Moleküler Ve Mikroskobik Tekniklerle Apis Mellifira L.'de Acarapis Woodi'nin Taranması

,------ ..
200b- 2JS
TÜBiTAK
TÜRKiYE BiLiMSEL VE TEKNOLOJiK ARAŞTIRMA KURUMU
THE SCIENTIFIC AND TECHNOLOGICAL RESEARCH COUNCIL OF TURKEY
Tarım, Ormancıhk ve Veterinerlik Araştırma Grubu

Agriculture, Forestry &Veterinary Sciences Research Grant Group
L_~_ . .__
MOLEKÜLER VE MiKROSKOBiK TEKNiKLERLE
APis MELLiFERA L.' DE ACARAPis WOODi'NiN
TARANMASI
PROJE NO: VHAG-1972
PROF.DR. NEVIN KESKiN

DR. ASLI ÖZKIRIM
ARŞ. GÖR. HASAN ÇiÇEK
EKIM 2006
ANKARA
ÖNSÖZ
"Moleküler ve Mikroskobik Tekniklerle Apis me/lifera L.'de Acarapis woodihin
Taranması" başlıklı proje kapsamında tüm Türkiye çapında, özellikle sınır bölgeleri
dikkate alınmak suretiyle, tehlikeli bir bal arısı paraziti olan Acarapis woodi taraması
yapılarak, Türkiye'deki varlığı saptanmaya çalışılmıştır. Proje, Türkiye Bilimsel ve
Teknolojik Araştırma Kurumu tarafından Tarım, Ormancıllk ve Veterinerlik araştırma
Grubu(TOVAG)'nca VHAG-1972 proje koduyla desteklenmiştir.
Proje çalışmasında akarın tespiti için iki farklı yöntem birbiriyle kontrollü olarak
kullanılmış ve yöntem performansları yorumlanmıştır. Buna göre arı trakesine
yerleşerek hastalık oluşturan Acarapis woodihin saptanması amacıyla arazi
çalışmaları sonucunda toplanan arı örneklerinin önce Klasik Disseksiyon yöntemi
kullanılarak trakeleri çıkarılmış ve mikroskop altında incelenmiştir. Diğer kısım arı
örneği ise moleküler yöntemle homojenize edilerek, akarların nitrojen metabolizması
sonucu oluşturdukları Guanin metabolitinin varlığı açısından ince Tabak Kağıt
Kromotografisi kullanılarak Guanin izlerine bakıimıştır. iki yöntemden elde edilen
sonuçlar karşılaştırmalı olarak sunulmuştur. Böylelikle, Acarapis woodihin
Türkiye'deki varlığı da ilk kez bu proje ile saptanmıştır. iki yöntemin sonuçları
arasında uyumluluk olduğu X2 testi uygulanarak istatistikselolarak da
değerlendirilmiştir.
içiNDEKiLER
Özet ....................................................................................................1
Abstract. ...............................................................................................2
1. Giriş ................................................................................................3
2. Genel Bilgi. .......................................................................................3
3. Gereç-yöntem ...................................................................................5
3.1. Arazi Çalışmaları .........................................................................5
3.2. Yöntem .....................................................................................6
3.2.1. Toraks Kesitlerinin Hazırlanması (Mikroskobik inceleme) .......... 7
3.2.2. Guanin Lekesi Kağıt Kromotografısi (Moleküler inceleme) ........ 7
4. Bulgular ............................................................................................8
5. Tartışma-Sonuç ................................................................................39
6. Referanslar ......................................................................................42
TABLO VE ŞEKiL LisTESi
Tablo 1. Edirne iline Ait Klasik Disseksiyon Yöntemi Sonuçları ......................... 9
Tablo 2. Aydın iline Ait Klasik Disseksiyon Yöntemi Sonuçları ......................... 10
Tablo 3. Muğla iline Ait Klasik Disseksiyon Yöntemi Sonuçları. ....................... 11
Tablo 4. Bursa iline Ait Klasik Disseksiyon Yöntemi Sonuçları ......................... 13
Tablo 5. Antalya iline Ait Klasik Disseksiyon Yöntemi Sonuçları ...................... 14
Tablo 6. Ordu Iline Ait Klasik Disseksiyon Yöntemi Sonuçları ......................... 15
Tablo 7. Artvin iline Ait Klasik Disseksiyon Yöntemi Sonuçları ......................... 17

Tablo 8. Trabzon iline Ait Klasik Disseksiyon Yöntemi Sonuçları ..................... 20
Tablo 9. Edirne ili Moleküler Yöntem-Disseksiyon Yöntemi Karşılaştırmalı
Laboratuvar Deney Sonuçları ........................ " . " ............ , .... " .......... '" ...... 23
Tablo 10. Aydın ili Moleküler Yöntem-Disseksiyon Yöntemi Karşılaştırmalı
Laboratuvar Deney Sonuçları .................................................................. .24
Tablo 11. Muğla ili Moleküler Yöntem-Disseksiyon Yöntemi Karşılaştırmalı
Laboratuvar Deney Sonuçları ..................................................................25
Tablo 12. Bursa ili MolekülerYöntem-Disseksiyon Yöntemi Karşılaştırmalı
Laboratuvar Deney Sonuçları ..................................................................28
Tablo 13. Antalya ili Moleküler Yöntem-Disseksiyon Yöntemi Karşılaştırmalı
Laboratuvar Deney Sonuçları .. '" ..............................................................29
Tablo 14. Ordu ili Moleküler Yöntem-Disseksiyon Yöntemi Karşılaştırmalı
Laboratuvar Deney Sonuçları ...................................................................31
Tablo 15. Artvin ili Moleküler Yöntem-Disseksiyon Yöntemi Karşılaştırmalı
Tablo 16. Trabzon ili Moleküler Yöntem-Disseksiyon Yöntemi Karşılaştırmalı
Tablo 17. iller Bazında Her iki Yöntemin Sonuçlarına Göre Yüzde Enfestasyon
Oranları ..............................................................................................38
Tablo 18. iki Farklı Yöntem Kullanılarak Elde Edilen Enfeste Arı Sayı ve
Oranları ..... " .. , .. , . " ............................. " .............. , .................. , ............. 38

Resim 1. Hafif Derecede Kirlilik Gösteren Ana ve Yan trake Dalları ................... 8
Resim 2. UV ışığı Altında Yüklenmiş Örnekler ve Guanin Markerının
Görünümü ............................................................................................22
Grafik 1. Disseksiyon Metodu ve Guanin Lekesi Metoduna Göre Bal Arııarının
Enfestasyon oranları ................................... ·.········································ .39

Grafik 2. Kullanılan iki Farklı Metoda Göre Elde Edilen Sonuçların
Karşılaştırılması. ...................................................................................41
1
ÖZET
Apis mellifera'da trake akarı olan (Honey Bee Tracheal Mite) Acarapis woodi ergin
bal anlarının trakeleri içinde yaşar. HBTM ilk olarak bu yüzyılın başlarında
keşfedilmiştir. T rakeal akarın tespiti için birçok metod ileri sürülmüş ve geliştirilmiştir.
Bu metodlar genelolarak direkt ve indirekt metodlar olarak sınıflandınlabilir. Direkt

metodlar arı disseksiyonu, homojenizasyonu ve trakenin boyanmasıyla akarın
kendisinin görülmesini içerir. Indirekt Metod olarak ise ELlSA tekniği, Guanin Lekesi
Kromotografi Metodu kullanılmaktadır. EL/SA tekniği kesin ve duyarlı bir Metod
olmasına rağmen, özel prosedürlere ve bazı teknik ekipmanlara ihtiyaç duymaktadır.
Aynı zamanda farklı Acarapis türlerini de pozitif sonuç olarak gösterebilir.
Bu çalışmada Moleküler ve Mikroskobik (Direkt ve indirekt Metod) tekniklerle Apis

melfifera'da Acarapis woodi taraması yapılmıştır. Aynı zamanda bu çalışmayla
Türkiye'de ilk defa görüldüğü rapor edilmiştir.
Anahtar kelimeler: Apis mellifera, Acarapis wood~ trake akarı, akar

2
ABSTRACT
The honeybee tracheal mite (HBTM) Acarapis woodilives in the trachea of adult
bees. Several methods have been proposed and implemented for positive tracheal
mite. These methods roughly fall into either direct or indirect categories. The direct
methods include bee dissection and homogenisation and stainning of tracheae by
which the mites are actually seen. The indirect methods use the ELlSA techniques
and Guanine Visualization Chromotography Methods. The Elisa technique while
accurate and sensitive, it requires special procedures some technical expertise and
may react to other species of Acarapis for positive results.
In this study, Acarapis woodi was investigated in Apis mellifera L. by molecular and
microscobic techniques (Direct and Indirect Methods) and it is fırst observed in
Turkey.
Keywords: Apis mellifera, Acarapis woodi, tracheal mite, mite

