (Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil
Güvenlik Komutanlığı) tarafından doğrudan doğruya işletilen askeri işyerlerini,
b) Yurt Güvenliği İçin Gerekli Maddeler Üretilen İşyerleri: 29/6/2004 tarihli ve 5201
sayılı Harp Araç ve Gereçleri ile Silâh, Mühimmat ve Patlayıcı Madde Üreten Sanayi
Kuruluşlarının Denetimi Hakkında Kanun kapsamında maddeleri üreten ve Milli Savunma
Bakanlığı tarafından her yıl Ocak ayında yayımlanan listeye dahil olan işyerlerinden (a) bendi
kapsamı dışında kalan ve isim, adres, unvanları ile işyeri bilgileri Milli Savunma Bakanlığı
tarafından Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bildirilen işyerlerini,
c) Diğer Askeri İşyerleri: İkili veya çok taraflı uluslararası anlaşmalar ile Türkiye’de
kurulan askeri işyerlerini,
ifade eder.

İKİNCİ BÖLÜM

1179
Genel Hükümler

Askeri İş Müfettişliği

Madde 5 — Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş müfettişleriyle aynı yetki ve


sorumluluklara sahip olan askeri iş müfettişlerinde; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş
müfettişlerinde aranılan niteliklerin bulunması gereklidir.
Askeri iş müfettişlerinde aranılacak nitelikler ile müfettişliğe giriş sınavları ve
müfettişlerin çalışma usul ve esasları Milli Savunma Bakanlığınca düzenlenecek ayrı bir
yönetmelikle belirlenir.

Çalışma Mevzuatının Uygulanması ve Sonuçları

Madde 6 — Bu Yönetmeliğin 4 üncü maddesinin (a) bendinde belirtilen askeri işyerlerinin,


çalışma hayatına ilişkin denetim ve teftişi, askeri iş müfettişleri tarafından yapılır. Askeri iş
müfettişleri tarafından yapılan denetim ve teftiş ile sonuçlarına ait işlemler, çalışma hayatı ile
ilgili mevzuatın işyerlerinin denetim ve teftişi ile ilgili hükümlerine göre yürütülür.
Askeri iş müfettişlerinin denetim ve teftişlerine tabi işyerleriyle ilgili raporların
sonuçlarının işyerlerine tebliği ile uygulanması ve izlenmesi Milli Savunma Bakanlığınca
sağlanır.

Yurt Güvenliği İçin Gerekli Maddeler Üretilen İşyerleri ile Diğer Askeri
İşyerlerinin Denetim ve Teftişi

Madde 7 — Bu Yönetmeliğin 4 üncü maddesinin (b) ve (c) bendinde belirtilen işyerlerinin


denetim ve teftişi Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Müfettişlerince yapılır.

Teftiş Zamanı ve İşyeri Belgeleri

Madde 8 — Bu Yönetmelik kapsamında bulunan işyerlerinin denetim ve teftişleri işyerlerinin


çalışma saatleri içinde yapılır ve bu işyerlerine ait kayıt ve belgeler her ne sebeple olursa olsun
işyeri dışına çıkartılmadan işyerinde incelenir.

Bildirimler

Madde 9 — Bu Yönetmeliğin 4 üncü maddesinin (c) bendi kapsamına giren diğer askeri
işyerlerinin isim ve unvanları, adresleri, faaliyet konuları ve bu işyerlerinde vuku bulan
değişiklikler Milli Savunma Bakanlığınca Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bildirilir.
Bu Yönetmeliğin 4 üncü maddesinin (c) bendi kapsamındaki işyerlerini Çalışma ve
Sosyal Güvenlik Bakanlığının hangi iş müfettişlerinin teftiş edeceği Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığınca Milli Savunma Bakanlığına bildirilir. Milli Savunma Bakanlığınca, bu
askeri işyerlerinin teftişi için özel kimlik kartı verilenler, teftişe başlamadan önce, özel kimlik
kartlarını ilgili işveren/işveren vekiline göstermek zorundadır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

1180
Son Hükümler

Yürürlük

Madde 10 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme

Madde 11 — Bu Yönetmelik hükümlerini Millî Savunma Bakanı ile Çalışma ve Sosyal


Güvenlik Bakanı birlikte yürütür

GAYRİ SIHHİ MÜESSESELER YÖNETMELİĞİ


(Resmi Gazete 26.09.1995, No. 22416)
1181
BİRİNCİ BÖLÜM

Amaç, Kapsam, Tanımlar

Amaç

Madde 1 - Bu Yönetmelik, 1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanunu'nun 268 - 275 inci
maddeleri uyarınca çevre ve toplum sağlığının korunması açısından önem arz eden gayri sıhhi
müesseselerin zararlı etkilerinin yok edilmesi veya en az düzeye indirilmesi, doğal kaynakların
kirlenmelerine karşı korunması için gayri sıhhi müesseselerin kontrol altına alınması,
ruhsatlandırılması ve denetlenmesindeki usul ve esasları belirlemek amacıyla hazırlanmıştır.

* Gayri SMY. 2
* Umumi HK. 268-275

Kapsam

Madde 2 - Bu Yönetmelik Ek-5 sayılı listedeki müesseseler ile bu listede yer almayan ancak
tanımına uyan benzeri gayri sıhhi müesseselerin sınıf tayini, sağlık koruma bandı tayini, yer
seçimi ve tesis kurma izni ile açılma izni verilmesinin esasları ile bu müesseselerden
yönetmelik hükümlerine uygun faaliyet göstermeyenler hakkında alınacak tedbirleri kapsar. Bu
Yönetmelik, gayri sıhhi müesseselerin izin verilmesini hükme bağlayan kanunlar uyarınca
Sağlık Bakanlığı, Valilik ve Kaymakamlıklarca izin verilmesi öngörülen müesseselere
uygulanır.

* Bu madde, 23.8.2003 günlü Yönetmelik m.l'le, yukarıdaki biçimde değiştirilmiştir.


* Gayri SMY. 1, 3
* İşyeri AÇRK. 2; İşyeri AÇRY. 2

Tanımlar

Madde 3 - Bu Yönetmelikte geçen deyimlerden;


a) Bakanlık: Sağlık Bakanlığını,
b) Kanun: 1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanununu,
c) Doğal kaynaklar: Su, Toprak, Hava, doğal bitki örtüsü ve yaban hayatını,
d) Çevre Sağlığı: İnsan sağlığının çevredeki fiziki, kimyevi, biyolojik, sosyal ve psiko-
sosyal faktörlerle tespit edilen yaşam kalitesini,
e) Toplum Sağlığı: Çevre sağlığı, enfeksiyon, hastalık kontrolü, kişinin yaşam şekli ve
sağlık eğitimini,
f) Kurul: 1 inci sınıf gayri sıhhi müesseseler için gayri sıhhi müesseseleri inceleyen
kurulu, ikinci ve üçüncü sınıf gayri sıhhi müesseseler için gayri sıhhi müesseseleri ve
beyanname bilgilerini denetleyip inceleyen kurulu,
g) İl İnceleme Kurulu: Birinci sınıf gayri sıhhi müesseselerin yer seçimi ve tesis kurma
ile açılma iznine esas inceleme ve değerlendirme yapan ve ilgili kurumların temsilcilerinden
teşekkül eden kurulu,

h) Yetkili makam: Birinci sınıf gayri sıhhi müesseseler bakımından Sağlık Bakanlığını,
ikinci sınıf gayri sıhhi müesseseler bakımından Valiliği, üçüncü sınıf gayri sıhhi müesseseler

1182
bakımından merkez ve metropol ilçe sınırları içinde Valiliği, diğer ilçelerde Kaymakamlığı,
ı) Açılma izni: Gayri sıhhi müesseseye yetkili makamca verilen açılma belgesini,
j) Gayri sıhhi müesseseler: Faaliyeti sırasında çevresinde bulunanlara biyolojik,
kimyevi, fiziki, ruhi ve sosyal yönlerden az veya çok zarar veren veya vermesi muhtemel olan
ve doğal kaynakların kirlenmesine sebep olabilecek müesseseleri,
k) Birinci sınıf gayri sıhhi müesseseler: Meskenlerden ve insanların ikametine mahsus
diğer yerlerden mutlaka uzak bulundurulması gereken müesseseleri,
1) İkinci sınıf gayri sıhhi müesseseler: Meskenlerden ve insanların ikametine mahsus
diğer yerlerden kurulca teklif edilip Valilikçe uygun görülecek bir mesafede yapılması gereken
müesseseleri.
m) Üçüncü sınıf gayri sıhhi müesseseler: Meskenlerin ve insanların ikametine mahsus
diğer yerlerin yakınında kurulabilmekle beraber sıhhi denetim altında tutulması gereken
müesseseleri,
n) Yer Seçimi ve Tesis Kurma izni: Tesisin yapılmasından önce söz konusu yerde
kurulup kurulamayacağı ile kurulacak yer, proje ve belgelerin uygun görülmesi durumunda
müessesenin kurulası için yetkili makamca verilen izni,
o) Deneme İzni: Onaylı projelerine göre yapılan müessesenin, planlanan şekilde çalışıp
çalışmadığı ve doğal kaynakların kirlenmesini önlemek için alınan tedbirlerin yeterli olup,
olmadığını tespit için yetkili makamın yazılı izni ve mahalli sağlık teşkilatının denetimi altında
belirli bir süre deneme mahiyetindeki faaliyetine verilen geçici izni,
p) Açılma İzni: Yerseçim ve Tesis kurma izni verilmiş, onaylı projesine göre yapılmış
çevre ve toplum sağlığı açısından uygunluğu tespit edilmiş müesseselerin faaliyet
göstermelerine yetkili makamca verilen izni,
r) Sağlık koruma bandı: Müessesenin çevreye olan zararlı etkisi dikkate alınarak
müessese etrafında bırakılması gereken iskan dışı alanı,
s) Sanayi Sitesi: Belirli üretim alanlarında çalışan küçük ve orta büyüklüklerdeki sanayi
kuruluşlarının toplu olarak bulundukları, öncelikle kendi çalışma türünde kurulan müesseseleri
kapsayan siteyi,
t) Sanayi Bölgesi: Büyük sanayi kuruluşlarının toplu olarak bulundukları ve imar
planında bu amaçla gösterilen bölgeyi,
u) Sanayi Alanı: Sanayi tesisinin bulunduğu ve imar planına münferit olarak işlenmiş
alanı,
v) Organize Sanayi Bölgesi: Uygun görülen alanlarda sanayi tesislerinin yapılmasını
sağlamak, kentleşmeyi yönlendirmek, çevre sağlığı problemlerini önlemek, bilgi ve bilişim
teknolojilerinden faydalanmak, imalat sanayi türlerinin belirli plan dahilinde yerleştirilmeleri
ve geliştirilmelerini sağlamak, tarımsal alanların sanayide kullanılmalarını disipline etmek,
mali kaynak israfına sebep olmadan müşterek alt yapı tesisleri ile çevre kirliliğini önlemek
amacıyla sınırları belirli arazi parçalarının gerekli alt yapı hizmetleri ihtiyaca göre tayin
edilecek sosyal tesisler ve teknoparklarla donatılıp planlı bir şekilde ve belirli sistem dahilinde
sanayi için tahsis edilmesi ile oluşturulan ve ilgili mevzuat hükümlerine göre işletilen mal ve
hizmet üretilen bölgeyi,
y) Endüstri Bölgesi: Uygun görülen alanlarda sanayi tesislerinin yapılmasını sağlamak,
kentleşmeyi yönlendirmek, çevre sağlığı problemlerini önlemek, bilgi ve bilişim
teknolojilerinden faydalanmak, imalat sanayi türlerinin belirli plan dahilinde yerleştirilmeleri
ve geliştirilmelerini sağlamak, tarımsal alanların sanayide kullanılmalarını disipline etmek,
mali kaynak israfına sebep olmadan müşterek alt yapı tesisleri ile çevre kirliliğini önlemek
amacıyla sınırları belirli arazi parçalarının gerekli alt yapı hizmetleri ihtiyaca göre tayin
edilecek sosyal tesisler ve teknoparklarla donatılıp planlı bir şekilde ve belirli sistem dahilinde
sanayi için tahsis edilmesi ile oluşturulan ve ilgili mevzuat hükümlerine göre işletilen mal ve
hizmet üretilen Bakanlar Kurulu Kararı ile ilan edilen bölgeyi,
z) Meskûn Mahal: Varsa üst ölçek planlarına uygun olarak imar planı ile belirlenmiş ve
iskan edilmiş alanı,
1183
ifade eder.

* Bu madde, 23.8.2003 günlü Yönetmelik m.2'yle, yukarıdaki biçimde değiştirilmiştir.


* Gayri SMY. 2

İKİNCİ BÖLÜM

İzin, Ruhsat, Sınıflandırma ve Denetim

İnceleme kurulları

Madde 4 - Birinci sınıf gayri sıhhi müesseseleri inceleme kurulu; illerde sağlık müdürü veya
uygun göreceği sağlık müdür yardımcısının başkanlığında gıda ve çevre kontrol şube müdürü,
sağlık ocağı tabibi, iki çevre sağlığı teknisyeni, sanayi ve ticaret il müdürlüğü temsilcisi, çevre
müdürlüğü temsilcisi, ilgili imar müdürlüğü temsilcisi, tesisin ve yerinin özelliklerine göre
gerektiğinde valilikçe uygun görülecek üniversitelerin ve/veya sanayi odasının temsilcileri ve
konusunda bilirkişi olacak bilim adamlarından, ayrıca gıda maddeleri üreten işyerlerinde tarım
müdürlüğü temsilcisi ilavesi ile,
İkinci ve üçüncü sınıf gayri sıhhi müesseseleri inceleme kurulu; müesseselerin
kurulduğu yerin bağlı olduğu sağlık ocağı tabibinin başkanlığında, en az iki çevre sağlığı
teknisyeni, çevre sağlığı teknisyeni yok ise sağlık memuru veya halk sağlığı hemşiresinden
teşekkül eder.
Kurulacak tesisin veya kurulacağı yerin özelliğine göre ilgili diğer kuruluşlardan
gerektiğinde teknik elemanlar kurullarda görevlendirilir.

* Gayri SMY. 5, 6

Sağlık koruma bandı mecburiyeti

Madde 5 - Sanayi bölgelerinin ve sanayi bölgelerinin dışında kurulacak birinci ve ikinci sınıf
gayri sıhhi müesseselerin etrafında sağlık koruma bandı konulması mecburidir. Bu alanda
yapılaşmaya izin verilmez; ancak uygun zirai faaliyetler yapılabilir.
Sanayi bölgesi içindeki tesisler ile üçüncü sınıf gayri sıhhi müesseselerin etrafında,
müessesenin faaliyetleri gerektirdiği takdirde sağlık koruma bandı oluşturulmasına karar
verilir.

* Gayri SMY. 4, 6, 21

Sağlık koruma bandının tayini

Madde 6 - Sağlık koruma bandı, 4 üncü maddede belirtilen Kurulca, tesislerin çevre ve toplum
sağlığına yapacağı zararlı etkileri, kirletici unsurları esas alınarak belirlenir. Sanayi bölgeleri
etrafındaki sağlık koruma bandı, sanayi bölgesi sının esas alınarak tespit edilir. ÇED raporu
düzenlenmesi gereken tesislerde bu rapordaki mesafeler dikkate alınır.
Birinci sınıf gayri sıhhi müesseselerde Kurulca belirlenen sağlık koruma bandı mesafesi
sağlık müdürünün teklifi ile valilikçe onaylanır. Bakanlıkça tasdik edilir ve kesinleşir.
Kesinleşen sağlık koruma bandı, belediye sınırları içinde mahallin belediyesince,
belediye sınırları dışında bayındırlık ve iskan müdürlüğünce korunur.
* Gayri SMY. 4, 5

Başvuru

1184
Madde 7 - Birinci sınıf gayri sıhhi müessese kurmak isteyen gerçek, tüzel kişi veya vekili,
dilekçe, Ek-1'deki form ve 18 inci maddede belirtilen bilgi ve belgeler ile mahallin en büyük
mülki amirine başvurur.
Organize Sanayi, Endüstri Bölgeleri, Sanayi Bölgeleri ve Sanayi Siteleri sınırları içinde
bulunan ikinci sınıf gayri sıhhi müesseseler ile bu bölgeler içinde veya dışında kurulacak
üçüncü sınıf gayri sıhhi müesseselerin sahip, işletmeci veya vekilleri dilekçe ve Ek-6'daki
beyanname ile mahallin en büyük mülki amirine başvurur.
Yukarıda zikredilenlerin dışındaki ikinci sınıf gayri sıhhi müesseseleri kurmak isteyen
gerçek kişi, tüzel kişi veya vekili, dilekçe, Ek-1'deki form ve 18 inci maddede belirtilen bilgi ve
belgeler ile mahallin en büyük mülki amirine başvurur.

* Bu madde, 23.8.2003 günlü Yönetmelik m.3'le, yukarıdaki biçimde değiştirilmiştir.


* Gayri SMY. 8, 18
* İşyeri AÇRK. 5; İşyeri AÇRY. 6

Yer seçimi raporu

Madde 8 - Gayri sıhhi müesseseleri inceleme kurulu, dilekçe ve ekindeki form ile tesisin
kurulacağı yeri mahallinde inceleyerek, Ek-2'deki formu düzenler ve görüşünü bildirir. Birinci
sınıf gayri sıhhi müesseselerin yer seçimi; sağlık müdürünün teklifi ile valilikçe onaylanır ve
Ek-2 form ile birlikte Bakanlığa gönderilir. ÇED raporu, düzenlenmesi gereken tesisler için
düzenlenen ÇED olumlu belgesi ve raporu, yer seçimi raporu yerine kaim olur.

* Gayri SMY. 7, 9

Yer seçimi izni

Madde 9 - Birinci sınıf gayri sıhhi müessese kurmak isteyen gerçek kişi, tüzel kişi veya
vekilinin, 7 nci maddedeki esaslar içinde yapılan başvurusunun İl Sağlık Müdürlüğüne
ulaşmasını takip eden en çok 10 iş günü içerisinde yer seçimi ve tesis kurma izni raporu
düzenlenmesi için, il inceleme kurulunca yerinde tetkik edilerek uygun görülmesi halinde
Valilik Oluru ile birlikte Bakanlığa gönderilir. Bakanlık, en çok 10 iş günü içerisinde ilgili
raporu değerlendirerek yapılacak işleme esas olmak üzere nihai kararını Valiliğe bildirir.
Organize Sanayi, Endüstri Bölgeleri, Sanayi Bölgeleri ve Sanayi Siteleri sınırları
dışında bulunan ikinci sınıf Gayri Sıhhi Müessese kurulması için 7 nci maddedeki esaslar
dahilinde yapılan başvurudan sonra kurul tarafından en çok 10 iş günü içerisinde değerlen-
dirilerek Kurulca uygun görülmesi halinde yetkili makam tarafından yer seçimi ve tesis kurma
izni verilir.
Yer Seçimi ve Tesis Kurma izni, verildiği tarihten itibaren üç (3) yıl için geçerlidir. Bu
süre sonunda açılma izni alınmadığı takdirde Yer Seçimi ve Tesis Kurma izninin yenilenmesi
gereklidir.

* Bu madde, 23.8.2003 günlü Yönetmelik m.4'le, yukarıdaki biçimde değiştirilmiştir.


* Gayri SMY. 7, 8, 13, 18

Tesis izni

Madde 10 - ..........................................................

* Bu madde, 23.8.2003 günlü Yönetmelik m.5le, yürürlükten kaldırılmıştır.

Deneme izni
1185
Madde 11 - Tesis izni verilmiş ve projelerine göre inşaa edilmiş birinci sınıf gayri sıhhi
müesseselere açılma ruhsatı verilmesinden önce, müracaat halinde, kurulun incelemesi
sonucunda, sağlık müdürünün teklifi, valiliğin uygun görüşü ile Bakanlıkça toplam 1 yılı
geçmemek üzere deneme izni verilir.

* Gayri SMY. 12, 13, 18

Açılma ruhsatı

Madde 12 - Açılma İzni aşağıdaki şekilde düzenlenir:


a) Birinci sınıf gayri sıhhi müesseslerde: Yer seçimi ve tesis kurma izni verilmiş olan
birinci sınıf gayri sıhhi müesseselerin açılıp çalıştırılabilmesi için müracaatı takiben en çok 10
iş günü içerisinde İl İnceleme Kurulunca yerinde inceleme yapılır; yer seçimi ve tesis kurma
izni verilmesi için gerekli olan şartların yerine getirilip getirilmediği incelenir ve Kurulca, Ek-
4'deki form düzenlenir ve Valiliğin uygun görüşü, deşarj ve emisyon izinleri, gerekli tüm bilgi
ve belgeler ile birlikte Bakanlığa gönderilir. Bakanlık, en çok 10 iş günü içerisinde başvuruyu
değerlendirerek açılma iznini veya kararını Valiliğe bildirir. Birinci sınıf gayri sıhhi
müesseseler için Açılma İzin belgesi Bakanlıkça düzenlenir. Deneme veya Açılma İzin belgesi
olmayan birinci sınıf gayri sıhhi müesseseler faaliyete geçemez.
b) İkinci sınıf gayri sıhhi müesseselerde: Organize Sanayi, Endüstri Bölgeleri, Sanayi
Bölgeleri ve Sanayi Siteleri sınırları içinde bulunan ikinci sınıf gayri sıhhi müesseselere 7 nci
madde hükümleri doğrultusunda en geç müracaatını takip eden iş günü içinde Açılma İzni
düzenlenir. Organize Sanayi, Endüstri Bölgeleri, Sanayi Bölgeleri ve Sanayi Siteleri sınırları
dışında bulunan ikinci sınıf gayri sıhhi müesseselerin açılıp çalıştırılabilmesi için müracaatını
takiben 10 iş günü içerisinde Kurul tarafından yerinde inceleme yapılır, uygun görülmesi
halinde açılma izni yetkili makam tarafından düzenlenir.
c) Üçüncü sınıf gayri sıhhi müesseselerde 7 nci madde esaslarına göre yapılan
müracaatı takip eden iş günü içerisinde açılma izni düzenlenir.
Deneme izni almış ancak süresi sonunda Açılma İzni almaya hak kazanamamış gayri
sıhhi müesseseler için 22 nci madde hükümleri uygulanır.
Açılma İzni alınması, mevzuat gereğince alınması gereken diğer izin ve belgelerin
düzenlenmemesine sebep olmayacağı gibi imar ve başka mevzuat açısından da müktesep hak
doğurmaz.
Ek-7'deki Rapor doğrultusunda yapılan denetimlerde, beyan edilenlere aykırı bir husus
veya olumsuz bir durumun tespiti halinde beyan sahibi hakkında gerekli kanuni işlem yapılır;
olumsuzlukları toplum ve çevre sağlığı yönünden zararlı olmayan işletmelere, söz konusu
olumsuzlukları gidermesi için 22 nci madde muvacehesinde süre verilerek olumsuzlukların
giderilmesi sağlanır. Bu süre içerisinde olumsuzluklarını gidermeyen işletmelerin izinleri ipucu
edilir ve ilgililer hakkında ayrıca kanuni işlem yapılır.
İlgilinin beyanına göre tanzim edilen açılma izni belgesi müktesep hak doğurmaz.
Açılma İzni almadan işyeri açılamaz ve çalıştırılamaz.

* Bu madde, 23.8.2003 günlü Yönetmelik m.6'yla, yukarıdaki biçimde değiştirilmiştir.


* Gayri SMY. 7, 11, 13, 18, 22, 25, 26, 28
* İşyeri AÇRK. 5; İşyeri AÇRY. 8

1186
İlgili diğer kuruluşlardan müsaade alınması

Madde 13 - Gayri sıhhi müesseselere bu Yönetmelik uyarınca verilen yer seçimi ve tesis
kurma izni, deneme izni ve açılma izni. toplumun sağlığını ve huzurunu ve doğal kaynaklarının
korunmasını sağlamak bakımından olup, müessese sahibinin ilgili diğer mevzuat hükümlerini
yerine getirmesi ve gerekli sair müsaadeleri alması da icap eder. Yer seçimi ve tesis kurma izni
ile açılma izni verilmesi safhalarında, gerekli görüldüğünde, müessese ve yerinin özelliğine
göre diğer ilgili kuruluşların görüşleri alınır. İşletmenin diğer mevzuatlardan kaynaklanan
yükümlülükleri, beyan sahibine ve ilgili kuruma aittir.

* Bu madde, 23.8.2003 günlü Yönetmelik m.7’yle, yukarıdaki biçimde değiştirilmiştir.


* Gayri SMY. 9, 11, 12, 14

Tesise diğer kuruluşlarca izin verilmesi durumu

Madde 14 - Gayri sıhhi müesseselere diğer kamu kurum ve kuruluşları tarafından özel
mevzuatına göre çeşitli isimler altında izin verilmiş olması bu Yönetmelik hükümlerine göre
izin ve ruhsat alma mükellefiyetini ortadan kaldırmaz.

* Gayri SMY. 13

Bir üst sınıfta değerlendirilme

Madde 15 - İkinci veya üçüncü sınıf gayri sıhhi müesseselerden oldukları halde bulundukları
yerler, kullandıkları teknolojiler, birbirlerine yakınlıkları veyahut sayıları itibarı ile önem
arzeden tesisler yetkili makamın teklifi ile üst sınıfla mütalaa edilebilir ve mütalaa edildiği sınıf
hükümlerine göre ruhsatlandırılabilir.

* Gayri SMY. 16

Sınıf değişikliği

Madde 16 - Gayri sıhhi müesseseler listesindeki sınıf değişikliği gerekli görülen müesseseler
ile Gayri sıhhi müesseseler listesinde yer almayan müesseselerin sınıf tayini için, Kapasite
Raporu, İş Akım Şeması ve müessesenin özelliklerini açıklayan belgeler, Valilik görüşü ile
birlikte Bakanlığa gönderilir. Bakanlıkça, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ile gerekli görülen diğer
kurum ve kuruluşların görüşü alınarak sınıf tayini ve değişikliği yapılır.

* Bu madde, 23.8.2003 günlü Yönetmelik m.8'le, yukarıdaki biçimde değiştirilmiştir.


* Gayri SMY. 15, 27

Sorumlu müdür tayini

Madde 17 - Gayri sıhhi müesseselerden olup, işlerin bir uzmanın gözetiminde yürütülmesi
gereken müesseselerde işin gerektirdiği nitelikte bir kişinin, görevini özel mevzuatına uygun
olarak yürütmek üzere sorumlu müdür olarak bulundurulması zorunludur.
Sorumlu müdürlük görevi özel mevzuatına uygun olarak yürütülür.

* Gayri SMY. 18

1187
Dosya tanzimi

Madde 18 - Dosyalardaki evrakın ikmâlinin sorumluluğu ve muhafazası müracaatı kabul eden


makama aittir. Gayri sıhhi müesseselere ait Yer seçimi ve tesis kurma ve açılma izni
verilmesine esas teşkil eden bilgi ve belgelere ait dosya İl Sağlık Müdürlüklerinde muhafaza
edilir. İkinci ve üçüncü sınıf gayri sıhhi müesseselere ait dosyaların bir sureti de ayrıca izni
tanzim eden ilçe sağlık grup başkanlıklarında muhafaza edilir.
Birinci sınıf gayri sıhhi müesseseler ile Organize Sanayi, Endüstri Bölgeleri, Sanayi
Bölgeleri ve Sanayi Siteleri sınırları dışında bulunan ikinci sınıf gayri sıhhi müesseseler için
aşağıdaki bilgi ve belgeler istenir:
a) Yer seçimi ve tesis kurma izni için gerekli bilgi ve belgeler:
1- Dilekçe ve Beyanname,
2- Müessesenin bulunduğu yeri gösteren onaylı plan ve belge,
3- İş akım şeması ve açıklama raporu,
4- Kurul tarafından hazırlanacak yer seçimi ve tesis kurma raporu,
5- Çevre kirlenmesini önlemek amacıyla alınacak önlemlere ait, kirleticilerin nitelik ve
niceliğine göre hazırlanmış proje ve açıklama raporları veya yatırım sürecinin hızlandırılması
amacı ile yetkili makamca uygun görülen durumlarda 1 yıl içerisinde üretim prosesinin
gerektirdiği atık limitlerini sağlayacak projenin ve raporların hazırlatılmasına ilişkin
müteşebbisçe verilen taahhütname, (Taahhüdüne uymayan işletmeler hakkında bu
Yönetmeliğin 22 nci maddesi uygulanır.)
6- Şehir şebeke suyu bulunmayan yerlerde içme ve kullanma suyunun nereden
sağlandığı ile suyun bakteriyolojik ve kimyasal analiz raporu,
b) Açılma izni için gerekli bilgi ve belgeler:
1- Dilekçe,
2- Sağlık koruma bandının işaretlendiği imarca tasdikli vaziyet planı,
3- Yangın ve patlamalar için gerekli önlemlerin alındığına dair belge,
4- Sorumlu müdür sözleşmesi,
5- Devamlı en az 50 işçi çalıştıran ve Kanunu'nun 180 inci maddesi kapsamına giren iş
yerlerinde tabip ve sağlık personeli sözleşmesi,
6- Emisyon izni,
7- Deşarj izni,
8- İşletme Belgesi,
9- Sağlık Müdürlüğünce hazırlanacak çevre sağlığı değerlendirme raporu,
10- Kurul tarafından hazırlanacak açılma raporu,

3572 sayılı İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin
Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun kapsamındaki ikinci ve üçüncü sınıf Gayri sıhhi
müesseseler bu Kanun ve bu Kanuna istinaden yayımlanan Yönetmeliğe göre izin verilir.
3572 sayılı Kanun kapsamı dışında kalan ve Organize Sanayi, Endüstri Bölgeleri,
Sanayi Bölgeleri ve Sanayi Siteleri sınırları dışında bulunan ikinci sınıf Gayri sıhhi
müesseselere, 9 uncu ve 12 nci madde hükümlerine göre izin verilir.
Yakıcı, parlayıcı, patlayıcı ve tehlikeli maddeler ile çalışan iş yerleri, oksijen, LPG
dolum ve depoları, bunlara ait dağıtım merkezleri ile perakende satış yerleri, taş ve kum
ocakları, akaryakıt istasyonları, gıda ve benzeri müesseselerden, nerede açılırsa açılsın,
müessesenin kurulacağı yer ve çevreye verebileceği muhtemel zararlı etkileri bakımından
gerekli görüldüğü hallerde yetkili makam tarafından ilave bilgi ve belgeler istenebilir.
İmar mevzuatına göre özel yapı gerektiren yerlerde faaliyette bulunması gereken
işyerleri amacına uygun olarak yapı kullanma izni almak zorundadır.

* Bu madde, önce 23.8.2003 günlü Yönetmelik m.9 ve sonra da 3.12.2003 günlü


Yönetmelik m.1'le, yukarıdaki biçimde değiştirilmiştir
1188
* Gayri SMY. 9, 11, 12, 17, 19
* İşyeri AÇRY. 7, 12

Denetim

Madde 19 - Gayri sıhhi müesseseler çevre ve toplum sağlığı açısından sağlık teşkilatının
denetimi altındadır.

* Gayri SMY. 18
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Sanayi Bölgesinde ve Sanayi Bölgesi Dışında Kurulacak Gayri Sıhhi Müesseseler

Gayri sıhhi müesseselerin sanayi bölgelerinde kurulması

Madde 20 - Herhangi bir gayri sıhhi müessesenin, öncelikle kendi türündeki işyerlerine
mahsus sanayi bölgesinde kurulması aranır. Diğer tesislere ve çalışanlarına zarar verebilecek
tesisler ancak sanayi bölgesi içinde diğer tesislerden uzak veya sanayi bölgeleri dışında daha
uygun yerlerde kurulabilir.
İl, ilçe ve belde belediyelerince Yer seçimi izni alınmadan sanayi bölgesi ilan edilemez.
Sanayi bölgesi ilan edilen yerlerdeki Sağlık Koruma Bandı, İl İnceleme Kurulunca tespit edilir
ve Valilikçe onaylanarak kesinleşir.

* Bu maddenin ikinci fıkrası, 23.8.2003 günlü Yönetmelik m.10'la eklenmiştir.


* Gayri SMY. 21

Gayri sıhhi müesseselerin sanayi bölgeleri dışında kurulması

Madde 21- Sanayi bölgesi dışında birinci ve ikinci sınıf gayri sıhhi müessese kurulması
halinde, müessesenin etrafında yeterli sağlık koruma bandı oluşturularak kurulması şarttır.

* Gayri SMY. 5, 20

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Muhtelif Hükümler

Ruhsatsız olarak açılmış gayri sıhhi müesseseler

Madde 22 - İzinsiz olarak faaliyete geçen müesseseler kapatılır, sorumlular hakkında kanuni
işlem yapılır. Ancak bu müesseselerden;
a) Toplum ve çevre sağlığı açısından zararlı olmadığı anlaşılan müesseselere izin alması
için süre verilir.
b) Toplum ve çevre sağlığı açısından zararlı olup, alınacak bir takım tedbirlerle
mahzurları giderilebilecek müesseselerin, zararları önleninceye kadar faaliyeti durdurulur.
Zararları giderilen müesseseler açılarak izin alınması için süre verilir.
c) Toplum ve çevre sağlığı açısından zararlı olup alınacak tedbirlerle mahzurları
giderilemeyecek durumda olan müesseseler süresiz olarak kapatılır.
Yukarıdaki (a) ve (b) bentlerine göre izin almak için müesseselere verilecek süre bir yılı
geçemez. Verilen süre içinde izin başvurusunu yapmayan müesseselerin faaliyeti izin alıncaya
kadar durdurulur.
1189
Bu maddenin gereği mahallin en büyük mülki amirince yerine getirilir ve yapılan
işlemler hakkında yetkili makama bilgi verilir.

* Bu madde, 23.8.2003 günlü Yönetmelik m.11'le, yukarıdaki biçimde değiştirilmiştir.


* Gayri SMY. 23, 24

Tesislerde yapılacak değişiklik ve ilave

Madde 23 - Gayri sıhhi müesseselerde yetkili makamın bilgisi ve yazılı müsaadesi olmadan
herhangi bir değişiklik ve ilave yapılamaz. Sınıf değişikliğini gerektiren ilaveler yapılması
halinde yeni sınıfına uygun açılma izni alınması mecburidir.
Açılma İzni mevcut gayri sıhhi müesseseler, açılma izni veren makama bilgi vermek
şartıyla, sınıf değişikliğine sebep olmayan değişiklik ve ilaveler yapabilirler.

* Bu madde, 23.8.2003 günlü Yönetmelik m.12'yle, yukarıdaki biçimde değiştirilmiştir.


* Gayri SMY. 22, 25

Aldırılacak tedbirler

Madde 24 - Gayri sıhhi müesseselerin sahip ve işletmecileri, bu müesseselerin çevreye olan


zararlarını mümkün olduğu kadar azaltabilmek için 2872 sayılı Çevre Kanunu ve ilgili
yönetmeliklerde belirtilen hükümleri uygulamak, arıtma tesislerini yapmak ve tekniğine uygun
olarak çalıştırmak zorundadırlar. Bu mükellefiyetlerin yerine getirilmemesi halinde tesisin
faaliyeti durdurulur.

* Gayri SMY. 22

Açılma izin belgesinin geçerliliği

Madde 25 - Açılma izni, belge üzerinde yazılı gerçek veya tüzel kişi, adres ve faaliyet için
geçerlidir. Bunlardan herhangi birinin değişmesi halinde, değişikliklerle ilgili bilgi ve belgeler
ile Açılma İzninin aslının eklendiği dilekçe ile mahallin en büyük mülki amirine başvurulur.
Kurul tarafından mahallinde gerekli incelemeler yapılarak iznin verildiği sıradaki
şartlarda bir değişiklik olmadığının tespit edilmesi halinde rapor düzenlenir. Bu rapora göre
yetkili makam tarafından yeniden açılma izni tanzim edilir. Bu değişiklik İzin belgesi altına
şerh düşülür. Sadece numarataj değişikliğinden mütevellit izin belgesi değişikliklerinde, bu
durumun belgelenmesi halinde ayrıca rapor düzenlenmesine lüzum yoktur. Müessese
mahallinin veya müessesede yapılan işin değişmesi halinde yeniden açılma izni alınması şarttır.
Açılma izin bilgilerinin değiştiğinin yetkili makamca tespiti halinde müracaat için
müesseseye üç ay süre verilir, müessese faaliyetine devam edebilir. Bu süre içerisinde Açılma
İzni bilgilerindeki değişiklikler hakkındaki ilgili bilgi ve belgeler ile birlikte mahallin en büyük
mülki amirine başvurulmaması halinde, mülki amir tarafından, yeniden müracaat edilinceye
kadar müessesenin faaliyeti durdurulur.

* Bu madde, 23.8.2003 günlü Yönetmelik m.13'le, yukarıdaki biçimde değiştirilmiştir.


* Gayri SMY. 12, 23, 26

Ruhsat belgesinin kaybolması veya tahrip olması

Madde 26 - Açılma ruhsatı belgesinin kaybolması veya okunamayacak şekilde tahrip olması
halinde, ilgili gazete ilanı veya tahrip olmuş ruhsatın aslı bir dilekçeye eklenerek mahallin en
büyük mülki amirine başvurulur.
1190
Kurulca yeniden yapılan incelemede, ruhsatın verildiği sıradaki şartlarda bir değişiklik
olmadığının tespit edilmesi halinde, rapor hazırlanır ve hazırlanacak rapora göre yetkili
makamca yeniden eski tarih ve sayısı ile, gerekli açıklama da yapılarak ruhsat belgesi tanzim
edilir.

* Gayri SMY. 12, 25

Sınıf değişikliği
Madde 27 - Ruhsatı olup da gayri sıhhi müesseseler sınıflamasında veya tesiste yapılan bir
değişiklik neticesinde bir alt sınıfa giren tesislerin yeniden ruhsat alması gerekmez. Ancak,
gayri sıhhi müesseseler sınıflamasında yapılan bir değişiklik neticesinde, üst sınıfa geçmiş olan
tesislerin altı ay içinde yeni sınıfa göre açılma ruhsatı alması gerekir.

* Gayri SMY. 16

Ruhsat verilen gayri sıhhi müesseselerin bildirilmesi


Madde 28 - Valilikler veya kaymakamlıklarca ruhsat verilen ikinci ve üçüncü sınıf gayri sıhhi
müesseseler Sağlık Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığına ve Çevre Bakanlığına aylık olarak
bildirilir.

* Gayri SMY. 12

BEŞİNCİ BÖLÜM
Son Hükümler

Yürürlükten kaldırılan mevzuat


Madde 29 - Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesi ile, 26 Ekim 1983 tarih ve 18203 sayılı Resmi
Gazete'de yayımlanan Gayri Sıhhi Müesseseler Yönetmeliği ile ek ve değişiklikleri yürürlükten
kalkar.

* Gayri SMY. 30, geç. m.1

Geçici Madde 1- Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden önce yürürlükte bulunan


yönetmeliğe göre verilmiş olan ruhsatlar, tesislerde herhangi bir değişiklik yapılmamış ise
geçerlidir. Yeniden ruhsat alınması gerekmez.

* Gayri SMY. 29, geç. m.2

Geçici Madde 2 - Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihte işlemde olan müracaatların


işlemlerinin tekemmülü bu Yönetmelik hükümlerine tabidir.

* Gayri SMY. 30, geç. m. 1

Yürürlük
Madde 30 - Bu Yönetmelik, yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

* Gayri SMY. 29, geç. m.2

Yürütme
Madde 31 - Bu Yönetmelik hükümlerini Sağlık Bakanı yürütür.

1191
EK-1
BEYANNAME
(Gayri sıhhi müesseseler için)

A) KURULACAK TESİSİN:
1- Adı:
2- Açık adresi:
3- Ada, pafta ve parsel numarası:
4- Sanayi bölgesinde olup olmadığı :
5- Yapacağın işin türü :

B) TESİSİN ÖZELLİKLERİ:
1- Bir günde çalışacak toplam personel sayısı:
2- Toplam motor gücü:
3- Üretimde kullanılacak yakıt türü ve miktarı:
4- Tesisten çıkabilecek atıkların cins ve miktarı:
a) Katı
b) Sıvı
c) Gaz

C) İŞ AKIM ŞEMASI VE AÇIKLAMA RAPORU

D) ÇEVRE KİRLENMESİNİ ÖNLEYECEK TEDBİRLER HAKKINDA AÇIKLAMA


RAPORU

TARİH

Tesis Sahibi Beyannameyi verenin


(Adına ruhsat düzenlenecek Adı, soyadı ve unvanı
gerçek kişi veya tüzel kişiliğin
yetkili temsilcisi)

1192
EK- 2
YER SEÇİMİ RAPORU

A) TESİSİN TANIMI:
1- Adı:
2 - Açık adresi:
3 - Ada, pafta ve parsel numarası: (Onaylı plan eklenecektir)
4 - Sanayi bölgesinde olup olmadığı:
a) Sanayi bölgesinde
b) Sanayi bölgesi dışında
5 - Yapacağı işin türü:

B) TESİS YERİNİN ÖZELLİKLERİ:


1 - İçme ve kullanma su kaynağı bulunup bulunmadığı, varsa mesafeleri:
2 - Termal ve mineral su kaynağı bulunup bulunmadığı, varsa mesafeleri:
3 - Yüzeysel su kaynağı bulunup bulunmadığı, varsa mesafe ve ne amaçla kullanıldığı:
4 - Yeraltı su seviyesi durumu:
5 - En yakın meskun mahalle mesafesi:
6 - Hakim rüzgar durumu:
7 - Arazinin topoğrafik yapısı:
8 - Civarındaki yerleşim yerlerine göre arazinin seviyesi:
9 - Tesis yerinin ve çevresinin halen ne amaçla kullanıldığı:

C) SAĞLIK KORUMA BANDI:

D) İNCELEME KURULUNUN GÖRÜŞÜ:

a) Tesisin kurulması uygundur b) Tesisin kurulması uygun değildir


(Sebebi açıklanacak)

İnceleme Kurulu Başkanı Üye Üye

Üye Üye Üye Üye Üye

Tarih ve resmi mühür

1193
EK-3
TESİS RAPORU

A) TESİS YERİNİN BELİRLENMESİ:


1 - Tesisin açık adresi:
2 - Ada, pafta ve parsel numarası:
(İmar planına sağlık koruma bandı işaretlenecek)
B) TESİSİN TANITIMI:
1 - Tesisin adı:
2 - Yapılan işin türü:
3 - Kullanılacak yakıtın türü ve birim zamanda tüketilen miktarı:
4 - Üretimde kullanılacak hammaddeler ve miktarları:
5 - Üretimde kullanılacak yardımcı maddeler ve miktarları:
C) SOSYAL ÜNİTELER VE ALT YAPI:
1 - Sosyal ünitelerin yeterli olup olmadığı:
a) Yeterlidir
b) Yetersizdir
2- Sağlık ünitesinin yeterli olup olmadığı:
a) Yeterlidir
b) Yetersizdir
3 - İçme ve kullanma suyunun yeterli olup olmadığı:
a) Yeterlidir
b) Yeterli değildir
4 - Sosyal tesis atıklarının izalesinin uygun olup olmadığı:
a) Uygundur
b) Uygun değildir
D) PROSES ATIKLARININ (ÜRETİMDEN ÇIKAN) İZALESİ:
a) Katı atık miktarı ve izalesi
b) Sıvı atık miktarı ve izalesi
c) Gaz atık miktarı ve izalesi
d) Gürültünün izalesi
(Arıtım projeleri eklenecek)
E) ÇEVRE SAĞLIĞI DEĞERLENDİRME RAPORU:
F) İNCELEME KURULUNUN GÖRÜŞÜ:
1) Tesis izni verilmesi uygundur 2) Tesis izni verilmesi uygun değildir
(Sebebi açıklanacak)

İnceleme Kurulu Başkanı Üye Üye

Üye Üye Üye Üye

Tarih ve resmi mühür

1194
EK- 4
AÇILMA RAPORU

A) TESİS YERİNİN BELİRLENMESİ:


1 - Tesisin açık adresi:
2 - Ada, pafta ve parsel numarası:
B) TESİSİN TANITIMI:
1 - Tesisin adı:
2 - Yapılan işin türü:
3 - Ruhsatın kimin adına tanzim edileceği:
C) TESİSİN TESİS İZNİ AŞAMASINDAKİ PROJELERİNE UYGUN OLARAK
YAPILIP
YAPILMADIĞI:
a) Yapılmıştır
b) Yapılmamıştır
D) İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ TÜZÜĞÜ UYARINCA İŞLETME BELGESİ
OLUP OLMADIĞI:
a) Mevcuttur
b) Mevcut değildir
E) TABİP VE LÜZUMU HALİNDE DİĞER SAĞLIK PERSONELİ SÖZLEŞMESİ
OLUP OLMADIĞI:
a) Mevcuttur
b) Mevcut değildir
(Devamlı olarak en az 50 işçi çalıştıran ve Kanunun 180 inci maddesine giren işyeri için).
F) YANGIN VE PATLAMALARA KARŞI GEREKLİ TEDBİRLERİN ALINIP
ALINMADIĞI:
a) Alınmıştır
b) Alınmamıştır
G) EMİSYON İZİN BELGESİ OLUP OLMADIĞI:
a) Mevcuttur (tarih ve numarası)
b) Mevcut değildir
H) DEŞARJ İZİN BELGESİ OLUP OLMADIĞI:
a) Mevcuttur (tarih ve numarası)
b) Mevcut değildir
i) İNCELEME KURULUNUN GÖRÜŞÜ:

a) Açılma izni verilmesi uygundur b) Açılma izni verilmesi uygun değildir


(Sebebi açıklanacak)

İnceleme Kurulu Başkanı Üye Üye

Üye Üye Üye Üye

Tarih ve resmi mühür

1195
EK-5
(23.08.2003 günlü Yönetmelik m.14’le değiştirilmiştir.)

1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanunu'nun 270 inci maddesi gereğince Sanayi ve Ticaret
Bakanlığı'nın da görüşü alınarak Bakanlığımızca düzenlenen Gayri Sıhhi Müesseselerin
sınıflarını gösterir liste.

A) BİRİNCİ SINIF GAYRİ SIHHİ MÜESSESELER

1- Çimento, klinker üretim, öğütme ve paketleme tesisleri,


2- Seramik ve porselen fabrikaları,
3- Kireç ve alçı fabrikaları,
4- Blok mermer işleme yerleri,
5- Galeri veya kuyu açarak veya patlayıcı madde kullanılarak işletilen her türlü taş ve maden
ocakları,
6- Çeşitli usullerle maden cevheri zenginleştirme yerleri,
7- Her nevi maden döküm atölyeleri, haddehaneler ve demir çelik fabrikaları,
8- 50 HP ve üzeri motor gücü kullanan her nevi elektro mekanik, elektromanyetik yöntemle
madeni eşya imal, işleme, montaj, tamir, emayeleme, plastik veya diğer maddelerle kaplama
yerleri,
9- Gemi inşa, tamir ve söküm yerleri,
10- Harf dökümü yapan yerler ile 50 HP'den fazla motor gücü kullanan matbaalar ve baskı
yerleri,
11- Alkol istihsal ve tasfiye yerleri,
12- Selüloz, selüloit fabrikaları,
13- Kömür yıkama, eleme, briketleme tesisleri,
14- Parlayıcı madde üreten işyerleri ve depoları,
15- Kereste vb. lifli maddelerden kağıt hamuru üretim tesisleri ve her çeşit kağıt fabrikaları,
16- 50 HP ve üzeri motor gücü kullanan kauçuk ve lastik eşya imal yerleri, lastik imalat ve
kaplama tesisleri, kablo fabrikaları,
17- Plastik hammaddesi üreten tesisler,
18- Patlayıcı maddeler sanayi, motor fitili, maytap üretim yerleri, karpit, sıvı asetilen, sentetik
benzin, azotperoksit imal ve dolum tesisleri, patlayıcı madde depoları,
19- Azot, oksijen, karbondioksit, flor, amonyak gibi gazların veya bileşiklerinin üretim, dolum
ve depolama tesisleri,
20- Günlük üretimi 500 kg dan fazla olan her türlü sabun fabrikası,
21- Sülfonlama yapılan deterjan imal yerleri,
22- Gliserin, yağ asitleri, sülfürik asit, hidroklorik asit, klor vb. kimyasal maddeler üreten
yerler ile azot sanayi ve gübre fabrikaları,
23- Sentetik ve selülozik esaslı boya, cila, vernik üretim yerleri,
24- Cam ve cam eşya fabrikaları,
25- Plaksiglas, poliester üretim yerleri,
26- Zirai mücadele ilaçları, insektisit, rodentisit, mollusisit ve benzeri üretim yerleri,
27- Deri yakma ekstrakları (zırnık) üretim yerleri,
28- Eter ve benzeri maddelerin üretim yerleri,
29- Suni deri, kürk ve muşamba imal yerleri,
30- Nükleer, termik, rüzgar ve jeotermal enerji santralleri,
31- Havagazı ve kok fabrikaları,
32- Petrol rafinerileri ve petrokimya tesisleri,

1196
33- LPG dolum tesisleri ile 30 Ton ve üzeri kapasiteye sahip dökme LPG, LPG İkmal
İstasyonları ve tüp depolama tesisleri,
34- Akaryakıt dolum ve içerisinde sınıf 1 ve sınıf 2 sıvılarının depolandığı 150 m3 ve üzeri
kapasitede, sınıf 2 ve sınıf 3-A sıvılarının depolandığı 300 m3 ve üzeri kapasitedeki akaryakıt
depolama tesisleri,
35- Asfalt ve zift üretme, işleme, kaynatma ve eritme yerleri ile depoları,
36- Katran ve katrandan gaz üretim yerleri,
37- Pil, batarya ve akü imal yerleri,
38- Her türlü gaz imal ve dolum tesisleri,
39- Boyama, apreleme, kasarlama vb. işlem yapan dokuma fabrikaları ile 50 HP ve üzeri motor
gücü kullanan dokuma ve konfeksiyon fabrikaları,
40- Suni halı ve benzeri yer döşemeleri fabrikaları,
41- Ağacın kimyasal prosese tabi tutulduğu sanayiler, kontrplak, ağaç kaplama, reçine ve suni
tahta yapan yerler,
42- Günlük kapasitesi 20 Tonun üzerinde olan her çeşit karton ve mukavva üretim tesisleri,
43- Ağaç damıtım ürünleri tesisleri,
44- Solvent kullanmak suretiyle ekstraksiyon yapan bütün nebati ve hayvani ham yağ veya
rafine yağ elde edilen tesisler veya entegre yağ tesisleri,
45- Şeker fabrikaları,
46- Günlük olarak 10.000 litreden fazla süt işleyen tereyağı, peynir ve yoğurt üretim yerleri,
mandıralar,
47- Süttozu ve süt pastörize ve sterilize tesisleri,
48- Gıda ışınlama yerleri,
49- Maya üretim tesisleri,
50- Ham deri işleme yerleri,
51- 50 HP'den fazla motor gücü kullanan ve işlenmiş deriden eşya imal eden yerler,
52- Rendering tesisleri,
53- Kullanılmayan et ve hayvan cesetlerinin izalesi için yakma tesisleri,
54- Kökeni hayvansal olan maddelerden balık unu, balık yağı, yem, yemlik preparat tutkal ve
benzeri maddelerin imal edildiği yerler,
55- Su ürünleri, salyangoz, kurbağa ve benzeri işleme yerleri,
56- Asbest katkılı yapı ve mamullerinin üretimini yapan fabrikalar,
57- İlaç ve hammaddesini üreten fabrikalar ve laboratuarlar,
58- Ağır metal tuzlarının üretimini yapan tesisler,
59- Her türlü organik nitelikte maddeleri üreten fabrikalar,
60- Kimyasal madde, asit ve baz depoları,
61- İnorganik nitelikteki maddeleri üreten fabrikalar,
62- Tehlikeli atık yakma tesisleri,
63- Katı atık depolama tesisleri,
64- Kara, hava araçları ile iş makineleri üreten fabrikalar,
65- Geri kazanım tesisleri,
66- Evsel ve endüstriyel katı atıklardan ham ve mamul madde elde edilen tesisler,
67- Sentetik elyaf ve iplik fabrikası,
68- Yangın söndürme tüplerinde kullanılan kimyasal maddelerin üretildiği yerler,
69- Fermantasyon ile alkollü içki üreten fabrikalar veya malt tesisleri,

B) İKİNCİ SINIF GAYRİ SlHHİ MÜESSESELER

1- Tuğla ve kiremit fabrikaları, kireç ocağı,


2- Prefabrik konut malzemeleri, gaz beton ve metal yapı elemanları üretim yerleri, volkanik taş
işleyerek elde edilen hafif malzeme yapı fabrikaları,

1197
3- Değirmen taşı ve bileği taşı atölyeleri,
4- Alçı, kireç, tebeşir, kuvars taşı ve benzeri değirmenleri,
5- Çakıl, kum, curuf, çimento ve benzeri maddelerden motor gücü kullanarak yapı, yalıtım
döşeme vs. malzemeleri imal yerleri,
6- Mermerin ikinci işleme yeri,
7- Mozaik imal yeri,
8- Patlayıcı madde kullanılmayan ve açık sistemle işletilen taş ve maden ocakları,
9- Maden cevheri depolama yerleri,
10- 5-50 HP arasında motor gücü kullanan her nevi elektromekanik, elektromanyetik yöntemle
madeni eşya imal, işleme, montaj, tamir, emayeleme, plastik veya diğer maddelerle kaplama
yerleri,
11- Kurşun, kalay ve benzeri maddelerden tüp, klişe ve harf gibi malzemelerin imal edildiği
yerler,
12- Plastik, plaksiglas, polyester gibi maddelerden eşya, oyuncak, reklam levhaları, izolasyon
malzemeleri vb. yapan yerler,
13- Çamaşır suyu, sülfonlama yapılmayan deterjan ve temizlik tozu üretim yerleri,
14- Zirai mücadele ilaçları, insektisit, rodentisit, mollusisit ve benzeri maddelerin depolama,
ambalajlama ve toptan satış yerleri,
15- Mum ve balmumu üretim yerleri,
16- Camdan süs eşyası, ayna ve benzeri madde imal yerleri,
17- Tıbbi müstahzarat laboratuarları,
18- Tutkal, zamk ve yapıştırıcı madde üretim yerleri,
19- Akaryakıt satış yerleri ve içerisinde sınıf 1 ve sınıf 2 sıvılarının depolandığı 150 m3’ün
altındaki kapasitede, sınıf 2 ve sınıf 3-A sıvılarının depolandığı 300 m3’ün altındaki
kapasitedeki akaryakıt depolama tesisleri,
20- LPG perakende satış yerleri,
21- 30 Tondan az kapasiteye sahip dökme LPG, LPG İkmal İstasyonları ve tüp depolama
tesisleri,
22- Torba yakıt üretim yerleri,
23- Halı ve kilim yıkama, temizleme ile dokuma ve boyama atölyeleri,
24- Isıtıcı minder üretim yerleri,
25- Pamuk ihzar fabrika ve atölyeleri (çırçırlar),
26- Linterks, hidrofil pamuk üretim yerleri,
27- Yün, kıl, tiftik, kuş tüyü ve benzerleri yıkama ve işleme tesisleri,
28- Yün, pamuk ve ipek iplik atölyeleri ile boyama yerleri,
29- 5-50 HP motor gücü kullanan dokuma ve konfeksiyon atölyeleri,
30- Her nevi fırça, tarak imal yerleri,
31- Kumaş atıkları ve eski kumaşlardan yün imal yerleri,
32- 5 HP’den fazla motor gücü kullanan her nevi ağaç eşya imal işleme ve tamir yerleri,
33- Tomruk ve kereste depoları,
34- Günlük olarak 5.000-10.000 litre süt işleyen tereyağı, peynir ve yoğurt üretim yerleri,
mandıralar,
35- Yenecek mantar üreten yerler,
36- 10 HP’den az motor gücü kullanan soğuk hava depoları,
37- Ekmek ve ekmek çeşitleri üreten yerler,
38- Her türlü un, makarna, irmik, gofret, bisküvi fabrikaları,
39- Çay fabrikaları,
40- Atölye mahiyetindeki yağ imal ve dolum yerleri,
41- Glikoz, nişasta, dekstrin (kola) ve emsali maddeler üretim yerleri,
42- Meşrubat üretim tesisleri,
43- Frigo, koko, eskimo ve dondurmayı fabrikasyon halinde üreten yerler,

1198
44- Günlük olarak 1000 kg.’dan fazla şeker veya şeker şerbetinden şekerli maddeler vs. üreten
yerler,
45- Meyve ve sebze işleme yerleri ile konserve ve çeltik fabrikaları,
46- Meyan kökü, şerbetçi otu vb. bitkilerin işlendiği yerler,
47- Ciklet fabrikaları,
48- Ham tuz üretme, işleme yerleri ve tuz fabrikaları,
49- Dışarıya servis yaparak günde 500 adet/kişi ve üzerinde yemek üretimi yapan yerler,
50- Hayvansal yağların eritildiği yerler,
51- Steril katküt imalathanesi,
52- 5-50 HP arasında motor gücü kullanan ve işlenmiş deriden eşya imal eden yerler,
53- Herhangi bir işlem yapılmayan ham deri depoları,
54- Bağırsak temizleme ve işleme yerleri ile işlenmiş bağırsaktan eşya imal yerleri,
55- Bitkisel yemleri ve hazır preparatlardan karma yemleri üreten tesisler,
56- Nakliyat, ticaret, komisyon, ithalat ve ihracat işleriyle ilgili depolar,
57- Her nevi hurda depoları,
58- Zati ihtiyaçlar haricinde kurulan büyükbaş, küçükbaş, kümes hayvanı, deve kuşu, domuz
çiftlikleri ile sokak hayvanı barınakları ve hayvanat bahçeleri,
59- Mürekkep üretim yerleri,
60- Bitkisel liflerden sicim, halat, hasır vb. üretim yerleri,
61- Buz üretim yerleri,
62- Suni inci, boncuk vb. üretim yerleri,
63- Boya, cila ve polyester işlemi yapılan yerler,
64- Balata imal yerleri,
65- Oto bakım ve servis istasyonları,
66- Düğme, fermuar, şemsiye vb. imal yerleri,
67- Tuz ruhu, çamaşır suyu ve benzeri malzemeyi mamul maddelerden sulandırarak ve
ambalajlayarak satışa sunan yerler,
68- Nişadır, çamaşır sodası ve çivit imal yerleri,
69- 50 HP’den az motor gücü kullanan kauçuk ve lastik eşya imal yerleri, lastik imalat ve
kaplama tesisleri, kablo fabrikaları,
70- Fabrikasyon olarak çerez üreten tesisler,
71- İçme amaçlı doğal bitkilerin işlendiği ve paketlendiği tesisler,
72- Bal dolum ve depolama yerleri,
73- Meyve sebze, bakliyat ve hububat kurutma, mumlama ve ambalajlama tesisleri,
74- Hazır gıdaların ambalajlandığı yerler,
75- Gıda katkı maddesi üreten yerler,
76- Mayonez, ketçap ve salata sosu üretim yerleri,
77- Meyve ve sebzelerin çeşitli yöntemlerle olgunlaştırıldığı yerler,
78- Her türlü meyve suyu paketleme yerleri,
79- Fermente gıda ürünleri üreten yerler (turşu, şalgam, sirke vb.),
80- Fermantasyon ile alkollü içki üreten atölye mahiyetindeki yerler,
81- Yumurta paketleme yerleri ve yumurtanın konserve edildiği yerler,
82- Dondurulmuş gıda üretim yerleri,
83- Çocuk mamaları ve ek besin üretim yerleri,
84- İçecek tozu üreten yerlere hammadde sağlayan yerler,
85- Toz şekerden küp şeker ve pudra şekeri üreten yerler,
86- Tahin, helva, pekmez ve çikolata üreten yerler,
87- Fındık, fıstık, badem, ceviz kırma ve kavurma tesisleri,
88- Kum ocakları, kum yıkama ve kum eleme tesisleri,
89- Hazır beton tesisleri,
90- Zımpara fabrikaları,

1199
91- Odun kömürü imal yerleri,
92- 25 Tondan fazla odun, kömür bulunduran veya 5 HP gücünden fazla muharrik kuvvet
kullanan odun ve kömür depoları,
93- Harf dökümü yapmayan ve 50 HP'den az motor gücü kullanan matbaalar ve baskı yerleri,
94- Günlük üretimi 500 kg’ın altında olan her türlü sabun üretim yerleri,
95- Madeni ve nebati boya, cila, vernik atölyeleri ile dolum ve paketleme yerleri,
96- Melamin eşya imal yerleri,
97- Her türlü film ve film banyosunda kullanılan kimyasal maddelerin üretim yerleri,
98- Kibrit fabrikaları,
99- Gaz maske fabrikaları,
100- Kurşun kalem fabrikaları,
101- Kozmetik fabrikaları,
102- Tütün işleme yerleri ve sigara fabrikaları,
103- Yangın söndürme tüplerinin dolumunun yapıldığı yerler,
104- Günlük kapasitesi 20 Ton ve 20 den az olan her çeşit karton ve mukavva üretim tesisleri,

C) ÜÇÜNCÜ SINIF GAYRİ SIHHİ MÜESSESELER

1- İnşaat malzemeleri depo ve satış yerleri,


2- Sırlı, sırsız, çanak, çömlek, küp ve benzeri toprak mamulleri üretim yerleri,
3- Çini atölyeleri,
4- 5 HP'den az motor gücü kullanan veya motor kullanmaksızın iptidai usullerle çalışan her
nevi elektromekanik, elektromanyetik yöntemle madeni eşya imal, işleme, montaj ve tamir
atölyeleri,
5- Çakıl, kum, curuf, çimento ve benzeri maddelerden motor gücü kullanmaksızın yapı,
yalıtım, döşeme vb. malzeme imal yerleri,
6- Film halindeki plastikten naylon torba ve benzeri eşya yapan yerler,
7- Saf su ve asitli su üretim yerleri,
8- Fotoğraf filmi renklendirme ve boyama yerleri,
9- Kağıttan çeşitli kırtasiye malzemesinin yapıldığı yerler,
10- Kolonya ve benzeri tuvalet malzemeleri üretim yerleri,
11- 25 Tondan az odun ve kömür bulunduran veya 5 HP gücünden az muharrik kuvvet
kullanan odun ve kömür depoları,
12- Şapka ve keçe imal yerleri,
13- Halı, elbise ve çamaşır yıkama ve temizleme yerleri,
14- 5 HP'den az motor gücü kullanan dokuma ve konfeksiyon atölyeleri,
15- Bez ve benzeri dokumaya baskı yapılan yerler,
16- 5 HP gücünden az motor gücü kullanan veya motor kullanmaksızın iptidai usullerle
çalışılan her nevi ağaç eşya imal, işleme ve tamir yerleri,
17- Günlük olarak 5.000 litre’den daha az süt işleyen tereyağı, peynir ve yoğurt üretim yerleri,
mandıralar ve depoları,
18- Bulgur değirmenleri,
19- Un değirmenleri,
20- Yufka, bazlama, sade pide, simit, kadayıf, mantı vb. fırınları,
21- Boza üretim yerleri,
22- Küçük çapta dondurma üretim yerleri,
23- Tuz öğütme yerleri,
24- Günlük olarak 1000 kg.’dan az şeker veya şeker şerbetinden şekerli maddeler vs. üreten
yerler,
25- Tahıl, baharat, bakliyat ve gıda vb. ambalajlama yerleri,
26- Kahve ve kuruyemiş hazırlama yerleri,

1200
27- Karbonat üretim ve ambalajlama yerleri,
28- Pasta, börek, hamur ve süt tatlıları üreten işyerleri,
29- Dondurma külahı üretim yerleri,
30- 10 HP’den az motor gücü kullanan soğuk hava depoları,
31- Tiftik, hububat, pamuk, yapağı vb. depolar,
32- Kuru kemik, boynuz, fildişi gibi hayvani malzemenin mekanik usul ve vasıtalarla işlendiği
yerler,
33- İşlenmiş veya kurutulmuş deri depoları,
34- Peruk ve suni çiçek yapım yeri,
35- Mamul süngerden eşya imal yeri,
36- Termal su kullanmayan hamamlar,
37- Süt toplama ve soğutma yerleri,
38- Zirai mücadele ilaçları, insektisit, rodentisit, mollusisit ve benzeri maddelerin perakende
satış yerleri,
39- 5 HP'den az motor gücü kullanan ve işlenmiş deriden eşya imal eden yerler,
40- Oto lastik tamir atölyeleri,
41- Akü tamir yerleri,
42- Kuru temizleme yerleri,
43- Mobilya ve oto döşeme atölyeleri,
44- Hazır preparatlardan karıştırılarak içecek yapılan yerler,
45- Gıda katkı maddesi paketleme yerleri,
46- Dışarıya servis yaparak günde 500 adet/kişi den az yemek üretimi yapan yerler,
47- Günlük üretimi 500 kg/gün ve 500 kg/gün den az olan, Köy ve beldelerde bulunan ekmek
ve ekmek çeşitleri üreten yerler,
48- Çalkarhaneler,

1201
EK-6
GAYRİ SIHHİ MÜESSESELER BAŞVURU BEYANI

(Ek-6 ve Ek-7, 23.8.2003 günlü Yönetmelik m.15'le eklenmiştir.)

(Organize Sanayi, Endüstri Bölgeleri, Sanayi Bölgeleri ve Sanayi Siteleri sınırları içinde
bulunan 2 nci sınıf Gayri Sıhhi Müesseseler ile bu bölgeler içinde veya dışında kurulacak
3 üncü sınıf Gayri Sıhhi Müesseseler İçin)

Gerçeğe aykırı beyanda bulunulması halinde; beyan sahipleri hakkında ilgili mevzuat
hükümleri ve Türk Ceza Kanununa göre işlem yapılır.

1.TESİSİN TANIMI:
1.1.Tesisin adı :…….....................................................................................................................
1.2.Tesisin adresi :........................................................................................................................
1.3.Tesisin Sahibi :……………………….………………………………………..……………
1.4.Tesisin İşleticisi :..…………………………………………….....……………………….…
1.5.Tesisin mesul müdürü :......................................................................................………….…
1.6.Tesisin faaliyet konusu :.........................................................................................…...….…
1.7.Bağlı bulunduğu vergi dairesi ve vergi numarası :............................................………….…
1.8.Tesisin kapasitesi :..................................................................................................................
1.9.Tesisin toplam motor gücü :...................................................................................................
1.10.Çalışan işçi sayısı :...............................................................................................................
1.11.Toplam çalışan personel sayısı :...........................................................................................
1.12.Vardiya sayısı :..............................................................................................………………
1.13. Tesisin Çalışma Saatleri
1.14.Üretimde kullanılacak hammaddeler ve miktarları (Ekte verilecektir)

2.TESİS YERİNİN ÖZELLİKLERİ:


2.1.İmar planına göre tesisin bulunduğu yerin
niteliği :.....................................................................
2.2.İçme ve kullanma suyunun nereden temin
edildiği : ...................................................................
2.3.Proses akım şeması, (Ekte verilecektir)
2.4.Sosyal tesislerin durumu
Tuvalet Lavabo Banyo/Duş Pisuar Revir Mutfak Sayısı
2.5.Yangın ve patlamalara karşı tedbir alınmış mı?

Yukarıdaki bilgilerin doğruluğunu, Çevre Sağlığı ile ilgili tüm Kanun, Tüzük, Yönetmelik ve
diğer hukuki düzenlemelere uygun olduğunu beyan ve taahhüt ederiz. Aksi durumun tespiti
halinde mevcut izinlerimin iptali ve Türk Ceza Kanunu’na göre her türlü adli, idari ve mali
cezayı şimdiden kabul ederiz.
Tesisimize gerekli İzninin düzenlenmesini arz ederiz.

Şirket Mesul Müdürü Şirket Sahibi


Adı ve Soyadı Yetkili İmza
Ûnvanı Kaşe

1202
EK-7
GAYRİ SIHHİ MÜESSESELER İNCELEME VE DEĞERLENDİRME RAPORU
(İl Sağlık Müdürlüğü/Sağlık Grup Başkanlığınca yerinde yapılan denetim sonucunda
doldurulacaktır.)

1.1.Tesisin adı :...............................................................................................................................


1.2.Tesisin adresi :..........................................................................................................................
1.3.Tesisin Sahibi :.........................................................................................................................
1.4.Tesisin İşleticisi :......................................................................................................................
1.5.Tesisin mesul müdürü :............................................................................................................
1.6.Tesisin faaliyet konusu :...........................................................................................................
1.7.Gayri Sıhhi Müesseseler Yönetmeliğine göre sınıfı ve sıra bendi :.........................................
1.8.Tesisin sektör türü :..................................................................................................................
1.9.Tesisin çalışma saatleri :..........................................................................................................

2.TESİS YERİNİN ÖZELLİKLERİ:


2.1.İmar planına göre tesisin bulunduğu yerin niteliği :................................................................
2.2.İçme ve kullanma suyunun nereden temin edildiği :……………….......................................
2.3.Proses suyunun nereden temin edildiği :.................................................................................
2.4.Tesisin en yakın meskun mahalle mesafesi (metre) :..............................................................
2.5.Tesisin çevre tanımlaması (Kroki çizilerek)
2.6.Tesisin kirleticilik niteliği :
Koku:  Gürültü:  Toz:  Radyasyon:  Gaz:  Isı: 
Diğer:  Açıklayınız :................

3.SAĞLIK KORUMA BANDI (SKB) :


3.1. Gerek görülmedi 
3.2.SKB mesafeleri : Metre olarak 
Kuzey :............... Doğu :...............Güney :...............Batı :...............

4.DENEME İZNİ / AÇILMA İZNİ DEĞERLENDİRMESİ :


4.1.ÇED’e tabi mi ?: Evet  Hayır 
Tabi ise; ÇED Olumlu Belgesi  CED Gereksiz Belgesi 
4.2. Karayolu geçiş belgesine tabi mi? Evet  Hayır 
4.3. Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışan İşyerlerinde ve İşlerde
Alınacak Tedbirler Hakkında Tüzüğe tabi mi?: Evet  Hayır 
Tabi ise tüzük hükümlerine uygun mu? Evet  Hayır 
4.4. Yangın ve patlamalara karşı önlem alınmış mı? Evet  Hayır 
4.5. Tabi olduğu mecburi Standart var mı?: Var  Yok 
4.6. Mecburi standartlara tabi ise bu standartlarla ilgili hizmet yeterlilik belgesi var mı?
Var  Yok  Gerek Yok 
4.7. Emisyon/Emisyon Ön İzni’ne tabi mi?: Evet  Hayır 
Tabi ise belge numarası :...............................................................................................................
4.8. Deşarj İznine tabi mi ? Evet  Hayır 
Tabi ise Deşarj İzni tarih ve numarası
4.9. Tehlikeli atıklarla ilgili lisanslara tabi mi? Evet  Hayır 
Tabi ise atık bertaraf tesisi lisans tarih ve numarası

1203
Atık taşıma lisans tarih ve numarası

4.10. İşletme İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğüne tabi mi Evet  Hayır 


Tabi ise işletme belgesi tarih ve numarası
4.11.Umumi Hıfzısıhha Kanunu’nun 180 nci maddesine göre İşyeri tabibi ve/veya diğer sağlık
personeli var mı ? Evet  Hayır 
Sayıları yeterli mi ? Evet  Hayır 
Sağlık ünitesi var mı? Evet  Hayır 
4.12.Kapasite Raporu var mı? Evet   Hayır 
4.13.Sosyal Tesislerin Durumu: (TS 1258’e uygun mu?)
Tuvalet Lavabo Banyo/Duş Pisuvar Revir Mutfak Diğer
Yeterli
Uygun
Uygun Değil

4.14.Beyanname ile verilen Proses akım şeması uygun mu? Evet  Hayır 
4.15.Prosesten kaynaklanacak fiziksel, kimyasal ve biyolojik etkenlere karşı, çalışanların
korunmasına yönelik önlemler alınmış mı ? Evet  Hayır 
Hangi önlemler alınmıştır?: ……………………………………………………………………....
……………………………………………………………………………………………….
……...
…………………………………………………………………………………………………..
……...……………………………………………………………………………………………..

SONUÇ

Gayri Sıhhi Müesseseler Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda ...../......./...... tarihinde


verilen Gayri Sıhhi Müesseseler BAŞVURU BEYANI’na istinaden yukarıda adı, adresi ve
faaliyet konusu belirlenen işyerinde yapılan inceleme ve değerlendirme neticesinde;

1- Beyanname bilgileri uygundur. 


2- Beyanname bilgileri uygun değildir.  (Sebebi açıklanacaktır.)

İNCELEME KURULU

Başkan Üye Üye Üye

Tarih ve Mühür”

1204
1205
AÇILMASI İZNE BAĞLI YERLERE UYGULANACAK İŞLEMLER HAKKINDA
YÖNETMELİK

(19.10.1999 t. ve 99/13681 sayılı kararnameyle (R.G. 30.12.1999 No 23922) yürürlüğe


konulmuştur.)

BİRİNCİ KISIM

Amaç, Kapsam, Hukuki Dayanak ve Tanımlar

Amaç

Madde 1 - Bu Yönetmeliğin amacı, umuma açık istirahat ve eğlence yerlerinin açılması,


denetimi, faaliyetten alıkonulması, kapatılması, işletme izninin iptali ile bu yerleri açacak,
işletecek ve bu yerlerde çalışacak kişiler hakkında yapılacak işlemlere ilişkin usul ve esasları
düzenlemektir.

* İzne BİY. 2

Kapsam

Madde 2 - Bu Yönetmelik, 4 üncü maddede tanımlanan yerler ile benzeri umuma açık istirahat
ve eğlence yerlerini, bu yerleri açacak, işletecek, bu yerlerde çalışacak kişileri ve bunlara
ilişkin yapılacak iş ve işlemleri kapsar.
2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu'na ait hükümler saklıdır.

* İzne BİY. 1, 4, 46, 47

Hukuki Dayanak

Madde 3 - Bu Yönetmelik, 2559 sayılı Polis Vazife ve Selahiyet Kanunu, 2803 sayılı
Jandarma Teşkilat, Görev ve Yetkileri Kanunu, 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu, 4250 sayılı
İspirto ve İspirtolu İçkiler İnhisarı Kanunu, 1580 sayılı Belediye Kanunu, 222 sayılı İlköğretim
ve Eğitim Kanunu, 625 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu, 2634 sayılı Turizmi Teşvik
Kanunu, 2007 sayılı Türkiye'deki Türk Vatandaşlarına Tahsis Edilen Sanat ve Hizmetler
Hakkında Kanun, 2908 sayılı Dernekler Kanunu, 2872 sayılı Çevre Kanunu, 2918 sayılı
Karayolları Trafik Kanunu, 634 sayılı Kat Mülkiyeti Kanunu, 1072 sayılı Rulet, Tilt, Langırt
ve Benzeri Oyun Alet ve Makineleri Hakkında Kanun, 1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanunu,
1774 sayılı Kimlik Bildirme Kanunu, 5683 sayılı Yabancıların Türkiye'de İkamet ve
Seyahatleri Hakkında Kanun ve 765 sayılı Türk Ceza Kanunu hükümlerine göre hazırlanmıştır.

Tanımlar

Madde 4 - Bu maddede tanımlanan;

Bar : Müşterilerin tezgah önünde ayakta durarak veya yüksekçe bir tabure üzerinde oturarak
içki içip, dans edebildikleri eğlence yerini,

……………………………..

1206
Bekar odası : Yalnız kimselerin, dışarıdan gelmiş işçilerin tek başlarına ya da birkaç kişi ile
birlikte kalabilmeleri için düzenlenmiş yerleri,

Belgeli turizm işletmesi : İstirahat ve eğlence yerlerinden, turizm sektöründe faaliyet gösteren
ve 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanununa istinaden Turizm Bakanlığınca düzenlenmiş belgesi
bulunan yeri,

Birahane/Meyhane : Şişe veya kadehle içki satışı ile soğuk ve sıcak yemek servisi yapılan
kapalı ve/veya açık yeri,

Birleşik tesis : Hamam, sauna, masaj ve güzellik salonu ile benzeri tesislerden iki veya daha
fazlasının bir arada bulunduğu yeri,

Çalgılı kahve : Kahvehane benzeri olup içinde çalgı çalınarak eğlence yapılan yeri,

……………………………..
……………………………..

Çay bahçesi : Açık veya kapalı bir mekanda oturarak çay, kahve, nargile ve benzeri alkolsüz
içkilerin içildiği yeri,

Dans salonu/Disko/Diskotek : Dans etmek amacı ile açılan, müzikli, içkili veya içkisiz eğlence
yerini,

Düğün salonu : Düğün ve eğlence amacı ile faaliyet gösteren, kapalı veya açık olarak
düzenlenmiş yeri,

Fuar/Panayır : Belirli yer ve zamanlarda geçici olarak kurulan, tanıtım veya satış için çeşitli
mal veya hizmetlerin sergilendiği, içinde lunapark gibi oyun ve eğlence amaçlı tesislerin
bulunduğu, sirk, tiyatro, müzik gibi gösterilerin yapıldığı yeri,

……………………………..

Gazino : Sahne sanatçılarının çalışabildiği, kapalı veya açık mekanda faaliyet gösteren,
yemekli, müzikli, içkili veya içkisiz eğlence yerini,

Hamam : Yıkanmak için hizmete açılmış umuma açık yeri,

Han : Yol üzerlerinde, şehir veya kasabalarda yolcuların konaklamaları için yapılmış otel
benzeri yerleri,

İçki : Şarap ve bira dahil her türlü alkollü içeceği,

İçkili lokanta : Yemekle birlikte kadehle içki servisi yapılan açık veya kapalı yeri,

İçkili yer : Kadehle ve açık olarak içki satılan, içilen ve içki servisi yapılan yeri,

İçkili yer bölgesi : İçkili Yer Bölgesi Tespit Komisyonu tarafından tespit edilen ve içerisinde
içkili yerler açılabilecek bölgeyi,

1207
İçkili yer bölgesi tespit komisyonu : Şehir ve kasabalarda, içkili yerlerin açılabileceği bölgeyi
tespit ile yetkili ve görevli komisyonu,

İnternet kafe : İçerisinde bulunan Internet bağlantılı bilgisayarlar sayesinde oyun oynamaya ve
uluslararası yayınları takip etmeye müsait, alkolsüz içeceklerle birlikte hafif yiyeceklerin de
verildiği umuma açık yeri,

İstirahat ve eğlence yeri : Halkın tek tek veya toplu halde, geçici bir süre hoşça vakit geçirmesi,
eğlenmesi, dinlenmesi ve/veya konaklaması için açılan içkili veya içkisiz umuma açık yerleri,

İşletmeci : Açılması izne bağlı umuma açık istirahat ve eğlence yerini kendi adına işleten
kişiyi,

İşletme izni : İstirahat ve eğlence yerlerinin açılması ve faaliyette bulunabilmeleri için mahallin
en büyük mülki amiri tarafından verilen izni,

İşletme izin belgesi : İstirahat ve eğlence yerlerinin açılması ve faaliyette bulunabilmeleri için
mahallin en büyük mülki amiri tarafından verilen işletme iznine istinaden mahallin kolluk amiri
tarafından düzenlenen belgeyi,

Kafeşantan/Cafe : Sahne sanatçılarının çalışabildiği, asıl olarak müşterilerine çay, kahve,


gazoz, meyve suyu gibi meşrubat verilmekle beraber şarap, bira gibi içkilerin de satışı
yapılabilen müzikli-içkili veya içkisiz eğlence yerini,

Kahvehane : Kahve, çay, nargile ve benzeri alkolsüz içkilerin içildiği, kumar kastı olmaksızın
tavla, okey, domino ve benzerleri ile her türlü kağıt oyunlarının oynandığı yeri,

Kamp/Dinlenme evi : Dernek, vakıf, sendika, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve
benzerlerine ait dinlenme, konaklama ve eğlence amacıyla açılan ve sadece kendi personeli,
kayıtlı üyeleri ve bunların yakınlarının faydalanabileceği yerleri,

Kamping : Karayolları güzergahı ve yakın çevrelerinde, kent girişlerinde, deniz, göl, dağ gibi
doğal güzelliği olan yerlerde kurulan ve genellikle turistlerin kendi imkanları ile geceleme,
yeme-içme, dinlenme, eğlence ve spor ihtiyaçlarını karşıladıkları tesisleri,

Kapatma ve/veya faaliyetten men : Açılması izne bağlı istirahat ve eğlence yerlerinin izinsiz
olarak açılması veya mevzuata aykırı ve/veya konusu suç teşkil eden faaliyette
bulunmalarından dolayı, belirli bir süre faaliyetten alıkonulmasını veya faaliyetinin süreli veya
süresiz olarak durdurulması işlemini,

Kıraathane : Müşterilerin okuması için gazete, kitap ve dergilerin de bulundurulduğu


kahvehane benzeri yeri,

Kokteyl salonu : Toplantı ve kokteyl için tahsis edilen, içki ile birlikte ayakta yenilebilecek
hafif yiyecekler verilen yeri,

Kolluk : Polis ve jandarma teşkilatlarını,

Kolluk amiri : Polis ve jandarma teşkilatlarının sorumluluk bölgeleri itibarıyla;

1208
Polis sorumluluk bölgesinde; illerde il emniyet müdürünü, Büyükşehir belediyesi hudutları
içinde kalanlar dahil ilçelerde ilçe emniyet müdürü, ilçe emniyet amiri veya ilçe emniyet
komiserini,

a. Jandarma sorumluluk bölgesinde; illerde il jandarma komutanını, Büyükşehir belediyesi


hudutları içinde kalanlar dahil ilçelerde ilçe jandarma komutanını,

……………………………..
……………………………..

Lokal : Dernek, vakıf, sendika, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve benzerlerinin
kendi personeli veya kayıtlı üyelerine hizmet vermek üzere açılan içkili veya içkisiz istirahat ve
eğlence yerini,

Lunapark : Açık havada ve geniş bir alanda geçici veya sürekli olarak kurulan, içinde dönme
dolap, atlı karınca, nişan tahtası gibi oyun ve eğlence birimlerinin bulunduğu yeri,

Mahallin en büyük mülki amiri : İllerde valiyi, büyükşehir belediyesi hudutları içinde kalanlar
dahil ilçelerde kaymakamı,

Masaj salonu : Vücut yüzeyinde el, elektrik, su aracılığıyla iyileştirme ve bakım yöntemlerinin
uygulandığı yeri,

……………………………..

Mesul müdür : Açılması izne bağlı umuma açık istirahat ve eğlence yerinin yönetilmesi ile
sorumlu olmak üzere, işletmeci tarafından tayin edilen kişiyi,

Motel : Yerleşim merkezleri dışında, karayolları güzergahı, mola noktaları veya yakın
çevrelerinde inşa edilen, müşterilerin konaklama, yeme-içme ve araçların park ihtiyacını
karşılayan tesisleri,

Müzikhol/Taverna : Oturarak veya ayakta, kadehle içki ve yiyecek verilen, canlı veya cansız
müzik yayını yapılan kapalı veya açık yeri,

Otel/Hotel : Asıl fonksiyonları müşterilerin geceleme ihtiyaçlarını sağlamak olan, bu hizmetin


yanında yeme-içme, eğlence ihtiyaçları için yardımcı ve tamamlayıcı birimleri de bünyelerinde
bulundurabilen tesisleri,

Oyun yeri : Kumar ve kazanç kastı bulunmamak şartı ile bilgi ve maharet artırıcı, beden veya
zeka geliştirici nitelikteki oyunların oynandığı veya oynatıldığı, bu amaçla imal edilmiş
otomatik veya yarı otomatik, mekanik veya elektronik oyun alet ve makineleri ile televizyon
veya video oyunları ve bunların benzerlerinin bulundurulup çalıştırıldığı yeri,

Pansiyon : Konaklama tesisi olarak planlanıp inşa edilmiş olan, yönetimi basit, müşteriye
yeme-içme hizmeti veren veya müşterilerin kendi yemeklerini bizzat hazırlayabilme imkanı
olan konaklama tesislerini,

Pavyon : Genellikle geceleri faaliyet gösteren, gazino özelliği taşımakla birlikte kadınların
konsomasyon yapabildiği müzikli-içkili eğlence yerini,

1209
Plaj/Havuz : Deniz, göl veya nehir kıyısında veya yüzme havuzu şeklinde, dinlenme veya
eğlence amaçlı olarak içinde soyunma, giyinme ve duş alma imkanı bulunan yerleri,

……………………………..

Sauna : Vücudu uyarıcı nitelikteki sıcak ve kuru hava buhar banyosu yapılan yeri,

Sinema : Açık veya kapalı bir mekanda, beyaz perde veya zemin üzerinde film gösterilen yeri,

……………………………..

Tiyatro : Tiyatro, opera ve bale gibi sahne gösterilerinin seyirciye canlı olarak oynandığı yeri,

Umuma açık yer : Açılmasına ve faaliyette bulunmasına kolluğun soruşturması üzerine


mahallin en büyük mülki amiri tarafından izin verilen ve belli şartlara uymak kaydı ile herkesin
girebileceği istirahat ve eğlence yerini,

Umuma mahsus yer : Hiç bir kayıt ve şarta bağlı olmaksızın herkesin faydalanmasına açık
parklar, meydanlar, piknik alanları ve yollar gibi yerleri,

ifade eder.

* Bu madde , 21.12.2003 günlü Yönetmelik m.1’le , yukarıdaki biçimde değiştirilmiştir.


* İzne BİY. 2

İKİNCİ BÖLÜM

İçkili Yerler

BİRİNCİ BÖLÜM

İçkili Yer Bölgesi Tespit Komisyonu Teşkili, İçkili Yer Bölgesi Tespit Esasları

İçkili yer bölgesi tespit komisyonunun teşkili

Madde 5 - İçkili yer bölgesi tespit komisyonu, ilde vali veya görevlendireceği bir vali
yardımcısının, ilçede ise kaymakamın başkanlığında;
a) Mahallin en büyük kolluk amiri,
b) İllerde sağlık müdürünün, ilçelerde sağlık grup başkanının,
c) Milli eğitim, kültür ve turizm müdürlerinin,
d) Belediye başkanı veya yardımcısının (Büyükşehirlerde Büyükşehir ilçe veya alt
kademe belediye başkanı veya yardımcısı),
e) Karayolları bölge müdürlüğü, tekel baş müdürlüğü ve ticaret odasını temsilen birer
yetkilinin, katılımı ile oluşur.
Komisyon, üye tam sayısı ile toplanır ve salt çoğunlukla karar alır.

1210
İçkili yer bölgesinin tespiti

Madde 6 - İçkili yer bölgesi, bu Yönetmelikte belirlenen sınırlayıcı hükümler ile genel sağlık,
genel ahlak, genel güvenlik ve asayiş durumu göz önüne alınarak, kolluk tarafından kolaylıkla
kontrol edilebilecek şekilde;
a) Bulunduğu mahaldeki cadde ve sokak isminden,
b) Başlangıç ve bitim yerlerindeki mevcut kapı numaralarından,
c) Numaralandırma yapılmamış olan yerlerde, herkes tarafından bilinen köprü, kavşak,
park, tarihi eser veya yapı ismi gibi sabit noktalardan,
faydalanılarak tespit edilir.
Daha önceden tespit edilen içkili yer bölgesi gözden geçirilir ve mevcut cadde,sokak ve
kapı numaralarında bir değişiklik olup olmadığı kontrol edilir.

