1.

0 TARİFLER

Günümüzde İnşaat Mühendisliği Araştırma Alanları ve Faaliyetleri

Bugün inşaat mühendisliğindeki aştırmalar, klasik malzeme ve yapı (structure) alanından,
şantiye organizasyonu, prodüktivite, iş etüdleri, insan ilişkileri, teknolojik malzemeler ve
gelişmeler gibi alanlara üzerine kaymıştır. Ayrıca sosyal bilimlerin yardımı ile yönetici
kararlarına sayısal dayanak hazırlayan sistem (veya yöneylem) araştırması ağırlık kazanmıştır.
(Ders Kit. II / 16)

Mühendisliğin Tarifi ve Tanımı

Mühendislikte insan yaşamı, (doğada yerleşim çevresinde) kültürel ve ekonomik faaliyetler
ile bunların sağlanması çabalarına yöneliktir. Bütün bunlar, inşaat (tesisler) ile ilgili tasarım ve
yapım, inşaat mühendisi ve mimarın görevidir. Böylece amacı ve aracı insan olan inşaat
mühendisliği doğa, yapı ve insan arasında uyum sağlamakla yükümlüdür.

Mühendislik : insanları, örgütleme, yönetme, doğadaki malzeme ve gücü kontrol etme

sanatıdır. Yönetimin, mühendisliğin kaçınılmaz görevi olduğu dikkat çekicidir.

Bu gün mühendislik projeleri teknik, ekonomik, örgütsel (haberleşme), çevresel ve insan

sorunlarına etkin cevap vermeyi gerektirmekte ve toplum hayati sorunlarına (ulaşım, enerji,
haberleşme sistemleri v.s.) yanıtı, mühendislikten beklemektedir.

Mühendis nasıl davranmalıdır

Mühendis, şimdiye kadar düşünülenin aksine, kesin değil, etkin olmak zorundadır.
Mühendislik, her zaman gerekli ve mümkün olanla uğraşır. Çok ender mükemmele dönüktür.

Mühendisliğin 2 önemli parametresi

1- İster projeci ister yönetici olarak çalışsın, mühendis teknik işler kadar ve hatta (yöneticilik
halinde) bundan da daha önemle üzerinde duracağı konu insandır.

İşten ayrılan insanlar konusunda yapılan incelemeler teknik yetersizlik yanında, uyumsuzluk
büyük önem taşır.

Proje veya yönetiminde çeşitli insanlarla beraber çalışmak veya bunları yönetmek için
haberleşme (komünikasyon = iletişim) açısından yetiştirilmiş mühendis, kötü bir atmosferin
olduğu yerde bile diğer insanlarla geçinebilir ve çalışabilir.

Zira mühendis, herkesin yararına diğerlerinin görüşlerini öğrenmeye ve kendini eşvik eden
şeyleri düşünmeye hazır olmalıdır.

2- Yönetici mühendisin en önemli bir silahı da parasal görüşüdür. Maliyet ve projeyi bir
arada düşünemeyen mühendis, kendisine verilen görevin ancak yarısını yapabilecek
demektir.

2.0 ŞANTİYE ORGANİZASYONU

şantiye işletmeleri özelliği bulunan işletmelerdir. Diğer işletmeler göre yükümlülükleri
oldukça geniştir. Yapılacak yapının büyük çoğunluğu şantiyede üretilir. Ve kullanılan araçlar
ağır gereçlerdir; vinç, pompa, transmixer, v.b. gibi. Şantiye imalatında, birim fiyatlar önceden
saptanır, üretim aynı alan içinde yapılır. Görülüyor ki şantiye işletmeleri özel bir nitelik
taşımaktadır.
Üretimin amacı, faydalı mal veya hizmetin ortaya konmasıdır. Şantiye üretiminde mal ve
hizmet bir aradadır.
Hizmet : Büro – ofis çalışmaları (mühendislik ve mimarlık hizmetleri gibi)
Mal üretimi : Atölyede veya şantiye sahası (fabrika: prefabrike çalışma için)

Yalnız şantiye, öyle bir fabrikadır ki, üretimi bir defaya mahsus olup, üreteceği iş sınırlıdır.
- Üretim miktarı proje sınırları içindedir, proje dışı üretim, özel koşullarda yapılır.
- Üretim sonunda, kurulan tesis bozulur, şantiye tasfiye edilir.

Bu açıdan şantiye işletmesi devamlı değildir, geçicidir. Üretim bitiminde şantiye araç ve
gereçleri bir başka üretime kaydırılır.