2
ABSTRACT
J The honeybee tracheal mite (HBTM) Acarapis woodilives in the trachea of adult
bees. Several methods have been proposed and implemented for positive tracheal
mite. These methods roughly fall into either direct or indirect categories. The direct
methods include bee dissection and homogenisation and stainning of tracheae by
which the mites are actually seen. The indirect methods use the ELlSA techniques
i and Guanine Visualization Chromotography Methods. The Elisa technique while
i
accurate and sensitive, it requires special procedures some technical expertise and
may react to other species of Acarapis for positive results.
i
i n this study, Acarapis woodi was investigated in Apis mellifera L. by molecular and
microscobic techniques (Direct and Indirect Methods) and it is fırst observed in
Turkey.
i
i
Keywords: Apis mellifera, Acarapis woodi, tracheal mite, mite

3
1. GiRiş
Araştırmanın konusunu dünyadaki hızlı yayılışı ve komşu ülkelerdeki varlığı
göz önünde bulundurularak, ergin bal arılarının trakelerinde hastalık etkeni olan,
A.woodlnin Türkiye'ye ait verilerinin elde edilmesi oluşturmaktadır. Arı hastalıklarının,
dünya çapında üzerinde önemle durulan ve bu konuda oldukça geniş araştırmalar
yapılan bir konu olmasına rağmen ülkemizde halen çok az çalışılmış olduğu
saptanmıştır (Keskin et aL, 1996 ). Son birkaç yıldır, sıkça görülen arı hastalıklarının
taramaları daha fazla ve somut verilere dayandırılarak yapılmaya başlanmıştır
(Keskin ve Özkırım, 2001). Ancak dünyada hızla yayılımını sürdüren ve en tehlikeli

arı hastalıklarından olan trake akarı Acarapis woodlnin Türkiye'de bulunduğuna dair
bilimsel bir kayıta rastlanmamıştır. Oysa ki Pelekassis (1983), Batı Trakya'da
(Selanik ve çevresinde) yapmış olduğu çalışmada Acarapis varlığını rapor etmiştir.
Kafkas bölgesi de parazit akarla tamamen bulaşık durumda olmasına rağmen
(Caideron et al.,1991), Türkiye temiz bir bölge olarak görünmektedir. Batı ve Doğu
arasında en önemli geçiş yolu olan Türkiye'de hastalığın varolmaması, henüz bu

konuda ciddi bir araştırma yapılmamış olmasındandır.
2. GENEL BiLGiLER
ilk kez 1918 yılında iskoçya'da keşfedilen A. woodi 1906'1ı yıllarda ingiltere'de
"Wight Adası Hastalığı" olarak bilinmekteydi. Ergin bal arılarında görülen bu hastalık,
artık "Acarapiasis" ya da "HBTM (Honey Bee Tracheal Mite)" olarak

adlandırılmaktadır (Bailey, 1999; Loper, 1999). Hastalık etkeni olan A. woodi ergin
bal arılarının protorasik trakesinde yaşayan internal bir parazittir. Vücudu oval ve
geniş, parlak beyazımsı renktedir. Vücudunda ve bacaklarında az sayıda uzun tüyler
mevcuttur (Erickson et aL, 1999). Ergin bal arısının trakeal sisteminde yaşayan
parazit akar, daha çok erkek arıları tercih eder. Hem yapısalolarak verdiği duvar
harabiyeti ile, hem de biriken dışkısıyla arının solunum sisteminde tıkanmalara neden
olur (Clark, 1991). 4-6 günlük genç ergin arıları terk ederek yeni bulaşımlara yol açan
akar, yaşlı arıların kalın kütikulasından dışarı pek çıkamaz. Bu nedenle arının kanat
dibindeki trakeal dallara doğru ilerleyerek uçma yeteneğini yok ettiği ortaya
çıkarılmıştır. Kış sonunda kovan dibinde çok sayıda ölmüş ve uçamayan, yerde
4
sürünerek gezen arıya rastlanmaktadır. Ağır bulaşımlı bir kovanda kış sonunda
15000 ergin arı, A. woodi enfestasyonu sonucu ölebilmektedir (Thoenes, 1990).
Yüksek yoğunluktaki bulaşımlarda koloninin tamamının kovanı terk etmesi de,
enfestasyona karşı oluşturulan içgüdüsel bir davranıştır. Kış mevsimi sonunda çok
sayıda arının kovanı terk ettiği, bir o kadarının da öldüğü tespit edilmiştir. Bu
davranışın sebebi henüz tam olarak açıklanmış değildir (Buehmann ve Thoenes,
1993). A. woodlnin yanısıra kovanda başka hastalıkların da bulunması koloninin
tamamen çöküşüne neden olabilmektedir (Peng ve Nasr, 1999). Tedavide akarisit
özellikteki ilaçlar denenmiş ve bir akarisit olan bromopropylate (Folbex) denenmiştir.
Ancak tam bir başarı yakalanamamıştır (Garza ve Dustmann, 1991). Günümüzde en

etkili ilaç olarak uygulanan madde ise Menthol (Menlha arvensis bitkisinden elde
edilir)'dür. Ancak dikkatli kullanılmadığı takdirde, solunum zehiri olarak birçok ergin
arının ölümüne neden olduğu rapor edilmiştir (Caiderone et aL., 1991; Clark, 1991).
Kimyasal tedavilerin yanısıra endemik bir bitki olan Azadirachla indica (Neem ağacı) f
dan elde edilen Neem yağı da etkili bir bitkisel ilaç olarak bulunmuştur
(Melathopoulos et aL., 2000). Amerika Birleşik Devletleri'nde ilk kez 1984 yılında
bulunduğu rapor edilen hastalık, dünya çapında hızla yayılmış ve 48 ülkede varlığı
tespit edilmiştir. Afrika, Asya, Amerika, Avustralya ve Avrupa'da yaygın şekilde
görülmektedir (Bailey 1999). Ancak, hastalığın Türkiye'ye ait herhangi bir literatür
kaydı bulunamamıştır.
Çalışmanın amacı, şu anda arıcılık sektöründe büyük bir problem olan arı
hastalıklanna bir yenisini ekleyerek, problemi daha da büyütmek değil, belirtileri

henüz görülmeye başlanan tehlikeli bir hastalığa karşı erken teşhis konularak gerekli
önlemlerin bir an önce alınmasını sağlamaktır. Böylelikle hastalıklı kolonilerin tespiti
halinde, tedavi yoluna gidilirken, kolonilerin bulunduğu bölgeler, önlem almada veri
kaynağı olacaktır. Aynı zamanda Türkiye'ye ait ilk A. woodi kaydı literatüre girmiş
olacaktır.
Çalışmalara hastalığın komşu ülkelerdeki varlığı sebebiyle Trakya Bölgesi ve

Doğu Karadeniz Bölgesi'nden başlanmıştır. Bölgelerde aneılığın yoğun olarak
yapıldığı ve ekonomik açıdan bal üretiminde etkili olan illere bağlı ilçe ve köylerdeki
arılıklarda çalışılmıştır. istasyon ilçe ve köyler, Tarım iı Müdürlükleri'nden alınan aneı
5
kayıtlarına göre belirlenmiştir. Ulaşım ve maddi imkanlar dahilinde, arazi çalışmaları
aynı hat üzerinde iç bölgelere doğru sürdürülmüştür.
3. GEREÇ-YÖNTEM
3.1 Arazi Çalışmalan
Arazi çalışmaları, A. woodlnin yaşlı arılar üzerinde daha çok miktarda

bulunduğu bilgisi doğrultusunda kış ve erken ilkbahar mevsimlerinde yapılmıştır.
Erken ilkbahar'da arıların uçuşa çıkmaya başlaması dolayısıyla, bacaklarında bol

miktarda polen taşımalarıyla tanınan yaşlı arılar tercih edilmiştir. Ergin arı toplama
işleminde aspiratör kullanılmıştır. Bu sayede, aspirasyon sırasında da, erkek arı
tercihi daha fazla yapılabilmiştir. Her örnek (aynı kovandan ort. 30 ergin arı) sayıca
ikiye bölünerek, yarısı torasik disk metodu olan ve direkt olarak trake kesitlerinin
incelenmesini içeren mikroskobik yolla (Delfinado-Baker, 1985); diğer yarısı ise
sadece akarlara ait nitrojen metobolizması sonucu oluşan Guanin miktarının
belirlenmesini sağlayan Guanin ince Tabaka Kromotografisi ile indirekt olarak

moleküler yolla (Koch ve Gerson, 1997) incelenmiştir.
Bal arısı hastalıkları için efektif süreç olan ilkbahar ve sonbahar mevsimlerinin
değerlendirilmesi ve deneylerde kullanılacak örneklerin temini amacıyla Türkiye'nin
farklı bölgelerindeki istasyon iller ve köylerine birbirini izleyen bir seri arazi çalışması
düzenlenmiştir. Buna göre ilk arazi çalışması Edirne, Muğla, Aydın ve Bursa iIIeri-
köylerine yapılmıştır. Çalışma sonunda 4 ildeki (Aydın-14, Edirne-21, Muğla-64,
Bursa-18) 117 arılıktan toplanan 3510 adet canlı ergin arı örneği laboratuvara
getirilmiş ve -20oC'de ışıksız ortamda stoklanmıştır. Zaman kaybının önlenmesi
amacıyla 2. dönem arazi çalışması ilk arazi çalışmasının hemen ardından planlanmış
ve bu amaçla Trabzon, Ordu, Artvin ve Erzincan illerine düzenlenmiş, böylelikle

Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgelerinin de çalışmanın kapsamına girmesi
sağlanmıştır. Çalışmanın sonunda (Ordu-23, Artvin-40, Trabzon-20, Erzincan-8)
toplam 91 arılıktan 2730 adet canlı ergin arı örneği elde edilmiştir. Laboratuvara
getirilen örnekler ilk arazi çalışmasında olduğu gibi -20oC'de depolanmıştır. Akdeniz
bölgesini kapsayacak olan üçüncü arazi çalışmasının yapılabilmesi amacıyla Antalya-
Kemer-Alanya arazi çalışmaları düzenlenmiştir. Toplam 27 arılıktan 1350 canlı ergin
i
ı
i
i; arı örneği toplanarak laboratuvara getirilmiştir. Ardından Trabzon, Ordu, Artvin
6
yörelerine arazi çalışması yapılmış, istasyonlardan daha önce toplanan arı örnekleri,
bölgenin Acarapiasis açısından hassas bir bölge olması nedeniyle tekrar toplanarak
deneylerin kontrollü olarak ilerlemesi sağlanmıştır. Son arazi çalışması sadece Artvin
yöresine yönelik olarak yapılmıştır. Bu şekilde laboratuvarda çalışılan ve pozitif sonuç
veren Artvin örnekleri de kontrollü hale getirilmiştir. Böylelikle arazi çalışmalarının
tamamı sona ermiştir. Tüm arazi çalışmaları sonucu toplanan ergin arı örneği 10290
adettir.
Örnek alımında, Acarapis woodlnin biyolojisi gereği erkek arıları tercih etmesi
gözönünde bulundurulursa da, örnek sayısının fazla olması amacıyla bol miktarda
işçi arı örneği de alınmıştır. Toplanan örnekler havalandırma ve besin koşullarının
sağlanmasıyla (delikli kapak ve lokum kullanımı) canlı halde laboratuvara

ulaştırılarak, direkt -20ae'de dondurulmak suretiyle, olası parazitin konağını
terketmesi önlenmiştir. Örnekler üzerinde gerekli etiketleme ve kayıt işlemleri

tamamlandıktan sonra, her istasyona ait arı örneği sayısı ikiye bölünerek, yarısı
Acarapis woodi klasik disseksiyon yöntemi için, diğer yarısı ise moleküler bir metod
olan Guanin lekesi kromotografi metodu için ayrılmıştır.
3.2. Yöntem
Yöntem kısmında incelenmek üzere seçilen parametreler:

1. Ergin arıların toraks kesitlerinden elde edilmiş trakelerin çeşitli solüsyonlarla
işleme tabi tutulup boyanmak suretiyle mikroskobik olarak incelenmesi,
2. Guanin lekesi kromotografisi metoduyla, ergin arıların torakslarının
homojenize edilerek parazit akar açısından moleküler tekniklerle incelenmesi,

3. Mikroskobik ve Moleküler olan bu iki metodun kullanılmasıyla Acarapis woodi
açısından geniş ve detaylı bir taramaya imkan verilmesi; aynı zamanda iki
metodun birbirinin kontrolü olarak çalışma mekanizmasının irdelenmesi ve
istatistiksel açıdan sonuçlar arasında herhangi bir korelasyonun varlığının
araştırılması.
7
3.2.1.Toraks Kesitlerinin Hazırlanması (Mikroskobik inceleme)
Torasik kesitlerin hazırlanmasında Delfinado-Baker'in tanımladığı kesit alma

metodu uygulanmıştır (Delfinado-Baker, 1985). Bu yönteme göre arı sırt üstü
yatırılarak birinci çift bacağı ve baş kısmı birlikte koparılarak ortaya çıkan torakstan
yaklaşık 1.5 mm kalınlığında kesitler alınmıştır. Alınan torasik kesitler öncelikle
dağılıp parçalanmalarını önlemek için delikli bir kapsül içine alınmış ve tüm işlemler
bu kapsül içinde gerçekleştirilmiştir. Disk şeklindeki kesitler daha sonra %8'lik

potasyum hidroksit (KOH) içinde kaynayıncaya kadar ısıtılmıştır. Böylelikle KOH ile
yumuşak dokular ve yağ dokuları ortamdan uzaklaştırıldıktan sonra KOH'in
yıkanması için kesitler çeşme suyuna konmuştur. Yıkanma işleminin ardından
tanımlanan yönteme göre boyama işlemine geçilmiştir. Boyama işleminin amacı,
trake ile parazit akar arasındaki farklı boyanma özelliğini kullanarak kontrast
oluşturma ve yöntemin duyarlılığını artırmaktır. Çalışmamızda katyonik boyalardan
metilen mavisi kullanılmıştır. %1'lik metilen mavisi, 40 ml distile su içinde 1 gr metiten
mavisi eritilip, üzerine 0.85gr sodyum klorür (NaCl) bulunan 60ml distile su eklenerek
hazırlanmıştır. Boya içersinde 5dk süre ile bulundurulan kesitler daha sonra
ayrıştırma solüsyonuna alınarak 2-5dk bekletilmiştir. Son olarak kesitler boyadan
arındırılmak amacıyla %70'lik etanol içine alınmıştır. Ardından kesitlerdeki trakeler
çıkarılarak bir damla lugol içinde preparat olarak hazırlanmıştır. Örnekler lam-Iamel
arasında mikroskop altında gerekli ölçümler yapılarak ve trakedeki siyahlaşma ve
kirlenme miktarı trake renginin anormalitesi oranında, O: temiz 1: hafif 2: orta 3:
yüksek olmak üzere, bulaşım şüphesi istatistiksel değerler verilerek analiz edilmiştir.
3.2.2. Guanin Lekesi Kağıt Kromotografisi (Moleküler inceleme)
Moleküler incelemede torakslar, doku homojenizatörü ile homojenize edilerek

santrifüje tabi tutulmuş (1200 rpm, 20dk, 40 C) , süpernatant kısım TLC için iki ayrı
ekstraksiyon olan asidik ve bazik solüsyonla karıştırılmıştır. Asidik ekstraksiyonda

%95 ethanoll asetik asidi su 70:25:5 oranında karıştırılmıştır. Bazik ekstraksiyonda
ise %5 amonyumsülfat! 13 M amonyuml 1-propanol 60:30:10 oranında
hazırlanmıştır. Elde edilen karışımlar 2 cm aralıkla kromatografi tabakasına Hamilton

şırıngası ile yüklenerek, Guanin standartıyla (Sigma-Ultra 0,4 I-ıg/l-ıl) yürütülmüştür.
8
Oluşan guanin lekeleri UV altında 200-300nm'de standartın marker olarak

kullanılmasıyla değerlendirilmiştir. Pozitif sonuç veren örnekler Guanin (+) (G+)
olarak ifade edilmiştir.
4. BULGULAR
Elde edilen örnekler moleküler yöntemlerdeki seçiciliğin sağlanması amacıyla,
trake kirliliklerinin belirlenmesi için mikroskobik incelemeye alınmıştır. Mikroskobik

yöntemde trake kesitlerinin her bir ergin arı başına tek tek alınıp incelenmesi,
çalışmanın çok geniş kapsamlı yürütülmesini sağlamakla beraber, tüm illerden
toplanan 10290 ergin arı örneği sözkonusu olduğunda oldukça uzun zaman almıştır.
Örnekler lam-Iamel arasında ışık mikroskobu altında 25'lik ve 40'lık büyütmelerde

incelenerek, trakelerin kirlilik derecelendirilmesi yapılmış, temiz olarak görülen
trakeler ise ayrılmıştır. Kirlilik tayininde, Acarapis woodlnin gerek kendi varlığı,
gerekse artık ürünleri ile trake içinde oluşturduğu siyah-kahverengi lekeler ile trake'
duvarına verdiği harabiyet gözönünde bulundurulmuştur (Resim 1).
Resim 1. Hafif derecede ( trake kirliliği: 1) kirlilik gösteren ana ve yan trake dalları
9
Buna göre, tüm illere ait ergin arı örneklerinin klaşlk disseksiyon yöntemi ile
elde edilen inceleme bulguları yapılan arazi çalışması ~ıralamasına göre
sınıflandırılmak suretiyle tablolar halinde düzenlenmiştir (Tablo 1,2,3, ... ).
Tablo 1. Edirne iline Ait Klasik Disseksiyon Yöntemi Sonuçları

Arılık No* Mevkii Teşhis Kirlilik Derecesi
22-01 Keşan Acarapis şüpheli 3
22-02 Keşan Temiz O
22-03 Keşan Acarapis şüpheli 3
22-04 Enez-Çelebi Acarapis şüpheli 3
22-05 Yeniceköy Temiz O
22-07 Yeniceköy Acarapis şüpheli 2
22-09 Merkez Temiz O
22-11 Yeniceköy Acarapis şüpheli 1
22-12 ıpsala Temiz O
22-13 ipsala Acarapis şüpheli 2
22-14 Musabeyli Temiz O
22-15 Demirhanlı Temiz O
22-16 Demirhanh Acarapis şüpheli 3
22-17 Demirhanlı Acarapis şüpheli 1
22-18 Karayusuf Temiz O
22-19 Küçükdönük Acarapis şüpheli 2
22-20 Hasanağa Acarapis şüpheli 2

