Faysal Dagll

Birinci Baskr: Haziran 1994

BELGE

YAYINLARI:

205

Birakuji
(Kiirtlerin

i<; Savasi)

Faysal Dagli

1 Dizgi: Zagros 1 Baski: GUI Of set 1 Kapak Zehra $enoguz - Ekol Grafik 1 Kapak Baski: Orhan Of set 1 BELGE ULUSLARARASI YA YINCILlK: Basmusahip Sokak Talas Han 16/302 Cagaloglu 1ST ANB UL 1 Tel ve Fax: (0212) 511 63 20. BIRAKUJI

Duzeni:

,~ .....
.., II.

i~indekiler
-Kisaltrnalar ' 14

-Sozun Oncesi.,

]S

''J(ardCfr (!lr$un!m{a ofen

14

y~tlufaf(j ~pza

1. BOU1M
-Behdinan -Birakuji. -Gerillanm -Behdinan'da -PKK-PDK -15 Agustos -PKK'yc -Turk Ilk Yuvasi Cudi Savas Bile Parayla Ilk Cuney Saldmsr. Boylannda 19 20 20 25 26 29

ve dijjerkrinin anlSlna ...

- ...m Gerilla

-Turk Ordusu'nun

Protokolu
1984 ve PDK'yle Aynlan Yollar Noktahyor.

32 35
36 39 lttifaknu 43 47 49 51 54 55 S6

-Barzani: PKK Savaso ve Kardos!

Karsi Hizba

~ui

Ucaklan

PKK-PDK

-Enfal ve Vine Yenilgi

-DIu Dogan PKK-YNK lttifaki,

-PKK-YNK Protokolii Ulusal Birlik Ruyalan Buyuk Ayaklanma -Ccrccklesmeyen -1991 Newroz'unda -Buyuk C6<;

2.

BOLUM
lliskileri., 59

-Erbil-Ankara

-1992; Sonuc Alma Yih - Tiirk Bornbardrmarn Altmda Sedrnler -Cuney Savasr'nm Fitili Atesleniyor -Sadiq Emer Kimdir? -Fazil Mutni Kimdir? -PKK ile PDK Arasmda Ultimatornlasma -Talabani Ankara'da 'Sandvici' Hazrrhyorl., -PKK'den PDK'ye Ambargn. -'En Buyuk' Srrurotesi -'PDK Beni Para Karsihgmda Turk Askerine Satb' -Ambargo Kirne Zarar " -Ambargo Kaldlnhyor.......................................................... -PAK'a Yonelik Saldmlar -PKK'ye Karst PDK-Iran Kozu -Karsihkh Saldtrganhk Suclamasi -Eylul Harekan -Gcrillanm Tabur Baskmlan -Ocalan: Savasa Hazirlarun. -Cuney Savasi Bashyor " "

63 64 70 68 70 72 74 75 77 78 79 82 83 85 87 88 89 90 "..... 91 92 93 95
%

-Kiirdistan Kan Golii -Barzani; Apo Kurtce Bilmiyor! -ABD'den Tiirkiye'ye Destek -Zaxo blu Kent. -Hava Bombardimam Etkisiz -Halk Guneyli Sl@nmaalara Selam Vermiyor -Savas Kendini Tekrarlamaya Bashyor -Kiirt Aydmlardan Savasa Protesto -Ocalan; Cuney Savasr'm Kazanacagiz "..

106 108 109 110 110 112 112 113 114

-Iran-Talabani Cekismesi ,.." " "' 115 -Slgtnmacl Kamplannda Komplo Ku~kusu.................... 116 -Barzani; Yasasm TC, Kahroisun PKK! -Haftanin'in En Kanh Cansmalan -Cazeteciler lcin Cansma Mizanseni....... -Kurt Diasporasi I~Savasa Ka~I -Hewler'de Saldmyi Mesrulasnrma Toplannsi -PDK'yi Kurtarma ya da Sandvic Harekati -rPesmerge PKK'yi Siirmeye Mecbur' -PKK Ka~1 Saldmyi Hizlandmyor -TSK Harekatma Pusu -'Henuz Aldigirmz Mevzi Yok' , " " " " 116 " .."... 117 119 120 122 127 128 129 130 131

-ilk Catrsmalardan Sonra Anlasma Goru~mclcri........... -Mevzilcr ve Taktiklcr " .., -Haftanin'dc Kanh Cansmalar -Coriismelerdcn Sonuc Alrnarmyor.. -PKK'ye Saldm ve Federasyon llaru. " "" -Irak Kurdistaru Ulusal Meclisi Federal Birlik llam -Cahsmalara Asiret Pesmcrgcleri -Cocuklara Taslanlan Gerilla Cesetleri -Pesmerge Saflanndaki Turk Subaylan., -PKK'nin Kar?1 Saldmsi, " " " -Yeniden Ekonomik Ambargo

97 97

-5 Gun Savaslan ve Hezimet............................................ 133 -Haftanin'de $iddetli Cansmalar ·....................... 135 -Cizli Savasl., "...................................... 137 -Yarahlar Hclikopterle Turkiye'ye Tasiruyor. ,. 137 138 141 ~ 146 147 148

".... 101 , 103 103 104 105

-lran da Tiirkiye'nin Yarunda

-Tanrr'mn Korelttigi Savas Vadisi: Xakurk -Erbil Ankara'dan Yiyecek lstiyor +Ttirkiye PKK'yi Temizleyince Cekilecek' -Erbil Kabinesinden Istifalar "

-PKK ile lliskili Herkese -Suriye -PKK'li -'PKK'yi

Baskt Uyguluyor

149 150 151 152 153 154 154 155 157 158 159

-' Apo'nun -Ccsetlcr

Ucaklari'

187 187 188 189 Bombahyor 191 192 193 195 196 197 198 199 202 203

Kiirtlcri de Ambargo

-Koylulere Zorla Ke~if Tutsaklara lskence Ternizlcyecegiz' ve 'PKK He Savas Zor'

Ciliz!

Kanrlarla Ta?mlyor........................................... -Ulusal Kongre'nin Tanklara Tepkisi... -Metina Asilarruyor

-Turk Ordusu Anlasrnayi

-TSK Xakurk'ta

-O~lii Kurnanda Kademcsi

-Turk Basmm Suni Zaferleri -Kurt Savasmda Alman Silahi -Talabani: PKK'ye Yeniden Saldiracagrz!
-TSK'nm -'Henuz -Ortak -'Sava~ - TSK'ntn (iyi olmayan) Saldm Niyetil Olen Militan Yok' Hazirhklan Bizde' Fcdcratif Anlasmazhk

-Turkiye Cerillayr lmha Cabasmda Israrh --General Bitlis Muttefiklerini Tohdit Ediyor
-ARCK Kornutanlan -Zap'ta -'Sava~ Kaybolan Tarihimizi Erbil'de -ABD, Harekatin Sadece 'PKK Boyutunu' Birlik Dcrinden ; Etkileyeccktir'

Onayhyor

-Pesmerge ve Gcrilla Cepheden Cekiliyor

-Turk Ordusu Arnk l~galci!

160
162 163 165 167 169 170 171 172 1 Ay Sonra! 173 173 176 177

-Xakurk'a Son Saldm

Inisiyatifi

Zirhh Harekan.

-Irak Ulusal Kongrc'sinde

-Kar Harckan Durdurdu -Pesmergeler TSK'yla Iliskisini Kesiyor -Ankara'dan Erbil'e Cekic Cue; Santajr, -'Iddialan Dogru Olsaydi, TC Zil Takip Oynardi' - Tanklar da Cekiliyor -Mutni: Turk Harekati kin Giivence Verilrnisti 3.

204
205 207 208 209

-Kurt Savasmda Sii Arabuluculugu -Pesmerge ve TSK'nm Son Ortak Saldmsi.

-Zap'ta Yarma Hareka n..; Aoklamasi -BOIgc Valiligi'nin

BOLUM
212 213 216 217 218 219 221 223

-PDK-i'de

TSK lie t~birligindc

Ateskcs Corusmclori

-Ekim Sonlarmda

-Ocalan Corusmelcri Dogruluyor. -Tiirk Tanklan Zaxo'da

-PDK Alman Cazcteciyi -Erbil-PKK -Kurdistan -Gcrillalar Anlasmasi Tiirkiye'ye lmzalaruyor. ile PKK Protokolu Cekiliyor Tcslim Etti.

-Talabani'ye Suikast Cirisimi -Kendilerini Saldmya Mahkum Hisscdiyorlardi -Hayaller, Ruyalar, Sirca Zaferler ve Ccrcekler -'PKK Adeta Savasm Manngiru Degistirdi' -Silopi Pazarll~..................................................................... -'Kimseye PKK'yi Silahsizlandiracagrz
-'Kuzey

180
181 182

BOIge Hukiimeti Kimi Mevzilcrden

183
184

Demedik'

Irak Harekati Tam Bir Siyasi Fiyasko'

-Zaxo'da Turk Komuta Merkezi

185

-Kuzey Irak Harekahru Talabani Istedi-

-'Harekatl Talabani Onerdi' -~aktik Hatalanrruza Ragmen Savasi Biz Kazandik'.,., -Guney Savasr'ndaki Cerilla Kayiplan 4.

228 243 248

-Savas, .. Yeniden

293

KRONOLOJl
-PDK-I -'tNK 297 302 306 307 310

BOLUM
253 254 255 258 259 261 262 264 265 266 267 270 271 273 276 277 278

-Suregiden Savas Potansiycli.............................................. -Yeni Kabine ve 30 Ekim 1992 Anlasmasi'mn Tcyidi -Duhok: Faili Mechullor Kenti -Bchdinan' da Ba~ka Gii~ Yok.. -Barzani; PKK Kampi Yok -2. Cuney Savasr'mn Can Sesleri., -PDK, Tiirkiye'nin Srrur Bekcisi, -PDK ile YNK'nin PKK Karsrti Politikasr, -Erbil Ternsilciligt'ne Sokulan Ajanlar -Denge Wtilat Kapanhyor -'Ozgiir' Sartlardaki Kongre -SadL'CCPKK'nin <;agmlmadlgl Kongrc........................... -'Her Zarnanki Gibi PDK Kazandi, Ya Halk?' -Kongre'nin Ardmdaki Hesaplar -'PDK'yeSon Vyan' -Turk Gencralli Erhil'de -Herkes Kendi Kiirdiinii Bombahyor!

-PASC>K................ -PKI -Kaynakca

-Dizayi: 13 Ekim'de Saldmya Cectik 282 -PDK 30 Ekim Anlasmasr'm Bozuyor............................... 283 -Zaxo'da Kuzeyli Operasyonu -Vine Fazil Mtitni - TC, Cuney'e ~en Kuzeylileri Ceri lstiyor -'Barzani ve Talabani'yi Kulandik' -Zaxo'daki MIT Ajanlan 286 287 288 291 292

Kisaltmalar
PKK: Partiya Karkeren Kurdistan

I Kiirdistan I~i Partisi

PDK-I: Partiya Demoqrat a Kurdistan'a Iraq / Irak Kiirdistan Demokrat Partisi YNK: Yekitiya Nistimanperwcrcn Kurdistan / Kiirdistan Yurtscverlcr Birligi PDK-i: Partiya Demoqrat a Kurdistan'a iran I Iran Kurdistan Dernokrat Partisi PKI: Partiya Qomuniste (Hizba Sui) Iraq I Irak Komunist Partisi

PDGK: Partiya Dcmoqrat a Cdc Kurdistan I Kiirdistan Dcmokratik Halk Partisi PSKI: Partiya Sosyalist a Kurdistan'a Iraq / Irak Kurdistan Sosyalist Partisi PASOK: Partiya Sosyaliste Kurdistan / Kurdistan Sosyalist Partisi CUD/CWD: EI Cephe Wataniyc Dimoqratiye / Ulusal Demokratik Ccphe CWQD: EI Ccphe Wataniye Qcwmiyc Dimoqratiyc I Ulusal Dernokrasi ve Vatan Cephesi KUK: Kiirdistan Ulusal Kurtulusculan PDK-T: Partiya Dcmoqrat a Kurdistan'a Turkiye I Turkiyc Kurdistaru Demokrat Partisi TSK: Turk Silahh Kuvvetleri ARGK: Artesa Rizgariya Cole Kurdistan Halk Kurtulus Ordusu Ulusal Kurtulus Cephesi

I Kiirdistan

ERNK: Enlya Rizgariya Netewa Kurdistan / Kiirdistan

S6zun

Oncesi

N1nova saraylanndaki kotulukleri atesle sonduren Kawe 'ninve iyilige sevdah Zerdest'm torunlan ... Kunlerl lnsanlik, 21. Yuzyrl'da uzay ~agmm doruklarrnda dolasrrken, diinyanm son biiyiik 'mazlumu' Kurt kavmi neden bu ailcnin en talihsiz uyelerinden biri? Kilrt tarihine bakrldigmda, bu halkm talihsizligi de anlasrhyor. Kirnilerinin "direnis" diye ozetledigi bu tarihi, kimilcri de "daha cok ihanet" diye degerlendiriyor. Esasmda turn halklann tarihinde yasanmrs olaylardan biraz fazlasmm KUrt tarihinde ya~andlgl bir gercek. Kiirt tarihi diger halklann tarihinden daha uzun, Kendini tekrarlayan, dogrulayan ve yalanlayan bu tarih henilz bitmcdi ... Kurt kavmi dort maymh smirla kopanlrms birbirinden. Ortadogu'nun haritasi cizilirken, Avrupalilar, "Ne kadar kil~ilk ve fazla olurlarsa, elde tutmak 0 kadar kolay olur" deyip, hakirniyct alanlarmdaki cogratyayr eetvellerle devletciklere boldu. Irak'tan Fas'a kadar Araplar 17'ye bolundu. Her seyhe bir devlet, her aileye bir ulke vcrildi. Kurtlerin payma ise dorde bolunmek dU~tii. Aneak onlar topraklanyla beraber, baskalanna verilmisti. Ulkelerinin bUyiik parcasi Turklere, sonraki Farslara, diger iki parcalan da Irak ve Suriye'nin Araplanna verildi. Aim da. saulan da pisman oldu bu ahsveristen. Sadece satan karhydr. lnsan olmarun dogal sonueuyla, OzgUrlilk kavgalan da bitmedi, Ancak insanhk tarihinin yazdmaya b~landlgl bu e~afyada. Kunlerin g~tigi YOlupki bir srrat kopnlsuydu; uzun ve zorlu,

* 15

Dunyada cok az ulusun diline kardes oldurmeyle ilgili deyimlcr ye~le~mi~tir. Ve dilinde kardes katilligiyle ilgili deyimlcr banndiran talihsiz uluslann uzun sure 'iflah olmadigr' tarihin engin dencyimiylc kanulanm l~tJr. 15 ardes katilligin in ve ihanctin Kurtccsi B iraku ji' di r. OzgiirHik kavgasmda vcrdikJcri kayrplar kadar da Birakuj1'yc kurban vermis Kurtlcr, Ne yazrk ki Kurtlcr; Habil ile Kabil kardcslcrin oykusundc oldugu gibi bu talihsizligi 21. yuzyrlda da srrtrnda tasryor. Kurt kavmi, bu kanserli urunu kesip atmadikca bu tarifsiz talihsizligiyle yasamaya dcvam cdecck. Kiln dilinc Birakuji'yi yasadigmuz gunlcre kadar tasiyarak 'arrnagan edcnler ' Guney Kurtleri, Guney'de bu olgu, tszglirluk kavgasrnm tarihi ile baslamisu. 1992'nin Ekim'inde PKK ve PDK/YNK(Ttirk ordusu arasmda yasanan Gtiney Savasi, modem Kurt tarihindeki en buyuk Birakuji olarak kayulara gccti, A.ncak bitmcdi, bitiginin ilan edildigi, imzaya baglandrgi gun, ycnisinin kosullan olusturuldu. Planlan cizildi ve yavas yavas uygulamaya konuldu.

rakuJTYI mahkum eden divanlar dolusu ~iirler yazarak Kurt kavmini

'dogru yola' davet eunistir!

Abd~lIah P~w

ve Hejar gibi Guneyli bOyUk Kurt ~airleri de Bi-

Guncy Kurdistan'm en bUytik sairlerindcn bid olan Heel Qadirc qoyi (1816-1897) Kurt beylcri ve asiretleri arasmda yasanan BirakuJi dramma cok uzuluyordu, Qoyi, 1800'W yrllarda bile Kurt toplumunu dcrin acrlara bogan ve Kurtlcr icin digcr uluslardan daha agrr bir 'hastalik' haline gelcn bu acryr ~tsylc anlauyordu: Hcta wek agiri bin kan Ie gel yck . . . .. Eger tolan be leskir tan, bi pusck (Biribirinize saman yigmr alunda gizli kalan arcs" gibi kinli 01dugunuz surcce I Ordulunruz fuuna da olsa kagiuan bir kaplan olarak
kalrr) Ta rck nckewin qcbil ckrad

GOney Kur~i~tan, 1991 ayaklanmasiyla birlikte gazetecilerin ilgi odaklanndan bin oldu. Korfez Savasr diye amlan Ortadogu'daki buyiik hakimiyet savasmm ardmdan baslayan bu halk ayaklanmasi Migedeki statukoyu sarsu ' . G~y:e defalarca giuik, liderler dahil, bircok insanla gOrii-'i1{I k. ~O~l. tan~mde Kuzey-Guney donemini baslatan Birakuji drarm surecini izledik ... . G~n~>.' Sav~-'il sUrecinde de Ozgiir OUndem'de Kiirdistan haberlenfle. dglh serviste cahsmanuz itibanyla, bolgeden gelen tam haberler elimizden g~ti. Savas sUrecini bircok merkezden gelen habcrterle ya~adlk. Bu ~alJ-'ima genel olarak KUrt tarihinin bir kesiti olarak ortaya ~Ikarken, 6zelde de PDK'nin, YNK'nin, PKK'nin ve Guney Kurdistan'm tarihinin bir kesitini sunmakiadrr. Bu cahsmanm ardtlh sayilabilecek olan vc Guney KUrdistan'm siyasal tarihini inceleyen bir baska ~ah-'ima da onumuzdcki donemde tamaml~aYI bek~e~ek~dir. Burda da Birakuji'nin sosyal ve siyasal ~enlen. de k6kem uzennde durulacak ve g~mi~, gunumuzle birlestirilecektir. £meAi gecenlere tesekkur .., (F.D)

Her wa debine xirabe abad (KUrt kavmi kendi arasmda bansmadigi surcce I KUrt ulkesi her zaman virane kalacak)
• Samanytlill"ll aklnda gill kamf yimdir.

ate" Soranca'da

rma glSrt yazlldl,

kin veya ihanet antarruna gelen bir de"

Cilnty Kiirdblan'daki

yer isimlerl Vt oul

bimler Kil'rt.;e .lfabe kunlla-

16

17

Behdinan BoyJarmda ...

Metina daglannm doruklanndaki bir karta1 yuvasmt andiran Amediye kentinin bir donem baskentlik yaptlgt imarattan adnu alan Behdinan, Kiirtleri dort ayn pan;aya bolen cizgilertn birlestigi bir toprak ~ridi. Suriye smmndan lran'a ulasan bu hattm Kuzey ve Ciiney'inde de Tiirkiye ile Irak bulunuyor. Giiney Kurdistan'm Tiirkiye smm boyunca Zaxo, Duhok, Arnediye, Batufa ve Aqre iizeri uzanan Bohdinan, kimi yerlerdc Kuzey suurlarma tasarak, Hakkari, Cukurca ve Beytusebab'r da kendi kiiJtiirii icine almaktadir. • Berwari, Herki, Rekani, ~xani, Biradost, Bergareyi, Nerweyi, Sindt, Cult, Zibari, Su~i, Duski, Barzani, Mizuri, Silewaneyi, Miranl, Koxi, Lolani, Qe~uri, Pinyanisi, Ertosi, [irk! gibi asiretlerin ya~dlgt bu alamn nufusu 1,5 milyonu asmaktadrr. Birinci Diinya Savasi'mn sonlanna kadar Osmanh hakimiyotinde tek par~a olan Behdinan, 1917'1i yrllarla birlikte lngiliz mudahelesi sonucu ikiye bOliindii. Kuzey'i Osmanhlara, Giiney'i lngilizlere ge<;ti. Hezil, Zap ve Habur rrmaklarmm yer yer Tiirkiye, Irak ve Suriye snurlanm ~izdigi, biitiiniine yakim daghk olan Behdinan'm asiretleri, halklan, kOy"ve kentleri arasmdaki ili~ki, karakollara, tel orgulere, maym tarlalanna ve smir taslanna ragmen hie;bir donem bitmedi,

1. BOLUM

19

·.. ilk Gerilla

12 Eyliil 1980 askeri darbesinden hemen once yurtdisma ~Ikan PKK merkezi yonctimi, "Cerilla birlikleri orgutleyerek, savasi baslatmak iizere ii1keye donus" karan aldr, 15-26 Temmuz 1981'de Liibnan'da toplanan 1. Konfcrans'ta da, Cuney Kiirdistan'a yerlesme dii~uneesi teyit edilmisti. 1982 Agustos'unun 2025, giinleri arasmda toplanan 2, Kongre'nin ardmdan da, ilk gerilla birlikleri Behdinan'm smtr boylarma yerlesmeye basladi. Israil'in Liibnan i?gali siirecindeki donii~ sirasmda Cuney'e gonderilen ilk gruplann basmda Mahsum Korkmaz, Mehmet Karasungur, Abdullah Ekinci, Ramazan Kaplan ile Veli Yasar gibi genlla komutanlan bulunuyordu. Aym surecte kimi gruplar da Botan'a gitmisti.rn Aslmda PKK'nin sirur boylanna yerlesen ve askeri kadrolardan Hamit Avo/run (Hasan) da aralannda bulundugu ilk grubu, 1980 yilmda Sason'dan lran'a, yani Dogu Kiirdistan'a ger;mi~ti. Bunlar bir sure PDK-Iran pesmergeleri He birlikte kalrrus, ardmdan PDK-Irak He ilisk] kurarak, bu orgutun lran'daki Zive ile Rajan kamplanna yerlesmisti. Sozkonusu donemde PKK, Liibnan'da gcrilla birliklcri egttme, iilke icinde de bir sure sonra baslatacagi savas icin iliski saglama, istihbarat ve kesif gibi islerle ugrasiyordu, Aym donemde Ciineyli Kurtler de silahlanm dusmanlan yerine birbirlerine ~virrni~ti. Cuney Kiirdistan'da PDK/PKI/PSKI Be YNK arasmda suren catismalar buyuk boyutlara varrmsn. Cansrnalarda olen ve yaralanan pcsmergelcrin saYISI oldukca fazlaydi. YNK-PDK arasmda 1980'Jj yillann ilk yansma kadar devam eden "Birakuji', Cuney Kiirtlerini tiiketmi~, Kurdistan'i, Lubnan'a donii~tiirmii~tii. PDK, YNK, Jrak ordusu, POCK, PSKI, PKJ, asiret milisleri, Komela, PDK-tran, Iran ordusu, Halkm Miieahitleri ve irili ufakh bircok guC; birbiriyle ~att~lyordu,·
• GOney'de "Birakuji I Karcle§ler sava§" karclelj kalitligi" dive anllan iii yall§tlla· Jar, 1961 ydlnda ba~ladl. Melle Mustafa Barzani, Sovyetler Birligi'ndeki sOrgOn dO· nO~Onden soma rejime karlil ayaklanma baslanrksn, Celal Talabani va Ibrahim Ah· mel jle de PDK'nin yonetimi konusunda anlaljlllazhQa dO!jl0, 1960'lann sonlanna kadar bu iki hizip araslncia yer yet sOren yall~malarda yok saylda insan Oldil.

Halk arada kalrrus, umudunu biiyuk oranda yitirmisti, !~~adrsmda, Kurt birlikJeri, lrak veya Iran reiirnlcrt He girdikleri "taktik" iliskiler sonucu, devam eden savasta bu iilkelcrin ordulan i9n neredeyse oncii gii~ konumuna dustu, Ozellikle SIOIra yakm Hac Umran, Girdmendil ve Gilala gibi bolgelerde PDK-I pesmergeleri, Iran ordusunun milis gueii gibi ~ah~lyor ve Fars birlikleri onunde ilerllyordu.v Oysa 1982 yihnda lrak rejirni, lran'a karst ba~lattlgt savas nedeniyle oldukca zayiflarrusn. Cuney Kiirdistan'm buyuk bclurminde onemli bir askeri giieii de bulunmuyordu, Sum boylan pesmergelerm deneliminde idi, Karakollann <;ogu bosalnlrms,
nsmalar
1975'deki PDK yenilgisi archndan, YNK, PASOK, PDGK, PKI ve PSKI gibi 6rgOtierin kurulmaslyla birlikte iv yaWjmalar yeniclen ba~ladl_ 1978'de Beytusebab yakmlarmdaki Suvari Xelil'de Suriye'ye ga.tmek isteyeo YNK pe~mergelerine PDK ve Behdinanll a~irel agalannm kurdugu pusuda yOzlerce pe~merge OJdurOldO.Su olay moclem KOrt tarihinde 0 zamana kadarki en bOyOk'iv yatllima' idi. PKK'nin bOlgeye yerle~tigi yillardaki ~ ~tl~malar ise 1983 YIII $Ubal aylnln sonlannda SOI'aIl'da ba~ladl. SOlgooin denetimi konusunda YNK'nin ozellikle PSKI'ye y6nelik tacizleri Yard!. Behdinan'c!a PDK'nin yaptlgl gibi, Talabani'de So' ran'da ciger gOylenn bOyOmesini istemiyordu. PDK, PASOK, PSKI ve PKI, 28_11.t981'de EI Cephe Vataniye Dimokratiye! Ulusal Demokralik Cephe'yi (CWOfCUD) olusturrnustu. CUD ashnda YNK'ye kar~1 kurulan bir ittifakll. 2.6.1975'de kuru Ian YNK, Soran'da kendisi dl~lndaki gOyieri taciz etmeyi vs giderek KOrdistan'da tek gOy olmaYI hedelliyordu. YNK'nln gittik«e ge· lilifflesi Ozerine de Ozelilkle PDK'nin elkisiyle, diger gOyim YNK'ye kar~1 CUD'u kurmu§tu. 19.2. 1983'te YNK ile CUD Oyesi PKI arasmda. 'Birakuji"ye kar~1 ortak bir bildin yaylnladi. Ancak bu bildirinin yaymlanmaslndan iki gOn sonra YNK ile PSKI gOylen araslnda Erbil yakmfanndaki bir k6yde ilk 9Stl~ma ,<lklL Olayda 11 PSKI pe~, mergesi ya§amanl yitirdi. Birkav gOn sonra da PKI ile PSKI gOvlen Ooyseneax yakmlarlnda YNK'Iilere pusu kurdu. Bu kez, YNK-MK Oyeleri $ex $emal ile Serbaz ve 15 YNK pe§mergesi CllmO§IO. NK yCinetimi radyoda yaptlgl aeiklamada, 'Sablf' Y la, aneak ofkeyle" intikam ahnacaglnl soylOyordu. 1983 Newroz'uncla CUD Oyeleri (pOK. PKI va PSKt) AewandUz ile $aqlawa arasmda yef alan Balistan'daki YNK 3, Karargahlna bOyOkbir saldln dOzenleyerek, 6 YNK pe~mergesini otdOrdO. YNK'hiar bu gO.;:lO Saldlfl kar~ISlnda direnemeyip, liekildi. Artlk bOyOk bir io;savas ba~laml~tL Ilf savasta Oylesine anlamssz bahaneter KOrt sava~yllann olornune neden ofuyorduki, duyaillar inanamlYordu. Pe~mergeler kimi zaman bil kutu cola i<;in bite birbirini vurabiliyordu! BOylesi bir oJay 1983 Ylllnln kl§ aylannda Erbil yakmlsflndaki bir k6y· de meydana geldi. PSKI pe~mergelen ~e YNK'lllar arasmda cola yOSOnden 'ilkan yabflTlada Caval adl1 ErbilN bir YNK pelimergesi ya~mlm yitirdi. Halk, "Cola iyin kit aYlnda da kavga edilir mi" diVe alay ediyordu,

20

21

Saddam ozellikle Behdinan bOlgesini, isbirlikci Kurt asiret milislorine teslim etmisti. Keza, henuz devrim donemi yaralanm sararnarrus ve savasta da ustunluk kuramarms olan Tahran rejimi de geni$ bir Kurt ayaklanmasmi basnracak gu\tcn yoksundu. Iran Kurtleri daha 1979'daki devrim surecinde topraklarmm buyuk bir bolurnunde

denetim kurmustu, Irak savasmm baslarnasryla birlikte BarzaniIer, Tahran rejiminin istegi ,dogrultusunda PDK-fran ile de siddetIi cansmalara girismisti. Ozellikle 1982 ve 1983 ytllan arasmda yogunlasan bu cansmalar sirasmda, Barzaniler ve PDK-I tarafindan onlarca Iran Kurdii oldiiriildii. Kurt gii~leri savasm yarath~ olanaklardan yararlanmak yerine, birbirini vurmayt ve daha cok baskalan i~in savasrnayi tercih ediyordu! Guney'e acildigmda bu cansmalann ortasma dusen PKK, "Ulusal birligi saglama ve ie;cansmalan onlerne" amaciyla arabuluculuk yapmaya ~ah~h,(3) Guney'e gelmeden once PDK ve YNK'yle Beyrut ve $am baglannh iliski kuran PKK, alana geldikten sonra da, PKl ve PSKI gibi orgutlere de 'kadro vererek' bir sure bunlarJa da cahsnusn, PKK'ninCuney Kurtlerini uzlasnrma cabasmda usta politikao olarak tarunan MK iiyesi Mehmet Karasungur rol aldi, Uzun zaman Behdinan ve Soran daglannda dolasarak Kurt orgutleri arasmdaki cansmalan durdurmaya cahsan Karasungur'u Giineyli orgutler raruyordu, PDK-PKK ittifagmm temellerini de atan Karasungur'du. Ancak, Kiirtlerin ie; cansmasnu onlerneye ~ah~n Karasungur, 2 Nisan 1983'de Soran bolgesinde bu cansmalann birinde can verdi. Iran smmndaki Lolan'da YNK ve CUD arasmda suren cansmalarm ortasma duson Mehmet Karasungur (Xalit) ve Ibrahim - Bitgin (Sait) YNK'hlar tarafmdan Oldurlildii. PKK kaynaklanna gore cinayet kasrthydr.ro Karasungur, Bitgin ve Hamit Avcr'mn da aralannda bulundugu bir PKK grubu, PKI pesmergelerini kusatan YNK'hlara at~ acmarnalan icin ricada bulunmaya gitmi~, kendilerini tarutmrs, PKK'1i olduklanm soylemis, buna ragmen dockayla taranrmslardi. Katiller, oldiirdukleri PKK'liIerin tabancalanm ve ayakkabtlanm bile alnusn. I~savas bu denli vahsilesmis ve ~I~nndan <;lkml~tl"

•• 22 EylOI 1980'de ba~Jayan Iran-Irak sava~mda, Tahran rejimine en ifOk hizmel edenlerin basmda Mesut Barzanl'njn arncast $ex Muhamed XaJit'e bag!! gO~ler geliyordu. XaJit halen, GOney'de lran'm bir ~ubesi gibi ~ahi}3n Hizbullah'tn lideri. Ancak Iran rejimi PDK'nin oncOIOgOyle hakimiyet kurdugu lrak slnirlanndaki topraklann denetimini, Barzanilerin bOWn hizmederine ragmen Itak Islam Devrim Konseyi adll naylon bir orgOle bltakml~tl. Oysa PDK Lideri Mesut Barzani Iran-Irak savasmr. "ABD ve bOlge gericiliginin ~Ikarlan nedeniyle Saddam'm ylkardlglnl" savunuyor ve kendilerinin bu sava~1 mahkum eltiklerini one sOrOyordu, Barzani'ye gore, Irak halkl bu savasta emperyalizm ve gericiJigin kurbaru olmu~tu~2) PDK'nin 6zellikie Girdmendil'deki Iran saldlnlanna rehberlik elmesi sonrasinda Irak ordusu giri~IiQi kat~1 saldlrilarda Hac Umran-Revanduz arasmda yakla~lk 500 KOrt koyOnO yakarak bosalm. YNK ve diger argOller PDK'nin Iran ordusuna oncOiok etmesini agrt bit diUe ere~liriyor ve 'DO~manln KOrdistan'a sosurmarnasr" gerektigini soylilyordu, POK'liler bu politikalan nedeniyle 0 dOnemde hark arasmda "Kewa suri pe~ le~kiri dijmin f Oo~mamn onOnde ilerleyerek kendi vatamna saldiran hainler" diye amllyordu. YNK ise, Islam; Oevrim lie birlikte PDK-Iran saflatlnda Humeyni rejimine kar~1 ssvasmaya baslarmstr.
10-11 $ubat 1979'da Tahrsn'a dOnen Humeyni, KOttlerin ulusal haklanru tammaya yanasmaor. Bunun Ozefine PDK-I, 1979'un Nisan aymda ayaklanma ba~lattl. $ah karsm mOcadele ve devrim silrecinde destek verdikleri Humeyni'ye gore, KOrtlerin isteg; olan otonomi Kur'an'da yoktu! Savas once Neqede kentincie ba~l~dl Aejim yanllsl Azeriler ile ayaklanan KOrtler arasmdaki cansmelarda onlarca insan aidO. En boyOk cansma Irak sirunndakl Pawa kentinda meydana geldi. 20 gOn sOren bOyOk Pasdar-KOrt ~tl,maslOdan sonra dogan birlfOk c;ocuga Pawa ismi verildi_ YNK pe~mergeleri bu savasta PDK-I satlannda idi. YNK-PDK-I ittifakl 1986 yilina kadar surdu. YNK bu Yillarda, Irak rejiminden cok, Iran ordusuna karsr sava~fyOrdU. Bu nedenle de halk erasmoa. "6nce Saddarn'a kar~1 sava~ln- diVe ele~tiri. byordu_ Bu arada Barzani kuwetleri, PDK-lran'a saldmyordu. 1983--84 YI!!an arasinda Bagdat rejimiyle ili~kileri bozulan YNK, bir sOre sonra da lran'a yanasarak, PDK'nin izledigine yakm bit politika izlemeye ba~ladl_ Talabanl'nin pe~mergeleri Iran ordusunun Soran'daki miiisjerina dOno~mO~t(}_ 1985'de Harep~'njn kimyasal soykmma ugramasl cia boylesi bir oncOIOk scnrasinda ge1i~ti. YNK birlikleri Iran Pasclarlanyla birlikle, Kerkuk, MusUl gibi i9 bOlgelerde ortak get11la saldlfllan dOzenlerken, rejim de KOrtiere yonelik vah~i saldlnlannl daha da tlrmandlflyordu.

·CUD Oyesi PKl'nin Merket Karargahl, Oendil dao! eteklerindeki Qimaqa ve Pj~ta~n kOylerine kurulmu~tu, PKI, Iran slntnndaki bu bOlgecle hastarftJ, eOitim a1aru, radyo ve matbaa gibi yerler kurmu"u, OIduk4ja slratejik bit 8rszide kurulu bulunan bu karargahta, PKf'nln d!~!nda PDK, PSKf ve PASOK gibi orgOtierin de gOqleri yard!. YNK, PDK-lran ve Komela'nlO da y'ardlmlanyla 2 Nisan ge<:esi yozlerce pet

21

23

Cinayetten soma PKK'liIerle gorii~n Norsirwan Mustafa, "Biz 1977-78'de PKK'nin kendini korumak icin yapngim yapiyoruz" diyerek bu baskrm savunuyordu. YNK, oziir dilcme anlarrunda 51diirdiigii PKK'lilere cenaze toreni diizenicmi?ti!Cs) Tam bir savas ve t;lkar labirenti halinc gelen Giiney topraklanndaki bu 'olay, PKK'nin bolgedcki ikinci biiyiik kaybi idi. 1982 sonbahannda da, Sahin Krlavuz adh komutamn onciiliigunde Suriye'den gCC;i~ yapan deneyimsiz bir gerilla grubu da Cudi dagmda Hezil .;ayl iizcrinde pusuya dii~iirii1mii~tii. Turk mevzilerinden aolan atostcn korunmak iQn nehire vuran 8 PKK'li savasci ile 6 PDK pesmcrgcst bogularak ya~mml yitirmisti, PKK kaynaklarl olaym, rehberin ihanet ederek MtT'le iliski kurmasi sonueu geIi~tigini savunuyordu. Buna gore rehbcr grubu yalmz brrakrrus ve onceden haberdar oldugu pusu noktasma surmirstu, Cizre, Qami~lu ve Zaxo'da birer evi ve kansi olan bu adarmn, POCK Lideri Sami Abdurahman ve KUK'la iliskill oldugu da iddia ediliyordu.
(6)

Gerillarun ilk Yuvasi

cadi

Bu iki olay, Giiney'c henuz ycrlesrne cabasmdaki PKK i~in aglr kayiplar olmus ve onemli bir askeri giicii bulunmadigi icin caydincr olamayan PKK, bu kayrplan sineye cekmek zorunda kalrmsnt

mergeyle PKI Merkez Karargahl'na bOyOk bir baskin dOzenledi. Baskin sonucu sa· dace PKrden 60 ki~i OIdOroldO, 60 ki~i de sag va yarab olarak esir ahndr. OIayda 61dOrOienlerin bi~ogu esk allndlktan sonra yurulmu~tu ve aralannda bir~ok kadm savaWl da vardi. PKI-MK OyeSt Karim Ahmel'de esirler arasmdaydr, Saldlnya ugrayan diOer OrgOtlerinden de kaYlpiar oIdu 2 gOn sOren YNK saldmsiru Talabani'nin yarclimcisl NOflilwan Mustafa yOnetti. Oendil'de dumanlar henoz totei'ken, esir abnan PKI y6neticisi Kerim Ahmet, YNK radyosunda Talabani ile birlikte yapllgl zorlama bir a~lklamada, i~'t8b~mala· nn durmasl gerektigini s6yIOyordu! C;all~malar sOterken radyoda yaptlQI aQlkiamada, magrur bir edayla saldinYI savunao Nof~lrwan, bu oIaydan sonra CUD taraftarlannca "Oehremane Birakuji I Karde~ katiMiOi kahramanl· olaraK anllch. MUstafa ise 6zelfikle PDK ile giri~tikleri ~ t;ab~malafl ·sIOII sav~I' olarak niteli· yr:x ve POKyi agaligln. burjuvazinin ve gericiliQin temsilcisi va ortadan kaldmimasl gereken bir gUy olarak tanlmhyordu.

Bu kayrplara ragmen 1982'de Liibnan'da yaprlan 2. Kongre'de ahnan kararlar dogrultusunda egitilcn geriUa birliklcrinin Botan'a SC91"ck iizere Giiney'e gonderilrnelerine devam cdildi. PKK, Giiney'de agrr arna kararh davramyordu. Giiney Kurdistan'm onlar i.;in buyuk bir onerni vardi, Snunn Behdinan tarah, Irak rejiminin dcnctiminden C;lktru~b.Ordulanm, lran'm insan dalgalanm kirmak idn seferber eden Bagdat rejiminin srmrlan koruyacak askeri giicii kalmarrusn. Rejim dcnctimi dismda ya~yan bOlge insanlan da nisbeten yurtseverdi. Pesmergenin kamplar kurdugu daghk sirur bolgesi fiiIcn kurtanlrmsn. Kimi zarnan i~birlikQ asiret rnilislerinin tacizleri dismda catismalar otmuyordu. PDK'de buralarda onemli saldmlara giri~miyordu. Irak'm 5uriye smm da aym durumdaydr. Zaxo kenti yakmlanna kadar siki bir kontrol yoktu. Cecisler kolaylikla yaprhyordu. Bchdinan'm kar~1 tarafmdaki Botan, gerilla savasi tasanrru iQn oldukca elverisliydi. Dogarun c;etin kosullarr, gcrillaclya biiyiik olanaklar sunarkcn, ordular yutacak kadar da arnansrzdr, Tiirk ordusunun bu bolgede ciddi bir denetimi yoktu, Smrr hattl gecisler icin oldukca uygundu. BOlge halki da simr kacakcihgryla geciniyordu. Cuney Kurdistan'daki milli harekctlc uzun zamandan beri suren kornsuluk iliskileri, siradan insanlann devlctle mesafeli durmasma yol acrmsn. En onernlisi, Kuzey'in kalbine acilan dag silsilesi, yani Cadi buradan bashyordu, Bu dag Kurt tarihi ve cografyasmda onemli bir yere sahipti. Kurt topraklannm dort par,asmm birl~tigi en iyi geC;i~ yeri burasi idi, Bu koridor 5uriye smm yakmlanndaki Zaxo'dan bashyor, $trnak, Hakkari, Siirt, Bitlis, Diyarbakir ve Bingo! uzerinden Mtinztirlara uzamyordu. Dagm magara ve kovuklan tarihin her doneminde duzene isyan eden asileri barmdirrrusti. Dipsiz ucurumlar, dik kayalar, kanyonlar, topragm ncredeyse her santimetresini kaplayan yesillikler, bu daj:;l hem giizel, hem ulasilmaz krhyordu, Bir ucu Dersim olarak dii~uniiliirse diger ucunda Ef'bil vardi, Kiirtlerin tarihindeki mistik ozeUiginden dolayi, dagm yamadanndaki yerlesim birimlerinde dogan bireok .;ocugun adt Cudi

24

25

konmustu, Devlet gii~lerini yillarca pesinden kosturan sosyal '~kiyalar', Cildi zirvelerinde dolasmis, olduklerinde mezarlan dagm eteklerine kazmrmsti." Nuh tufamyla iinlenen bu dagda, yeni bir tufan boyvcriyordu. BOlgede baslayan geriUa hareketinin ilk yuvasl Cildi oldu. Once burasi tanmmaya ve zaptedilmcye cahsildr. Semdinli ve Eruh'a giren gcrillalar, eylemlerinden sonra Cudi'ye sigmdi. Devlet ilk operasyonunu Cudi'de yapn. Tutulan ilk korucular Cudi'dendi, Savasm ba~ladlgl yer, yitirildigi yer olabilirdi. Bunun icin iki tarafta Cudi'ye yiiklcndi. Ccrillalar kisa zamanda kendi savas manngma uygun olarak bu daga yerlesti. Ilk kururnlasnklan yer yine bu dag oldu. Turk yetkililcri, savasm ilk yillannda bile, Cudi'de gerilla kamplan 01dugunu gizleycmedi. Yuzlerce savascmm barmdigi bu kamplar bircok kcz basmda cikn. Cerillacrlar en buyuk basanlannt, diizenIi ordu da en buyuk kayiplanru Clidi'de verdi. Ve bu olanaklara acrlan kapi, PDK'nin egemenligindeki Behdinan sirunndan g«iyordu. Bu nedenle yumusak iliskilere ihnyac vardi.

Behdinan' da Savas Bile Parayla!

S6zkonusu tarihlerdc PKK, bolgede PDK icin hcnuz baski unsuru olacak kadar oncmli bir gu~ degildi! Snurdaki bir kac geriUa birliginin varhgl sorun crkarrmyordu. Buyuk oranda lran-Irak sa-, vasma gozunii dikmis olan PDK, Turkiye smmyla fazla ilgilenmiyor, burayi daha cok ge<;i~yeri olarak kulamyordu. Irak ordulan01 asmak icin Behdinan'dan lran'a, $cmdinli ve Yiiksekova uzerindcn gc<;i? hatlan kurulmustu. Ankara'mn bu gcdsler sirasmda onemli bir tacizi yoktu. AglThkJa Iran srmnna ylglJml~ PDK, Iran ordusuyla birlikte hareket ctmenin avantajiyla fran SIOl-

* Bunlardan Hekimo adlyla bilinen yorenin namh bir 'e~kiyas(, halen koruculuk yapan Baluyan asiretince kelesine konulan para i~n 61dOrOldO_ Hekimo davet edildigi bir ortamda kale~o;e vurulrnustu. Cizre-Simak karayolu kenanndaki Dergule kOyO yakmlarmda bir ag8cln a/llna gomO/en Hekimo·nun mezan ha/en bir ihanet an,t, gibi duruyor.

nndan Hemalyaplyor ve Behdinan'a burasi kadar onem vermiyordu! PDK onderligi, CUD uyesi guclerle birlikte, lran'm Rajan ve $ino kentleri He yine lran smmndaki Xakurk vadisine yerlesmisti. Behdinan'daki bircok PDK'1i komutanm Turk SIOlr karakollanyla da iyi iliskileri vardi, SIOlr ka<;ak~dlgt, bu alandaki koyluler iQn yasam bicimi olmustu, Kacaktan 'gumriik' alan Turk karakolIan da bu ticarete goz yumuyordu. Cogu Cuneyli olan smir tucarIan da PDK'liler ve Turk karakollarla iliskili idi. Taraflar birbirini idare ediyordu! PDK komutanlannm bir<;ogu savas agalanna donii~mii~, bizzat srmr ticaretiyle ugrasryordu, Bunlardan kimilerinin evleri Beytusebab, Cukurca, Uludere ve $emdinli gibt, Tiirk denetirnindeki yerlesim birimlerindcydi. Kimi zaman Kuzey'e ge9yor, birkac giin kaldiktan sonra geri donuyorlardi. Kimileri de zaten 'Turk tabiyetinde idi.' Karsihkh ticari crkarlara dayanan bu iliskiler, Cuney'e dogru da cete reislerine ve Irak istihbaranna uzamyordu. PDK'nin Lecna Heyat sorurnlusu Dr. Sait Ahmet Barzani -Ki adi sonraki yrllarda PKK nedeniyle sik sik Turk gazetelerinde duyulacakti- $emdinli ve Desta Baraza'da kurulan ve yillarca acrk pazar olarak cahsan gayri resmi simr pazarlanndaki ticareti denetliyordu. Dr. Salt, 50rumlu oldugu alanda eylemsizligi terdh cderek, Turk karakollan ve Saddam cetelcri ile iyi gecinmeyi esas alrmsn, Turk karakollanyla kurulan iii?kiler, dogaJ olarak zaman zaman Ku.zeyli Kurtlerin izlenrnesi i9n de i?liyordu. Bu karakollar, 0 zamana kadar adi 'anarsist' olan ve 12 Eyliil generalierinin baskisi nedeniyle Cuney'e sIgman Kiirt direniscilere karsihk iyi para oduyordul Srmrda kimi zaman yapilan ihbarlar da iliskilerin 'daha iyi' islemesini saghyordu, Bchdinan'daki pesmergelerde genel bir hareketsizlik vardi. Savasrruyorlardi. BOlgede Irak rejimiyle fiili bir ateskesc girilmi~ gibiydi. Zaman zaman, isbirlikci asiret milisleriyle catismalar <;lklyor, bunlar da daha cok savunma biciminde gc<;i~tiriliyord1!. Behdinan'da savas bile parayla yaprhr hale gclmi~ti. Ornegin "Cahs" denilen Kurt asiret «;eteleri, herhangi bir bolgeyi pesmorgelcrden almak veya bu bolgedeki hedeflere saidirrnak i~in Irak subaylan ile para ka~lhgmda anlasiyordu. Ceteler ":ramn bir kismnu gizlice pesmergelere veriyor ve bir damsikh dogii~le olayl gc<;i~tiriyordu. Iki taraf da uzun siire kazanch ~lktlklan bu i~i

26

27

surdiinnu~tii. Ordusunun tamamma yakimm fran smmna yonelten ve Behdinan'm savunmasrru parayla besledigi bu Kiirt asiret milislerine emanet eden Bagdat rejimi de bu durumu gormezden geliyordu. Pesmerge orgulii mitis yaplst gibiydi. Aileleriyle birlikte hareket ediyor, lehlike soz konusu oldugunda da onlan kurtarma kaygisryla direnisi bir yana brrakiyorlardr, Rejimin guC;lu saldmlan karsismda, ~Iuk c;oluk hep birlikte, Turkiye ya da fran smmna dayanma gelcnogi olusmustu, Bu yillarda, aym bolgede PKK dismda, Kuzey kokcnli digcr Kurt orgutlcrinin de bircok elemam bulunuyordu. 12 Eyliil darbesinden kacan Ala Rizgari, KUK, Ozgurluk Yolu ve DDKD gibi gruplar, gcnellikle pesmcrgclcrle birlikle kahyor. onlarla .iarekct ediyordu. Yolunu bulduklannda da ~am ve Tahran iizcrinden Avrupa'ya g~iyorlardl. Aralanndaki kan bagl nedcniyle c;ogu YNK veya PKl'yc slgmml~t1. Binlerce ailcnin ya?ad1g1 ve yuzlerce kilomctrekare gcni~ligindeki kurtanlrrus alanlann bircok sorunu vardi, lrak rcjimi srki bir ekonornik ambargo uyguluyordu. Bu alanlardaki uretim de yeterinee degcrlend irilcmiyor ve paza ra su nu lamiyordu. Fiya t beli rlemesi, vergi, adalct, cgHim ve saghk gibi toplumsal ya~m unsurlan aneak birkac yil soma kismen duzenlenebildi.rn Bu sorunlar cozumlenemedigi icin satlarda dagrmkhga yol acrrus, Saddam re[imine tcslim olanlann saYlsmm giin gC\tikc;c artmasma neden 01mustu.

liklerine karsi kuruldugu iddialanm redediyordu. CeriUa birlikleri yeni karnp kurduklan ve alana yabanci sayildiklan icin yiyecek, erzak, silah ve rmihimat sikmnsr da ~kiyorduo Olanaklan ve m~kileri kisnhydi. PDK'nin gerillalara bu anlamda bir yardirm olmanusn, PDK ile PKK sava~lanmn yasam ~rtlan arasmda buyiik farklar vardi. Pesmergeler yataklarda ya· tabiliyor, yeni elbise veya steak yemek bulabiliyordu. Cerillalar ise yoklukla birlikte dogayla da miicadele ediyordu. Palamut ve un kansum yemeklerle besleniyor, slgtnaklarda kahyor ve geneUikle yamah elbiselerle geziyordu.ns) Sozkonusu donernde, PKK'nin savas ycteneginin olmadlgt yolunda propoganda da yapan PDK, bolgedeki tek gecerli akeenin savas yetenegi oldugu giinlerde, aydmlan ve smirdaki asiretleri PKK'den uzak tutmaya c;ah~lyordu.

TUrk Ordusunun

ilk Giiney Saldmsi

PDK'nin dcnetimindeki topraklan savunmarnasi vc Ankara rejiminin tampon bolge fikrine karsi cikmamasi, TSK opcrasyonlan nedeniyle evlcrini tcrketmek zorunda kalan Cuneyli koyluleri krzdirrmsn. Ticari olanaklan krsilan ve SIOir kacakcrhgiyla gecinen bu insanlarm c;ogu, Irak denctimindeki topraklara gocccckti. PKK'yi suurdan uzaklasnrmasi icin PDK'yi srkrstiran Turk ordusu bu iki orgiitun iliskilerini kopusa itiyordu. PDK bu baskilar sonueu Ankara'ya, PKK'yi ikmal ve snurdan gC\i? gibi konularda enterne edecegi sozii vermisti. Xakurk ve Amcdiye'deki kimi PDK'li komutanlar da Turk karakollanyla sik sik g6rii~iiyordu. PKK kaynaklan, PDK'nin Lak-l yonetirninin, Turk askeri yetkililerle diizenli toplannlar yaphgtm savunurken, PDK'Uler bu iddiaIan kimi zaman dogrulamakla birlikte, bu iliskinin PKK'nin etkin-

Botanla birlikte Behdinan smmnda da PKK etkinliklerinin hissedilir sekilde yogunlasmasi Gzerine Ankara rejimi harekete gecti, 1983 kismda Turk ve lrak yonetimleri Kurt harcketine karst aralannda "Smrr giivenligi ve i~irligi anlasmasr" Imzalarmsn.un Bu anlasmaya gore imzaci devletler, Kurt direniscilere kar~, birbirinin smmndan 10 km. i~riye kadar girip operasyon yapabilirdi. Irak ordusu Kuzeydogu'daki Iran cephesinde yogunla~ml§h. Dolayisryla bu anlasma, Turk ordusunun Cuney topraklannda operasyon yapacagi anlarmna geliyordu. lrak yonetimi, smmmn gii· venligini Ankara'ya havale ederek, bir dertten kurtulmayi planlarmsn. Ankara ve Bagdat'm imzaladigi anlasmamn ortak hedeflerinden biri, Cuney'de gittik~e gudenen Kurt hareketi idi, Irak rejimi Behdinan bolgesini kontrol edemiyor, asiret cctcleri de pesmergeyi bolgedcn sokrnek i\'in yeterinee caba sarfctmiyordu. Bir ~gu zaten pesmergeyle i1i~kiJiolan bu c;etelcr, {))memek ve aldrklan pa. ralan keyiflerini kacirmadan yemek ic;in harcketsi~ kahyordu. Oysa, bOJgcdeki ~merge giic;lcri kontrol alnna ahnamazsa, Musill petrol sahalanrun guvcnligi icin onemli bir tchdit unsuru olabilirlerdi. Bu ncdenle bu giic;lcrin tcmizlcnmcsi ya da savunma-

28

29

da birakilarak pasifize edilmesi gerekiyordu. Yapilan anlasma He de bu gorev TSK'ya verilrnisti. Ankara'nm PDK'den onemli bir rahatsrzhgr olmamasma karsm, bOlgeyi temizlernek ve kontrol altma almak icin Bagdat'la yaphg. bir anlasma vardi, Petrol boru hatti ve onernli orandaki ekonomik baglann nedeniyle frak'a onem verrnek ve 'yardrmci' olmak gereklyordu, Buna karsihk Iran rejimi He iliskiler belirsizdi. Ayetullah Hurneyni, TC ile iyi komsuluk iliskileri olan ve ABO kanahyla akraba olunan $ah Riza'yi devirmis ve bolgede NATO ile ABD'ye onemli bir sorun olrnustu. Turkiye sadece lran'daki rejim faklorii nedeniyle de olsa, dogal olarak Irak'm mutefigi sayihyordu." Snurdaki Kurt hareketliligi de bu dostlugun Iran', fazia uzmeden fiiliyata gedrilmeslne olanak tamyordu! Turk ordusunun ya~ pacagi 'anti Kurt' harekata, Irak ordusu da gueu oramnda destek verecekti, Turk istihbarati daha 1982 sonlarmdan.itibaren bolgedeki PKK -faaHyetleri hakkmdaki cahsmasrrn yogunlasnrrmsn. Ve, Irak ordulanmn Iran karsrsmda onernli yenilgiler ya~dtgl 1983 bahannda, TSK smmn Uludere-Cukurca hattma ylgmak

tantn ile Qe~uri dagtna ·dogru harekete gecti, Irak ordusunun Mllsul kenti ve bOlgedeki petrol tesislerini koruyan birkac birligi de giineyden saldirrmsn. Behdinan kuzeyden Turk, gilneyden Irak ordusu tarafmdan preslenmlsti, Anlasma isliyordu, Saldinlar sonueu kimi PDK uslerinde hasar meydana gelirken, bir Turk askeri He bir k6ylii yasarmm yitirdi. Onlarea insan yaralandi. Buyiik zaran koyluler g6rmii~tii. Snurdaki bircok koy bosalnlrms, sakinleri i~ bOlgelere dogru kacmak zorunda kalrmsn. PDK resmiyete ve rnerkezi duzeyde Turk harekatma oldukca sert tepki gosterdi, Yaprlan aoklamalarda, Turk birliklerin, Iran savasmda basansiz olan Irak rejimi tarafmdan 'kiralandigr' savunuluyor, arnacm PDK uslerini vurarak, Kurt harcketine komplo kurmak oldugu belirtiliyordulnsl Buna ragmen, TSK birlikleri ilerledikce, pc~mcrgc gil\leri kar~1 koymadan geri \Ckiliyordu. Guney' e giren TSK'ya karst direnebilrnek icin karar vermesi gerekenler CUD ii:yeleri idi, Cephe i«;inde aS11karar orgaru olan PDK yonetimi ise, resmi duzeyde 'kirahk' diye niteledigi Turk birliklerine karsi koymamayt tercih etrnisti, Doncmin (1983-84) Lak-I sorumlusu Dr. Cercis Qadir Cebari·, ~ekilme kararrrun partiden geldigini, Giincy'e giren Turk ordusuna ates acanlann, "Kurt halkma ihanet etmis olacagiru" soyliiyordu.uo PKK, 15K harekatma karsr direnmcyi onermis, ancak bu PDK tarafmdan reddedilmisti, Harekat, eyleme gececck ilk gcrilla birliklerinin Botan'a girmeye ba~ladlgl gilnJere rasthyordu. PKK'nin toplu direnme olanagi ve giieu yoktu. Turk ve lrakordulanrun harekati sonucu, PDK gccici olarak Sl~ mr seridinden biiyiik oranda ~ekilmi~tL PKK'nin burada kendi giieii ve olanaklanyla daha rahat hareket etmesine ned en olan cekilme gerillalar icin PDK'1i kimi komutanlarla ya~nan sorunlann da gCl;ici olarak ortadan kalkmasi anlarmna gcliyordu. TSK'nlO Cuneyli koylulere yaptlg. baski ve PDK'nin buna di• OOski qiretinden olan Dr. Cercis Moskova'da Kurt Oili uzenne doklora yapml~tl. Parti i~inde Sami AbdOrahman egiHmli ._olarak tarunan Vf!> PKI ile ili~kilere OOam veren Cereis, aym zamanda POK-MK Uyesi idL GOnetdeki milli mOcadele ite ilgiU eserleri de olan Cereis, Lak-1 (Zaxo, Ouhok, Musul) yOOeliciligi sirasinda TOrk karakollan ile iyi ililikiler kurmalda va PKK'hlerden uzak durmakla tarumyordu.

yapn. Ordu birliklerinin baskilan nedcniyle, Uludere'nin

Hedris

koyil sakinleri He askerler arasmda olaylar ~Iktt. Zaxo ~vresindeki Sindi asiretiyle akraba olan Herdisliler kacakcihkla g~iniyordu. Bunlann PDK'yle de iliskisi vardi. TSK birlikleri aym gilnlerde bolgede silah operasyonu yapiyordu. Aramalar sirasmda yetiskin erkekler evlerinden kacarken, koylerde sadece yashlar, kadmlar ve cocuklar kahyordu. SHah verrneleri icin cmlciplak soyularak karda uzanlan yash ve c;ocuklara yapdan iskenceler tepkiye yoJ aciyordu, 10 Mayrs'ta Herdis'te \Ikan cansrnada k6yliiler 3 askeri oldilnnil?tii. Ankara rejimi bu olayi bahane ederek 25 Mayis'tan itibaren Bchdinan'a girdi.un TSK, 5 bini askm bir gucle Uludere ve Cukurca uzerinden Haf-

"Irak ordusu savasm 1983 surscinde Iran kariilslnda onemli yenilgilere ugra· mrsu. OestekJenmesi gerekiyordu. lramn fall8.tik insan dalgalanna karlil ABO, Av· rupa va SSCB, Saddam'a silah sevkiyallOi hlzlandlrm11i11. (Moskova bir sOre once Saddam'a verdigi deslegi oldukqa azallmlii va anti ABO karekteri necieniyle Iran'a steak davranmaya ba§laml~tl. Aneak bir sOre soma Tahran rejiminin ballattlgl TU~ OEH operasyonu nedeniyle yeniden lrak'a destek varmiiiti)

30

31

renmemesi PKK'ye propoganda imkaru kazandmms ve halkla yakmlasma imkam yaratnusn. POK'nin bu bOlgede arttk bir sure onemli bir etkinligi olmayacakn. Operasyonun yaptldlSJ zamana kadar bOlgede birkac taraftan bulunan KUK ve Ala Rizgari gibi gruplar da buradan tamamen aynlrrustr.

PDK-PKK Ittifakr
Guneyli Kiirtler arasmda il; I;atl$malann, fran ve Irak ordulan arasmda ise buyiik muharebelerin ya~ndlg. 1983 Ternmuz'unda, POK He PKK arasmda bir dayarusrna protokolu imzalandi, Daha I;Ok lran-Irak savasmdaki dengelerle i1gili olarak, olasi bir 'Kuzey Irak isgali provasr' niyetiyle Behdinan'a giren Turk ordusunun Saddam yanhsi harekan, Tahran rejimini ve POK yetkiliJerini krzdirrmsn. Komsuluk iliskilerinde gosterdigi 'iyi niyete' ragmen, TSK harekatmm perde arkasmi gorebilcn PDK yonenmi, PKK He bu surecte bir dayamsmaya gitmekte sakmca gormedt, Birkac diger olgu da bOylesi bir dayarusmays gerekli kihyordu. PDK'nin, 12 Eyliil oncesi Ttirkiye'de iliskili oldugu Kurt orgutleri arnk tilkelerinde varhk gosteremiyordu. PDK-T dagilrrus, yoneticilerinden I;Ogu ya tutuklanrrus ya da iilke disma ~lkml~t1. KUK'un da orgutsel varhg. kalmarms, bu orgiitiin Guney'e StSinan taraftarlan burda PKI ile i~irligini tercih etrnisti. Avrupa veya Suriye'ye Qkabilen diger orgutler de ancak kendilerine zaman aytrabiliyordu! Yani Tiirkiye cephesindeki i1i~ki ag. I;okmu$, PD~'nin burada i$birligi yapacagr bir destegi kalmarmsn. Ote yandan, PDK'nin $imdiye kadar PKK He bir iliskisi olmarrusn. PKK, simdi Behdinan smmna gelrnts ve savas hazrrhklanna girismisti. Giiney'e S1SJnnu$ diger orgutlerle iliskileri iyi 01mayan, ancak dost arayan PKK, POK icin TC He iliskilerde bir koz da olabilirdi! 'Anti emperyalist' Iran He girdigi Irak karsrn ittifak ve 1975'te ABD'den yedigi dost kaZtg., Ortadogu'daki Sovyet etkisi ve bolgede-ki devrimci dalga, PDK'nin sOylemde de olsa, 'politik olarak' devrimci saflarda gorunmesine yol aciyordu.rsi Yani PKK ile bu aodan da bir yaktnhk sOzkonusu idi. Milliyetcilik ve gericiJikle suclanan PDK icin, PKK ittifaki bir ideolojik barikat da olabilirdi!

6zellikle $am ve Beyrut'ta yogunla~n ve degi$ik parcalardan gelen Kurt gUl;leri arasmda burda I;~itli iliskiler kurulmustu. Filistin halkimn direnisi He Ortadogu'daki devrimci dalga da Kiirt orgiitlerin iliskisini sicak tutuyordu. Giineyli Kurtlerin Filistin ve Suriye rejimi He i1i$kileri vardi. Suriye, 196O'larda buyuk destck verdigi, hatta Kurt direnisine karsi GOniHhi Baas Taburlanyla destekledigi Irak rejimiyle iliskilerini kesmis, savasta Iran yanhsi tavir alrmsn. Dotayisiyla Saddam muhalifi Kurtlerle de iliski gclistirmistt. $am rejiminin Ankara He de onemli sorunlan vardi. Tiirkiye, Arap-ABD cansmasmda Washington yanhst tavir altyor, Suriye'deki rejim karsrn Miisliiman Kardesler orgiitiinii destckliyor ve Firat sulanm istedigi gibi kulanarak Esat rejimine giil; anlar yasanyordu, Ankara ile rnevcut sorunlar, Sam rejiminin iilkesine sigman Kuzeyli Kurtleri gOrmezden gelmesine neden oluyordu. Hatta 12 Eyliil rejiminin ardmdan $am, Beyrut gibi bir 'de-vrimci kaleye' donii~mii$, Tiirk, Kurt ve onlarca iilkeden devrimei He FiIistin goniilliisu bu kenti mekan tutmustu. Suriye'nin bu tutumundan rahatsiz DIan Ankara rejlmi, zaman zaman Suriye topraklannda Kurt guclenne karst I;c~itli operasyonlar duzenliyordu, 1981'de 6 KAWA'cl ile bunlann misafir 01dugu aileden 3'ii cocuk 9 ki$i SIOlrkenti Qamislu'nun Cirnike koyiinde Turk kontrgerillast tarafmdan oldurmu~tii.(9) Donemin Disisleri Bakam liter Tiirkmen, burdaki Kurt yogunla~masl icin Sam'to dikkatini cekmek uzere diplomatik giri$imlcrde bulunur• ken, Tiirk istihbaran da Liibnan ve Suriye'de Kiirt ve Ermeni aleyhtan faaliyetJere girismisti. Ore yandan, PKK'nin de Giiney'de ve diger alanlarda dostluk kuracagi guclore ihtiyaci vardr, Ve bunun icin l;ah~lyordu. Bir sure sonra baslayacak savas icin cephe gerisi olarak dusunulen Behdinan onemliydi. Botan'a burdan aolmak gerekiyordu. Savascilar ilk donemler burdan ikmal yapacak, burda dinlendiktcn sonra alana ~kti. Ve Behdinan PDK'nin dcnetimindeydi. Yani PKK acrsmdan da ittifaSin boylesi yahn gerekceleri vardi, Karsihkh crkarlann cakismasr ve talepler neticesinde PKK Conel Sekreteri Abdullah Ocalan i1e PDK Liden Mesul Bcv"zaniarasmda, Suriye'nin baskenti Sam'da "PDK-I ve PKK Dayarusma 11keleri" imzalandi:

32

33

L-Bast« ABD emperyalizmi olmak: iizere, emperya/izme kar?l ofmilk, KUl<!'1'ni ona ka~$1 bir g~{ ~f~rak ~onnek ve bu miicadeleyi gefi$tirebilme~ ~t~, yogun ~rr (aha tcenstne glrmek, emperyalizmle (e$itli bi<;imlerde ill$ki kurmak ISleye:n anlayt$ ve egiiimlere kar$1 akmak, onlan tf:$hir ve devrimd gu,lerden teerit etmeye {all$mak, emperyafizmin hiilgedeki plan ue komplolanna kar?t mucadele etmek. 2-.K~~'ni, dunya devrim gii(/erinin kurtulus ve i$(i slmft harekeuerinin bir parcast olarak gormek, buna uygun iIi$ki ve ittifaklar gelistirmek. 3-Ba$ml ABD'nin ,ektigi emperyalist gii(ler bir yandan hiifgesef savu$ltlr akararak, sosvalis! idkelerin icislerine miidahele ederek, anti emperyaUst tamr alan iilkeleri i$gal etme iehditleri saourarak, ilerici radikal ikiidarlan deoirmek icin plan ve komplolar diizen{eyerek saldmlanm siirdiirurken, diger yandan da insanllgm mahin anlamina gelen bir niiklee~ dii~.ya sava$! (lkarl1!~ haurliklanm surdiirmekiedirler. Emperyalislfen~ d.uny'~ S~~l rO~lllkaslna kal'$l, sosyalist iilkelerin, emperyalistkapiialist ulkelenn ~(I Slnlfi ve demokratlannm safmda diinya bans: ian miicadele etmck. 4-Bolge halklanmn ve aym zamanda KUKM'mm ve onderlik/erinin dii$.mam ola_~!~ist. ~~r~iye ve lrak rejimlerine kar$l saoasmak, empcryallzm ve bolge gertClllgine kal'$l miicadelede KUKM'ini, bOfgedeki deori~ci-:yurtsever hareketlerin bir parcas: olarak gormek, bunun icin ba;;ta Filistin UKH olmak uzere tum halklann deorimci-ilerici gii,leriyle W$ki ve iftifaklar kurmak. .. 5-.£mrx;ryalizm ve bOlge gericil~gjne 1mT$' miicadclede Mige ilerici yonettmlenyle, KUKM arasmda t;elf$me yaratmayacak bir bicimde ili~ki ve yardlml~ma icerisine girmek. 6-Esas olarak Kiirdistan haikimn giic;iine giinenmek, bu guce dayanmak ve UKM'nin 'Ikarlan konusunda ili$ki ve it/ifak geli~tirmede bu anlayt~l sauunmak. 7-KUKM'sini her par(ada, 0 par(adaki, 0 halka dayal1 olarak geli$tirmek ve b~ miicadeIeyi. eg:menfigi altinda ya?ant/an ulusun profeteryasl ve emek(t halfon deorimci demokratik mucadeleslyle stratejik diizcyde ele afmak ve bu anlayl$ temelinde il~ki, iltifak ve cephcler kurmak; aktif {ab$mak. 8-Esas olarak: her orgiitiin, her partinin kendi parcasmda (all$ma yapmaslm, diger parcalarda kendine bagil grup ve gii(ler olusturmamastm ve her par,adaki UK't;ular arasmda aktif ili$ki ve ittifaklar kurma

anIayt$lrIl be:nimsemek, KUM'ni lartl$lp belli kararlar alacak olan us! d~zeyde toplantilar diizenlemek, bOyle toplaniilara tum yurtselJer gii{/enn kallimastndan yana olmak ve bunun icin aktif (a1t$mak, Kurdistan halkJnm dii$manlannl hedefleyecek ili~ki ve ittifak anlaYI$lnt benimse9-K a rdis tan' da var olan parti ve orgiilfer arasmda ili$kileri bozacak; dii$mamn isine yarayacak ideofojik siirtii$me/er yerine, mticadcle ve kuriulusta birli): olmak anlay/$Ina bagh kalmak, cesilli orgiiller arasmda vaT olan ya da {lkacak olan sorunlan silahh miicadeie ile degil, gorii$melerle ve halkimtun cikarlan dogru/tusunda r:;o'zmektenyana olmak. lO-Kar$llfkll olarak iirgiitlerin i(i$lerine miidahele etmemek, parti birligini zedeleyid daoranislardan yana olmamak, partilerin idc%jik, politi« ve (irgiitsei baglmslzllgma sayg," olmak: 11- Yukandaki aniayr$ ve ilkelerin pratik uygulanmastnda ortaya (1kacak hata ve yanlt$iar karsismda her iki tarafm sorumlulan birbirlerine uyanda bulunmah, ega bu uyan dikkate alinmazsa, 0 zaman her bir taraf t;afl$masmda serbest ve ozgiir olacakur. Zafer Kurt Ulusunundur!no)
Anlasma metnine gore, PDK sozkonusu donemdc Ankara rejimini "fasist" ve "Kurt halkimn dusrnam" olarak nitcliyor, kendini "anti cmperyalist ve entemasyonalist" diye tarumhyordu.

mek.