– Üretim gereçleri (malzemeleri)

Şantiye üretiminde kullanılacak gereçler iki başlıktadır.
 Genel
 Özel
Genel malzemeler, tüm yapı üretiminde aynıdır. Özel ise, işveren firmanın talebine göre çok
çeşitli olabilmektedir.

İş programının önemi :
Şantiyelerde iş programları, iş alınmadan önce belirlenir. Ve imalat sırasında düzenlenir. Diğer
işletmelerde kullanılan makine kapasitesine göre bellidir. Bir defaya mahsus yapılır ve
uygulamaya çalışılır. Şantiyelerde işin yapısına (iş programına göre) ekipman alınır.
– İşe göre ekipman

Üretim koşulları
Şantiye ortamında, üretim koşulları işveren tarafından verilir. Koşullar saptanmış (çok üretim
dışı istek olmazsa) olduğundan, şantiye işletmesi bu koşulları yerine getirecek araç ve
gereçleri bulmak zorundadır. Şantiyenin mevcut olanakları geliştirmek zorundadır.
– Bu var, ancak bu olur mantığı sürdürülemez.

İşin teslimi ve kabulü

Şantiye üretiminin alıcısı net olarak bellidir. Açıkçası arz ve talep saptanmıştır. Şantiye
yönetimi hizmetini kabul ettirmek ve teslimi yapmak zorundadır. Diğer işletmelerde olduğu
gibi her ürünün alıcısı vardır mantığı işlemez.

Sorumluluğun sınırı
Şantiye işletmesinin sorumluluğu geniştir. Tüketim mallarında hata olayı kaybolabilir. Fakat
yanlış üretim yapan şantiye yönetime, karşılayacağı cezai sorumluluğu taşır. Hatalı ürünün
sorumluluğu, bir ömür boyu taşınır (deprem gibi).

Yapı Üratimini Oluşturan Unsurlar

Bina üretimi için gerekenler;
1) Gereç (Malzeme)
2) Araç (Makine)
3) El Emeği (İşçi)

1) Gereç (Malzeme) :
İki türlü elde edilmesi söz konusu,
– Doğadan olduğu gibi
 – Üretilerek elde edilmesi
Bu üretim direk doğadan alınması yada başka üreticilerden temin edilmesiyle olur.
Doğadan elde etmek : Taşocağı satın almak, işletmek
Başka üretici : Hazır betonun bir diğer üreticiden alınması

2) Araç (Makine) :
İki türlü makime temini mümkündür.
a) Makineye sahip olma
b) Makineyi kiralama
Şantiyelerde işlerin periyodu önemlidir ve makinenin ekonomik ömrü ön planda gelişir.

3) El Emeği (İşçi) :
Şantiye üretiminde el emeği her noktada önem taşır. İki türlü sağlanır.
a) Emanet işçi
b) Götürücüler (Taşeron ve işçiler)

Bu unsur şantiyede önem taşır. Yalnız şantiye üretiminde organizasyon, devamlı değildir,
yöneticilere zaman zaman ihtiyaç vardır. Bu nedenle programlar üretime göre ayarlanır.

BİNA ÜRETİMİNİN ETKİ PARAMETRELERİ

Hiçbir üretimde, bina üretimi kadar çok çeşitli kalemlere ihtiyaç yoktur.

Bina üretiminin kesin hesabı incelenirse, yüzlerce üretim pozunun bulunduğu görülür. Her
pozun bir çok kalemden üretildiği anlaşılır.

Örneğin, bir beton eleman üretimi (kiriş, kolon v.s.) için malzeme olarak, kum, kırmataş
(çakıl), çimento, su, kereste, çivi, donatı’ya (demire) ihtiyaç var. İşçilik olarak, betoniyer,
vibratör, kaldırıcı vinç, transmixer, transit araçlar gerekmektedir. Tüm bu, malzeme, işçilik ve
araç temini sonunda üretilen bir kolon, kiriş veya döşemedir. Bunlar ise bina üretiminin ufak
bir parçasıdır.

Yapı üretiminin iş sırasının bir birine bağlılığı

Üretim ne olursa olsun, üretimi elde etmek için belli sıraların geçilmesi beklenir. Her aşama
bir birini izler ve beklemez.

Bina üretiminde aşamalar çok karışıktır ve iç içedir. Üretim kalemlerinin çokluğu, geniş iş
programlarını gerektirir ve sürekli koordinasyon ister.

Her kalem belli sırada ve düzende yürütülür. Aksinde üretim maliyeti artar.

Temel kazısı sonrası, kalıp ve demir işi beraber yapılır. Betona geçilmeden topraklama
yapılması zorunludur. Gerekirse drenaj ve borulama işleri takipte yerini alır.

