r

Savas arulan
,

an:'
J-.. I \(

Che Guevara

Ernesto Che Guevara

SAVA~ ANILARI
Turkeesi: Se~kin CAGAN

Orijlnal adi: PASAJES DE LA GUERRA REVQJ .. CIQNARIA U Ilk yaymi: EDICIONES UNION Havana, 1963 TUrklye yayim: AN'r YAYINLARI Istanbul, Hazlran 1968

ANT YAYINLARI
Dlzgl ve baski: 'ri\~ MATBAASI
IlajaloA!u, Baf1llusahlp Sok. Emek Han 16l29, iSTANBUL

CHE'nin Hayatl
Ernesto CHE Guevara, 14 Haziran 1928 gecesl Arjantin'in en oncmli §ehlrlerinden biri olan Rosarlo'da dogdu. HenUz lki yasmdayken, ilk astrm krizi geldi. Sierra Maestra'da Batista ordulanna kar~l savasirken Che'ye zorlu dakikalar y~atan bu hastalik, BoIlvya ormanlannda Barrlentos'un askerlert tarafrndan vuruluncaya kadar bir tUriU yakasrm brrakmadt. Yilksek mUhendis olan babasi Ernesto Guevara Lynch, !rlanda asillt blr alleden geJiyordu. Anast Cella de la Serna tse Irlandah-Ispanyol karismu tdi, Che il~ yasmda iken ailesl Buenos Alres'e yerlesti, Cella de la Serna 0 gilnlere ait bir aDiSIDI §l:iyle anlatiyor : "Erllesto dort ya,}ma basbjpllda, artIk baskentm iklimine dayanamaz olmustn, Astlm krizlel'l geldlgi zaman basim babasmm giigstlne dayar, oyJe uyurdu. Ancak bu ~ekllde rahatlayabildigi il}in, babasl I}Ogu zaman geoolerlnl Cbe'nln yata~nda g(l4,'irirdi. Sonralan Che'nio durnmu daha da kotiile~tl. Doktorlar tedavlslnln ~k gil!;) oldugunu, mutlaka lkJlm degl~tlrmesl gerektlglni siiyledller,» Yeniden go~ ettl Guevara allesi, Cordoba'ya gittiler. BOIgeyt blr sUre gezdlkten sonra, Alta Gracia'ya yerlestller. Burada cne'nm sa~ltk durumu biraz dUzeldi ve astim krizleri seyreklestt. Che'nin, Cella ve Ana Marla adli lkl kiz, Roberto ve Juan

Martin adlt da iki erkek kar<~eljl vardi. Che yedl y~mda !ken Bayan Guevara'ya Egltim Bakanhgmdan resmt blr yazl geldt, Yazrda, Ernesto Guevara de la Serna'nm yedl .ya.§ID.~ bastlgl halde hula i1kokula kaydedilmemig oldugu bildtrfliyordu. Bu olayi Bayan Guevara §I:Iyle anlatrr: "Hemen eevap verdlm, Bakanbg..n, cocuklarm egltlmiyle i1gilenmesi bent {ok sevindlrml~tI. Ger!;l Che'ye alfabey! og· retmlstlm ama, asttm krizleri yUztinden okola gldemiyordu. Aneak iklnei ve Ut;Uncu snuflarda okola devam edebUdi. ~In· ('I ve altmea slDlnarda ise arada suade oktda. gitme imldl-um) bulablldl. Kard~lerl onun derslerlnl not ederler, Che de bunIan evde, yatajpnda hazn·{ardl." Sonra ortaokul zamaru geld! ~attl. Guevaralann Catra· mina adim verdlkleri, hurdasi ~lkml§ 1930 model blr arabalan vardi, Bayan Guevara, Che lie arkadaljlanm arabaya doldurur, hergun Cordoba'ya okula gotUrUrdil. 0 gtinlerde Guevara'iar Alta Gracia'mn zengln allelerinin yaljadlklan "YUkan" semtte, Villa Nidina adlt bir evde oturuyorlardt, Ashnda tipik btr burjuva atlesi IdUer. Politik egiUmlert ltibarlyle de sola acik liberal olarak tammrtardi. Ispanya 1~ Savaljlnda a~lko;a Cumhurryetctlert desteklemislerdt. Zamanla mall durumlari bozuldu Guevera'iann. Bayan Guevara .'jehrin dlljmdaki biiyiik ~ift1i· glni satmak zorunda kaldi. Yeniden. Cordoba'ya goO; ettiler. Che, Egitim Bakanhgma bagh Dean Funes Lisesine devama basladr. Okulunda lnglllzce ogrenimi yapihyordu, Franslzcaya da hiiyiik ilgi duyan Ernesto, annesinden bu dili ogrendi. Daha 14 yasmda ikcn Freud'un kttaplarmi okumaya baslayan Che, rransrzca §lirlere bayrhrdr. Baudelalre'e karljl bilyUk bir tutkusu vardi. 16 yasmda Ise Ncruda'ya hayran olmugtu Che'yi cocuklugunda en Qok tizen Ijeylerden blri hastahg; idi. lnarnlmaz blr gu<;le hastaligmi yenlp spora basladi. Lise o:;aglannda iken, krsa zamanda Iyi bir atlet olup 1_;lktl. Atalaya Jimnastlk Klubiinlin en gozde atletlerinden blrl haline geld!. Kuvvetli blr tradesi vardr Ernesto'nun, boylece hastalIgllllll yaraUlgl engellerin hepsinin tistesinden gelmeyl ba§ardl. GuevarH atlesi, 1944 yrlmm sonunda Buenos Aires'e go<;· hi. Durumlan iy!den iyiye bozulmustu. Ernesto'nun yatacak odasi, yiyecek yemeg i vardi ama attest kendisine cep ha.r1$hgl verecek durumda degildl. Delikanhydl arhk. Boylece okul masrafianm ve cep har<;ilgInI kar§llayabilmek i<;iu bir <;ok ilje

.6.

ginn c;1lkh. Blr yandan da ogrenimlne devam edlyordu. Okulda en ba§'Bl1ll oldugu ders matemaUkti. Arkadaslari Che'nin de bir gUn babaai gibl muhendis olacagim samyordu. Che'nin tip fakiiltesine yazdacagml acrklamasi herkes Io;in bir siirprlz oldu. Eme.sto seyahati ~ok severdi. Fakilltedekl ilk ytllannda Arjantin'ln kuzey ve batt bOlgelerlni bastan basa dola§mlll, buralardaki orman ktlylerlnde ciizzam ve tropikal hastahklar iizerlnde o;ah§1llalar yapml§tJ. Blr keresinde de iilkenln blr ucundan dlter ueuna blslkletle gidip gelmtstt. Faktlltenin son sunfmda Iken Che, arkada§l Alberto Gra· nados Ue bUtUn Latin Amertka'yi Io;ine alan bir motoslklet turuna '<lktI. Gezlye 29 Arahk 1951'de basladilar, llk durak, ~iU'n1n Santiago §ehri oldu, Daha sonra dag-Ial1. yilrUyerek a§tllar. Bu kendilerine, Latin Amerika'mn egemen simflar tarafmdan msarsizca stimiiriilen koylUierini yakihdan tammak flrsatml verdi. Bir ara paralan azahnca bulabiJdiklert <;e§itli i§lerde o;allljtliar. Hammalhk, dok ilj<;illg-i,geml taytaligt, doktortuk, hatti. bulBljlk~lilk bUe yaptilar. Peru'da cilzzamltlann yasamakta oldugu bir koyde hbbl Incelemelere glrlljtller. Ciizzamh hastalar taranndan insa edilen barajr gorebilmek 1~ln Peru'nun troplkal ormanlarinda gtlnleree dolaljttlar. Yol uzadlkr;a paralan da azauyordu. Blr ara Inquttos ljehrinde ucak blieti parasi biriktirebllmek 1o;lnfutbol antrenorltl~ dahl yapblar. Bogota'ya ge<;tUer oradan, fakat yeteri kadar dolasmak Irnkam bulmadilar. (_;iinkUvarrslarindan kisa blr silre sonra Idati makamlar taraflndan sunrdtai edlldiler. BoIivya'da bam ogrenciler aralannda para topJayarak bu iki kafadann Venezuella'ya gitmeslnl sagtadilar. Alberto orada kaldt, Che ise i<;inde yan§ atlarr bulunan blr ucakla Miami'ye gitt!. Ashnda Mlaml'de ikf ii~ gUn kalmak isttyordu, arna blr aydan once ayrilarnadi. Parasim hesaph harcamak zorundaydi. Bu yUzden giinlerlnin biiyUk krsmim Halk KiltUphanesinde kltap okumakla gectrtyor. bazt gUnier yemek yertne sadeee bir fincan siitlil kahve lIe yetinlyordu. Latin Amerika gezlsinden sonra Buenos Aires'e dondtl. Hemen askere r;attrrlilar. 11k muayenede ~ilrUge O;lkardtlar Che'y1. Bundan sonra kendlsini tamamen derslerine verlp, bir yrldan klsa blr sUre i~inde 12 dersln SlnaVilll kazandl. 1953 Ylbntn Mart aYinda iinlversiteyi bitirmilj, doktor olmu§tu.

.7.

srralarda, Alberto Granados'un aracihgr ile, Venezuella'da· ki Cabo Blanco cilzzam kolonlsinde 800 Peso ucretle t;ail§mak uzere btr anlasma yaprrustt. tJ'nlversiteyi btttrtnee, Granados· un kendisini bekledigt Caracas'a gitmek it;in trenle, Buenos Aires'ten ayrildi. Bu yolculugu sirasmda Peru'ya da ug-l'adl. Orada, yerliler hakkinda daha once yaymlannus bir tncelemest yUzilnden tutuklanarak cezaevtne gt)nderlldl. Haprshanede Peru'lu solcularta tanisti. Haplsten eiktiktan sonra yoluna devam ederken Ekvador'da da blrkac gUn kaldt. Burada Ricardo Rojo admda blr avukatla tamsmasi, Che'nin hayatmda d6nilm noktasi oldu. Rojo, Ernesto'ya "Venezuella'ya gldlp de ne yapaeaksm or Evet, orasi para kazanmak 19in Iyl bir yer, ama bana kalina sen benlrnle gel. Guatemala'ya gidelim. Orada gero;ek bir sosyal devrim var. .." demtsti, Rojo'nun anlattlklan Che'yi son derece duygulandirdi ve Venezuel1a'ya gitmekten vaz geeerek Guatemala yolunu tutmasma sebep oldu. Che Guatemala'ya vanr varmaz, ilk olarak orman koy' lermde doktorluk gorevt alabilmek i<;lnresmt makamlara basvurdu. Doktorluk yapabilmesi io;ln staj g6l'dUg-Usiralarda btr yandan da cep harchgtm saglarnak io;lo o;e§itli i§:lerde Gall§t1. Gua.temala'da slyasi sUrgiin olarak bulunmadtgt balde, devrtrncl Arbenz Hiikiimeti emperyalist Amerika'nm perde arkasmda hazirtadig; bir sager darbe ile devrllince, Che GuatemaIn'da siyast siirgiin olarak buiunmadlgl halde, Arjantln Btlyiikel<;lliglne sigmmak zorunlulugunu duydu. Arbenz'tn hayranlarindandr, halka oynanan bu klrH ve a§agu!k oyunu hlr tUrlU hazmedemedi. lik firsatta ihtilaleilerln sanna katildi. BiiUin isteg-I eephede, tin safta GarpI§makti. Fakat bu lmkam bir turltl buiamaru. Bir ara Guatemala'It genclerl orgUtlemek iizere harekete ge~ti. Onlara, "Mutlaka savasmahsinrz, Gnate· mala'yr aneak bu sekllde ozglirIU.ge kavuffturabiUrslnlz" dtyordu. Geno;lere bu savasm sadece Guatemala'mn deg-n, butiin Latin Amerika'mn savasi oldugunu hatrrlatiyordu. Bir kere~jnde Che'nln orgiitledtg-i gencler dtlsmanm §iddetll blr saldtrrsina ugrarrne ve selarnett ka~makta bulmu§lardl. Che 0 geee bunlardan o;oguntln hayatim kurtal'dl. Kendisi de zaman zaman ufak catismalara kahltyor ve ihtitalciler 1~ln bir yerden dig-crtne cephane nakledlyordu. Bu faaliyetiyUzUnderi o;ok gecmeden resmt maknmlar Che'yl rnlrnleyerek elGllik btnasindan ~lkardllar. Guatemala'da kalmasl tehlikell bir durum aIm· ea, trenle Mekslka'ya hareket ettl. AYIll trende, sonradan en

.8.

yakm arkadaslarmdan biri haline gelen "EI Patajo" ile kar§lla§h. Ernesto, Guatemala'da iken bir o;ok KUba'b slirgiin ve Fidel Castro'nun kardesi Raul 1Ie kar§lla§mt!!, bunlarla yakm arkadashk kurrnustu, Onlardan KUba hakkmda geni§ bUgi toplarmsti. Hatta kendisine Che adim, KUba Ihtilallne onemli katkrlari olan Nico Lopez'in Guatemala'da lken taktlg-I soylentr. Guatemala'dan Meksika'ya geeen Che, orada Fidel Castro ve arkadaslarr He tamsarak, KUba Ihtilalcilert safmda yer aldi. Daha sonra da "Granma" gemlsiyle Kuba'ya hareket edecek, savasm sonuna kadar en on saflarda gorev alacak ve kendlslne binba!!l rtitbcsi verilecektl. KUba'da tarihi Santa Clara savasmdan sonra Blnbagr Ernesto Che Guevara, Havana'nm La Cabana kalesinin komutanhgrna getirlldl. 1959 ~ubatmda Ise, KUba'ya yaptigr hizmetlerden dolayi, Bakanlar Kurulu karanyla KUba vatandasi WIn edildi. Bir siire sonra da sihih arkadasi Alelda March lIe evlendi. Ihttlalden sonra, blrcok 01· kelere seyahatJer yapan Che, 7 Eklm 1959'da INRA (Milli Tarim Reformu Enstltiisii) Sanayl bdltlmti baskanhgma atan01. 26 Kasimda da Kiiba Milli Bankasi Baskanligma getirildi. Boylece Che, tilkenin mali i!!ierini ytiklenml§ oluyordu. 21 Ekim 1960'da, bir KUba ticaret heyetinin baskani olarak QekosJo· vakya, Sovyet Rusya ve Qin Halk Cumhurlyetini io;ine alan uz un blr geziye Glkh. Baz; tieari anlasmalar imzaladt. 23 ~ubat 1961'de Kilba ihtll6.1 HiikiimeU bir Sanayi Bakanhgl kurarak, Che'yi bunun basma geUrdi. Aneak, Playa Giron catismast sirasrnda, tekrar kale komutanhgi gore vine donmek zorunda kaldi. 1962 Ekiminde ba§gosteren buhran sirasmda ise Pinal' del Rio askert kornutanhgi gorevtnt aldi tlzertno, Daha sonra, az geU§mi§ iilkelere "e§itli seyahatler yapan Che, somurulen halklari ve emperyaJistJerl daha yakmdan tanunak nrsatun buldu. Bu durum Che'nin savasci yammn tekrar canlanmasina yol actr, KUba'da gorevlni tamamlamistr. ArtIk baska Latin Amerlka U1kelerlne gidip, sdmiirulen halklarr 6rgtitlemcsi, yeni yeni thtilallert hazarlamasr gerektyordu. 1965 EyliililnUn son gilnlerinde, Kiiba'daki bUtUn gorevlerlnden IsUfa ederek, billnmeyen illkelere dog-ru yola crktr, 3 Ekhn 1965'de Fidel Castro. Che'nin tiniU veda mektubunu okuyordu KUba halkma. Bir sUre, bUtiin dUnya Che'nin nerede olabi\eceg-inc dair

.9.

10

tahminler yilriittil durdu, Hatta Iildtir(l1dugilne dair saYISIZ soylentllel' o;;lktl. Oysa Che, bu kez de BoUvya'da IhtllalciIert orgtitlemekle mesguldu. Kaybolusundan iki yJi sonra, t6 Ntsan 1967'de Che'nin sesl, gene btlttin dtinya halklarmm kulaklarma ulastr. Havana'da toplanan V~ Krta Konferansina gonderdigl mesajda Che, parolamn, dUnyada ikl, UO;;, atta h daha o;;okVletnam'Jar yaratmak oldugunu sliylilyor, "i)lIim nereden ve nasil gellne geIsin ... Sav3§ sIoga.nlannuz kuIaktan kulaga yayilacaksa ve sUAblanmlz elden ele geo;;ecekse ve ba~kaIan mitraIyoz seslerlyIe ve de sava§ ve zafer naralanyla cenazelertmlse a#J.t yakacaksa, oltim hO§ geIdl, sara geldl!" diyordu . ... Ve olilm Che'yl Bolivya'da, Hlgueras yakmlannda yakaladi. EmperyaUstlerln u§3g1 Barrtentos'un askerleri onu 7 Eltlm 1967 gecesl Higueras yakmlannda klstlrdllar. Kahrarnanea dovU§tii, sonunda bacagmdan agu- bir yara aldr. 8 Ekim sabahi Barrientos'un kaaUlJerinin eline dti§mU§tti Che. Onu Higueras'ta bir okula hapsettller, E§Y31anm o;;aldIlal'. Elleri arkasma bagh, a!,;, susuz ve yarah olarak hapsedildlgi okulda bile, kimsenln kar§lslDda eg-llmedi. Kendisinl sorguya o;;ekmeye gelen General'e cevabi, yUzOne tiikilrmek oidu . ... Ve 9 Ekim gtmu, saatler og-lenin t'ini gostertrken Barrtentos'un kirallk katlllerinden !,;avu!;!Mario Terzan'm M-2 karablnasmdan bosalan dokuz kursunla can verdi.

SAVA~, ANILARI

Ba~langl~
Uzun sUreden beri ihtilalimizin tarihini bliron yonJeri He yazmak istiyoruz, Thtilalin onderlerlnden bir ~ogu, ozel ya da resmi olarak bu tarihi yazmak istediklerini belirttiler. Oysa gorevlerimiz ~ktu, Ylltar ge{:iyordu ve kavgannzm amlari zamanla unntnluyordu. Iste bu sebeplerden dolaYI ben, hepimizin yer aldig. savaslarm, saldmlarm, ufak ~pl~mala,nn hanrladlgun amlarmdan bir dizi meydana getirmek ve bunIan yazmak istedim. Amaclm, bu boluk por{:iik tarihin sadece bir ta.kun amlardan ve acele ahnmis notlardan meydana gelmesiyle yetinmek degiJdir. Tam tersine, ben yazdlg.m bUtlin konuIarm, onu yasayanJar tarafindan geli~tirilecegini umuyorum, Gereek sudur ki, ben Kiiba haritasi iizerindeki savaslarm, saldmlann ve earpismalarm hepsine birden katdml§ degilim. lhtilal hareketimitln amsnn canlandirmaya, Fidel'in de yer aldtg. ilk savasumz olan Alegria de Pio ~rpl§tl1alarUll anlatmaJda. bashyerum, Bu savasa kattlan !lok ~i va,r ve eger bu.nlano

.14.

yazm.a.k cesa.retini gtisterirlerse aaolabilir. ya.zarlardan istedig:im tek §ey mutlak surette ge~k~i oImalandJr. Kendi kendilerini ~innekten, bulUlUJlJldtklan yerler~ den bahsetmekten ve ge~ olmayan ola.ylardan ka~mmak zol'UDdadu her bin. 0Ulardan istedigim, bir ~ sayfa yazdddan SODl'8. bonla.n titlzlikle ~~ tinneler:l, g~k obnayan heJ'§eyi sUip atmalan ve fazladan hit; bir §ey ka1mamalandtr. Ben yazd.anma bOylesine bir gaye lle bashyorum. her biri aadum.

lataca.gun olaylar tamamlaanns

ERNESTO

CHE GUEVARA

« EI PatajO»

Bundan bir ka~ gUn evvel gelen bir telgraf bizlere bazi Guatem.ala'h vatanseverlerin olum haberini getirdi. Aralarmda Julio Roberto Caceres Valle de vardi. C;ok zordur ihtilalcinin isi. BUtUn kitayr saran bu simf kavgalarmda oltim, ardi arkasi gelmeyen devamh bir kazadir sadece, Ama bir arkadasm, bir dostun, bir yoldasm, kotli zamanlarda gelecek iyi gUnleri birlikte diislemis olan bir kisinin OlUm haberi, bu haberi alan kisiyi fazlasiyla sarsar, hele Julio Roberto gibi olaganiistii bir dostsa bu ... Ufak tefek ve zayIftl.1§te bu yUzden "El Patajo" derdik kendisine. Guatemala argosunda bu, "bUciir" ya da "Idi~iik"anlamma gelir. EI Patajo, daha Meksika'dayken ihtilalimizin dogu~una tamk olmus ve aramiza goni.Ulli olarak katilmak istemisti. Oysa Fidel, benim gorev almakla §eref duydugum bu milli kurtulus savasma daha fazla yabancmm katrlmasim istemiyordu. Ihtilalimiz were ulastiktan bir ka!;: gUn sonra,

16

• dil dokmek ... Aylar boyu boylesine ralarr yedik.

17 •
pa-

ozel esyasmi satip sayan El Patajo, elinde ufacik bir bavul oldugu halde ~Ika geldi KUba'ya. Halk idaresinin degi§ik kollarmda <;all§tI. Yeni kurulan INRA'mn (Milli Tanm Reformu EnstitUsU) ilk personel §efligini yapti. Oysa asia mutlu degildi yapngi islerden. Daha baska, daha degi§ik bir seyler ariyordu EI Patajo. Kendi memleketinin kurtulmasim dti§lUyordu. Hepimizi oldugu gibi, ihtilal, onu da bUtUnUyIe degi§tirmi§ti. Yenilgiyi geregtnee anlamadan Guatemala'yi saskmca terkeden cocuk, artik tam an larmyla bilineli bir Ihtilalci olmustu, Onunla ilk defa Arbenz'in dU§ti§iinden bir kaC ay sonra, Guatemala'dan kacarken trende karsilasmistrm. TapachuIa'ya gidiyorduk. Ancak oradan gecebilirdik Mexico City'ye. EI Patajo benden cok daha gene olmasma ragmen ararmzda oltimstiz bir dosUuk kurulmustu. Beraberce Chipas'tan Mexico City'ye bir yolculuk yaptrk, gti~lUkleri birlikte gogtlsledik ... Ikimiz de meteliksizdik, yenlktik..; Diisman bir ~evl'ede, su veya bu sekilde gecimimizi temin etmemiz gerekiyordu. EI Patajo'nun meteligi yoktu ya, benim bir kae Pesom vardi cebimde. Ueuz bir fotograf makinesi ahp kanunsuz bir i§e basladik. Yabancilarm i§ izni olmadan cahsmalarunn yasak olmasma ragmen, sehir parklarmdaki insanlarm resirnlerini cekiyorduk. Ortagrmiz, ufaeik bir karanhk odasi olan ve filimlerimizi banyo eden bir Meksika'hydi. Blittin sehri tamdik ... Cektigimiz kepaze resimleri sahiplerine verrnek icin bir boyd an bir boya yUrUyerek geciyorduk koca kenti. Tlirlli tiirlli mtisterilerle bogusmarmz, kendilerini parkta resmini cektigimiz kU~Uk t;ocugun bir tabiat harikasi olduguna inandirmarmz gerekiyordu. Gereekten zordu bir Meksika Peso'su kazanmak iein

kazandignmz

Zamanla ihtildl olaylan bizi birbirimizden ayirdi, usaklaetirdi, Daha evvel de soyledigim gibi Fidel onu KUba'ya gcturmek istemiyordu. Buna sebep EI Patajo'nun yetersizligi degil, Fidel'in kuraeagr birlikleri uluslararasi bir birlik yapmak istememesiydi. .. Gazetecilik yapml§tl El Patajo. Meksika Universitesi'nde de fizik tahsil ediyordu. Egitimini kah birakiyor, kA.h yeni bastan ba§byordu; bashyordu ama fazla bir basariya UI8.§tlgl da yoktu. Degisik yerlerde, degi§lik islerde hayatirn kazamyor ve kesinlikle hie kimseden en ufak bir yardim isteginde bulunmuyordu. Bu delikanhmn ceklngen bir insan olup oimadlgllli haHi kesinlikle bilmiyorum. Yoksa, kendi zaYlfltgml billyordu da, kisisel meseleleri icin bir dosttan, bir arkadastan yardim istemeyi gururuna rm yediremiyordu? 14¥inedonlik bir kisiydi, El Patajo, OstUn bir zekasl vardi, kUltUrU genisti ve hassasti. Olgunla§lyordu devamli olarak. Ve son gtinlerinde buttin duyarltg-Illl kendi halkma adarrusti. Partido Guatemalteco Tr,abajo (Guatemala l§~i Partisi) nin Uyesiydi ve bu yasantiya uydurmustu kendini, iyi bir devrimci olmak yolundaydi, Ama 0 zarnan bile hala bazi kahntilar vardi eski UstUn hassasiyetinden. Devrim aritrr insanlari, geli.§tirir, ilerletir, tipki usta bir ~ift~inin bitkilerdeki noksanllklan bulup, dUzeltip, daha iyl bir lirUn saglamasl gibL .. KUba'ya gelmesinden sonra eski iki dost oldugumuz i~in, hemen hemen uzun sUre ayrn evde oturduk. Ama bu yeni hayatta, eski gUnlerimizin ieli dl§hhgl pek yoktu. Onun zaman zaman kendi memleketinin yerli dilini ~all§masmlll ne anlama geldigini sdkemiyordum pek. Bir gUn <;ekip gidecegini soyledi, Za-

18

19

man gelmisti arttk gorevinin basma ge~mesi i~in. Askeri bir egitimi yoktu El Patajo'nun. Hissettigi sadece gorevin kendisini ~agtrdlglydl. Meruleketine donecekti i~te. Elde silah, §u veya bu ~kilde gerilla savasuu gereekle~tirecekti. 1§te ancak 0 zaman hir iki defa oturup uzun uzun konusmak frrsatmr bulabildik. Dna bazi tavsiyelerde bulundum. Verebileee~ gun ogiitler lieli geemiyordu: Devamh hareket, SlUIrSIZ Itimatsrslik, sonsuz ihtiyat. Hareket: yam. asia bir yerde durmamak, aym yerde UstUste iki gece geeirmemek, devamh olarak bir yerden b3.§ka bir yere gitmek. Itimatsizhk: baslangreta kendi gOlgene bile glivenmiyeeeksin. Kurtarilnus bir bOlgeye yerle§ene kadar, dost koylUlere, yol gostericilere. muhbirlere, onderlerevarada ili§ki kuran kimselere kesinlikle inanmiyacaksm. lhtiyat: devamli nobet tutacaksm, devamh kesif yapacakslU, konaklryacagm yer, emin bir yer olacak ve en onemlisi, asla ve asla bir dam altmda uyumlyacaksm. Unutma ki; kaldlgm bir evde her an sanlmak ihtimali meveuttur. Bizim gerilla savasumzm teerlibelerinden elde ettigimiz sentezler bunlardi. Dna, bir dost olarak, ytirekten gelen sicak bir el Slkl~tan baska verebileeek hie bir §€yim yoktu. Dna boyle bir ~e girmemesini tavsiye edebilir miydim? Hangi hakla? Bir zamanlar herkes tarafmdan tmkansiz olarak kabul edilen ve imkanslz olduguna inamlan bir i§e atilrmstrk ve simdi 0, bunun basan kazandigim kendi gozleriyle gOrliyordu. ,. EI Patajo gittl ve zamanla oliim haberi eri§ti elimize. Ba§langlC]ta, bir isim yanb§hgl yapildigtm umduk; temenni ettik. Isimler kaI'l§ml§, benzetilmi§ olabilirdi, yanhshk yaptlabilirdi her zaman iC,}in. Ama ne yazik ki, kendi OZ anasiydi oglunun cesedini teshis eden. Arhk en ufak bir §liphe bile kalmarmsti onun

OldUgtine. Sadeee 0 degil, onunla beraber bir ~ok yoldaslar da dli§Up olduler, Hepsi yigitti, ytirekliydi, belki onun kadar zeki, belki onun kadar e1kar diisimmeyen kisilerdi ; ama hiebirini onu tamdigurnz gibi sahsen tanmuyorduk ki ... Bir defa daha tattik yenilginin buruklugunu ve bir defa daha sorduk 0 cevapsiz soruyu: Neden diger kisilerin tecriibelerini ogrenmedi? Bu kisiler neden kendilerine verilen oglitlere daha dikkatliee uymadilar? DIan bitenlerden kesinlikle haberimiz yok ama, secilen yerin yetersiz oldugunu ·biliyOruz; biliyoruz ki . savasqilar bedeni bakimdan yeterli degillerdi: yeterince bilmiyorlardr itimat etmemeyi ve her seydenevvel gereginee ihtiyath degildiler. Baskin ordusu gafil avladi onlari. Dc besini oldtirdti, dagittr digerlerini ve sonra peslerine dtisiip ustaca yok etti hepsini. Esir aldiklari da oldu. Ama El Patajo gibileri vurusarak oldtiler. Birliklerini kaybedince, gerillacilar, tipki bizim Alegria de Pio'da avlandtgnrnz gibi avlandilar. OzgUrlUgn miimkUn kilabilmek iein, bir kere daha gene kanlar suladi Amerika'nm kirlarim, bayirlarim. Bir savas daha yitirilmisti. Aglr olahm, bir yandan palalanmizi bilerken, bir yandan aglryahm dusen yoldaslarmnzm yoluna. Bu aziz olitlerden edindigimiz acikh ama degerli tecriibelere dayanarak, onlarm yaptrklarr hatalari tekrarlamiyahm: herbirinin Beli saYlSlZ zaferlere sebep olsun ve tum getirsin ozgUrliigli. Hi~bir §ey birakmadi El Patajo ardmda, Kliba'Yl terkettigi zaman. Bir pusula olsun birakrnadi. Sozli edilebileeek birkae giysisi, tek tiik ozel esyasi vardr. Bununla beraber, Meksika'daki ihvanlan, bir not defterine yazip arkada brraktigi siirlerini yolladilar, Bir ihtilaleinin son rmsralariydi bunlar, Ustelik bir ask tUrkUsUydli ihtilale adanmis. Bir vatana, bir kadma.c.

20

Ve bu son misralar, El Patajo'nun KUba'da tamyip da sevdigi bir kadma yazilnustr, §oyle ki: Al bunu, bu sadece bjr yiil'ek Tot avucunun i~de Ve tan yerleri l§lrken Af; eUni Dogan gUn lSltsm onu YUreg;. bizlerin arasmda El p~~jo'n~~. ?,nu ~venlerin ve onun sevdiklerinin ellerinde ~reg:t. TUm bir halkin elinde, giinlerden bir gUn Amerika ve ~u~temala ic;;in~lyacak giine§in l§lklarmda ismmak l~m bekliyor. Onun amsma adannus bir okul ~ar bugun, "Jull o Roberto Caceres Valle" admda. Ve . ilerde Guatemala kurtuldugu zaman hig §tiphesiz ki onun sevgill adi, bir okula, bir fabrikaya, bir h~taneye v~ yeni bir toplum igin turn bir halkm sav8.§bgI herhangt bir yere verilecektir.

Bir Ihtilal Ba§hyor

Ktiba halkma karsi girisilen asked saldmnm tarihi, 10 Mart 1952 gtinU Fulgencio Batista tarafmdan yonetilen kansiz htiktimet darbesiyle baslarnaz, Bu saldmnm baalangicim bulabilmek igin, Ktiba tarihinin derinUklerine inmek gerekir. 1933 yilmda ABD BUyukeleis! Sumner Welles'in yaprms oldugu siyasi miidahale ya da Amerikan masasi ilhakcr Narciso Lopez'in karaya Clk~l bile bu saldmmn baslangicr oIarak dti§UnUIemez. Hatta, 1901 yihndaki Platt Kararnamesi'nin dahi cok gerilerine gitmek gerekir. Bu saldmnm kokU, 18. YUzyIl'm baslangicmda ulkesinin KUba'ya karsi alan siyasetini aciklayan John Quincy Adams'a kadar uzanmaktadir. Quincy Adams, ABD'nin KUba'ya karsr tutumunu §oyle acikhyordu: "KUba., tspanyaagacmdan dii§mege hazlr olgun bir eImaya benzem.ektedlr. Bu elma, geleeekte mutlak surette Sam AmcR'Rln avuelart igine dii§meUdir." BUtUn bu olaylar dizisi, yalmzca Ktiba'yi degil, aslmda biitiin bir Amerika kitasim kendisine hedef

22

• rastlar.

23 •

edinmis bir saldm zincirinin halkalarmt te§kil etmektedir. <;agumzda bir c;ok demokratik hukiimetlerin askeri darbelerle YlkIlIP sonradan balk Ylgmlarmm kar§I konulmaz gayretleri karsrsinda yeni balk ,htikUmetlerinin i§ basma geemesi, emperyalizmin med ve cezir dalgalarma blbi olarak birbirini izlemektedir. Tanh, tum .Latin Amerika lilkelerinin ortak bir ozellige sahip bulunduklarmi goatermektedir. Biitiln diktator hiikumetler, kUc;lik bir azmhgl temsil etmekte ve iktidan daima asked bir darbe He ele gecirmektedir. Genis halk ylgmlarmlU destegini kazanrms olan demokratik halk hilktimetleri ise, bir gok giigltikler icerisinde gelisebilmekte ve yasayabilmek igin gok kereler daha iktidara geemeden sayiaiz suclamalarla karst karsiya birakrlarak tavizler vermeye zorlanmaktadir. KUba thtilali, bahsettigimiz orneklere bir istisna teskil etmektedir. Bu ytizden biraz gerilere gitmek ge~ rekir. Bu satirlarm yazari, Amerika kitasmi yerinden oynatan sosyal olaylarm yarattigi dalgalanmalarla oradan oraya sUrliklenip giderken Fidel Castro admda bir baska Latin Amerikah sUrgtinle tarnsmak frrsanm elde etmistir. Fidel He soguk Meksika gecelerinden birinde tamstim. Hatirladigima gore, aramizda ilk tartisma, uluslararasi politika iizerinde olrnustu. Karsilasmarmzm iizerinden bir kag saat geetikten sonra, aym gece sabaha karst Fidel'in hazirhguu yaptIgl seferin Uyelerinden bin de ben olmustum. ~u anda Ktiba Hiikiimeti'nin basmda bulunan Fidel ile, Meksika'da nastl ve nlcin karsilastigmn aciklamak isterim. Karsilasmarmz, 1954 yilmda Amerika kitasindaki

demokratik htikiimetlerin pe§pe§e yikrldrklarr doneme Aym gi.inlerde Guatemala'da Jacobo Arbenz'in ba§mda bulundugu kitamn son devrimci hUkiimeti de, ABD'nin perde arkasi oyunlariyla yenik dU§mii§tii. Bu oyunu oynayanlarm basmda ABD'nin o zamanki disisleri bakam John Foster Dulles geliyordu. ~u garip rastlantiya bakm ki, Dulles, aym za-. ruanda Guatemala'daki en gtig1U emperyalist ticari kuruluslardan biri olan. United Fruit adh sirketin ortaklarr arasmda bulunuyor, tisteIik hukuki damsmanhgml da yapiyordu. Oradan bozgunun ezginligi ve btitiin Guatemala'ltlarla payla§bglm hayal kmkhgt icinde ayrildrktan sonra, bunalima bogulmus bu Ulke icin yeni bir kurtulu§ yolu aramaga girittm~tim. Fidel de, adamlanrn son darbeye haairlayabilmek iein tarafsiz bir tilke aramak iizere Meksika'ya gelmisti, Ktiba'mn Santiago sehrindeki Moncada Kl§lasl'na yapilan baskmdan sonra, liIkedeki devrimciler arasmda ig islerle llgili fikir ayrihklarr ve anlasmaahklar basgosterrnis, bunun sonucu olarak da, btitlin yUreksiz ki~Jer su ya da bu nedenle ihtilalci saflarr terkederek daha az feragat isteyen siyasi partilere ya da devrimel orgtitlere katilmaya baslamislardi, Ama biitUn bunlarm yanmda, bir baska hareket de yavas yavas gelisiyordu, Admi 1953 yrhnda Moncada Kislasi'na yapilan baskmm tarihinden alnus olan 26 Temmuz Harekati'run saflarma acemi erlerin ilk gruplari katilmislardi bile ... Acemi erlerin egitimi He gorevli olanlar, c;ah§malannl Meksika'da biiylik bir gizlilik i~erisinde ylirUtmek zorunda idiler. Zira, para ve rli§vetin onemli rol oynadlgl bir ortam ieinde hem Meksika HtikUmeti'ne, hem FBI ve Batista'nm ajanlarma, hem de c;e~itli alanIarda toplanmis diisman kuvvetle-

24

25

rine karst koymak zorunda bulunuyorlardi, 'Ostelik, Trujillo'nun casuslari He ugrasmak gerekiyordu. Bu arada ozellikle Miami'de acemi erlerin seeiminde de hatalar yapihyordu, !.~te biitiin bu engeUeri astiktan sonra en onernli iki gorevimiz sunlardi: Meksika'dan ayrihs ve sonra da KUba'ya cikarma! o sirada, geri kalan bUtUn Isler bize !}ok kolay gdrtinuyordu. Gelgelelim, bu anlattrgrm donemi atlatmak icin nasil cabaladigrmrzr, didindigimizi, ne fedakarhklara katlandigmnzi, bu ugurda nice canlar kaybettigimizi, her sey olup bittikten sonra, simdi kavriyoruz. Giivenilir ihtilalcileri cevresinde topJayan Fidel Castro, tum yeteneklerini ve olagantistu cahsma gticunu, KUba seferine cikacak olan silahh kuvvetleri i\rgtitlemeye adarmsti. Ayrracak fazla zamani olmadlgI icin, askeri strateji derslerine sik sik katrlamiyorduo Geri kalanlarnruz ise, General Alberto Bayo'dan oldukca onemli gerilla taktikleri ogrenebiliyorduk. Baslangicta bir kac strateji dersine katildiktan sonra bende uyanan ilk izlenim, Zafer'in mutlak surette elde edilecegi seklindeydi, Romantik bir serUven tutkusu vardi bende ve boylesine ylice bir amae, bir dava ugruna yabanci bir sahilde can vermenin, olebilmenin dcgerine inamyordum. Boyleee aylar gecti, Aticrhgmuz gelismis, hepimiz birer keskin nisanci olmu§tuk.Meksika'da bir eiftlik bulmus, orada General Bayo'nun yonetimi altmda 1956 seferine cikma plamrmzr hazirlarmstik. Bu hazrrhklar srrasuida ben de personel §efligi gorevini ustlenmistim. Iste bu sirada, iicretleri Batista tarafmdan Odenmekte alan iki ayri Meksika birligi Fidel Castro'yu avlamaya ciknuslardi. Nihayet bu birlik-

lerden biri Fidel'i ele gecirdi, Ama Fidel'in canh olarak getirilmesi halinde verilecek mlikatata tamah ederek Castro'yu oldiirmemekle bUylik ahmakbk ettiler. Bir ka~ gUn sonra da, Fidel'in bUtiin adamlari yakalandi, Meksika sehrinin yakmlarmda bulunan giftligimiz polisin eline dU§mti§ ve hepimiz hapishaneyi boylamrstik. Bu durum, harekatlmlzlll ilk safhasmm son boltimtinU aksatti. Hemen hepimiz, suelu olarak kendi ulkelerlmize iade edilme korkusu iginde 57 glin kadar cezaevlerinde kaldik. Bu korkuyu duyanlarm basmda Binbasi CaJixto Garcia ve ben vardik. Ne var ki Fidel Castro'ya karsi glivenimizi hiqbir zaman kaybetmedik. Hatta, Fidel, arkadashk ugruna kendi ihtilalci durumunu tehlikeye dU§Urebilecek §eyler yaph. Ben, hakkmda ge§itli suglamalar bulunan ve Meksika'da kacak olarak yasayan bir yabanci idim ... Fidel'e, srrf benim ytizUmden ihtilalin ertelenmemesini, beni geride blrakabileceklerini, ileride emir verildigi takdirde, nerede olursam olayrm, savasa derhal katilabilecegimi sOyledim. Kendilerinden, sadece, Arjantin yerine, komsu bir Ulkeye gonderilmem icin gayret gostermelerini istedim. 0 zaman Fidel'in bana vermis oldugu 0 kesin ve erkek<;e cevabi asla unutamam: "Seni ytlzlistii birakamam". Bizleri Meksika cezaevlerinden kurtarabilmek igin Fidel'in onemli bir zaman ve para harcamasi gerekiyordu. Bu geregi yerine getirmekte tereddUt etmedi. ( Fidel'in, sevip saydlgl kimselere gosterdigi bu tip kisisel jestler, kendi ~evresinde yaratilrms olan kuvvetli baghhgm anahtarmi t€§kil etmektedir. Fidel'in ~evresinde ilkeler Uzerlne oturtulmus bir baghhk duygusu He arkadaslik Uzerine kurulmus bir dayamsma,

26

27

Ktiba Ihtilal Ordusu'nu bdllinmez bir bUtUn haline geti rmistir. Gizlilik i1;erisinde 1;all§IP, bulablldiglmiz her yerde sakI anarak, gayet az sokaga ~lklP mUmkUn oldugu kadar halkm gostinden uzak kalarak gimler ve aylar geeirdik. Bu sirada, aramizda bir hainin bulundugunu ogrendik. Kendisinin kim oldugunu bilmiyorduk, fakat silahlarnmzdan bir kismuu dU§mana satrmsti, Ayrlca, yatmnzi ve radyo verieimizi de pazarhk konusu yaprmstr, Bu ilk ihaneti ogrenince elimizi gabuk tutarak hummah bir gall§maya giristlk. GRANMA'yl gllgmlar gibi hazrr ettik sefere ... Fazla bir seyirniz olmamasma ragmen, bulabildigimiz blitlin malzemeyi, ilniformalarrmtzr, tUfeklerirnizi ve dogru durilst cephanesi bile olmayan iki tanksavar silahmi gemiye ylikledik. Nihayet 25 Kasun 1956 gUnUnlin sabahi saat 2'de, Fidel'in 0 zamana kadar resmi basmda eglence konusu yapilnus olan §u sozleri gereeklesme safhasma girmisti: "1956 yJlmda ya ozgiir olaeagiz, ya !jehit!" Cesit ge§it malzeme He tiklim tikhm doldurulmus olan GRANMA, blitlin isiklarr son diirill mli§. olarak Tuxpan Limam'ndan denizeaeildi, Hava eok bozuktu. Bu yiizden deniz seferleri yasaklanmistr. Ama nehrin denize kavustugu yer sakindi. Yucatan b61gesinde halicten k6rfeze '1Jkhktan bir siire sonra, isrklari yaktik. Ancak korfezden glkar cikmaz hepimizi deniz tuttu. Deniz tutmasma karsi antihistamin haplarmi hard hanI aradik, fakat bir tane bile bulamadik, Bes dakika kadar 26 Temmuz ve KUba rnilli marslanm soyledik, 0 da ise yaramadi. Gemide durum hem gUlling, hem de yUrekler acrsiydr, Hemen her ko§ede deniz tutmus erler, elleriyle rnidelerini bas-

trrarak klvramyorlardl. Bazilan karalanm kovalarm igerisine daldirrms, bir kismi da Ustleri ba§l~r~ ~~smuk icinde oIU gibi yerlerde yatlyorlardl. 83 kisi 19mde iki yada tiC tecrUbeli denizci He dort yada bes askerden baska deniz tutmayan kimse kalmarmsu. Dordiincli veya besinci gUn durum biraz diizeldi. Bir ara teknenin su aldigmi sanrms ve yti.kli hafifletmek icin yattaki blitUn agrrhklari denize atmistik. Ne ~~r ki, teknenin su almadigmi, sadece musluklardan birinin aC1k kaldigmi gok sonra farkettik. . Hareket iQin segHen rota, Jamaica ve Oriente eyaletinde Niquero kasabasmm yakmmdaki Grand Cayman adasimn eteklerini yalayarak KUba'nm gUney sahillerini geni§ge taramakta idi. Aneak, programm uygulanmasmda epey ge~ kalmistik. Aym 30'unda, radyodan Santiago de Cuba ayaklanmasim i§ittik. Yolda§lmlz Frank Pais tarafmdan yonetilen bu ayaklanmarnn baaladigi gUn biz de Kliba topraklarma ayak basrms olacaktik. Fakat gee kalnnstik. Ertesi gece, yani arahk aymm ilk gUnU, dogruca KUba sahillerine yonelerek bliyti.k bir heyecanla Cabo Cruz fenerini aramaga koyulduk. Suyumuz, yiyecegimiz ve zamarnrmz azalmakta idi... Karanhk ve frrtinali bir gecenin saat 2'sine dogru durum adamakilh endise verici bir halalmaya baslarmsti. Gozciller, teknenin ora sma burasma kosarak fenerin l§lgml secmege Qah!Jlyorlardl. Bir zamanlar KUba Deniz Kuvvetleri'nde tegmenlik yapmis olan Roque, fenerin yerini kestirebilmek iein bir kere daha list koprtiye ~lknus, fakat ayagl bir cengele takildigmdan suya yuvarlanrmstr. Bu olaym yarattigr kargasahk yatisip da. harekete gectikten bir siire sonra nihayet feneri gorebildik. Ancak, teknemizin ~ok yava§ yol almasi doIayisiyla yoleulugumuzun son bir kae saatlik kismi

• 28 • bizlere sanki hit; bitmeyecekmis gibi geliyordu. En sonunda KUba'ya gUn agmrken, Coloradas Plaji tizerindeki Belie denen yerden t;lkabUdik. <;lkarmamlz bir sahil koruma gemisi tarafmdan tesbit edilmis, yerimiz telgrafla Batista Ordusu'na bUM dirilmisti, BUyUk bir telas it;inde ve mUmktin oldugu kadaraz malzeme Be yati terkettik. Tam batakhklar it;ine dalmak Uzere iken, Batista'nm ut;aklarl bize bomba yagdlrmaga baslamisti bile ... Tropik bitkilerin genis yapraklari altmdaki batakhklarda ilerlerken ucaklar tarafrndan gorulmemiz imkansrzdi ama, yerimiz de artik tesbit edilmistl. Bolgenin cografl durumu hakkmda yeterli bilgiye sahip olmadigrmiz ve araziyi bildiklerini iddia eden adamlanmiz tarafmdan yanhs bilgiIerie yamltildrgirmz it;in bu bataklarda saatlerce sUrUklenmek zorunda kaldik, Ut;SUZbucaksiz bir arazide dontip duruyorduk. Adeta bir golgeler ordusu halindeydik. Denisde yedi gUn sUren bir aehk ve deniz tutmasi doneminden sonra karada da birbirinden korkune tam ii~ gun gecirdik. Meksika'dan ayrrhsmusdan tam on gun sonra, dinlenme molalari ya da adamlarirmzm bayilmalan yUzUnden sik sik kesilen gece yUriiyU§lerini tamamlayarak 5 Arahk sabahi Alegria de Pio diye arnlan noktaya ulastrk.