10
Tablo 1'in devamı
Anlık No* Mevkii Teşhis Kirlilik Derecesi
22-21 LalapaşaSinank. Acarapis şüpheli 1

o: Temız 2. Orta
1: Hafif 3: Yüksek *. Artlık no: iı trafik kodu ile ön numaralandmlmıştır.
Tablo 2. Aydın iline Ait Klasik Disseksiyon Yöntemi Sonuçları

09-01 Sultanhisar Temiz O
09-02 Sultanhisar Temiz O
09-03 Atça Acarapis şüpheli 3
09-07 Sultanhisar Acarapis şüpheli 1
09-08 Aydın Merkez Acarapis şüpheli 3
09-09 Sultanhisar Acarapis şüpheli 1
09-10 Kuyulu Acarapis şüpheli 3
09-11 Doğanbey Temiz O
09-12 Karina Temiz O
09-13 Tuzburgazl/Söke Temiz O
09-14 Ağaçlı Acarapis şüpheli 1

o: Temız 2: Orta
1: Hafif 3: Yüksek *: Arılık no: Iı trafik kodu ile ön numaralandmlmıştır.
11
Tablo 3. Muğla iline Ait Klasik Disseksiyon Yöntemi Sonuçları

Anlık No· Mevkii Teşhis Kirlilik Derecesi
48-01 Fethiye Acarapis şüpheli 2
48-02 Fethiye Temiz O

48-13 Milas Temiz O
48-14 Milas Acarapis şüpheli 1
48-16 Milas Temiz O
48-17 Milas Temiz O
48-19 Milas Temiz O
48-21 Milas Temiz O
48-22 Marmaris Acarapis şüpheli 1
48-23 Marmaris Temiz O
12
Tablo 3'ün devamı
Arııık No· Mevkii Teşhis Kirlilik Derecesi

48-32 Yatağa n Acarapis şüpheli 1
48-33 Yatağan Temiz O
48-34 Yatağan Acarapis şüpheli 3
48-39 Karabörtlen Acarapis şüpheli 2
48-40 Karabörtlen Temiz O
48-43 Karabörtlen Temiz O
48-44 Dalaman-Dereköy Temiz O
48-45 Gürköy Acarapis şüpheli 1
48-46 Köyceğiz Acarapis şüpheli 1
48-47 Ortaca-Dereköy Temiz O
48-48 Köyceğiz Temiz O
48-49 Köyceğiz Acarapis şüpheli 2
48-50 Ula Temiz O
48-51 Oyru Acarapis şüpheli 2
48-52 Dereköy Temiz O

13
Tablo 3'ün devam i
48-53 Dereköy Temiz O
48-54 Karadonlar Acarapis şüpheli 2
48-55 Akıncı Acarapis şüpheli 2
48-56 Yerbeleni Acarapis şüpheli 1
48-57 Yerbeleni Temiz O
48-58 Merkez Acarapis şüpheli 1

o: Temız 2: Orta
1: Hafif 3: Yüksek *: Anlık no: iı trafik kodu ile on numaraiandirilmıştir.
Tablo 4. Bursa iline Ait Klasik Disseksiyon Yöntemi Sonuçları

16-03 inegöl Temiz O
16-06 Derekızık Temiz O
16-07 Derekızık Acarapis şüpheli 1
16-08 Derekızık Temiz O

14
Tablo 4'ün devamı
16-09 Cumahkızık Temiz O
16-10 Cumalıkızık Temiz O
16-11 Cumalıkızık Acarapis şüpheli 1
16-14 Orhaniye Temiz O
16-15 Orhaniye Temiz O
16-16 Osmaniye Temiz O
16-17 Osmaniye Acarapis şüpheli 1
16-18 Osmaniye Temiz O

o: Temız 2: Orta
1: Hafif 3: Yüksek *: Arılık no: Iı trafik kodu ile on numaralandmlmıştır.
Tablo 5. Antalya iline Ait Klasik Disseksiyon Yöntemi Sonuçları

07-03 Fenike Acarapis şüpheli 3
07-04 Aşağı Karamanh Temiz O
07-05 Fenike Temiz O
07-06 Aşağı Karamanlı Temiz O
07-07 Aşağı Karamanh Temiz O
07-09 Fenike Acarapis şüpheli 2

15
Tablo 5'in devamı
ı 07-10 Fenike Temiz O

Bahtalı-Merkez
i 07-13 Temiz O
07-15 Serik Temiz O
07-17 Serik Acarapis şüpheli 3
i 07-19
07-20
Merkez
Kumluca
Temiz
Temiz
O
O
i
07-21 Manavgat Temiz O
07-22 Manavgat Acarapis şüpheli 3
07-25 Ulupınar-Kemer Temiz O
i 07-26 Tekirova Temiz O

07-27 Demirtaş-Alanya Temiz O
! o: Temız 2: Orta
*. Anlık no: iı trafik kodu ile 6n numaralandmlmıştır.
i
1: Hafif 3: Yüksek
Tablo 6. Ordu iline Ait Klasik Disseksiyon Yöntemi Sonuçları
i Anlık
52-01
No·
Karacaömer
Mevkii Teşhis
Temiz
Kirlilik Derecesi
O
i 52-02
52-03
52-04
Yemişii
Yemişii
Yemişii
Temiz
Temiz
Temiz
O
52-05 Yemişii Temiz O

16
Tablo 6'nın devamı

52-08 Kökenli Temiz O
52-10 Kökenli Acarapis şüpheli 2

52-11 Delikkaya Acarapis şüpheli 1
52-12 Delikkaya Temiz O
52-14 Teyneli Temiz O
52-17 Nizametlin Mah. Temiz O
52-18 Nizametlin Mah. Temiz O
52-19 YaraşII Temiz O
52-20 Yaraşlı Temiz O
52-21 Şenköy Acarapis şüpheli 2
52-22 Şenköy Temiz O
52-23 Yağışlı Temiz O
o: Temiz 2: Orta
1: Hafif 3: YOksek *: Anlık no: Iı trafik kodu ile ön numaralandırilmıştır.
17
Tablo 7. Artvin iline Ait Klasik Disseksiyon Yöntemi Sonuçları

08-05 Hopa Acarapis şüpheli 3
08-07 Hopa Temiz O
08-09 Hopa Temiz O
08-10 Hopa Temiz O
08-14 Hopa Temiz O
08-16 Borçka Acarapis şüpheli 3
08-19 Borçka Temiz O

18
Tablo Tnin devamı
i
i Anlık No* Mevkii Teşhis Kirlilik Derecesi
08-26 Arhavi Acarapis şüpheli 3
08-28 Arhavi Temiz O
08-29 Yusufeli Temiz O
08-33 Şavşat Temiz O

08-38 Şavşat Acarapis şüpheli 3
08-40 Ardanuç Temiz O
08-48 Hopa Temiz O
19
Tablo Tnin devamı

08-53 Hopa Temiz O
08-54 Hopa Temiz O
08-70 Yusufeli Acarapis şüpheli 1
08-72 Yusufeli Acarapis şüpheli 1
20
Tablo Tnin devamı

08-81 Ardanuç Acarapis şüpheli 2
08-88 Hopa Temiz O
08-89 Hopa Temiz O
08-90 Hopa Temiz O
08-91 Hopa Temiz O
08-92 Hopa Temiz O
o: Temız 2: Orta
1: Hafif 3: Yüksek *: Arııık no: il trafik kodu ile ön numaralandırilmıştir
Tablo 8. Trabzon iline Ait Klasik Disseksiyon Yöntemi Sonuçları

21
Tablo 8'in devam i
61-07 Of Temiz O
61-08 Of Temiz O
61-09 Of Acarapis şüpheli 3
61-10 Of Temiz O
61-15 Of Temiz O
61-16 Of Temiz O
61-17 Of Temiz O
61-18 Of Temiz O
61-19 Akçaabat Acarapis şüpheli 1
61-20 Akçaabat Acarapis şüpheli 2
o: Temız 2: Orta
1. Hafif 3: Yüksek *: Ardık no: Iı trafik kodu ile ön numara/andmlmıştır
Moleküler Yöntem: Tüm örnekler klasik disseksiyon yöntemiyle tarandıktan sonra,

sonuçlar kayıtlara geçirilmiş ve sayıca ikiye bölünerek Guanin Lekesi ince Tabaka
Kağıt Kromotografısi için ayrılmış diğer yarılarıyla çalışmaya devam edilmiştir.
Moleküler incelemede bal arısı toraksları, doku homojenizatörü ile homojenize

edilerek santrifüje tabi tutulmuş (1200 rpm, 20dk, 40C) , süpernatant kısım TLC için iki
ayrı ekstraksiyon olan asidik ve bazik solüsyonla karıştırılmıştır. Asidik
ekstraksiyonda tamponlar %95 ethanoll asetik asit! su 70:25:5 oranında; bazik
ekstraksiyonda ise %5 amonyumsülfat! 13 M amonyum/1-propanoI60:30:10
oranında hazırlanmıştır
22
Elde edilen karışımlar 2 cm aralıkla kromotografi tabakasına Hamilton