* İzne BİY. 5, 7-9

İçkili yer bölgesi tespit edilemeyecek yerler

Madde 7 - İçkili yer bölgesi;


a) Belediye teşkilatı bulunmayan yerler ile belediye hudutları ve mücavir alan dışında
kalan yerlerde,
b) Yabancı elçilik ve konsolosluklara ait bina ve tesisler; silah fabrika ve imalathaneleri,
patlayıcı, parlayıcı ve yanıcı gibi tehlikeli maddeler üretilen, satılan, kullanılan ve depolanan
yerler ile gaz dolum tesisleri; emniyet, askeri ve sağlık kuruluş ve tesisleri; her türlü mabet,
dini kurum ve kuruluşlar; hükümet binaları, hapishane ve ıslah evleri; sanat müesseseleri,
maden ocakları, inşaat yerleri genelevler ve spor tesislerinin yakınında,
c) Konaklama yerleri hariç olmak üzere, otoyolları ve karayollarının her iki tarafında
sınır çizgisine 200 metreden yakın mesafe içinde,
d) Otogar ve otobüs terminallerinde,
e) ……, ilk ve orta öğretim ve eğitim okul bina ve tesisleri ile ilk ve orta öğretim
öğrencilerinin devam ettiği kurs, dershane, özel öğretim kurumları ve bu öğrencilerin kaldığı
öğrenci yurtlarına ait bina, tesis ve bunların müştemilatına 200 metreden yakın mesafe içinde,
tespit edilemez.
Ancak, turizmin yoğun olduğu yörelerdeki okulların tatil olduğu dönemlerde, 200 metre
şartının aranıp aranmayacağı konusunda karar vermeye mahallin en büyük mülki amiri
yetkilidir.
222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu ile 625 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu
kapsamına girmeyen eğitim-öğretim kurum ve tesisleri ile öğrenci yurtları ve (b) bendinde
belirtilen yerler için mahalli şartlar dikkate alınarak komisyonca belirli bir mesafe tayin ve
tespit edilir.

* Bu maddenin birinci fıkrasının (e) bendi, 21.12.2003 günlü Yönetmelik m.2’yle, yukarıdaki
biçimde değiştirilmiştir.
* İzne BİY. 6, 8, 9, 36

Sabit veya seyyar taşıtlar ile turizmin yoğun olduğu yörelerdeki tesisler

Madde 8 - Sabit veya seyyar olarak kullanılan kara, deniz, hava ve her çeşit taşıma araçları ile
belgeli turizm işletmesi olmasa dahi, turizmin yoğun olduğu yörelerde, turizm mevsimine
münhasır olmak ve turizme hizmet ve teşvik niteliği taşımak kayıt ve şartı ile belediye
hudutları ve mücavir alan dışında kalan yerlerde;

1211
a) İşleten veya işletme yeri itibarıyla, kadehle ve açık olarak içki verilmesinde ve
satılmasında genel güvenlik, asayiş ve trafik güvenliği yönünden bir sakınca bulunmaması,
b) Yapı tipi ve nitelikleri bakımından çevre özelliklerine uygun ve her türlü sağlık
şartlarını taşıması,
c)Yönetmelikte belirtilen mesafe tahditlerine uyulmuş olmasının tespiti halinde,
Mahallin en büyük mülki amiri tarafından kadehle ve açık olarak içki verilmesine ve
satılmasına izin verilebilir.

* İzne BİY. 6, 7, 44

Karar ve krokinin hazırlanması

Madde 9 - Tespit edilen içkili yer bölgesi, içkili yer bölgesi tespit komisyonu tarafından karar
şeklinde tutanağa geçirilir ve karara ilişkin ölçekli kroki hazırlanır. Komisyonca hazırlanan
tutanak ve krokide aşağıdaki hususlar mutlaka belirtilir.
a) Karar tutanağında belirtilmesi gereken hususlar;
1- Toplantının yapıldığı yer, tarih ve toplantıya katılanların kimlikleri,
2- Öncesi itibari ile içkili yer bölgesinde meydana gelen değişiklikler,
3- İçkili yer bölgesinden çıkarılan mahalde faaliyet gösteren içkili yerlerin cadde ve
sokak ismi, kapı numarası ve işletmecisinin açık kimliği ve müktesep hakkının korunacağı,
4- Müktesep haklı işletmecinin tüzel kişi olması halinde, yönetim kurulu üye veya
üyelerinin değişmesi veya yönetim kuruluna yeni üye katılmasına kadar müktesep hakkının
korunacağı,
5- Yeniden içkili yer bölgesine ilave edilen yerler.
b) Krokide belirtilmesi gereken hususlar;
1- Cadde ve sokak isimleri,
2- Tespit edilen bölgeyi sınırlayan bina kapı numaraları,
3- 7 nci maddede belirtilen yerler,
4- Mevcut içkili yer bölgesi,
5- Yeni tespit edilen içkili yer bölgesi,
6- Müktesep hak sahibi yerler,
7- Kroki ölçek oranı.
Krokide bulunması gereken hususlar ayrı renk ve işaretler ile gösterilir ve renk ve
işaretlerin anlamları krokide belirtilir. Karar ve kroki arasında içerik itibarıyla uygunluk
sağlanması zorunludur.
İçkili yer bölgesi tespit komisyonu tarafından tespit edilen ve içkili yer bölgesi için
hazırlanan karar ve kroki valinin onayı ile yürürlüğe girer. Karar ve krokiler, talep halinde
ilgililerin bilgisine açık tutulur.

* İzne BİY. 6, 7, 10

İKİNCİ BÖLÜM

İçkili Yerin Açılması

İçkili yer ve kadehle içki satışı

Madde 10 - İçkili yerlerin açılması ve faaliyette bulunması kolluk soruşturması sonucuna göre
mahallin en büyük mülki amirinin vereceği izne bağlıdır.
Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, dernek, vakıf, sendika ve benzerlerine
ait lokal, kamp ve dinlenme evleri gibi yerlerde kadehle ve açık olarak içki satılması ve bu

1212
yerlerin içkili yer niteliğinde faaliyet göstermesi halleri de yukarıdaki fıkra hükümlerine
tabidir.

* İzne BİY. 9, 11, 30, 32, 42, 44, 45

İçkili yer açmak için aranacak şartlar

Madde 11 - İçkili yerin açılması ve faaliyette bulunabilmesi için işletmeci ve mesul müdürleri
ile içkili olarak açılacak yerde aşağıdaki şartlar aranır:
a) İçkili yeri açacak ve işletecek gerçek kişi ve ortakları ile özel hukuk tüzel kişilerin
mesul müdürlerinde;
1- Yirmi bir yaşını bitirmiş ve medeni hakları kullanma ehliyetine sahip olmak,
2- Kişi güvenliği ve kamu düzeni için sürekli tehlike yarattığı gerekçesiyle daha önce
işlettiği veya yönettiği içkili yer veya yerlere ait işletme izni ikiden fazla iptal edilmemiş
olmak.
b- Tüzel kişilerde, yetkili organın kararı bulunmak.
c) İçkili yer olarak açılması istenen yerde;
1- İçkili yer bölgesi dahilinde bulunmak,
2- Genel sağlık, genel ahlak, genel güvenlik ve asayişin korunması açısından uygun
yerde ve konumda olmak,
3- Genel kolluğun kontrol ve denetimini zorlaştıracak yerde ve konumda bulunmamak,
4- İtfaiye, ambulans gibi müdahale ve yardım hizmetlerinin kolaylıkla ulaşabileceği bir
yerde ve konumda olmak.

* Bu maddenin birinci fıkrasının (a) bendinin (1) numaralı alt bendi, 21.12.2003 günlü
Yönetmelik m.3’le, yukarıdaki biçimde değiştirilmiştir.
* İzne BİY. 10, 12, 13

Başvuru ve belgeler

Madde 12 - İçkili yer açmak ve işletmek isteyen gerçek kişinin bizzat kendisi, şirket veya diğer
özel hukuk tüzel kişilerinin yetkili temsilcisi, dilekçe ile mahallin en büyük mülki amirine
başvurur. Başvuru dilekçesine:
a) İçkili yeri açacak ve işletecek gerçek kişi veya ortakları bakımından;
1- Nüfus cüzdanı örneği,
2- İkametgah belgesi,
3- Bulaşıcı hastalıkları olmadığına dair uzman hekimden alınacak sağlık raporu,
4- Adli sicil belgesi,
5- Renkli fotoğraf,
b) Şirket veya diğer özel hukuk tüzel kişileri bakımından;
1- Kuruluş ilanı,
2- Açılması istenilen içkili yer için, yönetim kurulu kararı tutanağı ve yetkili temsilciye
yönetim kurulu kararıyla verilmiş yetki belgesi,
3- Açılması istenilen içkili yeri işletecek olan mesul müdür için yönetim kurulu
kararının tasdikli sureti ve (a) bendinde belirtilen belgeler,
c) İş yeri bakımından;
1- İş yeri kiralık ise noter tasdikli kira kontratı,
2- Tasdikli tapu senedi sureti,
3- Yönetim planında aksine bir hüküm yoksa, tapuda mesken olarak görünen yerler için
kat maliklerinin oy birliği ile, tapuda iş yeri olarak görünen yerler için ise, kat maliklerinin oy
çokluğu ile alacağı karar tutanağı,

1213
d) Lokal, kamp ve dinlenme evleri için, başvuruda bulunan kuruluşun kendi
mevzuatının öngördüğü belgeler, kuruluşun mevzuatında açılma usulleri gösterilmemiş ise (b)
bendinde belirtilen belgeler,
e) Sabit veya seyyar olarak kullanılan kara, deniz, hava ve her çeşit taşıma araçlarının
içkili yer olarak kullanılmasının istenmesi halinde, bu maddede belirtilen belgelerin yanı sıra,
deniz araçları için bağlı olduğu veya bulunduğu liman başkanlıklarının, diğerleri için ilgili
kurum ve kuruluşlarının vereceği uygunluk yazısı,
eklenir.
Başvuru sırasında sunulan belgelerin son altı ay içinde düzenlenmiş olması gereklidir.
Belgeleri eksik olan veya mevzuata uygun olmayan başvurular değerlendirmeye alınmaz ve
eksikliklerin tamamlanması için otuz günlük ek süre tanınır. Bu süre sonunda eksikliklerin
tamamlanmaması halinde başvuru işlemden kaldırılır.
İçkili yerin devri halinde yeni işletici şahıs hakkında yapılacak tahkikatla birlikte tapu
kayıtlarında herhangi bir değişiklik olup olmadığı ve kira kontratının usulüne göre yapılıp
yapılmadığı incelenir. Devir işlemlerinde, devralmak isteyen kişinin başvurusu sonuçlanana
kadar işletme, ruhsat sahibinin sorumluluğundadır.

* Bu madde, 21.12.2003 günlü Yönetmelik m.4’le, yukarıdaki biçimde değiştirilmiştir.


* İzne BİY. 11, 13, ek m.1

Kolluk soruşturması

Madde 13 - İçkili yer açma ve işletme başvuru dilekçesinin kolluğa intikali üzerine içkili yeri
açacak gerçek kişi ve varsa ortaklarının, özel hukuk tüzel kişilerinde ise, içkili yerin
yönetiminden sorumlu olacak mesul müdürün parmak izleri alındıktan sonra kişi ve açılacak
yer hakkında soruşturma başlatılır.

Bu soruşturmada; içkili yeri açacak ve işletecek kişiler ile açılacak içkili yerin, 11 inci
maddede belirtilen şartları taşıyıp taşımadığı hususları araştırılır.

* İzne BİY. 11, 12, 14, ek m.1

İşletme izin belgesi verilmesi

Madde 14 - Kolluk tarafından hazırlanan soruşturma dosyasına, işletmenin sınıfı ve niteliği,


bulunduğu binanın fenni, sıhhi ve yangın güvenliği bakımından belediyece, toplum ve çevre
sağlığına uygunluğu bakımından çevre sağlık müdürlüğünce yapılan inceleme sonuçları eklenir
ve kolluk amirinin görüş yazısı ile birlikte mahallin en büyük mülki amirinin onayına sunulur.
Mülki amir tarafından içkili yerin açılmasına ve faaliyette bulunmasına izin verilmesini
müteakip kollukça işletme izin belgesi düzenlenir.
Otel, motel ve pansiyon gibi konaklama tesislerinin bünyelerinde açılacak içkili yer için
ayrı bir içkili yer işletme izin belgesi düzenlenir.
İşletme izin belgesi düzenlendikten sonra belediye, tekel idaresi ve çevre sağlık
müdürlükleri ile işletme veya işletmecinin bağlı bulunduğu vergi dairesine kollukça bildirilir.

* İzne BİY. 13, 37,45

1214
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

(Bu bölüm (m.15-18), 21.12.2003 günlü Yönetmelik m.9’la yürürlükten kaldırılmıştır.)

………………………………..
………………………………..
………………………………..
………………………………..

ÜÇÜNCÜ KISIM

İçkisiz İstirahat ve Eğlence Yerleri

BİRİNCİ BÖLÜM

İçkisiz İstirahat ve Eğlence Yerinin Açılması

İçkisiz istirahat ve eğlence yerinin açılma izni

Madde 19 - İçkisiz istirahat ve eğlence yerlerinin açılması ve faaliyette bulunması, kolluk


soruşturması sonucuna göre mahallin en büyük mülki amirinin vereceği izine bağlıdır.

* İzne BİY. 20, 30, 32, 42, 45

İçkisiz istirahat ve eğlence yeri açmak için aranacak şartlar

Madde 20 - İçkisiz istirahat ve eğlence yeri açmak için aşağıdaki şartlar aranır:
a) İçkisiz istirahat ve eğlence yeri açacak gerçek kişi ve varsa ortakları ile özel hukuk
tüzel kişilerin mesul müdürlerinde;
1) 18 yaşını bitirmiş ve medeni hakları kullanma ehliyetine sahip olmak,
2) Kişi güvenliği ve kamu düzeni için sürekli tehlike yarattığı gerekçesiyle daha önce
işlettiği veya yönettiği aynı nitelikteki içkisiz istirahat ve eğlence yerine ait işletme izni ikiden
fazla iptal edilmemiş olmak,
3) Kahvehane, Kıraathane ve Oyun yeri açacak kişiler için, ayrı ayrı zamanlarda kumar
oynamak veya oynatmaktan dolayı üçten fazla ceza almamış olmak veya Türk Ceza
Kanununun 119 uncu maddesine göre aynı suçlardan dolayı üçten fazla ön ödemede
bulunmamış olmak veya 1072 sayılı Rulet, Tilt, Langırt ve Benzeri Oyun Alet ve Makineleri
Hakkında Kanuna muhalefetten dolayı hüküm giymemiş olmak,
b) Açılması istenilen içkisiz istirahat ve eğlence yerinde;
1- Genel sağlık, genel ahlak, genel güvenlik ve asayişin korunması açısından uygun
yerde ve konumda olmak,
2- Patlayıcı, parlayıcı ve yanıcı gibi tehlikeli maddeler üretilen, satılan, kullanılan ve
depolanan yerler ile gaz dolum tesislerinin yakınında olmamak,
3- Genel kolluğun kontrol ve denetimini zorlaştıracak yerde ve konumda bulunmamak,
4- İtfaiye, ambulans gibi müdahale ve yardım hizmetlerinin kolaylıkla ulaşabileceği bir
yerde ve konumda olmak,
5- Kahvehane, kıraathane ve oyun yerleri için okul öncesi eğitim, ilk ve orta öğretim ve
eğitim okul bina ve tesisleri ile ilk ve orta öğretim öğrencilerinin devam ettiği kurs, dershane,

1215
özel öğretim kurumları ve bu öğrencilerin kaldığı öğrenci yurtlarına ait bina, tesis ve
bunların müştemilatına 200 metreden yakın mesafede bulunmamak.
Turizmin yoğun olduğu yörelerdeki okulların tatil olduğu dönemlerde, 200 metre
şartının aranıp aranmayacağı konusunda karar vermeye mahallin en büyük mülki amiri
yetkilidir.

* Bu maddenin birinci fıkrasının (a) bendinin (1) numaralı alt bendi, 21.12.2003 günlü
Yönetmelik m.5’le, yukarıdaki biçimde değiştirilmiştir.
* İzne BİY. 19, 21, 22
* TCK. 75

Başvuru ve belgeler

Madde 21 - İçkisiz istirahat ve eğlence yeri açmak ve işletmek isteyen gerçek kişinin bizzat
kendisi, şirket veya diğer özel hukuk tüzel kişilerin yetkili temsilcisi, dilekçe ile mahallin en
büyük mülki amirine başvurur.
Başvuru dilekçesine;
a) İçkisiz istirahat ve eğlence yerini açacak ve işletecek gerçek kişi veya ortakları
bakımından;
1- Nüfus cüzdanı örneği,
2- İkametgah belgesi,
3- Bulaşıcı hastalıkları olmadığına dair uzman hekimden alınacak sağlık raporu,
4- Adli sicil belgesi,
5- Renkli fotoğraf,
b) Şirket veya diğer özel hukuk tüzel kişileri bakımından;
1- Kuruluş ilanı,
2- Açılması istenilen yer için, yönetim kurulu karar tutanağı ve yetkili temsilciye
yönetim kurulu kararıyla verilmiş yetki belgesi,
3- Açılması istenilen yeri işletecek olan mesul müdür için, yönetim kurulu kararının
tasdikli sureti ve (a) bendinde belirtilen belgeler,
c) İş yeri bakımından;
1- İş yeri kiralık ise noter tasdikli kira kontratı,
2- Tasdikli tapu senedi sureti,
3- Yönetim planında aksine bir hüküm yoksa; tapuda mesken olarak görünen yerler için
kat maliklerinin oy birliği ile alacağı karar tutanağı, tapuda iş yeri olarak görünen yerler için
ise, kat maliklerinin oy çokluğu ile alacağı karar tutanağı, eklenir.
Başvuru sırasında sunulan belgelerin son altı ay içinde düzenlenmiş olması gereklidir.
Belgeleri eksik veya mevzuata uygun olmayan başvurular değerlendirmeye alınmaz ve
eksikliklerin tamamlanması için otuz günlük ek süre tanınır. Bu süre sonunda eksikliklerin
tamamlanmaması halinde başvuru işlemden kaldırılır.
İçkisiz istirahat ve eğlence yerinin devri halinde, yeni işletici şahıs hakkında yapılacak
tahkikatla birlikte tapu kayıtlarında herhangi bir değişiklik olup olmadığı ve kira kontratının
usulüne göre yapılıp yapılmadığı incelenir. Devir işlemlerinde, devralmak isteyen kişinin
başvurusu sonuçlanana kadar işletme, devredenin sorumluluğundadır.

* Bu madde, 21.12.2003 günlü Yönetmelik m.6’yla, yukarıdaki biçimde değiştirilmiştir.


* İzne BİY. 20

1216
Kolluk soruşturması

Madde 22 - İçkisiz istirahat ve eğlence yeri açma ve işletme başvuru dilekçesinin kolluğa
intikali üzerine bu yeri açacak gerçek kişi ve varsa ortaklarının, özel hukuk tüzel kişilerinde ise
mesul müdürün parmak izleri alındıktan sonra kişi ve açılacak yer hakkında soruşturma
başlatılır.
Bu soruşturmada, İçkisiz istirahat ve eğlence yeri açacak ve işletecek kişiler ile açılacak
yerin, 20 nci maddede belirtilen şartları taşıyıp taşımadığı hususları araştırılır.

* İzne BİY. 20, 21, 23

İşletme izin belgesi verilmesi

Madde 23 - Kolluk tarafından hazırlanan soruşturma dosyasına, işletmenin sınıfı ve niteliği,


bulunduğu binanın fenni, sıhhi ve yangın güvenliği bakımından belediyece, toplum ve çevre
sağlığına uygunluğu bakımından da çevre sağlık müdürlüğünce yapılan inceleme sonuçları
eklenir ve kolluk amirinin görüş yazısı ile birlikte mahallin en büyük mülki amirinin onayına
sunulur. Mülki amir tarafından içkisiz istirahat ve eğlence yerinin açılmasına ve faaliyette
bulunmasına izin verilmesini müteakip kollukça işletme izin belgesi düzenlenir.
İşletme izin belgesi düzenlendikten sonra belediye, çevre sağlık müdürlükleri ile işletme
veya işletmecinin bağlı bulunduğu vergi dairesine kollukça bildirilir.

* İzne BİY. 22, 37, 45

Eğlence amaçlı spor oyunları

Madde 24 - 15/10/1999 tarihli ve 23847 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Özel Beden
Eğitimi ve Spor Tesisleri Yönetmeliğine tabi olmayan bilardo, bowling, masa tenisi ve dart gibi
sporların yapıldığı eğlence amaçlı oyun yerlerinin açılması, içkisiz istirahat ve eğlence
yerlerine ilişkin hükümler uyarınca, kolluğun yapacağı soruşturma sonucuna göre mahallin en
büyük mülki amirinin vereceği izine bağlıdır.
Özel Beden Eğitimi ve Spor Tesisleri Yönetmeliğine göre ve bir spor federasyonuna
bağlı olarak açılan spor tesisleri bu Yönetmelik kapsamı dışındadır. Bu şekilde açılan yerlere
ait işlem dosyasının bir örneği mahalli kolluk amirliğine verilir.

* İzne BİY. 25

Elektronik oyun alet ve makinelerinin niteliklerinin tespiti

Madde 25 - Her ne ad altında olursa olsun, oyun yerlerinde bulundurulacak elektronik oyun
alet ve makineleri ile video oyunları, televizyon oyunları ve benzerlerinin, oynayanın kumar ve
kazanç kastı olmamak şartıyla bilgi ve maharet artırıcı veya zeka geliştirici nitelikte olup
olmadıklarını ve oyun yerlerini özelliklerine ve yaş gruplarına göre tespit ve sınıflandırmaya
Maliye Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı,
Kültür Bakanlığı, Dış Ticaret Müsteşarlığı, Gümrük Müsteşarlığı ile Gençlik ve Spor Genel
Müdürlüğünün görüşleri de alınmak suretiyle İçişleri Bakanlığı yetkilidir.

* İzne BİY. 24

1217
İKİNCİ BÖLÜM

(Bu bölüm (m.26-29) 21.12.2003 günlü Yönetmelik m.9’la yürürlükten kaldırılmıştır.)

İçkisiz İstirahat ve Eğlence Yerlerinde Çalışacak Kişiler

………………………………..
………………………………..
………………………………..

DÖRDÜNCÜ KISIM

Denetim, Kapatma, Faaliyetten Men ve Ruhsat İptali

Açılması izne bağlı istirahat ve eğlence yerinin denetimi

Madde 30 - Açılması izne bağlı istirahat ve eğlence yerlerinde kollukça yapılacak


denetimlerde;
a) İş yerine ait işletme izin belgesinin bulunup bulunmadığı,
b) İşyerinin sorumlularca çalıştırılıp çalıştırılmadığı,
c) Kumar oynatılıp oynatılmadığı,
d) Fuhuş yapılıp yapılmadığı,
e) Uyuşturucu ve psikotrop madde imal edilen, satılan, kullanılan veya bulundurulan
yer haline gelip gelmediği,
f) Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne, anayasal düzenine, genel
güvenliğe ve genel ahlaka zararı dokunacak oyun oynatılan, temsil verilen, film veya video
bant gösterimi yapılan yer haline gelip gelmediği,
g) Herhangi bir suç aleti veya eşyası bulunup bulunmadığı,
h) Halkın rahat ve huzurunu bozacak şekilde müzik yayını ve gürültü yapılıp
yapılmadığı,
ı) Belgeli turizm işletmeleri hariç olmak üzere, yanlarında veli veya vasileri olsa dahi on
sekiz yaşından küçüklerin kahvehane, kıraathane ile içkili yerlere kabul edilip edilmediği,
i) On sekiz yaşından küçüklerin kabul edilebildiği belgeli turizm işletmelerinde
küçüklere içki servisi yapılıp yapılmadığı,
j) ………………………………………………….
k) Çalışan yabancıların izin alıp almadığı ile pasaport ve ikamet tezkeresinin olup
olmadığı,
l) İşyerinde çalışanlar için kimlik kartı düzenlenip düzenlenmediği, kimliklerinin ve
bunların görevden ayrılışlarının en yakın kolluğa bildirilip bildirilmediği,
m) ………………………………………………….
n) Otel, motel, kamp ve benzeri yerlerde konaklayanların kaydının yapılıp yapılmadığı,
o) İşyerinin işletme izin belgesindeki niteliklere uygun olarak işletilip işletilmediği,
ö) İşyeri için tespit edilen açık ve kapalı bulunacağı saatlere uyulup uyulmadığı,
p) Kapatılan ve/veya faaliyetten men edilen iş yerinin süresinden önce izinsiz açılıp
açılmadığı,
r) Faaliyet alanı itibari ile yürürlükteki mevzuata aykırı faaliyette bulunup
bulunmadıkları,
s) Bu Yönetmelikte belirtilen diğer yasaklara uyulup uyulmadığı, kontrol edilir.

1218
* Bu madde, 21.12.2003 günlü Yönetmelik m.7 ve 9’la, yukarıdaki biçimde değiştirilmiştir.
* İzne BİY. 10, 19, 31, 32, 38, 41

Sağlık denetimi

Madde 31 - Mahallin en büyük mülki amiri, istirahat ve eğlence yerlerini genel sağlık
yönünden, uygun göreceği aralıklarla, yetkili sağlık teşkilatı personeline kontrol ettirir.

* İzne BİY. 30

Kapatma ve/veya faaliyetten men

Madde 32 - Kolluk, izin alınmadan açılan istirahat ve eğlence yerlerini sebebini bir tutanakla
belirlemek ve mühürlemek suretiyle süresiz olarak kapatır. Bu yerleri açanlar hakkında, fiilleri
başka bir suç teşkil etmese bile 765 sayılı Türk Ceza Kanununun 541 inci maddesi hükümlerine
göre düzenlenen evrak adli mercilere gönderilir.
İşletici kişilerin izin almaları veya bu faaliyetten vazgeçtiklerini bildirmeleri halinde
kapatılan bu yer açılarak sahibine teslim edilir.
Açılması izne bağlı istirahat ve eğlence yerinin kanuni sorumlusuna işletme izin belgesi
verilirken, kapatma ve/veya faaliyetten men'i gerektiren haller yazılı olarak tebliğ edilir.
Kolluk denetimlerinde yürürlükte bulunan hükümlere aykırı olarak faaliyet gösterdiği
tespit edilen yerler hakkında düzenlenen tutanak, aykırılığın derecesine ve bu yerin sicil
durumuna göre ihtar verilmesi, kapatılması ve/veya faaliyetten men edilmesi için mahallin en
büyük mülki amirinin onayına sunulur. Mülki amirin vereceği yazılı emre göre iş yeri hakkında
gerekli işlem yapılır.
Kapatma veya faaliyetten men'i gerektiren sebepler adli kovuşturmayı gerektiriyorsa
soruşturma evrakı derhal adliyeye verilir.
Kapatma veya faaliyetten men'i icap ettiren sebepler mahkemeye intikal ettirilecek
hallerden ise altı ay, değilse üç aydan fazla kapatma veya faaliyetten men'e karar verilemez.
Kapatılan yerlerin izin alınmadan açılması mühür fekki suçunu oluşturacağından, iş yeri
tekrar kapatılarak, mühürlenir ve mühür fekki suçunu işlediği şüphesi altında bulunan kişi,
hakkında düzenlenen evrakla birlikte adli makama gönderilir.

* İzne BİY. 10, 19, 30, 33-35

Kapatma kararının uygulanması

Madde 33 - Kapatma kararı, mahallin en büyük mülki amirinin onayı alındıktan sonra kolluk
tarafından uygulanır. Kapatma kararı aşağıdaki esaslar çerçevesinde yerine getirilir;
a) Kapatma kararı iş yeri sahibine veya kanuni temsilcisine tebliğ edilir ve kapatma
işlemine hazırlanması için azami yirmi dört saat süre tanınır,
b) Kapatma işleminde iş yeri sahibi veya kanuni temsilcisi hazır bulundurulur,
c) Kapatılan yerden kapanma süresince bozulabilecek mallar ile kişinin özel ve zaruri
eşyalarının çıkarılmasına izin verilir,
d) Kapatma işleminde yangın, su baskını, hırsızlık gibi durumları önleyici tedbirler
alınır,
e) İş yerinin pencere ve kapıları kapatılmak suretiyle dışarıyla teması kesilir,
f) İş yerinin giriş kapıları mühürlenir,
g) Kapatma tutanağında kapatma nedeni, tarihi ve saati belirtilir ve hazır bulunanlar
tarafından imzalanır,

1219
h) İş yeri sahibi veya kanuni temsilcisinin imzadan kaçınması halinde bu durum
tutanakta belirtilir.
Kapatılan yerin tekrar açılmasında da açılış tarihi ve saati yazılarak açma ve teslim
tutanağı hazır bulunanlar tarafından imzalanır.

* İzne BİY. 32, 34


* İş K. 79

Süresinden önce açılma

Madde 34 - Kapatma işlemine karşı açılan davanın idare aleyhine sonuçlanması halinde, işyeri

bir tutanakla açılarak işyeri sahibi veya kanuni temsilcisine teslim edilir.
İşyeri kapatılarak soruşturma evrakı ile birlikte adli makama intikal ettirilen işletmeci
veya mesul müdür hakkında Cumhuriyet savcılığınca takipsizlik veya mahkemece beraat kararı
verilmiş olması veya kesin sahip değişikliği hallerinde mahalli en büyük mülki amiri tarafından
süresinden önce açılmasına karar verilebilir.

* İzne BİY. 32, 33

İşletme izninin iptali

Madde 35 - Açılması izne bağlı istirahat ve eğlence yerinin sahibi veya mesul müdürünün,
2559 sayılı Polis Vazife ve Selahiyet Kanunu'nun 8 inci maddesi hükümlerine aykırı fiilleri
işlemesi veya iş yerinin kişi güvenliği ve kamu düzeni için ciddi ve sürekli bir tehlike
oluşturması halinde verilmiş olan işletme izni mahallin en büyük mülki amirince iptal
edilebilir.
İşletme izni iptal edilen açılması izne bağlı istirahat ve eğlence yerleri hakkında
kollukça sicil tutulur. Sicil tutulmasına ilişkin esas ve usuller İçişleri Bakanlığınca belirlenir.
Belgeli turizm işletmesinin turizm işletme belgesi Turizm Bakanlığı tarafından iptal
edildiğinde, işletmenin niteliğine göre istirahat ve eğlence yerleri için bu Yönetmeliğin
öngördüğü şekilde izin alınması zorunludur.

* İzne BİY. 32, 37


* Polis VSK. 8

BEŞİNCİ KISIM

Çeşitli Hükümler

Mesafe ölçümü

Madde 36 - Bu Yönetmelik kapsamına giren, istirahat ve eğlence yerlerinin açılabilmesi için


öngörülen uzaklıkların ölçümünde; bina ve tesislerin varsa bahçesi de dahil en dış sınırı dikkate
alınarak, bu sınırın her bir noktasına olan uzaklıklar yaya gidilebilecek şekilde hesaplanır.

Kazanılmış hakların sona ermesi

Madde 37 - Açılması izne bağlı istirahat ve eğlence yerleri işletme izni sahibinin;

1220
a) İş yerini eş ve çocuklarına veya yasal mirasçılarına devri halinde işletme hakkı
korunur,
b) İş yerini bir defaya mahsus olmak üzere bir başkasına satması veya benzeri el
değiştirmesi halinde, bu iş yerini alan kişi veya kuruluşun işletme hakları korunur,
c) Yukarıda (a) ve (b) bentlerinde belirtilen hakların kullanılmasından sonra kazanılmış
hakları sona erer,
d) İş yeri faaliyet konusunun değiştirilmesi, ceza olarak sürekli kapanması veya bu
Yönetmelikte belirtilen nedenlerle işletme izninin iptal edilmesi halinde de kazanılmış hakları
sona erer.

* İzne BİY. 14, 23, 35

Kimlik bildirme

Madde 38 - Otel, motel, kamp ve benzeri her türlü konaklama yeri işleticisi, bu yerlerde
yatacak olan yerli veya yabancı herkesin kimlik ve geliş gidiş kayıtlarını ücretli veya ücretsiz,
gündüz veya gece kalmalarına bakılmaksızın örneğine ve usulüne uygun şekilde günü gününe
tutmak ve kolluk denetimine hazır bulundurmak zorundadır.
Bu Yönetmelik kapsamına giren işletmelerin işletmecisi veya mesul müdürünce, iş
yerinde sürekli veya geçici olarak çalıştırılan kişinin ayrılışını 1774 sayılı Kimlik Bildirme
Kanununun Uygulanması İle İlgili Yönetmelikteki örneğine uygun kimlik bildirme belgesi
doldurmak suretiyle yirmi dört saat içerisinde bağlı bulunduğu kolluğa bildirilir.
Kolluğa bildirilerek çalıştırılanlar için, işletici veya mesul müdür tarafından bir kimlik
belgesi verilir ve bu belge her istendiğinde kolluğa gösterilir.

* İzne BİY. 30

Korunması gerekenler

Madde 39 - Kendisini idare edemeyecek derecede sarhoş olanlara içki verilmesi, 2634 sayılı
Turizmi Teşvik Kanununun 19 uncu maddesi hükümleri saklı kalmak üzere, on sekiz yaşından
küçüklerin yanlarında ebeveynleri, veli veya vasileri olsa bile içkili yerlere alınması ve on sekiz
yaşından küçüklere her çeşit alkollü içki verilmesi yasaktır.
Ancak, sarhoşluğa neden olacak derecede içki vermeyen ve içkili eğlentiye müsaade
etmeyen veya yalnız yemek arasında aperatif mahiyetinde içki veren lokantalara yanlarında veli
veya vasileri olmak şartı ile çocukların girmesine izin verilebilir.
Oyun yerlerine on sekiz yaşından küçükler ancak veli veya vasileri ile birlikte veya
bunların yazılı izni ile girebilirler. İlk ve orta öğretim öğrencilerinin okul saatlerinde bu yerlere
girmeleri yasaktır.

* İzne BİY. 40
* İş K. 71

Çalışacaklara ilişkin özel hükümler

Madde 40 - Bu Yönetmelik kapsamında çalışacak yabancılar, yabancılar hakkındaki mevzuata


tabidir.
Bu Yönetmelik hükümlerine göre açılacak yerlerde genel kadın olarak tescil edilenler
çalıştırılamazlar.
Tiyatro, opera, bale gibi yerlerde çalışacak sahne sanatçılarının izin alması gerekmez.

1221
* İzne BİY. 39
* Türk SYÇK. 3

Belediyelerin görevleri

Madde 41 - Bu Yönetmelik kapsamına giren umuma açık istirahat ve eğlence yerlerinin sınıfı
ve vasfı ile fenni, sıhhi ve yangın güvenliği açısından uygunluğu, açık ve kapalı bulunacağı
saatler, mahallin en büyük mülki amirinin onayı ile belediyece belirlenir. Ancak istirahat ve
eğlence yerlerinin açık ve kapalı bulunacağı saatler belirlenirken, kolluk amirliğinin görüşü
alınır.
Belediye hudutları ve mücavir alan dışında kalan umuma açık istirahat ve eğlence
yerlerinin çalışma saatleri mahalli kolluğun yapacağı inceleme üzerine mahallin en büyük
mülki amiri tarafından belirlenir.
İstirahat ve eğlence yerlerinin açık ve kapalı bulunacağı saatleri tespit edilirken,
bulunduğu bölgenin sosyo-ekonomik, turistik ve kültürel yapısı ve mahalli örf ve adetleri,
genel güvenlik, genel ahlak, genel sağlık ve asayiş durumu ile halkın huzur ve sükunet içinde
dinlenme ve istirahatini gerektiren yer ve zaman dikkate alınır. Turizm işletme belgeli istirahat
ve eğlence yerlerinin açılma ve kapatılma saatleri, işletmenin faaliyet alanı, fiziki yapısı, sınıfı
ve bu yerlerde gürültüyü önleyici tedbirlerin alınmış olup olmadığı hususları dikkate alınarak
diğer işletmelere göre farklı ve daha uzun sürelerle tespit edilebilir.
İskele, istasyon, hava meydanı, terminal, garaj, benzin istasyonu ve benzeri kara, deniz
ve hava ulaşım merkezleri ile fuar, panayır, sergi ve pazar kurulması gibi zorunluluk olan
zaman ve yerlerde, sabahçı kahvesi ve benzeri diğer tesislere bağlı olduğu kolluk kuruluşunun
ve ilgili mahalli idarenin görüşü alınarak mahallin en büyük mülki amiri tarafından geçici veya
sürekli olarak izin verilebilir.

* İzne BİY. 5, 30

Canlı müzik izni

Madde 42 - Açılması izne bağlı istirahat ve eğlence yerleri ile lokanta, kafeterya gibi kısa
süreli yeme-içme ihtiyacı giderme amacıyla hizmet veren umuma açık yerlerde canlı müzik
yayını yapılabilmesi, mahallin en büyük mülki amirinin iznine bağlıdır. Canlı müzik yayını
yapılmasına izin verilen yerler, gürültü ölçümlerinin yapılması için çevre sağlık müdürlüğüne
bildirilir.
İşletme sorumluları, canlı olarak veya elektronik cihazlarla yapılan müzik yayınının
tespit edilen saatleri aşmamasını ve gerekli ikaz levhalarının asılmasını sağlar.

* İzne BİY. 10, 19, 43

Müzik yayını sınırlaması

Madde 43 - Umumi veya umuma açık istirahat ve eğlence yerleri ile bu nitelikteki ulaşım
araçlarında, oturma alanları ve yakın çevresi ile gürültüye hassas bölgelerde gürültü rahatsızlığı
verecek şekilde 24.00 - 07.00 saatleri arasında müzik yayını yapılamaz.
Aksine davrananlar hakkında fiilin niteliğine göre 2559 sayılı Polis Vazife ve Selahiyet
Kanunun ve/veya 2872 sayılı Çevre Kanunu hükümleri tatbik olunur. Belediyelerin gürültüyü
kontrol konusundaki yetkileri saklıdır.

* İzne BİY. 42

1222
İçki servisi yasağı ve istisnası

Madde 44 - İçkili yer işletme izni verilen yerlerde içki servisi, ancak izin verilen yer içinde
yapılabilir. İşletme etrafında yol kenarlarına veya yaya kaldırımlarına masa konulup içki servisi
yapılamaz.
Ancak, turizmin yoğun olduğu yörelerdeki okulların tatil olduğu dönemlerde, halkın
huzur ve güvenliğinin tehlikeye düşmesine meydan verilmeyecek şekilde her türlü önlemler
alınmış ve trafik güvenliği sağlanmış veya taşıt trafiğine kapatılmış yerlerde, genel güvenlik ve
asayiş bakımından herhangi bir sakınca bulunmaması şartıyla içkili lokantalar için, işyerine
bitişik kaldırım ve sokaklara masa konulmasına ve içki servisi yapılmasına mahallin en büyük
mülki amiri tarafından izin verilebilir.

* İzne BİY. 8, 10

İzin belgeleri

Madde 45 - Bu Yönetmeliğe göre verilecek işletme ve çalışma izin belgelerinin şekil ve


muhtevası İçişleri Bakanlığınca belirlenir.

* İzne BİY. 10, 14, 19, 23

Uygulanacak diğer hükümler

Madde 46 - Bu Yönetmelikte belirtilmeyen hususlarda, 13/1/1999 tarihli ve 23582 sayılı


Resmi Gazete'de yayımlanan "Resmi veya Özel Öğretim Kurumlarının Hapishane, İçkili Yer
ve Umuma Açık Yerlere Olan Uzaklıklarının Belirlenmesine Dair Yönetmelik" hükümleri
uygulanır.

* İzne BİY. 2

ALTINCI KISIM

Son Hükümler

Yürürlükten kaldırılan hükümler

Madde 47 - 17/5/1984 tarihli ve 84/8100 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan
İçkili Yerlere Verilecek İzinlerde Gözönünde Bulundurulacak Esaslara Dair Yönetmelik
yürürlükten kaldırılmıştır.

* İzne BİY. 2

Mesul Müdür Belgesi

Ek Madde 1 – İçkili veya içkisiz istirahat ve eğlence yerine mesul müdür olarak atanacakların
kendisi veya işletme sahibi bir dilekçe ile mahallin en büyük mülki amirine başvurur.
İşletme sahibi; gerçek kişi ise kişi veya ortakları tarafından düzenlenecek mesul müdür
atamasına ilişkin noter tasdikli yetki belgesi, özel hukuk tüzel kişisi ise, mesul müdür
atamasına ilişkin yönetim kurulu kararının tasdikli sureti ile 12 nci maddenin birinci fıkrasının
(a) bendinde belirtilen belgeler, başvuru dilekçesine eklenir.

1223
Mesul müdürler için kolluk tarafından hazırlanan soruşturma dosyası kolluk amirinin
görüş yazısı ile birlikte mahallin en büyük mülki amirinin onayına sunulur. Mülki amir
tarafından izin verilmesini müteakip kollukça mesul müdür belgesi düzenlenir.

* Bu madde, 21.12.2003 günlü Yönetmelik m.8’le eklenmiştir.


* İzne BİY. 12, 13

Yürürlük

Madde 48 - Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme

Madde 49 - Bu Yönetmelik hükümlerini İçişleri Bakanı yürütür.

1224
GÜRÜLTÜ KONTROL YÖNETMELİĞİ

(RG. 11.12.1986, No.19308)

BİRİNCİ BÖLÜM

Genel Hükümler

Amaç ve Kapsam

Madde 1 - Bu yönetmeliğin amacı, kişilerin huzur ve sükununu beden ve ruh sağlığını gürültü
ile bozmayacak bir çevrenin geliştirilmesini sağlamaktır. Bu amaca uygun olarak gürültü ile
ilgili terimlerin tarifi ile gürültü kontrollünün uygulanacağı sınırların belirlenmesi esasları
kapsar.

* Gürültü KY. 3

Kanuni Dayanak

Madde 2 - Bu yönetmeliğin 9 Ağustos 1983 tarih ve 2872 sayılı Çevre Kanununun 14.
Maddesi hükmüne hazırlanmıştır.

* Çevre K. 14

Uygulama Alanı

Madde 3 - Bu yönetmelik, belediye ve mücavir alan sınırları içinde ve dışındaki alanlarda


uygulanır.

* Gürültü KY. 1, 5

Görev Yetki ve Sorumluluklar

Madde 5 – 1) Bu yönetmeliğin, kendi yetki alanları içerisinde uygulanmasından, mahallin en


büyük mülki amiri, belediyeler ve köy tüzel kişilikleri teknik konularda Mahalli Çevre
Kurallarının görüşünü alabilirler ve yardım isteyebilirler. Mahalli Çevre kurulları bu istekleri
yerine getirmekle yükümlüdürler.
2) Başbakanlık Çevre Genel Müdürlüğü, gürültü kontrolü konusunda ilgili kuruluşlar
arasında koordinasyonu sağlamakla yükümlüdür.

* Gürültü KY. 3, 11, 14

Madde 11 - İşyerleri ile ilgili olarak;


1- İşitme sağlığı açısından kabul edilebilir en yüksek gürültü seviyeleri için Tablo-2’de
verilen değerler esas alınır.
2- Bu yönetmeliğin 5 inci maddesinde belirtilen yetkililer tarafından yapılan
kontrollerde Ek-1 ve 11 inci maddedeki sınırları aşan bir çalışma düzeni uyguladığı tespit
edilen işyeri sahipleri ve kamuya ait işyeri yöneticilerine mahallin en büyük mülki amiri
tarafından bir aylık süre verilerek durumu düzeltmeleri istenir. Endüstriyel makine araç ve
gerecin gövdeleri ve eksozlarıyla yayılan hava kaynaklı seslerin, aracın yapısal özelliğine,
1225
kaynağın yapı içindeki konumuna ve oturduğu yere ve bağlantılarına, çevredeki ses yansıtıcı
diğer yüzeylere ve yapı elemanı aracılığıyla yayılan darbe seslerinin ve mekanik vibrasyonların
ise aracın yapısına, monte edilme şekline, operasyon tekniğine, yapılan işe, bakımına ve
kullanılan araç adedine bağlı olduğu gözönünde tutularak gürültü kontrolü yapılır. Bu gereği
yerine getirmeyen imalathane ve işyerlerinin faaliyetleri kısmen veya tamamen, süreli veya
süresiz olarak durdurulur.
3- İşyerlerinde tavsiye edilen gürültü seviyelerinin aşıldığı, gürültü ve vibrasyonların
kaynağında azaltılması için teknik imkanların yetersiz olduğu durumlarda, işveren işçilere 1475
sayılı İş Kanununda belirtilen koruyucu giysiler ve gereçleri sağlamakla yükümlüdür.

* Gürültü KY. 5
* İş K. 77

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Diğer Gürültü Yasakları

Madde 14 - Endüstri yapıları veya işyeri sahipleri işyerlerini açma izni alırken çevreye gürültü
yayma açısından kendi sınırları içerisinde makine, araç ve donatımların yapı içinde ve dışında
uygun yerleştirilmesi, arazi sınırları içinde engellemeler, donatımı kılıflama ile alınacak
tedbirler yapının dış duvar açıklıklarının yerinin uygun tespit edilmesi gibi tedbirleri almakla
ve bunları 5. Maddede belirtilen yetkililere bildirmekle yükümlüdür.

* Gürültü KY. 5

Ceza Hükümleri

Madde 32- Her kim kasten veya ihmal ile bu yönetmelik ile getirilen,
A. Madde 6'ya göre sanayi, yol ve inşaat makinelerinin çalıştırılmasında, hizmete
sokulması ve kullanılmasında yasaklara, şantiyeler için belirlenmiş gürültü sınırlarına uymazsa,
B. Madde 7'ye göre karayolu taşıtları ile ilgili tedbirlere, gürültü sınırlarına ve yasaklara
riayet etmezse,
C. Madde 8'e göre, taşıtların iç gürültü düzeyleri için verilen sınıf değerleri aşarsa,
D. Madde 9'un 1. Fıkrasına göre uygulamayı ihlal ederse,
E. Madde 9'un 2. Fıkrasına göre banliyo ve şehirlerarası trenler, ağır ve hafif metro için
verilen gürültü sınırlarını aşarsa,
F. Madde 11'e göre işyerleri için getirilen işitme sağlığı açısından düzenlemelere
uymazsa,
G. Madde 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27 ve 28. Göre getirilen
tedbirleri almaz ve yasaklara uymazsa,
H. Madde 30'a göre gürültü verilerinin sağlanması ve denetime hazır bulundurulması
mecburiyetini yerine getirmezse,
Yönetmeliği ihlal etmiş olur.
Bu durumda 2872 sayılı Çevre Kanunu ve 2872 sayılı Çevre Kanunu'nun bazı
maddelerini değiştiren 3301 sayılı Kanunu ilgili hükümleri uygulanacağı gibi fabrika, atölye,
işyeri ve eğlence yeri sahipleri de müesseseleri kısmen veya tamamen süreli veya süresiz
olarak kapatılır.

* Gürültü KY. 11
* Çevre K. 15, 20, 21; İş K.79; TCK. 183

Yürürlük
1226
Madde 33 - Bu Yönetmelik Resmi Gazete' de yayımlandığı tarihte yürürlüğe girer.

Yürütme

Madde 34 - Bu Yönetmelik hükümlerini Başbakan yürütür.

TABLO 2

Gürültüye Maruz kalınan Süre (saat/gün) Max. gürültü


Seviyesi (dBA)
7,5 80
4 90
2 95
1 100
0,5 105
0,25 110
1/8 115

Darbe gürültülerinin üst seviyesi 140 dBA’yı aşamaz.

EK: 1
GÜRÜLTÜ KAYNAKLARI Gürültü
Seviyesi Leq

1227
dBA
Yük araçları (7.5 m. de) 85
Yolcu Taşıtları (7.5 m. de) 85
Motosiklet (7.5 m. de) 80
Lokomotifler (30 m. de) 90
Dizel motorlu skreyper ve buldozer (100-450 kw) 120
Dizel motorlu paletli kepçeler (40-60 kw) 110
Dizel motorlu ekskavatör (45-80 kw) 105
Havalı beton kırıcı (36 kg) 110
Dizel motorlu paletli vinç 105
Dizel motorlu damperler (1.2-2.5 ton) 100
Dizel motorlu titreşimli silindir (2-75 kw) 110
Beton karıştırıcısı 115
Beton pompası 115
Grayder 120
Kaya delgi tabancası 125
Kompresör (sabit) 115
Traktör 120
Yükleyici 115
Dişliler 95
Elektrik motorları (300 hp hız 1200 dev/dak) 105
Pompalar (300 hp hız > 1600 dev/dak) 120
Fanlar (Eksenel ve radyal, 1 m3/s 4cm H2O) 70
(Kanal Profili, 1m3/s 4cm H2O) 85
Otomatik torna 85
Ark kaynağı 85
Delik işleme tezgahı 95
Havalı matkap 95
Tahta planye makinası 95
Torna tezgahı 95
Çelik levha düzleyicisi 95
Hamdemir veya çelik şerit çekicisi 95
Freze tezgahı 95
Perçin açma makinası 95
Oluk açma makinası 95
Ahşap perdahlama makinası 95
Otomatik diş açma tezgahı 95
Çelik levha kesicisi 95
Elektrikli düz kaynak 95
Boru kaynak makinası 95
Elektrikli gazlı fırın veya yağlı fırın 105
1228
Dövme çekici 105
Havalı çekiç 105

Çelik tel çemberleme makinası 105


Sarsıntılı sıkıştırma makinası 105
Havalı pres 105
Havalı perçinleme tabancası 105
Perçinleme çekici 105
Metal veya ahşap kesmek için dairesel testere 105
Havalı anahtar 105
Dökümler için havalı çapak alıcı 115
Otomatik vurmalı çekiç 115
İçten yanmalı motor testi 115
Çivileme makinası 115
Mekikli dokuma tezgahı 95

* Gürültü seviyeleri için ortalama değerler verilmiştir. Bu liste Başbakanlık Çevre Genel
Müdürlüğü tarafından yayımlanacak tebliğlerle genişletilir.
Gürültü seviyelerinin tespiti TSE standartlarında önerilen metodlara göre yapılır.

1229
İLKYARDIM YÖNETMELİĞİ

R.G. Tarihi:22.05.2002 R.G. Sayısı:24762

(22.05.2002 tarih ve 24762 sayılı İlkyardım Yönetmeliğinde, 18.03.2004 tarihli ve 25406 sayılı
Resmi Gazete ile yönetmelik hükümlerinde değişiklik yapılmıştır. Aşağıda yazılan maddelere
değişiklikler eklenmiştir.)

MADDE 1- Bu Yönetmeliğin amacı; fertlerin ve toplumun temel sağlık bilgisinin arttırılması,


ilkyardım bilgi ve becerisinin toplumun her bireyine öğretilmesi, her kamu, özel kurum ve
kuruluşunda personel sayılarına göre ilkyardımcı bulundurulması, bu doğrultuda eğitimci
eğitmeni, ilkyardım eğitmeni yetiştirecek ve ilkyardım eğitimi düzenleyecek kuruluş ve
merkezlerin açılış, işleyiş ve denetimi ile ilgili usul ve esasları düzenlemektir.”

MADDE 2 - Bu Yönetmelik; eğitimci eğitmeni, ilkyardım eğitmeni yetiştirecek ve ilkyardım


eğitimi düzenleyerek sertifika verecek ve bu eğitimi alacak olan bütün kamu kurum ve
kuruluşlarını, gerçek kişileri, özel hukuk tüzel kişileri, iktisadilik esaslarına ve özel hukuk
hükümlerine göre çalışan kamu kurum ve kuruluşlarını kapsar.”

İlkyardımcı Ve Zorunlu İlkyardımcı İstihdamı


MADDE 16- Tüm kurum ve kuruluşlarda istihdam edilen her yirmi personel için bir, ilgili
mevzuata göre ağır ve tehlikeli işler kapsamında bulunan işyerlerinde, her on personel için bir
olmak üzere, bu yönetmeliğe göre yetkilendirilmiş merkezden en az “Temel İlkyardım Eğitimi”
sertifikası almış "İlkyardımcının bulundurulması zorunludur.”

Sürücü Kursları ve ilkyardım eğitiminin zorunlu olarak verildiği kurslarda verilecek ilkyardım
eğitimleri, bu yönetmeliğe göre sertifika almış eğitimciler tarafından verilmesi zorunlu olup,
denetimleri müdürlük adına Acil Sağlık Hizmetleri Şubesi tarafından yapılır.”

Eğitim Standartları ve Süreleri


MADDE 18- İlkyardım eğitimleri “ temel ilkyardım eğitimi”, “standart ilkyardım eğitimi”
olmak üzere iki kategoride verilir.
Eğitim süreleri; temel ilkyardım eğitimi için toplam iki günden az on günden çok olmamak
üzere asgari on altı saat, standart ilkyardım eğitimi için toplam beş günden az on günden çok
olmamak üzere asgari kırk saat olarak düzenlenir. “

MADDE 25 - Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

MADDE 26 - Bu Yönetmelik hükümlerini Sağlık Bakanlığı yürütür.

Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı ve değişiklikler için


lütfen ilgili Resmi Gazetelere bakınız.

1230
İLKYARDIM YÖNETMELİĞİNDE
DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR YÖNETMELİK

(17.10.2008 tarihli ve 27027 sayılı Resmi Gazete)

MADDE 1 – 22/5/2002 tarihli ve 24762 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan


İlkyardım Yönetmeliğinin 9.maddesinin ikinci fıkrasının (b), (c) ve (d) bentleri aşağıdaki
şekilde değiştirilmiştir.
"b) Merkez, bir ticaret şirketi tarafından açılacak ise ticaret sicil gazetesinin örneği,"
"c) Vakıf veya derneklerden tüzük veya ana sözleşmenin bir örneği,"
"d) Mesul müdürün T.C. Kimlik Numarası,"
MADDE 2 – Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE 3 – Bu Yönetmelik hükümlerini Sağlık Bakanı yürütür.

1231
BİNALARIN YANGINDAN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK

(19.12.2007 tarih ve 26735 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.)


Amaç

Madde 1- Bu Yönetmeliğin amacı; kamu kurum ve kuruluşları, özel kuruluşlar ve gerçek


kişilerce kullanılan her türlü yapı, bina, tesis ve işletmenin, tasarımı, yapımı, işletimi, bakımı
ve kullanımı safhalarında çıkabilecek yangınların en aza indirilmesini ve herhangi bir şekilde
çıkabilecek yangının can ve mal kaybını en aza indirerek söndürülmesini sağlamak üzere,
yangın öncesinde ve sırasında alınacak tedbirlerin, organizasyonun, eğitimin ve denetimin usul
ve esaslarını belirlemektir.

Kapsam

Madde 2- Bu Yönetmelik;
a) Ülkedeki her türlü yapı, bina, tesis ile açık ve kapalı alan işletmelerinde alınacak
yangın önleme ve söndürme tedbirlerini,
b) Yangının, ısı, duman, zehirleyici gaz, boğucu gaz ve panik sebebiyle can ve mal
güvenliği bakımından yol açabileceği tehlikeleri en aza indirebilmek için, yapı, bina, tesis ve
işletmelerin tasarım, yapım, kullanım, bakım ve işletim esaslarını,
kapsar.
Bu Yönetmelik hükümleri;
a) Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden önce yapı ruhsatı alınmış olmakla birlikte henüz
yapımına başlanmamış olan yapılar,
b) Mevcut yapılardan Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden sonra kullanım amacı
değiştirilerek, sağlık, eğitim ve konaklama amaçlı olarak kullanılacak bina ve tesisler, tehlikeli
maddelerin bulundurulacağı binalar ve binadaki toplam kullanıcı sayısı 200’ü geçen toplanma
amaçlı binalar,
c) Yönetmelikte belirtilen diğer yapılar, binalar, tesisler ve işletmeler,
hakkında uygulanır.
Karada ve suda, sürekli veya geçici, resmî ve özel, yeraltı ve yerüstü inşaatı ile bunların
ilave, değişiklik ve onarımlarını içine alan sabit ve hareketli tesisler yapı sayılarak, haklarında
bu Yönetmeliğe göre işlem yapılır.
Korunması gerekli kültür varlığı olarak tescil edilen binalarda, yangına karşı güvenlik
tedbirleri için yapılacak tesisatlara ilişkin olarak, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma
Kurulunun görüşü alınır ve yapının özelliğini etkilemeyecek biçimde, tahliye, algılama, uyarı
ve söndürme sistemlerinden gerekli olanlar kurulur.
Türk Silahlı Kuvvetlerince kullanılan yapı, bina ve tesisler ile eğitim ve tatbikat
alanlarının yangından korunması, bu Yönetmelik hükümleri de dikkate alınarak hazırlanacak
yönetmelik ile düzenlenir.

Yasal dayanak

Madde 3- Bu Yönetmelik, 9/6/1958 tarihli ve 7126 sayılı Sivil Savunma Kanununun ek 9 uncu
maddesi, 14/2/1985 tarihli ve 3152 sayılı İçişleri Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında
Kanunun 33 üncü maddesi ve 13/12/1983 tarihli ve 180 sayılı Bayındırlık ve İskân
Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 30/A
maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.

Geçici Madde 1- Bu Yönetmeliğin Onuncu Kısmında belirtilen mevcut binalar için yangına
karşı alınması gereken tedbirler, bina sahibi ve yöneticisi ile kurum amirleri tarafından 1 yıl

1232
içinde yerine getirilir. Bu süre içerisinde, alınacak tedbirlerin gerekli kıldığı tesisatın yapımına
başlanılmış ise, yapım süresine bağlı olarak ilgili idare tarafından 1 yılı aşmamak üzere yapım
süresi tanınabilir.

Geçici Madde 2 - Bu Yönetmeliğin yayımı tarihinden önce yürürlüğe konulmuş bulunan imar,
yapı, deprem ve afet ile ilgili yönetmeliklerin bu Yönetmeliğe aykırı olan hükümleri, ilgili
idarelerce Yönetmeliğin yayımı tarihinden itibaren 1 yıl içinde bu Yönetmeliğe uygun hâle
getirilir.

Yürürlük

Madde 141- İçişleri Bakanlığı ile Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca müştereken hazırlanan bu
Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme

Madde 142 - Bu Yönetmelik hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.

Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

1233
SIVILAŞTIRILMIŞ PETROL GAZLARI (LPG) PİYASASI EĞİTİM YÖNETMELİĞİ

(25.03.2006 tarih ve 26119 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.)


BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1 – Bu Yönetmeliğin amacı; sıvılaştırılmış petrol gazlarının yurtiçi ve yurt
dışından temini, dağıtımı, taşınması, depolanması, dolumu, bayiliği ile LPG tüpü imalatı, LPG
tüpü muayenesi, tamiri ve bakımı ile LPG tesisatı projelendirme ve imalat faaliyetlerinde yer
alan personelin eğitimine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.

Kapsam
MADDE 2 – Bu Yönetmelik sıvılaştırılmış petrol gazları (LPG) piyasasında görev
yapacak sorumlu müdürler, tanker şoförleri, dolum personeli, tüp dolum personeli, tüp dağıtım
araçlarının şoförleri ve tüp dağıtım personeli, tanker dolum personeli, test ve muayene
elemanları ve otogaz LPG dolum personeli, pompacılar ile tesisat, projelendirme ve imalatında
görev alan diğer personeli kapsar.

Dayanak
MADDE 3 – Bu yönetmelik 2/3/2005 tarihli ve 5307 sayılı Sıvılaştırılmış Petrol Gazları
(LPG) Piyasası Kanunu ve Elektrik Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun
ve 20/2/2001 tarihli ve 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu hükümlerine dayanılarak,
hazırlanmıştır.

Tanımlar ve Kısaltmalar
MADDE 4 – Bu Yönetmelikte geçen;
a) Başkan: Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Başkanını,
b) Dağıtım: LPG'nin, tüplü ve otogaz olarak kullanıcılara ve bayilere, dökme olarak
kullanıcılara satış ve ikmal faaliyetlerinin bütününü,
c) Dolum tesisi: Dağıtıcının tescilli markası ve amblemini ve teknik düzenlemelere uygun
tüplere veya sözleşme ile diğer bir dağıtıcının tescilli markası ve amblemini taşıyan ve teknik
düzenlemelere uygun tüplere, otogaz ve dökme LPG'nin taşıma araçlarına doldurulduğu,
boşaltıldığı, depolandığı ve teknik düzenlemelere göre kurulan ve çalışan bir dağıtıcıya ait
tesisi,
ç) İlgili mevzuat: Sıvılaştırılmış Petrol Gazları piyasasına ilişkin 5307 sayılı Kanun ve bu
Kanuna göre Kurumca çıkartılacak yönetmelik, lisans, tebliğ, genelge ve Kurul kararlarını,
d) Kanun: 2/3/2005 tarihli ve 5307 sayılı Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) Piyasası
Kanununu ve Elektrik Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunu,
e) Kurul: Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunu,
f) Kurum: Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunu,
g) LPG tüpü imalatı: LPG tüpünün teknik düzenlemelere, standartlara ve ilgili mevzuata
uygun olarak imalatını,
ğ) LPG tüpü muayene, test, tamir ve bakım faaliyetleri: LPG tüpünün teknik
düzenlemelere, standartlara ve ilgili mevzuata uygun olarak muayene, test, tamir ve bakım
faaliyetlerini,
h) LPG yetkili personel: LPG piyasasında görev yapacak tanker şoförleri, dolum
personeli, tüp dolum personeli, tüp dağıtım araçlarının şoförleri ve tüp dağıtım personeli,
tanker dolum personeli, test ve muayene elemanları ve otogaz LPG dolum personeli,
pompacılar ile tesisat, projelendirme ve imalatında görev alan diğer personeli,
ı) Otogaz İstasyonu: Dağıtıcı veya bunlarla tek elden satış sözleşmesi yapmış bayilerce
ilgili mevzuata uygun (teknik, kalite ve güvenlik) olarak kurulup, dağıtıcının tescilli markası ve

1234
amblemi altında faaliyette bulunan ve esas itibarıyla motorlu araçların otogaz LPG, madeni
yağ, temizlik ve ihtiyarî olarak bakım ile kullanıcıların, tüplü LPG hariç, diğer asgarî
ihtiyaçlarını karşılayacak imkânları sunan akaryakıt istasyonu içinde veya müstakil olarak
hizmet veren tesisleri,
i) Piyasa faaliyeti: LPG'nin ithali, ihracı, depolanması, taşınması, dağıtımı ve bayiliğini,
j) Sıvılaştırılmış petrol gazları (LPG): Petrol ve doğal gazdan elde edilerek basınç altında
sıvılaştırılan propan, bütan ve izomerleri gibi hidrokarbonlar veya bunların karışımını,
k) Sorumlu Müdür: Nitelik, yetki ve sorumlulukları Kurum tarafından çıkarılan
"Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) Piyasası Sorumlu Müdür Yönetmeliği"nde belirlenen
personeli,
l) Teknik düzenleme: LPG'nin niteliği ile LPG faaliyetlerinde kullanılan mekân,
aksam ve hareketlerin tanımlanmasında TSE standartları ve ilgili mevzuatla getirilen
düzenlemeleri,
m) TMMOB: Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğini,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Hedef ve İlkeler

Hedefler
MADDE 5 – Sıvılaştırılmış petrol gazları piyasasında görev alacak personele, hizmete
yönelik olarak verilecek eğitimlerle piyasadaki teknolojik gelişmelerin takibi, hizmet
kalitesinin arttırılması, mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve davranışların kazandırılması,
çevreye verilebilecek zararın ve ekonomik kayıpların önlenmesi, can ve mal güvenliğinin
sağlanması hedeflenmektedir.

İlkeler
MADDE 6 – Eğitimin istenen amaca ulaşması için aşağıdaki ilkeler uygulanır:
a) Eğitimin sürekli olması,
b) Eğitimin, piyasa ihtiyaçları dikkate alınarak, düzenlenecek plan ve programlara
dayandırılması,
c) Eğitimden yararlanmada öncelikler esas alınarak personele fırsat eşitliği sağlanması,
ç) Eğitim programlarının sürekli değerlendirilmesi ve geliştirilmesi,
d) Eğitim faaliyetlerinin yapılacağı yerlerin eğitimin gereklerine göre düzenlenmesi ve
eğitim şartlarına göre donatılması,
e) Eğitime tabi tutulan personelin eğitimde kazandırılan niteliklere uygun görevlerde
istihdam edilmesi.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Eğitime İlişkin Hususlar

Eğitimli personel çalıştırma zorunluluğu


MADDE 7 – LPG Piyasasında görev yapacak; sorumlu müdürler, tanker şoförleri,
dolum personeli, tüp dolum personeli, tüp dağıtım araçlarının şoförleri ve tüp dağıtım
personeli, tanker dolum personeli, test ve muayene elemanları ve otogaz LPG dolum personeli,
pompacılar ile tesisat, projelendirme ve imalatında görev alacak diğer personelin TMMOB'a
bağlı ilgili meslek odaları tarafından düzenlenecek eğitim programlarına katılarak sorumlu
müdürlerin "Sorumlu Müdür Belgesi", diğer personelin de "LPG Yetkili Personel" belgesi
almaları zorunludur.
Belgesi olmayan personel çalıştırılamaz.

Belge yenileme ve vize

1235
MADDE 8 – "Sorumlu Müdür Belgesi"nin geçerlilik süresi beş yıldır. Sorumlu Müdür
Belgesi sahipleri, süre sonunda belgelerini yenileyebilmek için ilgili meslek odasının
düzenleyeceği eğitime tekrar katılmak zorundadır.
Ayrıca, söz konusu belge TMMOB'a bağlı ilgili meslek odasına her yıl vize ettirilir.

Sorumlu müdür eğitim konuları


MADDE 9 – Sorumlu müdürler için eğitim programı asgari olarak;
a) LPG Piyasası ile ilgili hukuki düzenlemelerin genel esaslarını,
b) LPG Piyasası ile ilgili teknik düzenlemeleri ve uygulamalarını,
c) İş sağlığı ve iş güvenliği mevzuatını,
ç) Her türlü emniyet tedbirleri ve uygulamalarını,
d) Yangınla mücadele ve ilk yardım konularını,
e) Çalışan personelin eğitimine yönelik planlama ve uygulamalarını,
f) Personel yönetimini,
g) İnsan ve çevre sağlığı ile ilgili konuları,
kapsar.

LPG yetkili personel eğitim konuları


MADDE 10 – Bu Yönetmeliğe göre yapılacak eğitimde yer alacak konular, personelin
hizmet ve çalışma alanına göre, gerçek ihtiyaçlar doğrultusunda ve muhtemel sorunların
çözümüne yönelik olarak belirlenir. Bu kapsamda, eğitim programı 14 üncü maddede sayılan
personel için asgari olarak;
a) İşçi sağlığı ve iş güvenliğini,
b) Emniyet tedbirlerini,
c) Yangınla mücadeleyi,
ç) İlk yardımı,
d) Meslek alanlarına ilişkin pratik eğitimi,
e) Teknik düzenlemelere yönelik eğitimleri,
f) İnsan ve çevre sağlığı ile ilgili konuları,
kapsar.

Uygulama
MADDE 11 – Eğitim, yılda iki defadan az olmamak üzere, uzmanlığı TMMOB
tarafından kabul edilen kişilerce verilir ve eğitim konularının güncelliği ilgili meslek odası
tarafından sağlanır.
TMMOB, sorumlu müdür ve LPG yetkili personel eğitimi başvuru şeklini, eğitim ve
sınav koşullarını, eğitim süresi ve programını, "Sorumlu Müdür-LPG Yetkili Personel Eğitimi"
ile "Sorumlu Müdür-LPG Yetkili Personel Belgesi" ücretlerini her yıl Ocak ayında belirler ve
ilgili odalarının yayınları ile duyurulmasını sağlar.
Eğitimlere katılarak belge almaya hak kazananlara ait bilgiler eğitimi veren ilgili meslek
odasınca saklanır.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Son Hükümler

Yürürlük
MADDE 12 – Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 13 – Bu Yönetmelik hükümlerini Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Başkanı
yürütür.

KİMYAGERLİK VE KİMYA MÜHENDİSLİĞİ HAKKINDA YÖNETMELİK


1236
Kimyagerlik ve Kimya Mühendisliği hakkındaki 6269 sayılı Kanunun 6'ncı maddesi
hükmü aşağıda belirtilen şekilde uygulanacaktır.

Madde 1 - Sorumlu müdür bulundurulması lüzumlu iş yerleri ile sorumlu müdürün tarifi ve
niteliği:

Madde 2- Sorumlu müdürün görevleri:

a) Kimya hizmetleri ile kimya teknolojisi ve uygulanmasına ilişkin işleri bulunan ek cetvelde
gösterilen sınai işyerleri, bu işlerle ilgili olarak bir "Sorumlu Müdür" bulundurmak
zorundadırlar.

Bu görev; her zaman müessese veya işletme müdürlüğü anlamını kapsamaz.

b) Sorumlu müdürün kimya yüksek mühendisi, kimya mühendisi


veya kimyager olması şarttır. Ancak, ek cetveldeki istisnalar saklıdır.

c) Sorumlu müdür olarak, bu Yönetmeliğin kapsadığı işyerleri, (b) fıkrasında belirtilen nitelikte
birini bu unvan ile işe alabileceği gibi, aynı nitelikte olmak üzere halen çalıştırdıkları bir
elemanına da bu unvanı verebilirler.

Madde 3- Birden çok işyerinin, bir sorumlu müdür kullanması şartı:

Bu Yönetmeliğin kapsadığı sınai işyerlerinden muharrik kuvvet kullananlarda işçi sayısı beşi,
muharrik kuvvet kullanmayanlarda onu aşmayanlar, ortak sorumlu müdür istihdam edebilirler.
Bu takdirde, bir sorumlu müdür uhdesinde en çok iki işyeri bulunabilir.

a) Müessesenin kimya hizmetleri ile kimya teknolojisi ve uygulanmasına ilişkin bilumum


işlerini, kimya bilimi veya kimya sanayiinin teknik icaplarına uygun olarak yürütmek.

b) Müessesenin, yukarıdaki fıkrada yazılı işlerine ilişkin teknik güvenliği sağlamak,

c) Müessesede imal ve istihsal olunan mamullerin 2 ncı maddenin (a) fıkrasındaki görev
açısından Türk standartlarına veya bu standartlar bulunmuyorsa, mamulün kullanış maksadına
uygunluğunu sağlamak,

ç) 2 nci maddenin (a) fıkrasındaki görev açısından müessesede işçilerin, personelin ve çevrede
oturanların hayat ve sağlıklarını koruyucu tedbirleri almak,

Bu görevi ile ilgili olarak sorumlu müdür, gerekli tedbirlerin alınmasını en geç bir ay içinde
tespit edecektir. Bunları, yazılı olarak işverene veya vekiline veya kanuni temsilcisine
bildirdiği halde sorumluluğu gerektiren bir durumun hasıl olması takdirinde, sorumluluk
işverene düşer.

d) Sorumlu müdür ile işveren arasındaki karşılıklı hak ve vecibeler, tahdit etmeyecek şekilde
yapılacak sözleşmelerde belirtilir.
Sorumlu müdürün görevleri şunlardır:

Madde 4 - Bu Yönetmelik Resmi Gazete'de yayımı tarihinden itibaren altı ay sonra uygulanır.

1237
Madde 5 - Bu Yönetmelik hükümlerini Sanayi, Çalışma ve Sağlık ve Sosyal Yardım
Bakanlıkları yürütür.

1238
CETVEL

A - Patlayıcı ve parlayıcı maddeler sanayi:

1 - Barut, dinamit, nitrogliserin gibi maddeler yapan ve bunları kullanan fişek, taba, kapsül ve
buna benzer piroteknik imalathane ve fabrikaları.

2 - Eter, karbonsülfür, benzol, petrolden elde edilen gaz, mazot, benzin, madeni yağlar, gres ve
emsali gibi patlayıcı katı, sıvı ve gaz şeklinde maddeler yapan imalathane ve fabrikalar.

3 - İmalatında ilkel veya yardımcı madde olarak benzin, karbonsülfür, eter, benzol, petrol ve
benzeri gibi çabuk parlar maddeleri kullanan atölye, imalathane ve fabrikalar. (Benzin
istasyonları, garajlar, elbise temizleme yerleri, mayi muhallil kullanarak enerji istihsal edenler,
oto tamirhaneleri hariç,)

4 - Sentetik benzin elde edilen fabrikalar ile petrolü iptidai madde olarak kullanmak suretiyle
çeşitli ürünler istihsal eden fabrikalar ve imalathaneler.

5 - Aldehit imalathane ve fabrikaları. (Formaldehit, asetaldehit, benzaldehit ve benzerleri.)

6 - Keton imalathane ve fabrikaları. (Aseton, mezitiloksit ve benzerleri.)

7 - Alkol (Metil, etil, amilalkol, glikol, gliserin ve benzerleri) istihsal eden fabrika ve
imalathaneler. (Şarap sirke, kolonya imalathaneleri hariç.)

8 - Hidrokarbonlar, halojenli hidrokarbonlar imalathane ve fabrikaları, (Kloroform,


bromoform, kloral, karbon tetraklorür, klorobenzen ve benzerleri.)

9 - Oksijen azot, azot oksitleri, amonyak, karbon oksitleri, kükürt oksitleri ve benzeri sınai
gazlar ile her cins tazyik edilmiş, sıvılaştırılmış ve çözünmüş gazlar imal ve istihsal eden
fabrika ve imalathaneler.

10 - Organik ve inorganik peroksit, persel ve hipoklorit ile her türlü madeni peroksitler,
perhidrol, çamaşır suyu, kireç kaymağı ve benzeri imalathane ve fabrikaları. (Oksijenli suyu
eczacılar da yapabilir.)

11 - İstihsalinde; distilasyon, rafinasyon, hidrojenasyon ve sülfonasyon ameliyelerinden en az


birisinin icra edildiği her türlü katı ve sıvı yağlarla yağ asitleri ve bunların türevlerini imal eden
fabrika ve atölyelerle imalathaneler. (Basit yağ tasirhaneleri hariç.)

12 - Uçucu yağlar, esans, eter imalathane ve fabrikaları.

1239
B - Yakma (Dağlama) tehlikesi olan sanayi:

1 - Asitler, bazlar ve oksitler ile her cins tuz (Kimyevi bileşikler) ları istihsal ve imal eden
fabrika ve imalathaneler. (Yalnız yemeklik olarak kullanılan tuz sodyum klorür hariç ve fakat
tuz-sodyum klorür rafinasyonu dahil.)

2 - Deterjan ve sabun imalathane ve fabrikaları.

3 - Kimya laboratuvarları. (Hayati kimya laboratuvarlannda, bu sahada ihtisası olduğu


mevzuata göre tespit edilmiş olanlar da sorumlu müdür olabilir.)

1240
C - Zehirlenme tehlikesi olan sanayi:

1 - Zehirli gaz ve diğer zehirli maddeler imalathane ve fabrikaları.

2 - Azot, kükürt, fosfor, arsenik, antimon, kurşun; bakır; iyot; brom; klor, flor, cıva ve bunların
her türlü bileşikleri ile diğer zehirli organik ve inorganik maddeler ve benzerleri imalathane ve
fabrikaları. (Suni gübre, üre, etilasetat, anilin, fenol, kakodil; siyanür ve benzerleri.)

3 - Kalsiyum karbür (Karpit), diğer karbürler ve müştakları ile bunlardan elde edilen maddeler
imalathane ve fabrikaları, (Triklor etilen, metil asetat, sentetik gomelak, anilin klorhidrin, poli
etilen, poli vinilklorür, etilen bromür ve benzerleri.)

4 - Elektroliz veya elektrotermik yol ile istifsal edilen maddeler imalathane ve fabrikaları.
(Klor, kloratlar, hipokloritler, alüminyum, mağnezyum ve benzerleri imalathane ve fabrikaları.)

5 - Her türlü vernik ve boyar maddeler imalathane ve fabrikalan. (Sentetik, sellülozik ve her
nevi boyalar, cilalar, laklar, pigmentler, toz boyalar, yağlı boyalar, mensucat boyalan, sikatifler
ve benzerleri.)

6 - Mensucat kimyevi yardımcı maddeleri, emülsifiyanlar, tansicaktif maddeler, binderler


imalathane ve fabrikaları.

7 - Parazit, haşarat, çekirge, diğer zararlı hayvanlar ile muzır nebatları tahribe yarayan
mücadele ilaçlan istihsal eden, işleyen ve bunları imalatında iptidai veya yardımcı madde
olarak kullanan imalathane ve fabrikalar. (D.D.T., gammexnea, B.H.C. ve benzerleri.)

8 - Sentetik ham kauçuk istihsal eden fabrika ve imalathaneler ile tabii ve sentetik kauçuktan
mamul maddeler yapan müesseseler. (Otomobil lastiği, her cins hortum, maske, conta ve
benzeri fabrika ve imalathaneleri.)

9 - Sentetik yol ile elde edilen suni reçine ve plastik maddeler, suni elyaf imalathane ve
fabrikaları. (Viskoz, suni ipek, naylon, orlon, perlon, dakron ve benzerleri.)

10 - Kösele, deri, suni deri ve muşamba imalathane ve fabrikaları ile debagatta kullanılıp,
kimyevi yolla elde edilen yardımcı ham maddeler imalathane ve fabrikaları. (Bikromat, zırnık,
valeks ve benzerleri.)
(Basit ve küçük hacimdeki tabakhaneler hariç)

11 - Sülfit, kraft, yarı kimyevi natron selülozu ve benzeri selüloz, kağıt imalathane ve
fabrikaları. (Bu gibi fabrikalarda kağıt mühendisleri de sorumlu müdür olabilir.)

12 - Havagazı, katran, benzol, fenol, naftalin ve benzeri gibi, kömür ve odun distilasyon
ürünleri ile su gazı, sınai gaz istihsal eden fabrika, imalathaneler ve bunları ilkel veya yardımcı
madde olarak kullanan fabrika ve imalathaneler. (Bu maddeleri yakıt olarak kullanan
müesseseler hariç.)

13 - Siyahlar. (Asetlilen siyahı, antresen siyahı, is siyahı, hayvan siyahı, kemik siyahı ve
benzerleri) imalathane ve fabrikaları.

14- Aktif kömür ve suni grafit fabrikaları.

15- Diffüzyon, satürasyon, kristalizasyon, rafinasyon ile çalışan şeker fabrikaları.


1241
16- Pil ve akümülatör imalathane ve fabrikaları. (Bu türlü müesseselerde elektrik mühendisleri
de sorumlu müdür olabilir.)

17- Kibrit imalathane ve fabrikaları.

18 - Mürekkep imalathane ve fabrikaları. (Çini, matbaa istampa tükenmez mürekkep ve


benzerleri.)

19- Ultramarin - çivit imalathane ve fabrikaları.

20 - Fotoğrafçılıkta kullanılan kimyasal ürünler ve hassaslaştırılmış filim, kağıt (Ozalit) ve


maddeler imalathane ve fabrikaları.

21 - Umumi Hıfzıssıhha Kanununa göre kurulmuş olan şehir suları tasfiye ve kimyevi
temizleme merkezleri.

1242
D - Tefessüh ve İnfeksiyon tehlikesi olan sanayi:

1 - Tutkal, jelatin imalathane ve fabrikaları.

2 - Nişasta, glikoz ve dekstrin imalathane ve fabrikaları.

3 - Asit sitrik, asit fumarik, asit glükonik ve benzerleri gibi fermantasyonla ele geçen kimyevi
ürünler fabrika ve imalathaneleri.

4 - Her nevi çocuk maması ve konserve fabrikaları.

1243
E - Yüksek suhunet tekniği (Ateş tekniği) ile ilgili sanayi:

1 - Norm tuğla, su kireci, alçı, çimento fabrikalan ile her türlü ateşe dayanır malzeme ve ateş
tuğlası, çini, fayans porselen, sır, emaye ve benzerleri imalathane ve fabrikaları. (Bu türlü
işyerlerinde seramik mühendisleri de sorumlu müdür olabilir.)

2 - Maden filizlerinden metal istihsal eden ve cevheri bu yolda değerlendirilen imalathane ve


fabrikaları ile elektrometalürji ve her türlü maden izabe, tasfiye ve halita imalathaneleri. (Bu
türlü işyerlerinde izabe ve metalürji mühendisleri de sorumlu müdür olabilir.)

3 - Şişe ve cam imalathane ve fabrikaları. (Cam kırıklan ve el ile çalışanlar hariç; cam kınklan
kullandığı halde, jeneratör gazı, havagazı veya mazot yakıt finnlı ve şekillendirme makinalı
olanlar dahil.) (Bu türlü işyerlerinde seramik mühendisleri de sorumlu müdür olabilir.)

4 - Suni zımpara taşı, korendon, karburandum, sentetik kıymetli taşlar imalathane ve


fabrikaları. (Bunlarda seramik mühendisleri de sorumlu müdür olabilir.)

5 - Silis çökelekleri, silisik eterler, silikonatlar, silisyum tetraklorür ve benzerleri imalathane ve


fabrikaları.

1244
5177 SAYILI KANUNLA DEĞİŞİK 3213 SAYILI

MADEN KANUNU

(Resmi Gazete Tarihi - No: 15/06/1985 – 18785)

Madde 1- Bu Kanun madenlerin aranması, işletilmesi, üzerinde hak sahibi olunması ve


terk edilmesi ile ilgili esas ve usulleri düzenler.
Madde 2- Yer kabuğunda ve su kaynaklarında tabii olarak bulunan, ekonomik ve ticarî
değeri olan petrol, doğal gaz, jeotermal ve su kaynakları dışında kalan her türlü Madde bu
Kanuna göre madendir.
Madenler aşağıda sıralanan gruplara göre ruhsatlandırılır:
I. Grup madenler
a) İnşaat ile yol yapımında kullanılan ve tabiatta doğal olarak bulunan kum ve çakıl.
b) Tuğla-kiremit kili, Çimento kili, Marn, Puzolanik kayaç (Tras) ile çimento ve
seramik sanayilerinde kullanılan ve diğer gruplarda yer almayan kayaçlar.
II. Grup madenler
Mermer, Dekoratif taşlar, Traverten, Kalker, Dolomit, Kalsit, Granit, Siyenit, Andezit,
Bazalt ve benzeri taşlar.
III. Grup madenler
Deniz, göl, kaynak suyundan elde edilecek eriyik halde bulunan tuzlar, karbondioksit
(CO2) gazı (jeotermal, doğal gaz ve petrollü alanlar hariç).
IV. Grup madenler
a) Kaolen, Dikit, Nakrit, Halloysit, Endellit, Anaksit, Bentonit, Montmorillonit,
Baydilit, Nontronit, Saponit, Hektorit, İllit, Vermikülit, Allofan, İmalogit, Klorit, Sepiyolit,
Paligorskit (Atapuljit), Loglinit ve bunların karışımı killer, Refrakter killer, Jips, Anhidrit,
Alünit (Şap), Halit, Sodyum, Potasyum, Lityum, Kalsiyum, Magnezyum, Klor, Nitrat, İyot,
Flor, Brom ve diğer tuzlar, Bor tuzları (Kolemanit, Uleksit, Borasit, Tinkal, Pandermit veya
bünyesinde en az %10 B2O3 içeren diğer Bor mineralleri), Stronsiyum tuzları (Selestin,
Stronsiyanit), Barit, Vollastonit, Talk, Steattit, Pirofillit, Diatomit, Olivin, Dunit, Sillimanit,
Andaluzit, Dumortiorit, Disten (Kyanit), Fosfat, Apatit, Asbest (Amyant), Manyezit, Huntit,
Tabiî Soda mineralleri (Trona, Nakolit, Davsonit), Zeolit, Pomza, Pekştayn, Perlit, Obsidyen,
Grafit, Kükürt, Flüorit, Kriyolit, Zımpara Taşı, Korundum, Diyasporit, Kuvars, Kuvarsit ve
bileşiminde en az %80 SiO2 ihtiva eden Kuvars kumu, Feldispat (Feldispat ve Feldispatoid
grubu mineraller), Mika (Biyotit, Muskovit, Serisit, Lepidolit, Flogopit), Nefelinli Siyenit,
Kalsedon (Sileks, Çört).
b) Turba, Linyit, Taşkömürü, Antrasit, Asfaltit, Bitümlü Şist, Bitümlü Şeyl, Radyoaktif
Mineraller (Uranyum, Toryum, Radyum).
c) Altın, Gümüş, Platin, Bakır, Kurşun, Çinko, Demir, Pirit, Manganez, Krom, Civa,
Antimuan, Kalay, Vanadyum, Arsenik, Molibden, Tungsten (Volframit, Şelit), Kobalt, Nikel,
Kadmiyum, Bizmut, Titan (İlmenit, Rutil), Alüminyum (Boksit, Gipsit, Böhmit), Nadir toprak
elementleri (Seryum Grubu, Yitriyum Grubu) ve Nadir toprak mineralleri (Bastnazit, Monazit,
Ksenotim, Serit, Oyksenit, Samarskit, Fergusonit), Sezyum, Rubidyum, Berilyum, İndiyum,

1245
Galyum, Talyum, Zirkonyum, Hafniyum, Germanyum, Niobyum, Tantalyum, Selenyum,
Telluryum, Renyum.
V. Grup madenler
Elmas, Safir, Yakut, Beril, Zümrüt, Morganit, Akuvamarin, Heliodor, Aleksandirit,
Agat, Oniks, Sardoniks, Jasp, Karnolin, Heliotrop, Kantaşı, Krizopras, Opal (İrize Opal,
Kırmızı Opal, Siyah Opal, Ağaç Opal), Kuvars kristalleri (Ametist, Sitrin, Neceftaşı (Dağ
kristali), Dumanlı Kuvars, Kedigözü, Avanturin, Venüstaşı, Gül Kuvars), Turmalin (Rubellit,
Vardelit, İndigolit), Topaz, Aytaşı, Turkuaz (Firuze), Spodümen, Kehribar, Lazurit
(Lapislazuli), Oltutaşı, Diopsit, Amozonit, Lületaşı, Labrodorit, Epidot (Zeosit, Tanzonit),
Spinel, Jadeit, Yeşim veya Jad, Rodonit, Rodokrozit, Granat Minarelleri (Spesartin, Grosüllar
Hessanit, Dermontoit, Uvarovit, Pirop, Almandin), Diaspor Kristalleri, Kemererit.
Bu gruplarda yer alan madenlerin özellikleri ile bu Maddede yer almayan bir madenin
grubunun tespitine ait esas ve usuller Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
Bu Kanuna göre verilen ruhsatlar başka amaçla kullanılmaz.

Madde 3 - Tanımlar
Madde 4 - Devletin Hüküm ve Tasarrufu
Madde 5 - Hakların Bölünmezliği, Devir ve İntikali
Madde 6 - Maden Hakkı
Madde 7 - Madencilik Faaliyetlerinde İzinler
Madde 8 - Maden Hakkının Verilemeyeceği Durumlar
Madde 9 - Maden Teşvik Tedbirleri
Madde 10 - Beyan Usulü
Madde 11 - Faaliyetlerin Denetimi
Madde 12 - Üretim ve Sevkıyat
Madde 13 - Harç, Teminat, Cezalar ve Diğer Yaptırımlar
Madde 14 - Devlet Hakkı ve Özel İdare Payı
Madde 15 - Buluculuk Hakkı
Madde 16 - İlk Müracaat ve Ruhsatlandırma
Madde 17 - Arama Faaliyeti
Madde 18 - Aramanın Sınırları
Madde 19 - Ön İşletme Ruhsatı
Madde 20 - Ön İşletme Faaliyeti
Madde 21 - Arama ve Ön İşletme Dönemlerinde Cevher İstihracı
Madde 22 - Sahaların yeni aramalara açılması:
Madde 23 - Ön İşletme Ruhsatının Feshi
Madde 24 - İşletme Ruhsatı ve Madenin İşletilmesi
Madde 25 - İşletme Ruhsat Süresi
Madde 26 - İşletme İzni
Madde 27 - İşletme İzninin Devir Edilemeyeceği
1246
Madde 28 - Madenlerin İşletmeye Alınması
Madde 29 - İşletme Faaliyeti
Madde 30 - İhale
Madde 31 - Teknik Nezaret
Maden üretimi, bir maden mühendisi nezaretinde yapılır. Maden mühendisinin daimî
olarak istihdam edileceği işletme büyüklüğü ile istihdam usul ve esasları Bakanlıkça
çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
İşletmede istihdam edilen maden mühendisi 4857 sayılı İş Kanununun 82 nci
Maddesinde belirtilen iş güvenliği ile görevli mühendis veya teknik elemanların üstlendiği
görev ve sorumluluğu da yerine getirir.
Maden mühendisi istihdamı veya nezareti gerçekleşmeden üretim yapılması halinde
ruhsat teminatı irad kaydedilerek faaliyet durdurulur. Maden mühendisi istihdamı/nezareti
sağlanması ve teminatın yenilenmesi ile faaliyete izin verilir.
Madde 32 - Ruhsatın Hükümden Düşmesi ve Alınacak Tedbirler
Madde 33 - Tesislerin İntikali
Madde 34 - Madencilik Fonu
Madde 35 - İnceleme ve Denetim Giderleri
Madde 36 - Pasa, Bakiye Yığını ve Cürufların Muhafazası
Madde 37 - Mücbir Sebeplerle Geçici Tatil
Madde 38 - Sicilin Teşkili ve Özellikleri
Madde 39 - Cevherlerin Rehni
Madde 40 - Haciz ve İhtiyati Tedbir
Madde 41 - Haciz ve İhtiyati Tedbir Dolayısıyla Madenin Faaliyetine Müdahale
Edilemeyeceği
Madde 42 - İpotek ve Kapsamı
Madde 43 - İpoteğin Paraya Çevrilmesi
Madde 44 - Şahsi Mesuliyet
Madde 45 - Medeni Kanuna Atıf
Madde 46 - İrtifak, İntifa Hakkı ve Kamulaştırma
Madde 47 - Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Hizmetleri İle İlgili Haklar
Madde (48 – 50) Yeminli Teknik Büroların Kuruluşu, Yetki Alanları ve Sorumlulukları
Madde 51 - Kaldırılan Hükümler
Madde 52 - Maden Dairesi
Ek Madde (1 – 5) Kanuna İlave Edilen Ek Maddeler
Geçici Madde (1 – 8) Geçici Maddeler
Madde 53 - Yürürlük

Madde 54 - Yürütme

1247
MADEN KANUNU UYGULAMA YÖNETMELİĞİ

(Resmi Gazete Tarihi - No: 03/02/2005 – 25716)

Madde 1 - Bu Yönetmeliğin amacı, 4/6/1985 tarihli ve 3213 sayılı Maden Kanununun


uygulanması ile ilgili usul ve esasları düzenlemektir.