Alegria De Pio

Alegria de Pio, Oriente Eyaletinin Cabo Cruz dolaylarinda, Niquero bolgesinde bir yer... lste orada, 5 Arahk 1956 gtinU, Batista kuvvetleri tistumtize ~ulIandi, Uzun mu uzun, iistelik eok cetin bir yiirliyU§ten sonra oraya vardigmuzda, ayakta duracak halimiz kalmannstr, 2 Arahk'ta Playa de las Coloradas'da karaya ~lkml§, hemen hemen bUtUn maizemelerimizi yitirdikten sonra tuzlu su batakhklarmda sonu gelmez bir ytirUyU§e gtrismistik. Ayaklarumzdaki koca koca postalIar, hepimizin tabanlarmda (]ok derin yaralar acrmsti, Ustelik, KUba'ya, kdtii bir tekneyle, at; acma, Meksika Korfezi ile Karaipler Denizi'ni yedi giinde 8.§lP gelmistik. l(}imizden (}ogu deniz yolculuguna all§lk olmadigmdan hasta dli§mli§tU. BUtUn bunlarm dismda, 0 gline dek hi(} ~arpl§maya girmemis bir acemi erier birligi vardi elimizde. BUttin malzememizi yitirmistik. Elimizde' sadece bir kat; tUfek, fiseklikler ve islak mermiler kalmisti. Ilaclarumzm (}ogu kaybolmus, yliklerimiz batakhklar-

30

31

da kalrmsti, Bir geee once sabaha dek, 0 siralarda Julio Lobo'ya ait olan §ekerkaml§l tarlalan arasmda ilerlemistik. Bir yandan yola devam ederken, bir yandan da §ekerkaml§l kemirerek a~l~1Z1 ve susuzlugumuzu gidermeye ~all§lyorduk. Ustelik tecrUbesiz 01dugumuzdan, sekerkanuslarmm kabuklarnn ve posaIanni arkamiada birakiyorduk. Dusmanm bu artiklardan yararlanarak izimizi neden stirmedigini sonra ogrendik. C;UnkU, una ihtiyaei yokmus; ihtilalin sayib II hainlerinden bid olan rehberimiz, dtismam pesimize takrrns ;.. Bu ihbari gece yarnrmzdan aynldlgl sirada yapmis. .. Ama ne yazrk ki, ayni hatayi daha sonra defalarca tekrarladrk, Ancak ~ok sonralarr, geC]milji karanhk sivilleri, tehlikeli bolgelere girdigimiz zaman mutlaka goz altmda bulundurmarmz gerektigini ogrendik. Aslmda, ihanetinden kuskulandigumz rehberimizi hie mi hi~ yamnnzdan ayrrmamamiz gerekiyordu. 5 Arahk sabahi hemen hieblrimizin yUrUyecek hali kalmamisti, Yorgun dusen adamlarmuz, biraz yol ylirUdlikten sonra uzun siire dinlenmek zorunda kahyorlardi. Nihayet bir §ekerkaml§l tarlasmm kenarmda mola verildi. Bir ~ogumuz saatlerce agaclarm altmda SIZIP kaldik ... Ogle vakti olaganustii bir faaJiyetin farkma vardik. Asked ve sivil ueaklar ~evremizde cirit atiyordu. Adamlarmuzdan bazrlarr, alcaktan uean ucaklar tarafmdan gorulebileceklerini hie dustmmeden bUyUk bir gaflet ieinde kestikleri sekerkannslarrm kemiriyorlardr. .. Birligin doktoru olrnam dolayisiyla adamlarmuzm yaralari bereleriyle benim ugrasmam gerekiyorduo 0 gtinkli son hastami eok iyi hatirhyorum, Humberto Lamotte admda biriydi ve omriiniin son glinlinti yasiyordu. lIkel klintgimizden bir tlirlti giyemedigi

ayakkabilarr elinde oldugu halde ~lktlgl zamanki yorgun ve lirkek yliz ifadesi hala goalerimin onUndedir. Arkadasim Montane He bir agaca yaslanrms, bir yandan yarun soais He iki peksimetten ibaret yavan yemegimlzt yiyor, bir yandan da ~ocuklarlmlZdan soz e~iyorduk. 0 sirada ilk siiah sesini duyduk, Bir ka~ samye sonra da 82 kisilik birligimiain Ustline dolu gibi ~r§~ ~ag~ga basladi, yada 0 andaki psikolojim oyle bir Izlenim yaratmtsti, Elimde oyle kaliteli bir ailah yoktu; hasta oldugum icin kotU bir silahi tercih etmis, iyilerini baskalarma birakrmgtim. Bu yUrtiyU§ sirasmda gelen uzun bir astim krizi beni acmacak duruma dU§tirmti§tti. o anda olaylarm nasil cereyan ettigini net olarak h.attrlayamlyorum. Haurladigun tek Ijey, carpraz atesm altmd~_:U~ba§l Almeida'nm emir almak iein yanima geldigiydi, Ama ortada emir verecek kimse yoktu. Daha sonra ogrendigime gore, Fidel civardaki bir Ijek~rkaml§l tarlasmda bosyere birligi bir araya getirmege eahsryormus. Bu ani baskin oldukea agrr ve kursun yag-muru fazlasryla etkUi ve yikiciyd). AI~e~da birliginin basma dondligti sirada arkadaslardar, biri ayaklartmm dibine bir cephane sandig; birakti. Isaretls bunun ne anlama geldigini sordum, Gayet iyi h~tIrhyorum, buruk ylizliyle bana "Mermi sanruglyla ugra§acak zaman mi ~imdi?" demek istedi ve ardmdan §ekerkaml§l tarlasmm ortasmdan geeen patikada ka~b~ldu. (Bu yoldas, daha sonra bir Batista zaptiyesmm kursunlariyta can vermisti.) Belki de ilk defa bliyUk bir acmaza girmiatlm, Kendimi adadigun tip Ilmiyle, ihtilalci bir asker olmak arasinda bir tercih y~pmam ?ere~iyordu. Ayaklarinun dibinde i1a~ dolu bl: ?a~t~ tie bir cephane sandigr yanyana duruyordu. Ikisini birden tasimama imkan yoktu. Cephane san-

32

33

digrm tercih ettim ve ilac ~antasml arkamda birakarak §ekerkaml§1 tarlasiyla aramdaki a~lkhgJ. asmak uzere davrandtm. Faustino Perez'in tarlamn kenarmda diz QokmU§, makineli ti.ifegini ate§ledigini gayet iyi hanrhyorum. Yakmlmda Arbentosa admda bir yoldas tarlaya dogru ilerliyordu. Pek onemil saydamayacak bir kursun salvosu, ikimizi de yere yikti. GogsUmde ve ensemde korkune birer darbe hissettim; "i~im bitlk artak" dedim kendi kendime. 45 kalibrelik bir kursunun a~tlgt korkune yara ylizUnden agzmdan burnundan kanlar bosanan Arbentosa, "Beni OldiirdUler" diye hayklrdtktan sonra saga sola deliler gibi ates etmege hasladt. Oysa gortinUrlerde kimseler yoktu. Ben de yattigim yerden Faustino'ya donerek "Beni de. avl~dtlar" diye seslendim. Aslmda, daha sunturlu bir kiifUr savurmustum. HaJa ates etmege devam eden Faustino bana bir goz atarak "Merak etme, bir ~yin yok" dedi. Ama bakl§larmdan olmek Uzere oldugumokunuyordu. .. Yerde yabyordum. Faustino He aym gartp I~giidlinlin etkisi altmdaydtm. Bir kere ormandan yana ates ettim. Sonra birdenbire her seyi kaybettigime kanaat getirerek err iyi ne sekilde O1ebilece~m~ d~§linmege basladim. Akhma Jack London'm eski bir hika.yesi geldi. Hika.yenin kahramam Alaska'mn buz~u ~ollerinde allime terkedildigini anladigt zaman bir agaca yaslanarak kendi hayatma §erefli bir §eki_Ide son vermeyi kararia§ttrlr. 0 anda di1§tinebildiklenmden bir bu geliyor akhma. Bu sirada benden yana surliklenen biri, "Teslim olahm" diye baglrd!. Aym anda arkamdan baska bir ses "Yok oyle §ley... Teslim olanm .••" diye klifUrii basti. Sonradan bu sesin Camilo Cienfuegos'a nit oldugunu ogrendim. Ponce, h~~ec~n i~inde, nefes nefese yamma yaklasn. Sanmm, cigerm-

den yaralanmistr. Bana vuruldugunu soyledi. Ben de btiyUk bir kayitsizhkla ona kendi yararm gosterdim. Ponce yarah olmayan erlerle birlikte sekerkamrsi tarlalarina dogru sUrUnmeye devam etti. Arttk tek basirna kalmis, yattigun yerde oitimU bekliyordum ... o sirada Almeida yamma gelip, beni ytirilmege zorladi, BUtUn aeilarima ragmen onun sosune uyarak sekerkamisi tarlasma attim kendimi. Orada, bir agaem dibinde yoldasrmiz Raul Suarez'i gordiim. Faustino Perez, onun bir kursunla parealanmis bas parmagmi sarmaga eahsiyordu. Otesini pek bilemiyorum. Ueaklar aleaktan ucuyor, bizi rnakineli tUfekIe tanyor, ortahk busbiitim karisiyordu. ~i§man bir guerrillero, bir sekerkamismm ardina gizIenmeye gall§lyordU. Baska bid, nedenini bilmeden avaz avaz "giirilltii etmeyin" diye bagmyordu, Nihayet Almeida'nm baskanhgmda bir grup kurduk. Ararmzda Tegmen Ramiro Valdez, Chao ve Benitez yoldaslar da vardi, Basimizda Almeida oldugu halde §ekerkaml§l tarlasmm son siralarmi a§lp Slglnabilecegimiz bir korulugun yolunu tuttuk. Aym anda miithis bir ~lghk duyduk: "Yangtn!" ~ekerkaml§l tarlasmdan alev ve duman siitunlari yUkseliyordu. Yangmm yarattrgi panige ragmen ben hie telas etmiyor, sadece yaklasan ollimUmU ve up-a· drgmuz bozgunun acismi dustinuyordum. Karanhk daha fazla ilerlememize engel oluncaya kadar yUrUdlik. Sonra birbirimize sokuIarak uyumaga karar verdik, BUtUn gece aivrisineklerle savastik, Achk ve susuzluk hepimizi tarifsiz iskenceler ieinde kivrandmyordu. 1!}te boyle oldu 5 Arahk 1956 gUnli Niquero bolgesinde atesle ilk kar§tla§mamlz... lste boyle oldu, ihtilalci ordumuzun ilk dogtl!jti. _.

Alegria de Pio'daki baskmm ertesi gUnU «_:;ahhklarm arasmda yoia devam ettik. Bolgenin kirrmzi topraklarim yer yer sivri kayalar kaplamtsti. Tek tUk silah sesleri duyuluyordu. YUrUyecek dogru diirtist bir yol bulamlyorduk. lspanya 19sav8.§I'na katilmis olan Chao, boylesine korii koriine yol aramaya devam edecek olursak, kisa bir sUre sonra routlak surette diisman tuzagma dU§ebilecegimizi sOyledi. Geceyi bekleyecek bir yer oulmamm, daha sonra karanhktan yararlanarak yolumuza devam etmeroizi onerdi. Yamrrnzda bir damla au yoktu. Tek slit kabmuz da kazaya ugraml§t1. Benitez, tasimast iQin kendisine verdigimiz sUt kabirn cebine ba§A§agl koymustu: 1gebilmek igin kabm Uzerine uiak delikler agDll§bk; yemeklerimizi yerken suyla birlikte sutozUnden de bir yudum ahyorduk. Aroa bu defa, btitiin suttin Benitez'in cebine ve liniformasma dokiildUgtinii dehsetle gordtik. Sonunda, magara gibi bir yere slgmmaya muvaffak olduk. GOzlerimizin ontinde geni§ bir manzara

• 35 • uzayip gidiyordu, ama ne yazik ki, buradan bir dli§~ man saldmsrm onlerneye imkan yoktu. Aslmda bizler de, bir gatl§maya girmektense ortahkta pek go~ rtinmemeyi tercih ediyorduk. Bu ylizden, gUn boyunca orada kalmaya karar verdik. Besimiz birden, gerekirse kammizm son damlasma kadar earpismaya andietik. Andieenler ~unlardl: Ramiro Valdez, Juan Almeida, Chao, Benitez ve bu satirlarm yazari ... Be!pmiz de, bu yenilginin ve ondan sonra gelen savaslarm korkunc tecrUbelerini atlattik ve haia hayattayiz. Gece kavusunca yeniden harekete gectik. Astronomi bilgilerime dayanarak kutup yildrzim bulduk ve tam iki gUn onu kendimize rehber edip doguya, Sierra Maestra'ya dogru yiirUdtik. Aylar soma, yolumuzu bulmak il;in sectigimiz yildizm kutup yildizr olmadrgim ogrendim. Dogru yolda Ilerlememiz, tamamen bir talih eseriydi. :?afak vakti, sahlldeki kayahklarin online vardik, Denizle aramizda elli metre yiiksekliginde bir yar vardi, Yan tarafta bize tath su intibaim veren bir su birikintisi I;arph goztimtlze. Gece bastirmca I;evremiz~ de stirlilerle kara yengeeler dolasmaga basladi. A~hk canmuza tak dedigi icin kara yengec avma gtristik, Ate§ yakmak soz konusu bile olamayacagt iqin, oldtirdtlgtunttz hayvanlarm jelatine benzeyen etlerini gig gig yedik. Bu, susuzlugumuzu daha da artrrdi, Suya inebilmek icin geeit aramak bize epey vakit kaybettirdi. :?a§kmlIkla, yukaridan gordUgtimUz su birikintlsinin yerini de kaybetmistik. Bu ylizden sivri kayaIarm uzerindeki 4]ukurlarda toplanrms yagrnursuyu birikintileriyle yetinmek zorunda kaldik, Ufak cukurlardan suyu Qlkarmak icin bir astrm pulvanizetoru kullamyorduk. Adam basma sadece bir kae damla su dtisuyordu.

36

37

YUrli~limlize devam ettik. Belli bir yonlimUz yoktu, gelisigtizel ilerliyorduk. Perif;!andlk, yikiktik ... Zaman zaman denizin lizerinde bir ueak ueuyordu. Kayalarm arasmda ilerlemek hayli yorucuydu. tc;imizden biri, sahil boyunu izleyerek yliriimemizi onerdi, ama bunun da onemli bir sakmcasi vardi. Diisman bizi kolayca gorebilirdi, Bu yiizden ~alIhklarm golgesine slgmarak gUn batisnn bekledik. Gece bastirmca da buldugumuz kti~tik bir plajda kendimizi denize attik ... Bir zamanlar ya bir dergide ya da bir romanda okumus oldugum bir fikri uygulamaga kalkistimvHatrrladIguna gore, deniz suyuna ti!;te bir oranmda tath su karistmlaeak olursa, suyun tadi pek bozulmuyor, boyleee ieilebilecek su miktarim artrrmak mi.i~lin oluyordu. Bir matararun icinde bu karismn denedim, ama sonue feci idi... Bu karI§lmdan icen arkadaslarm ylizleri hurusuvermistt birden... Ama ylizmek bizi serinletmis, biraz olsun kendimize gatirmisti. YliriiyUf;!edevam ettik. Geeeydi ve yamlrmyorsam, nefis bir mehtap vardi, Almeida He ben oncli olarak ilerliyorduk. Birden kiyida, bahkcilarm kotii havalarda slgmmak icin yapttklart kuliibeciklerden birinde uyuyan adamlarm karartrlarmr farkettik. Asker olduklarmdan emindik ama, artik geri donerneyecek kadar da yanlarma yaklasmistik. Almeida tam onlara teslim olmalari iein baglraca.ktl ki, tath bir sUrprizle karsiIastik, "Gramna"dan U~ yoldasrmizdi oradakUer: Camilo Cienfuegos, Pancho Gonzales ve Pablo Hurtado. Kal"§U8§lr kargilasmaz, basirrnzdan gel1enleri, yeni haberleri, yoldaslarumzm aklbetleri hakkmda bildiklerimizi. girif;!tigimiz savas ha.kkmdaki dUliUncelerimizi karsihkh anlatmaga basladik. Camilo He arkadasJan, bizlere, kaemadan once topladiklan sekerkarms-

larmdan ikram ettiler, Bu sulu ve tath nesne, a~ltgl adamakilh bastmyordu. Bu arada berikiler yengee eti ~igniyorlardl. Susuzluklarmi ise, kayalarm cukurlarmda toplanmis yagmur sularmi bir tuple ya da karmslarla emerek gideriyorlardr. YUrtiytif;!ehep birlikte devam ettik. "Granma" Seferi'nden kurtuJan sekiz savasei olmustuk 0 anda. Diger kurtulanlar hakkmda en ufak bir fikrimiz yoktu. Mantigmnz; kullanarak, bizler gibi baska kurtulanlar da olabilecegine karar verdik. Ama onlari nerede bulabileeegimizi ne biliyor, ne de kestirebiliyorduk. Bildigimiz tek sey, denizi sag taraftrmza ahp doguya dogru ylirlidUgiimUz takdirde sigmabilecegimiz tek yer olan Sierra'ya yaklastigmuzdi. Diismanla bir eatismaya girdigimiz takdirde, kayalarla deniz arasmda slkl§lP kalacagmuz gergcgini de gozden uzak tutmuyorduk. Boyle bir durum, kacip kurtulmamizr imkansiz hale getirecekti. KIYI boyunca bir mi, yoksa iki gUn mil ilerledigimizi su anda kesinlikle hatirhyanuyorum, Hatirladigrm tek sey, sahil boyunca yetisen yabani armutlardi, Ac;hglmlzl bashrmak ictn bir ya da iki armut diisuyordu adam basma, Elimizdeki bir kac damla SllYU da bUytik bir titizlikle boli.i§tUgti.muz icin susuzluk tam bir iskcnce halini almisti. Bir f;lafak vakti, itler gibi yorgun, dcniz kiyisma vardik. Kayalarm arasmdan bir gegit bulabilmek i~in gUntin l§lmasml beklemek zorundaydtk. Bu arada bir parca kestirdik. GUn isiymca arastirmaya koyulduk. Bir sure sonra, herhalde hali vakti yerinde olan bir k6yltinUn palmiye agaglarmdan yapilrms oldukea bUytik evinin oniinde durduk. Benim 0 andaki dilsiincem, boyle bir eve yaklasmamn dogru olmayacagi merkezindeydi. Evin sahibi dusmammiz olabilirdi, Hatta, evin, dU§-

38.

39

man askerleri tarafindan isga! edilmis olmasi bile muhtemeldi. Benitez ise baska tlirlti dU§UnUyordu. Bu viizden her ikimiz de eve yaklasmaya basladik. • 0, bir dikenli tel I,;itinin iizerinden asarken, ben disarida beklcdim. :_;iimdikim oldugunu hatirlayamadigim baska biri daha vardi yanmnzda. Birden alacakaranlikta, elinde M~l tlifegi tutan tiniformah bir adarmn silueti ilisti goziime. "Sonumuz geldi" diye dU§Undum. Daha dogrusu, adama daha yakm olan Benitez'in sonuydu bu. 0 anda kendisini uyarmak miimkiin degildi. Askerin yamna iki adim kala birden topuklarmm iizerinde dontip yamma gelen Benitez, bUyUk bir safhkla bana, ileride "silabb bir adam" gordUgiinti ve kendisine herhangi bir sey sormanm akilhca bir hareket olmayacaguu dUl}lindUgU iein geri dondUgiinU soyledi, 6lUmUn ta esiginden donmustuk sanki. Ama rnacerarmz daha bitrnemisti. C€vrcyi gizlice inceledikten soma, 0 bolgede pek sarp olmayan kayalari asrnarmz gerektigini farkettik. Cercekte Ojo de Buey (Dana Gozii) diye adlandmlan bir bolgeye yaklasiyorduk. Bi:ilgeye bu ismini verilmesinin nedeni, kayalari keserek denize akan ufak bir derecikti. Kayalara tirmanmayi tamamlamadan geee bastrrdi, Sadece slgmacak bir magara bulmak iein vaktimiz vardi, Bulduk da magarayi, Cevreyi bUtUnUyle goren nefis bir gozetleme noktasiydi buras I. Ortahk tamarnen sakin goruntiyordu. 0 sirada deniz kuvvetlerine ait bir filikadan otuz kadar bahriyelinin sahile indigini, buna karsihk baska bahriyelilerin filikaya ~lkhklanm gorduk. Gortiniise gore, bir kurt arm a tatbikati yapilryordu. Daha sonralari, bu cikanlarm, bahriyenin korkunc katili Laurent'in adamlari oldugunu ogrendik.

Yold 8.§1 rmnzdan bazilarnn a idam etmis, §imdi de adamlarim degt§tiriyordu. Benitez'in hayret dolu bakislarmm oniinde "sllahh adamlar' biitiin trajik ger~egiyle belirdi. Durum hig de iyi degildi, Bizi farkedecek olurlarsa, kacmamiza en ufak bir imkan ve ihtimal yoktu. Yapilaeak . tek §ley, bulundugumuz yerde sonuna kadar ~arpl§~ makti. GUn boyu tek lokma girmemisti agztmiza. Suyumuzu krsitlamrsttk, hem de ne bUyUk bir dikkat ve titizlikle ... Adam basma bir sahra dUrbUnlin gozle baktlacak yerinin dolusu su diisiiyordu ve bundan daha dUrlist~e bir bolli§me de miimklin degildi. Gece yeniden yola dtistiik. Amacmnz, savasm en acih gi.inlerini geeirdigrmiz, aclik ve susuzluga yenik dU§tUgiimUz, yenilginin buruklugunu bUtUn acisiyla tattigumz, kapana kistlnus farelerin telas ve gerilimi ieinde bulundugumuz bu bolgeden bir an once eekip gitmek, uzaklasmaktt ... Korii koriine uzun bir yuriiytisten sonra, denize dokiilen iinlii bir akarsuyun ya da onun kollarmdan birinin basma geldik. Kendimizi yerlere atarak susarms atlarm htrsiyla suya saldirdik. Kana kana i<;meye basladik.v. Kanacagumz yoktu ama, bombos midelerimiz suya daha fazla tahammUl edemedi. Ma taralarmuzi doldurup yola devam ettik. $afak vakti, aga<;larJa kaph bir tepeye varnnstrk, Gerektiginde daha etkili bir direniste bulunabilmek i~in yayilarak gizlendik. Uzerimizden bUtUn gUn hoparlorlerle donatilmis kU-;;Ukucaklar gecti, Hoparlorlerden anlasilmaz sealer geJiyordu. Moncada savascilarmdan olan Almeida He Benitez, ueaklarm bizi teslim olmaga -;;a~rdlgllli soylediler. Bu arada ormandan zaman zaman ne oldugunu kestiremedigimiz sesler geliyordu. o gece yola devam ederken, ieinden mUzik sesleM

40

41

ri geJen bir eve rastladik. Yeniden degisik fikirler Iillkti ortaya. Ramiro ve Almeida ile birlikte benim diisiincern, boyle bir eglencede ya da dans partisinde kendimizi hicbir sekilde g6stennemekti. Biliyorduk ki, koyliiler, varhgmuzi ktsa zamanda genis bir cevreye yayacaklardi, Bunu ille de kotii niyetle degiI, sadece dedikodu zevkini tatmin etmek igin de yapabilirlerdi. Benitez ile Camilo ise, ne bahasma olursa olsun igeriye dalmanuzda israr ediyorlardi, Boylece belki de bir kac lokma yiyecek bulabilecegimizi dii§liniiyorlardi. Sonunda haber toplamak ve yiyecek temin etmek icin Ramiro He beni gorevlendirdiler. Evin yolunu tuttuktan kisa bir sure sonra birden rniizik sesi kesildi ve "SinHIi de yigit silah arkadaslarmnzm serefine i~lim ..•" diyen bir erkek sesi duyduk. Bizim icm -bu kadari yeterdi. Hemen tersyiiz ederek, adeta kosar adimlarla orad an uzaklasip, bu evin saklnlerinin hangi sularda yelken actiklanm arkadaslartrmza an" lathk. Yola devam ediyorduk ama, yoldaslanrmz artik bu yolculuktan usandiklarmi her halleriyle belli ediyorlardi, Bir kac kisisinin dismda hepsi aym fikirdeydi: Duraklamak.... Ve Alegria de Pia baskmmdan tam dokuz gUn sonra Puercas Gordas yolunun yakimndaki bir kdylll kuliibesinin kapisirn calmak zorunda kaldik. Ylirekten karsiladilar bizi. _. KoyllinUn kullibesi sonsuz bir bayram havasma biiriinmiistii. Saatler geetigi halde biz durmadan yiyorduk. Oyle ki, sabahm ilk isiklari bizi hala ciimbiis ederken yakaladi, Artrk disarr glkamazdlk. 0 sabah koyllilerin ardarda yaptiklari ziyaretleri kabul edip durduk. Dertli ve merak dolu kdyliiler geliyordu bizimle tamsmak iein. Kimisi yemek, kimisi hediye getiriyordu.

Kisa bir siire sonra biz! koruyan evin igi bir cehenneme ddndii. 11k arnel olan Almeida idi. GOz ~IP kapayana kadar sekizimiz birden, kendilerine gektigimiz ziyafeti takdir edemeyen bagrrsaklarrrmzm nan. korltigUne ugrarmstik. Yoldaslarmnzdan bazilarr kusmaga basladr, Deniz tutmasmdan, gtinlerce yiirliyiilJ. ten, susuzluktan ve aehktan ottirU Pablo Hurtado'nun ayakta duracak hali kalmarmsti. o gece yoIa cikmaya karar verdik. Koyltilerin verdikleri haberlere gore, Fidel hayattaydi. Bizi, biiyi1k bir ihtimalle Fidel ve Crescencio Perez'i bulabilecegimiz bir yere gottirmeyi onerdiler. Ancak bir sartlari vardi, Silahlarrmrzi ve Iiniformalartmm geride brrakaeaktik. Almeida ile ben, Star Tommy marka ttifekIe rimizi birakrnaya yanasmadik, Koylerde konaklayarak Maestra'ya kademe kademe yaklasmayi planladik ve bu ylizden iki gruba ayrrldik. Biri fig, oteki dort kisiden kurulu iki topluluk meydana getirmistik, Eger yarulmiyorsam, bizim grupta Pancho Gonzales, Ramiro Valdes, Almeida He ben vardim, <:lteki gruptakiler, CamiIo, Benitez ve Chao idi. Hasta alan Pablo Hurtado'yu ise k6yllinUn kuliibesinde birakmistik. HenUz yola koyulmustuk ki, evin sahibi, silahlarirmzr en iyi sekilde nereye saklayabilecegini sormak bahanesiyle bizim varhgnmzdan bir arkadasrm haberdar etmisti, Oysa asil, sebep, ieini dokme arzusuydu. Arkadasi ise, onu, silahlarimizr satmaya ikna etti, Bir hirsiala anlastilar ... t§te bu li~UncU sahis, bizi polise ihbar etmisti, Nitekim, ilk konuksever KUbalmm evinden ayrildrktan birkac saat sonra, di.i§manm basmma ugradlk. Silahlarmnz ele ge{;tigi gibi. Pablo Hurtado da dU§mana esir dii§tU.

diye amlan ArgeJio Rosabal admda birinin yamnda kahyorduk. Adventist mezhebinin mensubu alan bu yoldas, hi~ vakit geeirmeden asilere kar§l sevgisi olan ve gevreyi ~ok iyi bilen bir baska koyliiyle temas kurdu. Aynr geee giivenilir bir dam altma sigmdik. Bu frrsatta tamdignms koyliinlin adi Guillermo Garcia idi. ~imdi kendisi, partimizin liderlerinden biridir ve Oriente Ordusu'nun komutamdrr. Daha sonralarr devamh olarak koylU evlerinde agrrlandik. Eunlardan biri, daha sonra saflarmnza katllan Carlos Mas, bir dig-ed Perucho ve adlarirn simdi hatirlayamadigrm baska yoldaslardi. .. Bir §afak vakti, basuruzda hicbir rehber olmadan Pilon yolunu geeerek Crescencio'nun kardesine ait Mongo Perez f,<iflig"inevardik, Ve iste orada f,<lkarmamlZa katrlan, baskmdan kurtulan ve yakayi ele vermemis bulunan yoldaslarrmtzla karsilastrk : Fidel Castro, Universo Sanchez, Faustino Perez, Raul Castro, Ciro Redondo, Efigenio Ameijeiras, Rene ve Armando Rodriguez. Birkac gUn geetikten sonra Moran, Crespo, Julito Diaz, Calixto Garcia, Calixto Morales ve Bermudez de bizlere katildilar. Kiiciik birligimizin ne iinifcrmasi vardi ne de silaht. Ashnda iki makinelimizin dismda bu felaketten hemen hiebir sey kurtaramarmstik. Fidel bu yiizden hayli payladi bizleri. Sozleri sefer sliresince hif,<hatmmdan ~lkmaml§trr, Hatta bugtin bile aym canhbkla hatirlamaktayim : "Yaptlglmz batanm ceremesini iidemi§ degilsiniz; !;iinkii boyle bir durumda sllalu terketmenin bedeli kendi hayatlarunzdrr. Hayatta kalmanm tek yolu silahh bir ordu meydana getirip ona kanhnaknr. Silahlari terketmek hem bir SU!;, bern de en bUyUk aptalhktrr ..."

42 • "Rahip"

La Plato Sava,.

Nihayet ilk zaferimizi, Sierra Maestra'da, La Plata Nehri agzmdaki kij~lik barakalara yaptignmz hticumla kazandrk, Bu zaferin yankilari, dogn§tUgu. mliz bu kayabk bolgenin ~ok uzaklarma kadar yayrt· di, QUnkU, bu zaferle bir ihtilal ordusunun varhgmi ve savasmaya her an i~in hazrr oldugunu herkese is. patlarmstik. Bu zaferden sonra herkesin dikkati bizim irzerimize ~evrildi. 11k basarmnz, aymzamanda, son zaferin de bizim olacagi hakkindaki inancrmizr pekistirdi, Alegria de Pio'daki beklenmedik yenilgiden bir ay sonra, 14 Ocak 1957 tarihinde Magdelena Nehri kiyilarma varrmstik. Burada, Fidel'in emirleri iizerine, adamlarrmiza nlsan talimleri yaptirdik. Adamlanmizdan bazilan, hayatlarmda ilk defa silah kullamyorlardi, Saghk kurallarimaylar var ki, unutmustuk. Nihayet burada yikanmak frrsatim bulabildik, Bazilari da elbiselerini degistirdiler.: 0 srrada elimizde sadece 23 silah vardi: Eu silahlardan dokuzu dtirblinlli, besi otomatik, dordii elle acihr kapamr tlifek; ikisi Thomson

44

45

makineli tlifegi, ikisi makineli tabanca vc birisi de 16 mm'lik av tUfegiydi. o gUn ogleden sonra La Plata bolgesine varmak iein son tepeeigi de astik. 0 bolgede yasayan koyluJerden Melquiades Elias'Ill aga~lara bieakla a~tlgl isarotleri izleyerek ormandaki bir keeiyolunda ilerledik, Melquiades'in ismini bize, 0 siralarda ornek bir koylU ihtilalci olan rehberimiz Eutimio vermisti. Bir slire sonra Eutimo, Casillas tarafmdan ele geeirildi. Casillas, Eutimio'yu 6ldlirecek yerde, onu 10 bin Peso ve bir de orduda mevki vaadiyle kandirarak Fidel'i 6ldlirmekle gcrevlendirdi. Bu alcakca plam uygulamak il.;lineline bir 4l0k frrsatlar gectiyse de, korkakhgi yliztinden Eutimio suikasti ger~ekle§tiremedi. Bununla beraber, kamp yerlerimizi bildirmek suretiyle diismana oldukea yararh oldu, Ihanetinden onceki donemde, Eutimio sadik bir ihtilalci olarak cahsrmstr. Topragim korumak iein toprak agalarma ve jandarmalara karst earpisan koyliilerden bid idi. o gUnkti yuriiyiisilmiiz sirasmda iki koylliyU ele gcC;il'dik. Sonradan bu kdyltilerin, rehberimizin akrabalarr oldugu meydana erkmca, birisini geride brrakip dig-erini ihtiyat tedbiri olarak yannmzda goturduk. Ertesi gUn La Plata'da, insaatr henuz tamamlanmarms cinko damh barakalari gordtlk. Bu barakalarm arasmda diisman iiniformasi giymis bir grup insan dolasmaktaydt. Aym aksam saat 6'da, gUn€!} batmundan biraz once muhaf'iz yliklU bir motorbot geldi. Bu muhafrzlardan bazilarr, barakalarm yamnda indiler. Inenlerden bir kismi orada kaldi, bir kismr tekrar vasitaya hindi. Bu hareketleri tam olarak degerlendiremedigimiz icin hlicumumuzu ertesi gline birakmaga karar verdik.

16 Ocak'ta §afakla beraber barakalari devamh goz hapsine aldik. Sahil muhanzlarr uykuya yatmislardi, Gonderdigimiz oncliler, ddndiiklerinde, hi~bir askere rastlamadiklarrm bildirdiler. Ogleden sonra saat 3'te durumu daha iyi degerlendirebilmek i~in nehir kenarmdan barakalara dogru giden yolu islemege karar verdik. Gece sig La Plata Nehri'ni gectik ve yol lizerindemevzilendik. Bel} dakika sonra oradan geemekte olan iki koylUyii daha yakaladrk. Bu koyliilerden birisinin dusmana yardun ettig-ini gayet iyi billyorduk. Ancak, bizim kim oldugumuzu anladiktan ve tehditlerimizin bosuna olmadigina inandiktan sonra, bu koyliiler bize dilsman hakkmda cok onemli bilgiler verdiler. Barakalarda on bel} askerin bulundugunu, ayriea 0 bOigedeki en mel'un li~ cavustan birisi clan Chieho Osario'nun oradan gececegini ogrendik. Bu ~avul}lar, Laviti Plantasyonu'nda gore vliydiler. Laviti Plantasyonu, Chicho Osario gibi zalimlerin terorle yonettikleri bir 4liftlikti. Btraz sonra Chicho gorundli. Fitil gibi sarhostu ve bir zenei ~cuguyJa birlikte bir kanra binmisti. Universe Sanchez, tipki bir jandarma gibi, Chicho'ya durmasim ve parolayi soylemesini linledi. Chicho derhal "Sivrisinek" diyerek parolayi acikladi. Perisan durumumuza ragmen Chicho'yu kandirabilmemizin nedeni, herhalde, adamin fitil gibi sarhos olmasiydr. Fidel, sinirli bir poz takmarak kendisinin albay oldugunu, asilerin hilla niqin yokedilmediklerini ogrenmeye geldigini soyledi, Ayrica, ordunun biitim yaphklarmm palavradan ibaret oldugunu, kendisinin bizzat daglara ~Iklp ilsileri kovalayacagmi, bu amacla sakal biraktigrm ileri sUrdli. Fidel, bu konusmasmda diismarunuzm gliclinU, etkisini kasden kti4llimse~ti: Fidel'in biitiin soylediklerini itirazsiz kabul eden

46

47 •

Chicho Osario, muhanalann zamanlarmin btiytik kismmi hiebir i§ yapmadan barakalarda yan gelip yatarak gecirdiklerini, pek nadir .olarak gereksiz talimler yaptiklarmi aSlkladl. Ihtilalcilerin mutlak surette yokedilmesi gerektigini de soalerine ekledi. Chicho'nun bizden §tiphelenmedigini gortmee, daha da ileri giderek, 0 bolgede kimin iyi, kimin k6tU oldugunu, kimlere gtivenebilecegimizi sormaya basIadik, Tabii, Chicho'nun iyi dediklerini bizler isin k6tti, k6tti dediklerini de bizler i~in .iyi olarak kabul ediyorduk. Bu §ekilde sorusturarak yirmi kisinin isimlerini aldik. A§aglhk herifin senesi dU§mU§tU bir kere. Bize, kendi eUeriyle iki kisiyi oldUrdUgllnU de itiraf etti, "ama generalim Batista serbest birakti beni" dedi. Aynca, bize rastlamadan biraz once, kendisine karsi ukalahk ettikleri igin onbes koylUyli olduresiyedovdugunii, jandarmalarm bile boyle bir §eye cesaret edemeyeceklerini soyledi, Fidel, ona, Fidel Castro'yu ele gegirmesi halinde ne yapmayi dU§UndUgtinti sordu. Chicho, hi~ tereddiit etmeden sert bir hareketle elini gtrtlagma gotlirdti ve hem Fidel'in, hem de Creseeucio'nun grrtlaklarnn kesecegini soyledi. Ayaklarmdaki Meksika yapisi postallarr gostererek "Bakm, bunlari oldlirdUgumliz 0 orospu ~ocuklarmm birinden aldim" dedi. 0 srrada biz de Meksika yapisi postallar giyiyorduk. Bu sozleriyle, Chieho, kendi olUm fermamm kendi eUeriyle imzalamistr, Konusmamizm sonunda, Fidel'in teklifi iizerine Chicho, bizleri barakalara gottirmeyi kabullendi. Fidel, amacmm, harakalardaki askerleri ani olarak tef ~ ti§ etmek ve boylece gorevlerini ne derece ihmal et~ tiklerini ytizlerine vurmak oldugunu soyledi, Chicho onde oldugu halde barakalara yaklastik, Ben sahsen, bu a§agIllk yaratigm, ~evirmekte oldugu-

rnuz oyunu kavradigmdan §tipheleniyordum. Fakat, Chicho bUyUk bir safhk iginde onde ytirlimege devam edince, alkolUn onu §uursuz hale gettrdigi kanaatine vardim, Barakalara daha fazla yaklasabilrnek igin nehri geeerken, Fidel, asked kurallara gore esirlerin ellerinin baglanmasr gerektigini Chicho'ya bildirdi. Chicho da hilS itiraz etmeden ellerinin baglanmasma izin ver~ di. Ve boylece hilmeden fiilen bizim esirimiz durumuna dU§tU. Yolda Chicho, bize, yegane nobeteinin, insaati tamamlanmamis barakalarla Honorio isimli diger ga~ vusun evi arasmda bekledigini soyledi, Nihayet EI Macio'ya giden yol kenarmdaki barakalara yakm bir yerde durduk. BugUn binbasrhga yiikselmis bulunan yoldas Luis Crespo kesif iQin ileri gonderildi ve doniistmde Chicho'nun verdigi bilgileri dogruladi, Luis. iki binayi ve bu binalar arasmda nobet bekleyen askerin sigarasmm atesini gormU§tti. Tam harekete geemek lizere iken ath li~ rnuhafrz gecinee gizlenmek zorunda kaldik. Muhafrzlarm onunde, tipki bir katir gibi gUtttikleri bir koylU vardr. Oizlendigim yerin hizasmdan gecerken koylimiin §U sozleri soyledigini gok iyi hatirliyorum: "Ben de sizin gi~ hi insarnm." Bu sozlere muhafizlardan birinin karsthgl §u oldu: "~eneni kapa ve ylirli ... Yoksa kirbaci yersin !" Koyliiniin bizim saldmmiz sirasmda uzakta olacagmive kursunlanrmzdan kendisine bir zarar gel~ meyecegini dusunerek biraz rahatladlksa da, ertesi gtinli saldirmm sonucunu ogrenince EI Macio'da bu koyliiyii vahsice Oldtirdliklerini haber aldik. Elimizdeki yirmiiki silahla, saldm iQin hazirhk yaptik. Bu an gok onemliydi, QUnkii pek az kursunurnuz vardi, Bu ytizden, ne bahasma olursa oisun bara-

48

ele gecirmemiz gerekiyordu. Aksi takdirde biitun cephanemizi tuketmis olacak ve kendimizi artik hicblr §ekilde savunamayacakttk. Camilo Cienfuegos, Benitez, Calixto Morales ve daba sonra EI Uvero !:a.rpismasinda kahramanca can veren yoldas Tegmen Julito Diaz, yari otomatik tiifekleriyle llavu§un palmiye yapraklariyla ortiilii evini sagdan kusatacaklardi, Fidel. Universo Sanchez, Luis Crespo, Calixto Garcia, halen binbasi olan Fajardo ve ben merkezden saldiracaktrk. Raul ve Almeida. mangalariyla soldan hiicuma gececeklerdi, Bu tertip ieinde diisman mevzilerinin kirk metre yakmma sokulduk. Tepemizde dolunay parJamaktaydi. 11k olarak Fidel tlifegini atesledi ve bunu diger silahlar izledi. Barakalardaki askerlere derhal teslim olmalarmi bildirdik, fakat hiebir sonuc alamadik. Atese baslamarrusla bir likte, katil Chicho Osario da idam olundu. Saldrrimiz sabah saat 2.40'ta baslarmsti. Fakat muhafizlar umdugumuzdan daha fazla dayanddar. Barakalardan birinde M-l tUfekli bir cavus bulunmaktaydi. Her teslim 01 gagrlffilZda bu tUfegin bir seri ateslenmesiyle cevap ahyorduk, Brezilya tipi elbombalarumzi flrlatmamlZ emredildi. Luis Crespo ve ben elbombalarmnzr frrlattik. Ama ne onunki patladi ne de benimki, Raul Castro dinamit atti, bu da patIamadi, Bu yiizden, hayatlarirruzr tehlikeye sokmak bahasma daha yaklasmarmz ve barakalari atese vermemiz gerekmekteydi. Once Universe Sanchez, sonra da Camilo Cienfuegos evleri yakmaga tesebbtis ettiler. Ikisi de basari saglayamaymca Luis Crespo He ben binalardan birine yaklastik ve ateslemeyi basardtk, Yangm baslaymea bu binanm, plantasyona ait bir hindistan cevizi deposu oldugunu gordUk. Yangm.
kalari

• 50 • kendi yarahlarina bakan esirlerimize birakilmasnu emretti, Bense, bu malzemeyi, dovusmekte olan kendi adamlarnmz iem saklamak istiyordum. Bundan baska sivilleri de serbest biraktik. 17 Ocak sabahr saat 4.30'da, Palma Mocha'ya dogru yUrUyti,~e koyulduk. Palma Mocha'ya safakla beraber vardik ve hemen Sierra Maestra'nm en Itayahk, geeilmesi en zor krsrmlarim aramaga basladrk. Vardigmuz yerde yUrekler aCISl bir durumla kar§11a§!hk. Bir giin once bir onbasiyla bir ~avu§, bu belgede yasayan koylU ailelerine hava kuvvetlerinin biitun bolgeyi bombardiman edeeegini soyleyince sahile dogru bUylik bir go~ baslanusti, Bizim varligumzdan kimsenin haberi olmadigma gore, demek ki, cavuslarla sahil muhafizlarr, boyle bir yalanla koylulertn topraklarma ve mallarma elkoymak istiyorlardi. Fakat bu yalanla bizim saldirtnuz tesadUfen cakismca, yalan gercege dontistti ve goC;li onlemek imkansizlastr. La Plata Savasi, Ihtilal Ordusu'nun zaferle biten ilk savasiydi, Bu ve bunu izleyen savasta, elimizdeki silahlarm sayisi, adamlarimizm sayismdan fazlaydi, Fakat diger savaslarirmzda durum tam tersine olacakti. Koyliiler henuz mUcadeleye kanlmaya haztr degillerdi. ~ehirdeki ihtilalci unsurlarla haberlesme imkam yoktu.

6/

Soya,.

EI Arroyo del Infierno

EI Arroyo del Infierno (Cehennem Deresi) Palma ~ocha'ya dogru akan dar ve SIg bir nehirdtr. Bu ~ehrm kenarmda, Palma Mocha'dan uzaklara dogru lieder ve ~evredeki tepelere tlrmamrken ku k bi ....... di ". , ,..u Ir va lye eristik, Vadide iki bohio vardi. Burad k kurdu~, tabii ki bohio'lan kullanmadlk. a amp FI~el, ~atista kuvvetIerinin bizi izleyip mutlaka bulacagma mamyordu. Bu nedenle baz dii k 1.. , I usman as~ er errru ele gel.}irmek amaciyla bir baskin plani hazl:ladl ve adamlanmlzl gereken mevzilere yede§tirdi. FIdel, hatIanmizl gazden gecirdi ve savunmamlzl tekrar tekrar kontrol etti, .19 ?cak saban; kuvvetJerimizi tef'tis ederken gok tehhkeh sonu~lar dogurabilecek bi 1 Id Plata Sa ' r 0 ay 0 u. La VR§lnm mukaran olarak ele ge~irdigim bir onbasr sapkcemi bUyUk bir gururla giymekt d" Fakat k tl·".". ey im, uvve errrmzr gozden ge~irmek Uzere • 1 aras d .... .. .. aga~ ar in a yururken gozculer bizim geldigimizi duy~u§lar ve gelen grupun basmda dusman kuvvetlerimn §apkasIDl giyen birinin bulundugunu gormU§ll;'r~

52

53

di. Bereket versin, bu sirada Camilo Cienfuegos'tan baska herkes tufegini temizliyordu. Camilo ise uzerimize ates actiktan hemen sonra hatasun farketti. 11k kursun kimseye isabet etmemisti, ikineisinde ise otomatik tlifegi tutukluk yapmca daha fazla ates et· mesi miimkiin olamamistr. Bu olay, sinlrlerimizin ne kadar gergin oldugunu gi:istermesi bakirmndan rnanidardir. Bu gerginligi, ancak savas giderebilecekti. Bekleme siiresinde, sinirleri ~elikten yapilmis kimseler bile dizlerinde yumusak bir ~ozUlme, bir titreme duyar ve savasm baslayacagi 0 l§lkh amn ozlemini ~eker. Bununla beraber, hicbirimiz savasmak icm sa" vasmak istemiyorduk. Savasiyorsak, bunu gerekli ol~ dugu icin yapiyorduk. 22 Ocak sabahi gUn dogarken, Palma Mocha Nehri istikametinden gelen bir ka~ silah sesi duyduk, Bu, kuvvetlerimiz lizerindeki disiplini daha da artirmarmzt, daha dikkati olmamizi gerektirdi. Artik gorUnmesi muhakkak olan diismam beklemekten baska yapilacak bir sey yoktu. Dtisman askerlerinin yakmda olduguna inandigrrmz iein, ne kahvaln hazrrladik, ne de yemek pisirdik. Bir siire once Crespo ile ben bir kae tane tavuk yumurtasi bulmus, bunlari adamlarmnza dagrtmistik. Yalmz bir tek yumurtayi, tavuk yumurtlamaga de· vam etsin diye yerine birakrmstrk. 0 gece duydugumuz silah sesleri yuztinden Crespo, follukta biraktiglffilZ son yumurtayi da yememize karar verdi. Bu karan hemen yUrtirllige koyduk, L>gle vakti bohio'Iarin birinde bir adamm dolastiguu gorduk. Once adamlarirmzdan birinin emirlere itaatsizlik ederek evlerin yakmma sokuldugunu aandik. Bir sure sonra, bu adamin bir diisman askeri oldugu meydana !;.lkh. Bu askeri, altr asker daha izledi, Gelenlerin U~li daha sonra

ayrildi, ti!;U kaldi, Nobete] askerin !;evresine bakmdig~m, kendisini kamufle etmek iein kulagmm arkasma blr~ kac !;ah parcasi yerle§:tirdigini ve golged« oturd~g~nu dtirbtinlerirnizle gi:irdUk. Adanun ytiztinde hicbir korku yada iirkiintU ifadesi yoktu. Fidel'in sal. d~rlYl b~§latan atesiyle birlikte adam "Ah, anacIglrn" dlY: bag.lr~rak cansiz yere Ylgildl. Cevreye yayilan sen atesimiz daha sonra nobetcinin iki arkada§IllI da cansiz yere yikti, Bu sirada, yakmlrnlzdaki bohio'da b~: askerin ~tesimizden korunmaya cahstigun gi:ir. dum. Daha yuksekte oldugum i!;in sadece bacaklanfil se~eb.iJiyordum. Ate!} actim, ilk kursunum bosa gitti. Ikinel kur§unum ise tam gog-stine saplandi veadam tUfegi siingUsUnden yere saplanrms olarak yere diistti. Crespo'ya beni atesiyle korumasim soyteverek eve yakla§tJm. Evde cesedi gordukten sonra askerin tufegini. kur§unlarml ve i§e yarar diger asked maize" mesini aldim. Kursun ger~ekten de tam gogsUne sap" lanmrs, belki de kalbinden geemisti. OIUmU ani olmustu, Herhalde yapmis oldugu yorucu ylirtiyusten olacak, vUeut OlUm katihgrmn ilk isaretlerini gostermege baslamisti bile ... Savas krsa, fakat eok slddetli olmustu. Plamrmzi basariyla uygulaml§tJk. Artrk saklanmak iein yer aramak sirasi gelmisti. Malzemenin sayimi, yaklasrk olarak 900 kadar k~~un yaktJglmlzl gostertvordu. Buna karsihk yetmrs kur§un ve aynca Efigenio Ameijeiras'a verilen bir <?~~and tUfe~i ele geeirmistik. Binba§1 Efigenio Ameijeiras bu silahi sonraki carpismalarm ~ogunda kullandi. Dort dtisman i:iliisii saydik. Fakat bir kae ay sonra yakaladlglmlz bir muhbirden, Olenlerin sayismin ashnda bes oldugunu ogrendik. Bu topyekfm bir zafer degUdi ama, herhalde yabana da atilamazdr.