Barzani: PKK, Savascr ve Kardesl

Turk ordusunun smirdaki harekan surcrkcn, PKK'nin yaym orgam Scrxwebun dergisiyle bir roportaj yap,m PDK Liden Mcsut Barzani de, Ankara rejimini "fasist" vc "cmpcryaJizmin bolgedc en cok giivendigi dayanak" olarak dcgerJendiriyordu. Barzani, TSK'nm, lrak'in crkarlanm korumak icin Kurt halkma kars: harekcte gecmesi halinde direneccklcrini soyluyordu. CUD'un Ankara yonctirnine karst mucadelc eden giic;lerc yardim cdcccgini, PKK hakkmda diisunce ve goruslcnnin olumlu oludugunu belirtcn PDK Liden, PKK'yi de 'savasci, kardcs ve dost' bir orgut olarak tammh yordu.(16) Ancak, Barzani'nin sozleri ile PDK vo PKK'nin Be~dinan'daki iliskilcri uyusmuyordu, PKK'li yoncticilcr, PDK'yi bu doncmde

34

35

PKK'yi parcalarnak isteyenlere arka crkmakla sucluyordu: Partimize kar$1 bu fanliyeti dogrudan orgUtleyen ve destekleyen PKl'yi kI$klrth, korudu. 1983 yllmda PKK direni$i ge1i$tinneye callwken, lcerden ve dtsardan hUcUma ugradr. Hareketimiz bOliinmek ve parcalanmak isieniyordu. Binbir emekle iilkeye kadro ve sa~t;I akianp, halkin kaderini degi$tirecek direnise hazirlannkcn, bu1U1.kar$1 duranlar bO$lnSlZ kahnca ya PDK ya da PKI'ye slg,myordu. Bunlar, PKK hakkmda bilgi vermek ve hareketi karalamak kar;Illgrnda Avrupa'ya gonderiJiyordu. PDK kurnazca davramyordu, sozde bile kalsa PKK ile dostluk anlasmas: oardi, bu nedenle kackinlan fa$llron gibi kullandrgt PKJ'ye yol/uyordu.(t7)

yonetidler ise bu elestirileri ~yle yamthyordu: Onlara giire Ecevit'/i, In{jnil'lii TUrk burjuva sosyal demokrasisi, hem de generallerin balyozu ve Anayasasl alhnda, KUrt halkmtn ulusal sorununu cozUm olanagrna kavu~turacakh. Bu ahmak~ bir beklentiydi. GUney sorununa gelince, GUney'deki giic1erin konumlan, direnissislikleri, atlllJklan, k ~tr~malan, dl~ giic1ere ba&!mIJi,klan ortadaydl. PKK'nin direnisi TUrk ordusunun Ganey' e miidahalesi ir;in bir gerekt;e degil, bir engeldi.
(]9)

15 Agustos 1984 ve PDK'yle Aynlan Yollar

PKK, 15 Agustos 1984'te Siirt'in Eruh ve Hakkari'nin Semdinli ilcelerindeki askcri uslere saldirarak gerilla savasim Han etti. Bu eylemler sonucunda Kurt sorunu, uzun bir aradan sonra, yeniden giindcme geldi. . 1~ Eyl~1 darbesi, ozellikle Kiirtlere yonelik snursiz bir terore giT1~ml~,Diyarbakir cezaevinde, daragaclannda ve daglarda ~ogu Kurt ve PKK'Ji bircok insan oldiiriilmu~tu. Cuntanm siddeti ve hcrhangi bir dircnisin olmarnasi, iilkcyi mezar sessizligine cevirmis, en kuc;uk kivilcrm bile kursunla bastmhr olmustu, Il~c baskmlan, en azarnetli demlerini ya~ayan ve sozleri 'yasa' olan 12 Eyh.il gcncrallcrinin huzurunu kacrrrms, cuntarun siddetiyle ezilen halk kitlelerince de saskmhkla karsilannustr, Kim5€' sigman vc Turk solu ilc "Sol Birlik" kuran Kurt orgiitlcrce 'Tiirkiye'nin dcmokrasiye gecmesini onleyen etkcnler' olarak elestirilmisti, Dogerlendirmelerden: umutlann, cuntanm acrkladigi 'dcmokratiklesrne' takvirnine cndekslendigi anla~Ihyor ve cylemlcrin 'dcmokratiklcsmeyi' cngclledigi savunuluyordu. Bunlara gore, PKK'nin varhgl, Turk ordusunun Giiney'e girmcsine de yol aoyordu, Bu elostiriler sesli dile gctiril. mernekle birlikte Ciincyli KiirtIerce de bcnimseniyordu. Herkes Ankara rejimini, 'fasist diktatorlukle, insanlan oldiirmekle' sucluyor, ancak rejim karsrn PKK direnisini de elesnnyordu.nsi "Peki Turkiye'ye kim demokrasi getirecckti?" diye soran PKK'li
inanarrnyordul Eylemler, Avrupa'ya

15 Agustos eylemleri PDK ve digcr Guneyli gii~ler tarafrndan da saskinhkla karsrlandi. PKK, onlardan habersiz harekete geemisti. Onlar boylesi bir eylemlilik beklemiyordu. PDK'nin PKK ile imzaladigr dayamsma belgesi halcn ge<;erliydi. Buna gore PKK'nin desteklenmesi gerekiyordu. Aym yrlm Ekim aymda ~m'da Abdullah Ocalan ilegorusen Mesut Barzani anlasmanm ~rliligini teyit bile etmisti, Ancak Behdinan'da PDK'nin gayri resrni tavn daha fa, khydi, PDK, Agustos eylemlerinden sonra PKK'den snur boyundaki ka~f'lanm kapatmasiru istemisti, Turk ordusuyla mucadele gu~lenmn olmadigiru, erzaklanmn Tiirkiye'den geldigini, bu nedenle gerillalann Hakkari ve Botan'a gore daha i~ bolgelerde, Dersim ve Diyarbakrr gibi yerlerdeuslenrnelerini istiyordu. Bu istekler·CUD adma dayahhyordu PKK'ye. PKK'nin Zaxo, Amediye ve Biradost bolgelerindeki asiretlerle kurdugu iliski de PDK'yi kuskulandmyordu. Snur boyunda ka~k ticaretle ugra~n Cuney'Ii Kurt asiret retsi/tuccarlar da P~K'~~n eylemlerind~ rahatsiz olmustu, Ticari Qkarlan tehlikeye du?mu?, eylemler Turk ordusunun snurdaki kontroliimi siklasnrmasma yol acrmsn. Sorunlann basgosterrnesi iizerine aym tarihlerde PKK ile PDK arasmda merkezi duzeyde bir toplann yapildr, PDK bazt mazeretler one siirerek toplannyi bir iki giin ertelemisti, Bu siirede PDK~.K..uYe:si Dr. Cerds, lran'm Urmiye kentinde Turk Konsolosuyla goru~mii? ve PKK toplannsma, bu gorusmenin sonudanyla gelmi?ti.l1O) 12 Eyliil cuntasmm lideri Orgeneral Kenan Evren sonraki yillarda Milliyet gazetesinde yaytnladl@ amlannda, Iran makamlanndan PDK'ye baskt yapmalanru istedigini, PDK'nin"basklsl son~cu da PKK'nin srrurdaki kamplanm kapatngim aciklayacakn. Turk Genelkunnay Ba?kanh~'nm PKK-PDK-I iIi?kilerine dair

36

37

yaptigi "gizli" tcsbitlerde de PDK'nin bu politikasi teyit ediliyordu .... Smrrda gcrilla harcketliliginin artmasr ve 15 Agustos eylemleri nedcniylc Turk istihbaratcrlanrun Bchdinan'daki etkinlikleri de bu tarihlcrde yogunlasrmsti. Bunlar, ellerinde PKK'lilerin fotograflanyla smrr bolgelerinde gcziniyordu. PDK, PKK'yle iyi iliskileri olan Zaxo, Amadiye, Duhok gibi bolgelordc cahsan kadrolanm da bolge drsma veya Iran'a t;ekmi~ti. Turk smmna yakm bolgclcrdeki korniteler, asirt tutueu ve Turk yoneticilcre yakm komutanlara dcvredildi. Snnr boyunda ise Turk karakollar He artrk 'resmi' iliskilor kurulmustu, PDK'nin Zaxo 50rumlulanndan Salman Sindi bu iliskiyi geli~tirenlerdendi. PDK-PKK ihsktlcri Eruh vc $cmdinli baskmlanrun hemen ardindan ncredeyse tiimdcn kesilmisti. PDK, PKK'ye yonclik acik bir saldirganhktan kacuurken, Behdinanh kimi asiret agalan ve CUD tiyesi bazi giir;leri (PKI) devreye soktu, Buna karsilrk PKK'dc, PDK karsin propogandaya bastadi, Artik, safIar iyico aynlrmsn. 1984 yih sonlannda ozclliklc Hakkari, Siirt, Cizre gibi yerlerde Tiirkiye Kiirdistam Demokrat Partisi (PDK-T) adiyla PKK'nin anti-propogandasrm yapan kirni kisiler ortaya t;lktl. Bchdinan'm Turkiye tarafmda ozcllikle Hakkari ve Sirnak'ta PDK'ye yakm a~irctler gcriUaya karsi silahlandmldr. PKK'lilcr bu gclismclerde PDK etkisinin veya .yonlcndirmcsinin olduguna inaruyordu, 1989 yilmda Van:,da giiru?tiigumuz Ezdinan ve Alan asiret reislcri Abdurahman Ozbck ile Badun Scylan gibi korucubaslan, silah almalanndaki PDK/Barzani faktorunu ovunerck anlatryorlardi. Iirkilc• Turk Genelkunnay Ba~nlfgfnln gizli etutlerinde 19~7 dtinemiyle Ilgili aynan ~oyle denifiyor: b) ... , "PKK rnilitaolanrnn IKDP gO~leri taratmdan Irak kuwetle· rine kar~1 yOrOWlen silahlr ba$l<il(ilara zaman zaman katlld,klan yolunda bilgiler elde edilmj~tir. PKK lie IKOP arasmda bu iUifaka IKOP bOnyesinde ban komutanlar ve a~iret ileri gelen/en kar~. ~rkml¢r Vine pe~merge alleleri i/e yorade kalfllk9drkla g~inenler de PKK'yi istememi~letdir. Yoredeki bu unsurtann PKK'ye taw almalan TSK'nln KUZey /rak'a kar~1 giri~ebiSecegiaskeri bir harekat endi~$indert kaynak/an' ml~tlr. c) PKK, IKDP ile ili~kiJeJinin, gerek silah'lI kuvvetJerimizin Kozey lrak'a kar~1 giri~ebilecekleri bir harekat SODUCU mecbur olarilk, gerekse lKOP'nin TOrkiye-lrak va Jran yoootimieriyle i~birligine yonelmesi netlcesJnde bozulabi/eceginden herekelle KYB (YNK) jle tekrar bir ittifak saglamak uzers zsmin arayl~1 i~ne gjrmi~tir" (21)

rin lideri Tahir Adiyaman gibi, bunlar da Barzanilerle akraba idi, olmadan once 6 askerin katili olarak aranan ve ytllarca kacak dolasan Tahir Adiyarnan kimi PDK'liIerin de araohgryle dagdan indirilmis ve silah alarak kendini Ankara'ya afetti.nni~ti! Giinler bu sekilde ilerlerken, 1985 yihnda Sami Abdurahman (POCK) ve Celat Talabani (YNK) He Mesut Barzani (PDK) arasmda uzun zaman sonra ilk iliskiler kurulrnustu. Yrllardan ben kendi aralannda cansan bu orgutler, 1986 sonlannda gih;birligi yaparak Cuney Kiirtleri arasmdaki i~ savasa buyiik orand a son veriyordu. Ancak bu itifak, devam eden savasta daha cok Iran ordusunun milisi gibi davranmaktan kurtularnadi. 1985 yilmda Lolan bolgesine JI~lan iran ve Irak ordulan arasindaki kanh ~ah§malard~, pe~erge gii,leri Bagdat rejiminin ucak ve top ate§1 alnnda buyiik kayiplar verdi.
Korucubasr

PKK'ye Karsr Hizba ~ui (PKH

1984 yih sonlannda PKK'ye karsi bir politika belirleyen Ankara rejimi, smrra kalabahk ordu birlikl"!'i ylga rak, Pi~~nhk. Yas~sl crkardi ve binlerce kay korucusunu silahlandirarak, ozel tim birlikleri olusturdu, Ankara, PKK Be savasrrken PDK'yi de kulanabilecegi bir silah olarak gormek istiyordu. Ote yandan, PDK de, PKK'yi ikma! ~e g: ~i~bOlgeleri icin muhtac oldugu Turk ordusuyla pazarhk icrn bir hrsat unsuru olarak dii~iiniiyordu. Sert ~en 1985 kI§l, deneyimsiz cok saYI~a, ~KK'li sava~m.m ya~mml yitirmesine yolacrms, savas deneyiminin }'lprathgl b~rkac gerilla da kacarak PDK'ye slgmrru~t1. Aneak PDK, PKK de yaptl~ protokol nedeniyle bunlan kendi saflanna atrnarrus, PKI'ye yollarrusn. Aym siirecte kimi geriUa birlikleri de simrdan gecerken TSK pusulannda imha edilmisti, PKK'1i so~~l.ul.a:., b~. ~Iaylann PDK'1i bazi yoneticilerin ihban sonucu geh~tigml one suruyordu. PDK'nin Lecna Berwari komutam 1983 sonbahannda iiC;, Haftanin komutanlanndan Salman Sindi'de, 1985 Nisan'mda ~lmak'm Sikefta Kera mmhkasmda 8 gerillanm ihbar edilmesinden -ki bu olayda bir geriUa olduriildii, yedisi yakalandr- sorumlu tutuluyor-

38

39

duo Bunlann dismda Dtlski a~iret reisi Arif Yasin, Nerweyi asiret reisleri ile Lecna Heyat sorumlusu Dr. Sait gibileri de PKK tarafmdan ihbarcrhkla suclamyordu.tzn PKK'ye yonclik saldinlar ve soguk savas 'resmen' baslarmsn, PDK ve ozellikle PKJ, aciktan ae;lga PKK'nin anti propogandasr yapiyordu artik. PKK ile Ciiney'de Hizba $Ui olarak adlandmlan CUD uyesi PKI'nin iliskileri hie; bir zaman iyilesmemisti. Siyasi olarak fikir aynhklan vardr, Tiirkiye, Liibnan, Iran ve Suriye Komiinist Partileri He birlikte hareket eden Hizba $tii, PKK'ye gore "sosyal ~ven" idi, PKI'de PKK'yi "anarsist" olarak niteliyordu. Sovyetlcr Birligi i1e yakm i1i~kilcri ve Ortadogu'da neredeyse tek silahh 'Komiinist Partisi' oIma ozclligi bu orgiiliin sivrilmesine yol acrmsn, Ancak PKI'nin Kiirt sicili temiz degildi. Daha 1979'a kadar Saddam'Ia kurdugu ortak eephede Kiirt hareketine karsi savasmrsn, 1961'dc de aym politikayi izlemis ve yine Kiirt harckctine karsi rejimle i~birligi yaprrusn. Ancak Baascilann kendilerine her yoneliminde yine "emperyahzmin U~St ve bOlge gericiliginin uzann51" olarak niteledigi Kurt hareketine ve Kiirdistan daglanna slgmmak zorunda kalrmsn! PKI, Kiirt hareketinin Sovyetci kanadiyla iliski kuruyor ve PKK'ye karst bunlarla birlikte tavir ahyordu. Ciiney Kiirdistan politikasmda da Sovyetlerin istedigi misyonu yiiklenmis ve Kiirt hareketini denetlemc gorevi ustlenmisti. Kanh bicakh olan PDK/CUD (PDK, PKl, PSKJ ve PASOK) ve YNK/ CWQD <YNK, PDGK, PKI, Arap Sosyalist Partisi, Irak Dcmokrat Toplulugu ve BAAS Partisi/Suriye hizbi) ife ayn ayn cepheler kurmus, bunlan birbirine krskirtmak icin zaman zaman caba sar-

M~~.

1979'a kadar "gerid ve emperyalizmin U§<lSI"diye nitcleyerek e;atI§bgl PDK'yle anlasmrs, bu kez YNK He cansmaya baslarmsn. PKI'nin bu politikasi PKK'ye ve diger Kuzeyli orgutlere karsi da isliyordu, PK1, PKK He steak cansma noktasma gelinee, CUD protokoliine dayanarak PDK'ye baski yaplyor ve geriUalarm 001geden ';Ikanlmasml istiyordu. Savasm ve ya§3mm kosullanrun aSIrhglnl tasiyamayan ve ozellikle Avrupa'dan kanlan kimi PKK'1i1erde bu surecte orgutlerinden kacrrusn. 1985 Nisan'mda halen lsvec'te ya§3yan Dersimli Asker adh bir gerilla kacarak PKI'ye S1gmdl. PKK, Asker'in 'savas

sucu' isledigint, bu nedenle- teslim edilmesini isteyince PKI ile cansma siired de basladi, Hizba ~Qi, kendilerine srgmaolan teslim etmedi ve bircoguna PKK karsm acrklarnalar yaptInp Alman veya lsvec pasaportuyla Suriye ya da Iran iizeri Avrupa'ya gonderdi, PKI'ye Slglnanlar arasmda Siileyman (Baki Kater) ve Nebil'de (Mehmet Okray) vardi, Boylece cansmalar bu bahanelerle basladi. PKI pesmergeleri, 1985 Nisan'mda Haftanin'de 8 PKK'li kadro ve savasciyi pusuya dfi~iircrek oldiirdii. 1987'ye kadar siiren cansma surecinde, 8 PKK'Jj, 10'dan fazla PKI'1i ve bu e;ah§malarda PKl'yi destekleyen 5 KUK'.;u Oldii. 1983 ytlma kadar Behdinan'a sigman bircok silahh taraftan olan KUK, bu surecte PKI ile iyi iliskiler kurrnustu. Suriye'den PKI icin malzeme temin ediyor ve bunlan tasiyordu. PKK He 1980 oncesi girtstikleri catrsrnalar, Cimey'de de bu orgute karst durmalanna neden oluyordu. KUK, bu nedenle PKI-PKK cansmalannda PKK aleyhtan tavir takmdt. DIke ie;i faaliyetlere girisememesi, 1983'le Sosyalist Egilim kanadmm merkezi yaprdan aynlmasi ve kadrolannm Avrupa'ya slSInmasl, bir sure soma bu orgiitiin dagrlmasma ned en oldu. PKI i1e PKK cansmasi, Tiirk tazyiginden kurtulmak ic;in aslmda PDK'nin de isine geliyordu. CUD protokoliine gore, eephe uyesi bir giieiin sorununa diger iiyeJer de taraf oluyordu. PKK'lilere gore, PDK, PKK'den kurtulmak icin PKl'yi r;atl~maya kiskrrtryor, hatta bunun icin bask! yapiyordu.un PDK, ozellikle 1985 Nisan'mdaki olaylar nedeniyle, PKK'nin CUD iiyesi PKl'ye saldirdignu iddia ederek, Bosali Mtihamed Xalit yonetirninde pesrnerge mufrezelerini gerillalara karst harekete gedrdi, Ancak pesrnergeler ve komutanlan arasmda gorii~ aynhga 9kmaSl nedeniyle, bu saldm gerceklesmedi, Sind! asireti iiycsi Sadiqe Emer gibi kimi pesmerge komutanlan PKK'ye karst savasmayi reddetti. Emer, ylilar soma, 1992'de PKK yanhsi oldugu icin PDK'liIer tarafmdan oldiiriilecekti. Uzun zaman bolgede cahsan PKK'Jj gerilla ve komutanlar ozellikle Sindiler iizerinde yogun bir etki birakrmsn. Bu iliskiyi bozmak ic;in PKK iislerine yakm bir yeMe Sindi iiyesi bir c;oban vurularak, asiret geri11alara saldirnlmak istendi, Ancak, tertibin ortaya e;lkmasl nedeniyle Cukurca ve Uludere suu-

40

41

rind a ya~yan Sindiler aksi tepki gosterdi, 1983'un sonlanna kadar sik sik Cuney Kurdistan'a gidip gelen gcrilla komutaru Mahsum Korkmaz, Sadiqe Emer gibi cok say~d~ Sind! mcnsubunu etkilenmisti. Sadiq'm yash babasi Emere Sahhc Mala Eccrn, 1991 yilmda Derkar koyundeki evinde, Mahsum Korkmaz ve digcr gerillalarla amlarmi anlattyordu. Sindilcr dismda PKK, Bchdinan'da Cult, Berwari, Nerwey1, Rekani vc Lolani gibi asiretlerle de iliski kurmustu, Ozcllikle b~ asiretlerin aydmlan arasmda PKK'yi desteklcyenlcr vardi, B.u a$lretlcr hiycrarsik acidan homojen degildi. Asiroti olusturan bir .~ok kabilenin cgilimleri dcgi~iktj. Ornegin Sindiler arasinda PDK'hler, PKK'liler veya Saddam yanhsi cctcler vardr, Yine Bcrwarilcrden PDK'Ji, PDGK'Jj veya PKI'jiler vardi, Ancak bu asiretlerin tum~ Kuzey simn ile ili~kili idi, Bir <;ogunun 0 tara.fta .a.kr~bas~ veya ticarl iliskisi bulunuyordu. Bu nedenler PKK de iliski saglamalan icin yeterli oluyordu. PDK resmen acrklamarnasma ragmen PKK He ittifakrm bozmustu, PKK'nin Cimey'deki cahsmalan yasaklannus, kimi PKK kadrolan hakkmda tutuklama karan bile cikanlrrusn. 17 Agustos 1985 gunu PKK'Ji unW gerilla komutam Hamit Avci ScmdinliYuksekova smmnm guneyinde Edilbe koyu yakmlann~a PDK'liIer tarafmdan oldurulerek, cesedi Turk karakoluna teshm

1991 yihnda Xakurk'ta Mahsum Korkmaz Akademisi'nin bir ~ubesini acan PKK, buraya Hamit A vcr'nm adiru verccckti. Pesrnergeler tarafmdan sag ya da yarah ele gecirilen PKK'Ji savasc;tlarm Turk karakollanna teslim ed lmesi de artik srradanlasrmsn. PDK'nin Lak sorumlulanndan Dr. Sait Ahmet Barzani ve Dr. Kernal Kerkuki gibi kimi komutanlar Turk karakollanyla iliskilerini gizlemiyordu. 1985 ytlmm sonlannda PDK pesmcrgelcri, Xabur bolgesinde PKK'nin kl~ kamplasmasiru onlemek icin saldmya gccti. PKK'nin bolge sorumlulan cansrnadan kac;mdlgl icin bolgcden cekilmck zorunda kaldi. Cerillalar artik Turk ordusuna karst oldugu gibi, PDK pusulanna karst da onlem ahyor ve Behdinan'da da yeraltma \Ckiliyordu, Cansrnalara karsi <;Ikan pesmergoler, komutanlanrun PKK'ye karsi Turk karakollanyla anla~hgml gizlerniyordu. PKK ve PDK arnk cansan 'du~man' iki gii~tu. Ankara rejimi de bu stireci hizlandrrmak icin elinden geleni yapiyordu. PKI He PKK cansmasi, Suilerin zayifladrgi ve askeri gucunu iyice yttirdigi 1987 ytlma kadar devam etti.~

Turk Ucaklarr PDK-PKK htifakInI Noktaliyor

PKK ulke icinde eylemlerini arttmyor, Ankara Hukumcti'nin tum onlemlerine ragmen gittikce mevzi kazamyordu. Devlet kadrolan, Kurt sorununu "uC; bes eskiya" tesisiyle yiizcyscl olarak algrhyordu. Her cylem sonrasi gittik<;e gii~lenen, guclcndikce efsanclcsen gerilla hareketi, ikind yrhn sonunda arhk rejimin en onemli sorunu olmaya ka .. J d '1' "ld" tur er c, yem glye ugraYlp 0 urulen Kurt direniscilerin kabrini asker sungusuylc isaret cdcrek, "Kiirdistan muhayilcsi burada yatmaktadir" diye alay eden resmi ideoloji, 50 yil SOnTa bu 'muhayilenin' kabirden ,lklP yeniden siingiiniin ustiine yiiriimesine anlam veremiyordu! Dersim ve Zilan'r anlatan karl

edildi."
• Hamil Aver, Edilbe kOyO~vresinde konaklayan cadmarda kalan bir mi!isin rnisafiri olmus va buracla OIcKirOlmO~IO.Koy, PKK'nin Miroz karnp: clVanncla idl. Cesadi TOrk larahna alilarak, karakola haber veriJmi~li. TOrk makamlan (inW geriUscl Avel'yl ~11~mada vurduklan ~klinde ptopoganda yaplyordu .. Buna benzer bit olay cia 19G5'de PDK-lran'ln basma gelml~n. PDK-l Genel Sekretari Sulayman Mliini. Iran smmnda PDK-I pesmerqeleri tarafmdan yakalanml~ ve Melle Mustafa Barzani"nin emliyle OldurOlerek eesedi Iran ordusuna teslirn edilmi~ti. $ah ordusu MOinj'nin eesedini gOnlerce DoQu KOrdislan'ln o;:e~itlikenliorinde te~ir etmi~ti. Uzun zaman GOney'deki milli direni~ satlarmda yer alan 0010 eii~ly_a ve p~merge kcmutam Sadiqe Oe~uri'de. Barzanilerle anla~mazhga .dO~tOgO Iyln Melle Mustafa'nm emriyle 1963 Temmuz'unda TOrkiya'Yo teslim ed;lml~ va yillarca hapiste kalmrstr. . , .. PDK Hamil Avcl olaYlnln sorumlusunun Iran yanlrsi KOrt Hlzbullah mm lidan $ex Muhamed Xalid'in adamlan olduQunu iddia ediy?rdu. ~ali~. Melle Mustata'.n~n karde~i idi. Barzaniler arasmdaki ~ki~melerde annesi Ziban a~lrelmden oldugu Iyln Mesut'a karsr tavrr afml~, yanclaii'anyla birlikte Iran hesabrna yal;~~y~rdu. Ancak PDK, Hamil Avel cinayeti dahil, bu lOr hiy bir oiaYI resman ustlenrnernisti.

adaydi.

* PKI aym yll, Iran kar~lsillda gittikye zayiliayan Irak rejimine kariil cia eylemlerine son verdi. Ve CUO'un da savast kesmesi gerektigini dayalli. StatOkonun bozuknarnas: icin de mOttefigi CUD 9091erinin rehberlik alligi Ira/fill alayhina bir kampanya baiilatarak esas niyetini gosterdi! Sovyeller lren'm savaiil kazaomasm istemiyordu.

42

43

1986 yilmda, fran ordulan dusman topraklanndaki zaferlerini stirduruyordu. 3 yil oncesinde oldugu gibi, fran'm basnrdigr durumlarda da Turk ordusu devreye girerek disini gosteriyordu. Aym donemlerde Ankara ve Pentagon'un Kerkuk -Musul plaru da altan alta gun yiiziine cikanldr, Nabiz yoklamyordu. Turkiye ve ABD'nin, lrak petrollerinin, Basra'nm ve lskenderun-Kerkuk petrol boru hattmm Iran denctimine gecmcsine izin vermesi beklenemezdi. lSK, lran'm muttefigi PDK'yi vurmakla tavnm gosteriyordu. iran'a verilen mesaj, petrolun dokunulmazhgi idi! Gerekce olarak da PKK gosteriliyordu. Nitekim 1986-87 yillannda srk srk Saddam rejiminin devrilmesinin an meselesi oldugu, bu nedenle Turkiye'nin bir an once harekete gecip Kerkuk'u isgal etmesi gerektigi yolunda yorumlar yapilmaktaydr. Turk ordusu ise yorumIan asarak, Sovyet smmnda yaphgl tatbikatlarm ardmdan Hakkari smmna 50 bin asker kaydmyor, Batman havaalamm hizrnete a~lyor ve olasi bir i~galin alt yapisrm hazirhyordu. Donemin en ilgin~ gelismelerinden biri de ABO Savunma Bakan Yardrmctsr William Taft'm sozkonusu senaryoyla ilgili olarak 7 Kasnn 1986'da Ankara'ya yaphgl bir ziyaretti. Aym giinlerde ABD'deki politik akademilerdc TSK'mn Kuzey Irak't i?gal edecegi yolundaki ongoruler ders olarak okutulmaktaydi.rze) Turk yetkililerden Kamuran lnan'da bu gelismelertn yasandigr giinlerde BBC'ye verdigi demecte utangacca da olsa, "Dengelerin degismesi ve lran'm galip gelmcsi halinde, Kibns meselcsinde oldugu gibi, baskalanrun da sOZ sahibi olacaguu" soyluyordu. Turk yetkililerin telafuz dahi etmek istememelerine ragmen en buyuk korkularmdan biri Irak'm ~okmesi durumunda Kuzey'inde bir 'Kurt devletinin' kurulmasi olasihgi idi. TSK bu kaygilarla harekete gecmisti. 1986'nm 15 Agustos'unda Uludere-Cukurca hattmdaki PDK hedeflerine karst siddetli hava saldmlarma girisen Tiirk ucaklan ozellikle Heyat bolgesinde ~gu koylii ve Mmerge, l00'den fazla insanm ohimiine neden oldu, 30 ucagm kanldigr bombardiman, TSK'mn tarihi boyunca giri§tigi en buyiik hava akiru idi, Turk kara birlikleri de simrm sifir noktasma yakm Cuney koylerine girmi~ti.(2S) ,., PKK gerillalan bu ?iddetli saldmdan birkac gOn once Cukurca'da 2'si subay 12 Turk askerini 6Idiirmii§tii. Resmi aciklamaya gore, operasyon bu saldmyi duzenleyen grubun takibi arnaciyla

eolerinde banndirmaz. Biz Tiirkiye i{inde kalanlann hesabtm goriiriiz.

(26)

yapilrmsn, Donemin Basbakam Turgut Ozal, neredeyse ad vererek Ciineyli Kiirtleri tehdit ediyor ve PKK'yi banndrrmamalanru istiyordu: Erlerimize ka~J iilenen son cirw.yetlerin gerekli dersi verilmisiir. Umui ederim ki orada ~ka kimse bunlan bundan boyle kendi

Saldmlar arahklarla sonraki ytlda da dcvam etti. Bunlann en siddetlisi 1987 Mart'mda giri?i1eni idi, 5 Mart'ta Zaxo yakmlanndaki Sinaht, Alans, Ore ve Kisand koylerinin bombalanmasmda da,l koylu ya~nllm yitirdi, bircogu yaralandr, onlarca ev yrkildr. Ankara Hukurneti sozcusil Hasan Celal Cuzel, 30 u~agm 9 hedefi bombaladigiru a~lkladl.(27) PDK Politbiirosu 7 Marna yaymladigt bildiride Turk devletini sertce elestirerek, saldmlan "Fasist Saddam rejimini ayakta tutma dusuncesinin yeni bir karuti olarak" yorumladi.usi TSK'nm bu seferki bahanesi de, 22 Subar'ta Uludere'nin Tasdelen koyii koruculanna karst giri~ill~n ve 14 kisinin olumuyle sonuclanan geriUa eylemi idi, YNK pesmergelen de Kerkuk-Suleymaniye kentleri arasmdaki Pasluce cimento fabrikasma 13 Subat'ta duzenledigi bir baskmda Atilla Celikel adh bir Turk rniihendisi kacrrmisn. YNK aciklarnasmda, TC'nin Kurtlere yapbg. baskilan, Irak'ia isbirligini vc Kurt tutuklulara iskence yapmasml protesto amaciyla miihcndis Colikel'i tutukladigtru ~lklaml~tl.(29) Yarutrru da alrrushl Ankara aym donemde nrmamsa g~('n PKK eylemlerinin bedelini lsrail yontemiyle odetiyordul Coruniirde saldmnm PKK kamplanna karst yaplldtg. one suruluyorduysa da opcrasyonlann gerillalara zarar vermesi olanakh dcgildi. PKK'nin smir boyuna dagilrms birkac kisilik gruplanmn bu hir saldmlardan korunmasi oldukca kolaydi. Belirli kamplan ya da yerlesirn alanlan yoktu. PDK'den de uzak duruyorlardt. Turk ucaklarmm radanndaki hedef gii~ PDK idi,"
• Aynl dOnemde lrak re/ifni de KOrdistan'daki basktlanru olabildiQhlC9 artlrml,. kimyasal gazlar da dahil, kitle imha silahlanyla yOzlerce KOrt ktiyono yikmaya basIaml,IL. Saddam'Ln KOrdislan'a Genal Vali olarak lay in ehigi ve KOrtler arasmda "Eli Kimyewl" diye adlandLrlIan Mead Ali dOneminde binlerce insan OIdOr\ildO. Baas reji· mi savaiL yitirdiklfe KOrdiSlan'da katliamlara giri,mi,ti. CUD ve Mesut Barzani dOn-

44

-J5

Butiin bu gen;cklcri bilen ve Turk saldmlanrun ardmdan yaptibunu dile getiren PDK, buna ragmen 1987 yihrun Mayis aytna gelindiginde yogunlasan Ankara baskilan nedcniyle arnk kaj?;lt uzerindc kalan PKK protokolunu rcsmcn fcshctti. PKK ile iliskiler 1984 yilmdan soma zatcn kesilmis vc herkes kcndi j~iw

gl a~lklamaJarda

ihttyactrmz

actyor. PKK'1i olduklanm

var. PKK eylemleri, iliskilerimizin bozuJmasma yol sOyleyenler bizim dusmanlanrruzdrr"

ne bakar olmustu.
PDK Politburosu yaymladigi bildiride, 1983 yilmda PKK He imzaladiklan dayamsrna protokoliinii, belgcnin 11. maddesine dayanarak tek yanh fcshctigini aeikhyordu:

diyecekti.un PDK tideri Mestlt Barzani ise PKK ile yapttklan protokolU feshetmelerini daha ilgin~ gerekcelerle acikhyordu: ...Bizim elimize

politik. ve di,~er mcse/e/erle i/gili o/arak partimiz bilgilendirilmeml$tir.

.1. Protokolde belirtilcn ilke/ere gore, biJIgedcki gelismclcrte,

s~ratcjik,

m ite!en hi fgil end jrii mcm i$ ti r. 3. Pariimizin .politik cizgisine dcstek olunmamis, iilk» dismda (alr$malarda yardlm edilmemisiir. 4. Bir dizi sorun ortaya (Ikanlml$, kurtanlmis bii/gelcrde yarahlan hadiselerle, ozellik/e Slnlr boylanndaki giir;lere, on/ann sempatizanlanna, silahl: birliklere, oze! olarak CUD giic;lerine ve Imkh gii(/ere kar$1 problem yaratllml$flr. 5. CUD'un en iis! orgammn aldlgl kararlara iinem oerilmemis VI..' bu kararlar yenne getirilmemistir. 6. Cecmisten $imdiye kadar, partimizin onderligine, siuasetine, dostfarina kaY$1 saldirgan bir til tum izledikleri aakur. 7. Gerek iilkede, gerekse yurldl$mda yap,lan teriiris! cahsmalar ile insanlan tasfiye ederek oriadan kaldtrma ey/em/eri ve bu cylcm/ere neden olan anlaYI$/ar, insanilga ve demokrasiye kaY$ldlr ve KUKM'ne denk dii$memektedir. Biiiiin alanlarda ve autun parti orgiit1erini ve deorimin kurumlanru alman kararlan uyglilamaya (aiJnyorllz. (31)
Ankara opcrasyonlardan istcncn ilk sonucu alnusn. Yani PDK'nin PKK kar~11! tutumunu acrklamast saglanml~h. Nitckim, sozkonusu hava saldmlanmn ardmdan PDK'Jj yctkililerden Dr. Sait Ahmet Barzani, "Turkiye'yi dost olarak goruyoruz. Turkiye'ye
yaya yaptiklan ~agnlarda rejirnin kalliamlanna engel oluomasuu istiyordu, Ayru donemde ~l1mer~ saldlnl~1 da artmrs, Behcfinan va Soran'da rejime onernli kaylpfar verdlnlerek bir~ok yem alan kurianlmll1 va lrak ordusuna onernli zararlar veril·
mj~Ii.130)

2. Pratige ili$kin iakiikler ve oriak cahsmalaria iigili pariimizin ko-

PKK'n!~ bir belgesi ge(ti. Bu belgede PKK birtakim provakasyonfar ger,ekl~tmp, TC'nin lrak Kiirdistan'ma saldin zeminini haZlrlamaYI hedef'edi$ini belirtiyordu. Buna nedenle kendi onlerinde engel olarak gorduk/en PDKI gucunun boyle bir miidahe/e karsismda tasviyeye ugrayara~~, do~a~~fecek bir ~lugu PK~'nin do/dllmcagf ve a/ternatif olabflecegr belirtiliyordu ... Bu ve benzen gerekxeterle tahamiil suurtmtzi ~tzgmdan protokolii lagvetttik ... Artlk bundan bOyle PKK'nin deneiimimiz altrndaki bOlgelerde oarolabilmesi asia olast degildir. (33)
Barzani, arhk PKK'nin Behdinan'da olasi bile olamayacagiru soyltiyordul Tiirk ucaklan bu denli etkiliydi. varhk gostcrmcsinin asla,

Enfal ve Yeni Bir Yenilgi

PKK, PDK'nin baskilan sonucu Haftanin'de 1984'tcn 1988'c kadar neredeyse tumuyle illegal .-;ah?mak zorunda kaldr, Bu sure icinde genelikle PC?mergc hareketliliginin olmadrgi alanlan kulanmaya ozen gostcrdi ve cansmaktan kacmdi. Kurt sorunu ve lran-Irak savasi bolgedeki cikarlan icin riskli bir durum almaya baslayinca, daha dogrusu lran'm acik ustunlubelirmeye vc savasm bu minvalde sonlanrnasi ihtimali bclirince, BM Gii~e.nlik Konseyi, at~?kes .-;agnsmda bulundu, lnsan kaynaklanm Ylhren ve ekonomderi fel~ olan taraflar ateskcse razi

gii

oldu, Irak-lran savasi bitince, Cuney Kiirdistan'taki orgutler bir kez daha yolun sonuna gelmisnl

milli harckct

ve

9 yilhk savasta acimasiz yontemlcr kulanan Bagdat rcjimi, 16 Mart 1988'de Halepce'ye attlgt kimyasal bornbalarla 5000 sivil Kiirdu oldurerek yeni bir jenosid gerccklestirdi, Diinya bu katliarna tepki gosrermedi. Kurtler bir kez daha insanhgm gozltm onunde kurban ediliyordu. Halepce katliarmndan iki giin soma, yani 18 Mart 1988'de de fran rejimi BM'nin .-;agnsma uyarak ateskesi ka-

46

47

bul etmisti, Ateskesten sonra Bagdat rejimi simrdan .;ektigi ordusuyla Kiirdistan'a karst buyuk bir saldmya giristi. Kur'an'dan

esinlenerek "Enfal"· adrm verdigi bu saldmlar sonucunda rejim hie bir zaman giremedigi Xakurk vadisini bile ele gecirdi. CUD uyesi tum orgutlcrin merkez karargahlan Xakurk'a kurulmustu.
• Enfal, Arapga bir kelime. TOrk.;e·deFlrtlOa anlammds. Ku(an'da bir sureye de adml veren Islam; bit kavram. $avai/la kalirlerin; mal, can ve namuslarmm MOsW· manlara helal edilmesi anlarnmda yorumlanlYor. Saddam ordulanrnn Kurdistan'da bai/lalllgi 'Birinci Enfal' t 7.2. 1985·de. ikincisi 3.4.1988 tarihinde ba~latlldl. TOm Irak ordusunun kauldlgl bu 'Iemiztik' soyklnmlarmda neredeyse tOm KOrt koylen yakdlp. Ylklldl. Halep~ kenti kimyasal silahtarla yerle bir edildi. Iran savasmda bile kutamlrnaysn kitte imha silahlan KOrtlerOzerinde denendi. Kadm, ~cuk, gellQ, ihtiyar binlerce KOrtOIdOrOldO, onbinlercesi kaybedildi, Arap iopreklanna sOrOldO. YOzbinlerceinsan TOrkiye.Iran ve Sunya suurtarma kat;11. Onbinlercesi bu Olkelere slglndl ve yillarca buralardaki toplama kamplannda kalch. trak ordusunun ilk kills klylmlanndan biri 1983'te Soran'da yaplldl. OU~tepe ko, yO .;evresinde zorunlu ikamele tabi tutulan Barzan ai/iretinin eli silah lutan 8000 erk~gi Saddam gOyieritarafmdan bilinmeyen bit yete gtltOrOlerekoldOrOldO. unlann akiB beti ile ilgili bilinen lek~, Saddam'lO 19S5'dekibir TV konusrnasmda, "hakettikleri yete gittiler' ~eklindeki sozleri idi. 'Haketlikleri yet" ise rnezardrl Saddam 1983'teki Barzani kadiamtyla 1983-84 YlllOdakipe~merge saldlrllanmn intikamlnl atml~tl. Irak ordusunun bu operasyonlatl sirasmda ozellikle Soran oolgesinde yakla~lk 1000 KOrt klzl da ka~lrllarak kaybedildi! Bunlann bOyOkbOlO mOnOnkOffez Ulkelerindeki zenginlere sailldlgi veya Irakll OSIdOzey yetkililere 'hediye edildigi' sonradan orlaya qlkll. Kortez sava~1sirasmda Kuveyl'e giden kimi KOrtier,kadlO ve kizIanni orada buldu. Buntar para ka~1I10lndazengin Araplara satllml~ll. 1988'de Iran'la sona eren savasten sonra Saddam rejimi bOtOngOCO Kurdisile tan's yOneldi. "Katir" ilan ettiCi KOrtlere yooalik soykmma giriliti. Halepca basta 01mak Ozerebircok kent ve kasaba kimyasal silahlarla yarle bir edildi. Binletce insan oldurOldO.4000'den lazla kay ve kasaba hariladan silindi. Saddam rejimi Iran'la giri~tiOi sekiz Yllhk ssvasm acisuu KOrtlefden ~Ikanyorduo Ve tOm bunlar dOnyanm gozleri onOnde yapIhyordu. Ba~la Iran olmak uzere YNK ve PDK'nin i~birliOi yaptlgl tOm mOltefikier bu sahneyi kIY1danizlemekteydi. Oysa Halepo;ekalliammdan iki gOn once Iran ordusu YNK pelimetgeleri ile birlikte bu kenti ele ge~irmi~ti! Kurt HOkOmeliEnfal'deki kaylplan lesbit etmek iitin 1992'de bit komite kurdu. Ba~kan Mirze Eziz, yaptlklan araii"rmalarda, Enfal snasmda 182.000 insanm oldOIilldogOnu -veya kayboldugunu- lespit ettiklerini s6yIOyot.Ancak sOrekii yeni kaYlp haberleri ahyotlar. Kaybolanlann ~oOuloplu halde OldOtOlmO~IO. Bunfann bit kisrm DOhok"tadOrt loplu mezara gomOIOrken.bOyOkbir bOklmu de Arap IOprakJannda kalledilerek cesetteri dozerlerle topraOm alMa anlrmsn, KOrdistan Insan Haklan Demegi yonetici1erindenAvukal Mehmel SaUh Arnedi'de, Enfal'de OIOOrOlenn binlerce ki~inin ismini tesbit ettiklerini, 25 bininin 10100o tall ru bulduklaTlnl S6y1O yot.

Kurt pesmergeler 9 yil boyuncaonculuk yapnklan fran ordulan tarahndan yine 'sahipsiz' birakrldi ve tamamen dagtldl. Kurt direnisi bir kez daha bitmisti,

birkac zaferi

Talabani 1987 yihrun sonlannda, ay once yapngi aciklamalarda, 1988'de Suleymaniye'de basin toplantrsi

Oysa

yani

yenilgiden

daha

onumiizdeki }'II, yani yapacagmi soylemis ve

miijdelemi~ti!(34) Liderlere gore hareket zaferin ~iginden Ancak kendilerini olaylarm oznesi sayma yanhsma dti~.llikleri cok g~meden anlasilacakn. Halepce'nin kabusuyla arkalanndaki kimyevi canavardan kacan sivil yl~nlar, a~ ve perisan halde Iran He Tiirkiye sirurlanna vurdu. 100 bini askm Ciineyli Kiirt Turkiye'ye, yiizbinlercesi de lran'a slgtndl. Tiirk simrlanndan ge~ebilenler, 4 yil boyunca Diyarbakrr, Mus ve Krziltepe'deki kamplarda yasarn mucadelesi verdi, Bircok PDK ve YNK yoneticisi He pesmorge komutam ya Turkiye ile Iran'a slgmdl ya da Irak ordusuna teslim olarak cetecilige basladi,

donrnusni,

Bu yenilgiden soma bOlge uzun sure tiimiiyle bos PDK'nin bosaltngr alanlara yerlesen PKK ise, suurda giderek leniyor ve arnk sokulemeyeeek kadar kok sahyordu.

kaldi.
gii~-

OUi Dogan PKK- YNK Ittifakr

Talabani, 1984'te (EI Cephe Wataniyc Qewmiyc Dimokratiye / Ulusal Demokrasi ve Vatan Cephesi) CWQD'den aynldt. Saddam'Ia giri~tigi otonomi pazarhgmda da anlasrna saglayamaymca 1985 yrlmda CUD'a yakmlasn, Celal Talabani'ye gore Saddam'la yapttgl bu gOrii~melerden sonuc almmasuu Turkiye engellernisti. TC, gorii~meler surecinde Irak'a baski yapml~, Kurtlere otonomi verilmesi durumunda, YNK'nin kendi smirlarmdaki Kiirtleri de kiskrrtacagrm, bunun da Kiirtlerin bagimsiz bir devlet kurmasma yol acabilecegini belirterek, otonomi verilrnesine engel

olmustu."
YNK'mn Irak rejirniyle i~birligi arayislan CWQD'in fHren sona ned~ oldu. Cephenin diger uyeleri bu iliskiyi onaylarrnyordu. Bu nooihe zaten basmdan bert islevsiz olan CWQD da~ldl. YNK dl~mda:i diger ortaklann ise kayda deger bir giicii yoktu.

ermesine

48

49

YNK He CUD arasmda ilk i1i~kiler lran'm arabuluculuguyla kurulmustu. Mayis 1986'da CUD iiyesi PASOK ile PSKI, YNK ile ortak bir bildiri yaymlandi, PDK ile YNK'mn 8 Kasun 1986'daki uzlasrnasi da hemen ardindan geldi.uej Uzun sure devam eden Ciiney'deki ie;savas boylece sona erdi. Ancak POK/YNK yakmlasmasi Cuney hareketi i~~n ~o~ ~~lamh degildi. Sadece i~ cansmalar durmustu. Taraflar yme birbirine giivenmiyor ve ortak amac icin ortak bir strat.~ji ~I~.?turamlyorduo Herkes bulundugu alanda Iran ordusuna onculuk yapmaya devam ediyordu. 1985--88 arasi boyle gecmisti, POK i1e yapngi ittifagm bozulmasi PKK'yi YNK ile iliski kurmakta daha da serbest krlrrusn. Esasmda YNK He PKK'nin arasi hie; bir zaman bozulmarrusti. Ancak iyi de savrlmazdi. Bu~ ik~ orgiitun birbirinden uzak bolgelerde konumlanmasmdan da ~l~n geIiyordu. 1980'den beri Cuney alamnda ve aym Yll1arda~ .Ih~~n Lubnan ve Suriy€' de iki orgii t yonetici leri arasmda c;e?Jth goru?meier yaprlrmsn. Ocalan ve Talabani Suriyc ve Lubnan'da dcfalarca biraraya gelmi~tL Ancak PKK'nin PDK i1~ yaptlSI protok~1 ozellikle 1984'e kadar YNK He iliskilerinin alt duzeyde seyretmcsrne neden oldu. Karasungur cinayeti de YNK'ye guvensizlige neden olmustu. POK He 1987 Mayis'mda iliskilerin resmen kopmasi sonrasmda PKK, Giincy'dcki zerninde zorlanmamak icin YNK He ittifak kosullan aradi. YNK'da boyle bir isbirligine aokn. Bu amada Kasim 1987'de PKK'1i tcrnsildler He YNK Lideri Celal Talabani arasmda yaprlan goru?mclcr bir sure kcsintiye ugradlktan sonra 1988'in Mayis'mda yapilan bir protokoJle sonuclandi, Aym
• Talabanl'ye gore s6z1<.onusu dooemdt; Sovyetler BirliOi, I.rak rejimine, KOrtle· re otonomi vermesi konusunda telkinlerde belunmus, Izvestlya gazeleSI, YNKBaQdal gOro~meleri it;in ·olumJu" diye yazml~h. Ftansa'da Saddam·a "KOrtJerie a~la~In" demi~ti. Buna kar~lhk ABO, lrak'i ·YNK·nin otonomi alrnast durumunda Slzinle ili~kiletimiz bozulu(' diye uyatml~, Te, Saddarn'i petrol boru hamru kapatmakla tehcit etmi~ti. Otonomi goro~meleri slraslOda Saddam, TaJabani'ye PK1,.YNK ve .B~S.~rasinda bir cephe kurulmasl 6nerisinde de bulunrnustu. Bu 6nen~n.' PKI ran reJlmle iIi~kili olduOu sonucu YlklYordu. Talabani, ABO·nin goro~meler lyln olurnsuz ~Vlr taklnmaslna neden olarak, PKI ile YNK'nln Sovyetlerle olan dostluOunu gostenyor ve bu gOyier arasmda i~birliOi geli~mesi durumunda Irak'in Sol/yet etkisine gireceOinden endi~ ettigini belirtiyordu.(35)

giinlerde POK, YNK, PKI, PASOK, POCK ve PSKI'de biraraya gelerek Kurdistani Cephe'yi kurdu. Kiirt gii~leri arasmda gelisen bu birlikler, bu halkm en acih donemine rastlarmsn, Bagdat rejimi, Kurdistan'i kans kans yakryordu. Enfal surecinde, yani Cuney hareketinin yen ilgi si siirecinde PKK He YNK arasinda 1 Mayis 1988'de ittifak yaprldi. Protokolii PKK Genel Sekreteri Abdullah Ocalan ve YNK Cenel Sekreteri Celal Talabani imzalarrusn,

PKK-YNK Protokoliinan metni ~oyle idi:(J7) -Diismamn azgm saldmlanna kar~1 koymak ve halktmtzm ulusal direni~ harekeiini geli$tirmek icin ciddi bir miicadele oererek, bu sav~1 zaferle ta{landlrmamn uygun zeminini haztrlamak, bunun icin bi'fUn ulusal gut;leri bjrl~tirmek ve bunlardan ulusal duzeyde tparca ve genele has) cephe of~turmak, bu cepheler arasmda koordine, i$birligi ve ortak mucade1eyi gefj~tinnek icin t;alf~mak, -Her parcada devrimci silahft miicadeJeyigel~tinnek, tasfiyeci, bOlUca egilim, alam ve anlayr~lara ka~1 aldil miicadel« eimek. -Haldm ulusLmn gert;ek devrimci, demokratik gat;leriyle silo ili$kiler geli~t~rmekve aktil dayanr~ma icine ginnek. . .. .. . -Orgiitleri.miz her ~eyden once ban~ ve ka~d~Ii:k ~11~J:Ue~ne zemtn hazirlamak icin; ki$i, grup ve orgiitler arasmdaki t;efl$ktlenn bir yana hIrakilmastm, var olan t;eli$kiferiuzlasmaz t;eli~kileredO'n~tUrme yeri.ne gO'rii$meve tarh~malarfa giderilmesini, basin ve benzeri kampanyalarla yap!lan sudama ve didi$meler~n du~duru"n.asl~l, h?l1a,,!I~1nkuriulusu icin deorimci silahl: mucadeleyt tie kitlesel direnisleri gell$tirmeyl uygun giiriirler. Bu nedenle de tum ulusal giit;leri direnise t;aglYmakta, bunu saglamak idn de gorii~ alt$Ve~i, yold~flk ve !fiksek sorumluluk. ruhu ile tartJ$flraksorunlan ,oziimleme, aralanndaki anlasmazhklan btr yana btrakma ve deorimci silahll direnis miicodelesine kaiilma yoniinde caIba sarletmeye·davet ederler. -Halk kurtuiu» saoasim ve kit/esel deorimci silahll direni$ miicadelesini ulusal demokratik hareketimizin ve haikimtun umullanm en uygun ve en dogru yontem olarak:kabul eden lirgiltlerimiz, mucadelenin en iist bicimi olan bu saoastnn azimle surdunneyi ve gef~tirmeyi esas aimaktadir. Bu hususia Kiirdistan ,apmda bir giit;birligi yaratmllk it;i1i,Kurdistanh biiliin giit;leri de bu yakl~lml benimsemeye ve uygulamaya t;ag,n riar. Aynca orgiltlerimiz ekonomik, siyasal ve kuItiirel miicadele

so

51

ceklerdir.

bicimlerini de kitlese! miicadeleye paralel olarak geli$tinneye caba sarfede-

-P!<K ile YNK, ya~anCl ~$~ald giif;lere ve her turden gericilige kar$1 ~~re~fJ saoastmt gefl$tlnnek icm tum ulusal giir;ferin birlesme, ittifak ve tb$ki geii$finnelerinin gerekli/igine kesinlikle inanmakladtriar. Dogru temellere ve kurallara dayanmayan iiiskiierin giir;lendirilerek deoam eui?!m~er:egine inanan PKK ve YNK iirgiitleri, bunun icin geli$tirilccek dJ$kilenn !m~$tlt~lt. ol~~ak ?rgiitsel, siyasal ue ideolojik baglmslzllga sayg, ve btrJ~lrle::m.~ lr;l$lenne ~n$mamantn ve Kiirdislan'tn her parcastrun kendine ozgu kO$ullan dikkate altnarak, iliskilerde bu temefde bir yakltl$tmm esas ahnmasi gerektigini kabul etmekiedirler. -Siimurgeci diismanlanrntz Kiirdistan'da gelisen ulusal direnis ve bagl1nslzlik miicadeiemizi basurmak, df1nya kamuouu ve halktmtzm goziinden dii$iirmek icin birr;ok karalama ve sudamalarda bulunmakta, $U veya bu gf1cf1n ajanltg,yla veya ierorizm iddialanyla karalamalanna hakl'!'k. ka~.nd.J.rma~a ~~ll$maktalar. Bu durumu da gO"zoniine alan orgiillenmtz, somurgect dusmanlann ba$vudugu bu iiir astlstz iddia ve kampanyalan kabul etmeyerek, mahkum etmeyi ve ulusa! kurtulu« miicadelesinde, Kiirdistan'daki her slmf ve iabakamn destegini kazanmayt gerekli gormektedir. -Klyaslya bir sava$ln ya$andlgl bu diinemde dii$manm elinde koz ~la~~lece~ ~er ~~rlii har~ket ve daoranislardan ka(rnmaYI gerekli goren orgutfenmtz, tum Kurdistanh giir;lerin bu hususia dikkatli daoranmalanni; a.!!n~ zamanda ~omiirgedlerin iilkemizdeki oahsi uygulamalanna kar$l birltkte lamr belirlcmenin zorunluiugunu uurgulamaktalar. -Sonuc olarak, fa$ist somurgeci giir;lerin en azgtn bicimde halkunui ve ulusal direnis mucadelemizi yok etmek, toplumumuzu geriliklcr icinde iutarak, ulusai bagnnstzhk ve iJzgiirfiikten yokslln btrakmak isiedikleri, b~ a~lamda da her turiu yol ve yonfemlen deneycrek, kapsamlt kar$l deorima .sava~t y~riit~kleri bilinmekiedir. Mevcut durumu ve olasi geii$meleri dermligine irdeleqen ve son derece ciddi alan bu durumun bilinci~de. ola~ brgutlerin ufusal kuriulus siirecinin bir geregi clarak ~urdlstan In k~rtul~$~n~ ~endil~ne baglt sayan ki$i, grup ve orgiitlenn aralanndaki r;ell$kllen Ideolopk miicadeie ile gidermeye, halka kar$! sorumluluk duymaya ve bu espri ile silahh miicadele ba~ta olmak iizere d~reni$ temelinde. her parcada ~e~eflenen cepheleri olu$furmaya ve gene! blr ulusal cephenin kurulmast tcm uygun zemini hazirlamaua (aglrmaktaytz.

-Aynca halkumzm fiim ulusal deorimci-demokrai gii(leri, ozeliikle de Turk ve Amp deorimci-demokrai gii(leri ile dayam$ma icerisine girmesine, ortak dii$mano., emperyaUzme ve bolge gericiligine kar$l kendi kaderlerini ozgurce tayin etmesine ve isfedigi ya~m bicimini secmesine sonuna kadar onay ueren orgiit/erimiz, slraladlglmtz butun hususlarda bu ittifak protokoliinf1 imzaiadtlar.
Ancak, PKK ile imzaladigi potokolun hernen ardindan ABD'ye giden Talabani basma yaphg:l aciklamalarda PKK'yi silahh rnucadelesini durdunna konusunda ikna edebilecegini soyluyordu. Oysa YNK Lideri irnzaladrgt be1gcde silahh rnucadcleyi yukscltmckten sozermisti, Talabani'ye gore, Ban Kurtlere ilgi g6stcrirsc Kiirtler silahtan vazgecocckti.rasi Mam Celal, silahlr direnisin ycnilgiye ugramasl uzcrinc artik diplornasi kartim masaya suruyordu! Bu gclisme silahh mucadelcyi esas alan ve komploya cekilmekten kuskulanan PKK'nin tepkisini cckmisti.us) 1989' un 14-15 Eki m tad hlerindc Paris'te Fransiz H liku meti 'nin himayesinde toplanan Kurt Konferansmda da Talabani ayru tavn sergilemisti. YNK Liden, konferans konusmalannda silahh mucadeleye fazla itibar etmedigini gosteriyordu.(40l PKK/YNK ittifaki olu dogrnustu, PKK'liIer Talabani'yi kcndi sirtlanndan Turk Hukumoti ve CIA ile pazarhga oturmakla sucluyordu. Boylece iki orglit arasmdaki ittifak daha basmdan kaglt uzerinde kalmaya mahkum olmustu. PKK ile Cuneyli Kurtlerin iliskisi uzun sure boyle dcvam ctti. Daglarda pe?merge etkinligi buyuk olcude kmhnca gerilla ile de sorunlari olmuyor ve zaman akrp gidiyordu. Bu sure icindc cikan en onemli sorun, 1989'da aln PDK'linin PKK tarahndan iildiirUlmesi idi. Cuney Kurtlcri ulke i<;i mucadclcyi bir yana btrakrrus, cabalanru diplomatik etkinliklcre ve Saddarn'm Kurtlcre yaptlgl zulrnu dunyaya duyunnaya ayrrrmsn. Oysa Saddam'm sikayct ('dih:lij~;i Fransa ve Almanya, bu Kurt katilini en cok destcklcvcn ulkclcrin basmda geliyordu. Halcpcc, Almanlann Saddarn'a S:.tllgi kimyasal bombalan tasiyan Fransrz ve Sovyct ucaklarmca kavr"llmu;;tu. PKK ise, ulke icinde savasm dozunu giuikco artnriyor vc bu oranda da gu~lcniyordu. Artik Bchdinan simn boylanndaki Turk karakollan da hedef olmaya baslarmsu.

53

Ger~ekle~emeyen Ulusal Birlik Riiyalan ve 1991 Ayaklanmasi

SSCB ve Dogu Avrupa He birlikte reel sosyalizmin t;okii~ii, ABO ve miittefiklerini diinyanm tek hakimi durumuna getirmi~ti, ABO, 'Yeni Diinya Oiizeni' ile yerkiirenin haritasrru tek basma bicimlcndi rme ka ran nda yd I. Reel sosyalizmin yikilmasiyla on yillann statiikosu da sarsilmrsn. Ulusal sorunlar alevlenmis, Balkanlar, Kafkaslar, Ortaasya vb, bircok bolgede milli ve etnik bogazfasmalar baslarrusn. Bu olaylar ABO'ye sorunlu bolgelcre mudahale bahanesiyle bu iilkclcre yerlesme olanagl saghyordu, Bcnzcri kavgalann hit; sonlanmadigi Ortadogu, kayrtsiz sartS\Z ABO hakimiyetinin yasama gecirilrnck istcndigi yerlerin ba71tlda g('liy~rdu, Sa??am rcjiminin 2 Agustos 1990 giinii Kuvcyt'i I~gal ctrncsr, ABD icm Ortadogu'da dusledigi mudahaleye bahane oldu. BM Cuvenlik Konseyi'nin de onayiyla Irak ordusuna saldiran ABO, Bagdat rejimini bozguna ugratml;;tl. Savas surocindc ABO saflannda yer alan Ankara, sonraki doncmde diyctinin odcnmcsinl beklodi, 8iHo:;" a~lgl trilyonlara ulasan ANAP Hukurncn ve Ozal, Musul-Kerkuk pctrollerindcn pay ve PKK'nin bolgedcn crkanlmasi gibi hayaller bcsliyordu, _ Korfez Savasi Cuney Kiirtlcri icin tarihi ve yeni bir firsatti. Bu nrsatm liL'gerlendirilmesi durumunda onemli kazarumlar clde cdilebilinirdi. Yeni suroci degcrlcndircn PKJ<, Kurt guclerinl krizdcn yararlanrnaya vc ulusal birlige davet etmi;;ti.(41l . ~igl'r Kurt gii~lcrinde de boyle bir birlikci cgilim basgostcrml~tl.

dan Kurtler arasmda ilk kez yaptlan bu kapsamh gOrii~rne, Cuneyti Iiderlerce rafa kaldmlrmsn. Irak'ta gehsen yeni surec, 'daha sorumlu' daha dogrusu 'ABD'ye karsi sorumlu' politikalar gerektiriyordu, Miltefiklerin Bagdaftaki koltugunu birakmamakta israr eden Saddam rejimini i~ten cokernp devirme cabalan baglamlOda, Mart 1991'de Cuney ve Kuzey Irak'taki $iiler ile Kiirtler ayaklandmlrmsn, Kiirdistan'daki ayaklanmanm motoru, ayaklanmadan bir

*1991 NewroZ'unda

BOyQkAyaklanma

1991 yihnm .$llbat aymda PKK, Irak Kurdistam Ccphc WOK, Yi':.K) vo PO K-I ra n tcrnsilci leri arasmda 'u lusal bi rli k' baglammda \e;;1111 toplantilar duzcnlendi, Bunun sonucunda, Ulusal Cephe lIazrrhk Kornitcsi olusturuldu.un Komite, Kurtlerin birligi it;in yeni bir umuttu. . Anc~k Kurt kavminin talihi ve tarihi birbirine bcnziyordu, Bin~Cisll.~1 baskalan ta~in ederkcn, ikincisi de yine onlar yazlyordu. YIne b6yle oldu, Geh;;cn sur~te ortaya t;lkan yeni manzaralar birlik c;abalannm bir tarafa blrakdmasma yol a~tl. Oegi~ik par~alar-

KOrfez Savatl so!"'raSlnda Goney Kordistan'da ilk serhildan Iran sinm yaklnlOdaki Ranya kentinde bailadl. 5 Mart'ta bailayan bu ayaklanma siradan insantar ile rejim 90geri araslncla ~Ikan bir t;ahtmayla gelitti. 4 Man'ta bir grup genQ iIe bjrio;aQ lrak askeri araslnda Qlkan kavga ertesi gOn bOyOk bir halk ayaklanmasma dOnOtlO. Bi".;oOu rejfmden aldlOI sitahlatla TOrkiye'deki koruculara benzer g6revler yapen ~irel milisleri, zaylflayan ve gOyten dO~n askeri biriiklere salclmnca, gOQlObir direni§ie kartllatmadL. Aanya'cIa ayaklanmanln bai8nya ulatmaslyla birlikle gO~IObir yayln yapsn YNK'nln Denge Gale Kurdistan Radyosu'nun heyecanll t;aQnsl 7 Mart'ta SUleymaniye kantini de ayakiandu'dl. Spiker Ferhad Sengawi 'nin atetn ajitafif uslubu ozgOrloge susamlt insanlara bOyOk gO~ veriyordu. 6 Marna kentteki resmi binalara yooelik ba§layan petmerge saldlflslna halk cia katlldl. 7 Mart'a ka· dar sOren I08tl§malarda kent bOtOnOyle lrak askeri birliklerinden temizlendi. Aesmi kurumlar tahrip edildi. Ayaklanma Clncesi halkm en lazla OrkiinlO duyduQu yerlerden biri olan Irak isnhbaranna ait 'Emne SUreke' binasma saldlran kent sakinleri binaYI ~ndeki onlarca gizti polisle biriikte atete verdi. Suleymaniye serhlldanmclan sonra sjra Erbil'e gelmitti. Irak rejimi Erbil'de 10 Mart gOnO sokaOS ~Ikma yasaOI ian etti. Kentteki askeri va mOlki erksn, sokaga Qlkma yasagmdan yarartanarak Erbil'cIen ka~tl. au arada, Sacldam yanllsi Kerim Xan Biraclosl, Omer Sur~i ve Qadir Beg gibi a§iret ~te reisleri 10 Mart gecesi eUerindeki silahlan halka daOltll. Ve ertesi sabah ~tleriode Oenge Gele KOrciistan Raclyosu'nun da yay mlancbQI iilreti mesajlarta serhildan b~lacil. OQ saat sOmo ayaklanma sirasincla rejim yanhsl yaklatlk 200 kit' OIdOrOIdO.Irak'in kentte konumlanan 2. Ordu'suna baQ" yaklailk 50 bin asker teslim oldu. Erbil'deki ayaklanmadan 2 gOn sonra pe§mergeler Iran'dan geldi. Suleymanlye ve Erbil halkl ClzgOrlOQOne ulastiktan sonra KerkUk'O kurtarmak ittin harekete geQti- Ayaklama sonraSI teslim oIan lrak orcIusundan ~k miktarda stIsh ve ara~ ele ge~irilmitti. Halk 12 Mart'ta Kerkuk'e salcllrmaya bailadl. lrak'm en bOyOk 2. askeri havaalanlmn buluncluOu KerkUk, 19-20 Mart tarihleri ar8Slnda dOtto, Olkenin en bOyOk petrol tesislerine sahip bu kentte Qlkan Q8I1tmaiarda ~k saylda KOrt ClldO.lrak ordusu cia bOyOkkaylplar verdi. C{atltmalar sirasinda sokakJar ceset cIoImu§tu. Kentte giren KOrt gOi1Ieri asker CllOlerini Qigneyer!k get;iyOf'du. K&rkUk'reki TOrkmen, SOryani v& Arap ~QunJuk ise ayaklanmaya katlimam.tlJ. Kef1u)k'On ale geQirilmesinden Once kent saoo birQOk KOrt, Erbil ve SUleymaniye gibi kom~ yerletim birimlerine stOlnmittl, KOrt nOiusunun azaimasl nedeniyle kentin dO§I11esiuzun SOmO, Arap Slmnndaki Xaneqfn, MaxmLlr, Kelar, Kifr!, Sadlya,

55

giin oncesine kadar Saddam'm ordu rnilisi olan Kurt asiretler idi.* Irak ordusunun Kiirdistan'dan sOkiilmcsinden soma, bolgenin yonetimine el koyan ve artrk 'iktidar' sahibi olan PDK ile YNK,

Ulusal Cephe cahsmalarrndan da cekildi. Kurt birligt hayali boylece bir kez daha gerceklesmeden sonlandi, Keza, Talabani'de Ulusal Konferans icin 1991'in Mayis'rnda, "Kismctse artik ozerk Kurdistan'da

yapanz" diye konusuyordu.uo

Ancak gorunurde ulusal birlik Kiirtlere 'kismet' olmayacaknl

Tuzxurmatu, Dubis, Hewice, Kerac, $f1xan ve Sinar gibi kasabalar da ayaklandr. Soran tamarmyla kurtulmu~tu. 8ehdinan oolgesinde ayaklanma dana gey basladr, Amediye, Sersing gibi kent. lerde baslayan serhildanlar 15 Marna Duhok'a yansldl. Serhildan ile kurtanlan Duhok'tan sonra Zaxo'da Saddam ordusundan temizlendi, Reiimin elinde KOrt topragl olarak sadece Mused kalmrsu, Erbil ve Suleymaniye halkl Musul'u da kurtarmak iyin harakete geymeyi tasaruyorcu. 20--22 $ubarta saglanan ABD-lrak ate~kesinden hemen sonraki gOn lrak'm GOney'inde $iilerin <;Ogunlukta oldugu Basra, Naslriye, Kut, lrnara, Semava, Necef ve Kerb.el_agibi kentlerde de ayaklanma baslarmstr. Bozguna ugrayan BAAS ve istihbarat birlikleri ayaklanmalara kar~1 kOyUk direni~ler g6stermi~, ancak bolge ::;>iilerineline geymi~ti. SOzkonusu bolgede ABD'nin koydugu uyu~ yasagl da uygulanlYordu, Ayaklanma surecinda Kurdlstani Cephe pesrnerqeterirun biryogu lran'da idi, Enfal'de gucli vs kornuta kademesi coken, TOrkiye, Iran va Suriye'ya slglnan Kurt kuvvelleri tamamen daglnlktL MesOt Barzani, Celal lalabani 91bi !iderler or901 yoneticileriyle birlikte Iran ve Suriye'ye slglnml~tl. Enfal sonrast Zela ve Newzeng gibi Iran smmndaki bolgede uslenen YNK'nm 1989'da yeniden 6rgutlenme iqin glri~ligi cabalar sonuc verrnsmisn, PDK ve diger KOrt orgOt/eri de aym dururndaydr. Ayaklanman In ba~lamasmdan birkac gOn once KOrdistani Cephe kentlere gonderdigi temsll~lefi araclhglyla 'mOste~ar' denilen cete liderleriyte goru~erek, Saddarn rejiminin savasta ABD tarahndan kmlacaglm, bu nedante reJimden desteklerini yekip ayakIanrnalan halinde afedileceklerini bildirmi~ti_ Bagdat rejirnine karsr Kuveyt harekatrrun baslarnasryta birlikte YNK radyosu da halka ve cets reislarine ayaklanmayla HgiIi ~ifreli mesajlar yaYlnlaml~tL

BOyuk GO!;
Ayaklanmamn baslarnasryla birlikte Irak ucaklarma uo:;:u~yasagl koyan ABD, yasaga uymayan birkac Irak Uyagln! du~urdu. Ancak KOrdistan ve Goney lrak he, nuz kurtafllml~ken, ABO, lrak'tn 'lnsani arnach helikopter ucuslanna rnudahele etmeyecegini' aYlkladl. Bu acrklarna Saddam i9in isaret oldu. ABO Saddarn'm istedigi mesajl vermisti ABD'nin bu tavn KOrt ve $iileri bOyOk dO~ k'flkhglOa ugrattl, Onlar kendilerini ayaklanma iyin k,!?k,rtan 'Had' Bush'un bu karannl anlamakta zorluk ceklyordu. Oysa Bush. kl~klrttlgl ayaklanmalann nereye varacaglfll arnk kestiremiyordu. Saddam'ln dQ~mesi an meselesiydi, ancak onun yerine geyecek adamlar haZl( degildi. Bu nedenle denge korumall ve ayaklanmalar bastlTllmallydl. I~areti alan Saddam hemen qall~maya koyuldu, $iileri klrmakla ba~ladl i~, Kerbela ve Neoof'te kurulan 'kasaphanelerde' binlerce $ii katledildi. $ii klnmlnln sonlanmaslndan sonra KOrdistan'a yoneldL bnce Kerkuk'e saldlrdl. Burda sayl1afl da 01duk9a az olan sivil KOrtler, pe~mergelerle birlikte 3-4 gOn direnebjldi. Ancak Sacldam'm uyak. helikopter ve gOzO dOnmu~ devrim muhaflzlanyla ba~lattlgl sald,nlara kar~llazla direnemediler. Kentte yogunluk halinde buJunan TOrkmen, Asuri ve

Araplar direni~e de kanlrnarrusu. KOrt bozgunu Ve bOyOk gOyU Mart'ln son gonJerinde KerkLik'ten basladi va 30 Mart'ta Erbil'e Slo:;:radl, Saddam gUyleri, Giwer, Kerl<.uk va Ma)(mur'dan Erbi!'e dogru sakhnya geyti, 31 Mart'ta, devrim rnohanztsn. ucaklar va toplar sabah saatlerinde Erbil kent rnerkezine girdi, Kent merkezi top ate~ine tutnildu. Pe~mergeler aynl gun sabah saatlerinde Irak u9aklanna kar~1 g0f<IObir direni~ sergUedL Hava saldlnlan sooucsuz kaldl. Ancak 30 Mart'ta Erbil'in gOneyinde konumlanan pe~merge gO,.leri dOzlOk arazide ordu birliklerine karst direnemeyip geri qekildi. Ozellikle Ou~tepe catrsrnasmdaki yenilg; halk arasmda panige nedan oldu. Ve gO<;; astadr. b Geny nulus savasmak io:;:in kenne katdr. Hepsinin sHahl vardr, sneak bu gOce komuta edebilecek bir onderlik yoktu. Qatl~malarda bozguna ugrayan pe~merge gOy!eri de 31 Mart'ta dagllarak, ailelerini kurtarma dardine dusrnustu. Soz konusu tarihte KOrdistan'da pe~erge ve ayaklanmaci go,. kalrnamrsn. Herkes caruru kurtarma tslasmda idi, YNK'nin MK Oyesi, Erbi/ komu tam ve sonraki done min Ba~bakanlanndan Abdullah AesUl Kosret bile, ailesi ile birlikta kacarken yarunda tek bir korumasi bile yoktu. GOney KOrdistan'h bir yazar. GOneyli Kurt onderligin sozkonusu tarihle, ayaklanmaYI sahipsiz birakarak bir kez daha dagllmaslnl, ·0 stralarda hrrsizhk yapmakla me~guld[jler" diye aylkllyordu, 600-700 bin nufuslu Erbil kanti halkmm bOyuk bOlOmO kacn Kenle kalan ve €lIe ge9irilen o:;:ogu geno:;:5 bin KOrt rejim birtikleri tarahndan imha edildi. Saddam guo:;:leri yakalad!klan insanlan kur~una dizmi~, hastahanelerde bulduklan yarahlan pencerelerden atml~tI. Irak uqaklan kentten uzaklafjan ve io:;:indesivlUerin bulundugu aray konvoylanfll Selahaddin ve Ooysancax YOllannda napalmla yaklyordu, Saddam'ln emrine gore, "KOrt giysilari io:;:indekioorkes oIdOrOlecekO." U<;:aklardan atllan bombalar sonucu ekili tarlalann iyinde 6len yOzlerce ;nsanln casedi aylar sonra'tlulundu. Erbil'deki Mamel Oir mezarl,glnda, OslOnde "BuyOk goy doneminde oldOrOldO" yazlll binlerce mezarta~1 hala ayakta duruyor.