şırıngası ile yüklenerek, Guanin standartıyla (Sigma-Ultra 0,4 IJg/IJI) yürütülmüştür.
Oluşan guanin lekeleri UV altında 200-300nm'de standartın marker olarak

kullanılmasıyla değerlendirilmiştir (Resim 2).
Resim 2. UV ıŞığı altında yüklenmiş örnekler ve Guanin markerının görünümü
Resim incelenecek olursa soldan sağa doğru olmak üzere sırası ile yüklenen 9
adet örnek ve üçüncü sırada yer alan Guanin standartı (marker) görülmektedir.
Örnekler tampon içindeki TLC üzerinde yürütüldüğünde Guanin standartı ile hemen
hemen aynı hizada oluşan leke sayısı 2'dir. Bu iki lekeyi oluşturan toraks homojenatı
Guanin standartı kadar saf halde olmadığından net bir bant oluşturamamaktadır.
Ancak Guaninle aynı hizada yer almaları ve yürütme sırasında aynı noktada dağılma
göstermeleri, iki örneğin Acarapis açısından pozitif olduğunu göstermektedir. Bu

örnekler, 2 ve 7 no 'lu örneklerdir. Yükleme yapılırken, örnek numaralarının karşısına
il trafik kodunu içeren laboratuvar numaraları da yazılmış olduğundan, pozitif çıkan
örneğin hangi ile ait olduğu ve klasik disseksiyon taraması sonucu trakenin kirlilik
durumu hemen gözden geçirilmiştir.
23
Sonuçlar incelendiğinde, moleküler yöntemle şimdiye dek taranan örneklerin

çoğunluğunun klasik disseksiyon yöntemiyle de trakelerinin yüksek derecede (3) kirli
olduğu görülmüştür. Ancak, klasik disseksiyon yönteminde kirlilik derecesi temiz (O)
olarak görülen trakeler de bile G(+) sonuç alınabilmesi, moleküler yöntemin
hassasiyetini vurgularnakladır. Belki de şimdiye dek Acarapis bulgusuna
rastlanmamasının nedeni, sadece tek bir yönteme dayalı ve disseksiyondaki kesit
alma kabiliyetine bağlı sonuçların yorumlanmasıyla açıklanabilir. Bu da deneylerde
kontrollü çalışılarak iki yöntemin karşılaştırılmasının ne kadar yararlı olduğunu bir kez
daha gözler önüne sermiştir. Moleküler yöntemle incelenen örneklere ait sonuçlar,
klasik yöntem sonuçlarıyla karşılaştırmalı olarak tablolar halinde sunulmuştur (Tablo
9,10,11, .... ).
Tablo 9. Edirne ili Moleküler Yöntem- Disseksiyon Yöntemi Karşılaştırmalı

Laboratuvar Deney Sonuçları
Arııık No* Mevkii Teşhis Kirlilik Guanin
Derecesi Lekesi
22-01 Keşan Acarapis şüpheli 3 G(+)
22-02 Keşan Temiz O G(+)
22-03 Keşan Acarapis şüpheli 3 G(+)
22-04 Enez-Çelebi Acarapis şüpheli 3 G(+)
22-05 Yeniceköy Temiz O -

22-06 Yeniceköy Temiz O G(+)
22-07 Yeniceköy Acarapis şüpheli 2 -

22-09 Merkez Temiz O G(+)

22-11 Yeniceköy Acarapis şüpheli 1 -
24
Tablo 9'un devam i

Anlık No* Mevkii Teşhis Kirlilik Guanin
Derecesi Lekesi
22-12 ipsala Temiz O -
22-13 ipsala Acarapis şüpheli 2 -
22-14 Musabeyli Temiz O -

22-15 Demirhanlı Temiz O -
22-16 Demirhaniı Acarapis şüpheli 3 G(+)
22-17 Demirhaniı Acarapis şüpheli 1 -
22-18 Karayusuf Temiz O -
22-19 Küçükdö!lük Acarapis şüpheli 2 -
22-20 Hasanağa Acarapis şüpheli 2 -
22-21 LalapaşaSinank. Acarapis şüpheli 1 -

o: Temız 2: orta
1: Hafif 3: Yüksek *.- Artltk no: iı trafik kodu ile ön numaralandtrllmıştır
Tablo 10. Aydın ili Moleküler Yöntem- Disseksiyon Yöntemi Karşılaştırmalı

Derecesi Lekesi
09-01 Sultanhisar Temiz O -
09-02 Sultanhisar Temiz O -
09-03 Atça Acarapis şüpheli 3 -

09-06 Atça Acarapis şüpheli 3 G(+)
25
Tablo 10'un devamı

Derecesi Lekesi
09-07 Sultanhisar Acarapis şüpheli 1 -
09-08 Aydın Merkez Acarapis şüpheli 3 -
09-09 Sultanhisar Acarapis şüpheli 1 -
09-10 Kuyulu Acarapis şüpheli 3 G(+)
09-11 Doğanbey Temiz O -
09-12 Karina Temiz O -
09-13 Tuzburgazl/Söke Temiz O -
09-14 Ağaçlı Acarapis şüpheli 1 -
o: Temız 2: Orta
1: Hafif 3: Yüksek *.. Anlık no: iı trafik kodu ife ön numaralandınlmıştır
Tablo 11. Muğla ili Moleküler Yöntem- Disseksiyon Yöntemi Karşılaştırmalı


Derecesi Lekesi
48-01 Fethiye Acarapis şüpheli 2 -
48-02 Fethiye Temiz O -
48-03 Fethiye Acarapis şüpheli 3 G(+)

48-04 Fethiye Acarapis şüpheli 3 G(+)
26
Tablo 11'in devamı

Derecesi Lekesi

48-13 Milas Temiz O -
48-14 Milas Acarapis şüpheli 1 -
48-20 Mi/as Acarapis şüpheli 3 -
48-22 Marmaris Acarapis şüpheli 1 -
48-23 Marmaris Temiz O -
48-27 Marmaris Acarapis şüpheli 3 G(+)
48-30 Marmaris Acarapis şüpheli 2 G(+)
48-32 Yatağan Acarapis şüpheli 1 -
48-33 Yatağan Temiz O -
48-36 Yatağan Acarapis şüpheli 3 G(+)
48-39 Karabörtlen Acarapis şüpheli 2 -
48-40 Karabörtlen Temiz O -
27
Tablo 11 'in devamı

Anlık No· MevkU Teşhis Kirlilik Guanin
Derecesi Lekesi
48-41 Karabörtlen Acarapis şüpheli 3 G(+)

48-42 Karabörtlen Acarapis şüpheli 3 -
48-43 Karabörtlen Temiz O -
48-44 Dalaman-Dereköy Temiz O -
48-45 Gürköy Acarapis şüpheli 1 -
48-46 Köyceğiz Acarapis şüpheli 1 -

48-47 Ortaca-Dereköy Temiz O -
48-48 Köyceğiz Temiz O -

48-49 Köyceğiz Acarapis şüpheli 2 -
48-50 Ula Temiz O -
48-51 Oyru Acarapis şüpheli 2 G(+)
48-52 Dereköy Temiz O -
48-53 Dereköy Temiz O -

48-54 Karadonlar Acarapis şüpheli 2 -
48-55 Ak ıne i Aearapis şüpheli 2 -
48-56 Yerbeleni Aearapis şüpheli 1 -

48-57 Yerbeleni Temiz O -
48-58 Merkez Acarapis şüpheli 1 -
48-59 Merkez Temiz O -

28
Tablo 11'in devamı

Anlık No'" Mevkii Teşhis Kirlilik Guanin
Derecesi Lekesi
48-61 Merkez Acarapis şüpheli 3 G(+)

o: Temız 2: Orta
1: Hafif 3: Yüksek *: Arıılk no: Iı trafik kodu ile ön numarafandmlmıştır
Tablo 12. Bursa ili Moleküler Yöntem- Disseksiyon Yöntemi Karşılaştırmalı


Derecesi Lekesi

16-03 inegöl Temiz O -
16-05 inegöl Temiz O -

16-06 Derekızık Temiz O G(+)
16-07 Derekızık Acarapis şüpheli 1 -

16-08 Derekızık Temiz O -
16-09 Cumalıkızık Temiz O -

16-11 Cumalıkızık Acarapis şüpheli 1 -
16-12 Cumahkızık Temiz O -
29
Tablo 12'nin devamı

Anlık No"" Mevkii Teşhis Kirlilik Guanin
Derecesi Lekesi

16-14 Orhaniye Temiz O -
16-15 Orhaniye Temiz O -
16-16 Osmaniye Temiz O -
16-17 Osmaniye Acarapis şüpheli 1 -

16-18 Osmaniye Temiz O -
o: Temız 2: Orta
1: Hafif 3: YOksek *; Anlık no: Iı trafik kodu ile ön numaralandırilmıştır
Tablo 13. Antalya ili Moleküler Yöntem- Disseksiyon Yöntemi Karşılaştırmalı

Anlık No"" Mevkii Teşhis Kirlilik Guanin
Derecesi Lekesi

07-03 Fenike Acarapis şüpheli 3 G(+)
07-04 Aşağı Karamanı! Temiz O -
07-05 Fenike Temiz O -

07-06 Aşağı Karamanh Temiz O -
07-07 Aşağı Karamanlı Temiz O -

07-09 Fenike Acarapis şüpheli 2 G(+)
07-10 Fenike Temiz O -

07-11 Merkez Acarapis şüpheli 3 G(+)
30
Tablo 13'ün devamı

Derecesi Lekesi

07-13 Bahtalı-Merkez Temiz O -
07-15 Serik Temiz O -

07-17 Serik Acarapis şüpheli 3 -
07-20 Kumluca Temiz O -,
07-21 Manavgat Temiz O -