Basarrmrz, moralimizi gok yukselttiginden, biitiin gi.in daha bi.iyUk diisman kuvvetlerinin izlemesinden bizi tamamen koruyacak erisilmez yerler aramak yorueu gelmedi hicbirimize. Bu sekilde dagm oteki yamacma vardik. Qekilmekte olan Batista kuvvetlerine paralel olarak ylirUyorduk. tki dusman kuvvet dagm iki yamacma varmak iizere ayru zirveyi astilar. Iki gUn kadar dusman kuvvetleriyle bizim kuvvetlerimiz birbirinin farkma dahi varmadan ylirUyU§lerine deyam ettiler, Bir defasinda diismandan ufak bir nehir ve bir kae yol ddnemeciyle aynlmis olan bir bohio'da geceyi gegirdik. Dusman kuvvetinin basmda, zulmUyIe Sierra Maestra'da ~ok k6tU bir lin birakmis olan Tegmen Sanchez Mosquera bulunmaktaydi. Burada, sa vastan bir kae saat kadar once duydugumuz silah seelerinin, diisman kuvvetlerini saklandigrrmz yere getirmeyi reddetmis Haiti asilh bir k6ylliyli oldiiren silahlardan geldigini belirtmeyi gerekli bulmaktayim. Eg"er bu cinayet islenmemis olsaydr, biz dusman kuvvetlerinin yakimmrzda oldugunu ogrenemeyecek ve diiemarn hazar bir sekilde beldeyemeyecektik. YUktimtiz yine ~ok agirlasrmstr. Bazrlari iki ttlfek birden tasiyordu. Bu kosullar altmda ylirtimek gercekten cok zordu: Fakat bu yliriiyli§lti gerektiren ve kisisel olmayan etkenler vardi. Bu ctkenier, Alegria de Pio'daki felaketten sonra beliren etkenlerden cok farkhydi, Iste bir kac gUn once barakalarda sakh bir dusman toplulugunu yenilgiye ugratmlf;ltlk. ~imdiyse, bizden sayica f'azla bir diisman oncusu perisan edilmisti. Artik hepimiz bu bieimdeki savaslarm onemini kavrarmstik. Qlinkli ancak bu gibi ~arpll~malarla diismarnn onciisii yok edilebiliyordu. Oncusuz bir ordu iac, fe1ce ugramis bir ordudur.

.54.

Hovo SaldlrlSI

Sanchez Mosquera'nm kuvvetlerini yenilgiye ugrattiktan sonra La Plata Nehri'nin kenarmda yiirumege basladik. Daha sonra Magdalena Nehri'ni gegerek cok iyi tamdigumz Caracas bolgesi'ne dondiik. Fakat bu defa durum «ok f'arkhydr. Bu b61gede ilk saklamsmuzda, halk bizi desteklemisti. Ama Casillas'm kuvvetleri arkamizdan bu b61geyi taramis ve herkese Ielaket getirmisti, Koyliiler arkalarmda birkac hayvan ve bornbos kuliibeler birakarak bolgeyi terketrnislerdi. Birakilan bu hayvanlari kesip yedik. ~imdiye kadar gecirmis oldugumuz tecriibeler, bize bu kulubelerde kalmanm eok tehlikeli oldugunu ugretmi§Li. Bu nedenle, digerlerinden epey ayrilrms bir kuliibede geceyi geeirdikten sonra tekrar orman a dondiik V8 Caracas 'I'epesi'nin lizerindeki kiicuk bir selalenin ortasinda kamp kurduk. Kamp kurduktan sonra, Manuel Fajardo, bana yaklasu ve savasr kaybetrnemiz ihtimali olup olmadigml sordu. Kazandigirmz zaferlerin sarhoslugu icinde degildim. Buna ragmen, her zamanki eevabmu ver-

56

57

dim: Savasi muUaka kazanacaktik. Fajardo bana bu soruyu sorusunun nedeninin "Gallego" Moran oldugunu soyledi. Fajardo'ya gore, "Gallego" gelip kendisine savasi kazanmarruzm artik miimklin olmadrgnn, bizim her seyi kaybettigimiai soylemis ve beraberce bu miicadeleyi terketmelerini onermis. Fidel'e bu huSU8U derhal acikladim. Fakat 0 bana bu olaydan bilgisi oldugunu ve "Gallego" Moran'in, adamlarimism moralini gizlice denedigini soyledi. Boyle bir metodun sakincalari olabilecegine beraberce karar verdik ve Fidel daha fazla disiplin gerektigini, disiplinsizlik belirrnesi halinde ne gibi tehlikeler dogabileeegini kisa bir konusma He acrkladi, Aynca, oltimle cezalandmlacak ij~ sucun neler oldugunu bildirdi: 1. Disiplinsizlik, 2. Firar, 3. Moral bozuculuk. o glinlerde durumumuz pek parlak sayilmazdi. Aramizda tam bir birlik yoktu. Adamlarrrmsm cogu ne savas tecriibelerinden dogan bir ruha, ne de tum bir ideolojik bilince sahipti. Bir de bakiyorduk bugiin bu yoldas, oburgiin su yoldas bizi terkedip gidiyordu. Bazilari sehir ieerisinde gorevlendirilmelerini istiyorlardi. Evet bu sehir gorevleri bazen ~ok tehlikeliydi, ama insan hie olmazsa daglardaki hasin hayata, mahrumiyete katlanrmyordu, EununJa beraber, her seye ragmen daglardaki miicadelemiz giiciinden hicbir sey kaybetmedi. Moran, hie yorulmak bilmeksizin bize yiyecek arryor ve bolge koyliileriyle temasi saglamaya calisiyordu. 30 Ocak saba hi ieinde bulundugumuz ruh hali i§te bOyleydi. Hain Eutimio Guerra, hasta anasim gormek icin izin istedi, Fidel bu izinden baska ayrica kendisine seyahati iein para da verdi. Eutimio'ya gore, seyabati bir kae hafta siirecekti, 0 zamana kadar meydana gelmis olan bir cok olaym nedenlerini heniiz

anlayabilmis degildik. Sonradan bu olaylarla Eutimio'nun davramslari arasmdaki iliskiler apacik ortaya ~lkb. Kuvvetlerimize tekrar katildigmda, Eutimio, tam Palma Mocha'ya varmak Uzereyken hUki.imet kuvvetlerinin bizim izirnizde olduklarmi ogrendigini si:iyledi. Bunun iizerine bize haber vermege cahsrms, fakat Delfin'in bohio'sundaki iki diisman askerinin cesedinden baska bir sey bulamamis. (Delfin. El Arroyo del Infierno Savasi'm iizerinde yaptignmz topraklarm sahiplerinden biriydi.) Bunun lizerine, Eutimio, Sierra boyunca bizim geetigimiz yolu bizleri buluncaya kadar izlemis. Oysa gercek suydu: Diisman kuvvetleri Eutimio'yu yakalamis. para ve orduda bir mevki vermek vaadiyle kandirdiktan sonra Fidel'i oldiirmekIlzere aramiza yollanusti. Bu plamn bir boliimii olarak, Eutimio, 30 Ocak'tan bir giin once kamptan ayrrldi, 30 Ocak sabahr. 50guk bir geceden sonra tam yattigrmiz yerlerden kalkarken, ucak sesleri duyduk. Bu ucaklarm nereden geldigini tam olarak tayin ederniyorduk, ~linkii etrafirmz aga~hklarla cevriliydi. Mutfagmuz bizden iki yiiz metre kadar ileride, kli~lik bir pmarm kenarmdaydi. Onciilerimiz de orada idi. Birdenbire bir ucagm pike yaptrgim duyduk. sonra makineli tUfek sesleriyle bomba glirUlttileri isittik. o siralarda sa vasta heniiz pismemis oldugumuzdan, ates seslerinin her yandan geldigini sandik. 50 mm'lik mermiler yere ~arptJklarmda infilak ederler. Bu ylizden duydugumuz giirliltli bir makineli tlifekten gelmesine ragmen, mermiler yarumiza dti§:tligii icin bize sanki orman tarafmdan ates ediliyormus gibi geliyordu. Bu yUzden diisman piyadesinin iizerimize saldirdrgi zehabma kapildik. Bana onciileri beklemek ve hava saldmsi sirasm-

58

59

da brraktigmuz bazi malzemeyi toplamak gorevi verilmisti. Kuvvetlerimizin geri kalan kismma, La Cue· va del Humo'da katilacaktim. Bana !spanyol il_<harbi sa vascilarindan Chao refakat etmekteydi. Bir slire kadar kayrp adamlarimizr bekledik, fakat goziiken olmadi, Bunun iizerine bizim "kol" un izlerini liikle takibe basladik, lzler karisiktr ve ikimiz de aglr yiikler tasiyorduk, Sonunda bir a~lkhga geldik ve dinlenmege karar verdik. Bir siire sonra uzakta bazr hareketler gorduk ve sesler i§ittik. Kol'un izleri oncli gurubuna mensup Guillermo Garcia ve Sergio Acuna tao rafmdan da izlenmekteydi. Karsilasnktan ve karar vermek iein bir sure dusiindtikten sonra, Guillermo Garcia'yla ben, neler olup bittigini anlamak lizere kamp yerimize dondiik. Qlinkli bir stiredir hieblr giirultli isitmemistik, ueaklar kaybolup gitmislerdi. DondUglimtizde perisan bir manzarayla karsilastik: Ucak arazi _mutfagimiza saldirmis, makineli ttifek atesiyle ocak parea parca edilmis ve atilan bir bomba oncii muhafrzlarm kampmm tam ortasmda patlarmsti. Neyse ki, bomba paUarken orada kimse yokmus. Moran'la baska bir yoldas kesfe ciktilar, Moran yalmz dondii ve uzaktan bazi ucaklar gordUgtinli bildirdl. Bes ucak goren Moran, civarda hicbir kara kuvvetine rastIamamisti. Bunun iizerine besimiz de aglr ylikleri sirtIanarak yola diiziilduk. Arkadaslarrmrzm yakihp kUI edilmis bohio'lannm yamndan gecerkcn yuregimiz burkuldu. Geriye kalan canhlar, bize acikh acikh miyavhyan bir kediyle gUrliltlimlizli duyup ortaya I_<lkan bil' domuzdu, La Cueva del Humo diye bir yerin admi duymustuk ama tam olarak nerede oldugunu bilmiyorduk. Bu yiizden gceeyi kusku i~erisinde gecirdik. Yoldaslarirmzi bulmayi umut ederkendiismanla karsilasmaktan korkuyorduk.

sue-

31 Ocak taiihindc ekili bazi tarlalara bakan bir tepenin iizerinde mevzi aldik. La Cueva del Humo sandigmuz yerde bazi arastirmalar yaptik, fakat hiQbir 'ley bulamadik. Ararmzda bulunan Sergio, baslanuda beyzbol kepleri bulunan iki kisi gormus, fakat bize bunu soylemelrte ge~ kaldigt icin adamlara yetisemedik, Guillermo ile hirlikte Aji Nehri'nin kiyismda vadi tabanim arastrrmaga ciktrk, Orada Guillermo'nun bir arkadasi bize yememiz icin bir seyler verdi. Fakat etrafta yasiyanlarm hepsi btiyUk bir korku icindeydiler. Bu arkadas, bize, diisman muhafrzlarirun Ciro Frias'm magazasmdalri mallan ahp yaktikIarim soyledi. Aynca katn-lari miisadere ettikten sonra kaurciyi oldurmusler, Ciro Frias'm magazasmi yakmislar ve karrsmi esir olarak alnuslardi, Sabah gecen bu dusman askerlere Binbasi Casillas kurnanda ediyordu. 1 1?ubat'ta kendi kUgUk kampmuzda kaldik. Evvelki gUn yaptigtmiz ylirliyi.i'llin verdigi biiyiik yorgunlugu atabilmck icin kurdugumuz bu kamp, tamamen acilrtaydi, 0 sabah saat onbirde tepenin obiir yarundan gelen silah sesleri isittik. Bu sesler cok geemeden bize yaklasti ve yardim iein yUrek parcalayrCI sekilde yalvaran bir adamm ~lghklarlm duyduk. Bu olay iizerine Sergio Acuna zihni dengesini kaybetti. Mevzilendigi yerde silahiyla fisekligini birakarak sessiz sedasiz kacti, Arazi giinlugfine Sergio'nun bir hasir sapka, bir kutu stitozli ve li~ sosis aldigmi da kaydettim. Bizi 0 anda en cok iizen sey siitle sosislerin kaybolmasi olmustu, Bir kac saat sonra bazi gtiriiltuler duyduk vc herhangi bir saldiriya karst derhal hazirhk yaptik. Sergio'nun bize ihanet edip etrnedigini bilmiyorduk. Fakat dusman

• 60 • yerine Crescencio ve arkadaslari !}lkageldi : Kuvvetlerimize, Manzanillo bolgesinden Roberto Pesant liderliginde yeni kimseler de katilmisti. Kayrplarmuz. firari Sergio Acuna Be Calixto Morales, Calixto Garcia ve Manuel Acuna isimli yoldaslardi. Kuvvetlerimize yeni katrlrrns bir yoldas da diismania karsrlasrr karsilasmaz ortadan kaybolmustu. Yeniden Aji Vadisi'nc indik ve yolumuza devam ederken Manzanillo'dan gelen malzemeyi ararmzda bolti§~ tiik. Herkese <_;ama§lr ve elbise, bana da ayriea tam techizath bir doktor ~antasl dustii. ~iIpleril!1jzin ilk, h?;rf!erinio .. Manzanillo'Iu kizlar taraJI_!l~,~." ~!!~J!IDr-~ Iarin tizerine islendigint gortince gok duygulandik. «Granma» crkarmasmdan iki ay sonra, 2 ~ubat tarihinde, artik tam amen kaynasrms bir grup haline gelmistik. Manzanillo'dan saflarirmza katilan on kisi, hem gUctimUzti artirmts, hem de moralimizi ytikseltmisti. §imdiye kadar kendimizi hie bu kadar iyi hissetmemistik. Son hava saldmsi hakkmda uzun sure tartistik ve sonunda her gun yemek pisirmemiz iein yaktigmuz atesle, neselenmek iein yaktignmz kamp ateslerinden cikan dumanlarm diisman ucaklarma -yerimizi belli ettigine karar verdik. Aylarca ve belki btitlin savas stiresince bu saldirmm arulan cok canh bir sekilde kaldi ve sa vas sonuna kadar giindi.izleri acikta ates yakmaktan t.amamen vazgectik. Hicbirimiz Eutimio Guerra haininin kesif ucagmda bulunduguna ve bulundugumuz yen Casillas'a gosterdigine inanamazdik. Eminim ki, bu fikir kimsenin aklmdan gecmemisti, Oysa, sonradan a~lga 1_;1kacag: gibi, Eutimio'nun annesinin rahatsizhgi, bizi terkedip katil Casillas'Ia temas kurmak iizere Eutimio tarafmdan uydurulmus alcakca bir yalandr,

,i

Altos de Espinosa Baskin.

Eeklenmedik hava saldmsmdan sonra Caracas tepesini terkettik ve Manzanillo He dogrudan dogruya temas kurabllecegimiz bOlgelere dondiik. Bu bolgelerde drsardan daha <;ok yardim alabilecek ve tilkenin digcr bolgelerindeki durumu daha iyi anlayabilecektik. Aji Nehrini asip hepimizin tamdigi bolgelerden gecerek ihtiyar Mendoza'nm evine varmcaya kadar yUriidUk. Tepelerin srrtlarmda kimsenin yillardrr gecmedigi yerlerde kendimize ancak macheta'larla yol aeabiliyorduk. Bu ytizden c;ok aglr ilerleyebiliyorduk. Geceyi agzimiza tek lokma koymadan bu tepelerdeu birisinin iizerinde geeirdik, :?imdi bile t;ok iyi hatrrhyorum. Crespo, icinde dart domuz sosisi bulunan bir konserve kutusuyla geldigi zaman kendimi sanki hayatimm biiyiik ziyafetlerinden birindeymisim gibi hissettim. Crespo'nun bliyi.ik bir tutumlulukla sakladlgl bu sosisleri Crespo, Fidel, ben ve bir dordiincii yoldas mideye indirdik, Caracas tepesinin sagmdaki eve varmcaya kadar ylirliyU§UmUze devam ettik. Bu-

,.

62

63 •

rada ihtiyar Mendoza bize yiyecek bir seyler hazirlayacakti. Mendoza, korkusuna ragmen, kcylii sadakatiyle her ge!';i§imizde bizi agirlamakla yukiimlii sayiyordu kendisini. Cresceneio Perez ve diger ihtilalci koylulerle arkadashgi, korkusunu ikinci plana atnrryordu, Bu ylirtiyU§ ozellikle benim iein !';ok azap vericiydi. <;linkli bir astim nobeti gel;iriyordum. Cresponun ve yoldas Julio Zenon Acosta'mn hicbir zaman unutamiyacagim yardimlarr olmasaydi bu Allahm belasi ytitliyii§li bir ttirlU bitiremezdim. Herhangi bir koye vardigumzda bohio'larda asla uyumazdik. Ama benim kotil saghk durumum ve Moran'm rahatsizhgi bizim bir dam altmda yatmamiZl gerektiriyordu. Kuvvetlerimizin geri kalan kismi diismanm gelip gelmedigini gozlemek icin civarda nobete girdiler. Sadece yemek yemek iizere bir ara eve ugradilar. Kuvvetlerimizi azaltmaga rnecbur kalnustik. . Ciinku adamlannuzm bir kismmm morali !';ok bozuktu, bir Insrruysa agu' yarahydi, Bu yarahlar arasmda simdiki igi§leri Bakam Ramiro Valdes'le Crescensio'nun oglu Ignacio Perez de bulunmaktaydi. Perez daha sonra yiizbasr rutbesiyle sehit diisecekti, Ramii'ito dizinden fena halde yaralanrmsti. Bu diz daha once Moncada kislasrnda da yaralanmisti. Bu ylizden kendisini geride birakmak zorunda kaldik. Birkac delikanh da kaeip gitmisti. Ama kacislari, kuvvetlerimizin yaranna olmustu. Bunlardan birisinin daglarda gerillanm yalnizhgmdan sinirlerinin bozuldugunu hatrrhyorurn. Birdenbire, kendisine u!';aksavar tertibati ve bol yiyecegi bulunan bir kamp vaadettiklerini, oysa simdi ucaklarm kendisini yoketmege Qahljhgml, ne devamh bir yeri ne de yiyecegi

oldugunu haykrrmaga baslarrustr. Yeni gerillalar ge· nellikle boyle bir ruh bali icerisinde bulunurlardi, Bu ilk sinava dayanabilenler zamanla pislige, susuzluga, a!';hga, evsizlige ve guvensiz bir sekilde yasamagn ahsirlar, kendi tlifeklerinden ve gerillanm sagladidIgl biriikten baska hicbir seye giivenmez hale gelirlerdi. Ciro Frias yeni iltihaklarla ve iyi haberlerle 01'taya glkh. Fakat bu haberler aynizamanda aklnmzi da karrstirrmstr. <;tinkii Frias'in duyduklarma gore, Diaz Tamayo saf degistirmek ve ihtilalci kuvvetIerle anlasmak iizereymis ; Faustino binlercc peso toplamaga muvaffak olmus. Tek kelimeyle ayaklanrna butiin i.i1keye yayihyormus, htikUmet icin karlsikhk glinleri pek yakmmis. Bunlara ek olarak ayrica hem acikh hem de ders veriei bir haber daha almrstik. Firari Acuna, bazi akrabalarmi ziyarete gitmil}, orada kuzenlerine bir gorilla olarak nasil I,;;arpl'lhgl hususunda bobiirlenmege baslarma. Orada bulunan Pedro Herrara bun Ian duymus, jandarmaya haber vermis. Bunun iizerine Onbasi Rosello al!';agl (daha soma halk bu adam hakkmda hiikiim vererek adaleti yerine getirdi), Acuna'ya iskence yaprms, dort defa kursunlarms ve sonunda asnus. Bu olay adamlarnmza birligin degerini ve ortak kaderden tek basma kacmaga cahsmanm faydasizhguu a!';lkl,;;agosterdi. :?imdi kamp yerlerimizi de degi§tirmemiz gerekiyordu, !';i.inkli oldiiriilmeden once Aeuna'nm iskence altmda konusmus olmasi ihtimali biiyliktli. Acuna Florentino'nun evinde oldugumuzu da bilmekteydi, Bu esnada garip bir sey oldu ve bunun tam anlarmm neden sonra kavrayabildik : Eutimio Guerra, bize Sergio Acuna'nm Onbasi Rosello tarafmdan

64

65

olduruldugttnti rtiyasmda gordiiglinli soyledi. Bunun tizerine gelecege ait olaylari rUyada yada buna benzer sekilde daha evvelden gormenin mUmkUn olup 01madigi hakkinda uzun, felsefi bir tartisma basladi. Politik ve killtiirel konularda adamlarumsr aydmlatmak benim glinllik gorevlerimin bir bOlUmUni.i teskil etmekteydi. Bunun uzerine adamlanmlZa boyle bir §eyin mtimkUn olmayacagnu, bunun sadece bir tesadiif eseri oldugunu anlattim. Hepimizin Sergio'nun basma boyle bir sey gelmesinden zaten korktugumuzu, Rosello'nunsa bu bolgeyi kasip kavuran kisilerin basmda geldigini bildigimizi ekledim. UsteIlk Universo Sanchez de, Eutimio'nun r;ok palavraci oldugunu ve onceki gUn bazi ihtiyac maddelerini temin etmek amaciyla kamptan aynhrken bu olayi Eutimio'ya birisinin anlattrgrm soyleytnce tarusma sana erdi. Gelecegin onceden gorulebuecegi gorlif]linde ell eok israr edenlerden birisi, kendisinden daha evvelce de soz ar;hglm, okuma yazma bilmeyen kirkbes yaslarmda Julio Zenon Acosta adh bir koyltiydii. Acosta benim Sierra'daki ilk og-rencimdi. Kendisine okuma yazma ogreUyordum ve mola verdigimiz her yerde ona birkac harf belletmege gayret ediyordum. 0 SIralarda sesli harf'lerdeydik. BUyiik bir iradeyle, gedye degil daima ileriye bakarak, Julio Zenon okur ~ yazar olmayi hayatlllill bashca gayelel'inden birisl haline getirmisti. Bu ornek bugun belki bircok koyliiye yararh oiabilir, hatta savasta kendisine yoldas11k etmis bulunanlara ve hikayesini bilenlere dahl. Julio Zenon, bizi bUtUn kalbiyle destekleyenlerden birisiydi. Julio araziyi c;ok iyi tamr, durmadan c;ali§lr, SIkmtida olan her yoldasm yardimma kosar, sehirden

gelip daglardaki gli~ yasama kosullarma heni.iz uyamamts yoldaslara destek olurdu. Uzaktaki kuyulardan su getiren, ates yakan, yagmurlu giinlerde bile kuru r;ah r;lrpl bulan hep oydu. Yani, Julio'nun elinden gelmeyen i§ yoktu. Ihanetinin ortaya eikmasmdan kisa bir slire once bir gece Eutimio, battaniyesi olmadigmi soyleyerek Fidel'inkini odi.inr; istedi. Fidel de Eutimio'ya ay1lI battaniyenin altinda beraber yatabileceklerini soyledi. Boylece, Eutimio Guerra 0 geceyi Fidel'in yanmda geeirdi. Eutimio'nun tizerinde Fidel'i oldiirmek iein kullanacagi 45'lik bir tabanca ve tepeden a§agl kar;arken kendisini korumak iein frrlatacagi iki elbombast vardi. 0 siralarda Fidel'e en yakm olan Universo Sanchez He bana, nobetcilerin durumu hakkmda sorular da sormustu, "Bu muhafjzlarla bilhassa ilgileniyorum, ~iinkii eok dikkatll olmanuz gerekiyor" demistl, Biz de ona yakmda lir; kisinin nobet tuttugunu, bizim de Fidel'i korumak iein bUtUn gece boyunca sirayla nobete girdigimizi soyledik. Geceyi Fidel'in yanmda geciren Eutimio, aleakca plannn uygulamak iein eline mUkemmel bir frrsatgecirmisti. BUtUn gece Fidel'in hayatr, Eutimio'nun tabancasmm namlusunun ucundaydi, Fakat Eutimio bir ttirlU cesaret edip de tetigi r;ekemedi. 0 gece KUba Ihtilali'nin kaderi, akli dengesi bozuk bir insanm cesaretine yada korkusuna baghydi. Allahtan ki, Eutimio'nun korkusu, 0 gece diger ozelliklerinden daha aglr basnusti. Bu ylizden geceyi herhangi bir olay r;lkmadan gecirdik. Florentino'nun evinden ayrihp bir bogazdaki kuru nehir yatagmda kamp kurduk. Ciro Frias, yakmlarda bulunan evine kadar gitti ve donli¥tinde bir kac tavukla birlikte baska yiyecekler getirdi. Boylece acikta gecirilen bir gecenin miikafatrm sabah steak

~orba ve tavukla gdrduk. Birisi, ~ti~o'n~n.da oraya gitmis oldugunu sOyledi. Herk~s~n guve~~l ~azandliJ, il.;in Eutimio istedigi yere gidip gelebl~~. Florentino'nun evinde bizlerle kaI'§lla§mca, Eubmlo, hasta anasim ziyaret ettikten sonra Caracas's geC}ipneler olup bittigmi ogrendigini soyledi. Eutimio bazen son derece ciiretkar hareket edebiliyordu. EI Lomon, Lorna del ButTO ve Caracas tepeleri dizisine «;ok yakm Altos de Espinosa isimli bir yerde bulunuyorduk. Dli§man ueaklan bu bolgeyi sik slk bombardnnan ediyorlardI. Eutimio, bir k8.hinin ciddiyet ve vekari igerisinde "BugUn Lorna del Burro'yu bomba.rdunan edecelder" dedi. Ger~kten de ueaklar Lorna del Burro'yu bombardiman ettiler. Eutiroio cia, kehanetinin gereeklesmesinden mUthi§ neselendi. 9 .!lubat 1957'de Ciro Frias ile Luis Crespo yiyecek bulabilmek il.;in her zamanki gibi kamptan ayrildilar. Ortahk I.;ok sakindi. Sabah saat 10'cia yeni katilmis olanlardan Lubrada isimli bir kay delikanhsi, civarda dolasan birini yakaladi, Bu adamm Crescencio'nun bir akrabasi oldugu ve Casillas'm askerlerinin iislendlgt Celestino'nun magazasmda caIUJtJgt orta~ ~lkb. Crescencio'nun akrabasi, evde yUzktrk ~kenn bulundugunu bildirdi. Gercekten de, bu1un~uguI~mz yerden bu askerlerin bir kisrmnm uzaktaki .d~lU.kte olduklan gori.ilUyordu. Esir, aynca, Eutinllo ile konustugunu ve Eutimo'nun kendisine ertesi gun eivar arazinin bombalanacagim soyledigini bildirdi. Casillas'm askerlerinin bir kisrm harekata baslarmslardi, fakat esirimiz onlarm hangi yonde ilerlediklerini hilmiyordu. 11k §lUphelenen Fidel olmustu. Daha sonra Eutimio'nun garip davramslart hepimizin dikkatini ~ekmege ba§ladt. Bu mesele Uzerinde te§itli tahminIer ileri sUrUldU.

.66.

67

Ogleden sonra saat 1.30'da Fidel kampi dagrtmags. karar verdi. YakmlmlZdaki tepenin zirvesine glklp ke§fe giden arkada§larunlZl bekledik. KlSA bir sure sonra Ciro Frias ve Luis Crespo meydana ~lktilar. Anormal bir duruma rastlatnaml§l1ardl. Bu konuyu konu§urken, Ciro Redondo, bir gOlgenin hareket ettigi,ni gordUgu.nU sayleyerek ,bize SUSmamlZI i§aret etti, ttifeginin emniyetini aetr, Tam bu sirada silahlar patlamaga ba§ladl. Ardmdan kamprrmza yoneltilmilj atrslann miithis gUriiltUsU ortabgl kapladi. Yeni kampinuz: da hemen bosalttik. Bir sUre sonra Julio Zenon Acosta'Yl tepenin Uzerinde olmU§ olarak buldum. Bu, okuryazarhgi oImayan, egitimden gegmemi§, fakat bir ihtilalcinin zaferden sonra yUzyiize kaIacagl muazzam sorunlarr, gUglUkleri gok iyi kavramis bir koylU idi, Kendisini bu gliglliklere hasirlamak amaclyla ogrenmege ba§ladlgl alfabeyi artik bitiremeyecekti ... Geride kalan herkes kagabilmilJti. Ben de, ken~' dim igin bir gurur ve nese kaynagl olan sirt gantami dahi geride birakmak zorunda kalml~bm. Bu cant~da ila~lar, kitaplar, battaniyeler ve herhangi bir ihhmale karsr yedek olarak sakladlglmlZ bazi yiyecek maddeleri vardi. Kacarken, La Plata'da Batista Ordusu'ndan ganimet olarak aldigrm bir battaniyeyi be. raberimde gotUrmeye muvaffak olmu§tum. Biraz sonra adamlanmlZdan bazdartyla karsilastim, Almeida, Julito Diaz, Universo Sanchez, Camilo Cienfuegos, Guillermo Garcia, Ciro Frias, Motola Pesant, Emilio Labrada ve Yayo ... Atilan kursunlardan kendimizi koruyabilmek il.;in, gok virajb bir yol segmi!1tik. Diger yoldR§larlIDlzlD ba§llDa neler geldigini henUz bilmiyorduk. Arkam1Zdan haUl tektUk patlama sesleri geliyordu. 1zlerimizi bulmak gok kolay-

•
...1. u.L,

68

69

.. ~unkii hizh kaemak zorunlulugu yuzimden birak'roo tigmnz Wen silemiyorduk. Ogleden sonra saat 5.15'te ormanhgm ~onun.da kayahk bir noktaya vardik, Bir siire tereddut ~ttlkten sonra, geceyi burada beklememizin daha i~ ~~acagma karar verdik. C;iinkii oniimlizdeki a~~khgl gu.n~ dtiz vakti geqmeye kalkismarmz hal~~ ~U§m~ bizi gorebilirdi. Oysa burada, dii§m~n blZl. lzl:nll§ olsa dahi, kendimizi rahatea savunabilecek Imkanla:.a sa~ hiptik. Ama diisman gozU~medi, ~~z de ~u bOlge~ §oyle boyle taniyan Ciro Fnas'm mutereddit kilavuz Iugunda yolumuza devam ettik. BazIlarlI,?~ ~~a az iz brrakmak ve daha rahat yi.irUyebilmek lW.niki gruba ayrtlmarmzi onerdiler. Fakat ~lD1:i~~. lie ben buna karsi ciktrk. <;UnkU ararmzdaki birligin ~zu~~SIllI istemiyorduk. Sir siire sonra Limones isimli. bir yere vardrgimizr anladtk. Biraz teredd~tten. sonra, rUtbesi ytizbasi oldugu ic;in grubumuza liderlik eden Almeida, EI Lomon'a dogru yiirUyii§e deva~ etmemizi emretti. Fidel, El Lomon'u bulusma yen olarak secmisti, Aramizdan bazilarr, Eutimio'nun El ~o~ m~n'u cok iyi bildigt ve dusman ordusunu.n ?r~da bl~l bekleyebileeegini Hen stirdiiler. Artik EUtimlO nun bir hain oldugu hususunda hicbir kuskumuz yoktu. Fakat Almeida'mn son karari, Fidel'in emirlerine uymak ve EI Lomon'a dogru yiirnyti§e devam etmek Ol?u. , Dc; gtinllik bir ayrihktan sonra, 12 §ubat ta ~ldel He El Lomon yakmlarmda Derecha de la Caridad adlt bir yerde bulustuk, Burada Eu~~io Guerra'nm bir hain oldugu teyid edilerek hepimize bu ko~uda tam bilgi verildi. La Plata Savasi'ndan sonra Casillas tarafmdan ele gecirilince, Oldiiriileeegi. yerde, daha once de yazdigirmz gibi, Eutimio'ya, Fidel',i oldiirlll:si ic;in para ve Batista Ordusu'nda mevki vaadedil-

mi~ti. Caraeas'taki yerimizi dusmana bildiren, Lorna del Burro'ya hiicum imkanim veren de Eutimio'ydu. Qtinkii Caraeas'taki yerimizde Loma del Burro'nun hareket plamrmza dahil oldugunu da cok iyi biliyordu. Fakat son dakikada harekat plarnrmzda degi~ikIik yapmistik, Canon del Arroyo'da gizlendigimiz vadiye yoneltilsn hlieumu diizenleyen de Eutimio idi. Bu son saldmdan tek kaYlpla kurtulduysak, bunu, Fidel'in son dakikada verdigi ~ekilme emrine boreluyduk. Bulu§tugumuz yerde, JUlio Acosta'mn oldiigii herkes tarafmdan agrenildi. Jandarmalar da en azmdan bir olti ve bir kae yarah vermi!jlerdi. Itiraf etmeJiyim ki, ben ne kimseyi OIdlirmii§, ne de yaralayabilmistim, Qlinkii bu stratejik cekilms esnasmda benim yapabildig;.m tek !jey, sliratle baskin yerinden uzakla!jmak olmustu. Nihayet biz on ki~ilik bir grup halinde, kuvvetIerirnizin geri kalan krsmrm teskil eden Raul, Ameijeiras, Ciro Redondo, Manuel Fajardo, Echeverria, "Gallego" Moran ve Fidel'le bulustuk, Bizim gruptan Labrada ortadan kaybolmustu, Hepimiz on sekiz ki§iydik. 12 ~ubat 1957 tarihinde yeniden birlesmis olan Ihtila] Ordusu'nun durumu iste buydu. Yoldaslarr, rmzm bazilari saga sola dagrlmis, bize yeni katIlanlaI'm bir kismi kacnus vc "Granma" Seferine katrlrms olan teertibe sahibi voldaslardan birisi de kayiplara kar1§ml!jh. Bu sonuncu yoldasm adi Armando Rodriguez idi ve bir Thomson makineli tiifegi tasiyordu. Son glinlerde uzaklardan silah sesleri gelmeye ba§laymea, yiiziinde oyle bir korku ve dehset ifadesi beliriyordu ki, ona "eara de eereo", yani "ko§eye slkl§tInlmlf;!lU yiizii" adim vermi§tik. Eu olaydan sonra, adamlartffilzdan birisi ne zaman Rod. riguez gibi dehsete dusmtis bir hayvan ifadesi takm-

• 70 • sa, bunun Qok kotu sonuelar verebilecegini onceden tahmin eder olmustuk. f_;UnkUboyle bir ifadenin gerilla hayatiyla bagda§masl imkansrzdi. GeriUa argomuzdaki deyimiyle "cam de cerco" tepeden inip kayboldu. Rodriguez'in tUfegini daha sonralari Qok uzaktaki bir bohio'da bulduk. Demek ki bacaklari Qok i§e yararmsti.

Bir Hainin Olumij

KUQiik ordumuz tekrar toparlandiktan sonra El Lomon bolgesinden ayrilmaga. ve yeni topraklara hareket etmege karar verdik. Yolumuz iizerinde bolge koylUieriyle temaslar sagladJ.k ve kendi varhgimiz i~n gerekli olan tisleri kurduk. Sierra Maestra'yi terketmis, ovaya dogru ilerlemekteydik. Ovada, §ehirlerde orgUtlenmeyi saglamakla gorevlendirilmis kisilerle bulusacaktik. La Monteria koyiini.i gectikten sonra ufak bir PInar kenarmdaki korulukta kamp kurduk. Bu arazi ogullarl bizimle birlikte Qarpl§makta olan Epifanio Diaz'a aitti. Sierra Maestra'dan ayrihsmuzm bir nedeni de 26 Temmuz Hareketiyle daha kuvvetli bir temas kurabilmekti. f_;iinkUbizim gizli olarak sUrdiirdiigi.imiiz gocebe hayati 26 Temmuz Hareketinin iki kolu arasmda bir i§birligi kurmayi Imkansizlastmyordu. Sierra (dag) ve Llano (ova), hareketin gerilla ve §ehir bOliimlerini meydana getiriyordu. Aslma bakihrsa, bu iki kol gerek taktik ve gerekse strateji bakimm-

72

73

dan birbirinden farkliydt. Daha sonraki aylarda ihtilal hareketinin blitUnltigUnU tehlikeye diisurecek olan bUyUk boltmme heniiz meydana 4;Ilunaml§b. FaM kat, kavramlarumzm farkh oldugunu daha §imdiden gorebiliyorduk. Diaz'm 4;iftliginde sehir hareketinin en onemli kisileriyle tamstik. Bunlarm arasmda buglin blitUn Kilba halki tarafmdan tanman il~ kadm da bulunmaktaydi, Bunlar, Raul Castro'nun karisi ve §imdi Ktiba Kadmlar Federasyonu baskam olan Vilma Espin, Armando Hart'm karisi ve Casa de Las Americas'm baskam Haydee Santa Maria ve biitiin miicadelemiz boyunca bizimle beraber olan sevgili yoldasimiz Celia Sanchez idi. Celia daha sonra blitUn varhglyla bize katrlacakti, Kampimiza gelenlerden birisi de Granma'dan eok iyi tamdigrrmz Faustino Perez idi, Perez bazi gorevlerle sehre gitmis ve bize rapor verrnege gelmisti. Raporunu verir verrnez de sehre dondii. Bir sure sonra da kendisinin yakalandrgmi haber aldik. Ayriea Armando Hart ile bulustuk. Santiago'lu btiylik lider Frank Pais Be de ilk ve son defa karstlasmak imkanmi buldum, Frank Pais daha ilk karsilasmada insanda saygi uyandiran nadir kisilerden biriydi. Bugtm gordUgUmUz fotograflarma az 4;011: benzemekteydi. Fakat l10k derin anlamlt gozleri vardi. Hayatirn tamarnen halka adayan ve sadece bir defa karsilasmis oldugum olii bir yoldastan soz aemak gii~. Ancak su kadarmi sovleyebilirlm ki, gozleri bir gayeye biitiin varlig; ile baglanmis bir insanm gozleriydi ve Pais mubakkak ki Iistiin bir insandi, Bugiin ona "Unutulmaz Frank Pais" deniliyor. Kendisini bir defa gormU§ olmama rag· men ben de unutamiyorum. Frank, hayati boyle

gene yasta sona ermemis olsaydr, biitUn varhgmr bugUn sosyalist devrim gorevine adayacak yoldaslardan biri olacakti. Ama halk kitleleri, ozgtirliiklerine kavusabilmek icin boyle btiylik kayiplar vermek, boyle bUytik fedakarhklarda bulunmak zorundadirlar, TUfeklerimizi temizleyerek, kursunlarmuzr sayarak ve kaybolmamalari i~in onlari paket yaparak Frank bize sessizee bir diizen ve disiplin dersi verdi. o gunden itibaren ben de tiifegimin bakimma ozenmege karar verdim. Ve bu karara daima sadik kalmaga c;all§hm. Fakat bir titizlik orne@, oldugumu hiebir zaman soyleyemem, Korulukta baska olaylar da cereyan etti. Ornegin, ilk defa olarak bir gazeteci tarafmdan, hem de yabanei bir gazeteci tarafmdan ziyaret ediliyorduk. Herbert L. Matthews admdaki bu iinlii gazeteci beraberinde sadeee ufak bir fotograf makinesi getirrnisti. Cektigi fotograflar her tarafa yayildi ve Batista'mn bakanlarmdan birinin sersemce konusmalarma konu oldu. 0 srrada teretimanligr sonralari gerilla hareketine katrhp btl hareketin il1inde bir siire kalan Javier Pazos yapmaktaydi, Bu miilakatta ben bulunamarrustrm. Fidel'e gore Matthews somut sorular sormustu. Sorulanmn hicbiri dUzenbazca degild! ve Matthews'un ihtilale yakmhk duydugu meydandaydi. Matthews bir anti-emperyalist oldugunu, Batista'ya silah verilmesine 8£lkl1a karsi ~lkbgml, bu silahlarm Arnerika krtasinm savunmasinda degil, LaM tin Amerika halklarmm ezilmesinde kullamldignn iledye siirmiistti, Tabii ki Matthews'un ziyareti cok kisa siirdii. 0 ayrildigmda biz de harekete hazirdik. Bununla beraber, Eutimio yakmmuzda oldugundan nobetcilerin sayismt iki misline cikartmamiz tavsiye edildi. Ayrica

74

75

Almeida'ya, Eutimio'yu bulup esir almasi emredildi. Kesif kolu Julito Diaz, Ciro Frias, Camilo Cienfuegos ve Efigenio Ameijeiras'dan kurulmustu. Ciro Frias, Eutimio'yu kisa zamanda bulup esir aldi, Eutimio'yu bize getirdiklerinde Uzerinden 45'lik bir tabanea, U~ el bombast ve istedigi yerde rahatea dolasabilmesi i~in Casillas tarafmdan verilmia bir izin kagtdl ~lkb. Yakalandiktan ve su!';lulugun.u apaeik ortaya koyan bu maddi deliller ortaya !,;lkartld1ktan sonra, sonunun ne olacagun artik kendisi de biliyorduo Fidel'in dizierine kapandi ve kendisini oldtirmemizl diledi. 6ltimii hakettigini soylilyordu, Bu esnada sanki birdenbire ihtiyarlamtsti, sakeklannda §imdiye kadar hie gormedigtmis ak saelar belirmisti. Herkesin sinirleri bUyUk Ol~Udegerilmisti, Fidel ihanetinden dolayi onu ~ok sert bir sekilde hasladi. Eutimio ise, sucunu eok iyi bildiginden sadece kursuna dizilerek oldiirlilmesi dileginde bulundu. Eutimio'nun yakm arkadasr Ciro Frias'm konusmaga basladigi am hicbirtmiz unutamayaeagiz. Ciro Frias, Eutirnio'ya, simdiye kadar onun i~in neler yaptiklarim, Eutimio'nun ailesine hem kendisinin hem de erkek kardesinin yardimlarmi hatirlatti. Eutimio'nun oniara nasil ibanet ettigini, ilk once kardesini Batista ordusuna satarak oItimUne sebep oldugunu ve sonunda bepimizi yoketmege t;all§tIgml aetkladi, Uzun ve duygulandmci bir konusmaydi bu. Eutimio basi online egik sessizce dinledi. Bir arzusu olup olmadigmt sorduk, "Evet", diye cevap verdi. Cocuklarma ihtilalin, daba dogrusu bizim bakmanuzi istiyordu. lhtilal'verdigi sozti yerine getirdi. Eutimio Guerra'nm ismi bugUn bu kitapta yeniden ortaya ~lklyor, yoksa eoktan unutulmustu. Hatta kendi ~ocuklan tarafmdan bile ... Bu t;ocuklar simdt yeni bir isim al-

tmda yeni okullarmnzdan birine devam ediyorlar. Kendilerine bUtUn halk t;OCuklarma yaptlan muamele yapihyor, Onlar da kendilerini daba iyi bir hayata hazirhyorlar. Fakat babalarmm ihtilale ihanet ettigi i~in idam edildigini ergec ogrenecekler. Ama onlara ikbal ve servet ugruna biiytik su~ i§lemi§ bir koylti olan babalarmm herseye ragmen sueunu kavradiguu, affr iem en ufak bir tesebbiiste bulunmadigim, aynca son anlarrnda sadece ~ocuklarml dli§UndUgunU, onlara iyi davramlmasmi istedlgini sdylemekle adalet yerine getirilebilir. Guerra son istegini blldirmisti ki birden hava karardi, miithis bir firtma koptu, simsekler ~aga, gok giirlemege ve saganak balinde yagmur yagmaga basladi. §im§eklerden birini izleyen gok gtirillttisiiniin biitiin sesleri orttUgu bir anda, Eutimio Guerra'nm hayatma son verildi, oyle ki yamnda duran yoldaslar bile tUfek sesini duymadilar. Ertesi gUn, Guerra'yi gomerken meydana gelen kiictik bir olayi, simdi de hatirlryorum. Manuel Fajardo Guerra'mn mezanna bir hac koymak istedi, fakat ben buna engel oldum, Ctinkii boyle bir isaret, iizerinde kamp kurdugumuz topraklarm sahiplerinin basim belaya sokabilirdi. Bunun tizerine Manuel, yakmdaki bir agaem govdesine kU~iik bir hac kazidt, Iste bugi.in de aramizdaki bainin nerede gomUlti oldugunu belli eden isaret budur. Bu sirada Moran aramizdan ayrilrrustr ve kendisini ne kadar az saydigumzi da t;ok iyi bilmekteydi, CUnkU bepimiz bizi birakip kaeacagmdan suphelenmekteydik. Moran bir arahk tam ti~ gUn ortadan kaybolmus ve geriye dondUgtinde Eutimio'yu aramaga ~lktt~lll, fakat ormanda kayboldugunu soylemisti.

76 • Bulundugumuz yerden ayrllmak lizereyken bir silah sesi isittik ve bir sure sonra Moran'i baeagmdan bir kursunla yaralanrms olarak bulduk. Bu olaya sahit olan adamlarmuzm arasmda onemli tartismaIar geeti: baztlarrrmz Moran'm kendisini kazayla yaraladigmt, bazilarmuzsa geride kalmak, garpl~maya katilmamak amaciyla kasith olarak baeagma bir kursun srktigim ileriye slirmekteydi. Bununla beraber, Moran'm bu olaydan sonraki hayatr, ihaneti ve en sonunda Guantanamo'daki ihtilalciler tarafmdan idam edilmesi Moran'm kendisini kasith olarak vurduguna inananlari bir bakima hakh cikartmaktadrr. Bu olaydan sonra bulundugumuz yerden ayrildik. Frank Pais bize Mart aymm ilk gtinlerinde bir gurup adam gondermege soz vermisti, Bu yeni gurup bize, Epifanio Diaz'm Jibaro yakmlarmdaki evinde katllacakb.