56

57

Erbil-Ankara Iliskileri
YNK Lideri Celal Talabani Turkiye'ye ilk kez (gayri) rcsmi olarak 8 Mart 1991 giinii ayak bash. Mesut Barzanl'nin darusmaru

2. BOLUM

Muhsin Dizayi ile birlikte Suriye Havayollanna ait bir ucakla Istanbul'a gclen Talabanl'nin goru~tiigu ilk Turk yctkililcr MIT Mustesan Teoman Koman ile Disislcri Mustesan Buyukelcisi Tugay Ozceri idi, . Ankara Palas otelinde yaprlan goru?mc gizli tutuldu, MIT V(' Drsisleri ile yapdan bu gorusmclerde alman 'olumlu' kararlar ve i~birligi sOzii gizli gorusmenin aciklarup mesrulastmlrnasrm gercktirdi, Bu nedenle donernin Cumhurbaskaru Turgut Ozal, Moskova'ya giderken ucakta gazetccilcre Talabani'nin Ankara'ya geldigini acrkladi. Bu ziyarct belli bir Kurt politikast olan tum gii~leri harckete gccirdi. ABD Ankara Buyukelcisi Morton Abramowitz bile, Talabani'nin gczisi uzerine Turk hariciycsiylc gorii~mii~tu. 13 Ocak'ta Ankara'ya gelen Ingiltcre Disisleri Bakanhgl Mustesar Yardimcrsi David Gore, Turk yctkililer vc Talabani arasmda arabuluculuk yaplp randevu ayarlarrusn.u) lsin ilginci Talabani, Ankara'da MIT ile goru?urkel'l!, Giincyli Kiirtlcr 3 gun once ayaklanmaya baslarrus, gorii?mcnin gerccklC?tigi gece de SuJeymaniye kentini ele ge~irmi~ti! Giiney'dcki bu gelismclerden ve 'iktidar' sahibi olduktan son-

59

ra, Celal Talabani ile Mesiit Barzani, arnk ayan beyan Ankara turlanna baslarruslardr. Bu ziyaretlerin ilkinde PKK temkinli bir dil kullarurken kendi sirtmdan pazarhk yaprlmasma izin vermeyeccgini bclirtiyordu.rn PKK'ye gore Cuneyli liderler TC'nin oyununa gclmcmoli ve Ankara'ya guvenmemeliydi. Ancak ayaklanma ile goC;donernini yeni atlatan ve ambargo altmda inleyen halkm durumu kotu idi, Ankara'dan yardrm isteniyordu. Celal Talabani'nin ziyareti boylesi bir suroctc basle rrusn. lyi komsuluk iliskilerinin ve karsrhkh crkarlarm korunacagi beIirtilen protokollcrin yapilmasmdan so nra , Cumhurbaskaru Turgut Ozal'in iinlii 'Kurt hamihgi' soylerni de baslarmsti. Ozal, Kurt liderler aracihgiyla Kuzey Irak'r ilhak cdip Musul ve Kerkiik petrollerine el koymayi hayaI ediyordu. ABO tarafmdan da destcklcnen bu plana gore Tiirkiye simrlan icinde kalan Kiirtlcrc de kisrni 6zcrklik verilccokti! Kurt liderlerin yam sira. petrol yataklanna yakin topraklarmdaki asiret reislcri ve Turkmcn tcmsilciler de Ankara'ya c;agmhp isbirligi imkanlan arastmhyordu. Ankara bu cahsmalan dogal olarak iran ve Suriye gibi, bolgoyle ilgili hesaplar yapan diger giiC;lcri de gozetcrck yapiyordu. lran'da, Irak'taki $ii nufusu kulanarak dcngelerin dagilrnasi halindc mudahelc hazrr-

bar larrusn. "PKK'nin Irak'ta i~i ne?" diye soruyorlardr.m Buna karsthk PKK, Talabani ile Barzani'yi ihanet icinde olmakJa ve kendi smlanndan politika yapmakla sucluyordu.te Ankara yonetimi, bu ziyaretler surecinde, Celal Talabani'ye diplomatik pasaport da vermisti. Talabani, 11-12 Haziran'da Istanbul'da yapilan Sosyalist Entemasyonal'a katilmak uzere geldigi Tiirkiye'de yapngi acrklamada, Ankara rejimi ve PKK ile iliskiler konusunda Mcsut Barzani ile tam bir g6rii~ birliginde olduklanm soyluyordu. "PKK'nin yerinde olsaydlm, bir sene siireyJe silahl: miicadeJeyi blrafar, bir sure diyalog yolu arardtm" diyen YNK lideri, "Biz

nnhyordu. Kurt liderler arhk·PKK'nin kendi topraklarmdan mast gerektigini, aksi takdirde zorla C;lkanlacag-:nt soylerneye

'-;Ik-

Turkiye'de olsaydlk, ozerklikien bile vazge(erdik" bonkorlugunde

bulu-

hklan yapiyordu.

nuyordu.tsi Turk yoneticilerle gorusmclcrindc samimi pozlar veren Talabani'nin ziyaretlerindeki ilginc tavirlarmdan biri de, .. urk T ve Kurt gazctccilcrle goru~tiigiinde kulandtgi c;ifte usluptu, Oncekilere yaptlgl acrklamada, PKK aleyhine kcskin ifadeler k':!lamrken, berikilerle daha yumusak bir uslupla konusuyordul Oyleki tepkilerin yogunlasmasi uzerine, Turk basuunm kimi sozlcrini .;arplttlgml bile soylemek zorunda kalrrustr.es) Aym giinlerde POK Lideri Mesut Barzani'de, PKK'yc iliskin

Ankara turlarmdan biri HEP Diyarbakir Baskaru Vedat Aydm'm 61diirUldugii giinkrc rastlayan Talabani, Kuzeyli kardcslerinin bu aah giinlcrindc Olaganustu Hal Bolge Valisi Hayri Kozakcioglu'nu ziyarct ediyordu, Aym surecte YNK ve PDK'yc, Ankara'da biiro acrna olanagi da verilmisti." Birincisi dismda Kiirt liderlerin Ankara ziyarctlerindc PKK aleyhtan sozler soylemclcri adctten olrnustu. Bu sozlcre Turk basimnda ozellikle gcniscc yer veriliyordu. Ziyaretlcr tekrarlamp iliskiler srklasnkca, PKK karsiti sozlcr de yogunla$lyor vc dozajt art-

acrklarnalarrnda, "Bizim PKK ile iliskimiz yok. PKK Tiirkiye Kiirdistan'inda. Ne yaplp ediyorsa, bizimle ilgisi yok" diyor vc Talabani ile

• Ceial Talabani, Ankarava geldikten yaklasik bir ay soni-a da Bagdal'a gitti_ KUrt kasabi Saddam'i Arap getenekterine uygun olarak dort kez open YNK liderinin diptomatik anlayrsina gore, herkesle her sart alnnda gonJ~[jI[jrdL Bagdat rejimi, YNK Jiderinin Saddarn'a sanlarak onunta 6pU~mesini detalarca TV'lerde gostermi~lil Talabani, Saddam'la en son 1983'le ozerklik g6fO~meleri surecinde gor[j~mu~, ancak anlasamaymca direni§e ba~laml~tl, Sonraki gunlerde Barzani dahil GOneyli di· ger Kurt tiderteri de Bagdafta Saddam', ziyaret edeceklL

soyluyordu.m lliski ler gcli st ikce, baglan nlar vc orta k isler de gel i~iyord u. Turk istihbarati. Zaxo'dan baslayarak (irgutlcnmeye baslarms, buna karsrhk Cuneylilere kimi ekonomik yardim veya kolayhklar gosterilmeye baslanrmsh. Cuney'm diinyaya acilan tck kaprsi Turkiye iizcrindcn gec;en Habur idi, Vc Ankara bu avantajrru 01dukca iyi degcrlendiriyordu. YNK, POK ve Diyarbakrr'daki Asayis Bolge Komutanhgi arasmda ortak askeri vc istihbarat komisyonlan da kurulmustu. Diizcnli toplanan bu komisyonlar 'smir giivcnligi' ve PKK'nin Cuney'dcn crkanlmasi iizerinde cahsiyordu. Bu dogrultuda Duhok, Zaxo, Erbil ve Salahaddin gibi kentlere Turk istihbarat uamanlan ve kimi subaylar yerlesmisti. Srmrda, Tiirk karakollanyla yeniden isbirliginc giren pe~merge komutanlan, bu faaliyetlerini gizlcmi-

"her konuda mutabtk" olduklanm

yordu,

60

61

Ankara/run onemli sorunlan vardi. Kurt sorunu gittikce buyuyordu. GeriUa hareketi hesaplarm tam aksine, gittikce gcni~lcmi~ ve Turkiye'de sistemin krizi haline gelmisti. Once Botan, Mardin ve Amed, ardmdan Serhat ve Dersim bolgcleri adim adim onemli oranda denetimden I;lkmaya baslarrusn. Savas kimi kentlerin kapisma da dayanrmsti. Gerilla hareketi artik tabur duzoyine crkmrs ve aym diizeydeki hedeflere saldiran bir gii~ haline gelmi~ti. PKK'nin Giiney Kiirdistan'da gelisen fiili durum karsismdaki yeni tavn da 'Botan-Bchdinan Savas Hiikurneti' idi. Buna gore Behdinan smm eylem alam kapsarrundaydr.rst PKK, bu surecte yeni bir taktikle de, sirur karakollanna saldmyor ve kisa bir sure icinde onlarca karakol ve sirur hedefi vuruyorduo Turkiye Cumhuriyeti'nin 70 yilhk klasik"vur-yonet" politikasi cok kisa vadcli basanlar haricinde, karst tepkiyi daha da nrmandirrnaktan baska bir ise yararruyordu. Ankara'da siyasi bir rocete ve bunu dusiinebilecek yetenek ile ccsarette bir lider yoktu. Sistcm namlulann zoru ve ordunun bekciligiyle ayakta tutulmaya cahsihyordu. lcendeki Kurtler "ourulup-voneiilecekken" disandakiler de "ourusturulup-voneiilecekii." Ankara'ya muhtac Cuneyli Kiirtler, simrda onemli bir giieu olan PKK ile vurusturulabilirdil Talabani'nin, bir sure sonra kendisine kanlacak Mesut Barzani He birlikte surdurdugu Ankara ziyaretleri 1992 yrhna bu minvalde tasiruyordu, Cuneyli Kurtlerin meveut durumu ve tarihi dencyimleri de bu ise uygundu. Ya da boyle olacagi varsayihyordu. Cunku baska seccneklcri g6riinmfiyordu. Ankara'nm bolgeyle asinahgma bir nc-den daha vardt. Kerkuk ve Musul cevresinde ya!?<lyanTiirkmen nufusla ilgili iddialar Kiirtlere karst kulamhyor, Musul'un statusu ile ilgili Cumhuriyet doneminden kalan tezler de, zaman zarnan bir tehdit unsuru olarak hanrlatrliyordu. Giineyli Kiirtlerin Turk smirlan icindc konumlanan Cckic Guc'e olan ihtiyaclan da onlan Ankara'ya mecbur kilmaktaydr, Talabani'nin en uzun Ankara ziyaretleri Cekic Cfil;'fin gorev suresinin bitimine yakm bashyordul 8 Haziran 1992'de PDK'Jj Xosyar Zibari'nin de kahldlgl boylesi bir ziyaretin sonueunda, Cekic Ci.i~ TBMM'nin 28 Haziran'daki oturumundan "uzatmayla" cikrmsn.

1992 Sonuc Alma Yilt!

1991 ythrun yaz ve 1992'nin kl~ aylanru Cuney srmr scridini bombalamak ve zaman zaman kismen i~gal etrnekle gcciren TSK, 1992 bahanndan itibaren sonuc ahci planlar uygulamaya basladr. Ankara, 6ng6rdiigii buyuklukte bir 'kardes kavgasma' girmeyi '?imdilik' goze almayan ve bunun icin yeter!i hazirhklan olmayan PDK He YNK'Y1 ikna etmek ion 'hrzlandmci yontemler' kularuhyordu! Bu yontem hava bom~~rdlmanlan ve ordunun sik sik Cuney toprakJanna ginnesiydi. Oyle ki, Melle Mustafa'run dogdugu koy olan Barzan bile bombalanrrus ve 'yanlishk' oldugunun soylenmesi geregi bile hissedilmemisti. Cuney Savasi oncesinde Turk ordu birliklerinin Behdinan'a yonelik en buyiik harekan 6 Mayis 1992'de basladi. Binlerce kornando.ozel tim ve koy korucusu, Hakkari'nin Cukurca ve Scmdinli iicesinin degi?ik kesimlerinden Cuney topraklarma girdi.(9) Harekat oncesinde helikopterlerin srk stk inip kalkngi Cukurca'ya binlerce komando ve ozel tim ylglldl. Opcrasyona katilmalan ir;in yuzlerce korucu toplandi. Aneak bircogu 'istifa' tehdidiylc operasyonlara katilmayi redetti. Cinarh, Kavakh ve Cayirh mmnkasmdan Behdinan'a girmeyi bekleyen komandolar, korueularm operasyona kanlmayi redetmesi uzcrine sifrr noktada bcklcdi, Isikh karakolunda da bekletilen kornando birlikleri, Hakkari Alay Komutanligr'ndan korucusuz gidip gitmeme yoniinde emir bekledi. Turk askeri Kurt isbirlikcisi olmadan harekct cdcmiyordu' Ozumlfi, Krrkdokuz, Kavusak ve ~lgh'dan Cuney'c giren birIikler ise, ilk giin yaklasrk bes kilometre ilerlerken kayda dcger bir cansma olmarmsn, Operasyon Behdinan'm Mctina ve Zap rruntrkalannda yogunla:?ml:?h. Genelkurmay sozciisii konuyla i1gili sorulan "Operasyon yapilrmssa bile yazmamahsimz" soklinde yamtlarken, YNK Ankara Temsilcisi Sercil Qazaz, "Bilgimiz drsmda bir operasyon yurutuluyor" diyordu. Cukurca ve $emdinli'nin sirur kcsiminden yapilan kara QPerasyonlan ilk iir; giinden sonra hava saldmsiyla dcvarn etti, Zive ve Karegul mmtakalanm havadan bombalayan ucaklar Cukurca i1Q! merkezi ve civar koylerin fizerinden alcaktan ucarken heyecana

62

63

neden oluyordu. Sarsilan bircok evin carnian kmhrken, halk olasi bir bornbardrrnana karsi disanda bekliyordu! Bu bombardrmanda ucak ve helikopterler 'kendi' srmrlan dahilini de vurarak sivilleri olduruyordu. Uludere'nin Mijin ile Balat koyleri yakmlarmda 4 Mayis'ta helikopterlerin taradigi koylu kafilesinden 12 yasindaki Hayat Tunc He 10 yasmdaki Bisar Bilen yasamiru yitirrnis, cok sayida koylu de yaralanml~tl.(10) Ordu birlikleri, Uludere simrmdaki Qcsrok ile Cukurca srrunndaki Ccliye Feqi rmnnkasmda iso 7 kilometre ilorledi. Yuzlerce asker de 5 Mayrs'ta, Semdinli'nin Yesilyurt koyu civannda srmrdan iceri girmi;;ti. Cccis yollarmm gertllalarca maymlanmasi uzerine birlikler rahatca ilcrleyemiyordu. Harekat stirerken, gcrillalar 15 Mayrs'ta Uludere'nin Tasdelcn (Nirex) ve lsrkveren (Bileh) sirur karakollanna saldirdr. Yaklasik 200 askcrin bulundugu Tasdelen karakolu, sabaha dogru basilml~, oglen saatlcrine kadar suren saldmya dayanamayarak dusmu~tii. Diger saldmlar taktik amacliydr. Resmi aciklamaya gore asker kaybi 29 idi. Cercekte onlarca askerin yasammi yitirdigi ve gerillalann video kasete de aldlgl Tasdelcn cylcminin g6rlintlileri Turkiyc'de yaymlanmca ses getirmis, ancak ki~lcri Bakaru lsrnet Sezgin, 'kasct rnontaj' diyerek zevali kurtarmaya cahsrmsn, TSK'mn son yillardaki en siddetli opcrasyonlan surerken, Giincyli Kurt 6rgutleri de kimin iktidar olacagma karar verrnek icin secirne gidiyordu.· Ashnda TSK operasyonunun socim donemine rastlamasi sadece bir tesaduf degildi. Ankara yonctimi. bir anlamda Kurt sccimlcrinde oy kularuyordul Oyun rengi; TC'nin istemi dismda geliscbllccek durumlara mudahele edecegini gosteriyordu! Behdinan'da Turk bombardimaru surerken, Kurt secmenler
"Turk bombardlmanl altmda yapdan ~imler 19 MaYls 1992·00 yapilen set;imlere 1 milyona yakm secrnen katildr. Seoyimletde 11 parti ile 4 lider adayi yanstr, Liderlerin tOmOnOn Kurt olmasma kar~ln, secimJere kanlen partilerden 4·0 Hristiyanlann temsilcisi idi. Secirnlere kanlan partiter 'degi~ik· agilimteri temsil ediyordu. Yekiliya Ni§timanperwere Kutdistan (YNK) I Partiya Zahmelke~e Kurdistan, Partiva r·emoqrat a Kurdistan·a Itak WOKI), Partiya Sosyalisten Kurciistan'a Irak (PSKt) f Parti Sosyalisten Kurdistan (PASOK), Partiya Oemoqrat a Gale Kurdistan (POGK), Partiya Oomuniste trail. (PKI), Hizbi Islami, FilehEI Kurdistan'a Yekbuyi, Filehe Demoqtal. Hereka Demoqtal a Asuri, Kildane Asilriye Demoqrat gibi parti va gruplar pusulaiarda kayldl olarall. set;ime girdi. 164 sandlkta 982 bin oy kullamldl. 5'i Hristiyan, 105 parJemen-

sandik basma toplanrrusn. . Mayis'm ilk giinlerinde baslayan TSK operasyonlan ncrcde~~ riitinlesmisti. Ordu birlikleri, Giiney:de kendi slm,:!.n~ayml;; gl~1 davramyor, istcdikleri an karsiya get;lyor, ucaklar eglhm yapar gtbi smir bolgesint bombahyordu. Gerillalar simr bolgelcrindcki hedeflere saldirmca daha cok basvurulan bu 'rutin ~ah~malarda'
ter belirl ena. . . . Sandtk ba~lannda gozlemci olarak sadeca tabanca ta~lyan bit monefik asken ile her partiden birer lemsilci bulundu. Seo;imden iki gOn Once propaganda yasagl kondu. MaYIS aylmn baslannda ~aqlawa yakmlannda PDK- YNK ya~hlarl arasmda meydar.a gelen va birkaq ki~inin 0I0mOyia soouclanan blr cansrna aile kavgasl olarak ortbas edildi. PASOK Liden Dr. Mahmut Osrnan'm Duhok·da yapmayl plantadrgl miting PDK yanhlannca angallendi. YNK mOdahale ederek Osrnan'm konusma. Seyimlet iki ay iyincle iki kez artelendi. Son ~rte!emede naden ~Iarak gosterllen "mOrekkep krizl" KOrt lidarler arasmdaki govens1zhgln dl~a vururnu ldi. MOkerrer kulianmaslnl angellemek iyin kollara sOrOlen mOrakkebin silindigi va bu durumda hila yapllabilecegi, Ozellikla YNK Lideti Celal Talabani taranndsn ileri s~rolmo~ ve bu nedenle seeirn 48 saat ertelenmi~ti. PKK, secimlsrs dair ozel bit pohbka geh~tlrmemesine ragmen, ·dl~ gOdOmlO liderletin halkln temsilcisi olamayacagl" yanOnde g6SIn! sagladl.

or

. ..••• , i~laminin ba~ladlgl gOn PDK uden Masu! BarzaOl, Selahadchn de, YNK Liden Celat Talabani·de Qeleo:;ola kasabasmda oy kullandr. Get;im sandl~m~ bin ki~ilik bir kalabahk ile gelen Mesud Batzani oy kullanliken bu olaym kendllan iqin "tarihi bir an" oldugunu belirtti. Behdinan·da PDK. Soran'da. YNK Oncle gini. . Kurt liderler, se9mlerden Once Suleymaniye kentinde bir araya gelerek:set;lm sonoclan na olursa olsun" itiraz atmayeceklerine dair soz vermi~ va Kur'an'a al basrmslardr. Set;im sonucunuc!a, Hizbi Islami yOzde 5. PDGK, PKI, PASOKlPS~1 toplam yuzde 5.5, PDK yOZde 46, YNK ise yuzde 44 orarunda oy aldl. Ancak kO~k p~rIIle.r yozde 7 barajml a~amadlklan iyin aldlklan oy YNK ve POK arasmda bol[j~Oldu. BOylece YNK va POK 5O·~r milletvekili Ylkardl. .. Asutilerin seqimi ise ayn sandlklard~ t~plldl .. On~r "tin aynlan ..sand!klatda. YNK ve PDK listelennden l·er, Hareka Asun listesinden rse 3 milletvekill set;lIdl. Irak rejimi, "Sahlt oyunu" oldugunu ilen sOrdOgO ssclmleri yasadl~1 ilan eni. KO~ liderlar ise set;imin meliru va yasal oldugunu, 1970 Anlasmasma dayandlgml lien sOtetek KOrt halkirun kendi kaderini tayin etmesi gerektigini savunuyordu.. .. Seyimlet sonucunda PDK ve YNK, hOkumet dahil, tOm. devl~t yenetlmlnl van yanya b6W~tO. HOkOmetin kurulmasmdan sonra Y~~, set;lm. Jttifagl1'aptlQI Zahmatkeli'e kendi kontenjanlndan 1 Bakanhk vardl. Asun ve PKI ye cH: biter Bakanbk aynldl. Islami Harekerin kabul etmedigi Diyanet Bakanhgl l&e s~lmlarden so.nra kurulan Yekgirtin'e verilcli. Diyanet Bakanhgl Yekgirtin·t~ PDK'y~ katillmi nedenlyle tekrar PDK'ye geyti. Zahmetke~ ise 2. Ba§bakan dOnemlnde kabineden aynldl.

ro~ bildi rdi. . OJ verma

64

65

le uyandlk. Alc;aktan uc;uyorlard1. Biz nasrl olsa bizi tamyorfar, burada Karker (PKK) ofmadl§lm biliyorfar, bize bir zararlan olmaz diye dii$iinerek karakoldan dtsan bile ctkmadtk. Ancak bir siire sonra bizim karakalu bombalamaua basladilar. Llcakiar tam diirt kez alcalip bomba btrakn. Biz beyaz bezler salayarak diisman <ah~tlk(a onlar ustumuze bomba altt. olmadl§lmlzl anlatmaya
PDK Ankara Temsilcisi Sefin Dizayi, saldinyla ilgili ,olarak Turk Hiikiimcti'ne basvurduklanru ve aJacaklan yamta gore hareket edeceklerini soylerken, bombalanan sivil ycrlcsim birimlerindc

dusen ucaklar da oluyordu!" 26 Mayis 1992 g-unli Cukurca'ya bagh OziimJii (Destan) karakolunun tahribiyle sonuclanan gerilla saldmsiyla birlikte sabah saat 05.00 sulannda, Diyarbakrr ve Van'dan kalkan Fantom ucaklan ile Cobra helikopterleri Ciiney Kurdistan'da cesitli sivil hcdoflcri bomba ladl.(12) Tiirk savas ucaklan ve helikopterlerinin bornbardrrnarunda Berwarl, Sorzeren ve Bedihi koyleri ill' Ka nima si' deki cadirlar isabet almisn. Hava saldmsmda Milet Xalit Hl'sen(S), Nczar Romezanfl l) ve Serhat Ahmet(6) adh cocuklar ya~amml yitirirken, Meryem Zeydan (55), $ivan Xali t(1 0), Scrwan Muhamcd(6), Adil Piroz(52) ve Hcyran Hasan(30) yaralanrmsn.un Saldmda bombalanan bir PDK karakolu da aglr hasar g6nnli~, ve karakol kornutam Heyran Hcsen'de yaralanrmsn. Ankara, Cuney Kurtlcrino derslerini veriyordu! Daha dogrusu PKK'yi bolgeden cikarmanm yollariru gosteriyordu. PDK karakol komutaru Hcyran Hescn Duhok Azadi hastanesindc olayi soyle anlanyordu: Sabah saat 4:30 sulannda uc;aksesferiy-

dort kisinin oldligiinii, ue; kisinin yaralandig.: .. '~Ik.!lyMdu. Sik sik hava saldmlanna hedef olan Serzcrcn ve Turc adh suur koyleri bu bombardnnandan SOnTa bosalnldi. YNK Zaxo Kiirdistani Ccphc Komitc Uycsi C"lak-t T'lr.<) Mazhar, YNK olarak, Turk saldmsmm durdurulmasi it;in 8:\'1'vc bir
mcktup gondcrdiklertni soylcycrek saldmlarm al11,1(II1I, ;'l':irk Hukumeti'nin amaci bizi PKK'ylc savastrrmak. PKK"··c cvlcmk-rini koylerimizdcn cok uzaklarda yapmaSI yoniindc ~a~nd; bulun.icagiz. PKK'ye karsr savasmayacagrz, Ancak onlara VMUi!1) cdccek durumda da degiliz" diye tarnmhyordu. ' PDK Lideri Mesut Barzani'dc, "TC kendi srmrlaruu korurn.i gucune sahiptir, Ancak biz biitun Sll11r1 koruvamaviz. BornbalamaIan kabul ctmiyoruz" diyordu. .. Turk ordu birliklerinin bornbardnnanlan vo PKK'li gCTill,)],mn saldmlan bu sure icinde karsrhkh bir nrm.irus _t;tiSk'rdi. Corill.il,ir sadecc 24 ile 29 Haziran tarihlcri ar.ismda Cum-v smmnda Sl'nIdinli'nin Zinc, Uludcrc'nin BCI(IIl~qme ill' 1-1.1kuz"T:lburu vc Silopi'nin Balhkaya karakollartru vurmustu.n n Turk ordu-u dd bun,1 karsihk, her cylcmin ardindan Cuney topraklarmda misillcmc yapmayi rutin tcpki halinc gctirrnisti. Ara sira da 29 Hazir.m'da Scmdinli'de oldugu gibi kcndi srmrlan icindcki koylulcri dt' vuruyor ve gerillaya nc gclmi?ti. boyle karsrhk veriyordu!" Artik boyle olacaktr, Cuneyin simr ~l'ridi turniivlo hedcf bali-

• 1992 kt~Inm bitmesiyle birlikte Tork u~klan. Xakurk'daki gerilla ksrnplaruu dOzen Ii arahklarla bombalamaya ba~ladl. Oyle ki, Oiyarbaktr'daki 2 Taktik Ana OssO pilotlan, kahvaltl oncesl Onilormalannt ku~and.ktan sonra uotak1anna anayip bombalartnl Xakurk'a b.raktyor ve ~aylattn. sogutmadan evlerine dMOyordu' 1 Tern· m.uz'da yapllan bu rutin bornbardrmanlann birinde dO~Orolen bir TOrk u93gt oIdu1«;a g~~ltO kopardt. Xakurk kampuu bombalarken, geriUalar tarahndan ~llan atesle dO~~rolen, 62-716 kuyruk nolu bu F-l04 fantom u.tagmtntn enkazt ve pilotlann cesedt Ote tarafta kalmt~lI. Ulf3glO gerilla kampmm OZefine dO~O~ nedenini a~lklayamayan An k.ara'. GOney KOrtierinden enkazt ve pilotlann cesedini istiyordu. Yeni Olke muhabtn Salt AflSoy'un 15,7. 1992'de ~mdinli yaktnlanndaki Ourji mmukasmda gorOntOle<ligi en~az, Karker daglndaki bir gerilla kampina 700 metre uzakn. K6yl0Ier e~k~tn 6nemh klsmlnl kattrlarla ta~lyarak lran'a g~irip satmrslsrdr. Gerilla1ar da. blr plotun Q9vreye da9tlmt~ cesedinin part.alartnt IOpiayarak g6mmO~tii.

'~mdinli'nin Ortaklar, (Blgalte) koyO 29 Haziran gunu sabah saauerdo Turk sa~ u~klart tarafmdan bornbalandi. yogunlugu korucu ailelerindcn 6 kis! didO. 25 kOylO de yaralandt. Kaymakam Seyfullah Hacunuttuoqlu ilk aciklarnasmda tlombardtma~t milliyeli belirsi~ kamullajh bir Ulf391n yaptlgml soyledi. Daha soma yapilan resrm a~lklamalarda rse bombardlmant yapan ucaklann TSK'ya ait oldugu kabul eclildi, ancak bunun "yanb~hkla· oldugu one siirOldO. Aym bolqe 11 Ternmuzda oa bombalanrms, bu oIayda da 2 ki~i 6ImO~, 21 ki~i yaralanrrnsn. (15)

66

()7

Guney Savasr'mn Fitili Atesleniyor

Cuney .SaVa~I'~1 ba:;;lat.maYI planlayan gii~ler, bunun icin geriyc sayma islcrnini 27 Haziran 1992 giinu saat 17.00 civarmda baT ~~t"-::'N~'nlll Zaxo Kornitcsi uyelcrindcn Sadiqe Emcr bu tarihtc (l1~1urul.du. llccye 5 km. uzakhkta bulunan Dcrkar nahiyosindcki cvmc glden Erncr, yol kennrmda parkedcn bir aractaki dort ki:;;i taranndan PllSUYil d ti~iiriihnii;;tii. O, Bchdinan'da PDK yanhl.m dismdakilcrce sevilcn bir insandt. Oldurulrnosindon bir giin soma da Ciinl..'Y Kurtlori, hukurnctlori n i iii) n ott i!" E~cr'in .6Iduriildiig-ii haberinin Y.lYllmaslyJ,l 2axo vo cevrc yerl esrm bin IIIlorindc gergi n Ii k basgosterd i. P D K dna veti iistlenmerncsinc ragmen, Sadiq'rn "cahs" oldugu yolunda propoganda yapryordu.v Amac cinayctc tcpki gi)st('rilnw<;ini cngellcmck ve
___ Guney Kurdistan'da yapilan seyimlerin ardmdan olusturulan Meclis'te suren • goru~meler sonucunda 28 Haziran'da hukurnat kurulrnas: ve bakanuklann payla~llmast konusunda gonj~ birligine vanldr. Hukumet: Savunma, lcislert, DI~i~leri, Maliye, Egitim. Saglik. Ziraat. Turizrn, Sanayi-Uretim, Kanuniar, Belediyeler, Din-Diyanet, KlilWr, lnsan Haklan ve Ula~lm gi. bi 15 bakanhkll brr kabineden olus turulrnustu. Uzun suren tartl~m_alardan _sonra kabinenin daglliml da ~byle oldu: Disislen, Savunma_. Mahye: .Kullur ve Ziraat Bakanhklan, Kurdistan Yurtseverler Birligi'ne (YNK). )~l~!en. Egilim. Dln-Dlyanel. Sanayi ve lnsan Bakanllklan da Kurdistan De. mokrat Partlsl'~e (PDK) venldi_ Kalan 5 bakanhk ise Asuriler ve diger partiler arasinda bOlu~luruldu Ilk Basbakan YNK'li Dr. Fual Masum. Meds Ba~kanl da PDK'!i Cewher Namlq oldu. Kabinenin payla~l!maSI koousunda 20_6_1992 tarihinde basrna kapah olarak ya" puan ve gun boyu sOren toplanti sert tarusrnalara sahne oldu. Tarusrnalar en cok bakanhklann paytasuru konusunda yogunla~tL PDK'nin lit< onernli bakarjhkta rsrar etmesi dlger partiler lar~tmdan kabul edilmedi ve sert tartrsmalar yasandi. YNK Lld~n Talabanl, kurulacak hukumetta bakanhklann e~il olarak dagllilmasl g~rekl,g'nl soylerken. PDK hderi Barzani'nin ise Jyi~leri, Maliye va Egitim Bakanhg.1 ~da .Israr etmes! anla~mazhga neden oldu. Ancak diger parlilerin tepki gbsterme. Sl uzenne PDK gen acsm atmak zorunda kaldl. "Sadiq Emer, 1975 yenilgisi ardindan 1976'da baslayan direoi~le birlikle milli hareket. saflanna katl!?1. Babasi da eski bir pe~merge idi. 1943'le ba~layan Kurt ha~eketl_ _s~reclnde Behdlnan'da a~iret olarak sadece Barzaniler direnirken, b6lgenin di. gerbutun a~lrellen rellme mllishk yaplyordu. Bu a~iretlerden ancak kimi insanlar direnl~ sallanna katllml~tl. Sindiler de diger a~iretler gibi. kimi donemler Saddam re)lmlne millshk yap!l_ Ancak bu bliylik a~iretin direni~ sa!lanndaki pe~mergelerinin

gosterilecek tepkiyi mahkum etmekti. YNK Zaxo Komitesi gosterdtgi ilk tepkide olayda PDK'nin parmag. oldugunu belirterek, bu partinin Derkar Komitesi uyclcrinden Maxawir'i gozalnna aldr, YNK'hlar, Erner'In katillcri yakalanmcaya kadar bu adarm birakrnacaklanm soyluyordu. Emer'in oldurulmesiyle PKK mesaji aldt, Saldm Emcr'in sahsmda kendilerine idi. Erner, bir sure once l.ubnan'da Abdullah Ocalan'i ziyaret etrnis, bir sure yanmda kalrmsn, Oldiiriildiigiinde, iizerinde PKK liderinin kendisine armagan cttigi tabanca bulunuyordu. Cinayet, Behdinan bolgesinde onemli gclisrnelcrc nedcn oldu. PKK He Kiirdistani Ccphe arasmdaki savasa yol acan geli~melerin fitilini atesleyen Sadiqe Emer cinayetinden iiI; ay once de Ar-edlyeli asiret reisi Eli Saban aym :;;ekilde oldurulmustu, PDK'nin dahil oldugu bir komployla oldurulen Eli Saban'da Emer gibi, 1991 Agustos'unda Bekaa'ya gitmi:;;, Ocalan'la gorusmustu, Olduruldligiinde 'resrnen' PDGK'1i olan Saban, bir sure once YNK'dcn aynlrrus ve Ocalan'la gorii:;;tii k tcn sonra P AK' a hizmet ctmcye baslarmsn, PDK, Talabanr'nin de yakm dostlarmdan biri olan vc 1991 ayaklanmasi sonrasmda Amcdiye'yi savunurken yaralanan $aban icin de "cahs" propogandasi yaprmsn. lktidar ortagl YNK son ornekte oldugu gibi 0 zaman da sessiz kalmisn. PKK'nm resmen YNK'h olarak bilindijii il;in misillernc yapmakta tcmkinli davrandigi vc 'tepkiyi YNK'dan beklcdigi' olayda, YNK kendinden bekleneni yapmakta gccikir vc altan ahrken, Emer'in rnensubu oldugu Zaxo'nun en buyuk asireti olan Sindiler PDK ve YNK ile iliskilerini kcsti. Sadiqe Emer'in evinin bulundugu ve asiretin Mala Acem kolundan olan Derkar koyune PDK ve YNK'dan kimse sokulmadi. Bu partilcrdeki Sindi mensubu bircok pesmerge de orgutlerinden aynlarak, katillerin kendilerine teslirn
saYISI da oldukca lazla idi. PDK'nin politikalafl, a~irelleri yilirmesine neden oluyordu. 1986 Ylhna kadar pe~merge saflannda yef s.an Sadiq Emer, PDK ile ylkan bir takim sorunlardan dolayl, bu partiden aynfarak bir YII boyunca rejime milislik yaptl. Aym YII PDK'de Iran ordusuna milislik yapmakla suclaruyordu. 1991 ayaklanrnasiyla birlikte YNK sananna kanlan Sadiq Emer aleyhine ·cah~· propotandasl yaplldlgl dOnemde, PDK komitelerini rejime ylflarca milisl~ yapan insanlar ybnetiyordu. Pe~merge)erin de yOZde sekseni bu cinayatten birka:~ ay oncesine kadar Saddam'a parall askerlik yaplyor, 9orOnOrde PDK ve KOrt hareketi aleyhine 93h~lyordu. Bu oranlar biraz daha az olmaslna ragmen YNK i<;:inde geyerli idi.

69

cdilnx-sin: istodi. Aksi takdirde intikam ahnacaku, _YN,K lidr-ri Cclal Talabani ve POK lideri Mesut Barzani Si di ro Icrtne gll1\. 1Crt,1 crt 'ba~sagWhgwl' .. "kl r nI us mesajmda katillerin bul UM~ _ _ __ . gma soz vercrck olayi kmarrustrlar. Ancak Emer'in yakinlan dnayet tell sorurnlu tu tuklan Barzani'ye tepki gostermi~ ve bassa h·, mektubunu kabul etm('mi~ti. gg
W

~inay~tin ardmdan yaprlan arasnrrnalarda dnayetin failleri 01dl1gu, h!.'llrk:n~'n P?K uycsi 4 ki~i tcsbit cdildi. Bunlar, Recep (ReC\l) (_,crmavI, rahsm Kcrnckl; Eziz (Ezo) Kurcmevi ve islam (1510) di yc tan ina n Duski a ~ircti u yclcri id i. Ka tiller PDK' nin "Pa tin" di 1'1istihb ras n lye II men isn . Mat ()~giit?nii~ elemanlan idi. Ekibin basmda R,e:=o, vardi. Bu.cklp Behdman da profcsyoncl katiller cetcsi' olarak blh~lyord.~1. Cma~ett{'~ soma Kurdistani Ccphc'ye teslim edilen katillcr ?osh:mlchk bir sorusrorrnadan sonra scrbest birakrldr. C('?h~"~l~ Duhok Yiiksek Komisyon Baskaru (Licna Bilind) Fazil ~,utm idi! Ve 1991 ..ayaklanmasmdan soma ABO'den Kurdistan'a d(!.ne~. P~K-~1 K Uy~'si, D0hok sorumlusu Fazil Mutni, Cuney Kurdistan da iki yrl icindc isicnen c;ogu siyasi, 70 cinayctten sorumlu tutuluyordu." . ~indilcrin ve PKK'nin POK'yc yonelik suclarnalan ve artan gerg.lI~hk d(ll.dYlslyia PDK'nin Zaxodnki pe~n1l'rgel('fi teyakkuza ge~lrll,dL Duhok yolundak,i_ PDK karargalu rsrklandtrrlarak, aglr silahlarla d(~!,)'lill.dl. Emer III katlcdilmesinden sorurnlu tutulan ve P,DK-MK UYl'Sl Fazil Mutni'nin adamlan olan bu 4 kisi, Kiirdista~I Cehpo ta r~1 fmda n. ,t;iiza Iuna ;11 snma 1.1 na ragmen Sindilere tesn hm cdilmernisn. A~lrct, kiitillcrin kcndilerino teslim edilmesi ha• Fazil

Iinde oldurrne emrini verenlerin ortaya crkacagrm, ancak Kurdistani Cephc'nin olaya el koyarak cinayeti ortbas edecegini soyluyordu. Bu ongorU sonraki gunlerde dogrulanacak, Cephe gostermelik bir sorusturmadan soma olayi hasiralti edccekti! Oysa Talabani, katillerin cezalandmlmasi konusunda hasas 01dugunu ve cansmalann baslamasi halinde online gecilemeyeccgi kaygisi ta?ldlgml sOyliiyordu! Ancak altan ahyor ve gecistiriyor-

du.
DOhok. bOlgesinin sahibi gibi davramrtar, ~asll (fa/1t;lYor/ar? --Size bir OI"nek vereyim; Muhemed Xalid Amedi adll oto allm sanm pazanru iil· lelen biri, pazarda ban arkadqlanyla Sadiq oIayla ilgili sohbet sderler. Sohbet suasrnda Xalid Amedi, ·Ger~kteo Sadiq Emer Sindi'nin oldOrOlmesinde falanca adam rru sorumludur?" diVe sorar. Bu sirada az blade bu konusrnalan dinleyen bir PDK ajant, DOhok Asayi~ ve GOvanlik l?efi Adil Bawi'ye haber verir. Ki, Adil Bawi, 5 yll hirsrzlrk sucunoan Bagdafta cezaevinde yalmlililr. Kisa bir sure sonra Amadi, eli kelepo;eli, gazleri bagh. Landcroser bir arabada silahh killiterce gbtorOlor. -Fadil MJlni'nin ismi savat;ta cia lick gefti. Kimdir bu MulnT? ~zun Yillardtr TOrk istihbaratiyla IfCIIlillYor. TOrkiye ile iliilkiler uzmaru, Bu iliilki· lerden dolay' PDK'de bOyOk ayncahk sahibidir. IIiilkileri cok kanlllkt,f. PDK'nin PolitbUro Oyesi, KOrdistani Cephe·nin DCihok sorumlusudur. TOrk yetkililerle slk sik gOrGilOr, karanhk i~er yapar. Yapllgl hlrslzhg,n haddi hesabl yoklur, Duhok'taki i~ makina ve arabalanru, degi§ik. e~yalan ve hava savunmasmda kullanllan silahlan, Saddam dOneminin DJhok Yerel ldare MOdOrO Abdurezzak Germayi·nin yardmu ile lran'a sattr. DOhok Orman Kurumu·na ait 4 greyderi metreslerinden birinin bebasi alan Abdullah Cuneyd·in arac,hglyla lran'a sam. A~wa bOIgesine ail 2 adet kamyon va 1 adet su tankenni vine Abdurrezak Germavi·nin araclh{jlyla Za)(o·ya golOrOp satu, Sersing bolgesine ait bif vinci Erbil'de Islam adh bir IOccara sem. Bamerne havaalaruna ail3 adet buldezen skrabas: $ahab Mirani'nin yardlmlyla sattr, Vine ~hab Mirani'nin·araclhglyla lran'a mal sabTIak isteyenlere vardigi ge9i§ izni belgeleri karillhglnda 1 milyon Dinar elde etti. Avrupa ve TOrkiye·den Za)(o-MOsul Ozerinden Bagdat'la mal gbruren Arap aSllb Ahmet Dilemi'yle ortaktlr. DOhok postahane blnasuu ve tOkelici kooperatifi konutla· nnr, Vine Abdullah Cuneyd'e komik fiyatlarla sam. Fazil, Duhok'a geldikten sonra EbO Rikani dive bilinen Abdullah COneyd1n evine yerlel/Ii, Kiztanyla ya~lgl bu ai· lenin, DOhok·ta fuhui yaptlglnl bilmeyen yoklur. Duhok mOzesinde liCk degerli tarihi eserler de Faz~ taraflndan ifallnarak Ameri· ka·da satlldl. SOzkonusu eserler i!rinde MusOl kazllarlnda <;Ikan VOk ilgi~ bir kui heykeli de bulunuyordu. Serhildan ciOneminde evini larlasln, blrakarak k~ halkln mailna el koyarak baikalanna santo Bunlardan $o§)( MahmOd tarlalanmn satlidl{jlnJ gorOnce bory aldl{jl parayla rOilvet olarak iki mercedes allp Fazil·a yelladl. Ancak Fazil arabalara da el koydu va ~)(i 61dOlttO. Serhildan donemincie halk,mlzdan yana taYlr alan Arap aSllh bir poWs iOfinin evini zorla satin aldl. Metresinin kardeil Nizar Abdullah iltin, 25 bin Dinar gibi komik bir para kafljlghnda lorla aldlgl bu evin paraslnlO bir klslmm, Petin, bir klsmlnJ adamm TOrkiye'ye gElifmesi i9in jzin beige

Mulni

kimdir?

_ Emer'i old[irenl~rin adresi belli .,oi: ,Adm!n actklanrnasrm istemeyen [isl dUze blr YNK Ii: ~Inayet sureci ve Fazit Mutnl lie Ilglli IIgm,. iddialarda bulunuyordo: y -SadlQ I kim. neden oldUrdO? ' -Bu cinayet tamamen Fazil Mutni·nin sarumlulugundadlr. 29 Haziran gOnO Der. kar"kbyune 4 <ldamlnl yallayarak Sadiq'a pusu kurduruyor ve 61dtirtOyar. Sadiq'm bldurulmeslnln en 0:;:011. Turk Istlhbaratlna yaradlglnl hemen belirtmeliyim 0 PKK. 0:;:011. olumlu bilklyordu __ Onlara hiz_met sunuyardu: Bu durum Turl<Jeri v~ PDK'yi hatslZ etml~11 H"lk uzennde .elkisl vardl. Hangl gazeleci bblgeye g81se mutlaka anun ,<ayml Irru~dl SeYllen bmydL Tum bunlar ozcllikle Fazil i,?o ho~ olmayan ~ey. lerdl, F,wl. Sad,q in bolges,nde klrh 1~ler yapar. insanlara zulum ederdl Sad b. lara 0:;:011. kllardl Ar~lllfinda birk8<y kez tartilima 0<Iktl91n1 duydum AO:;:lk ~Ian ~~ h~~. kesifl de b;ldlg! glb! Sadlq, FaZll"In odamlarlflca dlduruldu, Bu adam ve <;eleleri

:a~

71

PDK He PKK Arasmda Oltimatomla~ma

lslenen planh cinayetin arkasmdan gelen resmi tepkiler de planhydi. Bir siire sonra da Sindi asireti harckete gecti, Yazih ya· salari olmayan toplumlarm en kaba yasasi, kisasa kisas yasasl iT letiliyordu, 2 Temmuz giinii sabah saat 09.00 siralannda Sindilerin giri~ljgi misillemede PDK'nin Zaxo komutanlanndan Muhammed $efig, aracma diizenlencn rokctli saldmda 6ldiiriildii. Olay sirasmda cikan silahh cansmada ;;enq'in iki korumasi ile ii~ 5indi mcnsubu da ya~mml yitirdi. Asirotin Mutni'ye yonclik suikast
si kar~lhglnda tamarnladr. Serhildanda aiiesiyle birlikle lran'a kal;an ve burada olen 25 yilhk pe~merge Muhemed Hesen'in evine el koyarak, bunu ~ewket Abid AbdaJ EJ Mizuri adll eski bir Baas91ya sam, EI Mizuri Kurt hslkma kar~1 binlerce sug islernisnr, MUlni'nin ailesl ABD'de. Kendisi de zaman zaman ABD'ye gidip uzun sOre kallyor. Kurdugu ~beke halka kan kustoruyor. Adamlannln kirnilerini zaman zaman evlendiriyor. ~ehillerin yetim cocuktan gldaslzhktan olOrken, btl adam dOgOolerde 100la para harcamyor, Bunlardan bantan: 1. Bolge sorumlusu Neo;irvan Ahmet Mizur!, Xebat TV sorumlusu Fehim Abdullah Hemo, Rizgar Ahmet. Neeip Berwari'ds. Bunlann dOgunO icin 200 bin Dinar para narcadr. :i~xe~Ur. ~OIgesindeki yurtsever ve her donernde Irak rejimine kar~J savasan YezlCfi asirenru yerJennden surerek, bunlann yerine her d6nemde Saddam'a destek v?ren kendi ~ireli Miranileri yerlestirrnek istedi. Yezidi asiret reisi Xeyri Beg, KOrdlstani Cephe'ye durumu ~ikayet etti. yerlerinden anhrtarsa Saddarn'a slgmacakla. nnr s6yledl. Ancak KOrdislani Cephe sorunu 90zmedi, Caphede sava~lp ~ehit dO~n pe~mergelerin dul kaJan kadlnJarl. krztanna Iffir~1 her IOriO ahlakslzllgl yapmaktadlr, Size taraflardan duydugum bir olayi anlatayun: PDK'nin binasma, arnca ktzirun girdigini goren bir geng. bioa gorevlisine klZI sorar. Gorevli buraya boyle kimsenin girmedigini sayler. Geno; rsrar edince day.;;" yer va kapi dl~n anhr. Durumu krzm baoasma soyler. Bu krz eve donunco babasi tarahndan dovulur. Ertasi gun Fazil Mulni'nin pezevenklerinden A~ti kocer ve adamlan hem klzln babasiru hem de genci 90k faci ~akilde dOverak otomle tehdit eUI Krz Fazil'm dostudur. A_~ti.K.oo;er ve Yunls Pedawi admdaki ki~ilerin basmda butundugu bir cete var. Kendllennl Istlhbarat gorevlileri olarak tarutiyortar. Kimse bunlara kansarruyor. Kesin rakam belli olmamakla birlikte cok saYlda insarun kanma girmj~lerdir. -B6yle birini PDK naslilcabul aclebiliyor? -Davlederin islihbaral 5eNisleriyle olan ili~kileri. Turkiye ile olan ili~kileri ona her IOriO harekel clanagl saghyor. Kimse sesini 9lkaramlYor. Herkes birbirini kolluyor, Kim kar~1 O;lkacak ki? PDK'nin i~lerini tomuyle kandine baglaml~. Barzani bile ona danl~madan j~ yapamlyor. Fazil olmazsa PDK'nin i~leri yurOmez. Bir anlamda parti

girisirni de YNK tarafmdan engelenmisti. Zaxo'daki misilleme uzerine PDK ilceye askeri takviyc gondererek, uslerini ve yollan aglr silahlarla donatarak Derkar koyunu kusatn, Sindi pesmergeleri de daga c;ekilmi~ti. Derkar koyime erzak ve yiyecek girWne de izin verilmiyordu. PDK He Sindiler ve PKK arasmda suren gcrginlik, laraflann karsihkh iiltimalomlanyla daha da nrrnandi. 5 Tcmmuz giinii ogle saatlerinde Zaxo'ya gelen PDK lideri Mesut Barzani, Sindi saldrnsmda olen PDK'Jj komutan Muhammed Scfiq'in taziycsinde yaphj:;t konusmada, $cfig'in katili oldugunu one siirdiigii Sail adh Sindi mcnsubunun iki giin icinde kendilerine tcslim cdilmemcsi halinde bulundugu yere saldiracaklanru soyledi. Sait'In bulundugu yer, yani PDK'nin saldrracagt yer PKK'1i gerillalann kampiydi, Barzani, Emer'in oldurulmesinden ve katiJIerindcn isc soz ctmcdi. PKK'nin Cuney Kurdistan seksiyonu olan Partiya Azadiya Kurdistan'm (PAK) Zaxo Komutanhgi da 5 Ternmuz giinii PDK'yc verdigi iiltimalomda, pesmergelerinin isgal clligi Derkar koylinu bosaltmamalan halinde, duruma el koyacaklanru bildirdi. Taraflano aym giin verdikleri iittimatom, gerginligi daha da tlrmandlrdl. YNK Mcrkez Komitesi uyelerinden Arif Rusti V{' Hescn Kuistani, olaylardao dolayi PDK'yi sucluyor ve ilk tcpkilcrinde PDK'nin gercek amacuu da acikhyordu: PDK pesmergelcrinin Derkar ceoresindeki dag/ann eteklerini ve yol/an ka,Jutmaslmn aSI! amaa, Sindilere kars: on/em ad: alimda, bo/gedeki PKK'liIere kars: saldsn <'e sava~ hazlTltg,dtr. Sadiqe Emerin Oldiiriilmesi ise buna zen/in vlu$lurmak icindir. Yani, Emer cildiiriilecek ve Sindi asireti ayaklandmlacak. Daha sonra ayaklanmamn basnnlmast strasinda da PKK'ye saldmlacak.
yi birarada tuluyor. Bir grup POK ust OOzey yetkilisi ayhklan az diye YNK'ye g~. mek istedi. Fazil her birine bir araba alarak bunlan vazg9{(irdi. Araba hediye ettiklerinin isimlerini belirteyim: ~ex Alu GaICl (1971 YlllOda Duhok'ta Baas isnhbarat sorumlosuydu) Hamid Bani, Cemal Eyman. Huseyin Ebu. Yunis Mam Zuweyni. Transfer i~lerinde uzmandir. TOrkiye'de oldugu gibi bizde de partiler arasr transferler oluyor. Bonlar genellikle ~anlaj va rusvstle OIUL Eski Baas milletvekili Nasir Beg 100 bin Dinar kar~lhgl Islami Harekere transfer olrnustu. Oaha sonra 700 bin Dinar aldlgl YNK'ye ge~ti. Fazil kandisine Landcrose araba alarak PDK'ye gatirdi. Epey i~ yapan bin oldugu io;in ana bu kadar para veriliyoL iabi Islami Hareket ve YNK paralannl geri istediler ve bu sorun hala devam ediyor_ YNK'den Muzafer Heei Yunis admdaki ~ahsl da bir Landeroser kar~lllglnda, YNK io;inde yer alan Avukal Meki Amedi"yi de 150 bin Dinara transfer eui.

72

73

PDK bunu uzun donemdir pianfayJp, bizzat Silopi'ye gidip gelen Fazil Muini kantlflyla geYI;ekl~tirmi$tir. Amadon PKK'yi kiskaca almak; PDK lrak'tan saldmY' bQ$laftrken, Turkiye'de haoadan bombalavacak, PKK guclerini biiyleIikie lrak Kurdistam'nrndan ~lkartacaklar.(16)
PDK'nin Bchdinan'daki uygulamalanndan ve YNK'h Sadiqe Emcr'in oldurulmesine merkezi tepki goslerilmemesindcn rahatsiz olan YNK kornutanlan ofkeliydi. Ancak, sOziinii ettikleri planda kcndi 6rgiitierinin rolunden habersiz gibiydilcr. Ve bu nedenle yukandaki ornekte oldugu gibi konusuyorlardr. YNK'1i yetkililcr, son olaylardan sonra Soran'dan Duhok'a gii, kaydirrnalanna ragmen cansmalara taraf olmayacaklarmi da one surcrck, "Kcsinliklc kan dokulrnesindcn yana dcgiliz. Bunun icin climizden gclcn cabayi g6stercccgiz. YNK su anda araci rolii oy-

narnaktadir" diyordu,
Ccrginlik surerken, PDK smir yolu ustundeki Derkar vc Batufa kasabalarmda askeri Ylgmagml tahkim etti. Turkiye smmndaki dagla~a paralc1 uzanan karayolu uzerinde yapilan ylgmak, muhtemel bir savasta PKK gerillaJannm ge,i? yolunu kesmeyi amachyordu, Bu sirada Tiirk ucaklan da bolge iizerinde kesif ucuslanm luzlandrrrmsn! 6 Temmuz'da sabahtan 6glcne kadar smrr seridinde turlayan ucaklar genUalann konurnlanmasnu tesbite cahsiyorduo Artik savasm fitili atcslenmisti. Ne olursa olsun bir cansmarun baslanlacagi ve hedefin simrda konumlanan PKK'liIcr oldugu arnk ortaya crkrmsn.

dinliy?rdu. Talabani muhataplanna tlginc seyler sOyliiyordu. Daha d~gru~u onlara yillar ytlh dii?iiniip yapamayacaklan bir frrsattan sozediyordu. YNK Liden, PKK birlikleri u imha etmek icin ortak operasyon ve i?birli@ oneriyordu. Turk genera Ii Bitlis'de bu tek li fi terediitsuz kabul etmisti, Hernen hazirhklara girtsileccktt. Bu~a gore Erbil rejimi giineyden, Tiil k ordusu kuzeyden, sirurdaki gcnllalan temizleyecekti! Operasy?~u~ ~dl da. bulunmustu: Sandvic Harekati, Buna gore PKK sandv~e;m I~md~kl .sos ol~cak, Tiirk ordusu vc pesmcrgolcr de bunu midelerine indirecekti, Sandvici de Talabani isrnarhyorduo Bu~n~~n iriS! olamazdi, Corusrneden soma sandvicin nasrl yurulacagi uzerinde arasnrma yapmak iizere, Cuney Kurdistan'a istihbaratci Tiirk subaylardan olusan bir heyet gonderilmi?ti!Os) Aslmda bu oneri yeni degildi. Haziran aymda yine Sercil Qazaz'm aracihgiyla Biradost asiret reisi Kerim Xan Biradost Ankara yonetimine boyle bir oneride bulunmustu.ns) Barzant ve Mtitni'de sik sik g6rii?tlikleri Tiirk subaylanyla zaten uzun sureden ben boyle bir saldmmn 'fizibilitesini' hazirhyorduo

Talabani Ankara'da "Sandvic"i Hazuhyor

birlikleri suurdan glTlp e;lkarken, PKK'nin
yonelik . ~urk. ucaklan G.ii~cy toprakianm rastgelc bombalayip, kara de smir karakollanna

saldmlan hizla devam ediyordu. sirada da Kiirdistan Yurtscverler Birligi Lidcri Cclal Talabani gizlice Ankara'ya gelmi:;;ti. Bu herhangi bir ziyaret degildi. Drsisleri Bakanhgi onu Cenclkurmay'a gonderrnis, ordan da Iand~.rma C.c~el Komutam E:?rcf Bitlis'e havalc cdilmistil Turkiye'nin Kurt politikasi stratejisti Orgeneral Esref Bitlis, istihbarat subaylanyla birlikte Talabani ve onun Ankara Tcmsilcisi Sercil Qazaz'i

lstc bu

.. C~rginli.k ve sava:;;. ~z.lrh~lan devam ederken, PKK Ciiney Kurdistan lie mevcut iliskileri askiya aldlgml ve Giincy'e ticari ambargo koydugunu acrkladi. Kuzcy Botan 2.B61ge ARGK Komutanhgi imzasiyla Cizre ve Silopi gibi smrr ilcelerinde 17 Temmuz 1992'dc dagrnlan bildirilcrde, halkm srrtmdan savas agasl durumuna gclmcklc suclanan 'Barvzani vc ~ctelcri~in' empcryali~min talimanyla PKK'ye ccphe a~tlgl ve do:~lan ~h Saban lie ~dlq Emer'i 61diirdugu vurgularnyordu, Bildiriyc gore, TC kendi basina bir sonuc alamaymca, simdi de PDK'yi karsilanna dikmisti.rzoi .. P~K misillcme yapmakia gccikmedi ve Zaxo'da Kuzcyli csnafa y~mch.k 0r::'rtlsy()~lara basladr. Ambargo kararindan iki gun sonra Cizreli 5 tuccar gozaltma ahndr, Bunlardan biri olan Zeki Demir'in evine yapilan baskmda cvdeki c?ya, altm vc arabasma da cl konuldu.

74

75

PDK ilcede dagltl~ bildirilerde PKK'lilcrin goriildukleri yerde yakalanmalan ~agnsmda bulunarak, Zaxo'nun giri~ crkrsmda yo· gun guvcnlik onlemlcri aldt ve kimlik kontrollcrini siklastmldr. PKK-PDK bildiri ve ultimatom savast surerkcn, Turk savas ucaklanmn ilce uzerindeki alcak ucuslan da baslarrusn. Savasm, 'soguk' asarnasi geride kalrrus, ortahk Ism maya baslamishl Taraflar artik tctikteydi. PKK'nin ambargo uygulamasiyla birlikte hcrgun yaklasik 500 kamyonun giri? yaptlgl Habur kapisrnda sivil trafik durdu. PKK'nin ~agnsl uzorinc erzak yuklu yuzlcrcc kamyon, Silopi, Cizre, idil vo Nusaybin'dc bcklemcye baslarmsn. 18 ve 19 Temrnuz gunu sadcce 7-8 karnyon Habur'dan g(_,\i~yapn. Kurt BOIgc Hukumcti. Kurdistan'a girls yapan her kamyondan 1000 Dinar giimriik ahrken, kamyoncularm burdan satin aldiklan mazot da Erbil ckonornisine biiyiik katki saghyordu. Amborgonun ilk gunlcrindc Cuney Kurtleri eldeki stoka yonclirkcn, yiyecek fi· yatlan da artrmsn.un Ccphedeki savastan once, soz duellosu da kiztsrms, taraflar ayak scsi duyulmaya baslanan savasa kcndi acilanndan hakhhk yaratmaya baslarmsti, YNK Ankara Temsilcisi Scrcil Qazaz, 4 Agustos gunii Turk gazetclcrinc vc BBC'yc yaphgl aciklamalarda, PKK ambargosunun Saddam vc BM ambargosundan daha otkili oldugunu vc Kurtiorin achga rnahkum cdildigini one surerek, PKK'yi Saddam'la iliskili olmakla sucladi.tzn ERNK Ortadogu Temsilciligi de 6 Aguslos'la Qazaz'm aciklamalanna sert bir yamt verdi. YNK Tcmsilcisinin MIT'le iliskili oldugunu vurgulayan ERNK, ambargo gcrekccsini de soylc acrkhyordu: Ambargo; Cuney Kiirdistanda halkm binicrce _;;ehit kam ile yamth,~l ortami sa/maya kalkssan, MiT ve her tiirti; ajan sil(lere resmi burolar aop, dcorimcileri tutuk/aYlp, Suriye ve Turkiye'ye teslim eden,

da, PKK ile gii(birliginden ka(lyorsunuz?(23)

Bu arada, Irak muhalefet temsiJcileriylc birlikte 'I;~itli ternaslar i~in' ABD'de bulunan PDK Lideri Mesut Barzani, Kurdistani Cephe ile TC arasmda PKK karsin bir anlasma olup olmadigi yolundaki sorulan, 'boyle bir anlasma yok' diye yamlhyordu. Ancak Barzani'nin yamtlanndaki sert ifadeler boylesi bir anlasmarun gerekceleri gibiydi: PKK'nin imkanlan ve giici! varsa, istediklerini kendi

topraklarinda yapsln. Ama gu(leri yoksa ve giri$tikleri her ey/emden tfl$tyorlardzr. Topraklanmtu Us olarak kullanamazlar.

SOrt-

ra ka(lyorlarsa, Kurt hafkma sorunlar yarattyor ve tarihi bir sorumlu/uk

PKK kamyon $0-

forlerinin bize gJda maddeleri la$lmafanm onliiyorsa bu tarihi bir sueiur. Kurt halk: onlan kesinlikle afetmeyecek.
PDK Lideri Cuney'i sadece kendi topraklan sayryordul Ve Kurt halki adma konusarak onlan afetmeyecegini soyluyordul Kuzeyli Kurtlerin ambargo eyleminc s6sterdigi kanhrn da Cuneylileri rahatsiz ediyordu. YNK-MK Uycsi Ahrnet Bamcrni'dc "Uyguladigi ambargo nedeniyle PKK'yi gozdon dusurup, Saddarn'ta aym mertebeye dii~iireccg;z" diyordu. Barnerni, Kuzeyli sofor ve tucann tavnna da anlam vererniyor ve onlan PKK'ye lavir almaya I;agmyordu! Aksi takdirde bir Kurt parlemcnteri olarak Kuzeylilerle aym milletten olrnayi redcccktil (24) Yillarca YNK'nin Fransa Temsilciligini yapan ve 1991 ayaklanmasmdan soma ancak Kiirdistan'a donen Duhok Milletvekili Ahmet Bamerni, "Turkiye'deki kardeslerimize l;agTl' diye niteledigi bu sozlori Turk basmi aracrhgiyla iletrnistil Bamomi, kardes olmayi redetme tchdidiylc Kuzeylileri ambargodan vazgecireccgini saruyordul

Habur gilmriik kamsm: bir sougun ve tulan alumna (cviren, dag yo/lannda ordumuza crzak gidi$ini engel/cmeye cahsan, yurtsC'ver/ed komplo

lEn Biiyiik Simrotesi'

Agustos ayl baslannda TSK, Cuney Kurdistan'daki gerilla karnplarma yonelik askeri harekat icin hazrrhklara basladi. "1983 yilmdan bu yana yaprlan askeri harckatlann en kapsarnhsr" olacaW belirtilcn harekat icin Barzani ve Talabani'nin Kurdisfan'a donmesi beklcniyordu. Bu arada 1993'te U(;agma yapilan bir sabotaj sonucu oldiirulen [andarma Cenci Komutam ve "Kurt sorunu sorumlusu" Orgeneral

ile katlcden, TC ile saldin

plan/an duzenleven bu kesimlerc yonelik bir

tatnrdtr. Sad dam' la ili$ki sudamaia l1yla bundan vazge(ecegimizi sa niuorlarsa, (ok kdtii yamllyorlar. 'Parlamentonuzu' a(tlglnlz gun israrla lrak bayragl asmanuin sebebi nedir? Neden MIT ile ioplantt yaplyorsunuz

76

77

Esref Bitlis 10 Agustos'ta sessizce Diyarbakrr'a gitmi~ti. Ank~ra.~sonbaharla birlikte ~en;ckle~tirmeyi planladigi saldmda en buyuk urnudu kara harckatma baglarmsn. Bunu da Agustos sonlar~ veya Eylul basrnda yapma)'l planlarrusti. Turk generaller accleci davramyordu! <;i.-;egibumundaki Demircl-lnonu Hukumeti digcr him hiikiimetlerin yaptl~ gibi, en kisa surcdc 'tcrorun kokumi kazrma' sOzu vermistil Bunu digerlerinden daha farkh bir yontemle, 'Kurt realitesini' tamyarak yapacaklardr' Lice ve Kulp ilcelerinde gcrillalann cenaze torcnlerinc katilan halkm uzerirv- ah.. ,? a'-;~lrma~la da yeni d6nemin politikalan hakkmda isarctlcr vcrmislerdi. TSK bu ikilinin oniine zorlu bir plan koymustu, Adi 'I~pyck~n imha' idi! Hcnuz halk dcstegine sahip bu iktidarm dokulmcmis makyajmdan yararlamlacakn. Askeri cevrelere yakm kaynaklara, gore planlanan harckat: kuzeydon Cukurca ve Uludere yonundcn hava ve topcu bombardimammn ardindan kara saldmsr, Giiney'de de Habur srrur kapismdan Zaxo'ya dogru, zirhh birliklcrinin harokan scklinde plan~anml?t1. Arnediye'den Durji vc Metina bolgcsine, Zaxo'dan ~~ Smaht ve Haftanin'dcki gorilla hcdcflorine dogru PDK onculugunde saldmlrnasi dusunulmustu. Savasm baslamasiyla birliktc de bu planm dii?uniildiigii ortaya crkacakn. Savasm baslamasmdan once cizilcn scnaryolarda, TC'nin Cuney Kurdistan'i i?gai Merck, buraya ycrlcsebilccegi varsaymu da kabul g6renlerden biri olmustu. Slmro~~si harckat giri?imleri siirerken bir aciklama yapan ERNK, Turk Cenclkurmayr'mn uzun sureden bu yana yaptlgl hazirhklardan haberdar olduklanm ve olasi bir harckatm i~galc de d(mu~bilccegi uyansmda bulundu.rzsj .

yargdanmaya baslanrmsn, Salman Alagoz, OGM'de, 1992 yih Ocak aymda Avrupa iizerinden Lubnan'daki Mahsum Korkmaz Akadernisi'ne gittigini ve burada u~ ay egitim gordiigunu belirterek, 'satilmasmm' oykusunu kisaca soyle anlattyordu: Akademi egitiminden sonra Haftanin kamptnil g~tim. Burada hastalamnca Duhok hastanesine kaldtnldtm. Hasta yatag,mdan PDK'/ifer iarahndan gozlerim baglarUlTakahndim ve u{ gun boyunca bu ~ekilde dol~tmldlm. 17 Agustos gunu de Cukurca SJnmnda Turk devlet guclerine teslim edildim. Teslim sirasinda pazarhk.

ve para

saytml

yaptldl.(26)

Ashnda bu tur olaylar daha once de ya?<lnml?, catrsmalarda yarah veya tek yakalanan kimi gerillalar, zaman zaman PDK'lilcr tarafmdan Tiirk karakollarma para kaT?lhgmda teslim edilmisti. Bu uygulamamn PDK'nin resmi ve merkczi politikasi oldugu soylenernezdi, ancak PDK merkezinin bu tiir olaylan engellcmek icin bir girisimde bulunduguna dair i§aretler de yoktu. PDK'liIcr Birakuii'ye, Birafirosi'yi de (kardes satrna) eklernistil Ne gariptir ki, bu olaydan iki )'II once de PDK komutanlardan Beynisesabh Mehmet K111~, tr Turk Binbasi tarafmdan 100 bin b Dinar karsihgmda Irak subaylanna satilrmsn." Frrsatnu bulan Kurtleri sanyordul

Ambargo Kime Zarar?