Madde 2 - Bu Yönetmelik;
Ruhsat ve sertifika verme, maden arama, işletme dönemleri işlemlerine, ruhsat
alanlarının değiştirilmesine, faaliyetlerin denetim ve kontrolüne, buluculuk hakkına, terk, devir
ve intikal işlerine, arama ve işletmede cevher üretim esaslarına, ruhsat sahipleri tarafından
düzenlenecek belgelere, ödenecek bedellere, faaliyette bulunmak için alınacak izinlere, maden
sicili, kamulaştırma işlemlerine,
Maden işletme faaliyeti ile Devlet ve il yolları, havaalanı, liman, baraj, petrol ve doğal
gaz boru hattı gibi benzeri kamu yatırımlarının birbirlerini engellemesi, kamu kurum ve
kuruluşlarının uygulamalarından dolayı maden işletme faaliyetinin yapılamaz hale gelmesi,
kamu ve özel yatırım için başka alternatif alanların bulunamaması durumunda yapılacak
işlemlere,
Kamu kurum ve kuruluşlarınca yol, köprü, baraj, gölet, liman gibi projelerde
kullanılacak yapı ve inşaat hammaddelerinin üretimi için izin verilmesine,
Kanun hükümlerine göre herhangi bir sebeple hükümden düşmüş, terk edilmiş ruhsatlı
sahalar ile bu sahalardan taksir edilmiş alanların, Kanunun ilgili maddeleri gereğince ihale
edilmesine,
ilişkin usul ve esasları kapsar.

Madde 3 - Bu Yönetmelik, 4/6/1985 tarihli ve 3213 sayılı Maden Kanununun


26/5/2004 tarihli ve 5177 sayılı Kanunla değişik Geçici 8 inci maddesine dayanılarak
hazırlanmıştır.

Madde 4 : Tanımlar

Madde (5 – 6) : Maden Ruhsatlarının Gruplandırılması

Madde (7 – 12) : Maden Hakkı, Ruhsat Müracaatları

Madde (13 – 16) : Arama Faaliyetleri

Madde (17 – 25) : İşletme Faaliyetleri ve İşletme İzinleri

Madde (26 – 31) : İşletme Dönemi İşlemleri

Madde (32 – 35) : Harita ve Çizimler

Madde (36 – 47) : Maden Sevkiyatı

Madde (48 – 60) : Kamu Kurum Ve Kuruluşlarının Hammadde İhtiyaçlarının


Karşılanması

Madde (61 – 63) : İrtifak, İntifa Hakkı Ve Kamulaştırma

Madde (64 – 67) : Faaliyetlerin İncelenmesi ve Denetlenmesi


1248
Madde (68 – 69) : Buluculuk Hakkı

Madde (70 – 74) : Devir, İntikal ve Terk İşleri

Madde (75 – 81) : Satış Bilgi Formu ve Devlet Hakkı Ödemeleri

Madde (82 – 91) : Beyan, Teminat İratları ve Harçlar

Madde (92 – 97) : Sicil Kayıtları

Madde (98 – 99) : Maden Tetkik Ve Arama Genel Müdürlüğünün Arama Faaliyetleri

Madde (100 - 103) : Kurulun Oluşturulması Ve Çalışma Esasları

Madde (104 - 106) : Ruhsat Teminatı, Ödemeler Ve Kamu Yararı

Madde (107 - 108) : Teknik Nezaretçinin Görevi ve Atanması

Madde (109 - 113) : Teknik Ve Daimi Nezaret İçin Ruhsat Sayıları, Yetki Ve
Sorumluluklar

Madde (114 - 116) : Maden İhale İşlemleri / Genel Hükümler

Madde (117 - 129) : İhale ve İlan İşlemleri

Madde (130 – 135) : Çeşitli ve Son Hükümler

1249
MADEN KANUNUNUN I (A) GRUBU MADENLERİ İLE İLGİLİ
UYGULAMA YÖNETMELİĞİ

(Resmi Gazete Tarihi - No: 12/09/1974 – 15004)

Madde 1 – Bu Yönetmeliğin amacı, 3213 sayılı Maden Kanununun I (a) Grubu


madenleri ile ilgili yapılacak işlemlere ait usul ve esasları düzenlemektir.

Madde 2 – Bu Yönetmelik; 4/6/1985 tarihli ve 3213 sayılı Maden Kanunu hükümlerine


göre I (a) Grubu kapsamındaki inşaat ile yol yapımında kullanılan ve tabiatta doğal olarak
bulunan kum ve çakıl, % 80’nin altında SiO2 içeren kum, SiO2 oranına bakılmaksızın
denizlerdeki kum, çakıl ve ariyet malzemesi alanlarının ihale edilmesini, faaliyete başlamak
için alınacak izinleri, bu madenlerin işletilmesini, üretim esaslarını, işletme dönemleri
işlemlerini, faaliyetlerin denetim ve kontrolünü, terk, devir ve intikal işlerini, ruhsat sahipleri
tarafından düzenlenecek belgeleri, ödenecek bedelleri, maden sicili ile ilgili yapılacak usul ve
esasları kapsar.

Madde 3 – Bu Yönetmelik, 4/6/1985 tarihli ve 3213 sayılı Maden Kanununda değişiklik


yapan 26/5/2004 tarihli ve 5177 sayılı Maden Kanununda ve Bazı Kanunlarda Değişiklik
Yapılmasına İlişkin Kanunun Geçici 8 inci maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.

Madde 4 – Bu Yönetmelikte geçen;


a) Kanun : 4/6/1985 tarihli ve 3213 sayılı Maden Kanununu,
b) Bakanlık : Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığını,
c) Genel Müdürlük : Maden İşleri Genel Müdürlüğünü,
d) İlgili Valilik : Ruhsatın verildiği ve ruhsat alanının bulunduğu ilin valiliğini,
e) İlgili Daire : İl özel idaresini,
f) Banka : İl özel idaresince belirlenecek banka şubelerini,
g) Satış Bilgi Formu: Yıllık üretim miktarı, satış tutarı, toplam gelir ve tahakkuk eden
Devlet hakkı gibi mali durumu gösteren belgeyi,
h) Faaliyet Bilgi Formu: Yıllık işletme faaliyetine ilişkin üretim, satış, stok ve bunun gibi
bilgileri içeren belgeyi,
ı) Ariyet Malzemesi : Dolgu malzemesi olarak kullanılan çakıl, kum, silt ve mil içeren
malzemeyi,
i) Teknik Nezaretçi : İşletmelerdeki faaliyetlerin teknik ve emniyet yönünden nezaretini
yapan, Kanunun 29 uncu maddesi gereği faaliyet bilgi formunun hazırlanmasından sorumlu ve
yetkili maden mühendisini,
j) İşletme : Madencilik faaliyetlerinin yapıldığı işyerini,
k) Teknik Nezaretçi Defteri: Muhafazasının sorumluluğu ruhsat sahibine ait olan, noter
tarafından onaylanmış, teknik nezaretçinin raporunu yazdığı defterini,
l) Taksir : Ruhsat alanlarının Kanun gereğince küçültülmesini,
ifade eder.

Madde (5 – 8) : Temel Esaslar

Madde (9 – 14) : İzinler ve İşletme Dönemi İşlemleri

Madde (15 – 22) : Maden Sevkıyatı

Madde (23 – 25) : Faaliyetlerin İncelenmesi ve Denetlenmesi

Madde (26 – 29) : Devir, İntikal ve Terk İşleri


1250
Madde (30 – 35) : Satış Bilgi Formu ve Devlet Hakkı Ödemeleri

Madde (36 – 43) : Beyan, Teminat İratları ve Harçlar

Madde (44 – 49) : Sicil Kayıtları

1251
DENİZ, GÖL VEYA NEHİR ALTINDA BULUNAN MADENLERDEKİ ÇALIŞMALAR
HAKKINDA YÖNETMELİK

(Resmi Gazete Tarihi - No: 13/04/1997 – 22963)

Madde 1- Bu Yönetmelik, deniz, göl, nehir veya su taşıyan katman altındaki


madencilik faaliyetleri sırasında meydana gelebilecek su baskınlarının önlenmesi amacıyla
düzenlenmektir.

Madde 2- Bu Yönetmelik, deniz, göl, nehir veya su taşıyan katman altındaki


madencilik faaliyetlerini kapsar.

Madde 3- Bu Yönetmelik, 13/8/1984 tarih ve 84/8428 sayılı "Maden ve Taş Ocakları


İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine İlişkin
Tüzük"ün 216. maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.

Madde 4- Bu Yönetmelikte geçen deyimlerden;


Ajur; Maden işletmelerinde, hazırlık ve istihsal işlerinde yapılan her çeşit imalata ait
aşamaların ocak haritalarına işlenmesini,
Damar Derinliği; Su dibi tabaka kalınlığına, su derinliğinin yarısının ilave edilmesiyle
bulunan derinliği,
Dayk; Kendisinden yaşlı olan komşu formasyonların strüktürlerini kesen, nispeten ince
ve uzun magma tik kayaçları,
Formasyon; Kayaç stratigrafi sınıflamasının temel birimi olan ve haritaya geçirilebilen
ve derine doğru izlenebilen alt ve üstten sınırlı homojen kayaç oluşumunu,
Sementasyon; Belli bir yüzeyin tamamının veya çatlaklarının veya bir boşluğun
doldurulması amacıyla yapılan çimentolamayı,
Tehlike Sınırı; Deniz, göl veya nehir su seviyelerinin en yüksek sınırında oluşan kenar
çizgisine, çalışılan yerin derinliğinin yarısı kadar bir miktarın kara tarafına doğru ilave
edilmesiyle bulunan hattı,
ifade eder.

Madde 5- Deniz, göl, nehir veya su taşıyan katman altında faaliyet gösteren
işletmelerdeki çalışmaların, sürekli olarak bir maden mühendisinin kontrolü altında yapılması
zorunludur.

Madde (6 – 43) : Genel Hükümler

Madde (44 – 57) : Yerüstü ve Yeraltında Su İçeren Tabakalar, Fay ve Dayklara


Yapılacak Sondajlar Sırasında Alınacak Önlemler

Madde (58 – 60) : Çalışmalar Sırasında Etkilenme Sonucunda Baskın Oluşturabilecek


Fay ve Dayklara Yaklaşırken Alınacak Önlemler

Madde (61 – 62) : Yürürlük ve Yürütme

1252
FENNİ NEZARET YÖNETMELİĞİ

(Resmi Gazete Tarihi - No: 19/02/1969 – 13131)

Madde 1 - İşletme ruhsatnameli, isletme imtiyazlı maden sahaları ile 57. maddeden yararlanan
isletme hakki talepli maden sahalarındaki teknik faaliyetin tanzim ve idamesi için gerekli fenni
nezaretçinin tayini usulü ve şartları, 6309 sayılı Maden Kanununun 271 sayılı Kanunla
değiştirilen 82. maddesi ve bu maddeye dayanılarak hazırlanan iş bu Yönetmelik hükümlerine
tabidir.

Fenni Nezaretçi:

Madde 2 - Birinci maddede sayılan maden sahalarında fenni nezâret vazifesi 6235 sayılı
Kanuna göre kurulmuş bulunan Maden Mühendisleri Odasında kayıtlı ve ayni zamanda kamu
idareleri veya kamu iktisadi teşebbüslerinde görevli bulunmayan T.C. uyruklu maden yüksek
mühendisi veya maden mühendisleri tarafından deruhte edilebilir.

Maden sayılan maddeleri ihtiva eden sulardan çeşitli usullerle bu maddelerin üretimi
maksadıyla yapılan isletmelerde fenni nezaret vazifesi, birinci fıkrada gösterilen nitelikteki
kimya yüksek mühendisleri veya kimya mühendisleri tarafından da deruhte olunabilir.

Fenni nezaret deruhte edecek olan mühendislerin odalarına kayıtlı olup olmadıkları, mesleği
ifadan memnun kılınıp kılınmadıkları bağlı bulundukları odalardan sorulmak suretiyle tespit
olunur.

Fenni Nezaretçi İstihdamı Zorunlu Sahalar ;

Madde 3 -Birinci maddede sayılan her maden sahası için ikinci maddede gösterilen nitelikleri
taşıyan en az bir fennî nezaretçi istihdamı zorunludur.

Bir Fennî Nezaretçinin Fennî Nezaret Görevi Alabileceği Saha Adedi:

Madde 4 - Bir fennî nezaretçi en çok on (10) adet maden sahasında fenni nezaret görevi
alabilir.

Maden Hakkı Sahibi Olan Mühendislerin Fenni Nezaret Görevi :

Madde 5-İşletme ruhsatnameli veya 57. maddeden yararlanan isletme hakki talepli maden
sahalarının hukukuna sahip mühendislerin 2, 3, 4. maddeler hükümleri dairesinde, kendi
sahalarında veya başka maden sahalarında fenni nezaretçi görevi deruhte etmeleri caizdir.

İş Basında Bulundurulacak Teknik Eleman :

Madde 6 - Birinci maddede sayılan maden sahalarında vazife deruhte eden fenni nezaretçi
tarafından maden tekniği ve mevzuatı esasları dairesinde verilecek emir ve talimatı yürütmek
maksadıyla is başında daimi olarak en az bir teknik eleman bulundurulması lâzımdır.

İş başında daimi olarak bulundurulacak teknik elemanın, maden teknisyen veya teknikeri veya
maden meslek mektebi mezunu veya maden başçavuş okulunu bitirmiş veya ehliyeti
20/10/1963 tarihinden önce mahsus talimatnamesine göre Sanayi Bakanlığı’nca tasdik edilmiş
kurs mezunu maden başçavuşları arasından seçilmesi lazımdır. Ayni zamanda bu vasıfları haiz
1253
bulunan maden sahipleri de, kendi sahasında veya başka bir maden sahasında bu görevi deruhte
edebilir.

Ayni teknik eleman, ancak tek bir maden sahasında daimî is başında bulunma görevi deruhte
edebilir. Birden fazla maden sahasına ait bu görevin ayni teknik eleman uhdesinde toplanması
caiz değildir.

Yönetmeliğin bu maddesi hükmü, Maden Kanununun 82. maddesinin 6. fıkrasına, göre


Bakanlar Kurulu’nca tayin ve Resmi Gazete ile yayınlanacak tarihten itibaren uygulanmaya
baslar.

Fenni Nezaretçi Ve İş Başında Daimi Bulunacak Teknik Elemanın Tayini Usulü

Madde 7 - Fennî nezaretçi ve is başında daimî olarak bulunacak teknik eleman, maden sahaları
sahipleri tarafından tayin olunur.

Birinci maddede sayılan maden sahalarının sahipleri, sahalarında isletme faaliyetine


başlamadan önce, fenni nezareti deruhte edecek mühendis ile is başında daimi olarak
bulunacak teknik elemanın, inhilâl vukuunda bunların yerine tayin edilen1erin isimlerini ve
ikametgâhlarını Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’na bildirmeye bu kimselerin mezkûr
vazifeleri kabul ettiklerini gösterir noterlikten tasdikli bir beyannameyi (Örnek : I, II) tevdi
etmeye mecburdur.

Fenni Nezaret Vazifesinin İnhilali :

Madde 8 - Fennî nezaret vazifesi :

İşletme hakki sahibinin fennî nezaretçiyi azil etmesi, madenin hukukunun başkasına intikali
veya devri, fenni nezaretçinin istifa veya vefat etmesi veya 57. maddeye müsteniden faaliyete
bulunan sahaların isletme hakkına. bağlanması gibi hallerde inhilâl eder.

İstifa halinde, fenni nezaretçinin keyfiyeti yazılı olarak hemen Enerji ve Tabii Kaynaklar
Bakanlığı’na ve madenin isletme hakki sahibine bildirmesi lâzımdır. Aksi takdirde mesuliyeti
devam eder.

Fennî nezaret vazifesinde inhilâl vukuunda, maden isletme hakki sahibinin, fennî nezaret
görevinde bir inkıtaa yer vermeden usulü dairesinde yeniden fennî nezaretçi tayini mecburidir.

Daimi olarak işbaşında bulunan teknik eleman vazifesinin inhilâli ve yerine ·yenisinin tayini de
yukarıdaki hüküm

Madde 9 - Birinci maddede gösterilen maden sahalarında, fenni nezaretçi ve işbaşında daimi
olarak bulunacak teknik eleman tayin edilmeden, inhilâl vukuunda yerlerine yenileri
getirilmeden, isletme faaliyetinde bulunulması memnudur. Hilafına hareket halinde isletme
hakki sahibi hakkında Maden Kanununun değişik 82. maddesinin son fıkrası hükmü tatbik
olunur.

Yürürlük :

Madde 10- Bu Yönetmelik hükümleri 1/6/1969 tarihinden itibaren yürürlüğe girer.

1254
Geçici Madde - Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden önce 6309 sayılı Maden Kanununun
değişik 82. maddesi hükümlerine uyularak tayin edilmiş bulunan fenni nezaretçileri görevi
2/1/1970 tarihinde sona erer.

Fenni nezaret görevinin inhilâline müteallik hükümler saklıdır. Bu kabil maden sahalarının
sahipleri en geç 2/1/1970 tarihine kadar bu Yönetmelik hükümleri dairesinde fennî nezaretçi
tayin etmeğe mecburdur. Aksi takdirde haklarında Yönetmeliğin 9. maddesine göre işlem
yapılır.

1255
(Örnek : I)

Fenni Nezaret Beyannamesi Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’na

"Maden Dairesi Reisliği"

Ankara

Fenni Nezaretçinin Adı Soyadı :


Mesleği :
Diploma Tar. No :
Maden Mühendisleri Kayıt No.su :
İkametgah Adresi :

Fenni Nezareti Kabul Edilen Maden Sahası :


Maden Sahasının İli, İlçesi, Bucağı, Köyü, Mevkii :
Madenin Cinsi :
Madenin Sicil No. ve Adı :
İşletme Hakkının Nev‘i Tarihi ve No. :

İşletme Hakkı Sahibinin :


Adı veya Unvanı :
İkametgahı :

Ben işletme hakkı sahibi

İşletme hakkına sahip bulunduğum cinsi, mevkii, adı ve sicil numarası yukarıda
gösterilen maden sahasında yapılacak işletmede teknik Faaliyetin tanzim ve idamesi işlerinin
yukarıda adı ve ikametgâhı yazılı mühendisin fennî nezaret altında devam olunacağını,

Ben fenni nezaretçi :

A) Bu madenin isletilmesi için gerekli teknik faaliyetin tanzim ve idamesine müteallik


fennî nezaret vazifesini deruhte ettiğimi,
B) 6235 sayılı Kanuna göre kurulmuş bulunan Maden Mühendisleri Odasına kayıtlı
olduğumu, her hangi bir kamu idaresi veya kamu iktisadî teşebbüsünde çalışmadığımı,
C) Fenni nezaret görevini deruhte ettiğim bu maden sahasından başka, aşağıda yeri,
cinsi ve Sici1 No. ları gösterilen :
1-
2-
3-
…..

sahalarda da görev deruhte etmiş bulunduğumu,

D) Bu görevimden ayrılacağım tarihi en geç 15 gün evvel isletme hakkı sahibine ve


Bakanlığa bildirmeyi kabul ve taahhüt ettiğimi, 6309 sayılı Maden Kanununun 271 sayılı
Kanunla, değiştirilen 82. maddesi ve 13131 sayılı Resmî Gazete‘de yayınlanan Fenni Nezaret
Yönetmeliği hükümlerine göre arz ve beyan eder, gereğinin yapılmasını dileriz.

Maden Sahibi Fenni Nezaretçi


1256
İmza İmza

İşbu beyannamenin 6309 sayılı Maden Kanununun 271 sayılı Kanunla değiştirilen 82.
maddesinin 4. fıkrası uyarınca Noterliğimiz huzurunda tanzim ve imza edildiği tasdik olunur.

....................................
...... Noter

(Örnek : II )

Daimi Nezaretçi Teknik Eleman Beyannamesi Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’na

"Maden Dairesi Reisliği’ne"

Ankara

Daimi nezaretçi teknik elemanın

Adı Soyadı :
Mesleği :
Diploma Tarihi, No. :
İkametgah Adresi :

Daimi Olarak İş Başında Bulunacağı Maden Sahasının

Maden Sahasının İli, İlçesi, Bucağı, Köyü, Mevkii :


Madenin Cinsi :
Madenin Sicil No. Adı :
İşletme Hakkının Nev‘i, tarihi numarası :
İşletme Hakkı SahibininAdı ve Unvanı :
İkametgahı :

Ben İşletme Hakkı Sahibi:

İşletme hakkına sahip bulunduğum, cinsi mevkii adı ve sicil numarası yukarıda
gösterilen maden sahasında yapılacak isletme faaliyeti devamınca fenni nezaretçi tarafından
maden tekniği ve mevzuatı esasları dairesinde verilecek emir ve talimatı yürütmek maksadıyla
yukarıda adı ve soyadı ve mesleği yazılı teknik elemanın daimi olarak işbaşında
bulundurulacağımı,

Ben Daimi Nezaretçi Teknik Eleman :

Bu madenin işletmesi devamınca fenni nezaretçi tarafından maden tekniği ve mevzuatı


esasları dairesinde verilecek emir ve talimatı yürütmek için daimi olarak iş başında bulunma
vazifesini kabul ve deruhte ettiğimi, görevimden ayrılacağım tarih en az 15 gün evvel işletme
hakkı sahibine ve Bakanlığa bildirmeyi kabul ve taahhüt ettiğimi,

6309 sayılı Maden Kanununun 271 sayılı Kanunla değiştirilen 82. maddesi ve 13131
sayılı Resmi Gazete‘de yayınlanan Fenni Nezaret Yönetmeliği hükümlerine göre arz ve beyan
eder, gereğinin yapılmasını dileriz.

1257
Maden Hakkı Sahibi Daimi olarak işbaşında
bulunacak
.................Teknik Eleman

İmza İmza

İşbu beyannamenin 6309 sayılı Maden Kanununun 271 sayılı Kanunla değiştirilen 82.
maddesinin 4. fıkrası uyarınca Noterliğimiz huzurunda tanzim ve imza edildiği tasdik olunur.

................................. Noteri

1258
GRİZULU VE YANGINA ELVERİŞLİ OCAKLARDA ALINMASI GEREKLİ
TEDBİRLER HAKKINDA YÖNETMELİK

(Resmi Gazete Tarihi - No: 25/07/1996 – 22707)

Madde 1 - Bu Yönetmeliğin amacı, grizulu ve yangına elverişli ocaklarda yapılan


çalışmalar sırasında, grizu patlamaları ve ocak yangınlarının önlenmesi için gerekli olan
tedbirlerin alınmasını sağlamaktır.

Madde 2 - Bu Yönetmelik, grizulu ve yangına elverişli taşkömürü, linyit ve benzeri


maden işletmelerindeki yeraltı çalışmalarını kapsar.

Madde 3 - Bu Yönetmelik, "Maden ve Taş Ocakları İşletmelerinde ve Tünel


Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine İlişkin Tüzük"ün 186.maddesine
göre çıkarılmıştır.

Madde 4 - Bu Yönetmelikte geçen deyimlerden;


Kendiliğinden Yanma: Fiziksel etkilere maruz kalan kömür veya cevherin hava ile
temas etmesi sonucunda, kimyasal reaksiyonlarla sıcaklığının artarak yanmaya başlaması
olayını,
Yangına Elverişli Damar : Kendiliğinden yanma özelliği gösteren damarı,
Kritik Zon : Alt taban yolundan ayak arkası göçüğüne giren kaçak havanın meydana
getirdiği ısının, göçükten geçen havanın azlığı nedeniyle, yeterince ayak dönüş havasına
girememesi sonucu oluşan ve ayağın ilerlemesi ile birlikte sürekli olarak yer değiştiren kızışma
zonunu,
Erken Uyarı Sistemi (Monitoring Sistem) : Yerüstünde çeşitli merkezlerden
gözlenebilecek şekilde sürekli olarak gaz ölçümü yapan ve tehlikeli durumu anında sesli ve
ışıklı olarak bildiren sistemi,
Kesonlama : Kömür damarı yüzeyinin hava ile irtibatını kesmek için yapılan tecrit
etme işlemini,
Hacimsel İnertizasyon : Yangın bölgesinin barajla kapatılarak diğer üretim
birimleriyle ilişkisinin kesilmesi ve buraya inen gazın (azot veya benzer özelliği gösteren diğer
gazlar) enjekte edilmesi işlemini,
Bölgesel İnertizasyon : İnert gazın doğrudan doğruya yangın kaynağına uygulanması
işlemini,
Denge Barajı (Savak) : Basıncın dengelenmesi yoluyla kesin olarak sızdırmazlık
sağlanması için ana baraj önüne yapılan barajı,
Basınç Odası : İçindeki havanın basıncını yükseltmeye veya düşürmeye yarayan
sistemleri ihtiva eden ve ana barajla denge barajı arasında oluşturulan bölümü,
Şok Barajı (Ağırlık Barajı) : Kapatılacak panolarda patlama tehlikesinin de mevcut
olduğu durumlarda, ana barajın önüne yapılan patlamaya dayanıklı barajı,
Kılavuz Delikleri : Ani gaz boşalması ihtimali bulunan ocaklarda, boyları 5 metreye
kadar olan ve kısa süreli iş emniyetini sağlayan delikleri,
Pilot Sondaj Delikleri : Ani gaz boşalması ihtimali bulunan ocaklarda, boyları 5
metreden fazla olan ve sondaj makinesi ile delinen delikleri,
ifade eder.

Madde (5 – 21) : Genel Hükümler

Madde (22 – 26) : Gaz Analizleri ve Havalandırma

1259
Madde (27 – 36) : Ani Gaz Boşalması İhtimali Bulunan Ocaklarda Alınacak Özel
Tedbirler

Madde (37 – 47) : Uzun Ayaklarda Alınacak Özel Tedbirler

Madde (48 – 60) : Yangınlı Sahalarda Alınacak Özel Tedbirler

Madde (61 – 62) : Yürürlük ve Yürütme

1260
GRİZULU OCAKLARDA ELEKTRİK ENERJİSİ KULLANILMASI HAKKINDA
YÖNETMELİK

(Resmi Gazete Tarihi - No: 11/03/1997 – 22930)

Madde 1- Bu Yönetmeliğin amacı, grizulu ocaklarda kullanılan elektrik enerjisinin gaz


ve toz patlamalarına neden olmaması için gerekli olan tedbirlerin alınmasını sağlamaktır.

Madde 2- Bu Yönetmelik, bütün grizulu ocakları kapsar.

Madde 3- Bu Yönetmelik, 13/8/1984 tarih ve 84/8428 sayılı "Maden ve Taşocakları


İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine ilişkin
Tüzük"ün 287. maddesine göre çıkarılmıştır.

Madde 4- Bu Yönetmelikte geçen deyimlerden;


Grup - I; Metan gazının bulunduğu bütün grizulu ocakları ihtiva eden grubu,
I nci Bölge; Normal çalışmada veya arıza halinde, patlayıcı karışımın zaman veya
periyodik olarak oluşabileceği veya oluşma ihtimalinin bulunduğu sahaları,
T-3 Sıcaklık Sınıfı; Kullanılan teçhizat, tesisat ve aygıtın en büyük yüzey sıcaklığı
100°C‘ye eşit veya 200’C‘den daha küçük olan ve ortamda bulunan gaz ve/veya tozun
alevlenme sıcaklığı 200"C‘den daha büyük olan sıcaklık sınıfını,
T-5 Sıcaklık Sınıfı; Kullanılan teçhizat, tesisat ve aygıtın en büyük yüzey sıcaklığı
100C‘ye eşit veya 100C‘den daha küçük olan ve ortamda bulunan gaz ve/veya tozun alevlenme
sıcaklığı 100C‘den daha büyük olan sıcaklık sınıfını,
(d) Alev sızdırmaz Muhafazalı Koruma Tipi; İçindeki gazın patlama basıncına,
herhangi bir hasar veya deformasyon olmayacak şekilde dayanabilecek özellikte ve dış
ortamdaki patlayıcı karışımın ateşlenebileceği, aygıtın alev yolları ile önlenmiş olan koruma
tipini,
(p) Basınçlandırılmış Muhafazalı Koruma Tipi; Aygıtların bulunduğu kısmın veya
aygıt muhafazasının basınç altında tutularak, söz konusu kısım veya muhafazanın içerisine
patlayıcı karışımın girmesinin önlendiği ve bu önlemenin güvenilir düzeneklerle kontrol altında
tutulduğu koruma tipini,
(g) Tozla Doldurma Koruma Tipi; Ateşleme yapabilecek kısımların özel toz veya
kumla doldurulmasıyla sağlanan koruma tipini,
(o) Yağa Daldırma Koruma Tipi; Ateşleme yapabilecek kısımların veya aygıtın
tamamının yağ içine daldırılmasıyla sağlanan koruma tipini,
(e) Artırılmış Emniyetli Koruma Tipi; Aşırı derece ısı üretmeyen ve normal işletmede
elektrik arkı ya da kıvılcım oluşturmayan aygıtlarda, aşırı ısınma, elektrik arkı ya da kıvılcım
oluşma ihtimaline karşı etkin ek önlemlerin alınarak güvenlik katsayısının artırıldığı koruma
tipini,
(i) Kendinden Emniyetli Koruma Tipi; Normal çalışma veya arıza halinde, iç eleman
ve devreleri bozulmayan veya bozulduğunda açığa çıkan ısı ve enerji yönünden patlayıcı ortam
için tehlike kaynağı olmayan aygıt ve devrelerin koruma tipini,
(s) Özel Koruma Tipi; Grizulu ocaklarda emniyetle kullanılabileceği hususu, Alev
sızdırmazlık Test İstasyonu Müdürlüğü tarafından sertifikalandırılmış olan koruma tipini,
TS 1705; Kıvılcım ve Aleve Karşı Emniyetli Cihazlar İçin Üç Köşe Başlı Metrik Vidalı
Cıvataları,
TSE 3380; Patlayıcı Gaz Ortamlarında Kullanılan Elektrik Aygıtları İçin Genel
Kurallar-Alev Geçirmez Koruncaklar‘ı,
TS 3381; Patlayıcı Gaz Ortamlarında Kullanılan Elektrik Aygıtları İçin Genel Kurallar-
Basınçlı Koruncaklar‘ı,
1261
TS 3383; Patlayıcı Gaz Ortamlarında Kullanılan Elektrik Aygıtları İçin Genel Kurallar-
Toz Malzeme Doldurulmuş Koruncaklar‘ı,
TS 3384; Patlayıcı Gaz Ortamlarında Kullanılan Elektrik Aygıtları İçin Genel Kurallar-
Yağa Batırılmış Aygıtlar‘ı,
TS 3385; Patlayıcı Gaz Ortamlarında Kullanılan Elektrik Aygıtları İçin Genel Kurallar-
(e) Tipi Korumalı Elektrik Aygıtları‘nı,
TS 3490; “Patlayıcı Gaz Ortamlarında Kullanılan Elektrik Aygıtları İçin Genel
Kurallar-İşaretleme Kuralları”nı,
TS 3492; Patlayıcı Gaz Ortamlarında Kullanılan Elektrik Aygıtları İçin Genel Kurallar-
Kendinden Emniyetli Elektrik Cihazları’nı,
TS 10086; Madenci Baş Lambası‘nı,
TS 11652; Madenci Emniyet Lambası‘nı,
MGM 104/1982; Patlayıcı Gaz Ortamları İçin Alev sızdırmaz Kablo Glendlerine Ait
Standart Şartname‘yi,
MGM 106/1983; Alev Sızdırmaz Bilezikli Motorlar İçin Sıvılı Yol Verme Dirençlerine
Ait Standart Şartname‘yi,
MGM 107/1983; Yeraltı Maden Ocakları İçin Alev Sızdırmaz Güç Transformatörüne
Ait Standart Şartname‘yi,
MGM 108/1983; Maden Ocağı ve Patlayıcı Ortam Alev Sızdırmaz Cihazlar İçin Alevi
Geciktirici Kablolara Ait Standart·Şartname‘yi,
MGM 109/1983; Maden Ocakları İçin PVC İzoleli Çelik Tel Zırhlı 600/1000-
1900/3300 Volt Güç Kablolarına Ait Standart Şartname‘yi,
MGM 110/1984; Maden Ocakları için PVC İzole ve Kılıflı Çelik Tel Zırhlı Telefon ve
Sinyal Kablolarına Ait Standart Şartname‘yi,
MGM 112/1984; Maden Ocakları İçin Esnek Hareketli ve Zırhlı 660/1100-1900/3300
Volt Lastik Kablolara Ait Standart Şartname’yi,
MGM 113/1984; Maden Ocakları İçin Alev Sızdırmaz Cıvatalı ve Fişli Kablo
Birleştirici ve Adaptörlere Ait Standart Şartname’yi,
MGM 114/1984; Maden Ocakları İçin 3800/6600 Volt PVC İzoleli İle İletken Kılıflı ve
Kılıfsız Tek ve Çift Kat Çelik Tel Zırhlı Güç Kablolarına Ait Standart Şartname‘yi,
ifade eder.

Madde (5 – 21) : Genel Hükümler

Madde (22 – 28) : Madenci Baş Lambası ve Madenci Emniyet Lambası İle İlgili
Tedbirler

Madde (29 – 40) : Elektrik Motorlarında Alınacak Tedbirler

Madde (41 – 49) : Kendinden Emniyetli Aygıtlarda Alınacak Tedbirler

Madde (50 – 60) : Kablolarda Alınacak Tedbirler Alınacak Tedbirler

Madde (61 – 62) : Yürürlük ve Yürütme

1262
PATLAYICI MADDE ATEŞLEYİCİ YETERLİLİK BELGESİNİN VERİLMESİ ESAS
VE USULLERİNİN BELİRLENMESİ HAKKINDA YÖNETMELİK

(Resmi Gazete Tarihi - No: 11/07/2002 – 24812)

Madde 1 — Bu Yönetmeliğin amacı; 87/12028 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla


yürürlüğe konulan Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddelerle Av Malzemesi ve Benzerlerinin
Üretimi, İthali, Taşınması, Saklanması, Depolanması, Satışı, Kullanılması, Yok Edilmesi,
Denetlenmesi Usul ve Esaslarına İlişkin Tüzük kapsamında bulunan patlayıcı maddelerin
kullanılmasında görevlendirilecek ateşleyicilere verilecek yeterlilik belgesine ilişkin sınav
koşulları, sınav kurulunun oluşumu ve sınavla ilgili diğer hususları düzenlemektir.

Madde 2 — Bu Yönetmelik, Tüzük kapsamındaki patlayıcı maddelerin kullanımında


görevlendirilecek ateşleyicilerde aranan özellikler, sınavların yapılış şekli, sınav kurulunun
oluşumu ile ateşleyici yeterlilik belgelerinin düzenlenmesi, yenilenmesi ve geri alınması
işlemlerini kapsar.

Madde 3 — Bu Yönetmelik, 14/8/1987 tarihli ve 87/12028 sayılı Bakanlar Kurulu


Kararı ile yürürlüğe konulan Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddelerle Av Malzemesi ve
Benzerlerinin Üretimi, İthali, Taşınması, Saklanması, Depolanması, Satışı, Kullanılması, Yok
Edilmesi, Denetlenmesi Usul ve Esaslarına İlişkin Tüzüğün 121 inci maddesine dayanılarak
hazırlanmıştır.

Madde 4 — Bu Yönetmelikte geçen;


a) Bakanlık: İçişleri Bakanlığını,
b) Valilik: İl Valiliğini,
c) Emniyet Müdürlüğü: İl Emniyet Müdürlüğünü,
d) Tüzük: 14/8/1987 tarihli ve 87/12028 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla yürürlüğe
konulan Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddelerle Av Malzemesi ve Benzerlerinin Üretimi,
İthali, Taşınması, Saklanması, Depolanması, Satışı, Kullanılması, Yok Edilmesi, Denetlenmesi
Usul ve Esaslarına İlişkin Tüzüğü,
e) Aday: Ateşleyici yeterlilik belgesi talebinde bulunan adayı,
f) Patlayıcı Maddeler: Şiddetli bir kimyasal reaksiyonla parçalanarak, ani yüksek
sıcaklıkla birlikte büyük hacimlerde gaz haline dönüşebilen maddeleri,
g) Piroteknik Maddeler: İnfilak edici özelliği olmayan kendiliğinden ekzotermik
reaksiyonların bir sonucu olarak ısı, ışık, ses, gaz veya duman ya da bunların kombinasyonu
yoluyla bir etki yaratmak amacıyla tasarlanan bir madde ya da maddelerin karışımını,
h) Sınav: Yeterlilik belgesi için yapılacak mülakat sınavı ve yazılı sınavını,
i) Yeterlilik Belgesi: Tüzük kapsamındaki patlayıcı maddelerin ateşlenmesi işini
yapacaklara verilecek ateşleyici yeterlilik belgesini,
ifade eder.

Madde (5 – 6) : Adaylarda Aranacak Nitelikler ve Başvuru

Madde (7 – 10) : Sınav Kurulu ve Sınavla İlgili Esaslar

Madde (11 – 14) : Yeterlilik Belgesi İle İlgili Esaslar

Madde (Geçici Md. 1 - 16) : Diğer Hükümler

1263
YERALTI MADEN İŞLETMELERİNDE ELEKTRİKLİ LOKOMOTİFLERİN
KULLANILMASI HAKKINDA YÖNETMELİK

(Resmi Gazete Tarihi - No: 28/05/1997 – 23002)

Madde 1- Bu Yönetmelik, elektrikli lokomotiflerin yeraltı maden işletmelerindeki


işletilme şartlarına, elektrik hattı ve demiryollarının emniyetli olarak tesisine ve elektrikli
lokomotifler ile yapılan taşımacılık sırasında alınması gerekli tedbirlere dairdir.

Madde 2- Bu Yönetmelik, bütün yeraltı maden işletmelerinde elektrikli lokomotifler ile


yapılan taşımacılığı kapsar.

Madde 3- Bu Yönetmelik, 13/8/1984 tarih ve 84/8428 sayılı "Maden ve Taşocakları


İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Önlemlerine İlişkin
Tüzük"ün 78.,79. ve 80. maddelerine göre çıkarılmıştır.

Madde 4- Bu Yönetmelikte geçen deyimlerden;


Trolley; Yeraltı maden işletmelerinde tesis edilen havai bir hat vasıtasıyla doğru akım
kullanarak çalışan elektrikli lokomotifleri,
Nezaretçi; Fenni nezaretçi tarafından yazılı olarak görevlendirilen ve Trolley
taşımacılığından sorumlu olan birinci sınıf yetki belgesine sahip elektrikçiyi,
Troleyci; Troleyci ehliyeti bulunan ve elektrikli lokomotifi kullanan sürücüyü,
Kolektör; Troleyin havai hattan doğru akımı aldığı akım toplayıcı kolu,
Kontrolör; Troleyin hareketini sağlayan ve yalnızca troleyci tarafından kullanılabilen
çalıştırma kolunu,
Redresör; Alternatif akımı doğru akıma çeviren aygıtı,
Seksiyoner; Trolley hattındaki akımı dağıtmak için kullanılan hat ayırıcısını (şalterini),
Hat Makası; Ana yolda kollara ayrılan hatların bağlantısında kullanılan mekanik
aksamı,
Hat Sigortası; Hatları birbirinden ayırmak için kullanılan sigortayı,
Hat İzolatörü; Hattın sabitleştirilerek askıya alınması için kullanılan izolatörü,
Germe İzolatörü; Hattın boşluğunu almak için kullanılan izolatörü,
Hat Klemensi; Hatları birbirine eklemek için kullanılan bağlantı aksamını,
Fider Hattı; Doğru akım çıkış hattı olarak kullanılan besleme hattını,
Elektrifikasyon Gabarisi; Havai hattaki gerilimin belirlenmiş uzaklıkta elektriği
atlatmaya neden olmaması için, lokomotif ve yüklü veya yüksüz vagonların en fazla
boyutlarının çevresindeki emniyetli alanın dış sınırını,
ifade eder.

Madde (5 – 27) : Genel Hükümler

Madde (28 – 52) : Troley Hatları

Madde (53 – 65) : Troley Yolları

Madde (66 – 74) : Troley Lokomotifleri

Madde (75 – 80) : Troleyci İle İlgili Hükümler

Madde (81 – 97) : Troley Lokomotifleri İle Taşıma


1264
Madde (98 – 110) : Troley Şebekesinin Onarım, Bakım ve Kontrolü

Madde (111 – 112) : Yürürlük ve Yürütme

1265
ELEKTRİK İÇ TESİSLERİ YÖNETMELİĞİ

(Resmi Gazete Tarihi - No: 04/11/1984 – 18565)

Madde 1 – Bu Yönetmelik elektrik iç tesislerinin kurulmasına ve işletilmesine dair


hükümleri kapsar; elektrik enerjisinin üretilmesine ve dağıtılmasına dair yapı içindeki tesisleri
kapsamaz. Aşağıdaki elektrik tesisleri elektrik iç tesisi sayılır.
a) Sürekli elektrik tesisleri:
Yapıların yada kümelerinin içinde, bitişiğinde yada bu yapılara ek olarak bunların
dışında sürekli kullanılmak için kurulan asansör tesisleri dışındaki alçak gerilimli her türlü
tesislerdir. Yapıların iç aydınlatma, kuvvet, alçak gerilim kompanzasyon tesisleri, çağırma,
alarm, arama, yıldırımlık, akü, doğrultmaç (redresör) hoparlör, anten, telefon ve televizyon
tesisleriyle, bu yapıların bahçe aydınlatma tesisleri ve yukarıda açıklanan tesislerin dışarıda
kurulan bölümleri sürekli tesis sayılır.
b) Tesisi yaptıran kimsenin arazisi ile sınırlı enerji nakil hattı içermeyen, bağımsız alçak
gerilimli elektrik tesisleri (bir ev, bağ veya bahçenin yalnızca kendi gereksinimlerini
karşılamak için tahsis edilecek motopomp tesisi ve benzeri tesisler)
c) Geçici elektrik tesisleri
Geçici elektrik tesisleri yukarıda (a) ve (b) madde bölümlerinde açıklanan tesislere
bağlanmış olan yapıların içinde yada dışında, sürekli tesisin işletmeye açılmasına kadar
kullanılmak için geçici olarak kurulan ve sürekli olarak kullanılmayan alçak gerilimli her türlü
tesislerdir. Lunapark, panayır gibi tesisler ve şantiyeler geçici tesis sayılır.

Madde 2 - a) Bu yönetmelik
a.l - Yeni kurulacak tesislerde,
a.2 - Kurulu tesislerin tamamen değiştirilmesi durumunda,
a.3- Kurulu tesislerde açık ve belli olarak ölüm yaralanma ve yangına neden olabilecek
durumlarda,
a.4- Kurulu tesislerde bozukluk yada değişikliğin yakındaki diğer tesislerde önemli
karışıklık yada tehlikeler doğurması durumunda,
a.5- Kurulu bir tesisi esasına etki etmeyecek biçimde yapılacak genişletmelerin,
değişikliklerin ve onarmaların yalnızca bu bölümlerinde,
uygulanır.
Kurulu tesislerin kesilmiş olan akımlarının yeniden verilmesi anında yada işletme
tarafından serbest olarak yapılacak muayene sonunda a.3 ve a.4'de açıklandığı gibi bozuk ve
tehlikeli görülen tesislerin bu Yönetmelik hükümlerine göre bir ay içinde düzeltilmesi aboneye
bildirilir. Tesis bu süre içinde düzeltilmemişse, işletme abonenin akımını keser. Bu bozukluk
ve tehlikeli durum tümünde varsa, a.2'de yer alan hükme göre işlem yapılır.
Akımın derhal kesilmesini gerektiren tehlikeli durumlarda bu süre verilmez.
b) Bu Yönetmeliğin herhangi bir maddesinin uygulanması mahalli şartlar nedeniyle
zorluklar yada teknik gelişmeyi önleyecek durumlar ortaya çıkarırsa, Enerji ve Tabii Kaynaklar
Bakanlığı'na yapılacak gerekçeli başvurma üzerine Bakanlık yalnızca o başvurma için söz
konusu maddenin uygulanmamasına izin verebilir.

Madde 3 – Tarifler

Madde (4 – 5) : Genel Hükümler

Madde (6 – 29) : Yönetimle İlgili Hükümler

Madde (30 – 58) : Teknik Konularla İlgili Hükümler

1266
Madde (59 – 67) : Özel İşletme Yerleri ve Tesislere Ait Ek Hükümler

Madde (68 – 69) : Öteki Tesisler ile Zayıf Akım Tesislerine Ait Hükümler

Madde (70 – 72) : Yürürlüğe İlişkin Hükümler

1267
ELEKTRİK KUVVETLİ AKIM TESİSLERİ YÖNETMELİĞİ

(Resmi Gazete Tarihi - No: 30/11/2000 – 24246)

Madde 1- Bu Yönetmelik, elektrik kuvvetli akım tesislerinin kurulmasının,


işletilmesinin ve bakımının can (insan hayatı) ve mal emniyeti bakımından güvenlikle
yapılmasına ilişkin hükümleri kapsar.
Aşağıdaki tesisler bu Yönetmeliğin kapsamına girmez:
- Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği kapsamındaki tesisler,
- Elektrikle işleyen taşıtlara ilişkin besleme ve cer hatları,
- Maden işletmelerindeki elektrik tesisleri.
Ancak, elektrikle ilgili öteki yönetmeliklerde karşıt bir hüküm bulunmadıkça bu
Yönetmelik hükümleri uygulanır.
İlgili Türk standartları bu Yönetmeliğin tamamlayıcı ekidir. Yönetmelikte bulunmayan
hükümler için EN, HD, IEC, VDE gibi standartlar göz önüne alınır. Gelişmeler durumunda
sıralamaya göre öncelik verilir.
Herhangi bir tesisin bu Yönetmelik kapsamına girip giremeyeceği konusunda bir
kararsızlık ortaya çıkarsa, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nın bu konuda vereceği karar
geçerlidir.

Madde 2- Bu Yönetmelik, 3154 sayılı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nın Teşkilat


ve Görevleri Hakkında Kanunun 28 inci maddesine göre hazırlanmıştır.

Madde 3- Bu Yönetmelik yeni kurulacak tesislere ve kurulu tesislerde değişikliğe


uğrayacak kısımlara uygulanır.
Bu Yönetmeliğin herhangi bir maddesinin uygulanması yerel koşullar nedeniyle
zorluklar, yada teknik gelişmeyi önleyecek durumlar ortaya çıkarırsa, Enerji ve Tabii
Kaynaklar Bakanlığı'na yapılacak gerekçeli başvuru üzerine, Bakanlık yalnızca o başvuru için
söz konusu maddenin uygulanmamasına izin verebilir.

Madde 4- Tanımlar; genel tanımlar, elektrik tesislerinde aşırı gerilimlere ilişkin


tanımlar, hava hatlarına ilişkin tanımlar, kablo şebekelerine ilişkin tanımlar olmak üzere dörde
ayrılmıştır.

a) Genel tanımlar:
1) Elektrik kuvvetli akım tesisleri: İnsanlar, diğer canlılar ve eşyalar için bazı
durumlarda (yaklaşma, dokunma vb.) tehlikeli olabilecek ve elektrik enerjisinin üretilmesini,
özelliğinin değiştirilmesini, biriktirilmesini, iletilmesini, dağıtılmasını ve mekanik enerjiye,
ışığa, kimyasal enerjiye vb. enerjilere dönüştürülerek kullanılmasını sağlayan tesislerdir.
2) Alçak gerilim: Etkin değeri 1000 volt ya da 1000 voltun altında olan fazlar arası
gerilimdir.
3) Yüksek gerilim: Etkin değeri 1000 voltun üstünde olan fazlar arası gerilimdir.
4) Tehlikeli gerilim: Etkin değeri, alçak gerilimde 50 voltun üstünde olan, yüksek
gerilimde hata süresine bağlı olarak değişen gerilimdir.
5) İşletme elemanı: Elektrik enerji tesislerini oluşturan generatör, motor, kesici, ayırıcı,
anahtarlama (bağlama) hücresi vb. cihazlardır.
6) Santral: Elektrik enerjisinin üretildiği tesislerdir.
7) Ağ (Enterkonnekte) şebeke: Santrallerin birbiri ile bağlantısını sağlayan gözlü
şebekedir.
8) İletim şebekesi: Yerel koşullar nedeniyle belli yerlerde üretilebilen ve ağ şebeke ile
en üst düzeyde toplanan enerjiyi tüketicinin yakınına ileten kablo ve/veya hava hattı
şebekeleridir.
1268
9) Dağıtım şebekesi: İletilerek tüketilecek bölgeye taşınmış olan enerjiyi, tüketiciye
kadar götüren şebekedir.
10) Ana indirici merkez: Gerek enterkonnekte şebekeden alınan enerjiyi, daha küçük
seviyeli iletim şebekelerine, gerekse iletilerek dağıtım bölgesine taşınan enerjiyi seçilmiş
dağıtım gerilimi seviyesine dönüştüren transformatör merkezleridir.
11) Ara indirici merkez: İki veya daha fazla yüksek gerilim seviyesi kullanılan
şebekelerde enerjiyi bir yüksek gerilim seviyesinden diğerine dönüştüren transformatör
merkezleridir.
12) Dağıtım transformatör merkezi: Yüksek gerilimli elektrik enerjisini alçak gerilimli
elektrik enerjisine dönüştüren transformatör merkezleridir.

b) Elektrik tesislerinde aşırı gerilimlere ilişkin tanımlar:


1) Aşırı gerilim: Genellikle kısa süreli olarak iletkenler arasında ya da iletkenlerle
toprak arasında oluşan, işletme geriliminin izin verilen en büyük sürekli değerini aşan, fakat
işletme frekansında olmayan bir gerilimdir.
2) İç aşırı gerilim: Toprak temasları, kısa devreler gibi istenilen ya da istenilmeyen
bağlama olayları ya da rezonans etkileriyle oluşan bir aşırı gerilimdir.
3) Dış aşırı gerilim: Yıldırımlı havaların etkisiyle oluşan bir aşırı gerilimdir.
4) Başka şebekelerin etkisi ile oluşan aşırı gerilim: Başka şebekelerin, sözü edilen
şebekeye etkisi sonucunda oluşan gerilimdir.

c) Hava hatlarına ilişkin tanımlar:


1) Hava hattı: Kuvvetli akım iletimini sağlayan mesnet noktaları, direkler ve bunların
temelleri, yer üstünde çekilmiş iletkenler, iletken donanımları, izolatörler, izolatör bağlantı
elemanları ve topraklamalardan oluşan tesisin tümüdür.
2) İletkenler: Gerilim altında olup olmamasına bağlı olmaksızın bir hava hattının
mesnet noktaları arasındaki çıplak ya da yalıtılmış örgülü ya da tek tellerdir.
3) Yalıtılmış hava hattı kabloları: Yalıtılmış hava hattı kabloları, yalıtılmış faz
iletkenleri ile yalıtılmış ya da yalıtılmamış nötr iletkeni birbirine yada taşıyıcı bir tele
bükülerek sarılmış tek telli, sıkıştırılarak yuvarlatılmış çok telli ya da örgülü iletkenlerden
oluşan kablolardır.
4) Demet iletkenler: Bir faz iletkeni yerine, iki ya da daha çok iletken kullanılan ve
iletkenler arasında hat boyunca yaklaşık olarak aynı uzaklık bulunan düzendir.
5) Anma kesiti (Nominal kesit): İletkenlerin standartlarda belirtilen kesit değeridir.
6) Gerçek kesit: Örgülü iletkenlerin, yapım toleransları dikkate alınmaksızın, net kesit
değerleridir.
7) İletken kopma kuvveti: İletkenlerin hesapla bulunan teorik kopma değerinin %95'i ya
da kataloglarda "kopma yükü" olarak belirtilen değerdir.
8) En büyük çekme gerilmesi: -5ø C'da hesap için esas olan ek yükte ya da en küçük
ortam sıcaklığında ek yüksüz yahut +5ø C'da rüzgar yükünde oluşan iletken gerilmelerinin en
büyük yatay bileşenidir.
9) Yıllık ortalama çekme gerilmesi (EDS: Every day stress): Yıllık ortalama sıcaklıkta
(genellikle + 15øC'da) rüzgarsız durumda oluşan, iletken çekme gerilmesinin yatay bileşenidir.
10) Salgı (sehim): İletken ile iletkenin iki askı noktasını birleştiren doğru arasındaki en
büyük düşey uzaklıktır.
11) İletken donanımı: İletkenle doğrudan doğruya temasta olan ve iletkenlerin
bağlanması, gerilmesi ve taşınmasına yarayan parçalardır.
12) İzolatör bağlantı elemanları: İzolatörleri mesnet noktalarına ve iletken
donanımlarına, izolatör elemanlarını birbirine bağlamaya yarayan parçalardır.
13) Direğin yararlı tepe kuvveti: Direğe gelen rüzgar yükü dışında, tepeye indirgenmiş
öteki kuvvetlerin izin verilen yatay bileşenidir.
14) Direk açıklığı (menzil): İki komşu direk arasındaki yatay uzaklıktır.
1269
15) Rüzgar açıklığı: Direğin iki yanındaki açıklıkların aritmetik ortalamasıdır.
16) Ağırlık açıklığı: Direğin iki yanındaki iletkenlerin yatay teğetli noktaları arasındaki
yatay açıklıktır.
17) Hava hattı çeşitleri:
i) Küçük aralıklı hatlar: Birbirini izleyen iki direk arasındaki açıklık, çıplak iletkenler
için 50 m'yi, yalıtılmış iletkenler için 60 m'yi aşmayan hatlardır.
Not: Küçük aralıklı hatlarda 50 m'den büyük açıklıklar: Küçük aralıklı hatlarda en
büyük açıklık olan 50 m'lik aralık ancak kaçınılmaz nedenlerle arttırılabilir. Küçük aralıklı
hatlarda topografya durumu nedeniyle, 50 m'den fazla bir açıklık gerekirse, bu bölüm büyük
aralıklı hatlar gibi işlem görür.
ii) Büyük aralıklı hatlar: Birbirini izleyen iki direk arasındaki açıklık, çıplak iletkenler
için 50 m'yi, yalıtılmış iletkenler için 60 m'yi aşan hatlardır.

d) Kablo şebekeleri ile ilgili tanımlar:


1) Enerji kabloları: Elektrik enerjisinin iletilmesi veya dağıtılması için kullanılan,
gerektiğinde toprak altına da döşenebilen yalıtılmış iletkenlerdir.
2) Ring kablo şebekeleri: Bir indirici merkezin diğer barasında nihayetlenen ve
çoğunlukla bir noktada açık işletilen kablo şebekeleridir.
3) İki taraftan beslenen kablo şebekeleri: Bir indirici merkezin bir başka indirici
merkezde nihayetlenen ve çoğunlukla bir noktada açık işletilen kablo şebekeleridir.

Madde (5 – 7) : Genel Hükümler

Madde (8 – 9) : Topraklamalar, Koruma Yöntemleri, Sigorta, Minyatür Kesici ve


Kesiciler

Madde (10 – 19) : Kuvvetli Akım Elektrik Aygıtları

Madde (20 – 41) : Elektrik Tesisleri

Madde (42 – 58) : Elektrik Hatları

Madde (59 – 68) : İşletme Güvenliğine İlişkin Hükümler

Madde (69 – 71) : Yürürlüğe İlişkin Hükümler

1270
ELEKTRİK İLE İLGİLİ FEN ADAMLARININ YETKİ, GÖREV VE
SORUMLULUKLARI HAKKINDA YÖNETMELİK

(Resmi Gazete Tarihi - No: 11/11/1989 – 20339)

BİRİNCİ BÖLÜM
Genel Hükümler

Amaç-Kapsam
Madde 1 - Bu Yönetmeliğin amacı 3542 sayılı kanun ile 3194 sayılı Kanun`un 5 inci
maddesine eklenen fıkrada tanımlanan fen adamlarından elektrik ile ilgili olanlarının yetki,
görev ve sorumluluklarını belirlemektedir.

Dayanak
Madde 2 - Bu Yönetmelik 3194 sayılı İmar Kanunu`nun 44 üncü maddesi, 11 inci
bendini değiştiren 3542 sayılı Kanun`un 3 üncü maddesi gereğince düzenlenmiştir.

İKİNCİ BÖLÜM
Fen Adamlarının Gruplandırılması

Madde 3 - Elektrik ile ilgili fen adamları, gördükleri teknik veya mesleki öğrenim
seviyelerine göre aşağıdaki gruplara ayrılırlar;
1 inci Grup
En az 3 veya 4 yıl yüksek öğrenim görenler.
2 inci Grup
En az 2 yıllık yüksek teknik öğrenim görenler ile ortaokuldan sonra en az 4 veya 5 yıl
mesleki ve teknik öğrenim görenler.
3 üncü Grup
En az lise dengi mesleki ve teknik öğrenim görenler, lise mezunu olup bir öğrenim yılı
süreyle Bakanlıkların açmış olduğu kursları başarı ile tamamlamış olanlar ile 3308 sayılı
Çıraklık ve Mesleki Eğitimi Kanununun öngördüğü eğitim sonucu ustalık belgesi alanlar.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Elektrikle İlgili Fen Adamlarının Görev, Yetki ve Sorumlulukları

Madde 4 - (Değişik: RG 3/2/1990-20422) Elektrikle ilgili fen adamlarının görev,yetki


ve sorumlulukları aşağıda belirtilmiştir.
1 inci Grup
a) Elektrik iç tesisi plan, proje, resim ve hesaplarının hazırlanması ve imzalanması
işleri:
Bağlantı gücü 50 KW`a kadar olan binaların elektrik iç tesisleri,
b) Elektrik İç Tesisi Yapım İşleri:
Bağlantı gücü 150 KW, 400 Volta kadar tesisler,
c) İşletme ve bakım işleri :
Bağlantı gücü 1500 KW`a kadar (35 K V dahil) tesisler,
d) Muayene ve Kabul İşleri:
Kendileri tarafından yapılan tesislerin bakım, muayene, bağlantı ve kabulü için gerekli
işlerin tamamlanması, işlerinde yetkilidirler.
2 nci Grup
1271
a) Elektrik iç tesisi plan, proje, resim ve hesaplarının hazırlanması ve imzalanması
işleri :
Bağlantı gücü 30 KW`a kadar olan binaların elektrik iç tesisleri,ö
b) Elektrik iç tesisi yapım işleri:
Bağlantı gücü 125 KW, 400 Volta kadar tesisler,
c) İşletme ve bakım işleri :
Bağlantı gücü 1000 KW`a kadar (35 KV dahil) tesisler,
d) Muayene ve kabul işleri:
Kendileri tarafından yapılan tesislerin bakım, muayene, bağlantı ve kabulü için gerekli
işlerin tamamlanması,
işlerinde yetkilidirler.
3 üncü Grup
a) Elektrik iç tesisi yapım işleri:
Bağlantı gücü 75 KW,400 Volta kadar tesisler,
c) İşletme ve bakım işleri :
Bağlantı gücü 500 KW, 400 Volta kadar tesisler,
d) Muayene ve kabul işleri:
Kendileri tarafından yapılan tesislerin bakım, muayene, bağlantı ve kabulü için gerekli
işlerin tamamlanması,
işlerinde yetkilidirler.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Sorumluluk Ceza ve Hükümleri

Sorumluluk
Madde 5 - Fen adamları, ilgili idarelere karşı yönetmelikte belirlenen yetkilerine ve
ihtisas ve iştigal konularına göre, aldıkları işlerin yürürlükteki Kanununa, imar planına,
yönetmeliğe, ruhsat ve eki projelerine, Türk Standartlarına, Teknik Şartnamelere, İş Güvenliği
Tüzüğüne, ilgili tüm mevzuat hükümlerine, fen, sanat ve sağlık kurallarına uygun olarak
tamamlanmasından yükümlü ve sorumludurlar.
Fen adamları, tesisatın sağlamlığından, niteliklerinden, usulsüzlük ve tekniğe aykırı
yapılmış olmasından doğacak zararlardan ayrıca sorumludurlar.

Ceza
Madde 6 - Bu Yönetmelikte belirtilen fen adamlarının 5 inci maddede hükme bağlanan
sorumlulukları yerine getirmemeleri halinde veya kendi kusurları nedeniyle, hasara, hatalı veya
yanlış uygulamaya neden oldukları tespit edildiğinde kendilerine yazılı uyarıda bulunulur.
Bu hatalı uygulamaların tekrarı durumunda 3194 sayılı İmar Kanununun ceza
hükümleri ile Türk Ceza Kanunu`nun ilgili hükümleri uygulanır.

BEŞİNCİ BÖLÜM
Çeşitli Hükümler

Bağlantı gücü
Madde 7 - Bağlantı gücü, yetkili elektrikçilerin yetki sınırlarının belirlenmesinde en
önemli faktör olup, abonenin bir şebeke veya şebeke bölümüne bağlı elektrikle çalışan tüm
cihazlarının toplam gücüdür.
Bağlantı gücü, aydınlatma ve kuvvet güçlerinin toplamı olarak hesaplanır.

1272
Yetki sınırının belirlenmesinde, elektrik şebekesinden beslenecek her yapının
tamamının bağlantı gücü hesaplanır. Yapıda asansör varsa, asansörün çekeceği güç, şebekeye
bağlantı gücünden çıkartılarak yetki sınırı belirlenir.
Tesis işleri komple bir iş sayılır. Yetki sınırının belirlenmesinde her bir yapının
daireleri ve bölümleri ayrı ayrı gözönüne alınarak ayrı iş birimleri olarak kabul edilemez.

Aydınlatma Gücü
Madde 8 - Aydınlatma gücü, aydınlatılacak yerin m2 si (metre karesi) için enaz 12 W.
gözönüne alınarak hesaplanacak güçtür. 10 Amperden daha küçük akımlı prizlerin güçleri bu
değerin içindedir.

Aydınlatma Alanının Hesaplanmasında:


a) Yapının her katının ayrı ayrı dış boyutlarına göre (Balkon, aydınlık ve antre dahil)
bulunan alanların toplamı esas alınır.
b) Bahçe aydınlatması gibi çeşitli aydınlatma türlerinde bu alan, projesinde belirtilen
yüzey olarak göz önüne alınır.

Kuvvet Gücü
Madde 9 - 10 Amperden büyük her türlü bir fazlı ve üç fazlı prizlerin güçleri ile
kalorifer, asansör, sıhhi tesisler, sanayi tesisleri ve diğer bütün tesislerde bulunan her türlü
elektrik aygıtlarının plakalarında yazılı güçlerdir.

Asansör İşleri Sorumluluğu


Madde 10 - Elektrik tesisatçıları her türlü asansör tesisatı ile ilgili sorumluluğu
yüklenemezler.

Sicil
Madde 11 - Belediye ve mücavir alan sınırları içinde bu Yönetmelikte bahsi geçen
hizmetlerde faaliyette bulunan veya bulunmak isteyen fen adamlarının sicilleri belediyelerin
sicil bürolarınca tutulur ve sicillerin birer kopyaları her yıl sonunda o ilin Bayındırlık ve İskân
Müdürlüğüne gönderilir. Belediye ve mücavir alan sınırları dışındaki yerlerde görev yapacak
fen adamlarının sicillerinin tutulması, o ilin Bayındırlık ve İskân Müdürlüğüne aittir.
Sicil fişleri yapının, yapı ruhsatı alınmasından, bitimine (oturma izninin alınmasına)
dek geçecek süreyi, bu süre içindeki faaliyetlerin hepsini içine alır. Sicillerin tutulmasından
yapılardaki teknik uygulama sorumlusunun sicille ilgili olarak bildireceği görüş ve kanaatler
esas alınır.

Madde 12 - Bu Yönetmelikte yer almayan konularda 4/11/1984 tarih, 18565 sayılı


Resmi Gazete`de yayınlanan Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği hükümleri geçerlidir.

Yürürlükten Kaldırılan Hükümler


Madde 13 - Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesi ile, 8/8/1983 tarih, 18129 sayılı Resmi
Gazete`de yayınlanan Elektrik Tesisatçıları Hakkında Yönetmeliğin 17, 18, 19, 20, 21 ve 22
nci maddeleri yürürlükten kalkar.

ALTINCI BÖLÜM
Geçici Madde, Yürürlük, Yürütme

1273
Geçici Madde - Bu yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden önceki mevzuata göre ilgili
idareye karşı mesuliyet deruhte etmiş olan fen adamları, bu işlerin mesuliyetini iş bitimine
kadar devam ettirmeye yetkilidir.

Yürürlük
Madde 14 - Bu Yönetmelik Resmi Gazete`de yayınlandığı tarihte yürürlüğe girer.

Yürütme
Madde 15 - Bu Yönetmelik hükümlerini Milli Eğitim Bakanı ile Bayındırlık ve İskân
Bakanı yürütür.

1274
ELEKTRİK TESİSLERİNDE TOPRAKLAMALAR YÖNETMELİĞİ

(Resmi Gazete Tarihi - No: 21/08/2001 – 24500)

Madde 1- Bu Yönetmelik esas itibariyle, frekansı 100 Hz’in altındaki alternatif akım
(a.a.) ve doğru akım (d.a.) elektrik tesislerine ilişkin topraklama tesislerinin kurulması,
işletilmesi, denetlenmesi, can ve mal güvenliği bakımından güvenlikle yapılmasına ilişkin
hükümleri kapsar.
Özelliklerinin farklı olması nedeniyle, yüksek gerilimli elektrik kuvvetli akım
tesislerine ve alçak gerilimli elektrik tesislerine ilişkin topraklama kuralları ile bilgi işlem ve
iletişim donanımlarının topraklanmasına ilişkin kurallar ayrı bölümler halinde verilmiştir.
Elektrikle işleyen taşıtlara ilişkin besleme hatları, bu Yönetmeliğin kapsamına girmez.
Bu Yönetmeliğin Ek’leri ve ilgili Türk Standartları bu Yönetmeliğin tamamlayıcı
ekidir. Yönetmelikte olmayan hükümler için EN, HD, IEC ve VDE gibi standartlar göz önüne
alınır. Çelişmeler durumunda sıralamaya göre öncelik verilir.
Herhangi bir tesisin bu Yönetmeliğin kapsamına girip girmeyeceği konusunda bir
kararsızlık ortaya çıkarsa, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının bu konuda vereceği karar
geçerlidir.

Madde 2- Bu Yönetmelik, 3154 sayılı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının Teşkilat


ve Görevleri Hakkında Kanunun 28 inci maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.

Madde 3- Bu Yönetmelik, yeni kurulacak tesislere ve büyük değişikliğe uğrayacak


kurulu tesislere uygulanır.
Büyük değişikliğe uğramayan tesislerde bu Yönetmelik aşağıdaki koşullarda uygulanır:
-Bu değişiklik, söz konusu tesisin öteki bölümleri üzerinde ya da başka tesislerde
karışıklıklar ve önemli tehlikeler oluşturursa,
-Yönetmeliğin uygulanmasının var olan tesislerde köklü değişiklikleri gerektirecek
sonuçları doğurmaması koşulu ile önemli genişletme, önemli değişiklik ya da önemli onarım
yapılırsa.
Bu Yönetmeliğin herhangi bir maddesinin uygulanması, yerel koşullar nedeniyle
zorluklar ya da teknik gelişmeyi önleyecek durumlar ortaya çıkarırsa, Enerji ve Tabii
Kaynaklar Bakanlığına gerekçeli başvuru yapılması durumunda, Bakanlık yalnızca o başvuru
için söz konusu maddenin uygulanmamasına izin verebilir.

Madde 4 – Tanımlar

Madde (5 – 7) : Yüksek Gerilim Tesislerinde Topraklama

Madde (8 – 10) : Alçak Gerilim Tesislerinde Topraklama

Madde (11 – 12) : YG ve AG Sistemlerinde Topraklama Tesislerinin Birleştirilmesi ve


AG Tesislerinin, YG Sistemleri ile Toprak Arasında Meydana Gelen Arızalara Karşı
Korunması

Madde (13 – 30) : İletişim Sistemleri ve Bilgi İşlem Tesisleri için Topraklama
Kuralları

Madde (31 – 33) : Son Hükümler

1275
TÜRK MÜHENDİS VE MİMAR ODALARI BİRLİĞİ
ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
ELEKTRİK YÜKSEK GERİLİM TESİSLERİ
İŞLETME SORUMLULUĞU YÖNETMELİĞİ

(Resmi Gazete Tarihi - No: 18/03/2004 – 25406)

BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak, Uygulama ve Tanımlar

Amaç
Madde 1 — Bu Yönetmelik, elektrik yüksek gerilim tesislerinde, can ve mal güvenliğinin
sağlanması, ekonomik kayıpların önlenmesi için gerekli işletme hizmetleri ile bu hizmetlerin
yürütülmesini üstlenen işletme sorumlusu elektrik mühendisinin, görev, yetki ve çalışma
yöntemlerini düzenlemek amacı ile hazırlanmıştır.

Kapsam
Madde 2 — Bu Yönetmelik, 1 kV’un üstündeki yüksek gerilim (YG) tesislerinin işletme
sorumluluğunu üstlenen elektrik mühendislerinin, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığınca
yürürlüğe konulan 30.11.2000 tarihli ve 24246 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
giren Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği hükümleri çerçevesinde görev, yetki ve
yükümlülüklerine ilişkin düzenlemeleri kapsar.

Hukuki Dayanak
Madde 3 — Bu Yönetmelik, 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği
(TMMOB) Kanunu hükümlerine dayanılarak hazırlanmıştır.

Uygulama
Madde 4 — Bu Yönetmelik, YG tesislerinin kuruluş aşamasını tamamlaması sonrasında
yürütülen geçici kabul çalışmaları ile başlayıp, tesislerin gerilim altında bulunduğu süre içinde
uygulanır.

Tanımlar
Madde 5 — Bu Yönetmelikte geçen:
a) TMMOB: Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliğini,
b) EMO: Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odasını,
c) Mühendis: EMO üyesi elektrik yüksek mühendisi ya da elektrik mühendisini,
d) İşletme: Anma değeri 1 kV’un üzerindeki enerji alınan nokta ile alçak gerilim (AG) ana
şaltere (hariç) kadar olan bölümlerin oluşturduğu enerjili veya enerjisiz kısımları,
e) İşveren: İşletmenin sahibi ve/veya kullanıcısını,
f) İşletme personeli: İş yerinde mevcut, işletme ile ilgili görevler üstlenmiş ya da
üstlenecek olan, işveren tarafından belirlenmiş ve görevlendirilmiş personeli,
g) İşletme sorumluluğu: Bu Yönetmelikte tanımlanan işletmede güvenlik önlemlerinin
alınması, ortaya çıkan arızalarda yapılacak müdahalelere nezaret edilmesi ve gerekli
manevraların yapılması, sorumlulukları ile ilgili konularda işletme sahibine rapor verilmesi,

1276
gerekli test ve bakımlarının yaptırılması, gerekli iş güvenlik malzemelerinin tesiste
bulundurulmasının sağlanması hizmetlerini,
h) İşletme sorumlusu: EMO tarafından belgelendirilmiş, yüksek gerilimli kuvvetli akım
tesislerinde teknik konulardan sorumlu elektrik yüksek mühendisi ya da elektrik mühendisini,
i) Belge: EMO tarafından belirlenen uygulama esaslarına göre düzenlenmiş İşletme
Sorumluluğu Belgesini,
j) Enerji sağlayan kuruluş: İşletmenin enerji aldığı ilgili kurum, kuruluş ya da görevli
şirketi,
k) YG: Yüksek gerilimi,
l) AG: Alçak gerilimi,
m) SMM: Serbest Müşavir Mühendisi,
ifade eder.

İKİNCİ BÖLÜM
Genel Hükümler

İşletme Sorumluluğu Koşulları


Madde 6 — İşletme sorumluluğu koşulları şunlardır.
a) İşletme sorumluluğunu üstlenecek mühendislerin, EMO tarafından verilen "Elektrik YG
Tesisleri İşletme Sorumlusu" belgesine sahip olmaları gerekmektedir.
b) İşletme sorumluluğu, işletmelerde tam gün ve tam yıl esasına göre çalışan belge sahibi
mühendisler tarafından üstlenilir. Ancak işletmelerde yeterli ya da bu niteliklere sahip
mühendisin bulunmaması durumunda bu hizmet EMO tarafından yıl sonuna kadar geçerli
olmak üzere verilen Elektrik Serbest Müşavir Mühendis (SMM) Belgesi ve İşletme
Sorumluluğu Yetkilendirme Belgesi sahibi olan mühendisler tarafından EMO onaylı sözleşme
ile üstlenilebilinir.
Ancak, ortaklığın çoğunluk hissesinin TMMOB üyelerinden oluşan mühendislik ve
mimarlık hizmeti vermek amacıyla kurulmuş bulunan sermaye şirketlerinde ücretli olarak
çalışan elektrik yüksek mühendisleri ve elektrik mühendisleri, "Elektrik Tesisleri İşletme ve
Bakım Hizmetlerini" üstlenemezler.

İşletme Sorumlusunun Yükümlülükleri


Madde 7 — İşletme sorumlusunun yükümlülükleri şunlardır.
a) İşletme sahibine ait olan bu Yönetmelik kapsamındaki YG tesislerinin (üçüncü
şahıslarla ortak kullanılan YG tesisleri hariç olmak üzere) işletme sorumluluğunu üstlenmiş
olur. İşletme sorumlusu kanunlar karşısındaki sorumluluk dışında, işletme sahibi adına enerji
sağlayan kuruluşa karşı da sorumlu ve muhataptır.
b) Görevi üstlenmesini takiben mevcut YG tesislerini denetler, tesislerin hali hazır
durumda işletme yönünden kusur ve eksiklerinin bulunup bulunmadığını belirler ve durumu
işletme sahibine rapor eder.
c) Belirlenen işletme personelinin eğitimini yaptırır ve herhangi bir yanlış manevraya
meydan vermeyecek şekilde gerekli önlemleri alır.
d) YG tesislerinin tek hat şemasını hazırlayarak YG hücrelerinin yer aldığı bölüme
asılmasını sağlar.
e) Manevra yönergeleri hazırlayarak işletme personeline imza karşılığında verir. Bu
yönergeler yeteri boyutta bir levhaya yazılarak YG hücrelerinin yer aldığı bölüme ayrıca asılır.

1277
f) Güvenlik malzemelerinin yetersizliği halinde durum işletme sorumlusu tarafından
işletme sahibine raporlanır ve yeterli duruma getirilmesi sağlanır. İşletme sorumlusu tarafından
varolan güvenlik malzemelerinin bakımlarının, yeterli aralıklarla kontrol ve testlerinin
yaptırılması sağlanır.
g) İşletmelerde gereken manevraların işletme sorumlusu tarafından yapılması esastır.
Ancak işletme sorumlusu bu manevraların bir kısmını ya da tamamını yönergeler çerçevesinde
kendi gözetimi altında ve sorumluluğu kendisine ait olmak üzere yetkili bir işletme personeline
yaptırabilir. Yönergeler dışında yapılan manevralardan ya da personelin kişisel hatalarından
doğacak kazalardan işletme sorumlusu, sorumlu değildir.
h) İşletme sırasında ortaya çıkacak arıza açmalarında, açmanın değerlendirilerek gereken
manevranın yapılması işletme sorumlusunun talimatıyla gerçekleştirilir.
i) İşletme yönünden işletme sahibini enerji sağlayan kuruluş nezdinde temsil etmekle
görevlidir. Enerji sağlayan kuruluştan enerji kesintisi talebinde bulunmak, yeniden enerji
verilmesini talep etmek, kesinti arıza ve benzeri konularda enerji sağlayan kuruluş ile gerekli
ilişkileri sürdürmek işletme sorumlusunun görevidir.
j) İşletme sahibi, enerji sağlayan kuruluş ve bakım sorumlusu ile ilgili gerekli ilişkileri
sürdürerek bakım işlerinin gün ve saatini belirler ve gerekli koordinasyonu sağlar.
k) Bakım ekiplerinin tesislerde yapacakları bakımlar dolayısıyla teçhizatın gerilimden
izole edilmiş ve topraklanmış olarak bakım ekibine teslimini ve bakım sonrasında teçhizatın
kontrol edilerek bakım ekibinden devralınmasını ve ardından gerekli manevraların yapılarak
normal işletmeye geçirilmesini sağlar.
l) Mevcut YG teçhizatının durumunu sürekli olarak izler ya da izletir. Yapacağı
değerlendirme sonucunda müdahaleyi gerektirecek bir tespitin yapılması halinde durumu
işletme sahibine yazılı olarak bildirir.
m) Sorumluluğu altındaki tesislerin günlük bakımının işletme personeli tarafından
yapılmasını sağlar.
n) İşletmeye ilişkin topraklama testlerini, işletmenin çalışma koşullarına ve Elektrik
Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliğine göre düzenli aralıklarla veya gerektikçe
yaptırılmasından sorumludur.
o) Gerek gördüğünde ya da en fazla dört ayda bir tesisin durumuna, yapılacak çalışmalara,
varsa sorunlara, çözüm önerilerine ve alınacak önlemlere ilişkin raporunu enerji sağlayan
kuruluşa, işverene ve ilgili EMO birimine vermek üzere rapor düzenler.
Özel görevler ve sözleşmeler dışında enerji tüketiminin izlenmesi ve kompanzasyon
tesisinin sağlıklı çalışıp çalışmadığının denetlenmesi sorumluluk kapsamında değildir.
İşletme Sahibinin Yükümlülükleri
Madde 8 — İşletme sahibinin yükümlülükleri şunlardır.
a) İşletme sorumlusunun görevlerini yerine getirebilmesi için gerek duyduğu imalatların
ya da hizmetlerin yerine getirilmesini sağlamak, teçhizat ile ilgili bakım ve onarım işlerini
yaptırmak, talep edilen güvenlik malzemelerini almak, işletme sorumlusunu görevin
gerektirdiği ölçüde yetkili kılmak, işletme sorumlusu değişikliklerini enerji sağlayan kuruluşa
ve EMO’ya bildirmek,
b) İşletme sorumlusunun talimatları ve uyarılarını dikkate alarak uyulmasını sağlamak,
işletme sahibinin yükümlülüklerindedir.
Bu talimat ve uyarılara uyulmamasından kaynaklanacak her türlü kayıptan işletme sahibi
sorumludur.

EMO'nun Yükümlülükleri

1278
Madde 9 — EMO’nun yükümlülükleri şunlardır.
a) Bu Yönetmelikte tanımlanan hizmetlerin yürütülmesinde EMO, kanun ve yönetmelikler
ile belirlenen görev ve yetkilerini kullanarak bir yandan hizmetin yürütülmesindeki teknik
gereklilikleri ve hizmet kalitesini sağlar, diğer yandan üyelerin haklarının korunmasında
gerekli gördüğü girişim ve müdahalelerde bulunur.
b) EMO Yönetim Kurulu, Şube Yönetim Kurulu önerileri doğrultusunda işletme
sorumluluğuna ilişkin güç, sayı, kapasite, bölge ve benzeri konularda sınırlamayı belirler.
c) EMO Yönetim Kurulu, belge ve SMM hizmetlerine ilişkin işletme sorumluluğu hizmet
ücretlerini, her yıl belirleyerek yayınlar.
d) İşletme sorumluluğu hizmetinin il sınırları bazında yapılması asıldır. Ancak Şube
Yönetim Kurulları önerileri doğrultusunda Şube sınırları içersinde kalmak kaydı ile EMO
Yönetim Kurulunun onayı ile düzenleme yapar.
e) İşletme sorumlularının sicilleri, işletme sorumlusuna ve işletmeye ait formlar üzerinde
ilgili EMO birimleri tarafından ayrı ayrı tutulur.
f) EMO, elektrik YG tesislerinde işletme sorumluluğu hizmetini üstlenecek mühendislere
yönelik "İşletme Sorumluluğu" belgesi düzenler.
g) EMO her yıl işletme sorumluluğu belgesinin yenilenip yenilenmeyeceğine, işletme
sorumlusunun düzenlediği raporlara, yıl içinde katıldığı meslek içi eğitim kurslarına ve
mühendislik etik kurallarına uyulup uyulmadığına bakarak karar verir.
h) Belgelerin verilip verilmemesinde ya da yenilenip yenilenmemesinde son karar organı
EMO Yönetim Kuruludur.
i) EMO Yönetim Kurulu gerek gördüğü yerlerde işletme sorumluluğu meslek içi eğitim
programlarını düzenler.

İşletme Sorumluluğunun Geçici Süreli Devri


Madde 10 — İşletme sorumlusu, sorumluluklarını bir başka belge sahibi mühendise
sağlık, askerlik görevi, yurt dışı seyahati ve benzeri geçerli ve zorunlu nedenlere dayanmak
kaydı ile geçici bir süre devredebilir. Ancak bu talebin ve yeni sorumlunun işletme sahibince
kabul edilmesi ve düzenlenecek devir protokolünün EMO tarafından onaylanması gerekir.

İşletme Sorumluluğunun Sona Ermesi


Madde 11 — İşletme sorumluluğu aşağıdaki durumlarda sona erer.
a) İşletme sorumlusu mühendisin çalıştığı işletmeden ayrılması ya da görev değişikliği,
b) İşletme sorumlusu SMM üye tarafından sözleşmenin fesh edilmesi,
c) İşletme sorumlusu üyeye EMO tarafından geçici ya da daimi meslekten men cezası
verilmesi,
d) İşletme sorumlusunun sağlık sorunları, askerlik ve benzeri nedenlerle sorumluluğunu
yerine getirecek koşulları kaybetmesi,
e) İşletme sahibinin, işletme sorumlusu ile arasındaki sözleşmeyi fesh etmesi,
hallerinde işletme sorumluluğu sona erer ve EMO’ya bildirilir.
İşletmenin faaliyetini sürdürmesi durumunda, işletme sahibi tarafından hemen yeni bir
işletme sorumlusu belirlenerek enerji sağlayan kuruluşa ve EMO’ya bildirilir, gerekli işlemler
yerine getirilir.
İşletme sorumlusunun belge alma koşullarını yitirmesi halinde işletme sorumluluğu sona
erer. EMO bu durumu işletme sahibine ve enerji sağlayan kuruluşa yazılı olarak bildirir,
işletme sahibi yeni işletme sorumlusunu belirleyerek EMO’ya ve enerji sağlayan kuruluşa
bildirir.

1279
Meslek İçi Eğitime Katılım
Madde 12 — İşletme sorumluluğu hizmetinin önemi ve özelliği açısından işletme
sorumluluğu üstlenecek kişiler, EMO Meslek İçi Sürekli Eğitim Merkezi (MİSEM) tarafından
düzenlenen meslek içi eğitim seminerlerine katılarak Yetkilendirme Belgesi almak zorundadır.
Daha önce bu eğitime katılmış olan üyelere EMO tarafından belgeleri verilir.
EMO tarafından düzenlenecek eğitim programı kapsamında, iş güvenliği mevzuatı,
hukuksal sorunlar, ilk yardım, güvenlik malzemeleri, manevralar, kesiciler, ayırıcılar,
sigortalar, koruma sistemleri, topraklama, transformatörler, kablolar, elektrik tarifeleri,
kompanzasyon sistemleri gibi konular yer alır.

Belge Verilmesi
Madde 13 — Elektrik YG tesisleri işletme sorumluluğu belgesi aşağıdaki koşullarda
verilir:
a) İşletme sorumlusu;
1) SMM olarak çalışıyorsa, EMO’dan yıl sonuna kadar geçerli Elektrik SMM belgesi
almış olması,
2) Özel sektörde çalışıyorsa, tam gün ve tam yıl esasına göre çalıştığını belgelemesi,
b) Üyelik yükümlülüklerini düzenli olarak yerine getirmesi,
c) EMO tarafından kısıtlanmamış olması,
d) Lisans diploması ünvanı elektrik yüksek mühendisi ya da elektrik mühendisi olması,
zorunludur.
Lisans diplomasında elektrik elektronik mühendisi ünvanı taşıyanların transcriptleri
dikkate alınarak, elektrik YG konularında eğitim görmüş olması şartı aranır.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Son Hükümler

Geçici Madde 1 — Bu Yönetmeliğin yayınlandığı yıl içinde yayınlanma tarihine kadar


gerçekleştirilen hizmet sözleşmeleri yıl sonuna kadar geçerlidir. Bu sözleşmelerin yenilenmesi
aşamasında bu Yönetmelik hükümlerine uyulur.

Geçici Madde 2 — Meslek içi eğitime katılım ile ilgili 12 nci maddenin 1 inci fıkrası
01/01/2004 tarihinden itibaren geçerlidir.

Yürürlük
Madde 14 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme
Madde 15 — Bu Yönetmelik hükümlerini, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği
Elektrik Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu yürütür.

1280
MAKİNA KORUYUCULARI YÖNETMELİĞİ

(Resmi Gazete Tarihi :17.05.1983 No:18050)

AMAÇ:
Bu yönetmelik, 23 Mayıs 1967 tarih, 872 sayılı Kanunun uygulanması ve 1475 sayılı İş
Kanununun 74. maddesi uyarınca yürürlüğe konmuş olan tüzüklerin ilgili hükümlerine açıklık
getirilmesi amacıyla çıkartılmıştır.
(Makina Koruyucuları Yönetmeliği Madde:1)

KAPSAM:
Bu yönetmelik sanayi ve ticaretten sayılan tüm işyerlerini kapsar.
(Makina Koruyucuları Yönetmeliği Madde:2)

TANIMLAR:
Bu yönetmelikte geçen:
"Makina" deyimi; bir tür enerjiyi başka bir tür enerjiye çevirerek veya insan gücü ile
belirli işler yapan çeşitli kısımlardan meydana gelmiş araçları,
"Koruyucu" deyimi; makinaların transmisyon düzenlerinde hareketli parçalarında ve
operasyon noktalarında kullanılan koruma düzeni ile güvenli olmayan durumlarda kullanılacak
durdurma sisteminin tümünü,
"Transmisyon düzeni" deyimi; güç aktaran milleri, volanları, kasnakları, kayışları, kaplinleri,
muyluları, bilyeleri, krankları, kavramaları, dişli düzenlerini, zincir ve dişlisi gibi elemanları,
"Hareketli parçalar" deyimi; makina ve tezgahlarda güç aktarmayan ancak hareket
eden (örneğin planyaların kalem tespit başlıkları, besleme merdaneleri, vargel tablaları vb. gibi)
elemanları,
"Operasyon noktaları" deyimi; makina ve tezgahta talaş kaldıran, şekillendiren,
delen, ezen, kesen veya başka şekilde işlem yapan kısım ile iş alıp verirken tehlikeli olan
bölgeleri,
"Durdurma düzeni" deyimi; konveyör kayışlarının yanlarında bulunan güvenlik
halatları, koruyuculara kilitleri, imdat düğme ve frenleri, asansör paraşütleri gibi güvenli
olmayan durumlarda sistemi durdurmaya sağlayan düzenekleri belirtir.
(Makina Koruyucuları Yönetmeliği Madde:3)

KORUYUCULARIN ÖZELLİKLERİ:
Koruyucular, operatör ile makina ve tezgahta görevli diğer personeli kaza, iş kazaları ve
meslek hastalıklarına karşı koruyacak, parça sıçraması, gaz, toz intişarı gibi durumları da
önleyecek nitelik ve biçimde olacaktır. Koruyucular, tezgahla doğrudan ilgisi olmamakla
birlikte tezgah veya makina çevresinde bulunanların da hareket eden kısımlarla temasını
önleyecektir.
(Makina Koruyucuları Yönetmeliği Madde:4)

KORUYUCULARIN ÖZELLİKLERİ:
Koruyucuların tasarımı ve tezgah üzerinde tespiti, tezgahta çalışanları engellemeyecek,
üretimi aksatmayacak ve kaliteyi bozmayacak biçimde olacaktır.
(Makina Koruyucuları Yönetmeliği Madde:5)

KORUYUCULARIN ÖZELLİKLERİ:
Koruyucular amaca uygun kullanılması kolay, sağlam ve dayanıklı olacak, gerektiğinde
çıkarılmadan bakımı yapılabilecek şekilde olacaktır.
(Makina Koruyucuları Yönetmeliği Madde:6)
1281
KORUYUCU ARALIĞI:
Pres giyotin ve benzeri tezgahlarda koruyucu aralığı ile operasyon noktasına olan
uzaklıklar aşağıda verilmiştir.