10

ACI

GUnler

Epifanio Diaz'm evinden ayrihsumzr izleyen gunler, benim iein savasm en istiraph glinleriydi. Bu notlarla, ihtilalci mlicadelemizin ilk boliimiiniin bu mucadeleye katilrms blitlin yoldaslar iein ne demek 01dugunu, hepimizi ne sekilde etkiledigini belirtmege eahstim, Eger bu boliimde, kendimden, kendi cabalarimdan, ihtilalci mlieadeleye ortakhgimdan diger boliimlere gore daha fazla soz aglyorsam, bu, simdi soyliyeeeklerimin ilerdeki boliimlere bagh olusundan ve hikayemizin slirekliligini bozmamak isteyisimdendir. Epifanio'nun evinden ayrddtguruz sirada, ihtilalci grubumuzda, ilk ihtilal ordusundan onyedi ki§i bulunmaktaydi. Ayrrea Ug.yeni yoldas da bize katilrmsti, BunIarm adlarr: Gil, Sotolongo ve Raul Diaz'dr, Bu lig yeni yoldas "Granma" He gelmisler, bir slire Manzanillo yakmlarinda gialenmisler, bizim varhglrmzdan haberdar olunea da bize katilmaga karar vermislerdi, Hikayeleri hepimizin hikayesine benziyordu, Ki:iylUlerin evinde gizlenmek suretiyle jandarmalar-

78

79

dan kurtulabilmisler, Manzanillo'ya ulasrmslar ve orada gizlenmlslerdl. Simdi ihtilal ordusuyia kader birligi yapiyorlardi, Bu donemde ordumuzu genisletmek Qok gtiC}tU,bir kaQ yeni yoldas bize katilmisti, ama eskilerden bir kisrm ararmzdan ayrilnustr. ~k gilC}maddi kosullar iC}eI'isinde miicadele ediyorduk. Fakat manevi kosullar daha da gUQtU, daima kusatilnus, bir ko§eye slkl§tmlml§ gibi hissediyorduk kendimizi, o srralarda belirli bir yon seemeksizin yUrilyli§UmUze a~I' agrr devam ediyor, yapraklari hayvanlar tarafmdan yen ilrnis , sadece govdeleri kalmia Qahlar arasmda giz1eniyorduk. Bir gece Fidel'in kUQilk radyosundan, Crescencio Perez'Ie yanmuzdan aynlnus "Granma" yoldaslarmdan birisinin yakalanmis oldugu haberini aldik, Eutimio daha evvelce bize bundan bahsetmisti, fakat simdiye kadar resmi hiC}bir haber almmarmsti, §imdi hiC}olmazsa sag oldugunu ogreniyorduk. Batista Ordusu tarafindan sorguya eekilen esirlerin bu sorgulardan sonra sag kalmalari olagan degildi. YUrUyU§UmUz sirasmda arada bir, jandarmalarm degi§ik yonlerden makinen tUfekle ates ettiklerini i§itiyorduk. Jandarmalar gene1likle ormanhk bOlgelere ates ediyorlar, fakat iC}eriye girmege cesaret edemiyorlardi. 22 §ubat tarihinde arazi glinlUglime, bir astim krizinin ilk belirtilerinin ortaya C}lkhgml ve bu krizin adamakilh ciddi olabilecegini yazdim, ClinkU yammda astima karsr HaC}kalmarmsti. Yeni bulusma tarihimiz 5 Mart oldugundan bir kaC}gUn beklememiz gerekiyordu. Daha once de belirttigim gibi, bu donemde, aglI' 8.~r ve gayesiz bir §ekilde yUrUyor, Frank Pais'in g(5nderecegi silahlt gurupla 5 Mart tarihinde bulusun-

caya kadar vakit gecirmege C}ah3Iyorduk. KUC}Uk cephemizin sayisim artirmadan once ates gUcilnU artirmaga karat- vermigtik ; bu nedenle Santiago'daki bUtiln silahlarm Sierra Maestra'ya gonderilmesi gerekmekteydi. Bir sabah §afakla beraber, etrafmda hemen hiC} bir bitkinin bulunmadigi kUC}Uk bir nehrin kenarma vardik, Orada, Las Mercedes vadisi yakmmda, zannedersem La Majagua denilen bir yerde (isimler amlanmda biraz bulamk §imdi) gUvensiz bir gUn geeirdik. Gece ise, bizi gordUgu zaman ileride baslarina gelecekleri dil§tinerek korkan, fakat gene de hayatlarmi tehlikeye sokarak bizleri a~layan, boylece ihtitalin gelismesine katkida bulunan koylUlerden ihtiyar Emiliano'nun evine vardik, Sierra'da yagmur mevsimi b8.§ladllpndan her gece ilikierimize kadar islaruyorduk. Bu nedenle, ortahkta Batista Ordusu'ndan pek C}okasker bulunmasma ragmen, tehlikeli 01dugunu bile bile bohio'lara slgmmak zorunda kahyorduk. Astun krizim C}ok ileri safhada bulundugundan hrzh hareket etmem mUmkUn degildi. Bu yUzden adamlantnlZl yeniden toparladIktan sonra, bohio yakmmdaki bir kiiQUk kahve fidanhgmda geceyi gecirmek zorunda kaldik. 27 yada 28 ~ubat tarihinde tilkedeki sansUr kaldmldi ve radyo son aylarda meydana gelen olaylarm hepsini anlatti. Bu arada teror olaylarmdan ve Matthews'un Fidel'le yaph~ miilakattan sOz etti. Savunma Bakam, bu miilakatm bastan 8.§agl uydurma oldugunu ileri siirdii ; eger dogruysa, millakatla ilgili resimlerin yaymlanmasi gerektigini sOyledi. Emiliano'nun ogiu Hermes bize yiyecek bir §eyler getirmi§ ve izleyecegimiz yolu gostermisti, Fa-

80

81

kat 28 :;;;ubat sabahi Hermes gorunmeyince Fidel bulundugumuz yeri derhal terketmemizi ve yollari goren baska yerlerde mevzi almarmzi emretti, Zira ne olacagmi higbirimiz bilmiyorduk. Ogle uzeri saat dort srralarmda Luis Crespo'yla Universo Sanchez yollari gozlerlerken, bUyUk sayida dli§man askerinin Las Vegas'tan gelen yolu tutmaga hazirlandigrm gorduler, Askerler yolumuzu kesmeden tepenin kenarma hizla kosmarmz ve diger yana gecmemiz gerekiyordu. Askerleri daha oneeden gordUgtimUz iein bunu yapmamiz cok gilc; degildi. Biraz sonra havan toplarmm ve makineli tUfeklerin sesleri yakmirmzda duyubnaga basladi. Demek ki, Batista Ordusu yerimizi onceden ogrenmi§ti. Tepenin iistilne eikip Cite yana gef,;mek herkes iein f,;ok kolaydi, fakat benim icm muazzam bir meseleydi. Tepeye tirm anabildim, fakat astun krizi en ileri noktasma vardigi icin artrk bir adim bile atmam miimkim degtldi, Crespo'nun bana ne kadar yardim ettigtni ve artik daha ileriye gidemeyecek hale gelince, beni birakmast ir;in kendisine nasil yalvardigmn cok iyi hatirliyorum. Ama, Crespo'nun "Seni Arjantinli orospu eocugu seni. YUrU, yoksa dipC;igi yersin" diye bagrrmasi Uzerine tekrar davranmak zorunda kaldim, Crespo beni ve e;antaml sirtmda tasiyarak tepeyi asmarmzi sagladi. Bu sirada bUylik bir firtma baslanustt. Nihayet kUr;tik bir bohio'ya vardik, Purgatorio adh bir yerde bulundugumuzu ogrendik. Fidel kendisini, Batista Ordusu'ndan Binbasi Gonzales olarak tamtti ve asileri aradigirn sdyledi. Bohio'daki koylU zoraki bir nezaketle bizi evine davet etti ve agrrladl. Komsu bohio'daki koylli de orada bulunmaktaydi. Bu sonuncusu muazzam bir dalkavuktu. Hastahgrmdan dolayi, Binbasr Gonzales pozundaki Fidel'le ken-

disine ogiit veren ve Fidel isimli delikanlmm tepelerde niein c;arpl§hgml soran koylU arasmdaki konusmanm zevkine tam olarak varamadim, Bir karara varmamiz gerekiyordu, r;iinkU benim daha ileriye gitmeme imkan yoktu. Geveze komsu ayrlldtktan sonra, Fidel evinde kaldigumz kdyliiye kim oldugunu acikladi, Bunun iizerine evsahibi Fidel'i kucaklayarak kendisinin Ortodoks Partisi'nin iiyesi oldugunu, Chibas'i onder olarak tamdigrm ve bize hizmete hazir oldugunu soyledi. 0 anda bu adami temas kurmak, hie; olmazsa bazi ilaclar getirtmek tlzere Manzanillo'ya gondermemiz gerekiyordu, Ben evin yakmlarmda bir yerde kalacaktim. Bundan koyliiniin karismm bile haberi olmiyacakti. Bizim gruba en son katilan, geemis! biraz !iiipheli, fakat bedence e;ok kuvvetli birisi beni korumakla gorevlendirilmi§ti. Fidel, comert bir tavrrla bana grubumuzun en degerli silahlarmdan birisi olan bir Johnson otomatik tabancasi brrakti, Hepimiz sanki ayni yonde gidiyormusuz gibi hareket ettik, bir kat; adim sonra ben ve EI Maestro diye t;aglrdlglmlZ yoldas gizlenecegimiz yere dogru gozden kaybolduk. Aym gUn radyo Matthews'un telefonla miilakat verdigini ve 0 Iinlti resimleri yaymlamak i.izere oldugunu sOyledigini bildirdi, Diaz Tamayo bunun imkansiz oldugunu, t;iinkli Matthews'un gerillalan kusatan 01'du hatlarmi geeemiyecegtni ileri siirmekteydi. Ihtital hareketinde ikinci kumanda mevkiinde bulunmakla suelandmlan Armando Hart hapse atilrmsti. Tarih 28 ~ubat'tt. Dost koylti kendisine verilen gdrevi yapti ve ben boyleee yeteri karla I' adrenalin'e sahip oidum. Bundan sonra benim iem Sierra'daki savasm en azapII on gtinli basladi. Agac;lara, tUfegimin namlusuna

82

dayanarak ytirumege ~all§lyordum. Yammda her silah sesiyle titremege bashyan, tehlikeli bir bolgede oksurmege mecbur kaldignnda sinirleri bozulan bir arkadas bulunmaktaydi. Normal kosullarda Elpifanio'nun evine bir glinde varabilirken, bu defaki yiiruyii§iimliz on giln aldi. Bulusma tarihimiz 5 Mart olarak secilmisti. Fakat bolgedeki dii§man askerlerinin varligr ve agrr hareketimiz yliziinden bulusma yerine ancak 11 Mart'ta varabildik. Ev sakinleri bize olup bitenleri anlattilar. Fidel'in onsekiz kisilik grubu Altos de Merino'da dtisman tarafmdan hlicuma ugramak iizere olduklarim sandiklari bir sirada tesadlifen ikiye ayrrlmisdi: adamlarm onikisi Fidel'le, altisi da Ciro Frias'la yo~ la duzulmlistii. Daha sonralari, Ciro Frias'm grubu dtisman tarafmdan baskma ugratilnnssa da hiebirisine bir sey olmadan bu baskmdan kurtulmus ve yeniden toparlanmisti. Bunlardan birisi olan Yayo silahsrz bir sekilde Epifanio Diaz'm evinin yanmdan gecerek Manzanillo'ya dogru gitmekteydi. Ondan herseyi ogrendik. Frank'm gonderecegi silahh grup hazrrdi, fakat Frank'm kendisi Santiago'da hapiste bulunuyordu. Biz bu grubun lideri Ylizba§l Jorge Sotus'la bulustuk. 5 Mart'ta gelmeye ~abljml§, fakat miimkiin olmamistr. ~Unkli yeni bir grubun etrafta bulundugu haberi duyulunca, Batista askerleri biitun yollari tutmuslardi. Ararrnza katilaeak yeni elli ki§i i(;in gerekli hazirhklari tamamladik,

11

Tokviye Kuvvetleri

13 Mart tarihinde yeni ihtilalci grubu bekler~en radyodan Batista'yi oldurrnek maksadiyla bir suikast tesebbttstinde bulunuldugunu ve tesebbusun sonunda kimlerin 6ldliklerini 6grendik. Oldiiriilenlerin basmda, .ogrenci liden'l?oseAIitoiiTo'-ECheverria) gelmekteydi. Menelao Mora aa 8ldilrtiIenler aramndaydi, Aynca bu tesebbusle hie; ili§kisi olmiyan kistler de hayatlarmi kaybetrnisierdi. Ertesi gUnU, Ortodoks Partisi militanlarmdan ve Batista'ya karsi cikrrns olan Pelayo Cuervo Navarro'nun bir suikastle 61dUrlildUgtinli ve cesedinin sehrin lUks mahallerinin bulundugu El Laguito civarma btrakildigim ogrendik. Tarihin garip bir cilvesiyle daha sonralarr, Pelayo Cuervo Navarro'nun katilleri He ogullari Kiiba'yi «komUnizm rezaletinden» kurtarip «6zgiirlUgllne» kavusturmak iein b8.§anslz Domuzlar Korfez] eikartmasmda bir araya geleceklerdi. SansUrUn baskisma ragmen Batista'nm hayatim hedef alan bu unutulmaz fakat basansiz, suikast tesebbusu hakkmda etrafh bilgi edindik. Ben sahsen bu

84

85

ogrenci liderini tamrmyordum , Fakat Meksika'da 26 Temmuz Hareketiyle Ogrenci Idare Heyeti ortak harekete karar verdiklerinde arkadaslariyla tamsmisurn. Bu arkadaslar §unlardl : Binbasr Faure Chomon (sonralarr SovyetJer Birligine eIc;i olarak gonderildi), Fructuoso Rodriguez ve Joe Westbrook. Bunlarm hepsi de suikast tesebbusiinde yer alnuslardi. Suikast tertipleyenler Baskanhk Saraymda Batista'nm bulundugu ti~tincti kata kadar glkmaga muvaffak olmuslardi, Fakat onemli bir darbe teskil edebilecek tesebbiisleri suya dti§tince, Baskanhk Sarayi, iginde hayatlarmi verdikleri bir tuzak haline gelmisti. . Takviye kuvvetlerinin 15 Mart tarihinde gelmesi planlanmisti, Evvelce anlastigrrms yerde, nehrin dirsek verdigi dar bir vadide, saatlerce bu takviye kuvvetlerini bekledik. Burada gizlenip kimsenin dikkatini gekmeden beklernek kolay sayrhrdi, 0 gUn hi~ kimse goztikmedi. Beklediklerimiz, 16 Mart sabahi safakla birlikte meydana glkhlar ve bir takim aksiIikler yiizUnden gee kaldiklarim bildirdiler. Hepsi 0 kadar yorgundu ki, ormanlik arazide dinlenecekleri yere kadar bir kae adim dahi yttrumege takatlari yoktu. Pirinc yetistiren bir <;iftgiye ait kamyonlarla gelmislerdi. Yaptiklarmdan korkan bu giftgi, daha sonra Costa Rica'ya kacmis, oradan Kliba'ya silah kacrrmrs ve sonunda Ktiba'ya bir kahraman olarak donmiistii, Qiftginin adi Hubert Matos'tu. Gelen takviyeler a§ia~ yukari elli kisi kadardi ve ancak otuzu silahhydi. Beraberlerinde biri Madzen, oteki de Johnson olmak tizere iki otomatik ttifek de getirmislerdi. Sierranm cok agrr sartlarr icinde heniiz pismemislerdi. Bu bakimdan, yeni katilanIarda «Granma» grubunun baslangictakt eksiklerinin hepsini gorebiliyorduk : Ozellikle disiplin eksikligi,

gligltiklere uyma yeteneginden yoksunluk kararsizhk, boyle bir yasantiya intibakaizhk ... Elli kisilik grubun basmda ytizba§l Jorge Sotus bulunmaktaydi, Onar kisillk mangaiara ayrrlmislardi, her mangamn basmda bir tegmen bulunmaktaydr, (Rlitbeieri henliz ihtilal hareketi tarafmdan tasdik olunmarmsti.) Mang.~ tegmenleri sunlardi: Yoldas Dominguez (kisa bir sure sonra Pino del Agua'da oldugiinii saniyorum j , ~~ld~ Re~e .~amos Latour (iyi bir gerilla orguteusuydu ve hukumet kuvveticrinin son saldinsmda kahramanca carpisarak oldu) , «Pedrin» Soto (bizim «Oranma» dan arkadasrrruz, sonunda bize katilmaga muvaffak olmustu, bir muharebede oldilkten soma R:aul Castro tarafmdan rUtbesi binba§lliga yiikseltildi) , Yol~:a§ Pe~a (~antiago'lu bir ogrenci, binbasihga kadar ytikseldl, f'akat ihtilaldcn sonra intihar etti) ve son olarak iki yilhk savastan sag kalan yegane manga lideri Tegmen Hermo ... Yeni gelenlerin kar§tla§tlgl problemlerin en 0nemiisi, yUrliyti§te gligliik eekmeleriydi. Aralarmda e~1kotli yiirliyen liderleri Jorge Sotus'tu, daima gende kahyor ve bu yiizden adamlarma kotti bir ornek . o!u~or~u: Yeni geienlere kumanda etmek gorevt bana verilmisti. Bunu Sotus'a bildirdigimde. bana, adamlarim anc_ak ~idcl'e teslim etmek emrini aldrgim, Iider kaJdlgt surece adamlarim kimseye teslim edemiyecegtni soyledl. 0 zamanlar bcnde hala bir yaban?lhk ko~pleksi vardi, Bu yiizden daha ileriye gitmek istemedim, fakat yeni gelenlerde bariz bir huzursuzluk bulundugunu sezmistim. Yeni gelenlerin taIim e~s~~l~~ yiizlinden cok uzun zaman alan bir kat; kisa yuruyu§ten sonra, Fidel Castro'yu bekleyecegimiz y~r~. vardik, Burada, Fidel'den daha once ayrilmis kiiciik grupla karsilastik. Grupta bulunanlar, Ma~

86

87

nuel Fajardo, Guillermo Garcia, Juventino, Pesant, ti~ Sotomayor kardes ve Ciro Frias'b. o glinlerde yeni gelenlerle eskiler arasmdaki mUM azzam farklar kolayhkla gortllebllirdl : Bizimkiler disiplinli, anlasrms ve harbe ahskmdilar. Yeni gelenlerde haJa ilk glinlerin hastahgi bulunmaktaydi ; gunde bir defa yemek yemege ahskm degildiler ve taymlari hoslarma gitmedigi zamanlar yemek bile iSM temiyorlardi, 'I'asidiklari eantalarda hi~ gereksiz binbir tlirlii sey bulunmaktaydi: ornegin gantalan agir geldiginde bir havludan vazgeemektense bir kutu sUtOztinU brrakrnayi tercih ediyorlardi. Biz de onlarm brraktiklart kutulan ve yiyecekleri toplayarak yararlamyorduk. La Derecha'da yer aldiktan sonra durum daha da ciddilesti, ClinkU otoriter bir yaratihsta olan Jorge Sotus'la askerlerimiz arasmdaki gerginlik glinden giine artiyordu. Bu yiizden ozel tedbirler almak zorunda kaldik ve savasta kullandigi ad Daniel olan Rene Ramos'u gizlcndigimiz yerin ag zmdaki makineli ttifek mangasmm basma koyduk. Boylece tatsiz bir §eyin meydana gelmemesini garanti altma aldik. Bir slire sonra, Jorge Sotus, ozel bir gorevle Miami'ye gonderildi. Orada tatmin olmayan ihtirasi ylizUnden kendi gorevlerini unutup, Amerikan Disisleri Bakanligmm da yardmnyla kendisini bir takim karanhk islerden sonra gecici hiikiimetin baskani 0larak Han eden Felipe Pazos'la tamsti ve boylece ihtil ale ihanet etti. Bununla beraber, zamanla pismanlik g6stetip kendisini affettirmek. temize cikarmak isteyince, Raul Castro ona bir firsat daha verdi. thtilal bu firsat! kimseden esirgememisti. Fakat, bu defa da thtilal HUkiimeti'ne karst komplo kurmagacahsmca
M

yirmi yil hapse mahkum edildi. Hapishanede de gardiyanlardan hiriyle biitiin karsr ihtilalcilerin barmagi olan Amerika Birlesik Devletlerine kacti, Oysa kendisine daima elimizden geldigi kadar yardim etmege, diger yoldaslarla arasmda beliren - anlasmazhklart azaltrnaga ve disiplinin nieln gerekli oldugunu anlatmaga ~ah§ml§tlk. Guillermo Garcia, Caracas bi:ilgesinden Fidel'i getirmege gitmisti ; ben de bacagmdaki yara a§lagl yukan iyilesmis bulunan Ramiro Valdes'i getirmek i!;in kisa bir seyahat yaprmstim. 24 Mart tarihinde Fidel, kendisine tamamen baglt oniki yoldasla aramiza katildi, Gi:irtinli§leri herkesin tizerinde olumlu izlenimler biraktr. Ellerine ge~irdikleri her §leyi denk yaprms olan bu sakalh gruPM Ia yiizieri trash, Iiniformalart temiz, cantalan sik yeni grup arasmda eok btiyiik fark vardi, Fidel'e kar§I1a§:tlglmlz sorunlan anlattim. Bu sorunlar hakkmda karara varmak maksadiyla kli~lik bir heyet kuruldu. Heyette Fidel, Raul, Almeida, Jorge Sotus, Ciro Frias, Guillermo Garcia, Camilo Ci enfu egos , Manuel Fajardo ve ben bulunuyorduk. Fidel bana verilen yetkileri kullanmayisrrm ve her seyi aramiza yeni katilmis bulunan Sotus'a birakmami elestirdi, Sotus'a karsr kimsenin bireysel bir dtismanhgr yoktu, fakat, Fidel'e gore ieinde bulundugumuz sirada Sotus'un davramslarina miisamaha edi1memeliydi. Yeni gelenlerle eskiler, yeni takimlar halinde tertiplendi, Takimlarm basmda Ytizbasi Raul Castro, Juan Almeida ve Jorge Sotus bulunacakti, Camilo Cienfuegos onciilerin ve Efigenio Ameijeiras artcmm basindayer alacakti. Ben genelkurmaym doktoru olacaknm, Universo Sanchez ise kurmay mangasr lideriydi, Kuvvetlerimiz, aramiza yeni katilanlarla ve iki

• 88 • otomatik tti.fekle eskisinden ~ok daha iyi bir dururna gelmisti. Eski ve epcyee yipranmis bulunan ve tesir giicleri hentiz belli olmayan bu yeni silahlar, her §eye ragmen vurueu giicumuzti artirrmstr, Hernen ne yapabilecegimizi tartistik. Ben, yeni gelenlerin savasta pismesi, bilenmesi iein, ilk firsatta bir dusman karakoluna saldmlmasi gorustmdeydim. Fakat Fidel'le birlikte heyetin diger liyeleri yeni gelenlerin bir sure yUrliyU§ yapmalari, boylece orman ve dag hayatmm gti~lUklerine ahsmalart, tepeden tepeye kosmayi ogrenmeleri diisiincesindeydiler, BOylece doguya dogru hareket edip miimklin oldugu kadar fazla yiirumege karar verdik. Gerilla savasmm ilk ve temel derslerini ogrettikten sonradir ki, diismana saidirma firsatrm arryacaktik. BUyUk bir §evkle hazirlandiktan sonra, gorevini yerine getirmek Uzere harekete gecen kuvvetlerimiz ilk kan vaf'tizini EI Uvera savasmda yapacakh.

12

AdamlarlmlZ

Bileniyor

1957 yilmm Mart ve Nisan aylari, ihtilaleiler i~in, yeniden kurulus ve yetlsme aylarrydi, La Derecha'da takviye aldiktan sonra mevcudu seksen kisiye yukselen ordumuzun kurulusu §u sekildeydi : Oneil grubu, Camilo tarafmdan yonetilen' dort kisiydi, Bunu izleyen takrmin basmda Raul Castro ve liQ tegmen bulunmaktaydi. Tegmenler Julito Diaz, Ramiro Valdes ve Nano Diaz'di. Ikisi de El Uvero'da kahramanca doviiserek Olen Diaz yoldaslar arasmda bir akrabahk yoktu. Birisi Santiago'luydu, bu yiizden bu sehirdeki rafineriye, Santiago de Cuba'da olen kardesinin hatrrasma «Hermanos Diaz» adi verilmistir. Oteki Diaz, Artemisa'h olup Moncada ve Granma'da bizimle bulunmustu, Bu tegmenlerin her biri bir mangaya komuta ediyordu. Ytizba§l Jorge Sotus'un komutasmda Tegmen Ciro Frias (daha sonra Frank Pais cephesinde oldti) , Tegmen Guillermo Garcia (bugiin Bah Boliimii Ordusu Komutam) ve Tegmen Rene Ramos Latour (Sierra'da binbasi rutbesine yUkseldikten sonra ~arpl§mada oldu) bulun-

maktaydi, Bunlan genelkurmay yada «Comandaneia» izlemekteydL Genelkurmayda Baskomutan Fidel Castro, Ciro Redondo, Manuel Fajardo (bugUn binbasi l, Crespo (binbasr), Universo Sanchez (bin. basi) ve doktor olarak da ben bulunuyorduk. Genellikle en arkadan gelen takim Almeida'nm komutasmdaydi. Almeida'nm tegmenleri Hermo, Guillermo Dominguez (Pino de Agua'da oldii) ve Pena'ydi. Tegmen Efigenio Ameijeiras ve U~ adami artcilan teskil ediyorlardi, KuvveUerimizin bi.iyliklUgti yiizi.inden artik her manga yemegini ayn olarak pisiriyordu. Yiyeeek malzemesinin, ilaclarm ve eephanenin de mangalar arasmda boliinmesi gerekiyordu. Hemen her mangada tecrUbeli gerillacilar bulunmakta ve bunlar yeni gelenlere nasil yemek pisir+ldigini, yiyecek malzemesinin en iyi sekilde nasil kullamldigim, sirt ~antalannm nasil hazirlanacaguu ve Sierra'da en iyi yUrUme seklinin ne oldugunu ogretmekteydiler. La Dereeha, El Lomon ve El Uvero arasmdaki yol otomobiIle bir kae saat icerisinde almabilir, Fakat bu yol bizim icin aylarca siiren dikkatli yUrUyli§ demekti. AdamlanmIZI savasa ve savas sonrasi hayata boyle ahstmyorduk. Altos de Espinosa'dan tekrar gegerken, biz tecriibeli gerillacilar Julio Zenon'un mezarr etrafinda bir seref kitast teskil ettik. 0 civarda battaniyemin bir parcasmi buldum. Benim «stratejik kacisnn» srrasmda bogGrUen cahlarma takilrms kalmisti. KaIan kisunlarr cantama koyarken bir daha malzememi bu sekilde kaybetmiyecegime biitun kalbimle soz verdim. Aranuza yeni kaulnnslardan Paulino isimli birisi, ilac kutularmi tasrmama yardrmci olmak iizere yarnma verilmisti. Boylelikle benim isim biraz kolay-

.90.

91

la~hgl iein, her giin uzun ytirilyiislerden sonra adamlarmnzm dertlerinc birkae dakika ayirabiliyordum. Guerra'nm ihaneti yUzUnden diisman ucaklari tarafmdan saldmya ugradlg1.mlz Loma de Caracas'tan tekrar geetik. Burada adarnlarmuzdan birisinin daha rahathkla kacabilmek icin arkada biraktigi tufeklerden birisini bulduk. Oysa hi~ fazla sllahmuz yoktu, aksine silah kltligl gekiyorduk. Ayrica miicadelemizde yeni bir asamaya girmistik. Savas kosullarmda bir degisme olmustu. Diisman artik bizimle karsilasmaktan korktugu igin genis araziye girmekten cekinrnekteydi. Bizim de onlarla karsilasmaga heniiz niyetimiz yoktu. o gi.inlerde siyasi hayat, frrsatcihk ornekleriyIe doluydu. Pardo Llada, Conte Aguero ve aym cinsten diger les kargalari birer demagoji uzmam kesilmi§, baris isteklerinde bulunuyorlar, hUklimeti ternkinli sekilde elestiriyorlardi. Hiikiimet de baristan soz aenusti. Yeni Basbakan Rivero AgUero, gerektiginde, sehir dismdaki bolgelere asayisi getirmek amaciyla Sierra Maestra'ya bile gidebilecegini ileriye surmtlstil. Bununla beraber birkac gUn sonra Batista, Fidel yada diger asilerle konusmarun gereksiz oldugunu, litinkii Fidel'in Sierra'da bulunmadrguu, dolayisiyla bu «haydut sUrlisli» He konusmak iein hiebir sebep gormedigini ileriye suruyordu. Boylece Batista grubu savasa devam istegini a~lkt;a ortaya koyuyordu. Kendileriyle anlastigrrmz yegane nokta da buydu zaten. ClinkU biz de savasa ne bahasma olursa devama kararhydik. 0 gUnlerde bize karsi yuriitiilen diisman harekatmm basma Albay Barrera atandi. Ordu taym bedellerini ~almakla tin yapmis bulunan Barrera, daha sonralarr asked atase olarak gonderildigi Venezuella'mn Caracas sehrinden Ba-

92

93

tista kuvvetlerinin yo kedilisini kihm kipirdatmadan seyretti. Bu esnada bizim Amerika Birlesik Devletlerindeki propagandarmzi saglayan birkae ilginc kisi de vardi ararmzda. Bunlardan ozellikle ikisi, yardrmIan yanmda bizim iein bazi sorunlar da yaratiyorduo Guantanamo denizi tisstindeki ailelerini birakip gelmis oIan bu ti~ Kuzey Amerikah'dan ikisi mahrumiyete ve iklime dayanamadtklan iein Sierra'da bir tek silah sesi duymadan gazeteci Bob Taber tarafrndan geriye, analarmm yanma gdtiiriildiiler. ti'l]tinctisu EI Uvero savasma katildr ve hie olmazsa bir savasta garpl§ffil§ olarak hasta bir §ekilde yamrmzdan ayrrldi, Bu delikanhlar ideolojik bakimdan ihtilale hazirhkli deglllerdi ve bizim ararmzda sadece kendi macera hrrslarim tatmine eahsryorlardi. Yammizdan aynhrlarken, Uztilmemize ragmen, bir bakima seviniyorduk da, ()zellikle ben kisisel olarak sevinmistim, gtinkti doktor oldugum iein sik sik bana kosuyorlardi, Yine bu srralarda, Sierra Maestra'da kimsenin bulunmadigmi kendilerine ispatlamak amaciyla, hUkiimet bazi gazeteciler iein binlerce metre yukseklikte ucan ucaklarla bir gezinti tertiplemisti. Bu garip gezi kimseyi tatmin etmemis, bizim oralarda bulunmadigmuza kimseyi inandiramamtstr, Ayrica halka yalan soyliyerek kendilerini ihtilalci gibi satan Conte AgUero gibi adamlarm yardimiyla htiklimetin halkt nasil kandtrmaga <;a1i§ltg1da boylece ortaya cikrmsti. Bu sikmtih giinlerde, nihayet yelken bezind.en yapilrms bir hamaga sahip olabildirn. Yelken .bezmden yapilma hamak, benim simdiye kadar sahip olamadigim ~ok degerli bir seydi, ~erhamet tammayan gerilla kuraliarma gore, yelken bezinden yapilma h"iinaklar ancakkendilerme cuval bezinden hamak

yapmis olanlara verilebilirdi. Bunun sebebi gerillacilarm tembellige ahsmalarnn onlemekti. Fakat ben ~uvaldan yapilrms hamaklarda yatannyordum, gi.in kti <;uval elyafma karsi allerjim vardt. Bu ytizden yerde yatmaga mecbur oluyordum. ~uvaldan yapIlrna bir harnagim olmadigmdan, keten hamak sahibi de 01am azd im, Bu gibi sikmtih durumlarla hepimiz hemen her gUn karsi karsrya kallyorduk. Fakat Fidel 4}ektigim azabm farkma vardi, kurallarm aksine bana bir keten hamak verdirdi. La Plata nehrinin kiyismda, Palma Mocha'ya uzanan tepelerin etegindeydik ve bir gun evvel kendimize bir at eti ziyafeti t;ekmi§lik. At eti bizim igin sadece ltiks bir yemek degiJ, aym zamanda adamlarmnzm ieinde bulundugumuz kosullara ne dereceye kadar uyduklanm ortaya koyan bir araeti. ft;imizdeki koyltiler, at eli yenmesine cok kizrrnslar, gUcenmislerdi, Kendilerine ayrilan at etlerini yernegi reddettiler ve bazilari Manuel Fajardo'ya npki bir katilmis gibi baktilar. <;tinkti bans zamanmda kasap oldugundan dolayi ati bogazlamak gorevi Manuel Fajardo'ya verilmisti. Yedigimiz bu ilk at, La Plata'mn oteki yakasmdaki koylulerden Popa'nm mahydi. Papa §imdi okuma yazma hiliyor olmah. Eger bu satirlari okuyacak olursa, i)~ ugursuz yUzli.i asinin kendi bohio'sunun kapisirn vurduklanm ve kendisini bir ihbarci sanarak ihtiyar ve yorgun atim ondan nasil aldiklarim hatirlayacaktrr. Bu hayvan birkae saat sonra hepimizin aZlgl olacakti. Bir kismmuz igin at eti nefis bir ziyafet olurken pesin htikUmlU koyliilerimizin mideleri cok gli<; bir smav verecektL ~linkii koylUler insanm sadik dostu olan ati yemekle yamyamhk yaptlklarma inamyorlardi,

Havana'dan bu radyoyu

• 95 • almaga bagladik. Oldukea biiyUk olan adamlarrmizdan biri sirt cantasmda ta-

sunaktaydi,
Batista Ordusu'nun onbasi tmiformaauu glymis bulunan Guillermo Garcia, yine dli§man askeri gibi giyinmis iki yoldasla birlikte bizi ele verenin kim 01dugunu aramaga t;lkh. Ertesi gUnU bu adami «albaym emirleri tizerine» getirdiler. Adam saf saf geldi, fakat bizim perisan kilikh ordumuzu g6rUr gormez kendisini bekliyen sonun ne oldugunu anlayrverdi. Bununla beraber bUylik bir kUstahhkJa, bize kcndisinin Batista Ordusu ile iliskilerini anlatti. Bizi garunce 0 Casillas pieine ordusunu bizim kampa seve seve sokabilecegini soyledigini, fakat kendisini dinlemediklerini de sozlerine ekledi. Birkac gun sonra yakmdaki tepelerin birinde bu muhbir idam edilerek gomtildU. Bu sirada Celia. iki Kuzey Amerikah gazeteciyle birlikte gelecegi haberini gdnderdi. Bu gazeteciler gUya aranuzda bulunan Kuzey Amerikah delikanhlan gormek iizere gelecekler, fakat gereekte Fidel'le bir goriisme yapacaklardr. Celia, hareketimize yakmhk duyanlardan top ladIgl bir miktar parayi da gondermisti. Lalo Sardinas'm Kuzey Amerlkahlari Estrada Palma bolgesinden getirmesi kararlastmldi. C;Unkti, Sardinas eski bir tiiccar olarak bu bolgeyi iyi biliyordu. Zamamrmzi bu bolgedeki koyliilerle temas kurmaga vakfetmistik. Bu k6yliiler, gtinden gline genisleyen hareket bolgemizin tiimtiyle temasi saghyabilmemiz icin bize devamli kamp yerleri hazirhyor, biitiin ili§kilerimizde ara kademe gorevini gtiruyorlardr. Boylece kendi kuvvet1erimizin ihtiyae duyacagi malzemeleri sakhyabilecegimiz evler seetik ve buralarda donatim depolari kurduk. Ayrica bu evler Sierra'da bir nok-

13

OnlU MUlakat

1957 Nisam ortalarmda hentiz yetisme doneminde bulunan ordumuz EI Turquino yakmmdaki Palma Mocha bolgesine dondii, Bu donemde en yigit miicahitlerimiz, kayltilerdi. Guillermo Garcia ve Ciro Frias, koyli.i devriyeleriylc birlikte Sierra'da bir yerden otekine giderek bize haberler gctiriyor, yiyecek buluyor, kesfe cikiyorlardi. Boylece kuvvetlerimizin devamh hareket halinde bulunan gercek onciilerini teskil ediyorlardi. o glinlerde eski savaslanrmzdan birisinin yer aldlgl EI Arroyo del Infierno'ya yeniden dondiik. Bizi karsilamaga gelen kaylUIer btl bOlgedeki saldm hakkmda bize bilgi verdiler. Boylelikle, jandarmalari bizim kampa kimin ssvkettigini, savas srrasmda kimlerin 6ldtiglinti ogrendik. Kulaktan kulaga haber goturmekte I,;ok usta alan koyliiler, bu bolgede bUttin olup bitenlerden haberdar ettiler bizi. o gUnlerde radyosu olmiyan Fidel, b61ge kaylUlerinden birisinin radyosunu odUnl: istedi. KoylU btl tcklifi kabul edince, haberleri dogrudan dogruya

96

97

tadan digerine devamh mesaj tagiyan ulaklar illin dinlenme yeti oluyordu. Bu habercilerin. uzun mesafeleri Ilok kisa zamanda alabilmek gibi olagani.istU yetenekleri vardi. Onlarm «yi.irUyerek yarim saat» yada «aha orada» gibi sozleri bizi ~ok kereler yamltiyordu. <;iinkU onlarrn bu zaman ve mesafe kavramlari, §ehirde y'a§lyan kisllerin kullandigr kavramlardan ~ok farkhydt. Lalo Sardinas'm ayrIlmasmdan Ull gUn sonra, alti kisinin Santa Domingo bolgesinden geldigini og· rendik. Bunlarm ikisi kadin, ikisi gringo idi (gringo, Latin Amerikaldar taraf mdan Kuzey Amerikahlan tahkir iein kullamlan bir deyimdir. C;. N.). Obiir lki kisiyi kimse tanmuyordu. Bununla beraber, aldlgl· rruz bazi ~eli.~ik haberlere gore, jandarmalar bir ihbar Uzerine bu grubun varhgml ogrenmi§ ve ieinde bulunduklarl evi kw~atmI§lardl. Sierra'da haberler bUyUk bir hizla, fakat ~ok degi§tirUerek yayihr. Camilo, Celia Sanchez'Ie Kuzey Amerikahlan ne pahasina olursa olsun kurtarmak iizere, bir takimla harekete ge~ti. Hepsi sag salim dondliler sonunda. Yanll§ alarm almarmza sebep, 0 glinlerde koyliiler arasmda ~ok ~abuk yayilan soylentilerdi. 23 Nisan'da kampirmza, gazeteci Bob Taber ve bir fotografC11 geldi, Onlarla birlikte Celia Sanchez ve Haydee Santa Maria yoldaslar. ayrica ovadaki haw reket tarafmdan gonderilmis iki ki§i de gelmisti. Bunlar, bugUn Las Villas Valisi olan, Santiago'daki hareketin bast Marcos veya Nicaragua lakaph Binbasi Iglesias ve daha sonralart Milli Banka'mn MudUrli olan, hareketin koordinatortl Marcelo Fernan· dez idi, Fernandez, Amerikahlara terclimanhk ediyordu. Her §ey planlandigr gibi gecti: biz bir yandan Kuzey Amerikalilara kuvvetimizi gostermege, ote

yandan da sorduklari bazi tehlikeli sorulari atlatrnaga cahsryorduk, Bu gazeteciler hakkinda hiebir §ey bilmiyorduk. Ama ararrnzdaki li~ Amerikah, gazetecilerin sorularuu cok ustaltkh cevaplandrrdi. Boylelikle bu delikanhlar, bize ve dag hayatma uymada gticluk cekmelerine ragmen, gene de gevremizdeki ilkel hayat icerisinde yeni bir ruh edindiklerini gostermis oldular. Ihtilalin en sevilen kisilerinden biri olan «EI Vaquerito» (kovboy) nun ararruza katrlmasiyla, grubumuz biraz daha kalabaliklastr. Baska bir yoldasla birlikte gelen Vaquerito, Carnaguey bolgesindeki Moran sehri yerlilerinden oldugunu ve bir aydir bizi aradigmi soyledi, BUtUn bu gibi durumlarda yaptigtmiz gibi, Vaquerito'yu once sorguya cektik, sonra da politik bilinelenmenin ilk derslerini verdik. Bu son gorev, genelIikle bana diismekteydi, Kafasmda tek siyasi fikir bulunmayan Vaquerito, saglam, neseli, herseye fevkalde bir macera gozli He bakan toy bir deIikanhydt, Ararmza yaimayak katildrgi icin, Celia ona bir gift Meksika yapisi deri ayakkabi verdi. Celia'nm fazladan bir I,;ift ayakkabisi vardi. Vaquerito'nun ufaelk ayaklarina da bundan baskasi uymazdi, Yeni pabuclari ve bliytik ham' sapkasiyla Meksikal1 kovboylara benzediginden, kendisine Vaquerito adnn takmistik. Vaquerito ihtilalin sonunu goremedi, Clinkii Santa Clara'mn elimize gecmesinden bir gUn once Sekizinei BOiligtln Intihar Mangasi §efi olarak hayata gozlerini yumrnustu, Onun olaganiistii nesesini, surekli canhhgmi, tehlikeyle burun buruna geldiginde takmdigi romantik havayi hepimiz hatirhyoruz. Miithi§ bir palavraeiydi Vaquerito. Gergekleri oylesine bir si.islerdi ki, dinleyen gereegtn nerede bitip, yalanm

• 98 • nerede ba§ladlgml bir tUrlti. kestiremezdi. Ama i§ savasmaya gelince arslan kesiliyordu. Ba§langlc;ta haberei sonra asker ve nihayet intihar mangesi komutam ~larak gorev aldlgl ihtilalimizde, kendisi iC;ingergekle hayal diinyas; arasmda ~esin bir s~lr olmadigml ortaya koydu Vaquerlto. Hayahnde canIandirdigt kahramanhklarl savas alanmda ..d~ aynen yaratabilecegini hepimize gosterdi. Onun.b~yuk eesareti, ihtilalimizin sonunda bir efsane haltru a1m~t~. Bize kattldlktan bir siire sonra, Vaquento ya kendi hayati hakkmda sorular sormaga karar verdim. Vaquerito bize ya§antlsllli anlatmaga b~~adl. Birc;ok parlak menklbeden sonra anlattIkla:l blbnce, kendisine kae ya§mda oldugunu sorduk. Blze 20 y~§mda oldugunu soyledi, fakat §imdiye kadar yaphgl i§lere bakilacak olursa, ilk isine, dogrnadan bes yil once ba§ladlgl ortaya c;lktyordu. Yolda§ "Nicaragua", Santiago'da saraya~ yapllan hlicumdan arta kalan hazi silahlarm bulundugu h.aberini getirmi§ti. Kendisine balnlacak olur.~a, ~u silahlar on makineli tUfek, onbir Johnson tlifegl ve aUI karabinadan ibaretti. Baska silahlar da bulunuyordu ama, bunlar Miranda ~eker Fabrikasl civ~nnda a~llacak olan ikinci cephede kullantlacaktl. Fi~el bu flkre karst glkarak hutlin silahlarl~ bizi t~~V1ye etme.k tizere getirilmesini emretti; ikinct cephe 19m ancak bir kac tane silahm aynimasllla izin verdi. Etraf! talan etmekte olan jandarmalarla herhangi bir c;at~m~ya girmeden yiirUyli§Umi.ize devam ettik. ~l TurqUl~o ya brmanmayt kararla§tIrml§tIk. Bu en yuksek daga C;lkl§Jrn bizim ic;in adeta mistik bir anl ami va.rdl; Bob Taber'e verilen mlilakat El TurqUlno ya tirmanmcaya kadar siirdu. Taber daha so~a. Amerika Birl€§Jik Devletierinde g6sterilecek olan bir film hazlr-

hyordu. Bu srralarda biz_den pek korkulmamaktaydi. arada bize katilan bir guajiro, Casillas'm kendisine, Fidel'i 6ldtirmesi i~in 300 pesoyla gebe bir inek vermeyi vadettigini soyledi. Bizim baskumandammizm degeri hakkrnda yarulanlar, goriildtigii gibi, sadece Kuzey Amerikahlar degildi. Elimizde bulunan bir yUkseklik olgere gore, El Turquino denizden 1850 metre ytikseklikteydi. Bu noktayi ihtiyatla belirtiyorum, glinkli elimizdeki aleti hig bir zaman tecrlibeden gecirmemistik. Deniz seviyesinde gayet iyi calismaktaydi, fakat glktt~mlz ytiksekligi resmi kayitlardaki ytikseklikten bayagi farkh gosteriyordu. Bir diisman boltigti. arkamiza dli§tliglinden, Guillermo'yla bir gurup yoldasa pusuya yatip dusmana ates etrneleri gore vi verildi. Astmnmdan dolayi "kol" un en arkasmda ytirtimege mecbur kaldigim il1in tasimakta oldugum Thomson makineli ttifegi elimden almdi. Onu ancak tig gtm sonra bana yeniden verdiler. Benim igin Sierra'da en gergin gunler bunlardi, eunkli her gUn diismanla karsilasmak ihtimali olmasma ragmen silahsizdnn. 1957 Mayis'mda iki Kuzey Amerikah delikanh, mulakatim bitiren Bob Taber'le birlikte aramizdan ayrihp Guantanamo'ya sag salim vardilar. Maestranrn tepesinde ve yamaelarmda aglr aglr Ilerlemege devam ediyorduk. Temaslar kuruyor, yeni bolgeleri kesfediyor, ihtilal atesini ve "barbados" efsanesini biitiin Sierra'ya yayiyorduk, Koylliler bizden artik eskisi kadar korkmuyor, bizler de onlara eskisinden daha gok'" gUveniyorduk. Glictimiiz izafi de olsa, adamakalh arttlgmdan, Batista Ordusu'nun baskmlarmdan eskisi kadar korkmuyorduk. Genel olarak, guajiro'lara eskisinden 110kdaha yakmdik simdi,

.99.

101 •

14

YuruyO§te

Mayism ilk onbes gtiniinde devamh olarak .yi.irti· diik. Aym basmda El Turquino'ya yakm bir tepenin tizerindeydik. Daha sonralari bircok meydan savasina sahne olacak olan Santa Ana, El Hombrito, Pico Verde'den geetik. Pico Verde'de Escudero'nun evini bulduk ve Lorna del Burro'ya varincaya kadar uzun yi.irliy~e devam ettik. Santiago'dan gonderilip Oro de Guisa yakmlanndaki Lorna del Burro bolgesinde saklanan silahlari hulmak iizere doguya dogru gidiyorduk. Bu iki haftahk seyahat esnasmda, bir gece mtibrem bir ihtiyaei gidermek il]in gruptan ayrtldiktan sonra yolumu §~lI'lp ormanda kayboldum. Kuvvetlerimizi ancak tic:< gun sonra EI Hombrito denilen bir yerde bulabildim. lste kayboldugum bu glinlerde sirt I.<antalarlmlzda sag kalabilmemiz iein gerekli her §eyi ia§tdlglmlzm farkma vardim : Tuz, yag, konserve yiyecekler, siitoaii, uyumak, ates yakmak ve ye· mek pisirmek iein gerekli olan hersey ve 0 zamandan bu yana I]ok yararmi gordligtlm bir pusula. Kayboldugumun farkma varrr varmaz, pusula-

nu cikarttim. Onunla yoniirnii bularak birbucuk gUn kadar ylirliyti§e devarn ettim, ama sonunda iyice I]lkmaza girdigimin farkma vardrm. Nihayet bir koyIii kuliibesine rastladrm. Oradaki koyliiler beni bizimkilerin kampma yonelttiler. Daha sonralari boyle hasin kayahk arazide pusulamn kesin degil, takribi bir yon verdigini, kaybolmamak icin insanm ya tecrtibeli kilavuzlarla birlikte hareket etmesi yada araziyi I]ok iyi bilmesi gerektigini ogrendik. lste bu nedenIe, daha sonraki hareketlerimiz sirasmda blitUn bu bOIgeyi avucumuzun il]i gibi tanmustik. Bizim "kol" a tekrar katildigimda gosterilen sicak kabul beni eok duygulandirdi. Tam katildigim sirada til] muhbirin yargilandigi bir halk mahkemesi kurrnuslar ve Napoles adh birisini oltime- mahkfun etmislerdi. Bu mahkemenin reisi Camilo'ydu. Bu donemde doktor olarak gorev almam gerekiyordu ve bu nedenle her kiieuk koyde gecici bir darnsrna istasyonu kuruyordum. Gorevim monotondu, I]lin· kii hastalara verilecek ancak birkac ilaeim vardi ve Sierra'da rastlarulan hastahklar da her yerde a§agl yukan ayrnydr: Erken yaslanmis, dissis kadmlar, §i§ karmh, solucanh, vitaminsiz, rasitik eocuklar. Bunlara biitiin Sierra Maestra'da rastlamyordu. Buglin de rastlaniyor, fakat eskisinden daha az. Bu hastahkh annelerin cocuklan bugun Camilo Cienfuegos Okul Sitesi'ne devam ediyor, saglam bir sekilde bUyUyorlar. Bu bclgenin kadmlarma aoylediklerimi dinleyen kiicuk bir kizcagiz; hatirhyorum, Kadmlar adeta dini bir hava ic;erisinde geliyor ve eektikteri azaplarm ne· denini ogrenmek istiyorlardi, Klinik olarak kullandtgim bohio'da bir I.<okkadmi muayene edisimi dikkatle gi:izledikten soma, bu kizcagiz, muayene olma-

102 •

103

ga gelen anne sine "Ana, bu doktor her gelene aym seyi soyliiyor" demisti, Ve soyledigi tam amen dogruydu, benim bilgim ancak bu kadarma yetiyordu. F'akat ayrica hastalarm hepsi de a§a~ yukan aym dertten mustaripti ve f'arkma varmaksizm hepsi de bana aym acikh hikayeyi anlatJyordu. Doktor, bir ka~ ~ocuk sahibi gene bir annenin nehirden evine bir kava su tasidigmda yorulmasimn nedenini, az gidayla cok fazJa cahsmak diye teshis edecek dahl olsa, sonuc degisecek miydi? Yorgunlugun nedenini bu kadina anlatabilmek imkansizdi, gUnkU biitiin hayati boyunca kovalarca suyu aym yere tasirms olmasma ragmen, sadece simdi kendisini yorgun hissetmege baslarmsti. Sierra'da insanlar tipki yabani gi.;ekler gibi bakrmsia, ihtimamsiz bliyUrler. Hie bir ka~lhk gormeksisin gall§:arak kendilerini tUketir, perisan ederler. Hastalarla bu temaslarnma sonunda, bu kisilerin yasantilarmda kokten bir degisme yapilmasi gerektigi bilincine daha kuvvetle vardik, Toprak reformu fikri gitgide daha aeikhk kazandr ""'V'el'ndkla kayn:;:-R§::::::m::-;a;-;:m~l~r1';b;lr;;-+t~eo~r::;l~oIr;m;::;a~k~tr.a:-;n'-;::;lki::l;;::-, ~v;;:a;:.";r:;Yl;:ilg~lm:::::::'lzm ~ge en a grubuyla koyltiler e bir kUtIe liaHnde Kayna§maga basladilar. 1htilale giden yolda bunun ne zaman gereeklesmege baf;!iadlglIII soylemek mUmkUn degildir. Ancak kendi aeimdan sunu soyleyebilirim ki, Sierra'daki guajiro'larla temasim, benim esasen mevcut olan kararhhgimi, daha degerli, daha huzurlu bir gUce ddniisttirdti, Sierra Maestra'nm bu mustarip ve sadik sakinleri, bizim ihtilalci ideolojimizi pekistirmede oynadiklarr rolUn belki de farkmda degildirler. ' Guillermo Garcia burada, yiizbasr riitbesine yiikseltildi ve bize katihp koylUlerin kumandasmi Uzerine aldr, Belki yoldas Guillermo bu tarihi hatirlamaz.