PKK'nm uyguladigi ekonomik ambargo birinci ayma girdiktcn soma taraflar arasmda cesitli g6rii~meler basladi. Ambargonun dah.~ da uzamasi halinde achk tehlikesi basgostcrcccku, Ote yandan, Kurt Hiikiimeti de PKK'ye ambargo uyguluyordu. PKK'1i yiizlcrcc gerillamn konumlandrgi srmr hattma paralel uzanan Zaxo-Amediye karayolu tutulmus vc crzak g~i~i yasaklanrmsn. PDK Ankara TemsiJcisi Sefin Dizayi ambargo tartismalany• 29 Kasun 1993 larihli Nokia dergisine iliraflarda bulanan bir konlfgeriila elernanr, lrak rejiminin En!al operasyonlan sonrasmda TOrkiye'ye kavan ve askerlik y~mak uzers Antalya'ya giden Mihoye Gewdi adli PDK'li pe~merge ko~utamnln Binba~1 Ahmet Cem Ersever tara!mdan kaglrllarak Silopi'de Irak makamlanna teslim ed.ikliQini 8!1lkladl. Itiraf91ya gOre pe!imerge kornutaru Mehmet Kllig, PDK sanannda lken TOrk makamlanna cia bOyOk hizmetlerde bulunmu!itu.

JPDK'liler Beni Para Karsihg; Turk Askerine Sath'

Cuney Kurdistan topraklanna yonelik Turk ordu harckati hazirhklan siircrkcn, Diihok Azadi hastancsinde tcdavi goren PKK'Jj Salman Alagoz, PDK'Jj pesmergcler tarafmdan Turk karakoluna para karsrhgmda teslim edildi, Alagoz, PDK'lilcrce kacmlarak para karsihgmda Turk karakoluna 'satrlmasmdan' sonra tutuklanmis ve Diyabakrr DGM'de

78

79

la i1gili yaptlgl bir acrklamada, "Evet PKK'nin karnplarma giden yollan kestik. Kamplan bosaltrnalanru istcrnistik, yapmaYlca biz

de yollarmi kestik" di yerek bu nu dogru Iuyordu .(27) Anca k PKK'nin hazirhklan vardi ve gerillalar yeterli kadar stoka sahipti, Tiirkiye ve Iran sirun uzerinden de ikrnal yapabilen PKK bu ablukadan fazla etkilenmiyordu. Ambargonun kaldmlmasi icin Giineyli sosyalist aydinlar ve YNK'h kimi parlarncnterlcr Liibnan'a giderck Abdullah Ocalan He g6rii~tti. rDK ve YNK de <;e~itli aracilarla PKK'den ambargoyu kaldirrnasuu istemisti. Ancak bunu resmcn yapmamaYI tercih cdiyorlardil

Ozellikle Sercil Qazaz ve Mcsut Barzani'nin ambargo ile i1gili PKK'yi kamu vicdarunda zorlamayi amachyordu, Giineyliler, halkm zarar gordiigiinti ve boylesi bir uygulamanm Saddam He isbirligi halinde yapildigim soylcyerck, PKK'yi sikrsnrrnaya ve geri adim attirmaya t;ah~lyordu. Cuney'de yapilan PKK karsiti propogandalarda da aym tema islcniyordu, Esasmda ambargodan sadecc halkrn zarar gordiigii bir gcn;ckti. Zira, PDK ve YNK'nin ust duzeyi ile bunlann yakmlarrndan olusan 'mutlu azinhgm' ambargodan ctkilenmesi sozkonusu degildi. Cunku, TC bu surectc, bunlann ihtiyaclanru karsihyordu. Vc paraSI odcnince ambargoya ragmen istencn mal bulunabiliyordu, Ordaki 'mutlu' insanlarm da oldukca fazla parasl vardr, Keza, Dizayi'dc aciklamalannda "Ambargonun PDK'ye zarar verdigini dusiinrnck sacmahknr" diyor, csas zaran PDK'nin degi!' halkm gordiigiinii teyit cdiyordu.us) YNK ve PDK altan alta ambargonun kaldmlmasi icin ugra~lrken, bir taraftan da uzamasim istiyordu. Bu vesile ilc Giiney'de PKK'nin 'Saddam kadar zalim oldugu ve halka cziyet ettigi' propogandasiyla PKK ile Giiney halki arasmda dusmanhk yaratma
aciklamalan, hcsabi yaptyorlardi,

YNK vc PDK arasmdaki it; cckismcde de ambargo unsuru kulamhyordu. Her ne kadar birliktc davramyor goriinselerde bu iki gii~ arasmda da oncrnli bir rckabet yasanrnaktaydi. YNK, etkin 01dugu alanlarda, ambargonun PDK'nin TC He isbirligi yapmasl sonucu basladignu soyluyor ve olasi bir Birakuji'nin sorumlulugu PDK'ye yiikltiyordu. Ambargonun uzamasi PKK icin de onemli bir sorun idi, Ger-

c;ekten etkilenen Cuney hall! ve ambargonun yiikunu Kuzey'de yiiklenen tiiccar ve kamyoncular idi. Uygularnamn daha fazla surmesi de halkin aleyhine idi. PKK ambargo He iki mesa] veriyordu: Bir; TC'ye ragmen Habur ve sirunn dag yollan kendi denetimlerinde idi ve istedikleri an bu yollann tiimiinii kapatabilirlerdi, Kuzey halki da aldiklan karara uyuyor ve politikalanm destekliyordu. Dolayisiyla kendi guclertne karsi girisilecek bir saldm dogrudan Kuzey halkma yonelmis olacakti. lki: Olasi bir saldmrun faturasi ai?;Jrolacak, Giiney'i dunyadan tecrit edeceklerdi, Nitekim ambargonun siirdugu donemde, Alman Hukumeti Cuney'e gonderecegi bir konvoya izin verilmesi icin Koln'de PKK'ye yakmhgiyla bilinen Kiirdistan Komite'ye basvurmus ve yardtmet olmalanm isternisn, Ancak buna ragmen PKK konuya ili~kin y,aphgl tum aciklamalarda karann Cuney halkina yonelik olmasrrun dusunulemeyecegini, halkin isbirlikci yOnetimi sorgulamasr ve saldrrgan politikalanna karsi okrnass gerektigini savunuyordu. Habur ve suur yollan uzerindeki fiili denetim ve ambargo PKK ion onemli bir koz idi, ERNK Avrupa Orgiiru 14 Agustos'ta yaymladigi bildiride TDK'nin lsbirlikci konumu surdukce' ambargonun devam edecegini vurguladi, Acrklernada, 'PDK'nin Behdinan smmna giden yollarda uyguladigr ablukayi kaldirmasr, Cuney'deki yurtsever guclertn cahsmalanna engel olmamasi ve Kuzey He Cuney Kiirtlerinin simrda giimriiksiiz ticaret yapmasiru engelememesi halinde ambargonun kaldmlacagr' belirtiliyordu. Amborgo; Duhok, Suleymaniye, Erbil, Zaxo ve bagh yerlesirn birirnlerinde oldukca etkili olmusru, Bu kentlerde yiyecek sikmtrsi ve achk tehlikesi basgosterirken, petrol fiyatlan kamcilanarak iki, ii~ kat artrmsn. Achk tehlikesi iizerine Basbakan Dr. Fuat Masum, uygulamanm kaldmlrnast ve at;hga ~ziim bulunmasi ion 13 Temmuz'da BM'ye basvurdu, Masum, basvurusunda Irak ve Guney Kiirdistan'a uygulanan ambargonun ya~m srmrlanru zorladigma dikkat c;ekiyordu. Ambargonun kaldmlmasi yolunda gorusmeler siirerken~ Giiney Kiirdistan'a gitmek isteyen iki kamyon Cizre-Silopi arasmdaki Nerdus kOpriisiinde gerillalarca yakilnus, Ciiney tarafmda da

80

81

ambargoyu delen iki kamyon ~forii kacmlnusn.

temaslanndan sonra ancak kamyon gec;i~lerine izin verildi. Aslinda Ankara, PDK ve YNK'ye kendisinin de kapiyt kapatabilecegini gOstermek istemistil

Ambargo Kaldmhyor
PKK, Cuney Kurdistan'a yonelik olarak 17 Temmuz'da baslatekonomik ambargoyu, 18 Agustos'ta kaldirdi. "Haftanin Komutanhgr' irnzasiyla Cizre, Silopi ve Zaxo'da daginlan bir bildiriyle ambargonun siyasal ve orgutsel basanya ula~hgl ve Cuney Kurdistan halkmm da achk tehlikesiyle yiizyiize gelmesi nedeniyIe uygulamaya son verildigi acrklandi, Bildiride, ambargoyla halka ve yurtseverlere karst atilacak dusmanca adrmlann mutlaka cevabrrun verileceginin gosterildigi belirtilmis, soyle denilmisti: Bu ambargoda ai1~,cocuk, mreysel ge{im ya da {lknrlar degiJ, Ulke ve halk:akarlan card). Wke ve halk akan aliit1~

PAK'a Yonelik Saldmlar

Ambargonun kaldmlrnasi gedci bir yumusarna saglamasma ragmen, gorii~melerin siyasi boyutlarda yiiriimemesi, kum saati-nin alttaki goziinun dolmasma neden oluyordu, Kurt Hukumeti buyiik bolumu Ankara'da c;iz.i1en plant uygulamakta kararhydr, Cuney Kiirdistan'm Baskenti Erbil'de 28 Agustos'ta $lmak katliamnu protesto etmek icin yuruyen PAK yanhsi kitleye p=smergelerin ares acmasi sonucu ikisi kadm u~ gostericinin oldurulmesi de bu pJanm kesitlerinden biriydi. Zaxo'ya 60 km. uzakhktaki ;l1Tnak kenti ve koyleri, 18 Agustos giiniinden baslayarak ue; gun boyunca ucaklar, topIar, tanklar ve havanlarla bombalanrms, onlarca sivil oldurulerek, yiizlerce ev tahrip edilmisti. Kent yerle bir edilmisti, Arahksiz siiren bornbardirnarun durmasmdan sonra 15 binden fazla insan da kenti terkederek, kornsu kasabalara, koylere veya daglara gOc;mli~tu. Katliarru kmayan Kiirtler ut; giin siiren "ulusal yas" ilan ederken, onlarca il ve ilcede de kepenk kapatma eylemleri duzenledi.rsn P AK, Turk ordusunun halka yonelik bu saldmsim protesto etmek i9n, Erbil'de kadmlann ve cocuklarm da aralarmda bulundugo bir gosteri duzenlenmisti. 28 Agustos gunii ogle saatlerinde 500 kadar PAK taraftan, kent merkezindeki parlemento binasma dogru yuriiyii~ ge<;ti. Ankara Hiikiimeti aleyhine, bagimsizhk yanhsi sloganlar atarak yiiriiyen ve Parlamento binasi yakmIannda sayrsi 5 bine ulasan kitleye, Kurdistani Cephe pesmergeleri a~ acarak, 2'si kadm 3 gostericiyi oldiirdu. Pesmergelerin atesiyIe oldiiriilenlerden biri Filiz Turgut adh Kuzeyli bir Kurt krzi idi. Gostenciler arasmda, PDK-MK eski uyesi ve Irak Devlet Bakanlanndan Aztz Akret, sosyalist Tekosen orgutii lideri RaM Kamil He bir t;ok Erbilli Kurt aydtru da vardi, Bircok gostericinin de yaralandlgt olayda, onlarca insan da gozalnna ahndi. Kurdista:Jti Cephe'ye gore, yiiri.iyii~ 'yasadisiydr' ve Turkiye aJeyhine slogan atilmasma izin verilemezdi!

mane bir direni$ie korundu. A,hk, yoksulluk, ve iilUm pahastna bir direnme sergiiendi. Bu direnis Kiirdisiani Cephe-PDK-ABD ve TCye kar$1 ger(eklfiti.(29)

·PKK,yaklasik bir ay suren ambargoyu kaldmrken, Kurt orgiitleri arasmdeki gergin ortamm yurnusamasmdan rahatsiz olan Ankara yonetirni, Kurdistani Cephe'nin, kamyon giristni yasakladigiru one surerek arac gecise izin vermedi. Habur snur kapismda 10 kilometre uzunlugunda arac kuyruklan olustu, Turk giimriikc;uler, Zaxo Kaymakanu'mn kendilerine bir dilekce vererek, "Turk tarafmdan gelen kamyonlan kabul etmeyeceklerini" ve "PKK'nin izniyle gelecek gidaya ihtiyaclanmn olmadigmr" soyledigini iddia ediyordu, Ancak bu gercek dl~1 idi. Turk yetkililer, Kurdistani Cephe izin verse dahi, ~forlerin can giivenliginden endise ettiklerir.i ve guvenligi garanti altma almmast ic;in girisimlerde bulunacaklanru iddia edersk kendi ambargolanna gerekce uyduruyordu. Durum bOyleyken, Habur kapisma gelerek Turk yetkililerle gOrusen YNK'li Aras TaJabani ise kamyon gecislerine herhangi bir yasaklama getirmelerinin sozkonusu olrnadignu soyluyordu. Celal Talabani'nin de yegeni olan Aras, "Bizim tarafta herhangi bir 50-

run yak.. Turk taraft. hlrabmyar. Can guvenligi olmamasmdan endise duyuyorlar.mt$ Gel5inler ben onlann kefiliyim" diyordu.en
Birkac gun suren bu kargasadan

ve Kurt liderlerin iist dUZEY

82

83

Cuneyliler, PAK etkinliklcrine hi~ miisamaha gOstermiyordu. ~ AK, baglrnslzhk~l cizgisiyle statukoculan endiselend iriyordu. Ulkcnin icinde bulundugu durum ve halkm iktidardan hosnutsuzlugu insanlarm PAK'a kanalize olma olasihgim doguruyordu ki, bu urkiitlieii bir geli~me idi, PAK'm engellenrnemesi durumunda, kisa bir sure sonra, Guney'de onemli bir gii~ haline gelip, iktidar ortagi olabilirdi. Bu nedenle illegal ilan edilmis ve taraftarlanna baski uygulanmaya baslanrmsn. PKK'de tam aksine, Cuney'deki faaliyetlerinde PAK'1 one ~Ikarmaya ve PAK adina hareket etmeye caba gosteriyordu, Ambargonun kaldmlmasmdan sonra biraz duzelen PKK ve Ciiney Kurtlerinin iliskisi, Kurdistani Cephe'nin PAK'a yonelik saldrnlanyla yeniden alevlendi. Erbil'de gostericilcrin taranmasirun hemen akabinde, PDK peT mergeleri Suleymaniye yakmlannda gozaltma aldiklan ii~ PAKMK iiycsinden ikisini kursuna dizdi, PAK-MK Uyesi Arrnane ile Necbir adh bir kadin gerilla kursuna dizilirken, Aram adh MK uyesi de hapishaneye anldi. Erbilli olan Ararn'm 9 kardesi ile anne ve babasi rejimin baskilan sonucu sonraki gunlerde ailoce gerilla saflanna kanlacakti. Bir baska PAK-MK Uyesi olan Tirej'de (Eziz Veysi Bani) bu siirecto gozalnna ahnrms, ancak bazi Ciincyli agalarm aracrhgiyla Barzani'nin emriyle serbest brrakilrrusn. Cuney Savasr'ndan sonra ikinci kez tutuklanan Tirej, Mizuri asiretinden idi, Babasi Vcysi Bani yillarca PDK icinde Melle Mustafa'mn yamnda ~ah$ml~ ve saygm bir komutan olarak savasirkcn yasarrum yitirmisti. Tirej'dc 1983 yihnda PDK saflanna gccmis ve 1990'a kadar bu orgut icinde kalrrusti. Ancak PKK'IiIer ile tarusnktan soma PAK'IO kurulus ~ah~malarma katilrmsn. Tire], 1994'iin ilk ayl itibanyla da PDK Liderinin Selahaddin'deki ozel hapishanesindc tutuluyordu. Mesut Barzanl, PAKMK uyesinden orgutunu brrakmasmt istiyor, karsrhgmda da PDK icinde onemli mevkiler oncriyordu! Erbil rejimi PKK'yle iliskili Cuneylileri olabildigince safdrst ediyordu. Buna fiziki imha da dahildi. Eli Saban, Sadiq Emer, Armane, Necbir ve digerlerinin oldunilmesi Ciineylilerin PKK'ye kanhrrum engellenrneyi amachyordu, Kurulus cahsmalan 1988 yrlmda baslayan ve 8 Haziran 1991

yihnda resmen kurulan P AK' a yonelik bi r d iger said IT! da Suleymaniye'nin Teqteq kasabasmda 18 Ternmuz'da meydana gelmisti. PAK'm organize ettigi ve leak rejimi ile Kiirdistani Cephe aleyhine yapilan bir gosteriye ates acan pesmergeler burda da 3 kisiyi yaralanrms, bircok gostericiyi de tutuklanrmsn. Bu olaydan bir sure sonra da Diyana'da, pusuya dii~iirijJen bir PAK birligi He pe~mergeler arasmda cikan ~ab~mada, iki PAK gerillasl ile iki YNK peT mergesi ya~mml yitirmis, Kiirdistani Cephe olayi 'yanhshk' diye ge9~tirrni~ti. Aym yrlm kl~ aylannda yine biri PAK'h 2 gcrillanm olumiiyle sonudanan bir baska pusu olayi meydana gclrnisti. Liderligini Suleymaniyeli bir Kurt aydmmm yapngt PAK gcrillalan Lubnan'da Mahsum Korkmaz Akadcmisi'nde egitim g6ruyor ve daglarda genellikle PKK'1i gcrillala ria bi rl ik te ka hyord u. PAK ozellikle, aydm kitlenin yogunla~lIgl Suleymaniye vc Erbil'de orgiitlenmi~ti. Zaxo ve Amediyc gibi sirur kentlcrinde de onemli bir laraftar toplulugu vardr. PAK'm kadrolan arasmda cok sayida kuzeyli Kurt de bulunuyordu.

PKK'ye Karst PDK- iran Kozu

28 Agustos gecesi Semdinli'ye bagh Cclycsin ve Alan koyleri karakollanna yapilan gerilla baskmlarirun ardmdan, Turk ordu
birlikleri Iran sirunru da asarak askeri harekata giristi.

nedeniyle Iran ile Turkiye arasmda gcrginlik

nrmarurken,

Drsisleri sirur karakollanna yapilan saldmlar nodcniyle kamlanru uyardil Alan karakolu baskinma miidahcle eden Turk helikoptcrlcri bir Iran karakoluna ve koyune roket atrmsn, Ardmdan Iran hclikopterleri de bolgeye yonelmis, aneak Turk helikopterlcr cckilmisti. Yiizden fazla askerin ya?3rrum yitirdigi Alan karakolu basknu Ankara yonetimini zor durumda brrakmis vc Tahran'a ofkclenip nota vermesine ned en olmustu, PKK kaynaklan Iran topraklanndan saldirdiklan iddiasuu yalanhyordu. SOzkonusu bolgede PKK'Ii gerillalarm Turk smrr karakollanna yonelik ~k sayida imha saldmsi olmus, bunun iizcrine Turk savas ucaklan da Agustos'un son iki haftasi boyunea, gerillaJan izIerne gerekcesiyle Iran hava sahasiru defalarca ihlal etrnisti. Bu ih-

Son olay Turk iran rna-

84

85

lallerin birinde 3 Tiirk m;agt Iran hava kuvvetlerince Tebriz havaalaruna mise zorlanrms, ancak olay gizli tutulrnustu. fran Biiyiikel~i1igi Basin Atasesi Celalettin Mernini, Tiirk ucaklanmn, fran hava sahasrm ihlali konusunda konusmazken Turkiye ve Irak simrmdaki karakollanna zaman zaman PDK-f pesmergeleri tarafmdan saldm duzenledigini soyluyordu, Ankara yonetimi bu gcli~melcrin ya~andl~ donemde, lran'm PKK'ye destek verdigini acikca soylerken, Iran rejimine karsi savasan POK-I pesmergelerini de alanen destekliyordu. Ankara PKK'ye karst PDK-I kartim suruyordu. PKK'ye destek verrnekle su~ladlgl Iran') ikna etmek icin, Tahran'm kuzeyindeki Kiirt bolgesini kasimakla tehdit ediyordu, Tahran rejimi de Ttirkiye'yi, lran'a karst silahh mucadele veren Halkin Miicahitleri ve Iran Kurdistan Demokrat Partisi (PDK-1) sava~llarma destek vermckle suclarkcn PKK'Jj gerillalam zaman zaman sirurdan girip C;lkmasma goz yumuyordu. Van'm Baskale ilcesi Mendini yaylasmm Turkiye tarafma yerlesen Iran Kiirdistan Demokrat Partisi pesrnergelerinin iran sirur karakollarma yonelik saldmlan da bu tarihlerde yogunlasmisn. Mcndiui'de uslenen 300-400 crvarrndaki PDK-l pesrnergesinin ihtiyaci, Caldiran Jandarma Boluk Komutanhgi'nca karsilaruyordu. BOlgeyc giris-crkislar da Heska ve Derisk karakollarmca yasaklanrmsn. Mendlnl'deki PDK-I pesrnergeleri, Haziran ve Temmuz aylannda lran'm Turkiye smmna yakm 5 karakolu imha ctmisti, Halkm Miicahitleri ve PDK-l'nin lran'a yonelik saldmlan Ternmuz a)'l icerisinde Cuney Kiirdistan'm Diyana kasabasmda yapiIan ve ABO ile Turk temsilcilerin de kanldigt bir toplantrdan soma yogunlasrmstr, Sozkonusu orgutler, bu toplannlardan sonra fran karakollarma duzenledikleri saldmlarda 1oo'un uzerinde Pasdar 6Idurmii11Iu. Iran ordusu da bu saldmlara misilleme amacryla, Giiney Kiirdistan'm Hac Umran ile Tiirkiye'nin Yuksekova mevkiindeki Halkm Miicahitleri ve PDK-I kamplarim bombalamis, Hac Umran misillemesi Iran TV'since haber olarak verilmisti. lran'Ia gerginlik trrmarurken, Tahran gazeteleri, Tiirkiye aleyhine bir kampanya baslatn. Gazeteler Alan karakoluna yapilan gerilla baskirumn ardmdan, iran topraklanna giren Turkiye'nin tilkelerine karst dusmanca amaclar giittugunii vurguluyordu.

Abrar gazetesi, Tahran'm Turkiye He ekonomik i1i~kilerini kesmesi, diplomatik iliskilerini de diisilk bir diizeye indirrnesini isterken, Selam gazetesi Tiirkiye'nin tutumunu kiruyordu. Cumhuri Islam gazetesi, Iran yonetimine karst Halkm Miicahitleri'ne verdigi destek i.;in Tiirkiye'yi kiruyor ve bu tutumun iki iilke iliskilerini hassaslashrdigma dikkat cekiyordu. Gazete, Halkm Miicahitleri'nin Ankara'daki yan resmi temsilctltgtne dikkat .;ekerek, ABD'yi de Turkiye ile Iran arasmda "dusmanhk tohumlan sacmakla" sueluyordu. Aym giinlerde Turk gazeteler de karsi bir kampanya acrrusn. Tiirk yazarlar Tahran rcjimini PKK'ye ve Turkiye'deki lslami orgiitlere deslek vermekle itham ederken, lslami yonetimin uluslararasi siddet eylemlerini de organize eUigini iddia ediyordu. Iran resmi haber ajansi {RNA,S Eyliil'de yaymladlgl Disisleri Bakanhgt bildirisinde, Turk basmmda yet alan PKK-Iran baglannSl konusundaki haberleri "tamamen ger.;ekdl~I" diye niteliyordu, Ancak Barzani ve Talabani gii.;leri ile Haftanin ve Xakurk'ta yaklasan randevu nedeniyle Turk Ic;i~leriBakaru lsmet Sezgin, iki iilke smmnda 'ortaya C;lkan sorunlar' ve PKK konusunda gorii~ melerde bulunmak uzere Eyliil aymm ortalannda Tahran'a gitmisti. Sezgin bunca patirttdan soma bile Cuney ~va~1 icin Iran cephesini sa*la~a almak istiyordu ". ".· .

POKlYNK ile PKK/nin JSaldlrganhk'

Suclamalarr

PAK uye ve yoneticilerinin oldtirulmesiyle nrmanan gerginlik, PDK ve YNK'nm Ankara temsildleri tarafmdan 12 Eyliil'de yapIIan ortak aciklarnayla daha da boyutlandt, PDK Ankara Ternsilcisi Selin Dizayi ile YNK Ankara Temsilcisi Sercil Qazaz'm acrklamasmda, PKK gerillalanmn son giinlerde pesmergelere karst bireok saldm ger.;ekl~tirdigi iddia ediliyordu. Acrklamada gerillalann 6 Eyliil'de Lolan'da bir YNK pesmergesini oldurup, birini yaraladiga, baska bir gerilla grubunun da iki .;ocugu kacirdigi, aym gun meydana gelen iki ayn saldmda da 3 PDK uyesinin k~boldugu ve bir YNK iiyesinin OIduruldugu one suriildu. PKK'den 'Irak srrurim' kullanmaktan vazgecmesini de isteyen Giineyli temsilciler, PKK'yi "Bugiine kadar eger karsihk vermediysek bu onlara karst

86

87

harekete g~nnenin miimkiin olmo.dlg,m goren bu giie1er ee$itIi senaryolar iiretiyorlar. Son giinlerde TC yetkiIileri ile veya lek lek yapftklan actklamalarda sik stk: 'PKK'nin Saddam'la anla5hg,m ve i$birligi yaptlg,m' one siiriiyorlar. Bunda ama( Giineylilerin Saddam'a oian nefretlerini PKK' ye yoneltmektir."
51

daha sert onlemlere basvurma kararhhgmdan yoksun oldugumuz ~klinde anlasilmamahdir" diye tehdit de ediyordu.(32) PDK ve YNK'nin iddialanm yalanlayan ERNK Almanya OrgiitU ise bunlara ~yle yamt veriyordu, "Giiney Kurtlerini PKK'ye kar-

lddialanrun aksine Kiirdistani Cephc'nin PAK'a saldrrdigi savunulan aoklamada, esas saldrrganlann GiincyJi gii~ler oldugu belirtilerek bu tur acrklama ve ~abalann bir cansma zemini yaratmaya yonelik oldugu savunulmaktavdr, Bu arada Cuney'e yapilmasi du~iiniilcn TSK harekan l~in de 3. Ordu birltkleri trenlerle bolgeye tasmiyordu. Devlet Demiryollan.mn Erzurum'daki turn lokomotif ve vagonlan Genclkurmay'm emrine verilirken, ucaksavar ve zirhh arac ilc cephaneden olusan miihirnat sevkiyan da araliksiz surduruluyordu.

lar ve tuhh birlikler Cizre'nin Katran taburunda, tank ve top birlikleri de Silopi ile Habur'daki askeri tesislerde konuslandmlrrusn. Ankara rejirni, PKK'nin smrr saldinlanyla birlikte Kurt Hukiimeti'ne karst da sertlesiyor, "simrh miktarda mazot gecirilmesi" uygulanmasma yeniden bashyordu. Kamyon soforlerinin en fazla 1000 litre mazot gecirmesine izin veren Turk tarafr, boylcce bir an once harekete ~mesi icin Erbil yonetimine baski uyguluyordu. Giiney'de ise Zaxo ve snur bolgesme pe~merge birliklerinin takviyesine baslarrusn,

Gerillalarm

Tabur Baskmlarr

EyiUl Harekatr
Turk ordu birlikleri 1 Eyliil sabah saatlerindcn itibaren tekrar smm asarak Amediye kenti yakmlarmdaki Destan bolgesine girdi, Cukurca srmr seridinden yaklasrk 10 kilometre iceri giren kara birlikleri, harckat baslamadan once bolgeyi top atesine tutmustu, Harekati 3. Ordu ile Hakkari ve Van'dan gondcrilen dag kornandolan yiiriitiiyordu. PKK ile ordu birlikleri arasmda kanh catismalar trrmarurken, Kurt liderler Celal Talabani ve Mesiit Barzani Agustos aymm son giinlerinde Ankara'ya gelerek, donemin Basbakaru Demirel ve Curnhurbaskaru Ozal'Ia gorii;;tii. Eylul harekati ve askeri Y'gmaklar bu gorii~melerin ardmdan yogunlasn, 29 ve 30 Agustos gunlcri Cudi dagl da bornbalandi. Agustos'tan bu yana Cizre, Habur ve Silopi cevresinde yogunlasan asker ve cephane sevkiyan devam ederken, cok sayida asker ve zirhh arac, SHopi Giimriik Miidurliigu tesisleri He yakmdaki Hac Konaklama tesislerine yerlestirilmisti. Kayseri ve Bolu'dan getiriien komando-

Savasm baslarnasma bir haftadan az bir zarnan kahrken, ARGK, geriUaahk tarihinin en buyuk saldmlarma giri;;ti. 28 Eylul gecesi Semdinli'nin Derecik (Rubarok), Samanh ve Yesilova taburlanna biiyiik baskinlar diizcnlendi. Toplam 700'u askm gerillanm katJ1dlg, saldmlarda esas hedef SOO'iiaskm askerin konumlandigr Rubarok taburu idi. Gece yansmdan sonra baslayan ve ertesi giin oglen saatlerine kadar devam eden baskmlar, gerillalann en kapsamh saldmlan olrnasrrun yarusrra, askeri birliklerin de en cok kayrp verdigi eylemlerdi. Samanh ve Yesilova taburlanndaki taktik baskinlarla birlikte, olaylarda yaklasik 50 gcrilla ile 200 asker yasarrum yitirdi. Baskmlardan sonra Turk ucaklannm cevrode giri?tigi bombardimanlarda koylulerden de olcnlcr oldu. Saldmya katilan ana gerilla birligi Cuney topraklanna geccrkcn, digerlcri iilke iQndeki yerel gruplardan olusuyordu.e» Derecik baskmmdan sonra buyuk bir soka gircn Gcnclkurmay Baskam Dogan Cures'm "yeni bir konsept" uygulamaya karar verdigi aoklandr. Ancak bu konseptin aynntilan hakkmda bilgi verilmiyordu. Donemin Basbakaru Siileyrnan Demirel'dc, baskinlann ardmdan yaph)9 acrklamalarda. Kurt sorununun cozumunun siyasi olamayacagmi bilmem kacmci kez tekrarlarrusn.oo Aym giinlerde ozellikle smir boylarmda da catisma ve baskmlar olabildigince biiyiimu;;tu. Rubarok baskmmdan iki g\in sonra $Imak'm Karagecit karakolu ile Silopi ilce merkezindeki askeri binalar da gerilla saldmsma ugradr, Bu olaylardan sonra PDK ve YNK, PKK'ye yeni bir ultima tom

88

89

gondererek, PKK'den Cuney topraklanndaki faaliyetlerine son verrnesini istedi. 4 Ekim 1992 tarihli Hiirriyet gazetesine gore, konuya iliskin olarak fikri sorulan bir ust duzey Turk gorevli, sozkonusu ultimatomdan haberdar olduklanm soyluyordu, Savas adrrn adim yaklasmaktaydi,

Giiney Sava§l Bashyor

Acrklarnalar, taktikler, karsrhkh suclamalar ve diger geli~melerin hi~ biri, yakiian fitilin ucunda ilerleyen atesi durduramiyordu. Savas olacakti. Bu kacrmlmazdi. Taraflar da buna gore konurnlanrms ve son hazirhklar yapilrrusn. Bir yanda Turk ordusu He PDK/YNK, bir yanda da PKK vardr, Ve dananm kuyrugu kopuyor, Kurt tarihinin en kanh i~ savasi bashyordu. Xakurk yakmlanndaki Heyat'ta 2 Ekim giinii 3 bin pesmerge yogun havan anslarmdan sonra PKK mevzilcrine karst saldmya get;ti. tlk gun, PKK mevzilerine canla basla ve kendinden emin bir sekilde saldiran pesmergeler ~ok sayida kayip verdi. Yaralanan pesmergeler Saqlawa, Erbil ve Suleymaniye'deki hastahanelere kaldmldr, Xakurk'ta ~ogu kadm ve 'atil gii~' 600 kadar PKK'Ji gerilla vardr, Bunlar vadiye giren tepelerde mevzilenmisti, Gerillalar beser onar kisilik gruplarla dagimk bir alaru tutarak mevzilenmisti, Mevzilere cesitli ucaksavarlar ve pusulara ku~k havanlar ile roket gibi silahlar yerlesririlmis, onemli yollar maymlanrrusn. Uzun suren c;atl§malar sirasmda ytyecek, su, cephane ve diger thtiyaclar onemli bir sorun oluyordu. Dort yandan kusanlnus olmak burdaki gerillalar icin avantaja donii~mii§tii. Olmek veya direnmekten baska secenegi olmayan gerillalann cesareti, bir sure sonra pesmergelerde yIlgmhga yol acacak ve morallerini bozacakn. C;ogu kadm olan gerillarm en buyuk silahi maneviyatlan idi, Kiirdistani Cephe gii,leri 'maddi' aodan cok daha avantajhydi, Yuzlercesi birden toplam yirmi otuz germamn savundugu bir tepeye ag.r silahlar ve iistun ares giiciiyle saldmyor, ancak ag.r kayiplar verdikten sonra cekiliyordu. Turk ucaklan da pe?mergeye hava destegi veriyordu. Fakat bir savasta en onernli silah olan 'hakhhk' yoksunu pe~merge, tiim savas deneyimine ve iistiin ates giiciine ragmen istedigi sonucu alamlyordu... • Xakurk cephesindeki geriUa gii~lerini Osman Ocalan, Kiirdistani Cephe gii,Ierini de ilk donemler YNK'h komutan Mustafa Cavres yonetiyordu. Kerim Xan Biradost ve kimi Turk subaylan da bu

Ocalan: "Savasa Hazrrlanm"

PKK Genel Sekreteri Abdullah Ocalan, 2 Ekim 1992 tarihinde, Cuney Kurd istan' daki gerilla karargahlanna telsizde sunlan soyIuyordu: Kiirdistani Caphe'nin veya PDK'llin saldlrlyagefmedurumu sozkonusuduro Bu saldmlar kar~lslnda son derece hazlrllk/l olunmalidir. Daha once yaptlglmlz Zaxo planlamasi cerceuesinde harekei edilmelidir. Karsthk uermemiz bir cephe (menzi) sava~ma donu~tUrUlmemeIi, son derece harekeili gerilL1 tarunda geiistirilmeli, yogun ve hareketli birliklerle kars: konulmaltdsr. Guney'e yonelik plammiz ve geli~tirilecek saldmlar, Hi· miiyle i~birlikfilere kar~1 baglmslZllk cephesinin sava~1 iemelinde ele altnmahdir. Yalntz bu yapzlrrken, egitim diizenini bozmadan son derece dikkatli, planli hareket edilmeli, gur;/er her an gerilla hareket tarzma ger;ebilece_kesneklige sahip ve hazir olmaluhr, Cunki; bun/ann esas amaclarmdan biri de, giiC;lerimizi siirekli taciz ve rahatsiz eimedir. Onun icin 'deneiimimiz altmdaki alanlan blraki/Jm, blrakmayallm' tarzmda bir sorun giindeme geiirilmemelidir. Gerekise Zaxo'dan ilt kesimlere kadar bir hat tuiulur. Bir ilt sava~ durumuna diinii$tiiriilmelidir. Onlartn eoleri, kaptian tiimiiyle belli ve apkhr. Biz her an saldirtp yok edebiliriz. Yollar iuiulabilir. Gerekirse yeniden Habur yolu kapatilmalidtr. Daha once bu konularda gerekli talimat ve perspektifler sunulmustu. Onemli a/an bunlan yaratlCl bir bicimde hayata get;irmektir.
(35)

Ocalan'm bu talimatmdan sadcce birkac saat soma Kiirdistani Cephe pesmergcleri ile Biradost asireti guclcri Xakurk'ta PKK 2. Ana Karargahr'na karsi saldmya ge.;mi§ti. PKK kendisine saldmlacagmdan son derece emin idi!

90

91

cephede kendi guclerinin basmda bulunuyordu. Xakurk'a yonelik bu saldmdan once sozkonusu bOlgcye cok sayida pesmerge ve Biradost asireti savasosi ytgllrru~tl. Kurdistani Cephe'nin pe~merge ylgmaS'i surerken, yetkiliIer ilk ~atl~malan gizli tutmaya <;ah~ml~tl.Ankara'daki PDK ve YNK temsilcileri de gazetecilerle gorii~muyor ve biirolanna giden gazetecileri iceri alrmyordu. ilk gunku cansmaya iliskin Bcrxwedan gazetcsinc bir demec veren PKK'mn Serhat Eyalet Komutaru, gcrilla tarzmda konurnlandiklanrn, pesmergclerin havan ve otomatik silahlarla 3iri~tigi saldirlara karsihk sadece kendilcri savunduklanm ve saldmyi puskurttuklcrini, ilk cansmalarda kayip vermediklerini soyledi.
(36)

kullanmaslnl istemiyoruz. Biz giiven ve ban;; ifinde bu sorunu hallelmek istiyoruz. Kurt milletinin phzrlanm dii;;.u~(jyorl.z. ~KK'n!n bOlgMen flkzp pkmayflCaglnl bilemiyorum. Konu;;mak!fln heyel gonderdik.

Cuney Savasi'run starn verilirken, Turk ordu kurmaylan ile Kurdistani Cephe yetkilileri arasmda yapilan ortak saldm planlan kapsammda bircok Turk subayi da degisik krhklarla Cuney Kurdistan'a gocmisti.

sinter bum acsmiar, gazete C;lkarstnlar, radyo ve tefevizyon kursunlar. Hatta bunlan yaparken biz de yardtmet oluruz, Dunyarun tum ya~dtmIan Turkiye sminndan geliyor. PKK bizi zor durumda lnraktyor. Bir heyet giinderdik. Kard~ oldugumuzu, onlan sevdigir.nizi, ama stmr idndeki saldmfannn son oerip, burayt terk etmeleri konusunda uya!'dlk .. Kimsenin bumunun kanamastm istemiyoruz. Bolgeyi terketmedtklen taktirde zor kullamp onlan (lkaracag,z. Bu Hiikiim;t ve P~rf~"'.e?t~ karandtr. Buna Tiirkiye Kurilerinin ktztp kt~maya~agt ker:d~le,,!~l i!gtfendirir. Bizim PKK'yi c;rkarmamtz Tiirkiye ic;m df!gil, ken~lmtz 1t;I~dl!,'
Aym 3 ve 4. gunleri gorii~meler nedemyle sakin gecmisn. Ancak bu, iki taraf i~in de bir taktikti sadece. Sa~a~ o!acaktt.llk cansmalar ve goru~meler siirerken, PDK de, Behdman da saldm hazsrhklariru tamamhyordu.

Norsirwan Mustafa, gerillalann bolgeden ~lkmamakta .Is~aretmesi halinde zor kulanacaklanru. ~ah~ma t;lkmamasmm Iki tarann da yararma oldugunu belirtmeyi de unutmuyordu.on YNK'nin Xakurk komutanlanndan Mustafa Cavres ise ~yle konusuyordu: Smsrlammz it;hulf!ki ~ke~ faaliJ{etl~n.ne Ka:;;lytZ. Parlamento oIarak karar aldlk, batun slyasl faalryetlenne Izm venyoruz. Gel-

tlk Catrsmalardan Sonra Anlasma Gorit~meleri

2 Ekim'de baslayan cansmalar, yer yer iki gun surcrek devam etti, Pe~mcrge saldmsmm hizmm kesilmcsiyle birlikte Kurdistani Cephe, PKK'li komutanlarla gorii~mek uzere Xakurk kampma bir hcyet gonderdi. Guneyh heyet, bir parlarnentcr ile ccphenin askeri komutan lanndan 01usuyord u. Kurdistan BOlge Hukumeti adma Xakurk'a gidcn Cephe yetkilileri gerillalarm bolgeden crkmasnu isterken, PKK'Hler, 'kcndi zorIan ve emekleriyle kazandiklan mevzilcri hie bir zaman tcrketmeyeceklerini' belirtiyord u. Cansmalarla ilgili gazctcdlere ilk aoklamayi yapan Celal Talabani'nin yarduncrsi Norsirwan Mustafa, PKK'nm smirdaki eylcmleri nedeniyle Turk ordusunun kendi koylerini bombaladignu ve bu eylemlcrden rahatsrzhk duyduklanm belirterek, saldmya 'vicdani' gerekceler srrahyordu: Kiir! Hiikumeti fum stntrlann sorumlusuduro PKK'nin kampian bizim topraklanmizda oldugu icin diinya bize basin yaplyor. PKK kendi taktik ve strateiisi konusunda Tiirkiye Kiirdistam'nda serbesiir, ama burada degil. PKK'nin lrak Kurdistam'm kendi amar;lan icin

Mevziler ve Taktikler
4 Ekim'deki saldtn dalgalan oldukea ~iddetliydi. Binlerce pe~ merge havan, roket ve toplarla saldmya gecmisti. Gerilla komutanlan ozellikle Behdinan b6lgesindeki ~tl~malarda, Ocalan'in talimatlarina karsm "alan savunmasma" yonelmis, mevzilerini ne pahasma olursa olsun korurnayt kar?r~a~tlrml~tI. Veya konu~"am~ tarzlan boyle bir taktik izlemeleriru zorunlu ktl~l~tl. ~u. yontern PKK'li gerillalar it;in yeni ve yabanci oldukJan bir t?ktlkh. Ontar simdiye kadar savas yontemi olarak, vurup-cekilme, pusu atma veya ani baskin *klindeki "gerilla tarzmr" benimsemisti. Hakim tepelerde ucaksavar ve uzun menzilli silahlarla tahkim edilmis mevziler, pesmerge saldinlanm etkisiz kdIY.o~~u. Bu, arkasi saglarna ahnrrus bir cephenin savunulmasi espmsme uygun

92

93

bir konumlama idi. Fakat Turk ordusunun da kar harekatma baslayarak gerillantn dort yondan ve havadan tehdit kusagma girme olasrhgmm ortaya Qkmasmdan sonra, bu yontemde israr edilmesi taktik hataya donii:;;uyordu. Aslmda, PKK'nin bu savas tarzi, yani "mevzilenme" komutanlarca da benirnsenmemesine rilgrnen uygulamyordu. Gerilla komutanlari, "prestij" kaygisryla gerillaClhk yasaSlnl isletememisti. Savasm baslarnasmdan once yapilan yorumlarda, Cimey'deki cadir kamplann varhginm bir oneminin olrnadigi ve bunlarm Turk ordusu ile pesmerge icin ciddi hed:efler teskil etmeyecegi idi, 'Gerillamn kampi, ayagmm durdugu yerdir' belirlemesiyle, ARGK'nin mevzi savasma girrneyecegi saruhyordu. Ancak, gerilla komutanlan, onderleri Abdullah Ocalan'm, "Mevzi savasma girmeyin, hareketli . olun, ku~iik birlikler halinde davrarun, araziyi genislemesfne ve derinlemesine kulanm" talimatlanna ragmen mevzi savasuu surduruyordu. Geriila, biraz da pesmergenin ve Turk ordusunun tavnna gore mevzilenmisti. Ordu ve pesmergeler belli noktalara yo neliyor, belli yerlerde giiC;Y1gmast yaparak, gerillayi da aym duzeni almaya yoneltiyordu. BOyle olunca da duzenli ordular savasmdaki gibi, ARGK, kimi tepeleri tutuyor, ucaklara karst koyuyor ve makineli tiifek yuvalan kuruyordu, Diger savascrlar da hareketsiz kahyordu. Kuciik birliklere daglhp araziye yayihp, hareket inisiyatifinin de daralrnasma yol aoyordu. Savas boyunca geriUa tarzi kimi saldmlann, baskmlann, pusulann karst cephede buyuk tahribatlara yol a~hgt gt>riilmesine ragmen, mevzilenmekte rsrar edilmisti. Ancak gerillanm en buyuk avantaji moral iistiinlugii idi ki, diinyamn gozii iistlerindeydi ve kadcrleri biiyiik oranda bu savasta c;izilecekti. Bunun verdigi gii~ ve zorunluluk, savasin yitirilmemesine yol aciyordu, Buna karsihk, pesmergeler, psikolojik olarak moral yetersizligi ve asagidan yukanya saldirrna durumundaydt ki, bu kosullarda ag,r kayiplar veriyordu. ARGK'nin duzenli savas konumlanmasi, onlar icin de yabanci olduklan bir durumdu. Onlar da yillardir ahsnklan 'gerilla tarzr' yontemlerden uzak savasiyor ve diizenli birltkler gibi saId myord u. Mevzilerdeki bir~ok Turk subayi da pesmergeyi duzeli ordu yontemiyle harekete gecirince ba?MlS1Z

kahyorlardr, Pesrnergeler arasrnda gerillalardan duyulan bir korku ve saygl da vardi. Aralannda cok sayida kadmm da bulundugu gerillanm fedaice saldin ve OI~?,line direnisleri gibi ps~kolo~k etkenler, pesmergeyi oldukca etkiliyordu. Bu pesmergelerin ~gu gerillalarla uzun siiredir kar?lla~Illl.:;;ve birb.irlerini tarurmslardi. Gerillamn 'dusman' diye imha edilme emn, siradan pesmerge icin anlamlt degildi. Savas cephesindeki Turk subaylannm varhgl da giiven vermekten cok, morallerini bozuyordu.. . En onemlisi, savas icin yetcrli vicdani gerekceleri ve morallen yoktu. Emir uzerine evlerinden almmis ve kardes kavgasina, Birakuji'ye surulmiislerdil

Haftanin'de

Kanh Cahsmalar

Xakurk'a yonelik pesmerge saldrnsmm baslamasiyla birlikt~, PDK'liler de Haftanin'deki PKK kamplanna yonelik saldmlara glri;;t1.Turkiye suunna yakm olan PDK denetimindeki Behdinan'da 2 ve 3 Ekirn'de meydana gelen ~ab~malarda iki taraftan en az 5~ kisi yasarruru yitirdt. 4 Ekirn de Zaxo'nun kuzeybattsrndaki Batufa kasabasi yakmlannda meydana gelen bir ~atJ~mada 3 geri!la ile 6 pe:;;merge oldu. Bu olaydan kisa bir sure sonra da $cram:;; ve Batufa'nm kuzeyinde saldmya gec;en pesmergeler ile gerillalar arasmda crkan Ylti:;;malarda 25 pe~merge olurken, 60 p~merge de yaralandi. Yuzlerce pesmergenin insan seli halinde. sii~ldiigii bu biiyiik saldmlardan sonuc ahnrnamasi ve saflardaki dagJmkhk iizerine, Erbil ve Suleymaniye'den Haftanin' e 5 bini a!?k.mpc;;merge sevkedild1. Bu arada saldmlara bir sure ara verilm!~~l. . .' . PDK Ankara Temsilcisi Sefin Dizayi, savasm geh~lmlyle Ilglh olarak yaph~ ilk actklamada. ;;unlan soyliiyordu: Catl$ma haberleri dogru. lid gun once Zaxo'da pesmergelerle PKK'/iler arastnda (tltl$ma C;lkit. 2 yarall, 1 olUmuz var. Stmra yakm bOigede p~,,!erg~l~r PKK kamplanna dogfl!. harekete gec;tiler. Bu bOlgede 11 PKK II gecia olarak

tutsak almmisnr. Slnlrdaki Haftanin ve Xarkuk kamplanni bO$lltmalanns istiyoruz. 6nderliklerine 6 ay once araci gonderdik. Cevap oermedtler. Bijige c;ok kan$lk. Buyuk bir 'Kurt-Kurt' c;at1$masl 0kar"mJ, bilemem.(38)

YNJ('run Ankara Temsilcisi SeQI Qazaz, c;al1~malann ilk lie;gii~

94

9S

nunde 7 PICK'linin oldugunii one surerek, PKK'ya verdikleri surenin bittigini soyluyordu, Qazaz, 5 bin pesmergeyt harekete ~irdiklerini ve PKK'lileri simrdan crkartrnakta kararh olduklanm soyluyordu.on Behdinan'da cansmalann baslamasiyla birlikte Zaxo ve Dithok kent merkezlerinde Kuzeyli Kurtlere ve PKK yanhlanna yonelik operasyonlar da baslarmsn, 11k catismalarla birlikte de Zaxo'ya girii okislar da zaman zaman yasaklandi, PKK ise sivillere yonelik PDK saldmlanmn devam etmcsi haIinde yeni ve kapsamh bir ambargo uyguJayacag. uyansmda bulunuyordu.

larla doluydu, . YNK ve PKK heyetlen arasmda gorii~eler surerken, Turk savas ucaklan da Xakurk'u yogon bir ~kilde bombahyordu. GOrii~melerden bir sonuc almamamasi ve Soran'da cansmalann yeniden baslamasi pesmergelerde rahatsizhk yaranrken, YNK'mn bOliindugu ve .;ab~ma istemeyenlerin aglrhkta oldugu soylentileri yeyilnusn,

Gliney han Etti

Kiirtleri,

PKK'ye

Saldirarak

Federasyon

Gorii.~melerden Sonuc Almarmyor

Xakurk'ta PKK He YNK temsilcileri arasmda 3 gun suren gOrii~ melcrden somut bir sonuc crkmadr, Taraflar onceki taleplorini yeniden dile getirmii ve yine onceki yarutlanru tekrarlamislardr. YNK adma katildrklan gOrU?melerden bir sonuc alarnayan ve Erbil'de gazetecilere a,lklamalarda bulunan, YNK'1i Muhamed Penjwini, Mam Rustem, $ex Tariq ve Talabani'nin yardimcrlanndan t:'c~ Xe~b, hiikiimctIeri adma PKK'lilcrden bolgeyi terketmelenm istemis, buna karsrhk gerilla komutanlan, bolgenin Kiirdistan topragi oldugunu ve ~Ikmayacaklartm soylemisti. Heyetler arasmda gorusmeler surerken, PDK'Ii kimi komutanlar PKK'yi kiskirtmak arnaciyla bir provakasyon giriiimindc bulundu. GOrii~menin ilk gilniinde YNK heyetiyle birlikte Sidckan koyune giden Osman Ocalan'a Biradost mmhkasmda PDK'liIerce ares a~lldl. Suikast girisimi uzerine geri donen Ocalan'm gorii~ melerde rsrar etmesinin amao zarnan kazanmaktr, .. ~oriiimeleri~, t.lkanmasl ve PDK'nin provokasyon girisirm u~enne Talabam run yardrrncrsi Norsirwan Mustafa devreye girdi. Catismalardan yana olmadltIOi sOyJeyen Miistafa'da PKK'Ji komutanlarla gOriiimek istiyordu. 1983'le PKK-MK Uyest Mehmet Karasungur ve arkadasi Ibrahim Bilgin'in oldiiriildiigii saldin}'l da yoneten Norstrwan, donemde Giiney'de toplam saydan 30-40 olan PKK'lilerin giiniin birinde binlerce kiiiyle karsisma ~lkabilecegtru aklmm ucundan bile ge9rmemi~ti! Yasam tuhafhk-

2 Ekim'de Xakurk'a karst girisilen saldmdan ii~ giln sonra Kurdistan Parlamentosu 4 Ekim'de yapbtI 38. oturumunda kosullann olgunlaib~nt belirterek, federasyon ilan etti." Karar tUm parlarnento iiyelerce ayakta alkislanarak onaylamrken, Kiirtler al*kat Krlfdislam Uluul Mechi F ederal8i1it. llam Birinci DOnya Savail sonunda Osmanll egemenli{ji allinda bulunan diger u~uslar gibi, KOrt ulusu da, kendi egemenligini eiine almaYI ve kendisine ait bir deV~~ oIu§turmaYI umuyordo. Ama c;:OzOmun anahtannl e6nde bulunduran sava§ln galibl gO~rin 4jOk y6n1O~1kar1annedeniyle, bu kOkIOulusun hakkl olan baOlmslzhgl tammaclilar. Bu mazlum halkln proles,to ve ba§kaldlnlanna ve bir yll sonra tOm KUrdi&: tan'l kapsayacak tam baglmslz bir devlete dOn~mesini va GOney Kordistan yerli halklnln cia. istemesi clurumunda bu oIu§uma katllmaSI kararla§hnlan 10 AQustos 1920 tarihli Sevr AnISfmasl'nln 4. bendinin 62 ve 64 macldelerine ragmen, 5 devlet araslncla bOIO"UrUldO. Var olan umudar 23 Temmuz 1923 tarihinda yapdan lozan Antla§maSl'yla tamameo suya dO§tO.MlJsul Vilayeli, Milletler Cemiyeti'nin oIu§turdugu kO":,iteye raOmen, 16 Arallk 1925 tarihinde yapllan 37. oturumda lrak.'a ilhak ediJdi. Mliletier Cemiyeti taraflndan olu,turulan komite hazlrlachgl raporda (57. ~ytacla) Korcistan'daki nufOs clagll1ml nedeniyle baQlmsiz bir KOrt devletinin kurulablleceglni, ~nkO KOrtlerin yerle,ik nOfusun 5J8'ini oIu§turdukianm beUrtmiiti. au dOnemde Milleder Cemiyeti, KOrtIerin adli, iclari va dil kurumlanm elcle elme haklanna clestek olmaya son verdi. BOylelikle, GOney KOrdistan halklnln, 0I0ms(iz ~ex Mahmud Berzenci onderliOindeki devrime va Ingiltere'nin birinci defa 1919, ikinci clefa 1922 ydlarlnd~, O'nu hOkomdar lanlmaslna raOmen, KOrdistan'In bu P~I KOrt halklnln iracleS! dl§Incia zaria oIu,turulan Irak clevletine ilhak edildi. .... Ingiliz Kralilk HOkOmeti, Irak HOkOmeli'ni takdim ettiOi zaman, (Ki Ingiliz mand.aSl sIt.nda idi) KOrtieri memmun etmek i9n, Irak HOkOmeti ile yaphOI ortak ve resrm

96

97

diklarr karan Wahsington'dan dunyaya duyurdu! AQ.klamaiun ABD'nin baskentinden yapilrnasi ve Kurt liderlerin tam bu sirada bu kente bulunmasi, karardaki ABO onayI ve 'garantorliigunu' ima eden mizansenlerdi! Ortadogu'daki dengeler aosmdan onemli bir gelisme sayslan federasyon ilam iizerine Talabanl ve Barzani ilk giinler ortaya cikrnamaY' yegIedi. Uderler tepkilerin .rengini gozlerken, aciklamalan daha ~k alt duzey yetkililer yapiyordu. YNK'mn Wahsington SOzbir a4jlklamayla, Irak sIniriarl ~nde bir KOrt HOkOmeti kurabileoekleri vaadincle bulundu. Kendi aralannda anla~n KOrtlerin, hOkometin yap.s. ve istenilen sIniriar konu· sunda Ing~iz KraHIk HOkOmeti va lrak HOkOmeti'yle ekonomik va siyasal ili~kileri gO· rO~mek ~in Bagdafa heyet gOndereb~eceOi yonOndeki vaadi de kag.1 Ozerincle kald .. lrak'.n Milletler Cemiyetl'ne 3 Ekim 1932'de Oye olarak kabul edilmesi; Milletler Cemiyeti'nin ortaya koydugu f8I1 da, lrak HOkOmeU'nin baOIi kalmas. k~uluna bagland r. Bu ,art, Irak HOkOmeli'nin 30 May.s 1932 tarihincie 16 madde oIarak avddad.gl belgedir. Bu ,artlara gOre lrak; MOsOl, ErbU, KerkOk va Suleymaniye vilayetlerindeki KOrtlerin va sz.nbklann insani, kOllOrei va idari haklar.na saygl gOsterecekti. Bu beige ~mdiye kadar uluslararaSl yasalara gOre resmen ge4j&rlidir. Milleder Cemiyeti'nin IaOved~mesinden sonra bu yelUer, 18 Nisan 1945 tarih ve 16, madde ile Birle,mi~ MiUetler OrgOtO'ne geQti, Bu belgeye gOre lrak, kendi ba~.na bu hOkOmleri clegi,tiremeyacegi gibi, bun lara muhalefet de edemez. Ancak Milletler Cemiyeti'nin oy yoklugu karan va Uluslar8raS. Adalet Divan!'nln onay.yla bu madcielerin yorumu yapllabi6r. Buna gClre; lrak'in bOtOnlOf)Ova baglmslzhOI, Irak'ln adl geqen belgenin maddelerine sayglh oImaslna bagllydl. Ama lrak HOkOmeti ilglk blr §9kilcle bu vaadlerini qignedi va bu, BM GOvenlik Konseyi'nin 5 Nisan 1991 tarih ve 688 say III karan va BM'ye baQlllnsan Haklarl Komitesi (Ekonomik va Sosyal Konseyin) 48. dOnemcieki 5 Mart 1992 tarih va 71/1992 saylll karanyla lespit edildi. KOrt halklnln Irak'taki tarihi, ba,kaldlrl va devrimlerle doludur. AbdOlkerim Kaslm HOkOmeti'nin vaadlerincien vazgeQip, 14 Temmuz 1958 devrimiyle olu~turulan Gayiei Anayasa'mn; 'Irak Vatanlnda Araplar va KOrtler ortakbr' diyen 3. maddesini Anayasa'dan vlkarmasl sonucu, 11 Ey1011961'cie KOrt halkl 0I0msOZ licler Mustafa Barzani'nin onderliQinde bit kez claha silaha sanld .. au ulusal clevrim halklmlz.n me~ islemlerini one YlkariYordu. 11 Mart 1970 tarih~ anllatmayla KOrt halll.lOa otonomi hakkl verildi va bu Geyici Anayasa'ya konulW. Ama hOkOmet bu antla~ya da uymadl. 1975 y.hnda Saddam HOseyin'in Irak IOpraklanndan bir klsmlnl lran·a satmaSI sonuc:u, Kart devrimini basbrmak ~n imzalanan Cezayir Antla~asl sonraslndaki ~ yenilgiye ragmen, KOrt halk. mOcadelesini sOrdordO wt tOm dOnyaya yok 01mayacaglnl ispat etti. B~mi, Milletler Yasasl'nda 8Qddanml,br: Insanlar Iemel haklanndan yoksun blrakllamsz ve kilQOk, bOyOk aynmslZ her ulus egemenlik haklanna sahiptir. • Aynes 1. bOIOman 6. hkras.nda; uluslar araSlnda e,t iI~ki lkesine S8)'g', hatdarln

ctisii Behram Salih' e gore, yakm zamana kadar ,;ozUm olarak ozerkUgi goren Kurt liderlerin yakla~mlan nedeniyle federasyon ilaru onemli bir karar idi. Salih, Federe Kiirt Devleti'nin Erbil, Suleymaniye ve Duhok'un yam srra Kerkuk'ii de kapsayacagrru savunuyordu, SOzcii, federe yapmm yerel islerde kontrol sahibi olacagnu v.e kendi yasalan olan bir hiikiimet i~letecegini sOylerken, lrak'm diger bolgelennin de bpkt ABD'de oldugu gibi federal devlet siste~itliCli va her halkln kendi kaderini layin hakkl aYJk bir §9kilde vurgulamyor. Vine 1966'da BM Genel Kurulu tarallndan benimsenen va 29 Kaslm 1971'de lrak tarallndan da onaylanan, 'TOm halklarln kencfi kaderini va siyasi otorilelerini tayin hakklna' ~i~kin karar da Vat. lrak devletinin kurulu,u olan 1921 ydlOOan gOnOmOze kadar, Irak hOkOmederinin KOrt halklna kartl taklnd1klan tulUm; baSkl, ezme, sOrme; en basil inssni, kOhOrei, sosyal va ekonomik haklardan mahrum bltakma, siyasi- haklanndan da Ole yaI18ma hakkmdan bile mahrum blrakmak olmu~lUr. . . au uygulamalar inssnlan, hayvanlarl, ziraatl ve d~ayl kapssyacak bir $9kilde sOrdoroldO. lrak HOkOmeti tarihte e,i gOnllmemi, bir $9kilde canice yoketme harnleJerini sOrdOrdO. ~Ieki: . 1- 1983 Ylhnda tutuklanan ve t' .md· kadar ke 00'ISlnde n hiIV bi hab er a IInamalye Ir yan a binden fazla Barzanrnin durumu. . ' 2- 1970-88 yillarl arasmda 300 bin Feyl! KOrdOn lrak'tan smltdl~1 edllmelerl ve 7500 ki~inin tutuklamp ortadan kaybolmalar r. 3- 1988 Ylhnda 5000 genv ve yath inssmn $9hitler kenti Halepqe'de kimy~s~l silahlarla kalledilmeleri. Balistan va Kurdistan'ln diger yorelennde say,slz ki~lmn katledilmesi. 4- 180 bin ki~inin heba olmaslna yol ayan vah~i Enfal hareketi. a~lk, i",-enee, t9C8VOZva toplu gOmmeler. 4000 kOyOnyerle bir edilmesi (Bu kOyler KOrdiSlan kOylerini~ % 90:101 olu~luruyordu). AsOri, TOrJvnen Yd. ulusal 8Zlnhklardan insanlann kalledllmelen, uluslarataS. yasalara gore SU90lan diger sava, va insanhk sUQlan. Uzun bir dC)nem bu sUvlara kartl sessiz kalan donya hOkOrnetleri. 1991 Ylhndaki batkaldlrlOln ardlndan y~an loplu gOy televizyon ekranlarlnda geni§ bir yer alines, geryegi halklarlndan ssklayamadllar. Boylece dooya, Sevr A~masfOOan sonra ilk dela ikinci adil solO si:iyledi va GOvenWkKonseyi'nin 688 saylh karatl ahndr, Bu karar, KOrtiere baskl uygulanmaslnl angellemek iyin lrak KOrdisian'lnda govenlik bOigesinin olu,masl va KOrtJerin himayesinin !BahOt edilmesi idi, Halklmlz her zaman sorunun ¢lome kavu~turu1masl ~in iyi niyetini gostermit va 4j9ktigi bu elem \Ie 8Cllara, yoketme hamlelerine ragmen yapJiml,tlr. 1963 gfirO~meleri, 29 Haziran 1966 biJclrisi, 1984 gOrO~meleri ve hOkOmetle ban'vl Q6lOme varmak iyin daha bir 4jOk giri~im gibi, Ama halk,mlZln bu iyi niyeti her defaslnda ihanetle kar~lla~mlttlr. Irak\OkO metlerinin imzaladtklan anlaiffialarauymamalan, son olarak 1991 Yllindaki gorO,melerin ba,lnda Irak yonetiminin verdigi sOziere uymaylp idaresini geri Qekmesi va

s-

98

99

karanntz Kurt halk: i(in haytrlr ve ugurlu olsun. Bu karar tarihi ve 01gunlasmantn bir karandtr. Tum Kiirilerin ortak umut ve amaadtr. Bu karar sehitlerimizin ve Kurt halkmm birligi sayesinde zor sarilar ya$anarak altnml$hr, PDK ve YNK Merkez Komite ve tmderleri adma, Federe Kiirdistan'in ya$flmasl icin tum giiciimiizle \all$flcag,mIZQ siiz veriyo ruz. Bu tarihi ve bi/yiik guniin bundan bOyle bayram olarak
ku tlanmastni isiiuoruz. (41) Bulmacanm kareleri yava~ yava~ doluyordu. Turkiye ve 001geyle ilgili diger ulkeler fcderasyona karsihk Kiirdistani Cephe'den Cuney Savasr'm, yani 'PKK'nin kellesini' istemisti. Ya da Talabani ve Barzani, PKK'ye saldirrnalanyla birlikte Han edecekleri fcdcrasyona kimsenin itiraz ctmcyocegini hcsaplarrusn, "Daha once guvenlik acrsmdan zamam belirtrnemistik" diyen Basbakan Yardrmcisi Sadi Ahmede Pire'de, bir cok parlamenterin federasyon ilanmm Meclis'te yapilacagrndan habersiz oldugunu
KOrdistan'a ambargo uygulamasl; yooelimde olan KOrdislan Cephesi'nin karanyla azgOr secirnlera gidilmesini gelirdi. 19 Mayls 1992 tarihinde halkmuz tam bir OzgOrlOk ortarnmda, 6Zg0r KOrdis1an topraklannda, KOrdislan Ulusal Meclisi Oyelerini se'fffii~ ve 5 Temmuz 1992 gOnO KOrdistan belgesinin ilk hOkOmetimeclisten gOvenoyu alarak olu~lurulmu~tur. lrak KOrdislam Ulusal Meclisi Kanunu'nun (1991fl) 58, maddesinin 2, ilkraslna dayanarak (Medis'in gorevi; Irak Kurdistanl halkirun yaliSmsal sorunlanm ve iltifaj(Ianni tespit elme) Irak ulusal birliginin, Arap va KOrt halklannm tarihi karde§liginin korunmasl io;in Viyana ve Irak KOrdistanl'nda yapnan Irak muhaiefetinin toplantl karanna da uygun (Bu karar; Arap ve KOrt halklannln Oftak ~Ikarlan ge~, KOrt halkinin kendi kaderini tayin etmssi, TOrj(.men ve Asurnerin ulusal, kOhOrelve idari haklarlnln e~t bir ~ekilde anayasada garanti aUlna allnmasldlr) olarak KOrdislan Ulusal Meclisi yeni bir karar alml~tlr, lrak KOrdistani Ulusal Meclisi, Irak KOrdistanl halkl adma, kend kaderini lay;n hakkl ile ilgili uluslararasi andqmalara uygun olarak, bu tarihi aliSmada oy birligiyle kaoorini layin etmesine ve merkezi y6netimle ili~kilerin demokratik parlarnenler sistem ve cok partili, uluslararasl yasalarta belirlenen, insan haklanna saygdl federal birlik ~ekilde olrnasrna karar vermi~lir. "(42)

mine kanlacagiru umuyordu. Bu federal ~~venin ancak 'Saddam'dan kurtulmus bir Jrak'ta' isleyebilecegine dikkat ceken Behram Salih'e gore, Federe Kurt Devlcti Tiirkmen ve Asilrilerin de kiilturel ve politik haklanm garanti edecekti.ren YNK Liden Celal Talabani ve PDK Lideri Mesut Barzani'de, ABD'den Kurt Parlamentosu'na g6nderdikleri ortak mesajda, "Kurt halkmm ortak amaam gef(;ckle~tirdigi icin" milletvekillerini kutluyordu! Talabani ve Barzani'nin mesaji ~yleydi: Federasyon

,men

soyleyerek, PKK'ye saldm ve i'ederasyon ilam arasmdaki iJi~kiye a9khk getiriyordu! , Federasyon Ham nedeniyle Guney Kurdistan'da bayram dan edildi. 'IV kanaUan siirekli karan kutlayan ve Kurt tarihini anlatan yaymlar yapb, .. Guney Ktirtlerinin federasyon karan, 23 Kasnn'da tum Irakh muhalif giic;lerin Kurd is tan' cia yapacagr geni~letilmi~ konferansta gorii~ii1iip onayJanacak ve gelecekteki Sadam sonrasi merkezi yonetim He Kiirtler arasmdaki iliski ele ahnacakn. Ba~kan Yardrmosi Pire, "Dl~ diinya bunu kabul etmelidir. Bu bize sunulan bir hediye degil, mucadele He elde edilmisttr" derken, Turkiye'nin tutumunu da, "Tiirkiye bize, 'mevcut Irak suurlan korunacaksa, bOliinmezse, nasil bir siyasi sistem formule ederseniz edin, serbestsiniz' dedi" diyerek, bir.;ok Kurt mil1etvekilinin haberinin olmadi& federasyon karannm Turkiye'nin onaymdan ~E?\:tigi~ iste?,~ den de olsa itiraf ediyordu. Pire, kararlanmn him Kurtler t.;m model olmass temenisinde de bulunarak, Turkiye dahil tum komsulanyla iyi gecineceklerini ve kendi yonetimlerinde azmltk haklanmn korunacagml sOyliiyordu. Savasla birlikte ~e~tIi tepkiler de baslamisn. Hema Said Hesen adh Kurt yazar lsvec'de yaymlanan 'Xermane' dergisinde, PKJ('ye saldiran Kurt Hukumeti'ni hicvediyor, Erbil carsismdaki ana yolu kapatan seyar sancrlan ve el arabalanru bir yil boyunea burdan 9karmayl beceremeyen hiikumetin, PKK'ye karst savas karan c;tkannada hi.; de zorlanmadrgmi alay ederek anlanyordu.