07-22 Manavgat Acarapis şüpheli 3 G(+)

07-25 Ulupınar-Kemer Temiz O -

07-26 Tekirova Temiz O -
07-27 Demirtaş-Alanya Temiz O -

o: Temız 2: Orta
1: Hafif 3: Yüksek *; Arılık no: Iı trafik kodu ile 6n numara/andmlmışfır
ifJi!fb~_i!%!!!~~ '~" _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ __
31
Tablo 14. Ordu ili Moleküler Yöntem- Disseksiyon Yöntemi Karşılaştırmalı


Derecesi Lekesi
52-01 Karacaömer Temiz O -
52-02 Yemişii Temiz O -

52-08 Kökenli Temiz O -

52-10 Kökenli Acarapis şüpheli 2 G(+)
52-11 Delikkaya Acarapis şüpheli 1 -
52-12 Delikkaya Temiz O -
52-14 Teyneli Temiz O -

52-17 Nizamettin Mah. Temiz O -
52-18 Nizamettin Mah. Temiz O -
52-19 Yaraşlı Temiz O -

52-20 Yaraşlı Temiz O -
52-21 Şenköy Acarapis şüpheli 2 G(+)
52-22 Şenköy Temiz O -

32
Tablo 14'ün devam i

Anlık No· Mevkii Teşhis Kirlilik Guanin
Derecesi Lekesi
52-23 Yağışlı Temiz o

o: Temiz 2: Orta
1: Hafif 3: Yüksek *: Anlık no: Iı trafik kodu ile ön numara/andmlmışttr
Tablo 15. Artvin ili Moleküler Yöntem- Disseksiyon Yöntemi Karşılaştırmalı

Arılık No· Mevkii Teşhis Kirlilik Guanin

Derecesi Lekesi


08-05 Hopa Acarapis şüpheli 3 G(+)
08-06 Hopa Acarapis şüpheli 1 -
08-07 Hopa Temiz O -


08-16 Borçka Acarapis şüpheli 3 G(+)

33
Tablo 15'in devamı

Derecesi Lekesi
08-17 Borçka Acarapis şüpheli 3 -

08-19 Borçka Temiz O -



08-26 Arhavi Acarapis şüpheli 3 -
08-28 Arhavi Temiz O -
08-29 Yusufeli Temiz O -

08-33 Şavşat Temiz O -

08-38 Şavşat Acarapis şüpheli 3 G(+)
08-40 Ardanuç Temiz O -
34
Tablo 15'in devamı

Derecesi Lekesi






35
Tablo 15'in devamı

Derecesi Lekesi

08-70 Yusufeli Acarapis şüpheli 1 -
08-72 Yusufeli Acarapis şüpheli 1 -

08-75 Şavşat Acarapis şüpheli 1 -

08-81 Ardanuç Acarapis şüpheli 2 -

Tablo 15'in devamı
36
i
Derecesi Lekesi



o: Temız 2: Orta
1: Hafif 3: Yüksek *: Anlık no: "trafik kodu ile ön numaralandırilmıştir
Tablo 16. Trabzon ili Moleküler Yöntem- Disseksiyon Yöntemi Karşılaştırmalı


Derecesi Lekesi


61-07 of Temiz O -
61-08 of Temiz O -
61-09 of Acarapis şüpheli 3 G(+)
61-10 of Temiz O -

37
Tablo 16'nın devam i

Derecesi Lekesi

61-15 Of Temiz O -
61-16 Of Temiz O -
61-17 Of Temiz O -
61-18 Of Temiz O -
61-19 Akçaabat Acarapis şüpheli 1 -
61-20 Akçaabat Acarapis şüpheli 2 -

o: Temız 2: Orta
1: Hafif 3: Yüksek *: Arııık no: il trafik kodu ile ön numaraiandIrIlmıştır
Çizelgelerden elde edilen bulgular doğrultusunda Acarapiasis'in illere ait

enfestasyon oranı klasik Disseksiyon yöntemine göre, , Edirne'de % 19.05, Aydın'da
%35.71 ve Muğla'da % 14.06, Bursa'da %0, Antalya'da %14.81, Ordu'da %0,

Artvin'de % 12.76 ve Trabzon'da % 5'dir. Guanin Lekesi Metoduna göre ise,
Edirne'de % 33.3, Aydın'da %14.2 ve Muğla'da % 12.5, Bursa'da % 5.55, Antalya'da
%14.82, Ordu'da % 8.6, Artvin'de %7.45 ve Trabzon'da % 5'dir(Tablo 17). Sonuçlar
tüm Türkiye çapında değerlendirildiğinde, klasik disseksiyon yöntemi kullanılarak
incelenen örneklerin %12.8'i Acarapis woodi ile enfestasyon bakımından pozitif

bulunurken; ince Tabaka kağıt kromotografısinin kullanıldığı Guanin lekesi moleküler
yönteminde % 16.3'ü pozitif sonuç vermiştir (Tablo 18.- Grafik 1).
38
Tablo 17. iller Bazında Her iki Yöntemin Sonuçlarına Göre Yüzde Enfestasyon
Oranları
iLLER Enfestasyon Oranları (%)

--------1
Klasik Disseksiyon Metodu Guanin Lekesi Metodu
Edirne 19.05 33.3
Aydın 35.71 14.2
Muğla 14.06 12.5
Bursa O 5.55
Antalya 14.81 14.82
Ordu O 8.6
Artvin 12.76 7.45
Trabzon 5 5
Tahmin edildiği üzere sınıra yakın bölgelerde (Edirne gibi) bu oran daha da
artmaktadır. Yüzdelik oranların henüz bu seviyede bulunması hastalığın ülkemize
yeni girdiği izlenimini verse de en kısa zamanda gerekli önlemlerin alınması ve
yayılımının engellenmesi şarttır.
Tablo 18. iki farklı yöntem kullanılarak elde edilen enfeste arı sayı ve oranları
Klasik Örnek Yüzde Oranı Guanin Yüzde Oranı
Disseksiyon Numarası (n= (%) Testine gore (%)

Metoduna gore 281) Enfeste An
Trakeal Kirlilik Sayısı (n=46)
Derecesi
O 162 57.6 9 19.5
1 50 17.8 3 6.5
2 33 11.8 8 17.3
3 (Enfeste Arı) 36 12.8 26 56.5
39
Bal Anlann Enfestasyon Oranlan
20
16,3
c 15 12,8
~
o
ciL 10
"c
N
~ 5
0+-----
Disseksiyon Metodu Guanin Lekesi Metodu
n=281
Grafik 1. Disseksiyon Metodu ve Guanin Lekesi Metoduna Göre Bal Arııarının
Enfestasyon Oranları
Sonuçların istatistiksel analizinde x2testi uygulanmış ve iki yönteme ait

sonuçlar arasında iyi bir korelasyon olduğu (P:SO.OS) ve sonuçların birbirini destekler
yönde bulunduğu gözlemlenmiştir (Grafik 2).
5. TARTIŞMA! SONUÇ
Önemli bir an hastalığı olan Acarapiasis sonucunda enfekte olmuş bireylerin

ömür uzunluğu kısalmakta, buna bağlı olarak da larva sayısı ve bal üretimi önemli
ölçüde azalmaktadır (Peng ve Nasr, 1999). Hastalığın farklı metodlarla teşhis
yöntemleri mevcuttur. 1985 yılında Delfinado-Baker'ın disseksiyon metoduyla