Şantiye organizasyonu
Şantiye organizasyonları özel önem taşıyan üretim yerleridir ve üretim sırasında pek çok
parametreye bağlı gelişir. Bu organizasyonu ikiye ayırabiliriz.
1. Genel kuruluş organizasyonu
2. Şantiyenin işlemesi organizasyonu

1. durum genel kuruluş organizasyonudur. 2. durum çok büyük seçenekleri beraberinde getirir.
Şantiye organizasyonunda,
1. İşin süresi
2. Mevsimler
3. Program devreleri
4. Aylık devreler
5. Haftalık işler
6. Günlük işler
için organizasyon yapılması gerekmektedir.

Şantiye Koşulları
- Doğa Koşulları :
Şantiye üretim yeri açık havadır (prefabrike elemanlar hariç). Üretim sırasında doğa
koşulları önem taşır.

- Ulaşım Koşulları :
Buna göre şantiyeler ikiye ayrılır.
a) Şehir içi şantiyeleri
b) Şehir dışı şantiyeleri

Şehir içi şantiyeleri, problemli alanlardır, özel izinler gerekir, kamu örgütleriyle sürekli iş
birliği gerekir. (Yükleme, boşaltma, beton dökümü gibi) Komşulara verilecek zarar büyük
ekonomik kayıplar oluşturur.

Şehir dışı şantiyelerinde, ulaşım sorunlarıyla karşı karşıyadır. Bunlar ekonomik masraflarını
arttırır. İşin organizasyonu için şehir dışı şantiyeler (konuma göre) tercih edilir.

- Kontrolün Üretimle Beraber Yapılması:

Alıcısı tarafından sürekli kontrol edilen ürün sayısı oldukça azdır. İnşaat üretiminde hatalı
yapı üretimi, üretim sırasında saptanır ve düzeltilir. Bu nedenle bina üreticileri yoğun ve
yorucu çalışma içindedirler.

- Üretim Sırasında İş Gücünün Çeşitliliği

Yapı üretiminde, iş gücü çok çeşitlidir. Sanayi üreticisi aynı işçiyle kalifiye edene kadar
çalışır. Yapı üreticisi, işleri geçici olduğundan kalifiye işçiyi almak, kısa zamanda eğitip
çalışmak zorundadır.

Şantiye işletmeleri her seferinde yeniden kurulan organizasyonlardır. Deneyimler işletmenin

ilerlemesini sağlar. Her iş birbirinden farklı gelişir. Genel işletme aynı olmasına rağmen özel
durumlar çoktur.

Her iş için deneyimli kalfa – usta ve işçi ekibine ihtiyaç vardır. Her işletmenin kendine has
yönetim biçimi olacaktır.

Şantiye Genel Organizasyonu

Yapı : Çevremizde yer alan, toprak üstünde veya altında, su içinde yapılmış geçici veya
sürekli olan en ilkel kulübeden en karmaşık bina, yol, köprü, baraj, müze, mabet, sığınak gibi
hatıra gelebilecek bütün eserlere YAPI denir. Yapıların imal edildi yer ŞANTİYE’dir.
Şantiyeler çoğunlukla umulmadık terlerde (bir düzlükte veya sarp kayalıklarda), kar, yağmur,
rüzgar ve çamurun ortasında olabilir. Fakat kısa zamanda umulmadık eserler meydana
getirirler. Çok katlı oteller, köprüler, viyadükler gibi. Her yapı, onu yapan eser sahibine aittir.
Yani şantiye mühendisinin.

RESMİ ve ÖZEL KURUMLAR

İdare : Gerek kamu kurumları gerekse özel sektör yapım işlerini bir müteahhide ihale yoluyla
yaptırırlar. Kamu veya özel kurumun işi yaptırmasıyla beraber işi yaptıran ve kontrol eden
kurum İDARE olarak adlandırılır.

Bayındırlık Bakanlığı Bayındırlık İşleri Kontrol Yönetmeliğinin 2. Maddesinde; işin ihalesini

yapan, sözleşmeyi akteden iş sahibi tüzel kişiliği haiz daire veya kuruluş İDARE olarak
tanımlanır.

Müteahhit (Yüklenici) : İdarenin ihale yolu ile verdiği herhangi bir işi, sözleşme ve eklerine
uygun olarak bizzat kendisi veya taşeronları eliyle yaptıran gerçek veya tüzel kişiye müteahhit
denir.

Taşeron : İşi doğrudan doğruya idareden almayıp, işin tamamını veya bir kısmını ikinci el
olarak, müteahhitten almak suretiyle, esas sözleşmeye uygun şekilde yapıp gene müteahhide
teslim eden firmaya taşeron denir.