C:;at~malara A§iret Pesmergeleri

2 Ekim'de Xakurk'da baslayan ve 3 Ekim'de Haftanin'de surdiiriilen saldinlar, 4 Ekim'deki fcderasyon ilamndan sonra hizlandi. PDK'nin Zaxo ve Batfifa kentleri civannda 3 Ekim'de PKK'lilere saldmnasmdan sonra, 5 Ekim aksam saatJerinde de YNK'hlar Lolan bOlgesindeki PKK kamplanna yeni bir saldinya ~i_ ' YNK pesmergelerinin bu saldmlannda cok sayida c~n ~ybl oldu. Agrr silahlarm kularuldigi ~ab~mada YNK. deneytmh. Mmergelerini cepheye siirdii. <;ab~mada olen ve yaralanan btrc;ok

100

101

pesmerge Selahaddin, $aqlawa, Erbil ve diger yerlerdeki hastanelere kaldmldr. Gazetecilerin sokulmadigi cephede PKK'mn kayrpIan konusunda bi1gi almarmyordu. Cansmalarm ba~lamaslyla birlikte pe~merge saflannda da huzursuzluk bas gostermistt, Cepheye siiriilen kimi PDK ve YNK pesmergeleri PKK'ya karsr savasmayi redederken, kimilerinin de PKK tarafma g~tigi haberleri yayihyordu. 5 Ekim'de Xakurk yakmlannda Muqedim Eziz adh bir PDK'1i komutan 10 pesmergesiyle birlikte PKK'ye kanhrken, Haftanin'de de yine PDK komutanlanndan Muhamed Simo, emrindeki ozel birlikle PKK'ya kar~ savasmayacaguu itan etti. YNK'dan eok sayida pesmerge de savasmayi redediyordu. PDK ve YNK, PKK'ya ka~1 kulandiklan pesmergelen daha c;ok asiret ve koylii kokenlilerden secmlsn. Bunlann C;ogu akraba idi, Savasirken birbirlerini koruyor ve kaYIP vermeleri durumunda intikam alma gerekceleri oluyordu. 'Yine bunlarm tercih edilmelerinin bir diger nedeni de, ~ogunun cahil ve okur yazar dahl olmamasiydr, Kent kokenliler, daha aydm ve sorgulayrci olduklan icin yoneticiler bunlara her istedigini yapbrarruyordu. Asiret iiyeJerinin siiriildugu cansmalardan haber sizdirmamak da daha kolaydt. Yonetimin de istegi buydu. Daglarda savas hrmamrken, kentlerde de PKK taraftarlanna yonelik saldmlar baslarmsn. 5 Ekirn sabah saatlerinde, Suleyman!y~ .~~nt..m~~kezi~~~ PAK ~raf~~r~.anna saldiran pesmergeler 4 kl~lyl oldurdu, 8 kl~l}'l herkesm gozu onunde doverek tutukladi. <;atl~malann baslamasi iizerine Soran'daki kentlerde yogun giivenlik onlemleri ahndr, Erbil, Duhok ve Suleyrnaniye'de parti ve onemli kurumlar korumaya almdi. Cok sayrda PKK yanhsmm bulund.~~ Er~il ve Suleymaniye kentlerinde durum gerginlesirken, Kiirdistani Cephe, olasr saldmlan gozonune alarak hazirhk yaph. ..Zaxo v: ~hok'ta Cizre, Nusaybin, $lrnak ve Silopi dogumlu Kurtlere yonehk operasyonlar da cansmalarla birlikte siiriiyordu. Ev baskmlan ve kimlik kontrollerinde gozalnna ahnanlann saY'SI l00'ii asrrusn. Gtizaltma almanlar sneak, ya kefil ya da 2500 Dinar ka~dlgtnda serbest btrakrhyordu. Bu arada, Zaxo'ya giri~ ~Ikl~ lar da kent merkezindeki saldinlann ardtndan tiimiiyle yasaklamrken, kamyonlar ilceye sokulmadan Mo.sUl yolu iizerinden gon-

deriliyordu. Baskent Erbil'de de hiikiimet iiyeleri siirekli toplannlar diizenlerken, ~ah~malarla ilgi1i herhangi bir aoklama yaprlmamaktaydi, Kiirdistan'a donen YNK Lideri Celal Talabani de aym giin Erbil'de YNK Merkez Komite iiyelerini toplarrusn.

C;ocuklara Taslatilan Gerilla Cesetleri

5 Ekim gecesi, Zaxo kent merkezinde bir eve baskin yapan pe~ mergeler, sag yakaladsklan iki gerillayi kursunlayarak oldurdu. Gerillalarm cesedi ilce merkezinden g~en nehire anldr ve cocuklara taslanldi, 47 yildan bu yana Irak rejimi ile..savasan PDK'1i1erin boylesi bir ofkesi daha once gtiriilmemi~ti! Oldiiriilen gerillalardan Yilmaz adh olaru Cizre'li idi. PDK'nin bu saldmsmm ardmdan PKK'hlar da Zaxo'da bir pesmerge kornutaruru oldiirdu. Batufa yakmlarmda baslayan saldmlann ardmdan Behdinan'daki cansmalar yayilarak ve daha da ~iddetlenerek surdu. Qesrok, Merge~i~, Haftanin, BatOfa ve Kanimasi bolgelerinde snura giden tiim yollar gerillalarca tutulmustu. 6 Ekim'de PKK'lilere saldiran PDK'1i komutan $ivan Sindi'nin grubu pusuya duserek 7 kayip verdi. Vine Batufa yakmlarmda geril1alar bir PDK birligini kusatarak birkac pesmergeyi esir aldi. Cuney Kurdistan'da yaym yapan televizyon ve radyolar surekli kan anonsu yaparken, hastahanelere siviller ahnnuyordu.

Pesmerge saflarmdaki

TUrk subaylan

Guney Savasr'm cephedeki muhabirleri He izleyen Fransiz AFP Ajansr 7 Ekim'de get;tigi haberde, Erbil yoneticilertmn yalanlarnasma karsm Biradost'taki c;ah~malatt en az iki Turk subaymm denetledigini bildiriyordu. PKK kaynaklan da, Behdinan'daki cansmalara MJllCl'ge kih~ndaki Tiirk subaylannm katIldlgtnl aciklarken, yarabJar arasmda Si1opi'de t;ah~ iki Turk subaymm da bulundugu ve savasrn pesmerge cephesinin bu subaylarca organize edildigi iddialan aym giinlerde ortahgt kaplarrusn,

102

103

I~? destek.~ediklerini sOyliiyordu.cso) YNK-MK Oyesi Kemal Fuat , h?lgede T~:k s~baylar bulunup bulunmadigim bilmedigin], ancak Turk yetkIldenn ~ah~malara gozlemci gondermek istemeleri haIinde kendilerinin buna itiraz etmeyeceklerini kaydederek, iddialan dogruluyordursn PKK Cenel Sekreteri Abdullah Ocalan ise, Turk subaylanmn sadece cephede bulunmakla kalrnayip, e;atI~ma ve operasyonlan bizzat yonetiklerini sOyliiyordu.(52) GiineyJil~re onur vermeyen bu gercekler savas sonrasmda cansmalara bizzat kanlan ve pesmergelen yonlendiren kirni Tiirk subaylan tarafmdan da itiraf edilecekti. Olenlerin Kurt oldugu sa. vasm bir cephesi Turk subaylarca yonetillyordul
PKK'nin Karst Saldmsi
5 ve 6 Ekim giinleri Haftanin, St1berge, Zap ve Xakurk'ta yogunla~n pesmerge saldmsmm ardmdan, PKK'li1er biiyiik bir karsi saldmya ~rek, Batufa'daki PDK karargahma baskm yapb. Basktnda 30 pesmerge oldu. Hastahaneler sivillere kapanlarak, 1V ve radyotarda siirekli kan anonsu yapildi, BalUfa baskuu iizerine PDK'liIer ~itli yollar iizerindeki ku~k karakollanm bosaln, Bu saldmdan sonuc alan geril1alar ise ku~uk gruplar halinde kimi yerlerde ka~1 saldmyi devam ettirdi. .. ~~o'~aki ,r.D!, yetkilileri BatUfa Q\11~masmda 4 pesmergenin oldugunu, 12 smm de yaralandigir» s6yleyerek, cansmalann bir kac giln ic;inde bitecegini one sUriiyordu!(4$) Aym giln YNK'h ve Biradost a~iret mensubu binlerce pesmerge de Xakurk ~mplanna ~iddetli saldmlar yoneJtmi~ti. tki cephe arasmda koordmasyon vardi, <;Ok geni~ bir araziye yayilan ve
w

de silahl, ke$if u,u$lanyla hedefleri belirliyoruz. U(aklanmlz bir hedef gijrdfiklerinde saldmyorlar. .Savunma Bakam Nevzat Ayaz'da, PKK'ye saldrran pesmerge-

Tiirk Genelkurmay Baskaru Dogan Gii~' de sOzkonusu iddiaIan d~grulayan bir demec veriyordu aym giinlerde, lngiliz Reuters Ajansma 7 Ekim'de yapllSJ aoklamada, Gu~, "PKK'ye kar~ savasan Kuzey Irakhlar bizden yardim isterse neden ver~eyelim~" diye soroyor ve sunlan s6yliiyordu: Son bir yd icin-

PKK'liler taraftndan '4{)zgiirluk Vadisi" olarak adlandrnlan Iran, Irak ve Turkiye smmmn kesi~tigi Xakur~~taki p~ kamplannd.a alnyuz kadar geriUa bulunuyordu. Bu bOlpedekl ~ab~ma!ar, ~Ir kac giin sonra i~ taraflardaki Erbil, Selahaddtn ve Suleymamye bOlgelerine de yayildr, PKK, Iran tarafmdaki gerilla birliklerinden kimilerini Xakurk'a kaydirarak, Turk ordusunun olasi bir kara harekanna karsi smirda konumlanrrusn. . Cansmalar ~iddetlenerek devam ederken, ~mergemn kara harekatma hava destegi de Turk uc;aklarmca saglamyordu: 5 ve 6 Ekim giinii Turk hava kuvet1erine ail bircok ucak ve hehkopter, Haftanin Sinaht ve Batufa'daki gerilla hedeflerini bombaladi, Uludere ve Silopi yakmlannda yaprlan hava bombardrmamnda yiikselen dumanlar bu ilcelerden gOriilmekteydi. Sabah erken saatlerden itibaren arahklarla Guney Ktirdistan't bombalayan u~aklar, Diyarbaklr, Mu~, Malatya ve Batman'daki iislerinden havalamyordu. Savas ue;aklarmm bombardimana baslamasryla birlik~~ Turk kara birlikleri de yer yer Guney Kiirdistan toprak~a~n~ gIn$ provas! yaplyordu. Cukurca-Uzundere hattmda asken birlikler teyakkuz halinde bekletilirken, SI01r hattmdaki kesif ucuslan siklasnT1lml~h. Savasm birinci haftasmda kizrsmasi iizerine Kurt Hiikumeti ozel gorevlendirilenb~rin dssmda Tiirkiye'li gazetccilerin ve sivillerin iilkelerine giri$ini yasakladi ',Sa~~ 'be.1ir~i'y~.banc.~ g~ete~i1ere ve televizyon ekiplerine g~l$ szm verildi. Kurt gumruke;uler, "Gec;i~iniye yasaklad!nlz?" yolundaki sorulan, "Kamuoyuna yan11$bUgi aktanhrsa olmaz" ~klinde yamtbyordu. Aktanlrnasmdan korkulan ve "yanhs" diye tammlanan "bilgi" ashnda gazetediet tarafmdan "dogru" olarak anlasilryordul

Yeniden Ekonomik Ambargo

'ARGK Konseyi' 6 Ekim'de Cizre ve Silopi'de daglhg. bildiriJerde 'i~ir)jkc;i' olarak niteledigi PDK ve YNKye kar$1 yeniden ekonomik ambargo konuldugunu ve sirurlann kapahldlgt01 aokladi, Bildiride e;alI~lar, "thanet1e, partimiz onder1igindeki 00'~lt'lSIzhk ve ozgiirliik cephesi arasmdaki tarihi bir hesaplasma"

104

105

olarak tammhyor, "PDK ve YNK ihanetdlerinin bir kasrk corba ugruna partimize karsi ba~lathSt saldmya her cepheden cevap vermeliyiz. Giiney'e yonelik ekonomik ambargo tekrar ya~ma gecirilmistir" deniyordu. ' BOylesi bir karar bekleyen Kuzeyli bolge halki ve kamyon suruciileri ARGK bildirisi iizerine, lpek yolunu yine ISSIZ birakrmsn. Cuney Savasr'ndan iki ay once de PDK'yle basgosteren anlasmazhklar nedeniyle PKK, Temmuz-Agustos ayJannda Giiney'e yonelik bir ayhk ekonomik ambargo uygularrus, bunun iizerine achk tehlikesi basgostermisti.

Kiirdistan Kan

ceie

7 Ekim'de Xakurk yakmlanndaki Diyana kentinden cansmalarla ilgili gazetecilerin gec;tigi haberlerde soyle deniliyordu: Bir YNK'Ji komutan diinku cansrnalarmda 25 pesrrergenin 01diigunii, 70'inin yaralandignu soyledi. Xakurk yani Biradost rrunnkasmdaki cansmalar ozellikle Del, Zirava ve Sekiwa bolgelerinde yogunlasn, Cansmalar c;ok geni~ bir araziye yayilrms, PKK'liler buralarda stratejik yerleri tutmus, Tepelerde Docka ve BKC tipi silahlar yerlesnrilmis. BuraJara saldiran pesmergeler kaYIP verip geri cekiliyor. PKK'liler ~imdiye kadar mevzilerinden cekilmedi, <;ah~alar ~imdilik karsihkh havan anslanyla surilyor. Pesmerge arnk saldirmayr goze alarmyor, Bir YNK komutam onceki giin bir PKK gerillaSlru esir aldiklanru ve 9 ceset bulduklanru sOytedi. Bu bilginin dogru olup olmadtg.m ise saptayamadik, Aym komutan 'Karkerler iyi mevzilenmis, heniiz sokemedik, saldmlanrmz kilr etmiyor' diyerek cansmalann kesin sonuclanmn U, gun sonraahnabllecegiru soyluyor. Komutan, PKK'liIere Iran'dan cok sayida gerilla yardmu geldigint de soyleyerek, Suriye, lrak ve Iran ajanlanmn hep birlikte onlara yardtm eUigini iddia ediyor. 6 Ekim aksarn, Bindevena rrunnkasmda pesmergeler gerillalann mevzilendigi bir noktayi ele gec;;irdi. Ancak sabah erken saatlerde PKK'liler saldirarak noktayi tekrar geri aldi. Oiyana yolu boyunca minibus ve Landcroslarla tasman yarah pesmergeler gorduk, Sadece Diyana hastanesine "18 yarah getirildi. Bunlardan koltuk altmdan kursunlanrms biri yaralandigi olayi §Byle anlatti:

se yoktu. Birlau;; daldka 50nra etraftmlzl sardrkIanm anladlk. <;ah$ma "kit. lid arliad~lm tildii. Ben yaralandlm, diger ~mergeler liaC;h.Daha sonra iki saat yurliyerek bizimkilerin ya7 Ina ulasnm:' ~qlawa, Salahaddin, Erbil ve Qoysencax hastaneleri yarah dolu. Daglardan indirilemeyen bir c;ogu da halen hastaneye ulasamadi. Cephe gerisindeki rum pesmergelerden kan aid dar. CurnrukQlleri bile c;a8trdtJar kan almaya. Camilerden oluler icin okunan sela sesleri yiikse1iyor. Halk cok rahatsiz. Pesmergeler de bu savasa bir anlam venniyor. Sekiwa'da bir pesmerge, 'DC; giindiir tek mermi sikmadim ve sikrnam da' diyor. Ranya'da halk savasi protesta eden bir yiiriiyii~ yapn. Pesmerge komutanlan 'Liderler insallah en kisa zamanda bu gereksiz kavgayi durdurur' diyor, Pesrnergelere Turk ordusunun parkalanndan dagltllmt~ Havalar cok sogudu. Komutanlar dogrularnamasma ragmen, pesrnergeler cephede birkac Turk subayi gorduklerini soyluyor, Cogunun mermileri bitmis, Erbil'de cephe binalannda paslanrms mermi sandiklan acihyordu. Turk savas uc;aklan 2'~r ve 4'er adet halinde biitiin giin bOlgenin iizerinden uctu, Pesmerge mevzilerini iyi belirleyemedikleri icin yanhshk olmasm diye ie;;tarafta bombardiman 01madt. Xakurk'taki cansmalarda olenlerden birinin ust duzey bir PDK')j komutan oldugu one suriildu.'(46) Xakurk'ta cansmatar bu halde iken, Zap, $uberg~ ve Berwari bOlgelerinde de yogon catismalar suruyordu- Catismalarla ilgili gelen haberlere gore, PKK'lilerin yollan maymladigi, pesrnergelerin ise daha cok kimi noktalara havan ah~1 yapbklan idi. Berwa0' de bir ~merge grubu da gerilla saldmsma ugranu~b. Batufa'da yaralanan ve Zaxo hastanesine kaldmlan PDK'li Mecit Orner Huseyin ve Ahrnet Xe1il lbrahtm, "Ortahk cehennem gibiydi, Onlar tepelerde, biz a~g.da savasiyorduk. Karkerler, roket ve havan topu kullamyordu. Biz de havan ve toplarla karsihk veriyorduk.Ilk gunlerde zorlandik, ancak Turk ucaklarmm onlan vurmasmdan sonra biraz ilerledik" diye cansrnalan ozetliyordu.ren Zaxo'daki hastanede 33 yarah Mmerge ~rdl. Doktor $irad Muhamed'e gore, cansrnalann baslamasmdan sonra hastanelerine dort de geriUa cesedi getirilmisti. YNK-MK Oyesi Hesen Kuistani, Duhok eyaletindeki cansmalarda PKK'nin zaman zaman sert direnis gosterdigini ve pe~mer-

'Biz 10 pe$mergeydik. Lellian rmntl1aJslnda liarkerlerin bir rwktaslnl tespit ettik. Uygun bir yere mevzilenip birden sald"dlk. Ancak noktada kim-

106

107

h$maJar batiin $iddetiyle devam ediyor. Catl$malann ba~ladlgl 2 Ekim'den bu yana 9 gerilla $ehif du~mii$, 20 PAK mensubu dostumuz kut$una dizilerek katIedilmi$lir. Saldltgan YNK ve PDK ga(lerine Zaxo ve Xakurk mtnttkalannda 200 dolaymdo kaylP oerdiriimistir. Suleymaniye ve Erhll' de halk protesto glisterileri yapml$, 1000 pesmerg« silah b,raktp geri ,ekilmi~tir.
51 j~in

gelerin onlan ~ani~ ile BatUfa'dan pilskiirtmeye cahsnklanru sOyliiyordu. Kulstani'ye gore Duhok bolgesindeki cansmalara katrlan pe~merge saYISI da 12 bin idi, ERNK Avrupa Temsilciligi, 8 Ekim'de cansmalann biloncosu He ilgili bir aciklama yapn: $u anda Hattanin'den XakurK a War (0-

diikkana gizlenen bir gazeteci olayi izlemisti. 'Teslimat' ssrasmda Habur kapisi kapanlrmsnresi Savasm en ~irkin ve en anlamh manzaralanndan biri bu idi.

ABD'den TUrkiye'ye Destek

Savas ve hava bombardimaru surerken, ABO Disislert BakanIIgr Turk Hiikumeti'nin PKK karsismda aldlgr tedbirleri destekledigint a~lkladl. ABO Disisleri Bakanhgi Sozciisu Richard Boucher, Washington'da gazetedlere verdigi brilingte Turk ucaklaruun ve kara birliklerinin de kahldlg. Cuney Savasr'yla ilgili olarak ~yle konusuyordu: Dalla tince de a"kladlg,mlz gibi PKK teroris! bir

PKK'li komutanlar, iddialarmm dogruluk derecesinin saptamagazetecileri de ccpheye davet ediyordu.

Barzani: Apo Ktirtce Bilmiyor!

Aym giinlerde ShDW TV'nin haztrladigr 32. Gun programma ~kanlan POK Lideri Barzani, PKK'yi birkac gun i"inde 'suurdan atacaklanru' iddia ediyordu. Mesut Barzani, Turk TV'sinde Apo'nun Kurt~e bilmedigini, bu yiizden Kurt olarnayacagim da sOyJiiyordu! BununJa, iyi bir Kurdun kendisini gibi olmasi gerektigini ima ediyor ve kendince psikolojik savas yaptyordu! Ancak POK Liderinin, sonraki giinlerde aralannda Turanci Alparslan Turkes'de bulundugu bircok 'Turk buyiigu' tarafmdan zaman zaman kaynak da gosterilerek kulamlacak olan bu iddiasi gerceklert yansitrmyordu. Ilk ambargo doneminde bu uygulamanm kaldmlmasi icin Bekaa'ya giden Guneyli bir heyete, 2 saat boyunca Kiirt«;e hitab eden Ocalan'm bu konusmasr video kasete ahnrms ve Guneyli liderlere de ulasnnlrrusn. Barzani, Kurtce bilmeyenJerin Kiirt olamayacagim soylerken, adarnlan da Behdinan'da yakaladiklan 'Kiirt«;e bilen' PKK'liJeri TC'ye teslim ediyordu. 8 Ekirn giinii sabah saat 11.30 siralannda POK'Hler, Zaxo kent merkezinde ele gecirdikleri 1'i kadm 4 gerilla He 6 KuzeyU sivi1i Habur srrur kapismda Turk yetkililere teslim etti, Teslim edilenler arasmda bulunan kadm gerilla, koUanndan tutan pesmergeleri tekmeleyerek slogan anyordu, Ciimriigun Turkiye tarafmda bir lOS

kurulu~tur. Bu orgfitu siirekli kmadlk. Irak'taki Kurt liderligi de, PKK'mn Kuzey lraKftm Tiirkiye'ye saldmda buiunmasma izin oermeuece~ni a"klam'~h, Biz daima Tii.rkiye'nin tetiirizmi Cinleme l;abalanm destekledik. Bu desteg;_miz PKK'ya kaT$' surdurulen miicadalede de devam edecektir. (49)
SOzcu Giiney Savasr'nda Turkiye'yi desteklediklerini resmen s6ylUyordu! ABD'nin TC ve Cuneyli Kurtlere destegi sadece demecler diizeyinde degildi. Savas suresinde ara venneden Behdinan'daki mevzilerin ustunde ucusan ABO helikopterleri kcsif ucuslanmn sonudanm ve cektiklert fotograflan, CIA'de sagladlgl istihbaran Turk makamJara iletiyordu. Cuney Savasr'nda TC ile Cuneyli Kurtleri PKK'ye karst acikca destekleyen Pentagon, Adana lncirlik'te iislenen tanker ucaklanru da TSK'nm ernrine vermisti, Bu tankerler savas boyunca PKK mevzilerini bombalayan Turk jetlerine havada yakrt ikmali yapl~ yordu. Ortadogu'da statukonun degi~mesini isterneyenler, PKK onciiliigunde bu bolgede ve giderek diinyada yeni bir sosyalist dalgarun boy vermesinden korkanlar veya kendi ~ozumlcrini tatbik etmek isteyen tum gii~Jer, Cuney Savasr'nda PKK karsin cepheyi siyasi ve askeri olarak destekliyordu. Washington ve diger Batih baskentler: Ortadogu'da hem statukonun korunmasmdan yana idiler, hem yeni bir sosyalist dalgalanmadan korkuyorlardi ve hem de herbiri kendi ~ozUmiinu tatbik et-

109

mek istiyordu. Ve PKK, Ortadogu i1e ilgili planlann ya~ma gedrilmesinde ciddiye almmasi gereken bir engel durumuna gelmi,ti, bu nedenle 'belinin kmlmasr' gerekiyordu! Banldardan lran'a, Giiney Kurtlerinden Ttirkiye'ye kadar bir ates eemberfnm icinde kalan PKK ise Cuney Savasr'ndaki karsrt ittifaki, "hach savasr" olarak degerlendiriyordu.

Zaxo

oiu Kent

yiizlerinden okundugu insanlann hepsi, pesmergeler dahil saoasm aleyhinde konU§uyor. Zaxo dt$Jna etkmamtz yasaklamrken, kentte pesmergelerin denetiminde doltl$flbildik. Hastaneye girir9k~ yasak. Burda yakla$lk 30 yarall var.
Karargahmda gazetecilerle konusan PDK'Ji komutanlardan Dr. Kemal Kerkuki, "f~K'blar bolgeyi ya bosalnr, ya silahlanm birakip sadece siyasi Qlh,ma yapar ya da c;atJ~malar devam eder' diyordu. Hi~ bir pesmergenin bu savasi istemedigini soyleyen Kerkuki, ambargo He i1gili sorulan da, "Turk devletinin bize malzeme getiren araclan koruyacagma inamyoruz. 0 yuzden ambargolan basanh olmaz" ~klinde yamtbyordu. Ancak ambargonun basanh olup olmayacagi bir oncekinden belli idi, Kurdistan Birlik Partisi (Yekgirtm) Lideri Sami Abdurahman, Kerkuki'nin bu acrklamasmdan bir giin once yiyecek yardum alabilmek iQn Ankara'ya gelrni~i. PKK'nin Han ettigi ekonomik ambargo dolayisiyla aracgectsleri dururken, aym gunlerde Cizre He Silopi' de ambargoyu delmek isteycn 3 kamyon da milislerce ya kilrmsn.

Kurt yetkililer 9 Ekim ogle saatletinde gazetecilere sadece Zaxo'da dolasmalan sarnyla go;i~ izni verdi. Zaxo'ya giren muhabirler, ilcenm 'olii bir kente' benzedigini, insanlann sokaga crkmadtg.m, konusabildikleri herkesin cansmalara karsi oldugunu bildirerek g~tikleri haberlerde soyle diyorlardu Bezgin bir haoanm

ka!pp

$emdin1i, Cukurca ve Uludere iizerinden surdurulen ha va bornbardimaru Zaxo halki tarafmdan diirbunlerle izlenmekteydi. Insanlar sabah saatlerinden gece yansma kadar, diirbunlerle tum giin smm bombalayan ucaklan ve docka He havan anslanm izliyordu. Hava bombardrmalanmn gerillalara yaphg. en olumsuz etki, onlan korunmak i~in mevzilenmeye ve saklanmaya zorlamasiydr. Turk pilotlar, gerilla mevzilerindeki ucaksavarlar nedeniyle oldukca yiiksekten bomba birakiyor, bunlann bir~ogu ya hedefin yuzJerce metre uzagina du~uyor ya da havada pathyordu. GeriUa komutanlanmn hava bombardimanlanndan zarar gormedlkleri yolundaki aoklamalan bOlgedeki kaynaklarca da dogrulamyordu. Hava harekan, daha ~k psikolojik amach olarak yiiriituliiyoT ve alan savunmasi yapan gerillalan mevzilerini terk etmeye zorluyordu. Yiiksekten yapdan bombardtmanlar zaman zaman 'dosr' mevzileri de vuruyordu. Ucaklann ~iddetli akmlan srrasmda kimi zaman '~upheli kazalar' da meydana geliyordu. Savasm birinci haftasmda klzl~n hava bombardimamndan zarar goren PDK, Ankara Temsilcisi Sefin Oizayi araohg.yla giri~imlerde bulunarak 'kazalann' sona ermesini istiyordu. Dizayi, kimi yerlerde Mmergeler He PKK1i gerillalann birbirlerine 100 metre yaklasnguu, ucaklann pesmergeleri de vurabilecegini, bu nedenle Turk yetkilileri uyardiklanm s6yliiyordu! (53)

oermemiz s6z konusu deg;l. Cok biiyiik bir ~nsslzltk olmazsa ucak saldmlannda kaY'P venneyiz. lki yddrr bu liir saldmlara ka~l yiintem· ler gel~tirdik.

bo'twardlmaOi giderek ~iddeuenmekteydi. Sadece 8 Ekim' de Bat~ man ve Diyarbakrr'dan havalanan F-104 ve F-4 tipi ucaklar Behdinan'daki hedeflere 25 sorti yapnusn. Turk yetkililer her an bir kara harekan i~in de hazir beklediklerini soylerken, $emdinli ve <;ukurca'nm smir kesimine zirhh arac ve personel sevkiyab deYam ediyordu. Aym gun Tatvan'dan 100 arachk bir zirhh konvoy Hakkari'ye ula~l~h Pesmergelerle birlikte cephede bulunan Turk subaylan ucaklara koordinat veriyordu. PKK'1i komutanlara gore ise en siddetli ucak saldmlan bile kendilerini etkilemiyordu: Hava saldmIannda

Hava Bombardunaru

Etkisiz

PKK'ya yoneJik harekata hava destegi veren Turk ucaklann

110

111

Halk Giineyli Slguunacdara Selam Vermiyor

1988'deki Halepee katliarru ve Enfal.vah~in~e~ S?nra ~uzeY'e sigman Giineyli miilteci1er savasm vicdani yukunu .:;~k'ror~u. PKK'ye saldmlmasmdan sonra Diyar~klr, Mus ve Mardml.' Kurtler, Giineyli miiltecilere karst mesa.feh ~.u~ya. basladi, DiyarbakIT kampmda kalan Hawar adlt bir multeci, Diyarbakir halkly~a. yeni donemdeki ili~kilerini ~yle ozet1iyo:du: Catl$mafarm eikisi

Diyarbaklr'a da yanstdl. Halk bize selam vermtyo; ..Seyar ,~II~I~~ yapl' yoruz. Bizden bir $I!!! almaz oldular. Herkesi PDK It, YNKJ~ goruyorlar. Halbuki farklt dU$unenler var. Biz causma taraftan degtltz. Kardesler arastndaki kavgayt klmyoruz, bir an once bitmesini is~iyoru~. En.~onunda esas dii$manlar herkesi ezebilir. BaWn Kiirilere cagnm biran once bu saUl$tn onune ge\Sinler. , ..~ PDK, 10 JIll onceye kadar Kiirdistan ~a fek parhY~I:.Eger ~o?,u ?,. saydt, bugiin xu rdistan'da on~rca pa~tl o~mazdl. Butun eksikll.kl~nn.e ragmen PDK'yi de idare etmemiz gerekir. Biraz daha sabretsek enyzp gt· decegine inamyorum. PKK'nin gerek HalqN;e.olayt~~ sonra tit gerekse 1991 gik;ilnde halktmlza bilyak yardlmlan oldu. Hk; blr zaman da unutmaytz,
¥

mevzilerden kafllhklt" a~ a~dmasl ~k1inde siirdii ve saldmlar azaldi, Giineyli gii~ler bir sonraki genel saldm i~in gii~ topluyordu. Xakurk'ta da ~h$INlar ayru boyutlarda devam etti, Selahadin ve Erbil gibi kentlere yarah tasmmasma devam ediliyordu. YNK kaynaklan 10 giinliik ~h§malann sonucunda 150 pesmergelennin OIdiigunii ve ~ah§malann Xakurk i1e Zaxo yakmlandaki ii~ noktada siirdiigunu sOyliiyordu. YNl< Lideri Celal Talabani, Tiirk ordusuyla giri~tikleri ortak saldmlann 10. giiniinde PKK'blann bir iki giine kadar bOlgeden Qkanlacag. iddiasim bir kez daha tekrarladi, Talabani, kurduklan parlarnentoyu tammayan ve iki ay sure verdikleri halde bolgedcn Qkmayan Apo'nun "hain" olacag,m da one siirdii!(54) Gazetecilere serbest dolasnn izni verilmedigi i~in haber almakta zorluk cekiltrken, sadece resmi acrklamalarla yetinilmekteydi. 10 Ekim'de Guney Kiirdistan'a giden gazctedlerden Faruk BahkQ (Hurnyet), Abdullah Ansoy (Ozgur Gundern), Nail Kadirhan (Hiirriyet) ve Vedat Yenerer (Cumhuriyet) Duhok'ta PDK'liler ta~ rafmdan gozalnna ahnrrus, serbest biraktldrktan sonra da siirekli izlenmistiler .(56)

Savas Kendini Tekrarlamaya Bashyor

9 Ekim'de Zap, Kanimasi, Amediye ve Xakurk bOlgeleri~de yer yer suren cansmalarla ilgili olarak pesmerge kayna~la~: ~~rtakm~ mevziler aldiklanm, gerillalar ise saldirganlan puskurtuklcrim one suruyordu. Haftanin'de bu surecte crkan ~a~)?m~lard~ PDK komutanlarmdan Dirbaz Keles Kotan ya~m)m yitirdi, Genllalar, bolgede oldukca unlii bir pesmerge olan Kotan'm cesodini savas alam disrna cikanp ailesine teslim etmisti. 10 Ekim'de Haftanin'deki Kera Serants'te crkan catismalarda olen 4 pcsmergenin cesedi Zaxo'ya getirilirken, ~ir ~ok yar~h. da Duhok Azadi hastanesinc kaldmldi, Pesmergelerin bIT mevzisi ve bir docka silahlan da bu bOlgede geriUalann eline gecti. Ha ftanin' de 11 Ekim'de de bir pesmerge kampi gerilla lar tarafmdan basildi. Baskm srrasmda birkac pesmerge oldii, 7'si esir almdi, Turk ucaklannm da yer yer mudahele ettigi cansmalar, daha ~k

Kiirt Aydmlardan Sava§a Protesto

Savas hrmamrken karsit protcstolar da gittikce ~iddetleniyorduo Prof. f.~rif Vanh, Hatip Dicle, Etern Xerngin, Prof. Kerim Yrldiz, Fevzi Vaznedaroglu, Celile Celil, Fcqi Hiiscyin Sagot.:; ve Serhat Bucak gibi Kurt aydmlan, PDK Liden Mcsut Barzani ile YNK Lideri Cclal Talabani'ye gonderdiklcri ortak bir mcktupta PKK'ye yonelik saldmlan kmadi, Sorunlann kardc~ ~ozi.ilmcsi gerekngini ve cansmalann sonlanmasi i~in araci olmaya hazir olduklanru bildiren aydmlar mektuplannda "Kardeslor arasi bir savasi baslatacak olan her kim olursa olsun, Kurt halkt ve tarihi onunde mahkum edilcccktir" diyordu. Aym gun HEP Genel Baskam Ahmet Turk, Yazar Cemsit Bender, Sanatci Nizamettin Ari~ ve Dr, Tank Ziya Ekinci'de Kurtler arasmdaki savasm bfr an once sana erdirilmesini ve sorunlann diyalogla ~oziilmesini oncrdi.(55) Isvi~re'nin Zurih kentinde de 1500 ki§i PDK ve YNK'nin PKK'ye saldmsmi protesto etmek i9n yuriiyii~er diizenledi. AI-

112

113

manya'nm Bremen ve Avusturya'nm baskenti Viyana'da da bir araya gelen ERNK taraftarlan savas karsrn gosteriler yapn,

miz ve buWn hal1amlz ozgiJr bir ~am icin h~eyini fedn etmeye haztrdir. Guney'deki bu ~t biz kazanacag,z ve daha ~jmdiden kazatuflg,tmzt siiyleyebilirim.

Ocalan: Giiney Savasr'ru Kazanacagrz

10 Ekim'de savasla ilgili degerlendirme ve aciklamalar yapan PKK Genel Sekretcri Abdullah Ocalan sunlan soyluyordurs» Bu saldm etrafi' bir piamn iiriiniidiir. Esasl Giineyli ~bjrlik{i-hain gu{lerin devrimimize saldnnimasidir. Hazirhklar 1991 Mart Serhildam

lran-Talabani

Cekismesi

sonrastna dayamyor. PKK, Guney kiilesi icinde ozgiir bir ioplum yaratrna {a!J~malan yuriitiiyordu. Onemli basanlar da elde ediyordu. Bu durum bOlgedeb~ta ABD olmak iizere emperyalistlerin ve TC'nin akarlanmn iemellerinin sarstlmasi dem ek ii. Bu nedenle PKK aleyhtan bir kampanya geli$lirilmeye ~alt~lldl. Hedefi PKK onderligini tasfiye eimekii. Bir formiil geli$firildi. Bu; 'Kurt meselesine evet PKK'ye haytr' formuIUdiir. Aktllannca PKK deorcden akacak, biraz krnnllyla ulusal kuriulusa bulun giiciiyle kantsm g6steren halk avutulacak. Bu sava~m gidi$i ne kadar yamldlklannr gosterecek. Cunku biz bu saldmY' bekfiyorduk ve haztrllkllydlk. Aneak onlann bekledikleri gibi ne stntra dogru bir kll(l~, ne de iisferimizin eie ge(i.rilmesi oardtr. Egitimli Turk ordusu ve komandolanna ka~1 sava~ta pisen gerilta gucumiiz, ba$lbozuk Guney'Ii surulere ka~t {ok daha etkili ve basanu bir sonuc alacakur.

Savasm federasyon ilaruna denk getirilmesinin anlarru iizerinde de duran Ocalan, "Federe Kurt Devleti" slogamyla halkm aldanlmasi ve saldmrun gere;ek mahiyetinin gizlenmesintn arnaclandigtm savunuyordu: Hedef Q9ktJ. Bir haftahk saldmyla PKK guC1eri

birlikte yapml$lardrr. Bu Kurt Federe Devleti iJamyla birlikte hazirlanml~trr. Ne stmra dogru bir km;1$ oardir, ne de bizi yerimizden oynatabilmi$lerdir. Bu saldtn plammn bir diger yam da; saV~1 uzun sureye yaymak ofabjJir. Daha $imdiden 'PKK oyle kolay {okertilemez' demeye b~ladllar. . Bu ~ta Azerbaycan'da yaptrklan gibi subaylan g6nderip sava$1 yOnetmede yaTdlm ediyorlar. Bu yeterli olmazsa, ~ka bi(imde mudahale edeceklerini ifade ediyorlar. Ne yapaTlarsa yapsmlar, bizim saVG$t Y'lfarca yiiriita:ek biT donamm ve haztTlrk'mlz var. Yaplmlz fedaidiT, geri.'ia114
.1'

listirilecek: Giineyli i$hirlik(ilerin yamnda Tiirk subaylan uardir. Plant

Kuzey'e surulecek ve hudutta Y'g,lan TC ordu birliklerinee bir imha ge-

Savasla birlikte taraflann sOz duellolan da siiriiyordu. PKK'ye karst TC He en ciddi i~birligini yaptlgl donemde Talabani'nin yapbg, Iran karsm propoganda Tahran sozculerinden sert tepki gormekreydi, YNK Liden devam eden cansmalarda iran pasdarlann PKK saflannda sava~hgml iddia ediyordu, 11 Ekim'de Talabani'ye yamt veren lran'm Ankara Biiyukelcisi Muhamrr-xl Riza Bagheri, YNK Iiderini "yalancihkla" suclayarak, PKK'ye hie;bir iekilde yardimci olmadiklanm soyliiyordu. Iran Elcisi Cuney Savasrru 'Kiirt gruplar arasmdaki cansmalar' diye tanrmlamaktaydil Esasmda Talabani, TSK He i~birligi halinde basladiklan savasta PKK'yi de bir baska yabanci giie;le iibirligi halinde gostcrmek istiyordu. Boylece TC ile yapbklan iibirligini kamu vicdarunda aklayacakn. YNK lideri, Iran-PKK iliskilerine yonelik sozlerinin yalanlandigl giin, savas kararlanm hakh c;tkaracak gerekc;eler siralamaya deyam etti. PKK'YI 'Irak topraklanndan kovmak degi1, sadece ikna etmek istediklerini' iddia eden Talabani Yunan Etnos gazetesine 11 Ekim'de verdigt demecte, "Dusununuz ki Yunanistan, Krbnsh Rumlann bir egitim alan! ve saldm iissii. Bu olabilir mi?" diye 50myordu! Iran, Irak ve Tiirkiye Kiirtlerinin kendi ozel problemleri ve kendi ozel iliskileri oldugunu s6yleyen Talabani'ye gore, butun Kiirt partileri, diger i.iIke topraklarmdaki Kurtlerin cikarian aleyhine bu ulkenin hukumeti He iliski kurmayacaklan yolunda prensip anlasmasma varrmstil Mam Celal umutlanm soyle anlanyordu: ·"Onbinlerce pesmergemiz var. Sadece YNK'nin 20 bin egitim gOTmii$ pesmergesi var. Elimizde tank ve agzr te,hizatt11.Jlamstra, frat ordusundan ele ge~i!.djgimiz 11 bin adel tanksavar roketi bulunuyor. FJrh~

namn i~jndeyiz. Ustiinde bulundugumuz kilit eografi bOlge bu firtmaY' bir gun lehimize ceoireceair. "(43)

115

SlglnmaCl Kamplannda

Komplo Kuskusu

Buna kesinlikle izin vemreyecegimizi bilmelidirler. Baskanlan diktatiirdiir, PKK diktatordiir ve dii$mandlf. Ya~1n Tiirkiye Cll1tlhuriyeti, Kahrolsun PKK.(58)
Onlii Kurt direnisdsi Melle Mustafa'mn oglu PDK Liden MesOt Barzani'nin bu sozleri hit; bir yoruma ihtiyac; birakmayacak kadar at;lkh! Barzani, Cuney Savasi'nm gerekccsinl co kisa, ancak en gerc;eke;i ~kilde boyle ozetlerkcn, cephodc de Ciincyli Kurt savascilar, Turk ordusunun yardrrmyla Kuzcyli kardeslcrini oldurmck icin saldtrmaya devam ediyordu.

ginden sorumlu yetldlliJer, PKK'mn kRmpl basaca,~1istihbaraJml aldlklanm ,evreye yaylyv riar. Bizi nobel tutmaya zorlamlan tia baZI $tYler yapacakJanm gosteriyor. Bize saldtnp PKK'ye mal edifcbilirler. (ar~tda, tczgahta bir ~cyfer satan insanlanmiz Kiirt olduklanndan $iiphe ettigimiz ki$ilerin saldtrtstna u,~ruyor. Devlet Diyarbaktr'da bize saldtrmalan ian hili/a kl$larttyor. Burda kalanlar PDK veya YNK'fj deg;l.
Kamp sakinlcrmin crken davranarak basma habcr vermclcri C;C?itli giri~imlerdc bulunmalan komployu cngcllemisti. ve

Savas sadece Cuney topraklanndaki mevzilerde siinniiyordu. PDK'nin "geri doniin" c;agnlarma ragmen Diyarbakrr'daki miiltcci kamprm 'terk etrneyen yaklasik 2 bin Ciincyli Kiirdc karst da kornplohazirhklan yapildigi ortaya 9ktl. Kornplocular boylelikle hcrnccphedeki pcsmergolcri daha .;ok krskrrtmayi, hem de kamplarda .kalan -Cuneylilcrdcn kurtulmayi planlarmsn, Resmi yctkililcr kamp sakinlcrine, "PKK size saldirabilir" diycrek jandarmalarla birlikte nobct tutrnalanru istiyordu. Kamp sakinleri bu durum uzcrine "Dcvlct kampa yonelik PKK'ye yikacagi bir saldmya hazirlaruyor" kuskusuna kapildr, Bir grup kamp sakini, Diyarbakir'dakiPlzk temsilcisi He Tiirk polisinin kendilcrine ortakbir tuzak hazirladigma inamyor, "Karnpta bizi bir arada kalmaya zorladrlar. Son giinlerde kamp ~vrcsindc tuhaf simalar dolasmaya basladr" diyerek kuskulanm dile getiriyordu: Kampm giivenli-

Haftanin'in

En Kanh Catrsmalan

Barzani'nin emrindeki PDK giie;leri Turk destegiyle PKK'li "hainlere" karsi yani ve siddetli saldmlara giristi. PKK'de <lyO! y<'mtemi izleycrck PDK rnevzilerine genol bir k<lr~1 saldm baslarn. 2 Ekim'den sonra meydana gelen en ?iddelli saldmlar yasaruyordu, Turk ucaklan da hava saldmlanru arahksrz surdurmcktoydi, Cerilla laktigiylc gcce saatlerinde Cukurca ve Uludcrc sirurmdaki Kera Serants, Qesrok, Berwari, Bala Metina, Sere Xanc ve Kcla Cirnir] gibi 9 ayn bolgede PDK hcdcflerinc saldrran PKK'1i Silvascilar aksam baslayan ve crtesi sabaha kadar surcn siddctli baskmlarda cok sayrda pcsmergeyi 61dlirdii veya yaraladr, B.ltUfa yakmlannda 2 kamyon dolusu silah VL' ccphane de ele gc~irilmi~ti. Bunun icinde biri 120'lik, digcri l06'hk iki havan topu ile 70 ton cephane bulunuyordu. Saldmda ele gccirilcn bu cephanc Almanya'nm Giincyli guclere hibe cttigi silahlardi. PDK bu saldm sonucunda geri t;('kilirken, gerillalar Zaxo'ya 5 kilometre uzakhktaki Dcrkar nahiyesinin ustundeki tepelere kadar tum bolgeyi cle gl'~irdi. PKK kaynaklanna gore snura gidcn yollar da kendi dcnctimlerinde idi. Turk smmndan baslayan vc Derkar'a kadar uzanan btl bOlge karst saldmdan soma da iie; giin boyunca gerilJalann clindc

Barzani: Yasasm 'I'C, Kahrolsun PKK!

Savasm 10. giiniinu tarnamlamasmdan sonra meydana gclcn en i1gin~ gcli?me Barzani'nin 13 Ekim'de Xebat Radyo ve TV'sindc yaphS;l konusma idi, rDK lideri savasolanna yaptlf;l ~agnda, bir Kii rt orgii til ile sa vasn klan ru dusunmckten sa kin rna lanru isti yordu' Barzani PKK'Ji savascrlar icin de "onlar dusrnandir" diyordu:

kaldi,
Cansmada yaralanan 13 posmcrgcnin gcti,tildigi Zaxo'da PKK'mn solugu hiscdiliyordu. Gerillalar ilcoden gozlo de giiruJen

Kurt halkimn en buyiik dii$mam PKK'dir, bu btiyfe bilinmelidir. On/ara dclalarea siiyledik ama giimediler. (unkii Kurt halkimn birligini bozmnk icin her ~eyi yapmak is tiyo riar. Tlirkiye en biiyuk dostumuzdur. Dostlanmtza kar~f bizim topraklanmtzdan teriJrist saldtniar yapmaktadlTlar. 116

tepelerdc mevzilcnmisti,
Kanimasi, Qesrok, Derkar, Metina ve Batilfa'da ki daghk bol-

117

gedeki geriUa kontrolu surerken, Qesrok'ta en az 100 kisilik bir pesmerge birligi geriUalar tarafmdan kusanlrmsn. Bunlara yardim da ulastmlarruyordu. tki giin suren bu cansmalarda 11 gerilla He 40 pe?mcrge oldti. PKK'nin eski Avrupa sorumlusu Murat Karayilan'm (Cemal) komutasmdaki birlikler, PDK mevzilerinc yakm yerlerde gerilla tarzi saldmlara giri?mi~, giindiiz ve gece surekli yer dcgi?tiriyorduo Her gun bir yerde olduklan haberi veriliyordu. PKK'nin siddetli saldmsi uzerine Xakurk'ta da 12 Ekim'de yaprlrnasi planlanan pc?mcrge saldmsi ertelendi. Pesmerge kornutanlanndan Mustafa Cavres, cephede yaptlgl aciklamada, "PKK'liIeri en kisa zamanda burdan C;lkaracaSJz" iddiasiru tekrarlarken, bu cephede pcsmergeler sadcce mevzi anslanyla yetiniyordu. Aym tarihlerdc Turk basinmda PKK'nin Cuney Kiirdistan'daki komutanlarmdan Osman Ocalan'm oldiiriHdugii yolunda "teyitli" haberler Qkll. Gerilla kaynaklan ise bu tiir haberleri yalanlamaya dahi gcrek gormedcn, "Turk basiru yazrmssa dogrudur" diye alay ediyordu. Halk arasmda catismalara yonelik tepkiler artarken, Duhok, Sulcymaniyc ve Erbil gibi kentlerde savas karsrn ~itli gosteriler yaplldlgl yolunda haberler yayilmaktaydi, Sulcymaniye'de PKK ve PAK taraftarlanna yonclik tutuklarna kampanyasrm devam ettiren PDK ve YNK guclcri 60 kisiyi gozaltma aldr, Reuters ajansi bolgedcn gcc;tigi haberlcrdc cansrnalann pesmerge saflan dahil halkta yaratngi hosnutsuzluga dikkat cekmekteydi. Ajans, Basbakan Dr. Fuat Masum'un, "Arnacmuz onlan yok ctmck degil, sadece bolgodcn aynlmalanm istiyoruz" seklindeki sozlcrine yer verirken, Mustafa Cavres'm de, "Onlarla savasmak istcmiyoruz, onlar bizim kardcslcrimizdir" dodigini aktanyordu.(S9) Rcutcrs'e gore, ccphedc bulun .. n Orner Kawani adh bir pe~rncrge savasa iliskin a tepkilcrini dilc gctirirken soyle diyordu: "Bu bir sur;fur. Liderlerimiz hata yap1yor. Bizim burada halklmlz icin saVll$hStmlZ gibi, onlar da orda halkmuz icin sava~lyor. Sa~ deoam derese sokaklarda gosteriler

Cukurca ve Semdinli iizerinden ucan Turk savas ucaklannm SImnn ote yanmda giri~tigi ombardimanlar da ~atl?fllalara paralel b olarak siddetleniyordu, <;ukurca'ya bagh ve simrm sifir noktasmdaki Kavakh koyii sakinleri ucaklarm ath~ bombalann evlerinin yakmlanna dii~mesi nedeniyle koylerini terketti. Oysa cansmalann ba?ladl~ ilk giinlerde smmn ote yamndaki bircok Guneyli koylu Turkiye tarafmdaki yakmlanmn yamna yerlesmistil

Gazeleciler i~in C;ab§-maMizanseni

Savasm ilk ba~1adl~ cephe olan Xakurk'ta ikind haftamn sonlanna yaklasrlrrken cansmatar tamamen sona erdi, Sozkonusu giinlerde burda gedlen haberlerden biri soyle idi: 1. Cephe diye adlandmlan ve Xnkurk'un tam ka~lsmda yer alan

ba~layabi/jr. "
lr.m'rn

Taraflar arasmda suren cansmalann durdurulmasi icin PDKda aralannda bulundugu bir kac; heyetin giri~imlcrinden 1~t' ~muc; ahnamamrsn. II B

pesmerge giir;leri Iran smtnna biti#k olan Lalan adlt bOIgeye dogru ceIdldi. Lolan, PKK'it geriilalann en kalaballk oIarak bulundugu bii_lge. YNK'11 komutanlara giJre burda sadece 600 kadtn genlla bulunuyor. Iran smmyla biti$ik. Ancak g~ yoffanmn PKK'/dann deneiiminde olmas: ve ulasim giir;liigii, siizkonusu bOlgeye yonelik bir saldmyz imkansiz kthyor. PDK ve YNK giir;leri Lolan'a saldtrmak: istiyor. Ancak bunu heniiz nasi! yapabileceklerini kesiirememisler. BoIgeye PKK'mn deneiimindeki yoUar dlitnda sadece Iran ve Tiirkiye topraklanndan girilebiliyor. Birktu; giinden bu yana sessizlik ya$6nan Xakurk'tald 2. Cephe'ye giden gazeteciler icin pC$mergeler bir r;at1ima mizanseni diizen/edi! Muha_ birlerin fotograf1amast ir;in daStn lite yantndald yamaca altklan birkm; haoan mermisinin pailamamas: ise onlar icin biiyiik bir $Ilnslzllkll. 2. Bolge pesmergelerinden Muhamed MUstafa, cephenin on saflanndaki arkad~larmln r;ogunun $Oguk algmltgtndan dolayt hastalandlklannt siiyliiyor. Kendisi de soguk alml$ ve siirekli oks iiriiyor. 15 giinden bu yana sadece domeies ve ekmek yiyebildiklerini sOyleyerek, erzak stktntlSlni anlatlyor. Daglann bailnda yiyecek bekleyen yiizlerce pe$mergenin morali bozuk. Dirsegini sargtlarla saran bin, kolunun kmldlStnl ve hastaneye gitmek istedigini s6yluyor. Ancak komuiam sargtya kuf.kuy/~ baktyor ve izin verilinceye kadar iartuma (lIcryor aralannda. Ustlen baslan daStntk pe$mergeler satla$mnk is temiyor. Gerillalardan aytrl edilmebilmeleri ir;in ba$lanrln, kollanM, omuzlanna ve silahlanna kir119

m,z, ~Iler tabm$lar. Birka( gUnden bu yaM ~h$malar tamamen durmu$. Sadece arada hir iki lilrafta mevtilerde olduklanm belli etmek i\in ka1$d,kl, bir ~ el ate$ ediyor. Pqmergelerde geri tepmesiz top'ar, 120'lik, SO'lik haoonlar bulunuyor. Bu cephede yaklO$,k 500-600 ki$ilik bir pe$merge giicU var. Elleriyle lsare! ettikleri bir ka( b61geyi gerillalardan ald,klanm st:iyliiyorlar. Gazeteriler oraya gitmek isleyince de izin verilmiyor. YNK", komutanlardan Reber Sail, Osman Ocalan'Ia siirekli telsizle gor~liiklerini siiyliiyor. PKK'liler onlara iistlerine ge1memeleri ",gnsmda bulunarak, kesinlikle bOlgeden ~kmayacaklannl si:iyliiyorlatm'$. Komuian PKK'liIerle kavga eimeden onlan "kilnnak niyetinde olduklanm belirtiyor. Erbil'de ",lI$malann ba$lamasmdan bu yana PAK taraftan 350 ki$i gozaltma almm'$. Aileleri gOzalhndaki yakrnlanndan haber alamad,klanm s6yliiyor. Cogunun Ked~ kasabaslnda ~kence de yapdan sorgu merkezinde tutuldugu belirtiliyor.(61)
Zaxo'da da ckonomik ambargonun da biledigi savas karsrn tcpkiler biiyiimii,tii. Pesmergeler bile rahatsizhklanm sesli dile gctiriyor, Mesut Ba.rzani'nin TV'de "Yasasm Turkiye, Kahrolsun PKK" seklindeki sozlerinin yanh~ oldugunu soyluyordu, Ekonomik ambargo halk arasmda kotii bir iin yaprrusti. Kentte kuyruklar baslarken, fiyatIar artnyordu. PDK'liIer halk arasmda PKK'mn ambargosuyla ilgili anti propoganda yaparken, Kuzeyli KiirtIere yonelik operasyonlar da arahksiz siirdiiriiliiyordu. Ellerinde PKK/PAK taraftarlannm listesiyle dolasan PDK'liter yakaladiklarmdan kimilertni Tiirkiye'ye teslim ederken, kimilerini de hapishaneye ahyordu. 80 tutuklunun bulundugu Zaxo dismda, Duhok'ta da 260 ki~i tutuluyordu.

Kiirt Diasporasi

i~ Savasa

Karst

Almanya'mn Heidelberg kentindeki PDK-I, YNK ve ERNK taraftarlan ile Kiirt Kiilturiinu Koruma ve Yasatma Demegi iiyc1eri; POK, YNK, ERNK ve HEP taraftarlan Kiirdistan Parlamentosu'na bir ortak aciklama gondermisti: "Kirli S4Vtl$ derhal durdurulma 11.

Kiirtlerin eliyle Kiirtlerin bQ$killanna ieslim edilmesi gibi jgre~ uygulamalara son uerilmeli. PDK ve YNK, TC ile her tiirden askeri ili$kisine

ERNK, Norvec Kiirt Federasyonu, Kiirdistan Ba.~mslzhk Partisi, POK-Iran, PDK-tran Devrimci Onderlik, Kiirdistan Bir1ik Partisi (Yekgsrnn) Norvec taraftarlan, Iran/Komela ve Irak Kiirdistani Cephe adma yapdan ortak acrklarnada da, Kiirdistan topraklarmm rum Kiirtlerin yurdu oldugu be1irtilerek, hi~ kimsenin bir baska Kiird'ii bu Iopraklardan crkarma hakki ve selahiyan olmadigma dikkat ~ekilerek, kardes kavgasmi baslatanlarm halk tarafmdan mahkum edilecegi belirtildi. lsvec'te de aralannda cok sayida iKi, ogretmen, yazar, ogrenci ve miizisyenin de bulundugu onlarca Ktirt, imzaladrklan ortak metinde, PDK ve YNK'mn PKK'ya yonelik saldmsmm, Kurt ulusal miicadelesini darbelemeyi amacladigiru ve saldmnm derhal durdurulmasrm, sorunlann tarnsmayla c;Oziimlenmcsi istedi. (62) 13 Ekim'de Almanya'mn Mannheim ve Freiburg kentlerinde biraraya gelen yiizlerce kisilik gruplar ise, "Tiirk ordusunun Kiirdistan'da yaptl~ baskdan ve Ciiney Kiirdistan'da PDK ve YNK1i1erin PKK'ye kaT$l ba~lathg. saldmlan kmamak amaciyla" protesto yi.iriiyi.i~leri diizenledi. Devam eden cansmalann ozellikle Kuzeyli kamuoyunda yaratbgt siddetli tepkiler de siiriiyordu. PDK ile YNK guclcnnin PKK'ye karst baslatngr saldmlan protesto etmek amaciyla Mardin'in Nusaybin, Diyarbakrr'm Bismil ile Cmar ilccleri esnafi 12 Ekim'de kepenk kapatma eylemleri yaph. Yillarca POK'nin Kuzey'de en etkin oldugu yerlerden bin olan Hakkari'nin !?emdinli llcesi de protestocular arasmdaydr. Buralarda soforler kontak kapanrken, ogrenciler de okullan boykot ediyordu. Cizre, Silopi, Nusaybin, Idil ve Bismil il~lerinde de 13 Ekim giinii kepenk kapatma eylemi yapildi, Cizre i1t;e rnerkezinde esnafm kepenk kapatma eylemine, ~forler kontak kapatarak, ogrenciler de oku1u boykot ederek destek verdi. Nusaybin'de yaprlan kepenk kapatma eylemi ikinci giiniinde de surdti. llcede eylem sirasmda kontakt kapatma ve okul boykotu da yapildi. Silopi'deki eyleme, belcdiye parsoneli bir gunliik grevle, ogrenciler de boykotla kanldi. Devlct guclerinin tehditlerine ragmen eylem siirdii. Idil'de de esnzfm, ~forlerin ve ogrencilerin kahldtj';t eylern dolayissyla ill;ede ya~m durdu. Diyarbakir'm Bismil ilcesinde de PDK ve YNK gi.i~lerinin PKK'ya yo-

son verme1i. Buna kaT§r11k PKK uygulad,g, ambargoyu killdmnah ve ad, get;en lirgiitler arasl1ulA diyrllog ba$lahlmahd".

120

121

ye koymasmdan endise ediyoruz.

nelik saldmsim protesto arnaciyla yaptlan eylcm de iki giin siirdii. Kontak kapama ve okul boykotunun yaptldlgl ilcede devlet gucleri eyleme mudahele etmedi.(63) 10 guniinii tamamlayan t;atI?malara dcgi?ik egilirnlerdekr Turk ve Kurt orgutlerden de tepki geliyordu. Kurdistan Islam Partisi (PIK) Avrupa Komitesi yaymladigi bildiride, "Kurt halki: bir tarafta ilan edilen 'Ktirdistan Federe Devlet'nin' gctirdigi sevinc, diger taraftan pesrnergeler ile gerillalar arasmda ~Ikan catismalann kederi arasmda kalmisnr" diycrek su goruslere yer verdi: rurkiye'nin Kurdistan Federe Devleti'ne ka~1 tepkiyi azaltma gayesiyle tarihi mukkuderattmiz olan 'Kurdii Kiirde kmurma poliiikasmin' sahne-

KAWA adma yaptlan acrklarnada da taraflara, silahlann susturulrnasi, karsihkh uzlasma ve anlasrna zcmini aranarak, kardes kanmm d6kiilmcsine son verilmesi t;agnsmda bulunuldu. Bildiride, KAWA'nm hangi gerekceyle olursa olsun, Kiirdistani Cephe'nin PKK'ye saldmsim ve bu guclerin PKK'yi silah zorn ile 001gcden atma tutumuna karsr oldugu belirtildi. Devrimci Sol'da yaymladl~ bildiride, "Barzani-Talabani isbirlikcilerinin ABO menseli Kurt Federe Dcvlcti'ne mesruluk kazandirmak icin PKK'yi bolgeden atmak konusunda ABD ve Turkiye'ye verdikleri sOzu tutmak icin onbinlcrce pe;;mergcyi devrcye koydugunu" savundu. Bildiride, "Milliyctci dar kafahgm emperyalizmin 'Kiirdu Kurde krrdirma' politikalanna varacagi belliydi " denilerek, Barzani-Talabani guderinin PKK'ye saldmsi "alcakca bir tavir" olarak yorumlandr.rsoi

Hewler'de "Saldmyr Mesrulastirma' Toplannsr

Savasm ikinci haftasma girilirken, PDK ve YNK, diger Kurt orgiitlerini yanlanna almak ve Turk ordusu ile birliktc PKK'ye yonelik baslattiklan saldmyi "izah etmek" icin bir toplann duzenleme ihtiyaci duydu! Kurtlerin tepkileri oldukca yogunla?mt?tl. Bunun yurnusanlmasi ve eephenin genisletilmesi gerekiyordu. Bu nedenle de yeni muttefikler yaratdrnahydl. PDK ve YNK'nin organize ettigi toplann 12 Ekim 1992 giinu

Baskent Hewler'deki (Erbil) Parlamento binasmda yaprldi. Cuney Kurdistan'dan: PDK Lideri Mesut Barzani, YNK Lideri Cc1al Talabani, Meclis Baskaru Cewher Namiq, Basbakan Fuat Masurn; turn bakanlar, bazi milletvekilleri, Yekgirtin Yurutme Komitesi Uyesi Mulazim Sivan, IKP Genel Sekreteri Eziz Mtihamed, Zahmetkes Cenel Sekreteri Qadir Eziz, Astir Demokratik Hareketi lideri ve Kiirdistani Cephe Siyasi Biiro temsilcileri ile, Iran Kurdistam'ndan PDK-I MK Oyesi Hesen $ereR ve Kurdistan Devrimci Halk Birligi'nden bir heyet katrldi, . Tiirkiye Kurtlerinden tse, Yekbun, KAWA, RNK(KUK}, Hevgirtin-PDK ve Vejin gibi gruplar sozkonusu toplannya istirak ediyorduo 'Marn' Celal He 'Kak' Mesut, topladiklan bu 6rgiitlerin temsilcilenni 'adam yerine koyar gibi' davranarak, onlara PKK'ye y6nelik saldmlanrun gerekcelerini anlatiyordu, Oysa saldmrun planlan ve zamanlamast Ankara'da Turk kurmaylarla birlikte yaprlmisn. Simdi de toplannya katilan orgutlerin temsilcileri saldmya ortak edilmek isteniyordu. 'Mam ve Kak' topladiklan bu adamlar aracihglyla, Kurt ve dunya kamuoyu nezdinde bu savasi mesrulasnnlmak istiyordu! Arnac dunyaya 'tum KUrt orgutleri bir yanda, PKK bir yanda' g6runumu sunmakh. Herbin birkac taraftara sahip olan bu 6rgiitlerin temsilcileri de Barzani ve Talabani tarafmdan 'sahiden ciddiye ahndiklarr' manzarasi cizerek, PKK'ye verip veristiriyor, Kurt birliginden ve bu tiir toplannlarm 6neminden dem vuruyordu! Esasmda bu 6tgiitler, t;agnldlklan bu toplannya kanlmak, PKK'yi elestirmek ve YNK He PDK'yi desteklediklerini soylemek zorunda idi! <;iinkii bulunduklan Cuney Kurdistan'da PKK'ye saldrran bu iki gucun insafr dahilinde yasiyorlar ve onlann yardirmyla ayakta duruyorlardt. $imdi minet boreunu odernenin zamamidi! Aksi takdirde PKK'li gerillalara yaptlmak istondigi gibi, imha edilrneleri veya Cuney'den t;tkanlmalan isten bile degildi ve bunlarm direnecek giicu de yoktu. A~lh? konusmasmi yapan Meclis Baskaru Cewhcr Namiq, PKK ile cansmamak it;in ellerinden geleni yapnklanm, bu orgute defalarca t;agnda bulunduklanru ve rum t;abalarV\a ragmen olumsuz yamt aldiklanru savunuyordu. Namiq'a gore, istemedikleri halde PKK'yi ~ah$ffia yoluyla suur kcsiminden t;lkarmak zorunda

122

123

kalacaklardil Basbakan Fllat Masllm da, PKK'nin 350 srmr koyiine el koydugunu, burayi bir US olarak kullamp Tiirkiye'ye saldirdignu, bu saldmlar sonucunda Tiirkiye'nin de koyleri bombalayip, bircok insam oldiirdiigunii sOyleyerek, PKJ( He ideolojik sorunlarmm olmadigrm, ancak, PKK'nin Saddam'm Kilrdistan'daki terorune alet oldugunu iddia ediyordu. Masum, bugiin gelinen asarnarun, yani savasm da kendileri tarafmdan istenmcdigini one siiruyordu. Toplannmn iki esas konusmacismdan bin DIan Mesut Barzani, PKK'ye yonelik saldmlanm izah etmeye 91h~lrken ~itli 'vicdani' gerekceler srralamayi tercih etrrusti. Tiirkiyc'deki 12 Eylul darbesinden sonra, lrak Kurdistan'ma gelen Ktirtlere ve bu arada PKK'ye yer verip yardrmda bulunduklanm soyleyen Barzani, 1983't<'Cuney Kurdistan'da PKK'nin, KUK ve PKI'ye mensup bazi insanlan oldiirdiigiinii, bu tutumlanndan vazgecmeleri it;in kendilerini defalarca uyardiklanru, fakat biitiin bunlann bir fayda vermedigini savunuyordu. PKK'ye 1986'ya kadar yardrrnci olmayi siirdiirdiiklerini iddia eden Barzani, aym yrl ellerine gccen, PKK'ye ait orgut it;i bir gcnelgede "PDK ve YNK'nin hain, ajan, a~irctt;i vb. orgutlenmelcr oldugu" yolunda bilgilerc rastladrklanru, bu nedenle destcklerine son verdiklerini ve PKK'dcn Cuney Kiirdistan'r bosaltrnalarim istediklerini a~tklamaktaydl! PKK'nin sonraki donemlerde kendisinc ve Celal Talabani'ye "cirkin saldmlarda" bulundugunu one suren Barzani, 1988'den sonra ise PKK'nin Irak istihbarahyla He olan iliski1erine dair ellerine belgeler gc.;tigini one siiriiyordu. Barzani, PKK'nin komsu devlctlerle 'kisilikli iliskiler' icinde olmadigrm soylerken, kendilerininse cok acik ve kisilikli oldugunu savunuyordu! PKK'nin Irak Kiirdistam'ndaki gudere karsi aldl~ tutumu, 1991 ayaklanmasmdan sonra daha da yogunla~ttrdlgml ve eski Irak ajanlanm PAK adi altmda orgiitledigini iddia eden Mesut Barzani'yc gore, Saddarn bunlara para ve yardrm yollarnaktaydi. Son olarak PKK'ye srmn bosaltrp it; kesimlcre gct;meleri lcm oneride bulunduklanm, bu konuda her yolu denediklerini, fakat PKK'nin yine de cansmayt yeglcdigini soyleyen Barzani, bu t;atl~ maya istemeyerek siiriiklendiklcri iddiasmda buluyordu. PDK Lideri konusmasmm sonunda esas rnerarruna gecip toplantidaki

"kardeslerinden" kendilerini desteklemeleri gibi 'k~iik bir ricada' bulunmustul Barzani'den sonra, mikrofonu alarak Kiirtlerin parcalanrmshklanndan dem vuran ve Kurt hareketlerinin birbirine zarar vermeden cahsmasi gerekligini soyleyen YNK Lideri Celal Talabani ise, PKK'nin kendi dismdaki gii~lere yonelik tutumlanna deginmekle baslarrusti. Talabanl, PKK'nin YNK dahil tum siyasal gucleri 'emperyalizmin ve MITin ajaru, hain, asiret orgutlenmesi' vb, ~killerde nileledigini ve btrcok orgiit yoneticisi hakkmda oliim karan t;lkardlg.m iddia ediyordu. YNK Lideri, kendilerinin yillardir Suriye ve lran'la iliskide bulunduklanm: ama PKK gibi, bu iliskilerinin istihbaral orgutleri diizeyinde olrnadsgiru, kendi tliskilerlnin aok oldugunu ve Kiirtlere zarar vermedigmt savunuyordu. Yakm zamana kadar PKK ile de i1i~kilerinin oldugunu, onlara SIOlrSIZ para ve silah yardirrunda bulunduklanm iddia eden Talabani, PKK'nin Libya, Suriye ve diger bircok devletle iliski saglanmasma da yardim ettiklerim s6yliiyordu. PKK'nin 1986'da kcndileriyle iliskiye gecrnek istedigini ve bunun sonucunda PKK He bir ittifak yapnklanm s6yleyen eclat Talabani, 1992 Subat'mdaki YNK Kongresi'nde konusan PKK Temsilcisi'nin kendilerine a~r suclarnalarda bulundugunu acikhyordu, PKK'nin Irak, Suriyc ve Iran'la tehlikcli iliskiler idnde bulundugunu one suren Celal Talahani; "PKK ile Saddam'm, PKK He Iran'm boyle bir t;atI~mayt yaralacaklanm biliyorduk" diyerek Cuney Savasr'run sorurnlulugunu PKK'ye. yikiyordul Guneyli liderlerin konusmalanndan sonra 'soz' ssrasi diger orgiit1ere gelmisti, Yekbun Temsilcisi, Irak Kiirdistan'mda ilan edilen federasyon karanm desteklediklertni ve PKK ile lrak Kiirdistan'mdaki giit;ler arasmda crkan ~atl~manm, Kiirtlerin yureginde bir yara a<;tlg101, u cansmadan yana olmadrklariru, sorunlarm gob rusmeler yoluyla t;oziimlenmesi gerektigini soyluyordu. Yekbun sorunun cozumundc araa olabilecck vc PKK ile diyalog yollanm zorlayabilecck bir komitenin olusturulmasmdan yana olacakn. RNK(KUK) Temsilcisi de Yekbun Temsilcisi'nin savundugu gibi bir komitenin olusturulmasnu istcrken, KAWA Temsilcisi bir 'Ulusal Kongre' oncrisindc bulunarak, Erbil Hiilromcti'ni desteklediklcrini bclirtiyordu. PKK'yi clestiren ve Kuzey'de yeni bir alternatifin olusmasi gewktigini soyleyen KAWA Temsilcisi bunun na-

124

125

sil olacagi konusunda ise suskunlugu terdh ediyordu! Saat l1.00'de baslayan ogleden onceki otururnun son konusmacisi ise Irak Komiinist Partisi Genel Sekreteri idi, Eziz Muhamed, Irak Kiirdistam'ndaki durumun heniiz net1ige ulsamadl~m, bu nedenle herkesin dayarusma i~risjnde olmasi gerektigini soylerken, PKK'yi elestiriyor ve tutumlanmn Kiirt halkirun ~karma olmadigmi savunuyordu. Muhamed, bir komitenin PKK ile gori.i~iip, sorunu t;ozmeye t;ah~maslm ve toplannnm sonunda yumusak, sorunu derinlestirmeyecek bir aciklarnanm yaprlmasnu oneriyordu. Toplantmm ikinci oturumunda konusan PDK-t'nin Politburo Uyesi Hesen $erefi'de PKK ile arabulucuk yapacak bir komitenin

PDK'yi Kurtanna ya da 'Sa.ndvi~ Harekatr'

Savasm ikinci perdesinde Turk ordusu vardi, Senaryoya gore, PDK ve YNK gut;leri, PKK gerillalanm bOlgeden sokemez vcr:a imha edemezse Turk ordusu devreye girccekti. Kod adi, 'Sandvic Harekan' olan bu operasyon icin oncelikle savasm yarathgl tepkilere bakrlacakti. PDK ve YNK'yl cok sikisnran tepkiler gelirse Tiirk ordusunun harekan ertelenebilecek ve olay bastan beri gosterilmek istendigi gibi, "Kiirtlerin it; savasr" olarak lanse edilmcye devam edilecekti. Ancak, beklenenler, umulanlar olmarms, PKK t;ctin ceviz t;lkrmsn. Ozellikle Haftanin cephesinde PDK saldmlari basansizdr. Barzani giit;lcri PKK'yi sokmek yenne kendi mevzilerin! tehl.ikeye atmtsn. Savas uzadikca halk arasmda gerillaiann Zaxo ya glrecegi soylentileri yaygmla~lyordu. Pe~n:;r~e saflan~da. sava~ac~k moral kalmarrusn. Barzani ve Talabani run savas suresmce TC ile acrkca isbirligi yapmalan savasi siyasi ccphedcn de yitirmclcri.ne neden olmustu, Psikolojik ve askeri inisiyatif savasm bu siirecinde PKK'deydi. . . devrcye glrmesl kacimlmaz oldu. Ancak bu asamada TSK'nm harekati, ilk etapta artik PKK'yi imha etmekten ,ok PDK'yi kurtarmaYI. amat;la~\I~.tl. ~.D~, 12-13 Eyliil t;atl~malannda bircok mevziden sokulmustu. PKK'liIer Zaxo'yu mevzilerinden gozliiyordu .. Turk ordusu duruma miidahele etmeli ve durumu kurtarmahydil TSK, 14 Ekim aksarn saatlerinde Vludere'nin 1~lkveren, T~.~clen ve Kayadibi koyleri boyunca Cuney Kiirdistan'm Sinaht bo~g~sine girdi. Harekat 15 Ekim saba hi ~en~ ~irlikle~le t.ak~iye edildi. Haftanin'e yonelik harekata Babat ailesi lie Go)'! asireti mensubu korucular da kauldr. Harakata Hakkari'nin Uludere ilcesi simrlan icerisinde yer alan Balhkoy'de konumlandmlan geri tepm_esiz top ve tanklar da dahil edilmisti, Smiak Tugay Komutam Tuggeneral Mete Sayar'm yonettigi bu operasyon, ilk g~nler PDK ~e YNK tarafmdan gizlcnmek isteniyor, bunlar harekattaOthaherslz davramyordu. Hatta, PDK'nin Diyarbakir Temsilcisi hiznu alamayarak, "Miimkiin degil, giremezler, girerlerse karst koyanz" diyordu. Bu sozlere sahibi bile inanrruyordultesi

olusturulmasi onerisini destekliyordu,

Hcvgirtin-PDK Temsilcisi de, PKK ve Giineyli giit;ler arasmdaki cansmalardan rahatsiz olduklanru, PKK'nin Cuney gut;lerinc karst aldlgt tutumun haksiz oldugunu ve herkesi 'hain' gordiigunii savunuyordu. Kornela ve Vepn ternsilcileri de PKK'yi elestirirken Iran Kurdistan Devrimci Halk Birligi Temsilcisi, bir komitenin olusturulup soruna miidahale etmesi gerektiginden yanaydr, Daha sonra konusan Yekgirtin Yiiriitme Kornitesi Oyesi Mulazim $ivan aglrhkh olarak PKK'yi elestirirken, Zahmetkes Liden Qadir Ezlz ve Asur Demokratik Hareketi Lideri Irak Kurdistaru'ndaki kazammlarm herkesce korunmasi gerektigi iizerinde durmaYI tercih ediyordu.(64) Toplannya kanlanlar daha sonra 'onurlarma verilen aksam yemegine' giderken, YNK vc PDK dile getirilen goruslertn rapor haIinde hazirlamasi isini bile PDK-I, Komela, Yekbun, KAWA, Yekgirtin vc IKP'den olusan bir komisyona havale etmisti! Bu sirada Xakurk ve Haftanin'de pesmergeler de PKK mevzilerine saldmyordu! 'Marn ve Kak' biraderler bu cepheyi de saglama alrrush, Burdan gclebilecek elestirilerin oniinu kestikleri gibi, toplannya kahlanlar aracrhgiyla TC He birlikte surdurdukleri Birakuji'yi mesrulashrrnaya t;ah~caklardl!