trakeleri çıkararak geliştirdiği yöntem, çeşitli şekillerde modifiye edilerek günümüzde
de kullanılmaktadır (Shimanuki ve Knox, 1991). Son yıllarda ise daha çok moleküler
düzeyde teşhisiere önem verilmektedir. Serolojik olarak da kullanılan bu tekniklerden
en gelişmiş olanı ELlSA'dır (Fichter, 1988; Grant et aL, 1993). Fakat bu teknik hem
özel prosedürü olan bir yöntemdir, hem de laboratuvar koşullarındaki teknik
donanımın yeterli olmasını, gerekli antijen ve antikorlann bulunmasını gerektirir.
Ayrıca ortaya çıkacak bir Acarapis varlığı daima A. woodlyi ifade etmeyip başka bir
türün göstergesi olabilir (Ragsdale ve Furgala, 1997; Koch ve Gerson, 1997;
lı
ii:
,,.1
•. 1
40
Ragsdale ve Kjer, 1999). Literatürde güçlü bir şekilde desteklenen moleküler bir
teknikse Guanin Lekesi ince Tabaka Kağıt Kromotografısi'dir. Özel salgı metodu
olması ve immünolojik diğer metodlar gibi geniş preperasyonlara gereksinim
olmaması dolayısıyla ELlSA'ya göre daha kolay bir metoddur. Direkt olarak toraks
homojenizasyonu yapıldığından sonuçların diğer Acarapis türlerinin varlığıyla
karışma olasılığı çok azdır. Bu metodda marker olarak kullanılan Guanin (2-amino 6-
oksipurin) örümcek ve akarları da içine alan birçok arachnid'in nitrojen metobolizması
sonucu temel Çıktı maddesi olan pürin'dir. Bal arılarının hiçbir sekresyonunda bu
maddenin bulunmaması nedeniyle, Guanin'in arılardaki varlığı onların herhangi bir
akarla bulaşık olduğunu göstermektedir. Ancak bu metodda özellikle torasik disklerin
homojenizasyonu yapıldığından, bulunan akar A. woodi olarak kesinlikle
tanımlanabilmektedir (Koch ve Gerson, 1997; Sammataro et aL., 2000). Teşhiste
üzerinde önemle durulması gereken diğer konu ise, arıların alkol içinde muhafaza
edilmeyip, canlı şekilde aniden dondurulmasıdır. Çünkü kokuşmanın önlenmesi
amacıyla kullanılan alkol, çevre dokularını koyulaştırdığı için akarın görülmesini
engellemektedir (Tomasko et aL, 1993; Sammataro et aL, 2000).
Ülke genelinde bal arılarında yaygın olarak görülen hastalıklar son yıllarda
yapılan bölgesel çalışmalar sayesinde , genel bir tablo oluşturacak şekilde hemen
hemen bilinmektedir (Keskin ve Özkırım, 2001; Özkırım ve Keskin, 2001; Kolonkaya
et aL, 2001). Yapılan bu çalışmalar sırasında arıcıların, kış sonu nedensiz koloni
kayıpları konusundaki artan şikayetleri ve elde edilen gözlemler, yeni görülmeye
başlanan başka bir hastalık şüphesini ortaya çıkartmıştır. Semptomatik özellikler
incelendiğinde hastalık etkeninin Acarapis woodi olmasından şüphelenilmiştir.
Dünyadaki A.woodiyayılımı çalışmalarının da, hastalığın Türkiye'nin yakın çevresine

kadar ulaştığını rapor etmesi, bu şüpheyi doğrular niteliktedir. Bu amaçla planlanan
ve uygulamaya konulan proje kapsamında elde edilen sonuçlar doğrultusunda
Acarapis woodihin teşhisinde iki yöntemin de güvenle kullanılabileceği ortaya

çıkmaktadır; ancak moleküler yöntem, mikroskobik yöntemin dezavantajlarından biri
olan gözden kaçırma ya da trake kesitindeki olumsuzlukları barındırmaması
sebebiyle daha fazla duyarlılık göstermektedir. Aynı zamanda klasik mikroskobik

yöntemin başlangıç aşamasında örneklerin alkol içinde tutulmasının deneyleri ve
deney sonuçlarını, alkolün trake dokusunu koyulaştırması ve trakeleri yıkaması
dolayısıyla parazit akann görülme olasılığını ortadan kaldırması yönünden olumsuz

41
etkilediği ispatlanmıştır. iki yöntemin de sahip olduğu avantaj ve dezavantajlar

birbirleri ile karşılaştırıldığında parazit etkenin bizzat kendisinin görülmesi açısından
klasik yöntemin; duyarlılık ve teşhis güvenlilik yüzdesinin yüksek oranda olması
sebebiyle de moleküler yöntemin önemi gözler önüne serilmektedir. Bu nedenle, iki

farklı yöntemin birbirinin kontrolü amacıyla aynı anda kullanılarak teşhis yoluna
gidilmesi en sağlıklı sonuçların elde edilmesini sağlayacaktır. ilerleyen dönemdeki
çalışmalarda da bu amaçla iki yöntemin birlikteliği kesinlikle önerilmektedir.
iki Metodun Karşılaştırılması

i
i
70,0
60,0
~ 50,0
ı...
O 40,0 --- Disseksiyon Metodu

.g 30,0
N
- Guanin Lekesi Metodu
~ 20,0
10,0
0,0 -+---~---------.-----,------ı
3 (Enfeste 2 1 Temiz
Anlar»
Trakeal Kirlilik Derecesi
Grafik 2. Kullanılan iki farklı metoda göre elde edilen sonuçların karşılaştırılması
Proje kapsamında SONUÇ OLARAK; daha önce Türkiye'de varlığı henüz

saptanmamış olan Acarapis woodihin ülke genelindeki istasyon noktalarında
Türkiye'ye giriş yaptığı ortaya çıkarılmıştır. Enfestasyon oranının düşük olması
sevindirici bir durumdur; fakat gerekli önlemlerin hızlı ve bilinçli bir şekilde en kısa
zamanda alınması önerilmektedir. Aynı zamanda gerekli birimlerin hastalığın ülkeye

girişi ile ilgili olarak bilgilendirilmesi ve yayılımın kontrol altına alınabilmesi amacıyla
her yıl düzenli olarak kontrol edilmesi gerekmektedir. Bunun yanında hastalığın,
Türkiye'de mevcut arı hastalıkları listesine alınarak, devlet bazında da genel bir
kontrol stratejisinin izlenmesi önerilmektedir.
42
6. REFERANSLAR
BAlLEY, L., 1999, The century of Acarapis woodi, American Bee Journal, 12, 541-
542 p.
BUCHMANN, S.L., Thoenes, S.C., 1993, Colony abandonment by adult honey bees:
a behavioural response to high tracheal mite infestation, Journal of Agricultural
Research, 31(3/4),167-168 p.
CALDERONE, N.W., Bruce, W.A, Allen-Wardell, G., Shimanuki, H., 1991, Evaluation
of botanical compounds for central of the Honeybee tracheal mite, Acarapis
woodi, American Bee Journal, 131 (9), 589-591 p.
CLARK, K.J., 1991, Wınter survival times of colonies infested at various levels by
tracheal mites (Acarapis wood~, American Bee Journal, 131(12),773-773 p.
DELFINADO-BAKER, M., 1985, An Acarologist's view: The spread of the tracheal
mite of Honeybees in United States, American Bee Journaı, 125, 689-690 p.
ERICKSON, E.H., Stanley, Jr. D., Martin, C., Garment, B., 1999, Bee Book, 1..326
pp., Jawa University Press, USA
FICHTER, B.L., 1988, ELlSA Detection of Acarapis woodi, Honeybees and Bee
Mites, 526-29 pp., Chichester UK: Ellis Horwood.
GARZA, Q., Dustmann, J.H., 1991, Formic acid against the tracheal mite (Acarapis
woodi) , American Bee Journaı, 131 (10): 643-645 p.
GRANT, G.M., Nelson, D.L., Olsen, P.E., Rice, W.A, 1993, The ELlSA Detection of
Tracheal Mites in whole Honeybee Samples, American Bee Journal, 133: 652-
655 p.
KESKIN, N., Başar, E., 1996, Investigation of Acarapis woodiRennie in Honey Bees
from some regions in Turkey. Hacettepe Bulletin of NaL. Scien. and Engineer,
25,15-25p.
KESKIN, N., Özkırım, A, 2001, Ankara ili ve çevresindeki Bal Arııarının (Apis
mellifera L.) Paraziter Hastalıklar Yönünden incelenmesi. Teknik Arıcılık
Dergisi, Türkiye Kalkınma Vakfı, 71, 15-18 p.
KOCH, R., Gerson, I. J., 1997, Guanine Visualization: A New Method for Diagnosing
Tracheal Mite Infestation of Honeybees, Apidologie, 28, 3-9 p.
KOLANKAYA D, Sorkun K, Özkırım A, Erkmen B, 2001, Impact on Honey Bees of
Insecticides used in Adapazarı-Karasu against Hazelnut Pests, Mellitera, 2:
43
62-63 p.
LOPER, G.M., 1999, Honey Bee Keeping and Tracheal Mite, American Bee Journal,
132,603-606 p.
MELATHOPOULOS, A. P., Winston, M. L., Whittingon, R., Smith, T., Lindberg, C.,
Mukai, A., Moore, M., 2000, Comparative Laboratory Toxicity of Neem
Pesticides to Honey Bees (Hymenoptera: Apidae), Their Mite Parasites Varroa
jacobsoni and Acarapis woodi and Brood Pathogens Paenibacillus larvae and
Ascosphaera apis, Apiculture and Social insects , 93:199-209 p.
ÖZKIRIM A, Keskin N, 2001, A Survey of Nosema apis of Honey Bees (Apis mel/ifera
L.) Producing the Famous Anzer Honey in Turkey, Zeitschrift tür Natuforsch
Verlag der Zeitschrift tür Naturforschung Tübingen, 56c: 918-919 p.
PENG, V.S., Nasr, M.E., 1999, Detection of honey bee tracheal mites (A. wood~ by
simple staining techniques, Journallnvertebrate Pathology, 46, 325-331 p.
PELEKASSiS, C. D: The Acarofauna of Honey Bees and Bee Lives in Greece.
Apimondia Congress of Agricultural Programme and Abstracts of Reports.
Budapest, Hungary. 1983.154: 25-31 p.
RAGSDALE, D., Furgala, B., 1997, A serological approach to the detection of
Acarapis woodi parasitism in honeybees using an enzyme-linked
immunosorbent assay, Apidologie 18:1-10 p.
RAGSDALE, D., Kjer, K.M., 1999, Diagnosis of tracheal mite (Acarapis woodi R.)
parasitism of honey bees using monoclonal enzyme-linked immunosorbent
assay, Am. Bee J., 129:550-53 p.
SAMMATARO, D., Gerson, U., Needham, G., 2000, Parasitic Mites of Honey Bees:
History, Implications, and Impact, Annu. Rev. Entomol., 45: 519-548 p.
SHIMANUKI, H., Knox, D., 1991, Diagnosis of Honey Bee Diseases, USDA Agric.
Handb. AH-690, 53 pp.
THOENES, S.C., 1990, Tracheal mite induced colony mortality monitored by an
electronic scale, Am. Bee J., 130(12),816-816 p.
TQMASKO, M., Finley, J., Harkness, W., Rajotte, E., 1993, A sequential sampling
scheme for detecting the presence of tracheal mite (Acarapis woodi)
infestationsin honey bee colonies, Pa. Agric. Exp. Stn. Bull. 871 p.
TÜBiTAK
PROJE ÖZET BiLGi FORMU
Proje No: VHAG-1972 (102V112)
Proje Başlığı:
Moleküler ve Mikroskobik Tekniklerle Apis me/lifera L.'de Acarapis woodi'nin Taranması
Proje Yürütücüsü ve Araştırmacılar:
Port. Dr. Nevin KESKiN Arş. Gör. Aslı ÖZKIRIM Arş. Gör. Hasan ÇiÇEK
Projenin Yürütüldüğü Kuruluş ve Adresi: Hacettepe Üniversitesi
Hacettepe Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Beytepe-ANKARA
Destekleyen Kuruluş(ların) Adı ve Adresi:
Projenin Başlangıç ve Bitiş Tarihleri: 01.02.2003-01.08.2005
Öz (en çok 70 kelime)
Apis me//ifera' da trake akarı olan (Honey Bee Tracheal Mite) Acarapis woodi ergin bal arılarının
trakeleri içinde yaşar. HBTM ilk olarak bu yüzyılın başlarında keşfedilmiştir. Trakeal akarın tespiti
için birçok metod ileri sürülmüş ve geliştirilmiştir. Bu metodlar genelolarak direkt ve indirekt
metodlar olarak sınıflandırılabilir. Direkt metodlar arı disseksiyonu, homojenizasyonu ve trakenin
boyanmasıyla akarın kendisinin görülmesini içerir. Indirekt Metod olarak ise ELlSA tekniği, Guanin
Lekesi Kromotografi Metodu kullanılmaktadır. ELlSA tekniği kesin ve duyarlı bir Metod olmasına
rağmen, özel prosedürlere ve bazı teknik ekipmanlara ihtiyaç duymaktadır. Aynı zamanda farklı
Acarapis turlerini de pozitif sonuç olarak gösterebilir.