İşçi, işveren, işyeri, işveren vekili

İşçi : İdare, müteahhit veya taşeronların verecekleri işleri malzemesiz olarak yapan kalfa,
ustabaşı, usta ve amelelere işçi denir. İşçiler verilen işleri bir hizmet akdine dayanarak ve
ücret karşılığı yaparlar.
(1475 sayılı iş kanunun 1. maddesi)

İşveren : İşçi çalıştıran tüzel veya gerçek kişiye denir.

İşyeri : İşin yapıldığı alan işyeridir.
İşveren vekili : İşyerinde işveren adına hareket eden ve işin, işyerinin yönetiminde görev alan
kimselere işveren vekili denir. İşveren vekilinin her türlü hal ve hareketlerinden işveren
sorumludur.

İş kanunun kapsamına giren bir inşaatta yukarıda ifade edilenlerden başka, idare, müteahhit,
veya taşeronlar tarafından kendileri ile işin yürütülmesi ili ilgili bir hizmet akdi yapılarak,
ücret ödenen mimar, mühendis, muhasebeci, veznedar, mutemet, sürveyan, ambarcı, puantör,
aşçı, garson, odacı olarak çalıştırılan kimselere de İŞÇİ denir.

Eğer şantiyede çalışanlardan biri, işveren (idare), müteahhit veya taşeron adına hareket
ediyorsa ve yönetimde görev almış bulunuyorsa bu kişi işveren vekilidir.

İDARENİN
Teknik ve İdari Teşkilatları
Devlet eliyle yürütülmesi gereken yapı işleri çeşitli Bakanlıklara bağlı genel müdürlük ve
kuruluşlarca yapılır.
Bunlardan bazıları;
Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Köy İşleri Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’dır.
Bu Bakanlıklara bağlı genel müdürlükler;
İnşaat Müdürlükleri, İnşaat Emlak Dairesi Başkanlığı (MSB)

Ayrıca işi yaptıran (Yapı işleri) her bakanlığın bünyesinde yaptırılacak işin özelliğine uygun
olarak uzmanlaşmış dairelerde kurulmuştur.

İşler bakanlık tarafından ihale edilebileceği gibi yerel kuruluşlar ile de yaptırılabilir.

ÖRNEK :
 Bayındırlık ve İskan Bakanlığına bağlı müdürlükler
• Yapı işleri genel müdürlüğü
• Karayolları genel müdürlüğü
• Demiryolları, limanlar ve hava meydanları inşaatı genel müdürlüğü
• İller bankası genel müdürlüğü
• Afet işleri genel müdürlüğü
 Köy İşleri Bakanlığına bağlı müdürlükler
• Köy hizmetleri genel müdürlüğü
Bu müdürlükler işlemlerin kolay izlenip kontrol edilmesini sağlamak için bölge müdürlükleri
kurmuşlardır.
DSİ’lerine ait 25 bölge müdürlüğü mevcuttur.

Yapı İşleri Bölge Müdürlükleri

Bu müdürlükte mevcut eleman ve görevleri

İnşaat Müdürü ve Yardımcıları

Bağlı oldukları müdürlükte işleri karara erdirmek, iş görevlendirmesi yapmak, toplantılar
yaparak işin durum takibini raporlandırmak.

Teknik Büro
Her uzmanlık dalı için bir büro şefinden oluşur. İşin büyüklüğüne bağlı, mühendis, mimar,
teknisyen ve ressamlar bulunur.

Bu büroya bağlı,
Mimari Büro : Arazi şehircilik etüd ve projelerini hazırlamak, mimari proje ve detay
resimleri yapmak.
Statik Büro : Statik ve betonarme projelerini hazırlamak.
Tesisat Bürosu : Sıhhi tesisat, kalorifer tesisatı, asansör ve elektrik tesisatı işlerine ait proje
ve hesapları hazırlamak.
Keşif ve Metraj Bürosu : Yapının tahmini keşif, metraj, keşif özeti, özel ve fenni
şartnameler, sözleşme taslağı hazırlaması gibi ihale ile ilgili evraklar
üzerinde yoğunlaşır.

Kontrol Amirliği (Departmanı) : Bu bölümde her uzmanlık dalı için mimar, mühendis ve bir
kontrol amiri bulunur. Büro, şantiyelerle ve müteahhit ile yakın ilgili çalışır.