Savas boyle yitirilince, Tiirk ordusunun

126

127

5'.zm~14nn oltttR:~as~.c;in g~rekli iinlemlerin almmasldtr. Oras: dag/lk i b!r ~Ige, on,un u;tn be$ kilometre kadar daha giiven/i bir yerde giivenlik onlemlen abmyor" diyordu.

Yekgirtin Ankara Temsilcisi Dr. Hayrul1ah Ahmet Salih ise "51mrda 5 km'nin onemi yoktur'" diyerek, Turk ordusunun harekahm ~kingenlikle dogruluyordu.(66) Kurt Hukiimeti ilan edildikten ~nra Turk b~rl~kleri ~lk kez karadan Guney topraklanna girmisti, SOzde hukuki bir statiisu ve inisiyatifi olan Kiirdistan Bolge Hukilmeti de kendi hiikiimranhgml savunuyordu! Turk. ~~elku~.yt ise~ 'savas ucaklanrun Kuzey lrak'm 30 km. dertnligindeki bOlgelen bombaladigim, kara kuvvctlerinin de smirdan 3-5 km i"erde smirh bir harekata giri~tigini' a~kladl. A"lklamada operasyonun savas ucaklarmm Haftanin'de giri~tigi bo~b~!dl~n sonucu smira dogru kayan PKK'hlann tesbit edilmesi uzenne gerceklestirildigi one suriiluyordu. TSK, PDK He YNK.:nin PKK'ye karsi ba~nslzhgtm itiraf etmek istemiyordu. ,T~rk Dt~i~leri Bakam ~iceli Kurt Hikmet Cetin, Turkiye'nin lrak de olan srnmnda yem sizmalarm olrnamasi idn gerekli gU_ venlik ~nlcmi al~:hklannt one siirerek, kara harekatmi yalanhyorduo .~tm, 15 Ekirn'de Ankara'da gazetecilerin sorulanru yamtlarken, $u stralarda yaplImakta olan, stmrlanmizda yeni bir takim

u,

"Pesmerge PKK'YI Siirmeye Mecbur'

.T~rk ~~n~lkunnay Ba~~ant Orgeneral Dogan Giire~, 17 Eklm de H~my~~ yazan Fahh ~eki!ge'ye verdigi demecte, "pesmerge ~KK yl..sur~eye mecbuwr' diyor, cansrnalarla i1gili olarak da :KK run bolgeyi rnaymladrgrm ve pesmergelenn PKK'in elindeki alanlara gircmcdigini soyluyordu, Giircg, kendilerinin baT lathgt harekat icinse susuyordu. Savunma Bakam Nevzat Ayaz'da, "Biliyorsunuz PKK ite per merge arasmda bir miicadcle var. PKK'hlar pesmergcdcn uzaklasrmslar. Bizim hududa gelmis ve bir ytgmak yapmaya baslarruslar. Onu~. iizerinc biz. onlan oradan uzaklasnrmaya ~h~IYoruz. Bizirn harekatla dtgerlerinin bir i~birligi sozkonusu degil. Harekatm ne kadar siirecegi konusunda birzaman verecek durumda degihrn. Ancak bu durumu izoJe etme yoniinde ne ka-

dar zaman lazunsa 0 kularulacaknr" diyordu.tsn Sandvic Harekan'run ilk giinlerinde taraflar, gerek gerillamn direnisinin gii~lii1ugunii ele vermemek, gerekse 'PKK'yi, uluslararasi kusatmaya alman, ancak ezilemeyen ve Giineyli giic;lerin Turklerle birlikte yoketmeye ~ah~hgt devrimci bir gii~ olarak psikolojik aodan saygrn ve hakh konuma dusurmemek i~in i~birligi· ni inkar etmeye cahsryordul Bu strada Ankara'run bir konugu daha vardt, Irak Meclis Baskant Mehdi Salih, TBMM Baskam Hiisamettin Cindoruk tarafmdan Tiirkiye'ye davet edilrnisti, Salih, 13 Ekim'de geldigi Ankara'da, Giineyli Kiirtlerin Federe Devlet ilarumndan duyduklan kaygt)'l Turk yetkililere anlanyor ve ortak onlern alrnayi oneriyorduo Salih'in ziyareti, Tiirk politik ~vrelerini ikiye bOlmii~tii. Arnerikan yanhsi olanlar, Salih'in gelisinden memnun olmarmsn. Bunlara gore, Irak'Ia iliski kurmak ABD'nin ofkesini ~kebilirdi. Ancak Salih'in ziyareti ssradan bir davet degildi. Ankara'da hiikiimetin Giineylilerle girdigi iliskiden rahatsiz olan kesim, Kiirtlere karsi Saddam rejimiyle i~irligi cabasmdaydi. Salih, 15 Ekim'de Ankara'dan aynhrken yaptlgt aoklamada, Giineyli Kiirtlerin federasyon Ham i~in, "Tek tarafh olarak Han edilen devleti asia kabul ederneyiz" demisti. Salih, "Kendilerini tider olarak tarutmaya cahsanlar' diye tammladigi Barzani ve Talabani'yi yabanci gii~lerden destek alarak, "vatanm en degerli yerlerini bolmeye cahsmakla" sucluyor, PKK He PDK/YNK catismasmda taraf olmadiklanm belirtiyordu.(68) Irak Meclis Baskaru Tiirkiye'den aynhrken bu kez de Kiirdistan BOlge Hiikiimeti Meclis Baskam PDK')j Cewher Namiq bir heyetle birlikte 17 Ekim'de Tiirkiye'ye ~lmi~ti! c:;eki~ Gii~'e ait bir helikopterle Diyarbakrr 2. Taktik Ana Ussiine inen Cewher, BOIge Valiligi'nin sagladlgt ucak biletleriyle Ankara'ya, "Kisa bir gorii~ ahsverisi yapmak i9n" gelmigti.(6t)

PKK Ka1l1 Saldmyi Hizlandmyor

Tiirk ordusunun harekAtt baslarken, PKK'liler Zaxo yaktnlanndaki Kera $erant~'te yeni bir ka~t saldmya gecti, c;ah~ma Zaxo kent merkezinden de izlendi. PDK karakol1anna yonelik giri~ilen

..

128

129

ve aksam baslayarak sabaha kadar devam eden saldmlarda aglr silahlar kularuldr, Saldm uzerine PDK pesmergeleri Zaxo karayoluna kadar geri c;ekilirken, Ziboye Mahmud ve Melle Remezan Qumri adh pe~merge komutanlan ya~mlm yitirdi. Son ~~l sa~dmya taruk olan ve Cukurca'daki yakmlannm yamna Sigman bir koylu: Cukurca'ya 6 km uzakhktaki Pira Baduk koyu yakmlannda, PDK'liIerin bir pusuda iki geriUayt 6ldurdugunu, bunun iizerine PKK'nin karst saldmya gec;erek, Qumri ile cok sayida pe~mergeyi vurdugunu soyledi. Saldmda ya~mml yitir~n M('II~ Remezan ve Ziboye Mahmud pesmergeler arasmda sevilen, parn
icinde onemli komutanlardr, ,. ..

ra'da "PKK kacacak delik anyor" diyordutom Aym giln Irak sirunndaki Uludere kasabasmda Hilal karakolu da gerilla baskmma

ugramisn.

Haftanin cephesinde meydana gelen cansmalarda PKK run ustiinliik saglamasl iizerine Aqre'den de yuzlerce pe~merge Haftanin'e takviye edilmisti. B6lgeye ylgllan pesmergeler, TSK'nm kara harckan ile uyumlu olarak tahkim ediHyordu. PDK'lilerin geriUa saldmsi iizerine c;ekilmek zorunda kalmasi ve bolgenin onemli boliimunun PKK'ye gecmesinin ardmdan, Tiirk uc;aklan savasin en siddetli bornbardrmana basladr, Sabah erken saatlerde baslayan ve PDK'lilerin c;ekHdigi bOlgelcri hedefleyen bombardimanlann etkisiyle Zaxo sarsihyordu. . Bu arada, PKK kamplanna y6nelik saldmlan organize eden Turk subaylan sik sik Zaxo'ya gidip gelirken, pe~merge yetkilileri de Habur gumriigiinde iist duzey Turk subayl.an~l~ ~or~~m:ler yapiyordu. Ucaklara koordinat veren ve PDK tie iliskilcri saglayan irtibat subaylan Zaxo'da da aynca uslenmisti,

TSK Harekatma

Pusu!

15 Ekim'de Uludere'nin Isrkveren, Tasdelen ve Kayadibi ilc Cukurca'run Cimenli koyleri boyunea Ciiney Kurdistan'm Sinaht, Hezil ve Kanimasi bolgelerine giren Turk ordu birlikleri gcrillalarla cansn, BOlgenin rnaymlanmasi ve siddetli direnis nedeniyle ordu birlikleri ilk gunter i1erleyemcdi ve birkac yerde gcri c;ekildi. TSK icin harekatm ilk glinleri oldukca talihsizdil 16 Ekim'de harekan yoneten 32. [andarrna Sml~ Tugay Komutam Tugge.neral Mete Sayar ve Komando Yuzbasi On~r Hizlan basnklan .bl~ maymm patlamasiyla yaralamrken, tc;i~len Bakaru lsmet Sezgm rse Anka-

Silopi yakmlanndan Hezil c;ayml gecerek, Behdinan'a giren zirhh ve piyade birlikleri de gerilla pususuna dustu. Cikan c;atl~rnada cok sayida asker oldu. Uludere ve Cukurca'da srrun gCt;mek isteyen bircok asker maymlara carpn, Sirunn 5. kilometre icindeki Avaguze ve Bezening bOlgesinde de cansmalar cikn. Cerilla kaynaklanna gore bu bOlgelerdcki cansmalarda Olen en az 20 asker cesedinin cansrna bolgeslnde kalrmsn, Xakurk rmntikasmda hava bombardimanlan arahksrz surerken, ~mdinli'nin Bigesne, Derecik ve Samanli koylcri yakmlarmda Turk ordu birliklerl, korueular ve pcsmcrgelcr rchbcrligindc Giincy'e gec;ti. Hakkari Dag Komando Sirur Tugay Komutam Tuggeneral Utku Cuney komutasmda simn gcc;cn asker ve subaylarm t;Ogu pesmerge giysileri giymisti. Smm gecen korucular uzun sure evlerine donmedi. Semdinli'ye cok sayida helikoptcr, tank, panzer ve asker ylgmagma da dcvam edildi. $emdinli'nin Samanh karakoluna gclcn 200 kadar PDK peT mergcsi cephane ve erzak aldiktan soma geri donerkcn, bir kisrru da kisa bir sure once gerilla saldmsma ugrayan karakolu korumak icin b61gcde kaldi. Xakurk'ta snurotcsi operasyonun baslamasi iizerine Iran ordusu da suura cok sayida tabur kaydirrmsn. Smmm tahkim eden Iran ordusu savas boyunca alannda bekledi. PKK kaynaklan lran'm askeri onlemlerinin kendilerine yonelik oldugunu belirterek, "Turk ve p~merge kaynaklan gerillalara yonelik basansizhklanm ortbas etmek icin lran'm bize yardim ettigi yalamm yaYIyor" diyordu. Dogan Cures tse PKK-Iran baglannsi konusunda, "lran'm PKK'yi destekledigi konusunda elimizde net bir bilgi yok" diyor ve Iran ordusunun srmra tabur ylgdlgml dogruluyordu.(44)

"Heniiz Aldlglmlz Mevzi Yok"

Erbil, Suleymaniye ve Aqre'den Haftanin'e getirilen takviye pe~merge birliklerinin girdigi cansmalar Zaxo'nun giineyindcki

130

131

bOlgesinden geiirilenlerle birlikte, yakla$lk 5 bin p~merge yo/ kenarlannda bek1iyor. Bu arada Zaxo-Batuia arasmdaki yolun PKK-pe$merge stturt haline gddigi giizleniyor. Ozellikfe Batuta ve Derkar arasindaki ormanhk alamn iiimi: hava bombardtmani nedeniyle yanml$. Sadece Haftanin'de yuzlerce kilometre karelik alanin bu ucaklarca bombalanarak: yaklldlg/, dag/lmn yamk a,~Q(;larnedeniyle simsiyah renge burundiigii pesmergelerce anlatlhyor. Pesmcrgelerde cephane slkmhsl ba$fadlj?lm sayleyen komuianlar da, PKK'lifcrin cephe sauunmast yapmaktan saldmya geciiklerini ve sik slk yer de,~i$firdiklerinj, bl! yuzden pcsmergelerin her an saldmya ugrama korkllsuyla harekeisiz kaldlkIanm ve Haftanin'de heniiz gerilladan aIdlkIan mcuzi o!madlg,m 5aylediler. Ekonomik ambargo nedeniyle Zaxo ve D(ihok gibi buyuk kentlerde yiyecek stkinhs: baslarken stokiar da en'yor.
(71)

da srcrarrusn. Onceki tarihlerde Avgeni bOlgesinde gerillalardan ele gedrilen dort tope karsi saldmyla gerillalarca yeniden geri ahndi. Busele, Kclhadere ve Sabaniye bolgclerinde siddetlenen cansmalarda olen 7 pesmcrgenin cesedi de Zaxo'ya getirildi. Olenler arasmda Aqre'dan gelcn pc~merge komutanlarmdan YNK'h Heci Melo ile PDK'Jj Eli Veysi de vardi. 16 Ekirn sabah saatlcrindc ilk kez BatUfa-Za:xo arasmdaki ccpheye girmeyi basaran gazctecilcr, uC; gun arahksiz suren siddetli c;atl~maklTln ardmdan gunduz saatlerinin sakin gec;tigini, yo! boyunca cok srki kontrollcrin oldugunu gozlcdi. Bu arada TRT ekibi de catrsmalarda kazanilacak basanlan goriintiilcmck icin Za:xo'da be kl cti Iiyord u! Gazetecilerin aym gun gC!;tigi habcrlerdcn biri soyle idi: Soran

Ciyaye Sipi daglanna

da GiineyJi guclerin

PKK'ye yonelik

saldmsi kmadt.

5 Giin Savaslarr ve Hezimet

Haftanin birkac gunluk siddetli saldmlann ardmdan sessizlige gomiilurken, Turk ordusunun da harekata basladigi Xakurk cephesinde pesmergeler saldirmak icin firsat kollamaktaydi. Ashnda Turk ordusu ve Kiirdistani Cephe 17 Ekim'de ortak bir genel saldm planlarmsn. Turk ucaklanmn hava destegi ve pc~ mergelerin saldmlan PKK'yi geriletmeye yetmemisti. Bu nedenle turn giit;lerin seferber edildigi ortak bir saldm gerekiyordu. TC ve Kurt Hiikumeti hazirhklarmt buna gore yaprrusti. PDK Radyosu'nda konusan Mesut Barzani de, 17 Ekim'de baslayacak genel saldm oncesi, cephcdeki pesmergelere verdigi emirde, "Bu iii 5 giinde temizleyin, aksi takdirde cepheden donmeyin" diyordu.(72) Bu talimattan sonra Xakurk ile Haftanin'deki tum gut;ler buyuk saldinya gecti, Saldmlar aym zamanda tum savas surecinin en kanh cansmalanna neden olacakn. Kurt kurmayi aym gunlerde Selahadin kentinde bir toplanti yapmli, cephedeki t;tkmazl asmarun yollanru ararrus ve dcneyimli komulanlann cepheye gonderilmesini kararlastirrmsu. YNK yetkilileri de, Xakurk'ta PKK mevzilerine yeniden saldiracaklanru aciklarmsn. Bolgede en son 15 Ekim gecesi bir t;atl~ma okrms, YNK mevzilcrinc yonelik bir PKK saldmsi olmustu. Aym gun, Xakurk'un Turkiye tarafmda yani ~mdinli sirur 001gesinde Hakkari Dag Komando Tugayr'ndan sevk cdilen askeri birlikler Gely~in, Avyah ve Rubarok bolgelcrme yerlestirildi. Ban'dan da snura komando, topcu ve ucaksavar bataryalan kaydmhyordu. Ozellikle 5. Zirhh Tugayt'run bulundugu Tekirdag, Corlu, Ulas, Pmarhisar, Edirne, lpsala ve Kesan gibi Yunan ve Bulgar sirurlanru kolayan tabur ya da tugaylar He Herki asireti mensubu bircok korucu bolgeye sevkedilmisti, Asayis B01ge Komutam Korgeneral Necati azgen'de saldmlan izlemek uzere bolgede bulunuyordu. Turk ordusunun yansmdan fazlasi 2500-3000 PKK'Jj gerilla icin seferber edilmistil Xakurk'ta yapilan yeni giic; kaydirmasmdan ~nra, Barzani'nin '5 gun savaslarr' basladi. 17 Ekim'de 4000 kisilik bir gut;le saldinya gec;en pesmergeler beklendigi gibi yine gecis yollarina dO?e-

Savas surerkcn, Zaxo ve Duhok kent mcrkezlcrinde PKK yanhkasctlerin cahnrnasi da yasakladr, Savas oncesinde YNKTV'sindL' PKK yanhsi Koma Berxwcdan grubuna sikca yer verilirken, cansmalann baslamasiyla bu gruba sansur konuldu. Bu arada okonomik ambargo nedcniylo Za:xo'da baslayan fiyat artrslari ve stoklan duzcnlernck amaciyla hukumet 16 Ekim'dc tuccarm elindeki mallara cl koyarak, kcntler arasmda mal dolasmuru yasakladi, Aym gun Midyat ilcesi esnafi da PDK ve YNK'YI protesto etmek icin kcpenk kapatnrken, Kurtce yaym yapan Erivan Radyosu
SI

132

133

non maymlara bash ve geriUa mevzilerindcn aolan ares sonucu kayip vererek geri 9-'kildi. 11k~ekilmenin ardmdan tekrar saldmya gc~cn pesrnergcler ilc PKK'Jj gerillalar arasmda yer yer 5 gun 00* yunea suren ca tismada cok sayida pesmergeyle birlikte ust duzey bir PDK'Jj komutan oldu. Bozgun uzerine saldmdan va zgecildi, Cattsmalarda yaralanan bir pcsmerge Diyana hastanesinde gazC* tecilere yaptlgl aciklamada son iki giindc crkan cansrnalarda 50 pcsmergenin 5ldiigunu, 2oo'nun de yaralandrgnu soyledi. 21 Ekim 1992 tarihli Hurriyct'e gore de bu saldmda biri kornutan 43 pcsmergc olmu~tii. Yaralanan onlarea pcsmerge Diyana hastanesine kaldmhrkcn diger yaralrlar da Erbil ve Sulcymaniye'ye g6tiiriiltiyordu. PKK'lilcrin kayiplan konusunda ise bilgi yoktu. Siddetlcnen c;atl;;malarda pesmerge kaybmm artmasi uzcrine, gazctcci ler 19 Eki rn'de eephcye soku I mad I. .. Xakurk'tan Scmdinli'ye gelen ve burada Ozgur Cundern muhabirleriyle goruscn bir koylu, Turk ordusunun daha cok, uzaktan top atarak catismalara kauldigm ve ozcllikle hava bombardimanIan nedeniylc b6lgcde buyuk miktarda ormanhk alamn yandigiru aktanyordu. Erbil y6nctimi Xakurk ccphesinde tamamen nkarurken, 'taze gu,' olarak bolgcye gondl'rilcn komutanlardan simdiki Basbakan YNK'h Abdullah Resul Kosret, awr zayiat verilrncsi uzerine cephede topladrgi pcsrnorgclcre hitaben yaptlgl konusmada, "Tabaneamla tek kalsam bile sonuna kadar savasrnaya devarn edccogim" diyor ve bu sozlcriyle, bu cephedeki yenilgiyi tcyit ediyordu. Erbil y6nctiminin Pesmcrge Bakam Kemal Mufti'de Turk gazctccilcrin, "Xakurk nc zaman tcmizlcnir?" sorusunu yamtlarken, "2-3 gun sonra kar yagacak vc eksi 20 dcrcco soguklar baslayacak" diyorduo Bu sozlerin Turkcesi "Allah bilir" idi! Mufti, cansmalarda Osman Ocalan'm vuruldugu yolunda Turk basmmda crkan habcrleri de yalanlayarak, PKK'yl lran'rn dcsteklcdigi iddiasmr yineliyor ve lran'dan Xakurk'a 200 kisilik bir gucun kanrlarla ikmal yaptlgl yolunda istihbarat aldiklanm one siiriiyordu.(73) Iran suurmdaki Diyana kasabasimn daghk alamnda da, PAK birliklcri ilc JX';;mcrgcler arasmda kisa sureli topcu ducllolan meydana gehrken, PKK kaynaklan, Xakurk'taki cansmalarda esir aldiklan 70 pcsmorgeyi scrbest birakh. Cerillalarm elinde sadece 3 PDK'1i pesrnerge komutan kalnusn, Xakurk'ta YNK'nin de elin-

de bir PKK'Ji esir vardr.

Haftanin' de ~iddetli Cansrnalar

Xakurk'taki catrsmalardan sonuc ahnamazken, es zamanh ola-

rak Haftanin'de

Haftanin, masi, Kela Sabaniye, Bersive, Banik ve Busele b6lgelerindeki ge~lla mevzilerine y6nelik baslayan PDK ve ~K ~ldmsl so~ucu siddetli cansmalar crkn. Cansmalar gunduz saatlerinde d.e siiriiyordu. Cazetecilerin ve sivillerin eepheye veya yakmlanna glri;;i yasaklanmis. resmi kaynaklar da bilgi akisim ta~amen kesrnisti. Cansmalann ilk giiniinde PDK kaynaklanna gore 20 per merge 51mii~, cok sayida pe~merge de yarala~"_lI~t1. ~yOl kaynaklar, 1700 pesmergenin katildigt e;ah~malarda iki rnevzi ele g~irerek, 4 gerilla oldurduklerini one sliriiy~~du. .,. Haftanin'in kuzeyinde saldmya gec;en Turk ordu birlikleri de ozellikle snur bolgesine yakm Sinaht ve ve Dergis bolgelerinde gerilla direnisi karsismda i1erlemekten vazgecerek, havan ve top atesiyle yetindi. Turk ucaklan ve heli.koptcr1:ri ise_.gen~1 saldm __ run basladigr gunun ilk saatlerinde ozellikle Batufa b6lge~lOde yogun bir bombardimana giri~mi~ti. Ucak ve helikopterler Cizre, Cukurea, Uludere ve Silopi iizerinden gecerek hedcf1~rine .saldtnyo~du: . 17 Ekim giinii Batufa ve Kela Sabaniye'deki gerilla mevziler_'m bombalayan bir Turk savas u,a!p saat 16.00 slralaTl~da .g:nl~.a mevzilerinden aolan ates sonueu yara aldi ve Malatya daki ussune donerken Mus'un Korkut ilcesi yakmlannda yere ~ak.dd~. Mus'a 30 kilometre uza~hktaki Xasik d~~n~ ,akdan"uc;akt~k~. ~~. lot ustegmen oldii. Resmi aciklamalara gore 1St' ucak Kus surusune ~arphgl icin" dii~mii;;tii!(74) 17 ve 18 Ekim'de gece ve giin boyu siiren ,ah~malar sirasmda, Derkar bolgesinde gerillalar yer yer karst saldm~a ,gec;ti: <;atJ~malar ozellikle Batufa yakrnlanndaki Ewleh ve Pirbila da siddetliyor-

baslatilan saldmlar tse daha siddetli oldu, Bezening, AvagOze, Ciyaye Sipi, Kera, Batufa, Kani-

duo
18 Ekim sabah saatlerinde de Zaxo hastanesi,.._onunde btriken biiyiik bir kalabahk savasta olen ve yaralananlar arasmda yakmlanru aradi. Hastaneye arahklarla yarah tasrmrken, bunlardan Olenler de oluyordu. 17 Ekim'de ~Ikan cansmalarda Olen 11 pesmerge-

134

135

nin cenazesi Zaxo'daki Biiyiik Cami'ye getirilmistt. Cami onimde biriken kalabahgr gorunnilemek isteyen Ozgiir Gundem ve MilJiyet muhabirleri pesmergeler tarafmdan gozalnna almdi, Bir saat gozaItmda kalan gazeteciler serbest birakihrken, "Hastahaneye yanasmaym, (otograf cekrneyin, sizin i«;in kotii olur" seklinde tehdit edildi, Kentte dolasan TRT ve A.A muhabirlerine ise PDK'Jj ozel korumalar eslik ediyordu. Cansmalann ~iddetlenmesi iizerine pesmergelere verilen ev izni kaldmldi, lzne cikan bircok pesmergenin cepheye donmemesi uzerine bu yola basvurulmustu, Soran'dan Haftanin'e gonderilen ve burdaki cansmalarda yaralarup hastaneye kaldmlan pesrnergeler, Behdinanh pesmergeleri gazetecilere sikayet ederek, bunlann catismalara kanlmadiguu ve g6niilsiiz olduklanru soyluyordu. Ucak ve havan bornbardimam C?ligindeki PDK saldinsr sonucunda Qkan siddetli cansmalar 19 Ekim'de durdu. PKK mevzilerine yonelik topyekiin saldmdan bir sonuc almamamasi ve aglr kayiplar verilmesi tizerine pesrnerge kornutanlan yeni bir saldrn plant icin hazrrhklara girtsn, Saldm siirerken PKK'nin cephe orgiitii ERNK, Habur'dan Zaxroslara kadarki bolgenin ve savas inisiyatifinin gerillada old~nu acikladr, ._ Zaxo Kaymakarm Nizar Berzenci'de, hava bombardrmaninin etkili olamadigim ve yeni saldm planlan hazirladrklanru, bu baglamda Turk makamlara da giinIiik bilgi verdiklerini soyluyordu. 'lrak'm 5 km. icinde bulunan Turk askerinin PKK'nin gec;i? yolunu tutmadigim' one suren Berzenci, helikopter desteginin saglanmast halinde gerillalan iki gunde b6lgeden C;lkaracaklanna inaruyordu! "PKK iyi savasiyor" diyen kaymakam, yiyecek gelmemesi halinde de cephede huzursuzluk ve manevi e;okiintii baslayacagrOJ kaydediyordu. Turk basrr.uu PKK'nin kayiplan konusunda yaptt@ yaym ned.eniyle 'yalancihkla' suclayan Zaxo Kaymakanu 16 gunliik e;ah?malarda en fazla 100 kadar gerillanm 61dugunu tahmin ettiklerini soyluyordu. Berzenci'nin deyimiyle pesrnerge cephesinde 'huzursuzluk ve manevi ¢kiintii meydana gelmemesi' ion Turk makamlanmn Habur suur kaprsmdan gonderdigi gida ve cephane sevkiyati arahkSIZ devam ediyordu. 15-16 Ekim'de gonderilen 45 TlR ve kamyondan sonra, 18 Ekim aksarru da Krzilay amblemli 20 arachk

kamyon ve TIR konvoyu Habur'da PDK'liIere teslim edilerek, bu orgiitun depolarma bosalnyordu. K1ZlIay araclan cephelere Turk askeri personeli de tasimaktaydr.

Gizli Savas!
Savasm en i1gine;yanlanndan biri Cuney Kurdistan'da yaymlanan gazetelerin savastan hie; soz etmemesiydi. PDK'nin Biray€ti'sinde kimi zaman PKK aleyhtan makaleler crkrnasma ragmen savasla ilgili hie; bir haber yoktu. YNK'mn yaym orgam Kurdistana Nu'da ise, savas boyunca PKK'yi elestiren birkac makale ok~~~~.

Sanki savas bir baska ulkede suruyor, pesmergcler, gcnllalar olmuyor, binlerce Turk askeri de bir baska iilkede har~kat ~aplyordu. Kurt yonetimi arkasmda yazih beIge brrakrnak Iste~l~ordu! TV ve radyolarda ise durum biraz daha farkh olmakla birlikte esas hatlanyla aym politika izleniyordu. Buralarda daha cok ~rzani ve Talabani'nin konusmalan yaymlamyor, bunlann PKK ye yonelik suclarnalarmdan savasm su~dugu ~nla~lhyordu. .. PDK'nin Xebat TV'si ise haber bultenlermde catismalardan sozetmeden kimi zaman, "Saddarn PKK'ya talimat verdi. Dusrnamrmz PKK'yi daglanmlzdan e;Ikarmaya kararhyiz. Biz dusrnamn ararruzda bulunmasim istemiyoruz" diyordu sadcce. Erbil basrm savasla ilgili haber verince, kayrplanru ve Turk ordusu He giristiklen ortak saldmlara da deginmek zorunda kalacaktrl

Yarahlar Helikopterle TUrkiye'ye Ta~lnlyor

Cansmalarda yaralanan kimi pe?merge komutanlan He b.irka'; Turk subayi 18 Ekim'de ambulanslarla Habur kapismdan helikopterle Diyarbakir askeri hastanesine tasmdi. Bunlardan durum~ aglr olan birkaci ise Ankara'daki CUlhane Askeri Tip Akademisi'ne (GATA) kaldmldi, GATA komutanlan sonrgki tarihlerde <;ansmalar srrasmda yaralanan kimi pesmerge komutanlanru tedavi ettiklerini acrklayacakn. . .. Catismalarda yaralanan pesmerge ve Turk personelin tedavisi

136

137

icin Turkiye'den cepheyl bircok doktor ve hemsire gonderitrnisti. Krzilay am.blemi tasiyan bircok ambulans da Zaxo ve cephe arasmda mekik dokuyordu. Bunlar gazeteciler tarafmdan defalarca goruntu lenmi ~ti. Ote yandan, Behdinan'daki catismalar sirasmda yarah olarak yakalanan ve bir sureden beri Zaxo hastanesine kaldmlan PKK'1i iki kadm gerilla 'hainler' tarafrndan tcdavi edilmeyi redediyordu. Baslannda pesmergelerin bekledigi hasta yatagmdaki kadm gerillalar Barzani ve Talabani aleyhine sloganlar anyordu. Bu durum hcrhalde Birakuji'nin en act ve en anlamh manzaralarmdan biriydi.

iran da Tiirkiye'nin Yanmda

Cuney Savasi'mn baslamasiyla birlikte, PKK aleyhinc Tiirkiye Cumhuriyeti'ne guvence veren Iran, srrurlanna cok sayida asker rl~arak c;atJ~malan izliyordu. Ankara, savasta dcstegini almak Ic;m siki pazarhk yapngi Tahran'i baski veya tavizlc yamna C;Ckmj~ti. Savasm baslarnasryla birlikte kendi lopraklannda yaklasik 100 PKK taraftaruu gozalnna alan Iran makamlan, savas sirasmda gerillalann kitlesel slgmma olaslhgma karsi smirda toplama kamplan kurmustul Iran, geriJIalarm bu yogun saldmlar karstsmda dayanarnayrp kendi topraklanna slgmacagl hesabnu yaprmsti. Ve sonucun boyle olacagma emindi. Savas sirasmda lran'da devrim muhahzlan tarafmdan gozalhna alman Hamil adh bit gorilla komutam suntan anlahyordu: lra?l! b!r $~t;'a~ g{jzaltm~~ bizi ziya.ret ederek, 'konag"~lIzstZ', yani 'misafinmtZSmlz dtyordu. Gozaltmdald komuta kadememiz biraz daha rahaiken, gerilla ve taraitarlanmtu hiicrelere hkml~lardl. Arkada~lanmlz uzun sure a(lIk greoi yapfl. Iran/dar sava~tn sonucunu bekliyordu. Iran lcisleri Bakanitg. Muste~r Yardrmcisi ve Cuvenlik Muduru CU.lam H~~~.n'de aym tarihlerde, gcrillalarmm fran topraklatina girmclerini onleyccekleri konusunda Turkiye'ye guvcnce verdiklerini aciklarmsn. Ankara yonetirru, savasta Iran'} yaruna almak icm Tahran'a elinden gelen tum baskilan yaprms ve Iran'm istedigi tavizler icin ~im.ri ~~::anrnaml~tl.Gu~ey Savasr'run baslamasiyla birlikte, TC lie l~blthg1 yapan PDK-I nin fran karsin eylernleri de sona ermis-

ti, Vine, 1991'de Israil'in ihbanyla fstanbul'da el konulan ve lran'a silah goturen Rum bandirah Cape Maleas gen isi, yukuyle birlikte Cuney Savasr'run ba~ladlgl ilk giin Iran's lade edilmisti. Oysa 0 zamana kadar DGM'nin el koydugu lra.i silahlan, "Bagunsrz Turk adaletinin karan" sonucu tutulmustu. Turk lcisleri Bakaru Ismet Sezgin, Cuney Savasi oncesinde 13 Eyliil'de lran'a yaptlgl ziyarette, Tahran'm destegine karsrhk, Cape Maleas gemisini iade etmeyi onermisti. Iran radyosu da aym gunlerde yapngi yaymda Sezgin'in bu sozlerine yet vermis ve Turk Hukiimeti'nin gemiyi Ekim'de iade edecegini acrklarmstr. Cape Maleas, onceki tarihlcrde Turk-fran iliskilenni gerginlestiren en biiyiik sorun olmustu, Ancak simdi iade ediliyordu. Bu karar Ankara'nm 'PKK'nin kellesine' ka~lhk veremeyecegi hie;bir seyin olmadignu gosteriyordu. Turk Ie;i~leriBakanhgi, 10 Ekim'de Turkiye'ye gelen fran hcyeti ile yaptJgt toplannlarda da PKK'ye karsi baslatilan harekati gundeme gctirmi~ti. Iran Heyet Baskaru ve Ic;i~leri Bakanhgi Cuvenlik Genel Mud uru Culam Huseyin, toplannda Turk tara fmasunlan soylemisti: PKK bizim de dii~milmmlZ, (iinkii Tiirkiye icin ne kadar fehlikeyse, bizim icin de 0 kadar fehfikedir. Bizim iilkemizden de toprak koparma pesindedir. Turk makamlan, lran'm PKK'ye karst harekata katrlma konu- ' sunda samimi oldugu kanaatinde olduklanru saklarmyordu. lsmct Sezgin'in Iran ziyaretinde, iki ulkenin sirur kentleri valilerinden bir komisyon olusturulmasi, bunun sik Slis.toplanarak Kurt gruplan ve kacakcihk olaylan konusunda karsrhkh istihbarat aktanmmda bulunmasi da kararlastmlrrusti, Komisyonun duzcnlcdigi toplann ve cahsma sonudanrun iki ulke yctkililerindcn olu~n Cuvenlik Yiiksek Konseyi'ne aktanlmasi da ahnan kararlardan biriydi, Donemin Turk Basbakam Suleyman Demirel'de savasin en krzgm gunlerinde, 26 Ekim'de Tahran'i ziyaret ctti. Demirel Iran Curnhurbaskaru Yardnncisi Hassan Habibi'dcn "Krskaca alman tcroristlcr icin" yardim istcmis ve "Size her turhi destcgi vermcye hazinz" .yamtml alml~tJ.(75)Vine Turk lc;i~leriBakanhgi Mustesan Fahri Ozturk baskanhgmda bir baska heyet 24~27 Ekim 1992'de Iran' da PKK ile ilgili ,c~it Ii gorii~melerde bulunmustu. Ankara rejiminin Iran cephesi saglamdi. fran, Cuney Savasi ile i1gili planlanm PKK'nin yenilgisi iizeri-

138

139

ne kurmustu, Bu plan da, Turk ordusu ve Erbil rejirni guclerinden kaym gerillalarm Kendi topraklarina slgmacagl, dolayisiyla Tahran'm kontrolunde ve istendigi zaman kularulacak bir gii~ duruma dii~egi varsayrmma dayamyordu! Tipki, 1943'te, 1975'te, 1988'de ve 1991'de PDK'nin Bagdat rejiminden kacarak, Iran'm insafma SlglOdlga ve 1979-1988 yillan arasmdaki savasta Iran ordusuna onciiliik yaptlS:1 gibi! Ancak yiizlcrce yrlhk devlet deneyimi Dian vc satranc oyununun en buyuk tasma kendi kulturunden bir isim veren FaTS gelenegi, bu savasm sonuclanm yanhs hesaplarmsn. 1993'te de Han ettigi ateskcs nedeniyle PKK'yi bu karanndan vezgccirmcyc ve TC'yle yenidcn savasmasim saglamaya ~ah~ml~tl! Ortadogu'nun zemini vc itifaklari bu denli kaygandi.

Tanrmm Korelttigi Savas Vadisi: Xakurk

Xakurk, Guney Kurtleri icin oldugu kadar, Kuzeyliler icin de onemli bir toprak seridi. Turkiye-lran ve Irak simrlanrun kesistigi bu ii.;gen, askeri acidan oldukca stratejik. Burayi elinde tutan bir gii.;, buyuk bir alaru kontrol edebilir, Cecis yoJlanmn ustunde, Zaxros daglarmm muhtesern doruklanna cok yakm. Vadi'nin sahibine gore ismi degi~iyor. PKK'nin Xakurk'a yerlesmesinden sonra bOlge halkmm vadiye verdigi isim, PKK Vadisi anlarmna gelen "Celiye Karker." Buna karsihk PKK'nin vadiye verdigi isim, Ozgurluk Vadisi anlammdaki "Celiye Azadi." enneyli Kurtler ise vadinin sarp ve ulasilmaz daglanndan csinlenerek, buraya "Xakurk" ismini vermis, Xakurk Kurtcenin Soranca lehcesinde, "Tannrun kor ettigi yer" anlamma geliyor. (Xa Tann, kur ise Amd anlammda.) Xakurk 9 yilhk savas suresince Iran-Irak ordulannm en biiytik insan sellerine barikat oldu. Turk pilotlarm yillardtr kans kans bombaladigi ve dunyada belki de bu miktarda bombamn gazabina ugrarnakta bir ~i daha bulunmayan bu toprak parcasi, Giiney Savasi'nda da ikinci buyuk cepheye sahne oldu. Cuney Kurdistan'daki milli hareketin tarihi boyunca, ilk kez 1988 yilmda rejim birlikleri Enfal operasyonunda Xakurk'a girebildi. Sozkonusu tarihe kadar, Irak Ulusal Demokattk Cephesi (CUD) uyesi Saddam aleyhtan tum guclerin karargahlan da on yillarca bu vadide uslenmisti,

140

141

Kism kar kahnhgmm 4 metreyi buldugu, ulasilrnaz doruklar ve keskin ucururnlarla bezenen Xakurk, maruz kaldlgl bombardimanlar sonucu buyuk oranda coraklasrrus. PKK bu bOlgeye 1983 yilmdan sonra yerlesrneye basladi, 15 Agustos 1984'te Semdinli'yi basan gorilla birliklcrinin ilk uslenrne alanlanndan biri Xakurk'tu. 1990'dan sonra Cuney Kurdistan'da yasanan gelismelerin ardmdan PKK bolgedeki kimi guclerle za~n zaman bazi kucuk caph cansmalara da gircrek burayi denetirru altma aldi ve 2. Ana Karargahnu tasrdr. 1991'den sonra da vadi tamamiyle PKK'nin kontroh.ine girmisti. 1991 Ternmuz ve Agustos aylannda Turk ordu birliklcrinin ilk k~z g~ri~tigi en b~~ii~ ~ra ve hava saldmsi burdaki karargaha yonehk gerceklestirildi, Bmlerce kornando, korucu ve ozel tim, onl~rea ~~~k"e;;liginde ,~a:~lrdlklan vadide ~~;;an elde edemeyip gen cekildi. 91 Sa'l'I1~1 diye arulan ve 15 gun devam eden cansmalarda ger.illalar 1'0. ilk kez bu denli buyuk bir alanda mevzi savasma ginsti. Bu saldmmn ardmdan vadi topraklan artik Turk ucaklanmn egitim alam haline gelmi~ti. Kesintisiz bombalandr, ~av~ saldmlannm cok fazla etkilemedigi Xakurk'taki gerilla mevzdermden acrlan atesle de 9 ucak dustu bu sure boyunca. Osman Ocalan, Xakurk'a verdikleri onerni: "Burasi Cuney, Kuzey ve Dogu Kiirdistan'm birl~tigi yer. Biz ulusal birligi savunuyoruz. Dolayisiyla burasi bizirn icin cok onemli" diye tarurnhyorduo Cuney Savasi'run baslarnasmdan bir hafta once YNK ve rOK gii~leri Xakurk'a yaklasik 5 bini askm pt.~merge ylgdl. Sozkonusu ~rihlerde gizli tutulan YIgmak, vadiye yakm topraklarda ya~yan Biradost asiretinin 3 bin pesmergesiyle desteklendi. Savasm baslayip kizrsmasmdan sonra, cephede gazetecilere aciklamalarda b~lunan ~. Cevres ~dl~ YN~'1i ~omutan, Osman Ocalan'Ia gorusurneye giden heyetin izlenimlerini anlatarak, bu bolgede cok iyi mevzilenrnis olan gerillalarla bas edemeyeccklerini, saldirmalan halinde kayip vereceklerini soyluyordu. Savasm ilk cansmalan ve sonraki geli smeler Ca vres' in ongoru lenni dogrul uyordu. Bolgede YNK ve TaJabani'ye yakmhgiyla tanman Biradost a~ireti reisi Kerim Xan ise gerillaya saldirdiklan takdirde onlan rahatca imha edeceklerini soyleyerek, pesmergenin arahksiz saldirrnasi tara fta nydi,

yor. Ilk gii1lW r;ah~malar geneflikfe bll iepelerde klz/~h. Buralarda meozilenen geri/lalar yiiz/erce pesmergenin sakimsuu, piiskiirtebiliyordll. Bir pe~merge komutani, 'Bizim yiizlerce ki~iyle saMmnamlZil kar~Jn, onlar kendiierini Ylpratmadan, hakim yerlerden 5-10 ki$iyle kar~tflk veriyor. Kaybllntz bl! nedenle daha faz/a' diye ozetliyordlf bu cepheyi. Cah$malarm 4. giitlullde Xakl!rk'ta oten ~merse saylS/ 20'.11; gecmesine ragmen, Barzani'nin BBCye verdigi demecie kay/plal'!m 3 oiara« apklamast dikkat c;ekiciydi. Xakurk cephesindeki pe~mergeler Tiirk ordusunun parkalantu giyiyor

bin kadar asiret pesmergesi olan; Ankara, Tahran, Bagdat, Kudus, Barzanl, Talabani ve bolgeylc iliskili him guclerle dost olan Kerim Xan, bolgede uyusturueu dahil tum rnesru ve gayrimesru ticareti elinde bulunduruyor. Biradost asiret reisi onceki tarihlerde PKK' yle de iliskt kurma k isternisti. MiT ve SA VAM A K gorevlilerinin sofrasmdan eksilmedigi Xan, start aldlgl gu~lerin krskirtmasiyla Haziran aymda gerilla kamplanna yiyecek tasiyan birkac kamyona el koyarak, pesmergelerini alarma gecirdi. PKK, kamyonlann u~ gun icinde iade edilmemesi durumunda Xan'a kendisini 6Jdiirecegini bildirdi. Ourumun ciddi oldugunu anlayan Kerirn Xan Biradost, binlerce pesmergesine t.1venmeyerck kamyonlan sahverdi. lliskili oldugu him guclenn PKK'ye karsi harekete gecmesiyle birlikte de 3 bin adarruru cepheye surdu. 4 Ekim'de ilan edilen 'Federasyon Senliklerine' halki davet eden megafonlu ~agnlar kulaklan nrrnalarken, aym saatlerde Xakurk ve Haftanin'de de top, docka ve kalesnikof sesleri ortahgi inletmeye bashyordu. Televizyonlar surekli PKK aleyhine yaymlar yapiyor, ancak ~ansmalarla i1gili olarak bir tek haber bile gecmiyordu. B.irayeti ve Kurdistana Nu gazeteleri de her gun Mesut Barzani ill' Celal Talabani'nin PKK aleyhtan sozlertni yaymhyor, ancak cansmalara deginmiyordu. Xakurk'taki saldmrun 3. gi.ini.i Erbil vc Suleymaniye gibi kentlere yarah ve olu pesmergeler tasmrnaya baslamnca savasm arnk gizlenecek bir yam kalmarrusn, Cahsrnalarm ilk giin.lerindcn baslayarak ozellikle Xakurk cephesinde savasi izleyen Ozgiir Cundcrn muhabirleri Muhamed Berwar! ile Zekiye Cankaya burdaki durumu soyle anlauyordu.oe Xakurk'lI11 giri~indeki tepeler gerilla/arca gouii yeri olarak kullanth-

o~

142

143

lar, r;adlrlan~'11Il kenannda TMO markali WI torbalan bulunmastna ragmen, gazetecilerin Tiirkiye'dell yardrln a/lp almadtklan yohl1ldaki sorula-

vt' TSK dallwall

konseroeler I/;lJOr. Uzt'f/eriwfeki

Tiirk mall ye;;i/ parka-

rtn, komuianlarca '11t11f/r' diye yamtfamnasl . Satasm psik%jik

Pesmergeler ise parkalarmln uor.
Tiirkiye'den

espri konus« oll/yor.

zaten gizlemi-

gOllderildigini

cephesi de oar. Pro}A1gamiaya do ag/rllk veriliyor. Cafl;;manm 8. gfilliinde germalar bir kiir;iik tepeyi terk edince, pesmergeler seuince bO~II/dl/. Alfm giin gazeiecilere aglr silahlannt gdstererek, bunlartn gmliJ~d oldll,~~lml 've terelerde gerilla ceseilerinden ger;ill~led~<~i one siiriiuorlar. Mllhabirlerill tsrarta cesetleri gorfit/Ui/eme ialeplerine lSI' , $aqlawa: Erbi! ve SlI/eymallfye gibi sehirlerde ise gerif/alarm tes/im oldllgu, kurtulanlartn iee lran'a kar;flsl VI' smirda silahsdandmldlkfan sdll1~lItileri IIQlf//llfor. Soylmtiler iizerine eepheye giden gazeieciler ise, sanki bir J1(f~U1iwja ka~lla~lyor. Pesmergeler binlerce mermiyi paz vererek ot~li1/Or, (ntr~mok isiemediklerini, ancak siyasi karar gereginee mecburen cq,ht!!le gefdiklerinl anlaflyor. Pesmergeler haw karanncava ko~1 daglan haoanlarla bomhallyor, kay/plartlll aym rakamla uerivor, aym ~eylerj soy/iiyor. Giill boYIIII.ca. gazetecilerin de blllrmdllgll bir pe~merge meozisine gerillanm atl?$ledlgl 3-4 BKC mermisi lfii~iiyor sadece. Bir arabaya hasar veren kursunlar, bir I'c~mergt'yi dc yaralarkell, yiizleree M!nerge korunmak Ir;ill. ka~I~~1/Or. Bir kat; saat sonra da Cephe Komuiant M(istafa (avre;; ciddi bir edml/a PKK'lfi 4-5 gfin icinde temizleuecekierin! VI' bir kae;saa! icinde de lie; koMan sn"tdmya gececekierini sifyliiyor. 0 ak$1m gazete merkezlerine saldtn Ilapl/aenSI haberleri fax/arldl. $ehir/erde de 'BII i~ bll kadar' propagm,iasJ yOSIInlasitnld). .. . Eriesi gllfl 'ii; koldan saldmnm' sonudannt gormek tan eepheye glden gazeteeilere SJlldlrmltl yifle iieri bir iarihe ertefet/dig; sdy/end;. PI?$mergeler, so/gufl I(iizleriyle, ko~1 taraiian gon"inmeyecek $Ckilde meozilefll~Ji$ti. Bir kae; Saat once geriUalar pe$merge meuzilerine birka.; dakika bouunca atl!$ ar;lm~ VI' Kiirdisiani Ceplu.' bunun iizerine 'iit; kollu saldmdatI' vazgC(mi$ti. Pe$merge SJlva$1tam bir komediye domnii$tii. Kimileri 4Q'ma dalfafl1m~ p~mergelerin bir t;OgH, k&efe kundura giymi$, 50'sill; a$ml~' ya$fr bid ise eski giilllerdeki gibi, kll~gHlUI arasma t11lfik bir hancer yerlt'?tirmj~, bOy/eee dofalllyor. Bir sure soma sazeteeilerden kente ger; donmeleri istendi, Xakurk'taki

uan: t uenniuoriar,

, Sdzkotllls,; r;ah$malara kalilan oehasianede yatan yarall bir PC?merge lse basindan gecenleri ~oyJe alllatmaktaytfl: 'Diirbiinle bakhg/lll/zda tepedeki gmcii noktaslwla kimsenin olmadigm: gordfik, derhal oraya akianldtk. Noktada karker lJOktll. Yiyecek ararken birden afe'$ acitlar. Bizi P"suva liii$iirmii$lerdi. arko,fa~l;mz oldii: . Saldmmn 13. glinl/nde de ilerleme kaydedilememi~, Tafaballi TV'de yapltgt ~agl'lyla eski pesmergeleri goreve daoei eimisti.

cepheden ko(l1for.

Tiirk sllhayian muhabirlere goriinmek istemiyordll! Bir sonraki giin manzara yille aymydl. Pcsmergedeki acizlik a(lkc;a goni'Jiiyonfll. Gerillalar da atesi kesmisti. Pesmergenin t;ogll bir gO/ge1i,~e uzanmts, bazist uYllyordli. Ariik yorglln/Jlk, lIyktlSllZlllk, a.;ltk VI' sogllklan edilen $ikayetler gizlenmiuor. Yayl/an sdy/entilere gore hirr;ogll

Xakurk'taki Mmerge cephesi cekimi suren bir kornedi filrninin seti gibiydi, .. Pesmergenin hareketsiz kahsi Turk ordusunu da ~agmr gibiydi, Zaten Talabani gazetecilerlere, "Turk ordusu girerse biz onlarla sava!?maYlz. Ancak girmesini istemiyoruz" diyerek olasi bir mi.idaheleye goz krrpiyor ve bu isten bir an once siynlmarun hesabiru yapiyordu. Basindan beri Xakurk kampma yonelik askeri saldmdan sonuc almarnayacagi ve pesmergenin ilerlerneye cahsmasi durumunda kayip verecegi, kendi komutanlarmca da dile gctirilmistt. Ote yandan saldmnm ekonomik faturasi da aglfhgml hissettirrneye bashyordu.

12 yilhk bir pesmergenin ~u sozleri ilgincti: Ben bOyle bir Kiirdistan's dii$IInerek sava~madl m. S01ll/(SIIZ bir girj~im bu. 811 said Innin
galibi olmaz. Klluy/i ka"t~/erimizle den sava~ltIl1forum. onanimaz bir uara

acacak: 811 yiiz-

Saldmmn 14. giiniinde de pesmerge aym yerdeydi. Xakurk'ta si.iregiden catismalan izlemek iizere 17 Ekim'de $emdinli'ye giden Ozgur Giindcm muhabirleri de ilcede karsrlasnklan olaganustii durumu savasin cephe gerisine benzetiyordu. llceye giri!?lere kontrollu izin verilirken, gazeteci oldugundan kuskularulanlann ad ve adresleri ahmyordu. Suura gidWl yollarda yaptlan aramalarda ise yore doguml U·olmayanlara girl!?izni veril miyordu. Ozgur Cundem muhabirleri Hayri Celik He Hasan Deger'In izlenimleri ~yle idi:

144

145

5iiphe/i goriilenler gozaltma altmyor. Ilt;eye 85-90 km. llzakllkta bulunan ve askeri Y'gmak yap/fafl smtr hOlgcsidl$ jf{jnyaya famamiyle kapall. Oullikle yagl$larm da ba$famasryla birlikte yijrede yiyecek slkmtl51 ba$laml$. TRT ve Star Tv'leri ile giinliik basmtn olaylara ili$kin yalan siiylediklerine inanan yore insam gazete v~ TV'leri protest» ediyor. YiiksektYVa'daki bir k1rtasiyede Dzglir Giindem allrken kar$lla$hglIn/Z bir CaVlI$, 'Yaymlallan tam gazete ve teievi:::'llon haberleri hep abart/II ve gert;ek 111$1. Onun icin gizl; de olsa Dzgli; Gtindem altp olaylan fakip edivoruz. Bugune kadar hic;bir tare] iisiiinliik' sagIOln/$degil. Tek $ey yapt/ml$; 0 da araziler, dag/ar bombalanmis, bombalardan dolaYI diillyalarca orman mahvedilmi$' diyor. Semdinli, Hakkari ve Yuksekova'da Dzgfir Giindem alabilmek icin SIraya girmck gerek. Geldiktm bir saat sonra gauleyi buimak ofanakslz. Normal'giinlIik gazetefer ayn, Ozgiir Ciindem all" saMlyor. Ogten saatlerinde insanlar ellennde Dzgiir Gundem'le sokOkta dola$lyor.(71)
Tepkiler de aym yerde dunnuyor, gittikce geni~liyordu. Mus'un Malazgirt ve Bularuk, Hakkari'nin Yuksekova, Batman'm Cercus ilceleri He Igdlr" kent merkezinde PDK ve YNK saldmsim

Ie kendilerine sahip cikrlmasmt istiyorlardrl ate yandan, ihtiyac duyulan insani yardimm belirlenmesi amaoyla bolgede incelerneler yapan bir 8M heyeti de aym siralarda Giiney'de bulunuyordu. Heyet kis kosullarirnn yaklasrnasr nedeniyle insani yardumn bir an once baslamasi gerektigini ve arnbargonun uzamasi halinde a,hgm baslayacagi uyansmda bulunuyordu Diinya Cida Orgutu'nun, AT, ABO, Ingiltere, Fransa ve Turkiye'li uzmanlanndan olusan bu heyeti. 19 Ekim'de de Turk DI~i!T leri Bakanhgi'nda gazeteciler icin duzenlodikleri brifingde bolgede buyuk miktarda yardima ihtiyac duyuldugunu belirtiyordu. Heyetin Amerikah iiyesi Catherine Fransworth, issizlik, enflasyon ve temel ihtiyac maddelerinde cekilen sikmtmm, ozellikle yaklasan krs sartlannda insanlari hayati tehlike He karst karsiya birakhgim ve BM yardrrrunm bir hafta icinde baslamasi gerektigini soyluyordu. Durum bu denli vahirndi,

protesto etmek amaciyla kepenk ve kontak kapatma eylemleri pildi, PKK'nin cephe orgiitii ERNK, saldmyi protesto etmesi halka ,agnda bulunuyordu. lsvec Kurt Dernekleri Federasyonu yaymladigi bir aciklamada, taraflara cansmalan durdurmalan sorunlara banso yollardan Qjziim ararnalarim onerdi,

yaicin

"Tiirkiye PKK'yi Temizleyince Cekilecek"

Saddam doneminde Irak ordusunda Albay rutbesinde cahsan PDK'1i Zaxo Kayrnakarru Nizar Berzenci, savasm 20. giiniinde ilgin, aciklarnalar yapryorduxzsr -$11 andaki asker; durum nedir? -Xakurk'un bir kisrru ile Haftanin dismdaki diger bolgelerde pesmergelerimiz denetimi ell' gecirdi, Birkac gune kadar da butun bolgeler PKK'den temizlenecek,
-Zaxo'dan

da ve

Erbil, Ankara'dan
hSI

Yiyecek istiyor

PKK'nin uyguladigi ambargo nedeniyle bolgede yiyecek sikmhad safaya yiikselmis, Zaxo'd» benzin fiyatlan yuzde yuz artarak litre fiyan 10 Dinar'a Qkml~tI. Cida malzemelerine zam yapilmasma ragmen, stoklar buyuk oranda eridigi i9n piyasada mal bulunmuyordu. Durumun gittikce zorlasmasi ve herhangi bir yerden yardim gelmemesi iizerine Kurt yetkililer, Turk Hukumeti'nden yardim taleplerini srklasitmyordu. Bunlardan Zaxo Kaymakarru Nizar Berzenci, gida ve erzak almak icin sik sik Silopi'ye gidip geliyordu. Giineyliler TC icin savasrrken ambargoya ugrarru~h. Bu neden-

lran stturma kadarki bOlgedene kadar gerilla var?

-Kesin saYI veremem, Ancak 4 bin kadar olduklanru samyoruz. Bunun 1000 kadan da Haftanin'de bulunuyor. -PKK son 15 giindeki c;ah$malardane kadar kaylP verdi? -Sayi vermem mumkun degil, ancak t;Oksayida oldugunu' soyleyebilirim. -Sizin kaybmlz ne kadar? .. -Diger bolgelerdeki durumu bilemem. Zaxo mmnkasmda 15 ~hit, 50 kadar yarahrruz var.
-Tiirk

askeri hangi lXilgelereginni$ du rumda?

146

147

-Turk kara birlikleri Amediye'nin dogusundaki Berwari rmnnkasiudan Zaxonun bansmdaki Kanimasi'ye kadarki seritte 5 kilomctreyi tu ttu. -PKK'yle Tiirk ordusu arastndaki r;aft$malarm boyutll nedir? -Turk ordusu gelince PKK'liIer geri cekildigi icin oyle onemli bir cansma olmadi.
- TUrk asker; ile pt??mergeler blllll$tll mil? -Hayrr. Turk askerinin girdigi bOlgelerde pesmerge yoktu. - Tiirk; O':1I1SI1 sird(~i topraklardan r;ekilmezse tatmniz lie oiur? - Tukiye ill.' anlasnk. PKK temizligi bitinee, ordulan geri cekilecck. -Si: daha once Tiirk ucaklartntn bOlgeye yonelik harekdtlanna kaT$1 <" Ik Iyor ve T ii rkiuc' yi protesfo ediyordl/ nuz? -Eskiden ucaklar koylerirnize ve sivil halka da zarar veriyordu, Simdi Turk ucaklanrun bize bir zaran yok. Ararruzda koordinasyon var.

(PDK), lmar ve Iskan Bakam Sex Mumfm Nuredin Biritk.m] WDK) ill' Maliye Bakam Selahadin Ibrahim Qadir (YNK), PKK'y(' br~1 baslanlan savas nedeniyle hukumettcn aynlrmsn. lstifa eden hukumet uyeleri yerine atananlar iso sunlardr: Maliye Bakam Enver Qeredaxi (YNK), Din i~lcri Bakam Av. Baxtivar Heyder Osman (PDK), lmar ve lskan Bakam K<lic Rl'~ EI Naq~ibendi (PDK) ve Ulasnrrna Bakam Scyit Reccp Saban (PDK).

PKK He ili~kili Herkese Baski

Savasm baslamasiyla birlikte PKK jle iliskisi olan hcrkcsc yhnelen yogun baski kesintisiz dcvam ctti. 19l/1 yilnun Ocak avmda PKK Genel Sekreteri'ni ziyaret icin Bckaa'ya gidl'll Tariq Canbaz adh Erbilli yazar secimlerde YNK listcsindcn rnilletvckili sccilmisti. Burda Serxwebun gazetesiyle yaphgl roportaj, savas doneminde Celal Talabani tarafrndan Canbazm aleyhine kularularak zorla istifa ettirildi. Ancak baskilardan kurtulrnadr. Canbaz. Zir,MI BakaIII Sadi Ahmet tarafmdan da YNK'nm giinluk gazl.'tl'si ulan Kurdistana NCi gazetesinde PKK aleyhtan bir yaZl yazmasl icin tchdit edildi. Bunun uzerine Canbaz savasm si.irdi.igii donerndc PKK'nin ekonomik ambargo kararuu elestircn bir yaZlyl kendi adiyla bu gazetede yaymlamak zorunda kaldi. Tariq Canbaz'Ia birliktc Bekaa'ya giden V(' Kurdistan.i Nu g,lZt"tesinde .;a hsan yazar M u mtaz Heyd cri' de i';'I<.'11 IIIrrusn. Hl'Yoti 11 a diger uyelerinden Muhamed Emin Pencwini baskilar uzerinc AImanya'ya kacarken, Abdulhekim Abdulkerim de tutuklanarak aglT iskencelerden ge,irildi. Bu arada PAK ile iliskili olanlara yi}nelik operasyon vc baskrlar da olabildigince surduruluyordu. Erbil rejimi savas suresince hie olmazsa, PKK'yi Cuney'deki taraftar kitlesi acrsmdan kendisi icin tehlike olmaktan cikarmak istcmekteydi. Cansmalara kanlmayan, YNK ve PDK dismdaki Kurdistani Cehpe uyelerine de baskt vaprhyordu. Zahmetkes veya PASOK gibi aslmda savasa ve TC ile i~birligi yapilrnasma karsi olan orgutler de yapnklan resmi aciklamalarda, saldmnm 'cephe kararr' oldugunu ve desteklediklerini soylemek zorunda kalrruslardr.

-PKK'li/er 'cekilecegiz' derse yol verir tnisiniz? -Barzani ve Talabani'ye soranz. -Haiianin'de sava$flgmlz PKK'/i/erin r;ekilmeye fliyeti oar mi? -Zaman zaman telsizle konusuyoruz. 'Kesinlikle cikrnayacagrz, sonuna kadar savasacagiz' diyorlar. - PKK Haft-an ill ' e neden PII kadar onem veri uor ? -Haftanin'den Turkiye've giri:? <;Ikl~ cok kolay. Botan'daki eylemlerini buradan yonetiyorlar. Onlar icin stratejik bir yeT.

Erbil Kabinesinden istifalar

Savasm uzamasi. Turk ordusunun Guney'deki harekan, pesmergelerin TSK ill' yaptlgl ortak saldmlar halk arasmda oldugu kadar, Erbilli yoneticiler arasmda da huzursuzluga ned en oluyordu. Bu huzursuzluk bir sure sonra hukumete de yansiyacak ve 3'i.i PDK'1i 4 Bakanm istifasma neden olacakn, Olay ilk gunler gizli tutulmasma ragmen YNK TV'si, sonraki gunlerde istifa haberini dogruladi. PDK Temsilcisi Sefin Dizayi her zaman yapllgl gibi btl olayi da yalanlanrmsn.os PDK icindeki sol kesimin temsildsi Diyanet lsleri Bakaru Melle Muhemed Mele Qadir, Ulastirma Bakaru Prof. Dr. ldris Hadi Salih

I-H~

Suriye Kiirtleri deAmbargo

Koyuyor

Suriye Kurtleri ~e PDK .ve..YN~:nm PKK'ye saldmsnu prolesto cm.'e~ amaciyla Gune~ Huk~~eh.He ekonomik ambargo koydu. Tur,klye smm dismda onemh bir ticare] ve gecis yolu olan SlOmH S~ny~ taran da PKK'nil~ denctiminde idi. Suriyc'dcn Cuney Kurdl~tan ~ d~ha cok benzin ve glda maddest tasrmyordu. Boylece Guney e giden SOHgeQ~ yolu da kapanrmsn, __ Halk, :-a~a~1en cok ambargo ile duyumsuyordu. Her gecen ~u~ ken.dllli d~~a faz!a hissettiren ambargo sonucu glda maddelen ti.ikel~lr~en, l~kl a~.hy~tla bil~ mal bulmakta gucluk cekiliyordu. k PKK run cagnsi uzerme Sunye ve Iran snunndaki Kiirtlerin de ambargo uy,,?ulamaslyla, ozellikle un, yag, sekcr ve pirinc gibi gl_ da ~addelc~.n~.e srkmn basgosterdi ve bir cok temel glda urununde_fiyatlar buyuk oranda artn. Benzin ise yapilan buvuk zamlara ragmen karaborsada bile temin edilemiyordu. <?ii.nerli li~crler umutlan~ll ik~ geli~meye baglaml?h. Bunlar, BM run _00 mlly~m Dola~~lk 11~;amyardim prograrmm uygulama~? ~Oy~Sl ve Turk Huk~~etl nin tamamen duran kamyon trafigllll ,y~llldcn ~a?~atm~sl. idi .. A~cak bu iki umuda giden yol da P!<K mil denctlmlllde idi, Erbilli yetkililer, "Koskoca Turk devlenmil PKK arnborgosuna sessiz kalmayacagma inamyoruz" diyordu."Koskoca" TC'nin .g~r~ru~lu oksayarak ~Ikl~ yolu artvorlardr! . Bu a~.ada, ABO Ill' iliskilen ve muhaliOcrini barmdrrmasi nedcm_vle,Ku,~~ F~d.l~~l'.Oevleti'IH'.di.~bileycn lran'da, bu ii1keyc gida malzt'mc:1 g1rl~1ll1e.ngclleml~b. Iran simrmdan yiyecek temin eden Erbll, Salahaddin ve Oiyana gibi kentlerde durum BehdiI~a~'? giirc nisbeton daha iyi iken, Erbil makarnlan, Iran'm'gtda ginsnu resmen engelledigini aokhyordu, :KK karsin sava~ Gii~ey'i dunyadan tecrit etmis ve a~ birak~.l~tl~.P~~~rgelcr ise YIY~,e~ bu~.mak ic;in kimi zaman Kuzey koykf1~ll.basiyordu. Hakkan Hill Yuksckova ilccsine bagh 700 nuf~slu ~lrIn.;c;eke_nkoy?, 1.5 Ek~m'de 100 kada~ ~OK'1i a.; PC!?mergenm basknuna ugradl. Bize yiyecek vereceksiniz" diyerek koylulere baski yapan PDK'lilerin bu talebi rededilince, Pirinceken Tabur Kornutaru Usttegmen Ali Gezer karakolun istikakmi miittefikleriyl~ payla~~!?n. Ta.?u~.Komutanhgl'nm pe~mergelere ayakkabi, elbise vc yiyecek yuklu 8 kanr yuku yardim yapngim anlatan koy-

Suriye Kurtlerinin ambargosunun ba~ladlgl giinlerde Sunye SImn yakmlarmdaki Bexer daglannda Duhok-Zaxo karayolunu kesen gerillalar He pesmergeler arasmda c;atl~1TIil ';Iktl. Saatlerce da siiren catismalarda yaralanan 4 pe~merge Zaxo'ya getirildi. Kent merkezine neredeyse bitisik olan bu bolgede Qkan olay Zaxo'da buyuk telasa yol acu. Habur kaprsmm birkac kilometre uzagmdaki bu cansma uzerine onlemler daha da yogunla~tlflldl ve gazet€ciler dahil ulasim yeniden sivillere kapatildi.tsz] Haftanin ise yeni bir sessizlige gomiilmu?ti.i. Sadcce hava ve havan bombardimaru devam ediyordu. Bitlis'in Curoymak ilcesinde PDK ve YNK'yi protesto et_Ienesnaf, 20 Ekim'de kepenk kapatnrken, Fransa'mn Starsbourg ill' Paris kentlerinde de protesto yuruyusleri duzenlendi,

hiler pe~merge baskmrru soyle anlanyordu: Sabah lIyQlldlgmm:.da kOyfimiiz ~mergeler farafmdan sanlmist«. Eoierimize sirip, 'yiyecek vereceksiniz'dediler. Venneyillce, mar eitiler. Tabur KomIJtallllgl'na giderek, oradan ayakkabl, giyecek tie yiyecek aldtlar. 2 glin mldllar koyde. Doha sonra yiyecekleri kaurlar« yiikll?ljip 6>itfiler.(81) .