Koruyucu Aralığı (en çok Koruyucunun Operasyon noktası uzaklığı


mm) (mm)
6 0 - 30
10 38 - 53
13 53 - 78
16 78 - 130
20 130 - 155
22 155 - 180
32 180 - 206

Bu ölçüler esas olmakla birlikte,çalışan elini düz olarak tezgah tablası üzerinde hareket
ettirdiğinde, koruyucu aralığından geçen parmak uçları operasyon noktasına ulaşamayacaktır.
(Makina Koruyucuları Yönetmeliği Madde:7)

KORUYUCU UYGUNLUĞU:
Koruyucular, 04.12.1973 gün ve 7/5583 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kabul edilen,
11.01.1974 tarih ve 14765 sayılı Resmi Gazete' de yayınlanarak yürürlüğe giren "İşçi Sağlığı
ve İş Güvenliği Tüzüğü"'nün Beşinci kısım iki, yedi, sekiz ve dokuzuncu bölümlerinde yer alan
hükümlere uyacak nitelikte olacaktır.
(Makina Koruyucuları Yönetmeliği Madde:8)

OPERASYON NOKTASININ KORUNMASI:


Her makinanın özelliğine göre operasyon noktaları uygun koruyucu içine alınacak,varsa
ilgili Türk standardına uygun olacaktır. Hareketli kısımlar da aynı şekilde korunacaktır.
(Makina Koruyucuları Yönetmeliği Madde:9)

KORUYUCU STANDARDI:
Yurt içinde yapılan makina ve tezgahların koruyucuları yapımcı firma tarafından ilgili
Türk standartlarına uygun olarak yapılacaktır. Türk Standardı olmayan koruyucular için
yapımcı firma Türk Standartları Enstitüsünden uygun koruyucu standardının yapılmasını
isteyecektir.
Ancak standart hazırlanıncaya kadar Türk Standartları Enstitüsünün göstereceği esaslara
uyacaktır.
(Makina Koruyucuları Yönetmeliği Madde:10)

KORUYUCUSU OLMAYAN MAKİNA:


Koruyucu olmayan makina ve tezgahların yapımına, satılmasına, sergilenmesine,
kiralanmasına veya devredilmesine izin verilmeyecektir. Bu konuda gerekli görülen
durumlarda il ve yerel yönetimler ile güvenlik kuvvetleri yardımcı olmakla yükümlüdürler.
(Makina Koruyucuları Yönetmeliği Madde:11)

KORUYUCUSUZ KULLANILAN MAKİNALAR:


İthal edilmiş veya yerli yapım olup,koruyucusu olmayan ve halen kullanılmakta olan
makina ve tezgahlar için Çalışma Bakanlığı ilgili Bakanlıkların görüşünü alarak "Genel
Koruyucu Standartları"nın hazırlatılmasına teknik yönden katkıda bulunacak ve söz konusu
makinalara uygun koruyucuların yapılmasını ve kullanılmasını sağlayacak tedbirleri alacaktır.
(Makina Koruyucuları Yönetmeliği Madde:12)

1282
KORUYUCUSUZ MAKİNALARDA ÇALIŞMA YASAĞI:
Koruyucusu olmayan makina ve tezgah kullanılmayacaktır. Hiçbir işçi işçiden bahis
konusu koruma düzeni olmayan bir makina veya tezgahı kullanması istenmeyecektir.
İşçiler de koruyucuyu etkisiz duruma getirerek çalışamayacak veya böyle çalışmakta
direnmeyeceklerdir.
(Makina Koruyucuları Yönetmeliği Madde:13)

İŞÇİLERE EĞİTİM:
İşveren makina koruyucularıyla ilgili mevzuattan işçileri haberdar edecektir. İşveren
aynı zamanda bu makinaların kullanılmasından doğacak tehlikelerden bu hususta önceden
alınacak tedbirlerden de uygun bir şekilde işçileri haberdar edecek ve gerekiyorsa eğitecektir.
(Makina Koruyucuları Yönetmeliği Madde:14)

UYGULAMA:
Bu yönetmeliğin İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği ile ilgili hükümleri Çalışma Bakanlığı;
Mecburi Türk Standartları kapsamına giren yapımla ilgili hükümleri Sanayi ve Teknoloji
Bakanlığı; ithalatla ilgili hükümleri Ticaret, Sanayi ve Teknoloji ve Gümrük ve Tekel
Bakanlıkları tarafından uygulanır.
(Makina Koruyucuları Yönetmeliği Madde:15)

CEZA:
Bu yönetmelik hükümlerini yerine getirmeyenler hakkında İş Kanununun ilgili ceza
hükümleri uygulanır.
(Makina Koruyucuları Yönetmeliği Madde:16)

YÜRÜRLÜĞE GİRME:
Yönetmeliğin; 9, 10, 11 ve 12 inci maddeleri yayın tarihinden sekiz ay sonra, diğer
maddeleri yayın tarihinde yürürlüğe girer. (Not: R. G. Tarihi:17.05.1983)
(Makina Koruyucuları Yönetmeliği Madde:17)

1283
MAKİNA EMNİYETİ YÖNETMELİĞİ

(03.03.2009 tarih ve 27158 sayılı Resmi Gazete)

Amaç
MADDE 1 – Bu Yönetmeliğin amacı; makinaların, usulüne uygun şekilde kurulduğunda,
bakımı yapıldığında ve kendinden beklenen amaçlar doğrultusunda kullanıldığında, insan
sağlığına ve güvenliğine ve durumuna göre evcil hayvanlara ve mallara zarar vermiyorsa
piyasaya arz edilmelerini ve hizmete sunulmalarını teminen, tasarım ve imalat aşamasında
uyulması gereken temel emniyet şartları ile takip edilmesi gereken uygunluk değerlendirme
prosedürlerini ve uygunluk değerlendirmesi yapacak onaylanmış kuruluşların
görevlendirilmesinde dikkate alınacak asgari kriterleri düzenlemektir.

Kapsam
MADDE 2 – Bu Yönetmelik; makinaları, değiştirilebilir teçhizatı, emniyet aksamlarını,
kaldırma aksesuarlarını, zincir, halat ve kayışları, sökülebilir mekanik aktarma tertibatlarını,
kısmen tamamlanmış makinaları kapsar.
Bu Yönetmelik; aşağıda belirtilen makinaları ve emniyet parçalarını kapsamaz.
a) Orijinal makinaların imalâtçıları tarafından tedarik edilen ve özdeş aksamları
değiştirmek üzere yedek parça olarak kullanılması amaçlanan emniyet aksamları,
b) Fuar alanlarında ve/veya eğlence parklarında kullanılan özel makinaları,
c) Özel olarak nükleer amaçlar için tasarımlanmış veya hizmete sunulmuş, arızalanma
durumunda radyoaktivite yayabilecek makinaları,
ç) Ateşli silahlar dahil olmak üzere her türlü silahı,
d) Aşağıdaki ulaşım vasıtalarını:
1) 8/6/2008 tarihli ve 26900 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tarım veya Orman
Traktörleri, Bunların Römorkları ve Birbiriyle Değiştirilebilir Çekilen Makinaları ile
Sistemleri, Aksamları, Ayrı Teknik Üniteleri ile İlgili Tip Onayı Yönetmeliği (2003/37/AT)
kapsamındaki riskler açısından, üzerlerine monte edilen makinalar hariç, tarım ve orman
traktörleri,
2) 1/4/1999 tarihli ve 23653 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Motorlu Araçlar ve
Römorkları Tip Onayı ile İlgili Yönetmelik (98/14/AT) kapsamındaki, üzerlerine monte edilen
makinalar hariç, motorlu araçlar ve bunların römorkları,
3) 23/12/2004 tarihli ve 25679 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İki veya Üç Tekerlekli
Motorlu Araçların Tip Onayı Yönetmeliği (2002/24/AT) kapsamındaki, üzerlerine monte
edilen makinalar hariç, taşıtları,
4) Sadece yarış amaçlı motorlu taşıtlar,
5) Üzerine monte edilen makinalar hariç, hava, su veya demir yolu ağlarındaki ulaştırma
vasıtaları,
6) Denizde hareket eden tekneler ve seyyar açık deniz tertibatı ile bu tekne ve/veya
tertibat üzerine monte edilmiş makinalar,
7) Askeri veya polisiye amaçlar için özel olarak tasarlanmış ve imal edilmiş makinalar,
8) Laboratuvarlarda araştırma amaçlarına yönelik olarak geçici kullanım için özel olarak
tasarlanmış ve imal edilmiş makinalar,
9) Maden kuyusu asansörleri,
10) Sanatsal gösterilerde sanatçıyı taşımayı amaçlayan makinalar,
11) 30/12/2006 tarihli ve 26392 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Belirli Gerilim
Sınırları Dahilinde Kullanılmak Üzere Tasarlanmış Elektrikli Teçhizat ile İlgili Yönetmelik
(2006/95/AT) kapsamında yer alan; evlerde kullanılması amaçlanan ev aletleri, ses ve video
cihazları, bilgi teknolojisi cihazları, tipik büro makineleri, alçak gerilim şalter ve kumanda
panoları ve elektrik motorları, yüksek gerilimli elektrikli teçhizatın şalter ve kumanda düzenleri
ile trafo tipleri.

Dayanak
MADDE 3 – Bu Yönetmelik;
a) 29/6/2001 tarihli ve 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve
Uygulanmasına Dair Kanunun 4 üncü maddesine dayanılarak,
b) Avrupa Birliğinin 2006/42/EC sayılı Direktifine paralel olarak
hazırlanmıştır.
1284
Tanımlar
MADDE 4 – Bu Yönetmelikte geçen;
a) Bakanlık: Sanayi ve Ticaret Bakanlığını,
b) Değiştirilebilir teçhizat: Bir makina veya traktörün hizmete girişini müteakip,
operatörün kendisi tarafından işlevini veya özelliğini değiştirmek veya yeni bir işlev katmak
amacıyla bu makina veya traktöre takılan bir alet olmayan teçhizatı,
c) Emniyet aksamları: Bir güvenlik işlevini yapan, bağımsız bir şekilde piyasaya arz
edilen, arızalanması ve/veya hatalı çalışması durumunda kişilerin güvenliğini tehlikeye sokan,
makinaların işlevini yerine getirmek için gerekli olmayan veya makinanın işlevini yerine
getiren normal aksamın yedeği olarak kullanılabilecek aksamını; Ek V’te düzenlenen emniyet
aksamlarının listesinin 10 uncu maddenin birinci fıkrasının (a) bendine göre
güncellenebildiğini,
ç) Hizmete sunma: Bu Yönetmelik kapsamındaki makinanın amaçları doğrultusunda ilk
kez kullanıma alınmasını,
d) İmalatçı: Bu Yönetmelik kapsamındaki makinayı veya kısmen tamamlanmış makinayı
tasarımlayan ve/veya imal eden ve kendi isim veya ticari unvanı altında veya kendi kullanımı
için piyasaya arz edilmesi amacıyla makinanın veya kısmen tamamlanmış makinanın bu
Yönetmeliğe uygunluğundan sorumlu olan gerçek veya tüzel kişiyi, bu şekilde tanımlanan bir
imalatçının bulunmadığı durumda, bu Yönetmelik kapsamındaki makinayı veya kısmen
tamamlanmış makinayı piyasaya arz eden veya hizmete sunan gerçek veya tüzel kişiyi,
e) Kaldırma aksesuarı: Kaldırma makinasına monte edilmemiş olup, yükün tutulmasına
imkân sağlayan, makina ile yük arasına veya yükün kendi üzerine yerleştirilen veya yükün
ayrılmaz bir parçası olması amaçlanan ve piyasaya ayrı olarak arz edilen aksam veya teçhizat
ile sapanlar ve bunların aksamlarını,
f) Kısmen tamamlanmış makina: Başka bir makinaya veya kısmen tamamlanmış
makinaya dahil edilerek, bu Yönetmelik kapsamındaki bir makinayı oluşturması amaçlanan,
tahrik sistemi gibi, hemen hemen makina durumunda olan, ancak kendi başına belirli bir
uygulamayı gerçekleştiremeyen parçalar topluluğunu,
g) Komisyon: Avrupa Komisyonunu,
ğ) Makina: Bu Yönetmeliğin amaçları bakımından, kısmen tamamlanmış makinalar
dışında, 2 nci maddenin birinci fıkrasında belirtilen ürünleri ifade etmek üzere, doğrudan insan
veya hayvan gücü uygulaması dışındaki bir tahrik sistemi ile donatılmış veya donatılması
amaçlanmış, ilişkili parçaları veya kısımlarının en az biri hareketli olan ve belli bir uygulama
amacıyla bir araya getirilmiş olan parçalar topluluğu ile bunlardan; sadece kullanım sahasına
veya bir enerji ve hareket kaynağına bağlantı için gerekli olan aksamları bulunmayan veya
monte edilmeye hazır ve sadece bir ulaştırma vasıtasına monte edildiğinde veya bir bina ya da
yapıya kurulduğunda çalışma yeteneğine sahip veya aynı sonucu elde etmek için bir bütün
halinde çalışacak şekilde düzenlenen ve kumanda edilen veya (f) bendinde belirtilen kısmen
tamamlanmış makina parçaları topluluğunu ve yük kaldırma amaçlı ve güç kaynağı doğrudan
uygulanan insan gücü olan birbiriyle bağlantılı en azından biri hareketli bağlantılı parçalar ve
aksamdan oluşan parçalar topluluğunu,
h) Müsteşarlık: Dış Ticaret Müsteşarlığını,
ı) Piyasaya arz: Makinanın veya kısmen tamamlanmış makinanın, kullanım veya dağıtım
amacıyla bedelli veya bedelsiz olarak piyasada bulunmasının sağlanması amacıyla yapılan ilk
faaliyeti,
i) Sökülebilir mekanik aktarma organı: Kendinden tahrikli makina veya bir traktör ile
başka bir makina arasında birleştirildiği ilk sabit yataktan güç aktarımını sağlayan mahfazası ile
birlikte piyasaya arz edildiği takdirde tek bir ürün olarak kabul edilen teçhizatı,
j) Uyumlaştırılmış standard: Komisyon tarafından belirlenen işlemlere uygun olarak,
Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN), Avrupa Elektroteknik Standardizasyon Komitesi
(CENELEC) veya Avrupa Telekomünikasyon Standardları Enstitüsü (ETSI) gibi
standardizasyon kuruluşu tarafından kabul edilen teknik şartnameyi,
k) Yetkili temsilci: Türkiye’de yerleşik olan, imalatçıdan onun adına bu Yönetmelikle
ilgili yükümlülüklerinin ve formalitelerinin tamamını veya bir kısmını yerine getirmek için
yazılı yetki almış herhangi bir gerçek veya tüzel kişiyi,
l) Zincirler, halatlar ve kayışlar: Kaldırma amacıyla, kaldırma makinası veya kaldırma
aksesuarlarının bir parçası olarak tasarımlanıp imal edilen, zincirler, halatlar ve kayışları
ifade eder.

1285
Yürürlükten kaldırılan mevzuat
MADDE 24 – 30/12/2006 tarihli ve 26392 mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan
Makina Emniyeti Yönetmeliği (98/37/AT) yürürlükten kaldırılmıştır.
Diğer düzenlemelerde Makina Emniyeti Yönetmeliğine (98/37/AT) yapılmış atıflar, bu
Yönetmeliğe yapılmış sayılır.

İstisna
GEÇİCİ MADDE 1 – Bu Yönetmelik yayımlandığı tarihte yürürlükte bulunan mevzuat
hükümlerine uygun, kartuşla çalışan taşınabilir sabitleme ve diğer darbeli makinaların piyasaya
arzına ve hizmete sunulmasına 29/6/2011 tarihine kadar izin verilir.

Yürürlük
MADDE 25 – Bu Yönetmelik 29/12/2009 tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme
MADDE 26 – Bu Yönetmelik Hükümlerini Sanayi ve Ticaret Bakanı yürütür.

Not : Bu maddeler Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

1286
ÇIRAKLIK EĞİTİMİ YÖNETMELİĞİ

(Resmi Gazete Tarih : 16/12/1986 – Sayı : 19313)

Amaç :
Madde 1 - Bu yönetmeliğin amacı, Milli Eğitimin genel amaç ve temel ilkelerine
uygun olarak aday çırak, çırak kalfa ve ustaların eğitimi ile ilgili esas ve usulleri belirlemektir.

Kapsam :
Madde 2 - Bu yönetmelik, 3308 sayılı Çıraklık ve Meslek Eğitimi Kanunu'nun 2 nci
maddesinin (a) fıkrasında belirtilen kamu kurum ve kuruluşları ile işyerlerinin ve bu
işyerlerinde eğitim gören aday çırak, çırak, kalfa ve ustaları kapsar.

Dayanak :
Madde 3 - Bu yönetmelik, 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu ile 3308 sayılı
Çıraklık ve Meslek Eğitim Kanun hükümlerine dayanılarak hazırlanmıştır.

Tanımlar:
Madde 4 - Bu yönetmelikte geçen;
"Bakanlık", Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığını,
"Aday Çırak", çıraklığa başlama yaşını doldurmamış ve çıraklık döneminden önce
kendisine işyeri ortamı tanıtılan, sanat ve mesleğin ön bilgileri verilen kişiyi,
"Çırak", çıraklık sözleşmesi esaslarına göre bir meslek alanında mesleğin gerektirdiği
bilgi, beceri ve iş alışkanlıkları iş içerisinde geliştirilen kişiyi,
"Kalfa", bir mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını kazanmış ve bu
meslekle ilgili iş ve işlemleri ustanın gözetimi altında kabul edilebilir standartlarda yapabilen
kişiyi,
"Usta", bir mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve iş alışkanlıklarını kazanmış ve
bunları mal ve hizmet üretiminde iş hayatınca kabul edilebilecek standartlarda uygulayabilen;
üretimi planlayabilen; üretim sırasında karşılaşılabilecek problemleri çözebilen; düşüncelerini
yazılı, sözlü ve resim ile açıklayabilen; üretimle ilgili pratik hesaplamaları yapabilen kişiyi,
"Usta Öğretici", ustalık yeterliğini kazanmış; aday çırak, çırak ve kalfanın işyerindeki
eğitiminden sorumlu, meslek eğitimi tekniklerini bilen ve uygulayan kişiyi,
"Kanun", 3308 sayılı Çıraklık ve Meslek Eğitimi Kanunu,
"İl Müdürlüğü", İl Milli Eğitim Gençlik ve Spor Müdürlüğünü,
"Merkez", Çıraklık eğitim merkezini,
"Merkez Müdürlüğü", Çıraklık eğitimi merkezi müdürlüğünü, ifade eder.

Çıraklık Eğitiminin Amacı :


Madde 5 - Çıraklık eğitiminin amacı;
a) Milli eğitimin genel amaç ve temel ilkelerine uygun olarak, bu eğitime
katılanların;
(1) İyi bir vatandaştan beklenen davranışları kazanmasını,
(2) Çeşitli mesleklerdeki ortak iş ve işlemleri öğrenmesini,
(3) Çalışma disiplininin anlam ve önemini kavramasını,
(4) İş güvenliğine ait genel ilke ve prensipleri öğrenmesini,
(5) Ortak bir genel kültür edinmesini,
(6) Çalışma hayatına uyumunu sağlayacak tutum ve davranışlar kazanmasını
sağlamak,
b) Aday çırakların ilgi ve istidatlarına uygun meslek seçimi yapmasına yardımcı
olmak,
1287
c) Çırağa, mesleği ile ilgili gerekli bilgi, beceri ve iş alışkanlıkları kazandırarak onları
kalfalık imtihanına hazırlamak,
d) Kalfalara, mesleklerinin gerektirdiği iş ve işlemleri bağımsız olarak yapabilmeleri
ve bir iş yerini yönetebilmeleri için gerekli bilgi, beceri ve iş alışkanlıkları kazandırmak ve
böylece onları ustalık imtihanına hazırlamaktır.

Kaldırılan Mevzuat :
Madde 50 - 2089 sayılı Çırak, Kalfa ve Ustalık Kanununa göre çıkartılan "Çırak,
Kalfa ve Ustaların Eğitimi Hakkında Yönetmelik" ve değişiklikleri ile bu yönetmelikle ilgili
genelgeler yürürlükten kaldırılmıştır.

Yürürlük :
Madde 51 - Bu yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme :
Madde 52 - Bu yönetmelik hükümlerini Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanı
yürütür.

1288
RADYASYON GÜVENLİĞİ YÖNETMELİĞİ

(24.03.2000 tarih ve 23999 sayılı Resmi Gazete)


Amaç
Madde 1 - Bu Yönetmeliğin amacı, iyonlaştırıcı radyasyon ışınlamalarına karşı kişilerin ve
çevrenin radyasyon güvenliğini sağlamaktır.

Kapsam
Madde 2 - Bu Yönetmelik, radyasyon güvenliğinin sağlanmasını gerektiren her türlü tesis ve
radyasyon kaynağının zararlı etkilerinden kişileri ve çevreyi korumak için alınması gereken her
türlü tedbiri ve yapılması gereken faaliyetlerle ilgili hususları kapsar.

Dayanak
Madde 3 - Bu Yönetmelik, 2690 sayılı Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanunu'nun
4.maddesinin (d) bendine dayanılarak hazırlanmıştır.

Tanımlar
Madde 4 - Bu Yönetmelik'te geçen tanımlardan;
a) Eşdeğer doz; birimi Sievert (Sv) olup, radyasyonun türüne ve enerjisine bağlı olarak doku
veya organda soğurulmuş dozun, radyasyon ağırlık faktörü ile çarpılmış halini,
b) Etkin doz; birimi Sievert (Sv) olup, insan vücudunda ışınlanan bütün doku ve organlar
için hesaplanmış eşdeğer dozun, her doku ve organın doku ağırlık faktörleri ile çarpılması
sonucunda elde edilen dozların toplamını,
c) Kuruluş veya Tesis; bu Yönetmelik kapsamına giren radyasyon kaynaklarıyla ilgili
faaliyet gösterilen yerleri,
d) Kurum; Türkiye Atom Enerjisi Kurumu'nu,
e) Lisans Sahibi; bu Yönetmelik hükümlerine göre verilen lisans belgesinde ismi belirtilen
ve radyasyon güvenliği mevzuatının uygulanmasında Kuruma karşı sorumlu olan kişiyi,
f) Ücret; Kurum'un "Mal ve Hizmet Üretim ve Yayın Satışları Genelgesi"nde belirtilen ve
her yıl Başbakan ve/veya yetkili Bakan tarafından onaylanan ücretleri,
g) Radyasyon; iyonlaştırıcı radyasyonu,
h) Radyasyon Görevlisi; bu Yönetmeliğin 10.maddesinde belirtilen yıllık doza maruz kalma
olasılığı bulunan ve bu Yönetmeliğin 15.maddesinde belirtilen denetimli ve gözetimli alanlarda
görevi gereği radyasyon kaynağı ile çalışan kişiyi,
ı) Radyasyon Güvenliği Uzmanı; mühendislik veya fen bilimleri alanında aldığı temel eğitim
üzerine radyasyon güvenliği alanında lisans üstü eğitimi veya radyasyon güvenliği ile ilgili
olarak katıldığı yurt içi ve/veya yurt dışı eğitimi Kurum tarafından uygun görülüp onaylanan ve
radyasyon güvenliği konusunda en az 4 (dört) yıllık deneyime sahip kişiyi,
i) Radyasyon Korunması Sorumlusu; radyasyon korunmasında temel güvenlik standartlarını
yapılan işin niteliklerine göre uygulayacak, ve bu alanda eğitim ve deneyimi belgelenmiş ve
Kurum tarafından onaylanmış kişiyi,
j) Radyofarmasötik Yönetmeliği; 23/12/1993 tarihli ve 21797 sayılı Resmi Gazetede
yayımlanan "Radyofarmasötik Yönetmeliğini",
k) Tıbbi Fizik Uzmanları; Kurum tarafından aranacak koşulları özel yönetmeliklerinde
belirtilen ve tıbbi uygulama alanlarına göre radyoterapi, radyoloji ve nükleer tıp fizikçisi olarak
isimlendirilen kişileri,
l) Tahribatsız Muayene Metotları uzmanı; TS7477EN473 standardı kapsamında belirtilen
esaslara göre vasıflandırılmış kişileri,
m) Toplum etkin dozu; ışınlamaya maruz kalan çeşitli grupların ortalama etkin dozu ile bu
grubu oluşturan kişi sayısının çarpımının toplamını,

1289
n) Tüzük; 24/7/1985 tarihli ve 85/9727 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile yürürlüğe konulan
Radyasyon Güvenliği Tüzüğüdür.
o) Yüklenmiş eşdeğer doz; birimi Sievert (Sv) olup, radyoaktif maddenin alınmasını takiben,
doku veya organda kaldığı sürede (süre belirtilmemiş ise, yetişkinler için 50 yıl, çocuklar için
70 yıl alınır) vermiş olduğu eşdeğer doz toplam dozu,
ö) Yüklenmiş etkin doz; yüklenmiş eşdeğer dozun, her doku ve organın doku ağırlık
faktörleri ile çarpılması sonucunda elde edilen toplamı, ifade eder.
p) Yönetim; Lisanslı faaliyetlerin mevzuata uygun olarak yürütülmesini ve sürekliliğini
sağlamak için gerekli insan gücü ile teknik ve finansal altyapıyı temin etme yetkisi ve
sorumluluğuna sahip olan lisans sahibinin kendisini veya onun bağlı olduğu Yönetim
kademesini/kişiyi,
Bu Yönetmelikte geçen diğer teknik tanımların anlamları 9/9/1991 tarihli ve 20286 sayılı
Resmi Gazetede yayımlanan Nükleer Tanımlar Yönetmeliği'nde verilmiştir.

Muafiyetler
Madde 5 - Radyoaktivite miktarları ve radyoaktivite konsantrasyonları aşağıda verilen
değerleri aşmayan radyoaktif maddeler ile doz hızları aşağıda verilen sınır değerlerini aşmayan
radyasyon üreten cihazların ithali, ihracı, imali, depolanması, bulundurulması, kullanılması ve
bu kaynaklarla çalışabilmesi, Kuruma bildirim yükümlülüğü ve Kurum tarafından toplam
miktara sınır koyma hakkı saklı kalmak kaydıyla bu Yönetmelik hükümlerinden muaftır.
a) Radyoaktiviteleri toplamı Ek-1'in 2.sütununda belirtilen miktarları aşmayan radyoaktif
maddeler,
b) Radyoaktivite konsantrasyonları Ek-1'in 3.sütununda belirtilen miktarları aşmayan
radyoaktif maddeler,
c) Radyasyon yayan ve Ek-1'deki değerleri aşan miktarlarda radyoaktif madde içeren
düzenekler, aşağıdaki hususların hepsinin bir arada sağlanması halinde;
1) Kurum tarafından olası zararlarına karşı, üstünlükleri göz önünde bulundurularak,
kullanılması uygun görülen düzenekler,
2) Radyoaktif maddenin herhangi bir sızıntı ve bulaşmasına karşı etkin bir şekilde korunması
sağlanmış olan kapalı kaynaklar,
d) Normal çalışma koşullarında ulaşılabilen herhangi bir yüzeyinden 10 cm mesafedeki
herhangi bir noktada doz hızı 1 uSv/h (0.1 mrem/h) değerini aşmayan, görüntü veren
(televizyon, monitör gibi) katot ışını tüpler veya 30 kV'un altında gerilimle çalışan diğer
elektrikli cihazlar,
e) (d) bendinde belirtilen koşullar dışında kalan ve radyoaktif madde içermeyen fakat
iyonlaştırıcı radyasyon yayan, X-ışını, katot ışını tüpü ve benzer düzenekler aşağıdaki
hususların hepsinin bir arada sağlanması halinde;
1) Muhtemel zararlarına karşı Kurum tarafından üstünlükleri gözönünde bulundurularak,
kullanılması uygun görülen düzenekler,
2) Normal çalışma koşullarında, yüzeyinden 10 cm uzaklıkta herhangi bir noktadaki doz hızı
1 uSv/h (0.1 mrem/h) değerini aşmayan düzenekler.
Radyoaktif madde içeren gıda maddeleri, tıbbi malzemeler, ilaçlar ve benzeri tüketici
ürünleri, muafiyet sınırları içinde olsa bile Kurum tarafından gerekli görülen hallerde izin
yükümlülüğü aranır.

Muafiyet sınırları içerisinde olduğu halde izin verilmeyen maddeler


Madde 6 - Bu Yönetmeliğin 5.maddesindeki muafiyet sınırları içerisinde bulunsa bile,
radyoaktif madde içeren oyuncaklar, kırtasiye malzemeleri, giysiler, kozmetikler, ev eşyaları ve
benzeri malzemelerin ithali, ihracı, imali, bulundurulması, kullanılması ve depolanması
yasaktır. Aksi takdirde bu Yönetmeliğin 75.maddesi hükümleri uygulanır.

Yürürlükten kaldırılan mevzuat


1290
Madde 77 - Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesi ile 6/9/1991 tarihli ve 20983 sayılı Resmi
Gazetede yayımlanan Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği yürürlükten kalkar.

Yürürlük
Madde 78 - Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme
Madde 79 - Bu Yönetmelik hükümlerini Başbakan yürütür.

Not : Bu maddeler Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

1291
ENDÜSTRİYEL RADYOGRAFİDE RADYASYONDAN
KORUNMA VE LİSANSLAMA YÖNETMELİĞİ

(08.07.2005 tarih ve 25869 sayılı Resmi Gazete)

Amaç
Madde 1 - Bu Yönetmeliğin amacı, iyonlaştırıcı radyasyon kaynakları ile yapılan
endüstriyel amaçlı radyografi uygulamalarında çalışanların ve halkın iyonlaştırıcı radyasyonun
zararlı etkilerinden korunması ve radyasyon kaynaklarının güvenliği ve emniyetinin sağlanması
için uyulması gerekli hususlar ve sorumluluk esaslarını belirlemektir.

Kapsam
Madde 2 - Bu Yönetmelik, endüstriyel amaçlı radyografi uygulamalarında radyasyon
kaynakları ve cihazlarının kullanımı ile uygulamaların yapıldığı yerlerde radyasyon
güvenliğinin ve kaynakların emniyetinin sağlanması ve radyasyon kaynaklarının lisanslanması
ile ilgili hususları kapsar.
Paket ve bagaj kontrolü gibi güvenlik amaçlı kullanılan radyoskopi cihazları ve tahribatsız
muayene amaçlı kullanılan kabin tipi radyoskopi cihazları bu Yönetmeliğin kapsamı dışındadır.

Dayanak
Madde 3 - Bu Yönetmelik 9/7/1982 tarihli ve 2690 sayılı Türkiye Atom Enerjisi Kurumu
Kanununun 4.Maddesinin (d) bendi gereğince hazırlanmıştır.

Tanımlar
Madde 4 - Bu Yönetmelikte geçen terimlerden;
Cihaz: Endüstriyel radyografi amacıyla kullanılan cihazı,
Crawler tipi radyografi cihazı: Özellikle uzun boru hatlarında radyografi yapmak üzere
tasarlanmış, akü ile çalışan bağımsız taşıyıcısı ile birlikte radyografi cihazını,
Kabin içi radyografisi: Dış yüzeylerindeki radyasyon doz seviyeleri belirlenen limitleri
aşmayacak şekilde tasarlanmış kapalı bir kabin içerisinde yapılan radyografiyi,
Kanun: 9/7/1982 tarihli ve 2690 sayılı Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Kanununu,
Kapaklı (shutter) tip radyografi cihazı: Radyasyon kaynağı cihaz içerisinde iken önünde
bulunan zırhlı kapağın açılması ile radyografi işlemlerinin yapıldığı cihazları,
Kapalı kaynak: Kullanma ve çevre koşullarından etkilenmeyecek ve sızdırma yapmayacak
şekilde bir kapsül içerisine alınmış ve katı formda radyoaktif Madde bulunduran radyasyon
kaynağını,
Kaynak tutucu (Pig-tail veya source-holder): Projektör tipi radyografi cihazlarında
radyasyon kaynağının cihaz içerisinden çıkartılıp, yerine konulmasına yardımcı olmak üzere
kaynağın bağlandığı yaklaşık bir kurşun kalem uzunluğunda bir ucu özel soketli malzemeyi,
Kılavuz kablosu: Projektör tipi radyografi cihazlarında, radyografi yapmak için kaynak
ışınlama anında cihazdan çıkarıldığı zaman, içerisine gönderilen ve kaynağın dışarı çıkmasını
engelleyecek şekilde diğer ucu kapalı olan özel kabloyu,
Kolimatör: Radyasyon kaynağının meydana getirdiği radyasyon alanını sınırlamak için
kullanılan ve radyasyon demetini değişik açılarda yönlendirebilen zırhlama malzemesini,
Kontrol kablosu (sürgü kablosu): Projektör tipi cihazlarda, radyografi yapmak için kaynağın
radyografi anında cihazdan çıkarılmasını sağlayan ve içerisinde spiral tel bulunan özel kabloyu,
Kurum: 2690 sayılı Kanunla kurulan Türkiye Atom Enerjisi Kurumunu (TAEK),
Lisans: Kullanma-bulundurma lisansını,
Lisans sahibi: Radyografi cihazı için Kurum tarafından verilen lisansta ismi belirtilen gerçek
veya tüzel kişiyi,

1292
Mastar: Projektör tip ışınlama cihazlarında, kontrol kablosunun kaynak tutucuya bağlandığı
topuz ve boyun kısmının aşınmalarının kontrol edilmesi için özel olarak yapılmış olan ve
üzerinde değişik çaplarda küçük delikler ve çentikler bulunan kontrol malzemesini,
Odyometre: Projektör tip cihazlarda radyasyon kaynağının cihaz dışına çıkma ve geri dönme
süresinin daha iyi anlaşılabilmesi için operatöre yardımcı olan, sesli sinyal veren zaman
göstericisini,
P,M,F: Taşınabilirliklerine göre sırası ile Portable-50 kg'ı geçmeyen bir veya birkaç kişi
tarafından taşınabilen, Mobil-portable olmayan fakat tekerlekli bir donanımla taşınabilen, Fiks-
sabit cihazları,
Projektör tip radyografi cihazı (kamera): Radyografi yapmak için, radyasyon kaynağının bir
dişli sisteme bağlı kontrol kablosu ile kılavuz kablosuna gönderilerek radyografi işlemlerinin
yapıldığı ve işlem tamamlandığında kaynağın tekrar cihaz içerisinde güvenli konuma getirildiği
cihazları,
Radyasyon kaynağı: İyonlaştırıcı radyasyon yayan radyoaktif Maddelerle, iyonlaştırıcı
radyasyon yayıcı veya üretici cihazları,
Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği: 24/3/2000 tarihli ve 23999 sayılı Resmi Gazete'de
yayımlanan Radyasyon Güvenliği Yönetmeliğini,
Radyografçı: (Değişik tanım: 17/02/2009-27144 S.R.G Yön/md.3) Radyasyondan korunma
sorumlusunun gözetiminde radyografi çalışmalarını yapan ve Kurumdan radyasyondan
korunma konusunda başarı belgesi almış kişiyi,
Radyografi: Nesnelere veya malzemelere zarar vermeden, iyonlaştırıcı radyasyonların
giricilik özelliğinden yararlanılarak kusurlarının incelenmesi için yapılan tahribatsız muayene
metodunu,
Radyasyondan korunma sorumlusu: (Değişik tanım: 17/02/2009-27144 S.R.G Yön/md.3)
Fen bilimleri alanında en az lisans düzeyinde diplomaya veya tahribatsız muayene
metotlarından radyografi konusunda Seviye -3 belgesine sahip, asgari iki yıllık radyasyon
uygulamaları deneyimi olan, Kurumdan radyasyondan korunma konusunda başarı belgesi
almış, radyasyon güvenliğinin sağlanmasında lisans sahibi ile birlikte Kuruma karşı sorumlu
olan kişiyi,
Rotasyon tip radyografi cihazı: Radyasyon kaynağı cihaz içerisinden çıkarılmadan kaynağın
döndürülerek zırhlı konumunun açık hale getirilmesi ile radyografi işlemlerinin yapıldığı
cihazları,
Sabit radyografi: Bir bina içerisinde veya dışında sabit, kapalı ve zırhlanmış bir oda
içerisinde yapılan radyografiyi,
Taşıma Kabı: Paketli veya paketsiz radyoaktif Maddeleri ara yükleme yapılmaksızın,
taşımak üzere tasarlanmış, bir boyutu 1.5 m'yi geçmeyen veya hacmi 3.0 m3' den daha küçük
olanların "Küçük Taşıma Kapları", bu boyuttan büyük olanların ise "Büyük Taşıma Kapları"
olarak tanımlandığı kapları,
Tehlike ve Acil Durumlar: Tehlike, acil müdahale gerektirmeyen ancak radyasyon
kaynağının normal çalışma koşullarından sapmalar gösterdiği durumu, acil durum ise insan
hatası, cihazlardaki teknik arıza veya diğer nedenlerle istenmeyen yer ve zamanda meydana
gelen, korunma ve güvenlik açısından ihmal edilemeyecek sonuçları veya potansiyeli yaratan
olayı,
Tüzük: 24/7/1985 tarihli ve 85/9727 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan
Radyasyon Güvenliği Tüzüğünü,
ifade eder.
Bu Yönetmelikte geçen diğer teknik terimlerin anlamları, 9/9/1991 tarihli ve 20286 sayılı
Resmi Gazete'de yayımlanan Nükleer Tanımlar Yönetmeliğinde ve TS 3597-ISO 921
standardında verilmiştir.

Radyasyon güvenliği

1293
Madde 20 - Lisans sahibi tarafından radyasyon güvenliğini sağlamak üzere, aşağıdaki
önlemler alınır:
a) Endüstriyel radyografi çalışmalarının radyasyon güvenliği, Radyasyon Güvenliği
Yönetmeliğinde belirtilen Uygulamanın Gerekçelendirilmesi, Korunmanın Optimizasyonu ve
Doz Sınırlamasını içeren güvenlik standartları çerçevesinde ve bu Yönetmeliğin
39.Maddesinde verilen ilkeler uygulanarak sağlanır.
b) Hasar görme, çalınma, yetkisiz kişiler tarafından kullanılma gibi risklere karşı endüstriyel
radyografi cihazlarının idari ve fiziksel koruma önlemleri alınır. Bu önlemler aynı zamanda
yetkisiz kişilerin cihaz deposuna, kapalı radyografi çekim odasına ve açık alan çalışmalarında
çekim alanına girmelerini önleyecek özellikte olur.
c) (a) ve (b) bendlerinde belirtilen hususların sağlanmasında, bu Yönetmeliğin 33 ila
37.Maddelerinde belirtilen cihazların teknik özellikleri ve tasarım ilkelerine uyulur ve
sürekliliği sağlanır.

Çalışma alanları
Madde 22 - Maruz kalınacak yıllık radyasyon dozunun 1 mSv değerini geçme olasılığı
bulunan alanlar radyasyon alanı olarak nitelendirilir ve bu Yönetmelik kapsamında doz
seviyelerine göre çalışma alanları ve yapılan uygulamaya göre çalışma alanları olmak üzere iki
sınıfta değerlendirilir.
a) Doz seviyelerine göre çalışma alanları:
1) Denetimli alan: Radyasyon görevlilerinin giriş ve çıkışlarının özel denetime,
çalışmalarının radyasyon güvenliği ve korunma açısından özel kurallara bağlı olduğu, kişisel
dozimetre ve radyasyon ölçüm aleti kullanmanın zorunlu olduğu ve yapılan işin niteliğine göre
koruyucu giysiler ve donanımların kullanıldığı alanlardır.
2) Gözetimli alan: Denetimli alan olarak değerlendirilmeyen, kişisel doz ölçümü zorunlu
olmayan, görev gereği ışınlanma koşullarının, radyasyon güvenliği ve korunmanın
yaptırımlarını gerektirmeyen ancak çevre radyasyonunun izlenmesi ve gözetim altında
tutulması gereken alanlardır.
3) Ziyaretcilerin denetimli alanlara girmelerine kesinlikle izin verilmez, gözetimli alanlara
ise önceden belirlenen süreler için radyasyondan korunma sorumlusunun izniyle ve refakatcı
eşliğinde girmelerine izin verilir.
b) Yapılan uygulamaya göre çalışma alanları:
1) Açık arazi veya inşa halindeki bina, tesis ve benzeri gibi yerlerde yapılan açık alan
radyografisi,
2) Gemi, bina içi ve benzeri gibi yerlerde yapılan kapalı alan radyografisi,
3) Kapalı çekim odası veya kapalı konteyner ve benzeri gibi yerlerde yapılan zırhlanmış alan
radyografisi,
4) Skopi amaçlı kabin radyografisi,
5) Su altı veya plâtform radyografisi.

Aykırı hususlar
Madde 48 - Bu Yönetmelik kapsamında yer alan uygulama ve faaliyetlerin yürütülmesi
sırasında veya Yönetmelik hükümlerine uyulmaması sonucu ölüm, bedensel hasar ya da mala
karşı maddi kayıp meydana gelmesi halinde 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu ile
26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu ve ilgili diğer mevzuat hükümleri
uygulanır.

Teknik dokümanlar
Madde 49 - Bu Yönetmelik hükümleri çerçevesinde, Endüstriyel Radyografi Çalışanları İçin
Radyasyondan Korunma Eğitim Programı, Endüstriyel Radyografi Çalışma Yöntemleri,
Tehlike ve Acil Durum Planı ile Taşıma Koşullarına İlişkin Hususlar Kurum tarafından lisans
koşullarına tamamlayıcı olmak üzere teknik doküman olarak hazırlanarak yayımlanır.
1294
Geçici Madde 1 - Bünyelerinde lisanssız radyografi cihazı bulunduran, lisanslı cihazının
anahtarlı kilit sistemi çalışmayan, kilidi olmayan veya spiral tel, kablo ve benzeri cihaz
donanımları, üretici firmanın orjinal malzemesi olmayan kişi, kurum ve kuruluşlar bu
Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç ay içinde söz konusu lisanslarını almakla
veya kilit sistemlerini ve donanımlarını orjinal parçalarla işler duruma getirmekle yükümlüdür.
Aksi taktirde bu cihazların bulundurulması ve kullanılmasına izin verilmez.

Geçici Madde 2 - Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesini takiben radyografcının ve


radyasyondan korunma sorumlusunun 24 üncü Maddede belirtilen belgeyi bir yıl içerisinde
alamaması ve yeterli sayıda söz konusu belgeye sahip radyografcının olmadığının tespit
edilmesi durumunda lisans iptal edilir.

Yürürlük
Madde 50 - Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme
Madde 51 - Bu Yönetmelik hükümlerini Türkiye Atom Enerjisi Kurumunun bağlı
bulunduğu Bakan yürütür.

Not : Bu maddeler, Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

1295
MUHTEMEL PATLAYICI ORTAMDA KULLANILAN
TEÇHİZAT VE KORUYUCU SİSTEMLER İLE İLGİLİ YÖNETMELİK

(27.10.2002 tarih ve 24919 sayılı Resmi Gazete)

Amaç
Madde 1 - Bu Yönetmeliğin amacı; Yönetmelik kapsamına giren muhtemel patlayıcı
ortamda kullanılan teçhizatın ve koruyucu sistemlerin güvenli olarak piyasaya arzı için gerekli
emniyet kuralları ile uygunluk değerlendirme prosedürlerine ilişkin usul ve esasları
belirlemektir.

Kapsam
Madde 2 - Bu Yönetmelik, muhtemel patlayıcı ortamlarda kullanılacak teçhizat ve koruyucu
sistemleri kapsar.
Ayrıca, muhtemel patlayıcı ortamlar dışında kullanılan, ancak patlama tehlikelerine karşı
teçhizatın ve koruyucu sistemlerin emniyetli çalışması için gerekli olan veya buna katkı
sağlayan emniyet cihazları, kumanda cihazları ve düzenleyici (regülatör) cihazlar da bu
Yönetmeliğin kapsamı dahilindedir.
Bu Yönetmelik aşağıdakileri kapsamaz:
a) Tıbbi bir ortamda kullanılacak olan tıbbi cihazlar,
b) Patlama tehlikesinin sadece patlayıcı maddelerin veya kararsız kimyasal maddelerin
bulunmasından kaynaklandığı teçhizat ve koruyucu sistemler,
c) Muhtemel patlayıcı ortamların yalnızca kazayla gaz sızıntısı sonucu nadiren oluşabileceği
ev ortamında ve ticari olmayan ortamlarda kullanılan teçhizatlar,
d) Kişisel Koruyucu Donanım ile İlgili Yönetmelik (89/686/AT) kapsamındaki kişisel
koruyucu teçhizatlar,
e) Üzerindeki teçhizatlarla birlikte açık denizde seyreden gemiler ve kıyıdan uzaktaki seyyar
üniteler,
f) Ulaşım vasıtaları; yalnızca yolcuların havayolu, karayolu, demiryolu veya su yolu ile
taşınmasına yönelik taşıtlar ve bunların römorkları ile malların havayolu, devlet karayolu,
demiryolu veya suyolu ile taşınması için tasarlanmış olan nakil vasıtaları, (Muhtemel patlayıcı
bir ortamda kullanılacak taşıtlar bu Yönetmelik kapsamından hariç tutulmayacaktır.)
g) Ülkemizin güvenliği açısından lüzumlu olan silah, mühimmat ve savaş malzemeleri.

Dayanak
Madde 3 - Bu Yönetmelik, 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve
Uygulanmasına Dair Kanuna dayanılarak hazırlanmıştır.

Tanımlar
Madde 4 - Bu Yönetmelikte geçen;
a) Bakanlık : Sanayi ve Ticaret Bakanlığını,
b) Müsteşarlık: Dış Ticaret Müsteşarlığını,
c) Komisyon : Avrupa Birliği Komisyonunu,
d) Muhtemel Patlayıcı Ortamlarda Kullanılacak Teçhizat: Yönetmelikte sadece, "teçhizat"
olarak ifade edilecektir. Malzemenin işlenmesi için ayrı ayrı veya birlikte, enerjinin üretilmesi,
aktarılması, depolanması, ölçülmesi, kontrolü ve dönüştürülmesi için kullanılacak olan ve
muhtemel tutuşma kaynakları ile patlamaya yol açabilecek makine, aparat, sabit veya seyyar
cihazlar, bunların kumanda aksamları ile cihazları ve algılama ya da koruma sistemlerini,
e) Koruyucu Sistemler: Yeni başlamış patlamaları derhal durdurmak ve/veya patlama
alevlerinin ve patlama basınçlarının etki alanlarını sınırlamak için düşünülmüş tasarım
ünitelerini, (Koruyucu sistemler teçhizata entegre edilebilir veya bağımsız sistemler olarak
kullanılmak üzere ayrı olarak piyasaya arz edilebilir.)
1296
f) Aksam: Teçhizatın ve koruyucu sistemlerin emniyetli çalışması için gerekli olan ancak
bağımsız olarak işlevi olmayan herhangi bir parçayı,
g) Patlayıcı Ortamlar: Ortam şartları altında, tutuşma oluştuktan sonra yanmanın tüm
yanmamış karışıma yayıldığı gaz, buhar, buğu ya da toz halindeki yanıcı maddelerin hava ile
karışımını,
h) Muhtemel Patlayıcı Ortam: Yerel şartlar ve işletme şartları nedeniyle patlayıcı olabilen bir
ortamı,
i) Teçhizat Grupları ve Kategorileri: Gerekli koruma seviyesini tanımlayan teçhizat grup ve
kategorileri Ek I'de açıklanmış olup;
1) I Nolu Teçhizat Grubu: Madenlerin yer altı bölümlerinde kullanılacak teçhizatlar için
geçerli olanları,
2) II Nolu Teçhizat Grubu: Patlayıcı ortamların tehlikeye düşürebileceği diğer yerlerde
kullanılacak teçhizatlar için geçerli olanları,
j) Onaylanmış Kuruluş: 4703 sayılı Kanun ve bu Kanunun uygulama yönetmeliklerinden
Uygunluk Değerlendirme Kuruluşları ile Onaylanmış Kuruluşlara Dair Yönetmelik ve bu
Yönetmelik hükümlerine göre bu Yönetmelik çerçevesinde uygunluk değerlendirme
faaliyetinde bulunmak üzere test, muayene ve/veya belgelendirme kuruluşları arasından
Bakanlık tarafından belirlenerek yetkilendirilen özel veya kamu kuruluşunu,
k) Üretici: Bu Yönetmelik kapsamındaki teçhizatı ve koruyucu sistemleri üreten, imal eden,
ıslah eden veya ürüne adını, ticari markasını veya ayırt edici işaretini koymak suretiyle kendini
üretici olarak tanıtan gerçek veya tüzel kişiyi; üreticinin Türkiye dışında olması halinde, üretici
tarafından yetkilendirilen temsilciyi ve/veya ithalatçıyı; ayrıca, ürünün tedarik zincirinde yer
alan ve faaliyetleri ürünün güvenliğine ilişkin özelliklerini etkileyen gerçek veya tüzel kişiyi,
l) CE Uygunluk İşareti : Teçhizatın ve koruyucu sistemlerin, bu Yönetmeliğin şartlarına
uygun olduğunu ve ilgili uygunluk değerlendirmesi işlemlerine tabi tutulduğunu gösteren
işareti,
m) Uygunluk Değerlendirmesi: Teçhizatın ve koruyucu sistemlerin, bu Yönetmelik
hükümlerine uygunluğunun test edilmesi, muayene edilmesi ve/veya belgelendirilmesine
ilişkin her türlü faaliyeti,
n) AT Uygunluk Beyanı : Teçhizatın ve koruyucu sistemlerin, bu Yönetmeliğin şartlarına
uygun olarak üretiminin yapıldığını belirten, üretici tarafından düzenlenen yazılı beyanı,
o) AT Tip İnceleme Belgesi : Onaylanmış kuruluş tarafından incelenen teçhizatın, tipinin, bu
Yönetmeliğin ilgili hükümlerine uygunluğunu tevsik eden belgeyi,
p) Standart: Üzerinde mutabakat sağlanmış olan, kabul edilmiş bir kuruluş tarafından
onaylanan, mevcut şartlar altında en uygun seviyede bir düzen kurulmasını amaçlayan, ortak ve
tekrar eden kullanımlar için bu Yönetmelik kapsamındaki teçhizatın, özellikleri, işleme ve
üretim yöntemleri, bunlarla ilgili terminoloji, sembol, ambalajlama, işaretleme, etiketleme ve
uygunluk değerlendirmesi işlemleri hususlarından biri veya birkaçını belirten ve uyulması
ihtiyari olan düzenlemeyi,
r) Uyumlaştırılmış Avrupa Standardı: Avrupa Birliği Komisyonunun talimatı üzerine bir
Avrupa Standardizasyon Kuruluşu tarafından hazırlanan ve Avrupa Toplulukları Resmi
Gazetesinde yayımlanan standardı,
s) Uyumlaştırılmış Ulusal Standart: Bir uyumlaştırılmış Avrupa Standardını uyumlaştıran ve
Türk Standartları Enstitüsü tarafından Türk Standardı olarak kabul edilip yayımlanan standardı,
t) Ulusal Standart: Türk Standardları Enstitüsü tarafından hazırlanan standartları,
u) Piyasaya Arz: Ürünün tedarik ve kullanımı amacıyla bedelli veya bedelsiz olarak piyasada
yer alması için yapılan ilk faaliyeti,
ü) Piyasa Gözetimi ve Denetimi: Bakanlık tarafından, teçhizatın piyasaya arzı veya dağıtımı
aşamasında veya teçhizat piyasada iken bu Yönetmelik hükümlerine uygun olarak üretilip
üretilmediğinin, güvenli olup olmadığının denetlenmesi veya denetlettirilmesini,
v) Modül: Bu Yönetmelik gereğince, ürünün taşıdığı risklere göre hangi uygunluk
değerlendirmesi işlemlerine tabi tutulacağını gösteren yollardan her birini,
1297
y) Ürün: Bu Yönetmelik kapsamındaki teçhizat, koruyucu sistem ve cihazları,
z) Amaca Uygun Kullanım: Bu Yönetmeliğin kapsamına giren teçhizat, koruyucu sistem ve
cihazların Ek I'de açıklanan teçhizat grupları ve kategorilere ve emniyetli çalışabilmeleri için
gerekli olan ve üretici tarafından sağlanan tüm bilgilere uygun olarak kullanılmalarını,
ifade eder.

Genel Şartlar
Madde 5 - Teçhizat ve koruyucu sistemler aşağıda belirtilen şartları yerine getirmelidir.
a) Bu Yönetmeliğin kapsamında bulunan teçhizat, koruyucu sistem ve cihazlar, kullanım
amacı göz önünde bulundurularak, Ek II'de belirtilen asgari sağlık ve emniyet gereklerini
karşılamalıdır.
b) Beraberinde Ek X'da belirtilen AT uygunluk beyanı bulunan ve 8.maddede öngörülen CE
uygunluk işaretini taşıyan bu Yönetmelik kapsamındaki cihazların ve beraberinde 7.maddenin
(c) bendinde belirtilen uygunluk belgesi bulunan aksamların bu Yönetmeliğin Üçüncü
Bölümünde yer alan ilgili uygunluk değerlendirme prosedürleri de dahil olmak üzere bu
Yönetmeliğin tüm hükümlerine uygun olduğu kabul edilir.
c) Teçhizat ve koruyucu sistemler belli bir patlayıcı ortam için tasarımlanabilir. Bu durumda,
bu teçhizat ve koruyucu sistemler buna göre işaretlenmelidir.
d) Bakanlık, kişilerin ve özellikle de işçilerin bu Yönetmelik kapsamındaki teçhizat,
koruyucu sistem ve cihazları kullanırken korunmalarını teminen lüzum gördüğü şartlar
getirebilir. Ancak bu şartlar, söz konusu teçhizat, koruyucu sistem ve cihazların veya
aksamların bu Yönetmelikte öngörülmeyen bir yolla değiştirilmesini öngöremez.
e) Bu Yönetmeliğin 6.maddesinde belirtilen ve bir uyumlaştırılmış Avrupa standardını
uyumlaştıran bir uyumlaştırmış ulusal standardın asgari emniyet ve sağlık şartlarından bir veya
daha fazlasını kapsaması halinde bu standarda uygun olarak, uyumlaştırılmış standartların
bulunmadığı durumlarda ise yine aynı maddede belirtilen ulusal standartlara uygun olarak
üretilmiş olan bu Yönetmelik kapsamındaki teçhizat, koruyucu sistem ve cihazların veya
aksamların bu Yönetmeliğin ilgili sağlık ve emniyet şartlarına uyduğu kabul edilir.

CE Uygunluk İşareti
Madde 8 - CE uygunluk işareti 'CE' baş harflerinden oluşur. Kullanılacak işaretleme şekli
Ek X'da gösterilmiştir. CE uygunluk işaretinin iliştirilmesinde ve kullanılmasında 17/01/2002
tarihli ve 24643 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan "CE Uygunluk İşaretinin Ürüne İliştirilmesi
ve Kullanılmasına Dair Yönetmelik" hükümleri geçerlidir.

Geçici Madde
Geçici Madde 1 - Bu Yönetmelik hükümleri 31/12/2003 tarihinden itibaren zorunlu olarak
uygulanır. Bu süre zarfında gerek bu Yönetmeliğin hükümlerine uygun üretilen, gerekse ilgili
Türk Standardına uygun üretilen ürünler piyasaya arz edilebilir.

Yürürlük
Madde 20 - Bu Yönetmelik yayımlandığı tarihte yürürlüğe girer.

Yürütme
Madde 21 - Bu Yönetmelik hükümlerini Sanayi ve Ticaret Bakanı yürütür.

Not : Bu maddeler Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

1298
ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ YÖNETMELİĞİ

(16.12.2003 tarih ve 25318 sayılı Resmi Gazete)

Amaç
Madde 1- Bu Yönetmeliğin amacı, Çevresel Etki Değerlendirmesi sürecinde uyulacak idari
ve teknik usul ve esasları düzenlemektir.

Kapsam
Madde 2- Bu Yönetmelik;
a) Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu ile Proje Tanıtım Dosyasının hangi tür projeler
için isteneceği ve içereceği konuları,
b) Çevresel Etki Değerlendirmesi sürecinde uyulacak idari ve teknik usul ve esasları,
c) Çevresel Etki Değerlendirmesi için Kapsam Belirleme ve İnceleme Değerlendirme
Komisyonunun oluşturulması ile ilgili çalışmaları,
d) Yönetmelik kapsamına giren projelerin işletme öncesi, işletme sırası ve işletme sonrası
dönemde izlenmesi ve denetlenmesini,
e) Çevresel Etki Değerlendirmesi sisteminin, çevre yönetiminde etkin ve yaygın biçimde
uygulanabilmesi ve kurumsal yapısının güçlendirilmesi için gerekli eğitim çalışmalarını
kapsar.

Dayanak
Madde 3- Bu Yönetmelik 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanununun 10.maddesine
dayanılarak hazırlanmıştır.

Tanımlar ve Kısaltmalar
Madde 4- Bu Yönetmelikte geçen;
Bakanlık: Çevre ve Orman Bakanlığını,
Çevre: Canlıların yaşamları boyunca ilişkilerini sürdürdükleri ve karşılıklı olarak etkileşim
içinde bulundukları biyolojik, fiziksel, sosyal, ekonomik ve kültürel ortamı,
Etki: Bir projenin hazırlık, inşaat ve işletme sırasında ya da işletme sonrasında, çevre
unsurlarında doğrudan ya da dolaylı olarak, kısa veya uzun dönemde, geçici ya da kalıcı,
olumlu ya da olumsuz yönde ortaya çıkması olası değişiklikleri,
Etki Alanı: Gerçekleştirilmesi planlanan bir projenin işletme öncesi, işletme sırası ve
işletme sonrasında çevre unsurları olarak olumlu veya olumsuz yönde etkilediği alanı,
Proje: Gerçekleştirilmesi planlanan yatırıma ait inşaat çalışmaları, diğer tesisat ya da
planların uygulanması veya yer altı kaynaklarının değerlendirilmesi işlemini,
Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED): Gerçekleştirilmesi planlanan projelerin çevreye
olabilecek olumlu ya da olumsuz etkilerinin belirlenmesinde, olumsuz yöndeki etkilerin
önlenmesi ya da çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak önlemlerin,
seçilen yer ile teknoloji alternatiflerinin belirlenerek değerlendirilmesinde ve projelerin
uygulanmasının izlenmesi ve kontrolünde sürdürülecek çalışmaları,
Çevresel Etki Değerlendirmesi Süreci: Gerçekleştirilmesi planlanan projenin çevresel etki
değerlendirmesinin yapılması için 8 ve 16.maddelerde belirtilen başvuru ile başlayan ve işletme
sonrası çalışmaların uygun hale geldiğinin belirlenmesi ile sona eren süreci,
Proje Tanıtım Genel Formatı: Gerçekleştirilmesi planlanan, EK-I listesinde yer alan
projelerin özelliklerini, yerini, olası etkilerini ve öngörülen önlemleri içeren, projeyi genel
boyutları ile tanıtan raporun hazırlanması sırasında esas alınacak EK-III deki genel formatı,
1299
Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu Özel Formatı: Çevresel Etki Değerlendirmesi
Raporunun hazırlanmasında esas alınmak üzere; Kapsam belirleme ve İnceleme Değerlendirme
Komisyonu tarafından projenin önemli çevresel boyutları göz önüne alınmak suretiyle EK-III
deki proje tanıtım genel formatında belirtilen ana başlıklar altında ele alınması gereken
konuları tanımlayan formatı,
Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu: EK-I listesinde yer alan veya Bakanlıkça “Çevresel
Etki Değerlendirmesi Gereklidir” kararı verilen bir proje için belirlenen özel formata göre
hazırlanacak raporu,
Proje Tanıtım Dosyası: Ek-II listesinde yer alan projelere Çevresel Etki Değerlendirmesi
uygulanmasının gerekli olup olmadığının belirlenmesi amacıyla hazırlanan dosyayı,
Seçme, Eleme Kriterleri: Proje Tanıtım Dosyasının hazırlanmasında esas alınacak EK-
IV’deki kriterleri,
Çevresel Etki Değerlendirmesi Gereklidir Kararı: Ek-II listesindeki projelerin çevresel
etkilerinin önemli olduğu ve Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu hazırlanması gerektiğini
belirten Bakanlık kararını,
Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir Kararı: Ek-II listesindeki projelerin
önemli çevresel etkilerinin olmadığı ve Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu hazırlanmasına
gerek bulunmadığını belirten Bakanlık kararını,
Çevresel Durum Değerlendirme Raporu: Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinin
ilgili hükümlerine uymadan işletmeye geçmiş mevcut faaliyetler için gerekli çevresel
önlemlerin alınmasını sağlamak amacıyla hazırlanan teknik raporu,
Duyarlı Yöreler: Çevresel etkilere karşı biyolojik, fiziksel, ekonomik, sosyal ve kültürel
nitelikli özellikleri ile duyarlı olan veya mevcut kirlilik yükü çevre ve halk sağlığını bozucu
düzeylere ulaştığı belirlenen yörelerle, ülkemiz mevzuatı ve taraf olduğumuz uluslararası
sözleşmeler uyarınca korunması gerekli görülen EK-V de yer alan alanları,
Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu Kararı: Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu
hakkında Kapsam Belirleme ve İnceleme Değerlendirme Komisyonunca yapılan
değerlendirmeler dikkate alınarak, projenin çevre üzerindeki olumsuz etkilerinin, alınacak
önlemler sonucu ilgili mevzuat ve bilimsel esaslara göre kabul edilebilir düzeylerde olduğunun
saptanması üzerine gerçekleşmesinde sakınca görülmediğini belirten Bakanlık kararını,
Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumsuz Kararı: Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu
hakkında Kapsam Belirleme ve İnceleme Değerlendirme Komisyonunca yapılan
değerlendirmeler dikkate alınarak, projenin çevre üzerindeki olumsuz etkileri nedeniyle
uygulanmasında sakınca görüldüğünü belirten Bakanlık kararını,
Komisyon: Proje için verilecek özel formatın kapsamını, kriterlerini belirlemek ve bu
ilkeler doğrultusunda hazırlanan Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporunu inceleyip
değerlendirmek üzere Bakanlık tarafından kurulan Kapsam Belirleme ve İnceleme
Değerlendirme Komisyonunu,
Proje Sahibi: Bu Yönetmeliğe tabi bir projenin her aşamada yürütülmesini üstlenen gerçek
ya da tüzel kişiyi,
İzleme ve Kontrol: “Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir” veya “Çevresel Etki
Değerlendirmesi Olumlu” kararı alındıktan sonra uygulama aşamasına geçen projenin, bu
kararın verilmesine esas ilkeler doğrultusunda ve çevre değerlerini olumsuz etkilemeyecek
biçimde yürütülmesi için yapılan çalışmaların bütününü,
Kapsam ve Özel Format Belirleme Toplantısı : Çevresel Etki Değerlendirmesi Sürecine
tabi projeler için Halkın Katılımı Toplantısından sonra yapılacak toplantıyı,
ifade eder.

1300
Yürürlükten Kaldırılan Yönetmelik
Madde 29 – 6/6/2002 tarihli ve 24777 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Çevresel Etki
Değerlendirmesi Yönetmeliği yürürlükten kaldırılmıştır.

Geçici Madde 1- 7/2/1993 tarihli ve 21489 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Çevresel
Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği, 23/6/1997 tarihli ve 23028 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği ve 6/6/2002 tarihli ve 24777 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği hükümlerine tabi
oldukları halde söz konusu yönetmeliklerde belirtilen yükümlülükleri yerine getirmeyen
faaliyetlere bu Yönetmelik hükümleri uygulanır.

Geçici Madde 2- Bu Yönetmeliğin yürürlük tarihinden önce, Çevresel Etki


Değerlendirmesi veya Çevresel Etki Değerlendirmesi Ön Araştırma Raporları hazırlanarak
Bakanlık veya Valiliğe sunulan faaliyetlere, tabi oldukları Yönetmelik hükümleri uygulanır.

Geçici Madde 3- 7/2/1993 tarihli ve 21489 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Çevresel
Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinden önce uygulama projeleri onaylanmış veya çevre
mevzuatı ve ilgili diğer mevzuat uyarınca yetkili mercilerden izin, ruhsat veya onay ya da
kamulaştırma kararı alınmış veya yatırım programına alınmış veya mevzi imar planları
onaylanmış projelere ve bu tarihten önce üretim ve/veya işletmeye başladığı
belgelenen faaliyetlere bu Yönetmelik hükümleri uygulanmaz.

Geçici Madde 4- 23/6/1997 tarihli ve 23028 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Çevresel
Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinden önce ilgili mevzuatı gereğince güzergahı belirlenen
veya yatırım programına alınan petrol ve gaz boru hatları, enerji nakil hatları, otoyollar, duble
yollar, ekspres yollar, demir yolları, devlet yolları ve il yolları projelerine bu Yönetmelik
hükümleri uygulanmaz.

Geçici Madde 5- Yeterlik Belgesi ile ilgili tebliğin yayımlanmasından önce, Çevresel Etki
Değerlendirmesi Raporu hazırlayacak kurum ve kuruluşlarda Yeterlik Belgesi bulunması şartı
aranmaz. Ancak, proje tanıtım dosyası faaliyetin türü ve yeri ile ilgili en az üç farklı meslek
grubundan en az lisans seviyesinde eğitim görmüş kişiler tarafından, Çevresel Etki
Değerlendirmesi Raporları ise komisyonca belirlenen çalışma grubu tarafından hazırlanarak
imzalanır.

Geçici Madde 6- Bu yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden önce 7/2/1993 tarihli ve 21489


sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği, 23/6/1997
tarihli ve 23028 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Çevresel Etki Değerlendirmesi
Yönetmeliği ve 6/6/2002 tarihli ve 24777 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Çevresel Etki
Değerlendirmesi Yönetmeliği hükümlerine tabi olduğu halde gerekli işlemleri tamamlamamış
ve mevzuat uyarınca yer seçimi uygun olan mevcut faal tesisler, ilgili yönetmelikler
çerçevesinde gerekli yükümlülüklerini yerine getirmeleri amacıyla çevresel durum
değerlendirme raporunu Bakanlığa sunar, bu rapor Bakanlıkça değerlendirilir.

Yürürlük
Madde 30- Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

1301
Yürütme
Madde 31- Bu Yönetmelik hükümlerini Çevre ve Orman Bakanı yürütür.

Not : Bu maddeler Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

1302
GAZ YAKAN CİHAZLARA DAİR YÖNETMELİK
(90/396/AT)

(01.04.2002 tarih ve 24713 sayılı Resmi Gazete)

Amaç
Madde 1 - Bu Yönetmeliğin amacı, Yönetmelik kapsamında yer alan gaz yakan cihazların
normal olarak kullanıldığında insanların, evcil hayvanların ve malların güvenliğini tehlikeye
atmayacak şekilde piyasaya arz edilmesini sağlamaktır.

Kapsam
Madde 2 - Bu Yönetmelik;
a) Bundan sonra 'cihazlar' diye anılacak olan; yemek pişirme, ısınma, sıcak su elde etme,
soğutma, aydınlatma veya yıkama amacıyla kullanılan ve gerektiğinde, normal su sıcaklığı 105
C'yi aşmayan su elde etmek gibi amaçlarla gaz yakan cihazları, cebri üflemeli brülörleri ve bu
brülörler ile teçhiz edilen ısıtma elemanlarını,
b) Bundan sonra "donanımlar" diye anılacak olan; cebri üflemeli brülörler ve bu tür brülörler
ile teçhiz edilen ısıtma elemanları dışında kalan, ticari amaçlarla kendi başına pazarlanan, gaz
yakan cihazlara takılmak üzere tasarımlanan veya monte edildiğinde böyle bir cihaz meydana
getiren emniyet, kontrol ve ayarlama teçhizatını ve bunların kısmi montajlarını kapsar.
Endüstriyel işlemlerde kullanılmak üzere tasarımlanan cihazları kapsamaz.

Hukuki Dayanak
Madde 3 - Bu Yönetmelik; 29/06/2001 tarihli ve 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik
Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun uyarınca hazırlanmıştır.

Tanımlar
Madde 4 - Bu Yönetmelikte geçen;
Bakanlık: Sanayi ve Ticaret Bakanlığını,
Müsteşarlık: Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığını,
Komisyon: Avrupa Birliği Komisyonunu,
Üye Devletler: Avrupa Birliğine Üye Devletleri,
Hizmete Sunma: Nihai kullanıcının cihazı ilk defa kullanımı için yapılan faaliyeti,
Temel Gerekler: Ürünün, insan sağlığı, can ve mal güvenliği, hayvan ve bitki yaşam ve
sağlığı, çevrenin ve tüketicinin korunması açısından sahip olması gereken asgari güvenlik
koşullarını,
Üretici: Bu Yönetmelik kapsamında gaz yakan cihazları imal eden, ıslah eden veya cihaza
adını, ticari markasını veya ayırt edici işaretini koyarak kendisini imalatçı olarak tanıtan gerçek
veya tüzel kişiyi; üreticinin Türkiye dışında olması halinde, üretici tarafından yetkilendirilen
temsilciyi; ve/veya ithalatçıyı, ayrıca, ürünün tedarik zincirinde yer alan ve faaliyetleri ürünün
güvenliğine ilişkin özelliklerini etkileyen gerçek veya tüzel kişiyi,
Piyasaya Arz: Ürünün tedariki ve/veya kullanımı amacıyla bedelli veya bedelsiz olarak
piyasada yer alması için yapılan ilk faaliyeti,
Uygunluk Değerlendirmesi: Gaz yakan cihazların, bu Yönetmelik hükümlerine
uygunluğunun test edilmesi, muayene edilmesi ve/veya belgelendirilmesine ilişkin her türlü
faaliyeti,
Onaylanmış Kuruluş: Test, muayene ve/veya belgelendirme kuruluşları arasından, 4703
sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun ve
2001/3531 sayılı Uygunluk Değerlendirme Kuruluşları ile Onaylanmış Kuruluşlara Dair
Yönetmelik ile bu Yönetmelikte belirtilen esaslar çerçevesinde uygunluk değerlendirme
faaliyetinde bulunmak üzere, Bakanlık tarafından belirlenerek yetkilendirilen ve Bakanlığa
karşı sorumlu olan özel veya kamu kuruluşunu,
1303
CE Uygunluk İşareti: Gaz yakan cihazlar ve donanımlarının 2001/3530 sayılı CE Uygunluk
İşaretinin Ürünlere İliştirilmesine ve Kullanılmasına Dair Yönetmelik ile bu Yönetmelikte yer
alan gereklere uygun olduğunu ve ilgili tüm uygunluk değerlendirme işlemlerine tabi
tutulduğunu gösteren işareti,
Tip: Üretilmesi planlanan ürünü temsil eden modeli,
Teknik Dosya: Ürünün, ilgili teknik düzenlemenin gereklerine uygun olarak üretildiğini
gösteren rapor ve belgelerin bulunduğu ve tasarım, üretim ve ürünün işleyişi aşamalarından bir
veya birkaçını içeren dosyayı,
Gaz Yakıt: l bar basınç altında 15 C sıcaklıkta gaz halinde bulunan her türlü yakıtı,
Gaz Yakan Cihazın Normal Kullanımı: Bu Yönetmeliğin amacı doğrultusunda, bir cihazın
normal kullanımı, üreticinin talimatlarına göre, doğru olarak tesis edilmesi ve düzenli olarak
bakımının sağlanmasını, gaz yakıt kalitesindeki normal sapmalar ve besleme basıncındaki
normal dalgalanmalar altında kullanılmasını, üretim amacına uygun olarak veya
öngörülebilecek şekilde kullanılmasını,
Seri Üretim: Belirli bir süre aynı imalat prosesiyle yapılan üretimi,
Piyasa Gözetimi ve Denetimi: Bakanlık tarafından, 2001/3529 sayılı Ürünlerin Piyasa
Gözetimi ve Denetimine Dair Yönetmelik ile bu Yönetmelikte belirtilen esaslar çerçevesinde
ürünün piyasaya arzı veya dağıtımı aşamasında veya ürünün piyasada iken ilgili teknik
düzenlemeye uygun olarak üretilip üretilmediğinin, güvenli olup olmadığının denetlenmesi
veya denetlettirilmesini,
Uyumlaştırılmış Avrupa Standardı: Avrupa Birliği Komisyonunun talimatı üzerine bir
Avrupa Standardizasyon Kuruluşu tarafından hazırlanan ve Avrupa Toplulukları Resmi
Gazetesinde yayımlanan standardı,
Uyumlaştırılmış Ulusal Standard: Bir uyumlaştırılmış Avrupa standardını uyumlaştıran ve
Türk Standartları Enstitüsü tarafından Türk standardı olarak kabul edilip yayımlanan bitmiş
cihaz ve donanım standardını, ifade eder.

Bildirimler
Madde 14 - Bakanlık, bu Yönetmelikte yapacağı değişiklikler ile alınacak önlemler,
Yönetmelik kapsamında uygun görüp yayımlandığı ulusal mevzuat hükümlerine ait metinleri
ve yayımlandıktan sonra bu Yönetmelik metnini Müsteşarlık aracılığıyla Komisyona bildirir.

Geçici Madde 1 - Bu Yönetmelik hükümleri, 01/01/2004 tarihinden itibaren zorunlu olarak


uygulanır. Bu süre zarfında gerek bu Yönetmeliğin hükümlerine, gerekse mecburi uygulamada
bulunan Türk Standartlarına uygun üretilen ürünler piyasaya arzedilir.

Yürürlük
Madde 15 - Bu Yönetmelik, yayımlandığı tarihten itibaren bir yıl sonra yürürlüğe girer.

Yürütme
Madde 16 - Bu Yönetmeliği Sanayi ve Ticaret Bakanı yürütür.

Not : Bu maddeler Yönetmeliğin ana maddeleridir. Yönetmeliğin tamamı için lütfen ilgili
Resmi Gazete’ye bakınız.

1304
SIVILAŞTIRILMIŞ PETROL GAZLARI (LPG) İLE ÇALIŞAN MOTORLU
TAŞITLAR İÇİN
İKMAL İSTASYONLARININ KURULUŞ, DENETİM, EMNİYET VE
RUHSATLANDIRMA İŞLEMLERİNE İLİŞKİN YÖNETMELİK

Bakanlar Kurulu Karar Tarihi:03.01.2002 – No:2002/3563


R.G.Tarihi : 12.02.2002 No:24669
Son Değişiklik Kararnamesi: 18.06.2003 - 2003/5928

BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Hukuki Dayanak ve Tanımlar

Amaç
Madde 1- Bu Yönetmelik, sıvılaştırılmış petrol gazları (LPG) ile çalışan motorlu
taşıtlar için ikmal istasyonlarının kurulması, emniyet kuralları, kontrol altına alınması,
ruhsatlandırılması ve denetlenmesi ile ilgili usul ve esasları belirlemek amacıyla hazırlanmıştır.
Kapsam
Madde 2- Bu Yönetmelik, sıvılaştırılmış petrol gazları (LPG) ile çalışan motorlu
taşıtlar için ikmal istasyonları ile ilgili yer seçimi, tesis izni ve açılma ruhsatı verilmesi esasları
ile bu Yönetmelik hükümlerine uygun faaliyet göstermeyen tesisler hakkında yapılacak
işlemleri kapsar.
Hukuki dayanak
Madde 3- Bu Yönetmelik; 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu, 3030 sayılı
Büyükşehir Belediyelerinin Yönetimi Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin
Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun, 3143 sayılı Sanayi ve Ticaret Bakanlığının Teşkilat ve
Görevleri Hakkında Kanun, 1705 sayılı Ticarette Tağşişin Men'i ve İhracatın Murakabesi ve
Korunması Hakkında Kanun, 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun, 1475 sayılı
İş Kanunu, 3194 sayılı İmar Kanunu, 1580 sayılı Belediye Kanunu, 2918 sayılı Karayolları
Trafik Kanunu, 2872 sayılı Çevre Kanunu, 3154 sayılı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının
Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun ve 7397 sayılı Sigorta Murakabe Kanununa dayanılarak
hazırlanmıştır.
Tanımlar
Madde 4- Bu Yönetmelikte yer alan terimlerin tanımları aşağıda belirtilmiştir.
a) (Değişik: 18/6/2003-2003/5928 K.) Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG): Petrol ve
doğalgazdan elde edilen ve sonradan basınç altında sıvılaştırılan başlıca propan, bütan ve
izomerleri gibi hidrokarbonlar veya bunların karışımıdır.
b) Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) ile Çalışan Motorlu Taşıtlar İçin İkmal
İstasyonu: LPG'nin sabit tanklarda depolandığı, yakıt olarak LPG'yi kullanan sabit depolu
karayolu taşıtlarına dispenser vasıtasıyla ikmal hizmetinin verildiği istasyonlardır.
c) Dispenser: LPG'nin ölçülerek sabit depolu motorlu taşıtlara doldurulmasını temin
eden ünitedir.
d) Depolama Yeri: LPG'nin depolanmasında kullanılan depolama tankı veya tanklarının
bulunduğu yerdir.
e) Depolama Tankı: LPG'nin basınç altında depolanabileceği, anma hacmi 108,5
litreden büyük olan ve ilgili standartlara göre yapılmış atmosfere kapalı kaptır.
f) Pompa ve Aksamı: LPG'nin depolama tankından emilip dispenserlere basınçlı olarak
sevk edilmesini sağlayan ünitedir.
g) Taşıt Dolum Yeri: Motorlu taşıtların tanklarına LPG doldurulması için gerekli
tesisatın bulunduğu yerdir.
h) Dökme LPG Dolum Yeri: Tankerlerden depolama tanklarına dolum yapılırken,
dolum işlemleri esnasında tankerlerin durduğu, bağlantıların sökülüp takıldığı ve atmosferinde
LPG buharının bulunabileceği yerdir.
1305
ı) İdari ve Yardımcı Tesisler Yeri: LPG ikmal istasyonunun idari, ticari ve sosyal
faaliyetlerinin yürütüldüğü, istasyona ait makine ve ekipmanların bakımlarının yapıldığı,
binaların ve istasyonun ihtiyacı olan elektrik, basınçlı hava ve su temin ünitelerinin bulunduğu
yerdir.
j) TS 11939 Standardı: Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG)-İkmal İstasyonu-Karayolu
Taşıtları İçin-Emniyet Kuralları standardıdır.
k) Geçiş Yolu: Taşıtların LPG ikmal istasyonuna girip çıkması için yapılmış olan yolun,
karayoluna bağlanan ve karayolu sınır çizgisi içinde kalan kısmıdır.
l) Sağlık Koruma Bandı: LPG ikmal istasyonunun çevreye olabilecek zararlı etkisi
dikkate alınarak, kendi parseli içinde istasyon etrafında bırakılması gereken iskan dışı alandır.
m) Yetkili Makam: Büyükşehir belediyesi ve mücavir alan sınırları içinde, büyükşehir
belediye başkanlığı veya büyükşehir belediye başkanının yetkisini devredeceği ilçe belediye
başkanlığıdır. Büyükşehir belediyesi ve mücavir alan sınırları dışında ise valiliktir.
n) İnceleme Kurulu: Büyükşehir belediyesi ve mücavir alan sınırları içinde, büyükşehir
belediye başkanlığınca veya büyükşehir belediye başkanının yetkisini devredeceği ilçe belediye
başkanlığınca görevlendirilecek hekim ya da mühendis bir başkan ile en az iki teknik eleman
üyeden oluşan kuruldur.
Büyükşehir belediyesi sınırları ve mücavir alan dışında ise valilikçe görevlendirilecek
hekim ya da mühendis bir başkan ile en az iki teknik eleman üyeden oluşan kuruldur.
o) Yer Seçimi İzni: LPG ikmal istasyonunun, kurulması öngörülen yerde kurulup
kurulamayacağına dair yetkili makamın yazılı iznidir.
p) Kurma İzni Belgesi: İşverenin tesise ait gerekli plan, proje ve belgelerle müracaatı
üzerine, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun olması halinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı tarafından verilecek belgedir.
r) Tesis İzni: Kurulacak LPG ikmal istasyonuna Yer Seçimi İzni verildikten sonra
başvuruyu yapanın gerekli şartları yerine getirmesini müteakip yetkili makam tarafından
verilen yazılı izindir.
s) (Mülga: 18/6/2003-2003/5928 K.)
t) İşletme Belgesi: İşyeri kurulup Deneme İzni alarak faaliyete geçtikten sonra Kurma
İzni Belgesine esas plan, proje ve belgelere uygun olarak kurulduğunun tespiti halinde ve iş
sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuata aykırı husus bulunmaması halinde, Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığı tarafından verilecek belgedir.
u) Açılma Ruhsatı: Tesis İzni verilmiş, onaylı projesine uygun olarak kurulmuş ve
uygunluğu tespit edilmiş LPG ikmal istasyonunun faaliyet göstermesine, yetkili makam
tarafından verilen yazılı izindir.
v) Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) Dağıtım Şirketi: Enerji ve Tabii Kaynaklar
Bakanlığı Petrol İşleri Genel Müdürlüğünden otogaz dağıtım ve pazarlama şirketi statüsü almış
olan LPG dağıtım şirketidir.
y) (Mülga: 18/6/2003-2003/5928 K.)
z) Sorumlu Müdür: Kimya, makine, petrol veya çevre mühendisliği dallarından
herhangi birisinin eğitimini almış ve LPG ikmal istasyonunda işleri yürütmek üzere
görevlendirilen kişidir.

1306
İKİNCİ BÖLÜM
Kuruluş, Emniyet Mesafeleri, Genel Kurallar ve Emniyet Kuralları, LPG Depolama
Tankları ve Sağlık Koruma Bandı

Kuruluş
Madde 5- (Değişik: 18/6/2003-2003/5928 K.) LPG ikmal istasyonlarının kurulacağı
alanların 1/5000`lik ve 1/1000`lik imar planlarına "LPG ikmal istasyonu" olarak işlenmesi
şarttır.
LPG ikmal istasyonlarının ruhsatlı akaryakıt istasyonları dışında müstakil olarak
kurulmaları halinde bu istasyonlarda akaryakıt satışı yapılamaz.
Emniyet mesafeleri
Madde 6- LPG ikmal istasyonları ve bu istasyonlarda bulunan; depolama tankları,
dispanserler, pompa ve aksamı, idari ve yardımcı tesisler ve bunun gibi yerlerin; komşu arsa
sınırı, karayolu, demiryolu, binalar, metro hatları, okul, cami, hastane, çocuk parkı, doğal gaz
reglaj ve baz istasyonları, akaryakıt dispenserleri, depolama tankları ve bunun gibi yerlere olan
mesafeleri, TS 11939 standardına uygun olacaktır.
Ayrıca yolların kenarında yapılacak ve açılacak LPG ikmal istasyonları için Geçiş Yolu
İzin Belgesinin alınmasında;
a) Karayolları Genel Müdürlüğünün yapım ve bakım ağındaki yolların kenarında
yapılacak ve açılacak LPG ikmal istasyonları için Karayolları Genel Müdürlüğünden,
b) Belediyelerin yapım ve bakım ağındaki yolların kenarında yapılacak ve açılacak LPG
ikmal istasyonları için,
1) (Değişik:18/6/2003-2003/5928 K.)Büyükşehir belediyesi ve mücavir alan sınırları
içinde Büyükşehir Belediye Başkanlığından,
2) Diğer belediye ve mücavir alan sınırları içinde ise ilgili belediye başkanlığından,
görüş alınacaktır.
Genel kurallar ve emniyet kuralları
Madde 7- Bir LPG dağıtım şirketi ile bayilik sözleşmesi yapılmadan LPG ikmal istasyonu
kurulamaz ve işletilemez.
LPG ikmal istasyonunun bu Yönetmelik hükümlerine göre kurulmasından, kuruluş
standartlarının sağlanmasından, sürekliliğinden ve belgelendirilmesinden, ayrıca sisteme en az
altı ayda bir yapılacak bakımlardan, işletme kusurları dışında, LPG ikmal istasyonu yetkilileri
ile birlikte, bu istasyonlarla bayilik sözleşmesi yapan LPG dağıtım şirketleri de sorumludurlar.
LPG dağıtım şirketlerince, bu Yönetmelik hükümlerine göre gerekli ruhsat veya izinleri
almamış LPG ikmal istasyonlarına LPG teslimatı yapılamaz.
LPG ikmal istasyonlarında; istasyonla ilgili genel kurallarda ve istasyonda bulunan
depolama tankları, dispenserler, emniyet valfleri, pompa ve aksamı, borular, elektrik aksamı,
yangın güvenliği, topraklama tesisatı ile diğer makine ve teçhizatla ilgili genel kurallar ve
emniyet kurallarında, TS 11939 standardına uyulması zorunludur.
LPG depolama tankları
Madde 8- LPG ikmal istasyonlarındaki depolama tankları, Standardlarına uygun olarak,
yer üstü ve yer altı tankları şeklinde yapılacaktır.
Toplam tank su kapasitesi 40 m3'ten büyük LPG ikmal istasyonu kurulamaz.
Sağlık Koruma bandı
Madde 9- LPG ikmal istasyonlarında sağlık koruma bandının bırakılması zorunludur.
Sağlık koruma bandının tespitinde, TS 11939 standardında belirtilen emniyet mesafeleri göz
önünde bulundurulur.