Benim giinlilgumde 6 MaYlS 1957 olarak yazihdrr. Ertesi gUn Haydee. Santa Maria, Fidel'den aldigt kesin talimatla, gerekli temaslari yapmak iizere aramizdan ayrildi, Fakat bir gUn sonra "Nicaragua" nm esir dU§tUgtlnU haber aldik. Kendisine bize silah getirme gorevi verilmisti. Bu olay aranuada bUytik bir saskmlik yaratti, ~tinkti silahlarirrnai nasil ele ge.;irebiIecegimizi hi.; birimiz bilmiyorduk .. Bununla beraber, aym yonde yiirtimege devam ettik. Bir sure sonra, Sierra Maestra'nm tam kenarmda, Pino del Agua yakmlarmda, ,iginde terkedilmis bir oduncu kampi bulunan kUgUk bir vadiye vardik, Burada terkedilmis iki bohio bulunmaktaydi. Bizim postalardan birisi, civardaki bir karayolunun yakmmda Batista Ordusu'ndan bir onbasiyi ele gecirdi, Bu onbasi "Machado"dan beri halka karst islemis oldugu suelarla kotU bir iin yaprmsti. Bu nedenle aramizdan bazilari, onbasmm idam edilmesi teklifinde bulundular. Fakat Fidel bu teklifi reddetti ve onbasmm basma, aramiza yeni katilrms olanlardan birkac kisiyi nobetci dikti. Aynca kacmaya tesebbiis ettigi takdirde bunu hayatryla odeyecegi de onbasiya ihtar edildi. Silahlarmuzm kararlastmlan yere varrp varmadigim anlayabilmek icin yolumuza devam ettik. Cantalarmuzi esirin bulundugu kampta biraktigrmisdan, yurtlylistimiiz epey siirmesine ragmen yorucu olmadi. Ama olumlu bir sonuc da vermedi .Herhalde Nicaragua'nm tutuklanmasmdan olaeak, silahlar kararlastmlan yere varmanustr, Bir dUkkandan bazi yiyecek ve ieecekler alarak hill degilse gerlye eli bos donmedik. Boylece, asil beklenen yi.ikU getirememis, fakat herkesin de ytiztinti guldllrebilmistik. Aglr aglr geldigimiz yolu izleyerek, yorgun argm geriye doniiyor, acik bolgeleri dikkatle geeiyorduk.

104 •

105

Birdenbire ileriden silah sesleri gelmege basladi. MUt· his telaslandik, <_;Unkii adamlarmuzdan biri, kampa rniimkun oldugu kadar {.~abukdonebilmek iein onden gitmisti. Bu, Santiago'dan geIen takviyelerle ararruza katilan Guillermo Dominguez idi. Hemen birkac oncii gonderdik ve meydana gelebilecek beklenmedik olaylari karsilamak lizere hazrrlandik, AdamlarImIZ, Crescencio'nun grubundan olan Fiallo adIt bir yoldasla birlikte dondiiler. Gerillacrlara bizim yoklugumuz sirasmda kahlan Fiallo, kamptan gelirken yol iizerinde bir cesede rastladiguu soyledi. Bazi jandarmalarIa silahh bir c;ah§ma oldugunu, jandarmalarm cok sayida diisman kuvvetleri bulunan Pino del Agua yonunde c;eldldiklerini de sozlerine ekledi, lhtivatla yolumuza devam ettik ve yol Uzerindeki cesedin yamna vardik, Cesedin Guillermo Dominguez'e ait oldugunu teshis ettim. Dominguez'in belden yukarisi ciplakti, sol !)akagmda bir kursun, gogsiinde bir siingii yarasi bulunmaktaydi, Goriiniise gore, kafasi kendi av tiifeginden cikan sacmalarla parcalanmistr, Etine gomliIii sacrna parcaiari bunu gosteriyordu. Elimizdeki ~e§itli delilleri inceleyerek gercegi kestirebildik. Herhalde jandarmalar. esir aldigmuz onbasilariru ararken. Dominguez'in bizim yonden geldigini duymuslardi, Dominguez, ayru yoldan bir gun once de ge~tigi icin korkusuzca ytirtiyor olmalrydi, Crescencio'nun adarnlarmdan bazilarmm da diger yond en bizimle bulusmak lizere geldikleri sirada, jandarmalar Guillermo'yu esir almislardi. Crescencio'nun adamlari, jandarmalan arkadan cevirip atese basJaymca da geri cekilen jandarmalar, kacmadan once Dominguez'i katletrnis olacaklardi, Pino del Agua, Sierra'mn ortasmda, bickr atel-

yelerinin bulundugu bir kampti, Jandarmaiar, kereste naklinde kullamlan bir yoldan isliyorlardi, Kendi dar patikamiza ulasmak icin, biz de bu yolu ytiz metre kadar izlemek zorunda kaldik, Yoldasmuz bu olayda, en basit tedbirleri dahi almamis ve sanssizligmdan jandarmalara rastlamisti, Onun acr sonu, gelecekte hepimize del's olacakti,

107 •

15

Silahlar Geliyor

Esir aldrgmnz onbasmm atmt Pino del Agua'da kestik. E§ine ender rastlanan bir attr bu, ama bulundugumuz ormanda bize hicbir faydasi dokunmuyorduo Ustelik yiyecegimiz de tUkenmek lizereydi. Her gUn berbat seyler yemekten anamiz aglarken, boyle taze bir yiyeeege burun krviracak halimiz yoktu. Bu at eti ziyafetiyle ilgili komik bir olayi da anlatmadan gecemiyeeegim. Atmm basma gelenlerden haberi 01mayan onbasi nefis etsuyunu ieip, kendisine ikram ettigimiz at etini midesine indirirken, hayvam bir arkadasindan odiinc aldigrm soyliiyor, arkadasmm adresini bize vererek, firsat buldugumuz takdirde ati ona iade etmemiz iQin yalvarip duruyordu. Aym gUn radyodan "Granma" seferi uyelerinden bazilarmm mahkfim edildiklerini, ancak yargiclardan birinin karar aleyhinde oy kullandigim ogrendik. Mahkilmiyet kararma karst ~lkan yargicm adi Urrutia idi ve bu asil hareketinin mukafatim zaferden sonra gecici oumhurbaskanligma tayin edilmek suretiyle g6rdU. 0 siralarda bir yargicm bu sekilde oy kullan-

mast cok ytirekli bir hareketti. Ama §:tiphesiz ki bu, o gUn iein boyle idi. Sonralarl devrimci gelismeye ayak uyduramadigi i~in cumhurbaskanhgmda basarrh olamadi. Karakteri ve tutarsizhgi yUzUnden bir ~ok ihtilaflara sebep oldu. Nihayet 26 Temmuz'un devrimden sonraki ilk kutlama toreninde halktn gos~ terdigi tepki iizerine eumhurbaskanhgmdan istifa etmek zorunda kaldi. 1§te radyodan bu mahkfrmiyet kararirn dinledigimiz sirada, Santiago iIe ararmzdaki baglantiyi saglayan adamlarnmzdan biri cikageldi, Andres admdaki bu habereinin verdigi bilgiye gore, silahlar pek yakmda elimize gececekti, Silahlarm teslim yeri olarak Babun kardeslere ait sahildeki bir kereste isletmesi seeilmisti. Babun kardesler, silahlarrn bize teslim edileeegini pekaHl biliyorlardi. Buna goz yummakla gelecek icin karh bir yatmm yaptiklarim dUlJUnUyorlardi, (Ne var ki ilerde bu aile ikiye boliinecek ve Babun kardeslerden U~UDomuzlar Korfezinde yakayi ele vereeeklerdi.) Bu donemde bir cok kimse devrimi kendi crkarlarma alet etmek, zaferden sonra yeni hiikiimetten imtiyazlar kopartmak amaciyla bize kUQUk ltituflarda bulunuyordu. Babun kardesler de, ileride k6ylUieri yasadiklari topraklardan insafsizca sUrerek latifundia'larim genisletip, ormanlari diledikleri gibi kullanmak hesabmdaydilar. 0 siralarda Babun ailesi gibi art hesaplari olan Kuzey Amerikah bir gazeteci de ararrnza sokuldu. Macar asilh olan bu gazetecinin adi Andrew Saint George'du. Andrew baslangteta bize kar§l gereek eehresini maskelemege muvaffak olmustu, Bir Yankee gazetecisi oldugunu s6ylUyordu. Fakat aslmda kendisi bir FBI ajam idi. Arannzda ingilizce bilen kimse buIunmadigi iein, fransizca konusan tek adam olarak

108

gazeteeiyle ilgilenmek gorevi bana verildi. Ictenlikle itiraf etmeliyim ki, baslangieta bu adam bana pek tehlikeli gi:irlinmedi. Ama ikinci gi:iri.igmemizde bir ajan oldugunu aeikca belli etti. Pino del Agua'nm kenanndan Peladero nehrillin' kaynagma dogru ilerliyorduk, Sirtimizda agir ylikler oldugu haide kayahk bir araziden gecmek zorundaydik. Peladero nehrine katilan Arroyo del Indio diye bir kol vardir. Bu kolun bulundugu yerde de bir kaq gUn gecirdik. Kanun disr bir devrimci devletin ntivesini de bu bolgedeki ki:iylerden geeerken kurduk. Gegtigimiz yerlerde bizi olup bitenlerden ve Batista Ordusunun hareketlerinden haberdar edecek sempatizanlar brraktik. Hayatimiz devamh olarak, agaclarla kaph daglarda ge«<iyordu. Geeeleri hie beklemedigimiz bir anda birkac dost evine rastlaymca, bu evlerde sabahlayanlar da oluyordu, Ama gogunlugumuz gecelerimizi dag sirtlarmda geciriyor, giindilzleri ise aga.;larm altmda pusuya yanyorduk. Y lim bu doneminde en tehlikeli diismanzmrz macaguera idi. Macagliera, yumurtalanIII macagua veya macaw denilen agae;; iizerine birakan bir cins at sinegi idi. Yllm belirli zamanlarmda daglarda buyiik olciide uruyordu. Macaguera'nm isirmasi viicutta miithis kasmtiya sebep OIUYOf, kasinan yerw lerde de pislikten iltihaplar, cibanlar beliriyordu, Bacaklarmuam ortulu olmayan kisimlari. bileklerimiz, ensemiz macagiiera sokrnasmdan delikdesikti, Nihayet, 18 Mayis tarihinde silahlar hakkmda haber geldi. Silahlarm neler oldugunu ogrenince kampta herkes heyecanlanmisti, ~linkU hepimiz daha Iyi silaha kavusmak istiyorduk, Yine bu siralarda, Bob Tabcr'in cekmis oldugu filmin Arnerika Birlesik Devletlerinde biiyiik bir basariyla gosterilmis 01· dugunu ogTendik. Bu haber, Andrew Saint George-

109

dan baska herkesi neselendirdi, Kendisi bir FBI ajamydiama, aymzamanda bir gazeteciydi. 11k haber verme serefini bir baskasma kaptirrms, yani atlarmstr, Yankee gazeteci hemen ertesi gUn aramizdan ayrilarak bir yatla Santiago de Cuba'ya hareket etti. Aym gUn adamlarmuzdan birisinin de kaemis 01dugunun farkma vardik. Kurdugumuz kampta silahlarm gelmek iizere oldugunu bilmeyen kalmadigmdan, ic;;imizden birinin kayrplara karismasi gok tehlikeliydi. Bu adami arayip bulmak i.izere kesif kollari cikarrldi. Bu kesif kollart adamm bir sandall a Santiago'ya ka.;bgl haberiyle donduler, Akhmiza gelen ilk ~ey bu adarnm hi.iktimet makamlarrna siiahlar hakkmda bilgi vermek Iizere yanmuzdan ayrtldigiydr, Fakat daha sonralari, kendisinin, ic;;inde yasadtgimiz kosullarrn, mahrumiyetlerin gerektirdigi maddi ve manevi giice sahip olmadtgi ic;;in ka~tlgl ortaya cikti. Bununla beraber emniyet tedbirlerimizi artirmamiz gerekiyordu. Adamlarnmzdaki bedeni, ideolojik ve manevi yetersizlikleri yenmek iein her gUn biiyi.ik miicadeleler veriyorduk. Fakat aldigimiz sonuclar her zaman icin cesaret verici olmuyordu. Zaaflarma maglup olanlar, ayrrlmak iein c;;e§it1ibahaneler uyduruyorlar, izin koparamaymca da bizi birakip gidiyorlardi, Hem de kacmamn cezasi yakalamr yakalanmaz idam edilmek oldugu halde. Nihayet 0 gece silahlar geldi. Bizim iein dunyada bundan daha muhtesem bir manzara diisiiniilemezdi 0 anda. Oliim sacan aletler, silaha ac;; gozlerimizin oniinde sergilenmlsti. ttl,< makineli tUfek, ti~ Madzen otomatik tiifegi, dokuz M-I karabinasi, on Johnson otomatik tiifegi ve tam alb bin kursun teslim edilmisti, M-I tiif'eklerinin 45'er kursunu bulunmasina ragmen, adamlarnmz en eok bu silahlara de-

110

111

ger veriyorlardI. Bu ytizden bu silahlar adamlarmnza Sierra'daki kidemlerine ve Hyakatlerine gore da~tll~ di, M·I tUfeklerinden birisi bugUn binbasi olan Ramiro Valdes'e verildi, iki tanesi Camilo'nun kurnanda ettigi onetilere dagrtildi. Ddrt M·I ttifegi, ayaklt rna. kineli tiifekleri korumak igin kullamlacakti, Otomatiklerden bir tanesi yiizbasr Jorge Sotus'un takimma, bir digeri Almeida'nm taknnma ve UgUnetisii de kurmay heyetine tahsis edilmisti. Kurmay heyetine ayrilani kullanma gdrevl bana verllmistt. Ayakh makineli tUfeklerin dagrtimi ~oyleydi: Bir tanesi Raul'a, biri Guillermo Gareia'ya, sonuncusu da Creseencio Perez'e. Boylelikls ben de ilk defa olarak Qarp~an ge~ rillaei durumuna girmig oluyordum. Bu tarihe kadar ancak arada bir Qarpl§malara katilmis ve kuvvetlerimizin doktoru olarak gorev almistrm, Otomatik tlifegin bana verildigi am hiQ unutarmyacagim. Kalitesi bozuk ve epeyee eski olan bu tUfek benim iQin gene de onemli bir kazanc sayihrdr. Bu tUfegi kullanmada bana yardrmci olmak iizere dort kisi verildi. Bu dort gerillaei sonralari tamamen farkh yollar izlediler: Pupo ve Manolo Beaton kardeslsr, Binbasi Cristino Naranjo'yu oldiiriip Sierras de Oriente'ye kactrlarsa da, orada bir koylii tarafmdan yakalandIlar ve devrime ihanet ettikleri iein sonunda idam edildiler, Bir baska yarduncim, bu otomatik silah iein gerekli olan teehizatr tasiyan onbes yaslarmdaki Joel iglesias admda bir delikanhydi, Joel bugiin Jovenes Rebeldes (GenQ ihtilaleiler) 'in baskamdir ve rUtbesi binbasidir. Bugun bir tegmen olan sonuneu yardimcimm adi Onate'ydi, fakat biz kendisine Cantinflas admi takmistik. Silahlara kavusunca adamlartrmzr ideolojik bakimdan yetistirmek ve savas gUQlerini artirmak yo~

lundaki (;abalarumzl sona erdirecek degildik, Bir ka~ gUn sonra, 23 Mayis'ta, Fidel, adamlarirmzm bir kismma, bu arada biitiin bir mangaya yolvererek kuvvetlerimizi 1121: kisiye indirdi, Artik (;ogunlugumuz silahhydik, Seksen kisi ise ~ok miikemmel silahlarla donatilmisti, KomutaruyIa birlikte safdis; edilen mangadan geriye sadece Crueito isimli birisi kalmisti. Bu adam daha sonralarr en sevilen miicahitlerimizden birisi haline geldi. Crucito bir halk ozamydi. Kentli ozan Calixto Morales'le sik sik kafiye yarI§l yapardi, Morales "Granma."yla gelmis ve kendi kendisine "ovaJann billbillii" lakabirn takrmsti, Crucito kendi koylii tUrkiilerinde Morales'in bu Iakabiyla tath bir sekilde aIay eder ve "Soy gua.caico de J.a Sierra. • Ben kocamis bir Sierra akbabasiyim" nakaratim kullarnrBu sempatik yoldas, her mola verisimizde piposunu tUttUrerek, ihtilal hikayesini dile getiren turkuler yakardi. Sierra'da kagrt diye bir §ey olmadigmdan, bu gUzelim tiirkiileri kagrda dokememisti, Bu ylizden Pino del Agua Savasi'nda bir kursun hayatina son verinee, bu tUrktilerden de geriye hiebir §ey kalmadi. Kereste bolgesinde, Raul'la Fidel'in ~ocukluk arkadasi olan ve 0 zamanlar Babun kardeslerin yanmda cahsan Enrique Lopez'in bize Qok biiytik faydaIan oldu. Ihtiyaelarnmzm saglanmasmda irtibati kuran Enrique, aymzamanda btitUn bu bolgeden tehlikesiz sekilde gecmemizi de temin ediyordu. Bu bOlgedeki yoUarda Batista Ordusu'na ait kamyonlar cirit atiyorduo Bunlan ele geeirmek iQin bazr basarisiz tesebbiislerde buIunduk. 4p1a btlJ.:l~a.!~~l2:IIJ~.l.a,~Z_LYl!~~da git:~e<:~gi~.i~~!!:.E~~1!.!~§.ebb_~!-i:l!_ba§arill olmasma yardlln edeeekti. Kaaandigmnz bu

m.

savaiui-·ya.rat1~

112

113

psikolojik etki, ihtilal siiresinde biitiin diger savaslardan ~ok daha fazla olacakti, Burada El Uvero Savasi'ndan soz aeiyorum, 25 Mayis'ta Calixto Sanchez komutasmdaki bir kuvvetin "EI Corintia" adh bir boUa Mayari'de karaya (Jlkhgml haber aldik. Bir ka(J gUn sonra da bu sefere kahlanlarm basma gelen felaketi ogrendik: Prio (Socarras) kendilerine kahlmak liitfunda dahi bulunmaksizm adamlarrm oIlime gondermisti, Bu olay bize, boyle bir crkartma sirasmda onceden diisman kuvvetlerini bir baska noktaya lJekerek yeni gelenlerin toparlanmalarma ve boylece eyleme girmelerine imkan hazirlamanm sart oldugunu gosterdi. Bu sirada Fidel'le benim aramda ilginc bir tartisma gecti, Ben Batista Ordusu'na ait kamyonlardan birisini ilk fIrsatta ele gecirmemiz gerektigi kamsmdaydim. Ama Fidel, EI Uvero harekatim eoktan planIamisti. El Uvero'daki dusman kislasnn ele geeirmemizin daha onemli olduguna, bunun bize, etkileri daha genis bir zafer getireeegine inamyordu, Basarr sagladiguruz takdirde, bu, herkesin moralini bUyUk olcude ylikselteeek, aynea biitiin Ulkede bizden soz edilmesini saglayacakti. Buna karsihk, bir diisman kamyonunu ele ge<;irdigimiz takdirde, bunun alelade bir trafik kazasi oldugu ileri siirtilebilecegi gibi, halk bu aciklamayi ne kadar §lipheyle karsilarsa karsilasin, bizim Sierra'daki vurucu guciimiiz de tam anlamiyla ortaya eikmayacaku. Bununla beraber kosullarm uygun oldugu bir sirada bir kamyon ele gecirmek fikrinden tam amen vazgeememiz de dogru 01mazdi. Ama §imdilik biitiin faaliyetimizi bu noktaya hasretmenin geregi yoktu. Itiraf edeyim ki, 0 zamanlar Fidel'in bu gortisleri karsismda tam anlamiyla ikna olmus degildim.

Ancak bu tartismadan yrllarca sonra, bugiin, Fidel'in verdigi kararm dogru oldugunu teslim ediyorum. Bulundugumuz bolgeden kamyonla gecen bir dfisman devriyesine karsi girisecegimiz smrrh bir hareket pek de verimli olmayacakti. Ne var ki, bu donernde, bir an once savasa girme arzusu, bizim daha uzak h€defleri gi:irmemizi engelliyor, §iddete basvurma egilimlerimizi kuvvetlendiriyordu. Her ne ise, bu tarnsmadan sonra El Uvero Savasi icin hazirhklara girlstik.

115 •

16
SalruracaglmlZ yer tesbit edUdikten sonra, bu saldmmn nasil yapllacagml en ince ayrmtilarma kadar hesaplamamlz gerekiyordu. cJrnegin, dli§man askerleriyle nobetei karakollanmn sayismr ~ogrenm:miz, diisman baberle§mesinin nasil yaplidlgtnl tesbit etmemiz, yan yollarr, sivil halkm durumunu ve yayill§ §eklini bilmemiz !'larttl. Btittin bu gabalanmlZda, halen binbasi olan yolda§ Caldero'nun buyuk faydaIan dokundu bize. Yamhmyorsam, Caldero, kereste isletmesi idarecisinin damadiydr 0 siralarda. 'Ozerlerinde Batista ordusuna ait hi.iviyet kartlari bulunan iki muhbiri ele gec,}irmi§tik.Bu, dtisman ordusunun bizim civarda bulundugumuzdan haberdar oidUgun~ gi:istermekteydi. Casillas tarafmdan bizim bulusma yerlerimizi ve durumumuzu i:igrenmek lizere gi:inderildiklerini itiraf eden bu muhbirlerin merhamet dilenmeleri hem igren~, hem de bir bakimda aeikhydi, Fakat, bu gi.i~ kosullar altmda savas kan~nl~.rl unutulamazdt, dolaYIslyla bu iki casus ertesi gun idam edildiler.

Aym gUn, yani 27 MaYlBtarihinde genelkurmay, biittm subaylarla bir toplanti yapta ve Fidel bu topIantida 48 saat icinde savasa baslayacagmnzr bildirdi. Bize ylirUyU§ icin adamlarnmzla silahlarrmizt hazirlamanuz emrini verdi. Harekatm teferruati henuz bildirilmemisti. El Uvero kislasiyla bu kislamn giri§ glkl§ yollarim ve geeitleri eok iyi bilen Caldero, bize kdavuzluk edecekti. 0 gece ylirUyU§e basladik. 16 kilometrelik bu ytirliyii§ uzun bir yUrUyU§ sayihrdi, bereket versin, Babun sirketi tarafmdan blc:;kl yerine ulasmak Uzere i:izel olarak insa ettirilmis yollardan yUrUyorduk. Bununla beraber ozellikle tehlikeli bi:ilgeye yakIastikca daha tedbirli hareket etmemiz gerektiginden, yolu ancak sekiz saatte alabildik. Nihayet emirler teblig edildi. Emirler bir cUmleden ibaretti : «Nobe~i kulelerini al ve tahta barakalarl kur~unJ8 deIik d~ik et!» Etrafa serpilmis bulunan bazi ktittiklerin dismda, bu kislada dtismanm mevzilenecegi hicbir siper yoktu. En kuvvetli noktalar ise, kislanm dismda stratejik yerlere yerlestirilmis ve ic:;lerinde tic,}yada di:irt diisman askeri bulunan nobetei kuleleriydi. Kl§Iayi yukardan goren bir tepenin Uzerinden kurmay heyeti muharebeyi sevk ve idare edecekti. KI§laya gahlarm arasmdan yanasaeak ve birkac metre ileride mevzi alacakttk. Qevredeki binalara ates etmemiz kati surette yasaklannusti, gUnkli bu binalarda kadmlar ve gocuklar bulunmaktaydJ. Bizim aaldmmizdan haberdar oIan, fakat §liphe uyandirmamak igin kampta kalan kereste kampi mUdlirUnUn karisi da eevredeld bu binalardan birindeydi. Hi.ieum rnevziIerimizi aldigmuzda zibinlerimizi en ~ok mesgul eden sey, sivillerin durumuydu. EI Uvero'daki ktsla deniz

• • 116 •
kiyismda

117

insa edilmisti. Bu bakimdan sadece ii~ yi:il~~ den saldirarak kislay; tamamen ~ember altma alabiIirdik. Peladero'dan gelen sahil yolundaki nobetei kulesine saldirma gorevi Jorge Sotus ve Guillermo Ga~cia'nm kumandasmdaki takrmlara verilmisti. Almeida, kuzeye diisen bir gi:izetleme yerinin icabma bakacakb. Fidel kislaya bakan tepenin lizerinde bulunaeak ve Raul kendi takimiyla onden ilerleyecek~ ti, Bana otomatik tiif'egim ve yardtmcrlarunla birlikte ortalara diisen bir yerde mevzilenmek gi:irevi verilmisti. Camilo ve Ameijeiras, Raul'la benim ~evzilerimin arasmdan ve onden hi.icuma ge~eceklerdl. Fakat ikisi de karanhkta yerlerini yanhs hesapladllar ve benim sagimdan ates edecekleri yerde solumdan atese basladilar. Crescencio'nun takimi Chivirico'ya giden yol iizerinde mevzilenecek ve gonderilebilecek diisman takviye kuvvetlerini tutacaktI. Saldmm~zm baskin halinde olmasmdan dolayi biitim harekatm kisa siirede bitecegini tahmin etmistik. Fakat dakikalar hirbirini kovahyor, adamlarmnz haHi mevzilerine yerlesemiyorlardi. Kdavuzlanmlz . Calde~o il.e bi:ilgenin yerlilerinden Eligio Mendoza, bize getirebilecekleri biitun haberleri getirdiler. Gece ~ok gecmeden sona erecek ve biz dusman askerlerini planladi<YlmlZ sekilde baskma ugratmadan safak sokecekti. Tam bu sirada Jorge Sotus, kendisine ayrJlan yerde mevzi alamarms oldugunu bildirdi, fakat artik mevzi degii)tirmek iein vakit kalmamisti, Fidel dtirbUnlti tUfegiyle ates a~l~bu _~tl~a gelen ceval2..1a:_dan!i""1§~nTtayin edebildik. Benim mevlilim blraz yiiksekce oldugunaan kl§Iayt cok iyi gorebiliyordum. Fakat ~ok uzakta bulundugum icin adam~arImla birlikte daha iyi mevzilenmek lizere ileriye dogru hareket ettik.

Berkes ilerliyordu. Almeida kti~tik kislanm girisini savunan noktaya dogru harekete devam etti. Camilo'nun solumda oldugunu goriiyordum. Fransrz lejyonerleri gibi basindan ensesine dogru inen bir mendilin Uzerine bir bere takrmsti, Beresinin Uzerinde bizim ihtilal hareketinin isareti bulunmaktaydi. Her taraftan gelen silah sesleri arasmda btiytik bir ihtiyatla kislaya yaklasiyorduk. Bu esnada bizim takima, kendi birliginden ayrrlan birkac kisi katildr: Pilon kasabasmdan Bomba adh bir yoldas, bir de Mario Leal ve Acuna ... Dtisman bUyUk bir inatla direniyordu. Sonunda bir a~lkhga ulastik ve buradan ~ok ih tiyatla ilerlememize devam ettik. QUnkli diisman hem siirekli, tern de isabetli ates ediyordu. DU§man kislasma en fazla elli altmis metre yaklastigim srrada iki askerin en ondeki hendekten flrladlklarml gordum. Ikisine de ates ettim, fakat kurtularak bizim icin dokunulmaz sayilan yan binalara girip saklandilar. Diismanla aramizda eiplak bir arazi pareasmdan baska bir sey kalmamasma ve diisman kursunlarmm tepemizden ishk galarak gecmesine ragmen ilerlememize devam ettik. Bu esnada yakmimda bir inleme duydum, bunu birkae haykms izledi. Bunlarm yaralanmis bir diisman askerinden geldigini sanarak ileriye dogru frrlaytp teslim olmasi icin bagrrdim. Fakat inleyen, basmdan yaralanan yoldas Lealdi. Kendisini alelacele muayene ettim. Kursunun girip ~lktJgI yer, pariental bolgesindeydi. Leal suurunu kaybetmek iizereydi. Ustelik bir koluyla bacagina da fel~ gelmisti, Yammda yaralarr saracak hiebir §ley yoktu, bu yUzden cebimde bulunan bir kagrt pareasiyla yaralarm iistiinii orttUm. Bir sure sonra Joel Iglesias'r onun basma dikerek hiieuma devam ettik. o sirada Acuna da yaralandi, Bunun iizerine daha

118

119

fazla ilerlemeden oniimiizdeki hendekten atese basladik. Ateslmize §iddetli bir atesle cevap verdiler. Cesaretimizi tekrar toplayip direnisi kirmak iizere saldrriya gectik. Gegmemizle beraber, nobetci kullibesi teslim oldu. Btiti.in bunlari birkae dakikada anlatabiliyorum. Fakat aslmda ilk atesin baslamasmdan, kislanm teslim almmasma Kadar garpl§ma iki saat kirkbes dakika surdii. Solumda onetilerimizden bir kismi, yamlmiyorsam Victor Mora'yla birlikte tiC;; ki§i, son direnimi gosterenleri de esir aldilar, Hendekten tiifegini basmm iistiinde tutan bir asker frrladi. Her taraftan «Teslim olduk» sesleri geliyordu, Kl§Iaya dogru hizla yaklasirken son defa olarak bir rnakineli tUfek atesi duyduk. Bu ates Tegmen Nano Dias'r oldurmustu. Depoya vardik ve benim atesimden kacan iki askeri, karakol doktorunu ve yardimcisim esir aldik. Doktor beyaz sach, sessiz bir adamdi. Bugun kendisinin devrimei kadroda yer abp almadiguu bilmiyorum. Ama 0 gi.inlere ait kendisiyle ilgili enteresan bir arum vardir: Dogrusu tip alanmda benim pek oyle fazla bilgirn yoktu. Ustelik yarahlarm saYISl da 0 Kadar fazlaydi ki, benirn hepsine bakmam mlimklin degildi. Yarablarm bir krsrmm bu asked doktora getirdigimde, bana kae yasimda oldugumu ve egitimimi ne zaman bitirdigimi sordu, Kendisine egitimimi birkac yil once bitirdigimi soyleyince, bana aglk aglk, «Bak oglum, bu yaraldarm sen ilgilensen daha iyi olur. Qiinkli ben bbbiyede.n yeni mezun 01dum, teeriibem de sana gore eok az» dedi. GorUnli§e bakilacak olursa, bu doktor, pratik eksikligi bir yana, esir diisme korkusu yiiziinden btitlin bildiklerini de unutmustu. Bu durumda doktor gomlegimi tekrar srrtima gecirmem gerekiyordu. Ama doktorluga baslayabilmek icin ellerimi yikamam da kafi geldi.

ihtilalin en kanli garpI§malarmdan biri olan EI Uvero muharebesinde edindigimiz tecriibeleri sonradan hirer birer gozden gecirdik, :]imdi muharebenin genel gelisimini anlatabilirim. ~arpl§ma a§agl yukan §U §ekilde cereyan etti: Fidel ates aearak i§areti verince, hepimiz kl§laya dogru ilerlemege basladik, Diisman btitlin ates gucUyle karsihk verdi ve atesinin onemli bir kismmi harekatr idare etmekte olan liderlerimizin bulundugu tepeye yoneltti. Birkae dakika sonra Julito 'Diaz, Fidel' in yambasmda bir kursunla vurularak oldii, Dakikalar gegtigi haide diismamn direnisi devam ediyor, dusman askerlerini teslim olmak zorunda birakacak kadar korkutamiyorduk. Merkezde en onemli gorev Almeida'mndi. Kislaya dogru ilerleyen Raul'un kumandasmdaki kuvvetlere yol acrnak iizere ilerideki bir gozetleme yerini ne bahasma olursa oisun ortadan kaldiracakti. Babl itikatIan oIan krlavuzumuz Eligio Mendoza'mn, tlifegiui kapip gIlgm gibi saldmya katrhsi da amlrnaga deger. Eligio, bir azizin kendisini koruyaeagma inandigi igin, dikkatli olmasmi ogUUeyenlere hi~ aldms etmeden ileri atilnusti. Ama bu aziz, Eligio'yu, bir ka~ dakika sonra viicudunu parcalayan bir kursunla canvermekten kurtaramadi, Cok iyi siper alnus dusman kuvvetleri bir kac kayip verdirerek bizi geriye ptiskUrtttiler. Merkezden ilerlemek gok gtictii. Peladero'dan gelen yol i.izerinde Jorge Sotus, «Polis» lakaph yardrmeistyla dtismana yandan sokulmak istedi. Fakat yardrmcrsi diisman tarafrndan derhal oldtirtiliince eanini kurtarmak igin Jorge Sotus kendini denize atti ve bu dakikadan itibaren harekete yararh olma imkarnm tamamen yitirdi. 'I'aknmmn diger iiyeleri ilerlemege gayret ettilerse de dusman

120

121

atesi onlarr da geriye siirdii, Yarulmiyorsam Vega isimli bir koylii oldU, Manals cigerinden, Quike Escalona kolundan, kaba etinden ve elinden vuruldular, Kiitukleri siper alnus olan kisladaki diisman, otomatik ve yari otomatik silahlarla iizerimize ates actyor ve ktil,;i1k kuvvetlerimizi darmadagin ediyordu. Almeida karst karsiya kaldigr dusmam kontrol altma alabilmek iein son bir hlicum emri verdi. Bu hiicumda Cilleros, Maceo, Hermes, Leyva, Pena ve AImeida'nm kendisi yaralandilar, Almeida'nm yaralari omuzuyla sol baeagmdaydi. Yoldas Moll hucum sirasmda dusman atesiyle can verdi. Fakat her seye ragmen, sonunda diisman yenilgiye ugratihp kislaya giden yol kuvvetJerimize acildi. Guillermo Garcia11111 dig:"eryandan aemrs oldugu isabetli makineli tilfek atesi, savunma yapanlardan lil,;linU oldiirdii. Bir dordtinctisti kosarak disari frrladrysa da kacarken vurulmaktan kurtulamadi, Takrmi iki ayn birlige bolunmiis olan Raul, kl§laya lnzla yaklasti. Savasm bizim Iehimize sonuclanmasmda en onemli rolii YUzbasi Garcia He Yiizbasr Almeida oynadilar. Her ikisi de kendilerine gosterilen gozetleme noktalarma saldmp, buralarr perisan ederek, nihai saldmya imkan hazrrladilar. Bu savasta bliyUk yararhklar gosterenJerden biri de, kurmay heyetinden ayrihp dogrudan dogruya ~arpl§maya katilan Luis Crespo'dur. Diismamn direnisi ~OzUlUyordu. Nihayet kislanm lizerinde beyaz teslim bayragi dalgalanmaga basladi. Tam bu sirada muhtemelen adamlarmuzdan birisi yeniden ates etti. Bunun cevabi, Nano Dias'i basmdan yaralayarak oldtiren bir yayhm atesi oldu, Nano'nun makineli tlifegi son dakikaya kadar diismana biiyiik kayrp verdirmisti, Crescencio'nun taktmt ~arpl§maya pek az katildi, ~Unkti makineli ttifegi tutukluk ya-

pmca adamlariyla bir1ikte hi!; degilse Chivirico yolunu tutmak zorunda kalrmsti. Buradan kacan dU§man askerlerinin bir kismim durdurmaga muvaffak da 01dular. EI Uvero muharebesi iki saat krrkbes dakika siirdii ; iki taraftan da btiylik OI~lide ates acilmasma ragmen sivlllerden hi~ yaralanan olmadi. Savastan sonra sayrm yaptigmnzda su durumla karstlastik: Bizim taraf alb olli vermisti ; Moll, Nano Diaz, Vega, «Polis», Julito Diaz ve Eligio Mendoza. Aglr yarahlarrmia Leal ve Cilleros'tu. Bunlari yaralarr daha hafif olanlar izliyordu. Maceo omuzundan, Hermes Leyva gogslinden, Almeida sol kol ve sol bacagmdan, Quike Escalona sag kolundan ve sag elinden, Manals eigerinden, Pena dizinden, Manuel Acuna sag kolundan yara alrmslardi. Toplam olarak aramizdan 15 kisi savas disi edilmisti. Dtisman ise 19 yarah, 14 olii ve 14 esir vermis, -alti diisman asked kaemayr basarmisti, Komutayi elinde bulunduran astegmen yaralamp beyaz bayrak eekince, 53 dusman askerinden geriye kalan 14'U teslim olmak zorunda kalnnsti. Savasa bizim a:;;agl yukari 80, dusmanm da 53 kisiyle girdlgini ve toplam olarak 113 kisiden 38'inin, yani dortte birden fazlasmm iki saat kirkbes dakikada savas dl§l edildigini dikkate ahrsamz, bunun ne zorlu bir savas oldugunu kavrayabilirsiniz. Teslim etmek gerekir ki, iki taraf da ~arpl§mada bliytik cesaret gostermisti, Bu zaferle daha da olgunlastik, moralimlz muazzam Ol~iide yUkseldi, ayrica kararhhgmnz ve nihai zaferin bizde olacagi hakkmdaki umutlarnmz da adamakilh glic1endi. Bu olayi izleyen aylar bizim iCin bUyUk gli~ltiklerle dolu geemesine ragmen, artik zaferi kazanmanm smm ogrenmi§tik. El Uvero earpismasmdan sonra

:_~') Jf)1'1

__,

·~t~.;;V\ --t

.11 Wv.N}

122 •

123

dusman, ana karargaha uzak dti§en kij~tik kislalari kisa zamanda tahliye etmek zorunda kalnusti. Carpl§mada attigmuz ilk kursunlardan biri, kl§lanm telefonuna isabet etmis ve Santiago He irtibatim kesmisti, Bu yiizden dii§man ~arpl§mayl zamanmda haber alamamis, kesif ucaklarun aneak saatlerce sonra gonderebilmisti. Ueaklar geldigi sirada ise biz ~oktan daga ~lkml§tJk. KI§layt oylesine yogun bir kursun yagmuruna tutmustuk ki, 14 diisman askerinden baska kislamn maskotu olan ii~ papagan da bu arada can vermisti. TIp meslegine tekrar dondtikten sonra ilk hastam, Cilleros oldu, Eir mermi sag kolundan girmis, eigerlerinden ge~ip omurgasma saplanarak bacaklarim felce ugratrmsti, Durumu oldukca ciddi idi. 0 anda yapabilecegim tek §ey, kendisine baai teskin edici ilaelar verip gogsUnU sargi beziyle sikica sararak daha rahat nefes almasim saglamakti. Cilleros'un hayatim kurtarabilmek i~in yapabileeegimiz tek §ey ise, sri Batista kuvvetleri doktorunun §eref soziine gUvenerek onu ve Leal'i tedavi edilmek iizere diisman himayesine btrakmaktr. Buna karsihk, on dort diisman esirini beraberimizde gotttrecektik. Vardigrrmz karari birkae i~ acici cUmle ekleyerek Cilleros'a acikladigtmda, dudaklarmda aCI bir tebessiimle yUzUme oyle bir bakmisti ki, gozlerindeki ifade herhangi bir kelimeden daha etkiliydi. Bunun, kendisinin sonu demek oldugunu anlatmak istiyordu, Ve biz de biliyorduk bunu ... Bir ara onu alnmdan opmeye niyetlendim, fakat birden bu hareketimin kendisinin olUm kararim imzalamak gibi bir anlama gelebilecegini hissederek durdum, Dusman elinde biraktigmuz adamlarmnza, icim kan aglayarak veda ettim. Ucunda olmek de 01sa, kendilerini diismana terketmememiz i~in direti-

yorlardi. Fakat, onlarm hayatlarim koruyabilmek, uzatabilmek i~in biitiin frrsatlan degerlendirmemtz gerekiyordu. lki yoldasimiai, kendilerini elden geldigi kadar iyi sekilde tedavi ettigimiz yarah diisman askerleriyle birlikte orada birakarak ayrildik, Diismanm bu yoldaslara iyi baktigrm sonradan ogrendik. Ancak, Cilleros Santiago'ya varamadan hayata gozlerini yummustu, Leal ise oliimden kurtulmus ve daha sonra Isla de Pinos Cezaevi'ne gonderilmi§ti. Kendisi, 0 onemli olaym izlerini hal§, tasimaktadir. Babun'un kamyonlarmdan birini her ems malzemeyle, ozellikle tibbi malzemelerle tikabasa doldurduktan sonra dagda glzlenecegimiz yere dogru yola koyulduk. Olulerimizi gomebilmek ve yarahlarmnzi tedavi altina ·alabilmek i~in tez davranmanuz gerekiyordu. ()IUleri bir yol donemecinde gomdtik, Diismamn baskismm artacagmi tahmin ettigimizden, yUriiyebilecek durumda olanlarm derhal harekete geemeleri, benim de emin bir yerde yaralilari tedavi alttna alm am kararlastmldi, Yarahlarm tasmmasi, saklanacagumz yerin secilmesi, benim il1in yardimcilar bulunmasi ve yarahlari iyilestirecek ilaclari temin edebilecegimiz kimselerle temas kurulmasi gorevleri Enrique Lopez'e verildi, o gece herkes carpismada basmdan gecenleri anlathgl icin hi~ kimseyi uyku tutmadi, Sirf merak yiiziinden, bu savas hiksyelerine gore ka~ dusmanm 01dtiriildiigiinii tesbite ~all§bm. Adamlarumzm verdigi rakamlar bir araya getlrildiginde, diismamn mevcudundan eok daha fazla ceset sayIldlgl ortaya ~lklyordu. Bu sonue, bize, blitlin gereeklerin, kabul editmeden once ayri ayri kistler tarafmdan teyid edilmesi gerektigini ogretti. Bundan sonra diisman kayiplarr hakkmda adamlanmizm verdigi her bilgide miibalaga

124 •

payim dikkate alarak 6ltimli ispatlayacak maddi deliller, ornegin oldiiriilmus diisman askerinin iizerinden alman herhangi bir §ey getirmelerini istemege basladik. Devrim ordusuna verilecek herhang!. bir raporda ger~egi daima on plana almak, temel ilkeIei1.irirZdeh-Bm oldu. Adamlanmlza, ger~eklere saygt gosterme·nln, ger~egi her seyin iistiinde tutmanm onemini benimsetmege eahstik. Ertesi sabah kuvvetlerimiz bize veda ederek ayrrldilar, Ben, Joel Iglesias ve Onate admdaki yardimeilarnnla kaldim. Sinecio Torres adh bir kilavuz ile, yarali ameasmi birakmak istemeyen Vilo Acuna da bizimle birlikte kalanlar arasmdaydi.

17

Yarahlarrn

Bokrrm

o sabah gun l§lrken dusman ueaklari tekrar tepemizde ucusmaga basladi. Arkadaslarmuz bizden ayrilah epey olmustu. Bir slire, ormana girerken biraktigmuz izleri silmek if;in ugrastik. Sonra bir kamyon yolundan yUz metre kadar ileri giderek, bizleri saklanacagtrmz yere gotUrmek tizere Enrique Lopez'in getireeegi kamyonlari beklemege basladik. Almeida, Pena ve Quike Escalona yUrUyemiyorlardr. ManaI'm ylirlimesini de ben istemiyordum, gUnkli cigerlerinden yaralanrmsti. Manuel Acuna, Hermes Leyva ve Maceo kendi baslarma yUrUyebilecek durumdaydtlar. Yarahlari korumak, bakimlarmi yapmak ve kendilerini ta§lmak gorevi Vilo Acuna, Sinecio Torres, Joel Iglesias, Alejandro Onate ve bana dU§liyordu. Kamyonlan beklerken bir haberci f,;lkageldi, Enrique Lopez'in bize yardim edemiyecegini, hastalanan kiziyla mesgul olmak Uzere Santiago'ya gitmek zorunda kaldiguu, bununla beraber bize yardim etmek lizere bazr gbnulluler gdndereeegini bildirdi, Gonulluleri saatlerce bekledik, fakat gelen giden olmadi. ..