İşlerin ihalesi, müteahhit sözleşmeleri, hak edişlerin tetkiki ve ödenmesi. Şantiyelerde büroya
bağlı kontrol gruplarıyla koordinasyon sağlanması, malzemelerin alım satım işleri, iş
programlarının denetlenmesi. Anlaşmazlık halinde hakemlik etmek.
Kontrol Şefliği :
Şantiyelerle direk ilgili bu kurum kontrol amirliğine veya direk inşaat müdürlüğüne bağlıdır.

Kadrosu bir kontrol şefi, yardımcısı, kısım mühendisleri ve yeterli ölçüde çeşitli branşlarda,
sürveyan, memur’dan oluşur.

İşlerin projelere ve sözleşme koşullarına uygun yapılıp yapılmadığını denetlemek, hak ediş
raporlarını hazırlamak iş programlarının kontrolünü yapmak, fiyat tutanaklarını düzenlemek
ve iş bitiminde kabullerde hazır bulunmak.

Hesap İşleri Müdürlüğü

Hesap işleri müdürü ve memurundan oluşur. Görevleri, yapı ile ilgili her türlü alım satım
işleri, hak ediş raporlarının incelenmesi gibi.

MÜTEAHHİDİN
TEKNİK ve İDARİ TEŞKİLATI
a) Müteahhit Firma veya Kişi
Müteahhit birkaç kişiden kurulu bir firma, bir şirket veya bir tek şahıs olabilir. Yüklendiği işin
önemine ve büyüklüğüne göre kendi sorumluluğu altında olmak üzere kuracağı teknik ve idari
bir kadro ile işi yönetir, yürütür. İşin büyüklüğüne göre, emrindeki teknik ve idari yardımcılar
ile inşaata gerekli malzemeyi ve işi yapacak ekibi temin eder. İdare ile gerekli temasları
yaparak, gereken kararları alır. Yapılan işte emrindeki ekibiyle beraber sorumluluk taşır. Bu
nedenle iş emniyetine gereken önemi vermek zorundadır.

Özetle, almış olduğu işi sözleşme ve eklerine göre süresi içinde tamamlayarak, idareye
kabullerini yaptırıp teslim etmek için gerekli her türlü faaliyette bulunur.

b) Şantiye Şefliği
Müteahhit adına, alınan işin teknik uygulama ve idaresini yapar. İşin proje, şartname ve detay
resimlerine uygun olarak yapılmasını sağlar.

İşin büyüklüğüne göre bünyesinde mimar, inşaat, makine, elektrik mühendisleri ve alt uzman
kadroları yeterli oranda bulunur.

Kontrol şefliği ile devamlı temas halinde çalışan şantiye şefli, uygulanacak projelerin (statik,
tesisat, mimari v.b.) uygunluğunu teferruatlarıyla beraber inceler malzeme ve işçilik
durumunu, seviyelerini, şantiye süresini (gerekli iş programlarıyla), kuruluşunu kararlaştırır.

İşe başlarken, şantiyenin işçi barakalarını, malzeme ambarlarının yerlerini, yolların giriş ve
çıkışlarını tespit ederek kararlaştırır. Şantiye görev yönetimini ve sorumlulukları netleştirir.

Şantiye sahasının çevrilmesi, elektrik, su ve diğer enerji ihtiyaçlarının sağlanması için lokal
makamlardan gerekli izin sağlanmasını sağlar.

c) Muhasebe ve Yönetim Birimleri

Muhasebe ve yönetim grubu, şantiye için gerekli malzemelerin ve işçilerin temini, ücret
işlemleri, sigorta ve vergi takibini yapar.
 Küçük Çaplı Bir Şantiye Örgütü

Şantiye Şefi

Muhasebe Taşeron
Kalfa
ve Satınalma İşleri Ekipman ve İşçi

Usta, İşçi Koltuk Ambarı

Herşeyin şantiye şefine bağlı, tek adam sorumluluğunda giden ve her elemanın şantiye için
olmazsa olmaz sorumluluğu vardır.

Müteahhidin sorumluluk ve yetkileri, şantiye şefi tarafından icra edilir.

Şantiye Şefliği

Kalite Kontrol Şantiye Şefi Şantiye Şefi Yard.

Muhasebe Şefliği Kısım Grup Şefleri Teklif ve Kesin

(İnşaat, Mekanik, Elektrik, Proje Grubu
ve Satın Alma Hesap Şefliği
Havalandırma gibi)

Ambar Mekanik Grup Teklif Hazırlama Mimari ve Statik

Şefi Oparatör, Şöför, ve Grubu Proje Grubu
Teknik Destek Grupları

Koltuk Ambarı Yağcılar Kesin Hesap

Şefliği

Kamp Amirliği ve Saha Üretim Birimleri

Teknik Hizmetler Grubu Tekniker ve Kalfalar

Usta ve
Muhasebe Grubu Düz İşçi

Puantörler Atölye Grubu

Tekniker, Kalfa
Satın Alma ve Düz İşçiler

Kapsamlı şantiye gruplarında, hizmetler ve görevler kişilerin sorumluluk birimlerine göre

kesin olarak ayrılır. Artık kişilerin değil görev yerleri ve bunlara bağlı hizmet grupların ön
planda olan karmaşık bir örgütleme ortadadır.