1307
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Yer Seçimi İzni, Tesis İzni, Deneme İzni ve Açılma Ruhsatı

Yer Seçimi İzni


Madde 10- LPG ikmal istasyonu kurmak isteyen gerçek veya tüzel kişiler, Yer Seçimi
İzni alabilmek için aşağıda belirtilen bilgi ve belgelerle birlikte yetkili makama başvururlar.
Yer Seçimi İzni için istenilen bilgi ve belgeler;
a) Dilekçe,
b) Kurulacak tesisin;
1) Adı,
2) Açık adresi,
3) Ada, pafta ve parsel numaraları,
c) (Değişik: 18/6/2003-2003/5928 K.) Tesisin kurulacağı yerin LPG ikmal istasyonu
olacağına dair onaylı 1/5000`lik ve 1/1000`lik plan ve imar durumunu gösteren belge,
d) Geçiş Yolu Ön İzin Belgesidir.
İnceleme Kurulu, Yer Seçimi İzni için yapılan müracaatı değerlendirmek, tesisin
kurulacağı yeri mahallinde incelemek ve bu Yönetmeliğin 9 uncu maddesinde belirtilen sağlık
koruma bandını da dikkate almak suretiyle, yer seçimi raporunu düzenler ve görüşünü bildirir.
İnceleme Kurulu tarafından yer seçimi raporu düzenlenmiş olan LPG ikmal
istasyonlarının, Yer Seçimi İzni yetkili makam tarafından verilir. Yer Seçimi İzni verildiği
tarihten itibaren iki yıl için geçerlidir. Bu süre içinde Tesis İzni müracaatı yapılmaması halinde
iki yıldan sonra yenilenmesi gerekir.
Tesis İzni
Madde 11- Yer Seçimi İzni alan LPG ikmal istasyonları Tesis İzni için, aşağıda
belirtilen bilgi ve belgelerle birlikte yetkili makama başvururlar.
Tesis İzni için istenilen bilgi ve belgeler;
a) Dilekçe,
b) Yer Seçimi İzin Belgesi,
c) LPG dağıtım şirketi ile yapılan bayilik sözleşmesi,
d) Kurma İzni Belgesi,
e) Yerleşim (vaziyet) planı,
f) Çevre kirlenmesini önleyecek tedbirler hakkında açıklama raporudur.
Tesis İzni için öngörülen şartların yerine getirilip getirilmediği, İnceleme Kurulu
tarafından incelenir. Kurul, Tesis İzni için görüşünü bildirir. Yetkili makam tarafından Tesis
İzni verilir.
Tesis İzni verildiği tarihten itibaren üç yıl için geçerlidir. Bu süre içinde tesisin
kurulamaması halinde Tesis İzninin üç yıldan sonra yenilenmesi gerekir.
Tesis İzni alan LPG ikmal istasyonları, 3194 sayılı İmar Kanununa göre ilgili belediye
veya valiliğe başvurarak İnşaat İzni, inşaat tamamlanınca da Yapı Kullanma İzin Belgesi
alacaklardır.
LPG ikmal istasyonlarında bu Yönetmeliğin 9 uncu maddesine göre bırakılan sağlık
koruma bandı mesafeleri, imar planına işlenerek mahallin belediye başkanlığınca, belediye ve
mücavir alan sınırları dışında ise valilikçe korunur.
Deneme İzni
Madde 12- (Mülga: 18/6/2003-2003/5928 K.)
Açılma Ruhsatı
Madde 13- Tesis İzni verilmiş LPG ikmal istasyonları, Açılma Ruhsatı alabilmek için,
aşağıda belirtilen bilgi ve belgelerle birlikte yetkili makama başvururlar.
Açılma Ruhsatı için istenilen bilgi ve belgeler;
a) Dilekçe,
b) Yapı Kullanma İzin Belgesi (Belediye veya valilikten alınacaktır),
c) İşletme Belgesi (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından alınacaktır),
1308
d) Valilik (Sanayi ve Ticaret İl Müdürlüğü) görüşü,
e) TS 11939 standardına göre TSE Hizmet Yeterlilik Belgesi (Türk Standardları
Enstitüsünden alınacaktır),
f) Geçiş Yolu İzin Belgesi (Karayolları Genel Müdürlüğü veya ilgili belediye
başkanlığından alınacaktır),
g) Tesiste çalışacak personel için LPG eğitim sertifikası,
h) Elektrik tesisat projesi, topraklama projesi ve yer altı tankları için katodik koruma
projesi,
ı) Tehlikeli Maddeler Zorunlu Sorumluluk Sigortası,
j) Emisyon İzni,
k) Deşarj İzni (Araç yıkama ünitesi olan tesisler için),
l) Tank ve tesisatın test kontrol raporu (Üniversiteler, Türk Standardları Enstitüsü, Türk
Loydu ve bunun gibi akredite edilmiş kişi veya kuruluşların herhangi birinden alınacaktır),
m) Sorumlu müdür sözleşmesi,
n) Yangın ve benzeri olağanüstü durumlara karşı gerekli önlemlerin alındığına dair, TS
11939 standardı esas alınmak üzere ilgili belediye itfaiye müdürlüğünden alınacak belge,
o) Ticaret odası kaydı,
p) Vergi levhası,
r) Ticaret Sicili Gazetesi,
s) İmza sirküleri.
Tesis İzni verilmiş LPG ikmal istasyonu İnceleme Kurulu tarafından yerinde incelenir.
Dosyasındaki bilgilere uygunluğunun tespiti yapılarak, açılma iznine esas İnceleme Kurulu
Raporu düzenlenir. Açılma Ruhsatı verilmesi uygun görüldüğü takdirde, yetkili makama teklif
yapılır ve Açılma Ruhsatı Belgesi yetkili makam tarafından onaylanır.
(1) Açılma Ruhsatı olmayan LPG ikmal istasyonları faaliyete geçemez.
(1) Açılma Ruhsatının verilmesi safhasında yapılacak tetkiklerde, bu Yönetmelikte
öngörülen ilkelere aykırı bir beyan ve tesislerde projelere aykırı bir durum tespit edilmesi
halinde, İnceleme Kurulu tarafından durum yeniden değerlendirilir.
LPG ikmal istasyonunun bu Yönetmelik hükümlerine uygun hale getirilmesi için,
ilgiliye bir defaya mahsus olmak üzere bir ay süre verilir. Süre sonunda aykırılık
giderilmemişse, İnceleme Kurulu tarafından olumsuz değerlendirme raporu düzenlenir ve tesis
kapatılır.
Uygunluk halinde, açılma iznine esas İnceleme Kurulu Raporu yeniden düzenlenir ve
yetkili makama teklif yapılarak, Açılma Ruhsatı Belgesi yetkili makam tarafından onaylanır.
(1) 13 üncü maddenin dördüncü fıkrasında yer alan "Deneme İzni veya" ibaresi ile
beşinci fıkrada yer alan "Deneme İzni ve" ibaresi, 18/6/2003 tarihli ve 2003/5928 sayılı
Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlükten kaldırılmış ve madde metninden çıkarılmıştır.
Tesislerde yapılacak değişiklik ve ilaveler
Madde 14- Açılma Ruhsatı almış LPG ikmal istasyonlarında, yetkili makamın bilgisi
ve yazılı müsaadesi haricinde herhangi bir değişiklik ve ilave yapılamaz.
İşlem dosyasında mevcut onaylı plan ve projelere aykırı olarak ve yetkili makamın
bilgisi dışında, tesislerinde değişiklik ve ilave yapan sorumlular hakkında kanuni işlem
yapılmakla birlikte, değişiklik için resmi müsaade alınıncaya kadar bütün tesisin faaliyeti, tesis
yeniden bu Yönetmeliğe uygun hale getirilinceye kadar durdurulur.
Ruhsatın geçerliliği
Madde 15- Bu Yönetmelik hükümlerine göre verilen Açılma Ruhsatı, ruhsat üzerinde
yazılı gerçek veya tüzel kişi, adres ve iş için geçerlidir. Bunlardan herhangi birinin değişmesi
halinde ruhsat geçerliliğini kaybeder.
Ruhsatta belirtilen gerçek veya tüzel kişiliğin veya adres bilgilerinin değişmesi halinde,
bir ay içinde dilekçeye ekli değişikliklerle ilgili bilgi, belge ve ruhsatın aslı ile yetkili makama
başvurulur.
-700-
1309
İnceleme Kurulu tarafından yerinde gerekli incelemeler yapılarak, ruhsatın verildiği
sıradaki şartlarda bir değişiklik olmadığının tespit edilmesi halinde bir rapor düzenlenir. Rapora
göre yetkili makam ruhsat üzerinde gerekli düzeltmeyi yapar veya yeniden ruhsat tanzim eder.
Tesis yerinin veya tesiste yapılan işin değişmesi halinde yeniden ruhsat alınması şarttır.
Açılma Ruhsatı Belgesinin kaybolması veya tahribi
Madde 16- Açılma Ruhsatı Belgesinin kaybolması veya okunamayacak şekilde tahrip
olması halinde, bir dilekçeyle birlikte yetkili makama başvurulur.
İnceleme Kurulu tarafından yapılacak incelemede, ruhsatın verildiği sıradaki şartlarda
bir değişiklik olmadığının tespit edilmesi halinde rapor hazırlanır ve hazırlanacak rapora göre
yetkili makam tarafından yeniden eski tarih ve sayısı ile gerekli açıklama yapılarak Açılma
Ruhsatı Belgesi yeniden düzenlenir.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Denetim ve Kanuni İşlemler

Denetim ve kanuni işlemlerin uygulanması


Madde 17- LPG ikmal istasyonları; bu Yönetmeliğin ilgili hükümleri doğrultusunda
toplum, çevre, iş sağlığı ve güvenliği ile Standartlar açısından; İçişleri Bakanlığı, Bayındırlık
ve İskan Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret
Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Çevre Bakanlığı ve belediyelerin görev ve
yetki alanına giren hususlarla ilgili denetimi altındadır.
a) Yer Seçimi İzni veya Tesis İzni alınmadan kurulmaya başlanan LPG ikmal
istasyonları hakkında, 3194 sayılı İmar Kanunu hükümlerine göre işlem yapılır.
b) Açılma Ruhsatı (1) almadan faaliyet gösteren LPG ikmal istasyonları yetkili makam
tarafından kapatılır. Ayrıca sorumlular hakkında 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu, 1580
sayılı Belediye Kanunu ve 3030 sayılı Büyükşehir Belediyelerinin Yönetimi Hakkında Kanun
Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun hükümlerine göre işlem
yapılır.
c) TS 11939 standardına aykırı olarak faaliyet gösteren LPG ikmal istasyonları
hakkında, 1705 sayılı Ticarette Tağşişin Men'i ve İhracatın Murakabesi ve Korunması
Hakkında Kanun ve 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun hükümlerine göre
işlem yapılır.
d) Toplum, çevre, iş sağlığı ve güvenliğine aykırı olarak faaliyet gösteren LPG ikmal
istasyonları hakkında; 1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanunu, 2872 sayılı Çevre Kanunu ve
1475 sayılı İş Kanunu hükümlerine göre işlem yapılır.
e) Ayrıca LPG ikmal istasyonlarında, yukarıda sayılan kanunlar ile bu kanunlar dışında
kalan kurum ve kuruluşların görev ve yetki alanına giren mevzuata aykırılık tespit edilmesi
halinde, söz konusu mevzuat hükümleri çerçevesinde işlem yapılır.
______________
(1) 13 üncü maddenin dördüncü fıkrasında yer alan "Deneme İzni veya" ibaresi ile
beşinci fıkrada yer alan "Deneme İzni ve" ibaresi, 18/6/2003 tarihli ve 2003/5928 sayılı
Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlükten kaldırılmış ve madde metninden çıkarılmıştır.

BEŞİNCİ BÖLÜM
Çeşitli Hükümler

Tesise diğer kuruluşlarca izin verilmesi durumu


Madde 18- LPG ikmal istasyonlarına kamu kurum ve kuruluşları tarafından özel
mevzuatına göre çeşitli isimler altında izin verilmiş olması, bu Yönetmelik hükümlerine göre
izin ve ruhsat alma mükellefiyetini ortadan kaldırmaz.
Sorumlu müdür tayini

1310
Madde 19- LPG ikmal istasyonlarında işlerin yetkili bir uzmanın gözetiminde
yürütülmesi için, sorumlu müdür bulundurulması zorunludur. Sorumlu müdür; kimya, makine,
petrol veya çevre mühendisliği dallarından herhangi birinin eğitimini almış bir mühendis
olmalıdır. Bir mühendis aynı il sınırları içerisinde faaliyet gösteren ve en fazla beş LPG ikmal
istasyonundan sorumlu olabilir.
İzin ve ruhsatların alınma süresi
Madde 20- Bu Yönetmelik hükümlerine göre gerekli izin ve ruhsatların alınmasında;
müracaat ve eklerinde eksik ve yanlışlık bulunmadığında, kamu kurum ve kuruluşlarınca özel
mevzuatında hüküm bulunanlar için söz konusu süreler içinde, özel mevzuatında sürelere ait
hüküm bulunmaması halinde ise müracaat tarihinden itibaren en geç 30 gün içinde izin ve
ruhsatlar verilir.

ALTINCI BÖLÜM
Son Hükümler

Geçici Madde 1- Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 30/9/2003


tarihine kadar, kamu kurum ve kuruluşları tarafından özel mevzuatına göre, LPG ikmal
istasyonları ile ilgili olarak çeşitli isimler altında yayımlanmış olan yönetmelik ve tebliğler, bu
Yönetmeliğe uygun hale getirilir ve mevzuat uyumu sağlanıncaya kadar bu Yönetmelik
hükümleri uygulanır.(1)
Geçici Madde 2- Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren iki ay içerisinde,
ruhsatsız olarak faaliyete geçen LPG ikmal istasyonları ruhsat almak için, ruhsatlı olanlar da
bilgi vermek üzere yetkili makama başvuru yapmak zorundadırlar.
a) Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce ruhsat almış olan LPG ikmal
istasyonları hakkında yapılacak işlemler:
Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce, yürürlükte bulunan ilgili mevzuat
hükümlerine göre Açılma Ruhsatı alan LPG ikmal istasyonları, en geç 30/9/2003 tarihine kadar
durumlarını bu Yönetmelikte belirtilen şartlara uygun hale getireceklerdir.(1)
30/9/2003 tarihine kadar bu Yönetmelik hükümlerine uygun olarak Açılma Ruhsatı
alamayan LPG ikmal istasyonlarının daha önce almış oldukları ruhsatlar yetkili makam
tarafından iptal edilerek faaliyetleri durdurulur.(1)
1) İnceleme Kurulu tarafından yapılan incelemede toplum, çevre, iş sağlığı ve güvenliği
ile standartlar açısından bulunduğu yerde kalmasında mahsur bulunmadığı tespit edilen LPG
ikmal istasyonları hakkında, bu Yönetmeliğin izin ve ruhsat alınmasına ilişkin hükümleri
uygulanır.
2) İnceleme Kurulu tarafından yapılan incelemede toplum, çevre, iş sağlığı ve güvenliği
ile standartlar açısından bulunduğu yerde kalmasının mümkün olmadığı tespit edilen LPG
ikmal istasyonları ise, yetkili makam tarafından süresiz olarak kapatılır. Tesisler söktürülerek
tesisin bulunduğu alanın plan hükümlerine göre kullanımı sağlanır.
b) Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihte, halen işlemde olan müracaatların
tekemmülü bu Yönetmelik hükümlerine tabidir.
c) Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten Önce, ruhsatsız olarak faaliyete geçen
LPG ikmal istasyonları hakkında yapılacak işlemler;
1) Yer Seçimi izni olmayan, ancak toplum, çevre, iş sağlığı ve güvenliği ile standartlar
açısından mahsurlu olmadığı İnceleme Kurulu tarafından tespit edilen ve TS 11939 standardına
göre TSE Hizmet Yeterlilik Belgesi almış olan istasyonlara, gerektiğinde tesis yerini terk
edeceği ve hiçbir hak talep etmeyeceği hususlarının noter kanalıyla taahhüt edilmesi halinde.
Açılma Ruhsalı alabilmeleri için, tesis yerinde yeni imar projesinin uygulama süresi göz önüne
alınarak yetkili makam tarafından, bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren
30/9/2003 tarihine kadar süre verilir.
30/9/2003 tarihine kadar bu Yönetmelik hükümlerine göre Açılma Ruhsatı alamayan
LPG ikmal istasyonlarının yetkili makam tarafından faaliyetleri durdurulur.(1)
1311
______________
(1) 18/6/2003 tarihli ve 2003/5928 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile, Geçici Madde
1`de yer alan, "bir yıl içinde" ibaresi, "30/9/2003 tarihine kadar", Geçici Madde 2`nin birinci
fıkrasının (a) bendinde yer alan "en geç bir yıl içinde" ibaresi, "en geç 30/9/2003 tarihine
kadar", "Bir yıllık süre sonunda" ibaresi, "30/9/2003 tarihine kadar"; (c) bendinin (1) numaralı
alt bendinde yer alan "bir yıl" ibaresi, "30/9/2003 tarihine kadar", "bir yıllık süre sonunda"
ibaresi ise "30/9/2003 tarihine kadar" olarak değiştirilmiş ve 12/2/2003 tarihinden geçerli
olmak üzere yürürlüğe girmiştir.

1.1) Bu LPG ikmal istasyonlarında, tesisin bulunduğu alanı kapsayan imar planının o
kısmında veya bütününde yapılan değerlendirme sonucu, bulunduğu yerde kalmasında mahsur
bulunmadığının tespiti halinde, plan tadilatı yapılarak yeni imar durumuna göre düzenlenen
proje esas alınarak, bu Yönetmeliğin izin ve ruhsat alınmasına ilişkin hükümleri uygulanır.
1.2) Yapılan plan irdelemesi sonucu, bulunduğu yerde kalmasının mümkün olmadığı tespit
edilen LPG ikmal istasyonları ise, yetkili makam tarafından süresiz olarak kapatılır. Tesisler
söktürülerek tesisin bulunduğu alanın plan hükümlerine göre kullanımı sağlanır.
2) Yer Seçimi İzni olan fakat toplum, çevre, iş sağlığı ve güvenliği ile standartlar
açısından uygun olmayan, ancak alınacak birtakım tedbirlerle mahsurlarının giderilebileceği
İnceleme Kurulu tarafından tespit edilen LPG ikmal istasyonlarının, eksiklikleri giderilinceye
kadar yetkili makam tarafından faaliyetleri durdurulur. (Mülga son cümle: 18/6/2003-
2003/5928 K.)
3) Yer Seçimi İzni olmayan, aynı zamanda toplum, çevre, iş sağlığı ve güvenliği ile
standartlar açısından da uygun olmadığı İnceleme Kurulu tarafından tespit edilen LPG ikmal
istasyonları yetkili makam tarafından süresiz olarak kapatılır. Tesisler söktürülerek tesisin
bulunduğu alanın plan hükümlerine göre kullanımı sağlanır.
Yukarıdaki hükümlere göre yetkili makam tarafından Açılma Ruhsatı alamayacağı
kesinleşmiş ve faaliyetleri durdurulmuş olan LPG ikmal istasyonları, en geç bir ay içerisinde
istasyonu kuran gerçek, tüzel kişi veya LPG dağıtım şirketi tarafından söktürülerek tesisin
bulunduğu alanın plan hükümlerine göre kullanımı sağlanır. Bu süre içerisinde söktürülmeyen
LPG ikmal istasyonları yetkili makam tarafından sökülür veya söktürülür ve masrafı
ilgililerden tahsil edilir.
Yürürlük
Madde 21- Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 22- Bu Yönetmelik hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.

1312
SOSYAL SİGORTALAR KURUMU SOSYAL SİGORTA İŞLEMLERİ
YÖNETMELİĞİNİN 85 İNCİ MADDESİNDE DEĞİŞİKLİK
YAPILMASINA DAİR YÖNETMELİK

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından:


MADDE 1 — 16/1/2004 tarihli ve 25348 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Sosyal
Sigortalar Kurumu Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 85 inci maddesi aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
"Madde 85 — İş kazalarıyla meslek hastalıkları sigortasından sigortalı ve hak sahiplerine
bağlanacak gelirlerle sigortalılara ödenecek sermayelerin hesabında, iş kazasının olduğu veya
meslek hastalığının hekim raporu ile ilk defa tespit edildiği tarihte; malullük, yaşlılık ve ölüm
sigortalarında sigortalıların yürürlükten kaldırılmış 5417 sayılı İhtiyarlık Sigortası Kanunu ve
6900 sayılı Maluliyet, İhtiyarlık ve Ölüm Sigortaları Kanunu veya 506 sayılı Sosyal Sigortalar
Kanununa tabi olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihte nüfus kütüğünde kayıtlı bulunan
doğum tarihleri esas alınır.
Sigortalıların yaş tashihi durumlarında, iş kazalarıyla meslek hastalığı ve malullük, yaşlılık
ve ölüm sigortalarından gelir ve aylık tahsisleri ile sermaye değeri hesabında, iş kazasının
olduğu veya meslek hastalığının hekim raporuyla ilk defa tespit edildiği veya sigortalıların 506
sayılı Sosyal Sigortalar Kanununa tabi olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihte nüfus
kütüğünde kayıtlı bulunan doğum tarihleri esas alınır."
Yürürlük
MADDE 2 — Bu Yönetmelik 01/05/2004 tarihinden geçerli olmak üzere yayımı tarihinde
yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 3 — Bu Yönetmelik hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.

1313
İLGİLİ TEBLİĞLER, GENELGELER ve DİĞER SAİR MEVZUAT

Hazırlayan :
GÜRDAL KÜLAHÇIOĞLU
İş Güvenliği Emekli Müfettişi ve Öğretim Görevlisi

1314
AĞIR VE TEHLİKELİ İŞLERDE ÇALIŞTIRILACAK İŞÇİLERİN
MESLEKİ EĞİTİMLERİNE DAİR TEBLİĞ

(31.05.2009 tarih ve 27244 sayılı Resmi Gazete)

Amaç
MADDE 1 – Bu Tebliğin amacı, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun
85.maddesinde yer alan ve ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılan işçilerin mesleki eğitimlerinin
usul ve esaslarını düzenlemektir.

Kapsam
MADDE 2 – Bu Tebliğ, 4857 sayılı Kanunun 85.maddesine göre çıkarılan, 16/6/2004
tarihli ve 25494 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği”
kapsamında bulunan işyerlerinde çalışan işçileri kapsar.

Dayanak
MADDE 3 – Bu Tebliğ, 4857 sayılı Kanunun 85.maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.

Tanımlar
MADDE 4 – Bu Tebliğin uygulanmasında;
a) Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,
b) Mesleki Eğitim: Örgün veya yaygın eğitim yoluyla bireyleri mesleğe hazırlamak,
meslek sahibi olanların mesleklerinde gelişmelerini ve yeni mesleklere uyumlarını sağlamak
amacıyla gerekli bilgi, beceri, tavır ve değer duygularını geliştiren ve bireylerin fiziki, sosyal,
kültürel ve ekonomik yeteneklerinin gelişim sürecinin bir plan içerisinde yürütülmesini
sağlayan eğitimi,
c) Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumları: Mesleki ve teknik eğitim alanında,
diplomaya götüren orta öğretim kurumları ile belge ve sertifika programlarının uygulandığı her
tür ve derecedeki örgün ve yaygın eğitim - öğretim kurumlarını,
ifade eder.

Mesleki eğitim zorunluluğu


MADDE 5 – Ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılacak işçilerin, işe alınmadan önce,
mesleki eğitime tabi tutulmaları zorunludur.
İşyerinde yapılan işler, asıl iş itibariyle “Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği”
kapsamında yer almakla birlikte, işçinin yaptığı iş ağır ve tehlikeli işler kapsamı dışında ise,
5/6/1986 tarihli ve 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu hükümleri saklı kalmak kaydıyla 4857
sayılı İş Kanununun 85.maddesi kapsamında mesleki eğitim alma zorunluluğu aranmaz.

Mesleki eğitimin belgelendirilmesi


MADDE 6 – Ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılacak işçilerin, aşağıda belirtilen
belgelerden birisine sahip olmaları zorunludur:
a) 3308 sayılı Kanuna göre verilen diploma, bitirme belgesi, yetki belgesi, sertifika,
bağımsız işyeri açma belgesi, kalfalık, ustalık ve usta öğreticilik belgelerinden birisi,
b) 25/8/1999 tarihli ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun 48.maddesi ile
31/12/2008 tarihli ve 27097 (6. Mükerrer) sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Türkiye İş
Kurumu İşgücü Uyum Hizmetleri Yönetmeliği”nin 4.maddesinin (f) bendine göre faaliyet
gösteren kurslardan aynı Yönetmeliğin 23.maddesine göre alınan kurs bitirme belgesi,
c) 8/2/2007 tarihli ve 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanununun 2.maddesinin (g)
ve (i) bentlerine göre faaliyet gösteren kurslardan alınan kurs bitirme belgesi, operatör belgesi
ve sürücü belgesi,

1315
ç) 11/7/2002 tarihli ve 24812 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Patlayıcı Madde
Ateşleyici Yeterlilik Belgesinin Verilmesi Esas ve Usullerinin Belirlenmesi Hakkında
Yönetmelik kapsamında alınan ateşleyici yeterlilik belgesi,
d) Yukarıda sayılanların dışında kuruluş kanunlarında veya ilgili kanunlarca
yetkilendirilmiş kamu kurum ve kuruluşları, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları,
eğitim amaçlı faaliyet gösteren vakıf ve dernekler ile işçi ve işveren kuruluşları veya işveren
tarafından Milli Eğitim Bakanlığının onayı ile düzenlenen eğitim faaliyetleri sonucunda verilen
belgeler,
e) Uluslararası kurum ve kuruluşlardan alınan ve Milli Eğitim Bakanlığı tarafından
denkliği sağlanan belgeler.

Mesleki eğitim zorunluluğunun denetlenmesi


MADDE 7 – Ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılacak işçilerin zorunlu mesleki eğitim
diploma, sertifika veya belgelerinin bulunup bulunmadığı hususu, 4857 sayılı Kanuna göre
Bakanlık İş Müfettişleri tarafından denetlenir.
İşverenler, ağır ve tehlikeli işlerde çalışan işçilerin mesleki eğitim belgelerinin bir
örneğini, 4857 sayılı Kanunun 75.maddesine göre düzenlenen özlük dosyasında saklamak ve
istendiğinde yetkili memurlara göstermek zorundadır.

Yürürlük
MADDE 8 – Bu Tebliğ, yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

Yürütme
MADDE 9 – Bu Tebliğ hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.

1316
ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

(5326 Sayılı Kabahatler Kanunu İle İlgili)

(22.07.2006 Tarihli ve 26236 sayılı Resmi Gazetede Yayımlanmıştır.)

Anayasa Mahkemesi Başkanlığından:


Esas Sayısı : 2005/108
Karar Sayısı : 2006/35
Karar Günü : 01.03.2006

İTİRAZ YOLUNA BAŞVURAN MAHKEMELER:

1 - Kızıltepe Sulh Ceza Mahkemesi (Esas: 2005/108)


2 - Tekirdağ Sulh Ceza Mahkemesi (Esas: 2005/111)
3 - Tekirdağ Sulh Ceza Mahkemesi (Esas: 2005/112)
4 - Kuşadası Sulh Ceza Mahkemesi (Esas: 2005/118)
5 - Giresun Ağır Ceza Mahkemesi (Esas: 2005/121)
6 - Ankara 12. Sulh Ceza Mahkemesi (Esas: 2005/123)
7 - Eskişehir 2. Sulh Ceza Mahkemesi(Esas: 2005/144)
8 - Eskişehir 2. Sulh Ceza Mahkemesi(Esas: 2005/157)
9 - Kızıltepe Sulh Ceza Mahkemesi (Esas: 2005/72)
10 - Orhaneli Sulh Ceza Mahkemesi (Esas: 2005/168)
11 - Malatya Bölge İdare Mahkemesi (Esas: 2005/169)
12 - Karşıyaka 1. Sulh Ceza Mahkemesi (Esas: 2006/1)
13 - Tekirdağ Sulh Ceza Mahkemesi (Esas: 2006/14)

İTİRAZLARIN KONUSU :
A - 30.3.2005 günlü, 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun;
1 - 3. maddesinin,
2 - 23. maddesinin (1) numaralı fıkrasının,
3 - 24. maddesinin (1) numaralı fıkrasının,
4 - 27. maddesinin (1) numaralı fıkrasının,
5 - 28. maddesinin,
6 - 29. maddesinin,
7 - Geçici 2. maddesinin,
8 - Geçici 3. maddesinin,
B - 4.11.2004 günlü, 5252 sayılı Türk Ceza Kanununun Yürürlük ve Uygulama Şekli
Hakkında Kanun’un 11.5.2005 günlü, 5349 sayılı Yasa ile değiştirilen 7. maddesinin (4)
numaralı fıkrasının,
Anayasa’nın Başlangıcı ile 2., 6., 7., 8., 9., 10., 11., 36., 123., 125., 128., 138., 140., 142.,
153. ve 155. maddelerine aykırılığı savıyla iptali istemidir.
I - OLAY
Bakılmakta olan davalarda, itiraz konusu kuralların Anayasa’ya aykırı oldukları kanısına
varan Mahkemeler iptalleri için başvurmuşlardır.
II - İTİRAZ VE YÜRÜRLÜĞÜN DURDURULMASI İSTEMLERİNİN
GEREKÇELERİ
Başvuran Mahkemeler,
- 5326 sayılı Yasa’nın 3. maddesi ile ilgili olarak;
1317
Yargı ayrılığını benimsemiş olan Anayasal rejimde, idari işlemlere karşı adli yargının
görevlendirilmesinin, Anayasa’nın 2. maddesinde belirtilen hukuk devletinin unsurlarından
olan belirlilik ve hukuki güvenlik ilkelerine idarenin her türlü eylem ve işlemini idari yargı
denetimine tabi tutan 125. maddesine ve buna bağlı olarak temyiz merciini değiştirmesi
sebebiyle de 155. maddesine,
- 5326 sayılı Yasa’nın 23. maddesinin (1) numaralı fıkrası ve 5252 sayılı Yasa’nın 7.
maddesinin (4) numaralı fıkrası ile ilgili olarak;
Adli işlemlerle ilgili yargı görevi yürüten Cumhuriyet savcısının yaptığı soruşturma
kapsamında, eylemin niteliği ile verdiği kararların onun adli görevi içerisinde değerlendirilmesi
gerektiği halde, eylemin niteliğine bağlı olarak kendisine idari yaptırım uygulama görevi
verilmesinin Anayasa’nın Başlangıcı ile 2., 6., 7., 8., ve 9. maddelerinde benimsenen kuvvetler
ayrılığı ilkesine; yargı ayrılığı ilkesi gereği maddi ve organik olarak idari işlem niteliğindeki
idari para cezasını verme yetkisinin Cumhuriyet savcısına verilmesinin Anayasa’nın 10., 11.,
123., 125., 128., 138., 140., 142. ve 155. maddelerine,
- 5326 sayılı Yasa’nın 24. maddesinin (1) numaralı fıkrası ile ilgili olarak;
Yargısal organ olmalarına karşın mahkemelere, idari işlem yapma yetkisi veren
düzenlemenin Anayasa’nın Başlangıcı ile 2., 6., 7., 8., 9., 123., 125., 128. ve 138. maddelerine,
- 5326 Sayılı Yasa’nın 27. maddesinin (1) numaralı fıkrası ve 28. maddesiyle ilgili
olarak;
İdari bir işlem sonucunda tesis edilen idari para cezası ve mülkiyetin kamuya geçirilmesi
kararlarına karşı idari yargı yerine adli yargıya başvurulmasının ve bunun incelenme usulünü
düzenleyen kuralların Anayasa’nın Başlangıcı ile 2., 36., 125., 140., 142. ve 155. maddelerine,
- 5326 sayılı Yasa’nın 29. maddesi ile ilgili olarak;
İdari para cezasına karşı yapılacak itiraz merciini sulh ceza mahkemesi olarak belirleyen
27. maddedeki düzenlemeye bağlı olarak, bu mahkemece verilecek kararlara karşı yapılacak
itirazın da ağır ceza mahkemesine verilmesinin Anayasa’nın 2., 125., 153. ve 155 maddelerine,
- 5326 sayılı Yasa’nın geçici 2. ve Geçici 3. maddeleri ile ilgili olarak,
5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun 27. maddesine ilişkin gerekçeyle kuralların
Anayasa’nın Başlangıcı ile 2., 8., 9., 125., 140., 142. ve 155. maddelerine,
aykırı olduğu ileri sürülmüştür.
III - YASA METİNLERİ
A - İtiraz Konusu Yasa Kuralları
1 - 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun;
a) “Genel kanun niteliği” başlıklı 3. maddesi şöyledir:
“MADDE 3.- (1) Bu Kanunun genel hükümleri diğer kanunlardaki kabahatler hakkında
da uygulanır.”
b) “Cumhuriyet savcısının karar verme yetkisi” başlıklı 23. maddesinin (1) numaralı
fıkrası şöyledir;
“MADDE 23.- (1) Cumhuriyet savcısı, kanunda açıkça hüküm bulunan hallerde bir
kabahat dolayısıyla idarî yaptırım kararı vermeye yetkilidir.”
c) “Mahkemenin karar verme yetkisi” başlıklı 24. maddesinin (1) numaralı fıkrası
şöyledir;
“MADDE 24.- (1) Kovuşturma konusu fiilin kabahat oluşturduğunun anlaşılması halinde
mahkeme tarafından idarî yaptırım kararı verilir.”
d) “Başvuru yolu” başlıklı 27. maddesinin (1) numaralı fıkrası şöyledir;
“MADDE 27.- (1) İdarî para cezası ve mülkiyetin kamuya geçirilmesine ilişkin idarî
yaptırım kararına karşı, kararın tebliği veya tefhimi tarihinden itibaren en geç onbeş gün içinde,
sulh ceza mahkemesine başvurulabilir. Bu süre içinde başvurunun yapılmamış olması halinde
idarî yaptırım kararı kesinleşir.”
e) “Başvurunun incelenmesi” başlıklı 28. maddesi şöyledir;
“MADDE 28.- (1) Başvuru üzerine mahkemece yapılan ön inceleme sonucunda;

1318
a) Yetkili olmadığının anlaşılması halinde dosyanın yetkili sulh ceza mahkemesine
gönderilmesine,
b) Başvurunun süresi içinde yapılmadığının, başvuru konusu idarî yaptırım kararının sulh
ceza mahkemesinde incelenebilecek kararlardan olmadığının veya başvuranın buna hakkı
bulunmadığının anlaşılması halinde, bu nedenlerle başvurunun reddine,
c) (a) ve (b) bentlerinde sayılan nedenlerin bulunmaması halinde başvurunun usulden
kabulüne,
Karar verilir.
(2) Başvurunun usulden kabulü halinde mahkeme dilekçenin bir örneğini ilgili kamu
kurum ve kuruluşuna tebliğ eder.
(3) İlgili kamu kurum ve kuruluşu, başvuru dilekçesinin tebliği tarihinden itibaren en geç
onbeş gün içinde mahkemeye cevap verir. Başvuru konusu idarî yaptırıma ilişkin işlem
dosyasının tamamının bir örneği, cevap dilekçesi ile birlikte mahkemeye verilir. Mahkeme,
işlem dosyasının aslını da ilgili kamu kurum ve kuruluşundan isteyebilir. Cevap dilekçesi, idarî
yaptırım kararına karşı başvuruda bulunan kişi sayısından bir fazla nüsha olarak verilir.
(4) Mahkeme, başvuruda bulunan kişilere cevap dilekçesinin bir örneğini tebliğ eder;
talep üzerine veya re’sen tarafları çağırarak belli bir gün ve saatte dinleyebilir. Dinleme için
belirlenen günle tebligatın yapılacağı gün arasında en az bir haftalık zaman olmasına dikkat
edilir. Dinleme sırasında taraflar veya avukatları hazır bulunur. Mazeretsiz olarak hazır
bulunmama, yokluklarında karar verilmesine engel değildir. Bu husus, tebligat yazısında açıkça
belirtilir.
(5) Ceza Muhakemesi Kanununun tanıklığa, bilirkişi incelemesine ve keşfe ilişkin
hükümleri, bu başvuru ile ilgili olarak da uygulanır.
(6) Dinlemede sırasıyla; hazır bulunan başvuru sahibi ve avukatı, ilgili kamu kurum ve
kuruluşunun temsilcisi, varsa tanıklar dinlenir, bilirkişi raporu okunur, diğer deliller ortaya
konulur.
(7) Mahkeme, ilgilileri dinledikten ve bütün delilleri ortaya koyduktan sonra aleyhinde
idarî yaptırım kararı verilen ve hazır bulunan tarafa son sözünü sorar. Son söz hakkı, aleyhinde
idarî yaptırım kararı verilen tarafın kanunî temsilcisi veya avukatı tarafından da kullanılabilir.
Mahkeme son kararını hazır bulunan tarafların huzurunda açıklar.
(8) Mahkeme, son karar olarak idarî yaptırım kararının;
a) Hukuka uygun olması nedeniyle, “başvurunun reddine”,
b) Hukuka aykırı olması nedeniyle, “idarî yaptırım kararının kaldırılmasına”,
Karar verir.
(9) İkibin Türk Lirası dahil idarî para cezalarına karşı başvuru üzerine verilen kararlar
kesindir.”
f) “İtiraz yolu” başlıklı 29. maddesi şöyledir;
“MADDE 29.- (1) Mahkemenin verdiği son karara karşı, yargı çevresinde yer aldığı ağır
ceza mahkemesine itiraz edilebilir. Bu itiraz, kararın tebliği tarihten itibaren en geç yedi gün
içinde yapılır.
(2) İtirazla ilgili karar, dosya üzerinden inceleme yapılarak verilir.
(3) Mahkeme, her bir itirazla ilgili olarak “itirazın kabulüne” veya “itirazın reddine”
karar verir.
(4) Mahkemenin verdiği karar taraflara tebliğ edilir. Vekil olarak avukatla temsil edilme
halinde ayrıca taraflara tebligat yapılmaz.
(5) İdarî yaptırım kararının ağır ceza mahkemesi tarafından verilmesi halinde bu karara
karşı itiraz mercii en yakın ağır ceza mahkemesidir.”
g) Geçici 2. Madde şöyledir;
“GEÇİCİ MADDE 2.- (1) Bu Kanun hükümleri, yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla idare
mahkemelerinde dava açılarak iptali istenen idarî yaptırım kararları hakkında uygulanmaz.”
h) Geçici 3. Madde şöyledir;

1319
“GEÇİCİ MADDE 3.- (1) Daha önce verilmiş olan idarî para cezasına ilişkin kararlara
karşı henüz iptal davası açılmamış olmakla birlikte dava açma süresinin geçmemiş olması
halinde, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren onbeş gün içinde 27 nci madde
hükümlerine göre sulh ceza mahkemesine başvuruda bulunulabilir.”
2 - 5252 sayılı Türk Ceza Kanununun Yürürlük ve Uygulama Şekli Hakkında Kanun’un
11.5.2005 günlü, 5349 sayılı Yasa ile değiştirilen 7. maddesinin, itiraz konusu (4) numaralı
fıkrası şöyledir;
“(4) Bu madde hükmüne göre idari para cezasına karar vermeye Cumhuriyet savcısı
yetkilidir.”
B - İlgili Yasa Kuralı
5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun ilgili görülen 2. maddesi şöyledir:
“MADDE 2.- (1) Kabahat deyiminden; kanunun, karşılığında idarî yaptırım
uygulanmasını öngördüğü haksızlık anlaşılır.”
C - Dayanılan Anayasa Kuralları
Başvuru gerekçelerinde Anayasa’nın Başlangıcı ile 2., 6., 7., 8., 9., 10., 11., 36., 123.,
125., 128., 138., 140., 142., 153. ve 155. maddelerine dayanılmıştır.
IV - İLK İNCELEME
Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün 8. maddesi gereğince değişik tarihlerde yapılan ilk
inceleme toplantılarında öncelikle uygulanacak kural sorunu üzerinde durulmuştur.
Anayasa’nın 152. ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri
Hakkında Kanun’un 28. maddesine göre, mahkemeler bakmakta oldukları davalarda
uygulayacakları yasa ya da kanun hükmünde kararname kurallarını Anayasa’ya aykırı görürler
veya taraflardan birinin ileri sürdüğü aykırılık savının ciddi olduğu kanısına varırlarsa o
hükmün iptali için Anayasa Mahkemesi’ne başvurmaya yetkilidirler. Ancak, bu kurallar
uyarınca bir mahkemenin Anayasa Mahkemesi’ne başvurabilmesi için elinde yöntemince
açılmış ve görevine giren bir dava bulunması ve iptali istenen kuralların da o davada
uygulanacak olması gerekmektedir. Uygulanacak yasa kuralları, davanın değişik evrelerinde
ortaya çıkan sorunların çözümünde veya davayı sonuçlandırmada olumlu ya da olumsuz yönde
etki yapacak nitelikte bulunan kurallardır.
30.3.2005 günlü, 5326 sayılı “Kabahatler Kanunu”nun 29., Geçici Madde 2 ve Geçici
Madde 3 maddelerinin itiraz başvurusunda bulunan Mahkemelerin bakmakta oldukları
davalarda uygulanma olanağı bulunmadığından, bu maddelere ilişkin başvuruların
Mahkemelerin yetkisizliği nedeniyle REDDİNE,
Dosyalarda eksiklik bulunmadığından itiraz konusu diğer kurallarla ilgili olarak işin
esasının incelenmesine,
OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.
V - YÜRÜRLÜĞÜN DURDURULMASI İSTEMLERİNİN İNCELENMESİ
Esas 2005/72, 2005/108, 2005/123 ve 2005/169 sayılı dosyaların konusunu oluşturan
başvurularda yürürlüğün durdurulması istemlerinin koşulları oluşmadığından REDDİNE,
OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.
VI - ESASIN İNCELENMESİ
Başvuru kararları ve ekleri, işin esasına ilişkin raporlar, itiraz konusu ve ilgili görülen
yasa kuralları, dayanılan Anayasa kuralları ve bunların gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri
okunup incelendikten sonra gereği görüşülüp düşünüldü:
A - Birleştirme Kararı
30.3.2005 günlü, 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun kimi madde, fıkra veya ibareleriyle,
4.11.2004 günlü, 5252 sayılı “Türk Ceza Kanununun Yürürlük ve Uygulama Şekli Hakkında
Kanun”un 11.5.2005 günlü, 5349 sayılı Yasa ile değiştirilen 7. maddesinin (4) numaralı
fıkrasının iptali istemiyle yapılan itiraz başvurularına ilişkin olarak 2005/72, 2005/111,
2005/112, 2005/118, 2005/121, 2005/123, 2005/144, 2005/157, 2005/168, 2005/169, 2006/1 ve
2006/14 Esas sayılı davaların, aralarındaki hukuki irtibat nedeniyle 2005/108 Esas sayılı dava

1320
ile BİRLEŞTİRİLMESİNE, birleştirilen davaların esaslarının kapatılmasına, esas incelemenin
2005/108 Esas sayılı dosya üzerinden yürütülmesine, OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.
B - 5326 Sayılı Yasa’nın 3. Maddesinin (1) Numaralı Fıkrasının İncelenmesi
1) Anlam ve Kapsam
Kabahatler Kanunu’nun “Genel kanun niteliği” başlıklı itiraz konusu 3. maddesinde,
“Bu Kanunun genel hükümleri diğer kanunlardaki kabahatler hakkında da uygulanır.”
denilmek suretiyle, Kanun’un Birinci Kısmındaki maddelerinin diğer kanunlardaki kabahatler
hakkında da uygulanacağı belirtilmiştir.
Madde gerekçesinden, özel kanunlarda dağınık biçimde yer alan idari yaptırımların
disiplin altına alınarak, özel kanunlarda kabahat türünden fiillerin tanımlanması ve bu fiiller
karşılığında öngörülen idari yaptırımların belirlenmesinin amaçlandığı anlaşılmaktadır.
Böylece, Kanun’un bu kısmında düzenlenen amaç ve kapsam, tanım, genel kanun niteliği,
kanunilik ilkesi, zaman bakımından uygulama, yer bakımından uygulama, kabahatten dolayı
sorumluluğun esasları, yaptırım türleri, soruşturma zamanaşımı, karar verme yetkisi ve kanun
yolları başlık veya üst başlığı altında sayılan genel ilkelerin özel kanunlardaki kabahat fiilleri
hakkında da uygulanması benimsenmiştir.
Yasa’nın 2. maddesindeki kabahat deyiminden, kanunun karşılığında idari yaptırım
uygulanmasını öngördüğü haksızlık anlaşılmaktadır. 16. maddede, kabahatler karşılığında
uygulanacak olan idari yaptırımlar, idari para cezası ve idari tedbirler olarak belirlenmiştir.
İdari tedbirler, mülkiyetin kamuya geçirilmesi ve ilgili kanunlarda yer alan diğer tedbirlerdir.
İtiraz konusu 3. maddede “Bu Kanunun genel hükümleri diğer kanunlardaki kabahatler
hakkında da uygulanır” denilmektedir. Bu kuralın 2. maddedeki tanımla birlikte
incelenmesinden, 5326 sayılı Kanun’un idari yargının görev alanını da kapsadığı
anlaşılmaktadır. Ancak, Yasa’nın 19. maddesiyle bu kapsamın daraltılarak, diğer kanunlarda
kabahat karşılığında öngörülen belirli bir süre için; bir meslek ve sanatın yerine getirilmemesi,
işyerinin kapatılması, ruhsat veya ehliyetin geri alınması, kara, deniz veya hava nakil aracının
trafikten veya seyrüseferden alıkonulması gibi yaptırımlara ilişkin hükümler, ilgili kanunlarda
bu Kanun hükümlerine uygun değişiklik yapılıncaya kadar saklı tutulmaktadır.
Yasa’nın 27. maddesinin (1) numaralı fıkrasında ise, idari para cezası ve mülkiyetin
kamuya geçirilmesine ilişkin idari yaptırım kararına karşı, kararın tebliği veya tefhimi
tarihinden itibaren en geç onbeş gün içinde, sulh ceza mahkemesine başvurulabileceği
belirtilmektedir. Bu kuralın, ilgili kanunlarda yer alan diğer tedbirler dışındaki, idari para
cezası ve mülkiyetin kamuya geçirilmesine ilişkin idari yaptırım kararları için uygulanacağı
açıktır.
2) Anayasa’ya Aykırılık Sorunu
Başvuru kararında, kuralın, hukuk devletinin unsurlarından olan belirlilik ve hukuki
güvenlik ilkeleri ve idarenin her türlü eylem ve işleminin idari yargı denetimine tabi tutulması
gereği ile bağdaşmadığı bu nedenle Anayasa’nın 2., 125. ve 155. maddelerine aykırı olduğu
ileri sürülmüştür.
Anayasa’nın 125 maddesinin birinci fıkrasında, “idarenin her türlü eylem ve işlemlerine
karşı yargı yolu açıktır”; 140. maddesinin birinci fıkrasında, “Hakimler ve savcılar adlî ve
idarî yargı hâkim ve savcıları olarak görev yaparlar”; 142. maddesinde “Mahkemelerin
kuruluşu, görev ve yetkileri, işleyişi ve yargılama usulleri kanunla düzenlenir”; 155.
maddesinin birinci fıkrasında da, “Danıştay, idarî mahkemelerce verilen kanunun başka bir
idarî yargı merciine bırakmadığı karar ve hükümlerin son inceleme merciidir. Kanunda
gösterilen belli davalara da ilk ve son derece mahkemesi olarak bakar” denilmektedir. Bu
kurallara göre, Anayasa’da idarî ve adlî yargının ayrılığı kabul edilmiştir. Bu ayrım uyarınca
idarenin kamu gücü kullandığı ve kamu hukuku alanına giren işlem ve eylemleri idarî yargı,
özel hukuk alanına giren işlemleri de adli yargı denetimine tâbi olacaktır. Buna bağlı olarak
idarî yargının görev alanına giren bir uyuşmazlığın çözümünde adlî yargının görevlendirilmesi
konusunda yasakoyucunun geniş takdir hakkının bulunduğunu söylemek olanaklı değildir.

1321
Ceza hukukundaki gelişmelere koşut olarak, kimi yasal düzenlemelerde basit nitelikte
görülen suçlar hakkında idari yaptırımlara yer verildiği görülmektedir. Daha ağır suç oluşturan
eylemler için verilen idari para cezalarına karşı yapılacak başvurularda konunun idare
hukukundan çok ceza hukukunu ilgilendirmesi nedeniyle adli yargının görevli olması doğaldır.
Ancak, idare hukuku esaslarına göre tesis edilen bir idari işlemin, sadece para cezası yaptırımı
içermesine bakılarak denetiminin idari yargı alanından çıkarılarak adli yargıya bırakılması
olanaklı değildir.
Bu durumda, itiraz konusu kuralla diğer yasalardaki kabahatlere yollama yapılarak,
yalnızca yaptırımın türünden hareketle ve idari yargının denetimine tabi tutulması gereken
alanlar gözetilmeden, bunları da kapsayacak biçimde başvuru yolu, itiraz, bunlara ilişkin usûl
ve esasların değiştirilmesi, Anayasa’nın 125. ve 155. maddelerine aykırıdır, Kural’ın iptali
gerekir.
İtiraz konusu kural Anayasa’nın 125. ve 155. maddelerine aykırılığı nedeniyle iptal
edildiğinden Anayasa’nın 2. maddesi yönünden ayrıca incelenmesine gerek görülmemiştir.
Sacit ADALI ve Mehmet ERTEN bu görüşe katılmamışlardır.
C - 5326 sayılı Yasa’nın 23. Maddesinin (1) Numaralı Fıkrası ile 5252 sayılı
Yasa’nın 7. Maddesinin (4) Numaralı Fıkrasının İncelenmesi
1) Anlam ve Kapsam
Kabahatler Kanunu’nun “Cumhuriyet savcısının karar verme yetkisi” başlıklı 23.
maddesinin itiraz konusu (1) numaralı fıkrasında; “Cumhuriyet savcısı, kanunda açıkça hüküm
bulunan hallerde bir kabahat dolayısıyla idari yaptırım kararı vermeye yetkilidir”
denilmektedir. Maddenin (2) ve (3) numaralı fıkralarında ise soruşturma aşamasında bu
yetkinin nasıl kullanılacağı düzenlenmektedir.
5252 sayılı Türk Ceza Kanununun Yürürlük ve Uygulama Şekli Hakkında Kanun’un
“Hafif hapis ve hafif para cezalarının idari para cezasına dönüştürülmesi” başlıklı 7.
maddesiyle, kanunlardaki “hafif hapis” veya “hafif para” cezası olarak öngörülen yaptırımlar
idari para cezasına dönüştürülmüş; itiraz konusu (4) numaralı fıkrada da, “Bu madde hükmüne
göre idari para cezasına karar vermeye Cumhuriyet savcısı yetkilidir” denilmiştir. Böylece,
daha önceki düzenlemelerde bu çerçevede yer almayan idari yaptırım kararı verme yetkisi
Cumhuriyet savcısına da tanınmaktadır. Ayrıca, kanunlarda “hafif hapis” ve “hafif para” cezası
öngörülen, ancak anılan Kanun gereğince “idari para cezası”na dönüştürülen yaptırımlarla ilgili
olarak karar vermeye de Cumhuriyet savcısı yetkili kılınarak, Kabahatler Kanunu’nun 22., 23.
ve 24. maddelerinde belirtilen sisteme bir istisna getirilmiştir.
2) Anayasa’ya Aykırılık Sorunu
Başvuru kararlarında, genel idare esaslarına göre kullanılan idari yaptırım kararı verme
yetkisinin, genel idare ve idarenin bütünlüğü ilkelerine aykırı olarak Cumhuriyet savcısına
bırakılmasının Anayasa’nın Başlangıcı ile 2., 6., 7., 8., 9., 10., 11., 123., 125., 128., 138., 140.,
142. ve 155. maddelerine aykırı olduğu ileri sürülmüştür.
Anayasa’nın 123. maddesinde idarenin, kuruluş ve görevleriyle bir bütün olduğu ve
kanunla düzenleneceği, kuruluş ve görevlerin merkezden yönetim ve yerinden yönetim
esaslarına dayandığı, kamu tüzelkişiliğinin, ancak kanunla veya kanunun açıkça verdiği yetkiye
dayanılarak kurulacağı; “Yargı yolu” başlıklı 125. maddesinin ilk
fıkrasında da idarenin her türlü eylem ve işlemine karşı yargı yolunun açık olduğu; 128.
maddesinde ise Devletin, kamu iktisadî teşebbüsleri ve diğer kamu tüzelkişilerinin genel idare
esaslarına göre yürütmekle yükümlü oldukları kamu hizmetlerinin gerektirdiği aslî ve sürekli
görevlerin memurlar ve diğer kamu görevlileri eliyle görüleceği, belirtilmektedir.
İtiraz konusu kurallar 5326 sayılı Yasa’nın 22., 23. ve 24. maddeleri ve aynı Yasa’nın 3.
maddesinin iptal gerekçesi ile birlikte değerlendirildiğinde, Cumhuriyet savcısının kabahat
dolayısıyla idari yaptırım uygulamasının istisnaî olduğu, hafif hapis ve hafif para cezasından
dönüştürülenler dışında bu konuda asıl yetkinin idareye tanındığı görülmektedir. Cumhuriyet
savcısına bu yetkinin tanınması nedeninin görevsizlik kararı verilerek işin uzatılması yerine
süratle bitirilmesi olduğu anlaşıldığından, düzenlemelerin Anayasa’nın 123., 125. ve 128.
1322
maddelerine aykırı olmadığı gibi, davaların en az giderle ve mümkün olan süratle
sonuçlandırılmasını öngören Anayasa’nın 141. maddesiyle de uyumlu olduğu kanısına
varılmıştır.
Açıklanan nedenlerle iptal istemlerinin reddi gerekir.
Kuralların Anayasa’nın Başlangıcı ile 2., 6., 7., 8., 9., 10., 11, 138., 140., 142. ve 155.
maddeleriyle ilgisi görülmemiştir.
Sacit ADALI ve Mehmet ERTEN bu karara değişik gerekçe ile katılmışlardır.
D - 5326 sayılı Yasa’nın 24. Maddesinin (1) Numaralı Fıkrasının İncelenmesi
1) Anlam ve Kapsam
Kabahatler Kanunu’nun “Mahkemenin karar verme yetkisi” başlıklı 24. maddesinin itiraz
konusu (1) numaralı fıkrasında; “Kovuşturma konusu fiilin kabahat oluşturduğunun
anlaşılması halinde mahkeme tarafından idari yaptırım kararı verilir” denilmektedir.
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 2. maddesinin (1) numaralı fıkrasının (f)
bendi uyarınca kovuşturma, iddianamenin kabulüyle başlayıp, hükmün kesinleşmesine kadar
geçen evreyi ifade etmektedir. Buna göre, mahkemelerin kabahat nedeniyle idari yaptırım
kararı verme yetkisi, yargılama sırasında eylemin kabahat oluşturduğunun anlaşılması halinde
söz konusu olabilir. Bu da, isnat edilen suçun niteliğinin değişmesi veya davanın yanlışlıkla
açılması, ancak buna ilişkin iddianamenin geri çevrilmemiş olması halinde mümkün olabilir.
Bu düzenleme biçimiyle, kovuşturma evresinde fiilin kabahat olduğu gerekçesiyle görevsizlik
kararı verilerek dosyanın görevli idari mercii veya cumhuriyet savcısına gönderilmesi yerine,
işin süratle sonuçlandırılmasının amaçlandığı anlaşılmaktadır.
2) Anayasa’ya Aykırılık Sorunu
Başvuru kararında, bir idari işlem olan idari yaptırım kararı verme yetkisinin idare içinde
yer almayan mahkemelere bırakılmasının Anayasa’nın Başlangıcı ile 2., 6., 7., 8., 9., 123.,
125., 128. ve 138. maddelerine aykırılığı ileri sürülmüştür.
5326 sayılı Yasa’nın 23. maddesinin (1) numaralı fıkrası ile 5252 sayılı Yasa’nın 7.
maddesinin (4) numaralı fıkrasına ilişkin gerekçelerin bu kural yönünden de geçerli olması
nedeniyle Anayasa’ya aykırı olmadığı sonucuna varılan Kural’ın iptali isteminin reddi gerekir.
Sacit ADALI ve Mehmet ERTEN bu karara değişik gerekçe ile katılmışlardır.
E - 5326 sayılı Yasa’nın 27. Maddesinin (1) Numaralı Fıkrası ile 28. Maddesinin
İncelenmesi
Başvuru kararlarında itiraz konusu kurallarla, idarenin kamu gücünü kullanarak verdiği
idari yaptırım kararları nedeniyle çıkan uyuşmazlıkların çözümünün idari yargı yerine adli
yargıya bırakılmasının Anayasa’nın Başlangıcı ile 2., 36., 125., 140., 142. ve 155. maddelerine
aykırı olduğu ileri sürülmüştür.
Yasa’nın 27. maddesinin (1) numaralı fıkrasında idari para cezası ve mülkiyetin kamuya
geçirilmesine ilişkin idari yaptırım kararlarına karşı başvuru yeri ve süresi düzenlenmekte; 28.
maddesinde ise başvurunun incelenme yöntemi belirtilmektedir.
5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun İkinci Kısmında “Çeşitli kabahatler” başlığı altında
düzenlenen fiilleri, ağırlıklı olarak 765 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 526. ve devamı
maddelerinde düzenlenmiş olan kabahatler oluşturmaktadır. 5252 sayılı Yasa’nın 7.
maddesiyle, çeşitli yasalarda hafif hapis veya hafif para cezası olarak öngörülen yaptırımlar
idari para cezasına dönüştürülmüştür. Yaptırımın adının yasa ile “idari” olarak
değiştirilmesinin, bu tür yaptırım uygulanacak eylemlerin gerçekte ceza hukuku alanına giren
suç olma özelliklerini etkilemeyeceği açıktır.
5326 sayılı Yasa’nın 3. maddesinin iptal gerekçesi doğrultusunda, cezaî karakteri ağır
basan bu eylemler açısından verilen idari para cezası ve/veya mülkiyetin kamuya geçirilmesi
yaptırımlarına karşı başvurunun sulh ceza mahkemesince kanunda belirtilen usule göre
incelenmesinde, Anayasa’nın 2., 125. ve 155. maddelerine aykırılık bulunmamaktadır. İtirazın
reddi gerekir.
Kuralların Anayasa’nın 36., 140. ve 142. maddeleriyle ilgisi görülmemiştir.

1323
Sacit ADALI ve Mehmet ERTEN bu karara farklı gerekçe ile katılmışlar, Şevket
APALAK ve Osman Alifeyyaz PAKSÜT ise, “5326 sayılı Kanun’un 27. maddesinin (1)
numaralı fıkrasının iptal edilmesi gerektiği” düşüncesiyle bu görüşe katılmamışlardır.
VII - İPTAL HÜKMÜNÜN YÜRÜRLÜĞE GİRECEĞİ GÜN SORUNU
5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun itiraz konusu 3. maddesinin iptaline karar
verilmesiyle meydana gelen hukuksal boşluk kamu yararını olumsuz yönde etkileyecek
nitelikte olduğundan, Anayasa’nın 153. maddesi ve 2949 sayılı Anayasa Mahkemesinin
Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 53. maddesi uyarınca, yeni düzenleme
yapması için yasama organına süre tanımak amacıyla iptal kararının Resmî Gazete’de
yayımlanmasından başlayarak altı ay sonra yürürlüğe girmesi uygun bulunmuştur.
VIII - İPTAL NEDENİYLE YÜRÜRLÜĞÜN DURDURULMASI İSTEMİNİN
İNCELENMESİ
30.3.2005 günlü, 5326 sayılı “Kabahatler Kanunu”nun 1.3.2006 günlü, E. 2005/108,
K. 2006/35 sayılı kararla iptal edilen 3. maddesine ilişkin iptal hükmünün yürürlüğe girmesinin
ertelenmesi nedeniyle, bu maddeye ilişkin yürürlüğün durdurulması isteminin REDDİNE,
1.3.2006 gününde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.

IX - SONUÇ
A - 30.3.2005 günlü, 5326 sayılı “Kabahatler Kanunu”nun;
1 - 3. maddesinin Anayasa’ya aykırı olduğuna ve İPTALİNE, Sacit ADALI ile Mehmet
ERTEN’in karşıoyları ve OYÇOKLUĞUYLA,
2 - 23. maddesinin (1) numaralı fıkrasının, Anayasa’ya aykırı olmadığına ve itirazın
REDDİNE, OYBİRLİĞİYLE,
3 - 24. maddesinin (1) numaralı fıkrasının, Anayasa’ya aykırı olmadığına ve itirazın
REDDİNE, OYBİRLİĞİYLE,
4 - 27. maddesinin (1) numaralı fıkrasının, Anayasa’ya aykırı olmadığına ve itirazın
REDDİNE, Şevket APALAK ile Osman Alifeyyaz PAKSÜT’ün karşıoyları ve
OYÇOKLUĞUYLA,
5 - 28. maddesinin, Anayasa’ya aykırı olmadığına ve itirazın REDDİNE,
OYBİRLİĞİYLE,
B - 4.11.2004 günlü, 5252 sayılı “Türk Ceza Kanununun Yürürlük ve Uygulama Şekli
Hakkında Kanun”un 11.5.2005 günlü, 5349 sayılı Yasa ile değiştirilen 7. maddesinin (4)
numaralı fıkrasının, Anayasa’ya aykırı olmadığına ve itirazın REDDİNE, OYBİRLİĞİYLE,
C - 5326 sayılı Yasa’nın iptal edilen 3. maddesinin doğuracağı hukuksal boşluk kamu
yararını ihlal edici nitelikte görüldüğünden, Anayasa’nın 153. maddesinin üçüncü fıkrasıyla
2949 sayılı Yasa’nın 53. maddesinin dördüncü ve beşinci fıkraları gereğince İPTAL
HÜKMÜNÜN, KARARIN RESMİ GAZETE’DE YAYIMLANMASINDAN BAŞLAYARAK
ALTI AY SONRA YÜRÜRLÜĞE GİRMESİNE, OYBİRLİĞİYLE,
1.3.2006 gününde karar verildi.

Başkan Başkanvekili Üye


Tülay TUĞCU Haşim KILIÇ Sacit ADALI

Üye Üye Üye


Fulya Ahmet AKYALÇIN Mehmet ERTEN
KANTARCIOĞLU

Üye Üye Üye


A. Necmi ÖZLER Serdar ÖZGÜLDÜR Şevket APALAK
1324
Üye Üye
Serruh KALELİ Osman Alifeyyaz PAKSÜT

KARŞIOY VE DEĞİŞİK GEREKÇE

30.3.2005 günlü ve 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun 3. maddesinin, 23. maddenin,


24.maddenin ve 27. maddenin (1) numaralı fıkralarının, 28 maddesinin ve 5252 sayılı
Kanun’un 5349 sayılı Kanunla değişik 7. maddesinin (4) numaralı fıkrasının incelenmesi;
Başka kanunlardaki kabahatlerle irtibatı sağlayan 3. madde ile ilgili açıklama yapmadan
önce, itiraza konu diğer maddeleri de ilgilendirmesi nedeniyle Kabahatler Kanunu’nun
yasalaştırılma amacı ve dayandığı temel düşünce üzerinde durulması gerekmiştir.
Hukuka aykırı ve haksızlık oluşturan bir fiilin suç veya kabahat olarak tanımlanmasında,
izlenen suç politikasının etkili olduğu, bu ayırımın nitelik farkı oluşturmadığı, haksızlıklar
arası nicelik farkına dayanan bir işlemi ifade ettiği, kabahatleri suç olmaktan ve ceza
kanunlarının kapsamı dışına çıkarmak eğiliminin bir sonucu olarak da özel kanunlarda bazı
filler karşılığında idari yaptırımlar öngörülerek, bunların idari suçlar olarak tanımlandığı ve
öngörülen yaptırımların genelde parasal nitelik taşıdığı, ancak, bu parasal yaptırımın bir ceza
hukuku yaptırımı olan adli para cezası değil idari para cezası olduğu, aralarında karar veren
mercii, yaptırımın infaz sureti, yaptırıma bağlanan kanuni neticeler bakımından önemli
farklılıkların bulunduğu, özellikle ekonomik hayata ilişkin düzenlemelerde oldukça sık bir
şekilde idari nitelikte ceza yaptırımlarının yer aldığı, bu bağlamda, yürürlüğe konan kanunlarda
veya kanun hükmünde kararnamelerde kazuistik hükümlere yer verildiği, bu kazuistik
düzenlemeler arasında sistem birliğinin ve ahengin bulunmadığı, bu nedenle idari nitelikteki
yaptırımlarla ilgili olarak genel bir kanuna ülkenin büyük çapta ihtiyacının olduğu, bu
düşüncelerle idari yaptırımları gerektiren fiiller, yani kabahatler açısından kanunilik ilkesi,
zaman bakımından uygulama ve sorumluluk esasları, zaman aşımı, idari yaptırımların hukuki
niteliği, çeşitleri ve sonuçları, bu yaptırımların yerine getirilmesi rejiminin düzenlenmesi
gerektiği, Kabahatler Kanunu’nu tasarısının genel gerekçesinde ifade edilmiştir.
Yasakoyucu, aralarında sistem birliği ve uyum bulunmayan özel kanunlardaki çeşitli
fiiller karşılığında öngörülen idari yaptırımlar ile suç olmaktan çıkartılmak istenen kabahat
fiillerinin, genel nitelikli bir kanunla düzenlenmesinde kamu yararı görmüş ve bu düşünceyle
de kabahatler karşılığında öngörülen idari yaptırım kararlarının, bir idari işlem olmasından çok
cezalandırma amacı baskın ve ceza hukukunun genel ilkeleriyle daha yakın ilişki içinde olan
bir hukuki işlem olduğunu kabul ederek, bunlara uygulanacak genel hükümler yanında,
kabahatler karşılığında öngörülen idari para cezası ile mülkiyetin kamuya geçirilmesi
kararlarına karşı idari yargı yerine ceza mahkemesine başvurulabilmesini mümkün kılan
hükümlerin bulunduğu Kabahatler Kanunu’nu yasalaştırmıştır.
İşlendiği zaman yürürlükte bulunan kanunun suç saymadığı bir fiilden dolayı kimsenin
cezalandırılamayacağına, ceza ve ceza yerine geçen güvenlik tedbirlerinin kanunla
konulacağına, mahkemelerin kuruluşu, görev ve yetkileri, işleyişi ve yargılama usullerinin
kanunla düzenleneceğine ilişkin, Anayasa’nın 38. ve 142. maddelerinde belirtilen ilkelere ve
ceza hukukunun genel prensiplerine uygun olmak koşuluyla, bu tür düzenlemelerin yasakoyucu
tarafından yapılabileceğinde duraksama bulunmamaktadır. Buna göre, idari yaptırım
kararlarının ağırlıklı olarak cezalandırma amacı taşıdığını gözeten yasakoyucunun, söz konusu
Kanun’da uygulamaya yönelik diğer genel hükümlerle birlikte, idari yaptırım kararlarına karşı
ceza mahkemesine başvurmayı öngörmesi, ona Anayasa tarafından tanınan yasama yetkisinin
gereği ve kaçınılmaz sonucu olduğunda kuşku yoktur. Kabahat fiilinin, ceza hukukunun genel
ilkeleriyle ilişki içinde olduğunun baştan kabul edilmesi, ona ve idari yaptırım kararlarına karşı
yapılacak itirazları idari yargı dışına taşıyan temel düşüncedir. O nedenle Anayasa’da yer alan
1325
idari yargı ayırımına ilişkin düzenlemelerin, ceza mahkemesinin yetkilendirilmesini
düzenleyen kuralla ilişkilendirilmek veya onlara aykırı görmek olanaksızdır. Diğer taraftan,
böyle bir düzenlemeyi Anayasa’ya aykırı kılan, Anayasa’da engelleyici veya buyurucu bir
başka kural da bulunmamaktadır.
İtiraz konusu 3. maddede ise, “Bu Kanunun genel hükümleri diğer kanunlardaki
kabahatler hakkında da uygulanır” denilmektedir.
Bu maddeyle Kabahatler Kanunu’nda yer alan ve “ceza mahkemesini yetkili kılan
düzenlemenin de içinde olduğu genel hükümlerin”, “özel kanunlardaki kabahatler” için de
uygulanacağı hüküm altına alınmış, böylece yasa koyucunun amacına uygun şekilde
uygulamada birlik ve ahenk sağlanarak, hukuk güvenliği tesis edilmiştir.
Kabahatler Kanunu’nda yer alan ve bir kısım hükümlerine yönelik Anayasa’ya aykırılık
itirazları da çoğunluk tarafından yerinde görülmeyerek reddedilen “genel hükümlerin”, diğer
kanunlardaki kabahatler hakkında da uygulanmasını sağlamaktan başka işlevi olmayan itiraz
konusu 3. madde Anayasa’ya aykırı değildir.
Aynı gerekçelerle 30.3.2005 günlü ve 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun 3. maddesinin,
23. maddenin, 24. maddenin ve 27. maddenin (1) numaralı fıkraları, 28. maddesi ve 5252 sayılı
Kanun’un 5349 sayılı Kanunla değişik 7. maddesinin (4) numaralı fıkrası Anayasa’ya aykırı
bulunmamaktadır.
İtirazların reddi gerekir.
Bu nedenle Kabahatler Kanunu’nun 3. maddesinin iptaline ilişkin çoğunluk kararı ile
diğer maddelere yönelik itirazların reddine ilişkin sonuç karara katılmakla birlikte gerekçesine
katılmadık.

Üye Üye
Sacit ADALI Mehmet ERTEN

AZLIK OYU

5326 sayılı Yasa’nın 3. maddesi; Anayasa ile belirlenmiş idari yargının görev alanının
gözetilmemesi gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi’nce iptal edilmişse de, yargı yerlerini
gösteren görevle ilgili kuralların yorumlarla değerlendirilmesi ve kapsamının belirlenmesi
olanaksız ve duraksamalar doğmasına nedendir. Başka bir aktarımla, uyuşmazlıkların
görüleceği yargı yerlerinin açıklıkla ve kuşkuya yer bırakmadan yasalarda gösterilmesi gerekir.
Bu bakımdan, idari uğraşla ilgili ve idari işlem niteliğindeki idari para cezası ve mülkiyetin
kamuya geçirilmesi kararlarına karşı, Anayasal yargı ayrılığı kurallarına özen gösterilmeksizin
adli yargı yerinin görevli kılınması sonucu veren düzenleme; gerek bu biçimi ve gerekse yeni
yasalaşma sürecinde de etkisi görülecek konumuyla Anayasa’nın 125., 140. ve 155.
maddelerine aykırıdır.
Kuralın iptali gerekeceği oyuyla, kararın, 5326 sayılı Yasa’nın 27. maddesinin birinci
fıkrasıyla ilgili kısmına karşıyım.
Üye
Şevket APALAK

KARŞIOY YAZISI

5326 sayılı Yasa’nın 27. maddesinin (1) numaralı fıkrasının Anayasa’ya aykırı olduğu
yolundaki itirazın reddine ilişkin çoğunluk görüşüne, aşağıdaki nedenlerle katılmıyorum.

1326
Ceza hukukunda, kişinin kendisi hakkındaki suçlamadan haberdar olması, savunmasını
yapması ve cezanın, ondan sonra verilmesi, temel ilkedir. İdare tarafından, kamu düzeninin
korunması, kişilerin mevzuata uymalarının sağlanması amacıyla uygulanan yaptırımlarda ise
ceza hukukunun bu temel kuralı, devlet ve toplum hayatının mahiyeti icabı geçerli olmamakta;
kişi, çoğu kez haberi olmadan yaptırıma uğramakta, ancak buna itiraz edebilmektedir. Bu itiraz
imkanının güvencesi, idarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolunun açık olduğunu
belirten, Anayasa’nın 125. maddesi ve yargı yeri de idari yargıdır.
765 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 526. ve devamı maddelerinde düzenlenmiş olan
fiillerin, 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun İkinci Kısmı’nda “Çeşitli kabahatler” başlığı
altında yeniden düzenlenmesi ve bunlara idari para cezası verilmesinin öngörülmesi ile, bu
eylemler artık ceza hukukunun kapsamı dışına çıkartılmış olmaktadır. Zira yaptırımın
uygulanmasındaki yöntem, ceza hukuku ilkelerine değil idare hukuku ilkelerine göre
düzenlenmektedir. Kabahat sayılan eylemlerde bulunan kişilere yaptırım uygulanmadan, yani
idari para cezası verilmeden önce hakim huzurunda savunma olanağı tanınmaması ve idari
işlem niteliğinde para cezası kesilmesi, çoğunluk kararında belirtildiğinin aksine, eylemlerin
cezai niteliğinin tamamen ortadan kalktığını göstermektedir.
Ceza değil idari işlem niteliğinde olan idari yaptırımların, Türk hukuk sisteminin
kökleşmiş kurumları ve Anayasa kuralları gereğince, idari yargı denetimine tabi olması gerekir.
Adli yargının görev alanını, idari yargı aleyhine genişleten, idari para cezalarına karşı
itirazların ceza mahkemesince incelenmesini öngören yasa kuralı, Anayasa’nın 2., 125. ve 155.
maddelerine aykırıdır. Bu nedenle iptali gerekir.

Üye
Osman Alifeyyaz PAKSÜT

1327
ANAYASA MAHKEMESİ KARARI

(506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu İle İlgili)

(27.03.2007 Tarihli ve 26475 sayılı Resmi Gazetede Yayımlanmıştır.)

Anayasa Mahkemesi Başkanlığından:


Esas Sayısı : 2002/157
Karar Sayısı : 2006/97
Karar Günü : 4.10.2006

İTİRAZ YOLUNA BAŞVURAN : Adana 1. İş Mahkemesi

İTİRAZIN KONUSU : 17.7.1964 günlü, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun Ek 5.


maddesinin birinci fıkrasının 3395 sayılı Yasa ile eklenen IV. bendinde yer alan “Azotlu gübre
ve şeker sanayiinde, ...” ibaresinin, Anayasa’nın 10. maddesine aykırılığı savıyla iptali
istemidir.

I - OLAY
Davacının, çalıştığı işyerinin 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun Ek 5. maddesinin
kapsamına girdiğinden bahisle itibari hizmet süresinden yararlandırılması gerektiğinin tespitine
karar verilmesi istemiyle açtığı davada, itiraz konusu kuralın Anayasaya aykırılığı iddiasını
ciddi bulan Mahkeme, iptali için başvurmuştur.

II - İTİRAZIN GEREKÇESİ
Başvuru kararının gerekçeye ilişkin bölümü şöyledir:
“... 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun bazı maddelerinin değiştirilmesine ve bu
Kanuna ek ve geçici maddeler eklenmesine dair kanunun 13. maddesinin çıkartılış amacı
Başbakanlık Kanunlar ve Kararlar Genel Müdürlüğünün maddeye ilişkin gerekçesinde sosyal
güvenlik sistemlerinde itibari hizmet süresi ve fiili hizmet zammı gibi uygulamalara, vücudu
yıpratıcı, dolayısıyla çalışma gücünü ve hayat süresini azaltıcı işyerlerinde çeşitli tehlikelere
açık olarak çalışanlar için yer verilmektedir. Buhar, is, duman, kurum, toz, koku, asit, zehirli
gaz, gürültü, sarsıntı ve radyoaktif ışın gibi ağır ve yıpratıcı çalışma şartlarına rağmen, bu
şartlara açık birçok kuruluşun kurulması, çalıştırılması ve faaliyetini sürdürmesi ekonomik,
kültürel, sosyal ve sağlık yönlerinden topluma katkıları sebebiyle zorunlu bulunmaktadır. Söz
konusu ağır ve yıpratıcı işlerde fiziki, ruhi ve fizyolojik bakımlardan insan sağlığını olumsuz
yönde etkileyen şartlar altında çalışanların tümünün, 2098 sayılı Kanunun ek 1. maddesinde
unvan sayılmak suretiyle sınırlı olarak verilen itibari hizmet süresi hakkından
yararlandırılmaları, “gerek Anayasamızın eşitlik ilkeleri ve gerekse sosyal güvenliğin temel
prensiplerine uygun düşeceği için zorunlu görülmektedir” olarak açıklanmasına rağmen madde
metninde iş kolunda “Azotlu gübre ve şeker sanayinde” denmek sureti ile sınırlamaya gidilerek
anayasanın eşitlik ilkesine aykırılıkta bulunduğu düşünülmüştür. Zira Azotlu gübre ve şeker
sanayiinde çalışanların çalışma şartlarının sağlıklarına yaptığı olumsuz etki gözönüne alınarak
onlara itibari hizmet süresinden yararlanma imkanı verirken, davamızda sözkonusu olduğu gibi
Tekstil sektöründe sağlık yönünden sakıncalı ortamlarda çalışan işçilere ya da petrokimya
sanayii, deri işleme sektörü, boya imalatı sanayii gibi benzeri, kimyasal maddelerin kullanıldığı
ve bu nedenle işçi sağlığının olumsuz etkilendiği sanayii kollarında ve hatta dönemin Çalışma
ve Sosyal Güvenlik Bakanının Meclis Genel Kurulundaki madde metni üzerindeki görüşmeler
sırasında belirttiği gibi kanunun hazırlanması sırasında akla gelmeyen iş kollarında çalışan
işçilerin böyle bir haktan yararlandırılmaması açıkça Anayasanın eşitliğe ilişkin 10. maddesine
aykırıdır. Esasen teknolojideki sürekli değişmeler, yeni üretim alanlarının ve tekniklerinin

1328
gelişmesi, üretimlerde yeni kimyasal maddeler kullanılmaya başlanması sebebiyle belirli
sanayii kollarının belirlenerek bu sanayii kollarında çalışanların itibari hizmet süresinden
yararlandırılıp diğerlerinin yararlandırılmaması halinde yürürlükteki kanun maddesinin gelişen
teknoloji ve üretim teknikleri karşısında ihtiyaca cevap veremeyecek hale geleceği ve bu
nedenle çalışanların kanunlar önündeki eşitliğini zedeleyeceği açıktır. Bu nedenle maddelerin
düzenlenmesinde bu maddeden yararlanacak sigortalılar belirlenirken herhangi bir sanayii kolu
belirtilmeksizin yalnızca fabrika, atölye, havuz ve depolarda, trafo binalarında çalışanlar
denildikten sonra hizmetin geçtiği yerin nitelikleri belirtilerek Anayasanın kanun önünde eşitlik
ilkesine uygun bir uygulamaya yönelik madde oluşturulabileceği düşüncesi ile ilgili yasa
maddesinin Anayasa Mahkemesince incelenerek madde metnindeki “Azotlu gübre ve şeker
sanayiinde” ibaresinin iptal edilerek kanun metninden çıkartılması yönünde karar verilmesi
tekdirlerinize arz olunur.”

III - YASA METİNLERİ


A - İtiraz Konusu Yasa Kuralı
17.7.1964 günlü, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun Ek 5. maddesinin birinci
fıkrasının 3395 sayılı yasa ile eklenen ve iptali istenilen ibareyi de içeren IV numaralı bendi
şöyledir:
“506 sayılı Kanuna göre sigortalı sayılanların, aşağıda sayılan görevlerde geçen
sigortalılık sürelerine, bu sürelerin her tam yılı için, hizalarında gösterilen süreler, sigortalılık
süresi olarak eklenir.

Sigortalılar Hizmetin geçtiği yer Eklenecek


süre
I— … … …
II— … … …
III— … … …
IV — (Ek: 20/6/1987 - 3395/13 1. Çelik, demir ve tunç 90 gün
md.) Azotlu gübre ve şeker döküm,
sanayiinde, fabrika, atölye, 2. Zehirli, boğucu, yakıcı,
havuz ve depolarda, trafo öldürücü ve patlayıcı gaz,
binalarında çalışanlar. asit, boya işleriyle gaz
maskesi ile çalışmayı
gerektiren işlerde,
3. Patlayıcı maddeler
yapılmasında,
4. Kaynak işlerinde
çalışanlarda.

B - Dayanılan Anayasa Kuralı


Başvuru kararında Anayasanın 10. maddesine dayanılmıştır.

IV - İLK İNCELEME
Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nün 8. maddesi gereğince, Mustafa BUMİN, Haşim
KILIÇ, Yalçın ACARGÜN, Sacit ADALI, Ali HÜNER, Fulya KANTARCIOĞLU, Ertuğrul
ERSOY, Tülay TUĞCU, Ahmet AKYALÇIN, Enis TUNGA ve Mehmet ERTEN’in
katılmalarıyla 12.11.2002 gününde yapılan ilk inceleme toplantısında, dosyada eksiklik
bulunmadığından işin esasının incelenmesine oybirliğiyle karar verilmiştir.

V - ESASIN İNCELENMESİ

1329
Dava dilekçesi ve ekleri, işin esasına ilişkin rapor, itiraz konusu kural, dayanılan Anayasa
kuralı ve bunların gerekçeleri ile diğer yasama belgeleri okunup incelendikten sonra gereği
görüşülüp düşünüldü.
Başvuru kararında, itiraz konusu Yasa kuralı uyarınca “Azotlu gübre ve şeker
sanayiinde” çalışanların çalışma şartlarının sağlıklarına yaptığı olumsuz etki gözönüne alınarak
onlara itibari hizmet süresinden yararlanma imkanı verilmesine karşın, diğer kimi sanayi
kollarında sağlık yönünden sakıncalı ortamlarda çalışan işçilerin böyle bir haktan
yararlandırılmamasının açıkça Anayasanın eşitliğe ilişkin 10. maddesine aykırı olduğu, bu
nedenle “Azotlu gübre ve şeker sanayiinde” ibaresinin iptaline karar verilmesi gerektiği ileri
sürülmüştür.
Hukukun temel ilkeleri arasında yer alan eşitlik ilkesine, Anayasa’nın 10. maddesinde yer
verilmiştir. Buna göre, “yasa önünde eşitlik ilkesi” hukuksal durumları aynı olanlar için söz
konusudur. Bu ilke ile eylemli değil, hukuksal eşitlik öngörülmüştür. Eşitlik ilkesinin amacı,
aynı durumda bulunan kişilerin yasalar karşısında aynı işleme bağlı tutulmalarını sağlamak,
ayrım yapılmasını ve ayrıcalık tanınmasını önlemektir. Bu ilkeyle aynı durumda bulunan kimi
kişi ve topluluklara ayrı kurallar uygulanarak yasa karşısında eşitliğin çiğnenmesi
yasaklanmıştır. Yasa önünde eşitlik, herkesin her yönden aynı kurallara bağlı tutulacağı
anlamına gelmez. Durumlarındaki özellikler, kimi kişiler ya da topluluklar için değişik
kuralları ve uygulamaları gerektirebilir. Aynı hukuksal durumlar aynı, ayrı hukuksal durumlar
farklı kurallara bağlı tutulursa Anayasada öngörülen eşitlik ilkesi zedelenmez.
İtiraz konusu Yasa kuralı, Sosyal Sigortalar Kanunu’na tabi sigortalılardan, azotlu gübre
ve şeker sanayiinde fabrika, atölye, havuz ve depolarda, trafo binalarında çalışan; ağır,
tehlikeli, sağlığa zararlı çalışma koşulları altında işlerini görmekte olan ve kanun metninde
yaptıkları işler belirtilen bir kısım sigortalılara itibari hizmet süresinden yararlanma olanağı
getirmektedir. Kanunun uygulamasında itibari hizmet süresinden yararlanılabilmesi için
sigortalının iki koşulu birlikte gerçekleştirmesi aranmaktadır. Buna göre, sigortalının azotlu
gübre ve şeker sanayiinde, fabrika, atölye, havuz ve depolarda, trafo binalarında çalışma
koşulunu yerine getirmesi birinci şarttır. İkinci şart ise, sigortalının, belirtilen bu işkollarında
yer alan ve Kanunda sayma suretiyle belirtilmiş olan bir kısım ağır, riskli, sağlığa zararlı işleri
ifa etmesidir.
İtiraz konusu Yasa kuralının, ağır, riskli ve sağlığa zararlı işlerde çalışan kişilere itibari
hizmet süresinden yararlanma olanağı tanımak amacıyla kabul edilmiş olduğu anlaşılmaktadır.
Oysa, bu nitelikteki işlerin sadece azotlu gübre ve şeker sanayiinde bulunmadığı, diğer pek çok
sanayi dalında da bu nitelikte işlerin görülmekte olduğu açıktır. Bu durumda, itibari hizmet
süresinden yararlanabilecekler belirlenirken yapılan işin niteliğinin dikkate alınması, böylece
hangi iş kolunda çalışıyor olursa olsun ağır, riskli ve sağlığa zararlı işleri yapan bütün
sigortalıların bu olanaktan yararlanmalarını sağlayacak bir düzenlemeye gidilmesi Anayasada
öngörülen eşitlik ilkesinin gereğidir.
İtibari hizmet süresinden yararlanmayı gerektiren olgu sanayi kolları farklı da olsa belli
ağır, riskli ve sağlığa zararlı işlerin yapılmasıdır. Bu nitelikteki işleri yapan kişilerin aynı
durumda olmadıkları ileri sürülemez. Aynı hukuksal durumda bulunanların farklı kurallara tabi
tutulması eşitlik ilkesine aykırılık oluşturacağından itiraz konusu Yasa kuralı Anayasa’nın
eşitlik ilkesine yer veren 10. maddesine aykırıdır. İptali gerekir.
Serdar ÖZGÜLDÜR ve Şevket APALAK bu görüşe katılmamışlardır.

VI - SONUÇ
17.7.1964 günlü, 506 sayılı “Sosyal Sigortalar Kanunu”nun Ek 5. maddesinin birinci
fıkrasının 20.6.1987 günlü, 3395 sayılı Yasa ile eklenen IV numaralı bendinde yer alan “Azotlu
gübre ve şeker sanayiinde, ...” ibaresinin Anayasa’ya aykırı olduğuna ve İPTALİNE, Serdar
ÖZGÜLDÜR ve Şevket APALAK’ın karşıoyları ve OYÇOKLUĞUYLA, 4.10.2006 gününde
karar verildi.

1330
Başkan Başkanvekili Üye
Tülay TUĞCU Haşim KILIÇ Sacit ADALI

Üye Üye Üye


Fulya Ahmet AKYALÇIN Mehmet ERTEN
KANTARCIOĞLU

Üye Üye Üye


Mustafa YILDIRIM A. Necmi ÖZLER Serdar ÖZGÜLDÜR

Üye Üye
Şevket APALAK Osman Alifeyyaz PAKSÜT

AZLIK OYU

İtiraz konusu kural, yargı yerlerince farklı yorumlanmış ve bu nedenle iptal istemine
konu olmuştur. Oysa kuralın, 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu’nun ilgili maddesi de
gözetilerek yapılacak amaçsal yorumu, azotlu gübre ve şeker sanayii ile fabrika, atölye gibi
yerleri ayrı ayrı iş alanları olarak değerlendirmeye olanaklıdır. Bu durumda Anayasal ilkelerle
bir çelişme öne sürülmeyecek, kuralın yorumu yargısal gelişmelere bırakılacaktır.
Ancak, kararla ulaşılan sonuç eşitlik ilkesinin irdelenmesini gerekli kılmaktadır.
Anayasa’nın 10. maddesinde yer alan eşitlik ilkesi, eylemli değil, hukuksal eşitliği amaçlar.
Başka bir anlatımla, aynı durum ve konumda olan kişilerin yasalar karşısında aynı işleme bağlı
tutulmalarını sağlamak, ayrım yapılmasını ve ayrıcalık tanınmasını önlemek eşitlik ilkesinin
gereğidir.
Kuralda ise, yasama organının değerlendirme alanı içinde, iş kolu ve bu iş kolunda
yürütülen görev alanları belirlenerek hukuksal durumun çerçevesi çizilmiştir. Anayasal eşitlik
ilkesi bu hukuksal durum içinde görülecek farklılıklarda söz konusu olabilir. Başka iş kolunun
görev alanlarında çalışanlar ise ayrı hukuksal konumun süjeleridir.
Öte yandan, fiili hizmet süreleri, işyerlerinin tehlike dereceleri, o günkü veriler ve sosyo
ekonomik koşullar gözetilerek belirlendiğinden; Anayasa Mahkemesi’nce sonuç olarak daha
önce olumlu bulunan ve yıllardır uygulana gelen bir ilkenin, yeni yasal düzenlemenin 2007
yılından itibaren geçerli olacağı bir zaman diliminde eşitlik yönünden irdelenmesi, gündeme
getireceği olguların özelliği ve denetimin sınırları bakımından anayasal uygunluk ilkesinin
kapsamıyla tam bir örtüşme de sağlamayacaktır.
Bu nedenle karara karşıyım.