126

127

Durumumuz oldukca gligtti. <;linkti Quike Escalona'nm yaralari iltihaplanmaga baslanustr, Manals'm yaralarr da hayatmi tehlikeye dli§lirebilirdi. Bunun lizerine yan yollari arastmp diisman askeri bulunmadlgma kanaat getirince, yarahlari tig dart kilometre ilerideki bir bohio'ya tasimaya karar verdik. Bohio eoktan terkedilmis, fakat geride birkae tavuk kalrmsti. Yarahlari hamaklara yerlestirmek gok gUg 01dugu igin ilk gUn kereste kampmdan iki i§gi bize yardrmci oldular. Ertesi sabah gUn l§lrken karmrmzr iyice doyurduktan sonra buradan siiratle ayrildik. CUnkti dli§man askerlerinin gelebilecegi yollara gok yakm olan bu bOlgede koca bir gUn oyalanmistrk, Bulundugumuz yer, Babun §irketinin ormanm derinliklerine girmek tizere insa ettigi yollardan birinin sonundaydi, Del Indio Bogazi'na dogru kisa fakat oldukea gtig bir yiirtiytl§e basladik. Daha sonra dar bir patikadan tirmanarak Israel adh bir koyliiyle kansmm ve kayinbiraderinin y8§adlgl bir kultibeye vardik, Boyle sert bir arazi Uzerinde yarahlarimizr tasimak eok, ama eok gtigtli, fakat herseye ragmen bunu da basardik. Israel'le karisr yarahlarmnzm uyuyabilmeleri igin kendi yataklarmi bizden esirgemediler. Eski silahlaruruzla muharebede aldlgnnlz kiiciik ganimetlerin bir kismrm arkada birakmaga mecbur kalmistik, gUnkli tasimakta oldugumuz yarahlar her adim attikea adeta biraz daha agtrla§lyorlard1. Ancak biraktigrrmz izler bizi ele verebi1irdi. Bu yUzden, zamarnmiz genis oldugu iein evvelce konakladigmna her yere hirimizin gidip izleri temizlemesini kararlastirdrk. Bu sirada, Peladero bOlgesindeki basi arkadaslarmi bulmak tizere, Sinecio aramizdan ayrildi, Kisa bir siire sonra, Acuna'yla Joel Iglesias bana

yamacm ote yanmdan gelen bazr garip sesler duydukIanni soylediler, Demek ki, diismanla en gUg kosullar altmda yapaeagmus garp1§ma nihayet gelip gatmisti, yarahlarmnzi birakamazdik, giinkli bize teslim olunan bu yoldaslarmuzi OlUnceye kadar savunmak bizim gorevimizdi. Carpl§maya yarahlarm bulundugu bohio'dan mtimklin oldugu kadar uzakta girebi1mek iein ilerlemege basladik. OnUmUzdeki yolda yalmayakh, kisiler tarafmdan birakilrms ayak izleri, dti§manm da aym yonde iIerlemekte oldugunu gostermekteydi. Temkinli bir sektlde ilerlerken, bir kae ki§i arasmda geeen konusmalar kulagrrmza geldi. MakineIi tlifegimi doldurduktan sonra, Vi1o'yla Joel'in de yardimiyla, konusanlara ani bir baskm yaptim. Ell adamlarm Fidel tarafmdan serbest birakilan ve ormandan glkmak icin yo! arayan diisman esirleri 01dugu gok gecmeden anlasildi, Diisman askerlerinin bazilarr yahnayaktt. Kendinden geemek Uzere olan YRlJltbir onbasi, krsik bir sesle, ormam avucumuzun igi gibi bildigimiz iein bizi ne kadar takdir ettigini soyledi. Bu adamlarm kilavuzlarr dahi yoktu, yanlarmda sadece Fidel tarafmdan imzalanrms bir geg~ izni tasiyorlardi, Birdenbire karsilarma gtkmanllzm yaratb~ §a§kmltk ieinde bulunan askerlere, bir daha ne sebeple olursa olsun, ormana girmemeleri ihtarrm verdik. Diisman askerlerinin hepsi sehir gocuklanydI, daglarda karsilasilaeak gliglliklerden, bu gtiglliklere nasil gare bulunacagmdan habersizdiler. Bohio'nun bulundugu aglkhga gelince onlara sahile dogru giden yolu gosterdik, Fakat daha once ormandan bashyarak igeriye dogru yayilan bOigenin bizim oldugunu ve buralarda yabanei bir kuvvet gormemtz halinde, bir devriye kolu olarak, ana kuvvetierimizi haberdar

128 •

129

edecegimizi hatrrlattrk. Gercekten bir kesif koluna ~ok benzedigimiz i~in dusman askerle~i ihtarlmI~1 can kulagiyla dinlediler. Buna ragmen, bIZ de, bu CIvardan en seri §ekilde ayrilmayi yerinde bulduk. Geceyi bohio'nun dort duvarr arasmda gecirdik. GUn isrrken de ,bohio'nun sahiplerinden yarahlarmnz icin bir kac tavuk istedikten sonra ormana dogru hareket ettik. Ormand a bu koylii kari-kocayi bekleyerek btittin gunii gecirdik, fakat gelen giden olmadi. Dalia sonralari, dusman kuvvetlerinin bu koyltileri kiiqlik kuliibede yakalayip bizi bulmak tizere kilavuz olarak kullandiklaruu ve bir gUn evvelki kampirmzm yakmmdan gectiklerinl ogrendik. . Etrafi devamh olarak ve dikkatle gozledigimiz iein kimse bizi baskma ugratamazdi, fakat bu kosullar altmda gtrisecegimiz bir carpismanm sonucunun ne olacaguu simdiden kestirmek gU.; degildi. Aksam karanhginda Sinecio tiC;goniilluyle birlikte goztiktU. Bu gonulltilerin biri, Feliciano admda yash bir adam, digerleri ise sonradan ihtilal ordusuna katilacak olan Banderas ve Israel Pardo admda iki kisiydi. Tegmen Banderas, daha sonra EI Jigue .;arpl§masmda 61dU, ihtilalcl bir ailenin en yash tiyesi olan Israel Pardo ise bug Lin ytizbasrdir. Yeni gelen bu til; y.~ld.a§ya~ahlarrrmzi tehlike bolgesinin ote yamndaki bir bohioya tasrmamiza yardim ettiler. Bekledigimiz koylli kari-koca, yukarda da soyJedigim gibi, diisman kuv vetlerinin eline dli§tliklerinden dolayi gelemiyeceklerdi. Bununla beraber bir ihanetten §liphelenerek ~u yeni bohio'yu da ertesi giin erkenden terketmeyi kararlastirdik. Karmmizt bohio'nun yakmmdan top IadlglmlZ meyva ve sebzelerle doyurduk. Ertesi gUn, yani "Granma"nm karaya qlkmasmdan tam alti ay sonra, erkenden tekrar yiirUyti§Umli-

ze basladrk. Yarahlari sag-lam dallardan sarkan bir hamak lizerinde teker teker tasiyabiliyorduk. Ta§IYIcilarm omuzlari perisan olmustu, Bu bakimdan tasiyicilarm her on yada onbes dakikada bir degismesi gerekiyordu. Her yarahyi tasimak i~in en az altiyla sekiz adama ihtiyacimiz vardi, Ben, agaclara tutunarak kendisini §oyle boyle stirtikleyen Almeida'yla birlikte ylirtiyordum. Nihayet Israel ormanda kestirme yol buldu. Tasmma SIraSI da Almeidaya gelmistl. Ancak tam bu esnada muazzam bir saganak basladi ve Pardos'un evine hemen ulasmarmzi onledt: eve gece bastmrken yaklasabildik. Dort kilometrelik kisa bir uzakhgr oniki saatte alrrustik, yani blr kilometreyi tig saatte katedebilmistik, o srralarda ararmzda en onemli kisi Sinecio Torres'ti. ';tinkU yollarr, bu bolgenin insanlarmi cok iyi tamyor ve bize her bakimdan yardtmei oluyordu, Sinecio iki gUn sour a Manals'm tedavi edilmek lizere Santiago'ya gonderilmesini sagladi. o glinlerde birbiriyle geIi§en haberier ahyorduk. Bir habere gore Celia Sanchez hapse atilmisti, bir digerine gore oldilrillmiisttl. Ayrica diisman devriye kollarinm Hermes Caldero'yu esir aldiklarr rivayeti ortahkta dolasiyordu. Tiiylerimizi diken diken eden bu haberlere inansak rm, inanmasak rm, bir tiirlil kestiremiyorduk. Ornegin, irtibatmuzr saglayan Celia'mn tutuklanmasr, bizim her seyden tecrit edilmemiz demekti. Bereket versin Celia'nm tutuklandigr haberi dogru qlkmadl. Bununla beraber Hermes Caldero gereekten diismamn eline geemisti. Bu yoldas zindandan zindana gonderilirken hayahm mucizevi sekilde koruyabildi. Peladero Nehrinin kiyismdaki bir latifundia'ya David admda birisi bakiyordu. Bu adam bizimle ~k

130 • • 131 •
okuma yazma ogrenerek gelecege hazn-laniyordu. Banderas tarihte yeni bir sayfanm yazilmasma kat. kida bulunmanm degerini kavramis <;ah§kan bir koyliiydu. lhtiyaclmlz alan onemli seylerin bir listesini benden ~s~cycn Davi?'l~ uzun uzun konustum. Santiagoya gidiyordu ve ihtiyae duydugumuz §eyleri oradan g:tirebilirdi. David patronuna bagh, koyliileri kli~lik goren, irker ve tipik bir kahyaydi, Bununla beraber Ba:ista Ordusu kendisim esir ahp bizimle olan iliskilerinden dolayi kendisine zalimce i§kence yaptIktan sonra geriye doner donmez David'in en fazia caba sarfettigi §ey, kimseyi ele verm edigine , hakkimizda hiebir §ey soylemedigine bizi inandirmak olmustu. David'in bugiin Kliba'da rm kaldigmi, yoksa thtilal tarafmdan topraklarma elkonulan eski efendilerini mi izledigini bilmiyorum. Fakat bildigim kadarr, 0 gunlerde bir degi§ikligin gerekliligine inanmis olmasiydr, Bununla beraber degi§ik1igin kendisine, kendi dtmyasma .ka.dar ~rj!:lebi1ecegini hi~bir zaman aklma getirme.ml§b. tilal tarihi basit insanlarm samimi gay!et- . lerty e urulmustur. Bizim gdrevimis, her insandaki iyi1ik ve soylulugu geli§tirmek, tam olarak bilin~li 01. miyan David'den gtinlin I§ldlgml goremiyen Bandsras~a kadar herkesi bir devrimci haline getirmektir. Ihtilal aynca karsihksia fedakarhklar da ister. BugUn ihtila1in basarrlarmi gorenler, geride kalanlarl- da hatirlamakla ve onlar gibilerin daha az olduzu bir ge. lecek igin ~al~mak zorundadirlar. b

siki i§birligi kurdu. Bir defasmda bizim i~in bir inek kesmisti, Nehrin kiyismda kesilen hayvanm etlerini gidip biz alaeaktik. Bu bakimdan gece vakti gitmemiz gerekiyordu. Ilk olarak baslarmda Israel Pardo bulunan bir grubu gonderdirn. Bunlari baslarmda Banderas bulunan ikinei grup izledi, Banderas heniiz ~ok disiplinsiz oldugundan btitUn ytikU baskalarma tasrtti, hig yardim etmedi, bu ytizden etin tasmmasi biitiin geceyi aldi, Almeida yarah oldugundan adamlarmnz benim komutam altmdaydi, Sorumiu bir ki§i olarak, Banderas'a, davramslarim deglstirmedigi surece artik boom it;lin bir savasei sayrlamiyacagrm, sadece bir sempatizan olabilecegini sdyledim, Bunun i.izerine gereekten degisti, i§ disipline geldiginde asla ornek bir sava§~l sayilamazdi, fakat ihtilal gozlerini actiktan sonra, atilgan, genis fikirli, sa! ve samimi yoldaslardan biri olup ~lkh. Bize katilmadan once daglarda, her §eyden uzak, ktiglik topragmi ekip bigen, biitun sevgisini agaglara ve tarima vermis blr koylU idi. KtigUk bir kuliibede iki domuz ve bir kopekle yasiyordu. Bir gUn bana kendisini terketmis olan karisiyla birlikte Santiago'da yasiyan iki oglunun resmini gosterdi. Bir baska gun, ihtilal zafere ulastiktan sonra bu allahm belasi topraktan aynhp esash birseyler yetistirmek iizere baska yerlere gitmek istedigini aeikladi. Bunun iizerine ona kooperatiflerden sozactim; onceleri dediklerimi pek iyi anlayamadi. BUtUn istedigi, yine kendisinin ekip bieecegi kendi topragrna sahip olmakti. Yava§ yavas kolIektif tarimm daha iyi 01-duguna, makinenin verimi ~ok artrracagma inandirdim onu. Bugtin sag kalmis olsaydI, Banderas, tarimsal iiretim alanmda basr eeken savascrlardan birisi olacakti. Daha 0 zamanlar Sierra'da kendi kendine

133

18

Doni.i~ijmijz

1957 Haziran'mm tamamun yarah yoldaslarumzm bakmuyla, Fidel'in kuvvetlerine katilacak kligUk takirmrmzm orgtitlenrnesine verdik. Bu siralarda dl§ di.inyayla temasimizi David kuruyordu. Bize yiyecek bulan, gerekli bilgileri veren David, guclliklerimizi biraz olsun hafifIetiyordu. Tabii 0 gUnlerde Pancho-Tamayo'nun paha bicilmez yardimlarmdan yoksunduk. BOigenin yash k6yltilerinden biri olan Tamayo bizimle daha sonra temasa gececek ve dl§ dlinyayla iliskimizi saglayacakh, Ama savasm bitiminde Beaton kardesler tarafmdan oldiirulecektl. Sinecio'nun ise zamanla ahlaki bozulmus, kuvvetlerimiz iein topladrgmuz para ile kala gekmege, sagda solda bosbogazhk etmege baslarmsti. Kendisine verilen ernirleri de yerine getirmiyordu artik, Bir keresinde, kafayi iyice bulduktan sonra 11 silahsiz acemi er getirdi kampirmza. Silahsiz kimseleri ararmza almak istemiyord_.!!.k, ama gene de pek c;ok kimse imkIiilarl zorlayarak gerilla kuvvetlerine katilmanm bir yolunu buluyordu. Yerimizi bilen ki:iylUler de bize

sik sik yeni yoldastar getiriyordu. Ama bir yandan da aramizdan ayrrlanlar oldugu i(]in, benim komutam altmdaki vurueu kuvvetin sayisi hiebir zaman otuzun Ustiine cikmadr. Astmum da iyiee azrmsti bu siralarda, Yeterince ilacim olmadigi iein ben de, yarahlar gibi, bir i§e yaramaz hale gelmistim, Sierra'da bir kocakari ilaci olan kurutulmus "clarin" vapraklanm sigara gibi icerek krizlerimi hafifletmege ~ah§lyordum. Boylelikle, hareket hazirhklarma giri§tigimiz sirada saghglml biraz olsun dUzeltebilmi§tim. Yola C;lkmadan once, bir ke;;;if kolunu, EI Uvero saldmsmdan sonra ise yaramaz hale geldikleri icin geride brraktigumz silahlari aramakla gorevlendtrdik. Bu silahlari onarabilecegimizi limit ediyorduk. . t~inde bulundugumuz durumda bu silahlarm hepsi, hele 30 kalibrelik makineli tUfek, bizim icin Meta hazineydi. Bu yUzden biltiin geceyi onlari arayarak geeirdik, En sonunda hareket tarihi olarak 24 Hazlran'i tespit ettik. Grubumuzda, nekahat devresindeki 5 varnh, 5 yardimcr, Bayamo'dan katilan 10, eivardan geJen 4 kisiyle 2 gonilllu olmak Uzere 26 kisi bulunmaktaydr, Yiiri.iyi.i§ kolunun basinda Vilo Acunarun komutasmdaki i:incUler yer alaeak, onu benim komutamdaki kurmay heyeti izleyecekti : giinkti, Almeida yarah oldugu iein kurmay heyetine komuta edemiyordu. En arkadan da Maceo He Pena'nm komutasmdakl iki manga gelecekti. 0 siralarda Pena tegmen, Maceo ve Vilo ise erdi. En ytiksek rtitbe, ytlzbasi olan Almeida'mndi, Btitlin hazirliklara ragmen, bazr olaylar, 24 Haziran'da harekete gecmemizi onledi. Ihtiyar Tamayo saga sola kosusuyor, bize durmadan malzeme ve haber tasiyordu, Nihayet David de bUyiik bir ylikle dondi) yammiza. Ancak, acemilerle yarah-

134

135

lar yUzUnden malzemenin tamamim tasunamiza imkan yoktu. Bunun il;in yol iizerinde yUkUn bir kisnuru saklayabilecegimiz bir magara aramaga koyulduk. 26 Haziran tarihinde ilk defa dis hekimi olarak sahneye l;Iklyol'dum, fakat adamlaruruz bana daha miitevazi olan "di§l;i" Iinvamm vermislerdi. 11k kurbarnm bugiln bir yuzbas; alan Israel Pardo'ydu. Pardo elimden iyi kurtuldu sayihr. Onu Joel Iglesias izledi. Ne val' ki, JoeI'in kopek disin! yerinden ancak dinamit oynatabilirdi. Benim biitiin gayretlerim sonuc vermediginden Joel'in belah disi savasm sonuna kadar agzmda kaldi. Elimin ~og aglr olusu bir yana, uyusturucu maddemiz de yoktu. ~u yiizden ((p,sikolo. j,W: anes,tezi» kll11l!.n_~lk ;.!l~tk~~.l-,--ht::l_st~lanmfazla SIZ· landilar mi kufiiru basarak seslerini kisiyordum! . -._ YUrUyU§lerden nefret edenler bizi zamanla terkettiler, fakat yerlerine yenned geldi. Tamayo dort kisilik bir grup getirdi: aralarmda Felix Mendoza admda tUfekli biri de vardi. Mendoza bir arkadasiyla beraber Batista Ordusunun onlari baskma ugratip 31" kadasmi tutukladigmi, kendisinin de ~ok dik ~ir kayaltktan kazasiz belasiz atlayip pacayi kurtardigtrn soyledi. Ancak daha sonralari, "Batista Ordus~:' samlan birligin Yoldas Lalo Sardinas tarafmdan yonetilen bir kesif kolu oldugunu ve Mendoza'nm arkadasmm da tutuklanmayip Fidel'in emrindeki kuvvetlere gotUriildUgllnU ogrendik. Bu arada, §imdi Kiiba Ordusu'nda binbasi olan -Evelio Saborit de aramiza katildi, Felix Mendoza'yla adamlarmm aramiza katilmalarmdan sonra otuz alti ki§i olmustuk. Ertesi gtm U~ kisi ayrihp yeniden arannza iki kisi katrhnca saY.l~11I: otuz bes oldu. YUrUyli§ baslaymea bu sayi tabn ki daha da azaldr.

Peladero yamaqlarma tirmamyor ve her gun pek az Ilerleyebiliyorduk, Radyo bir teror dalgasmm biitUn adayi kapladigini bildirdi. Temmuz'da Santiagoda patlak veren mUcadelede Frank'm kardesi Josue Pais He birkae yoldasmm OldUrlildUklerini duyduk. Yiirtiyilslerimizin kisahgma ragmen, adarnlarumzdan bazilarmm morali bozulmaga baslanuatr, Bunlar «§e· hirde daha yararh gorevlerde bulunmak» iizere kendllerini brrakmamizi istlyorlardr. La Botella tepesinden [!,~aglYa inerken Benito Mora'nm evine ugradik. Benito, Sierra'nm sarp kayahklari iizerindeki fakirhanesinde bizleri aglrladl. Bu eve varmadan biraz once adamlarimi bir araya topladun, onlara tehlikeli dakikalarm yaklasmakta oldugunu, diismarun yakmimizda bulundugunu, belki de glinlerce agzlmlza hiebir §ey koymadan slirekli olarak yliriimemiz gerekecegini anlattim. Aramizda bu kosullara dayanarmyacak olanlarm simdi aeikca ortaya glkmalanm istedim. Adamlarmuzdan bazrlari kendi korkularmi samimiyetle itiraf edip yanmnzdan ayrildilar. Chicho admda birisi kiiciik bir grup adma konusarak olimceye kadar bizimle beraber olacaklarmi sdyledi, Chicho 0 kadar imanh, 0 kadar kararh konusmustu ki, Benito Moraurn evinden aynhp kU!;Uk bir vadide geceyi geclrmek iein karnp kurdugumuzda, ayrn grubun, gerillacilari terketmek isteginde olduklarmi bildirmesi, hepimizi §-a§kmhga ugratti, Bu istegi kabul ettikten sonra, bulundugumuz yere «OlUm deresi» adrm verdik; ~UnkU Chicho'yla arkadaslarmm muazzam kararhhgi ancak bu noktaya kadar siirmiistu. Bu ad biz Sierra'dan aynlana kadar dillerden diismedi, $imdi tam yirmi sekiz kisiydik, fakat ertesi gUn tam ayrihrken aramiza iki kisi daha katildi. Gilberto Capote ve Nicolas adindaki bu adamlar eskiden Ba-

136 •

137 •

tista Ordusu'nda bulunmuslar ve sonunda ozgiirliik iein earpismak lizere Sierra'ya gelmislerdi. Bunlari getiren Aristides Guerra'ydi, Aristid.es bize sonradan muazzam yararlari dokunan ve bolgeyle irtibatmnzt saglayan adamlarnmzdan hirrsiydi. Kendisine «EI Rey del Condumio - Oburlar sahi» lakabim takrmstik. Aristides'In bize sayilamiyaeak kadar ~ok hizmetleri dokundu. Bayamo'dan harekat bolgemize kadar katrr kervanlanm selametle getirmek gibi, cok kereler dti§mana karsi dogrudan dogruya ~arpl§maktan daha tehlikeli sayilabilecek Isler basardi, YUrUyU§timUz sirasmda ararmza yeni katilanlari silahlarrna ahstirmaga t;all§lyorduk. Onlara tiifegin nasil tutuldugunu, nasil doldurulaeagrm, nasil bosaltilacagmi ve tlifekte kursun olmaksism nasil ates talimi yapilacagrm gosteren iki eski asker vardi ararmzda, Fakat bu dersler sirasmda ogretmenlerden birisinin sahiden kursun yakmasi iizerine kendisini bu gorevden cektik ve goz hapsine aldik, Bunun iizerine bu eski askerin ylizlinde oyte hiiziinlii bir ifade belirdi ki, bunu en kabi1iyetli bir aktoriin bile taklit etmesi imkansizdi, Daha sonralari bu iki eski asker ytirUylise dayanamayip Aristides'le birlikte yantmtzdan ayrildilar. Fakat Gilberto Capote bir siire sonra bize yeniden dondii ve Pino del Agua'da kahramanca doguw serek oldii, Kamp olarak kullandigrmiz Polo Torres'in La Mesa'daki evinden ayrilarak Tuto Almeida admdaki bir koyliiniin rohberliginde yola koyulduk. Gayemiz La Nevada'ya vardiktan sonra EI Turquino'nun kuzey yamaelarrm asarak Fidel'e kavusmakti, Bu yonde yiirlirken, bizi gorilr gdrmez kacmaga ~alt§an iki koyJUye rastladik. Arkalarmdan hayli kostugumuz bu koylUleri yakaladignmzda, bunlarm Moya soyadim

tasiyan iki zenci lnzr oldugunu gorduk. Adventist tarikatma mensup olduklarr i~in 0 sirada her tiirlii siddet hareketini reddeden bu zenei kizlarr, daha sonra bize biitiin sava§ boyunca yardnnci olmaktan cekinmediler. Zenci klZlara rastladrktan sonra karmmizt bUyUk bir istahla doyurduk ve dinlendik. Gelgelelim, La Nevada'ya ulasmak tizere Malverde'den gecerken bu bolgede diisman kuvvetlerinin bulundugunu ogrendik. Kisa bir tartismadan sonra, bizim kti~Uk kunnay heyetiyle kilavuzlarnmz, geriye donup dogrudan dogruya El Turquino uzerinden gitmemize karar verdiler. Bu yol ~ok daha sert olmasma ragmen, icinde bulundugumuz kosullar altinda, hi~ olmazsa daha tehlikesizdi. Bu srrada transistorlu kii~ijk radyomuzdan da can srkiei haberler aldik, Bu haberlere gore, Estrada Palma bolgesinde yogun garpl§malar olmaktaydi ve Raul da fena halde yaralannusti. Bu haberlere inamp inanmamakta da tereddiit ediyorduk; ~linkU boyle haberlere itimat etmememiz gerektigini tecrUbeyle ogrenmi§tik. Fidel'e en kisa zamanda ulasabilmek i!;lin adtmlarmuzr hizlandirdik. Gece de yiirliytl§timlize deyam ettik. Gecenin bir ktsnum da, Ispanyol asilh oldugundan EI Vizcaino adim tasiyan ve tek bastna Ya§Iyan bir koyluniin evinde gecirdik. El Vizcaino, El Turquino dagrmn eteklerindeki kU~lik bohio'sunda tek basma yasiyordu, bir tasm altmdaki kiiglik bir eukurda dikkatle sakladigi Marksist kitaplardan baska da hiebir dostu yoktu. Bu bOlgedeki pek az insan tarafmdan bilinen Marksist militanhgrm ortaya koyarak bize hangi yolu izlememiz gerektiglni gosterdi, Boylelikle agrr agrr ilerlemeye devam ettik. Yiirtidllk~e Sinecio'nun yasadigr, bildigi yerlerden adamakilh

138 •

139 •

uzaklasiyorduk. Ilerledikce bir stirgtin haline gelen, fakat koylti ki§iligini de hAl! muhafaza etmek isteyen Sinecio igin bu durum ~ok azap vericiydi. Dinlenmck iein mola verdigimiz bir srrada, aramtza yeni katilanlardan Cuervo Remington tiifegiyJe nobet tutarken, Sineeio Torres elinde baska bir tiifek oldugu halde nobet yerine gitmis. Ben yarim saat kadar sonra bunu duyunca derhal peslerine dustum, ~iinkti Sinecio'ya hi~ giivenim kalmadigr gibi bu tiifekler 0 sira larda bizim icin bUytik deger tasiyordu, Nobet yerine vardigunda ikisinin de firar etmis olduklarmi gordiim, Bandreas'la Pardo, kaeaklann yanmda aglr silahlarm bulundugunu, kendilerininse sadece birer tabanea tasidrklarnn akillarmdan ~lkarmlyarak Sinecio'yla Cuervo'nun pesine diistiiler, fakat ikisine de rasthyamadIlar. Kuvvetlerimizin moralini yerinde tutabilmek eok gli~tti. Silahlarrrmz eksikti, ihtilalin lideriyle dogrudan dogruya temasa gecemiyorduk, yolumuzu tam olarak bilmiyorduk, iistelik, hayalimizde ve guajiro'larm hikayelerinde dey gibi bUyUyen dusmanlarla sarih idik, f)ehirlerden yeni katilanlarm isteksizlig;. ve Sierra'da karsilasilan binbir giigIiige hie ahsrk olmamalarr, bizim kiictik kuvvetimizde devamh olarak moral bozuklugu yaratiyordu, Bu arada «EI Mexicano» admda birisi bir firar hareketi dtizenledi. Bugiin bu adam, ihtilale ihanet etmis bir alcak olarak Miami'de yasamaktadir. Bu firar tertibinden, Yoldas Hermes Leyva'nm ihbariyla haberim oldu. Hermes'le Joel Iglesias kardes cocuklariydilar. Bu sorunu gorli§mek iein bir topIanti tertipledim. ToplantIda El Mexicano, biitiin ecdadi iizerine yemin ederek, yamrmzdan ayrilirken kacmayi hie akhna getirmedigini, bizi ele verenleri ya-

kalayip oldiirmek ic;in klic;Uk bir gerilla kuvveti kurmaga tesebbus ettigini, zira, bizim gok hareketsiz 01dugumuzu soyledi. Ama gereek niyeti, bizi ele verenleri paralarr ic;in OldUrmekti; bu ise dlipedUz bir e§kiyahkti, Bu olayi izleyen EI Hombrito'daki garpl§mada tek kaybmuz Hermes oldugundan, hepimiz, Hermes'i, kendisini ele verdigi igin EI Mexicano'nun 01durdiigtinden §liphelenmi§:tik, fakat bunu ispatlamak igin elimizde delil yoktu. Buolaydan sonra, El Mexicano bir ihtilalci olarak bizi terketmiyecegine, kimseyi firara te§vik etmiyecegine scz verdi ve aranuzda kaldi, Kisa fakat zorlu ylirliyli§lerden sonra Las Cuevas yakmlarmda, EI Turquino'nun bah yamacmda Palma Mocha bolgesine ulastik. Bu bOigedeki guajiro'lar bizi cok iyi karsiladilar. Ben §imdi bUytik §evkle gall§tIglm yeni meslegim sayesinde, yani «di§gi» olarak keyliilerle dogrudan dogruya temas kurabiliyordum. Karrurnizr doyurup gliclimtizli yeniden kazandrktan sonra, Palma Mocha'yla EI Infierno'nun daha alisik oldugumuz b5lgelerine dogru hareket ettik. Bu bolgelere 15 Haziran'da vardik. Orada, bOlge koyliilerinden Emilio Carrera, Yoldas Lalo Sardinas'm yakmlarda bir yerde pusuda bekledigini soyledi, Bu ki:iylti, bir diisman kesif koluna baskm yapilmasi halinde kendi evinin de tehlikeye gireeeginden korkrnaktaydi. 16 Haziranda, Fidel'in alaymdan ayrilrms olan Lalo Sardinas'm komutasmdaki takimla karsrlastik, Lalo baslangicta bize sehirden ihtiyaermiz olan malzemeleri getiren bir tiiceardr. Sonradan ihtilale neden katilmak zorunlulugunu duydugunu anlatti. Bir defasmda baskma ugraymea bir Adami oldiirmek zorunda kalmis, boylece istese de istemese de gerillaci olmustu, Lalo'ya 0 eivarda Sanchez Mosquera komutasmdaki diisman kuv-

• 140 • vetlerinin onciisiinu bekleme talimati verilmisti. Dikkafah Sanchez Mosquera 'nm Palma Mocha nehri bolgesine yeniden girdigini, Fidel'in adamlari tarafmdan c.;evrilmek tehlikesiyle karsi karsiya kaldigi halde EI Turquino'yu luzh yUriiyli§le asip dagin ote yamna varmak suretiyle c.;emberden sryrrldignu ogrendik. Diisman kuvvetlerinin bize yakmhgmi zaten biliyorduk, QUnkti birkac gun once, bir bohio'ya yaklasirken dusman askerlerinin birgiin oncesine kadar isgal ettikleri siperleri gormi.i§ttik. Gorlinii§te diisman kuvvetlerinin bize karsi ytirUttUkleri devamh saldmnm delilleri gibi goziiken bu i§aretlerin, gereekte Batista kuvvetlerinin c.;ekiImekteold uklarmi gost erdiginden zerre kadar §Uphemiz yoktu. Sierra'daki harekatta artik nitelik bakmnndan bir degisim ortaya glkml§tr, Diismam gevirecek ve yoketme tehdidi altmda gekilmege zorliyaeak kadar gUf:lenmi§tik. Dusman bunu 110k iyi anlamis oldugundan Sierra'ya ancak tek tiik saldmlarda bulunuyordu. Fakat diisman subaylarmm en inateisi, en saldirgam, en kanhsi, 1957 yilmda basit bir tegmen iken ertesi yilm Haziran aymdaki genel dtlsman saldmsmdan sonra albayhga yiikseltilen Sanchez Mosquera'ydi. Mesleginde l10k cabuk ve parlak bir sekilde yiikselmis olan Mosquera, aymzamanda kendi kesesini doldurmayi da ihmal etmemisti ; I1linkU kuvvetleriyle birlikte Sierra labirentine her girisinde koyliileri insafsizca soyuyorduo

19

Sessiz ve Derinden

lkiyiize yakm bir gerilla kuvveti. .. Disiplinli, morali daha yliksek, ve silahla miieehhez, Bazisr yeni. lnsan baktikqa, doyamiyor, daha bakasi geliyor. Daha once soziinii ettigim Sierra'daki niteliksel degisimin simdilerde daha bir farkma variyor insan. Yammiz, yoremiz buram buram ozgiirlUk kokuyordu. Geeeleri korkusuzca yUksek sesle konusabiliyor, hamaklarrmizda 0 yandan bu yana sere serpe donebiliyorduk. Artrk her an hersey icin tedbir almak gerekli degildi. TUm bunlardan da onemlisi Sierra'daki koylere gidip, koyliilerle daha yakm iliskiler kurma hakki verilmisti bizlere. Eski yoldaslarm gosterdigi steak ilgi, kalbimizi sevgiyle doldurmus, costurmustu. o siralar Adamn «prima donnalari» Felipe Pazos ve Raul Chibas adh iki kardesti, TUm aykm yaradihstaydilar. Eddie Chibas, ki§iligiyle kendini Ulkede sembol yapnus bir insandi, Kardesi bu sembolUn kanatlari altmda gecinip, gidiyordu. Ne zekiydi, ne akrlhydi ve ne de etrafrm doyuracak bir etkenligi vardi, Kardesinin faziletlerinden bir tekine dahi sahip de gil-

142 •

143 •

di. Ortodoks Partisinin bayagi SQzli edilen bir adam] olmasmm nedeni, etliye slitlUye kansmaz, her§€ye burnunu sokmaz karakteriydi. Qok az konusuyordu ve bir an once Sierra'yi terketmek istiyordu. Felipe Pazos kardesinden ~ok ayri bir ki§ilige sahip, linlti bir iktisatciydi. Devlet sektoriinde gorev almamn (0 siralarda Prio Socarras Hliklimeti iktidardaydr.) tiim hileye, hurdaya bulasmak oldugu, ge~ eer akee yonetimin ~a11P ~lrpmaya dayandigi bir kadroda, hele, hele bir Milli Bankamn Genel MUdUrUolarak hazineden bir kurus dahi ~almaml§ olmasi, onu tilkede bir namus timsali yapmaya yetmis de artmisti bile. Boyle bir kapkae doneminde lekelenmeden kalabilmek oldukca gii~ bir §ey diye diisiinebilir insan, Bir bakrma dogrudur da bu. Kendi i:;linden ba§:ka bir ise kam}may~ liIkerun ta!an ';dildigi bir s'!!jhJ.{~lt~ ~mci olarak kalan bir mirokrat i9in.-dogrudur tabii! Faiat yasamis oldugu donem icinde, yapilan rezaletleri hergUn lanetlemeyen, bunlara karsi kayitsiz kalan bir ihtilalci dib;!UnUlebilir mi? t§te Felipe Pazos bu dU§uniilmesi imU.nslz i§i, buylik bir cambazhkla basardi ve Batista'nm hUklimet darbesinden sonra Milli Bankanm mUdUrli.igtlnden basmda bir namus halesi olarak ayrildi, Yani §erefiyIe, zekasiyla ve bUyUk bir iktisatcmm allah vergisi kabiliyetleriyle. Ve biiyUk bir kiistahhkla, Sierra'ya geIip Harekahn basma geemek istedi. 0 kiiciieirk Makyevel zekasma gore, memleketin k-aderini elinde tutacak tek insandi o. Harekete ihanet etmek fikri belki de daha 0 zamanlar kafasmda yer almaya baslamrstr. Belki de daha sonralari boyle diisiinmeye basladi. Fakat her ne olursa oIsun, davramslarmda hicbir zaman aeik ve samimi degildi. Az soma ayrmtdanyla Uzerinde duracagumz ortak bildiriye arkasim yasJayarak, kendi-

sini 26 Temmuz Hareketinin Miami'deki temsileisi olarak tayin etti. Bu yoldan da Cumhuriyetin geeici cumhurbaskam olmayi tasarhyordu. Gecici hukiimetin basma getirilecek olan Prio, boylece kendisine her bakimdan sadik ve yararh bir Cumhurbaskanma sahip olacaktt. o siralar oturup ilri ~ift laf etmeye bile zaman ayirannyorduk. Buna ragmen Fidel, bir ara, bildiriyi «ok daha sert hale getirmek iein Qall§bgml, daha once karar altma almmis ilkelerden asla taviz verilemiyecegini a~lk~a belirtmek istedigini soyledi. Fakat bu 6riimcek kafah, duygusuz iki adam ortahkta ayaga dolastigi siirece, halki bir ayaklanmaya c;agmnak oldukca cetin i§ti. Temel ilke olarak bildiri ozellikle §U onemli hususlar iizerinde duruyordu: «TUm muhaletet partllerini, sivil kurumlari, ve devrimci guelerl i~ine alan geni!7bir devrimci cephenin yaratJbnasl.» Bu temel ilkenin ardmdan birtakrm teklifler siralamyordu: "Ortak mlicadele icin devrimci bir sivil hUkUmetin kurulmasi." "Geeici HUkUmete baskanhk etmek mere birisinin tayin olunmasi." Bildiride ayrica bu Devrimci Cephenin baska bir Ulkeyi, Kliba'nm i~i§lerini ilgilendiren miizakerelerde yardima ~agIrmayacagi, kendiliginden olacak boyle bir yanR$mayt da asia kabul etmeyeeegi belirtiliyordu. BiIdiri «Ne bieimde olursa olsun, hicbir askeri cuntanm Cumhuriyetin geciei hlikUmeti olarak kabul edilmeyeeegini» de ozellikle acikhyordu. ~Jman karar, orduyu ai- I J yaset dl~l tutmakti. Fakat ortak cephe orduya birttinliigtinU koruiaca~ konusunda tam bir teminat veriyordu. Se~imler bir yll sonra yapilaeakti, Gegici hUktimetin bagh kalmak zorunda oldugu programa gore sivil yada askeri bi.itUn siyasi suclulara ozgiir-

(\I /l.1.\ ;'1 k."':'1

eli.';;' _',_t •

144

145

Iiikleri verilecek radyo ve basm il,;in haberlesrne ozglirltigu mutlak teminat nltma almacak, bireysel, sosyal butun haklar anayasa ile korunacak, once mahalIi idarelere damsrldrktan sonra gecici belediye baskanIan tayin edilecek, Karaborsamn kokli kurutulacak, devlet orgUtierinin verimini artiracak tedbirler ahnacak, idareciler yetistirmek lizere kurs programlan hazarlanacak, sendikalarda demokratik ilkeler yurilrlUge konulaeak, biitiin sanayi kuruluslariyla, sendikalarda hlir sccimlere gidilecek, yurtta§larm topluma ve kendi tilkelerine karst olan gorevleriyle haklarmm i:inemini belirtecek bir egitim progranuyla, okurna yazma biImeyenlere, okuma yazma i:igretecek y?gun bir kampanya hemen yiirilliige konulaeak, ~utiin kamu topraklan dagrtilacak ve lizerinde ekim yaptJklan topraklar ister devlete, ister kisilere ait 01sun eski sahiplerine tazminat i:idenerek yaricilarm, kirali toprakta ekim yapanlann, topraga yerlesmis olanlarm bagnnslZ ureticilere donlif}limil iein bir toprak reformu uygulanacak, Kuba parasmm degerini korumak iizere saglam bir mali politika benimsenecek ve bi:iylelikle milli kredi uretim alamna kaydmlacak sanayilesme luzlandmlacak, yeni i§ alanlarr a~dae~k. Bunlara ayrica iki onemli madde daha eklenmisti: KUba halkmm ozgurluk ~agl'lSl etrafmda birleseceklerini bUtUn dUnyaya gostermek uzere, tarafsiz, diirilst, temiz ve liderlik yoteneklerine sahip, aynca bu ~agnYl sembollestirecek bir KUba'hnm vakit gei_;;irmeksizin Cumhuriyetin geciei hiilriimetinin basina getirilmesi. BugUn KUba'da bu gorevi ~erine ~e~i~e~ bilecek yeterince insan vardir. (Tabii ki, bu bildiriyi imzalayanlardan Felipe Pazos, kalbinde btl gi:irev iein yeterli sayrda degil. ancak bir tek adamm bulun,du: gunu, onun da kendisi oldugunu biliyordu.) Ikinci

madde ise suydu: Ge~ici baskan partiler Iistii kalacak, tam amen tarafsiz ve diiriist secimlerin ytiriittilmesini saglamak bakirrundan, siyasi oimayan kurumlarca seeileeek. Bildiride ayrica su husus da ozellikle belirtilmisti: «Biittin bunlarr tartssmak uzere Sierra'ya kadar gelmek gerekJi degildir. Biz Havana'da, Meksika'da, yada herhangi baska bir yerde temsil ohmablliris,» Fidel bildirinin hazrrlanmasi srrasmda, tarim reformunun daha aeik seeik ortaya konulmasi konusunda israr ettiyse de bu iki ilkel insanm artik taslasrms kafalarmi etkilemek hemen hemen imkansizdt. «TUm kamu topraklarmm dagitrlmasmi saghyacak bir toprak reform un un ana hatlarmm belirtilmesini» Diario de Ia Marina bile destekleyebilirdi. Bildirinin incisi ise «eski sahiplere tazminat odenerek» deyimiydi. Bildiride one sliriilen hususlarm bir kismi ihtilal hiikiimeti tarafmdan ilk tasarlandigi sekilde yul'Urllige konulmadi. Bununla beraber burada belirtelim ki, diisrnanlarmuz bildiride tistli kapah bir sekilde varilananlasmayi Sierra'mn yetkisini tammamak suretiyle ihlal ettiler ve geleeegin ihtilal hiikiimetini, emrivakiler karsismda brraktilar. Ashnda bildiride varilrms gibi gozllken anlasma, hi<;hirimizi doyuracak nitelikte degildi. Fakat 0 gli~ nun sartlari gozontinde tutulursa, istedigimiz gibi 01madiysa da, bildiri gene gerekli ve ilerici olmasi bakimmdan isimize geliyordu, 6zti ne o!Ersa Q1sun.lhtilal?Lgeli~imi.3ng~liyece@ 'yer;·k~~J!r:.'.1lp@E~ra kaldmhr rafa konurdu. 1§ oraya kadar bile varmadan, dti§maiiiar'-;-~~~ili~tlel'iyle, bizi rahatsiz edici tabu viz baglarim koparmarmza ve halka gereek ylizlerinin ne oldugunu gostermemize yardim ettiler,

146

147

Yapmayi dtisunduklerimizle, bildi ride aeikladigrrmz program arasmda bliylik farklar oldugunu biliyorduk. Hatta boyle bir program, bizim cabalanmiZl bir dereeeye kadar da simrhyordu. Btitiin bu tavizlerden bir tek f;ey ogrenmi§tik. Sierra Maestra'da istediklerimizi yapmak imkansizdi. gtinkii uzun euredir askeri gtictimtizii ve halkm Fidel'e duydugu gUveni kendi asagrhk amaclarma alet etmek isteyen dostlara, belirli bir siire de olsa, dayanmak zorunda oldugumuzu biliyorduk. Artik bu alcaklarm niyeti acikca belli olmustu, Bu aleaklar kornpradorlar araclhgl He Kuzeyli efendilerine baglanan emperyalizmi KUba'da muhafaza etmek istiyorlardi. Bildirinin olumlu olan yanlari da yok degildi: Sierra Maestra'yi on plana ahyor ve §oyle diyordu: «Sierra konusunda HUkfunetin yaptJgl menfi propagandaya kimse aldaamamahdn-, Sierra Maestra ~ok· tan beri ozgtirliigtin yllulmaz bir kalesi olup, blitiin vatandaslarm kalblnde yer etmistir. Halkm bize gosterdigi inan.; ve gliven.i Sie:rra'da nassl odememiz gerektigini eok iyi blhnekteylz,» Esasmda bunu sadece Fidel biliyordu, Oteki ikisi Sierra Maestra'daki mticadelenin gelisimini seyirci olarak izleyecek gli~te dahi degillerdi ve zaten krsa bir sure sonra daglardan ayrildilar. Chibas Batista polisi tarafmdan baskma ugratildi ve biraz oksandiktan sonra kapagi yakm arkadasi ile beraber Amerika Birlesik Devletlerine ath. Satilrmslar oynadiklari oyunu ~ok iyi hesaplarmslardi, KUba oligarsisinin en namh i.iyelerinden bir grup, Kiiba'nm ozgtirlUgti adma Sierra Maestra'ya geleeek, gerillacilarm basiyla ortak bir bildiri yaymlayacaklar ve ondan sonra diledikleri gibi at oynabnak iizere Miamiye gideceklerdi. Herseyi iyice diistintlp

tasmrmslardi ama, kavrayamadlklan bir tek gereek vardi: siyasi manevra, taraflarm giictine bagh olarak gelisi~. T~raflardan biri kendileriydi, oteki ise silahh Kiiba halki, GeriUa ordusunun mutlak glivenine sahip liderimizin cabuk harekete ge«i§i bu dolabm daha da gelismesini onledi ve birkac ay sonra anlasmanm sonuclarr Miami'de belli olunea, dirsman felee ugradi, Bu yenilgi tizerine, bizi bdliiciiliik ve kendi irademizi keyfi olarak Sierra'dan uygulamaga «all§makla sucladilar, Diisman kurnaz numarayi yutturamaymca taktigini degistirmek zorunda kaldi. Caracas antl~masl adi a1tmda yeni bir tuzagm hazrrhklarrna giristiler. Bildirinin tarihi 12 Temmuz 1957 idi ve gazetelerde yaymlanmrsn, Bizim iein bu bildiri a1makta 01dugumuz yol iizerinde kli~iik bir moladan baska bir§ey degildi. Biz gerillacilar, istibdat ordusunu savas alanmda yenilgiye ugratmak olan temel gorevtmize devam edecektik. 0 gUnlerde benim komuta edecegim yeni bir birlik kuruldu. Artik yiizbasrydun. Bu arada baska terfiler de oldu. Ramiro Valdes ylizba§llIga ytikseltildi ve kendi taknmyla benim komuta ettigim kuvvetlere verildi. Baska bir takima komuta eden Ciro Redondo da yiizbasi olmustu, Birligimde ti« takun bulunmaktaydl. Birinci takim aym zamanda onclilere liderlik eden ve mtifrezenin komutam olan Lalo Sardinas'm komutasmdaydi. Benim komutam altmdaki kuvvetiere «malt miilkii elinden ahnnus koyIiiler» adi verilmisti, Degi§ik kiyafetlsr- icinde, deg1§ik siIahlar tasryan yetrnis kisiydik. Adamlanmm herbirisiyle ayn ayri iftihar ediyordum. Birkae gece sonra bu iftihar yerini biiylik bir gurura birakaoakti, Kendimi ihtilalle sarmas dolas hissedecek ve adamlarimm her tUrlU ovgUye ve terfiye hak kazandik-

148 •

149

!; me gi:iz kulak olmam sartiyla, beni hareketlerimde larmi gosterebilmek iein yerimde duramaz olacakum. ~- serbest birakrmstr. Son top Iantmnzda , bugtin thtilal «Carlos-a (Frank Pais'in takma adi) tebriklerimizi Ordusu Genel Kurmay Baskam olan Doktor Sergio ve en iyi duygularlmlzl bildiren bir mektup yazdik. del Valley'le tamstik, Sergio 0 gtinlerde bizim kuvMektup, gerilla ordusunda okuma yazma bilen biitiin subaylar tarafmdan imzalandr. (Sierra koyliile- ~. vetlerimizin yeni doktoru olarak gi:ireve baslarmstr ve Sierra'da imkanlarm elverdigi kadar yararh 01rinin yazt yazmakla baslari pek hos degildi ve ayrica maya cahsiyordu. gerilla gticlimUzUn bUyUk bir kisrm bu gibi yoldaslarVarrmiz yogumuzla varoldugurnuzu gosterebildan kurulmuatu.) Mektup yazIllrken iki siitun birakil. mek iein eIimizden gelen herseyi yapmarruz gerekirmsti. Biri imza, oteki rlitbe ic:;in.Sira bana geldiginde Fidel sadece «Blnbasi yaz!» diye emir verdi ·B?IYI- ~ yordu. Daha once ovahk bolgede ~arpl§an yoldaslaMiranda Ieee torensiz, §olensiz, beklenmedik bir anda G en a \ rimiz bireok aksiliklerle karsilasnnslardi. ;;;eker Fabrikasmm bulundugu bolgede acilacak yeni Ordusu Ikinci Birlik Komutanl Binbasi Guevara 01bir cephe iein saklanmis olan silahlar polisin eline dum. Eu birlik daha sonra Dorduncu Birlik adim gecmis ve polis aralarmda Faustino Perez'in de bualacakti. lundugu bircok yigit Iideri hapse tikmistr. Bilindigi Gerillacilar Santiago'da kendUeri ic:;inkahramangibi Fidel kuvvetlerimizin bdliinmesine basmdan beri ca dogii§en, onlara ihtiyac:;lan olan malzemeleri karst olmus, fakat sehir barekatmm israri karsrsmgonderen ve Uzerlerindeki yUkU kismen hafifleten seda fikrini degistirmek zorunda kalrmsti. En silahlahirli karde§lerine yazdiklart mektubu, simdi hangisi rm polisin eline gecmesi, Fidel'in gorusiinim ne kadar 'oldugunu pek natn-layamadigim bir koylii Kullibesinyerinde oldugunu aeikea ortaya koyuyordu. Eu olayde hazirladrlar. Garip, anlasilmaz bir kibirlilikle, dimlar iizerine genislemekte ve biiylimekte olan gerilla yanm en gururlu insanlarmdan bid gibi hissediyorkuvvetlerini miimkiin oldugu kadar Sierra Maestra dum kendimi. RUtbe i§aretim olan kUc:;Uk yildiz Manetrafmda toplamaya cahsnk. zanillo'dan ismarfadiklari bir kol saati ile birlikte bana, Celia tarafmdan vsrilrnisti. Binbasi olarak ilk gorevim Sanchez Mosquera'Yl kuvvetlerimle ku§atmakh. Fakat maalesef bu aleaklarm alc;agl, canavar adamla karsilasmak mUmkiin olmadi, ~linkli bizim bulundugumuz bolgeden coktan ayrilrrustr. YUrlimekte oldugumuz El Hombrito bi:ilgesinde, artik iyiden iyiye kararg8.htan uzakla§ml§tIk. Kendi basnmza hirseyler yapabilecegimizi ispatlayabilmek ic;in, gelecek iein planlar yapmaya koyulduk. Bir yandan da yaklasmakta olan 26 Temmuz gUnlinii kutlam hazrrltklarr yaplyorduk. Fidel, kendi-

151

20

Bueycito Soldirisl

l~basa diisiince, insan yeni yeni sorunlarm daha iyi farkma variyor. Bundan sonra girecegimiz bUtUn carpismalarda basarih olabilmek iein, kat! bir disiplini tartismasiz uygulamarmz, komutanlari secmemiz ve bir Kurmay beyeti teskil etmemiz gerekiyordu. Adamlarmnzm bir kisnnndaki disiplin yetersizligi goz oniine almirsa bunun hie de kolay bir is olmayacagi hernen ortaya !_;lkacakttr. Miifrezelerin kurulmasmdan hemen sonra Santiago'ya gorevli olarak giden, cok sevdigimiz yoldasimiz Tegmen Maceo !;arpl§mada oldligUnden kendisini bir daha goremedik. Bu arada aramizdan bazilari terfi ettirildiler: Raul Castro Mercader'le William Rodriguez Tegmenlige yiikseltildiler. Bu gibi islemlerle kiicuk gerilla kuvvetimizi belirli bir diizene sokmaya cahsiyorduk. Bir sabah adamlarurnzdan birinin .. gercekten cok perisan halimizde bizim iein eok degerli olan 22 kaIibrelik tUfekle ka!;tlgml ogrendik. Ararmzdaki adi «EI Chino Wong» olan kacak, oncii grubundan

olup, ihtimal Sierra'nm eteklerinde bulunan kendi koyiine gitmisti, Arkasmdan iki ki§i gonderdik, Fakat Israel Pardo'yla Banderas elleri bos geri doniince umudumuz iyice kmldi, Araziyi I,;ok iyi tamdigmdan, hem maddi, hem de manevi giiciinli gerektiginde ~ok kisa zamanda toparlayabilen Israel'e benim yanunda ozel i§lemlerde bulunma gorevi verildi. Elimizdeki imkanlara kiyasla oldukca ciiretli sayilacak bir plan hazrrlamaya basladik. Bu plana gore once gece vakti Estrada Palma'ya saldiraeak, sonra yakmdaki Yara ve Veguitas koylerindeki dtisman garnizonlaruu ele geeirecek ve aym yoldan daga donecektik. Baskrn'm bize sagladl~ tistiinliige giivenerek tek bir saldmyla, UI,; karargahi ele geelrebilecektik. Fazla kursun harcamadan atis talimi yaptik ve hem cok eski, hem de eok yrpranmis Madzen otomatik tiifeginden baska bUtUn silahlaruruzm i.yi durumda olduklarmi tesbit ettik. Kisa bir mektupla durumu Fidel'e bildirdik ve plant onaylayip onaylamadigtm sorduk. Kendisinden bir cevap alamadik, fakat 27 Temmuz tarihinde Raul Castro tarafmdan yonetilen bizden ayri ikiyUz kisilik bir grubun Estrada Palma'ya saldirdrklarrm radyoda verilen resmi rapordan ogrendik. Bohemia dergisi, sansiire ugramamis olan birinci baskrsmda, gerillacilar tarafmdan Estrada Palmadaki hasarlarr, bu arada eski kislalarm yakihp, yrkilmasim anlatan bir y8.ZIyaymladi, Bu yazida aralarmda Fidel Castro'yla Celia Sanchez'in de bulundugu biit~n. ihtilalcilerin dagdan indikleri anlatrlmaktaydi, Bn gibi olaylarm hepsinde oldugu gibi, gercekle masal birbirine karisnns ve gazeteciler bunlari birbirinden ayrramarmslardi. Gereekte saldm ikiyilz kisiden eok . daha az bir grupla yapilrms ve 0 giinlerde yiizbasi