Koyliilere ZorIa Ke~if

Turk ordusu icin Xakurk oldukca tehlikeliydi, Bu nedenle 01dukca dikkatli davramyordu. Maymlanan yollar ve gerilla pusulan, belirsiz hedeflerle birlesince, ordu suurdan gec;mck icin acelcci davranrruyordu. TSK Xakurk'taki saldmlanm zaman zaman surdururken, kesif icin suur koylul erini zorla Cuney topraklarma \ gonderip, ge.;itlerde gerilla olup olmadrgmi kontrol ettiriyordu. lyi tahkim edilmis geriUa mevzilerine yonelik P€?merge saldmlanndan sonuc ahnamamasi, ordu birliklerini daha da temkinli davranmaya zorluyordu. Buralarda Haftanin'deki gibi zirhh .a~~.;kulanma sansi da fazla yoktu. Tamamen seyyar birliklerle girisilecek bir operasyonun darbelenmesi olasrhgi buyuktu ve gerilla birlikleri kisa sure once, bu bolgedeki birkac karakola saldJrmt?h. Semdinli sinmndan 10 kilometre uzakhktaki Gelyesln koy~nden kesif i.;in zorla Xakurk'a gonderilen bir koylunun yaklm Ozgur Cundem muhabirine sunlan anlanyordu: 21 Ekim gii"ii koyii- miizden ait: ki$i karakol komuiam tarafmdan silahslz olarak, zorla

ISO

151

Xakllrk mmttkasma gonderildi. Orada Karker a/lip a/malt/gllll dgrellmek is I iyar/11rdt. Kiiylriler bO/gcyi iyi bi/digi ue kar;akflilk nedennde siirekli gidip ge/dikleri icin PKK onlart tall/yor. Xakurk'ta Kurt gut;leri arasmdaki cansmalar da son gunlerde karsrhkh top anslan haricinde genelikle sakin gC\ti. Pesmergeler hala saldinya gC\tikleri ilk giinkii mevzilcrinde bekliyordu, 16 Ekim yenilgisinin ardmdan Xakurk'a duzenlenmesi dusunulen yeni saldm ion Biradost asirct agasl Kerim Xan'rn koyu Sidekan'a 3 adet 130'luk aglr top getirjJmi~ti. Bunlar uzun rnenzilli ve ustun ate? guru saglayan silahlardr, Toplann uzerinde TSK damgasl vardr, YNK'h komutanlardan Muhamed Ell ise. Xakurk'taki sessizligi soyle a\lkl(ayam)lyordu: $imdifik fazla iierleucmedik. PKK (ok itinah

I'iki Giinde PKK'yi Temizleyecegiz" Savas Zor"

ve HPKK He

ve Iresapli (all~lyor. Askeri konular lahminle yiiriitiil{jr. Bazan tahmiuler farkh (Ikabilir. Amo PKK'yi 4-5 gfifl icinde b6fgedert (Ikaracaglz. Birinci hedeiimize ulasisk, 2. hedef idn IIgro;;lyomz. Klmseden !lardml almadik, almak da islemiY0nlz. PKK prestij saOO;;1 oeriuor.

PKK'li Tutsaklara

Iskence

Cansrnalarm baslamasiyla birhkte, PKK taraftan olduklan iddiasiyla Erbil rcji mi ta ra fmd an tu tu klanara k Do hok cezacvine konulan 26{) kisiye iskence ve kotu rnuamclc yaplldlgl iddialan vayilmaya basladi.rss Middle East Voice adh insan haklan kurulusu bolgede yaptlgl incelcmeler sonucu yaymladlgl raporda, DOhok cczaevinde tutsaklara iskence yaplidlgull ve PKK/PAK uyosi oldugu kuskusuyla bircok kimsenin kursuna dizildigi vcya Turkiyc'ye teslirn edildigini acikladi. PDK'nin elindeki tutsaklara iskence yaptlgl iddialan kimi gazetelerde de yer aldr, Lerna Mahalli adiyla da bilinen ve PDK'nin karargah olarak kuJandlgl binada tutulanlardan 6'SI kadm 18 gcrilla, catismalar baslamadan once Suriye snunndan silahsiz olarak gecerken tutu klanml.'?tu84)

PKK'ye yonelik girisilen imha saldmsi 20. guniine ulasirken pesmerge komutanlanmn 51k sik tckrarladiklan curnlelcr bunlardr. Birincisi hesapsizca, psikolojik amach sbylenen ve ikincisiyle tekzip cdilen bu sozlerlerden, evdeki hesabin \ar?lya uymadigr anlaahyordu. Saldmlardan bir sonuc almamamasi uzcrine herkcs topu birbirine atmaya baslarmsn. Bu isin i~inden nasil ~Ikllacakh? PDK, "Parlamanto karanm uyguluyoruz" dcrkcn, YNK ise, "Daha parlamanto karan cikmadan once PDK'lilcr YIgmak yapmaya basladi. Yani onlar bu savasm okacaguu cok onceden kararlastirmrsn" diyordu. PDK Mcrkez Komite Uyesi Fazil Mutni'nin bizzat yonettigi Behdinan cephesindc neler olup bittigi herkesce merak konusuydu, Cepheye gazetcci ve sivil giri$ine izin verilmiyordu. Bu da halk arasmda, "PDK umdugunu bulamadr, bozguna ugradl. Yoksa gazetecileri bolgeye gotururdu" seklinde yorum1ara yolaoyordu. Bir PC?merge yctkilisine ncden surekli, "lki gunde bitirecegiz" soziinii verdiklcrini soran gazeteciler; "Biz hie boyle tahmin etmiyorduk. Bunlar iyi savasiyor" yamhm ahyordu, Bir baska gcn;ek ise, halkm bu savastan duydugu huzursuzlugun gittik~e artmasiydi. Gazctecilerin konustugu insanlar, "Hakh veya haksrzi aramamak lazrm. Ilk etapta bu savasi durdurma~ gerekir. Akan kardes kamdir, Kurt halkma zarardan baska birsey getirmez. Bu savasta en cok baskalan seviniyor ve bu onlarm bir oyunudur" diyordu. 'Onlar' denilen Turkiye idi. Savastan hie bir cikan olmayan halkm savas karsm tutumunu yansltmasl bile yasaklanml;>h. Ancak Latin Amerika'daki diktatbrluklerde gorulebilecek bu uygulama sonucu Zaxo ve Dtihok gibi yerlcrde halk zorla susturuJuyordu. Kurt televizyon, ra~~o :'.,~ gazeteleri, iki taraftan hergun onlarca insarun ya~~ml Yltirdlgt zamanlarda bile, savas yokmuscasma davranarak, hie bir haber verrniyordu. Utamlan bir aYlp hasiralti edilmekteydi

152

153

TSK Xakurk'ta CdIZ!

TSK 22 Ekim sabahi Semdinli'den Xakurk'a yonelik yeni bir a~ keri ha'rekat baslattr. Iran, Irak ve Turkiye smmnm. kesistigi ~a~ kurk'a Semdinli'nin Zerza ve Caduni bolgesinden glre~ o.rdu birlikleri, yer yer 3 kilometre kadar i1erl~i. Anca~ b~.rh~ler 26 Ekim'de pusuya dustu. Cansrnada 4 asker lie 1 genlla oldu. A.A, Xakurk operasyonu ile ilgili ge<;tigi haberlerde, "TopclI/~n~1 Ylllrtlf-

siyle yiiriitiildiigunii, bu kademenin yNK ve PDK'1i birer iiye He bir Turk Binbasidan olustugunu soyluyordu, Bunlar PDK Dtihok sorumlusu Fazil Mutni, YNK-MK Uyesi Mustafa Cavres He adi sonradan tesbit edilen Turk Binbasi Cem Ersever idi.

Turk Basuurun Suni Zaferleri

Turk Genelkurmay Baskanhgr'run dahi operasyonlarla ilgili "temkinli" acrklamalar yapmasma ragmen, Turk basmi olayi askerden daha cok abarnyor ve "suni zaferler" yaratiyordu. Basmm bu tavn ust diizey askeri makamlannagore bile tehlikeliydil Harekattan ciddi bir sonuc almmamasi halinde askerlerin fiyakasi bozulacakn. Bu nedenle ust duzey komutanlar, haberlerin bu denli "sisirilmesinden" kaygi duyuyordu! Tabi bu resmen dile getirilmiyor ve kapah kapilar ardindan muhataplara iletiliyordu. Nitekim, gazete ve TV'leT bu rur uyarilardan sonra 'gaz keserek' daha temkinli davranmaktaydi. 'Resmen' yani, kamuoyu karsismda yapdan aciklamalar ise dogal olarak farkhydi. Askerlerin 'gazeteler bizim emrimizle bu yalanlan yazryor, ancak cok ileri gittiler' diyecek hali yoktu. Herkesin duyacagi konusmalarda mesajlar ince ve ustaca olmahydi. Harekat gazete sayfalannda en amansiz demlerini yasarken, askeri kaynaklar, basirun suurotesi harekan, "son ytllann en buyuk operasyonu" seklinde lanse etmesini, "Kamuoyunun bu konudaki beklentilerinden dogdugunu ve abartma olrnakla birlikte yadrrganmamah" seklinde degerlendiriyordu!(93) Orduya gore abarti vardi, ancak bu yadirganmamahydi. Bas1O, kamuoyunun beklentilerini yanithyord u! Harekat UzaYIP, 'TSK'nm gazabmdan' beklenen sonuc crkmaymca Turk basmmda kimi kose yazarlan kaygtlanm dile getirmeye baslamisn. Zaman gazetesinde yaymlanan bir haber-yorumda harekatm sonucunun ve gelisirninin yetkili makamlarca aciklanmasr isteniyordu.(85) 'Beklentileri yeterince yamtlanan' Zanft\n yorumcusu, gazete mansetlerinde ipin ucunu kaciran haberlere bakrp, "Olay hangi boyuttadir, bilinmelidir" diyordu. Sabah yazan M.Ali Birand'da, pesmergelerin PKK'ye karsi 50-

sauna af1;;lanyla birlikfe haua bombafl/lltll1lllarl yaplll!~or. ,~~rll~ler Xak1lrk'a 1follelik aroma. iarama ue temizieme yaparak Ilerhyor iddiasmda
Operasyona Hcrki asireti koruculan da .katll';IlI?tJ .. Turk ordu birlikleri 20 Ekim'de de Uludere'den Sinaht a yem birlikler gondermisti. Ancak burdan da sonuc almamt~?rd.~ ...~.arekat, helikopter ve ucaklar desteginde top anslanyla sur~~rulu.rken, may.tn.lar ve !?erilla mevzileri~den ".'_erile.n arsihk, blrhkle:1Il k ilerlemesini engelhyordu. Cukurca run guneymden de Zap, ~a.tufa ve Metina oolgelerine yonelik giri~ilen ~Id~nlar snur ?en~mde surerken, komando ve korucular yer yer uc kilometre kadar ilerlemisti. Ancak karsrhkh havan ve top anslan dismda onemli bir \atJ~ma yoktu. Askeri kaynaklar bir askerin mayma. b~sara~ yaraJandlgml, Haftanin'de 2821 rakrmh bir tepe ele g~trdlklerml, ancak simdiye kadar herhangi bir catisma ~lkmad~gtm ~~I~larkcn, PKK kaynaklan da ordu harekatnun ciddi olm"dlg~m soyl.uyordu. TSK birliklcrinin sadece ~ukurca'nm guncyindc birkac kilometre i1erledigini" ve kendi kayrplari olmadrgim soyleyen gerill~ .~aynaklanna gore ordu Hezil ve Sinaht'taki ilk saldmlarda verdigi kayiplardan soma temkinli harcket ediyordu.
bulunuyordu.

D~lu Komuta

Kademesi

21 Ekirn'de Haftanin'de bir PDK noktasma yapilan gerilla baskmmda 3 pesrncrge teslim almrms. 5'j de ya~mlm yi.?rm~~ti. Cerilla kaynaklan, soz konusu esirlerin komut~n.d~zeymde.~~dugunu ve bunlann savasm seyri He ilgili onernli bilgiler _verdlglni acikladi. Buna gore, Mesut Barzani ozel kury:ler araclhg~yla savast yonlendiriyor ve zaman zaman bizzat ..m~dahcle odiyordu. Teslim olan pe$merge komutanlan, savasm u~lu komuta kademe-

154

155

nuc alacagina inanmadrgiru soylerken, ashnda Turk askerini ve gazctc patronlarim uyanyordu, Birand, Cuney Kurdistan'daki a~ keri cabalann sonuc veremeyecegine dikkat cekerken, "Ordaki rum PKK'liIeri yakalasamz bile, bir sure sonra tekrar yerl~irler" diyor, gazctelerin olayi sisirdigini ima ediyordu.tssi .AY~I ~1ran~. sonraki gunlerde basm aracrhgiyla saglanan 'beklentileri yme bir 'IV prograrmyla bozacagi icin 'vatan haini' de ilan edilecekti! Oysa komuoyunu en cok 'beklentilendiren' gazetelerden ikisi Zaman ve Sabah'til Tuggeneral Mete Sayar'm kornuta ettigi askeri birliklcun operasyonu yaklasik 1 ay boyunca tum Turk televizyonlannda na.klen yaym gibi verilmisti. Topcu mevzilerinde. bekleycn mu~ablr!er, komandolann, ucaklarm ve topcularm gerillalan nasil daglttlgml anlarma yan:;;ma girmisti. Askeri yetkililer helikopte~le Ulud.cre, $emdinli ve Cukurca sirurmdaki tepelere goturdukleri muhabirlere anslan izletiyor, muhabirler de gazetelerinde bu anslara destek veriyordu! . Savas sirasmda ordudan daha ~k 'i~ crkaran' bu gazcteClle~, luziru alamayarak kimi zaman olaylan oylesine abarnyordu ki, alay konusu oluyor ve bizzat cephedeki .askerler tar.~fllldan "fazla atmamalan" icin uyanhyorlardi, Oyleki bunlara gore, basta Osman Ocalan olmak uzere cephedeki turn PKK'1i komutanlar en ucer kez oldurulmus, gerilla kaybi olarak verilen sayilar t~plan~lglllda 61ii say lSI on bini asrrusn. Bu muhabirler sava~l~ bitmesinden sonra, yaphkian "atislar" kar:?lhgmda odullcndirilecek vc "mehmetqik gazeteci" olarak onurlandmlacaktil Bu '.?"u.ru' i~temeyen TRT'nin iki muhabiri ise, kurum tarafindan surgun edilecekti, Savasm surdugu alanlara yakm bir yerlesim biriminin belediye baskaru ise, Turk basmmm bu ta vrim , "zavalrhk" diye niteliyordu: Basin ve TV/er kraldan daha {ok krala. 20 giindiir, PKK'lileri kacirmadiklan iilke, o/diirmedikleri gerilla komutani, Apo'yu sokmmilklan bu-

Kurt Savasmda Alman Silahi

Savas uzadikca yeni ve sasirncr boy.rtlan ortaya crkiyordu, Giineyli gii~lerin saldinlarda kulandigr silahlarm buyuk boliimu, Almanya'nm hibesi idi. . Bonn Hukumeti savasin baslarnasmdan ii<; ay once, PDK ve YNK guclerine tonlarca silah g6ndermi~, ancak Turk makamlan Habur snur kapismda biiyiik bir giiriiltu ile bu silahlara el koyrnustu. Turk basnu ve resmi cevreleri Almanlan, 'Tiirkiye'yi parcalamak isteyen dusmanlarma silah verrnekle' suclarrus, olay gunlerce giindemde tutulmustu. .. lsin ilginci duzenli ordulara, omegin Irak ordusuna karst ciddi bir tehlike teskil etmeyecek ve ~ogunlugu ferdi olan bu silahlar, sanki Cuney Savasr'run patlak verecegi tahmin edilerek savastan birkac ay once yola ~lkanlml~tJ! Almanlann silahlan Saddam'dan korunmak i9n vermedikleri belliydi, Turk makamlan Birakujt basladrktan sonra Habur'da el koyduklan Alman silahlanm, Ekim'in ilk haftasmda Giineyli Kurt yetkililere iade etti, Ankara'dan yola Qkanlan ve savas rnalzemesi yuklu olan 06 plakah 16 kamyon ve 4 TIR'da aym surecte Erbil rejimine teslim etmi:?ti.(ss) Dogu Alman silahlan arasmda, bircok havan He yuzlerce portatif kalasnikof tiifek ve onbinlerce roket, kalasnikof ve cesitli makineli tufek mermileri yank Silahlarm uzerinde herhangi bir marka veya ait olduklan ulkenin adi yoktu. Bunlar Dogu Almanlar tarafmdan, Batt He birlesme oncesinde yasal olmayan islerde kularulrnak veya gizli rnuttefiklere verilmek uzere uretilmisti. PDK ile YNK arasmda paylasilan bu silah ve malzeme arasmda birkac da hafif jip bulunuyordu. Bu silahlann bir kisrm 12~1~ Eki.m <;att~~alannda Batufa'da bir karst saldm sirasmda PKK run eline get;rm:;;ti. Cephedeki pesmerge komutanlan da, "Bize verilen silah~ar, AImanlann gonderdigi ve Turklerin Habur'da el koydugu silahlar-

nalun, asked birlikleri pkarmadtklan iepe, J'~mergeye kuzandtrmadtklan dag kalmadt. SOyledikleri dognl olsa ~jmdiye kadar bu harekdtta olen PKK'li saY'S1 Wm gerilfa saytSlllt gC{ti. YagClllk yaptlklan askerier bile, '811 kadar palavra olmaz' diyor. Ge{CfI giin burda oiuran bir Binbas: gazetelere baktp, 'Yine nereui bize uermisler baka/urI' diye alay edivordu. (87)

dir" diyordu,
Ankara Hiikiimeti'nin de, Giiney Kurdistan'a, PKK ambargosundan sonra ~gu Krzilay amblemli yaklasrk ](XJ 'IR dolusu yardim gonderdigi ve bunlann ~ogunun silah ile cephane ta~ldlgl bi~ Iiniyordu. Pesmergeye verilen silahlar arasmda, 1991 yilmdakt

156

157

buyuk gor; sirasmda suurda el konulan Kurt multccilere ait silahlar da vardi, Carprsmalar srrasmda cephane srkmnsi ~ken pesmergelere, Tiirkiye'den genellikle roketatar ve kalasnikof mermileri gonderilmekteydi. Cepheye g6nderilen bu silah ve rnuhimattm r;ogu Ankara Giivercinliktcki [andarrna Levazim Ana Dcpo Komutanh@'ndan yiikleniyordu. Bu silahlann da buvuk b6li..imi.i Korfez Savasi sirasmda Almanya'nm Tiirkiye'ye yapbgl hibe yardimlardt. Cadir ve bataniyeler ise Kizilay merkezinden ternin ediliyor, soforlerin r;ogu, 'Bosna'ya gidcceksiniz' diye Cuney Kurdistan'a yollanhyordu. Cuney Savasr'nrn Turk ccphesinin koordine edildigi Diyarbakir'daki Asayis Kolordu Komutanhgi da ihtiyaclanru aym merkezden kar~lhyordu.(89) Sevkiyat gece ge; saatlerde yapthyor ve boylelikle gizleniyorduo 21 Ekim gunii de, sabah saat 04.00 siralannda yogun gi.ivenlik onlemleri altmda 15 arachk bir TIR konvoyu Cizre uzerinden Habur'a ge;mi~ti. Aym haftanm Persembe gecesi 12, Cuma gecesi ise, 6 kamyon Turk askeri birliklerinin korumasmda Habur kapismdan ger;irildi. Gi.imriik yetkilileri, "Cecen araclarm cadirlan dahi kaldtnhp bakilmiyor. Emir boyle" diyordu.

rika yonllSl diyor. PKK, Saddam Hiise1jin'e kar~' degil. On/or Saddam:« ka~1 ki.ilii bir kelime dahi kutlanmtuor. Her zaman, sozlerinde, 'Saddam Hiiseyin, lrak rejimi' terimini kullamvorlar. PKK bizleri Saddam Hiiseyin ile kotl1l~ltlaya, sorunu onunla (dzmeye (agmyor. $11 anda PK K, lrak ve lran'la i~bjrligi halinde bize kar~1hareke! ediyor. Ben kendilerine Newzaq'taki karargahum vermeyi onerdim. Yine de strut iizerinde kalmaYI iercih eitiler. 'Oras: bizim yerillliz ve biz orada kalacaglz' dediler. Elimizde PKK'Jj tutuklular oardtr. Biz onlan tesfim etmeyeceg;z. Bunlara insanal muamele yupllmakta. Kendileri sova~ iuiuklulan muamelesi gorlllekte. Eger isterlerse burada kalabilir, isiemezierse geri liike/erille gonderi/ irler.
Talabani'nin basin toplannsmm gazetelere yansidigi gun, Irak'm resmi EI Cumhuriye gazetesi de, PKK'ye yonelik saldmlan, "Kirahk pesmergeler He tumenlerden olusan Turk ordusunun Tiirkiyc'li Kiirtleri silme harekatr" diye tammhyordu.

n yolunda sik srk demecler verdiginin hanrlanlmasi uzerine de yanhs anlasrldignu iddia ediyordu: Ben her zaman gazeiecilere 2-3 haftalik siire dedim. 2-3 gtin degil. Ben sadece Biradosi bO/gesi icin 2~3 gitn dedim. Genel h;in ise 2-3 hafta o/arak belirttim. Bize zaman gerekli, biz onion oldiirmek istellliyontz. Sadece alandan akmalanm istiyontz. PKK'yi Saddam'm destekledigi yolundaki iddiasnu yine tekrarlayan Talabani, bu konuda da i1gin.; seyler anlanyordu: Bize Ame-

Talabani: PKK'ye Yeniden Saldiracagrz!

24 Ekim'de Saqlawa'daki merkez karargahmda gazetedlerle konusan YNK Lideri Celal Talabani, Cuney Kurdistan'i terketrnesi icin PKK'ye yeniden tarudiklan surenin de bittigini belirterek, "Eger gece yansma kadar gitmezlerse" onlara saldiracaklanru soyluyordul Onlarca insarun can verdigi cansrnalann 22. gununde "Cansmalar nasil geli~iyor?" seklindeki sorulan yamtlayan YNK lideri

TSK'nm (iyi olmayan) Niyeti!

15K icinde smirda tampon bolge kurulmasi ya da 'Kuzey Irak'm isgal edilmesi' yanhsr olan onemli bir kesim vardr. Ordu icinde 'Almanci klik' diye bilinen, daha cok jandarma arasinda kurnelenen ve Cuney Savasi sonrasi 1993'te tasfiye edilen bu kesim, savas siiresince zaman :zaman hukumeti zor durumda brrakiyorduo (att~malar 25. giiniine girerken, Tiirk ordusunun bOlgedeki harekatma iliskin hiikiimet He 'i~gal yanhlan' arasmdaki .;eli~ki acikca su yuzune cikrrusn. Askeri kaynaklar, harekatla ilgili, "51rur guvenligi tam manasiyla saglanana kadar, gerekirse krs sartlannda da devam edecegini ve birliklerin bOigede kalacagmr" yiiksek sesle soylemeye baslanusti. Bunun tersten okunusu, kismi

soyle konusuyordu: Iran hiikiimeti PKK'yi ac;tkr;adestekliyor_ Onlan Xakurk uadisinde kll~athk. Iran helikopter gondererek yara/danlll alandan (Ikanyor. Bunlan lran'da tedaoi ediyorlar. 2 gUll once Xarkurk'ta (atl~1na/ar (ok aglY siirdu. Kendilerini uyardlk. Ve san» tanuhk. 811 aksam yaphg,mlz uyan artlk sona eriyor. Eger bu geceye kadar giimezlerse onlara saldtracaglz ve lran'a siirecegiz.
$imdiye kadar, PKK'yi 2-3 giin icerisinde bolgeden crkaracakla-

158

159

\
i~gal ya da tampon bolge idi. Basm aracihgryla yapilan bu aoklamalar, MGK toplantrlanrun ardindan yayihyordu. Askerler harekann "Snur temizleninceye kadar" siirdiirUleeegini idd ia edi yordu .(94) Yani gerilla hareketi surdtigti surece, yani Kurt SOTUnu oldugu surece, yani bu yaklasrmla sonsuza dek! Turk kornutanlar, gerillamn hie bir zaman snurdan sokulerneyecegini ve harekann basarismm kuskulu oldugunu da biliyordu. Bir sure sonra yasanacak 'ricatm' ardmdan zor duruma dusulmemcliydi. Gazetelere gore de; "Ordu KUzel! lrak'ta kaha' idi!I9S) Tabi ABD ve Avrupa'mn siki s-Ikl izledigi ve bir sure once yuzyihn en buyuk savaslanndan birine, Korfez Savasi'na sahne olan bu bOlgenin birkac generalin hanrma Turkiye'ye birakilrnayacagrIII bilen hukurnet mudahele ederek durumu duzeltiyordu. Aciklamalan da olmasi gerektigi gibi Turk Dtsisleri Bakam Hikmet Cetin yapiyordu. Cunku, TSK'nm talep ve niyetlerine icerde karsr koyaeak 'yasal' bir muhalefet odagl olrnadigi icin, muhatap drs dunya idi, Hikmet, 'Kuzey Irak'a giren birliklerinin orada ~lmayacagml, Israil'in Lubnan'da yaphgl gibi, burda bir tampon bOlge olusturmayacaklanru ve Turkiye'nin Kerkuk pctrolJerinde gozli olmadignu soylemek zorunda kahyordu.(91) lcisleri Bakaru lsmet Sezgin'de, "Bizim orada kalma niyetimiz yok, guvenlik gii~lerimizin yaphgt mudahele, PKK'nin hudutlanrmzdan sizmasnu onlemsk amaciyladrr" diyerek generallerin niyetinin kotu olmadigml anlatmaya cahsiyordulrsn kadar snur bolgesi ve geriIla hareketliligin oldugu alanlara yay-

rrusti. Ordu birlikleri, yabancisi olduklan ve herhangi bir usleri He duzenli ikmal yollannm bulunmadigi topraklarda rahat degildi. Bu nedenle istedikleri saldm pozisyonuna giremiyorlardr. Binleree asker adrm adim ilerlemeyi tercih ediyor. i1erlemeden once de, girdikleri alanlan on binlerce ton -ucak ve top- bombayla dovuyordu. Bunlar arasmda 500 ile 2 bin librelik M--65, M-66 He fosfor ve napalm gibi bomba tiirleri vardi.tse) If Dagllk alanlarda savas deneyimi olmayan asked birlikler, operasyon surerken nobetlese carprsiyordu. Yaklasik 6 bin komando, korueu ve ozel timin Uludere suurmdan ba~lathgl harekat strasmda, birlikler birkac gun arayla degi~tirilerek, Senoba Alavr ve Sirnak Tugayr'nda dinlendiriliyordu. Boylece gerillamn karsisma surekli diri gu~ cikanhyor ve askerin morali bu yolla yuksek tutulmaya calrsihyordu. Turk savas ucaklan ve helikopterleri de harekat kapsammda genellikle giiniin isrmasiyla birlikte oglen saatlerine kadar yogun bombardimana giri~iyor, ardmdan kara birliklerinin anslan ve 'arazi yiiriiyu~ti' bashyordu, Sinaht bolgesi harekann ba~ladlgl gunden itibaren en yogun ~ah~malann siirdugu yerlerden biri oldu, Sabah saatlerinde ucaklarea bornbalandrktan sonra, simrda mevzilenen kara birlikleri de top, havan ve obuslerle tepeleri bombahyordu, Cerillalar ise Sinaht'ta: ucaklara ve topcu anslarma Kanas, BKC ve Docks tipi

"Henuz Olen Militan Yok"

Ekim'in son haftasmda Hakkari'nin Cukurca ilcesi C;lgh, Uzundere ve Habur suyu uzerinden 5 bin askerin katJldlgl yeni bir kara harakan baslauldi. Aglr silahlarla donatrlrrus, komando, korueu ve ozel timlerden olusan birlikler sabah erken saatlerde SHUn g~ti. Bolgeye tekerlekli, tepmesiz toplar sevkedildi ve helikoptcrler sik sik inip kalkn, Turk ordusu, Cuney Kurdistan'a kademeli olarak, binlerce asker sevkediyordu. Snur hath boydan boya tutuluyor, gonderilen askerler ilk asarnada, mevzilenmekle yetiniyor ve i1erleyerek catisrnaktan kaomyordu. TSK, saldm amach kulandigt personelinin neredeyse tumune yakimru Gaziantep'ten, Kars'a

ucaksavarlarla karsihk veriyordu. Turk ordusunun Sinaht'a yiiklenmesinin bir nedeni de ARGK Haftanin komutasmm burda uslenmesiydi, Bu tarihlerde Haftanin
Komutaru olan Cemal (Murat Karayrlan) Sinaht'taki birlikleri ida-

• TOrk u~klan zaman zaman vad~erde rasdadlklan bir iki geriliaYI bile imha ermek iorin bile tonlarca bomba kulamyordu MOstafa ad!! bir gerilla Haftanin'deki hava bombardlmanlanndan ilgin~ bir kesiti §Oyle anlatlyordu: Ke§if amacwla etralt 8/ilk Viii dllrin bir vadide iki k.i§i yUnJyorduk. Bird9n bir TOrk UIi<W1 belirdi. Alfaktan u/ituOu

/fiin bizi g6rmu;;tO. OstiimOZe/e bir lur alarM, birirs/i dakiks sonrs tskrar c/(jndO. Bizi bombalayscaktl. Yammdaki srkads;;Ja birlikl9 kmk bir belon borunun ipne slgmdlk. Ufak tum yokOnO vadiye bo§alttJ. D<W/ar yllflllyor samyorduk. Halra artlk k€sin OIeC9i}imizi de varsayarak son s/ogan/anmizi alml;;tlk. Ancak botu basJnf!an Bki/enmeyecek kadar sag/amdl. '. TO/l( pilotlar bu Omekte de oldugu gibi bomba harcamakta oIduko;a cemert davranryordu,

160

161

re ediyordu. Savas sirasmda Turk birliklerine komuta eden Tuggeneral Mete Sayar'm Cemal'le yapngr telsiz konusmalan Turk gazereciler tarafmdan da izlenmisti. Bir gazeteci, cansmalar srrasmda Sayar'm telsizle gerillalara seviyesiz kufurler ettigini anlanyordu. Daha once de maym patlamasiyla yaralanan Sayar, ~ivamere tepesinde gerillalann a\tlgl docka atesiyle vurulmaktan zor kurtulmus, yamndaki gazeteci ise mevzilenmek isterken, kafasnu tasa carparak yaralanmisn.rsz) lcisleri Bakaru lsrnet Sezgin savasm bu surecinde 'PKK'nm belini kirdiklanm' iddia ederken, (99) operasyon hatmdan habcr gecen Hiirriyet muhabiri Sezai $cngtin ise, bakam ve askeri yetkililcri yalanhyordu. Hurriyet'm Gcnelkurmay muhabiri Sengun, Sczgin'in 'PKK'nm belini kiran' acrklamalarnun yaymlandigi gun cepheden sunlan geciyordu: Giinlerdir attian bomba, top ve kursuna ragmen, 10-15 kisilik: bir 1a1{ PKK grub« at~ acarak, (ok rahat bir $ekilde geriye r;eki/ebi/iyor. Operasyon basiamadan once 3 bin kadar oidukian tahmin edilen PKK'lIIfl klstmlaca~1 sOIIlelllni$fi. Heniiz olen bOliicii miliian veya PKK'ya ait malzeme bll/lllla;nadwoo)

..

Ortak Saldm Hazirhklarr

Xakurk'a yonclik suurotesi operasyondan bir haber almarnazken, saldmlarm li<;lincii haftasmda askcri kaynaklar, 200 kornandonun burdaki gcrilla kamplanna girerek, 2800 rakrmh tepeyi ele g~irdigini ve 10 sigmagl imha eUigini iddia etrnisti. Semdinli
• TOri<. ephesind9 yal'imalan c izleyen kimi muhabirler, kendi gazetelerine 9~e· medilderi veya saylalara 9~iremedikleri izlenim ve hab9rlerini yaYlnlayacak yerlere ula§IIrIYordu: Bizi he/ikopterle bir lepeye indirdiler. 9o{Junlukia Mete Sayar·m yaym" daydlk. Sayar·m kodu; Kasap Dogan. 90k i/gint; olay/ar yagadlK ()m~in, helikop· terlere, telsiz/e vuru/acak yerin koordinatJarl veriliyor. Faleat bu 19lsiz konugmalanm PKK'da din/iyor ve araya giriyordu. Mete Sayar'a vurulacaJc yer telsizle soy/eniyordu. PKKlllar Tarle ask8riymig gibi sraya girerek. ·burda biz vanz, sakm ateg af1Jlaym' dediler. Ama Jcodlan ve gilre/eri bilmedikleri ifin bunu yuturamlYoriardl. Sayards gimdi, 'ananlZ/ s ... • dedi zat8n. Subsylar ils geri//a arssmda b8$ka 19lsiz bag!antdan da VSrdl Za19n. Ara ssre Jconuguyorlsrdl. 5ubaylar 1eslim o/un' diyorlardl. PKK11/ar is8. ·masaya oturallm, si· yasi anlagma yapahm' tek1Hinde bulunuyorlardl, Bu konugmala" bazan Kobradaki· ler kOfOr/e b(j/(Jyordu. PKK·hlar kOlOr etmiyor. eden/eri uyanyordu.(98)

Dag Tabur Komutam Yarbay Hanefi Buyukcarpar'a g6TI', Xakurk'taki bu 'ba~rmm' ardmdan, "ilrgtit arnk toparlanamazdi." (101) PKK'nin SOO'ii askm gerillasmm bulundugu Xakurk'un 200 komando tarafmdan ele g~irildigi iddialan kornikti. Askeri kaynaklar, 4 gun once de 2800 rakimh tepeyi ele g~irdiklerini aoklarrusn, Aym gunlerde, Turk baS11l1da ARGK 2. Ana Karargah Komutam Osman Ocalan'r, Cuney Savasi boyunca uo;;iincu kez olduruyordulnen TSK Komutanlan asked aodan basan saglayamadiklan Xakurk'ta tarnamen psikolojik savas yontcmlcrine .1f;lrhk vermisti. PDK ve YNK gu~lerinin PKK'ye kar~1 ba~lattlgl saldmlar sonucu baslayan ~ah~rnalar da yer yer karsihkh nokta atislan dismda sonuk g~iyordu. PDK'liIcr, Haftanin'dc dagli,m gii~lcrini toparlayarak gerilla mevzilerine yonelik ycnidcn buyuk bir saldmnm hazrrhgim yaplyordu. Zaxo Kaymakarru Nizar Berzenci, F"-'T mergelerin guclerini toparlayacagmi. bu arada yapilacak vcni saldmlann Turk Silahh Kuvvetleri'yle tam bir koordine icinde yurutulecegir.i ve TSK'dan ozellikle hclikoptcr destcgi istediklcrini soyluyordu.uon PDK'nin MK uyesi Fazil Murni'ye g6re de, savasm ne zaman bitecegi belli degildi ve yurumenin bile zor oldugu daghk alanda PKK Stalinci bir disiplinle dircniyordu.(104) Ote yandan PKK ve Kurdistani Ccphe'yc 18 Ekim'de acil bir ~agn yapan Partiya lslarniya Kurdistan (PIK) Mcrkez Komitesi "Bu kavgada zarar eden kendi evladmm cliyle vurulan Kurt halktdir" diyerek, cansmalann hernen durdurulmasuu talep ctti.nosi Almanya'nm baskenti Bonn'da 1. Konfcransnu gero;;ckle~tiren Kurdistan Yurtsever Aydmlar Birligi de (YWRK) aym gtin yapngi bir acrklamada, Cuney Kurdistan'da PKK'ye yoneltilen pe~merg(' saldmsmm durdurulmasmi isteyerek, "Nedenleri no olursa olsun PKK'den ulke topraklanm terketmesinin istenemeyecegini, dl~ gii~lere umut baglayan Talabani ve Barzani gii~lcrinin bu said inlanru hemen durdurmalan" ~agnsmda bulundu.uoe)

Xakurk'a Son Saldm

24 Ekim gecesi gerillalar drrdi. Bunun uzerine PDK Xakurk'ta iki pe~mcrge noktasma

ve YNK gii~leri kalabahk gruplarla

salkar-

162

1(i3

gcr;ti. Cerilla kaynaklan bu catismalarda 40 pe:;;merge 61dugiinii, baskmlarda cok savida Alman yaplml silah ve rnalzeme ell' ge;irdiklerini acikladr. Aym kaynaklara gore baskmlar sonucunda Saban Yaran ve Ahmed Erif adh komutanlar ill' Muhamed Pulur ve Serbest Saban adh pesmergeler de esir ahnmi ~tl.(1071 YNK Lideri Celal Talabani'nin Saqlawa'da yapngr, "Cikmazlarsa bu gece yenidcn saldiracagrz" seklindckl aciklamasmdan sonra, 25 Him gcct' saatlerinde binlerce pesmergc, PKK mevzilcrine karsi yeni bir saldmya gecti vc siddetli cansmalar yeniden basladi, Xakurkta, Talabani'nin talimati uzerine gen;ckle:;;tirilcn peT merge saldmsmda, ilk kez 130'luk toplar da kularuldi, Bu toplar, birkac gun once Turk ordusunca Biradost mmtikasma gctirilmi~ti. Gcrillalann karsi saldmya gcr;mcsi uzerine pcsmcrgeler cekilmek zorunda kaldi. Cansrna sonunda Cuneyli kaynaklarca yaplIan resmi aciklamada pesmergelcrin 4 olu, 24 yarah verdikleri beIirtildi. Cerilla kayiplan konusunda bilgi edinilemezken saldmyi yoncten komutau Heci Osman Mahmud, PKK'nin kayrplanrun 7 oldugunu, ancak cesetlerin ka~mldlgml one surdu, Komutan, ~ansmalar srrasmda PKK'lilerin kendilerine tclsizlerdcn marslar dinlcttigini VI.' "Sizi oldurmck istemiyoruz, usturnuze gclirscniz intihar edersiniz" dcdiklerini bclirterek. "Biz de onlan oldurrnek istorniyoruz, ancak siyasi liderlcrirruz cansmalan durdurmak icin emir vcrrncdi" dive konusuyordu.nosi 23 Ekim'dl.' Za'xo'dan Xi1kurk'a 10 karnyondan olusan cephane ve glda malzcmesi yuklu bir konvoy gl)nderihni~, bu malzerne 25 Ekim'de baslayan saldrnda kulamlrmsti. Pcsmergo-gerilla savasi ycniden krzisrrken. Xakurk'a yonelik TSK opcrasyonu ise dikkat ~ckmiyordu. Ordu birliklerinin Xaxurk'ta ba~lattlgl kara harekati nedeniyle gerillalar Turk smmna ylgmak yaparak, $emdinli tarafrna birkac boluk kaydirrmsn. Turk savas ucaklan ise Xakurk'ta pc$merge saldmsi ve kara harekatiyla birlikte son ut;' gun icindc giri~tigi bombardirnam yogunla?tlTlyordu. Haftanin de TSK icin aym durumdaydi. 23 Ekim gunu sabah saatlcrinde Uludere yolundan, harekat merkezi Isikveren'e yaklasik 500 kornando tasiruyor, buna karsilrk. sac ve sakah uzarrus cok sayida asker, aksi yone sevkediliyordu. Bunlar cephede yorulan
~l

saldmya

ile 1 gcrillamn

askerlerdi, Adi g~en bolgede 23-24 Ekim'de bir korucu ill' bir usregmenin mayma basmasi drsmda onemli bir gcli?me olmadi. Sinaht'ta ise, hava bombardimanlan ve rutin top ill' havan anslanna devam edildi. Havalann da iyice sogumasl uzerine ccphedeki pesmergeler
rsmmak i~in cevredeki aga~laTi ya ki yord u. Sa vast izlcmck uzere cepheye giden yabanci gazetecilcr, cattsmalardan cok "aga~ katliami" ile i1gileniyordu. Herhalde bu da Kurtler icin tarihin bir baska cil vesiydi .(110)

"Savas inisiyatifi

Bizde"

Ozgur Cundem Avrupa burosunun 26 Ekim sabah erken saatlerde telefonla gorti~tiigu Xakurk Karargah Komutanlari savasla i1gili PKK cephesinden bilgi veriyordu: -Sava$lIl durumu hakklllda neler sayleyebilirsilli:? -YNK ve POK gii~leri aglT darbeler alarak geri ~ekildiler. Bunlann yenilgilerinin sonrasinda Turk ordusu karadan girmeye ~ahsn. Bugun de ~ah~m.1.lar var. Pesrnergelerin elindeki aglr silahlann ~ogunu Turk subaylan kullamyor. Bizim gii~Ierimiz Cuney'de ihanetci gu~lere, Kuzey'de de Turk ordu birliklerme kar~I basanh operasyonlar vapmaktadir. Savas bizim lehimizedir. Turk devleti basansrzhgun propaganda ile ortrncye cahsiyor. PDK ve YNK gii~lerinin ba~anslzhgl, turn yalan ve saptirmalara ragmen halkrmiz tarafmdan cok iyi gorulmektedir. -Cephelerin durumu nedir? -Cuney'de hain gucler, Kuzey'de ise TC ordusu He savas suruyor. Hain gu~lerin biitun ortak saldmlan puskurtuldu. Habur mmnkasmda bunlarm iki noktasma saldrrdik. 15-20 arast kayiplaTI oldu. Bu cansmada bir gerillamlz da sehit dustu, Habur ccphesi hain gu~lerin onemli bir noktasi ve onemli orand a da darbelendiler. Darbe ycmelerinin ardmdan Soran'dan takviye kuvvet getirdiler ve hall da getiriyorlar. Yine TC onemli oranda devre~e girdigi i~in savas buyuk oranda TC ordusuyla oluyoa En son esir aldigmuz pesmergeler, kendilerini Turk subaylannm yonettigini soyluyorlar. Onceki gun esir aldigmuz YNK'li iki pe~merge ozelIikle bunu verdikleri belgelerle aokca ortaya koydular.

164

165

-Esirler lie anlaituor? -YNK'liS<lban Yaran, "So ran cephcsi Turk subaylantarafmdan yonctilmektedir, Tum hareketlerimizi onlar belirliyor" diyor. Muhamed Polur ve Abdurehman Hasan, adh PDK'Jj komutanlar da, "Bizi yoneten ve rum thtiyaclanrruzi karsilayan Turk ordusudur" diyor. YNK'Ii Saban'm soyledigine gore, kara harekanru Turk subaylar yonetiyor. Telsizle, pilotlarla konusuyorlar. Subaylar, bir keresindc yeri tam bilmedigi icin, pesmergelerin bulundugu rnevzilerin koordinatlanm vermis yanhshkla, "Ucaklan bizim noktayi bombaladi, zor kurtulduk" diyor. Bir suru de beige vardir, imkan olsaydi da bu belgeleri size ulashrsaydik. Yine bunlann verdigi bilgilere gore Batufa'da savasi bir Turk subayi He Ahmet Afi ve Diwan isimli pesmerge komutanlan yonetiyor, Pesmergeleri zaman zaman da Barzani yonlendirmektedir. Hainlerden ete gecen belgelerden, "PKK'yi tumden tasfiye €din" talimatlan verildigi g6rulmu~tiir. Yine saldmlar sirasmda ele gecirdigirruz cok sayida yiyecegin turnu Turk, silahlar ise Alman mahdrr, Turk savas ucaklarr, pesrnergelerin daha fazla gerilememesi icin surekli ararruzdaki alanlan bombahyor.
-Katurk'ta neler oluyor?

TSK'nm Zllhh Harekib

Xakurk'ta, PKK mevzilerine karst 25 Ekim gunu saat 04'(XJ~te baslanlan ve arahksiz 14 saat sii~n ~~erge ~1~lTIst 26 Ekim aksarm durdu. Ciresor tepesindeki gerilla mevztlerme karst 1500 pe~mergenin giri~tigi saldmlardan onemli bir sonuc a~mamad,: Turk ordu birliklerinin Uludere ve Cukurca'dan genUa mevztlerine y6nelik giri~tigi kara harekan siirerken, 25 Ekim'de Silopi yakmlarinda, cok sayida tank ve tepmesiz topun da aralann~~ bu: lundugu zrrhh birlikler, Hezil c:;aymdan ge;erek, Haftant~ deki Destatek ve Bezedik bOlgelerine gec:;ti. Savas, tank harekanyla, u~ncii ve son perdesine girerek daha da kizrsrrusn. Savasm surdiigu daghk alanlarda. zirhh araclann manevra yapmasllla yetecek kadar karayol~ bulunuyordu. ~dda~ rejimi on ytllarca suren pe~merge hareketine karst, simr b61gelennde neredeyse tum daghk alana ve yiiksck tepelere uzana~. karayollan yapmt~tt. Tiirk tanklart i~te bu yollan kulanacak, guz~rgah boyunca gerilla direnisini lurabilirse, c:;a~~ma.larm .yogunla~b~ PKK rnevzilerinin c:;okyakmlanna kadar gtdeblit'Cektl. Tank harekab, ordu ve pesmerge stratejisinde oldukca 6nemli bir yer tutuyordu. Zirhh araclar, yolun iki kenarmda komando ve pe~me~e duvanyla kusanlarak ilerliyor ve gerillaya karst muazzam bir ates usmnliigu saghyordu. .. Buna karsihk gerillalar smrr hattmda tank hareketini kesmek icin, daraldigi yerlerde biiyiik kayalan dinamitleyerek yolu kapatmaya ve maymlamaya cahsiyordu. . Tank harekanyla birlikte hava bornbardimaru da yemden yogunla~b. $iddetli bombardtmanda kimi zaman 'yanhshlar da' y.a~ prhyordu. Barufa yakmlanndaki Bosali'de bir ~merge ~evZ1St yanh~hkla Turk u~klan tarafmdan bombalandt. 01ayda bir pe~merge oldu, C;oksayida pesrnerge de yaralandi. Tiir~ Uf;akl~n ~~ olaydan bir hafta once de Sinaht'ta yanlrshkla ~endl mev~tlermt bombalarms, 30 askeri yaralarmsn.um Olay, genllalann Turk telsizlerine girmesi sonucu meydana gelmi~ti. .. Tank harekatmm basladigr giinlerde, Zaxo Kaymakamt Albay Nizar Berzenci, Turk birliklerin snur seridinin 45 km'sini denetledigini ve Cuney topraklanna 7 km, kadar girdigini soyledi. s:rzenci, Kesan, $abaniye, Ewleh ve Pirbila bOlgelerindeki genUa

-Cuclerimiz dun (25 Ekim) hainlerin iki noktasma saldrrdi. Saldmda cok sayrda kayrplan oldu. Bunun uzerine onlar da dort cepheden saldmya ge;tiler. Saldm SOIlUCU aksarna kadar siddetli cansmalar c:;tktt ve puskurtulduler. 40 oluleri bir 0 kadar da yarahlan oldu. Olulerinin cogunu brrakip kacnlar. Bu saldmlann komutanhguu da Turk subaylan yapmaktaydi, Telsizlerle aralarmdaki konusmalan dinliyoruz. Ornegin bu saldtrtyt yoneten Turk subayi da Kurttu. Cok iyi Kurtce konusuyordu. Burada cansrnalar halen suruyor.

-Peki

~II

konll~tllgumllz

anda durumlar nedir?

-Haftanin ve Xakurk bolgelerinde cansmalar var. TC savas ucaklan bombardimana devam ediyor. Xakurk ve Haftanin'in TC'nin cline gec:;tigikesinlikle yalandtr. Biz ilerlemelerini istiyoruz, Ancak ilerlemiyorlar, Buyuk bir bataga girdiklerini biliyorlar. SOylenen her ~y psikolojik savas amachdtr. TC kesinlikle buyuk darbeler yernistir ve basansizdrr. Bu basansizhklanru kamuoyundan gizlernek istemektedir.

167

sinden dogru Iran' a (ekifiyor oia1;ilir.(114)

mevzilerinin Turk birlikleri ve pesmergeleree kusanldignu, ortak harekatla gerillalann kurtulmasmm imkansiz hale geldigini iddia etmekteydi. Turk ordu birlikleri ile organize harekata giristtklertni itiraf eden Berzenci, Turk gazetelerinin yaJan haber yazmasmdan bir kez daha yakmarak, pesmergelerin PKK'lilere yumusak davrandlgl iddialanru yalanladil PKK'nin kayrplarr konusunda da gazetelerin tamamen yalan yazdrgim soyleyen Berzenci, Haftanin'de crkan cansmalarda srmdtye dek 30 pesmergenin oldiigunii 159'unun da yaralandigim one surdii.(112) Haftanin'de gerillalar He pesrnergeler arasmda bir hafta boyunea siiren sessizlik bir siire devam etti, Bu siirede, pesmergelcr mevzilerini gu~lendirmek ve YIS:Jnakyapmakla ugra~tl. Pesmerge mevzilerinden gerillalara megafonla "teslim 01" ~agnsl yaprldigma tamk olan gazeteciler, gerillalarm telsizlerden slogan atarak karsilik verdigini aktanyordu.rrm Savas balagl gittik~e derinlesirken, Kiirdistani Cephe savas aleyhine konusmalan yasaklayarak, PKK propogandasi yapanlann idam1a yargilanmasuu ongoren bir yasayt gizlice yiirurlUge koydu. Zaxo'da da sivillere ait silahlar toplanldi. Bu arada Musul yolunu ulasirna kapatan pesmergeler, Duhok kent merkezinde Irak ajanlanna ait patlayici yiiklii iki araci elc g&;irdL Saddam rejiminin parayla tuttugu bu adamlar kansikhktan yararlanarak sagl solu bombahyordu. Harekatm basansiz gecrnesi Turk basmmda pesrnergelenn geril1ayla anlasmah oldugu yolunda yorumlar yapilrnasma neden oluyordu. Turk ordusunun da basanlarmdan sozederneyen Tiirk baS10101O bu yorumlan Giineyli Kiirtleri oldukca kizdmyordu. PDK Ankara Temsilcisi Sefin Dizayi, pesmergelerin gcrillaya herhangi bir koridor acmasuun sozkonusu olmadrgim soyliiyordu; Bizim PKK'ye verdig;miz 16 ayltk siirenin sonunda, PKK Xakurk oadi-

Irak Ulusal Kongresi'nde Federalif Anlasmazhk

Irak Devlet Baskam Sad dam Huseyin yonetimini devirmeyi arnaclayan ve bu nedenle Kiirdistan'da biraraya gelen muhalafet gruplannm toplannst Giiney Savasr'nm uzamasi nedeniyle sik stk ertelenrnisti, Toplannya katilmasr planlanan 30 kisilik bir heyet 22 Ekim giinii Tiirkiye'nin Habur smir kapismdan gecerken, Suriye kendi topraklarmdan g~mck isteyen delegelere izin vermedi, 27 Ekim'de yapilabilen toplannda, Bagdat rejimine altematif bir hukiimet kurma plaru uzerinde duruldu.(116) Erbil'deki toplann sonucu olusturulan 'parlamentonun' baskanhgma getirilen "General" Hasan EI Nakip, Erbil'de basta Irak ordusu olmak uzere, him Irak halkimn toplantmm sonucunu bekledigini soyluyordul Salahaddin'deki toplanndan sonra Ankara'ya gelen Hasan EI Nakip, Irak ordusu icinde liderlik arayismda olan cok sayida iist duzey subay oldugunu, bu konferansm onlara cok sey verdigini ve Irak muhalefeti iC;ingerekli tum kurumlarm bu toplantida olusturuldugunu sOyliiyordu.(17) PDK'nin Ankara Temsilcisi Sefin Dizayl ise, Saddam Huseytn'in Kasun ayl icinde devrilccegini ve muhalefetin btrhkteliginin Irak'a dernokrasi getirecegini iddia ediyordu, (118) Kongre'de Kiirdistani Cephe, Irak icin federatif bir yapl onerirken, boylesi bir federasyona karst olan Iran'm etkisiyle, Irak $iilcri bu oneriyi reddehnektcydi. Arap UlusaI Hareketi Baskaru Hani Fekaiki ise, Kiirtlerin federasyon Hanina karst olmadiklanru soy Ierken, fcderasyonun diger guclerce de onaylanmasim sart kosuyordu: Kurt karde$lerimiz.in fe-

derasyon ilanmi memnuniyetle kar$dlyoruz. Rejimin yap!slnm merkezi mi, jederali/ mi olacagtna tum lrak'ta yapllacak secimle i.i;ba~magefecek

Savasta birlikte, Kurtlerin tepkileri de suruyordu, Bitlis/in Tatvan ilcesinde PDK ve YNK'yi protcsto eden esnaf ve soforler 26 Ekim'de kepenk ve kontak kapatma eylemi yaptt. Ogrendlerin de okul boykotu yaptJgl ilceye yiiriiyen koylulerden 500'u gozalnna ahnrms, kent merkezinde sikt onlemleriyle, yurtiyus giri~imleri engellenmis ti .(115)

olan parlamenio karar tiermelidirrns) YNK Lideri Celal Talabani'de, sozkonusu toplannda, "Irak'm rnerkezi mi, federatif mi olacagr" uzorine yogunla~caklanOl aciklarrusn. Siiler, Radikal lslamcilar, Arap Milliyetcilcri, Tiirkmcnler, Kiirtler, Asuriler, Liberaller, Demokratlar, Arap Asirctleri, Eski Subaylar gibi, parti, grup temsilcisi ve bagnnsiz delegcleqn Irak Ulusal Kongresi adiyla yiiriittiigii cahsmalarda muhalifler; oncelikle kurulacak meclisin iiyelerini, partilerin sandalye oranlanru belirlemek ve hukumet gorevi gOTCn25 iiyeli bir Yiiriitme Komitesi kur-

168

169

mayi tasarhyordu. Bu arada kurulacak meclisin baskanhk sistemiyle cahsmasi ve u~ kisilik bir konseyle idare edilmesi de ongoriil mii~t(j. "Muhalefetin tam olarak anlasabildigi tek konunun Saddam'tn gitmesi" oldugunu s6yleyen Kurt kaynaklara gore, oturumlarda siki tartismalar ~lklyordu. Ban'run Saddam'm mustakbel halefleri olarak hazlrladl~ ve her bir grubun bir gii~ odaguu veya komsu bir iilkeyi temsil ettigi bu Kongre'nin cahsrnalarmdan cok fazla sonuc okmayacakn. f;iinkii, belirleyici olan, onlann niyeti degil, Saddarn'm iktidarda kahp kalmayacagrydi. -Ni tekim, Saddam yerinde kalmaya devam ederken, muhaliflcr heyecamm yitirerek bir sure sonra dagildi. Bu toplantrlardan cikan somut sonueun, Irakh muhaliflcrin ve Kiirtlcrin cok az ortak paydasi olduguydu, Saddam'm diismesini arzulamak onlan biraraya getirmcye yetrnedigi gibi, onumuzdeki donem, boylesi bir gelismenin ya~nmasl durumunda, yine i~ sorunlann devam edecegi veya bitmcyecegi anlasrhyordu. Nitekim bu netlik, her grubun kendi yontem ve stratejisine daha <;ok baglanmasi sonueunu doguruyordu.

lran/Devrimd Onderlik, Kiirdistan Baglmslzhk .'artisi, Birlik Partisi/Norvec Orgutu, Kornala/Kiirdistan Kolu, Irak Kiirdistani Cephe/Norvec Temsilciligi ve ERNK taraftarlarr, Hi~ bir Kurt orgiitiiniin, diger orgu tIeree Kurdistan' dan a nlamayacagrm, hie bir Kurt orgiitiiniin dusmanla i§birligi yaparnayacagnu ve kardes karu d6kiilmesine neden olanJann mahkum edilecegini soyiuyorduo Bu aciklamadaki i1gin<;liksavasan orgutlerin taraftarJarmm savast ve nedenlerini mahkum etmesiydi. Devrimci Partizan (YDK) da aym gun yaymladtgr bildiride Talabani ve Barzani gii<;lerinin PKK'ye saldmsnu kmamrsn.nzc

Pesmerge ve TSK'mn Son Ortak Harekati

Ekim aymm son giinlerinde Haftanin'de giri~i1en tank harekanndan sonra baslayan cansmalar yogun bir sekilde devam ederken, Hezil yakmlannda PDK pesmergeleri ile Turk ordu birlikJeri gerilla mevzilerine karsi yeniden ortak saldmlar baslatn.run Silopi'nin dogu kesirnlerindeki Hezil <;aylyakmlannda Pirbila, Ewleh ve Seranis'de 27 Ekim 1992 aksarru baslayan cansmalar arahksiz suruyordu, Yaralanan bircok pesmerge Zaxo hastanesine getirilirken, olaylarda cok sayida da can kaybi oldu. Hezil'den gecen zirhh birlikler stmra paralel uzanan eski bir karayolundan Derkar koyune ulasmaya ve burdaki pesmergelerle birleserek Uludere'nin giineyindeki gerilla mevzilerinin baglantisuu kesmeye'-cahsiyordu. . • .Adi gecen bolgelerde neredeyse gogiis goguse cahsmalanmn baslamasi iizerine hava harekan durduruldu. Bir gerilla bu giinleri, "Bircok yerde el bombalanyla, hatta bogugarak cansnk" diye anlanyordu. . UJudere lsikveren'den gerilla karnplarma yonelik saldmlara kanlmak uzere askeri personelin b6lgeye kaydmlmasma da deYam edilirken, ordu birlikleri i1erleyemedikleri Sinaht bolgesini heIikopter ve ucaklarla bombalamaktaydi. Zaxo Kaymakami Albay Nizar Berzenci, 28 Ekim·ak~ml meydana gelen cansmalarda Dere ve Berwari mmnkalanmn gerillalardan almdignu one siirerek, Tiirk zirhh birliklerinin Haftanin'in girisi sayilan, $erani§ yakmlanna kadar geldigini ve gerillalann bu

KUrt Savasmda $ii Arabuluculugu

Siiregiden gerilla-pesmerge savasiru sona erdirmek icin Sii grupJar arabuluculuk yapiyordu. Irak U1usal Kongrcsi'ne katilan Bagtmslz Islam Partisi Lideri Seyit Muhammed Bahr EI Uliim MiisJiimanlar arasmda kan dokulmesini onlemek icin Kiirdistani Cephe ile PKK arasmda arabuluculuk yaptiklanru acikladu Miisiii-

disiani Cephe ile bu konuyu gorii~iiyoruz. Buradan alacaglmlz yamttan sonra PKK'ye heyet .gonderecegiz. Her iki taraft bir araya getirip gtfrii~ birligi sagiamak idn elimizden geEeniyapacaglz.(120)
Irakh $ii grupJann PKK He Kiirdistani Cephe giic;leTiarasmda siiren cansmalann sona erdirilmesi konusunda Kongrc Divarn'na verdikleri onerge ise Talabani dahil tum guclerce kabul edilmisti,
(121)

arastnda ban~m saglanmasl icin gorii~meler yap'yoruz. ilk eiapta Kur-

manlar arastnda kan dokiilmesini istemiyoruz. PKK ile Kiirdisiani Cqlhe

Bu areda, Norvec'te ortak bir aoklama yapan; PDK-tran, PDK-

170

171

bolgelerde cembere ahndigiru iddia ediyordu. (123) Hezil cayindan g~en zrrhh birliklerin kahldlgl cansmalarla ilgili bir aciklama yapan gerilla kaynaklan ise. Haftanin'deki Zarife b6lgesinde saldmya ge.:;enordu birliklerinin kayip vererek geri ~ kildiklerini, bunlann asil amacirun Sinaht ve Hezil uzerinden pesmergelerle birlesip saldmya gecmck oldugunu acrkhyordu, Aciklamada ozellikle Hezil'e yakm Deriye Darece bolgesinde cansmalann siddetlendigi ve ordu birliklerinin pesrnergelere topcu destegi sagladlgl belirtiliyordu.

aglr silahlarla karsihk veriyor ve burda gunler kesintisiz cansrnalarla surup gidiyordu.

BOIge Valiligilnin ilk A'llklamasl1 Ay Sonra!

Olaganustu Hal Bolge Valiligi, Turk ordu birliklerinin Cuney ~.ur?is~an'da PKK kamplanna yonelik giri~tigi askeri harekatma iliskin ilk actklamayi 29 Ekim'de yapn. Aciklamada. ordu birliklerinin Silopi He Uludere'nin dogu ve giineyinden 15 km. derinlikte, 30 km. genislikteki Haftanin'de 160 kilometrelik alaru kontrol altina aldlgt, Xakurk'ta da aym tarihlerde baslanlan operasyonlann devam ettigi one siiruluyordu. Operasyonlann baslamasiyla birlikte 28 Ekim'e kadar cikan ~ansmalarda 39 gerilla, 1 subay, 1 assubay ve 9 er He erbasm oldugu, 32 askerin de yaralandrgi one suruldu.nzs) Bolge Valiligi'nin, savasm baslamasmdan bir ay sonra resmi aciklama yapmasl ve ~ar;;1tarafm k~ybl icin "39" gibi ktiC;tik(!)bir rakam vermesi ilgincb. O>,:,a bu ~onemde gazetelere ve oniara acrklama yapan askeri yetkililere gore, 0 zamana kadar PKK, Giiney'deki varhgmm birkac kat! kadar kaYIP vermistil

Zap'ta Vanna Harekatr

Cukurca'run karsismdaki Zap veya diger adryla Menna bolgesi, Cuney Savasr'nda TSK ve ARGK icin en stratejik bolgelerden biri idi. Haftanin ve Xakurk'u birbirine baglayan bu bolge. aym zamanda bu iki cepheyi birlestiren bir g~i;; noktasrydi. Savasm baslarnasi yla birlikte, gerilla birlikleri sa rp Menna daglannda ordu harekatma karst geni~ bir alanda mevzilenmisti. Nitekim Turk ordusunun kara harekanna baslamasmdan kisa bir sure sonra en kanh cansmalar ve en yogun saldmlar Zap Irmagmm geni;; bir vadi olusturdugu bu dag silsilesinde yasandi. PKK'nin Zap'taki birliklerini ARGK Savas Konseyi Komutam Cemil Bayik (Curna) yonetiyordu. Bu bolgede 22 Ekim'de baslayan saldmlar gerillalann sert direnisiyle karsrlasrmsn. Cukurca'nm C:::lgh, erecik, Uzundere ve Habur suyu bolgeleD rinden Zap Irmagl boyunca baslatilan askeri harekat, di~er bolgelerdeki gibi Cobra helikopterleri ve savas ucaklanmn yogun bornbardrmanlarnun ardmdan, komando ve koruculann kara saldmsiyla baslarmsn. Ancak Turk ordusu diger bolgelerde oldugu gibi, burda yogun bir pe;;merge destegine sahip degildi. Sill1nn hernen yambasmdaki bolge ve Cuney tarafmdaki ge<;i;;yollan tamamen gerillalarm kontrolundeydi, Pesmergenin bu cepheye ulasabilmesi icin, ya Turkiye tarafmdan harekata kanlrnasi ya da gerilla kontrolundeki yerlerden gecmesi gerekiyordu. Nitekirn kimi PDK birlikieri, Turk smmm g~erek ordu birliklerine kanhyor ve Zap'ta TSK'ya klavuzluk yapiyordu, Zap'm Siwe bolgesindeki saldmlara gerillaJar, ucaksavar ve

PDK-i de TSK He i~birliginde

Savasm klZI;;hgl gunlerde, Semdinli'ye yakm Zerza rmntikasmda lrak-Iran ve Turkiye srmrlanmn birle;;tigi kesimde bulunan koylere cok sayida PDK- Iran pesmergesinin yerlestirildigi haberleri geliyordu. . Celyesin koyu sakinleri. b.ir T?rk ~inba;;1 ve komandolarla birlikte 25 PDK-I pesmergesmm koylerme gelerek, gruplar halinde evlere daglldlgml, bunlann, bir sure sonra Turk askerleriyle birlikte slnI.rotesi operasyona kanlacaklanm soylediklerini biJdiriyordu. PI?K-I pesmergeleri, ozellikle Dglak (Melayan) koyune yerlesnus, bircogu da cevre koylere yayilrrusn, .. PDK-t pesmergeleri konuk olduklan koylerde, Turk askerlerinin kendilerine yardim ettigini, yiyecck ve giyecek verdigini soy-

172

173

luyordu.nza Pesmergelerin ordu birliklerine klavuzluk yapmaya baslamasiyla, bolgedeki koruculardan arnk sadece goniillii olanlar smirotestre goturulu yordu. Aslmda PDK-I pesmergeleri He Turk rnakamlan arasmda eskilere dayanan ve Iran'm tepkisini ceken bir iliski vardi. Ve bu sir degildi, iran rejiminin Turkiye He krzrsmasuun en buyuk nedenlerinden biri bu iliski idi. PKK kaynaklan da bu iliskiyi dogruluyordu. PDK-I pesmergelerinin kimi Turk karakollannda kaldlgl, buralarda zaman zarnan nobet tutugu ve Alan karakolu orneginde oldugu gibi kimi baskmlarda Turk askeri safmda PKK'liIcre karsi savasngi da iddia ediliyordu, Giineyli guclerle de iiiskileri iyi olan PDK-I'nin PKK karsin bir tutum benimsedigi kimi zaman PDK-I yetkililerinin basma yapnkIan aciklamalardanda anlasihyordu.s PDK-I'nin Avrupa sozculerinden Azad'm savasla i1gili gorusleri PDK-I'nin PKK karsin tavrrlanm dogruluyordu: -PKK

Y1z.Eger savas ve yikim devam ederse, biz de tutum almaya mecburuz, Eger Turkiye, Iran veya Irak Kiirdistam'ndan bir parti, simdiki istikran bozmaya cahsirsa karst crkrhr. Ama bunun zamam daha gelmedi.
-PDK-Jrak ile ili$kileriniz fie durumdal

-Bolge rejimini degerl end irrnede, giinliik yasarnda farkhhklar olmasma ragmen iltsktlerimiz cok iyi, PDK-Irak'm bir parlamentosu, hukumeti var ve isinin basmda. Biz onlan idare edemeyiz.
-PKK'yi
fUW/

degerlelldiriyorsunuz?

ile pesmergelerin {ah~masml 1111Stf degeriendiril/orsllnllz?

-Kurtler arasmdaki her cansrna son derece uzuntti vericidir, iki tarafa da birinci gunden itibaren cansmamn kesilmesi icin diyalog onerdtk.

-Tarailar arasmda arabuluculuk yapmamz istenmis?

-Irak Kurdistaru'ndaki Kurt sahsiyetleri istediler. PDK-Irak He ortak bir amacmuz var ve uzun sure birlikte olduk. PKK He ortak bir yasannrruz olmadi ve herhangi bir politik iliskimiz yok. -Erbil'de PDK-Iran, PDK-Irak, Tl1rkiye'den de Katna ve Yekbiin gib; orgli tlerini II katdd lSI bir top/an II ddu ... -Bu konuda bir bilgim yok. Arna 13 yildir Iran ve lrakh Kurtler arasmda ,e?itli cansmalar oldu. Nihayet bir miicadele varsa onun kurallan da vardir dedik. Bir parti bu kurallara uymuyorsa, her politik sorun silahh bir cansmaya donusuyor. PKK'nin bizler gibi uzun bir mucadele tarihi yok. Bizimle, yani Iran ve PDK-Irak ile iyi rliskileri olmarmsnr. PKK'nin biraz izole oldugunu dusunuyorum, Koydugumuz kurallara uymadi. Bolgede istikrardan yana* Sozo edilen Merkezi PDK-l'dir. Dr. AbdUrahman Qasemlu ve Sadiq $erelken. di gibi liderlerinin Tahran rejimiyle gorO!}me polilikalanm ele!}liren Celli Gadani ve taraftarlanmn I98S'de aynllp PDK-I f Devrimci Onderlik (Rehberin) adlyla ayn bir
orgOtienme gitmesi Ozerine, PDK-I ikiye bOlOndil.