KONTROL ŞEFLİĞİ
İşveren (yapı sahibi), diğer imalat sektörlerinde olduğu gibi işin sonunda imalatı inceden
inceye tetkik ederek işi olmaz! İnşaat işletmelerinde imalat sırasında yapılacak hatalar
müsaade edilmezse imalat sırasında belirginliğini yitirir ve zaman içinde ortaya çıkarak (yapı
kullanımında), çok büyük manevi ve maddi zararlara sebep olabilir. Bunların yapımı, uzun
süren kamu davaları ve büyük kayıplara neden olarak tekrar gelişir.
Bütün bu nedenler işverenin, işin gelişimi sırasında ve her türlü imalat sırasında, kendi yapısı
içerisinde uzman kişi yada kuruluşları barındıran bir kontrol biriminin işe işveren adına
nezaret etmesini zorunlu kılar. Müteahhitlerde bünyelerinde kendi iç kontrol sistemlerinin
(işveren talimatlarına esas olarak) tesis edilmesini sağlayan birimler kurarlar. Bu birimlerde
işveren denetiminde, kontrollü bir biçimde çalışır.

Yapı Kontrolünün Çeşitli Birimleri

Küçük işlerde, işveren, işin kontrolünü ya doğrudan doğruya kendisi yapar ya da kendi mimar
veya mühendislerini kullanır.

Büyük işlerde, iş yerine bir kontrol mühendisi tayin edilir. Bir kontrol mühendisi ya tek başına
veya bir teşkilat ile yapı işlerinin başarılı bir şekilde gelişmesi için gereken tedbirleri alır.

Organize edilmiş büyük işlerde, kontrol amirliği kurulur. Bu grup şartname, sözleşme ve
projelere uygun olarak, müteahhitle birlikte işin imal edilmesi, kabullerin yapılması ve işin
kesin hesabının çıkarılmasına kadar işi takip eder.

Bu kontrol şefliği kadrosunda

• Kontrol şefi Şantiye Tek.
• Kontrol şefi yardımcısı TH 375 551
• Saha, proje ve tesisat kontrol mühendisi
• Kontrol teknisyenleri
• Kesin hesap uzmanıları teknisyenleri ve teknikerleri
bulunur.

Kontrol şefliği işveren firmada yapı şubesine bağlı, kamuda ise inşaat müdürlüklerine bağlı
bulunur.

UYGULAMANIN TEKNİK KONTROLÜ, İŞ VE MALZEMENİN KALİTE

MUAYENESİ
Kontrol mühendisi, inşaatın iş programına ve sözleşme hükümlerine uygun bir şekilde iyi bir
nitelikle ve zamanında bitirilmesi ve işverene teslim edilmesinden sorumludur.

Bu noktada amaca ulaşabilmek için

• Yapının, inşaat aktivitelerini işin başında, gelişmesinde ve sonunda projedeki
koordinatlarına uygun oturmasını sağlamak ve müteahhidin her türlü ölçümün
tetkikini, harita grup ve teknikerleriyle beraber sağlamak.
• Şantiyeye gelen malzemenin niteliğini kontrol etmek, proje derlerine ve ilgili şartname
ve standartlara uygunluğunu sağlamak. İşverenin sağladığı malzemeleri, müteahhide
teslim ederek kullanımını sağlamak.
• İmalat sırasında olacak her türlü aktiviteyi izlemek. Proje ve şartnamelere
uygunluğunu teyid etmek. Başlıca işler;
o Temel zemini ile ilgili etüdleri yaptırmak, sonuçları kontrol ederek, kabul
etmek.
o Beton döküm işleri.
o Demir (donatı) ve kalıp planlarına onay vermek.
 o Beton sınıfına uygun karışım dizaynını hazırlatarak, homojenliğini ve
sürekliliği sağlamak (numune alarak).
o İşlerin zamanında yapılmasına imkan sağlayacak her türlü ortamı sağlamak,
gerektiğinde bağlı olduğu birimlere (işveren grubu) harekete geçmek.
o İşlerin uygulanmasında, mühendislik bilgileri esas alınarak olabilecek işlerin
yapılmasını sağlamak.
Zaman zaman bazı işler kontrol mühendisliğince yürütülür.
• Sinyalizasyon, trafik işaretleri, enerji ve telefon irtibatları.
• İşlerin öngörülen programlara göre uygun ve eş zamanlı yapılması, gerektiğinde ön
görülen i programlarının tekrar revizyonlarla düzenlenerek hazırlanmasının istenmesi.
• Firmaların yönetim organizasyon şemalarının takibi. Doğru işe doğru adam
prensibinin uygulanması.