152

153

olan Guillermo Garcia tarafmdan yonetilmisti, DU§~ mania yliz ytize bir cansmaya girilmemisti. Clinkti kendi mevzilerine glivenmiyen ve 26 Temmuzda mutlak bir saldm bekliyen Barreras saldrridan cok kisa bir sUre once Estrada Palma'dan ayrilmisti. Bir bllkima Estrada Palma saldmsi bosa gitmis sayihrdr. Bu saldmYl izleyen glinlerde dusman askerleri bizi adim adim takibe basladilar. Heniiz tam anlamiyla dlizenli bir birlik olamadigirmzdan, San Lorenzo yakmlarmda uyuyan bir adamimiz diisman tarafmdan esir almdi. Bu haberi ahr almaz derhal harekete gel,<tik. 26 Temmuzdan sonra etraftaki baska kislalara saldirmaya ve bu arada koyliiler arasmda ihtilal ruhunu canh ve dipdiri tutmaya karar verdik. Maestra'ya dogru yiiriiyiise devam ederken. kacaklanrmsm ardmdan gonderdigimiz iki kisiden birisi La Jeringa yakinlarmda bize yetlsti ve §unlan an; lath: Kaeaklari ararken, oteki adam gercekte kendisinin «EI Chino Wong» un sarnimi bir arkadasi 01dugunu, ona ihanet edemiyeeegini soylemis ve geriye donen yoldasim kendisiyle birlikte kacip bir daha gerillacdara donmemek icin kandirmaya gah§ml§. Bunun lizerine gorevine sadik yoldas, arkadasmi once bu niyetinden vazgecirmeye t;ah§'ffil§, fakat ikna edemeyince, yeni kagagl oldiirmek zorunda kalmis. Yoldasm anlattrklarmdan sonra biitiin arkadaslarmu bu olaym oldugu bolgeye bakan bir tepe iizerinde topladim. Olanlan bir defa da ben anlattrm. Bunun ne anlama ge1digini ifade ettim. Kacmanm ve hele ihtilale ihanet etmenin oltim oldugunu ve bu a.g.r cezanm nedenlerini bir bir iacrkladim. N6bet yerini terketmeye curet etmis adamm cesedi oniinden birer birer hil,; konusmadan gel,;tik. Adamlarmnzdan bir kismi heniiz Ollimle karst karsrya gelmernislerdi. Belki

de ihtiJalden I,<ok bu olUye karst ki§isel duygularla bagliydilar. Bunda bilincli olmayislaruun etkisi bUyliktii. <;ok gil!; sartlar altmdaydik, Bu bakirndan 6li.iyli bir ibret olsun diye kullandik. §imdi aradan §u kadar zaman gectikten sonra bu ihaneti isleyen adamm ismini acrklamak yersiz, Yalmz su kadarmi s6yliyelim ki, bulundugumuz bolgenin fakir ve gene koylulerinden birisiydi, Artik cok iyi bildigimiz yerlerden geciyorduk. 30 Temmuz'da Lalo Sardinas Madencilik B61gesinde tliccarhk yapan Armando Oliver admda eski bir arkadasi ile iliski kurdu. California bclgesi yakinlarmda bu adam Jorge Abich'le bulustuk, Minas ve Bueycito'ya saldirmak niyetinde oldugumuzu anlattIk. Baskalarma planlarmuzi ele verip, srrlarrrmzr aciklamak elbette tehlikeliydi, Fakat Lalo Sardinas bu yoldaslari tamyor ve onlara giiveniyordu. Armando, Casillas'in her Pazar glinli bu civarlara geldigini soyledi. Evinden barkmdan uzak askerlerin kaenulmaz adetlerinden biri bulunduklan bolgelerde hemen kendilerine bir yavuklu edinmektir. Onun da bir yavuklusu vardi. Tabii ki buralara geldigimiz anlasilmadan bir saldmya gecmeyi ve sansnmz yaver giderse Casillas'i da diri diri ele geeirmeyi tercih ediyorduk. 31 Temmuz gecesi saldmya geemeye karar verdik. Bize kamyon, kilavuz ve Bueyeito yoluyla Manzanillo - Bayamo yolunu baglayan kopriileri ucuracak bir mayirn bulma gorevini Armando Oliver iizerine almzstr, Ertesi giln 6gleden sonra saat ikide yiirtiyti§e basladik. Maestra'nm tepesine varmarmz iki saat siirdti. Tepede arazi techizatirmsdan baska biitiin yi.iklerimizi brraktrk ve sakladik. Uzun siire ylirUdUkten sonra bir sira evin yanmdan gectik, Bunlarm birinde bir eglenti vardi. Her-

154 •

155

kesi disariya ~ag"Irdlk ve onlarla konusarak burada oldugumuzun duyulmasi halinde, kendilerini sorumIu tutacagumzr aglkga belirttik. Bundan sonra daha da srk adimlarla yolumuza devam ettik. Ashnda konustugumuz koylulerin dusmanla hemen bir temas kurmalarma pek imkan yoktu. 9iinkli 0 giinlerde Sierra Maestra'da telefon yada herhangi bir haberlesme olanagi yoktu, Diismana bizi gammazlamak isteyen birisinin de bizden once oraya varabilmesi igin kosmasi gerekiyordu. Bir slire sonra bize kullanmarmz icin bir kamyonet veren yoldas Santiesteban'm evine vardik, Bu kamyonete Have olarak, Armando Ollver'in gonderdigi iki kamyonumuz daha vardi. Boylece biitiin adamlarmuz kamyonlara blndirilmis olarak (LaIo Sardinas ilk kamyonda, ben ikincisinde, Ciro'yla takimi da U~Uncli kamyondaydi.) Minas koyime ti~ saatten az bir zamanda vardik. Minas'ta diismam biraz gevsek bulduk. Bu bakimdan bizim iein en onemli i§ Bueycito'ya dogru kimsenin yerinden kimildamamasrm sagiamakh. Bugun ihtilal ordusunda bir binbasi alan Tegmen Vila Acuna'nm komutasmda bir arte; mangasi birakarak, adamlarirruzm geri kalan krsmiyla Bueycito varoslarma dogru hareket ettik. Koyiin girisinde bir komiir kamyonunu durdurduk ve adamlarnmzdan birisiyle birlikte diismen muhafrzlarmm nobet tutup tutmadiklariru ogrenmeye gonderdik. QlinkU bazan Bueycito'ya .giri§te diisman karakollari Sierra' dan gelen herseyi durdurup kont1'01 ediyorlardi, Fakat ortahkta kimsenin olmadigun, biitiin nobeteilerin rmsil rmsil uyuduklanm ogrendik. Plarnrmz basit fakat oldukca iddiahydi, Lalo Sardinas kislaya bati yonimden saldiracak, Ramiro'yla takimi binayi kusatacaklar, Ciro kurmay heyeti-

nin makinah tlifegiyle onden saldirmaya hazir olacak ve Armando Oliver herseyden habersizmis gibi bir otomobille gelecek ve arabanin farlarmi muhafizlara ~evirdikten sonra yakip sondiirecekti. lste tam bu esnada da Ramiro'nun adarnlari onlerine geleni esir alarak kislayi ele geeireceklerdi. Ayrica kullibelerinde uyuyan butiin nobetcilerin esir ahnmasi igin de bazi tedbirler almarmz gerekiyordu. Sonradan Pino del Agua'da olen Tegmen Noda'mn takimi biz at€§ etmeye baslayincaya kadar yol Uzerindeki biittin araclari ahkoyaeaktr, Diisman kuvvetlerini tutmak amaciyla Bueycito'yu ana yola baglayan kopriiyii ucurmak iizere William gonderilmisti. Yaptigimiz bu plan gerceklesernedi. Qlinkli adamlarmuz araziyi hemen hemen hie tammtyorlardr ve araziyi tanunayan bir birlik iein bu hareket gercekten oldukca gUg bir hareketti. Ramiro kendi takimmm bir kismmi geceleyin kaybetti ve bulunmasi gereken yere get;l geldi. Bekledlgimia otomobil hig gelmedi ve adamlanmizi tam mevzie yerlestirirken bazi kopekler havlamaya basladilar, Ben koyiin ana caddesinden ilerlerken, evlerden birinden bir adam ciktr, adami gorlir gormez «Dur! Kim val' orada» diye bagirdun. Adam beni diisman askerlerinden birisi sanarak kendisini «jandarma» olarak tamtti. Tlifegimi ona yoneltince kosarak tekrar eve girdi ve kapiyi kapadi. Evin icinden jandarmanm telasmdan devirdigi iskemlelerin, masalarm ve kirilan camlarm sesi geliyordu. Tuhaf bir seziyle jandarmayla aramda sozaiiz, bir anlasmanm oldugunu samyordum. Amactmiz kislayi ele gecirrnek oldugundan benim ates etmeme imkan yoktu. Ote yandan jandarma da bagirarak arkadaslarma haber veremiyecekti. Daha dikkatli ve tedbirli yUrlimeye devam

156

• Yolumuz tizerinde karsilasngumz

157

ettik. Birligimizin son kismmi mevzilere yerlestirirken kopeklerin havlamasmdan rmdrr, yoksa jandarmayla olan karsilasmanm gtiriiltiisiinden midir nedir bilemiyorum, kisla nobeteisi ileri dogru frrladr. Ben Thomson'umu, nobetci de Garand'mi emniyetten diisurmusti]. israel Pardo yammdaydi, Ben «Dur» diye bagirdim, adam ufak bir harekette bulundu, Bana bu ufak hareket yeter de artardi bile. Onu tam almndan vurmak iein tetigr cektim, fakat ates almadi. Artik tamamen savunmasiz bir durumdaydim. Bu dui; rumda Israel Pardo tetige basti, fakat onun 22 kalib,I relik bozuk tUfegi de ates almadi, Israel'in hayatim :i nasil kurtardigirn bilmiyorum. 0 anda bildigim tek :\sey varsa, 0 da, caddeye ulasmak iein olanca gucumIe ko§eyi doniisumdiir. Burada benim Thomson'u ye, niden atese hazrr hale getirdim. Bize ates eden nobetgi farkmda bile olmadan, bizimkilere saldm isareti vermisti, Etrafmdan aniden kursunlar yagmur gibi yagmaya baslayinca dehsete dusmiis ve bir sUtunun arkasma sinmisti. Kisa sUren garpl§mamlZIll sonunda, kendisini orada bulduk. israel temas kurmak iizeI re kislaya dogru ilerledigi srrada silah sesleri kesilI mis ve teslim isareti verilmisti, 11k silah seslerini du'I yunca Ramirito'nun adamlari hemen carpismaya girI misler ve kislaya arkadan saldmp kapidan ieeriye I:mermi yagdmnaya baslarmslardi. Kislada altisi yarah olan oniki muhafiz vardi, Biz ise bir kayip vermistik. Aramiza yeni katilanlar,Idan yoldas Pedro Rivera gogsUnden vurulmustu. A':damlarmuzdan U~Uhafif yaralar alarak isi kolay saIlvu§turmu§lardl. Kl§laYl icinden isimize yarayan §eyi leri aldiktan sonra atese verdik. Karakol ~avu§u He I! Oran isimli bir muhbiri de esir alarak kamyonlarla Bueycito'dan ayrrldik.
I

koyliiler bize

soguk bira ve hafif yiyecek verdiler. Ortahk iyice ay-

dmlanmistr. Ana yol lizerindeki kuciik tahta kopri.i havaya ucurulmustu, Son kamyon da gegtikten sonra, bir dere uzerindeki bir tahta koprtiyu daha havaya ucurduk. Bu isleri biiyuk bir ustahkla yapan maymci yeni liye olarak Oliver tarafmdan getirilmisti, Adr Cristino Naranjo olan bu maymci birIigimiz iein btiytik bir kazancti, Cristino daha sonraIarr binbasiltga Kadar yUkseldi ve ihtilalin zafere ulasmasmdan sonra bir cinayete kurban' gitti. Yolumuza devam ettik. Las Minas'a vardigumzda kligUk bir toplanti i~in mola verdik. 0 bi:ilgedeki bakkallardan Abich ailesinden birisi, yalvar yakar cavusla muhbiri halk adma birakmamiz iein dilekte bulundu. Biz bu adarnlari kaye diisman askerleri bir§ey yapmasmlar diye tuttugumuzu anlatmaya cahstiksa da, Abich 0 kadar israr etti ki, sonunda ikisini de serbest birakrnaya, halkm gtivenligi icin teminat aldiktan sonra razr olduk, Sierra'ya yaklasirken Olli yoldasumzr kasabanm mezarhgma gomdiik. Uzerimizden bu slire iclnde sadece birkac kesif ucagi geemisti, Kimsenin bizi gozlemediginden emin olabilmek icin bir diikkanm oniinde durduk ve yarahlarrrruzm baknrnm yaptik, Yaralilardan birisi omuzundan 01dukea sathi bir yara alrrustr, Fakat kursun adaleyi kesmis oldugundan tedavisi bayagi gtictii. Ikinci yaralt kiiciik kalibreli bir silahla elinden yaralannustr. Ucunciialintln kafasmda bir §i§ vardi. Adamlarrmizm anlatbklarma gore, silah sesleri He lirken kisla katir-' Jan saga sola deli gibi ~ifte atmaya baslarmslar ve bu sirada cifteleriyle gozUlen bir siva par~asl bizim yoldasm kafasma dusmiistu. Alto de California'da kamyonlari hiraktik ve ye-

158

ni silahlari dagittrk. Benim bu baskmdaki roliim 0 kadar onemli degildi. (CUnkti kacmak zorunda kalI rmstim.) Fakat Karakoldaki gicir grcir Browning I otomatik ttifege el koydum. Ciinkli Thomson'um ikiI de birde tutukluk yapryordu. :q!1K!._~myapihrken 1,1 k_2l!andan kistas, en iyi silahlarm en iW sav~tara ii, v~_nlmeslydl. Bu arada korkakbk gosterenlere ve mo;1 jados'lara (islananlar) da yol vermistik. Mojados'lar !::I d.~yulan ilk silah sesleri tizeri~e ka~~r~en ~e~re~U'll sup gereekten islananlardr. Gorevlenm en lyI yenne getirenler arasinda saldmyi yonetmis olan YUZb3.§1 Ramiro Valdes ve adamlariyla birlikte bu kli~k carpismada ~ok onemli bir rol oynarms olan Tegmen Raul Castro bulunmaktaydr, Tepelere vardigirmzda dusmanm bizi devamlt olarak kusatmaya cahstiguu, aynca biitiin haberlesmeye ve yayma sanaiir konuldugunu ogrendik. Bu 'i arada, devrim icm gereekten bUyiik bir kayip olan Frank Pais'in Santiago sokaklarmda oldlirilldiigrr. nii de ogrendik. Frank'm olumuyle, KUba ihtilalinin !; en temiz, en serefli evlatlarmdan biri daha aramizdan I 'ayrIlml§tJ. Bu cinayet iizerine Santiago, Havana ve !Ii biitiin KUba halki sokaklarda kendiliginden olusan .:;Agustos grevine katildilar. HUkiimetin yari san sli rti , mutlak sansUr halini aldi, Leylegin omrii laklakla gecer kabilinden geveze ve uydurma muhalefetin, sesini kestigi yeni bir doneme girdik, Batista'mn satmaldigi alcaklarm isledigi cinayetler illkeye yayildi ve KUba halki gercek bir savas hazrrhgma giristi, Frank Pais'in olitmttyle gereek ve yiirekli bir savaseirms; kaybettik. Fakat bu cinayete karsi halkm gosterdigt tepki, yeni gii<;lerin mlicadeleye katilmakta olduklanm ve halknmzm savas azrninin glinden gUne kuvvetlendigini ortaya koydu.
I

21

Lydia ve Clodomira

Ben Lydia'yia devrimci harekete basladiktan birkac ay sonra tamsmistrm. DOrdi.incii Birligin komutanhgina yeni baslarmstrm. Erzak bulmak tizere Sierra Maestra'nm eteginde, Bayamo yakmlarmdaki San Pablo de Yao koyune gitmistik, Koyde ilk rastIadigirmz evlerden birisi bir frrmci ailesine aitti. FIrm sahiplerinden birisi olan ltydia krrkbes yaslarmdaydi ve oglu bizim birligin bir liyesiydi. Daha ilk dakikadan itibaren Lydia bliyiik bir sevkle ihtilaIci harekete katilrms ve ornek bir §ekilde kendini ozgiirltik savasma adanusti, Lydia'yi dli§iindUgtim zaman ieimde bu kUSlll'SUZ devrimci icin miisfik bir takdir duygusundan da fazla seyler buluyorum, ~i.inkli bu kadm benim iein ozel bir yakmhk gostermis, kendisini hangi cepheye tayin edersem edeyim benim emrimde <;ah§ffiaYI herseye tereih etmisti. Lydia hem hareketimiz, hem de benim icin sayilamiyacak kadar cok haber gottiriip getirmisti, Santiago'yia Havana'ya bizim en tehlikeli dokumanlarmnzi, komuta ettigi kolun resmi tebligleri-

160 •

161 •

ni, ~lkarmakta oldugumuz El Cubano Libre (Ozgilr Kliba) adh gazeteyi goturmus, Sierra'da bize kagrt ila~ gibi ihtiyacumz olan hersey! her istedigimiz anda getirmisti, Cesareti i:iylesine sonsuzdu ki erkek ulaklarmuz bile onunla karsrlasmaktan kaqirurlarrh. Bunlardan birisinin Lydia hakkinda, takdir ve klskan~hkla karisik fikrini eok iyi hatrrhyorum, bu haberei bana §oyJe dernisti : «Bu kadm Maceo'dan bile erkek. Fakat sonunda bepimizin olumiine sebep olacak. Tamamen cilgmca §eyler yapiyor. Biz burada oyun oynarmyoruz» Fakat Lydia dusman hatlarmi kendi bildigi gibi ge~mege devam etti. Ben Las Vegas de Jibacoa'daki Mina del Frio bolgesine gi:inderildigimde Lydia pesimden geldi. Bu bir stiredir komuta ettigi yardrmci kampi hirakmak, canh ve biraz da sert bir sekilde emrettigi adamlarindan ayrrlmak anlamma gelrnekti. Kiiba'hlar bir kadmdan emir almaga hie ahsik olmadiklari i~in Lydia' ~ mn bu sertligi adamlarr arasmda bir gliceniklik yaratiyordu, Yao ve Bayamo arasmda Cueva'daki kampr, biitim lislerimiz arasmda diisman hlicumuna en aC;lk olamydi, Burasi ~ok tehlikeli bir yer oldugundan Lydia'yr baska bir yere gondermek istemlstik. Diisman bu kamp yerinin f'arkma vardiktan sonra, adamlarimiz bulunduklari yeri <;okkereler diisman atesi altmda terketmek zorunda kalmislardi. Bu ylizden Lydia> yi buradan tam amen ayrrrnak icin caba sarfetmis, fakat ancak benimle birlikte yeni bir ates hattma geldiginde muvaffak olabllmistim. Lydia'mn karakterini ortaya koyan olaylardan birisi arasmda en cok sunu hatrrliyorum : En iyi sava~~darImlZdan Geilin'in oldlirlildligii giindU. Geilin Lydia'nm ileri karakolunda gi:irevliydi. Bir gi:irevden

diSnerken Lydia bazr adamlann sinsice Geilin'in buIundugu ileri karakola dogru ilerlediklerini gordu, mutlaka bir muhbirin haber vermesi iizerine oluyordu bu i§. Bunun Iizerine Lydia hi~ tereddlit etmeksizin Geilin'e durumu bildirebilmek iein havaya ates etmek Uzere 32 kalibrelik tabancasma davrandi, fakat dost ellerkendisini tam zamamnda engellediler, ciinkii Lydia'nm ates etrnesi halinde herkesin hayati tehlikeye girecekti. Bu sirada diismanlar ilerleyip, kamp nobeteisl Geilin'i baskma ugrattilar. Kendisini biiyUk bir cesaretle koruyan Guillermo Geilin iki defa yara. aldiktan sonra, bu canavarlarm eline dU§tUgii zaman basma neler gelecegini cok iyi bildigi iein hayatina kendi elleriyle son verdi. Diisman askerleri bunun iizerine ilerleyip bulduklari herseyi yakttlar ve ondan sonra kamp yerinden ayrildilar, Ertesi giin Lydia'yla karsilastim. Ylizlindeki ifade bu gene savasemm oliimlinden dolayi ne bliyUk bir keder duydugunu, ayrica kendisini engelleyen kisiye besledigi krrgmhg; a~~a vuruyordu. «Belli 01diirselerdi, keske, fakat su delikanli kurtulsaydr. Ben nasil olsa yashyim, ama 0 hentiz yirrni yasmda bile degildi» dedi. Bazan Lydia oliimii kli~Uk gorii§liyle biraz da oviinUr gibi gelirdi bana. Bununla beraber ona verilen gorevlerin hepsini harfiyen yerine getirmisti, Lydia benim enikleri ne kadar sevdigimi bildiginden bana hep Havana'dan bir yavru getirecegini vaadeder dururdu, fakat ieinde bulundugumuz kosullarda boyle bir vaadi yerine getirmek ~ok gligtli. DU§man ordusunun bliylik saldmsi sirasmda, Lydia kendisine verilen gi:irevleri tam olarak yerine getirdi, Sierra'ya inip cikarak en onemli dokilmanlart tasrdi, bizim dis diinyayla biricik temas noktarmzdr. Kendi-

162

sine aym e;apta bir baska kadm yoldas refakat et-mekteydi. AdJ biitiin ihtilal Ordusu tarafmdan hatirlanan ve herkesin bildigi, herkesin saydig; bu kadm yoldas Clodomira'ydi, Lydia ve Clodomira daima bi~birlerinden ayrilamaz kader yolculari olmuslar, dairna beraberce gidip gelmislerdi. Istiladan sonra, Las Villas'tan ayrilir ayrilmaz Lydia'ya benimle temasa gecmesini soyledim, ~Unkli Havana'yla Sierra Maestra'daki karargahumz arasmdaki haberlesme esas 0larak Lydia vasitasryla saglamyordu. Geldigimde Lydia'nm bana yazmis oldugu bir mektup buldum. Bu mektupta bana bir enik buldugunu ve gelecek seferinde beraberinde gettrecegini yazmaktaydi. Lydia ve Clodomira bir daha gelemediler. Kisa bir sure sonra, bu kadm yoldaslara kiyaslandigmda bir savasei, bir devrimci ve bir insan olarak cok hafif kalan bir adamm glie;slizlUgti diismana bulundukIan yeri tespit etme imksmm verdi. Yolda~lanmlz kendilerini kanlarmm son damlasma kadar savundular, yakalandrgt zaman Lydia yarahydi, Bu baskindan sonra Lydia'yla Clodomira'nm cesetleri ortadan kayboldu. Hie; §Uphe yok ki ozglirltik savasinda c;.arpistiklari son glinlerde oldugu gibi gene beraberce son uykulartnl uyuyorlardi, Belki glintin birinde muazzam bir mezarhk halini alan bu adamn kus uemaz kervan gecmez bir ki:isesinde kemikleri bulunacak. Fakat Ihtilal Ordusunda 0 kederli glinlerde c;arpll}anlarm, kendilerini fedaya hazrr olanlarm arasmda herglin i:illimUgi:ize alarak adanm geri kalan yanlanyla irtibatmuzr saglayan bu kahraman kadmlarm hatirasi ebediyen yasiyaoaktir. Hepimizin gonllinde, ozellikle biz Birinei Cephe Uyeleriyle benim gonltimde Lydia, kimsenin alarmyacagt bir yer tutmaktadlr.

22

EI Hombrito Sava§1

Komuta ettigim takim kurulah bir ay olmustu ve biz Sierra Maestra'da siirdugiimilz hareketsiz hayattan slktlmaga baslarmstrk. El Hombrito vadisinde bulunuyorduk. Bu vadiye El Hombrito (insancik) admm verilmesinin nedeni, vadiden bakildzgmda tepede, iistliste iki kaya cikmusmm klie;lik bir adam sekline benzemesiydi. Adamlanmlz h8Ji gok acemiydiler ve ger'!;€kten gti~ durumlarla k8.l'§IlR§madan once onlari yetistirmemiz gerekiyordu. Fakat devrimci savasmnzm zaruretleri bizi her zaman i!;in savasa hazrr durumda bulunmaga zorluyordu. Ustelik, Sierra Ma.estra'nm ozgtir Kliba arazisi olarak bilinen bOIgesini istilaya kalkisaeak dti§man kuvvetlerinin hepsine saldirmamtz gerekiyordu. 29 Agustos gecesi, bir koylti bliytik bir diisman kuvvetinin EI Hombrito yoluyla Maestra.'ya e;lkmaga hazirlandigrm haber verdi. Yanll§ haberlere kar§l e;ok tedbirli davrandigumzdan bu koyltiyti rehin atdim ve yalan soylernesi halinde cok sert sekilde ce-

164 •

165

zalandmlaeagi tebdidiyle bize dogruyu soylemesini emrettim. Koylil sdylediklerinin dogru olduguna defalarca yemin ettikten sonra, diisman askerlerinin simdiden Julio Zapatero'nun Maestra'dan birkac kilometre uzakhkta bulunan evine varmis olduklarmi bildirdi. 0 gece mevzi aldik. Lalo Sardinas'm taknm dogu yanumzda kuru egrelti otlari arasmda yer alacak ve dtisman kuvvetleri durduklari anda ates aeacakti, Birliginin daha az ates gUcii olan Ramiro Valdes bah yamrmzda bulunacak, gUrilltli ~J.kararak gereginde isareti ~akacaktl. Ate§ glicleriniu bafif olmasma ragmen mevzilendikleri yer daha az tehlikeliydi, t:;iinkli diisman kuvvetleri bulunduklari yere varabilmek iein dar bir bogazr asmak zorundaydilar, Dusmarn, Lalo'nun gizlendigi tepenin kenarmdan gecen patikadan bekliyorduk. Ciro yandan saldiracak, ben de gayet iyi silahlandmlmis bulunan takimimla derhal atese baslayacaktrm, Tegmen Raul Mercader'in komutasmdaki en iyi mangarmz nihai saldmyi yaparak zaferin meyvelerini toplayacakti. Plammiz ~ok basitti : Dusman yoldaki kUCUk donemeee yaklasip iri bir kayanm etrafmdan 3.§agt yukari doksan dereeelik bir donii§ yapmaga baslaymca ben onden gelen on, oniki kisinin ilerlemesine goz yumacak, daha sonra arkadan gelenlere ates ederek iki grubu birbirinden ayiraeaktim. Diger diisman askerleri de adamlarnmz tarafmdan derhal yokedileceklerdi. Raul Mercader'in mangasi, oldurulenlerin silahlariru toparlayaeak ve Vilo Acuna'nm komutasmdaki artet birligin koruyucu atesi altmda hemen geri cektlecektik. Glin isirken Ramiro Valdes'le birlikte bir kahve fidanhgmdan dagm yamacmda bulunan Julio Zapatero'nun evini gczetlemege basladik. Gt'tn€§ ylik-

selirk~n birkac kisi yiizlerini yikamak ve ihtiyaclarim gidermok iizere evden disari ~Iktdar. Bir sure so~r~.. bu ~~amlar baslarma Batista Ordusu'nun kepIerini gelllrlnce, rehin tuttugurnuz koyliinlin anlatt1k1annm dogru oldugu meydana ~lktl. Bu sirada butun adamlarnmz mevzilerini alml~lardl. Ben de yerime gittim. Diisman kuvvetlerinin en ontinde giden aske~ Y?'ma.cl trrmanmaga ba~laml~tJ bile... Bekleyi~ sanki hl~ bitmeyecek gibi geliyor, parmaklarim bu sa~~t~ ~l~ def~ kullanacaglm otomatik Browning'in tetigini ikide bir yokluyordu. Nihayet dilsman kuvvetleri adamakdh yaklasti, Hicbir seyden endi§elen. meden G:~ardlklarI sesleri ve glirlilti.ileri duyuyord~~. 11~ diisrnan asked donemeci dondil, onu digerlerr izledi. Tam altmei dti§man askeri gecerken on taw taftan gelen bir ses planirmzi altiist etti. Bu asker basim kaldrrmea, hemen ates etmek zorunda kaldim. Asker devrildikten sonra herkes atese basladi ve otomatik tiifegimi ikinci defa atesleyinee diisman as. kerlerinin hepsi ortadan kayboldular. Raul Mercader'in mangasma htieum emrini verdim. Bazi gontilluler de saldirrya katrldilar-, Diismana iki yandan ates ediyorduk. Oneil grubundan Tegmen Orestes, Raul Castro Mercader, Alfonso Zayas ~I~biades Bermudez, Rudolfo Vazquez ve digerleri ileriye atilarak iri bir kayamn ardmdan Binbasr Me. rob S08a komutasmdaki diisman bi:iltigline ate§ etmege basladilar, Rudolfo Vazquez varaladigrm askerin silahirn aldi. Ancak, bu yarahmn sadeee bir sihhiye eri oldugunu, Uzerinde 45'lik bir revoIver'den baska silah namma bir sey bulunmadigrm ogrenince bayagl iizlildtik. Oteki bes asker ise, yolun sagma kayip civardaki bir nehir yatagma gizlenerek sirra kadem basrmsti, Bir sure sonra ilk bazuka sesleri du-

166 •

167 •

yulmaga basladi, Demek ki, diisman, beklenmedik saldmrmzm yarattigt §a§kmhktan kurtulmustu, Benim otomatik tilfegimden baska elimizde ag,.r silaholarak sadece bir Maxim makineli tiifegi vardi, bu silahi da 0 zamana kadar hig denememistik. Israel Pardo He Joel Iglesias, Ramiro Valdes'in yanmda av tUfekleriyie sen sekilde ates aeip muthis bir gUrtiltli yaratarak dusmam yeniden §a§kml~a ugrattilar. Bu saskmliktan yararlanarak yan tarafta bulunan takimlara geri gekilme ernrini verdim. Bu takunlar harekete gecer gecmez de.iartcilara ates emri vererek biz de eekilmege basladik. Selametle cekilmemtzi sagladrktan sonra Vilo Acuna da. bize katildi. Ancak act bir haberi vardi: Joel Igleslas'in yegeni olan Hermes Leyva bu ~atl§rna sirasmda Olmti§tli. Bir siire sonra Fidel tarafmdan gonderilmis bir takimla karsilastik. Yiizbasi Ignacio Perez'in komutasmdaki bu takima, pek yakmda bizden c;ok iistfin diisman kuvvetleriyle earpismak zorunda kalacagmnZl bildirdim. Savas meydanmdan bin metre kadar c;ekildikten sonra yeni bir baskm iein pusuya yattik. <;Ok gecmeden diisman askerleri biraz once carpistiklarr savas meydanma tekrar geldiler ve gozlerimizin onunde Hermes Leyva'nm cesedini yakarak hmelarim aldilar. Bu vahset karsisinda kendilerine uzak mesafeden ates etmekten baska bir §ey gelmiyordu elimizden. Uzak menzilli atesimize, diisman bazuka atisiyla eevap verdi. Bu garpl§ma, bize, ne kadar hazrrhksiz oldugumuzu gosterdi, Hareket eden hedeflere yakm mesafeden bile isabetli atis yapannyorduk. Bununla beraber, her §eye ragmen, bir zafer kazannustik, <;linkU, Merob Sosa'nm boltigtinU durdurmus, hatta geri ge-

k.ilmelerini saglamistik, Ganimet olarak da kti~tik bir silah ele ge~irmi§tik ama, buna karsihk yigit bir savascirruzi da kaybetmistik. Bazuka ve havan toplariyla donatilmis 140 ki§iIik bir boltige kars; kasandigmuz bu zaferden sonra cesaretint ispat etmis olanlar terfi ettirildiler. Alfonso Zayas tegmenlige yUkseltildi. Diger terfi edenleri bugiin kesinlikle hatlrhyamlyorum. o gece yada dilsman askerlerinin c;ekilmesinden bir gece sonra Fidel'le bir gOrii§me yaptun. Fidel, Las Cuevas bolgesinde Batista kuvvetlerine nasrl saldirdiklarmi bUyUk bir nese ic;inde anlatti, Ancak bu garpl§Dlada da yigit yolda§larmuzdan bazrlarr can vermisti. Gerilla kuvvetierimize ilk katIlaniardan Manzanillo'iu Juventino Alarcon, Pastor, Yayo, Castillo ve bir dusman tegmeninin oglu oldugu halde aramiza katilan ve hepimizin bliyiik sevgisini kazanan Oliva da oldurulenjer arasmdaydi, Fidel'in kazandigr zafer bizimkinden gok daha onemliydi. <;tinkU Fidel bir baskm diizenlememis, gayet mUkemmel sekilde savunulan bir diisman garnizonuna goz gore gore saldrrnnstr, Her ne kadar dii§man kuvvetlerini tam amen yok edemerrlliJlerse de, biiylik kayiplar verdirmi§lerdi. Bunun Iizerine diisman kuvvetIeri bulunduklarr yeri ertesi gtrn apar topar terketmek zorunda kalmislardi. GUnlin kahramanlarmdan biri «El Negro PHon» duo Pilon bir gUn bir bohio'ya rastlarms ve igende bir Ylg,.n acaip boru gormtistii. 'Ozerinde kutular bulunan bu borularm ne oldugunu bilmeyen Pilon, hicbir sey almadan kuliibeden ayrihp geri donmii§tli. Bunlarm diisman tarafmdan oraya birakilmis bazukalar 01dugunu neden sonra farkettik. Bazuka hakkmda 0 81ralarda hicbir biIgimiz olmadigr ic;in, bacagmdan ya-

168 •

169

rah olan Pilon da nasrl bir hazine ile karst karsiya bulundugunu farkedememis ve eli bos donmustti. BoyIeee, kti~i.ik miistahkem mevkiler tizerinde ,<ok etkili clan bu degerli silahlara sahip olmak frrsatirn kaeirrmstik.

ra Maestra'ya giremez oldu. ClinkU biitiin diisman askerleri herhangi bir ytiriiyti§te onctillik etmege asla yanR§mlyorlardl. Fidel'le tekrar bulu§tugumuzda yaptIguulz miitevazr, fakat oldukca etkili isler Uzerinde uzun uzun konustuk, Yaptiklarnmz etkiliydi, 9iinkti daha dogru diiriist siIahIanmaml§ kuvvetlerimizle mlikemmel sekilde donatilmis ve silahlandlrIlml§ diisman kuvvetleri arasmdaki acrk e§itsizlige ragmen basari kaza-

Savasmuzm yankdan devam ediyordu. Bir yada iki gUn sonra Batista Ordusu tarafmdan yaymlanan bir biiltende be§ yada alb oliiden soz acrldrgmi duy-. duk. Cesedi yakilan yoldasimizdan baska, dort yada bes koylti de diisman tarafmdan dldiirtilmtisttl. Bizim 0 bolgede bulundugumuzu Batista Ordusu'na ihbar etmedikleri iein, Merob Sosa, koyltileri baskindan dolayi sorumlu tutrnus ve hepsini oldiirmustu. Oysa, Abigail. Calixto, Pablito Lebon (Haiti astlh] ve Gonzalez admdaki bu ki:iyliiler bizimle pek isbirligi yapmamislardt. Evet, biittin koyluler gibi, bizim varhgrrruzdan haberdardilar. bize yakmhk duymaktaydilar, fakat hazirlamakta oldugumuz harekattan hie haberleri yoktu. Batista Ordusu komutanlarmm m;todlarml bildigimiz icin, niyetlerimizi koylulerden dikkatle gizJiyorduk. Hatta ki:iyltilerden biri tesaddfen baskmm hazirlanmakta oldugu bi:ilgeden geceeek olsa, onu bu baskin sona erinceye kadar tutukluyorduk, Sosa'nm adamlari, bu talihsiz koyluleri kendi bohio'larmda katletmis, ondan sonra da bohio'lari atese vermislerdi. Bu earpisma bize, yi.iriiyi.i§ nizammdaki diisman kollarma belirli kosullar altmda saldirmamn ne kadar kolay oldugunu da gostermisti. Ustelik, y~rtiyU§' nizammdaki kolun en basmdaki askerlere at~iL ederek-dti§'QlaJ_1J~J.1Vyetini hareketsiz hafe"get'irm€min taktik:-b~knn'mdan . 'k'adar:_gogi'll~ qJd.u'gu~(Ei~meyaana ~~kml§b. Bu taktil~-"z~rll'anla kuvvetlerimiz tarafmdan 0 kadar benimsendi ki, bu ylizden diisman Sier-

mlrmsti,

Bu sav a!;! diisman kuvvetlerinin , Sierra'dan kesin olarak ~ekilmesine yol acan bir doniim noktasi oldu. Bundan soma Sierra'ya sadece Batista Ordusu'nun en cesur, en zalim ve en hlrslz komutanlarmdan Sanchez Mosquera bir ka~ defa girebiJecek, ancak bunlar da hirer gosterh~ oImaktan ote gidemeyecekti.

n~'

171

23

Birinci Pino Del Agua Sava~1

Fidel'le 29 Agustos'ta bulustuktan sonra, Pino del Agua'daki bl~k1 atolyesine gitmek iizere yola koyulduk. Aldt~mtz bilgilere gore, burada onemli bir diisman kuvveti yoktu, olsa olsa kli~Uk bir garnizon bulunabilirdi. Fidel'in plam §oyleydi: Eger kti~iik bir garnizon varsa, tereddlit etmeden derhaI ele .?e~i~e~ cektik; yoksa, kuvvetlerimizle bir . govde gosterisi yaptIktan sonra Fidel Chivirico Bolgesi'ne dogru yoluna devam edecekti, bense kendi kuvvetimle Batista Ordusu'nu pusuda bekleyecektim. Zira, boyle durum.larda bizim geeisimizin koyliilerin zihninde yarattigl izlenimleri silmek icin mukabil bir govde gosterisi yapmak iizere Batista kuvvetleri derhal arkarmzdan gelirlerdi. Pino del Agua Savasi oncesinde, Dos Brazos del Guayabo'dan savas yerine dogru ilerlerken bir takim onemli olaylarla karst karsiya kaldik, Bu olaylarda yer alan kiqiler, ihtilalin sonraki safhalarinda da onemli roller oynadtlar. El Uvero Savasr'ndan kisa bir siire sonra bize

katilan bOlge koylulerinden Manolo ve Popo Beaton'« un firar etmeleri bizim i~in aglr bir darbe oldu. EI Uvero'daki savas gtinlerinde birbirlerine kardes gibi baglanan bu iki ki§i kampimizdan gizlice ayrtlmisIardi, Daha sonra ildsi de geriye dondii. Fidel kendilerini affettiyse de, hiebir zaman bir eskiya olmaktan ileri gidemediler. Devrim zafere ulastiktan sonra Manolo, bazi bireysel nedenlerle Cristino Naranjo'yu oldtirdti. Hapsedildigi Cabana kalesinden kacmaga muvaffak oldu. Bir zamanlar bizimle birlikte earPl§bgl Sierra Maestra'da kli~lik bir gerilla kuvveti meydana getirdi, bu arada devrimin ilk glinlerinde saflarnmza katrlrms olan yigit yoldasimiz Pancho Tamayo'yu da oldiirdii. Sonunda bir grup koylli Mano10 ile Popo'yu yakalayarak ikisini de Santiago'da kur§una dizdi. Bir baska liziicli olay da suydu: Roberto Rodriguez admdaki bir yoldas emirlere Itaatsizlik ettigi i~in silalu elinden ahnrrustr, Rodriguez ~ok disiplinsizdi, bu bakimdan bagh bulundugu mangaya komuta eden tegmen silahim elinden alarak kendisini cezalandirrmsti. Ancak silahmm elinden ahnmasma iizlilen Rodriguez, bir arkadasinm tabancasnn ele geeirerek intihar etti. Rodriguez'in cenazesini kaldirmak, aramizda anlasmazhk yaratti, Ben Rodriguez'in askeri torenle gomtilmesine karsr idim, buna karsihk adamlarmnzdan bir kismi onun da sehit sayilmasmi istiyorlardi, BeQ,.olen nuadar:iist~~~!~_",~ip bulunursa bulunsun, bu kosullar altmda Intihar etme;in bir SUc t~kil ett~~ni}!~~_"sli~duIl1' SoIiUiida.-adamlarlffilz yatistilat- ve Rodriguez'i askeri bir torenle sereflendirmektense, dini bir toren yapmayi kabul ettiler. Bu gene yoldas bir kaA; gtin once bana hayat

172 •

173

hikayesini anlatrmsti, Oercekten c;ok hassas bir deJikanhydi, Blinyece zayif olmasma ve asi yaradthsina ragmen, geriUa hayatma kendisini uydurabUmek iein bliylik eaba harciyordu; ama bu c;abalar kendisini zaaflarm en btiyUgtinden, Intihar etmek zaafrndan kurtaramarmsti. iki gUn soma, 4 EylUl' de , bir govde gosterisi yapmak Iizere Las Minas de Bueycito'ya kU~iik bir mi.ifreze gonderdik. Mlifrezeye komuta eden YUzba§I Ciro Redondo, donti§tinde Leonardo Baro admda bir esir getirdi. Baro bir karsi-devrimci olarak bliylik roller oynannstr. Bir gun bana uzun uzun anasmm ytirekler aoisi bastahgmdan sOz 8A1t1. Qok inandmci konusuyordu. Kendisini serbest birakabilecegimi, aneak bazr §artlanID oldugunu soyledim. Baro'nun bir otoblise binip Havana'ya gitmesini, basta anasim gordi.ikten sonra bir yabanci el~ige s~ bir daha bize kaI'§l carpl§mak istemediguu, Batista rejimini takbih ettigini bildirmesini teklif ettim. Fakat Baro, bu teklifi, kabul edemeyeeegini bildirdi, Bunun Uzerine, sadece el~;ilige iltica etmesi ve artrk carpismak istemedigini bildirmesi hususunda anlastik. Baro'yu dort yoldasla birlikte gonderdik. Bu yoldaslara, yolda Baro'nun Idmseyi g5nnesine izin vermemelerini emrettik, zira Baro kampimizi ziyarete gelen bir c;ok kOyliini.in isimlerini ogrenmi§ti. Ayrica Baro'ya Bayamo varoslarma kadar refakat etmeleri, orada Earo'yu biraktiktan sonra baska bir yol izleyerek geri donmeleri de emredildi. Adamlarnmz emirlere uymadilar. Kendilerini dogru diiriist gizlemedikleri gibi, serbest birakilrms bir esir, hatta bir sempatizan saydiklari Baro'nun da i§tirakiyle bir toplanti yaptilar. Nihayet Bayamoya ciple giderken yol Uzerinde Batista kuvvetleri ta-

rafmdan durdurulup yoldaslarrmizm dordii de oldiiriildii. Baro'nun bu cinayette elini kana bulayip buIamadigmi kesinlikle bilmiyoruz, Bununla beraber esaretten kurtulduktan sonra katil Sanchez Mosquera'nm emri altma girerek Bueycito'ya giden ve orada bizimle temas halindeki koyliileri tamyip ortaya cikartan Baro'dur. Benim bu hatam, KUba halkmm saYISlZ kurbanlar vermesine sebep olmustur, Ancak Baro da, devrimin zafere ulasmasmdan bir kae gun sonra yakalanarak idaro edilmistir, Bu olaydan hemen sonra San Pablo de Yao'ya indik. Ortalikta diisman kuvvetleri bulunmadigi ve koylirler bizi bagirlarma basmak ic;in birbirleriyle yan§ ettikleri iein koyU tek silah atilmadan bir saatte isgal ettik, c;evredeki insanlarla temas kurduk. Koyde dUkkan sahipleri tarafmdan veri len kamyonlari gene bu diikkan sahiplerinden satin aldignmz malzemelerle tika basa doldurduk. Her seyi bono ka~lhgmda kredi He satm ahyorduk. Iste bu sirada, kendisinden daha once de soz ettigim Lydia Doce He tarnstim. Bu malzemeyi nasil tasryacagmuzr planlamarmz gerekiyordu. QiinkU San Pablo de Yao'dan, Cristina maden ocaginm yanmdan gecerek Pico Verde'ye ~l~ kan yol oldukea dikti. Bu yokusu ancak ozel arazi kamyonlari tamamen yUklii olmamak sartryla c;tkabilirlerdi, Nitekim bizim kamyonlar bu yokusa dayanamaytp yolda bozuldu ve ma1zemeleri yeniden katirlarla adamlarumzm srrtina ylikleyip ~Ikartmak zorunda. kaldik. o gUnlerde aramtzdan yine bir takim aynlmalar oldu. Yao'ya yliriiyli§Umliz strasmda sarhoslugu yiiztinden arkadaslarmm hayatmi tehlikeye sokan bir yoldas aramizdan atildi. Oysa iyi bir savascr idi, Ay~ rica, Jorge Sotus manga komutanhgmi birakarak,

174 •

175 •

Fidel'den aldigr bir tavsiye mektubuyla Miami'ye gitti. Aslma bakilacak olursa, Sotus, Sierra'ya bir ttir1ti ahsamanusti, Gaddar oldugu it1in adamlari da kendisini pek sevmiyorlardi, Hayatmda bircok yiikselisler ve diisiisler gosterdi, Miami'deki davramslari eok kararsizdt. Tekrar ordumuza katrldi ve affedildi, Ge~misteki hatalari unutulmak lizereyken, Hubert Matos'un zamamnda bize ihanet etmege kalkisti ve yirmi yIl hapse mahkfim oldu. Hapishaneden gardiyanm yardmnyla tekrar Miami'ye k~maga muvaffak oidu. Orada Ktiba'ya korsanea bir saldmmn hazirhklaruu yaparken, bir kaza sonueunda elektrik akrmrna kapilarak oldii. Bu srrada yanmuzdan ayrtlan yoldaslar arasmda, bir sUre bizimle kaldlktan sonra Llano'ya donen, hareketimizin sehirlerdeki koordinatoru Marcelo Fernandez de bulunmaktaydi. Pino del Agua'ya 10 Ey1til'de vardtk. Pino del Agua, Maestra ormanlarmm ortasmda bir bll,;;klatelyesinin eevresine kurulmus bir koydiir. Bu donemde koytin yoneticisi bir tspanyol'du. Koyde birkae i§~ vardi, fakat hig asker yoktu. Koyii i§gal ettikten sonra Fidel, diismarun durumu ergee ogrenecegini diisiinerek bir plan hazirladi. Bu plan geregince klil,;;Uk bir §a§lrtma hareketine giri§tik. Fidel'in kolu herkesin gozti ontinde Santiago'ya dogru yiirtiyti§line devam ederken, biz gece vakti donli§!yaparak dii§mana pusu kurduk. Adamlarmnai 0 sekilde mevzilendlrmistik ki, hiebir dli§man kamyonunun gozi.imUzden kacmasr miimkUn degildi. Yao'dan, Pico Verde'ye giden yol tam amen kontrolumuaaltmdaydi, Bu arada dogrudan dogruya Maestra'ya giden ve kamyonlarla geeilmesi miimkiin olmayan yolu da ihmal etmedik, Pico Verde'deki grup av tiifekleriyle silahlandmlrmsti ve

gerektiginde bize alarm verecekti. Pico Verde yolu cekilmeye I,;;ok elverisli idi. Diismanla isimtz bittikten sonra biz de bu yolu kullanmak istiyorduk. Efigenio Ameijeiras, yine Pico Verde bOlgesinden gelen arka yollardan birini gozetleyecekti. Lalo Sardinas'm mangasi Zapato bOlgesinde kalip, PeJadero nehrinin kiyismda son bulan orman yollarim koruyaeaklardi, Ancak bu sonuncu tedbir gereksizdi. 9iinkii bu yollara ulasabilmek i~in diismanm Sierra lizerinde gok uzun bir yiirUyii§ yapmasi gerekiyordu. Ustelik ormanda kol nizammda yiirtimek adetleri de yoktu. Ciro Redondo He taktml Siberia'dan gelen yolu tutmakla gorevlendirilmislerdi. Biz dtisman ordusunu Guisa'dan itibaren yiikselen yolun kayahk yamacmdaki ormanda bekliyorduk. CUnkti boyleee kamyonlan pusuya dtisilrebilecegimizi ve yogun bir at€§ altma alabilecegimizi hesaplamistik. Ustelik sec;tigimiz noktadan diisrnan kamyonlarmm gelisini gok uzaktan farkebnek mtimktin olabilecekti, Plamrmz basitti: lki yandan ates ederek yol donemecinde ilk kamyonu durduracak ve sonra digerlerini de ates altma alarak ileri gitmelerini onleyecektik. Carpl§maya giriseeek olan takim en iyi silahlarla donatilnusti. Ayrica Yiizbas) Raul Castro Mercader'in adam!armdan bazrlari da destek olacaklardi, Pusu kurdugumuz yerde diismamn gelmesini yedi gUn sabirla bekledik. Nihayet yedinci gUn birisi bize diismanin yaklasmakta oldugunu haber verdi. Bulundugumuz mmtikadaki meyil I,;;ok fazla oldugundan bu dik yokusu ~lkmaga gall§an kamyonlarm motor giiriiltillerini, kamyonlan gormeden ~k once duyabiliyorduk. Derhal savasa haztrlandlk.-En onemli noktaya Yiizbas; Ignacio Perez komutasmdakiadamla-

