MEVLANA
CELALEDDIN
-MEKTUPLAR
anne
Abdilbiki GOLPINALIsuNUs
eid Caileddin Mehunmodin mettupenns siege creme, Dee
cin since i halla dana theme eine since aimee eden
Gerghin debe mek, Nevis Creat met
tne vare cevenlandoma mekepie trkeye emis endan ees de
tuna intone etimaye sna. bektoniars trays eres a Mt
Sinaia bt Be sara mend ekeeparas aad senor
‘net. Cerin soe ran tremens Basins ear
Susan muito, sae sean ms cin Sener
Xie, Het Meavengars baiting pe avn
‘Miers sve, girmen rien! bord bdo Ams melee
Serine extn ty, Satan deme kage sem, Soe
{4 atimigor Hb mest, Mediate dear her hale om mi
ES tr se taatan tn, a yd Stevan ecb be
uger, Yami elton eed mals een Me tinal slit
{nine masta, 15¥- meting bw ectcsdtn mecttens arian Be ha
fle” ctedcivinmwktammen Sertasysramusarena Mecdeinin
Seite titan, ysl vy ern seinen Melon
‘Stntinn tattoo. Avie aninnrer bap in Metin tm
spr cure Se Sumo un er hn ian eo
{Gina neniecas, mutans smcrsaien sake, Nn
{akan eae’ Mahi: Slim Ved sna. Salan eed aye
{ited semen tr tks tarde tan enlace,
San Vet tommamas, pox ae tsar, handan ine i ya
i feo oth mean epi rnb a
fim 'hmerme pve to one
Bx melts, Menke set atonal snes yee mre
oan wn
1) inne aes aunt, mei ses Doman sri vs
Fret etc cnc faeces
2) "Hiniteidnstresn tr, ere tv afaapmi mina ae
esis IMEX. ya ait ao ein ha ue aoY ean
likleri o devrin. Bu niishayla Meviana’nin yasadigi devir arasmda, ya pek az bir
zaman vardir; yahut da bu niisha, Meviana’nin hayatmda yazlmistir. Bazi mek-
tuplarm bulunmamasi, ikinci ihtimali kuvvetlendiriyor. Yenikap: Mevievihanesine
vakfedildigine gére saniriz ki I. Ebabekir Celebi’nin istanbul’a siiriilmesinden
(siiriiliisii ve vefati. 1048 h. 1638) sonra dergahtan cikarilan ve satilmak iizere
tstanbul’a getirilen kitaplardandir, Herhalde bir Mevievinin eline geemis, gétiiriip
Yenikap: Dergahina vermistir.
3) Konya Miizesinde 79 No. da kayith bulwnan ve tercememize esas olan
niishay1 yazan, Seyyid Burhaneddin Muhakkik. Tirmizi’nin, Meviana‘nin, Celebi
Husameddin’in elyazilarin1 bulmus, hatté Tebrizli Semseddin hayattayken yazi-
Jan «Makaalit»1 gérmiis, bu niishadan bir pargay1 yazmis, mecmuayi 752 yilnyla
155 yili arasinda (1351-1354). bitirmistir. Mektuplara numara koymasi, istinsah
ederken unuttugu yerleri kenarlara yazmasi, baz yerleri gene kenarlarda diizelt-
mesi, bu mektuplar: asillarindan, yahut asillarmdan yazilmis niishalardan yazdi-
ma delalet eder.
Biitiin bunlar, mektuplarm Meviana’ya aid olduguna dair karinelerdir, beyyi-
nelerdir. Mektuplari Mevlana’ya aid oldugunu gésteren en ehemmiyetli delilse,
bizzat mektuplardir, mektuplarin muhtevalaridir.