BİRİM FİYAT TARİFLERİ VE FENNİ ŞARTNAME

Metraj
Bir yapıyı meydana getirecek elemanların m, m2, m3, kg, adet olarak miktarlarının tespit
edilmesi işlemine metraj denir.

Yapının inşaatı ilerledikçe ve bitiminde ilk ve son kesin metrajlar hazırlanır.

Her yapı elemanının ölçü tarzı, Bayındırlık Bakanlığı genel şartnamesi ve fenni
şartnamelerinde belirtilmiştir.

Birim Fiyat
İlk metraj işi yapılırken, bir taraftan da yapılacak olan her yapı elemanının hangi
malzemelerde ve hangi şartlarda yapılacağı bir şartname halinde hazırlanır. Yapılacak işin
hiçbir düşünceye mahal kalmaksızın yapılabilmesi için, malzeme ve yapılış şekli en küçük
ayrıntısına kadar burada belirtilir.

Çok ayrıntılı hazırlana bu şartnameye Birim Fiyat Tarifleri denilir. Bu işlerin altındaki
faaliyetlerde ayrıntılı ifade edilir.

İş kademelerine göre bu şartnameler, devlet için ayrı ayrı hazırlanmaktan ziyade, Bayındırlık
bakanlığı tarafından kitapçıklar hazırlanmıştır. Yeni ekipman ve malzemeye nedeniyle, bu
kitapçıklar her sene yenilenir ve ek olarak basılır.

Genel olarak devlet tarafından yaptırılan yapılarda kullanılacak malzemelerin hangi cinsten
olacağı ve imalatın hangi şartlarda yapılacağı hususları, bayındırlık bakanlığı tarafından
hazırlanan Yapı İşleri Umumi Fenni Şartnamesi’nde belirtilmiştir.

Birim Fiyat Örneği : 350 Dozlu demirsiz beton için (1 m3)

0.500 m3 elenmiş kum (Poz No: ……)
0.700 m3 elenmiş kırma taş (Poz No: ……) 350 Dozlu demirsiz
0.240 m3 su (Poz No: ……) beton
350 kg çimento (Poz No: ……) Sıra : 89
İşçilik giderleri (üretim, bakım) Poz No: 16.003
Ekipman giderleri (hazırlama, taşıma v.s.) 1 m3, TL
Müteahhit karı ve genel giderler

Toplam : 1 m3, 350 dozlu demirsiz beton için birim fiyatıdır.

FİYAT ANALİZİ VE BİRİM FİYAT
Üretimi yada inşası düşünülen her yapı elemanının maliyetini hesaplamak için kullanılacak
elemanın birim fiyatını bilmek gerekir. Bu amaç için fiyat analizi yapılır.

Fiyat Analizi :Yapılacak işin fenni şartnamesinde tarif edilen miktardaki malzemelerin kendi
özel fiyatlarına göre tutarları ayrıca bu işi yapmak için gerekli işçilik giderleri (adam/saat),
ekipman giderleri (ekipman/saat) dikkate alınacaktır.

İlave olarak malzeme kayıpları, işgücü ve ekipman kayıpları gibi masraflar ve müteahhit karı
ilave edilir. (~ % 30 veya kabul edilen değer)

Bu hesaplar dikkate alınırken, malzeme, işçilik ve ekipman için piyasa rayiç değerleri
bilinmelidir. Bu değerler belediye, ticaret odası v.b. kuruluşlardan o yıla ait bedel değerleri
sorularak tespit edilmelidir. Aksine fiyat analizi yanlış olur ve istenilen sonuç alınamaz.

ÖRNEK
300 Dozlu demirli beton (Kırmataş ile)
Poz. No : 16.032 Ölçü Birimi : m3

Poz No Malzeme Ölçü Miktar Birim Fiyat Tutarı

04.006/b Kum m3 0.600 20 M. 12 M.
04.005/b Kırmataş m3 0.800 20 M. 16 M.
04.008 Çimento kg 300 0.2 M. 60 M.
04.031 Su m3 0.200 0.1 M. İhmal
Toplam : 88 M.