176 •

177 •

rmnzr yerlestirmistik. ilk gelen kamyonu bunlar durduracakh. Qatl§ma baslamadan yirmi dakika once saganak halinde bir yagrnur basladt ve hepimizi iliklerirnize kadar islatti, Bu sirada bize dogru yaklasan diisman askerleri de herhangi bir baskin ihtimalinden ~ok yagan yagmurla ilgilenmekteydiler. <;arpl§maYI baslatacak olan yoldas , otomatik Thomson tiifegiyle ilk atl§l yapti, fakat isabet kaydedemedi. Bundan sonra bir yaylnn atesidir basladi ve i1k kamyondaki dti§:manaskerleri korku ve §a§kmhk icinde yola atlayip kayalarm ardmda kayboldular. Fakat kaemadan once bUtUn savascilanrruzdan, birligimiain ozam Jose de la Cruz (Crucito) yu oldiirdiiler. Dusmanaskerlerinden birisi yolun donemeeinde kamyonun altma siper alml§ .ate§: ediyor, .bagnmza kaldrrmamrza dahi imkan vermiyordu. Ben ~arpl§~ rna yerine varmcaya kadar bir-iki dakika gecmisti, Adamlarmuzdan ~ogunun boyle durumlarda sik srk rastlandigi gibi yanhs bir emre uyarak geri Qekilmekte olduklarim gordlim. Arquimedes Fonseca, msanCISl tarafmdan terkedilen bir makineli tUfegimizi tekrar ele gecirirken, elinden yaralanrmsti. Herkese tekrar mevzilerini almalari ve Lalo Sardinas He Efigenio Ameijeiras'm kuvvetlerinin bizimle i~birligi yapmasim emrettim. Bu sirada yol iizerinde mevzilenmis Tatio admda bir savascumz, emirlerime itaatsizlik ederek «orda, kamyonun altmda ... kacahm, kacalim!» diye baglrmaga basladi, Bu bozguncu haykmsa ragmen cesaretimi topladrm. Fakat kamyon altmdan bize ates eden diisman askerine birsey yapamiyordum. Oraya yaklasmak da cok pahahya malolacakh bize. Diisrnan askerleri be§ kamyonla gelip, yol donemeeine

dayanrmslardi, Antonio Lopez'in mangasr, emirleri harfiyen yerine getirerek hiebir diisman erinin geemesine izin vermemisti, Bununla beraber bir grup dU§lman askeri bizim ilerlememize karsi inatla direniyordu. LaIo ve Efigenio imdamumza yetiserek kamyonlara saldmp, son direnisi de ortadan kaldirdilar. Askerlerden bir kismr basibozuk bir §ekUde, bir kisrm da biitiin eephaneyi geride birakarak kurtarabildikleri iki kamyonla kaetilar. Bu arada Gilberta Caldero'ya tesekkiir borclu 01dugumuzu belirtmeliyim. QUnkU dtismanm planlanm ancak onun sayesinde ogrenebilmi§tik. Bu yoldas, bir baska bOigedeki kesif gorevi sirasmda esir dU§~ mU§!tU. Bir siire diisman elinde kaldrktan sonra, Fidel'i zehirlernek lizere gorevlendirilmisti, Yapaeagr tek §ley bir §i§e icindeki zehiri Pidel'in ayagina dokmekten ibaretti. Oysa bizim taraftan gelen silah seslerini duyar duymaz, biitiin askerlet gibi Gilberto da kamyondan atlamis, fakat yayhm atesinden kac;a_cagl yerde hemen saflarumza kansip, durumu bildirmisti. Ilk kamyonu sa rdlglmlzda , iQin.de iki olii ve bir ~de can cekisirken bile carpismaga gayret eden yarah bir diisman askeri bulduk. Adamlarmuzdan biri, bu askerin cabalarma sogukkanhhkla son verdi. Bu askerin boylesine barbarca hareket etmesinin nedeni, ailesinin bUyUk kismmm Batista. Ordusu tarafmdan yokedilmis olmasiydt. Bununla beraber kendisini siddetle azarladrm. Bu soylediklerimtn kamyonun altmda ~adlr bezlerinin arasma gizlenmis hareketsiz duran yarah bir diisman asked tarafmdan duyuldugunun farkmda degildim, Benim soylediklerimden ve azarladigim savasemm ozUr dilemesinden cesaret alan yarah diisman askeri, ortaya Qlkarak kendisini 01dtirmememiz iQin bize yalvarmaya basladi, SavaJ}1l1~

178

179

Iarmuzdan biri yanma yakla~tlgl zaman, oldiirtileceginden korkan bacagi kmk asker, «Oldurme, oldtirme! Che esirIeri oldunneyin diyor» diye bagmyordu. Qarp~ma bittikten sonra onu bl~kl atelyesine gotUriip ilk tedavisini yaptik. Oteki kamyonlar earprsma sirasmda hasara ugrarmsti, fakat elimize onemli sayida silah gecmisti. l§te ~arpl§ffianm bilancosu soyle idi: Bir otomatik tUfek, bes Garand, cephanesiyle birlikte bir ayakh makineli tUfek ... Fidel'in kuvvetlerine mensup olan Efigenio Ameijeiras da bir Garand'a elkoymustu, Efigenio, savasm kaderini kendi kuvvetlerinin tayin ettigini ileri siirerek ele gecirdigimiz savas ganimetlerinden bazilarma sahip !;Ikmak istiyordu. Oysa, Fidel, Efigenio'nun mtifrezesini bize yardimei olmak iizere benim komutam altma vermisti. Bu yUzden Efigenio He adamlarimn biitiln itirazlarma ragmen silahlarm hepsini kendi adamlarim arasmda boltisturdtim. Efigenio grubuna ise sadece elkoyduklari Oarand'i biraktrm, Browning, fedakarca dovli§ttigtl icin Antonio Lopez'e verildi. Garand'lar, Tegmen Joel Iglesias'a, Virelles'e, Onate'ye ve isimlerini §imdilik hatirlayamadigim iki kisiye dagitildi, Bu ganimet bolli§mesinden sonra ti~ kamyonu da atese verdik. Zira, if;lerinde i§e yarayacak bir §ey kalmarmsn. Adamlarirmzr toparlarken tizerimizde bazi diisman ueaklarr u~U§maga basladi. Fakat bulundugumuz yerden a~bgumz yaybm atesi i.izerine uzaklasmak zorunda kaldilar. Pardo kardeslerden Mingolo'yu, diisman askerlerinin civarda oldugunu bildirmek lizere gondermistik, Arkadan kendi macerasmi Fidel'e anlatmak i.izere Caldera da yola koyuldu. Onunla birlikte Fidel'e yeni bir haberci daha gOnderdik. Bu haberci ~arpl§mamlzm sonuelarr hakkmda Fidel'e

bilgi verecekti. Ayrica Ciro'ya, tuttugu mevziden ayrilmasnu bildirmek iizere Mongo Martinez'i yolladtk. Cok geemeden silah sesleri duyuldu. Av tiifegiyle silahlandmlmis adarnlarrmizdan bir kismr, gizlice yaklasmakta olan bir diisman askeri gordi.iklerini, «Dur» diye bagirdiklarr halde bu emri dinlemedigi i~in ates aetiklarnu, bunun Iizerine dilsman askerinin tabanIari yaglaYlp kafJtJgml1,i1dirdiler. Bu basarilarmm delili olarak da dtisman askerinin biraktigi bir Springfield getirmislerdi, Bu bdlgede h§Jii diisman askerinin kalrms olmasi bize hayli garip goriindu. Bununla beraber silahi ganimetlerimiz arasma koyduk. Iki gtin sonra da Mongo Martinez eikageldf. Av tUfekli diisman askerleri tarafmdan pusuya di.i§tiriildUgtini.i, kendisine ates a~dCh~m ve yaralanrms oldugu icin kacmak zorunda kaldigmi soyledi. Ytizi.i barut izleriy18 kaphydi, Demek ki bizim yoldaslarm diismandan ele gecirdiklerini sandiklari Springfield'in kaynagi bu idi. Yaralandiktan sonra tekrar dusman eline dilsmemek i~n Martinez eapraz bir yol alarak ormanda kaybolmus, bu yiizden Ciro Redondo'ya ne ~arpl§~ .manm sonucunu, ne de cekilme emrini bildirebilmisti, Cekilme emrini, ertesi gtinii Ciro'nun bize gonderdigi bir haberci He kendisine ulasnrabtldik, B-26'lar bl<;kl atelyesinin tizerinde ueusarak insan avma ~IktIklarl sirada biz kahvalti ediyor, kakaolarirmzr yudumluyorduk. B-26'lar uzaklastiktan sonra tam yola koyulacagumz sirada, bir kae saat oncesine kadar Ciro'nun gozlemekte oldugu Siberia yolund:an diisman askerleriyle doIu dort kamyonun geldigini gordiik. Ama gee kalmislardi; ~Unki.i adamlarinnz ~oktan daha emin yerlere ~ekilmi§ bulunuyorduo CekiIme isareti olarak havaya iki el ates ettikten sonra biz de oradan uzaklastik,

_'"

180 •

181

Yaratt~1 yank dar bakimmdan bUyUk onem tasiyan bu c;arpl§manm haberleri biitim Ktiba'ya yayildi. Diisman askerlerinden tiC$tinti oldtlrmtis, birini de yaralamistik, Ayrica ertesi gUn savas alanmdan tekrar geeerken Efigenio'nun takmn bir dli§man asken daha yakalarmsti. Onbasi Alejandro esir diistukten sonra sonuna kadar yanmuzda ~C;l olarak hizmet etti. Crucito'nun savas alanmda gomUlmesi SIrasmda biitiin adamlarmuz bliyUk bir keder ieerisindeydiler, c;UnkU soylu bir yoldasi ve gUC;lUbir ozammizr kaybetmlstik. Bu savasta gosterdikleri olaganusti; gayretle dikkati gekenler sunlardr: Efigenio Ameijeiras, Lalo Sardinas, Yuabasi Victor Mora, Tegmen Antonio Lopez ve mangasi, Dermidio Escalona ve Arquimedes Fonsecas ... Ayakh makineli tUfek Arquimedes'e verilmisti ; eli Iyilestikten sonra kendisine verilen bu silahi kullanaeaktr, Bizim taraf bir olii vermis, bir yoldasmnz da hafif yaralannusti. Bazilarmuz da ufak yara bereler alrmstr, Zavalh Mongo'nun kar§ualjhgl kursunlar da caba ... Pico Verde bolgesinde birlesmek i.izere Pino del Agua'dan ayri ayri yollara saparak ayrildik. Pico Verde'de yoldas Fidel'in gellsini beklerken kendimize c;eki diizen verecektik. Bu earpismanm degerlendirmesi, siyasi ve askeri bir zafer kazanmis olmamiza ragmen, hal§. c;ok bUyUk eksikliklerimiz oldugunu gosteriyordu. Baskin unsuru yanhs kullanilrms, earpisma basladiktan sonra cikartilan bir «t:;ekilme emri» sdylentisi adamlarmnzm sasirmasma yol acnnstr, Bir kat:; kisinm savundugu kamyonlarm ahrnsmda bile vurucu gUclimlizlin noksanhgi kendisini gostermisti. Ayrica, geceyi bieki atolyesinde geeirmek suretiyle kendimizi diismana

budalaca teshir ettigimizi de belirtmek gerekir. Son olarak, cekilisimiz de tamamen dtizensiz sekilde yapilmrsti, Biitiin bunlar, kuvvetlerimizin savas hazrrliklarrm gelistirmemiz, disiplini gUt:;lendirmemiz gerektigini ortaya koyuyordu. Bu sebeple, savastan sonraki gUnJerimizi bu hazirhklara adayacakhk.

183 •

24

OzUcU Bir Olay •

Pino del Agua C;arpl§masmdan sonra, Fidel'in birliklerinden birkaciyla takviye edilmis olan gerilla orgUtUmUzUdiizene sokmaya koyulduk. Amaeumz, Qarpismalarda daha yararh ve etkili olabilmekti. Pino del Agua ~arpl§masmda ne Qetin ceviz 01dugunu gosteren Tegmen Lopez, her biri ayri ayri, gozUnil kupmadan ,camm feda etmeye hazir mUfrezesiyle birlikte, disiplin kuruluna iiye secilmisti. Bu kurulun gorevi, nobet, genel disiplin ve ternizlik kurallariyla ihtilal ahlakma baghhgl saglamak ve bunu gozetmekti. Ama cok omilrstiz oldu ve kurulduktan bir kae gUn sonra dagitildr. Biltiin bunlar oJurken, Botella dolaylarmda her zaman ugrak olarak kullandignmz bir kampta, iki ay kadar once tUfegiyle birlikte sirra kadem basan Cuervo admdaki eski bir asker kaQagl idam edildi. Tlifegini ne yaptigtrn bilmiyorduk, halen de bilmiyoruz, ama kendisinin ne halt ettigini cok iyi biliyorduk. SOziim ona ihtilal ugruna miicadele ve hainlerin kokiinii kazrmak maskesi aItmda, daglarda ya-

sayan koca bir bOIgenin halkim tuzaga diisiirmiis, kimbilir belki de orduyla ~birligi ederek krrdrrrmsn. Hain, listelik kaeak da oldugu i~in, yargtlanmaSl goz aeip kapaymcaya kadar sonuclandi, Karardan sonra, govdesini toprak altma gondermekten baska yapaeak birsey kalrmyordu bizim i~n. BOlgedeki halki kabadayihklariyla sindirerek sUQ isleyen bu gibi toplum disi adamlarm idami, maalesef Sierra Maestra'da seyrek gorlillir olaylardan degildi, Chivirico saldmsmdan sonra, Fidel'in Sonador bolgesini dolasip tekrar bizim kesime dondUgtinii ogrendik. Bir an once onunla bulusabilmek icin, Peladero'ya dogru i1erlemeye karar verdik. Yolumuzun Iizerindeki kryi bdlgesinde. diktatorliikle ve latifundistft.'larla iliskileri oldugu bilinen, ama bize karsi dlismanca davranmayan Juan Balansa admda bir tiiccar vardi, Bolgede dayamkhhgi ile lin salmrs katmna bir ~e~it savas vergisi olarak el koyduk ve Peladero dolaylarmdaki Pinalito'ya dogru yoia eiktrk. Peladero'ya varmak iQin dik yamaelardan inmerniz gerekiyordu. Ama katm ne yapaeakt1k? Hayvam gozden ~lkarIp, keserek etlerini mi tasimahydik: diisman bolgesinde mi birakmahydrk, yoksa gidebildigi kadar goturmeli miydik? Son Qoziim yolunu sectik, Hem, kesip parea parca etIerini tasimak da bir surti 113 ~lkaracakb basirmza. Bizim emekledigimiz, siiriindiigiimiia, sarmasiklara sarihp, can havliyle kaya QlkmtIlarma asrldigtmiz yerlerde, katir hie; duraksamadan, giivenli adimlarla inmeye devam ediyordu. Maskotumuz olan yavru kopegin bile durup kucaga almmayi bekledigi yerlerde, 0 yoluna devam etti. Olaganiistii bir canbazhk yetenegi vardi katiroigm. Kopmus kaya parcalariyla dolu Pe1adero'yu ge-

184 •

185

~erken de bana mism demedi. Akil almaz slgraYl§· larla kayadan kayaya atlayip gidiyordu. Ona yasarna hakkim kazandiran da bu marifetleri oldu. SonraIan ben bindim Uzerine. Ilk defa boyle si.irekli bir binek hayvamm oluyordu. Sierra'daki sayisiz garpli]· malarmuzdan birinde Sanches Mosquera'mn eline dUM §Unceye kadar katir benim oldu. Disiplin kurulunun dagmlmasma yoJ aean lizUeli olay, Peladero dolaylarmda geeti. Disiplin kurallari konulmasma igerleyen yolda§lardan bir kismi, bu i§i devamli gelmeliyor, kurulun gah§masml engelliyordu. Bu boyle stiriip gidemezdi. Sert tedbirler almak zorundaydik, Artc; mlifrezelerden biri, hersey! bir yana birakip, gok onemli bir sorunu ineelemeye gal~n kurul Uyelerlbe tatsiz bir oyun oynadi. Aptestlerini list iiste yaparak pisliklerini de ortahga ylgmak suretiyle, kurul tiyelerini gileden glkarml§lardi, Bu olaydan sonra mlifrezedekilerin bir kismi tutuklandi. Bir sucluyu idam etmek gibi tatstz gorevlerle karsrlasngirmz zamanlar, cellathk heveslisi olmakla pis bir §ol)ret yapan Humberto Rodriguez de vardi tutuklananlar arasmda, Rodriguez, ihtilalin -zafere ulasmasmdan sonra, sucortagi olan bir baska asi askerle birlikte, tutuklulardan birini oldtireeekti, Sonra da La Cabana hapishanesinden birlikte kacacaklardi. Humberto'nun yam sira iki lie; yoldas da «tutuklanrrusti». Gerilla savasmm agrr sartlarr yanmda, hapis pek de onemli bir ceza degtldi. Ama islenen sue yeterince bUyi.ik oldugu zaman, disiplinsizlik gerekcesiyle tutuklananlara bir yada iki gUn yiyeeek verilmiyordu. Bu da, gereekten sucluyu krvrim krvrrm kivrandiran bir ceza oluyordu. Bu tatsiz sakadan iki gUn sonra, elebasilari ha--

hi. tutukluyken, Fidel'in bizim bolgede, «El Zapatos denilen yerde oldugu duyuldu. Onu karsrlayip konusmaya gittim. Bulusah daha on dakika olmamistr ki, Ramiro Valdes bir haber getirdi. Lalo Sardinas i§gUzarhk edip disiplinsiz bir yoldasi cezalandirmaya kalkmis ve vuracakmis gibi tabancasirn gekip adamm sakagma dayamis. Tabanca kazara patlamis ve yoldasmuz kursunu yer yemez olmiis, Hie vakit kaybetmeden hemen kampa donilp LaIo'yu nezarete aldirdim. Genel bir diismanhk havasi esiyordu ona karsi. Adamlarim, derhal yargilamp idam edilmesini istiyorlardi, !fade almaya ve delil toplamaya giristik, lfadeler ikiye boltinmustu: Bir kismi bunun kasith cinayet oldugu konusunda sarsilmaz bir inane tasiyor, bir kismi ise bir kaza olmasr ihtimalini kabul ediyorduo Bu ifadelerden ayrr olarak, sunu belirtmeliyim ki, bir yoldasa bedeni eeza vermek gerilla yasalarmea kesinlikle yasaklanmisti. Bu ise, Lalo Sardinas'm yasayi ilk gigneyi§i degildi. Durum eok nazikti. Yoldas Lalo Sardinas birinei simf bir savasci, disipline sikr sikiya bagh, gozUnil budaktan esirgemez fedakar bir adamdi. Oysa, oliim cezasmda diretenler, grubumuzun en iyileri 01maktan eok uzaktrlar, Tamklarm ifadesi geee bastirana kadar siirdii, Fidel yargilamaya geldi. OItim cezasina kesinlikle karsiydr, ama biitiin savascilarm fikrini almadan bu yolda karara varmamn akilhca olmayacagmi da biliyordu. Yargilamanm ikinci bolumu Fidel'in veya benim, en ufak bir korku belirtisi gostermekslzln ifadeleri dinleyen samg; savunmamiza ayrilmisti. l)Itim t.alebi He son bulan birkac atesli ve heyeeanh ifadeden sonra, ortaya cikip, yoldaslardan bu konuyu ha-

186 •

187

fife almamalarmi rica etme sirasi bana geldi. Yolda§lffilzm oliimilniln, i~inde bulundugumuz miieadelenin kosullarina baglanmasi gerektigini, savas halinde 01dugumuzu ve gereek suelunun Batista oldugunu anlatmaya ~all§tIm. Ama ne fayda; sozlerim samga diisman gozliyle bakan dinleyicilerin bir kulagindan girip, oteki kulagmdan ~lktl. Qok g~ olmustu, 'I'artismay; sUrdUrebiImek i~in mesaleler ve mumlar yakml§tlk. 0 zaman Fidel konustu, Tam bir saat. Lalo Sardinas'm beraat etmesini sagtayabileeek sebepler ileri stirdii. Bizim hatalarmuzi, disiplinsizllgimizi, her gUn isledigimiz kusurIan ve bunlarm sonucu olan gi.i~lizlliglimlizU bir bir sayip doktu. Ve savunmasi ~ok gli~ olan bu olaym, aslmda dlsiplin kavrnmmI savunmak iem meydana geldigini ve bunu hatirdan ~lkarmamamlz gerektigini belirtti. Mesalelerin titrek J_§:lgmda, rkasmdaki gila dlik ~ahlarm onimde biisbiitiin heybetli duruyor, sesi duyguyla dalgalanarak konusuyor konusuyordu. Ve adamlarrrmzm eogu, i:inderimizin sozlerini sarsilmaz bir inanela kabul ediyorlardi. 0 muthis ikna gileu, o geee basarih bir smav geeirdi. Arua onun bu Iistiin yetenekleri dahi, karsit fikirlerin hepsini susturamadr, Sonunda iki ceza bieimt diisiinirldii ve bunlarm oya konulmasma karar verildi: Ya hemen orada kursuna dizilecek, yada riitbeleri si:iktilecekti. Bir insan hayatmm soz konusu oIdugu bu oylamada, kolayea duygularma kapilanlarr etkileyecek bazi olaylar oldu. Kimi iki kere oy kullarnyor, kimi de ileri stiriilen eeza sekilleri tizerinde tartisarak, bunlara baska baska anlamlar veriyordu, Bu yUzden oylamaya ara vermek zorunda kaldik, Se~ecekleri ceza bicimlerini teker teker yeniden anlatilk ve herkesin derhal karar vermesini istdik. Ben,

kli~tik bir deftere oylarm sonucunu i§lemekle gorevlendirildiru. Cogumuz severdik Lalo'yu; sueunu kabul ediyor ama hayatmm kurtulmasuu istiyorduk. Ihtilal kadrosunun en degerli elemanlarmdan biriydi. Bize katilmis bir gene kizm, Onirla'nm, aci dolu bir sesle, bizim kolun bir Uyesi olarak oylamaya katilrna izni isteyisinl hati hafizamdan silemiyorum. Ona da oy kullanma izni verildi ve herkes 0YWlu verdikten sonra sayima geeildi, Bu garip oylamamn sonuelarmi, laboratuvarlarda kullamlanlara benzer ufak ufak kagitlara isliyordum. Oylar birbirine son derece yakindi. Son tereddiltlerden sonra 146 guerilleronun oyu §oyle boltinmustu: Olilm eezasr 70, riltbelerin sOklilrnesi 76. Lalo kurtulmustu. t§l bununla bitmedi. Ertesi gUn, cogunlugun oyuna karst olanlar, gerilla hareketinden ayrilma kararlarmi acikladrlar. Bunlarm gogu dUrlistlUgti su go. tUrlir kisilerdi, ama aralarmda gereekten iyi ~ocuklar da vardi. t1Pn tuhafi, karardan hosnut olmayip Ihtilal Ordusu'ndan ayrrlanlarm arasmda, disiplin kuruiu baskam Tegmen Antonio Lopez'Ie mtifrezesinden birkae kisinin bulunusuydu, Bunlardan bir ikisinin admi iyice hatirhyorum. Curro diye biri vardi, Pardo Jimenez diye biri vardr, (Bu, Batista'nm bakanlarmdan birinin yegeni oldugu haide miicadeleye kahlmaktan kacmmannsti.) Sonradan ne olduklarmi bihniyorum. Curro ve Jimenez He beraber Canizares kardesler de ayrilnuslardr. Onlarm kaderi hiQ de parlak olmadr: Biri Domuzlar Korfezinde OldUrtildii, biri de yine orada, kirahk askerlerin ~lkartma tesebbtlsiinden sonra tutuklandi, Qogunlugun kararma saygi gostermeyen ve miicadeleden cekilen bu adamlar, sonunda diisman hizmetine girdiler ve bu topraklara birer vatan haini olarak donduler.

188 •

Onderlerirniz de, savaseilarmns da giderek uyamyorlardJ. Aramieda en iyi dustmenler, bir toprak reformunun ve toplum diizeninin bastan sona degi§mesinin gerekli oldugunu seziyorlar; bunlar olmadan iilkenin gii~lenemiyecegine inamyorlardi. Ama pranga gibi stiriiklemek zorunda olduklari bir ylikleri vardi: MUcadeleye sadece macera hevesi icin, yada zafer ~elenkleri yanmda maddi menfaatler eide etme umuduyla katrlmis olmalart, Daha baskalari da ayrildilar, durumdan hosnut olmadrklari iein. Onlan simdi gi::irsem tammam bile. Sadece Roberto akhmda. Yalanlarla dolu bir masal uyduran Roberto. Conte AgUero bunu Bohemia'da yaymladigi zaman biitiin itibarim yitirmisti, LaIo Sardinas'm rlitbesi almdi ve eski itibanm kazanabilmek iein, diismana karst bir er olarak doviisme cezasma mahkfim edildi. Tegmenlerimizden bin, Lalomill ameasi Joaquin de la Rosa da onunla beraber gitmeye karar verdi. Yiizbasi Sardinas'm yerine, Fidel en iyi savascilarmdan birini, bizim oncii kolunda Ylizb~lhga ylikselen Camilo Cienfuegos'u verdi bana. Ihtilalimizm admi bir kalkan gibi kullanarak, mUcadeleye basladigimiz bolgede ve Caracas'la Lamon'da haydutluk: eden bir eskiya grubunu zararsiz hale getirmek iein, bir dakika bile kaybetmeden yola koyulmamiz gerekiyordu. Camilo'nun bizim koldaki ilk gorevi, cebri yUrUyU§le ilerleyip, bu haydutlarm hepsini, yargilamak iizere ele gecirmekti.

25

E,kiyollklo Miicadele

Sierra'daki §artiar, oldukca geni§ bir alanda serbestee YRIJamamIZa imkan veriyordu. Ordu hemen hemen bu bi::ilgeyi isgal etmedi sayihr, hatta hi~ ayak basmadigi yerler bile vardi, Ama yonetim sistemimiz yeterince dUzenli ve ihtilal harekati maskesi altmda yagma, soygun ve daha bir ~ok yasa dl§l Isler yapan ~apulcu takmuyla bas edecek kadar sert degildi. tistelik, Sierra'daki siyasal §artiar daha hata diizelmis degildi, Dagh halkm politikaya sokulmasi i§i oldukca kisir kaltyor; bi::ilgede her an mUdahaleye hazar bir diisman ordusunun varhgi ise halkm bu kisir yamm dUzeltme yolundaki bUtUn ~abalarlmlzl bosa ~lkarlyordu. Diisman, bir kere daha ~emberi daraltti. Sierraya yUrUyeceklerini gosteren QClJitlibelirtiler vardi. Bu da, bolge halkmm panige kapilmasi iein yeterliydi. tQlerinde en korkak ve direnesiz olanlar, diktati::irlUk katillerinin muhtemel akmmdan kaeabileeek bir Qtkar yol bulmadan rahat edemediler. Sanchez Mosquera, Las Minas de Bueycito ki::iyUndekarargah kurmus-

190

• ihanete,

191

tu. Yeni bir saldm i!;in hazrrhk yaplldl~ apaeik ortadaydi. Bu tehditlere ragmen, EI Hombrito vadisindeki isimize, bir serbest bolge ortami yaratma hazirhklarma devam ettik. Hatta bu ISSIZ Sierra'da bir endi.istriyel faaliyetin temelini atarak, frnn kurduk. EI Hombrito'nun bu kesiminde, gerilla kuvvetleri i~in giri§ kapisi sayllabilecek bir kamp vardt. Bize katilmak isteyen gencler, gruplar halinde oraya geliyoriar ve bizimle ~ah§an, sonuna kadar gi.ivendigimiz koylulerin emrine veriliyorlardt. Onderleri Aristidio, El Uvero ~arp1§mas!lldan birkac gi.in once aramiza katilrrush. Ama ~arpl§maya onsuz girdik. <;'.inki.i di.i§iip kaburgasmi kirrmsti. '()stelik, bu olaydan sonra, savasa devam etme konusunda herhangi bir istek gostermedi. Ger~ek anlannm biImeden ihtiIal saflarma katiIan ..koyli.ilerin tipik bir ornegiydi Aristidio. Durumu kendince degerlendirmis ve bekleyip, rilzgarm ne yonde eseeegini gormenin daha yararh oldugu kamsma vararak, tabaneasmi birkae pesoya satmisti. Daha sonra her online gelene, gerillalar bOlgeden ~ekip gittikten sonra, evinde oturup kuzu kuzu yakalanmayi bekleyecek kadar aklmi kacirmadigmi, orduyla ili§~ ki kuraeagrm anlatmaya baslamistr. Bu sozler, birkae kanaldan kulagima geldi. thtilal zor gi.inler geeiriyordu. Bolge baskam olarak bana tanmmis yetkilere dayanarak, sorusturma aetrrdim, KISa stirdli bu, ve Aristidio idam edildi. Bugi.in kendi kendimize sunu sorabiliriz: Gercekten OltimU hak edeeek kadar suelu muydu; yoksa yapier donemde ihtilal hizmetinde kullamlabi1ecek bir hayati kurtarmak mlimklin mliydli? SavR3 Insarsiedir. Ve diismanm saldrrganhgi i.izerindeyke~~l
-» '-_ ~-,~,~.~

bile goz yummak imkansizdir. Bu hareket! daha sallanndayken, yada birkac ay sonra daha giielendigimiz zaman olmus olsaydi, belki de pacayi kurtarrrdr, Aristidio §ansma kiissiin. Ne yapahm, a arkadaslarina ihanet sueunu isledigi zaman biz, ancak boylesine suclara verilen oliim cezasmi uygulayabilecek giicteydik. Hapishanemiz olmadigi iein daha baska cesalarm infazma imkanimiz elvermlyordu, Bulundugumuz bOlgeden bir siire icin ayrtlarak, tam takim halinde Magdalena'daki Los Cocos'a dogru ilerlemeye koyulduk. «EI Chino» Chang'm baskanligmda Caracas bolgesinl haraca kesen bir eskiya takimmi yakalamak Uzere Fidel'le bulusacaktik. Oneli kuvvetlerle gitmis olan Camilo, biz varmcaya kadar birkae esir alrmsti bile. Temizleme harekati on gUn eiirdii. Oradaki bir koylli kuli.ibesinde eskiya elebasisi tinlii Chang, yargilandi ve oliime mahkfim edildi. Onun emriyJe koyli.i1ere iskenee edilmis, bir ktsmi da OldUrlilmli§tU. Ihtilalin adnu kullanarak ve mallarim ~alarak 0 bOlgeye dehset salmisti. Bu arada bir yandan Ihtilal Ordusu'nun «habercisi» olmakla ovUnen, ote yandan da bir ~ocugun irzma gecmis olan bir koylii de oliim cezasma mahkfim edildi. Daha sonra, kentli delikanhlar ve Chang'm vadettlgi basibos ve bol parah bir hayat masalma kanrms koyliilerden meydana gelen cetenin bliyi.ik bir krsmim yargiladik. Cogu serbest birakildi. Ama U~linlin akhm basina getirmek i~in_ sembolik bir gosteride bulunmayi kararlastirdik. Chang ve irza gecmekten samk koyli.i ormanda bir agaca baglanarak idam edildiler. Bliylik bir sogukkanhlIk gosterdiler. Chang yuva1armdan ugramt§

oiaYbl-rka!iiiY ollc;'-gerlifa

ihtimaIine

192 •

193 •

gozlerini tUfeklere dikip, «Viva la revolucion!» diye haykirdi. cJlfunti btiytik bir vekar ve sogukkanhhkla karsiladr. Son dilegi cenazesinde Peder Sardinas'm bulunmasiydi. Peder Sardinas ise 0 siralarda kamptan t;ok uzaklarda oldugundan bu Istegi yerine getiremezdlk. Bunun tizerine Chang son duasma tamk11k etmemizi diledi ; sanki bu tamkhk obiir dlinyada gunahlanru bagl§latmaya yararmis gibi. Ondan sonra sira, cetedeki tiC;c;ocug,.m sembolik idamma geldi. Chang'm karanhk i§lerine alabildigine kansmislardi. Ama Fidel bir §ans daha tammak istiyordu. GOzlerini bagladik ve kursuna dlzecekmis gi~ bi srraladik. Havaya til_;el ates edildi. Bir de baktilar ki dipdiriler. Biri tistlime atildt ve mutlulukla minnet kansirm bir duyguyla, sanki babasryrmsim gihi sapur supur optti beni. Bu olaylarin bir gorgii tamgl vardi. CIA ajam Andrew St. George. Look Oergisi'nde yaymlanan ve Birlesik Devletlerde yihn en sansasyonel haberi olarak nitelenen roportajl ona bir odiil kazandirdi. Hersey olup bittikten sonra, Sierra'da geQllli§lbu olay barbarca gorunebilir. Oysa, 0 donemde bu adamI'ar icin baska hicbir ceza uygulamaya imkan yoktu. Oliimil pek hak etmedikleri bir gercek: ama bir sUrU suca katrlmis olduklan da bir ger~k. «Idam edilenler» in tigti de Ihtilal Ordusu'na katildilar. Sonradan, ikisinin devrim boyunca eok parlak i§ler basardrklarmi duydum. Ucuncusune gelince, uzun bir siire benim emrimde kaldi, Askerler arasmda soz doniip dolasrp savas amlarina geldigi zamanlar, anlattiklarirn yoldaslardan hirinin kuskuyla karsrladigtm sezincc hemenatlhr, «1'Ii~bir zaman oliimden korkmadim ben» derdi, «Che tamgrmdrr.: tki lig gun sonra bir baska ~eteyi ele geeirdik.

Onlarm idami ~ok iiaiieii oldu. Aralarmda Dionisio admda bir guajiro ile enistesi Juan Lebrigio vardi, Gerilla bolliglimtize ilk yardimci olanlardan ikisiydi bunlar. Hain Eutimio Guerra'nm maskesini diisiiren ve ihtilalimizin en zor giinlerinde bize alabildigine yardim eden Dionisio da, enistesi gibi, sonralarr guvenimizi bUylik olglide kottiye kullanrrusti. Kentlerdeki orgiitlerin bize gi:inderdikleri biitiin malzemeye el koyup kullanmis, birkac yerde konaklayip gizlice davarlarr oldurmiistii. Izledigi bu kaypak yol, onu cinayet islemeye kadar gOtlirmU§tli. o siralarda Sierra'da, bir adamm zenginligi, ozellikle karilarmm sayisma gore degerlendiriiirdi. To~ relere sadik kalan ve kendini bir pasa gibi goren Dionisio, ihtilalin kendisine sagladlgl guclerden yararlamp til,< ev, her lig evde birer kadm ve yeterli yiyecek stoku edinmisti, Yargrlama sirasmda, Fidel'in i:if~ keyle kendisini, gliveni kotiiye kullanma, ihanet ve ahlaksiz bir tutumla suclamasmi (ne de olsa bu tig kadim halkm parasiyla besliyordu) dinledi ve kdyliilere ozgU 0 safdillikle kadmlarm till degil, iki oldugunu, t;linkli birisinin nikahh kariai oldugunu -ki bu dogruydusi:iyledi. Bu yargilama sonunda Masferrer'in suglistti yakalanmis iki casusuyla, harekatta ozel gorevler yiikIenrnis Echeverria admda bir cocugu da idam ettik. Echeverria ailesi thtilal Ordusu'na bir kru] savaset yetiatirmisti (kardeslerden biri «Granma Seferi» ne katilrmsti) , ama bu cocuk, bizim gelmemizi beklerken bir kligUk birlik kurmus ve hangi seytana uymussa uymus, gerilla bolgesine silahh saldirilar diizenlemeye baalarmsti. Son' anlart eok duygulandmei 01duo Kusurlarmi anlarmsti, ama idam edilerek olmek kavramim bir tiirlli kafasi almiyordu. Bir sonraki

194

195

garp1§lD.ada olmesine izin verme~ igin ~vardl Qarpl§Lrken bile bile oliime aWacagma andlQly~r, ~ece ailesinin onuruna leke siirmekten kagmdIgtnl soyliiyordu. Yargi kurulunca idama mahkfim edilen Echeverria (lakabi «Squinty» idi) anasma uzun, dokunakh bir mektup yazdi. Verilen eezamn yerinde ve dogru otdugunu anlatn ve anasmm Ihtilale sadik kalmasim istedi. Idam edilenlerin sonuncusu «EI Maestro» dentlen renkli ki§iligi alan biriydi. Hasta ve basibos bir ha.ide bu daglarda onunla dolB.§:lrken ge~rdigi.m zor anIarda kendisini yakmdan tannnl§hm. ~ok g~gm~den hastalik bahanesiyle bizden ayrilrrus ve sefih bir hayat stirerek belasim bulmu§tu. En iyi numaralarindan biri kendisini benim yerime koyarak «Dr. Guevara» diye tamtmasi ve muayeneye b.ir. koyUi kizma tecaviize yeltenmesiydi. Masferrer ill iki casusunun dismda, hepsi de olnrken ihtilale baghllklar~~ bildirdiler. Ben orada degildim, ama gorenlerden biri anlatti: Bn seier orada bulunan Peder Sardinas, ma.hkumlardan birine yaklasip son telkinde bulunmak IStemis, Adam, «Bakm bakahm» dernis, «bel~i bir baskasmm Ihtiyacr vardir size aziz Peder, bemm bu palavralara karrnm tok.» Ihtilal boyle adamlarla yiirlitUltiyordu. Basmdan beri disipline girmemislerdi- Kendi kUgUk kisisel dertleriyle u~maktan baska birseye kart§mayan. yal~ niz insanlardi. Toplum dtizenini degi§tirmekle .hlQ..mi hig ilgileri yoktu. 1htilalin kontrolli eok klsa. brr sure igin, yada gok az Olgiide gevsese, ~~lrttCI bir kola~hkla kendilerini sug i~lemeye siirlikleyen hatalara du-

=:

~Uyorlardl. .. ... Dionisio ve Juanito Lebrigto, Ihtilalin canlarim batt§ladlgl ve bugUn ordumuzun saflari arasmda olan

tesadtifi suclulardan daha kotti kisiler degildiler, Ama o anda bir demir yumruk gerekliydi. Disiplin kuralJarilla karsi gelenleri bastirmak ve slirekli yonetimden yoksun bOigelerde basgosteren anarsi tohumlarim yok etmek icin, herkese ornek olacak cezalar uygulamak zorundaydik. Echeverria, bir ihtilal kahramam olabilir, thtilal Ordusu'nda subay olan iki kardesi gibi bir onder, bir eylem adarm haline geJebilirdi. Ne var ki ,0 belirli donemde sue islemek bahtsizhgma ugradi ve bunu hayanyla odedi. Burada admi amp anmama konusunda dii§tindiim. Ama oliim karsismdaki tutumu oylesine dtirtist, oylesine ihtilalei, i:iylesine saglamdi ki, cezasmm dogrulugunu oylesine kavramtsti ki, bizce bu son. onu yiiceltti. ACl olmakJa beraber, ihtilalimizin saghkh kilmmasi, Batista diktatorltigimtin artiklarr olan bu eskiyahklarm temizlenmesi gerektigi konusunda baskalarma yeterli ornek oldu bu olay. Bu yargilamalarda ilk defa olarak bir konu ortaya atilmis ve tarnstlrmstr, Llano'daki 26 Temmuz Harekatmm i:inderleriyJe ~e§itli tartismalardan sonra Sierra'ya slgrnml§ biriydi tartrsmaya yol acan, Bu adam thtilalden sonra Tarnn Bakam olarak Toprak Reformu Kanununa imzasmr koymak cesaretini gosteremeyip gorevinden ayn1m.ak zorunda kalan Sori Marin'den baskasi degildi. thtilal Ordusu'nun kontrol altma almaga gall§b.~ bOigede sUkun ve asayisi sagiamak gibi gii!; go· revi tamamladiktan sonra, yeniden El Hombrito'ya dogru yola ~lktlk. 6ncti kuvvetin basmda Camilo Cienfuegos ve dart tegmen vardr: Orestes, Bolda, Leyva ve Noda. tkinci mUfrezenin kumandam YUzbasi Raul Castro Mercader ve tegmenJeri Alfonso Zayas, Orlando Pupo ve Pablo Cabrera idi. Ramiro

• 196 • Valdes kU«;li.ik kurmay karargahimizm kumandamydi. Joel Iglesias da tegmeniydi. Daha onyedisine bile basmarms olan Joel otuz kisiye kumanda ediyordu. Onlara emir verirken saygiyla siz diye hitap eder, otekiler de ona sen derlerama emirlerine biiyiik bir disiplin ieinde uyarlardi. El Hombrito'ya yeniden yerlesmemiz 1957 Ekiminin sonlarim buldu. KontroltimUz altmdaki bolge icin bir savunma temeli kurmaya giri§tik. 0 siralarda Havana'dan gelmis olan iki ogrencinin yardimiyla, El Hombrito Nehri iizerinde kurmayi diisundligtimliz minyatur bir hidroelektrik istasyonunun planlarim hazirlamaya basladik, Aym zamanda, EI Cubano Libre admdaki gazetemizi yaymlamaya basladrk, Eski ama bizim icm ,<ok degerli bir teksir makinesi getirtmlstik Llano'dan. Bu makineyle, bern yazi islerini hem de dizgi islerini Leonel Rodriguez ve Ricardito Medina admdaki ogrencilerin yiirUtttigil gazetenin ilk sayilarmi cikarttik. Bu yerlesmis donemdeki hayatumzi dtizenlemeye iste boyle basladik, Bu diizeni, nehir boyundaki halkm isbirligine ve him ayesine , ozellikle de «1htiyar Bayan Chana» dedigimiz kibar dostumuza borcluyduk. Diisman havacilarma yeni bir yapiyi hedef kilmak istemedigimiz icm eski bir bohio'da frrm kurduk. Bir de iizerinde «Mutlu 1958» yazis; olan kocaman bir 26 Temmuz bayragt yaptirttrk, Bayragi, .;ok uzaklardan, ta Las Minas de Bueycito'dan bile goriinmesi umuduyla El Hombrito'nun en yliksek tepesine diktik. Bu arada bolgede devamh dolasiyor, otoritemizi guclendirlyor ve saglam bir varhk haline getiriyorduk. Aym zamanda, her an, Sanchez Mosquera'nm saldmsma karst hazirhk yapiyor, ge«;lmesi ihtimali alan yollarda istihkamlar kuruyorduk.

26

Altos de Conrado

Mar Verde earprsmasim izleyen gunler <;ok hareketli gecti, Carpismayi arahksiz stirdiirmeye, diismani kratrrrp kusatmaya, yada cephe saldrrrlarmj; dayanmaya gticiimiizun heniiz yeterli olmadigim pekala biliyorduk. Bunun i«;lin de Hombrito Vadisi'nde guvenlik tedbirleri alrrken, savunmaya <;ekiIdik. Mar Verde'yc birkac kilometre uzakhktaki vadiye, Santa Ana'ya dogru uzanan ve Guayabo deresini asan yoldan gidilir. Guayabo deresi boyunca ilerleyerek guneye inip BoteUa Dagi'm gectikten sonra Mina del Frio'dan geJen yola saparak da gidilebilir oraya. Butun bu ulasnn yollarini iyice kontrola aldtk. Ell arada dusmanm ormandan geeerek baskin yapmasmi ve bizi gafil avlamasrm onlemek icin de, siirekli nobetei bulundurmarmz gerekiyordu. Aglrhklanmlzl La Mesa kesimindeki Polo Torres'in evine tasirmstik. Yarahlarirruzr da oraya gottirdiik. Aralarmda, ayagmdan yaralandigi icin ytirtiyemeyen Joel Iglesias da vardi, Sanchez Mosquera'um taburlarr Santa Ana'da

198

199

konakhyorlardt. California yolunda da bilmedigimiz bir hedefe dogru ilerleyen dusman taburlari vardi. Mar Verde ~arp1§masmdan dort bes giin sonra alarm verildi. Sanchez Mosquera'nm taburlari ilerliyordu; hem de ana yoldan. Santa Ana'dan EI Hombrito'ya uzanan en islek yoldan.- Hemen pusuda bekleyen adamlarnmza haber verdik. Maymlan yeniden elden gecirdiler. Kendi basnmza yaptigmuz bu ilk maymlarm pek ilkel bir atesleme diizeni vardi. Bir yaya bagh olan demir parcasi, yayi serbest brraktigirrnz zaman ileri frrhyor ve demir kapsule ~arpIYorduo Mar Verde ~arpl§masmda bir ise yaramayan bu maymlarm bu sefer de daha farkh bir sonuc vermedigini aynea belirtmeliyim. Birkac dakika sonra, ates sesleri kumanda mevkiimizden bile duyulmaya basladi, Maymlar patlamadIgl ve dusman olanca luziyla ilerledigi icin, bizimkilerin ricat ettikleri haberi geldi. Yaimz, geri cekllirken, diismana zayiat verdirmeyi de basarrmslar, Bize gelen bilgilere gore, oldiiriilen ilk dusman, uzun boylu, §i§llian bir cavusmus, Tegmen Enrique Noda He «El Mexicano», bir suvari takimma kumanda eden ve 45'lik tabanca tasiyan bu eavusa, yakm mesafeden Garand'lari ile ates etmisler. Adamm €§kali leonusunda ikisinin de ifadesi birbirini tutuyordu. Ama sonuc olarak, Sanchez Mosquera'nm taburlan bizimkileri geri cekilmek zorunda biraknusti. Iki hafta sonra, Brito admda bir koylii iyi kalbliligimizden otiirii tesekkiire geldi bize. Diisman onu takimm en onunde ytirUmeye zorlarms. Ve bu oliim yiir-iiyiiaiinde bizim ~ocuklarm nisan ahp kendisini vurur gibi yaptiklarrm acikca gormiis. 0 gun hie kimsenin olmedigini de ondan ogrendim. Ama Altos de Conrado'da olenler oldu.

Bulundugumuz yeri, elimizdeki boliik por~tik te~· hizatla savunmarmz gti~ oldugu icin, dogru dliriist siper bile kazmamis, Minas de Bueycito yolunu kesmek iein yaptigumz eski savunma hattiyla yetinmistik. Dusman ilerledikce pusuda bekleyen adamlarmus tehlikeye girdikleri iein, onlara da ~ekilmelerini emretmistik, Ortahkta kim seier kalmanustr, Sadece, koy koleularmm mallarmi gasbetmesine goz yummama kararmda olan, belki de el altindan diismanla bagIantisi bulunan bir-iki koylu vardi goriinlirlerde. Yavasca Altos de Conrado'ya uzanan yola ~ekildik, Burasi Sierra Maestra'nm yamnda ufacik bir tepe gibi kahyordu. Dorugunda da Conrado admda bir guajiro yasiyordu. Bu yoldas PSP (Sosyal Halk Partisi) nin Uyesiydi. Ta basmdan beri bizimle iliski kurmus vc pek degerli hizmetlerde bulunmustu. AUesini uzaclara yollamisti. Evde kimsesi yoktu, PUGU icin ne milkemmel bir yer l Eve acilan li~ patika vardi, Bunlar da ormamn ieinden gecerek tepeleri dolana dolana doruga kadar uzamyor ve tropik bitki ortilsiiyle tamamen ortliluyordu. Bu patikalarm disinda, evin her yam, tirmanmasi alabildigine tehlikeli sarp kayalar ve bas dondtiriicii ucurumlarla ~evriliydi. Agaclarm kesilrnis oldugu bir noktada yol genisliyordu. Sanchez Mosquera'nm saldirilarma karst koymak iein bieilmis kaftandi burasi, Birinei gUn, kli!;lik kuliibenin ocagina fitiIli iki bomba yerlestirdik, Bu elimizdeki en basit pusu imkamydi, yekilirsek, diisman muhtemelen eve girecek ve oeagi kullanacaktr, Bombalar kullerin altmda kuzu kuzu yatiyordu. Ocak yakildigt veya kor kondugu zaman fitillerin ates alacagim ve bombalarm patlayarak pek ~ok kisinin olti· miine sebep olaeagun hesaphyorduk. 'I'ahli bu daha sonra yararh olabilecek bir careydi,