-PKK kendisini Marksist-Leninist bir ()rgiit olarak tarif ediyor. Ben kendimi demokrat olarak goriiyorum. Marksizm-Leninizm zamam gecmis bir ideoloji. O~ncii Dunya'da ve Avrupa'da hicbir ise yararnarrusnr. Bu ideolojiyi kabu I etmemiz rnumkun degit. Kiirdistan paylasilrrusnr ve her par,aYI temsil eden partileri vardir. PKK'nin yaklasmu ise bi.itiin Kiirdistan'm temsilcisi oldugu seklindedir. Bu hatadir, bir tuzaktir, Iran Kurdistam'nda kimse PKK'yi tammaz. Bizim iilkemizdeki Kiirtleri PKK etkileyemez. Irak Kurdistanr'nda da mucadele oldugunda, Turkiye Kurdistaru'nda hicbir mucadele yoktu. PKK gercekleri degil, hayal goriiyor. Irak Kurtlerinin partilerine katilacaklaruu zannediyorlar. Bu rnumkun degil, -lran Kiirdistant'nda PKK'ni" asker! bir giicii oar mt] -Iran Kurdistaru'nda PKK icin Iran rejimi tarafmdan bir kamp kuruldu. Aym yerlerde Iran rejiminin askeri kislalan var, Bu kamplar bizim bilgimiz ve irademiz sonucunda olusrnarrustir. Iran rejimi Ankara Hukumeti'ni rahatsiz etrnek icin Kurt ve Turk Hizbullahi'm da kullamyor. lran'm bu politikasr Kurtleri hicbir *kilde ilgilendirmez. - Tah rail '111 PKK-pe$merge ~atl$maslyla i/gili tutumu fie? -Iran bu cansrnamn uzun sureli olmasmdan yana. Surebilmesi icin her iki tarafa da silah vermeye hazir. Iran icin Mmerge ve PKK aym seydir. Iran rejimi son dort bes aydir yaym organlannda Irak'taki Kurt Parlamentosu'na karst oldugunu Han ediyordu. Irak'taki federasyon gelecekte lran'i da etkileyecegi icin kesinlikle karsi cikmaktalar. Iran, lrak ve Turkiye olusacak bir Kurt Federe Devleti'ne kesinlikle kar~I.(127) Ote yandan aym gunlerde Behdinan suunnda koruculuk sisteminde ise onernli ,oziilmeler baslarmsn. Koruculugun en onemli

174

175

merkozi olarak bilinen bu bolgede, en buyuk asirctlerinden biri olan Pinyanlsinlerden 20(Yden fazla korucu silah birakn. Uzun zamandir silah brrakrnak isteyen bu asiret koruculan en son askeri guclerce zorla snura gotiirmek istenmelerini bahane ederek istifa etti. Giiney Savasr'nm baslamasmdan sonra Kavsak (Bilecan) koyunden 100, Kurudere (Marafan) koyunden 70, Kavakh koyunden

de 40 korucu silah brrakn, A;;agl Pinyanis asiretinin onemli bir krsrrurun bulundugu Cukurca'mn Ertos, Pmyanis, Merkanis, Siwareza ve Erbis koylerindeki korucular isc snurotesi harekata ka_hhyor, ozellikle kanrlarla suura askeri rnalzerne tasiyordu.

nn tarihleri boylesi manzaralarla doluydu. Savasm istendigi gibi gitmemesi, Cuneyli Kurtleri PKK'nin basmdan beri kapah olmadlgl 'a teskes I gori.i;;me' .:;agnlanna yamt vermek zorunda birakrrusn. Nitekim havalarm sogumasi, Turk askeri-pesmerge bulusmasi ve yogunlasan tepkiler iIe gerillanm bir tiirlii kmlamayan direnisi, Guneyli gucleri. 'anlasrnaya' zorlallk temas 26 Ekim giinu telsizlerden kuruldu. Osman Ocalan ile Mustafa Cavres arasmda yapilan konusmalar sonucunda, Lolan'da PKK ile Kurdistani Cephe temsilcileri arasmda bir goru;;me yaprldi. PKK'liIerin cansmalan sona erdirme yolundaki onerileri Barzani ve Talabani tarafmdan da onayla_mnca, gorusrnelere Erbil'de devam edildi. Ilk bulusma Erbil'de Osman Ocalan ile MesCHBarzani arasmda yapildr. Ardindan Celal Talabani ve Basbakan Dr. Fuat Masum ile gorii§meler oIJU.(128) Ekim aymm son gunune kadar devam eden bu gorii~melerle birlikte kanh cansmalar da suruyor, savas ve 'bans' birlikte yuruyordu.

rrusn,

..

Ekim Sonlarmda Ateskes Gorusmeleri

2 Ekim'de baslayip kendini tekrarlayan ve sonuc almaktan uzaklasan cansmalar surerken, havalar da soguyor, doga cansmalan kendiliginden sona erdirecek sureci baslanyordu. Yagmur vekar yagl§1 da baslarrusn. Ozellikle TSK, tank harekatmin da basansizhkla sonuclanmarnasi icin acele ediyor ve paletler carnura saplanmadan once sonuc almak istiyordu. Bu arada savasa yonelik tepkiler de buyuyordu, Zaman ve siyasi durum PKK'nin lehine geli;;iyordu. Ozellikle gazetelerde elele vermis pesmergemehmetcik resimlerinin yaymlanmasi Cunoyli Kiirtleri oldukca srkrsnrrrusti. Haftanin bolgesindc kimi cephelcrde Turk askeri ile birlescn PDK')j pesmergeler. tanklann ustunde poz veriyor, Turk komutanlann arkasmda dizilerek objektiflere guliimstiyordu. Bu pozlan verenler, liderlerine, milletlerine ve kendilerine kazandirdiklari 'onurun' farkma varmazken, olaylan disardan izleyenlerin tuyleri diken diken oluyordu. Ashnda sasrlacak bir ;;ey yoktu. Kurt tarihi sadece kendini bir kez daha dogruluyordu. Seyit Riza'run, ~x Salt'in, Aliser'in, ~x Ubeydullah'm, Simko'nun, Qasemlo'nun, Bedirxan'm, Dr. $ivan'm ve daha bircok Kurt liderinin sonu da boyle olmustu. Onlar, ya kendi kardeslerince sanlrrus ya da 'iyi niyetlerinin' kurbam olmuslardt. Simdi sanlmak istenen PKK idi. Ancak kendini sattrmaya niyetIi goriinmiiyordu. Barzani kuvvetleri acrsmdan ise sasilacak bir sey yoktu. Onla-

Ocalan Gorusmeleri

Dogruluyor

Savasm krzrsmasiyla birlikte, Kurt guclen arasmda baslayan gorusmeler sonuclanmadan Cuney tarafr, g6rii;;meleri psikolojik savas malzemesi yaptr, Giineyli kaynaklar, PKK'nin kendi talepleri dogrultusunda bir anlasmayla silah brrakngi yotunda haberler yaydi. G6rii~melerin baslamasiyla ilgili .~lkhaberi aym gun Kurdistani Cephe yetkililerinden YNK-MK Uyesi Dr. Kemal Fuat SIZdtrdr, Fuat AFP'ye verdigi dernecte, luznu alamayarak PKK'lilerin silah btrakngrru iddia etmisti.uzsi PKK yetkilileri gorii;;meJeri "taktik" olarak dogrularken, anlasrna oldugu ve silah biraknklan yolundaki iddialan "sahtekarhk" olarak niteliyordu.(130)

..

30 Ekim 1992 giino bir aoklama yapan Abdullah Ocalan'da gorusmeleri dogruluyordu. Ancak PKK Genel Sekreteri anlasma 01dugu yolundaki haberleri yalanlamaktaydt:

176

177

-Soli giilllerde basmda PDK ve YNK temsilciierine atfedilen bir allIasma iddias: var. PDK ve YNK iemsilcileri PKK ile aratannda gjjrii~meier oldllSll1111 ve PKK'tlifl one silrdiikler! tiim ~rtlan kabul cftigini belirtiuorlar. BII Mdialar dognl mudur? _.
vardir. Heruiz tam sonuca baglanmadi. Ozellikle oyunlarnu bozmak istiyoruz. Kurdu Kurde kirdirtma oyunlan var, Kendi ajanlanm Kurdistani Cephe icine yerlestirmis Onlann oyunlanm bosa Glkarmaya cahsiyoruz. Bildiginiz gibi en son Turk tanklanru getiTdiler. Pesmerge gucu Turk ordusu onunde Clzap askeri gibi kullaruhyor. Bunlan one surerek krrdrrmava cahsiyorlar. Ozellikle Turk ajaru olan bazi hain kisilerin emriyle iki tarafli bir katliam geli~tirmek istiyorlar. Biz bunu, yani katliam oyunlanru bosa cikarmak icin bazt tedbirler g('li~tiriyoruz. Bu tedbirlerin bir parcasi da bu gorusmelerdir. Bazi sorunIan siyasi bir G€rc;evede haUetmektir. Bu konuda bazi adrrnlar ahh·yor. Daha iyi sonuclar almacagma inamyoruz. Tabii bu soylenildigi veya basmm yaZlp \"izdigi gibi "Teslim oldular, kacnlar" turu sozler, devletin gudumunde olanlann yapngl propagandamn dismda bir anlam ifade etmiyor. Miicadele daha kapsamh ve daha saghkh bir bicirnde devam etmek iizere taktik adimlar anyor. Bununla mucadele daha kapsamh ve daha iyi gelisccektir. Yine gerilla, hudutta dahi!, her tarafta daha iyi miicadele edecek imkanlara kavusacaknr. TC'nin boylcce oyunu bosa crkacak, aynyettcn yaphgl bu buyuk ylgmagl da bosa crkarrrus olacagiz. Bilindigi gibi cok buyuk Ylgmak yaprmsnr. Onu tamamcn batakhga <;ekecegiz ve istaluru kursagmda barakacagrz. lste t~m b~nlann bir parcasi olarak da gorusmeler oluyor. Aynca Kurtlcn ktrdirtma politikasuu bosa cikarrrus olacagiz, Gorii~melerin bu G€rG€vede degerlendirilmesi gerekiyor. Hainler dismda gereksiz kan dokmelerinin onune get;meye cahsacagtz. Kurdistani Cephe'nin de aym sekilde talepleri oldu. Bizimkiler de biraz karsihk verdiler, Dedigimiz gibi siyasi bir cercevede bir anlasmaya gidilmek isteniyor. Daha iyi bir mucadele imkam doguyor, TC'nin bazi ajanlan var. Onlar da tecrit edilme durumuyla karst karsryadirlar. Corusmeleri bu temelde degerlendirmek mumkundur, Tam sonuca ulasmamissa da; iimit cdiyoruz daha iyi geli~lere yo! a~abi1ir. -Bir gorusme Turk devletinin

he'nin $artianlll kabu! eHi' bil;;imilldc yommlam!Jor. degerletltiiriyorsflflll::'? '.

BI/ durumu .

lIaSll

. ~.

-GiJn"i$meler,

baZl

{evrelerde 'PKK sUah btrakfl, Kllrdistani

Cep-

-Hayir silah brrakma yok. Silahlanrmzr blrakmlyoruz. D11.~lg~miz emin bir yerde kamp da geIi~tiriliyoruz. Aksinc daha lyt bir cahsma imkam yaranyor, bunu ral~at~lkla belirt~b.iI~riz. S.lkl§<\n kendileridir, biz degiliz. Aglr darbeyi ylyen ve tarihi lhan~tll1. aoga cikanlmasr, gercek yuzlerinin g6riiimcsi a\"lslll~an .~e~lu.rd~r~mu yasayanlar kendileri oldular. Buyuk bir .direm~ goste~lml~tir. Bir aydir yaklasik, yani Saddarn'm ordusu bl.le ~u kad.ar d.~T('.~memistir, Bir yandan biiyiik kayiplar verdirilmis. ihanetin yuzu aoga okartrlrrusnr. diger yandan Turk ordusunun da saldmlan ~ cikanlrrus ve kahrarnanca direnilmistir. Bunlar cok aciknr, bir kez daha belirtmeye gerek yoktur. Tarihin en kahramanca a.~lml budur, Bir ayl askm suren bu direnisin oncesi de vardtr. K~rfez Savasr'nda kullarulan teknikten daha ileri bir teknik bize karsi kullamlnusnr ve isbirlikciler bu kadar kullarnlrrus, buna kar~l bu kadar direnme gosterilmi:?tir. Bu dircnmeye kahramanca bIT ad verilebilinir, Yogun bir propagandaya girmek istiyorlar. ~unun nedeni ise icine girdikleri konum ve bu konum sonrasi teshir ol.malaTim gizlemek istiyorlar. Hem TC:, he~. 0 i:?bi~~i.kt;i. ajilll gii<;lenn cok buyu k kayiplan va rd IT. Aynca oyle soylend 19.1 ~lbl 400-500 kaybirmz da yok. Toplam kaybmuz yuzu gecmerrusnr. Bu ka~raman:a direnis dedigimiz gibi ulkenin icine yayrlarak dcvam ediyor. .HI~bir siyasi ve askeri kayrp sozkonusu degil, aksine .m~aza~ bir Slyasi ve askeri basan sozkonusudur. Silahlanmrz cllml~~edlr. Ya~nklan aoklamalann kendi dururnlanm ortbas etmek 19n ucuz bIT propaganda oldugunu beli.rtebi.liriz.(13~) ... .... Ocalan, him bu soyledikleriyle, Guneyh g~\"lerle goru~m.~I~re basladrklanm da acikhyordu. Ashnda Giineyh ~ayn~~la.~, goru~ melerin siirdiigii yolunda haberler yayarken dogru soyluyor, ancak anlasma konusunda propoganda yapiyorlardi, BBC radyosu bile Fransiz AFP muhabirinin Ciineyli kaynaklara dayanarak geetigi ve Osman Ocalan'a atfettigi, "SHah blrakac~glz" yolundaki ~aberine yer verdi. Ancak PKK kaynaklan haberin, ~~ru olmadl~~ Ill, bunun, muhabirin kendi yorumu oldugu behrtilere.k, BB.~.y~ tekzip ediyordu.(132) AFP rnuhabirinin O.Ocalan~lIl" sOyledlgm~ one siirdiigii "G6rii~meler sonucu sHah blrakacagl! yolundaki 50zleri Turk baslllmda da geni~e yeT alml~, bu haber PKK'nin ye--

tx:r

178

179

nilgisine kamt olarak gosterilmek istenmisti, PKK gorusmelerin gizli yiiriitiilmesi nedeniyle aciklama yapmamayi yegliyordu. Onlara gore, gorusmelerin a~lga I;lkmaSl, 'I'C'nin provokasyonlanna ned en olup, sona erebilir, bu nedenle herhangi bir anlasma olmadan bunun acrklanmasi sakmcah olabilirdi.

ler de Sindi bogazmda 6

km,

kadar ilerlemisti.

PDK'nin TUrkiye'ye Teslim Ettigi Alman Gazeteci

Cuney Savasr'nm ba~ladl~ giinlerde, Haftanin'deki gerilla kamplannda bulunan Alman Freiburg Radyosu muhabiri Stephan Waldberg'in, PDK'liIer tarafmdan gozaltma ahmp Turk makamlara 'teslim edilmesi' savasm en talihsiz g6rtinumlerinden biri oldu. Haftanin'de kizisan cansmalardan zarar g6rmcmesi icin gcrillalar tarafmdan 23 Ekim'de Zaxo karayoluna brrakilan Alman muhabir, 'PKK'ye yardun ettigi' gerekcesiyle PDK'liIer tarafmdan gozaltma alinrrusn. Zaxo ve Duhok'ta birkac gun ahkonulan Waldberg, Turk subaylanrun ernri iizerine gozaltma almdrktan 6 giin soma PDK tarafmdan Turk makamlanna 'teslim edildi.' PDK, Alman gazeteciyi Habti.r suur kapismdan "srrurdisr' etrnistil Waldbcrg, SIrurdist edildigi yerin birkac metre otesinde de Turk askerleri tarfmdan bekleniyordu. Teslimatm adi 'srmrdrsi' idi. Cantasmda gerillalarla yapngi roportaj kasedi ile fotograflar bulunan Alman gazeteci, resmi acrklamaya gore, "Habur snur kaprsmdan gcc;meye cahsirken, uzerinde stratejik belgelerle" yakalanrrustr. .. . Almanya'daki Kurtlerle iliskileri olan Stephan, daha once bir kac kez Giiney Kiirdistan'a gitmi~ti. Son olarak, 18 Eyliil'de Ankara uzeri Diyarbakir'a ordan da 29 Eylul'de Cuney Kiirdistan'a g~misti. PDK Ankara Temsilcisi Sefin Dizayi, olaya iliskin yaptlgl acikIarnada, "BOyle biri g6zaltmdadlr. Ancak gazeteci degildir. Scrbest cahsiyor. Kiirtler hakkmda yazilar yazan biridir" .diyordu.(133) Alman gazeteciyi Tiirklere teslim eden PDK'nm savas kurallan biiyiik tepki eektyordu. "Kurt dostu olan oglumu, Kurt pesmergeler Turklere teslim etti" diyen baba Herbert Waldberg'de saskmdl.{134) Waldberg, 'PKK ile i1gili kasetler, Kurtlerin yogun olarak yasadi- , ~ iIIerin sosyal, ekonomik ve siyasi yaplslm kapsayan bilgileri iceren dokiimanlar ta:?ldl~ ve PKK'ye kuryelik yaptlgl' ~rek~esiyle Diyarbakir DGM'de 3 yil hapis cezasma carptinldr, PDK kurbam Alman gazeteci, Guney Savasr'run ga~bma u$tamasmm ar.dmdan, aylanru Diyarbakir ve Buca cezaevmde gecirecek, cezaevinde

TUrk Tanklan Zaxo'da

Kurt guc;ler arasmda, PKK'nin savas inisiyatifini yitirrnedigi bir donemde gorusmelerin baslamasi, kuskusuz Ankara yonetimini en cok ofkelendiren seylerin basmda geliyordu. Ote yandan yagl~lar da baslarms, savas arnk neredeyse birkac gun sonra dogarun ateskesiyle sona erecegi asarnaya gelmi~ti. Bu kaygilarla harekete gec;en Turk ordusu, 28 Ekim aksam ve 29 Ekim gunleri cok sayida zirhh bitlik, tank ve komandoyla, Habur snur kaprsmdan Cuney Kurdistan topraklanna girdi. 28 Ekirn aksam saat 17.30 siralannda 30'u askm tank, zirhh personel tasiyicr ve kariyer, Habur'dan gec;erek Zaxo uzerinden Hizowa -b6lgesine gitti. Zaxo-Amediye karayolundan Batfifa'ya dogru giden tanklar kisa bir sure soma bu bOlgedeki gerillalarla cansmaya girdi. 29 Ekim'de de saat 10.00 srralannda 10 tank ve zrrhh arac Zaxo'nun icinden gecerek Batfifa yoluna sapn, Zaxo'dan gec;en tanklar, ilk etapta Haftanin'in guneyine dusen Hizowa ve Banik'te mevzilendi, 25 Ekim'de Hezil'den gec;en zirhh birlikler He PDK pesmergelerinin Banik yakmlanndaki gerilla mevzilerine giri~tikleri ortak saldmlar da aym gunlerde suruyordu. Adi gec;en bolgede PDK ve Turk ordu birliklerinin PKK mevzilerine yonelik saldmlari sonucu siddetli cansmalar meydana geldi. Turk TV'lerinin, tanker birliklerle yan yana goriintiiledigi ve Turk komutanlarla kol kola pozlar veren PDK'Ji Fetah Osman'm birliklerinin e;att~b~ bOlgede yarah yakalanan iki geriUa da Zaxo cezaevine konuldu. 1000 kadar kornando, bir 0 kadar pesmerge ve 20'yi askm tank He zirhh aracm Heztl uzerinden yuriittiigti harekat ise Banik 001gesine 3 kilometre kadar yaklasrrken, Zaxo'dan giren zirhh birlik-

180

181

tutsaklara

iki saldmda fena sckilde dovulecekti, Stephan Waldbcrg, tutuklandiktan bir yih askrn zaman sonra,

yonelik

1993 Arahk aymm son giinlerinde Alman Hukumeti'nin PKK karoperasyonlanna nazire olarak, Cumhurbaskaru Siileyman Demirel tarafmdan 'afcdilerck' serbcst birakilacaknl Savas suresincc Turk subaylan ve Ciineyli gii~lerin gazetccilere yonelik tavirlan olurnsuz oldu. 30 Ekim gunu Ibrahim Xciii smir kapismdan ge~en Cumhuriyet ve Milliyet rnuhabirleri de PDK'liIcrcc g6zaltma ahnarak snurdrsi edildi. Ccrckce, "Turk yetkililer sizi brrakmanuzi isterniyor" idi!(135)SOylen en dogruydu. Giincyli gii~lcri yonoten Turk subaylar, kendi aciklamalan drsmda basmda hie bir seyin yer almasmi istemiyor ve kirnsenin bolgedeki ger~ek duruma tamkhk etmesini istemiyordu .. Yine Turk yetkililerin istegi iizcrinc, pcsmergcler ozelliklc Ozgur Cundcm rnuhabiri avma crkrmsn. PDK'1ilcr Silopi'de cahsan bir sivil polis ile birliktc catismalarm basladig; ilk gunlcrde Zaxo'da tesbit ettikJeri Zekiyc Cankaya ve Muharncd Bcrwari adh muhabirleri olumle tchdit otmis VI.' hrrpalayarak ilcedcn crkarrmsn. Aym pe?mL'rgclor Diyarbakrr multeci kampmda kaldiklan surece, olurnle tchdit ettiklcri rnuhabirdcn bircok kcz yardim alrmsti. Zaxo'da da 'ne yapahm, emir boyle' diyorlardi, Ozgur Cimdcm muhabirleri, savas bolgesindc ancak degisik kihklarda gorev yapiyordu.
?Itl

lerine sunulacak ve serbest dolasabilcceklerdi .. PKK'nin Xakurk'taki 2. Ana Karargah Komutam Osman Ocalan ill.' 'Irak Kiirdistan Bolge Hukumeti Ba~bakanl' fuat Masum arasmda imzalanan anlasma metni soyle idi:(t36) Kiirdistan Bolge Hiikiimeti ile PKK Protokolii .. 29. 10. 1992 giini! PKK Temsikisi Say'" Osman Ocalan (~er~af),
111

Kiirdisian Bolge Hiikiimeti Ba~bakan"gl bhwsmn ,~~le~ek,lra~ Kllrd~~t~topraklarmda bulunan biitiill elemanlarmlll, K!lrdIS~a~1 BOrgeHiikiimet! ve utI/sal Partamentosu tarafmdan 05.10.1992 tarihinde ahnan karara baglt oidudanm s6ylediler. Billanenaleyh; .. . A)Kiirdistan toprakfarmda bulunan bijtijt~. P~~ sava~'SI. ve lI}~:l~n lrak Kiirdisfan', toprakfartnda bulunduklan sure icinde Kurd/stall bOiSe sinin yasaltmna uymayr taahllt ettiler. Buna gore; l-Irak Kllrdistan topraklartm askeri faafiyetler icin klllalllnay_acakla:. 2-Irak Kiirdistall topraklarmda kalmak isteyen PKK iiyefen Tllrktye sinmndan llzak ve B61ge Hiikiimeti'nin tesbit edecegi yere ta~macakfar. 3--IJ;i~ferjBakanftgl'mn verecegi vesikalarfa hi:ifgedeserbestc;e seyahat edebilirler. 4--Kiirdistan Hiikiimeti ve cephesi kar~lh siyasi [aafiyette bllfllmnayacak/ar. l-Kiirdisfall Hilkiimeti, bu oo/gede ka/mak isteyen Tiirkiye Kiirdisia111 vatallda~lanm kornyacakhr. . 2-PKK iiyeleri, kendiierine air oian biiWn ma! varltkfamn koruyabdeeekler. bes .. ~l kt 3-BOlge ic;erisindePKK iC;ill iyasi faaliy:t ser. list ~g anaca tr. s 4-D'"'fgeYOlletimi yarall ve hastafara saghk hizmeileri saglayacakttr. 30.10.1992
DtJ t.

8)

······· ..···

Erbil-PKK Anlasmasi

imzalamyor

Turk ordusunun Haftanin'do zrrhh harekata baslamasirun ikinci, Cuney Savasr'run 26. gi.inii baslayan gorii?meler 30 Ekim 1992'de Erbil'dc imzaya baglandi. Kamuoyuna sunuJan bclgcye giire taraflar asgari istcmleri kabul ctmisti. Her ne kadar bu bolgcde yapilan yazih anlasmalarm cok fazla bir onemi olrnarmssa da, bu belgcylc imza altma alman kararlar, savasm gcJi~imi VI.' sonucu hakkmda ipuclan vcriyordu. PKK, Cuney'deki hukiirneti tamyacak, topraklarmda askeri faaliyctte bulunmayaeak ve yasalanna uyacakti, Buna karsrhk, silahlanyla birlikte, hukumetin bclirleyecegi bir bolgede konumlanacak ve siyasi etkinliklerde bulunabilecekti. 'Korunrna' ve saghk hizmetleri dahil, diger yardrmlar kendi182

.
Bafbakam

Anfafll1llYI iffUlJ/ayoniar
PKK-MK.~dlUa

lrak Kurdishu .. J16IgtHukiimeti

Osman Ocalan

FuatMasum
Bafbakm, Yard,mctSl

PKK Del«asyol1u uyesi

Numan Simo

Roj Nur Sawes

183

tarafmdan koordine edildigi kimi ust duzey pe~merge komutanlan tarafmdan bile bilinmiyordu. Harekat bolgesine ve rnevzilere camlan koyu renk araclar veya zirhhlar icinde gidip gelen bu subaylann bulundugu komuta merkezinin varhgi, savasm sonlanmasmm ardmdan YNK'h kaynaklar tarafmdan aciklandi, Hezil'dcn giren askerler ilk birkac gun drsmda, ar;lkr;a Zaxo kent merkezinden gecerek sozkonusu komuta noktasma gidip gelmeye ve cevre nobeti tutmaya baslarmsn, Tank harckahyla birlikte Habur kapismdan her gun plakalan sOkulmii~ yaklasik 20 kamyonluk arac konvoylan gccirihyordu. Bu kamyonlar Turk komandolarma ve tankcilanna glda malzemesi He cephane tasryordu. Bu noktada gorev yapan subaylar, ozelliklc PDK icinde kimi komuta~l.arl~ para veya baska oduller karsihgmda partilerini de asan iliskiler kurmustu, Oyleki bu iliskiler sonucu PKK He Erbil Hukiimeti arasmda anlasma imzalanmasma ragmen sozkonusu PDK'1i komutanlar, partilerinin nzasi hilafma Turk ordusuna onculiik yapmaya devam cdiyordu. Bunlardan biri savas doncrninde Kurtlcrin ve Turk kamuoyunun yakmdan tamma firsan buldugu Fellah Osman'di. Haftanin yakmlarmdaki Pirbila'da bosaltilan gcrilla mevzileri, gazetecilere ve Turk kurmaylanna g6sterilirken, Turk tanklanna rehberlik eden pesmergeler, gazete objektiflerine ve TV karneralanna gulumseyerek, Turk ordusuna ne kadar cok hizrnet ctiklerini anla ti yordu! Bolge Valisi Unal Erkan ve Asayis Bolge Komutani Necati Ozgen'in bolgede yapligl "incelemeler" ve pcsmcrgclerin buldugu PKK'ye ait kimi depo ve sigmaklar da uzun uzun TV ekranlannda gosterihyordu. Turk komutanlar, TV ekranlarmda kcndi birliklcrine klavuzluk yapan PDK'li Fellah Osman'a rnadalya verilmesi icin Genclkurrnay'a talepte bulunacaklanm soylcrken, hcmen ardmdan Osman'm magrur magrur giiliimseyen yuzu ekrana yansrtihyordu! Depolardaki yiyecek ve giyecek pesmergeler tarafmdan yagrnalarurken, silahlar ise TSK'ya kahyordu.run

;Apo'nun Ut;aklan'
Harckatm Zap'ta yogunla~maslyla birlikte, bu bolgedeki hava bombardlmam da yogunla;;ml~tI, Cukurca ike merkezi ile lsikh V(' Cayirh koyleri uzorinden ses luzim asarak alcaktan ger;en ucaklarm ve bomhalann sesleri en cok ~ocuklan korkutuyordu. Geceleri uyuyamayan ve altlanru islatan ~ocuklann bir ~ogu psikolojik hastahklara yakalanml$h. Savas gunlerinde Kurt analan alcaktan ucan ucaklarm cikardigl seslerdcn urken t;Octl~danm, "Korkrna yavrum, bunlar Apo'nun ucaklarr" diye teselli ediyordu. Amansiz savas, cocuklara bile dostlan ve dost olmayanlan ogretmi;;ti.

Cesetler Kanrlarla Tasuuyor

Turk ordu birliklerinin PKK kamplarma yonelttigi kara saldmIan ikinci haftasim doldururken. Cukurca'nm Cavrrh ve Hakantepe karakollan ile <;lgil, Uzundere vc Zap suyu karsismdaki Metina daglarmda yogunla~n opcrasyonlar surdii.(t4J) Ancak, bblgenin stratejik konumu nedeniyle iyi mevzilenen gerillalar ordu birliklerinin ilcrlemesine izin vermiyordu. Kara birliklerinin ilerleme kavdt.'dememt'Si iizerine, ozellikle Hakantepc ve <;aylrh bolgelerind~' havan vc top anslanna aglrhk vcrilmekteydi. Resmi kaynaklar aynntl vermedcn bolgedeki r;ah~malarm devam cUigini bdirtmekle yetiniyordu .(1 oW) Zap'taki harekata katilan Uzundereli koruculara gore, Sinaht ve Xantur'daki catismalarda onlarca asker, subay vc korucu olmus ya da yaralanrru?b. Resmi ar;lklamalarda ise kayiplar oldukca dusuk gosteriliyordu.(145) Savasm korkunc taraflanndan biri de kimi cesetlerin uzun sure keskin dag yamaclannda kalmasi idi, TSK yetkilileri, smmn ott.;. yamnda kalan asker cesetJerini rasnnalan icin Kayadibi, GUlyazl, Yerrusli, Tasdelen ve lsikveren koylulerini kanrlarryla birlikte para karsihgmda kirahyordu. Cesetler kanrlara yuklenip srmra getiriliyor, buradan da helikopterle tasrmyordu. Cese ...tasrma ve kanrlar sozkonusu giinlerde adeta bir sektor haline gelmi~ti. Yagl~lann baslamasi ve kayiplarm artmasi uzerme suurotesi operasyonlara kanlan cok sayida korucu evlerine donmeye basla-

186

l87

en sadrk adamlarmdan olan $enobah Babatlar dahil, Uludere ve Cukurca'mn Culyazi, Yemisli ve Kayadibi koyu sakini yuzlerce korucu evlerine donerken, Culyazi (Bejeh) korucularmm silahlan gcri ahndi. Turk komutanlar, Gulyazi korucularma gerillalann siddetli direnis gosterdigi Sikeftres tepesini ele ge9rrneleri halinde 1'er milyon mukafat ile evlerine drmme sozu vermis, ancak korucular bunu kabul etmemisti. Bu nedenle de silahlan aimdr, Devletin rmsti.

Cansmalardan

cekilen korucular, rnevzilerde sadece ucaksavar

ve ha~an kullanan gerillalan gorebildiklerini, digerlerinin slgmakl~ra .glrerck cansmalara kanlrnadignu soy Iuyor, slgmak y~ tah-

kimli mevzileri olrnayan askerlerin ise maymlara basarak kayip verdiklerini acrkhyordu.uasi Zap bolgesindcki harekattan cekilerek evlerine donenier dismda bircok koruo .. da silah birakti. lstifalann artmasi VI: askerlere klavuzluk yapan koruculann cekilmesi uzerine askerin morali daha cok bozuluyordu. Cukurca'nm Koprulu Tabur Komutanhgr'nda harekattan cekilen korucularla bir toplann yapan tabur kornutaru, koruculardan harekata devam etmelerini isteyerek, "Sizi ozel tim yapacagrm" diyor, reddedenleri de "gorevden atmakla" tehdit ediyordu.usn

Ulusal Kongre'nin Tanklara Tepkisi

Irak. Ulusal Kongresi'nin cahsmalanna devam ettigi bir surecte, f---!aburdan gecen T~rk tanklan Kongrc delcgclerinin yogun tepkisme neden oldu. Kimi delegeler Turkiye'nin protesto edilmesini onerirken, YNK Lideri Celal Talabani ortarrir yumusatarak, "Once diplomatik kanallarla bilgi ahsverisinde bulunahm" diyordu. Talabani, Turk tanklanyla i1gili Kongre'ye bilgi vermis vc siddetli tepki gosterilrnesint engellemisti.uasi Talabani'nin si.ikunet ricalanna ragmen Guney Kurtleri arnk TSK'mn niyetinden kuskulanrrustr, TV'Jerde neredeyse naklen yaymlanan pesmerge-mehmerok ortak harekan, PDK ve YNK a.le~htan tepkileri arnnrken, Cuneyli Iiderler yeni manevralara giT1§h. PDK Ankara Ternsilcisi Sefin Dizayi, PKK He arhk anlasnklaTim ve aralannda bir sorun kalmadigi icin bolgede yabano bir gu-

ce ihtiyac olmadigiru soyluyordu.msi Turk ordusunun kendi istekleriyJe Guney'e girrligini sanan Dizayi, onu istemedikleri an cektlecegini samyordu! Xebat TV'si 30 Ekim'deki haber biilteninde, Talabani ve Barzani'nin, "Turk ordusu istemirniz dismda topraklanrruza girdi. <;ekilmesini istiyoruz" §Cklindeki sozlerine yer verirken, iki gun sonra da Kurdistani Cephe Alrnanya Orgutu, PKK ile Kurt Hukumeti arasmda anlasma saglandl~m, bu nedenle Turk ordusunun cekilmesi istedi. Cephe, Alman Hukumeti'nden Turkiye'ye baski yapmasrm da talep ediyordu. Aym gun, Koln'de TKP-ML Hareketi taraftan bir grup da, Turk ordu birllklerinin saldmsuu protesto amaciyla bir gosteri yapn, (150) Tank harekan, savasm icinde olan kimi Ciineylilere yapnklan isin korkunclugunu da gosterrrusti. Zaxo'da Turk tanklarmm ge9flini izleyen YNK'1i bir komutan, "HayatJmda hi~ bu kadar utan marrusnm, Saddam'm tanklan geeseydt bu kadar uzulrnezdim" diyordu gazetecilere. Turk tanklan pesmergeler ve halk arasmda da kizgmhkla karsilanrrns, ancak yoneticilerden duyulan korkuyla sessiz kalmrrusn. PKK He Erbil rejimi arasmda anlasma saglanmasmdan sonra, Turk ordusunun askeri harekatuu surdurmesine tepki gosteren, HEP Genel Baskan Yardrmosi Mahmut Krlmc'da, Ti.irkiye'nin basmdan beri boyle bir anlasmayi sezdigini savunarak soyle konusuyordu: Tiirkiye yapttgl Itarekdtla biilgede bir j~gal kuuoeti durumuna dii~ecek. TSK suuroteei harekiuin eikili olmadlgmm bilincine IIfa$tr. Bunun do yetersiz of dug Will gijriince kara harekdtrna ba$ladl,(151)

Metina Asrlamiyor
PKK ile Erbil arasmda anlasma saglanrnasi uzerine, gerilla birIikleri Haftanin'deki kimi mevzileri bosaltarak i~ bolgelere cekilirken, tank harekatmdan cok fazla sonuc alarnayan Turk ordusu, Zap'a yuklendi, Anlasmayla birlikte Kurtler arasi cansmalann bitmesiyle TSK'nm yuruttiigu harekatta, Zap, cansmalann odak noktasi durumuna geldi. Ordu MIa eski niyetinde israrhydi. Haftanin'e yakm bolgelerde tanklanm bekletiyor, Zap'ta acacagi bir gedikle yeni bir cevirme

188

189

h~r~'katl_. a rzulu yor~u, Btl nun basa nlmasi durumund a pe$mergeyl one suremezse bile kendi giieuyle harckan surdurecekti. Ya<>I~ lan~ da baslamasi nedenivle acele ediyordu. Zap'ta sirun gL~en b~rh~ler ~peras~onlan slkla$bnyor ve komandolar tum gucleriyle $IWC d~kl .mcvzIIC're yukleniyordu, Cuneylilerin Avasin dedikleri ve Zap ~n Ikl ~olunun eteklerinden g('~tigi $iwe daginda mcvzilenen genllillar Ill' ordu birlikleri arasmda en siddetli cansmalar Yil~a ruvord u.

ker olmus, 9'u yaralanrrusti.nse

30 .Ekim 1992 gunu sabah saat 05.(){)'ten itibaren cok sayida heli kopteri $iW(Y yi born balad I. Kara bi rli kleri nin gecisini sert bir direnislc engelleyen gerilla mevzilerine yonelik hava .bombardnnanlan, Hakantepe ($ivn?za), Cayirh (I~ri$) vc M~vzltl'pc'dc.n de havan ve top anslariyla destekledi, Kara birlikI~~I sa<~tll'r surcn. bot:nba~dm:,:mlar sonrasmda, ozellikle Ciyaycres bolgesinda .. ert bir direnis gosteren gerilla mevzilerine yuklenivor s ve onlan sokmeye cahsiyordu.osa ' Ekim'in :-on haftasmda cansmalarm krzrsmasi uzerine operasyondan ~ekl~(,~ ~o~ ~Ylda korucu, PDK pcsmergelennin bu bolg~dc ord~ ~Irl.lklcn de ortak saldmlar duzenledigini soyluyordu. Turk yetkililerin aciklamalanua gore de Zap'taki harekflialOOO de pesmerge kanlrrusn.nsn (,:~.t1,?mal~nn. odak noktasi haline gclen Metina: daki operasyonlar Turk TV lcrinde uzun uzun yaymlarurken, ekranlarda gosterilen ve 'i~ b()lg~l~r: ~iye tarunlan yerler, suur scridi veya smmn 3 km. kadar I~ensl idi, Kasrm aymm ii~iincu guniinde bile sokulemcyen g:rilla mcvziler~~e saldirmak icin, PKK ill' yapnklan anlasmaya ragmen 300 PDK h pe$merge TSK'ya yardim etmek icin takucak lie Cobra viye edildi.uss)

Xakurk'taki korucular. askerlerin kendilerine guvenrnedigini, operasyonlarda orra hizada yurutulduklerini, pesmergelerin ordu birliklerine kilavuzluk yapmaya baslamasiyla da geri gonderildiklerini soyluyordu, Xakurk harekatmdan sonuc almamamasi uzerine Turk ordusu, PDK'den $emdinli sirur hatnna yerlesmesini isternis, ancak Xakurk'taki gerilla varhgl nedeniyle kendini giivende hissetmeyen PDK bu oneriyi redetmisri.nsn Bu arada uzun suredir yaprrru devam eden Yuksekova havaalaIII da, Xakurk operasyonunun baslamasiyla birliktc ulasrma a~llmrs ve nakliye ucaklan He cepheye malzeme ve personel tasmmasma baslanrmsn. 1985 yihnda ABO sirketleri tarafmdan insasma baslanan havaalaru, Cuney Savasr'na kadar surucu pisti oJarak
kulamlrrusn.

Tiirk Ordusu Anlasmayr Bombahyor

Batufa yakmlarmdaki Demka ve Sorya koylcrindekl p~merge mevzileri 1 Kasun 1992 gunu sabah saatlerinde Turk savas ucaklanmn saldmsma ugradl. Yogun bombardimanda ,ogu POK PC$mergcsi 19 ki:;;ioldu, aralarrnda sivillerin de bulundugu 130 ki$i yaralandr. Saldm sonucu koylerde bircok ev tahrip olurken, pesmerge kaynaklan Turk ucaklanndan anlan bornbalann Napalm tUTti oldugunu acikladr, PDK'ye bagh Xebat 'lV'si olaydan sonra surekli kan anonsu yapn, Bombardiman sonrasi 7 coset scssizce DO.hok'a gonderilirken, PDK olayi gizlenmeye cansn. Karayolu uzerindeki bu koylerin vurulmasmda 'yanhshk' olmasi mumkun degildi.ussi Olayda meydana gelen can kaybmm ilk gun gizlcnrnesi de halk arasinda yogun tepkilere neden oldu. Olen 15 pe$merge, PDK'nin eski kadrolanndandr, Yaralanan 9 pe~merge Ha bur' dan helikopterlerlc ~c$itli hastanelere kaldmldi. TSK yaraladlgl pesmergeleri tedavi ederek diyetini odemeye ve tepkileri yurnusatmaya cahsiyordu, Turk kurmayi, beklendigi gibi Kurt gii~ler arasmda baslayan gorusmeleri sabote etmeye cahsryordu. Ates iistiinlugii varken

Cerilla kaynaklarma gore ise, Ekim'in son iki gununde Zap'ta crkan ~<lh:?~alar~a kanji tara fa cok sayida kaYIP verdirilrnis, Sinaht'ta da bir hehkopter du~iirulmii-?tii.(155) Bu .arada, Xaxurk'ta sessizlige gomtilen snurotesi operasyondan ha~r yoktu. Kara birliklerinin sOzkonusu bolgede smm gC\hgl Ilk gunlcrde: 3.km ..iceride birkac kucuk cansma olmus, ardllld~n .~omando birlikleri ve korucular geri cekilip smrrdaki Mezar?udugu karakolunda mevzilenmtsti. Birlikler donus yolunda ~~nl~~ saldmsma ugraou$r Xakurk'un de gl,\irildigi one suruldugu gunicrd(' basrlan Mezargedigi'nde resmi aciklarnaya gore 5 as-

,?~r.

190

191

ve gerillalar savastan bu denli yorulmusken, PDK ve YNK'nin yan cizrnesine izin vennek istemiyor, gerekirse onlan da yola getirecegini ima ediyordu. Bunun icin ilk mesaji Batufa' da vermisti, Turk tarafi yaptlgl aciklamada, sozkonusu bombalamanm "yanhshkla" oldugunu iddia ediyordu, Tabii, usleri, mutefigi tarafmdan vurulan PDK tcin bu acrklamayi "yutmaktan" baska care yoktu. Turk ordusu Guney Kurdistan topraklarma girmisti, Tanklar da onlann c;agnsl veya nzasiyla Zaxo carsismda cirit anyordu, PDK sozculerinden Xosyar Zibari, "Turk ucaklan cevrede PKK'1i olmamasma ragmen, koylerimizi bornbaladr" demekle yetinrnisti.
(159)

Bombardiman olaymm esasi ise, PKK ve PDK/YNK arasmda baslayan gorusmelerdi. Sozkonusu orgutlerin temsilcileri Batufa'da bombalanan koyde toplanacakn, Telsizleri dinleyerek, "Anlasma Komitesinin" toplanacagi yeri tesbit eden Turk kurrnayt, noktayi "yanhshkla" bombalayarak anlasmaya iliskin tavnm acrklarnaya karar vermistil Ancak, aceleci davranrrus, PKK temsilcileri noktaya varmadan once harekete gec;erek sadece muttefigi PDK'yi vurabilmistil Ve oylesine ofkeliydiki Napalm kullanrrusn, Turk savas ucaklanrun PDK'liIeri oldurdugu gunlerde, Turk ordusuna ait zirhh araclar da gunun her saatinde cephe He Habur arasmda mekik dokuyordu. Tanklann korumasrm yapan PDK'li pesmergeler ise yer yer Turk uniformasr, Turk askerler de pesmerge kIyafeti gtymisti, Savas: celiskiler, ihanetler ve keskin dengeler uzerinde yuruyordu.

kar~l hare/aU yaplyor degil. Tiirkiye, bu einayet ~ebekelermu~ bulundu: gu, banndig: yerfere ka~l yapryor. Kim diyebjfir ki, bu harekQtl yapma? Baulilar diyebifir iii! bu harekQtlyapmaym? Niye yapma!(af~~? Ya.pm~· uahm da her giin gelsin, giivenlik kuooeilerimizi, askerlerl/Nlzl, poh~~mIf)izi, saoalanmtzi, hakimlerimizi ~ehjt eisinler. Yapmayallm bOlgedeki masum halk: her grin ~ehit etmeye deoam etsinler, oyfe mil BUflIl kimse isteyemez." "e:

kadar devam edecegi' seklinde yarut verildigiru sOyledi.(l60) Donemin Basbakaru Suleyrnan Demirel de, Qazaz'm aC;lklam~lanm dogrulayan bir tavirla PKK'yi tehdit ederek, ''Tu~k de~letlnin adaletine ve sefkatine" teslim olmalanm istiyor, aksi takdnde, "perisan olacaklarr" iddiasmda bulunuyordu. .. __ Demirel Talabani'nin harekahn durdurulmasr icm Banh ulkelerden yardim istedigi yolundaki haberlerin hatltlatdmasl uzerine de soyle konusuyordu: r "Tlirk giivenlik giit;leri Kuzey lrak ta Talabanf'ye kar~l.veya Irak a

=:

Tiirkiye, Gerillayi imha Etme Cabasrnda Israrh!

Turk savas ucaklan, Kurt orgutleri arasmdaki gorusme sureeini bombalarken, YNK'nin Ankara Temsi1cisi Sercil Qazaz, PKK'Ji gerillalann silahlarrru birakarak geri cekilrnesine izin verilmesi yolunda Turkiye'ye yapnklan bir onerinin rededildigini acikladi. Qazaz, Talabani'nin bu konudaki rnesapru 1 Kasirn gecesi, ust duzeydeki Turk yetkililerine iletti[;ini, ancak kendisine, 'PKK'JiIerin mut1aka Kuzey Irak'taki Turk askeri makamlarma teslim olmalan gerektigini, bOlgedeki operasyonun butun gerillalann teslim olana

Demirel, "Bir tampon bolge sozkonusu mu?" sorusunu da, '>'~ anda sOylenecek bir ~y yok. $u anda tek hedef orada yerl~ml~ olan bu gucu tesirsiz hale getirmektir."(161) .. . .. Ankara rejimi arnk, Talabani ve Barzani'ye de dl~l~nl1l gos~~mis ve oyunu kendi kurallarma gore oynayacagnu dan ~t~l~tl: Batufa bornbardimaru ile Demirel'in sozleri bir oyunun birbirnu tamamlayan iki repligi gibi idi. Banh ulkeler de 'Mam ve Kak'm' imdadma ko~muyordu. T~~a.~ bani'nin korkusu, Turk ordusunun gerillalara karst yur.ut~gu operasyonu, anlasma sonrasi bile surdurmesi degil, olasi bir v~gal durumuydu. Ve Turklerin tavrmdan kuskuluydu. Bu nedenle 00Ian fazla kizdirmak istemiyor, kendisinden daha cesur davranan Irak U1usal Kongre uyelerine sukunet tavsiye ediyordu.

General Bitlis, Miitefiklerini

Tehdit Ediyor

"Sizlerle bir an/~ma yapml~ttk. PKK yok edilecekii. Oy_sa§imdi 5iz. PKK'yla aniasnmz. Aramizdaki anla~mayl ihlal etiniz' Geretd~ 36. paraldin de giineyine ineriz:" Bu sozleri, Cuney harek!bru~ truman ve
A

icractsi Orgeneral Esref Bitlis, makamma c;a~rdlgJ :D~ ~e YNK'nin Ankara temsilcileri, Selin Dizayi He Serc;d Qazaz a soylu-

192

193

yordu. Bitlis oldukca sinirliydi. Turk [andarma Komutam, "Her engeli asanz.ionumuze okan turn engelleri yok ederiz" diye tehdit ettigi Kiirt temsilcilere Kurdistani Cephe'nin PKK ile yaphgl anlasmaya nasil baktlgml gosteriyord u .(162) Bitlis 0 ana dek yurunilen harekattan somut bir sonuc almmamast nedeniyle panige kapilrmsn. Gerillalar ates hattmdaki mevzilerini bosaltrrus ve Turk tarafuun cok guvendigi tank harekatuu buyuk oranda bosa okarrmsn. Turk generali simdi, savas meydanmda imha edemedigi gerillalan Kurt Hukiimcti'nden teslim etmcsini istiyordu! T5K generalleri, trilyonlarca lira harcanarak, onlarca kayip verilerek girisilcn harekattan somut bir sonuc almak, en azmdan Haftanin'deki gorilla birliklerini elden kacirrnamak istivordu." TV ve gazetelcrde kazaruldrgi iddia edilen zafericri gen;ege donusturmok ve sahici bir 'zafer' kazanmak gerekiyordu. Bir aydan fazla suren: binlerce komando, ozel tim, korucu ve pesmergenin: ucaklar, Cobra helikoplerteri, tanklar vc aglr toplar ~liginde giri?tigi buyuk saldmlann toz dumam dagdlp manzaraya sogukkanh bakihnca, orta yerde duran ger,egin beklenen sonuc olmadig. goruluyordul Bitlis'in tavn mesayi arkadasi bir ust diizcy subay tarafmdan soyle yorumlamyordu: lawlarma ve Asayi? Kdordulan bir zaier elde

tan'a Cenk Duatepe lomat ve istihbarato

ile Turkekul Yurttckin ba?kanhgmda bir dipheyeti de gondcrccekti.nen

ARGK Komutanlan

Erbil'de

Ateskesle birlikte kurulan Anlasma Komitesi uvcsi iki ARGK Komutam, Kurdistani Ccphe ile irnzalanan antlasrnanm 'pratik i;;leyisini izlemek' amaciyla 1 Kasnn'da Erbil'e gitmi~ti. YNK'ye ait askeri bir buroda gazl'tedl('(iL' giirii~n ARGK Komutanlan, ozclliklc, YNK'nin PKK ill' savasrnasmm bir fayda gl'tirmeyecegini anladignu, PDK'nin iso Haftanin'de ARGK'yl' kars: Turk ordusuyla birlikte ortak harekata dovam ettigini belirtiyordu. Gcrilla kornutanlanndan biri savas surecini kisara soyle ozetliyordu: Pesmerge eaidins, bizi pek. ctkilt'lIIedi. 30 Ekilll'de J-1l1ttal1ill'dclt geldim, Daha once XlIkllrk'fa kall.l/Ordlllll. Tiirk tanklan Hi/tImlin'£' Bat/i/tl bi.i/gcsinden PDK pe~mcrgc/cri oltclilii,\:{illlk gimlet/l' (1111;;/.llordu. IJk giri?lerinde cikan yogzlll cansmalardo ({lk say/lJa pl'~lIIl'rge knybl oidu. Birliklerimiz hareketli. Fazla etkil; olmazlar. SWill G(lk(a s6yfl'Yl'b iiirim: Ceres pe;;lIlI'rsc sllldms/, SCI"ckst' Tiirk

ordusunun
l'gitimini

saidms,

bizde sadece birliklerimize

!/t'lli

kaulan vcrillalann

etmek istiyor. Buna ihtiya(fan uar. B1I zajeri kazanana kadar harckiUI sii rdii rmek flillet; ta~l1lorlar.(164)
Bu basit bir ger\Ckti! Diplomatik kurallara uymayan Bitlisin bu tavn Turk Dtsisleri tarafmdan yumusaulrrusn. 'Papaz' rolu oynayan Turk hariciyesi de Erbil temsilcilerini altan ahyor, jandarma Komutaru'run yarattig. kizgm ortarm sogutmaya ve olasi bir tepkilerini onlcmeye cahsryordu. Dtsislerinin Kurt temsilcilere illetigi Demirel'in mesajma gore, 'Tiirkiye Irak'ta kahci degildi' ve PKK He anlasrnalarma da Bitlis gibi kizrruyordul Dernirel, ordusunun taleplerini ve yeni anlasma kosullanru dayatmak icin birkac giln soma, Cuney KurdisOrman Bakam Veta Tamr'a gOre, 27 Ekim 1992'ye kadar, yani 25 gonlOk sOre I'i'nde GOney Sava~l, TC'ye 10 trilyona mal oImu§tu. (17) Aym Yilin bOI~e a~lgl ise toplam 33 trilyon olarak gerqekle~i~ti. Sonraki cbnemcie 'Kuzey Irak operasyonunun' maliyetinin toplam 13 trilyon oldugu Clglklandl. ..•

gecikiirdi. Birliklerinti: sadecc Xllkll rk,'tll bir seccdc kt'lldi/crilll' saldsran 200 PC~HlcrS£'yi $afd/~I ciii. ~illldi sijrii~lIldaillli::.dc kll./llplanlilt! (ok O/dllgllllll itiraf ediyorlar. YNK, TUrk OyUIlIIIIIIII farkma erken oardi. AII/a;;/I/a imzalanmasma ragmell iedbiri elden bIfGknl1yom::. lstcsek Xak1lrk'ta/] (Ikmayabil iriz. BII heniiz lief dc<~i1,a ncak Y NK' 11111 imzalad I,~I G nlasma III 11 gerekler! IIi yerillc geti rmesi tie bagit. Silah biro): 111111111;: ise kesi IIlik/e soz konusu de-

gil ,(165)

Xakurk'tan Erbil'e giden kornutaniardan Serhat'da Turk askerinin, Xakurk'a hie giremedtgini, ilk giinler bolgeyc girmeye calisan komandolara Zaxroslarda pusu atmalan sonucu askcrlcrin cekildigini ve burdaki cansrnalarda cok sayida askeri oldurerek, 11 tufek ill' ,ok sayida cephane ele gl,\irdiklerini sovluyordu. Serhat'a gore, Xakurk'taki cansmalarda kendi kayjplan da toplam olarak 30 idi. Buna karsihk. pcsmcrgclerin ell az 450 (11u ve 1000 kadar yarahlan vardr, Serhat, ateskes anlasrnasryla ilgili ola-

194

rak da, "Anlasmaya gore pcsmergelerin bize yonelik saldmlannm durmasi gerekmektedir. Ancak Haftanin'de kimi pesmergeler Turk birlikleriyle bize saldinyor. Bunlara soz ge;iremediklerini one suruyorlar" diyordu. (170) Anlasrnayla Xakurk'taki PKK gerillalannm, Iran smmndaki Zele bolgesine g~mcsi ongorulmustu.

Zap'ta Kaybolan Birlik

Ozellikle smmn 3 km. otesinde gerillalann mevziledigi, Melil tepesi, Kaniyapink, Ciyayeres, Base ve Siwe rmnhkalarmda yo· gunla:;;an bombardimanlar surerken, ilerleycmeyen kara birlikleri de, ya sifir noktada, ya da smmn 1 km. otesinde mevzilemisti. Hava bombardimanlan sirasmda askeri mevzilcrin de kimi zaman hasar g6rdiigii oluyordu. BOyle bir bombardirnanda kulak zarlan patlayan iki korucu Isrkh koyune tasmrrusn, Zap'ta devam eden catismalann en biiyiigu Haftanin ve Xakurk cephelerinin tamamen sustugu bir donemde meydana geldi. 3 Kasim'da, araziye crkan 120 kisilik bir asked birlik gerillalar tarafmdan pusuya dusuruldu. Pusu sonucu crkan cansmada kayboIan ve aralannda bir binbasmm da bulundugu 120 kisilik a::-1(eri birligin akibeti giinler sonra bile aydinhga kavusmadi. Operasyon bolgesinden donen korucular, bu askerlerin ya Oldiigiinii ya da esir almdsgmi one suruyordu.nssi Zap'taki cansmalara katilan ve 5 Kasun gunu cephedcn kacarak Uzundere'ye gelen bir korucu, 3 Kasim gunu. PKK'lilerin pu· susuna dusen Uzundere ve Uzumlu k6ylerinden 9 korucu ile cok sayida askerin 61diigunu acikltyor. kaybolan birlikle ilgili olarak da sunlan anlanyordu: "3 Kasun 1992 giiniiydii. PKK'nin lis olarak klll/alldlgi $fll'c kamptna saldtn hazirltklan yapillyordll. Haoa {ok sogllktll. Kimse 300 metre yiikseklikteki daga itrmamnavi gaze alaltuyordll. 0 strada Neve k0liindtydik. Basimtzda bir binba§1 vardl, Binbas: askerlerin kararslzltgl1l1 gon'ince 'Kahraman olan ve benimle birlikte gelmek istevenler aynlslIl' dedi. Bunun iizerine aralannda koruculann da bllllUZdllgll lOO'den ja::.la ki~i aynldl. Sabahm erken saailerinde yola koyuldular. Biz de (elm: korumast olarak: garro aldlk. Bir iki saat yuriidaklm sonra oiurup dinlendik. Og/en saatlerine dogru C;jyayere~ yama(larmdaki Semi koyiine geldik. Burada mola oerdik. Kssa bir sure sonra PKK'[iler saldmya ge(ti. Biz bir'au; korucu ve asker hemen ka{arak geri {ekildik. Aradan iki gun ge{ti. 0 birlikien hi{bir haber alamadik. Daha eonra Tarkiye'ye dandiim. Ardtmdan geri donen arkada~lar, 0 birlikteki 20'ye yakm SlIbay, asti,lIbay ve korucunun cesedinin bulundugunu, ancak: digerlerinin izine rastlanmadtgmt s6yle1iler." (167) TSK kaynaklanna gore ise Zap cephesinde siiren catismalarda

ABD, Harekatm 'Sadece PKK Boyutunu' Onayhyor

ABO'nin 'Klrak'taki Turk ordu birliklerinin harakatmdan rahatsrz oldugu' yolundaki haberler uzerine bir aciklama yapan 01· sislcri Bakanhgi sozcusu Ferhat Ataman, ABO'nill harakata karst cikmasuun sozkonusu olmadigrm soyluyordu. Irak'a karst olustu rulan koalisyon ulkeleri nin Ankara' daki Buyu kelciliklerine harekahn niteligi konusunda bilgi verildigini belirten Ataman soyle konusuyordu: Sozkonusu iifkefere, bu harakiitm Klrak'tan iilkemize saldmlar d{henleyell teronsilerin etkisiz hale getirilinesine yOttelik oldu,~II, amaca Ifla;;tlir /jla~tlma::., kinroetlerimizin {ekilecegi bildiriimistir. Tiirkive'nin ieror!« miicadclesine daima destek ueren ABD'nitt bll miicalicle (er(l'Vcsinde Klrak'ta girisilen harakiifa kar~1 {lkmaSl sozkonusu dcgildir. Harekiiun mttmkiin olan siiraile hedefine tlla$tp sona erdirilmesi a man iizerinde herhrlllgi bir sown yokfllr. Atarnan aslmda ABO'nin rahatsrzhgim teyit ediyordu. Cunku Turk taran harckatm siireli oldugunu ve bir sure soma cekileceklerini ABO ve diger ilgili ulkelere bildirrnek zorunda kalrrusn. Ataman'rn sozunu ('ttigi mutabakat, ABO i1e TC arasmdaki PKK kar~ltJ ittifaktr, Soylentiler uzerine bir aciklama yapan ABO Disisleri Bakanhgl Sozcusu de, Turk ordusunun K.lrak'ta PKK'ye karst giri:;;tigi askeri harekan desteklcdiklerini belirtiyordu. Sozcu Tiirk Hiikiimeti'ne bir uyan olarak da Kurt kokenliler dahil, Turk vatandaslanrun kulturel veinsan haklanyla i1gili cahsmalan desteklediklerini hie geregi yokken dile getirmisti,

196

197

4 Kasun guniine kadar "1Y44 ill' 204Y rakrmh

tepeler" ele gL,\,iril-

mis ve "e~kiyanlll sokulmcsi icin" operasyonlara devam ediliyordu! (168) Kar ve soguk bu operasyona en cok bir kat; giinliik daha omiir biciyordu,

Pesmerge ve Gerilla Cepheden Cekil'iyor

lasmasmdan sonra Kasim aymm ilk giinlcrinde Xakurk'taki per merge ve gerillalann buyuk krsrm mevzilerden cekildi, Anlasma geregi gerillalardan 15 kisilik silahh bir oncu grup Xakurk'tan, 350 kisilik bir grup da Haftanin'den Iran suun yakmlanndaki Zele'ye aktanldr. Ateskes anlasmasma gore, smtrda uslenen gerillalann onemli bir krsmi bir sure soma Zele bolgesine yerlesecek ti.

PKK ile Kurt Fedcre Hukiimeti arasmda Sc,glanan ateskes an-

Fazil M6.tni ile Fetah Osman gibi komutanlann Turk ordu birliklenyle i§birligi halinde gerillalara saldirmaya devam etmesi uzerine, Anlasma Komitesi ise el koyarak, cansmalan sona erdirmek icin mudahele etti, Fazil Mutni ve bagh adamlanrun PKK He vanlan anlasmayi sabote etmek istemesi uzerine basgosteren anlasmazhgl gidermek i~in YNK-MK uyesi Kosret'de Zaxo'ya gitmisti. Mutni, gerillalann tumuyle Behdinan'dan okmasim isterken, PKK'liIer tlimiiyle eekilmeyi redediyordu. Haftanin'deki gerilla kamplanna yakm pe~merge mevzilerine giden Mutni, PKK'liIere bOlgeden tamamen ~kilmcleri i,in bir gun sure tanrdrgmr, aksi takdirde saldiracaklanru soylemis, buna karsihk "lsterseniz simdi saldirm" yamhill alrrusn.nes)

"Savas, Tarihimizi Cok Derinden Etkileyecektir"

PKK Genel Sekreteri Abdullah Ocalan bir anlamda savas ve bai9<;e siirdiigii 4 Kasun giinii, Erbil rejimiyJe yaptiklan anlasrna sureci ve Zap'taki durum ill' ilgili aoklamalarda bulunuyordu, -Kiirdistani Cephe iie PKK arastnda c;ah$malann dllrdllgll ve bir anlasmamn sozkonusu oldugll bu giinlerde geli~meleri nasll degerlendirif1?1Il

Kurt gut;leri arasmda vanlan anlasma Guney Kurdistan'da sevin<;l~ .k~r~t1al~dl.Araba konvoylanyla Batufa'dan Erbil'e gecen 35(? kl~lhk genlla grubu YNK'1i pesrnorgeler tarafmdan sevgi gostcrilcriylc karsilandi, Ceceyi Erbil'de geciren gcrillalar sabah saatlerinde Zele'ye dogru yola ctkh. Ancak ateskcs anlasmasi surosince bulunduklan mcvzilcrden kucuk birliklcr halinde cekilip Erbil'e gclen kimi gerill<liar ile flzcllikl~ POK'liler arasmda anlasmazhklar bas g6sterdi. Kentte giren gen llalar slogan lar a tarak ka laca klan yerlere gidcrkcn, PO K'Iiler tepki gosteriyordu. Kimi yerlerde de PDK'liIer gerillaiardan silahlanru teslim etmelcrini istiyor, bunu rededcn PKK'liIcr yeniden ~ab?~ya hazirlaruyordu, Ote yandan, Turk ordusunun ozellikle Haftanin'deki ilerlemesi suruyor, PDK'1i kimi bir1ikler anlasmaya ragmen TSK'ya rehberlik ederek, PKK'ye att depo ve sigmak anyordu. Ordunun Zaxo iizerinden ylgtnak vc zirhh sevkiyah da aym gi.inJerde siiri..iyordu. Bu nedcnle anlasmaya ragmen Haftanin'de kimi yerlerde gcrillalar ill' TSK VI.' onlara rehberlik eden pcsrnergeler arasmda yer yer ~ah:r malar surdu. Sonraki gunlerdc PKK, Erbil Hukumeti'ne bir ultimatom vcrerek, pcsmergelerin Turk ordusundan aynlrnasim istedi, Haftanin'dc ateskes anlasmasma aykm olarak, PDK-MK uyesi

yorsUntlZ?

-Kendileri zorda kahnca Turk ordusunu t;aglrdrlar. Ucaklar yetmedi, kornandolar yetmedi, en son zirhh kuvvetleri devreye soktular, Ve simdi saldmlanru bu araclarla siirdiiriiyorlar. Bugi..in aldigumz bir habere gore, pesrnergeler tanklann onunde yurutuJUYOT. rkadaslanrmzm bugun girdikleri cansmalarda ve vurA duklan noktalarda bunlar bulunuyormus Turk basnumn iddialan bostur. Buyuk bir abartma var, Cucleri oyle etkili degildtr. Tanklar sayesinde biraz hareket edebiliyorlar. Guclerirnizi bu yeni duruma gore bir kez daha konumlandmyoruz, $unu bir kez daha belirtelim, 'imha ettik, bellerini krrdik' gibi sozler buyuk yalanlardan ibarettir. Onlann kayiplan kat be kat fazladir. Yeni saldmlar gelistirme dururnumuz sozkonusudur. Zap cephesindeki cansmalar da devam etmektedir. Burasi iiQ,incti cephe olmaktadir. Bu cephede de epey buyuk kayiplan olrnustur. Pesmergeles tanklarm himayesinde olmasma ragmen, oyle fazla savasacak durumda degildirter,

199

Cephe'de rU15Il geli$meler var? istedigi komploya ortak oldular. En son saldmyi yoneten PDK'}i falan da degil, Tenin ajarudtr. Bu tur adlar cok, bunlar PDK'1i de degil, direkt TC'nin bunlann arasma yerlestirdigi ajanlardir. Tabii Barzani de ruhunu ve iradesini boylece Teye baglarms oluyor. Dolayisiyla aynlmak isteseler de, Turkiye'nin emrinden crkarmyorlar. Her ~yleriyle baglanml~lar, gucleri yok. Ve boylece tanklann onunde azap askerleri durumuna gelmislerdir, bunlan dag tas dolasnnyorlar. Talabani gii,leri geri cekilme durumundadir. Fazla sava~maya niyetleri de yok. savasacak durumlan da. Bundan once de bazi gorusmelerin yapildrgnu basma aoklarrusnk, Xakurk cephesindeki arkadasumz kendi inisiyatifiyle kar~l taraitan gelen isteme cevap vermistir. Bu cephede onlara bine yakm kayrp verdirildigi haberi var. Buradaki sorumlu arkadasrrmz onlara, 'Bu cansmayi boyle surdurrnenin fazla yaran yok. Uzerimize gelmeyin. Biz de size fazla darbe vurmak istemiyruz. Aynca bu dusmarun bir komplosudur. Biraz yurtseverlik varsa bu cansrnalan birakrp gidin. Sizinle sonuna kadar cansrnak istemeyiz' diyor. Onlarm icinde de bazi komutanlar, bunu uygun goruyor ve gorii~meler bOylelikle gen;ekle~iyor. -Gon"i$melerde neler koml$uluyor, bll konuda kim ne iieri siiriiyor? -Oyle fazla bir sey yok. TC'nin komplosunu bosa cikarrna cabalart var. Bu komploya azgmca kahlanlar kendileridir, Bu kornploya karst direnisirniz Kurdistan halki icinde muazzam bir i1gi VI.' coskuya neden oldu. Barzani kuvvetleri ilk defa yenildi. TC kuvvetlerinin miidahalesi olmasaydi hepsi kaop gitmi~ti, bitmisti. Cerici bir giiruh daSJlffil~ oluyordu. Halk bundan buyuk mutluluk duymaktadir. Bu ihanet giiruhunun boylesine darbelenrnesi bash basma bir zaferdir. Bu zafer hem askeri alanda ve hem de siyasi alandadrr. Korfez Savasr'nda kullarulan teknikle uzerimize geliyorlar. Dogan Giir~'in kendisi bile acrk aok fosfor bombalan kuilandiklanru sOy!uyor. Her giin tonlarca bomba anyorlar, topra~n her metresine -l1i!ka, bomba anhyor, Boylesi bir ortamda tekimiz kalsa da, bu l~~gi olmaz. Kaldi ki, boyle bir durum da yok. Butun NATO vw' ryalistleri arkasma alarak bu saldmlan surduruyorlar. Ta . irlikci komploculan da yanlarma alarak bunu yapiyorlai . te diiriist kisiler de var bunlann icinde.
-TC'nin uygulamak
':~4;
f-.;~

-Kiirdistani

Kiirdistani Cephe icinde yurtsever orgiitler ve kisiler de var, bunu da belirtmek gerekir. lste bu kesimleri bu cirkiu savasm icinden cekrnek icin bazi gorii~melerin, gorusme y6ntemlerinin dogru olacagl aciknr, Dogru bir dzgi temelinde birlik, dernokratik iliskiler cercevesinde veya diger bir tabirle yeni bir siyasi cerceve dahilinde iliskileri duzenlemeyi her zaman istedik. 'PKK silahlanru teslim ediyor' vb. soylentilerin ash astan yoktor. Verdigimiz bu kahramanca mucadele ilc Cuney halki dogru bir cizgiye cekiliyor. Isbirlikciler tastiye edilecektir, tecrit ve teshir edilecektir. Bu, partimizin basmdan beri savundugu cizgidir. KIsaca dogru bir cizgide cok onemli ve anlamh bir ayhk savas yasadik, Bu bir ayhk sa vas, tarihimizi cok derinden etkileyecektir. Bundan sonra daha da gelisccektir bu savas Kuzey ve Giiney arasmdaki iliski daha saghkh bir sekilde gelisme imkam da yaratmaktadir. Devrimd egilimler biraz daha gu, kazanaoilir, isbirlikci egilimler oldukca tecrit ve teshir olacaknr, Kayiplar her zaman olur, fakat cok anlarnh bir savas donemi get;irdigimiz icin kazarumlan cok daha fazladrr, - Tii rk ordusu nun Giineu' e girmesiuden sonra, cek! Ii r m i cekilmez mi tarusmalan giindcmc geidi. Siz nasi! dcgcrlclldiriyorsl/lw::? -Bizim acmuzdan hit; onemli degildir. Tedbirlerimizi, ister kalSill ister kalmasm, ona gore ahyoruz. Kalmasi kendi amaclanyla bagtannlrdu. Eger uluslararasi bUIgese I sartlar gerektirirse veya elverisli olursa kahr, Kalmasa bile kcndi adamlanm ycrlestirir. Mesela Turkmen Partisini oldukca dcstekler, Yani buna dolayh bir i~gal diyelim. En onemlisi de olumlu bir Kurt siyasal inisiyatif veya olusum ortaya cikarsa onu tasfiye etmeyi hedefleyebilir. Geli;;memesi icin her tiirlii yola basvurmaya cahsacaknr. Bilindigi gibi 15 Kasim'da 3--4 devletin Dtsisleri Bakamru toplannya t;aglrmakta ve buna onculuk etmektedir. VI.' boylesi bir olusumu tasfiyc etrnek istiyor. Zaten Kiirdistani Cephe'nin bizimle biraz tliski kurma ara~l da bundan kaynaklamyor, bu durumdan I:;ckiniyor. Aslinda biz zorlandigmuz icin dc-gil, onlar zorlandiklan icin bu gori_j~meleri gelistirrnek istiyorlar. Tabii biz de Turkiye'nin tasfiye hareketine siddetle karsiyiz. TC ordusu kalmak isteyebilir. Oradaki Kurt halkaun siyasal gu, kazanmasim bogmak isteyecek ve bu yonlu saldmlan yapmak isteyecektir. Ve mutlak kendi kontrolunde tutmak isteyecek-

200

ii:
;'~"f ~ ,

201