Üye
Şevket APALAK

1331
KARŞIOY GEREKÇESİ

1 - 17.7.1964 günlü, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun Ek 5. maddesinin birinci


fıkrasının 20.6.1987 günlü, 3395 sayılı Kanunla eklenen IV numaralı bendinde yer alan
“Azotlu gübre ve şeker sanayiinde” ibaresi sayın çoğunlukça Anayasa’ya aykırı görülerek
iptal edilmiştir.
Aynı kuralın iptali için evvelce yine Anayasa Mahkemesi’ne itiraz yoluyla başvurulmuş
ve Anayasa Mahkemesi’nin 2.5.1989 gün ve E.1988/51, K.1989/18 sayılı kararı ile kural
Anayasa’ya aykırı görülmeyerek itirazın REDDİNE karar verilmiştir.
Anılan kararın gerekçesinde “…Anayasa Mahkemesi’nin daha önceki kararlarında da
açıklandığı gibi, bir yasa hükmünün Anayasa’ya aykırı olduğunun kabul edilebilmesi için, bu
hükmün Anayasa’nın koyduğu esaslara aykırı bir kural içermesi gerekir. Anayasa; itiraz
konusu maddede sözü edilen sigortalıların ‘itibari hizmet süresi’nden yararlanmalarını
engelleyen bir kurala yer vermemiştir. Aksine, Anayasa’nın öngördüğü ‘sosyal devlet’ ilkesi ve
bu ilkenin içerisinde yer alan ‘sosyal güvenlik’ kavramını, itibari hizmet türünden kurumların
kabulünü zorunlu kılmaktadır… Anılan bent hükümlerinde Milli Savunma Bakanlığı’na bağlı
işyerlerinde çalışan sigortalıların yer almaması, belli sigortalılara hak tanıyan ve özü
bakımından Anayasa’ya aykırı bulunmayan hükmün iptalini gerektirmez. Kaldı ki, diğer
sigortalıların bu haktan yararlanmaları doğrultusunda her zaman yeni düzenlemeler yapılabilir.
Anayasa Mahkemesi’nden, ancak Anayasa’ya aykırı olan bir yasa hükmünün uygulama
alanından kaldırılmasını sağlamak için iptal kararı istenebileceğine, özde Anayasa’ya
aykırı düşmeyen bir kural uygulama alanının genişletilmesi amacıyla iptal
edilmeyeceğine göre; bir kısım sigortalılara hak tanıyan itiraz konusu hükmün, öteki kesimlere
de aynı hakkı tanıyan tamamlayıcı yasama işlemleriyle düzeltilmesi, düzenleme
eksikliklerinin bu yöntemle giderilmesi Anayasa’ya uygun ve tutarlı bir tasarruf
olacaktır. Açıklanan nedenlerle itiraz konusu hüküm Anayasa’ya aykırı görülmemiştir. İtirazın
reddi gerekir…” (AMKD, Sayı:25, Ankara 2001, s.227-228) denilmektedir.
Anılan karara konu olayda da, itiraz mahkemesi, itiraz konusu kuralın kapsamının dar
tutulması ve maddenin kabul ettiği sistem sonucu Milli Savunma Bakanlığı ve diğer iş
kollarının madde içerisinde yer almamasının yasa önünde eşitlik ilkesine aykırı düştüğü
savında bulunmuş; Anayasa Mahkemesi’nce, ortada eşitliğe aykırı bir durum görülmeyerek,
yukarıdaki gerekçe ile bu savlara katılınmamış ve itirazın reddi yoluna gidilmiştir.
Söz konusu içtihadın değişmesini haklı kılacak, eşitlik ilkesinin uygulanmasını
gerektirecek makul ve doyurucu hukuki nedenlerin dava konusu bakımından gerçekleşmediği
kanısında olduğundan, öncelikle karara bu yönü itibariyle katılamıyorum.
2 - Anayasa’nın 153. maddesinin ikinci fıkrası “Anayasa Mahkemesi bir kanun veya
kanun hükmünde kararnamenin tamamını veya bir hükmünü iptal ederken, kanun koyucu gibi
hareketle, yeni bir uygulamaya yol açacak biçimde hüküm tesis edemez.” hükmünü
taşımaktadır. Anılan fıkraya ilişkin gerekçe şu şekildedir:

“…

a)… Öyle haller vardır ki; bir hükmün iptali, uygulanması kanunen gerekmeyen bir başka
hükmün uygulanmasını gerekli kılabilir. Örneğin: Kanunla getirilen istisnalara ilişkin
kanun hükümlerinin iptali, ana kuralın uygulanması sonucunu doğurabilir. Halbuki
kanun koyucu böyle bir sonuç çıkmasını arzu etmediği için istisnayı kabul etmiş
durumdadır. Bu istisna hükmünün iptali milli iradeye ters düşeceğinden, eşitlik ilkesi gibi
temel ilkelere aykırı olmamak koşulu ile hüküm verirken bu özelliklerin gözönünde
bulundurulması zorunludur…”
Sözkonusu Anayasa hükmü, öğretide pek çok tartışmaya yol açmıştır. Burada örnek
teşkil etmek üzere, bu görüşlerden birkaçına yer verilecektir:

1332
- “… Anayasa yapıcının bu kuralla ‘ayrık kuralın’ Anayasa’ya aykırı bulunarak iptal
edilmesi durumunu, ulusal istence ters düşen bir olgu olarak kabul ettiği anlaşılmaktadır…
Gerçekte, ana kuralı iptal edebilen bir mahkemenin, ayrık hükmü iptal edememesini anlamak
güçtür. Ayrıca, ayrık hükmün iptalinin ulusal istence ters düştüğü yolundaki görüş, Anayasal
denetimi kabul eden bir sistemle bağdaşmaz. Anayasa Mahkemesi kural koymaz. Kural
koymak kuşkusuz yasamanın görevidir. Mahkeme ana kural, ayrık kural gibi bir ayırım
yapmaz. Anayasal denetim sonucunda Anayasa’ya aykırı bulduğu kuralı iptal eder… Anayasa
Mahkemesi’nin her iptal kararı, kuşkusuz, yeni bir hukuksal durum doğurur ve yeni bir
uygulamaya yol açar. Bu durum kural koymaktan çok, Anayasa’ya aykırılığı gidermek
anlamına gelir. Benzetme yerinde olursa, bahçeyi ekmek ve yeşillendirmek yasamanın, ısırgan
otlarını ayırmak Anayasa Mahkemesi’nin işidir… Dolayısıyla, iptal kararı ulusal istence
aykırılık oluşturmaz. Nitekim, Anayasa Mahkemesi de bu kuralı bu biçimde anlamıştır…”
Yılmaz ALİEFENDİOĞLU, Anayasa Yargısı, Ankara 1997, s.235-237)
- “…Aslında böyle bir hüküm gerek Anayasa yargısı gerekçe idari yargı açısından
Anayasa’da bulunması gereksizdir. Tıpkı bir savcıya ‘sakın gereksiz yere soruşturma açma,
gereksiz yere cezalandırma ya da beraat isteme’ anlamına gelir… Anayasa’da mevcut olan bu
düzenleme mutlak ve kesin yorumlanırsa, Anayasa’nın temel ilkelerine aykırı düşen hükümleri
dışındaki kuralları iptal etmemek gerekir. Bu nedenle, böyle bir düzenlemenin mevcut olması,
Anayasa’ya uygunluk denetimi için gereksiz bir uyarı ve yersiz bir hatırlatmadan öteye bir
‘engel’ olamaz. Belki bir fren olarak fayda doğuracağı düşünülmüştür; ama iptal kararını
önleyebilecek bir işlerliğe sahip değildir…” (Burhan KUZU, 1982 Anayasanın Temel
Nitelikleri ve Getirdiği Yenilikler, İstanbul 1990,s.199-205)
- “… Anayasa’nın 125. maddesine koşut olan bu kural, yeni bir uygulamaya yol açmak
Mahkemenin görevi ya da emeli olmadığına göre, iptal kararı verilmesini engellemek
düşünülmüş olamayacağından, açıkta, boşlukta durduğu, yineleme, gereksiz söz (haşiv) olduğu
da söylenemeyeceğinden bir uyarı (bir sınır, bir kısıtlama amacı güdülse de) olduğunu kabul
zorunluluğu açıktır. İptal kararı, dava, inceleme-denetleme konusu kuralın ortadan kalkmasını
gerektirmektedir. Böylece aykırılık giderilmekte, yürürlükteki durumun yerine, iptal edilen
kuralın geçerli olmadığı yeni bir biçim doğmaktadır. Kararın doğal sonucu kendiliğinden ‘yeni
bir durum’dur. Ama asla ‘yeni bir kural’ değildir, ‘uygun durum’dur. Bu yeni durum,
Anayasa Mahkemesi’ni ‘yasakoyucu’ kılmaz. Mahkeme, kararına bağlanarak sıfat
değiştiremez, kazanamaz… Mahkemenin yasakoyucu gibi davrandığını yasal yönden saptamak
olanağı bulunmadığı gibi, iptal kararı yeni bir kural, yeni bir uygulama, yeni bir düzenleme
değildir… Kısıtlamanın amacı, Yasakoyucunun istencinden büsbütün ayrı, ama tümüyle ters
bir yeni kural ya da metin biçiminde bir kararın oluşmasını önlemektir… Anayasa
Mahkemesiyle ilgili kuralların güçlük değil, kolaylık vermesi gerekir. Yürütmeyi tümüyle
elinde bulunduran yönetimin daha çok güçlendirilmesi yargının zayıflatılmasıyla
sağlanmamalıdır…” (Yekta Güngör ÖZDEN, Anayasa Mahkemesi Kanun Koyucu Gibi
Hareketle Yeni Bir Uygulamaya Yol Açacak Biçimde Hüküm Tesis Edemez Kuralına Nasıl
Gelindi? Anayasa Yargısı 2, Ankara 1986, s.73-81)
Anayasa Mahkemesi’nin de konuya ilişkin bazı kararlarında şu gerekçeyi ortaya koyduğu
görülmektedir:
“…her iptal kararı yeni hukuksal bir sonuca neden olur. Bu durum, Anayasa
Mahkemesi’nin kendisini yasakoyucu yerine koyduğu anlamına gelmez. Yasama organı, iptal
hükmüyle ortaya çıkan hukuksal yapıyı uygun bulunmazsa, kuşkusuz anayasal sınırlar içinde,
yeni kural koyabilir ya da yürürlükteki kurallarda değişik yapabilir. Anayasa’nın 153. maddesi
ile yasaklanan, yasakoyucu gibi davranarak kural konulmasıdır. Anayasa Mahkemesi,
Anayasa’ya uygunluk denetimi işlevini yerine getirirken yasakoyucu yerine geçerek kural
koyamaz ve yeni tür uygulamaya yol açacak nitelikte karar veremez. İptal kararının kaçınılmaz
ve doğal sonucu olan yeni durum, yeni görünüm, yürürlükte kalan bölüme göre ya da
yürürlükten kalkan kurala göre uygulama gerekliliği, yerine getirilmesi zorunlu bir işlemdir.
Afla salıverme arasındaki hukuksal çizgiyi belirlemek, buna göre gereğini kararlaştırmak
1333
yasakoyucunun yerine geçmek değil, kendi yetki ve görevinin gereğini yerine getirmektir…
Anayasa Mahkemesi’nin Anayasa’ya aykırı bulduğu kuralı ya da bir aykırılık (istisna)
hükmünü iptal etmesinde Anayasa’ya aykırı bir yön bulunmamaktadır…” (Anayasa
Mahkemesi’nin 19.7.1991 tarih ve E.1991/17, K.1991/23; 8.10.1991 tarih ve E.1991/34,
K.1991/34 sayılı kararları; AMKD, Sayı:27, Cilt:2, s.483-484; s.580-582)
Gerek yukarıda bazılarına yer verilen öğreti görüşleri, gerek Anayasa Mahkemesi’nin
işaret edilen kararlarında temas edilen düşünce ve değerlendirmelere büyük ölçüde
katılınmakla beraber, ortada çözümü gereken önemli bir “Anayasal Sorun”un varlığı
yadsınamaz. Anayasa’nın hiçbir hükmünün, diğerlerine nazaran üstünlük ya da önem önceliği
olmadığı hukuki gerçeği karşısında; halen yürürlüğünü sürdüren ve üstelik gerekçesi de gayet
açık bir Anayasa hükmünün, (Md.153/2) hiç kimse ya da organ tarafından “lüzumsuz”,
“gereksiz”, “uyarıcı/hatırlatıcı nitelikte”, “ihmal edilebilir”, “dikkate alınmaması gerekir”,
“kimseyi bağlamaz”, “bir anlam ifade etmez”, “etki ve yaptırım gücü yok” vb. nitelemelere tâbi
tutularak; beğenilmeyerek ya da görmezlikten gelinerek uygulanmaması/değerlendirme dışı
bırakılması düşünülemez. Anayasakoyucu hiçbir Anayasa kuralını nedensiz ve gereksiz olarak
yürürlüğe koymayacağı gibi, kimse tarafından dikkate alınmayacak mahiyette bir kural da
öngörmez. Önemli olan, yorum makamının o kuralın ratio legis’ini (ruhunu) ortaya
çıkarabilmesidir. Şu halde, Anayasa Mahkemesi de, Anayasa’nın 153/2. maddesinin
yorumunda, önüne gelen her somut olayın özelliğine göre, bu maddeye anlam ve içerik
kazandırmalı, hangi iptal kararının “kanun koyucu gibi hareketle, yeni bir uygulamaya yol
açacak biçimde” hükme sebebiyet vereceğinin analiz ve değerlendirmesini yapmalıdır.
Davanın somutunda, iptali istenen kuralın, bir başına Anayasa’ya aykırılığı sözkonusu
değildir ve esasen böyle bir iddia da yoktur. İptal istemi, sadece “Azotlu gübre ve şeker
sanayiinde” bazı işkolları için yasakoyucu tarafından tanınan hizmetin, ülkede SSK’ya tabi tüm
işyerlerinde, aynı işkolları içinde tanınması, yani “uygulama alanının genişletilmesi” amacıyla
yapılmış ve sayın çoğunlukça da bu istem “eşitlik” ilkesi yönünden haklı görülerek, kuralın
iptaline karar verilmiştir. Diğer bir deyişle, sırf uygulama alanının genişletilmesi amacıyla,
özde Anayasa’ya aykırı düşmeyen ve bir sosyal güvenlik atıfeti mahiyetinde, önemli görülen
iki-sanayi alanında belli işkollarında çalışan SSK’lılara tanınan ve bu mahiyeti itibariyle de
yasakoyucunun takdir alanı içerisinde bulunan bir düzenleme iptal edilmiş; böylelikle salt iptal
kararıyla, yasakoyucunun iradesi dışında, yeni bir uygulamaya yol açılması ve aynı hizmetin
geçtiği tüm işyeri ve işkollarında çalışanlara da itibari hizmet verilmesi gerekliliği sonucu
doğmuştur. Anayasa’nın 153/2. maddesinin gerekçesinde açık biçimde örneklenmesine karşın,
iptal kararıyla, istisna hükmünün iptaliyle, istisna asıl “kural” haline dönüşmüştür. Anılan
maddenin ruhunun ise böyle bir sonucu amaçlamadığı çok açıktır.
Açıklanan nedenlerle, iptal kararına bu yönü itibariyle de katılmıyorum.
3 - Çoğunluk kararının dayalı olduğu “eşitlik” gerekçesinin incelenme konusu kural
bakımından uygulama alanının olmadığını değerlendirmekteyim. Çünkü, yukarıda isnat
edildiği üzere, sonuçta iptalin asıl nedeni, yasadaki “düzenleme eksikliği” (eksik
düzenleme)dir. Oysa Anayasa Mahkemesi’nin birçok kararında, Anayasa’nın öngördüğü ve
düzenlenmesini istediği hususlar dışında, yasadaki düzenleme eksikliğinin o Yasa’nın iptalini
gerektirmeyeceği açıkça ifade edilmiştir. Örneğin Anayasa Mahkemesi, hazine avukatlarına
verilen yol tazminatının öteki kamu kurumu avukatlarına verilmemesiyle ilgili davada, “Özde
Anayasaya aykırı düşmeyen bir kuralın, uygulamanın genişletilmesi amacıyla iptali isteminde
bulunulmaz” yönündeki gerekçeyle, sözkonusu eksik düzenlemeyi Anayasa’ya aykırı
bulmamıştır. (Any.Mah.nin 24.11.1987 tarih ve E.1987/24, K:1987/32 sayılı kararı; AMKD,
Sayı: 23, s.427. Bu konudaki diğer karar örnekleri işin bkz. Aliefendioğlu, age., s.302-305)
Davanın somutunda, ortada eşitlik ilkesinin uygulaması bakımından, durumları özdeş
olan iki kategori kişi/kişiler sözkonusu değildir. SSK’nun aktüeryal dengesi ve işkollarının
özellikleri dikkate alınarak, yasakokucu tarafından sadece iki alanda (azotlu gübre ve şeker
sanayinde) belli çalışma sahalarında çalışan SSK’lılara itibari hizmet imkânı sağlanmıştır.
Azotlu gübre ve şeker sanayiinde kanunda sayılan çalışma sahalarında bilfiil istihdam
1334
edilenlerin hukuki konumu ile diğer sanayi kollarında benzer çalışma sahalarında istihdam
edilenlerin hukuki konumu özdeş (aynı) sayılamaz Çünkü, bu hususun saptanması tamamen
teknik ve ihtisası gerektiren bir değerlendirmeyi gerektirir. Yasakoyu SSK’lılar yönünden bir
sosyal güvenlik atıfeti getirirken, önceliği sayılan sanayi kollarına vermiş olup, takdir yetkisini
bu doğrultuda kullanmıştır. Bu bakımdan, henüz yasakoyucunun atıfet imkânı tanımadığı diğer
sanayi ve işkollarında benzer çalışma sahalarında çalışanların, azotlu gübre ve şeker sanayinde
çalışanlarla kıyaslanarak, aralarında eşitsizlik olduğu yolunda ulaşılan sonuca katılmak
mümkün değildir. Bu nedenle, kararın gerekçesine bu yönü itibariyle de katılamıyorum.
4 - Yukarıda üç başlık altında gerekçesini açıkladığım nedenlere dayalı olarak, iptal
isteminin reddi gerektiği kanaatine ulaştığımdan; aksi düşünce ve gerekçelerle kuralın iptali
yolundaki sayın çoğunluk kararına iştirak edemiyorum.

Üye
Serdar ÖZGÜLDÜR

1335
506 SAYILI KANUNUN EK 5.MADDESİNİN
IV NUMARALI BENDİNİN
UYGULANMASI HAKKINDA TEBLİĞ

(18.08.2007 Tarihli ve 26617 sayılı Resmi Gazetede Yayımlanmıştır.)

Bilindiği üzere, 17/07/1964 tarihli, 506 sayılı "Sosyal Sigortalar Kanunu"nun Ek 5 inci
maddesinin birinci fıkrasına 20/06/1987 tarihli, 3395 sayılı Kanunun 13’üncü maddesi ile
eklenen IV numaralı bende göre, 01/09/1987 tarihinden sonra azotlu gübre ve şeker sanayiinde,
fabrika, atölye, havuz ve depolarda, trafo binalarında çalışanların;
- Çelik, demir ve tunç döküm işlerinde,
- Zehirli, boğucu, yakıcı, öldürücü ve patlayıcı gaz, asit, boya işleriyle gaz maskesi ile
çalışmayı gerektiren işlerde,
- Patlayıcı maddeler yapılmasında,
- Kaynak işlerinde,
geçen çalışma sürelerine 1/4 oranında itibari hizmet süresi verilmektedir.
Ancak, itibari hizmet süresinden yararlanmayı gerektiren olgunun sanayi kolları farklı da
olsa belli ağır, riskli ve sağlığa zararlı işlerin yapılması olduğu, bu nitelikteki işleri yapan
kişilerin aynı durumda olmadıklarının ileri sürülemeyeceği ve aynı hukuksal durumda
bulunanların farklı kurallara tabi tutulmasının Anayasa’nın eşitlik ilkesine yer veren 10’uncu
maddesine aykırı olduğu gerekçesiyle söz konusu düzenlemede yer alan "Azotlu gübre ve şeker
sanayiinde," ibaresi, Anayasa Mahkemesinin 27/03/2007 tarihli, 26475 sayılı Resmî Gazete’de
yayımlanan 04/10/2006 tarihli, 2002/157 Esas, 2006/97 sayılı Kararı ile iptal edilmiştir.
506 sayılı Kanunun Ek 5’inci maddesinin IV numaralı bendi, Anayasa Mahkemesinin söz
konusu iptal kararının yürürlüğe girdiği 27/03/2007 tarihinden geçerli olmak üzere, aşağıda
açıklandığı şekilde uygulanacaktır.
1 - Bir hizmet süresine itibari hizmet süresi eklenebilmesi, o hizmetin 506 sayılı Kanunun
Ek 5’inci maddesindeki çizelgenin "Sigortalılar" ve "Hizmetin Geçtiği Yer" başlıklı
sütunlarında nitelikleri sayılı hizmetler kapsamında bulunmasına bağlı olduğundan, hizmetin
azotlu gübre ve şeker sanayiinde geçmesi şartına bakılmadan tüm fabrika, atölye, havuz ve
depolarda, trafo binalarında çalışan sigortalıların çelik, demir ve tunç döküm, zehirli, boğucu,
yakıcı, öldürücü ve patlayıcı gaz, asit, boya işleriyle gaz maskesi ile çalışmayı gerektiren,
patlayıcı maddeler yapılmasında ve kaynak işlerinde geçen hizmetleri de, 27/03/2007
tarihinden sonra itibari hizmet kapsamında değerlendirilecektir.
2 - Kanun, itibari hizmet kapsamındaki işyerleri ve işleri birlikte tanımladığından bu
işlerin üretim süreci içerisinde yapılmış olması gerekmektedir. Bu nedenle, fabrika, atölye,
havuz ve depolarda, trafo binaları işyerlerinde kontrol ve benzeri amaçlarla kısa süreli
çalışanlarla, bu işleri fiilen yapmayıp işin yönetim görevini yapan veya bu işyerleri dışında söz
konusu işleri yapan sigortalılar, itibari hizmet süresinden yararlandırılmayacaktır.
3 - Anayasa Mahkemesi kararı gereğince itibari hizmet süresi kapsamına giren
sigortalılar için işverenlerce yasal süresinde internet ortamında verilecek aylık prim ve hizmet
belgeleri "3" numaralı belge türü ile düzenlenecek olup, itibari hizmet süresinden yararlanacak
sigortalılar için % 9 sigortalı hissesi, % 13 işveren hissesi olmak üzere % 22 oranında malullük,
yaşlılık ve ölüm sigortası primi ödenecektir.
4 - 27/03/2007 tarihi ile bu Tebliğin yayımı tarihi arasında Anayasa Mahkemesi
Kararında öngörülen itibari hizmet süresi kapsamında geçtiği halde "1" numaralı belge türü ile
Kuruma bildirilen sigortalılar için kağıt ortamında iptal aylık prim ve hizmet belgesi ve "3"
numaralı belge türü ile asıl aylık prim ve hizmet belgesi düzenlenerek verilecektir.
5 - 27/03/2007 tarihi ile bu Tebliğin yayımı tarihi arasında itibari hizmet kapsamında
geçen çalışmalar için önceden "1" numaralı belge türü ile yasal süresinde düzenlenerek verilen
1336
aylık prim ve hizmet belgelerinden iptal edilerek, "3" numaralı belge türü ile yeniden
düzenlenerek verilecek olan aylık prim ve hizmet belgelerinin, tebliğin yayımı tarihini takip
eden ay sonuna kadar verilmesi halinde idari para cezası uygulanmayacak olup; fark primlerin
de bu süre içinde ödenmesi durumunda gecikme cezası ve gecikme zammı tahsil
edilmeyecektir. Anılan sürede belirtilen belgelerin verilmemesi ve primlerin ödenmemesi
halinde fiilin tebliğ ile öngörülen sürenin son gününde meydana geldiği kabul edilerek idari
para cezası tahakkuk ettirilecek, tebliğin yayımı tarihini takip eden ilk günden itibaren gecikme
cezası ve gecikme zammı tahsil edilecektir.
6 - İtibari hizmet uygulaması önceden olduğu gibi beyan esasına dayalı olarak
yürütülecektir. Kurumun, konu ile ilgili inceleme ve araştırma yetkisi saklıdır.
7 - Sigortalılar, 506 sayılı Kanunun Ek 5 inci maddesi kapsamında belirtilen işlerde 2098
ve 3395 sayılı kanunlar kapsamında geçen süreler toplamının en az 3600 gün olması kaydı ile
itibari hizmet kapsamında % 22 prim üzerinden Kuruma bildirilen hizmetlerin 1/4’ü sigortalılık
sürelerine eklenmek, 5 yıla kadar bölümü de emeklilik yaş hadlerinden indirilmek suretiyle
erken emeklilik hakkından yararlanabileceklerdir.
Tebliğ olunur.

1337
506 SAYILI KANUNUN EK 5.MADDESİNİN IV NUMARALI
BENDİNİN UYGULANMASI HAKKINDA TEBLİĞ'DE
DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA İLİŞKİN TEBLİĞ

(26/09/2007 Tarihli ve 26655 sayılı Resmi Gazetede Yayımlanmıştır.)

18/8/2007 tarihli ve 26617 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 506 sayılı Kanunun Ek 5
inci Maddesinin IV Numaralı Bendinin Uygulanması Hakkında Tebliğ'in 4 üncü maddesi iptal
edilmiş olup, 5 inci maddesi ise aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
"5 - Anayasa Mahkemesi kararı gereğince itibari hizmet süresi kapsamına giren ancak
tebliğin yayımlandığı 2007/Ağustos ayı sonuna kadar "1" nolu belge türü ile Kuruma bildirilen
sigortalılar için kağıt ortamında iptal nitelikte aylık prim ve hizmet belgesi, bunun yerine ise
yine kağıt ortamında "3" numaralı belge türünden asıl nitelikte aylık prim ve hizmet belgesi
düzenlenerek Kuruma verilecektir.
Anayasa Mahkemesi kararına istinaden itibari hizmet süresi kapsamına giren çalışmalara
ilişkin 2007/Mart ila 2007/Temmuz dönemi aylarına ait olmak üzere "3" numaralı belge
türünden düzeltme amacıyla verilecek olan aylık prim ve hizmet belgelerinin, en geç
30/11/2007 tarihine kadar verilmesi ve tahakkuk edecek fark primlerin de bu süre içinde
ödenmesi halinde gecikme cezası ve gecikme zammı tahsil edilmeyecektir. Anılan sürede
primlerin ödenmemesi halinde ise 30/11/2007 tarihini takip eden ilk günden itibaren gecikme
cezası ve gecikme zammı uygulanacaktır."
Tebliğ olunur.

1338
İŞÇİ SAĞLIĞINI VE İŞ GÜVENLİĞİNİ ETKİLEYEN BAZI MADDELERİN
İTHALİNE İLİŞKİN TEBLİĞ

(RG. 31.12.2002, No. 24980 Mükerrer)

İthalat : (2003/13 )

Madde 1-Aşağıda gümrük tarife istatistik pozisyonları ve isimleri belirtilen maddelerin


gümrük beyannamelerinin tescilinde, gümrük idarelerince, Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı (İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Merkezi) tarafından düzenlenecek belge aranır. Bu
belgenin bir örneği gümrük beyannamesine eklenir.

G.T.İ.P. Madde İsmi


2524.00 Amyant (aspest)
2707.10 Benzol (benzen)
2707.20 Toluol (toluen)
2707.50.90.00.11 Solvent nafta (çözücü nafta)
2707.50.90.00.19 Diğerleri
2710.11.21.00.00 White Spirit
2901.10.00.90.11 Hekzan
2901.10.00.90.12 Heptan
2902.20.00.00.00 Benzen (benzol)
2902.30.00.00.00 Toluen (toluol)
2902.41.00.00.00 o-Ksilen
2902.42.00.00.00 m-Ksilen
2902.43.00.00.00 p-Ksilen
2902.44 Ksilen izomerleri karışımları
32.08 Yalnız organik çözücüler içerisinde
çözelti halinde bulunanlar
3506.10.00.90.11 Solvent içerenler
3506.91.00.90.13 Solvent içerenler
3506.99.00.90.11 Solvent içerenler
3814.00 Tarifenin başka yerinde belirtilmeyen
veya yer almayan organik karma çözücüler ve
incelticiler; boya ve vernik çıkarmada kullanılan
müstahzarlar
3824.90.40.00.00 Vernikler ve benzeri ürünler için
anorganik karma çözücüler ve incelticiler
39.01;39.02;39.03; Yalnız organik çözücüler içerisinde
çözelti halinde bulunanlar(katı halde olanlar
39.04;39.05;39.06; hariç)

39.07;39.08;39.09;

39.10;39.11;39.12

ve 39.13

1339
G.T.İ.P. Madde İsmi
40.05 Yalnız organik çözücüler içerisinde
çözelti halinde bulunanlar(katı haldeolanlar
hariç)

6812.90.30.10.00 İşlenmiş amyant


6812.90.30.90.00 Diğerleri
6812.90.80.10.00 İplikler
6812.90.80.20.00 Dokunmuş veya örme mensucat
6812.90.80.90.00 Diğerleri

Madde 2 - Bu Tebliğ 1/1/2003 tarihinde yürürlüğe girer.

Madde 3 - Bu Tebliğ hükümlerini Dış Ticaret Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakan yürütür.

1340
İŞÇİ SAĞLIĞINI VE İŞ GÜVENLİĞİNİ ETKİLEYEN BAZI MADDELERİN
İTHALİNE İLİŞKİN İTHALAT 2008/13 SAYILI TEBLİĞ’DE DEĞİŞİKLİK
YAPILMASI HAKKINDA TEBLİĞ

(02.08.2008 tarih ve 26955 sayılı Resmi Gazete)

MADDE 1 – 31/12/2007 tarihli ve 26743 Mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İşçi
Sağlığını ve İş Güvenliğini Etkileyen Bazı Maddelerin İthaline İlişkin İthalat 2008/13 sayılı
Tebliğ’e aşağıdaki eşyalar ilave edilmiştir.

G.T.İ.P. Eşyanın Tanımı


2707.99.11.00.00 200°C ye kadar sıcaklıkta, hacim itibariyle %90 veya
daha fazla damıtılmış ham hafif yağlar
2707.99.19.00.00 Diğerleri

MADDE 2 – Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer.


MADDE 3 – Bu Tebliğ hükümlerini Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın bağlı olduğu Bakan yürütür.

1341
ÖZÜRLÜ, ESKİ HÜKÜMLÜ VE TERÖR MAĞDURLARININ İSTİHDAMI
HAKKINDAKİ USUL VE ESASLARA İLİŞKİN TEBLİĞ

(Resmi Gazete Tarihi/Numarası:01.08.2004/25540)

50 ve daha fazla işçi çalıştırılan işyerlerinde 4857 sayılı İş Kanununun 30 uncu maddesi ile
3713 sayılı Kanunun ek 1 inci maddesinin (B) fıkrasına göre çalıştırılması zorunlu olan özürlü,
eski hükümlü ve terör mağdurlarının istihdamına ilişkin Yönetmelik 24/3/2004 tarih ve 25412
sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Söz konusu Yönetmelik hükümlerine ilişkin olarak aşağıdaki açıklamaların yapılması
gerekli görülmüştür.
Oranların belirlenmesi
Madde 1- 50 ve daha fazla sayıda işçi çalıştıran işverenlerin, 4857 sayılı İş Kanununun 30
uncu maddesine göre her yılın Ocak ayı başından itibaren yürürlüğe girecek şekilde Bakanlar
Kurulunca belirlenecek oranlarda, özürlü ve eski hükümlü ile 3713 sayılı Terörle Mücadele
Kanununun ek 1 inci maddesinin (B) fıkrasında yer alan terör mağduru (özel sektör için) işçiyi
meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmaları gerekmektedir.
Bu kapsamda çalıştırılacak işçilerin toplam oranı yüzde altıdır. Ancak, özürlüler için
belirlenecek oran toplam oranın yarısından az olamaz.
2004 yılı için özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru çalıştırma oranı 8/3/2004 tarihli ve
2004/6976 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile kamu sektörü için % 4 özürlü, % 2 eski hükümlü
(3713 sayılı Kanunun ek 1 inci maddesinin (A) fıkrası gereğince de ayrıca % 0.5 terör
mağduru) olarak, özel sektör için ise % 3 özürlü, % 1 eski hükümlü, % 1 terör mağduru ve
kalan % 1 de işverenin tercihi doğrultusunda özürlü veya eski hükümlü olarak belirlenmiştir.
Özel sektör işverenlerinin, tercihlerine bırakılan % 1’lik oranı özürlü veya eski
hükümlülerden hangisi için kullanacaklarını Bakanlar Kurulu Kararının yayımlandığı
19/3/2004 tarihinden itibaren 15 gün içinde bulundukları yerdeki Kurum il veya şube
müdürlüklerine bildirmeleri zorunludur. Bu süre içinde tercihini bildirmeyen işverenlerin tercih
hakkını kullanmaktan sarfınazar ettikleri kabul edilerek, % 1’lik oranın kullanımı Kurum il
veya şube müdürlüğü tarafından belirlenir.
Kontenjanların hesaplanması
Madde 2- Aynı il sınırları içinde aynı gerçek veya tüzel kişi yahut tüzel kişiliği olmayan
kurum ve kuruluşlara ait birden fazla işyerinin bulunması halinde, çalıştırmakla yükümlü
olunan özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru (özel sektör için) işçi sayısı bu işyerlerinde
çalışan toplam işçi sayısına göre hesaplanır. Ancak, aynı gerçek veya tüzel kişi yahut tüzel
kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara ait olmasına rağmen ayrı ayrı tüzel kişiliği bulunan
kuruluşlarda çalışan işçi sayıları birlikte dikkate alınmaz.
Örnek 1- Aynı gerçek veya tüzel kişiler tarafından kurulmuş ve aynı il sınırları içinde
faaliyet gösteren Güneş İnşaat ve Ticaret Anonim Şirketinde 35, Nazar Müşavirlik Taahhüt ve
Ticaret Anonim Şirketinde 40 işçi çalışıyorsa, her bir şirket ayrı ayrı yükümlülük sahibi
olacağından, her iki şirketin de zorunlu istihdam etme yükümlülüğü bulunmamaktadır.
Örnek 2 – Tarım ve Köyişleri Bakanlığının Adana’da bulunan taşra teşkilatından; İl
Müdürlüğünde 25 işçi, ilçe müdürlüklerinde toplam 38 işçi, Köy Grubu Tarım Merkezlerinde
15 işçi, Çukurova Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünde 0, Zirai Mücadele Araştırma

1342
Enstitüsü Müdürlüğünde 1, Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünde 1,
Zirai Üretim İşletmesi ve Personel Eğitim Merkezi Müdürlüğünde 0, İl Kontrol Laboratuvar
Müdürlüğünde 2 işçi çalışmaktadır. Tarım ve Köyişleri Bakanlığının Adana kontenjanı bu tüzel
kişiliğin Adana’da bulunan adları geçen işyerlerinde çalışan toplam işçi sayısı birlikte dikkate
alınarak (toplam 82 işçi), hesaplanacaktır.
Bakanlar Kurulunun 1 inci maddede bahsi geçen Kararıyla 2004 yılı için belirlenen
oranlara göre, anılan Bakanlık Adana ilinde 82 x % 4 = 3,28 = 3 (yarımın altı atıldığından)
özürlü ve 82 x % 2 = 1,64 = 2 (yarım ve üzeri tama iblağ edildiğinden) eski hükümlü
çalıştıracaktır.
Çalıştırılacak özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru işçi sayısının tespitinde belirsiz süreli
iş sözleşmesine ve belirli süreli iş sözleşmesine göre çalıştırılan tüm işçiler esas alınır.
Niteliği itibarıyla 30 işgününden fazla devam eden işlerde aynı gerçek veya tüzel kişi
yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlarda çalışan tüm işçiler kontenjan hesaplamasına
dahil edilir.
Yer altı ve su altı işlerinde çalıştırılan işçiler özürlü işçi sayısının tespitinde, özürlü, eski
hükümlü ve terör mağduru çalıştırılması özel kanunla yasaklanmış işyerlerinde çalıştırılan
işçiler toplam işçi sayısının hesabında dikkate alınmaz. İşyerinde çalışan özürlü, eski hükümlü
ve terör mağduru işçiler, toplam işçi sayısından düşülür. Bu Tebliğin 1 inci maddesinde bahsi
geçen Bakanlar Kurulu Kararıyla 2004 yılı için işverenin tercihine bırakılan % 1’ lik oranı, eski
hükümlü çalıştırmaktan muaf tutulan işverenler özürlü için, yer altı ve su altı işleri yapan
işverenler de eski hükümlü için kullanmak zorundadır.
Özürlü, eski hükümlü ve terör mağdurlarının işyerlerinde tam süreli olarak çalıştırılmaları
esastır. Ancak, işyerlerinde kısmi süreli işçi çalıştıran işverenler, bu Tebliğin 4 üncü maddesi
hükümleri çerçevesinde kısmi süreli olarak özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru istihdam
edebilirler.
Örnek 3 - Aynı il sınırları içerisinde bir özel sektör işverenine ait 3 işyeri ve bu
işyerlerinde 2’si özürlü, 1’i eski hükümlü olmak üzere toplam 153 işçi çalışmaktadır. Bu
işyerlerinden 30 işçi çalışan bir işyeri eski hükümlü çalıştırmaktan muaf tutulmuştur. Söz
konusu işverenin kontenjan hesaplaması yapılırken öncelikle çalışan özürlü ve eski hükümlüler
toplam çalışan işçi sayısından düşülecektir (153-3=150). Özürlü kontenjanı hesaplanırken
toplam 150 işçi üzerinden, eski hükümlü kontenjanı ise (150-30) toplam 120 işçi üzerinden
hesaplanacaktır.
Bakanlar Kurulunun 1 inci maddede bahsi geçen Kararıyla 2004 yılı için belirlenen
oranlara göre, bu özel sektör işvereni tam süreli olarak150 x % 3 = 5 özürlü, 150 x % 1 = 1.5 =
2 ( yarım ve üzeri tama iblağ edildiğinden) terör mağduru, 120 x % 1 = 1 de eski hükümlü
çalıştıracak olup, kalan % 1’lik oranı da özürlü veya eski hükümlü yönünde kullanacaktır.
Özürlü yönünde kullandığında % 4’ lük oran üzerinden çalıştıracağı özürlü sayısı 150 x % 4 =
6, eski hükümlü yönünde kullandığında ise % 2’ lik oran üzerinden çalıştıracağı eski hükümlü
sayısı 120 x % 2 = 2.4 = 2 (yarımın altı atıldığından) olacaktır.
Örnek 4 - Aynı il sınırları içerisinde bir özel sektör işverene ait bir işyeri ve bu işyerinde
2’si özürlü, 2’ si terör mağduru olmak üzere toplam 379 işçisi var. Bu işyeri eski hükümlü
çalıştırmaktan muaf tutulan bir işyeridir. Bu işyerinin kontenjan hesaplaması yapılırken
öncelikle çalışan özürlü ve terör mağdurları toplam çalışan işçi sayısından düşülecektir (379-
4=375).

1343
Bakanlar Kurulunun 1 inci maddede bahsi geçen Kararıyla 2004 yılı için belirlenen
oranlara göre bu özel sektör işvereni tam süreli olarak 375 x % 4 = 15 özürlü (eski hükümlü
çalıştırmaktan muaf tutulduğu için % 1’ lik tercihini özürlü için kullanmak zorunda olması
nedeniyle), 375 x % 1 = 3.7 = 4 (yarım ve üzeri tama iblağ edildiğinden) terör mağduru
çalıştıracaktır.
Kısmi süreli çalışanların hesaplanması
Madde 3- İşyerinde kısmi süreli iş sözleşmesine göre çalışanlar da varsa bunlar çalışma
süreleri dikkate alınmak suretiyle aylık fiili çalışma saati olan 195 saat üzerinden tam süreli
çalışmaya dönüştürülerek, işyerinde tam süreli olarak çalışan işçi sayısına ilave edilir. Bu
hesaplama sonucunda bulunacak işçi sayısında yarıma kadar olan kesirler dikkate alınmaz.
Yarım ve daha fazla olan kesirler tama dönüştürülür.
Örnek 1- Bir işyerinde 60 kişi tam süreli, 4 kişi de kısmi süreli olarak çalışmaktadır.
Kısmi süreli çalışan 4 kişi günde 5’er saatten ayda 26 gün çalışıyor. Buna göre 4X5= 20X26=
520:195= 2.6 = 3 (yarım ve üzeri tama iblağ edildiğinden), 3 kişinin daha toplam çalışan
sayısına ilave edilmesi gerekir. Bu işyerinde 60+3=63 kişi üzerinden o yıl için belirlenen
oranda çalıştırılması gereken özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru (özel sektör için)
kontenjanı hesaplanmalıdır.
Örnek 2 -Bir işyerinde 148 kişi tam süreli, 52 kişi de kısmi süreli olarak çalışmaktadır.
Kısmi süreli çalışan 52 kişi günde 3’er saatten ayda 26 gün çalışıyor. Buna göre
52X3=156X26= 4056:195= 20.8 = 21(yarım ve üzeri tama iblağ edildiğinden), 21 kişinin daha
toplam çalışan sayısına ilave edilmesi gerekir. Bu işyerinde 148+21=169 kişi üzerinden o yıl
için belirlenen oranda çalıştırılması gereken özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru (özel
sektör için) kontenjanı hesaplanmalıdır.
Örnek 3 – Örnek 2’de yer alan özel sektör işvereni Bakanlar Kurulunun 1 inci maddede
bahsi geçen Kararıyla 2004 yılı için belirlenen oranlara göre tam süreli olarak 169x % 3 =5.07
= 5 (yarımın altı atıldığından) özürlü, 169x % 1 = 1.69 = 2 (yarım ve üzeri tama iblağ
edildiğinden) eski hükümlü, 169x % 1 = 1.69 = 2 (yarım ve üzeri tama iblağ edildiğinden) terör
mağduru çalıştırmak zorunda olup, kalan % 1’lik tercihini de eski hükümlü veya özürlü için
kullanacaktır.
Örnek 4 – Örnek 2’de yer alan özel sektör işverenin tam süreli olarak çalıştırmak zorunda
olduğu 2 kişilik terör mağduru yerine, Kurum il veya şube müdürlüğünden kısmi süreli çalışma
talebinde bulunmuş olan terör mağdurları bulunması ve işverenin Kurum il veya şube
müdürlüğüne işgücü talebi vererek, Kurumca gönderilenler arasından işgücü talebini
karşılaması kaydıyla işe aldığı 3 terör mağdurunu günlük 3 saat üzerinden aylık 22 gün
3x3x22=198 saat çalıştırıyor.
Bahsi geçen işveren tam süreli olarak ayda fiilen 2 x 195 = 390 saat çalıştıracağı 2 terör
mağduru yerine kısmi süreli olarak ayda fiilen 198 saat olarak 3 terör mağduru çalıştırmakla 1
kişilik çalıştırma zorunluluğunu yerine getirmiş olacağından, bu işverenin 1 kişilik terör
mağduru çalıştırma yükümlülüğü halen devam etmektedir.
Kurum aracılığı
Madde 4- İşverenlerin özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru (özel sektör için) işçilerini
işyerinin bulundukları yerdeki Kurum aracılığıyla sağlamaları gerekmektedir.
Kurumun aracılığı olmadan özürlü, eski hükümlü ve terör mağdurunu işe alan özel sektör
işvereninin bu durumu en geç bir ay içinde bulundukları yerdeki Kurum il veya şube
müdürlüğüne bildirmesi ve tescil ettirmesi zorunludur.

1344
İşyerinde kısmi süreli işçi çalıştıran işverenler, işgücü talebinde belirtecekleri açık iş
sayısından fazla sayıda ve aranılan koşullara uygun özürlü, eski hükümlü ve terör mağdurunun,
işyerinin bulunduğu yerdeki Kurum il veya şube müdürlüğüne kısmi süreli olarak çalışmak
üzere iş isteğinde bulunmuş olması koşuluyla, bu kapsamdakileri kısmi süreli istihdam
edebilirler. Kısmi süreli olarak istihdam edilecek özürlü, eski hükümlü ve terör mağdurlarının
Kurum il veya şube müdürlüğüne işgücü talebi verilmek suretiyle karşılanması gerekir.
Kamu kurum ve kuruluşları çalıştıracakları özürlü ve eski hükümlü işçileri, 18/3/2004
tarih ve 25406 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Kamu Kurum ve Kuruluşlarında İşçi Olarak
İstihdam Edilecek Özürlüler Hakkında Uygulanacak Sınav Yönetmeliği” ve “Kamu Kurum ve
Kuruluşlarında İşçi Olarak İstihdam Edilecek Eski Hükümlülere Uygulanacak Sınav
Yönetmeliği” hükümleri doğrultusunda karşılamak zorundadır.
Talep ve gönderme işlemleri
Madde 5- Özel sektör işverenleri, çalıştırmakla yükümlü bulundukları özürlü, eski
hükümlü ve terör mağdurlarını, yükümlülüğün doğmasından itibaren yedi gün içinde
niteliklerini de belirterek bulundukları yerdeki Kurum il veya şube müdürlüğünden yazılı
olarak talep eder. Ancak, işveren taleplerinde, işyerinde yapılan işin gerektirdiği ağırlıklı
vasıfların üstünde istihdamı zorlaştırıcı şartlar öne süremez. Öne süren işverenlerin taleplerinde
yer alan istihdamı zorlaştırıcı koşullar Kurum il veya şube müdürlüğünce kabul edilmez.
İlgili Kurum il veya şube müdürlüğü işverenin bu talebinden itibaren en geç onbeş gün
içinde niteliklere uygun gördüğü özürlü, eski hükümlü ve terör mağdurlarını talepte belirtilen
açık iş sayısından az olmamak üzere, gerektiğinde niteliklerini belirten belgeleriyle birlikte
işverene gönderir. Bu şekilde gönderilenlerden talebin kısmen veya tamamen
karşılanamadığının, gönderme tarihinden itibaren en geç 22 gün (Bu süre, gönderilen kişilerden
uygun görülenlerin 15 gün içinde işe alınma süresi ile işe alınanların ve alınmayanların,
alınmayış nedenleri de belirtilmek suretiyle 7 gün içinde yazılı olarak Kuruma bildirilme süresi
toplamından oluşmaktadır.) içinde işverenin yazılı olarak Kurum il veya şube müdürlüğüne
bildirmesi gerekir.
Bu bildirim üzerine, on gün içinde, şayet bildirim yapılmamış ise gönderme tarihinden
itibaren 30 gün içinde Kurum il veya şube müdürlüğüne kayıtlı özürlü, eski hükümlü ve terör
mağdurlarından öncelikle varsa işgücü talebi şartlarına uygun olanlar, bunlardan bulunmaması
halinde kayıtlı bulunan diğer özürlü, eski hükümlü ve terör mağdurları, meslek ve öğrenim
durumlarını içeren listeler düzenlenerek, kontenjan açıklarını kapatması için Kurum il veya
şube müdürlüğünce son kez işverene gönderilir.
Seçme işlemi/işlemleri için adaylar işverene ayrı ayrı veya toplu olarak gönderilebileceği
gibi, gerektiğinde işveren veya vekili Kurum il veya şube müdürlüğüne davet edilerek, seçme
işleminin Kurumda yapılması sağlanır.
İşverenin, bu şekilde gönderilenler ve/veya listelerde yer alanlar arasından seçimini
yaparak, gönderim veya listelerin bildirim tarihinden itibaren on beş gün içerisinde açık
kontenjanlarını kapatması zorunludur.
İşten ayrılanların bildirilmesi
Madde 6- İşverenler, işyerlerinde istihdam ettikleri özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru
işçilerinden herhangi bir nedenle işten ayrılan, işine son verilenleri en geç onbeş gün içinde
bulunduğu yerdeki Kurum il veya şube müdürlüğüne bildirmek zorundadır.
Eski hükümlü çalıştırma muafiyeti ile ilgili hükümler

1345
Madde 7- Eski hükümlülerin, herhangi bir sınırlama olmaksızın tüm işyerlerinde istihdam
edilmeleri esastır.
Bununla birlikte, kamu güvenliği ile ilgili hizmet üreten işyerleri ile ilk ve ortaöğretim (ilk
okul, orta okul, lise ve dengi okul) kurum ve yurtlarından hangilerinde eski hükümlü
çalıştırılamayacağı, işyerlerinin hizmet alanına göre, ilgili (Adalet, Milli Savunma, İçişleri,
Milli Eğitim Bakanlıkları) bakanlığın görüşleri alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı’nca re’sen veya işyerinin başvurusu üzerine tespit edilir.
Buna göre, ilk ve ortaöğretim kurum ve yurtlarında eski hükümlü çalıştırılıp
çalıştırılamayacağı ilgili bakanlıkların görüşü alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı’nca re’sen veya bu kapsama giren işyerlerinin başvurusuna binaen bu Tebliğin
yürürlüğe girdiği tarihten itibaren en çok 3 (üç) ay içinde belirlenir. Kamu güvenliği ile ilgili
hizmet üreten işyerlerinin, daha önce eski mevzuata göre almış oldukları eski hükümlü
çalıştırma muafiyeti, belirli bir süreyi içeriyor ve bu süre daha önce sona ermemiş ise, sürenin
sonuna kadar geçerlidir. Belirli bir süreyi içermeyen eski hükümlü çalıştırma muafiyeti, bu
Tebliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren en çok 6 (altı) ay süreyle daha devam eder. Bu süre
içerisinde yenilenmeyen muafiyet belgeleri, bu sürenin sonunda geçerliliğini kaybeder.
Madde 8- İşyerlerinin temizlik, yemek ve benzeri işlerini yaptırmak üzere anlaştıkları
firmalar ile iş ya da hizmet alımına ilişkin imzaladıkları sözleşmelerde özürlü ve eski hükümlü
çalıştırılmayacağına dair hükümlere yer verilmez.
Kamu ve özel sektör işverenlerine sağlanan teşvikler
Madde 9- Özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru çalıştıran işverenlerden;
a) Bakanlar Kurulunca belirlenecek oranların üzerinde özürlü, eski hükümlü ve terör
mağduru istihdam eden,
b) Elliden daha az sayıda işçi çalıştırmasına rağmen Kurumdan talepte bulunmak ve/veya
tescil yaptırmak suretiyle özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru çalıştıran,
c) Çalışma gücünü yüzde seksenden fazla kaybetmiş özürlü istihdam eden,
işverenlerin, bu şekilde çalıştırdığı her bir özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru için, 506
sayılı Sosyal Sigortalar Kanununa göre ödemesi gereken sosyal sigorta pirimi işveren
hisselerinin yüzde ellisi Hazinece ödenir.
İşverenlerin bu haktan yararlanabilmeleri için, bulundukları yerdeki Kurum il veya şube
müdürlüğüne müracaat ederek bu durumlarını belgelendirmeleri ve en geç üçer aylık dönemler
halinde Kurumdan aldıkları belgeyi Sosyal Sigortalar Kurumu Sigorta Müdürlüklerine
vermeleri gerekir.
İşverenler yukarıda belirtilen teşviklerden Kurumdan aldıkları belgelerle SSK’ya müracaat
tarihleri itibarıyla yararlanabilirler.
Yürürlükten Kaldırılan Tebliğler
Madde 10- 27/01/1999 tarih ve 22593 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Özürlü ve
Eski Hükümlülerin İstihdamı İle İlgili Tebliğ” ile 24/05/2000 tarih ve 24058 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanan “İşyerlerinde Özürlü ve Eski Hükümlü Çalıştırılmasına İlişkin Tebliğ”
yürürlükten kaldırılmıştır.
Yürürlük
Madde 11- Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 12- Bu Tebliğ hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.

1346
İŞYERLERİNDE ÖZÜRLÜ VE ESKİ HÜKÜMLÜ
ÇALIŞTIRILMASINA İLİŞKİN TEBLİĞ

(24.05.2000 tarih ve 24058 sayılı Resmi Gazete)

Madde 1- 25/08/1971 tarihli ve 1475 sayılı İş Kanununun 25.maddesine göre;


işverenlerin, 50 ve daha fazla sayıda işçi çalıştırdıkları işyerlerinde % 3 oranında özürlüyü, 50
ve daha fazla sayıda daimi işçi çalıştırdıkları işyerlerinde de % 3 oranında eski hükümlüyü
istihdam etmeleri gerekmektedir. 26/02/1987 tarihli ve 87/11546 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı
ile yürürlüğe konulan Eski Hükümlülerin İstihdamı Hakkında Tüzük hükümlerine göre; yurt
güvenliği ile ilgili mal ve hizmet üreten işyerleri ile öğrenci yurtları ve eğitim kurumları eski
hükümlü çalıştırmakla yükümlü değildir. Bu işyerleri, Milli Savunma, içişleri ve Milli Eğitim
Bakanlıklarının görüşleri esas alınarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca belirlenir.

Madde 2- İşyerlerinin temizlik, yemek ve benzeri işlerini yaptırmak üzere anlaştıkları


firmalar ile iş ya da hizmet alımına ilişkin imzaladıkları sözleşmelerde özürlü ve eski hükümlü
çalıştırılmayacağına dair hükümlere yer verilmez.

Madde 3- Şartname ve sözleşmelerde özürlü veya eski hükümlü çalıştırılmayacağına


ilişkin hükümlere yer verilerek buna istinaden öngörülen sayıda özürlü ve eski hükümlü
çalıştırılmaması durumunda ilgili mevzuatta yer alan cezai müeyyideler uygulanacaktır.

Madde 4- 26/01/2000 tarihli ve 23945 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “İşyerlerinde


Özürlü ve Eski Hükümlü Çalıştırılmasına İlişkin Tebliğ” yürürlükten kaldırılmıştır.

Madde 5- Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

1347
4857 SAYILI İŞ KANUNUNUN 65 İNCİ MADDESİNE GÖRE UYGULANACAK
KISA ÇALIŞMA VE KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİNE İLİŞKİN TEBLİĞ
(Tebliğ No: 1)

(Resmi Gazete Tarihi/Sayısı:26.08.2004/25565)

1- Bu Tebliğin amacı; 4857 sayılı İş Kanununun 65 inci maddesine dayanılarak çıkarılan


ve 31.03.2004 tarih ve 25419 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan "Kısa Çalışma ve Kısa
Çalışma Ödeneğine İlişkin Yönetmelik"in uygulanmasında karşılaşılan tereddütlerin ortadan
kaldırılarak, ilgililerin gereksiz başvuru ve işlemlerde bulunmalarını önlemektir.
2- İşverenin yaptığı bildirim, öncelikle Türkiye İş Kurumu tarafından sebep ve şekil
yönünden değerlendirilir.
3- Yönetmeliğin 6 ncı maddesi uyarınca, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanının genel
ekonomik krizin varlığını kabul eden açıklaması bulunmadan, genel ekonomik kriz gerekçesi
ile yapılan başvurulara, Türkiye İş Kurumu tarafından, kısa çalışma talebinin uygun
bulunmadığı bildirilir.
4- Yönetmeliğin 3 üncü maddesindeki zorlayıcı sebep tanımına girmeyen kısa çalışma,
faaliyetin kısmen veya tamamen durdurulma hallerinde işverenin bildirim yükümlülüğü
bulunmamaktadır. Bu tür bildirimler 4857 sayılı İş Kanununun 65 nci madde kapsamı dışında
kabul edilir.
Zorlayıcı sebeplerle bağdaşmadığı halde, nakit darlığı, ödeme güçlüğü, pazar daralması ve
stok artışı gibi işyeri ekonomik kriz sebeplerine dayalı olarak yapılan başvurular için uygunluk
tespiti yapılmayacaktır. Bu tür başvurular da Türkiye İş Kurumunca yanıtlanır.
Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğünce zorlayıcı sebepler içinde değerlendirilen
başvurular, uygunluk tespiti için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Teftiş Kurulu
Başkanlığına intikal ettirilir.
Tebliğ olunur.

1348
İŞVERENLERİN ELLİ VEYA DAHA FAZLA İŞÇİ ÇALIŞTIRDIKLARI
İŞYERLERİNDE ÇALIŞTIRMALARI GEREKEN ÖZÜRLÜ, ESKİ HÜKÜMLÜ VE
3713 SAYILI TERÖRLE MÜCADELE KANUNUNUN EK 1 İNCİ MADDESİNİN (B)
FIKRASI KAPSAMINDAKİ TERÖR MAĞDURU ÇALIŞTIRMA ORANLARININ
BELİRLENMESİNE İLİŞKİN KARAR

(08.07.2005 tarih – 25869 sayılı Resmi Gazete)

Karar Sayısı : 2005/9077


İşverenlerin elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları işyerlerinde çalıştırmaları gereken
özürlü, eski hükümlü ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununun ek 1 inci maddesinin (B)
fıkrası kapsamındaki terör mağduru çalıştırma oranlarının belirlenmesine ilişkin ekli Karar’ın
yürürlüğe konulması; Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının 23/6/2005 tarihli ve 39770
sayılı yazısı üzerine, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı Kanunun 30 uncu maddesine göre,
Bakanlar Kurulu’nca 27/6/2005 tarihinde kararlaştırılmıştır.

Ahmet Necdet SEZER


CUMHURBAŞKANI

27/6/2005 Tarihli ve 2005/9077 Sayılı


Kararnamenin Eki

KARAR

Madde 1 — 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 30 uncu maddesine göre


işverenlerin elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları işyerlerinde çalıştırmaları gereken özürlü,
eski hükümlü ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununun ek 1 inci maddesinin (B) fıkrası
kapsamındaki terör mağdurları için öngörülen toplam çalıştırma oranı % 6’dır.
Madde 2 — 4857 sayılı Kanunun 30 uncu maddesi kapsamına giren işyerlerinde oranlar;
kamu işyerlerinde özürlüler için % 4, eski hükümlüler için % 2 olarak; özel sektör işyerlerine
özürlüler için % 3, eski hükümlüler için % 1, terör mağdurları için de % 2 olarak belirlenmiştir.
Madde 3 —Bu Karar 1/1/2006 tarihinden geçerli olmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe
girer.

Madde 4 —Bu Karar hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.

1349
İŞ KAZALARI İLE MESLEK HASTALIKLARI

PRİM TARİFESİ

(18.03.1981 gün ve 8/2569 sayılı Bakanlar Kurulu Kararnamesiyle 1.3.1981 tarihinden itibaren
geçerli olacak şekilde yürürlüğe konulan tarife, 31.3.1981 gün ve 17296 sayılı Resmi Gazete'de
yayımlanmıştır.)

1-506 sayılı Sosyal Sigortalar kanunun 73 üncü maddesinin A fıkrası ile 74.maddesine
uyularak hazırlanan bu tarife iş yerlerinin dahil oldukları iş kollarının tehlike sınıfları ile
normal prim oranlarını ihtiva eder.

2-Tarifede iş kolları 12 tehlike sınıfına ayrılmış olup bu sınıfların normal prim oranları
yekdiğerinden % 0,5 farklı olmak üzere, en düşük haddi % 1,5 en yüksek haddi %7 olarak
tespit edilmiştir.

3-Bir iş yerinde yürütülen esas işin fer'i ve mütemmimi mahiyetinde olan bütün işlerin sigorta
primleri, esas işin tabi tutulduğu Prim haddine göre hesaplanır. Ancak, esas işin fer'i ve
mütemmimi sayılan işler, işçileri birbirine tedahül etmeyecek şekilde, ayrı ve bağımsız olarak
yürütüldüğü ve ayrı bir işyeri olarak Sosyal Sigortalar Kanunu şümulüne alınmış olduğu
takdirde her biri kendi tehlike sınıfının prim haddine tabi olurlar.

4-Aynı işveren tarafından, aynı işyerinde yürütülen ve mahiyetleri bakımından ayrı


hususiyetler arzeden ve başka başka tehlike sınıflarına dahil olan bütün işler işyerinde en
yüksek tehlike sınıfına giren işin prim haddine tabi olur.

5-Bu tarifede gösterilmeyen işler, mahiyetleri ve iş kazası ile meslek hastalığı tehlikesinin
ağırlığı göz önünde bulundurulmak suretiyle ile ilgili en yakın iş kolunun dahil olduğu prim
haddine tabi olur.

6-Her tehlike sınıfı üst, normal ve alt derece olmak üzere üç tehlike derecesine ayrılmıştır.

Üst derece prim oranı dahil olduğu tehlike sınıfının normal prim oranından % 0,2 daha yüksek,
alt derece prim oranı normal prim oranından % 0,2 daha düşüktür. Şu kadar ki I. tehlike
sınıfındaki işyerleri için alt derece prim oranı, bu sınıfın normal prim oranının altına düşemez
ve XII. tehlike sınıfındaki işyerleri için üst derece prim oranı, bu sınıfın normal prim oranını
geçemez.

7-Dereceleme hesabının yapıldığı yıla takaddüm eden 3 takvim yılı içinde, aynı iş kolunda 40
bin gün için sigorta primi tahakkuk ettirilmiş olan iş yerleri derecelemeye tabi olurlar. Bu
işyerlerinin girecekleri tehlike dereceleri; derecenin tayin edildiği yıla takaddüm eden üç
takvim yılı içinde vukua gelerek kurum kayıtlarına intikal eden ve işyerinin özel şartları ile
tehlikeyi önlemek için alınmış emniyet tedbirlerinin de neticesini gösteren iş kazaları, meslek
hastalıkları, daimi iş göremezlik ve ölüm vakalarına göre işyerinin münferiden arz edeceği
tehlike ağırlığı nazara alınarak Sosyal Sigortalar Kurumu tarafından tayin olunur.

Yukarıda belirtilen üç yıllık devre için 40 bin gün sigorta primi tahakkuk ettirememiş olan iş
yerleri dahil bulundukları iş kolunun normal prim oranı üzerinden prim öderler.

1350
Büyük Tehlike Prim
İŞKOLU
Grup Grup Sınıfı Nispeti
010 Tarım
Kamu veya Özel Sektöre ait olup, İşletme şekli ne
olursa olsun, tamamen veya kısmen tarımsal üretim
için yapılan açıkta veya cam muhafaza içindeki
(Seralar) işler, kabuklu veya kabuksuz meyvecilik,
tohum, sebze ve çiçek yetiştirme, çay, kahve kauçuk
0101
tarlalarındaki işler, mısır tanelerini koçandan ayırma,
ot balyalama, harman dövme ve bunlarla ilgili
faaliyetler, kontrat esası üzerine yapılan her türlü ilaç
serpme, mahsül toplama, meyva ambalajlama, ağaç
III 2,50
budama, sulama sistemlerinin işletilmesi işleri
0109 Tarımla ilgili diğer faaliyetler III 2,50
011 Hayvancılık
Her türlü iş ve gelir getiren hayvanların (ada tavşanı,
kürklü hayvan, süt, yün, kümes hayvanları ile
yumurta, bal, ipek böceği kozası vs.) yetiştirilmesi,
0111
üretimi, ıslahı ve bunlarla ilgili bakım, güdüm,
terbiye, kırkım, sağım ve ürünlerinin elde edilmesi,
III 2,50
toplanması saklanması işleri
0119 Hayvancılıkla ilgili diğer faaliyetler III 2,50
021 Ormancılık
Ağaç dikme, yeniden orman yetiştirme ve ormanları
koruma, zamk ve reçine, yabani kauçuk, usare, ağaç
kabuğu, ot, yabani meyve ve çiçek, yosun yaprak
0211
çamlardaki iğne yaprak ve saz gibi insan eliyle
yetiştirilmemiş olan maddelerin toplanması, mangal
III 2,50
kömürünün ormanda yakılması
0219 Ormancılıkla ilgili diğer faaliyetler III 2,50
022 Tomrukçuluk
Kerestenin kesilmesi, tomruk testerelik kereste,
çatal, ağaç gövdesi yumruları, kütük, kağıt hamuru
imaline mahsus odun, sırık, kazık, yontulmuş demir
yolu traversi, maden ocaklarına mahsus kereste,
0221 ormanda kesilen yakacak odun, kimyevi takdire
elverişli odun, mekik ve benzeri bloklar ile
ormandan elde edilen diğer kaba, yuvarlak,
yontulmuş veya yarılmış maddeler veya odun ham III 2,50
maddeleri, tomruk nakletme işleri
0229 Tomrukçulukla ilgili diğer faaliyetler III 2,50
041 Deniz balıkçılığı
Denizlerde balık ve diğer hayvanların ve bitkilerin
0411 V 3,50
avlanması, toplanması ve dalyan işleri
0412 Sünger avcılığı V 3,50

1351
043 Nehir ve göllerde balıkçılık
Nehir ve göllerde balık ve diğer su hayvanlarının,
0430 V 3,50
bitkilerinin avlanması, ve üretilmesi
110 Kömür madenciliği
(Her cins kömür istihsalinde aynı işveren tarafından
yaptırılan ve bu işlerin fer'i mütemmimi
mahiyetindeki yıkama sevk ve saire bilcümle
yardımcı işler dahildir)
1101 XII 7,-
Maden kömürü işletmeciliği
1102 XII 7,-
Linyit kömürü işletmeciliği
1109 XII 7,-
Diğer kömürlerin işletmeciliği

121 Demirmadenciliği
Demir cevheri istihsali (Aynı işveren tarafından
yaptırılan, bu işin fer'i ve mütemmimi mahiyetindeki
1210
yıkama, ayıklama, izabe, sevk gibi bilcümle
VI 4,-
yardımcı işler dahil)
122 Demirden gayri metallerin istihsali
(Aynı işveren tarafından yaptırılan, bu işin fer'i ve
mütemmimi mahiyetindeki yıkama, ayıklama, izabe,
sevk gibi bilcümle yardımcı işler dahil)
1221 Krom istihsali VI 4,-
1222 Bakır istihsali VI 4,-
1223 Kurşun istihsali VI 4,-
1224 Mangenez istihsali VI 4,-
1229 Diğer madenlerin istihsali VI 4,-
130 Ham petrol ve tabii gaz
1301 Petrol ve tabii gaz arama işlemleri VII 4,50
1302 Petrol ve tabii gaz kuyularının açılması VII 4,50
Petrol ve tabi gaz kuyularının ve tabakalarının veya
1303 bütümlü kumların işletilmesi (Müstakilen işletilen VII 4,50
payplayn işletmesi 7192 de tasnif edilmiştir)
140 Taş, kil ve kum ocakları
Taş ocaklarında yapılan işler (Taş çıkarma, kırma ve
1401 XI 6,50
taş ocağında yapılan kesme işleri)
1402 Kil, kum ve çakıl ocakları III 2,50
1403 Mermer ocakları XI 6,50
191 Tuzla İşletmeleri

1352
Deniz ve göllerden tuz istihracı (sofra tuzu imali
1911 II 2,-
hariç)
1912 Kaya tuzu istihracı IV 3,-
192 Kimya sanayiinde kullanılan maddelerin istihracı
Kükürt, fosfat, nitrat, borat, potas, sodyum arsenik,
civa, ihtiva eden cevherler gibi kimya sayiinde ve
1920 VI 4,-
suni gübre imalinde kullanılan maddelerin topraktan
çıkarılması ve bunlarla ilgili bütün işler
Diğer metal olmayan maddelerin istihracı ve
199
maden arama işleri
1991 Turb ocaklarının işletilmesi IV 3,-
1992 Asfalt, bitüm, asbest, alçı taşı, amyant, mika, kuart, X 6,-
zımpara ve lüle taşı gibi metal olmayan maddelerin
istihracı ve bunlarla ilgili işler
Alelumum maden arama işleri (Petrol ve tabii gaz
1993 VI 4,-
arama işleri hariç)
Müstakilen yapılan maden ve curuf temizleme,
1994 II 2,-
ayıklama işleri
201 Et kesilmesi, hazırlanması ve muhafazası
2011 Mezbahalar II 2,-
2012 Kümes hayvanlarının kesilmesi ve temizlenmesi II 2,-
Et konserve fabrikaları; pastırma, sucuk, salam,
2013 II 2,-
bumbar ve sosis imali
2014 Taze ve dondurulmuş etin muhafazası (Müstakilen) II 2,-
202 Süt mamülleri sanayii
2021 Kaymak, krema, dondurma, tereyağı ve yoğurt imali I 1,50
2022 Süt tozu, konsantre süt imali I 1,50
2023 Beyaz peynir imali I 1,50
2024 Kaşar, gravyer gibi diğer peynirlerin imali I 1,50
2025 Eritilmiş sade yağ imali I 1,50
203 Meyve ve sebzelerin konserve edilip saklanması
Meyve ve sebze konserveciliği, sirke, turşu, salça,
2031 II 2,-
reçel, marmelat, meyve ve sebze suları imali
2032 Meyve, sebze kurutmacılığı ve manipülasyon II 2,-
Balık ve diğer deniz gıda maddelerinin
204
konserveciliği
Balık ve diğer deniz gıda maddelerinin
2041 II 2,-
konserveciliği
Balık ve diğer deniz gıda maddelerinin muhafazası,
2042 II 2,-
tütsüleme ve kurutulması
Gıda maddelerinin öğütülmesi, temizlenmesi ve
205
ayıklanması ( Kuş ve hayvan yemleri ihzari hariç)
2051 Un değirmenleri III 2,50

1353
2052 Çeltik fabrikaları III 2,50
Bulgur, bakliyat ve sebze unları ve bunlara benzeyen
2059 II 2,-
diğer gıda maddeleri imali
206 Fırıncılık, pastacılık ve hamur işleri sanayii
2061 Ekmek ve simit fırınları I 1,50
2062 Büsküvi imalatı I 1,50
2069 Pasta, börek, yufka ve benzeri hamur işler sanayii I 1,50
207 Şeker sanayii
2070 Şeker pancarı ve kamışından şeker imali II 2,-
208 Kakao ve şekerli maddeler imali
2081 Kakao ve çikolata imali I 1,50
Şekerlemeler, karamela lokum ve benzeri diğer
2082 I 1,50
şekerli maddeler ve sakız imalatı-
2083 Helva, bulama, ağda, pekmez imali I 1,50
209 Diğer yiyecek ve içeceklerin imalatı
2091 Çay manipülasyonu I 1,50
Çeşitli kuru yemişlerin hazırlanması (Fındık, ceviz
2092 I 1,50
ve badem kırma işleri dahil)
2093 Buz imali I 1,50
Zeytinyağı ve diğer nebati yemeklik yağların
2094 III 2,50
tasfiyesi ve çeşitli muamelelere tabi tutulması
2095 Makarna, şehriye ve benzeri yiyecek maddeleri imali IV 3,-
2096 Nişasta, dekstrin ve glikoz imali IV 3,-
2097 Çeşitli hayvan yiyeceklerinin hazırlanması II 2,-
2098 Tahin imalathaneleri III 2,50
Diğer yiyecek maddelerinin imali ve çeşitli
2099 muamelelere tabi tutulması (Kuru kahve, sofra tuzu, I 1,50
baharat vs.)
211 İnbikten geçirilmiş içkiler
2111 Rakı imali II 2,-
Diğer içkilerin imali (İçki imalinde kullanılan ispirto
2119 II 2,-
ve suma imali dahil)
212 Şarapçılık
Malt likörleri hariç, her nevi sofra şarapları ile likör
şarapları, tabii ve suni köpüren şaraplar, mistel
2120 II 2,-
kokulu ve tıbbi şarapların imali diğer tahammür
etmiş içkilerin imali
213 Bira ve malt sanayii
2130 Malt ve bira gibi maltlı içkilerin imali II 2,-
214 Alkolsüz içkiler
2142 Gazoz, koka kola ve karbondioksitle muameleye tabi II 2,-
tutulmuş her türlü meyve suları gibi alkolsüz

1354
içkilerin imali
2142 Maden suları ve sodaların hazırlanması II 2,-
220 Tütün sanayii
Yaprak tütünü ayıklanma, temizleme, kurutma,
2201 cinslerine ayırma, balyalama, ambalajlama ve bakma I 1,50
işleri
Sigara, puro, sigarrillos, içilen ve çiğnenen neviden
2202 I 1,50
tütün, pipo tütünü, enfiye ve tömbeki imali
Dokuma sanayii (iplik bükülmesi, dokunması ve
231
bunlarla ilgili işler)
2310 Çırçır fabrikaları III 2,50
2311 Pamuk ipliği imali ve pamuklu dokuma sanayii III 2,50
Yün (Tabii ve suni) ipliği imali ve yünlü dokuma
2312 III 2,50
sanayii
İpek ipliği imali ve yünlü dokuma sanayii (suni ipek
2313 II 2,-
naylon ve benzeri sentetik elyaftan dokumalar dahil)
Keten, kenevir ve jütten iplik imali ve dokuma
2314 II 2,-
sanayi
Karışık iplik ve dokuma fabrikaları (Herhangi bir
2315 maddeden % 75 veya daha fazla nispette ihtiva eden III 2,50
dokumalar kendi gruplarında tasnif olunur)
Dokuma yapmaksızın boya, apre işleri, yazmacılık
2316 III 2,50
ve basmacılık
2317 El tezgahlarında yapılan her türlü dokuma işleri I 1,50
2318 Halı ve kilim sanayii I 1,50
İplik büküm ve sarım işleri, makara, bobin, masura
2319 ve yumak imali, şerit kaytan, kordela gibi ufak I 1,50
tuhafiye eşyası imali
232 Trikotaj
2321 Çorap imali I 1,50
Çoraptan gayri trikotaj eşyalarının imali (Örülmüş
2322 kumaşlardan kesip dikmek suretiyle giyecek eşya I 1,50
imali 243 gruptadır)
233 İp, halat ve sicim endüstrisi
Kenevir, jüt, pamuk, kağıt, hasır vesair elyaftan
2330 II 2,-
halyat, ip, sicim, ağ ve bunlara mümasil eşya imalatı
239 Başka yerde tasnif edilmemiş dokular
Linolyum ve diğer sert satıhlı zemin döşemeleri,
(Plastik hariç) suni deri, muşamba ve kaplanmış
2390 kumaşlar, hasır, lif, vesair keçeler, paspaslar ve II 2,-
hertürlü elyaftan vatka ve koltukçuluk malzemesi
imali, çöp ve paçavraların elyaf haline getirilmesi
241 Kundura sanayii
2410 Kauçuk hariç, deri, suni deri, plastik, ağaç vesair I 1,50

1355
malzemeden kundura, tozluk, getr imali, kundura
sanayii için kesilmiş hazır malzeme imali, sayacılık
242 Kundura tamirciliği
Kundura tamircileri (Kundura imal eden tamirciler
2420 I 1,50
de bu gruba dahildir)
243 Giyecek eşyası imalatı (Kundura hariç)
Dokuma, deri, kürk vesair maddelerden elbise, palto-
2431 I 1,50
pardesü, gibi hazır elbise imali
Çamaşır, gömlek, kıravat, korse, kemer, eldiven ve
2432 I 1,50
emsali eşya imalatı
2433 Şapka ve kasket imalatı I 1,50
2434 Terziler (Hususi dikişler) I 1,50
Diğer giyim eşyası imali ve baston ve şemsiye
2439 II 2,-
imalatı
Mensucattan hazır eşya imalatı (Giyim eşyası
244
hariç)
2441 Yorgancılık I 1,50
2442 Çadır, çuval, yelken imalatı (Dokuma yapmaksızın) I 1,50
Dokuma yapmaksızın diğer hazır eşya imali (Bayrak,
2449 I 1,50
perde, çarşaf, battaniye vesair)
251 Bıçkıhane ve ağacın mekanik işlenmesi
Tomruğun işlenmesi, bıçkıhaneler, ağaç travers
2511 V 3,50
fabrikaları
Parke, kontraplak, kaplamalık ağaç ve suni tahta
2512 V 3,50
imali
2513 Marangozluk, doğramacılık ve sabit tesisler imali V 3,50
252 Ağaç sazdan ve mantardan ambalaj imali
2521 Sandık, kutu, fıçı ve benzeri ambalaj imali V 3,50
2522 Mantar, saz ve kamıştan sepet ve benzeri eşya imali II 2,-
259 Ağaç ve mantardan diğer eşya imali
Kundura kalıbı, elbise askısı, tahta sap, kulp, kafes,
2590 raf, çubuk, oyma işleri, tabut, resim ve ayna IV 3,-
çerçevesi vs. imali
260 Mobilya sanayii
2601 Ahşap mobilya sanayii V 3,50
2602 Saz ve kamıştan mobilya sanayii V 3,50
2603 Madenden mobilya sanayii V 3,50
2609 Döşemecilik I 1,50
271 Kağıt hamuru, kağıt ve mukavva imalatı
Odun, paçavra ve diğer nesinçlerden kağıt hamuru
2710 imali ve bu hamurun kağıt mukavva ve presli II 2,-
nesinçler haline getirilmesi
272 Kağıt hamurundan kağıt ve mukavvadan eşya
1356
imali
Kağıt ve mukavvadan kutu, kese kağıdı ve diğer
mahvazalar, kart zarf duvar kağıdı imali, kağıt
2720 I 1,50
hamurundan tabak, bardak ve diğer mutfak levazımı
gibi preslenmiş eşya imali
Matbaacılık, neşriyatçılık ve bunlarla ilgili
280
sanayii
2801 Ciltcilik, deftercilik, klasör ve dosya imali II 2,-
2802 Matbaacılık II 2,-
2803 Gazete, mecmua idarehaneleri, yayın evleri I 1,50
2804 Klişecilik, çinkografi (Müstakilen) II 2,-
Diğer baskı ve hakkaklık işleri (Tabakalar ve diğer
2805 eşya üzerine baskı, hakkaklık ve işleme yapılması II 2,-
gibi)
291 Deri işleme sanayii
2911 Tabakhaneler, deri perdahlama ve boyama işleri III 2,50
Çiğ deri kurutma ve bağırsak işleme yerleri (Sucuk
2912 I 1,50
bumbarı hariç)
292 Kürk işleme boyama sanayii
2920 Kürk imali, işlemesi ve boyaması I 1,50
Deriden ve deri yerine ikame edilen maddelerden
293 mamul eşya imali (Ayakkabı ve giyim eşyası
hariç)
Deri ve deri yerine kaim olan sair maddelerden
2930 kundura ve giyim eşyası hariç saraciye eşyalarının I 1,50
imali
300 Kauçuk sanayii I 1,50
3001 Kauçuk ayakkabı imali IV 3,-
3002 Otomobil ve bisiklet lastikleri imali IV 3,-
Kauçuktan mamul eşyanının tamiri (Otomobil
3003 IV 3,-
lastiklerine diş açılması dahil)
3009 Diğer kauçuk mamulleri imali IV 3,-
Sanayiide kullanılan esas kimya maddeleri ve
311
suni gübreler imali
3111 Tenvir fişekleri, çocuk tabanca mantarı imalatı VI 4,-
3112 Mühimmat ve patlayıcı maddeler imalatı IX 5,50
3113 Kimyevi gübreler imali III 2,50
Kimyevi tuzlar, asitler ve bazlar alkoller gibi
3114 III 2,50
kimyevi maddelerin imali
Suni ipek ve diğer sentetik fiberler ile ile plastik
3115 III 2,50
maddelerin imali
Emülsiyon ve palamut hülasası fabrikaları, palamut
3116 değirmenleri, palamut temizleme işleri ve meyan II 2,-
kökü menipülasyonu
1357
3117 Yakılacak ispirto imali II 2,-
Diğer kimyevi ana maddelerin sanayii (Oksijen,
3119 III 2,50
asetilen, karpit gibi)
Sanayie mahsus nebati ve hayvani yağların
312
istihsali (Yemeklik yağlar 209 gruptadır)
3121 Nebati yağlar IV 3,-
3122 Hayvani yağlar IV 3,-
313 Boya, vernik ve cila imali
3130 Boya, vernik ve ciların imali I 1,50
319 Diğer kimyevi maddelerin imali
İlaçlar ve tıbbi müstahzarlar imali serum ve aşı
3191 I 1,50
hazırlama işleri (idrofil pamuk dahil)
3192 Mürekkep imali I 1,50
Sabun ve çamaşır suları ve sodası ile diğer temizlik
3193 I 1,50
maddeleri sanayii
3194 Tutkal, jelatin, zamk imali I 1,50
3195 Kibrit imali II 2,-
3196 Hernevi mum imali I 1,50
3197 Kokular ve tuvalet maddeleri imali I 1,50
321 Petrol tasfiyehaneleri
Gaz, benzin ve diğer akaryakıt, ham petrol ve
3210 müştaklarından yağlamaya mahsus yağlar ve III 2,50
muhtelif maddelerin elde edilmesi
329 Petrol kömürden elde edilen muhtelif müştaklar
Asfalt ve dam tecrit malzemeleri, yağlamaya mahsus
3291 olup petrol tasfiyehanelerinde elde edilemeyen III 2,50
yağlar ve gresler imali
Şehirlerde havagazı tevzii ile ilgili olmayan kok
3292 III 2,50
fırınları
331 Pişmiş topraktan inşaat malzemesi imalatı
Tuğla, kiremit, boru, pota, künk, ateş tuğlası ve
3310 III 2,50
emsali inşaat ve mimari malzemesi imali
332 Cam sanayii
Cam ve camdan mamul eşya imalatı (Gözlük ve
3320 III 2,50
optik camları hariç)
333 Porselen, fayans ve seramik sanayi
Çini, porselen , fayans ve seramik ve pişmiş
3330 II 2,-
topraktan kab kacak imali
334 Çimento sanayii
3340 Çimento imali IV 3,-
339 Metalden gayri maddelerden diğer imalat
3391 Taş yontma, öğütme ve kırma işler V 3,50

1358
Çimento ve betondan eşya ve inşaat malzemesi
3392 IV 3,-
imalatı
Alçı taşı istihracından ayrı olarak işletilen alçı tozu
3393 I 1,50
ve alçıdan eşya imali
Taş ocaklarından ayrı olarak işletilen kireç ocakları
3394 X 6,-
ve kireç imali
3395 Taş, amyant ve grafitten eşya imali V 3,50
3396 Zımpara taşı ve kağıdı imali V 3,50
3399 Metalden gayri maddelerden diğer imalat V 3,50
341 Demir ve çeliğe müteallik esas endüstriler
Yüksek fırınlarda eritmekten yarı ikmal edilmiş hale
gelinceye kadar bütün ameliyeleri ihtiva etmek üzere
demir ve çelik imalatı yani dört köşe veya yuvarlak
3411 V 3,50
çubuklar, levha, plak, şerit, tüp, ray, rot gibi esas
şekillere haddelemek, kalay kaplaması (teneke
imali), kaba dökümler ve döğme metal imalatı
Demir ve çeliği tav fırınlarında ısıtmak suretiyle
3412 V 3,50
müstakilen yapılan haddeleme ve laminaj işleri
Demirden gayri metallere müteallik esas
342
endüstriler
Demirden gayri metallerin izabesi tasfiyesi ve
bunların külçe, bar, dört köşe, kalın çubuk, levha,
3421 V 3,50
şerit daire ve haddeden geçirilerek elde edilecek
diğer esas şekillerde imali
Demirden gayrı metallerin tav fırınlarında ısıtmak
3422 suretiyle müstakilen yapılan haddeleme ve laminaj V 3,50
işleri
350 Metalden mamul eşya sanayii
Demir tel ve çubuktan eşya imalatı (Çivi, zincir,
3501 V 3,50
vida, vesaire gibi)
Demiri ısıtıp döğerek şekillendirme veya presleme
3502 suretiyle muhtelif eşya imali. çilingir atelyeleri ve V 3,50
sahra demirciliği
3503 Soğuk demircilik ve kaynak işleri V 3,50
3504 Sobacılık ve teneke eşya imali V 3,50
3505 Bakırdan eşya imali V 3,50
3506 Alüminyum eşya imalatı V 3,50
3507 Emaye eşya imali V 3,50
3508 Nikalej kaplama ve galvanoplisti işleri kalaycılık V 3,50
Font ve diğer madenleri eritip kalıplara dökmek
3509 V 3,50
suretiyle muhtelif eşya imali
360 Makine imalat ve tamiratı
3601 Ziraat makineleri imal ve tamiratı (pulluk, biçer III 2,50
döğer, selöktör ve emsali ziraatte kullanılan

1359
makineler)
Ziraatten gayri makinelerin imal ve tamiratı
3602 (Çamaşır makinesi, buz dolabı, tartı aletleri yazı ve III 2,50
hesap makineleri vs.) Elektrik cihazları hariç
Montaj işleri (imalat yapmaksızın makine tesisat
3603 III 2,50
montajı)
3604 Tornacılık ve tesviyecilik V 3,50
370 Elektrik makine cihazları imal ve tamiratı
Elektrik enerjisi istihsal, tahvil ve tevzii ile ilgili
3701 III 2,50
makinelerin imal ve tamiri
Evlerde kullanılanlar da dahil olmak üzere elektrik
3702 cihazları , izole tel, kablo, duy, anahtar ve diğer III 2,50
elektrik malzemeleri imalatı
381 Deniz nakil vasıtaları inşaat ve tamiratı
Sandal, kayık ve emsali küçük deniz vasıtalarının
3811 IV 3,-
imali ve tamiratı
Vapur ve gemi inşa ve tamiratı, tersaneler, hususi
3812 tipte deniz vasıtalarına mahsus makinelerin imali, IV 3,-
gemi bozma tesgahları, liman atelyeleri
Demiryolu nakil vasıtaları ve malzemesi imal ve
382
tamiratı
Lokomotif, vagon ve tramvay arabaları imal ve
3821 IV 3,-
tamiratı
3822 DDY cer depoları ve müstakil revizörlükleri IV 3,-
383 Motorlu taşıtlar imali
Otomobil, kamyon, römork, otobüs gibi motorlu
3831 III 2,50
nakil vasıtalarının imal ve montaj işleri
Motor, fren, şanzuman, dingil, dişli, şasi gibi
motorlu taşıt parçaları ve teferruatının imali (iç ve
3832 III 2,50
dış lastikler 300, otomobil camı 332, elektrik
teçhizatı imali 370 gruptadır.)
384 Motorlu taşıtlar tamiratı
Otomobil, kamyon, motor ve tenteleri elektrik
3841 aksamı tamiri gibi ihtisasa taalluk eden tamirat ve III 2,50
revizyon işleri
3842 Kamyon ve otobüs karoseri imal ve tamiratı III 2,50
3843 Motorlu vasıtaların yıkama yağlama bakım işleri II 2,-
385 Motosiklet ve bisiklet imali
Motosiklet, bisiklet, üç tekerlekli çocuk bisikletleri
3850 II 2,-
ile bisiklet parçaları imalat ve tamiratı
386 Uçak imal ve tamiratı
Uçak ve planör, uçak motorları, pervane, tekerlek
3860 III 2,50
gibi sair aksamın imal, montaj ve tamiratı
389 Nakliyata müteallik diğer vasıta ve malzemeler

1360
imalatı
3890 Hayvan ve el arabaları imal ve tamiratı II 2,-
391 Mesleki, fenni ve hassas aletlerin imali
Hassas ölçü ve kontrol aletleri, labaratuvar alet ve
cihazları, tıbbi, cerrahi ve dişçiliğe mahsus aletlerle
bilimum protezler ve ortopedik teçhizat ve
3910 II 2,-
malzemelerin imali (elektrik, röntgen ve
radyoterapiye müteallik aletlerin imali 370.
gruptadır.)
Fotoğraf makineleri, optik alet ve malzemesi
392
imalatı
Hassas filimler le camlar da dahil olmak üzere optik
3920 aletleri, objektifler fotoğraf makine ve malzemesi II 2,-
imalatı
393 Saat imalatı ve tamiratı II 2,-
3931 Cep, kol, duvar ve diğer nev'i saat imalatı II 2,-
3932 Her nev'i saat tamiratı I 1,50
394 Mücevharat ve kuyumculuk
Kıymetli madenler, kıymetli ve yarı kıymetli taşlar
ve inciler kullanmak suretiyle mücevherat, altın ve
3940 I 1,50
gümüş eşya imali, kıymetli ve yarı kıymetli taşların
perdahlanması madalya ve madeni para basma işleri
395 Müzik aletleri imalatı
Piyano, telli ve nefesli sazlar gramafon plakları
3950 II 2,-
imalatı (Radyo ve gramafon imali 370. gruptadır.)
399 İmalata müteallik diğer işler
3991 Süpürge ve fırça imali I 1,50
Suni çiçekçilik, işlemecilik, sırmacılık ve bunlara
3992 I 1,50
benzer tezyini mahiyette diğer el işleri
Mürekkepli ve kurşun kalemler, cetvel tahtası tanpon
3993 II 2,-
vesair büro eşyası imalatı
Oyuncak spor ve atletizm eşyası, benzeri eşya
3994 IV 3,-
imalatı
3995 Selluloit ve plastikten mutelif eşyaların imali IV 3,-
Kemik, bonuz, kehribar, lüle taşı, Erzurum taşı ve
3996 diğer maddelerden süs eşyası, düğme, tarak ve IV 3,-
emsali eşya imali
400 İnşaat
İnşaat işinden müstakilen yapılan badanacılık, yağlı
4000 boyacılık, binaların parke, muşamba veya ninolyon V 3,50
vs. ile döşenmesi işleri
Köprü, kanalizasyon, baraj, su regülatörü ve variyant
4001 V 3,50
su yolu, kuyu ve su işleri ile ilgili inşaat ve tamiratı
4002 Dekovil ve tranvay yolu inşaat ve tamiratı V 3,50