Bu çalışmada Moleküler ve Mikroskobik (Direkt ve indirekt Metod) tekniklerle Apis me/lifera' da
Acarapis woodi taraması yapılmıştır. Aynı zamanda bu çalışmayla Türkiye'de ilk defa görüldüğü
rapor edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Apis me/Mera, Acarapis woodi, trake akarı, akar
Projeden Yapılan Yayınlar:
Özkırım, A., Keskin, N., The Determination of Tracheal Mite Acarapis woodi Incidence in
The Republic of Turkey, 39th Apimondia International Apicultural Congress, 21-26 August
2005, Dublin IRELAND (Oral Presentation)

Moleküler Ve Mikroskobik Tekniklerle Apis Mellifira L.'de Acarapis Woodi'nin Taranması

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Moleküler Ve Mikroskobik Tekniklerle Apis Mellifira L.'de Acarapis Woodi'nin Taranması

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

,------ ..

Tarım, Ormancıhk ve Veterinerlik Araştırma Grubu

PROJE NO: VHAG-1972

PROF.DR. NEVIN KESKiN

"Moleküler ve Mikroskobik Tekniklerle Apis me/lifera L.'de Acarapis woodihin

yapılarak, Türkiye'deki varlığı saptanmaya çalışılmıştır. Proje, Türkiye Bilimsel ve

Teknolojik Araştırma Kurumu tarafından Tarım, Ormancıllk ve Veterinerlik araştırma

Grubu(TOVAG)'nca VHAG-1972 proje koduyla desteklenmiştir.

kullanılmış ve yöntem performansları yorumlanmıştır. Buna göre arı trakesine

yerleşerek hastalık oluşturan Acarapis woodihin saptanması amacıyla arazi

çalışmaları sonucunda toplanan arı örneklerinin önce Klasik Disseksiyon yöntemi

kullanılarak trakeleri çıkarılmış ve mikroskop altında incelenmiştir. Diğer kısım arı

örneği ise moleküler yöntemle homojenize edilerek, akarların nitrojen metabolizması

sonucu oluşturdukları Guanin metabolitinin varlığı açısından ince Tabak Kağıt

Kromotografisi kullanılarak Guanin izlerine bakıimıştır. iki yöntemden elde edilen

sonuçlar karşılaştırmalı olarak sunulmuştur. Böylelikle, Acarapis woodihin

arasında uyumluluk olduğu X2 testi uygulanarak istatistikselolarak da

2. Genel Bilgi. .......................................................................................3

3.1. Arazi Çalışmaları .........................................................................5

3.2. Yöntem .....................................................................................6

3.2.1. Toraks Kesitlerinin Hazırlanması (Mikroskobik inceleme) .......... 7

3.2.2. Guanin Lekesi Kağıt Kromotografısi (Moleküler inceleme) ........ 7

TABLO VE ŞEKiL LisTESi

Tablo 1. Edirne iline Ait Klasik Disseksiyon Yöntemi Sonuçları ......................... 9

Tablo 2. Aydın iline Ait Klasik Disseksiyon Yöntemi Sonuçları ......................... 10

Tablo 3. Muğla iline Ait Klasik Disseksiyon Yöntemi Sonuçları. ....................... 11

Tablo 4. Bursa iline Ait Klasik Disseksiyon Yöntemi Sonuçları ......................... 13

Tablo 5. Antalya iline Ait Klasik Disseksiyon Yöntemi Sonuçları ...................... 14

Tablo 6. Ordu Iline Ait Klasik Disseksiyon Yöntemi Sonuçları ......................... 15

Tablo 7. Artvin iline Ait Klasik Disseksiyon Yöntemi Sonuçları ......................... 17

Tablo 9. Edirne ili Moleküler Yöntem-Disseksiyon Yöntemi Karşılaştırmalı

Tablo 10. Aydın ili Moleküler Yöntem-Disseksiyon Yöntemi Karşılaştırmalı

Laboratuvar Deney Sonuçları .................................................................. .24

Tablo 11. Muğla ili Moleküler Yöntem-Disseksiyon Yöntemi Karşılaştırmalı

Laboratuvar Deney Sonuçları ..................................................................25

Tablo 12. Bursa ili MolekülerYöntem-Disseksiyon Yöntemi Karşılaştırmalı

Laboratuvar Deney Sonuçları ..................................................................28

Tablo 13. Antalya ili Moleküler Yöntem-Disseksiyon Yöntemi Karşılaştırmalı

Laboratuvar Deney Sonuçları .. '" ..............................................................29

Tablo 14. Ordu ili Moleküler Yöntem-Disseksiyon Yöntemi Karşılaştırmalı

Laboratuvar Deney Sonuçları ...................................................................31

Tablo 15. Artvin ili Moleküler Yöntem-Disseksiyon Yöntemi Karşılaştırmalı

Laboratuvar Deney Sonuçları ...................................................................32

Tablo 16. Trabzon ili Moleküler Yöntem-Disseksiyon Yöntemi Karşılaştırmalı

Laboratuvar Deney Sonuçları ...................................................................36

Oranları ..... " .. , .. , . " ............................. " .............. , .................. , ............. 38

Resim 2. UV ışığı Altında Yüklenmiş Örnekler ve Guanin Markerının

Grafik 1. Disseksiyon Metodu ve Guanin Lekesi Metoduna Göre Bal Arııarının

Enfestasyon oranları ................................... ·.········································ .39

Bu metodlar genelolarak direkt ve indirekt metodlar olarak sınıflandınlabilir. Direkt

Bu çalışmada Moleküler ve Mikroskobik (Direkt ve indirekt Metod) tekniklerle Apis

Türkiye'de ilk defa görüldüğü rapor edilmiştir.

Anahtar kelimeler: Apis mellifera, Acarapis wood~ trake akarı, akar

Keywords: Apis mellifera, Acarapis woodi, tracheal mite, mite

i and Guanine Visualization Chromotography Methods. The Elisa technique while

Keywords: Apis mellifera, Acarapis woodi, tracheal mite, mite

Araştırmanın konusunu dünyadaki hızlı yayılışı ve komşu ülkelerdeki varlığı

dünya çapında üzerinde önemle durulan ve bu konuda oldukça geniş araştırmalar

taramaları daha fazla ve somut verilere dayandırılarak yapılmaya başlanmıştır

(Keskin ve Özkırım, 2001). Ancak dünyada hızla yayılımını sürdüren ve en tehlikeli

Kafkas bölgesi de parazit akarla tamamen bulaşık durumda olmasına rağmen

arasında en önemli geçiş yolu olan Türkiye'de hastalığın varolmaması, henüz bu

artık "Acarapiasis" ya da "HBTM (Honey Bee Tracheal Mite)" olarak