Her seyden énce sunu séyliyelim :
Mevilana’nm biitiin eserleri bir tiimdiir. Hicbir eserinde, bir baska eserindeki
fikrini nakzetmez Mevlina. Bu da, eserlerini olus devresinde degil, olguniuk dev-
resini idrak ettikten sonra verdigini gésterir. Divanmdaki b4z: siirler, bu kaideye
uymuyabilir; fakat bu istisna, hiikmiimiizii bozamaz. Mevlana’nm «Fihi mA - fih»
deki bir sohbetinin hulasasim, yahut daha genis izihimi «Mesnevi» de, «Mesnevi»>
deki bir hikayesinin hulasasm: sohbetlerinden birinde, divanimdaki beyitleri,
rubaileri, telmibleri, fikirleri «Mesnevi» de ve sohbetlerinde pulabiliriz, Hatta
babasmin «Ma4rif» inde, miirgidi Seyyid Burhaineddin’in eserlerinde bulunan be-
yitler, anlatilan hikayeler, Mevlana’da, hem de bol-bol yer alir. Sendi ve Attar’a
pek diiskiin oldugunu bildigimiz Mevlana’nin eserlerinde, bu sairlerin siirleri ve
diisiinceleri gériiliir. Sems'in «Makaalat» mdaki hikdyelere, sevdigi, okudugu
Arap sairlerinin siirlerine, eserlerinde sik sik rastlanir. Mektuplar da bu kaidenin
fgine girmektedir. Bu husfisu, birkac érnekle aydinlatalim :
III. mektupta, bir avuc bugdayin ambardan, bir demet giiliin giil bahcesinden
érnek oldugunu, ambarm pazara, giil bahcesinin sehre gitiirillemiyecegini, sdzge-
limi olarak séyler. «Fihi, m4 -fih» te, 7. Béliimde, herseyin, gerektigi kadar veril-
dizini anlatirken getirdigi érnekler, hemen hemen, bu mektuptaki érneklerin ay-
midir (Tiirkcgeye tercememiz; Fihi m4-fih; ist. Remzi Kitabevi — 1959, s. 24).
X. mektupta Necmeddin tbni Hurrem Cavus’tan bahsedilmektedir. Bu zatr
«Fihi ma-fih» te de buluyoruz ve bir aralik Seyh Salahaddin’in aleyhinde bu-
lundugunu anliyoruz (27. Béliim, s. 81). Ayn mektupta, II. Halife Gmer’in za-
manimda, Medine’deki yangin anlatihr; Omer’in, atesi sadakayla séndiiriin dedigi
hikaye edilir. Aym olay, «Mesnevi» nin I. cildinde hikaye edilmektedir (Kasf-al
Abyat’li Mesnevi, fran - 1299, s. 96).
XIX. mektupta, namazin siretinden séz edilmekte, énii, sonu oldugu bildi-
rilmekte. «Fihi m4-fih» te, 3. Béliimde (s. 9-10), 8. Béliimde (s. 26-28), 44. Bo-
liimde (s. 150), aym bahis aym tarzda gecer. Ayni mektupta, Tanrrnin, erenler-
|e
—vVv—
oe «Sifatlarimla ik, giriiny dedigi anlatilr. Bu bahis, «Fihi ina - fih» te,
a i mee oe ree eae nat de ayni hitap, Seyh Serrezi’yedir
‘ Se y in» de, bu sézii, Siryanos’a séyletir (Tah-
sin Yazici1 basimi, c, I; T.T.K. yayim. Ankara — 1959, s. 257 . .
co See eed seyhe uymayip namaza kalktiklan, yaliie iki tine ies ae
ir lervisin de namaza kaikanlarm arkalarin kibleye cevirmis Bidubinant ka
oe a Gee Hableye yonelmis bulundugunu gordiigii kasaca mache aa
oe a Rae ve Manakib-al Arifin’den énce bildirdigi gibi Sultan-al
— egcaag oe an vefatindan bir yil sonra, yani 629 hicride (1232)
oo hee : es Meviana ya miirsidlik eden Seyyid Burhaneddin Mu.
ee tne c ie BATihs inde de bu olay, bir miinasebetle anilir (ibtida-
en Sam f 8 ers basimi Veled-name - Mesnevi-i Veledi; Tehran —
Steal vices; oe 5 . 2933107). Seyyid Burhaneddin der ki: «Ulu Meviana
ee a ae u, Hacegi dedi ki; Namaz vakti geldi. Hepimiz kalktik
Mian Bo ace lan pons gérdik ki, biz namaz birakmisiz; yiiziimiizit
ee hon ne Faso (Bedi'uzzaman Fiirazan - fer basimi; Tehran — 1339
an aa Nivitihean ae S. 62). Mevlana bunu, «Fihi ma-fih» te, 3. Bé.
a ie. pein See da da bu seyhin, Sultanel -Ulema, bu manevi g6-
ee wee an a ere Hiacegs oldugu agklanir (Midhat
ects Rarer Eedion. ae Ca ps Me or «Manakib-al Arifiny de,
a XXVIE. mektupta fs4’nm,
haneddin’in «Maarify inde (s.
(s. 202).
éfkeyi yenmek hakkmndaki sézlerini, Seyyid Bur-
3) ve «Fihi ma-fih>in 67. Béliimiinde buluruz
; XXXIX, mektupta devirden bahsedilir. A
(26. Béliim, s, 100). «Mesnevi» de de birgok
Satir, 11-13; 295, s, 27-29); V. ci
yni bahis, «