1361
4003 Bina inşaatı ve tamiratı, bina yıkımı işleri V 3,50
Sıhhi tesisat, kalorifer, gaz, su ve elektrik tesisatı
4004 V 3,50
(Bina içi tesisat)
4005 İskele, liman, mendirek inşaat ve tamiratı VIII 5.-
4006 Demiryolu, tünel ve yeraltı inşaatı VI 4,-
4007 Demiryolu tünel ve yeraltı tamiratı III 2,50
Bina dışı elektrik, gaz, telgraf, telefon tesisatı ve
4008 VI 4,-
havai hat payplayn inşaat, tamirat ve bakım işleri
Yol, spor ve uçak alanları inşaatı, tamirat ve bakım
4009 IV 3,-
işleri (Yol inşaatı ile ilgili variyant inşaati dahil)
511 Elektrikle aydınlatma ve elektrik enerjisi
Elektrik işletmeleri, elektrik enerjisinin istihsali ve
5110 IV 3,-
tevzi işleri (Santral inşaası ve şebeke inşaatı hariç)
512 Havagazı tabii gaz
Havagazı istihsali, havagazı ve tabii gazın tevzii
5120 III 2,50
işleri
513 Buharla ıstma ve buhar enerjisi
Isıtma ve enerji maksadiyle buhar istihsali ve tezvii
5130 III 2,50
işleri
521 Su işleri
Suların toplanma, tasfiye, tevzii ve su şebekelerinin
5210 işletilmesi ve aynı işletme tarafından yapılan bakım II 2,-
ve tamir işleri
522 Sıhhi hizmetler
5221 Çöp ve kanalizasyon hizmetleri II 2,-
5222 Bataklık kurutma işleri V 3,50
5223 Sıtma mücadele işleri (D.D.T. ve mazotlama işleri) II 2,-
611 Toptan ticaret
Tahıl, pamuk, yün ve diğer zirai mahsullerle canlı
6111 hayvan, ham deri, odun ve tomruk toptan satış I 1,50
yerleri
Maden cevherleri, külçe halinde veya çubuk levha,
boru gibi ilk şekillerde işlenmiş maddeler, sanayiide
6112 II 2,-
kullanılan boya ve kimyevi maddeler, petrol ve
kömür müştakları toptancılığı
Kereste ve her türlü inşaat malzemesi ve pencere
6113 I 1,50
camı toptancılığı
Her türlü makine ve taşıtlarla yedek parçları
6114 I 1,50
toptancılığı
Her türlü madeni ve cam eşyası, elektrik malzeme ve
6115 cihazları, radyo, buzdolabı ve emsali eşya I 1,50
toptancılığı
Ev ve bürolara mahsus mobilyalarla halı ve kilim
6116 I 1,50
toptancılığı
1362
6117 Mensucat, giyecek ve ayakkabı toptancılığı I 1,50
6118 Yiyecek maddeleri, içki, tütün ve sigara toptancılığı ı 1,50
İlaç, tuvalet malzemesi, kağıt, kitap ve kırtasiye,
optik malzemeleri oyuncak ve spor eşyası,
6119 mücevharat, yukarıdaki gruplardan birine girmeyen I 1,50
diğer mamullerin toptancılığı ile ihracat ve ithalat
işleriyle meşgul ticarethaneler
612 Parekende ticaret
Her türlü yiyecek maddeleri satılan mağaza ve
6121 I 1,50
dükkanlar
6122 Eczahaneler ve tuvalet malzemesi satılan dükkanlar I 1,50
Kumaş, elbise, ayakkabı ve diğer giyecek eşyası
6123 I 1,50
satan mağaza ve dükkanlar
Her türlü mobilya ve mefruşat ile soba, radyo, buz
6124 dolabı, çamaşır makinesi ve emsali ev eşyası, müzik I 1,50
aletleri satılan mağza ve dükkanlar
Küçük el aletleri, boya mutfak eşyası, porselen ve
6125 camdan eşya küçük elektrik cihazları ve I 1,50
malzemesinin parekende olarak satıldığı yerler
Araba, bisiklet, motosiklet ve diğer taşıma
6126 araçlarıyla yedek parçalarının parekende olarak I 1,50
satıldığı dükkan ve mağazalar
6127 Petrol, benzin ve makine yağları satış yerleri II 2,-
Her türlü eşya ve maddelerin satıldığı büyük
6128 I 1,50
mağzalar
Parekende olarak odun, kömür, buz satış yerleri,
tütüncü dükkanları, kitapçı ve kırtasiyeciler,
6129 çiçekçiler, mücevherat ve süs eşyası, fotoğraf I 1,50
makinesi, oyuncak ve spor malzemeleri ve emsali
maddelerin satıldığı dükkanlar
620 Bankalar ve diğer mali müesseseler
Bankalar, para ve tahvil borsaları ve her türlü kredi,
6200 banka ve para muamelatı yapan dernek, kooperatif I 1,50
müesseseler
Hayat, yangın, nakliyat, kaza, can ve mal üzerine her
6300 türlü sigorta muamelatı yapan müesseler, sigorta I 1,50
ajanlıkları
640 Gayrimenkul işleri
Gayrimenkul işletenler, simsarlar, emlak
6400 II 2,-
komisyoncuları
711 Demiryolu nakliyatı ile
Demiryolları ile yük ve yolcu nakliyatı ve bunlarla
7110 III 2,50
ilgili hizmetler, yataklı ve lokantalı vagonlar
712 Tramvay ve otobüs işletmeleri
7121 Şehir içi ve banliyö otobüs, tramvay, troleybüs II 2,-

1363
işletmeleri
7122 Şehirlerarası otobüs işletmeleri I 1,50
7123 Tünel işletmesi I 1,50
713 Karayollarında yolcu nakliyatı (Otobüs hariç)
7130 Taksi işletilen idareler ve bununla ilgili hizmetler II 2,-
714 Karayolları nakliyatı ve bununla ilgili işler
Kamyonla yarılan yük nakliyatı (Aynı işveren
7141 IV 3,-
tarafından yaptırılan tahmil ve tahliye işleri dahil)
Hayvan arabaları ve hayvanlarla yapılan yük
7142 II 2,-
nakliyatı
7143 Tankerlerle karada yapılan nakliyat IV 3,-
Terminaller, park yerleri ve garajlar gibi karayolu
7144 II 2,-
nakliyatını kolaylaştıran hizmetler
715 Açık deniz nakliyatı
7151 Yolcu gemilerinde yapılan bütün işler IV 3,-
Hem yük ve hem yolcu taşıyan gemilerde yapılan
7152 IV 3,-
bütün işler
7153 Yük gemilerinde yapılan bütün işler IV 3,-
7154 Deniz tankerlerinde yapılan bütün işler IV 3,-
716 Su üzerinde yapılan nakliyat (Açık deniz)
Yalnız şehir hatlarında işleyen gemilerde yarılan
7162 IV 3,-
bütün işler
7163 Kurtarma gemilerinde yapılan tüm işlemler VI 4,-
7164 Dalgıç gemilerinde yapılan bütün işler VII 4,50
Motor, yelken veya sair makinelerle işleyen küçük
7165 V 3,50
deniz nakil vasıtalarında yapılan işler
Makinesiz deniz vasıtalarında (Mavna, şat ve
7166 V 3,50
benzerleri) yapılan bütün işler
7167 Yüzer vinç ve taraklarda yapılan işler V 3,50
717 Hava nakliyatı
Hava alanları bakımı ve uçuşa hazırlık işleri, hava
7171 III 2,50
alanlarında yer hizmetleri ve bakımı işleri
Uçaklarda yapılan bütün işler (Havacılık kulüpleri
7172 XII 7,-
dahil)
718 Nakliyatlarla ilgili hizmetler
7181 Nakliyat komisyoncuları ve nakliyat acantaları II 2,-
Nakliyat yapmaksızın tahmil ve tahliye ve hamallık
7182 IV 3,-
işleri
719 Başka tarafta tasnif olunmamış nakliyat
Akar sular üzerinde sal ile ve suya bırakmak
7191 IV 3,-
suretiyle nakliyat
7192 Petrol ve tabii gazın payplayn vasıtasiyle nakli III 2,50

1364
7193 Teleferik işletmesi III 2,50
720 Ardiye ve antrepoculuk
Ardiyeler, depolar, soğuk hava depoları, antrepolar
7201 II 2,-
ve emanetçiler
7202 Hububat siloları II 2,-
730 Muhabere hizmetleri
Posta, tel veya radyo ile yapılan muhabere hizmetleri
7300 II 2,-
(Radyo difizin postaları 842. gruptadır)
810 Devlet hizmetleri
8101 I 1,50
8104 Trafik kontrolu ile ilgili işler II 2,-
821 Eğitim hizmetleri
8210 Hususi okullar, çocuk yuva ve bahçeleri I 1,50
822 Sağlık hizmetleri
Tıbbi, cerrahi, diş vesaire sağlık hizmetleri,
8221 I 1,50
hastaneler, sanatoryumlar, klinikler ve sağlık yurtları
8222 Kaplıca ve içmeler I 1,50
823 İlmi araştırma enstitüleri
8230 Kazanç gayesi olmayan ilmi araştırma işleri I 1,50
824 Dini hizmetler
8240 Dini teşekküller, kiliseler ve sinegoglar I 1,50
825 Sosyal hizmetler
Kızılay, Çocuk Esirgeme Kurumları, körlere mahsus
8250 I 1,50
yurtlar, hayır müesseseleri ve benzeri teşekküller
826 Mesleki teşekküller
Meslek ve esnaf teşekkülleri, ticaret ve sanayi
8260 odaları, işçi ve işveren sendikaları ve benzeri I 1,50
teşekküller
Kütüphaneler, müzeler, hayvanat ve nebadat
827
bahçeleri
Nebadat ve hayvanat bahçeleri, park, bahçe ve
8271 I 1,50
mezarlık tanzim ve bakım işleri
8272 Müzeler ve kütüphaneler I 1,50
Başka yerde tasnif edilmeyen diğer cemaat
829
hizmetleri
Siyasi teşekküller ve yukarıda tasnif edilmeyen
8290 I 1,50
çeşitli dernekler ve benzeri teşekküller
831 Hukuki hizmetler
8310 Noter, avukat, baro ve hukuki istişare büroları I 1,50
833 Teknik hizmetler
8331 Mühendis, mimar büroları ve deneme laborutuvarları II 2,-
8332 Bina, liman iskele, köprü, baraj, vesair inşaat III 2,50

1365
dolayısıyle, müstakilen ifa edilen tetkik ve deneme
mahiyetindeki sondaj işleri
839 Başka yerlerde tasnif edilmeyen hizmetler
İlancılık, fotokopi, teksir, ozalit işleri modelcilik gibi
8390 I 1,50
ticari hizmetler
841 Sinemacılık
Sinemalar, sinema stüdyoları film çevirme ve tevzi
8410 I 1,50
işleri, sinema filmlerinin tamiri
842 Tiyatro ve ilgili hizmetler
Tiyatro ve opera ve konserler, radyo difiziyon
8420 I 1,50
postaları televizyon ve bunlarla ilgili hizmetler
Başka yerlerde tasnif edilmeyen diğer eğlence
843
hizmetleri
Dans yerler ve dans okulları her türlü spor kulüpleri,
spor sahaları, atış poligonları, cimnastikhaneler,
8431 II 2,-
yüzme havuzları, plajlar, koşu mahalleri ve diğer
eğlence yerleriyle sergiler ve bunlarla ilgili hizmetler
8432 Sirkler ve cambazhaneler VIII 5,-
852 Lokanta, gazino ve kahvehaneler
Lokantalar, gazinolar, kahveler, pastahane, çayhane,
8520 I 1,50
barlar gibi yemek yenen ve içki içilen yerler
853 Oteller, pansiyonlar, hanlar ve talebe yurtları
Oteller, pansiyonlar, hanlar, talebe yurtları, kamp
8530 I 1,50
sahaları ve bunlarla ilgili işler
854 Çamaşırhaneler, kola, temizleme ve ütü
855 Berber dükkanları, güzellik salonları
Erkek ve kadın berberleri, manikür pedikür ve
8550 I 1,50
benzeri hizmetler
856 Fotoğrafçılar
Fotoğraf stüdyoları, film depolamaları ve basım
8560 I 1,50
işleri
859 Diğer şahsi hizmetler
8591 Kundura boyacılığı I 1,50
Baca ve cam temizleyicileri, haşarat itlaf ve
8592 II 2,-
dezenfeksiyon işleri
8593 Hamamlar ve banyolar I 1,50

1366
10 HAZİRAN 2003 TARİHİNDE YÜRÜRLÜĞE GİREN 4857
SAYILI İŞ KANUNUNDA YER ALAN
İDARİ PARA CEZALARI (YTL)
(2003 – 2004 – 2005)
2003 Yılı 2004 Yılı 2005 Yılı
Ceza Ceza Ceza
Miktarı Miktarı Miktarı
(TL) (TL) (YTL)
(%59 (%28,5 2005 Yılı (%11,2Ye
Fiil Yeniden Yeniden Ceza niden Açıklama
Değerlem Değerlem Miktarı Değerleme
Sı Kanu e Oranı e Oranı Oranı
ra n Ceza kadar kadar kadar
N Madd Madd artırılmış artırılmış artırılmışt
o. esi esi tır) tır) ır)
Çalıştırılan
her işçi için
para
cezasının
İşyerinin açılışını ve kesinleşmesi
kapanışını nden sonra
bildirmemek, işyerini 50.000.00 64.250.00 bildirim
1 3 98 71.446.000 71,45
bildirme 0 0 yükümlülüğü
yükümlülüğüne aykırı ne aykırılığın
davranmak. sürmesi
halinde takip
eden her ay
için aynı
miktar ceza
İşçilere eşit davranma Bu
50.000.00 64.250.00
2 5 99/a ilkesine aykırı 71.446.000 71,45 durumdaki
0 0
davranmak her İşçi İçin
Geçici İş İlişkisine Bu
50.000.00 64.250.00
3 7 99/a ilişkin yükümlülüklere 71.446.000 71,45 durumdaki
0 0
uymamak her İşçi İçin
Çalışma koşullarına Bu
50.000.00 64.250.00
4 8 99/b ilişkin belgeyi 71.446.000 71,45 durumdaki
0 0
vermemek her İşçi İçin
Çağrı üzerine çalışma Bu
50.000.00 64.250.00
5 14 99/b hükümlerine aykırı 71.446.000 71,45 durumdaki
0 0
davranmak her İşçi İçin
İşten ayrılan işçiye
Çalışma Belgesi Bu
50.000.00 64.250.00
6 28 99/c vermemek, belgeye 71.446.000 71,45 durumdaki
0 0
gerçeğe aykırı bilgi her İşçi İçin
yazmak
Madde hükmüne
İşten
aykırı olarak işçi 200.000.0 257.000.0 285.784.00
7 29 100 285,78 çıkarılan her
çıkartmak (toplu işçi 00 00 0
İşçi İçin
çıkarma)
750.000.0 963.750.0 Çalıştırılmay
00 00 an her özürlü
Özürlü ve Eski ve eski
1.071.690.0
8 30 101 Hükümlü 1.071,69 hükümlü ve
00
Çalıştırmamak çalıştırılmay
an her ay
1367 için
Ücret ile bu kanundan 100.000.0 128.500.0
doğan veya TİS 'den 00 00
Bu
1368
102/ Yüzde ile ilgili belgeyi 200.000.0 257.000.00 285.784.0 285,7
14 52
b temsilciye vermemek 00 0 00 8
Yıllık ücretli izni yasaya 100.000.0 128.500.00 142.892.0 142,8 Bu durumdaki
15 56 103
aykırı şekilde bölmek, 00 0 00 9 her İşçi İçin
İzin ücretini yasaya aykırı
100.000.0 128.500.00 142.892.0 142,8 Bu durumdaki
16 57 103 şekilde ödemek veya eksik
00 0 00 9 her İşçi İçin
ödemek
Sözleşmesi fesih edilen
100.000.0 128.500.00 142.892.0 142,8 Bu durumdaki
17 59 103 işçiye yıllık izin ücreti
00 0 00 9 her İşçi İçin
ödememek
Yıllık izin yönetmeliğinin
esas usullerine aykırı olarak 100.000.0 128.500.00 142.892.0 142,8 Bu durumdaki
18 60 103
izni kullandırmamak veya 00 0 00 9 her İşçi İçin
eksik kullandırmak
Çalışma sürelerine ve buna
500.000.0 642.500.00 714.460.0 714,4
19 63 104 dair yönetmelik hükümlerine
00 0 00 6
uymamak
Telafi çalışması usullerine 100.000.0 128.500.00 142.892.0 142,8 Bu durumdaki
20 64 104
uymamak 00 0 00 9 her İşçi İçin
Kısa çalışma ve kısa çalışma
100.000.0 128.500.00 142.892.0 142,8 Bu durumdaki
21 65 104 ödeneği düzenlemelerine
00 0 00 9 her İşçi İçin
uymamak
Ara dinlenmesini 500.000.0 642.500.00 714.460.0 714,4
22 68 104
uygulamamak 00 0 00 6
İşçileri geceleri 7.5 saatten
fazla çalıştırmak, gece ve 500.000.0 642.500.00 714.460.0 714,4
23 69 104
gündüz postalarını 00 0 00 6
değiştirmemek
Çocukları çalıştırma yaşına
500.000.0 642.500.00 714.460.0 714,4
24 71 104 ve çalıştırma yasağına aykırı
00 0 00 6
davranmak
Yer ve sualtında çalıştırma 500.000.0 642.500.00 714.460.0 714,4
25 72 104
yasağına uymamak 00 0 00 6
Çocuk ve genç işleri gece
çalıştırmak veya ilgili 500.000.0 642.500.00 714.460.0 714,4
26 73 104
yönetmelik hükümlerine 00 0 00 6
aykırı hareket etmek
Doğum öncesi - sonrası
sürelerde kadın işçiyi 500.000.0 642.500.00 714.460.0 714,4
27 74 104
çalıştırmak veya ücretsiz izin 00 0 00 6
vermemek
İşçi Özlük dosyasını 500.000.0 642.500.00 714.460.0 714,4
28 75 104
düzenlememek 00 0 00 6
Çalışma sürelerine ilişkin
500.000.0 642.500.00 714.460.0 714,4
29 76 104 yönetmeliklere muhalefet
00 0 00 6
etmek
İş sağlığı ve güvenliği
105/ 500.000.0 642.500.00 714.460.0 714,4
30 77 hükümlerine aykırı
2 00 0 00 6
davranmak
50.000.00 Alınmayan her
0 iş sağlığı ve
güvenliği
önlemi için ve
İş sağlığı ve güvenliği tüzük
78/ 105/ 71.446.00 714,4 alınmayan
31 ve yönetmeliklerine aykırı 64.250.000
1 1 0 6 önlemler
davranmak
1369 oranında
izleyen her ay
için aynı
1370
Ağır ve tehlikeli işlerde
16 yaşından küçükleri
çalıştırmak veya
37 85 105/3 500.000.000 642.500.000 714.460.000 714,46
yönetmelikte gösterilen
yaş kayıtlarına aykırı
işçi çalıştırmak.
Bu
Ağır ve tehlikeli işlerde
durumd
38 86 105/4 çalışanlar için sağlık 100.000.000 128.500.000 142.892.000 142,89
aki her
raporu almamak
işçi için
Bu
18 yaşından küçük durumd
39 87 105/4 işçiler için sağlık 100.000.000 128.500.000 142.892.000 142,89 aki her
raporu almamak çocuk
işçi için
Gebe ve emzikli
kadınlar hakkındaki
40 88 105/5 500.000.000 642.500.000 714.460.000 714,46
yönetmelik
hükümlerine uymamak
İş sağlığı ve güvenliği
41 89 105/5 yönetmeliklerine aykırı 500.000.000 642.500.000 714.460.000 714,46
davranmak
İş ve işçi bulmaya
aracılık faaliyetini İş- 1.000.000.0 1.285.000.0
42 90 106 1.428.920.000 1.428,92
Kur'dan izin almadan 00 00
yürütmek
Teftiş sırasında davete
gelmemek, ifade ve
bilgi vermemek,
gerekli olan belge ve
delilleri getirip
göstermemek, İş
Müfettişlerinin
107/1- 5.000.000.0 6.425.000.0
43 92/2 92/1.fıkrada yazılı 7.144.600.000 7.144,60
a 00 00
görevlerini yapmak
için kendilerine her
çeşit kolaylığı
göstermemek ve bu
yoldaki emir ve
isteklerini geciktirmek,
yerine getirmemek.
İfade ve bilgilerine
başvurulan işçilere
107/1- işverenlerce telkinlerde 5.000.000.0 6.425.000.0
44 96/1 7.144.600.000 7.144,60
b veya kötü 00 00
davranışlarda
bulunmak
İş Müfettişlerinin teftiş
ve denetim
görevlerinin 5.000.000.0 6.425.000.0
45 107/2 7.144.600.000 7.144,60
yapılmasını ve 00 00
sonuçlandırılmasını
engellemek.

Not:1- Uygulanacak idari para cezası miktarları ; (2004 yılında % 28,5;


2005 yılında %11,2 Yeniden Değerleme oranında artırılmıştır )
2-28.01.2004 tarihli ve 5083 sayılı Kanuna göre
1371 mevcut olan Yeni Türk Lirası cinsinden
yapılan işlemlerde yarım Yeni Kuruşun üzerindeki değerler bir Yeni Kuruşa tamamlanır;
yarım Yeni Kuruş ve altındaki değerler dikkate alınmaz hükmü 21.04.2005 tarihli ve 5335
İŞ KANUNA AYKIRILIK HALİNDE UYGULANACAK

2006 YILI İDARİ PARA CEZALARI

01.01.2006 tarihinden itibaren yeniden değerleme oranının % 9.8 artırılması ile birlikte, halen
uygulanmakta olan idari para cezalarında da aynı oranda artış meydana gelmiştir. Biz burada
4857 sayılı İş Kanunu’na aykırı davranılmasında uygulanan idari para cezalarında yeni yılda
yeniden değerleme ile yapılan değişimi, idari para cezalarının uygulama yöntemini ve idari
para cezalarında yargılama yeri olarak ortaya çıkan son durumu çalışma hayatı ve bunu
düzenleyen kanunlar özelinde açıklamaya çalışacağız.

4857 sayılı İş Yasasında belirtilen hükümlere muhalefet eden işverenlere uygulanacak idari
para cezaları, (101 inci maddedeki idari para cezaları hariç) gerekçesi belirtilmek suretiyle,
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürünce verilir. 101 inci madde kapsamındaki
idari para cezaları ise, doğrudan Türkiye İş Kurumu İl Müdürü tarafından verilir. İş Yasası md.
108 (Değişik: 5378-07.07.2005)

Verilen idari nitelikteki para cezalarına dair kararlar ilgililere 11.2.1959 tarihli ve 7201 sayılı
Tebligat Yasası hükümlerine göre tebliğ edilir. İşverenler bu para cezalarına karşı tebliğ
tarihinde itibaren en geç 7 (Yedi) gün içinde yetkili İdare Mahkemesine itiraz edebilirler. İtiraz,
idarece verilen cezanın yerine getirilmesini durdurmaz. İtiraz üzerine mahkemenin verdiği
karar kesindir. Temyiz yolu kapalıdır. İtiraz, zorunluluk bulunmayan durumlarda evrak
üzerinde inceleme yapılarak en kısa sürede sonuçlandırılır.

Ancak, 1 Haziran 2005 tarihinde yürürlüğe giren 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun 3 üncü
maddesi, "Bu Kanunun genel hükümleri diğer kanunlardaki kabahatler hakkında da
uygulanır" hükmünü getirmesinden sonra, idari para cezalarının düzenlendiği bütün kanunların
ilgili maddelerini bir noktada "hükümsüz" kılarak 4857 sayılı İş Kanununda yer alan tüm idari
para cezalarını da kapsamına almıştır.

Yani 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun genel hükümleri diğer kanunlardaki kabahatler
hakkında da uygulanacağına göre idari para cezalarına karşı başvuru mercii, artık sulh ceza
mahkemeleri olacaktır.

Nitekim Kabahatler Kanununun 3 üncü maddesinde bu Kanunun genel hükümlerinin ve


dolayısıyla idari para cezası ile ilgili hükümlerinin de diğer kanunlardaki kabahatler hakkında
da uygulanacağı belirtilmiştir. Şu halde, Kabahatler Kanununun yürürlüğe girdiği 01.06.2005
tarihinden itibaren, yukarıda sözünü ettiğimiz çalışma ve sosyal güvenlik alanına ilişkin
kanunlar gereğince uygulanan idari para cezalarına karşı itiraz merci sulh ceza mahkemeleri
olacaktır.

Ayrıca, son olarak Uyuşmazlık Mahkemesinin 28.12.2005 tarihli, 26037 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanan 21.11.2005 tarihli, E.No:2005/77, K.No:2005/103 sayılı Kararında,
4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren idari para cezalarına karşı yapılan itirazların Sulh Ceza
Mahkemelerince çözümlenmesi gerektiği belirtilmiştir. Bu kararla uygulamada yaşanan
tereddütler ortadan kalkacaktır.

Öte yandan, Kabahatler Kanunu bazı yenilikler de getirmiştir, örneğin “verilen para cezasına
tebliğ tarihinden itibaren 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun 27’nci maddesi gereğince, en
geç onbeş gün içinde sulh ceza mahkemesine itiraz edilebileceği” belirtilmektedir. Bununla
1372
birlikte, Kabahatler Kanunu’nun 28 inci maddesinin son fıkrasına göre de, ikibin YTL dahil
idari para cezalarına karşı başvuru üzerine verilen kararların kesin olduğu, anılan Kanunun 29
uncu maddesinde de mahkemenin verdiği son karara karşı, yargı çevresinde yer alan ağır ceza
mahkemesine itiraz edilebileceği, bu itirazın, kararın tebliğinden itibaren en geç yedi gün
içinde yapılacağı öngörülmektedir.

Bunun yanında, kişinin ekonomik durumunun müsait olmaması halinde idarî para cezasının, ilk
taksitinin peşin ödenmesi koşuluyla, bir yıl içinde ve dört eşit taksit halinde ödenmesine karar
verilebilir. Bu karar işverenin ilgili Çalışma Bölge Müdürlüğüne başvurması halinde
durumunun incelenmesini müteakip verilebilir.

Taksitlerin zamanında ve tam olarak ödenmemesi halinde idarî para cezasının kalan kısmının
tamamı tahsil edilir. Kesinleşen karar, derhal tahsil için mahallin en büyük mal memuruna
verilir. İdarî para cezası, 21.7.1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü
Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilir. (İlçelerde Mal Müdürlükleri veya Vergi dairesi
Müdürlükleri, İllerde Defterdarlık Vergi Dairesi Müdürlükleri ya da Vergi Dairesi
Başkanlıkları).

İdarî para cezasını kanun yoluna başvurmadan önce ödeyen kişiden bunun dörtte üçü tahsil
edilir. Peşin ödeme, kişinin bu karara karşı kanun yoluna başvurma hakkını etkilemez. İdarî
para cezaları her takvim yılı başından geçerli olmak üzere o yıl için 4.1.1961 tarihli ve 213
sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesi hükümleri uyarınca tespit ve ilân
edilen yeniden değerleme oranında artırılarak uygulanır.

İdari para cezasının muhatabı, para cezasını öngören hallerde işveren veya işveren vekilidir.
Sadece İş Yasasının 106. maddesinde para cezasının muhatabı işverendir. Bu durumdan
hareketle Yasanın para cezasının muhatabı olarak “tüzel kişiliği” veya mutlaka “işvereni”
değil, bu para cezasının gerçek sorumlusu kim ise onun tespitini aradığı ve para cezasının
muhatabı olarak esas aldığı söylenebilir.

1373
4857 SAYILI İŞ YASASI’NA MUHALEFET HALLERİNDE UYGULANACAK İDARİ
PARA CEZALARI (2006)

I-İŞYERİNİ BİLDİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜNE AYKIRILIK

ÖNGÖRÜLEN
SUÇ CEZA MADDESİ CEZANIN MİKTARI
(YTL)
3-İşyeri Bildiriminde bulunmamak. 98
Çalıştırılan her işçi için 77
Cezanın kesinleşmesinden sonra aykırılık
77
sürerse, takip eden her ay için

II-GENEL HÜKÜMLERLE İLGİLİ CEZALAR

ÖNGÖRÜLEN
CEZA
SUÇ CEZANIN MİKTARI
MADDESİ
(YTL)

5 ve 7. maddelere aykırı davranan işveren veya


99/a 77
vekiline (bu durumdaki her işçi için)

8. maddenin son fıkrasındaki belgeyi vermeyen


99/b 77
işveren veya vekiline (bu durumdaki her işçi için)
14. madde hükümlerine aykırı davranan işveren veya
99/b 77
vekiline (bu durumdaki her işçi için)
28. madde uyarınca işten ayrılan işçiye Çalışma
Belgesi vermeyen ve bu maddeye aykırı olarak belge
99/c 77
düzenleyen işveren veya vekiline (bu durumdaki her
işçi için)

III-TOPLU İŞÇİ ÇIKARMA İLE İLGİLİ HÜKÜMLERE AYKIRILIK

ÖNGÖRÜLEN
CEZA
SUÇ
MADDESİ CEZANIN MİKTARI
(YTL)
29. maddeye aykırı olarak toplu işçi çıkaran işveren
100 312
veya vekiline (işten çıkardığı her işçi için)

1374
1375
IV-ÖZÜRLÜ VE ESKİ HÜKÜMLÜ ÇALIŞTIRMA ZORUNLULUĞUNA AYKIRILIK

ÖNGÖRÜLEN
CEZA
SUÇ CEZANIN MİKTARI
MADDESİ
(YTL)
30. maddeye aykırı olarak özürlü ve eski hükümlü 101 1,175
çalıştırmayan işveren veya işveren vekiline,
çalıştırmadığı her özürlü ve eski hükümlü ve
çalıştırmadığı her ay için

V-ÜCRET İLE İLGİLİ HÜKÜMLERE AYKIRILIK

ÖNGÖRÜLEN
CEZA
SUÇ CEZANIN MİKTARI
MADDESİ
(YTL)
32. maddeye göre, bu Kanundan doğan veya TİS’den 102/a 155
ya da iş sözleşmesinden doğan ücreti kasten
ödemeyen veya eksik ödeyen işveren veya vekiline
(bu durumda olan her işçi ve her ay için)
37. maddeye göre, ücret hesap pusulası düzenlemeyen 102/b 312
işveren veya vekiline
38. maddeye aykırı olarak ücret kesme cezası veren 102/b 312
veya kesintinin sebep ve hesabını bildirmeyen işveren
veya vekiline
39. maddeye aykırı olarak asgari ücreti ödemeyen 102/a 155
veya eksik ödeyen işveren veya vekiline (bu
durumdaki her işçi ve her ay için)

41. maddedeki fazla çalışmalara ilişkin ücreti 102/c 155


ödemeyen veya işçiye hak ettiği serbest zamanı altı ay
içinde vermeyen veya işçinin onayını almadan fazla
çalışma yaptıran işveren veya vekiline (bu durumda
olan her işçi için)
52. maddedeki Yüzde ile ilgili belgeyi temsilciye 102/b 312
vermeyen işveren veya vekiline

VI-YILLIK ÜCRETLİ İZİN HÜKÜMLERİNE AYKIRILIK

SUÇ CEZA ÖNGÖRÜLEN


MADDESİ CEZANIN MİKTARI
(YTL)
56. maddeye aykırı olarak izini bölen işveren veya 103 155
vekiline (bu durumda olan her işçi için)
1376
57. maddeye göre, izin ücretlerini aykırı ödeyen veya 103 155
eksik ödeyen işveren veya vekiline (bu durumda olan
her işçi için)
59. maddesindeki hak edilmiş izne ait ücreti 103 155
sözleşmenin sonunda ödemeyen işveren veya vekiline
(bu durumdaki her işçi için)
60. maddedeki yönetmeliğe aykırı davranan işveren 103 155
veya vekiline (bu durumdaki her işçi için)

VII-İŞİN DÜZENLENMESİNE İLİŞKİN HÜKÜMLERE AYKIRILIK

ÖNGÖRÜLEN
CEZANIN MİKTARI
CEZA
SUÇ (YTL)
MADDESİ

63. maddedeki çalışma sürelerine ve buna dair 104 783


yönetmelik hükümlerine uymayan işveren veya
vekiline
64. maddedeki telafi çalışması usullerine ve 65. 104 783
maddede öngörülen kısa çalışma ve kısa çalışma
ödeneği düzenlemelerine uymayan işveren veya
vekiline (bu durumda olan her işçi için)
68. maddedeki Ara dinlenmelerine uymayan işveren 104 783
veya vekiline
69. madde hükmüne aykırı olarak işçileri geceleri 104 783
yedibuçuk saatten fazla çalıştıran, gece ve gündüz
postalarını değiştirmeyen işveren veya vekiline
71. maddesindeki çocukları çalıştırma yaşına ve 104 783
çalıştırma yasağına aykırı çalıştıran işveren veya
vekiline
72. maddesindeki yer ve su altında çalıştırma 104 783
yasağına uymayan işveren veya vekiline
73. madde hükme aykırı olarak çocuk ve genç işçileri 104 783
gece çalıştıran veya ilgili yönetmelik hükümlerine
aykırı hareket eden işveren veya vekiline
74. madde hükmüne aykırı olarak, doğum öncesi- 104 783
sonrası sürelerde kadın işçiyi çalıştıran veya ücretsiz
izin vermeyen işveren veya vekiline
75. maddesinde belirtilen işçi özlük dosyasını 104 783
düzenlemeyen işveren veya vekiline

76. maddesinde belirtilen çalışma sürelerine ilişkin 104 783


yönetmeliklere uymayan işveren veya vekiline

1377
VIII- İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ HÜKÜMLERE AYKIRILIK

ÖNGÖRÜLEN
CEZA
SUÇ CEZANIN MİKTARI
MADDESİ
(YTL)
77. maddesindeki İş sağlığı ve güvenliği hükümlerine 105/2 783
aykırı davranan işveren veya vekiline
78. maddesinin birinci fıkrasında belirtilen tüzük ve 105/1 77
yönetmeliklerdeki hükümlere uymayan işveren veya
vekiline alınmayan her iş sağlığı ve güvenliği önlemi
için ve alınmayan önlemler oranında izleyen her ay
için aynı miktar
78. maddenin ikinci fıkrasına aykırı olarak kurma izni 105/2 783
ve işletme belgesi almadan bir işyeri açan işveren veya
vekiline
79. maddesi hükmüne aykırı olarak faaliyeti 105/2 783
durdurulan işi devam ettiren, kapatılan işyerini izinsiz
açan işveren veya vekiline
80. maddedeki iş sağlığı ve güvenliği kurullarını 105/2 783
kurmayan veya kurulun kararlarını uygulamayan
işveren veya vekiline
81. maddesine aykırı olarak işyeri hekimi 105/2 783
çalıştırmayan ve işyeri sağlık birimi oluşturma
yükümlülüğünü yerine getirmeyen işveren veya
vekiline
82. maddesine aykırı olarak iş güvenliği ile görevli 105/2 783
mühendis veya teknik eleman çalıştırmayan işveren
veya vekiline
85. maddesine aykırı olarak ağır ve tehlikeli işlerde 105/3 783
onaltı yaşından küçükleri çalıştıran veya yönetmelikte
gösterilen yaş kayıtlarına aykırı işçi çalıştıran işveren
veya vekiline
86. maddesi uyarınca işçilere doktor raporu almayan 105/4 155
işveren veya vekiline (bu durumda olan her işçi için)
87. madde gereğince 18 yaşından küçük işçiler için 105/4 155
sağlık raporu almayan işveren veya vekiline (bu
durumda olan her bir çocuk işçi için)
88. madde uyarınca çıkarılan Gebe ve emzikli kadınlar 105/5 783
hakkındaki yönetmelik hükümlerine ve 89. madde
uyarıca çıkarılan iş sağlığı ve güvenliği
yönetmeliklerinde gösterilen şartlara ve usullere
uymayan işveren veya işveren vekiline

IX-İŞ VE İŞÇİ BULMA HÜKÜMLERİNE AYKIRILIK

SUÇ CEZA ÖNGÖRÜLEN


MADDESİ CEZANIN MİKTARI
(YTL)
1378
90. maddesinde öngörülen İş ve işçi bulmaya aracılık 106 1,587
faaliyetini İş-Kur’dan izin almadan yürüten işverene

X-İŞ HAYATININ DENETİM VE TEFTİŞİ İLE İLGİLİ HÜKÜMLERE AYKIRILIK

SUÇ CEZA ÖNGÖRÜLEN


MADDESİ CEZANIN MİKTARI
(YTL)
92. maddesinin ikinci fıkrasına göre, teftiş sırasında 107/1-a 7.844
davete gelmeyen, ifade ve bilgi vermeyen, gerekli olan
belge ve delilleri getirip göstermeyen, İş
Müfettişlerinin 92/1.fıkrada yazılı görevlerini yapmak
için kendilerine her çeşit kolaylığı göstermeyen ve bu
yoldaki emir ve isteklerini geciktiren ve yerine
getirmeyen işveren veya vekiline
96. maddesinin ikinci fıkrasına göre, ifade ve 107/1-b 7.844
bilgilerine başvurulan işçilere telkinlerde ve kötü
davranışlarda bulunan işveren veya vekiline
İş müfettişlerinin bu Kanundan veya diğer kanunlardan doğan her çeşit teftiş denetleme yetki
ve görevleri gereğince görevlerinin yerine getirilmesi sırasında, görevlerini yapma ve
sonuçlandırmaya engel olan kimselere eylem başka bir suçu oluştursa dahi ayrıca 107/2’ye
göre, 7.844 YTL ceza verilir.

AÇIKLAMA:

Kanunlardaki para cezaları, her takvim yılı başında geçerli olmak üzere o yıl için 04/01/1961
tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 ‘inci maddesi hükümleri uyarınca
tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında arttırılarak uygulanır, hükmünü getirmiştir.
4421 sayılı Kanunla değişik Ek 4. maddesi gereğince yeniden değerleme oranında (1.1.2000’de
% 52.1, 1.1.2001’de %56.0, 1.1.2002’de, % 53.2, 1.1.2003’ % 59, 1.1.2004’de %28.5,
1.1.2005’de % 11.2, 1.1.2006 ‘da ise % 9.8) artırılmıştır.

28.01.2004 tarihli ve 5083 sayılı Kanuna göre mevcut olan Yeni Türk Lirası cinsinden yapılan
işlemlerde yarım Yeni Kuruşun üzerindeki değerler bir Yeni Kuruşa tamamlanır; yarım Yeni
Kuruş ve altındaki değerler dikkate alınmaz hükmü 21.04.2005 tarihli ve 5335 sayılı Kanunun
22.maddesi ile değiştirilmiş olup bir Yeni Türk Lirası’nın (1 YTL) altında kalan tutarlar
dikkate alınmaz. İdari para cezalarında bu hususa dikkat edilmelidir.

10 HAZİRAN 2003 TARİHİNDE YÜRÜRLÜĞE GİREN


4857 SAYILI İŞ KANUNUNDA YER ALAN
İDARİ PARA CEZALARI (YTL)
(2007)
Sıra Kanu Ceza Fiil 2007 Yılı Açıklama
No. n Madde Ceza
Madd si Miktarı
esi (YTL)
(%7,8
Yeniden
Değerleme
Oranı kadar
1379
artırılmıştır)
Çalıştırılan her işçi için
para cezasının
kesinleşmesinden sonra
İşyerinin açılışını ve kapanışını bildirmemek,
bildirim
1 3 98 işyerini bildirme yükümlülüğüne aykırı 83
yükümlülüğüne
davranmak.
aykırılığın sürmesi
halinde takip eden her
ay için aynı miktar ceza
İşçilere eşit davranma ilkesine aykırı Bu durumdaki her İşçi
2 5 99/a 83
davranmak İçin
Geçici İş İlişkisine ilişkin yükümlülüklere Bu durumdaki her İşçi
3 7 99/a 83
uymamak İçin
Çalışma koşullarına ilişkin belgeyi Bu durumdaki her İşçi
4 8 99/b 83
vermemek İçin
Çağrı üzerine çalışma hükümlerine aykırı Bu durumdaki her İşçi
5 14 99/b 83
davranmak İçin
İşten ayrılan işçiye Çalışma Belgesi
Bu durumdaki her İşçi
6 28 99/c vermemek, belgeye gerçeğe aykırı bilgi 83
İçin
yazmak
Madde hükmüne aykırı olarak işçi çıkartmak İşten çıkarılan her İşçi
7 29 100 336
(toplu işçi çıkarma) İçin
Çalıştırılmayan her
özürlü ve eski hükümlü
8 30 101 Özürlü ve Eski Hükümlü Çalıştırmamak 1.267
ve çalıştırılmayan her
ay için
Ücret ile bu kanundan doğan veya TİS'den
Bu durumdaki her İşçi
9 32 102/a yada iş sözleşmesinden doğan ücreti kasten 167
ve her ay için
ödememek veya eksik ödemek
11 37 102/b Ücret hesap pusulası düzenlememek 336
Yasaya aykırı ücret kesme cezası vermek
12 38 102/b veya kesintinin sebep ve hesabını 336
bildirmemek
Bu durumdaki her İşçi
10 39 102/a Asgari ücreti ödememek veya eksik ödemek 167
ve her ay için
Fazla çalışma ücretini ödememek veya işçiye
hak ettiği serbest zamanı altı ay içinde Bu durumdaki her İşçi
14 41 102/c 167
vermemek veya işçinin onayını almadan İçin
fazla çalışma yaptırmak
13 52 102/b Yüzde ile ilgili belgeyi temsilciye vermemek 336
Yıllık ücretli izni yasaya aykırı şekilde Bu durumdaki her İşçi
15 56 103 167
bölmek, İçin
İzin ücretini yasaya aykırı şekilde ödemek Bu durumdaki her İşçi
16 57 103 167
veya eksik ödemek İçin
17 59 103 Sözleşmesi fesh edilen işçiye yıllık izin 167 Bu durumdaki her İşçi
1380
ücreti ödememek İçin
Yıllık izin yönetmeliğinin esas usullerine
Bu durumdaki her İşçi
18 60 103 aykırı olarak izni kullandırmamak veya eksik 167
İçin
kullandırmak
Çalışma sürelerine ve buna dair yönetmelik
19 63 104 783
hükümlerine uymamak
Bu durumdaki her İşçi
20 64 104 Telafi çalışması usullerine uymamak 167
İçin
Kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneği Bu durumdaki her İşçi
21 65 104 167
düzenlemelerine uymamak İçin
22 68 104 Ara dinlenmesini uygulamamak 844
İşçileri geceleri 7.5 saatten fazla çalıştırmak,
23 69 104 844
gece ve gündüz postalarını değiştirmemek
Çocukları çalıştırma yaşına ve çalıştırma
24 71 104 844
yasağına aykırı davranmak
Yer ve sualtında çalıştırma yasağına
25 72 104 844
uymamak
Çocuk ve genç işleri gece çalıştırmak veya
26 73 104 ilgili yönetmelik hükümlerine aykırı hareket 844
etmek
Doğum öncesi - sonrası sürelerde kadın işçiyi
27 74 104 844
çalıştırmak veya ücretsiz izin vermemek
28 75 104 İşçi Özlük dosyasını düzenlememek 844
Çalışma sürelerine ilişkin yönetmeliklere
29 76 104 844
muhalefet etmek
İş sağlığı ve güvenliği hükümlerine aykırı
30 77 105/2 844
davranmak
Alınmayan her iş
sağlığı ve güvenliği
İş sağlığı ve güvenliği tüzük ve önlemi için ve
31 78/1 105/1 83
yönetmeliklerine aykırı davranmak alınmayan önlemler
oranında izleyen her ay
için aynı miktar
Kurma izni ve işletme belgesi almadan işyeri
32 78/2 105/2 844
açmak
Faaliyeti durdurulan işi izin almadan devam
33 79 105/2 844
ettirmek, kapatılan işyerini izinsiz açmak
İş sağlığı ve güvenliği kurullarının kurulması
34 80 105/2 ve çalıştırılması ile ilgili hükümlere aykırı 844
davranmak
İşyeri hekimi çalıştırma ve işyeri sağlık
35 81 105/2 844
birimi oluşturma yükümlülüklerine uymamak

1381
İş güvenliği ile ilgili görevli mühendis veya
36 82 105/2 teknik eleman görevlendirme yükümlülüğünü 844
yerine getirmemek
Ağır ve tehlikeli işlerde 16 yaşından
küçükleri çalıştırmak veya yönetmelikte
37 85 105/3 844
gösterilen yaş kayıtlarına aykırı işçi
çalıştırmak.
Ağır ve tehlikeli işlerde çalışanlar için sağlık Bu durumdaki her işçi
38 86 105/4 167
raporu almamak için
18 yaşından küçük işçiler için sağlık raporu Bu durumdaki her
39 87 105/4 167
almamak çocuk işçi için
Gebe ve emzikli kadınlar hakkındaki
40 88 105/5 844
yönetmelik hükümlerine uymamak
İş sağlığı ve güvenliği yönetmeliklerine
41 89 105/5 844
aykırı davranmak
İş ve işçi bulmaya aracılık faaliyetini İş-
42 90 106 1.689
Kur'dan izin almadan yürütmek
Teftiş sırasında davete gelmemek, ifade ve
bilgi vermemek, gerekli olan belge ve
delilleri getirip göstermemek, İş
107/1-
43 92/2 Müfettişlerinin 92/1.fıkrada yazılı görevlerini 8456
a
yapmak için kendilerine her çeşit kolaylığı
göstermemek ve bu yoldaki emir ve
isteklerini geciktirmek, yerine getirmemek.
İfade ve bilgilerine başvurulan işçilere
107/1-
44 96/1 işverenlerce telkinlerde veya kötü 8456
b
davranışlarda bulunmak
İş Müfettişlerinin teftiş ve denetim
45 107/2 görevlerinin yapılmasını ve 8456
sonuçlandırılmasını engellemek.
2-5083 Sayılı Kanuna göre; Yeni Türk Lirası cinsinden yapılan işlemlerde yarım Yeni Kuruşun
üzerindeki değerler bir Yeni Kuruşa tamamlanır; yarım Yeni Kuruş ve altındaki değerler dikkate
alınmaz.

1382
10 HAZİRAN 2003 TARİHİNDE YÜRÜRLÜĞE GİREN
4857 SAYILI İŞ KANUNUNDA YER ALAN İDARİ PARA CEZALARI (YTL)
(2008 YILI)

2008 Yılı Ceza


Miktarı (YTL)
Kanun Maddesi

Ceza Maddesi

(%7,2 Yeniden
Fiil Değerleme Oranı Açıklama
kadar
Sıra No.

artırılmıştır)

Çalıştırılan her işçi için


İşyerinin açılışını ve para cezasının
kapanışını bildirmemek, kesinleşmesinden sonra
1 3 98 işyerini bildirme 88 bildirim yükümlülüğüne
yükümlülüğüne aykırı aykırılığın sürmesi halinde
davranmak. takip eden her ay için aynı
miktar ceza
İşçilere eşit davranma
2 5 99/a ilkesine aykırı 88 Bu durumdaki her İşçi İçin
davranmak
Geçici İş İlişkisine
3 7 99/a ilişkin yükümlülüklere 88 Bu durumdaki her İşçi İçin
uymamak
Çalışma koşullarına
4 8 99/b ilişkin belgeyi 88 Bu durumdaki her İşçi İçin
vermemek
Çağrı üzerine çalışma
5 14 99/b hükümlerine aykırı 88 Bu durumdaki her İşçi İçin
davranmak
İşten ayrılan işçiye
Çalışma Belgesi
6 28 99/c vermemek, belgeye 88 Bu durumdaki her İşçi İçin
gerçeğe aykırı bilgi
yazmak
Madde hükmüne aykırı
7 29 100 olarak işçi çıkartmak 360 İşten çıkarılan her İşçi İçin
(toplu işçi çıkarma)
Özürlü ve Eski Çalıştırılmayan her özürlü
8 30 101 Hükümlü 1.357 ve eski hükümlü ve
Çalıştırmamak çalıştırılmayan her ay için
Ücret ile bu kanundan
doğan veya TİS'den
yada iş sözleşmesinden Bu durumdaki her İşçi ve
9 32 102/a 179
doğan ücreti kasten her ay için
ödememek veya eksik
ödemek
Ücret hesap pusulası
10 37 102/b 360
düzenlememek

1383
Yasaya aykırı ücret
kesme cezası vermek
11 38 102/b 360
veya kesintinin sebep ve
hesabını bildirmemek
Asgari ücreti
Bu durumdaki her İşçi ve
12 39 102/a ödememek veya eksik 179
her ay için
ödemek
Fazla çalışma ücretini
ödememek veya işçiye
hak ettiği serbest
13 41 102/c zamanı altı ay içinde 179 Bu durumdaki her İşçi İçin
vermemek veya işçinin
onayını almadan fazla
çalışma yaptırmak
Yüzde ile ilgili belgeyi
14 52 102/b 360
temsilciye vermemek
Yıllık ücretli izni
15 56 103 yasaya aykırı şekilde 179 Bu durumdaki her İşçi İçin
bölmek,
İzin ücretini yasaya
16 57 103 aykırı şekilde ödemek 179 Bu durumdaki her İşçi İçin
veya eksik ödemek
Sözleşmesi fesh edilen
17 59 103 işçiye yıllık izin ücreti 179 Bu durumdaki her İşçi İçin
ödememek
Yıllık izin
yönetmeliğinin esas
usullerine aykırı olarak
18 60 103 179 Bu durumdaki her İşçi İçin
izni kullandırmamak
veya eksik
kullandırmak
Çalışma sürelerine ve
19 63 104 buna dair yönetmelik 904
hükümlerine uymamak
Telafi çalışması
20 64 104 179 Bu durumdaki her İşçi İçin
usullerine uymamak
Kısa çalışma ve kısa
çalışma ödeneği
21 65 104 179 Bu durumdaki her İşçi İçin
düzenlemelerine
uymamak
Ara dinlenmesini
22 68 104 904
uygulamamak
İşçileri geceleri 7.5
saatten fazla
23 69 104 çalıştırmak, gece ve 904
gündüz postalarını
değiştirmemek
Çocukları çalıştırma
yaşına ve çalıştırma
24 71 104 904
yasağına aykırı
davranmak
1384
Yer ve sualtında
25 72 104 çalıştırma yasağına 904
uymamak
Çocuk ve genç işleri
gece çalıştırmak veya
26 73 104 ilgili yönetmelik 904
hükümlerine aykırı
hareket etmek
Doğum öncesi - sonrası
sürelerde kadın işçiyi
27 74 104 904
çalıştırmak veya
ücretsiz izin vermemek
İşçi Özlük dosyasını
28 75 104 904
düzenlememek
Çalışma sürelerine
29 76 104 ilişkin yönetmeliklere 904
muhalefet etmek
İş sağlığı ve güvenliği
30 77 105/2 hükümlerine aykırı 904
davranmak
İş sağlığı ve güvenliği Alınmayan her iş sağlığı
tüzük ve ve güvenligi önlemi için ve
31 78/1 105/1 yönetmeliklerine aykırı 88 alınmayan önlemler
davranmak oranında izleyen her ay
için aynı miktar
Kurma izni ve işletme
32 78/2 105/2 belgesi almadan işyeri 904
açmak
Faaliyeti durdurulan işi
izin almadan devam
33 79 105/2 904
ettirmek, kapatılan
işyerini izinsiz açmak
İş sağlığı ve güvenliği
kurullarının kurulması
34 80 105/2 ve çalıştırılması ile ilgili 904
hükümlere aykırı
davranmak
İşyeri hekimi çalıştırma
ve işyeri sağlık birimi
35 81 105/2 oluşturma 904
yükümlülüklerine
uymamak
İş güvenliği ile ilgili
görevli mühendis veya
teknik eleman
36 82 105/2 904
görevlendirme
yükümlülüğünü yerine
getirmemek

1385
Ağır ve tehlikeli işlerde
16 yaşından küçükleri
çalıştırmak veya
37 85 105/3 904
yönetmelikte gösterilen
yaş kayıtlarına aykırı
işçi çalıştırmak.
Ağır ve tehlikeli işlerde
38 86 105/4 çalışanlar için sağlık 179 Bu durumdaki her işçi için
raporu almamak
18 yaşından küçük
Bu durumdaki her çocuk
39 87 105/4 işçiler için sağlık raporu 179
işçi için
almamak
Gebe ve emzikli
kadınlar hakkındaki
40 88 105/5 904
yönetmelik hükümlerine
uymamak
İş sağlığı ve güvenliği
41 89 105/5 yönetmeliklerine aykırı 904
davranmak
İş ve işçi bulmaya
aracılık faaliyetini İş-
42 90 106 1.810
Kur'dan izin almadan
yürütmek
Teftiş sırasında davete
gelmemek, ifade ve
bilgi vermemek, gerekli
olan belge ve delilleri
getirip göstermemek, İş
Müfettişlerinin
107/1-
43 92/2 92/1.fıkrada yazılı 9.063
a
görevlerini yapmak için
kendilerine her çeşit
kolaylığı göstermemek
ve bu yoldaki emir ve
isteklerini geciktirmek,
yerine getirmemek.
İfade ve bilgilerine
başvurulan işçilere
107/1-
44 96/1 işverenlerce telkinlerde 9.063
b
veya kötü davranışlarda
bulunmak
İş Müfettişlerinin teftiş
ve denetim görevlerinin
45 107/2 yapılmasını ve 9.063
sonuçlandırılmasını
engellemek.

Not:Uygulanacak idari para cezası miktarları ; (2004 yılında % 28,5; 2005 yılında %11,2; 2006 yılında
%9,8; 2007 yılında %7,8; 2008 yılında %7,2 Yeniden Değerleme oranında artırılmıştır )

1-5083 Sayılı Kanuna göre; Yeni Türk Lirası cinsinden yapılan işlemlerde yarım Yeni

1386
Kuruşun üzerindeki değerler bir Yeni Kuruşa tamamlanır; yarım Yeni Kuruş ve altındaki
değerler dikkate alınmaz.

2-5083 sayılı T.C. Devletinin Para Birimi Hakkında Kanunun 2. maddesine 21/04/2005
tarihli 5335 sayılı Kanunun 22. maddesi ile eklenen fıkra uyarınca 1 YTL'nin altında kalan
tutarlar dikkate alınmamıştır.

1387
4857 SAYILI İŞ KANUNUNA GÖRE UYGULANACAK
İDARİ PARA CEZALARI (YTL)
Sıra Kanu Ceza Fiil 26.05.2008 Açıklama
No. n Madd tarihinden
Madd esi itibaren
esi uygulanacak
para cezası
miktarı (5763
sayılı Kanun)

1 3 98 İşyerinin açılışını ve 100 (*) (*) Maddenin birinci ve ikinci


kapanışını bildirmemek, 1.000 (**) fıkralarına aykırı davranan
işyerini bildirme 10.000 (***) işverene veya işveren vekiline
yükümlülüğüne aykırı çalıştırılan her işçi için.
davranmak. (**) 85. madde kapsamındaki
işyerlerinde çalıştırılan her
işçi için.
(***) İşyerini muvazalı
olarak bildiren asıl işveren
ile alt
işveren vekillerine ayrı ayrı.
2 5 99/a İşçilere eşit davranma ilkesine 88 Bu durumdaki her İşçi
aykırı davranmak İçin
3 7 99/a Geçici İş İlişkisine ilişkin 88 Bu durumdaki her İşçi
yükümlülüklere uymamak İçin
4 8 99/b Çalışma koşullarına ilişkin 88 Bu durumdaki her İşçi
belgeyi vermemek İçin
5 14 99/b Çağrı üzerine çalışma 88 Bu durumdaki her İşçi
hükümlerine aykırı İçin
davranmak
6 28 99/c İşten ayrılan işçiye Çalışma 88 Bu durumdaki her İşçi
Belgesi vermemek, belgeye İçin
gerçeğe aykırı bilgi yazmak
7 29 100 Madde hükmüne aykırı olarak 360 İşten çıkarılan her İşçi
işçi çıkartmak (toplu işçi İçin
çıkarma)
8 30 101 Özürlü ve Eski Hükümlü 1.357 Çalıştırılmayan her
Çalıştırmamak özürlü ve eski hükümlü ve
çalıştırılmayan her ay
için
9 32 102/a Ücret ile bu kanundan doğan 100 Bu durumda olan her İşçi (1)
veya TİS'den yada iş ve her ay için
sözleşmesinden doğan ücreti
kasten ödememek veya eksik
ödemek
10 37 102/b Ücret hesap pusulası 360
düzenlememek
11 38 102/b Yasaya aykırı ücret kesme 360
cezası vermek veya kesintinin
sebep ve hesabını

1388
bildirmemek
12 39 102/a Asgari ücreti ödememek veya 179 Bu durumdaki her İşçi ve
eksik ödemek her ay için
13 41 102/c Fazla çalışma ücretini 179 Bu durumdaki her İşçi
ödememek veya işçiye hak İçin
ettiği serbest zamanı altı ay
içinde vermemek veya işçinin
onayını almadan fazla çalışma
yaptırmak
14 52 102/b Yüzde ile ilgili belgeyi 360
temsilciye vermemek
15 56 103 Yıllık ücretli izni yasaya 179 Bu durumdaki her İşçi
aykırı şekilde bölmek, İçin
16 57 103 İzin ücretini yasaya aykırı 179 Bu durumdaki her İşçi
şekilde ödemek veya eksik İçin
ödemek
17 59 103 Sözleşmesi fesh edilen işçiye 179 Bu durumdaki her İşçi
yıllık izin ücreti ödememek İçin
18 60 103 Yıllık izin yönetmeliğinin 179 Bu durumdaki her İşçi
esas usullerine aykırı olarak İçin
izni kullandırmamak veya
eksik kullandırmak
19 63 104 Çalışma sürelerine ve buna 904
dair yönetmelik hükümlerine
uymamak
20 64 104 Telafi çalışması usullerine 179 Bu durumdaki her İşçi
uymamak İçin
21 65 104 Kısa çalışma ve kısa çalışma 179 Bu durumdaki her İşçi
ödeneği düzenlemelerine İçin
uymamak
22 68 104 Ara dinlenmesini 904
uygulamamak
23 69 104 İşçileri geceleri 7.5 saatten 904
fazla çalıştırmak, gece ve
gündüz postalarını
değiştirmemek
24 71 104 Çocukları çalıştırma yaşına ve 904
çalıştırma yasağına aykırı
davranmak
25 72 104 Yer ve sualtında çalıştırma 904
yasağına uymamak
26 73 104 Çocuk ve genç işleri gece 904
çalıştırmak veya ilgili
yönetmelik hükümlerine
aykırı hareket etmek
27 74 104 Doğum öncesi - sonrası 904
sürelerde kadın işçiyi
çalıştırmak veya ücretsiz izin
vermemek
28 75 104 İşçi Özlük dosyasını 904
düzenlememek
1389
29 76 104 Çalışma sürelerine ilişkin 904
yönetmeliklere muhalefet
etmek
30 77 105/c İş sağlığı ve güvenliği 1.000
hükümlerine aykırı
davranmak
31 78 105/a İş sağlığı ve güvenliği 200 Alınmayan her iş sağlığı
yönetmeliklerine aykırı ve güvenliği önlemi için
davranmak ve alınmayan önlemler
için izleyen her ay aynı
miktar
32 78 105/c İşletme belgesi almadan işyeri 1.000
açmak veya belgelendirilmesi
gereken veya ürünler için
belge almamak
33 79 105/c Faaliyeti durdurulan işi izin 1.000
almadan devam ettirmek,
kapatılan işyerini izinsiz
açmak
34 80 105/c İş sağlığı ve güvenliği 1.000
kurullarının kurulması ve
çalıştırılması ile ilgili
hükümlere aykırı davranmak
35 81 105/c İş sağlığı ve güvenliği 1.000
hizmetleri ile ilgili
yükümlülükleri yerine
getirmemek
36 85/1 105/d Mesleki eğitim almamış işçi 500 Her işçi için (2)
çalıştırmak
37 85/2 105/d Ağır ve tehlikeli işlerde 16 1.000 Her işçi için
yaşından küçükleri
çalıştırmak veya yönetmelikte
gösterilen yaş kayıtlarına
aykırı işçi çalıştırmak.
38 86 105/b Ağır ve tehlikeli işlerde 200 Bu durumdaki her işçi
çalışanlar için sağlık raporu için
almamak
39 87 105/b 18 yaşından küçük işçiler için 200 Bu durumdaki her çocuk
sağlık raporu almamak için
40 88 105/c Gebe ve emzikli kadınlar 1.000
hakkındaki yönetmelik
hükümlerine uymamak
41 89 105/c İş sağlığı ve güvenliği 1.000
yönetmeliklerine aykırı
davranmak
42 90 106 İş ve işçi bulmaya aracılık 1810
faaliyetini İş-Kur'dan izin
almadan yürütmek

1390
43 92/2 107/ Teftiş sırasında davete 8.000
1-a gelmemek, ifade ve bilgi
vermemek, gerekli olan belge
ve delilleri getirip
göstermemek, İş
Müfettişlerinin 92/1.fıkrada
yazılı görevlerini yapmak için
kendilerine her çeşit kolaylığı
göstermemek ve bu yoldaki
emir ve isteklerini yerine
getirmemek.
44 96/1 107/ İfade ve bilgilerine 8.000
1-b başvurulan işçilere
işverenlerce telkinlerde veya
kötü davranışlarda bulunmak
45 107/2 İş Müfettişlerinin teftiş ve 8.000
denetim görevlerinin
yapılmasını ve
sonuçlandırılmasını
engellemek.

Not:
-5083 Sayılı Kanuna göre; Yeni Türk Lirası cinsinden yapılan işlemlerde yarım Yeni Kuruşun
üzerindeki değerler bir Yeni kuruşa tamamlanır; yarım Yeni Kuruş ve altındaki değerler
dikkate alınmaz.

-5083 sayılı T.C. Devletinin Para Birimi Hakkında Kanunun 2. maddesine 21/04/2005 tarihli
5335 sayılı Kanunun 22. maddesi ile eklenen fıkra uyarınca 1 YTL'nin altında kalan tutarlar
dikkate alınmamıştır.

1-102.maddesinin a fıkrasında 5754 sayılı Kanunla değişiklik yapılmıştır. Söz konusu Kanun
08.05.2008 tarihli 26870 sayılı Resmi Gazete' de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

2- 85.maddenin 1.fıkrasında 5763 sayılı Kanunun 5.maddesi ile yapılan değişiklik 01.01.2009
tarihinde yürürlüğe girmiştir.

3- İş Kanunu 65.maddesi, 5763 sayılı Kanun ile kaldırılmıştır.

1391
İŞ KANUNU’NA GÖRE VERİLEN
İDARİ PARA CEZALARINA İTİRAZ

4857 sayılı İş Yasası, idari para cezalarına itiraz yeri olarak, daha önceki Yasanın aksine idare
mahkemelerini görevlendirmiştir.

Konuyu düzenleyen 108’nci maddesinde, Yasanın öngördüğü idari para cezalarının,


gerekçeleri belirtilmek suretiyle ilgili bölge çalışma müdürü tarafından verileceği, bu cezalara
karşı tebliğinden itibaren en geç yedi gün içinde yetkili idare mahkemesine itiraz edilebileceği
belirtilmektedir.

İtiraz, idare tarafından verilen cezanın yerine getirilmesini engellemeyecektir. İtiraz üzerine
verilen karar ise kesindir.

Uygulama bu şekilde sürdürülüyordu. İdari mahkemeler, işyerlerinde yapılan işin yürütümü ve


iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili denetimler sonucu, iş müfettişlerince hazırlanan raporlara
dayanılarak, bölge çalışma müdürlükleri tarafından verilen idari para cezalarına karşı
işverenlerin yaptıkları itirazları değerlendiriyorlardı.

Türk Ceza Yasası kapsamında yapılan değişiklikler bağlamında “Kabahatler Kanunu”


düzenlendi. 5327 sayılı Yasa, 31 Mart 2005 tarihinde 25772 sayılı Mükerrer Resmi Gazete’ de
yayınlandı. Ancak bilindiği gibi, Yasanın yürürlüğe girişi ertelendi ve Türk Ceza Kanunu ile
birlikte 1 Haziran 2005 tarihinde yürürlüğe girdi.

Kabahat nedir ?

Kabahatler Yasası, ikinci maddesinde yaptığı tanımla, kabahati kanunun karşılığında idari
yaptırım uygulanmasını öngördüğü haksızlık olarak belirtmektedir.

Yasanın üçüncü maddesinde ise, Yasanın genel hükümlerinin diğer yasalardaki kabahatler
hakkında da uygulanacağı hükmü bulunmaktadır.

Kesinleşen cezalar taksitle ödenebilecek


Kişinin ekonomik durumunun müsait olmaması halinde idarî para cezasının, ilk taksitinin peşin
ödenmesi koşuluyla, bir yıl içinde ve dört eşit taksit halinde ödenmesine karar verilebilir.
Taksitlerin zamanında ve tam olarak ödenmemesi halinde idarî para cezasının kalan kısmının
tamamı tahsil edilir.
Kesinleşen karar, derhal tahsil için mahallin en büyük mal memuruna verilir.
İdarî para cezası, 21.7.1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında
Kanun hükümlerine göre tahsil edilir.

Ceza kesilen razı olursa idari para cezası cezayı veren kamu görevlisi tarafından tahsil
edilebilir
Kabahat dolayısıyla idarî para cezası veren kamu görevlisi, ilgilinin rıza göstermesi halinde
bunun tahsilatını derhal kendisi gerçekleştirir.

İdari para cezası kesilen yargıya başvurmaz ise indirim yapılacak


İdarî para cezasını kanun yoluna başvurmadan önce ödeyen kişiden bunun dörtte üçü tahsil
edilir. Peşin ödeme, kişinin bu karara karşı kanun yoluna başvurma hakkını etkilemez.

1392
İdarî para cezaları her takvim yılı başından geçerli olmak üzere o yıl için 4.1.1961 tarihli ve
213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesi hükümleri uyarınca tespit ve ilân
edilen yeniden değerleme oranında artırılarak uygulanır.

Tebligat uyarıcı olacak

İdari para cezaları ilgiliye Tebligat Yasası uyarınca tebliğ edilecek ve bu tebligata “Verilen
para cezasına tebliğ tarihinden itibaren 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun 27’nci maddesi
gereğince, en geç onbeş gün içinde sulh ceza mahkemesine itiraz edilebileceği” ibaresi
yazılacaktır.

İdari para cezasına itiraz edilmesi halinde, karar kesinleşinceye kadar idari para cezasının
tahsili için mal müdürlüğüne herhangi bir bildirimde bulunulmayacaktır.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, iş yasaları ve Yabancıların Çalışma izinleri Hakkında


Kanun ile ilgili olarak, yukarıda belirttiğimiz uygulamayı başlatmıştır ve uygulama
sürmektedir. İdari para cezalarına itiraz hakkının kaybolmaması için bu uygulamaya dikkat
edilmesi gereklidir.

Not : 4857 sayılı İş Kanunu, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu ve 4447 sayılı İşsizlik
Sigortası Kanunu gereğince yazılan idari para cezalarının iptali ile ilgili davalar, Anayasa
Mahkemesinin Esas :2005/108, Karar :2006/35 sayılı kararları ile (Resmi Gazete : 22.07.2006 -
sayı : 26236) 5326 sayılı Kabahatler Kanununun 3.maddesi iptal edilmiş olmakla 22 Ocak 2007
tarihinden itibaren İdare Mahkemelerinde açılmaktadır.

4857 SAYILI YASAYA


1393
CEZA HÜKÜMLERİ AÇISINDAN BAKIŞ

99’uncu madde ikinci olarak, Yasanın 8.maddesinde yer alan ve sözleşmenin yazılı olarak
yapılmadığı hallerde işverenin, en geç iki ay içinde genel ve özel çalışma koşullarını, günlük ya
da haftalık çalışma süresini, temel ücreti ve varsa ücret eklerini, ücret ödeme dönemini, süresi
belirli ise sözleşmenin süresini, fesih halinde tarafların uymak zorunda oldukları hükümleri
gösteren yazılı bir belge vermekle yükümlü olduğu hükmüne aykırı davranışı düzenlemektedir.

Belirli ve belirsiz süreli iş sözleşmesi’ni düzenleyen 11.madde “Belirli süreli işlerde veya belli
bir işin tamamlanması veya belirli bir olgunun ortaya çıkması gibi objektif koşullara bağlı
olarak işveren ile işçi arasında yazılı şekilde yapılan iş sözleşmesi belirli süreli iş
sözleşmesidir” hükmünü getirmiştir.

Bu hükümle 8.maddenin ikinci fıkrasında yer alan süresi bir yıl ve daha fazla olan iş
sözleşmelerinin yazılı olarak yapılacağı hükmü ortadan kalkmaktadır. Böylece tüm belirli
süreli iş sözleşmelerinin yazılı olarak yapılması zorunlu hale gelmektedir.

Maddede belirlenen yasaklama, belirsiz süreli iş sözleşmelerine ilişkin olmaktadır.

Ayrıca 14.madde ile düzenlenmiş bulunan ve kısmi süreli bir iş sözleşmesi olarak nitelenen
çağrı üzerine çalışma’ya dayalı iş sözleşmesi koşullarına aykırı davranmak aynı madde
kapsamında yaptırıma bağlanmıştır.

Çağrı üzerine çalışmayı içeren iş sözleşmesi yazılı olarak yapılacaktır.

Bu iş sözleşmesi ile, işçinin çalışmasına ihtiyaç duyulan zaman, hafta, ay veya yıl gibi bir
zaman dilimi olarak belirlenebilir.

İşçinin çalışmasına ihtiyaç duyulan zaman taraflar arasında belirlenmemiş ise haftalık çalışma
süresi yirmi saat olarak kararlaştırılmış sayılacaktır.

Yasanın 28.maddesi, işten ayrılan işçiye, işveren tarafından, işçinin işinin çeşidini ve işin
süresini gösteren bir belge olan çalışma belgesi’ni içermektedir.

Bu belgenin verilmemesi de 99.madde ile yaptırıma bağlanmıştır.

Belgenin vaktinde verilmemesi veya doğru bilgiler içermemesi nedeniyle zarar görenler
tazminat isteyebilirler.

1394
5198 SAYILI YASA İLE GETİRİLEN DEĞİŞİKLİKLER

6Temmuz 2004 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmiş olan 5198 Sayılı yasa
ile 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Yasası’nda bazı değişiklikler yapıldı.

Bu değişikliklerden en önemlisi; Sigorta primlerine esas alınacak kazancın sınırlarına


ilişkindir.

Sosyal Sigortalar Yasası uyarınca alınacak primler ve verilecek ödeneklerin hesabında esas
alınacak kazancın alt sınırı, 16 yaşından büyükler için belirlenen asgari ücret,

üst sınırı ise, asgari ücretin altı buçuk katı olarak belirlenmiştir.

Bunun sonucunda, 1 Temmuz-31 Aralık 2004 tarihleri arasında, alt sınır 441.150 Milyon Türk
Lirası olacaktır.

Üst sınır ise 2.886.975.000 Türk Lirası olmuştur.

İsteğe Bağlı Sigorta Konusunda Neler Değişti

Söz konusu Yasa ile Sosyal Sigorta Yasası’nın 85’nci maddesinde de değişiklik yapılmıştır.
Böylece, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları isteğe bağlı prim oranı daha önce %30 olarak
belirlenmişken bu kez %25’e düşürülmüştür.

Topluluk Sigortası Prim Oranı da Değişti

Sosyal Sigorta Yasası’nın 86’ncı maddesinde düzenlenen bu prim oranı da “prime esas
kazancın alt ve üst sınırı arasında olmak koşuluyla” sigortalı tarafından belirlenecek miktarın
%25’i olarak belirlendi. Malullük, yaşlılık, ölüm sigortalarına ilişkin bu prim daha önce %30
oranındaydı.

Yürürlük Zamanı

İsteğe bağlı ve topluluk sigortası prim oranlarının düşürülmesini düzenleyen 5198 Sayılı
Yasa’nın 13’ncü maddesi yayımı izleyen aybaşı olan 1 Ağustos tarihinde yürürlüğe girecektir.

Destek Primi Değişti mi?

Destek primi oranında bir değişiklik olmadı. Bu oran, çalışanlardan %7.5 ve işverenden %22.5
olmak üzere toplam %30 oranında kesilmeye devam edilecek.

1395
L.P.G. İSTASYONLARI...

- BAYİLİK SÖZLEŞMESİ:

Bir LPG dağıtım şirketi ile bayilik sözleşmesi yapılmadan LPG ikmal istasyonu
kurulmamalı ve işletilmemelidir. (İş Kanunu Madde:73, TSE 11939/1.21)

- TANKIN .... UZAKLIĞI :

LPG İkmal istasyonunda bulunan bir LPG tankının, en yakın diğer bir LPG tankına,
bina veya bina gruplarına, komşu arsa sınırına, ana trafik yollarına kara yolarına veya demir
yollarına olan emniyetli mesafeleri, ....... metre olacaktır. (Par. Pat. Mad. Tüzüğü Madde:130-
Çizelge V, TSE 11939 Çizelge I)

Kap.Hacmi (m³) Y.Altı (m) Y.Üstü (m) Birbirinden uzaklığı (m)


0,5-3 3 3 1
3-10 5 7,5 1
10-120 10 15 1,5
120-250 15 20 1,5

- İŞYERİ PROJELERİ:

LPG İkmal istasyonları projesine uygun olarak tesis edilecek. Tesisat projesi, elektrik
projesi ve vaziyet planının tasdikli bir sureti işyerinde bulundurulacaktır. (İş Kanunu
Madde:73, TSE 11939 1.10)

- ELEKTRİK HATTI UZAKLIĞI :

LPG dolum tesislerinde, tehlikeli bölge sınırları içerisinden, çıplak enerji nakil hattı
geçmeyecektir. Yer üstü LPG tanklarının hiç bir parçası anma gerilimi 0,6-10,5 KV arasında
olan enerjiden (elektrikten) hatların dikey doğrultusunda, her yönde 2 metre, 10,5 KV'dan
sonra 7,5 metre uzak olacaktır. (İş Kanunu Madde:73, TSE 11939 2.2.11)

- ELEKTRİK TESİSATININ KONTROLÜ:

İşyerindeki aydınlatma devresi de dahil olmak üzere bütün elektrik tesisatı yılda bir defa
muntazaman ehliyetli teknik elemanlar tarafından kontrol ve bakıma tabi tutulacak, bir belge
düzenlenerek işyerinde saklı tutulacaktır. (Par. Pat. Mad. Tüzüğü Madde:40)

- ETANŞ AYDINLATMA:

LPG İkmal istasyonlarının tehlikeli bölgelerindeki (Tank sahası ve dispenser) aydınlatma


armatörleri ex-proof özellikte (etanş) olacaktır. (Par.Pat. Mad. Tüzüğü Madde :41)

- SAHA AYDINLATMASI:

LPG İkmal istasyonlarında, araç giriş çıkış yerleri, tank sahası, tüm tesis ve çevrede
yeterli aydınlatma sağlanacaktır. (Par. Pat. Mad. Tüzüğü Madde:53)

1396
- PARATONER

LPG İkmal istasyonları yıldırıma karşı, yürürlükteki mevzuatın öngördüğü sistemlerle


(Paratonerlerle) donatılacaktır. (Par. Pat. Mad. Tüzüğü Madde:57)

- PARATONER KONTROLÜ:

Paratonerler ve yıldırıma karşı alınan diğer koruyucu tertibat bir yılı geçmeyen süreler
içinde ehliyetli elemanlar tarafından kontrol ettirilecektir. Düzenlenen belge ilgililerin her
isteminde gösterilmek üzere işyerinde saklanacaktır. (Par. Pat. Mad. Tüzüğü Madde:57)

- GAZ BİRİKEBİLECEK TEHLİKELİ ÇUKURLAR:

LPG dolum tesisinde, tank sahası ve dispensere 5 metre mesafede gaz birikimi olabilecek
kanal, menfez ve benzeri çukurluklar bulunmamalıdır. (İş Kanunu Madde:73, TSE 11939
2.2.1.)

- İŞYERİ ZEMİNİ ve GİRİŞ ÇIKIŞ YERİ:

LPG İkmal istasyonlarının zemini düzgün, dispenser bölgesine taşıt giriş ve çıkışları ayrı
ayrı olmalı, LPG ikmali için istasyona gelen taşıtların ikmal istasyonunda dolum yaparken
duracağı alanlar 15 Cm. genişliğinde sarı bir çizgi ile belirlenecek ve taşıtların buralara durması
sağlanacaktır. (İş Kanunu Madde:73, TSE 1.13, 2.1.10, 2.1.18)

- DİSPENSER İLE TRAFİK YOLU ARASINA KORUGAN:

Dispenser ile trafik yolu arasına, seyir halindeki araçlardan gelebilecek mekanik zararları
engellemek üzere, taşıt giriş-çıkış kısmı hariç, en az 50 cm. yüksekliğinde sabit korugan
yapılacaktır. (İş Kanunu Madde:73, TSE 2.1.11)

- UYARI TALİMATLARI:

İşyerinin, tank sahasında tanker boşaltma talimatı, dispenser bölgesinde araç dolum
talimatı, işçilerin bekleme yerinde, yangın ve acil durum planı hazırlanarak görünür bir şekilde
ilan edilecektir. (İş Kanunu Madde:73, TSE 11939 2.3.8)

- TANK VE BORU HATTINA FİZİKİ KORUMA:

Depolama tankı ve boru tesisatı dışarıdan gelecek fiziki darbe ve etkilere karşı uygun
şekilde korunmuş olacaktır. (İş Kanunu Madde:73, TSE 1446 2.1.2.1.3)

- TANK DOLUM AĞIZ SEVİYESİ:

Tank dolum ağızları normal işletme şartlarında, zemin seviyesinden kolayca erişilebilir
seviyede yerleştirilecektir. Yerüstü tanklarının üzerine yerleştirilen kontrol tesisatlarına
kolayca ulaşabilmek için sabit merdiven veya platform yapılacaktır. (İş Kanunu Madde:73,
TSE 1446 2.1.2.1.4)

- OTOMATİK SOĞUTMA TERTİBATI VE TANK RENGİ:

Yerüstü depolama tanklarının üstünde, tank ısınarak iç basıncın artması durumunda tankı
1397
soğutabilecek, otomatik soğutma tertibatı (spring-duş) bulunacak ve tank, ışığı yansıtacak
renge boyanacaktır.(Par. Pat. Mad. Tüzüğü Madde:127)

- TANK VE BORU TESİSATI ÇEVRESİNE TEL ÖRGÜ:

Tank sahasının etrafı, tank dış cidarından ve pompa, boru vb. tesisatların bir metre
açığından itibaren en az 180 Cm. yükseklikte tel örgü veya çitle çevrilmiş olacaktır. Bu kısmın
dışarı açılan en az iki kapısı bulunacaktır. (Par. Pat. Mad. Tüzüğü Madde:52, TSE 11939/2.2.3)

- KATOTİK KORUMA:

Yer altı tanklarına katotik koruma yapılacak ve bu tesisat periyodik olarak yılda bir kez
ölçümlenerek kontrol edilecek, kontrol sonuçlarını gösteren belge düzenlenerek işyerinde
bulundurulacaktır. (İş Kanunu Madde:73, TSE 11939 2.2.6)

- TANK DERİNLİĞİ:

Yeraltı ve yerüstü tankları sağlam bir yere oturtulmuş, dış korozyona karşı korunmuş
olacaktır. Yeraltı tankı, tankın en üst seviyesi toprak seviyesinden en az 60 cm. aşağıda olacak
şekilde gömülecektir. (Par. Pat. Mad. Tüzüğü Madde:77, TSE 11939 1.10)

- EMNİYET VALFLERİ:

Emniyet valfleri; Tankların üst kısmına ve tank içersindeki LPG'nin buhar fazına
gelecek şekilde yerleştirilecek ve buhar çıkış ağzı atmosfere doğrudan açık olacaktır. Emniyet
valfinin çıkış ağzına yağmur, toz v.b. yabancı maddelerin girmemesi için koruyucu başlık
takılacaktır. (İş Kanunu Madde:73, TSE 11939 2.2.2)

- GAZ DETEKTÖRLÜ ALARM:

Tank sahasında ve dispenserlerin gaz hortumu çıkış tarafında yerden 20 cm.


yükseklikte (ex-proof) gaz detektörlü alarm sistemi bulunacaktır. Detektör gaz kaçağını
algıladığında alarm sistemi,tesisin yangın söndürme ve aydınlatma sistemi dışındaki bütün
elektriği ve dispensere gidiş-dönüş hattındaki uzaktan kumandalı valflerle gaz akışını
kesecektir. (İş Kanunu Madde:73, TSE 11939 2.1.12)

- DİSPENSER HORTUMU ÖZELLİKLERİ:

Dispenser dolum hortumları; LPG (Propan) için tasarlanmış olacak ve üzerinde LPG'ye
uygun olduğunu belirten yazı ve işaretler bulunacak, hortum uzunluğu en az 3 metre ve en fazla
5 metre olacaktır. (İş Kanunu Madde:73, TSE 11939 2.1.7)

- DİSPENSER HORTUMUNA KAPLİN:

Dispenser dolum hortumu üzerinde, hortumun çekmeye karşı zorlanması durumunda belirli bir
değerden sonra ayrılan ve gaz akışını durduran kaplin bulunacaktır. (İş Kanunu Madde:73,
TSE 11939 2.1.4)

-DİSPENSERE KORUGAN:

Dispenser yerden en az 20 cm. yükseklikte beton kaide üzerine monte edilecek ve ayrıca

1398
dispenser etrafına, dispenseri dıştan gelecek fiziki etkilere karşı korumak için sabit korugan
yapılmış olacaktır. (İş Kanunu Madde:73, TSE 11939 2.1.10)

- DİSPENSER ÜZERİNE LPG SEMBOLÜ:

Dispenserler üzerine 15x30 cm. boyutlarında "LPG" sembolü yazılacaktır. (Par. Pat.
Mad. Tüzüğü Madde:56, TSE 11939 2.1.3)

- DİSPENSERE TİP VE SİSTEM ONAYI:

LPG İkmal istasyonlarında sadece "Tip ve Sistem Onayı" alınmış dispenserler


kullanılacaktır. Dispenserlerin tip onay belgesinin sureti işyerinde bulundurulacaktır. (İş
Kanunu Madde:73, TSE 11939 2.1.1)

- ARAÇ TOPRAKLAMASI:

Dispenserlerden araçlara dolum esnasında kullanılmak üzere araç topraklama sistemi


bulunacaktır. (İş Kanunu Madde:73, TSE 11939 1.15)

- STATİK ELEKTRİK TOPRAKLAMA SİSTEMİ:

Tankerden depolama tankına LPG dolumu yapılırken, tankerle tank arasında topraklama
bağlantısı yapılacaktır. Bu topraklamanın yapılabilmesi için tank sahasında gerekli topraklama
bağlantı ucu bulunacaktır. (Par. Pat. Mad. Tüzüğü Madde:75)

- TANK İLE POMPA ARASI ELEMANLARI:

LPG tankı ile pompa arasında: Filitre (Dalgıç pompa tipi hariç), Emniyet valfi, Aşırı akış
kesme veya uzaktan kumandalı valf bulunacaktır. (İş Kanunu Madde:73, TSE 11939 1.2.6)

- DİSPENSER İLE TANK GERİ DÖNÜŞ HATTI ÜZERİ ELEMANLARI:

Dispenser ile tank geri dönüş hattı üzerinde:Emniyet valfi, Elle kapatılabilen vana, Çek
valf, Aşırı hız kesme veya uzaktan kumandalı valf bulunacaktır. (İş Kanunu Madde:73, TSE
11939 1.2.6)

- POMPA İLE DİSPENSER ARASI ELEMANLARI:

LPG pompası ile dispenser arasında: Filitre, Emniyet valfi, Elle kapatılabilen vana, bay-
pas valfi bulunacaktır. (İş Kanunu Madde:73, TSE 11939 1.2.6)

- BAY-PAS DÖNÜŞ HATTI ELEMANLARI:

A) - Dönüşün tanka ayrı olarak bağlanması durumunda: Elle kapatmalı vana, Bay-pas
valfi, Çek valf, Emniyet Valfi, Aşırı hız kesme veya uzaktan kumandalı valf bulunacaktır.

B) - Dönüşün dispenser dönüş hattına bağlanması durumunda: Elle kapatmalı vana, Bay-
pas valfi bulunacaktır. (İş Kanunu Madde:73, TSE 11939 1.2.6)

1399
- TANK DOLUM HATTI ÜZERİ ELEMANLARI:

Tank dolum hattı üzerinde elle kapatmalı vana ve çek valf bulunacaktır. (İş Kanunu
Madde:73, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü Madde:4)

- "SIVI GİRİŞ-GAZ DÖNÜŞLÜ" TANK DOLUM HATTI ELEMANLARI:

"Sıvı giriş - Gaz Dönüşlü" Tank dolum sistemlerinde Hatlar: Çek valf, Uzaktan
kumandalı valf ve Aşırı akış vanaları ile donatılacaktır. (İş Kanunu Madde:73, TSE 11939
2.3.5)

- ACİL DURDURMA BUTONU:

LPG sevk pompası hem dispenser üzerinden, hem de ana kumanda panosu üzerinden
kontrol edilebilmeli ve ayrıca tehlikeli bölgenin dışında kolayca ulaşılabilecek bir yerde,
dispenser etrafında oluşabilecek tehlikeli bir durumda, pompayı durduran pompanın basma
hattını ve dispenserin dönüş hattını otomatik olarak kapatan acil durdurma butonu bulunacaktır.
(İş Kanunu Madde:73, TSE 11939 2.1.2, 2.1.5)

- UYARI LEVHASI:

LPG Otogaz istasyonlarında, görünür yerlere, Yangın tehlikesini belirten uyarıcı ikaz
levhaları konulacaktır. (Par. Pat. Mad. Tüzüğü Madde: 56)

- İKMAL İSTASYONU ÇEVRESİNDE KOLAY TUTUŞAN MALZEME:

İkmal istasyonlarının, tank ve dispenser bölgesine en az 3 metre mesafede kuru ot ve


benzeri kolayca tutuşabilen yanıcı madde bulundurulmayacaktır. (İş Kanunu Madde:73, TSE
11939 2.2.9)

- İŞ ELBİSESİ:

İşçilerin kendi elbiselerine zarar verecek veya bunları sokakta giyilmez bir halde
kirletecek işlerde çalışan işçilere, işin gerektirdiği şekil ve nitelikte koruyucu giyim eşyası
olarak birer iş elbisesi veya iş gömleği giydirilecektir. (İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü
Madde:526)

- İŞ ELDİVENİ:

Dispenserlerden araçlara ikmal yapan işçilere uygun iş eldiveni verilecektir. (İşçi Sağlığı
ve İş Güvenliği Tüzüğü Madde:530)

- İŞ AYAKKABISI:

İşçilere, kıvılcım çıkarmayan uygun iş ayakkabısı verilecektir. (İşçi Sağlığı ve İş


Güvenliği Tüzüğü Madde:532)

- İŞÇİLERE EĞİTİM:

LPG İkmal istasyonlarında çalıştırılan personel, LPG'nin özellikleri ve bunun meydana


getirebileceği tehlikeler konusunda, işletmeci tarafından eğitilecek, işçilerin eğitim belgeleri
işyerinde bulundurulacaktır. (Par. Pat. Mad. Tüzüğü Madde:73)
1400
- TOPRAKLAMA:

LPG otogaz istasyonlarında, bütün madeni bölmeler ile boru, vana, pompa, motor, tank
ve dispenser uygun şekilde topraklanmış olacaktır. (Par. Pat. Mad. Tüzüğü Madde: 42)

- TANKLARIN PERİYODİK KONTROLLER:

LPG otogaz istasyonlarının tank ve boru hatlarının, montaj sonrası işletmeye


alınmadan önce ve ayrıca periyodik olarak yılda bir defa kontrol ve deneyleri yetkili teknik
elemanlar tarafından yapılacak, kontrol sonuçlarını gösteren teknik rapor düzenlenerek
işyerinde bulundurulacaktır. (İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü Madde: 223)

1401
İŞYERİ SAĞLIK VE GÜVENLİK BİRİMLERİ İLE ORTAK SAĞLIK VE GÜVENLİK
BİRİMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİĞİN UYGULANMASINA DAİR TEBLİĞ

(09.12.2009 tarih-27427 sayılı Resmi Gazete)

BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

Amaç
MADDE 1 – Bu Tebliğin amacı, Yönetmelik hükümlerinin uygulanmasına ilişkin usul
ve esasları düzenlemektir.
Kapsam
MADDE 2 – Bu Tebliğ, işyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin kuruluş ve işleyişi, ortak
sağlık ve güvenlik birimleri ve eğitim kurumlarının yetkilendirilmeleri için başvuru usulleri ve
istenilen belgeler, belgelendirme ve çalışma esaslarına dair alınacak tedbir ve uygulamaları
kapsar.
Tanımlar
MADDE 3 – Bu Tebliğ’de geçen;
a) Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,
b) Genel Müdürlük: İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünü,
c) İSGB: İşyeri sağlık ve güvenlik birimini,
ç) Kanun: 4857 sayılı İş Kanununu,
d) OSGB: Ortak sağlık ve güvenlik birimini,
e) Yönetmelik: 15/8/2009 tarihli ve 27320 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İşyeri
Sağlık ve Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri Hakkında Yönetmeliği,
ifade eder.

