Mesut AK 200413131001

AĞAÇ MALZEMENİN KORUNMASI

Organik bir hammadde olan ağaç malzeme çeşitli kimyasal maddeler ve metotlarla
korunmadan kullanılırsa,mantarlar,böcekler ve deniz organizmaları tarafından çürütülmesi
yada tahrip edilmesi doğal bir olaydır.
Bu faktörlerin etkisi ile ağaç malzemenin kullanım değeri önemli ölçüde azalmakta ve
her yıl büyük maddi kayıplar oluşmaktadır.Biyotik faktörlerden başka abiyotik faktörler,
özellikle de yangın ,odun kullanın değerini önemli ölçüde düşürmektedir.Bu sebeple
emprenye maddeleri kullanılmaktadır.

Emprenye nedir ?

Emprenye ahşabı çelikte daha dayanıklı betondan daha sağlam ve tüm inşaat malzemelerinden
daha sağlıklı bir malzemeye dönüştürür ve onu mantar böcek termit deniz kurdu gibi
zararlılardan koruyarak çürümesini önler

Diğer bir tanımla emprenye ;

Değişik yöntemlerle ahşabın bünyesinde çeşitli kimyasal maddelerin emdirilmesi işlemidir.

Bu işlem ahşap malzeme işlenmeden önce bir kez uygulanır ve ahşap malzemenin hizmet
ömrünü en az 10 kat arttırır.

Neden emprenye ;

Emprenye ahşap malzemenin çevre iklim şartları, yüksek ısı, nem, mantar, böcek, termit,
deniz kurdu vb gibi çürüme sonucu hizmet dışı kalmasına neden olan faktörlere karşı en az 10
kat arttırır. Örneğin emprenye edilmiş bir elektrik yada telefon direğinin ömrünün 50 yıl
emprenyesiz direğin ömrünün 5 yıl olduğunu unutmayın

Bazı emprenyasyon maddeleri şunlardır;

Bakır sülfat, çinko klorür,çinko sülfat,civa klorür ,arsenikli maddeler,flüorür ve

flüoksilikatlar, emprenyasyon maddelerinde aranan özelliklerin hepsini bir arada yerine
getirecek özelliğe sahip değildirler
Bu nedenle belli oranlarda karıştırılarak kullanılmaktadırlar.Belirtilen emprenyasyon
maddelerinin bazıları (fosforik asit amonyum sülfat,cıva klorür borat ve silikat bileşikleri)
yanmayı önleyici emprenyasyon maddesi olarak da kullanılırlar
Bu kimyasal madde ya da kimyasal madde karıştırmalarının emprenye maddesi olarak
kabul edilebilmesi için aranılan özellik şunlardır;

- Zehirlilik
- Devamlılık
- Nüfus kabiliyeti
- Metallere etki yapmamalı
- İnsanlar için zararlı olmamalı
- Odunu tahrip etmemeli
- Ekonomik olmalı
- Nakliyat
- Yanmaya dayanıklı olmalı
- Osun yapısı ve geçirgenlik

1
 Ağaç malzemenin emprenye işlemine hazırlanması;

Etkili bir emprenye işlemi yapılmak istendiğinde, ağaç malzemenin daha önce uygun
bir şekilde hazırlanması gerekir.Yuvarlak haldeki gövde kısımlarında kabuk soyulmuş ve
özellikle yağlı maddelerle emprenyeden önce, malzeme yaklaşık % 20 ve daha altındaki
rutubet derecesine kadar kurutulmuş olmalıdır.

Suda çözünen tuzlarda emprenyede ise lif doygunluğu noktasına kadar kurutma yeterli
olmaktadır.Ancak, Böücherie (besi suyunu çıkarma ) ve difüzyon metotları ile emprenyede
kabuklar soyulmakta ve kurutma yapılmaktadır.

Güç emprenye edilen ağaçlarda nüfuz derinliğini arttırmak için incising (yarık açma )
işlemi yapılabilir.Bu işlem , özel aletler yardımı ile , ağaç malzemenin direncini azaltmadan,
liflerine paralel yönden yarıklar açmak şeklinde yapılmaktadır.

Ayrıca ağaç malzemenin kullanım yerinde gerekli olan bütün kesme , delme ya da
oyuk açma işlemleri emprenyeden önce gerçekleştirilmeli ve malzeme son şekline
getirilmelidir.

Emprenye metotları ;
- Basınç uygulamayan metotlar
- Fırça ile sürme ve püskürtme metotları
- Daldırma metodu
- Batırma metodu
- Sıcak ve soğuk metot
- Basınç uygulayan metotlar

MADEN OCAKLARINDA KULLANILAN AĞAÇ MALZEMELER

Ağaç malzeme madem ocaklarında dış yapı çeşitlerinde, kuyularda galerilerde ve esas
madenin çıkarıldığı yerlerde kullanılmaktadır.Buralarda kullanılan ağaç malzeme biçilmiş
veya yuvarlak halde bulunmaktadır.
Ülkemizde en fazla kullanılış yeri % 90 oranında olmak üzere, % 2 oranında ise diğer maden
ocaklarında bulunmaktadır.Yuvarlak haldeki direklerinin % 95 i ise kömürün asıl çıkarıldığı
yer olan ve damar adı verilen kısımlarda değerlendirilmektedir.