İKİNCİ BÖLÜM
İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi, Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi

İşyeri sağlık ve güvenlik birimi


MADDE 4 – Yönetmeliğin yayımından önce işyeri sağlık birimleri bulunan işverenler bu
birimlerini İSGB olarak düzenleyeceklerdir. Bu birimlerde; 50 ve daha fazla işçi çalıştırılan
bütün işyerlerinde en az bir işyeri hekimi, sanayiden sayılan işlerin yapıldığı işyerlerinde ise en
az bir iş güvenliği uzmanı görevlendirilir.
Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta bulunan işyerlerinde, işyerinde koruyucu sağlık
hizmetlerinin sürekliliğini sağlamak üzere işverence hekim dışındaki diğer sağlık personeli
görevlendirilebilir.
Ancak;
– Az tehlikeli sınıfta yer alan ve 1000 (bin) ve daha fazla işçi çalıştıran,
– Tehlikeli sınıfta yer alan ve 750 (yediyüzelli) ve daha fazla işçi çalıştıran,
– Çok tehlikeli sınıfta yer alan ve 500 (beşyüz) ve daha fazla işçi çalıştıran
işverenler işyerlerinde İSGB kurmakla yükümlüdür. Bu işyerlerinde işyeri hekimi ve
sanayiden sayılan işlerde ise iş güvenliği uzmanı tam gün çalıştırılır. Tehlike sınıfına göre
yukarıda belirtilen sayıların altında işçi çalıştıran işverenler ise iş sağlığı ve güvenliği
hizmetinin tamamını dışardan aldığı takdirde işyerlerinde bir ilkyardım ve acil müdahale odası
ve bir ilkyardımcı bulunduracak, ayrıca Yönetmelikte öngörülen bina ve donanım şartı
aranmayacaktır.
Devlet memuru olarak çalışırken kendi kurumunda işyeri hekimi veya iş güvenliği
uzmanı olarak İSGB’de görevlendirilen kişilerin görevlendirme yazıları Genel Müdürlüğe
gönderilir.
Bir işyerinde kurulan İSGB bir başka işyerine de hizmet vermek istediği takdirde aynı
Yönetmeliğin 9 uncu maddesinde düzenlenen OSGB yetkilendirme işlemlerine tabidir.
İSGB’ye ilişkin örnekler aşağıda belirtilmiştir.
İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ilgili örnekler
Örnek 1: Asıl işveren - alt işveren ilişkisi bulunan ve sanayiden sayılan, ayrıca çok
tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde devamlı olarak 530 işçi çalıştıran asıl işveren ile bu
işletmedeki alt işverenin 55 işçisinin bulunması halinde; asıl işveren İSGB’de tam gün bir

1402
işyeri hekimi ile en az biri (A) sınıfı olmak üzere iş güvenliği uzmanı görevlendirmek
zorundadır.
Aynı işyeri içinde faaliyet gösteren alt işverenler; asıl işverenin izni ile işçi sayısı
oranında masraflara katılarak asıl işveren tarafından kurulan İSGB’den yararlanabilir.
İSGB’de tam gün çalışan işyeri hekimi ve (A) sınıfı iş güvenliği uzmanı sadece asıl
işverenin koruyucu ve önleyici hizmetlerini vermekle yükümlüdür. Bunun dışında asıl
işverenin kalan 30 işçisi ve alt işverenin 55 işçisi olmak üzere toplam 85 işçi için İSGB'de
Yönetmelikte belirtilen sürelere uygun ilave işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı
görevlendirilir.
Yukarıdaki örnekteki alt işverenin işçi sayısının 50’nin altında olması halinde; işçilerin
periyodik sağlık kontrolleri İSGB’de görevli işyeri hekimlerince yapılabilir. Bu hizmetlere
yönelik ücretler asıl işverenlerle yapılacak mutabakata göre belirlenir. Hizmet sürelerinin
hesaplanmasında alt işverenlere ait işçi sayıları, işyeri hekimleri ile yapılan sözleşmede dikkate
alınır.
Örnek 2: Bir işyerinde 45 işçi, alt işveren işyerinde de 40 işçi bulunması halinde her iki
işvereninde İSGB kurma mecburiyeti yoktur.
Ancak asıl işverenin işçi sayısı 50’nin altında, alt işverenin işçi sayısının ise 50’nin
üstünde olması durumunda; alt işveren tarafından İSGB kurma zorunluluğu vardır. Bunun için
asıl işveren, alt işverene yer göstermek zorundadır. Asıl işveren, alt işverenin işçilerine karşı
işyeri ile ilgili olarak Kanundan doğan yükümlülüklerinden alt işveren ile birlikte sorumludur.
Bu sorumluluk alt işverenin sadece asıl işverenin o işyerindeki çalışma mekânı ve o işyerinde
alt işveren tarafından çalıştırılan işçiler ile sınırlıdır.
Ortak sağlık ve güvenlik birimi
MADDE 5 – OSGB’nin kurucularından biri veya yöneticisi işyeri hekimi veya (A) sınıfı
iş güvenliği uzmanı olmak zorunda olup OSGB kurma talebinde işyeri hekimliği veya iş
güvenliği uzmanlığı belgelerini ibraz etmeleri zorunludur. Bir OSGB’de kurucu ortak olan
işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanı, yeni kurulacak veya kurulmuş olan başka bir OSGB’ye
kurucu ortak olamayacaktır. Kurucu olmayan işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının tam
süreli iş sözleşmesi ile istihdam edildiği belgelendirilir. OSGB’de istihdam edilmesi
zorunluluğu bulunan işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının işten ayrılması halinde bir
başka işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının istihdam edilmesi zorunludur. Aksi takdirde
15 gün içinde bu noksanlığı yerine getirmeyen OSGB’nin yetki belgesi Yönetmeliğin 17 nci
maddesi gereğince iptal edilir.
OSGB, hizmet verdiği işyerlerinin tehlike sınıfı ve işçi sayısını dikkate alarak geçerli ve
uygun belgeye sahip yeterli sayıda işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı istihdam edecektir. Bir
işyerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin etkinliğini ve sürekliliğini sağlamak amacıyla
OSGB tarafından sunulan hizmetlerin aynı işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı tarafından
verilmesi esastır.
OSGB’de işyeri hekimine ve iş güvenliği uzmanına yardımcı olacak (kayıtların tutulması,
istatistikî bilgilerin derlenmesi ve yazışmaların yapılması ve benzeri) işlerin yürütülmesi için
diğer sağlık personeli istihdam edilebileceği gibi uzmanlık gerektirmeyen işleri yürütmek üzere
yetkin personelin görevlendirilmesi sağlanacaktır.
OSGB, günün teknolojisine ve gereklerine uygun bir alt yapıya sahip olmalıdır. Bina ve
donanıma ilişkin hususlar Yönetmeliğin 11 inci maddesinde belirtilen şartları tam olarak
karşılamalı ve Yönetmeliğin Ek-1’inde sayılan araç ve gereçlerle donatılmalıdır. Aksi takdirde
yetkilendirme yapılmayacaktır.
Yetkilendirilen OSGB’ler verdikleri hizmetleri bir başka OSGB’ye devredemezler.
Ancak OSGB’nin faaliyetine son vermesi veya yetkisinin iptal edilmesi durumunda, işyerine
ve işçilerine ait bütün bilgi ve belgeleri ilgili işverene iade eder.
Bakanlıkça yetkilendirilen OSGB’ler az tehlikeli sınıfta yer alan ve 1000 (bin) ve daha
fazla işçi çalıştıran, tehlikeli sınıfta yer alan ve 750 (yediyüzelli) ve daha fazla işçi çalıştıran,
çok tehlikeli sınıfta yer alan ve 500 (beşyüz) ve daha fazla işçi çalıştıran işyerleriyle hizmet
sözleşmesi yapamazlar. Ancak, bu işyerlerinde İSGB kurarak alt işveren olarak hizmet
verebilirler. Kurulan İSGB’de işyeri hekimliği ve iş güvenliği hizmetlerinin devamlı olarak
aynı işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı tarafından verilmesinden hizmeti alan ve bu hizmeti
verenler birlikte sorumludurlar.
OSGB yetkilendirme işlemleri; kurulu bulunduğu adrese göre yapıldığından adres
değişikliğinde, yetkilendirme işlemleri tekrar edilir.
İSGB ile OSBG’leri her yıl hazırlanan yıllık değerlendirme raporlarını en geç takip eden
yılın Şubat ayının sonuna kadar Genel Müdürlüğe gönderir. Yıllık değerlendirme raporları
1403
Yönetmelik ekinde yer alan Ek-3’te belirtilen örneğine uygun olarak hazırlanır. Genel
Müdürlüğe gönderilen yıllık değerlendirme raporları, yazılı olarak ve elektronik ortamda
iletilir.
OSGB’ye ilişkin örnekler aşağıda belirtilmiştir.
Ortak sağlık ve güvenlik birimi ile ilgili örnek
Örnek: Bir OSGB; 90, 120 ve 160 işçi çalıştıran az tehlikeli sınıfta yer alan üç işyeri ile
180 ve 200 işçi çalıştıran tehlikeli sınıfta yer alan iki işyeri ve 240 işçisi olan çok tehlikeli
sınıfta yer alan bir işyeri ile sözleşme yapmıştır. Buna göre;
İş Güvenliği Uzmanı
90 işçi-az tehlikeli 12 saat + [(90x5/60) = 7 saat 30 dakika] = 19 saat 30 dakika/ay
120 işçi-az tehlikeli 12 saat + [(120x5/60) = 10 saat] = 22 saat/ay
160 işçi-az tehlikeli 12 saat + [(160x5/60) = 13 saat 20 dakika] = 25 saat 20 dakika/ay
180 işçi- tehlikeli 24 saat + [(180x5/60) = 15 saat] = 39 saat/ay
200 işçi- tehlikeli 24 saat + [(200x5/60) = 16 saat 40 dakika] = 40 saat 40 dakika/ay
240 işçi- çok tehlikeli 36 saat + [(240x10/60) = 40 saat] = 76 saat/ay

İşyeri Hekimi
90 işçi-az tehlikeli 12 saat + [((90/10)x30/12) = 23 dakika] = 12 saat 23 dakika/ay
120 işçi-az tehlikeli 12 saat + [((120/10)x30/12) = 30 dakika] = 12 saat 30 dakika /ay
160 işçi-az tehlikeli 12 saat + [((160/10)x30/12) = 40 dakika] = 12 saat 40 dakika/ay
180 işçi-tehlikeli 24 saat + [((180/10)x60/12) = 1 saat 30 dakika] = 25 saat 30 dakika/ay
200 işçi-tehlikeli 24 saat + [((200/10)x60/12) = 1 saat 40 dakika] = 25 saat 40 dakika/ay
240 işçi-çok tehlikeli 36 saat + [((240/10)x90/12) = 3 saat] = 39 saat/ay

Elde edilen sonuçlara göre, bu OSGB’de en az bir tanesi (A) sınıfı olmak üzere 222 saat
30 dakika görev yapacak iki iş güvenliği uzmanı ve 127 saat 43 dakika saat görev yapacak bir
işyeri hekiminin istihdam edilmesi gerekmektedir.
Bu OSGB’nin hizmet vereceği çok tehlikeli işyerindeki işçi sayısına göre (A) sınıfı iş
güvenliği uzmanlığı hizmet borcu en az 76 saat, (B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı hizmet borcu
79 saat 40 dakika ve (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı hizmet borcu 66 saat 50 dakika/ay’dır.
Kuruluş şartları bakımından tam süreli iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi istihdam
edildiğinden başka firmalar ile sözleşme yapılmadığı takdirde tam zamanlı iş güvenliği uzmanı
(A) sınıfı ise kuruculara ek olarak 42 saat 30 dakika çalışacak ikinci bir iş güvenliği uzmanı
daha istihdam edilmesi gereklidir.
Bu hizmetlerin hizmet verilen işyerlerinin çalışma saatleri dikkate alınarak
düzenlenmesinden OSGB’ler sorumlu olacaktır.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Başvuru İşlemleri ve Çalışma Süreleri

Başvuru işlemleri
MADDE 6 – Kamu kurum ve kuruluşlarında kurulacak OSGB’lere yönetici olarak
atanacak iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekiminin görevlendirilmesine ilişkin resmi onay
belgesi başvuru dosyasına eklenir.
OSGB kurucularında aranacak belgelerden işyeri hekimliğine ilişkin tarihsiz belgeler
geçersiz kabul edilir.
Aynı mekân içinde OSGB ve eğitim kurumu için yetkilendirme taleplerinde,
Yönetmelikte belirtilen hususların ayrı ayrı yerine getirilmesi gereklidir.
OSGB ve eğitim kurumu yetkilendirme başvurularında dosya üzerinde eksiklik
bulunanlar yerinde incelemeye tabi tutulmazlar.
Yetkilendirme zorunluluğu bulunmayan eğitim kurumlarının yetkilendirme zorunluluğu
bulunan kurum ve kuruluşlar ve/veya özel hukuk tüzel kişileriyle işbirliği yaparak işyeri
hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı eğitimlerini vermeleri, ancak Genel Müdürlük tarafından
yetkilendirilmeleri şartıyla mümkündür. Aksi halde bu eğitimler sonucu verilen belgelere sahip
olan adaylar, yapılacak sınavlara giremezler.
Yönetmeliğin 4 üncü maddesinin (ı) bendinde belirtilen “üniversitelerin fizik ve kimya
bölümü” ifadesi ile üniversitelerin fen ya da fen-edebiyat fakültelerinin fizik veya kimya
bölümü mezunları, “üniversitelerin iş sağlığı ve güvenliği bölümü” ifadesi ile üniversitelerin
meslek yüksek okullarındaki iş sağlığı ve güvenliği programından mezun olanlar
1404
tanımlanmıştır. Bunların dışında teknik öğretmen diplomasına sahip olanlar hariç diğer bölüm
veya program mezunlarının müracaatları kabul edilmez.
OSGB ve eğitim kurumu yetkilendirme başvurularında eklenecek zorunlu belgeler ayrıca
elektronik ortamda Genel Müdürlüğe iletilir.
Kişi, kurum ve kuruluşların başvurularında Bakanlıkça belirlenen belge/yetki belgesi
ücretini ödemeyenlerin belgelendirme/yetkilendirme işlemleri yapılmaz. Belgelere ilişkin
ücretler Genel Müdürlüğün internet sayfasında yayınlanan hesap numarasına yatırılır. İşlemi
tamamlanmış olan belge ücretleri iade edilmez.
İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının çalışma süreleri
MADDE 7 – (1) İşyeri hekimlerinin çalışma süreleri Yönetmeliğin 31 inci maddesiyle, iş
güvenliği uzmanlarının çalışma süreleri ise aynı Yönetmeliğin 36 ncı maddesiyle
belirlenmiştir. Buna göre konuya ilişkin örnekler aşağıda belirtilmiştir.

1405
İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının çalışma sürelerine ilişkin örnekler
Örnek 1:
a) İşyeri hekimleri için:
1) Az tehlikeli sınıftaki 50 işçi çalışan bir işyerinde:
- Sağlık gözetimi için ayda en az 12 saat,
- İşe giriş ve periyodik muayeneler ile eğitim için on işçiye yılda en az 30 dakika,
- Bir işçi için yılda 3 dakika, 50 işçi için yılda 150 dakika = 2 saat 30 dakika,
- 150 dakika yani 2 saat 30 dakikayı da 12 aya böldüğümüzde aylık ilave süre 13 dakika,
Toplam 12 saat, 13 dakika/ay’dır.
2) Tehlikeli sınıftaki 50 işçi çalışan bir işyerinde:
- Sağlık gözetimi için ayda en az 24 saat
- İşe giriş ve periyodik muayeneler ile eğitim için on işçiye yılda en az 60 dakika olursa
- Bir işçi için yılda 6 dakika, 50 işçi için yılda 300 dakika = 5 saat,
- 300 dakika yani 5 saati de 12 aya böldüğümüzde aylık ilave süre 25 dakika,
Toplam 24 saat, 25 dakika/ay’dır.
3) Çok tehlikeli sınıftaki 50 işçi çalışan bir işyerinde:
Sağlık gözetimi için ayda en az 36 saat,
- İşe giriş ve periyodik muayeneler ile eğitim için on işçiye yılda en az 90 dakika olursa
- Bir işçi için yılda 9 dakika, 50 işçi için yılda 450 dakika = 7 saat 30 dakika,
- 450 dakika yani 7,5 saati de 12 aya böldüğümüzde aylık ilave süre 38 dakika,
Toplam 36 saat, 38 dakika/ay’dır.
b) İş güvenliği uzmanları için:
1) Az tehlikeli sınıftaki (C, B ve A Grubu Uzman) 50 işçi çalışan bir işyerinde:
- Ayda en az 12 saat
- İşçi başına ayda en az 5 dakika,
- Bir işçi için ayda 5 dakika, 50 işçi için ayda 250 dakika = 4 saat 10 dakika,
Toplam 16 saat, 10 dakika/ay’dır.
2) Tehlikeli sınıftaki (B ve A Grubu Uzman) 50 işçi çalışan bir işyerinde:
Ayda en az 24 saat,
- İşçi başına ayda en az 5 dakika,
- Bir işçi için ayda 5 dakika, 50 işçi için ayda 250 dakika = 4 saat 10 dakika,
Toplam 28 saat, 10 dakika/ay’dır.
3) Çok tehlikeli sınıftaki (sadece A Grubu Uzman) 50 işçi çalışan bir işyerinde:
Ayda en az 36 saat,
- İşçi başına ayda en az 10 dakika,
- Bir işçi için ayda 10 dakika, 50 işçi için ayda 500 dakika = 8 saat 20 dakika’dır.
Toplam 44 saat, 20 dakika/ay’dır.
Örnek 2:
a) İşyeri hekimi:
- Az tehlikeli sınıfta bulunan ve 453 işçi çalıştıran işyerinde ayda 12 saat + 113 dakika =
12 saat +1 saat + 53 dakika işyeri hekimini işyerinde görevlendirmek zorundadır. Buna göre
işyeri hekiminin ayda 13 saat 53 dakika çalışması gerekir.
- Tehlikeli sınıfta bulunan ve 453 işçi çalıştıran işyerinde ayda 24 saat + 226 dakika = 24
saat + 3 saat, 46 dakika işyeri hekimini işyerinde görevlendirmek zorundadır. Buna göre işyeri
hekiminin ayda 27 saat 46 dakika çalışması gerekir.
- Çok tehlikeli sınıfta bulunan ve 453 işçi işyerinde ayda 36 saat + 339 dakika = 36 saat +
5 saat, 39 dakika işyeri hekimini işyerinde görevlendirmek zorundadır. Buna göre işyeri
hekiminin ayda 41 saat 39 dakika çalışması gerekir.
b) İş güvenliği uzmanı:
- Az tehlikeli sınıfta bulunan ve 453 işçi çalıştıran işyerinde ayda 12 saat + 2265 dakika =
12 saat +37 saat + 45 dakika en az (C) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanını işyerinde
görevlendirmek zorundadır. Buna göre iş güvenliği uzmanı ayda 49 saat 45 dakika çalışması
gerekir.
- Tehlikeli sınıfta bulunan ve 453 işçi çalıştıran işyerinde ayda 24 saat + 2265 dakika =
24 saat + 37 saat, 45 dakika en az (B) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanını işyerinde
görevlendirmek zorundadır. Buna göre iş güvenliği uzmanı ayda 61 saat 45 dakika çalışması
gerekir.
- Çok tehlikeli sınıfta bulunan ve 453 işçi çalıştıran işyerinde ayda 36 saat + 4530 dakika
= 36 saat + 75 saat, 30 dakika (A) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanını işyerinde

1406
görevlendirmek zorundadır. Buna göre işyeri hekiminin ayda 111 saat 30 dakika çalışması
gerekir.

1407
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Kontrol ve Denetim

OSGB’ler ve eğitim kurumlarının kontrolü ve denetimi


MADDE 8 – OSGB veya eğitim kurumu olarak faaliyet göstermek isteyenlerin yerinde
inceleme işlemlerinde en fazla iki defa süre verilir. Belirlenen sürede eksiklikler giderilmez ise
dosya iade edilir ve bir yıl içinde tekrar başvuru yapılamaz.
Kuruluş kanunlarında herhangi bir tereddüde yer vermeden işyeri hekimliği ve iş
güvenliği uzmanlığı eğitimi verme yetkisi bulunan kurum ve kuruluşlar ile üniversiteler
Bakanlığımızdan yetki almadan işyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı eğitimi düzenleme
hakkına sahiptirler. Ancak bu kurum ve kuruluşlar ile eğitim düzenlemek isteyen üniversiteler,
düzenleyecekleri eğitim programını ve eğiticilerini Genel Müdürlüğe onaylatmak
zorundadırlar. Genel Müdürlük bu kurumlarda yürütülen eğitimi onaylanan program
çerçevesinde yerinde izlemeye yetkilidir.
Eğitim kurumları, eğitim ve sınav komisyonu kararı ile belirlenen program, verilecek
derslere uygun eğitici ve belgelendirilmiş eğitici ile eğitim programını yürütmek zorundadır.
Kontrollerde aksi sabit olan kurum ve kuruluşların yetkileri askıya alınır. Bu durumda eğitim
verilen adaylara ait sorumluluk eğitim kurumuna aittir.
Eğitim programı onaylatılırken programda görev alacak eğiticilerin listesi Genel
Müdürlüğe bildirilecektir. Bu bildirimde kurumlar isterlerse yedek eğiticileri de bildirebilirler.
Mücbir nedenlerle eğiticilerde bir değişiklik olması halinde 24 saat içinde Genel Müdürlüğe
yazı, faks veya isggm@csgb.gov.tr e-posta adresine bilgi vermek zorundadırlar. Eğiticiler ve
programla ilgili gerekli bildirimler zamanında yapılmadığı takdirde ilgili kurum yazılı uyarılır,
tekrarı halinde yetki belgesi iptal edilir.
Eğitim kurumları, düzenleyecekleri iş güvenliği uzmanlığı eğitimlerinin belge
sınıflamasında adayların katılacakları kurs programlarının taşıyacakları ön şartları aramak
zorundadır. Bu konuda, Yönetmeliğin ilgili maddelerinde belirtilen hükümlere aykırı
işlemlerden doğacak sorumluluk eğitim kurumuna aittir.
Adayların, teorik eğitiminin %90’ına ve uygulamalı eğitimin tamamına katılımı
zorunludur. Özel eğitim kurumlarınca, kursun sonunda adayların derslere devam durumunu
gösteren devam çizelgesi düzenlenir. Bu sorumluluk eğitim kurumuna ait olup, sorumluluğunu
yerine getirmeyen eğitim kurumlarının yetki belgeleri iptal edilir.
Bakanlık, OSGB’lerin kontrol ve denetiminde yetkilendirme izinlerinin geçerli olup
olmadığı, çalışan kişilerin Yönetmeliğe uygun vasıfta olup olmadığı, tehlike sınıflarına uygun
hizmet verilip verilmediği, fiziki şartlar ve donanımın yeterliliğinin devam edip etmediği,
kayıtların usulüne uygun tutulup tutulmadığı ve Kanun ve Yönetmeliğin diğer hükümlerinin
uygulanıp uygulanmadığı ve amaç dışında faaliyet gösterilip gösterilmediği gibi hususları
yerinde inceleyerek kontrol ve denetimini sağlar.
Bakanlık, uygulamalı eğitim sürecini takip edecek şekilde denetim programları
hazırlayabilir. Denetim sırasında yetkilendirme izinlerinin geçerli olup olmadığı, eğitici ve
katılımcılara ait kayıtların usulüne uygun tutulup tutulmadığı, eğitim hizmetlerinin Yönetmelik
hükümlerine uygun yürütülüp yürütülmediği, eğiticiler, eğitimin süresi, eğitimin içeriği, eğitim
mekânı ve onaylanan eğitim programına uyulup uyulmadığı, Kanun ve Yönetmeliğin diğer
hükümlerinin uygulanıp uygulanmadığı ve amaç dışında faaliyet gösterilip gösterilmediği
incelenir.
Denetim sonucu düzenlenen raporun bir sureti Genel Müdürlükçe OSGB ve eğitim
kurumu için açılan dosyada muhafaza edilir.
OSGB ve eğitim kurumlarının denetimi sonucunda noksanlık tespit edilmesi halinde ilgili
kurum ve kuruluşa yazı ile bildirilir. Tespit edilen noksanlıkların giderilmesi için en fazla 30
gün süre verilir. Bu süre sonunda yapılan denetimde noksanlıkların devam etmesi durumunda
Yönetmeliğin 17 ve 44 üncü maddelerinde sayılan Yönetmelik maddelerinden her hangi birinin
ihlalinden dolayı OSGB veya eğitim kurumlarının yetki belgesi iptal edilir.
Genel Müdürlük; OSGB’ler, eğitim kurumları, işyeri hekimleri, iş güvenliği uzmanları ve
işyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı eğiticilerinin kaydını tutar.
Eğitim kurumlarının yetki iptali, gerekçesi belirtilerek yazılı olarak kuruma bildirilir ve
Genel Müdürlük internet sayfasında yayınlanır.

BEŞİNCİ BÖLÜM
Yetki Belgesi Alma, Vize ve Geçersiz Sayma

1408
Yetki belgesi alma, vize ve geçersiz sayma
MADDE 9 – Yetki belgesi alma ve vize işlemlerinde;
a) OSGB’ler ve eğitim kurumları için Yönetmeliğin üç, dört ve yedinci bölümlerindeki
hükümlere uygun olmaları,
b) Bakanlıkça belirlenen yetki belgesi ve/veya vize ücretini ödemiş olmaları,
şarttır.
Yönetmelikte ve bu Tebliğde belirtilen şartlara sahip olmadıkları tespit edilenlerin yetki
belgeleri veya vize işlemleri iptal edilir. Bu durumda yetki belgesi alanlar veya vize alanlar
herhangi bir hak iddia edemez, hukuki sonuçlarından kendileri sorumludur.
Yetki belgesinin geçerlilik süresinin sona ermesine 30 gün kala vize için müracaat
edilmesi gerekmektedir. Vizesi sona erdikten sonra 10 gün içinde vize işlemlerini
tamamlamayanların yetki belgesi iptal edilerek, durum en geç 10 gün içinde yetki belgesi
sahibine yazı ile bildirilir.
Yetkilendirilen kurumlar üç yılın sonunda vize için Genel Müdürlüğe başvuracaklardır.
Aksi takdirde re’sen yapılacak incelemede vize süresinin bittiğinin belirlenmesi veya
yetkilendirme ile ilgili şartlardan en az birinin değişmesi veya bulunmaması halinde
yetkilendirme izni askıya alınır.
Yetki belgesi sahipleri, herhangi bir sebeple faaliyetlerini bırakmaları halinde 30 gün
içinde yetki belgelerinin asıllarını Genel Müdürlüğe iade ederler.
Yetki belgesinin amacı dışında kullanıldığının tespiti halinde yetki belgesi iptal edilir.
Eğitim kurumları bünyesinde olmayan faaliyetler ve fiyatlar konusunda reklam yapamaz,
tabela veya basılı evraklarında, başka bir unvan veya mevcut unvanlarının yabancı dildeki
karşılıklarını kullanamaz. Özel kuruluşlar tarafından, kamu kurum ve kuruluşlarına ait olan
isimler, yanlış algılama ve haksız rekabetin önlenmesi amacıyla, ticari isim olarak
kullanılamaz.

ALTINCI BÖLÜM
Ortak Hükümler ve Sınavlar

İSGB, OSGB ve eğitim kurumlarına ilişkin ortak hükümler


MADDE 10 – OSGB kurmak isteyen;
a) Kamu kurum ve kuruluşlarının OSGB yöneticilerinden en az birisinin işyeri hekimi ya
da (A), (B) veya (C) sınıfı iş güvenliği uzmanı olması,
b) Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının OSGB yöneticilerinden en az
birisinin işyeri hekimi ya da (A) sınıfı iş güvenliği uzmanı olması,
c) Vakıf, dernek ve sendikaların OSGB yöneticilerinden en az birisinin işyeri hekimi ya
da (A) sınıfı iş güvenliği uzmanı olması
gerekmektedir.
OSGB ve eğitim kurumları hizmetlerini ve yapılan sözleşmelerini alt işverenlere
devredemez.
OSGB veya eğitim kurumu olarak faaliyet gösterilecek yer kiralık ise kira sözleşmesi
başvuru tarihinden itibaren en az 5 yıllık süreyi kapsamalıdır. Sözleşmenin başvuru tarihinden
en fazla altı ay öncesinde yapılmış olması durumunda bu süre beş yıllık süreden düşülmez.
İSGB ve OSGB’de görev yapacak işyeri hekimleri için işyeri hekimliği sözleşmesi,
devlet memuru olanlar için ise 31/12/1980 tarihli ve 2368 sayılı Sağlık Personelinin Tazminat
ve Çalışma Esaslarına Dair Kanuna göre kurumundan alınan yazı Genel Müdürlüğe gönderilir.
İSGB ve OSGB’de görev yapacak iş güvenliği uzmanları için iş güvenliği uzmanlığı
sözleşmesi Genel Müdürlüğe gönderilir.
OSGB ve eğitim kurumlarının isim ve unvanları Türkçe olarak tescil ettirilir ve
tabelalarında sadece yetki belgesinde belirtilen isim ve unvanlar yazılır. Türkçe dışında başka
dillerde unvan kullanan OSGB ve eğitim kurumları yetkilendirilmez.
Başvuru evrakları, işlemleri hızlandırmak için elden teslim edilebilir. Yetki almak isteyen
kurum ve kuruluşlar başvuru evraklarının aslı ve fotokopilerini Genel Müdürlüğe getirmeleri
halinde tasdikleri yapıldıktan sonra asılları iade edilir.
OSGB’lerde Yönetmeliğin EK-1’inde belirtilen asgari malzeme ve donanımda
noksanlığın bulunması halinde yetki verilmez.
Genel Müdürlükten yetki/belge alan veya yetkisi/belgesi iptal edilen kişi ve kuruluşlar
Genel Müdürlüğün internet sayfasında ilan edilir.
Yetki alan OSGB ve eğitim kurumları, yetki aldıkları mekanda Bakanlıkça
yetkilendirilmedikleri konularda hizmet veremez ve faaliyette bulunamazlar.
1409
Sınavlar
MADDE 11 – Sınavlar işyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı eğitim ve sınav
komisyonları tarafından belirlenen kurallar çerçevesinde yapılır.
Sınavlarda yeterli başarıyı sağlayamayan adaylar, bir yıl içinde iki sınava daha katılabilir.
Bu sınavlar sonucunda başarısız olan veya başarısız sayılan adayların yeniden eğitim
programına katılmaları zorunludur.
Gerek eğitime tabi tutulan, gerekse doğrudan sınava girecek adayların başarılı sayılmaları
için ÖSYM veya MEB’e yaptırılacak sınavlardan 100 tam puan üzerinden asgari 70 puan almış
olmaları şartı aranır.
Sınavlara itirazlar sınavı yapan kurum tarafından kendi düzenlemelerine göre
sonuçlandırılır.

YEDİNCİ BÖLÜM
Yenileme Eğitimi ve Belgelendirme

Yenileme eğitimi
MADDE 12 – Geçerli işyeri hekimliği belgesine sahip olanlardan belgenin alındığı
tarihten itibaren yedi yılını doldurmuş olan işyeri hekimleri, 15/8/2010 tarihine kadar yenileme
eğitimine katılmak şartıyla yedi yıllık vize alabileceklerdir. Yenileme eğitimine katılması
gerektiği halde katılmayanların belgesi 16/8/2010 tarihinden itibaren geçerli kabul
edilmeyecektir.
Geçerli iş güvenliği uzmanlığı belgesinin alındığı tarihten itibaren yedi yılını doldurmuş
olanlar yenileme eğitimine katılmak şartıyla yedi yıllık vize alabilirler.
Bakanlıkça belirlenen belge yenileme ücretini ödemeyenlerin vize işlemi
gerçekleştirilmez.
Belgelendirme
MADDE 13 – İşyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı belgesi almak isteyenlerden;
a) İşyeri hekimliği için tıp fakültesi mezuniyet belgesi veya diploma ve eğitim katılım
belgesini,
b) (A) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı için mezuniyet belgesi veya diploma, eğitim katılım
belgesi, (B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesi ve bu belge ile en az beş yıl fiilen görev
yaptığını gösteren iş güvenliği uzmanlığı sözleşmesini,
c) (B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı için mezuniyet belgesi veya diploma, eğitim katılım
belgesi, (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesi ve bu belge ile en az iki yıl fiilen görev
yaptığını gösteren iş güvenliği uzmanlığı sözleşmesini,
ç) (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı için, mezuniyet belgesi veya diploma ve eğitim
katılım belgesini,
Genel Müdürlüğe ibraz etmeleri gerekmektedir.
(A) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesi ile işyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı
eğitici belgesi almak isteyen emekli veya görevden ayrılmış iş müfettişleri, mühendis ya da
teknik eleman unvanına sahip olmaları gerektiğinden lisans diploması ve hizmet çizelgelerinin
onaylı birer örneğini Genel Müdürlüğe ibraz ederler.
Üniversitelerde tıp, sağlık, mühendislik, hukuk ve iş sağlığı ve güvenliği alanlarında ders
verenlerden işyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı eğitici belgesi almak isteyenler onaylı
lisans diplomalarının örneği ile en az iki yarıyıl ders verdiğini gösteren akademik birimlerden
alınacak resmi yazının asıllarını Genel Müdürlüğe ibraz ederler.
İşyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı eğitici belgesi almak isteyen işyeri hekimi, en
az beş yıl işyeri hekimi olarak görev yaptığını gösteren iş sözleşmesini, (A) sınıfı iş güvenliği
uzmanı ise en az üç yıl iş güvenliği uzmanı olarak görev yaptığını gösteren iş sözleşmesini
Genel Müdürlüğe ibraz ederler.
İlkyardım Yönetmeliği kapsamında alınan ilkyardım eğitimcisi, eğitimci eğitmeni ve
ilkyardım eğitmeni belgeleri eğiticilerin eğitimi belgesi olarak kabul edilir.

SEKİZİNCİ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler

Yürürlük
MADDE 14 –Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 15 –Bu Tebliğ hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.
1410
1411
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNE İLİŞKİN TEHLİKE SINIFLARI

LİSTESİ TEBLİĞİ

(25.11.2009 tarih-27417 sayılı Resmi Gazete)

MADDE 1 – 15/8/2009 tarihli ve 27320 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İşyeri Sağlık
ve Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri Hakkında Yönetmeliğin 57 nci
maddesi uyarınca oluşturulan Tehlike Sınıfı Belirleme Komisyonunun görüşleri doğrultusunda
işyerlerinin iş sağlığı ve güvenliği açısından yer aldığı tehlike sınıfları listesi aşağıdaki şekilde
belirlenmiştir.
a) Az Tehlikeli İşler
1) Mantar, saz ve kamıştan sepet vb. eşya imali
2) Gazete, mecmua yönetim yerleri, yayın evlerinde yapılan işler
3) Kereste ve her türlü inşaat malzemesi ve pencere camı toptancılığı
4) Her türlü makine ve taşıtlarla yedek parçaları toptancılığı
5) Her türlü madeni ve cam eşyası, elektrik malzemesi ve cihazları, radyo, buzdolabı ve
benzeri eşya toptancılığı
6) Ev ve bürolara mahsus mobilyalarla halı ve kilim vb. yer döşemeleri toptancılığı
7) Mensucat, giyecek ve ayakkabı toptancılığı
8) Yiyecek maddeleri, içki, tütün ve sigara toptancılığı
9) İlaç, tuvalet malzemesi, kağıt, kitap ve kırtasiye, optik malzemeleri, oyuncak ve spor
eşyası, mücevherat, yukarıdaki gruplardan birine girmeyen diğer mamullerin toptancılığı ile
ihracat ve ithalat işleri
10) Her türlü yiyecek maddelerin satılışı
11) Eczaneler ve tuvalet malzemesi satışı
12) Kumaş, elbise, ayakkabı ve diğer giyecek eşyası satan mağaza ve işyerleri ile
kullanılmış eşya satan yerlerde yapılan işler
13) Her türlü mobilya ve mefruşat ile soba, radyo, buzdolabı, çamaşır makinesi ve
benzeri ev eşyası ve müzik aletleri satışı
14) Küçük el aletleri, boya, mutfak eşyası, porselen ve camdan eşya, küçük elektrik
cihazları ve malzemesinin perakende olarak satış işleri
15) Araba, bisiklet, motosiklet ve diğer taşıma araçlarıyla yedek parçalarının perakende
olarak satış işleri
16) Perakende olarak odun, kömür, tütün, buz, kitap ve kırtasiye, çiçek, mücevherat ve
süs eşyası, fotoğraf makinesi, oyuncak ve spor malzemesi ve benzeri maddelerin satışı
17) Bankalar, para ve tahvil borsaları ve her türlü kredi, banka ve para muamelatı yapan
dernek ve kooperatif ve müesseselerde yapılan işler
18) Hayat, yangın, nakliyat, kaza, can ve mal üzerine her türlü sigorta işleri
19) Gayrimenkul işletenler, simsarlar ve emlak komisyonculuğu
20) Nakliyat komisyonculuğu ve nakliyat acenteliği
21) Kar amacı gütmeyen ilmi araştırma işleri
22) Dini kuruluşlar, kiliseler ve sinagoglarda yapılan işler
23) Meslek ve esnaf kuruluşları ticaret ve sanayi odaları, işçi ve işveren sendikaları ve
benzeri kuruluşlarında yapılan işler
24) Müzeler ve kütüphanelerinde yapılan işler
25) Siyasi kuruluşlar ve yukarıda tasnif edilmeyen çeşitli dernekler ve benzeri
kuruluşlarda yapılan işler
26) Noter, avukat, baro ve hukuki istişare büro işleri
27) Ticari müşavirler, hesap uzmanları, muhasebe büroları ve benzeri hizmetler
28) Mühendis ve mimar bürolarında yapılan işler
29) Bilişim teknolojileri kapsamında yazılım, sistem yöneticiliği, ağ yöneticiliği, web
tasarımcılığı vb. işler
30) Terzicilik (Hususi dikişler)
31) Diğer sınıflarda sayılmayan giyim eşyası, baston ve şemsiye imali
32) Her tür saat tamiri işleri
33) Süpürge ve fırça imali

1412
34) Suni çiçekçilik, işlemecilik, sırmacılık ve bunlara benzer süsleme mahiyetinde diğer
el işleri
35) Mürekkepli ve kurşun kalemler, cetvel tahtası, tampon ve benzeri büro eşyası imali
36) Her türlü eşya ve maddelerin satıldığı büyük mağazacılık
37) Hayvan arabaları ve hayvanlarla yapılan yük nakliyatı işleri
38) Terminaller, park yerleri ve garajlar gibi karayolu nakliyatını kolaylaştıran hizmetler
39) Makinesiz deniz nakil vasıtalarında (mavna, şat ve benzerleri) yapılan bütün işler
40) Kundura boyacılığı
41) Çarşı ve mahalle bekçiliği ile özel güvenlik hizmetleri
42) Kadastro ve haritacılık hizmetleri
43) Sinemalar, sinema stüdyoları, film çevirme ve dağıtım işleri, sinema filmlerinin
tamiri
44) Tiyatro, opera ve konserler, radyo difizyon postaları, televizyon ve bunlarla ilgili
hizmetler
45) Hamamlar ve banyolarda yapılan işler
46) Hazır gıda ambalaj işleri
47) Mayonez, ketçap ve salata sosu üretim işleri
48) Mamul süngerden eşya imali
49) Cenaze hizmetleri
50) Yorgancılık
51) Ağaç dikme, yeniden orman yetiştirme ve ormanları koruma, zamk ve reçine, yabani
kauçuk, usare, ağaç kabuğu, ot, yabani meyve ve çiçek, yosun, yaprak çamlardaki iğne yaprak
ve saz gibi insan eliyle yetiştirilmemiş olan maddelerin toplanması, mangal kömürünün
ormanda yakılması işleri, kültür mantarcılığı
52) Meyve ve sebze ile bal işleme yerleri, sirke, turşu, salça, reçel, marmelat, meyve ve
sebze suları imali
53) Meyve, sebze kurutmacılığı ve manipülasyonu
54) Balık ve diğer su gıda ürünleri işlemeciliği
55) Tehlikeli grup dışında kalan tarımla ilgili diğer faaliyetler
56) Ekmek, ekmek çeşitleri, simit fırınları ve benzeri fabrikalarda yapılan işler
57) Pasta, börek, yufka ve benzeri hamur işleri sanayii, hamur ve süt tatlıları üretimi
58) Kakao ve çikolata imali
59) Şekerleme, karamela, lokum, helva, bulama, ağda, pekmez imali ve benzeri diğer
şekerli maddeler, toz şekerden küp şeker ve pudra şekeri üreten yerler ve sakız imali
60) Tahin imali
61) Çay manipülasyonu, çay fabrikaları, depolama ve ambalajlama yerlerinde yapılan
işler
62) Çeşitli kuru yemişlerin hazırlanması (fındık, fıstık, ceviz ve badem vb. kırma ve
kavurma işleri dahil)
63) Diğer yiyecek ve içecek maddelerinin imali ile çeşitli muamelelere tabi tutulması
işleri (Kuru kahve, sofra tuzu, baharat, doğal bitkilerin içecekleri vs.)
64) Meşrubat, gazoz, kola ve karbondioksitle muameleye tabi tutulmuş her türlü meyve
suları gibi alkolsüz içkilerin imali, ambalajlanması ve depolama işleri
65) Maden suları ve sodalarının hazırlama işleri
66) El tezgâhlarında yapılan her türlü dokuma işleri
67) Halı ve kilim yıkama ve temizleme, vb. işleri
68) Hazır iplik büküm ve sarım işleri, makara, bobin, masura ve yumak imali, şerit
kaytan, kurdela gibi ufak tuhafiye eşyası imali
69) Çorap ve çoraptan gayri trikotaj eşyalarının imali kumaş atıkları ve eski kumaşlardan
yün imali
70) Keten, jüt, pamuk, kağıt, hasır ve benzeri elyaftan halat, ip, sicim, ağ gibi eşyaların
imali
71) Çamaşır, gömlek, kravat, korse, kemer, eldiven ve benzeri eşya imali
72) Şapka ve kasket imali
73) Döşemecilik (mobilya ve oto döşeme atölyeleri dahil)
74) Çadır, çuval, yelken imali (dokuma yapmaksızın)
75) Dokuma yapmaksızın diğer hazır eşya imali (bayrak, perde, çarşaf, battaniye ve
benzeri)
76) Kundura kalıbı, elbise askısı, tahta sap, kulp, kafes, raf, çubuk, oyma işleri, tabut,
resim ve ayna çerçevesi ve benzeri imali
1413
77) Çiğ deri kurutma ve bağırsak temizleme ve işleme işleri (Sucuk, bumbar hariç)
78) Emülsiyon ve palamut hülasası fabrikaları, palamut değirmenleri, palamut temizleme
işleri ve meyan kökü, şerbetçi otu vb. bitkilerin manipülasyonu işleri
79) Her tür mum ve balmumu imali
80) Kol, duvar ve diğer tür saat imali
81) Tehlikeli işler dışında kalan tomrukçulukla ilgili diğer faaliyetler
82) Suların toplanması, tasfiye, dağıtım ve su şebekelerinin işletilmesi
83) Kimyasal kullanılmayan et konserve ve fabrikaları, pastırma, sucuk, salam, bumbar
ve sosis imali
84) Kaymak, krema, tereyağı, yoğurt, dondurma ve dondurma benzeri yiyeceklerin imali.
Boza üretim yerleri, dondurma külahı üretim işleri
85) Beyaz peynir imali
86) Kaşar, gravyer gibi diğer peynirlerin imali
87) Eritilmiş sadeyağ imali
88) Balık ve diğer deniz gıda maddelerinin muhafazası, tütsüleme ve kurutulması işleri
89) Un değirmenlerinde yapılan işler
90) Çeltik fabrikalarında yapılan işler
91) Un, bulgur, bakliyat ve sebze unları ve bunlara benzeyen diğer gıda maddelerinin
işlenmesi, ambalajlanması
92) Buz imali
93) Makarna, şehriye, irmik, gofret, bisküvi ve benzeri yiyecek maddeleri imali
94) Gıda katkı maddeleri ile maya, nişasta, dekstrin ve glikoz vb. imali ve paketleme
işleri
95) Çeşitli hayvan yiyeceklerinin hazırlanması işleri
96) Malt likörleri hariç, her tür sofra şarapları ile likör şarapları, tabii ve suni köpüren
şaraplar, mistel kokulu ve tıbbi şarapların imali, diğer mayalanmış içkilerin imali
97) Maltlı içeceklerin imali
98) Yaprak tütünü ayıklama, temizleme, kurutma, cinslerine ayırma, balyalama,
ambalajlama ve bakma işleri
99) Yalnız şehir hatlarında işleyen gemilerde yapılan bütün işler
100) Motor, yelken veya sair makinelerle işleyen küçük deniz nakil vasıtalarında yapılan
işler
101) Akarsular üzerinde sal ile ve suya bırakmak suretiyle nakliyat işleri
102) Hava alanları bakımı ve uçuşa hazırlık işleri, hava alanlarında yer hizmetleri ve
bakım işleri
103) Özel okullar, çocuk yuva ve bahçelerinde yapılan işler
104) Kaplıca ve içmelerde yapılan işler
105) Nebatat ve hayvanat bahçeleri, park, bahçe ve mezarlık tanzim ve bakım işleri
106) Dans yerleri ve dans okulları her türlü spor kulüpleri, spor sahaları, ateş poligonları,
jimnastik salonları, yüzme havuzları, plajlar, koşu mahalleri ve diğer eğlence yerleriyle sergiler
ve bunlarla ilgili hizmetler
107) Yemek üretimi yapan yerler, lokantalar, gazinolar, kahveler, pastahane, çayhane,
barlar gibi yemek yenen ve içki içilen yerlerde yapılan işler
108) Oteller, pansiyonlar, hanlar, talebe yurtları, kamp sahaları ve bunlarla ilgili işler
109) Erkek ve kadın berberleri, manikür, pedikür ve benzeri hizmetler
110) Fotoğraf stüdyoları, film developman ve basım işleri, fotoğraf filmi renklendirme ve
boyama yerlerinde yapılan işler
111) İlaçlar, ilaç hammaddesi ve tıbbi müstahzarlar imali serum ve aşı hazırlama işleri
(steril tıbbi dikiş malzemesi, hidrofil pamuk dahil)
112) Alçı taşı çıkarılmasından ayrı olarak işletilen alçı tozu ve alçıdan eşya imali
113) Otomobil, kamyon, motor ve tentelerinin elektrik aksamı tamiri gibi ihtisasa taalluk
eden tamirat ve revizyon işleri
114) Motorlu vasıtaların yıkama, yağlama ve bakım işleri, oto lastik tamir atölyelerinde
yapılan işler
115) Hayvan ve el arabaları imal ve tamiratı işleri
116) Piyano, telli ve nefesli sazlar ile kayıt için kullanılan her türlü malzeme imali
117) Kemik, boynuz, fildişi, kehribar, lüle taşı, Erzurum taşı ve diğer maddelerden süs
eşyası, düğme, fermuar, tarak, fırça ve benzeri eşya imali
118) Demiryolları ile yük ve yolcu nakliyatı ve bunlarla ilgili hizmetler (yataklı ve
lokantalı vagonlar dahil)
1414
119) Şehir içi ve banliyö otobüs, tramvay, troleybüs, tünel ve metro işletmesi
120) Şehirlerarası otobüs işletmelerinde yapılan işler
121) Taksi işleten idareler ve bununla ilgili hizmetler
122) Tahıl, pamuk, yün ve diğer zirai mahsullerle canlı hayvan, ham deri, odun ve
tomruk, kereste toptan satışı
123) Trafik kontrolü ile ilgili işler
124) Kızılay, Çocuk Esirgeme Kurumları, görme özürlülere mahsus yurtlar, hayır
müesseseleri ve benzeri kuruluşlarında yapılan işler
125) İlancılık, fotokopi, teksir, ozalit işleri, modelcilik gibi ticari hizmetler
126) Bitkisel yemler ve hazır preparatlardan karma yemleri üreten tesislerde yapılan işler
127) Suni inci, boncuk vb. üretim işleri
128) Dondurulmuş gıda üretimi
129) Çocuk mamaları ve ek besinleri üretimi
130) Melamin eşya imali
131) Kişisel koruyucu olarak gaz/buhar maskesi ve tıbbi solunum cihazı maskesi üretimi
132) Çakıl, kum, curuf, çimento vb. maddelerden motor gücü kullanmadan yapı, yalıtım
döşeme vb. malzemeleri imali
133) Tünel, metro ve benzeri yerlerin işletmeciliği
134) Saf su ve asitli su üretimi
135) Temizlik şirketlerince yapılan ve diğer tehlike sınıflarında belirtilmemiş işler
136) Kundura tamir işleri
137) Saz, kamış ve benzerlerinden mobilya üretimi
138) Makine yağları satışı
b) Tehlikeli İşler
1) Tamamen veya kısmen tarımsal üretim için yapılan açıkta veya cam muhafaza içindeki
(seralar) işler, kabuklu veya kabuksuz meyvecilik, tohum, sebze ve çiçek yetiştirme çay, kahve
ve kauçuk tarlalarındaki işler, mısır tanelerini koçandan ayırma, ot balyalama, harman dövme
ve bunlarla ilgili işler, kontrat esası üzerine yapılan her türlü ilaç serpme (uçakla ilaçlama
dahil), mahsul toplama, meyve ve ambalajlama, ağaç budama, sulama sistemlerinin işletilmesi
işleri
2) Kerestenin kesilmesi, tomruk, testerelik kereste, çatal, ağaç gövdesi yumruları, kütük,
kağıt hamuru imaline mahsus odun, sırık, kazık, yontulmuş demir yolu traversi, maden
ocaklarına mahsus kereste, ormanda kesilen yakacak odun, kimyevi takdire elverişli odun,
mekik ve benzeri bloklar ile ormandan elde edilen diğer kaba, yuvarlak, yontulmuş veya
yarılmış maddeler veya odun ham maddeleri, tomruk nakletme işleri
3) Denizlerde balık ve diğer hayvanların ve bitkilerin avlanması, toplanması ve dalyan
işleri
4) Nehir ve göllerde balık ve diğer su hayvanlarının, bitkilerinin avlanması, toplanması
ve üretimi
5) Patlayıcı madde kullanılmaksızın yapılan kil, kum ve çakıl ocakları, kum yıkama ve
eleme işleri
6) Taş ocaklarından ayrı olarak işletilen kireç ocakları ve kireç imali
7) Elle yapılan maden ayıklama işleri
8) Pamuk ipliği imali ve pamuklu dokuma sanayii, pamuk işleme işleri (çırçır)
9) Yün (Tabii ve suni) ipliği imali ve yünlü dokuma sanayii
10) İpek ipliği imali ve ipekli dokuma sanayii (suni ipek naylon ve benzeri sentetik
elyaftan dokumalar dahil)
11) Keten, kenevir ve jütten iplik imali ve dokuma sanayii
12) Karışık iplik ve dokuma işleri
13) Halı ve kilim vb. yer döşemeleri imali
14) Parke, kontraplak, kaplamalık ağaç, reçine ve suni tahta imali
15) Ahşap mobilya sanayii, her tür ağaç eşya imal, işleme ve tamir işleri
16) Madeni ya da metalden mobilya üretimi
17) Her türlü organik nitelikte madde üretimi
18) Kauçuktan mamul eşyanın tamir işleri (otomobil lastiklerine diş açılması dahil)
19) Diğer kauçuk ve lastik mamulleri imali
20) Plastik köpük ve sünger imali, lastik köpük eşyaları üretimi
21) Çini, porselen, fayans ve seramik ve pişmiş topraktan kap kacak imali
22) Posta, tel veya radyo, GSM ile haberleşme ve baz istasyonlarında yapılan işler
23) Plastik hammadde imali
1415
24) Suni ipek ve diğer sentetik elyaflar ile plastik maddelerin imali
25) Yakılacak ispirto imali
26) Solvent kullanmak suretiyle ekstraksiyon yapan bütün nebati ve hayvani ham yağ ve
rafine yağ üretimi ve entegre yağ üretimi
27) Zeytinyağı ve diğer nebati yemeklik yağların tasfiyesi ve çeşitli muamelelere tabi
tutulması işleri
28) Şeker pancarı ve kamışından şeker imali, şeker fabrikaları
29) Diğer gruplarda yer almayan inorganik nitelikteki maddelerin üretimi
30) Mezbahalar, tavuk ve diğer kümes hayvanları kesme işleri
31) Asfalt ve dam tecrit malzemeleri, yağlamaya mahsus olup, petrol tasfiyehanelerinde
elde edilmeyen yağlar ve gresler imali
32) Tuğla, kiremit, boru, pota, künk, ateş tuğlası ve benzeri inşaat ve mimari malzemesi
imali
33) Çimento ve betondan eşya ve inşaat malzemesi imali, öğütme ve paketleme prefabrik
konut malzemeleri, gaz beton ve metal yapı elemanları üretimi, volkanik taş işleyerek elde
edilen hafif malzeme yapı üretimi, hazır beton tesislerindeki işler
34) Kürk imali, işlemesi ve boyaması işleri
35) Kağıt ve kereste vb. lifli maddelerden kağıt hamuru üretimi, odun, paçavra ve diğer
dokulardan kağıt hamuru imali ve bu hamurun kağıt, karton, mukavva ve presli dokular haline
getirilmesi işleri (Kağıt ve selüloz üretiminde klor, hipoklorit, kükürt dioksit, hiposulfit gibi
tahriş edici ve zararlı maddelerin üretimi ile çözeltilerinin hazırlanması, kullanılması ve geri
kazanılması işleri hariç)
36) Demir tel ve çubuktan eşya imali (Çivi, zincir, vida vs. gibi)
37) Soğuk demircilik ve kaynak işleri
38) Sobacılık ve teneke eşya imali
39) Metalden gayri maddelerden diğer imalat işleri
40) Demiri ısıtıp döverek şekillendirme veya presleme suretiyle muhtelif eşya imali,
çilingir ve sahra demirciliği işleri
41) Bakırdan eşya imali
42) Alüminyum eşya imali
43) Her tür elektro mekanik ve elektro manyetik yöntemle madeni eşya imali, işleme,
montaj, tamir, emayeleme, plastik ve diğer maddelerle kaplama işleri, emaye eşya imali
44) Kıymetli madenler, kıymetli ve yarı kıymetli taşlar ve inciler kullanılmak suretiyle
mücevherat, altın ve gümüş eşya imali, kıymetli ve yarı kıymetli taşların perdahlanması,
madalya ve madeni para basma işleri
45) Ziraat makineleri imali ve tamiratı (pulluk, biçerdöver, selektör ve benzeri ziraatte
kullanılan makineler)
46) Ziraatten gayri makinelerin imal ve tamiratı (çamaşır makinası, buzdolabı, tartı
aletleri yazı ve hesap makineleri vb.) (Elektrik cihazları hariç)
47) Elektrik enerjisi üretim, tahvil ve dağıtım ile ilgili makinelerin imal ve tamiri
48) Motorsiklet, bisiklet, üç tekerlekli çocuk bisikletleri ile bisiklet parçaları imalat ve
tamiratı
49) Selüloit ve plastikten muhtelif eşyaların imali, selüloz fabrikaları işleri
50) Kurtarma gemilerinde yapılan bütün işler
51) Lokomotif, vagon ve tramvay arabaları imal ve tamiratı
52) DDY cer depoları ve müstakil revizörlükleri işleri
53) Otomobil, kamyon, römork, otobüs gibi motorlu nakil vasıtalarının imal ve montaj
işleri
54) Motor, fren, şanzuman, dingil, dişli, şasi gibi motorlu taşıt parçaları ve teferruatının
imali
55) Uçak ve planör, uçak motorları, pervane, tekerlek gibi sair aksamın imal, montaj ve
tamiratı
56) Petrol ve tabii gazın boru hattı vasıtasıyla nakil işleri
57) Teleferik işletmesi faaliyetleri
58) Rakı imali
59) Bu tebliğde ayrıca sayılmayan diğer alkollü içkilerin imali (içki imalinde kullanılan
ispirto ve suma imali dahil)
60) Sigara, puro, sigarillos, içilen ve çiğnenen türden tütün, pipo tütünü, enfiye ve
tömbeki imali
61) Dokuma yapmaksızın boya, apre işleri, yazmacılık ve basmacılık işleri
1416
62) Linolyum ve diğer sert, satıhlı zemin döşemeleri, (plastik hariç) suni deri, muşamba
ve kaplanmış kumaşlar, hasır, lif, keçeler, paspaslar ve her türlü elyaftan vatka ve koltukçuluk
malzemesi imali, çöp ve paçavraların elyaf haline getirilmesi
63) Dokuma, deri, kürk vs. maddelerden elbise, palto-pardösü, gibi hazır elbise imali
64) Tomruğun işlenmesi, bıçkıhanelerdeki faaliyetler, ağaç travers fabrikalarındaki
faaliyetler
65) Marangozluk, doğramacılık ve ahşap sabit tesisler imali
66) Sandık, kutu, fıçı ve benzeri ambalaj imali
67) Matbaacılık, baskı yerlerindeki işler
68) Klişecilik, çinkografi (müstakilen)
69) Şehirlerde havagazı dağıtımı ile ilgili olmayan kok fırınlarında yapılan işler
70) Kauçuk ayakkabı imali
71) Sabun, deterjan ile çamaşır suları ve sodası ve diğer temizlik maddeleri sanayii,
nişadır, çivit imali
72) Tutkal, jelatin, zamk ve diğer yapıştırıcı madde imali
73) Kibrit imali
74) Montaj işleri (imalat yapmaksızın makine ve tesisat montajı)
75) Hassas ölçü ve kontrol aletleri, laboratuvar alet ve cihazları, tıbbi, cerrahi ve dişçiliğe
mahsus aletlerle bilumum protezler ve ortopedik teçhizat ve malzemelerin imali
76) Hassas filmlerle camlar da dahil olmak üzere optik aletleri, objektifler, fotoğraf
makine ve malzemesi imali
77) Oyuncak, spor ve atletizm eşyası, benzeri eşya imali. Plastik, pleksiglas, polyester
gibi maddelerden eşya, oyuncak, reklam levhaları, izolasyon, ambalaj malzemeleri vb. üretimi
78) İnşaat işinden müstakilen yapılan badanacılık, yağlı boyacılık, cila, binaların parke,
muşamba veya naylon vb. ile döşenmesi işleri
79) Sıhhi tesisat, kalorifer, gaz su ve elektrik tesisatı işleri (bina içi tesisat)
80) Elektrik işletmeleri ve dağıtım işleri (Santral inşası ve şebeke inşaatı hariç)
81) Sıtma mücadele işleri
82) Hem yük hem yolcu taşıyan gemilerde yapılan bütün işler
83) Yük gemilerinde yapılan bütün işler
84) Kamyonla yapılan yük nakliyatı (Aynı işveren tarafından yaptırılan tahmil ve tahliye
işleri dahil)
85) Tankerle karada yapılan nakliyat işleri (Toz, gaz, sıvı kimyasal maddeler dahil)
86) Yolcu gemilerinde yapılan bütün işler
87) Gemi tahmil ve tahliye işleri (su üzerinde, iskele veya rıhtımda)
88) Dalgıç gemilerinde yapılan bütün işler
89) Uçaklarda yapılan bütün işler (Havacılık kulüpleri dahil)
90) Nakliyat yapmaksızın tahmil ve tahliye ve hamallık işleri
91) Elbise ve çamaşır yıkama, temizleme, boyama ve ütüleme işleri
92) Deri yakma ekstrakları (zırnık) üretimi
93) Kullanılmayan et ve hayvan cesetlerinin izalesi ve geri kazanım için yakma işleri
94) Tornacılık ve tesviyecilik
95) Evlerde kullanılan da dahil olmak üzere elektrik cihazları, izole tel, kablo, duy,
anahtar ve diğer elektrik malzemesi imali
96) Araştırma laboratuvarları hariç her türlü test, deneme ve kontrol laboratuvarları işleri
(gıda, çevre, kimya, biyoloji, inşaat, ziraat, maden vb.)
97) Elektronik teknolojileri kapsamında yapılan işler (donanım, sistem entegrasyonu,
elektronik ve mikro elektronik üretim, mekanik tasarım, test ve değerlendirme vb.)
98) Otomotiv yan sanayi ile ilgili yapılan her türlü üretim, montaj işleri
99) Mürekkep imali
100) Her türlü iş ve gelir getiren hayvanların (Adatavşanı, devekuşu, domuz, kürklü
hayvan, süt, yün, kümes hayvanları ile yumurta, bal, ipek böceği, kozası vs.) yetiştirilmesi,
üretimi, ıslahı ve bunlarla ilgili bakım, güdüm terbiye kırkım, sağım ve ürünlerinin elde
edilmesi, toplanması, saklanması ile hayvansal gübre işleri, sokak hayvanı barınaklarındaki
işler
101) Kimyasallar kullanmak suretiyle yapılan tüm konservecilik faaliyetleri
102) Deniz ve göllerde tuz çıkarılması (sofra tuzu imali hariç)
103) Süt tozu, konsantre süt imali, süt pastörize ve sterilize işleri
104) Yüzer vinç ve taraklarda yapılan işler
105) Sirkler ve cambazhanelerdeki işler
1417
106) Her türlü film ve film banyosunda kullanılan kimyasal maddelerin üretimi
107) Deri ve deri yerine kaim olan sair maddelerden kundura ve giyim eşyası hariç
saraciye eşyalarının imali
108) Sandal, kayık ve benzeri küçük deniz vasıtalarının imali ve tamiratı
109) Ardiyeler, depolar, soğuk hava depoları, antrepolar, emanetçiler ve hurda
depolarındaki işler
110) Balata imali
111) Kozmetik fabrikalarındaki işler, kolonya vb. malzemelerin üretimi
112) Endüstriyel temizlik faaliyetleri
113) Kauçuk hariç, deri, suni deri, plastik, ağaç vs. malzemeden kundura, tozluk, getr
imali, kundura sanayii için kesilmiş hazır malzeme imali, sayacılık
114) Asbest yerine kullanılan insan yapımı mineral liflerin (man-made mineral fiber)
üretimi ve kullanılması
115) Maden cevherlerinin ve/veya bu cevherlerden elde edilen külçe, çubuk, levha, boru
şeklinde işlenmiş maddelerin depolanması ve toptancılığı
116) Taze ve dondurulmuş etin muhafazası (Müstakilen)
117) Hububat silolarındaki faaliyetler
c) Çok Tehlikeli İşler
1) Sünger avcılığı ve su altında yapılan diğer işler
2) Maden kömürü işletmeciliği
3) Linyit kömürü işletmeciliği
4) Diğer kömürlerin işletmeciliği (Tüm kömür yıkama, eleme, briketleme, torbalama
yerleri dahil)
5) Demir cevheri üretimi (Bu işin fer'i ve tamamlayıcı mahiyetindeki yıkama, ayıklama,
izabe, sevk gibi tüm yardımcı işler dahil)
6) Krom üretimi
7) Bakır üretimi
8) Kurşun üretimi
9) Manganez üretimi
10) Diğer madenlerin üretimi, tüm madenlerin cevher hazırlama ve zenginleştirme işleri
11) Petrol ve tabi gaz kuyularının açılması
12) Taş ocaklarında yapılan işler (Taş çıkarma, kırma ve taş ocağında yapılan kesme
işleri)
13) Mermer ocakları, blok mermer işlenmesi
14) Kükürt, fosfat, nitrat, borat, potas, sodyum, arsenik, cıva, ihtiva eden cevherler gibi
kimya sanayiinde ve suni gübre imalinde kullanılan maddelerin topraktan çıkarılması ve
bunlarla ilgili bütün işler
15) Asfalt, bitum, alçı taşı, mika, kuvars, zımpara ve lüle taşı gibi metal olmayan
maddelerin çıkarılması ve bunlarla ilgili işler
16) Tabakhaneler, deri perdahlama ve boyama işleri, ham deri işleme faaliyetleri
17) Otomobil ve bisiklet lastikleri imali
18) Mühimmat ve patlayıcı maddeler imali, patlayıcı madde sanayi, sentetik yakıt, azot
peroksit imal ve dolum tesisleri, patlayıcı madde depoları ve patlayıcı madde nakil işleri
19) Cam ve camdan mamul eşya ve ayna imali (Gözlük ve optik camları hariç)
20) Petrol rafinerileri ve petrokimya tesislerindeki faaliyetler
21) Gliserin, yağ asitleri, sülfürik asit, hidroklorik asit, klor vb. kimyasal maddelerin
üretimi ile azot sanayi ve gübre fabrikalarındaki işler, kimyevi gübreler imali
22) Taş yontma, öğütme ve kırma işleri
23) Boya, vernik ve cilalar ile organik ve anorganik pigmentlerin imali işleri
24) Gaz, benzin ve diğer akaryakıtlar, ham petrol ve müştaklarından yağlamaya mahsus
yağlar ve muhtelif maddelerin elde edilmesi
25) Kimyevi tuzlar, asitler, bazlar ve alkoller gibi kimyevi maddelerin imali, alkol üretim
ve tasfiye işleri, fermantasyon ile alkollü içki üretimi veya malt tesislerindeki işler
26) Diğer kimyevi ana maddelerin sanayii ve basınç altında her türlü sınai ve tıbbi gazın
sıvılaştırılarak dolum işleri
27) Yüksek fırınlarda eritmekten yarı ikmal edilmiş hale gelinceye kadar bütün işlemleri
ihtiva etmek üzere demir ve çelik imali, dört köşe veya yuvarlak çubuklar, levha, plak, şerit,
tüp, ray, rot gibi esas şekillere haddelemek, kalay kaplaması (teneke imali), kaba dökümler ve
döğme metal imali

1418
28) Demir ve çeliği tav fırınlarında ısıtmak suretiyle müstakilen yapılan haddeleme ve
laminaj işleri
29) Demirden gayrı metallerin izabesi tasfiyesi ve bunların külçe, bar, dört köşe kalın
çubuk, levha, şerit daire ve haddeden geçirilerek elde edilecek diğer esas şekillerde imali
30) Demirden gayrı metallerin tav fırınlarında ısıtılması suretiyle müstakilen yapılan
haddeleme ve laminaj işleri
31) Taş ve grafitten eşya imali
32) Ayakta ve/veya yataklı teşhis ve tedavi yapılan sağlık kuruluşlarındaki faaliyetler
33) Bina, liman, iskele, köprü, baraj, ve benzeri inşaat dolayısıyla müstakilen yapılan
tetkik ve deneme mahiyetindeki sondaj işleri
34) Çimento ve klinker imali
35) Nikelaj kaplama ve galvanoplasti işleri, kalaycılık
36) Font ve diğer madenleri eritip kalıplara dökmek suretiyle muhtelif eşya imali, maden
dökümü ve haddehanelerdeki işler
37) Dekovil ve tramvay yolu inşaat ve tamiratı
38) Bina inşaatı ve tamiratı, bina yıkımı işleri
39) İskele, liman, mendirek inşaat ve tamiratı
40) Bina dışı elektrik, gaz, telgraf, telefon, tesisatı ve havai hat boru hattı inşaat, tamirat
ve bakım işleri
41) Bataklık kurutma işleri
42) Deniz tankerlerinde yapılan bütün işler
43) Köprü, kanalizasyon, baraj, su regülatörü ve varyant su yolu, kuyu ve su işleri ile
ilgili inşaat ve tamiratı
44) Demiryolu, metro, tünel ve yeraltı inşaatı ve tamiratı
45) Isıtma ve enerji amacıyla buhar üretimi ve dağıtım işleri
46) Çöp ve kanalizasyon hizmetleri, tehlikeli atık yakma tesisleri, katı atık depolama
tesisleri ile katı atıkların geri kazanımı işleri
47) Baca ve cam temizleyicileri, haşarat ve hayvan itlaf ve dezenfeksiyon işleri
48) Kaya tuzu çıkarılması işleri
49) LPG, CNG, LNG dolum tesisleri ile dökme CNG, LNG, LPG ve tüp depolama işleri
50) Akaryakıt depolama tesislerindeki işler
51) Akaryakıt ve LPG satış işleri
52) Pil, batarya ve akü imali
53) Vapur ve gemi inşa ve tamiratı, tersaneler, hususi tipte deniz vasıtalarına mahsus
makinelerin imali, gemi söküm işleri, liman atelyelerindeki işler
54) Asfalt ve zift üretme işleme, kaynatma ve eritme yerleri ile depolarındaki işler
55) Araştırma laboratuarları işleri
56) Piroteknik malzemesi hazırlama ve imali işleri (aydınlatma ve işaret fişekleri, havai
fişekler, şenlik maytapları, tabanca mantarları benzerleri)
57) Sanayide kullanılan boya ve kimyevi maddeler, petrol ve kömür türevlerinin
toptancılığı, depolanması ve dağıtımı
58) Odun ve kömürlerin gazlaştırılmaları, koklaştırılmaları ve bunlardan elde edilen
türevleri damıtma işleri
59) Radar, X ışınları ve diğer zararlı radyasyon yayan ışınlarla çalışma yapılan işler
60) Tıbbi tedavi laboratuvarları ile bitkisel, hayvansal, gıda ürünlerinin ışınlanması ile
mikrodalga, lazer ve benzeri radyoaktif maddelerle çalışılan işler
61) Tabi ve suni aşındırıcı taşların ve çeşitlerinin üretim işleri
62) Zirai mücadele ilaçları, insektisit, rodendisit, mollusit vb. maddelerin imali,
depolama, ambalaj ile toptan ve perakende satış işleri
63) Kurşundan harf dökümü yapılması
64) Yangın söndürme ve itfaiye hizmetleri
65) Yol, spor ve hava alanları inşaatı, tamirat ve bakım işleri (Yol inşaatı ile ilgili
variyant inşaatı dahil)
66) Suların toplanması, tasfiye, dağıtım ve su şebekelerinin bakım ve tamir işleri
67) Tüm maden arama işleri
68) Kağıt ve selüloz üretiminde klor, hipoklorit, kükürt dioksit, hiposulfit gibi tahriş
edici ve zararlı maddelerin üretimi ile çözeltilerinin hazırlanması, kullanılması ve geri
kazanılması işleri
69) Havagazı üretimi, havagazı ve tabii gazın dağıtım işleri, havagazı ve kok
fabrikalarındaki işler
1419
70) Ağır metal tuzlarının üretimi
71) Elektrik enerjisinin üretimi
72) Patlayıcı madde kullanılarak yapılan kil, kum ve çakıl ocakları, kum yıkama ve eleme
işleri
MADDE 2 – Bir işyerinde muhtelif işlerin yapılması durumunda, işyerinde yapılan asıl iş
tehlike sınıfının tayininde temel alınır.
MADDE 3 – 6/3/2005 tarihli ve 25747 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İş Sağlığı ve
Güvenliğine İlişkin Risk Grupları Listesi Tebliği yürürlükten kaldırılmıştır.
MADDE 4 – Bu Tebliğ yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE 5 – Bu Tebliğ hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür.

1420
ALFABETİK FİHRİST

A
- Açılması İzne Bağlı Yerlere Uygulanacak İşlemler Hakkında Yönetmelik
……………………………… 1073
- Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği
………………………………………………………………………. 251-606
- Ağır ve Tehlikeli İşlerde Çalıştırılacak İşçilerin Mesleki Eğitimlerine Dair Tebliğ ……..
………………. 1170
- Ambulanslar ve Acil Sağlık Araçları ile Ambulans Hizmetleri Yönetmeliği
……………………………. 1004
- Asansör Yönetmeliği …………………………………………………………………………..
…………. 999
- Askeri İşyerleriyle Yurt Güvenliği İçin Gerekli Maddeler Üretilen İşyerlerinin Denetim ve
Teftişi Hakkında Yönetmelik
…………………………………………………………………………….. 1047
- Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
…………………………… 182-426
- Anayasa
……………………………………………………………………………………………………
898

B
- Balıkçı Gemilerinde Yapılan Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik ……… 264-652
- Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği
………………………………………………………………...………. 994
- Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik
…………………………………………………. 1099
- Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik
…………………………. 259-633
- Borçlar Kanunu
…………………………………………………………………………………………… 925
- Bilirkişi Raporları (İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları İle İlgili)
………………………………………… 773
- Bilirkişi Raporları (İdari Para Cezaları İle İlgili)
………………………………………………………… 850

Ç
- Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik
……………… 248-603
- Çalışma Hayatına İlişkin Üçlü Danışma Kurulunun Çalışma ve Usul ve Esasları Hakkında
Yönetmelik .. 719
- Çevre Kanunu
……………………………………………………………………………………………..
927
- Çevre Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair
Kanun ............................................................................... 928
- Çevre Kanununa Göre Verilecek İdarî Para Cezalarında İhlalin Tespiti Ve Ceza Verilmesi İle
Tahsili Hakkında Yönetmelik
……………………………………………………………………………. 954

1421
- Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği
…………………………………………………………. 1155
- Çıraklık Eğitimi Yönetmeliği
……………………………………………………………………………. 1145
- Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik
…………………………... 243-594
- 2872 Sayılı Çevre Kanunu Uyarınca Verilecek İdari Para Cezalarına İlişkin Genelge
(2006/10) ……… 941
- 2872 Sayılı Çevre Kanunu Uyarınca Verilecek İdari Para Cezalarına İlişkin Genelgede
Değişiklik
Yapılmasına Dair Genelge (2006/11)
…………………………………………………………………….. 948
- 2872 Sayılı Çevre Kanunu Uyarınca Verilecek İdari Para Cezalarına İlişkin Tebliğ (2007/2)
………….. 949
- 2872 Sayılı Çevre Kanunu Uyarınca Verilecek İdari Para Cezalarına İlişkin Tebliğ (2008/1)
…………. 951
- 3308 sayılı Çıraklık ve Meslek Eğitimi Kanunu
…………………………………………………………. 975

D
- Deniz, Göl veya Nehir Altına Bulunan Madenlerdeki Çalışmalar Hakkında Yönetmeliği
………………. 1117

E
- Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
…………………... 175-380
- Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği
…………………………………………………………………………. 1127
- Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği
…………………………………………………….. 1134
- Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği
…………………………………………………………… 1128
- Elektrikle İlgili Fen Adamlarının Yetki Görev ve Sorumlulukları Hakkında Yönetmelik
………………. 1131
- Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği
……………………………………………………………………………. 239-563
- Endüstriyel Radyografide Radyasyondan Korunma ve Lisanslama Yönetmeliği .
………………………. 1149

F
- Fenni Nezaret Yönetmeliği
……………………………………………………………………………….. 1118

G
- Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik …………………………………………………….
……….……. 1158
- Gayri Sıhhi Müesseseler Yönetmeliği …………………………………………………….
………..……. 1050
- Geçici veya Belirli Süreli İşlerde İş Sağlığı ve Güvenliği Hakkında Yönetmelik
……………………….. 250-605
- Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk

1422
Yurtlarına Dair Yönetmelik
……………………………………………………………………………….. 256-617
- Grizulu Ocaklarda Elektrik Enerjisi Kullanılması Hakkında Yönetmelik
……………………………….. 1123
- Grizulu ve Yangına Elverişli Ocaklarda Alınması Gerekli Tedbirler Hakkında Yönetmelik
……………. 1122
- Gürültü Yönetmeliği
……………………………………………………………………………………… 176-
385
- Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliği
………………………………………………………………… 177-386
- Gürültü Kontrol Yönetmeliği
…………………………………………………………………………….. 1095

1423
H
- Haftalık İş Günlerine Bölünemeyen Çalışma Süreleri Yönetmeliği
……………………………………… 724
- Hazırlama, Tamamlama ve Temizleme İşleri Yönetmeliği
……………………………………………….. 731

İ
- İlkyardım Yönetmeliği
…………………………………………………………………………………….. 1097
- İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği
………………………………………………………………………. 158-360
- İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü
………………………………………………………………………. 904
- İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri Hakkında
Yönetmelik…… 266
- İşyeri Sağlık Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleri İle Çalışma Usul ve Esasları
Hakkında Yönetmelik
……………………………………………………………………………………… 162-
363
- İş Güvenliği ile Görevli Mühendis veya Teknik Elemanların Görev, Yetki ve Sorumlulukları
ile
Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik
…………………………………………………………... 195-496
- İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmelik
………………………………………………….. 245-599
- İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği
………………………………. 249-566
- İşyerlerinde İşin Durdurulmasına veya İşyerlerinin Kapatılmasına Dair Yönetmelik
……………………. 684
- İşçi Ücretlerinden Ceza Olarak Kesilen Paraları Kullanmaya Yetkili Kurulun Teşekkülü ve
Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik
…………………………………………………………………… 688
- İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği
………………………………………………………. 721
- İş Kanununa İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği
…………………………….. 726
- İş Sağlığı Ve Güvenliği İle İlgili Mevzuattan Doğan Zorunluluklar Ve Sorumluluklar
…………………. 739
- İşverenlerin İşçi İsteklerini İş ve İşçi Bulma Kurumuna Bildirmeleri Hakkında Tüzük
…………………. 901
- İşyeri Açma Ve Çalışma Ruhsatlarına Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek
Kabulüne Dair Kanun
……………………………………………………………………………………… 978
- İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik
……………. 238-550
- İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik
……………………………………………………... 988
- İşyeri Kurma İzni Ve İşletme Belgesi Alınması Hakkında Yönetmelik
………………………………….. 1008
- İşyeri Açma Ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik
………………………………………………... 1014

1424
- İş Sağlığı Ve Güvenliğine İlişkin Risk Grupları Listesi Tebliği
………………………………………….. 298
- İş Sağlığı Ve Güvenliği Risk Değerlendirme Ve Derecelendirme
………………………………………... 311
- İş Yerlerinde Ve İş Ekipmanlarında Risk Değerlendirmesi
……………………………………………….. 333
- İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları İle İlgili Rapor Örnekleri
……………………………………………... 773
- İşe İade Davaları İle İlgili Yargıtay Kararlarından Örnekler
……………………………………………… 20
- İdari Para Cezaları İle İlgili Rapor Örnekleri
……………………………………………………………… 850
- İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları Prim Tarifesi
………………………………………………………….. 1199

- 4857 Sayılı İş Kanunu’nun İş Sağlığı Ve Güvenliği Yönünden Bize Getirdikleri Yenilikler


Nelerdir ? … 18
- 1475 Sayılı İş Kanununa Tabi İşyerlerinde İşverenlerin Kuracakları Okul Öncesi Eğitim
Kurumlarının Eğitim ve İşleyiş Esasları Hakkında Tüzük
……………………………………………….. 903
- İşçi Sağlığını ve İş Güvenliğini Etkileyen Bazı Maddelerin İthaline İlişkin Tebliğ
……………………... 1190

- İşçi Sağlığını ve İş Güvenliğini Etkileyen Bazı Maddelerin İthaline İlişkin İthalat 200/13
sayılı
Tebliğ’de Değişiklik Yapılması Hakkında Tebliğ
……………………………………………………….. 1192
- İşyerlerinde Özürlü, Eski Hükümlü Çalıştırılmasına İlişkin Tebliğ
…………………………………….... 1198
- İşverenlerin Elli veya Daha Fazla İşçi Çalıştırdıkları İşyerlerinde Çalıştırmaları Gereken
Özürlü,
Eski Hükümlü ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununun Ek 1.Maddesinin (B) Fıkrası
Kapsamındaki Terör Mağduru Çalıştırma Oranlarının Belirlenmesine İlişkin Karar
…………………….. 1200
- İş Kanununa Aykırılık Halinde Uygulanacak 2006 Yılı İdari Para Cezaları ……..
……………………….. 1215
- 10 Haziran 2003 Tarihinde Yürürlüğe Giren 4857 Sayılı İş Kanununda Yer Alan İdari Para
Cezaları (2003-2004-2005) ……………………………………………….……..
………………………... 1212
- 10 Haziran 2003 Tarihinde Yürürlüğe Giren 4857 Sayılı İş Kanununda Yer Alan İdari Para
Cezaları (2007) …………...……………………………………………….……..
………………………... 1221
- 10 Haziran 2003 Tarihinde Yürürlüğe Giren 4857 Sayılı İş Kanununda Yer Alan İdari Para
Cezaları (2008) …………...……………………………………………….……..
………………………... 1225
- İş Kanununa Göre Verilen İdari Para Cezalarına İtiraz
…………………………………………………… 1232
- 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 65.Maddesine Göre Uygulanacak Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma
Ödeneğine İlişkin Tebliğ
…………………………………………………………………………………… 1199
- 4857 Sayılı İş Kanunu Gereğince Çıkarılan Doğrudan İlgili Olan İş Sağlığı ve Güvenliği

1425
İle İlgili Yönetmelikler …..
………………………………………………………………………………… 155
- 4857 Sayılı İş Kanunu Gereğince Çıkarılan Dolaylı Olarak İlgili Olan İş Sağlığı ve Güvenliği
İle İlgili Yönetmelikler …..
………………………………………………………………………………… 157
- 4857 Sayılı Yasaya Ceza Hükümleri Açısından Bakış
……………………………………………………. 1234
- İş Sağlığı Ve Güvenliği (4857 Sayılı İş Kanunu İlgili Hükümleri) ………………...
……………………... 11
- 4857 Sayılı İş Kanununa Göre Uygulanacak İdari Para Cezaları (26.05.2008 tarihinden
itibaren ……...... 1229

K
- Kadın İşçilerin Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik
…………………………. 258-632
- Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmelik
…………………………………………. 717
- Kimyagerlik Ve Kimya Mühendisliği Hakkındaki Kanun
………………………………………………… 971
- Kimyagerlik Ve Kimya Mühendisliği Hakkında Yönetmelik
…………………………………………….. 1104
- Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
………………. 191-482
- Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği
………………………………………………………………….. 236-500
- Kişisel Koruyucu Donanımların Kategorizasyon Rehberine Dair Tebliğ
…………………………………. 522
- Kişisel Koruyucu Donanımlarla İlgili Uyumlaştırılmış Ulusal Standartlara Dair Tebliğ
………………… 536
- Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik
………………………. 242-584
- Konut Kapıcıları Yönetmeliği
……………………………………………………………………………... 681
- Kanserojen ve Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik ... 186-435
- 5326 Sayılı Kabahatler Kanunu İle İlgili Anayasa Mahkemesi Kararı
…………………………………..... 1170
L
- LPG İstasyonları hk.
……………………………………………………………………………………….. 1236

M
- Maden Kanunu Uygulama Yönetmeliği
…………………………………………………………………… 1114
- Maden Kanunu I (A) Grubu Madenlerle İlgili Uygulama Yönetmeliği
…………………………………… 1116
- Maden ve Taş Ocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş
Güvenliği
Önlemlerine İlişkin Tüzük
………………………………………………………………………………… 907
- Makine Koruyucuları Yönetmeliği
………………………………………………………………………… 1139
1426
- Makine Emniyeti Yönetmeliği
……………………………………………………………………………. 1142
- Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler ile İlgili Yönetmelik
..………. 1152
- 5177 sayılı Kanunla Değişik 3212 Sayılı Maden Kanunu
………………………………………………… 1111

Ö
- Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör Mağduru İstihdamı Hakkında Yönetmelik
……………………………… 690
- Özürlü, Eski Hükümlü ve Terör Mağdurlarının İstihdamı Hakkındaki Usul ve Esaslara İlişkin
Tebliğ ….. 1193

P
- Parlayıcı ve Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde
Alınacak
Tedbirler Hakkında Tüzük
…………………………………………………………………………………. 910
- Parlayıcı Madde Ateşleyici Yeterlilik Belgesinin Verilmesi Esas ve Usullerinin Belirlenmesi
Hakkında Yönetmelik
……………………………………………………………………………………… 1125
- Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik
…………………… 184-429
- Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul ve Esaslar
Hakkında Yönetmelik
……………………………………………………………………………………… 728

R
- Risk Değerlendirme Karar Matrisi
……………………………………………………………………….. 353
- Risk Değerlendirmesi Tebliği Ve Risk Değerlendirmeleri
………………………………………………. 307
- Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği
………………………………………………………………………. 1147

S
- Sağlık Kuralları Bakımından Günde Ancak Yedi Buçuk Saat veya Daha Az Çalışılması
Gereken
İşler Hakkında Yönetmelik
………………………………………………………………………………… 730
- Sanayi, Ticaret, Tarım ve Orman İşlerinden Sayılan İşlere İlişkin Yönetmelik
………………………….. 972
- Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) Piyasası Eğitim Yönetmeliği
………………………………………… 1101
- Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) ile Çalışan Motorlu Taşıtlar İçin İkmal İstasyonlarının
Kuruluş,
Denetim, Emniyet ve Ruhsatlandırma İşlemlerine İlişkin Yönetmelik
……………………………………. 1114
- Sondajla Maden Çıkarılan İşletmelerde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği
………………………... 190-459
- Sosyal Sigortalar Kanunu
………………………………………………………………………………….. 914
1427
- Sosyal Sigortalar Kurumu Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 85.Maddesinde Değişiklik
…………. 1168
- 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu İle İlgili Anayasa Mahkemesi Kararı
……………………………….. 1181
- 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun Ek V.Maddesinin IV Numaralı Bendinin
Uygulanması
Hakkında Tebliğ …………………………………………………………...
……………………………….. 1187
- 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun Ek V.Maddesinin IV Numaralı Bendinin
Uygulanması
Hakkında Tebliğ de Değişiklik Yapılmasına İlişkin Tebliğ ………………………………...
……………… 1189

T
- Tarım ve Ormandan Sayılan İşlerde Çalışma Koşullarına İlişkin Yönetmelik
……………………………. 723
- Titreşim Yönetmeliği
………………………………………………………………………………………. 179-
404
- Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Elektrik Mühendisleri Odası Elektrik Yüksek
Gerilim
Tesisleri İşletme Sorumluluğu Yönetmeliği
………………………………………………………………. 1135

U
- Ulusal Bayram Ve Genel Tatiller Hakkında Kanun
……………………………………………………….. 972
- Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ..
……………. 974
- Umumi Hıfzısıhha Kanunu
………………………………………………………………………………… 969

1428
Ü
- Ücret Garanti Fonu Yönetmeliği
………………………………………………………………………….. 733

Y
- Yapı İşlerinde İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü
………………………………………………………. 906
- Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği
…………………………………………………………… 180-406
- Yer altı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği
……………………… 189-441
- Yer altı Maden İşletmelerinde Elektrikli Lokomotiflerin Kullanılması Hakkında Yönetmelik
…………… 1126
- Yüzdelerden Toplanan Paraların İşçilere Dağıtılması Hakkında Yönetmelik ..
…………………………… 669
- Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği
……………………………………………………………………………. 676
- Yürürlükten Kaldırılan Tüzükler ………………………….
………………………………………………. 737
- Yeni Yönetmeliklerin Bize Getirdiği En Önemli Yenilikler Nelerdir ?
…………………………………… 149-747
- Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun ……………………..
…………………………………… 980

EKİ :
- İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimleri ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimleri Hakkında
Yönetmeliğin
Uygulanmasına Dair Tebliğ ………………………………………………...
……………………………….. 1242
- İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Tehlike Sınıfları Listesi Tebliği ……..
…………………………………… 1249

1429

You might also like