AĞAÇ MALZEMELERİN CİNSLERİ VE ÖZELLİKLERİ

Doğal dayanıklılık bakımından en uygun olarak meşeler ve yalancı akasya bu amaçla
kullanılabilir.Ancak bu ağaç cinsleri fazla ağır olduklarından tercih edilmemektedir.

Çam, ladin ve kayın ülkemizde en çok kullanılan ağaç cinsleridir.Ayrıca, kestane ve sedir
bu amaçla kullanılabilmektedir.Doğal dayanıklılığı fazla olmakla birlikte maden direği olarak
kestaneyi ormanlarımızdan temin etme güçlülüğü mevcuttur.

2
Bu cinsler arasında ;

ÇAM: Basınca ve eğilmeye karşı dirençli olup, aynı zamanda esnek ve haber verme özelliği
iyidir.Çam maden direklerinin haber verme özelliği kurudukça artar.Aynı zamanda
mantarların tahribine karşı dayanma kabiliyeti artar.

LADİN: Yeterli derecede dirençli, haber verme özelliği pek iyiyse de değerli olduğundan
kağıt sanayinde fazla kullanıldığından maden direği olarak değerlendirilmesi uygun değildir.

MEŞE: Basınca karşı fazla dirençli, haber verme özelliği yeterli derecede fakat pahalı ve ağır
bir ağaç cinsidir.

KAYIN: Basınca karşı direnci iyi, dayanma kabiliyeti azdır.Aynı zamanda kayın maden
direkleri ağır olup, haber verme özelliği liflerin kısa bulunması dolaysısı ile azdır

GÜRGEN: Kayına benzer daha da ağırdır.

AKASYA: Maden direği olarak bilhassa ve uygun olmayan şartlarda fazla dayanmadı
dolayısıyla ve basınca karşı direncinin iyi olması nedeniyle elverişlidir.Aynı zamanda haber
verme özelliği iyidir.Bununla beraber akasya az miktarda mevcut olduğundan pahalı ve elde
edilmesi güçtür.

Maden direği olarak kullanılacak ağaç malzemenin aşağıdaki özelliklere sahip olması
gerekmektedir.

A.Direnç yüksek olmalı

- Elastikiyet modülü ve basınç direnci yüksek olmalı
- Şok direnci yüksek olmalı (gevrek olmamalı)
- Direnç- özgül ağırlık oranı yüksek olmalı

B.Mantar ve böceklere karşı dayanıklı olmalı

C.Kolay temin edilmeli
D.Tesis ve bakım masrafları düşük olmalı

Maden direği standartları;

Maden direkleri TSE tarafından TS540 numara ile standardize edilmiştir.Bu standarta göre
maden direği olarak kullanılan ağaç cinsleri şunlardır;

İğne yapraklı ağaçlar;Çam,ladin,göknar,sedir,ardıç

Geniş yapraklı ağaçlar; Kayın, Gürgen, Okaliptüs, Akasya , Dişbudak ,Karaağaç, Kızılağaç,
Akçaağaç, Kavak, Kestane, ıhlamur.

3
 1.SINIF MADEN DİREKLERİ

1. Çürükleri bulunmaz. Mavi renklemeye izin verilebilir

2. İnce çap grubunda 4,orta çap grubunda 5,kalın çaplarda ise 6cm e kadar bulunan budaklar
kusur sayılmaz.Sağlam budakların metredeki çapları toplam 30cm i geçmez.Bir çevre
etrafında toplanmış bulunan sağlam budak çağlarının tümü direk çapının 1/3 ünü
geçmemelidir.
3. 1cm den geniş olmayan ,uzunluğu direk boyunun %3 ünü aşmayan çevre çatlağı ile o
baştaki çapın ¼ ünü geçmeyen öz çatlağı bulunabilir.Yüzeysel çatlakların derinliği 2cm yi
aşamaz.Halka,yıldırım ve don çatlakları bulunmamalıdır.
4. Eğriliği tek taraflı olmak şartı ile %2 yi aşamaz,lif kıvrıklığı % 8 den fazla olmamalıdır.
5. Çap düşüdü metrede 1 cm yi geçemez ikiz özlülük bulunmamalıdır.
6. Eksantrik büyüme o baştaki çapın 1/10 undan fazla olmamalıdır.Eğrilik ve lif kıvrıklığı
aynı direkte olmamak şartı ile 3 kusur bulunabilir.

2.SINIF MADEN DİREKLERİ

1. Ancak başlangıcı bulunabilir.

2. Bir çevre etrafında toplanmış sağlam budakların çapları tümünün bulundukları
yerdeki çevrenin ½ sini geçemez,Özürlü ve düşen budak bulunamaz.
3. Genişliği 1.5 cm yi, uzunluğu direk boyunun %5 ini geçmeyen çevre çatlağı ile o
baştaki çapın 1/3 ünü geçmeyen öz çatlağı bulunabilir.Yüzeysel kuruma çatlakları
bulunabilir.
4. İki taraflı eğrilik olabilse de her bir eğriliğin miktarı % 2 yi aşamaz. Bir taraflı
eğrilik ise % 4 den fazla olmamalıdır.