İşçilik ve
Poz No Ölçü Miktar Birim Fiyat Tutarı
Ekipman
01.015 Beton ustası Sa. 1.00 10 M. 10 M.
01.501 Düz işçi Sa. 10.00 5 M. 50 M.
03.524 Betoniyer Sa. 1.00 20 M. 20 M.
03.527 Vibratör Sa. 1.00 5 M. 5 M.
Toplam : 85 M.

Malzeme ve işçilik tutarı : 173 M

≅
% 30 Müteahhit kar ve genel giderleri ( ) : 52 M
1 m3 betonun genel fiyatı : 225 M olacaktır.

Bu şekilde bütün iş kısımları ayrı ayrı analiz edilerek birim fiyatlarını bulmak analizin
gayesidir. Bu çalışmalarda her yıl Bayındırlık Bakanlığından yayınlanan birim fiyat listeleri
dikkate alınır.

Şayet birim fiyat listelerinde herhangi bir ürünün değeri yoksa, karşılaştırmalı analizler
düzenlenerek tecrübelere göre işler için fiyat verilmelidir.

KEŞİF VE 1. KEŞİF CETVELİNİN HAZIRLANMASI

Genel olarak keşif, bir yapının ne kadar para harcanması ile yapılabileceğinin veya
yapıldığının hesap edilmesi işlemidir.
Yapıya başlamadan önce, yapının mal olabileceği bedeli yaklaşık olarak hesap etmek için
yapılan keşfe “Birinci Keşif”, yapı yapıldıktan sonra, ne kadar para harcanması ile yapıldığını
kesin olarak hesap etmek için hazırlanan keşfe, “İkinci Keşif” veya “Son Keşif” denir.

Metraj, bir yapının plan ve projeleri üzerinden ölçülerek, yapıyı oluşturacak yapı
elemanlarının cins ve miktarlarının belirlenmesidir. Metraj cetvellerinde miktarları belirlenmiş
yapı elemanlarının tespit edilen değerleri, birim fiyat cetvellerinde yazılı olan değerlerle
çarpılarak bütün yapı elemanları için sıra ve Poz No’larına göre bir cetvel hazırlanırsa, yapı
elemanlarının bedelleri toplam olarak bulunmuş olur. Buna nakliye bedelleri ilave edilirse
yapının mal olacağı bedel yaklaşık hesap edilmiş olur. Nakliye değerleri Bayındırlık
Bakanlığı Genel Taşıma Şartnamesi’nden alınabilir.

Yapı mal oluş fiyatı = Metraj Cetvelleri x Birim Fiyat Cetveli + Nakliye
(Yapı Öğelerinin Miktarları) (Yapı Öğelerine Göre Sıra ve Poz No’lu.)

1. Keşif Özeti : Yapıda kullanılacak malzemeden her birinin, miktarıyla birim fiyatının
çarpılıp bulunan sonuçların SIRA ve POZ NO’larına göre alt alta yazılarak son kısmına da
bazı malzemelerin nakliye bedellerinin ilave edilmesiyle hazırlanan cetvele 1. Keşif Özeti
Cetveli denir.

Genellikle Devlet eliyle yaptırılacak yapılar, 1.Keşif Özetinde belirlenen miktar üzerinden
ihaleye çıkarılır.

Teknik bürolar hazırladıkları proje, keşif özeti ve fenni şartnameleri, KONTROL

AMİRLİĞİ’ne iletirler.

Kontrol amirliği, şantiye ve müteahhitlerle ilgili özel şartname, sözleşme taslağı, eksiltme
ilanı işlerini hazırlayarak ihaleye çıkartır.

Özel Şartname
İhaleye çıkarılan yapı işi ile ilgili özel şartname, işin teknik yönleri dışında kalan idari
hususlardan bahseder. Burada, işin önemine göre,
• Kurulması gereken teknik kadro
• Kullanılacak makine ve vasıtaların cins ve miktarları (Betoniyer, Konkasör, Buldozer,
Ekskavatör, Kamyon, vinç, jeneratör, v.s)
• Şantiye sahasının tahta perde veya tel örgü ile çevrilmesi
• Şantiye binaları ve kontrol şefliği için yer temini ve su, enerji sağlama
• İş ve işçi emniyeti
• İdarenin vereceği alet ve vasıtalar
• Vergi ve harç pulu ödemeleri, devlet dairelerinde iş takibi etraflıca açıklanır.

EKSİLTME İLANI
 İhaleye çıkartılacak yapı işinin kime ait olduğu, ad, yer ve tahmini keşif bedeli.
 İhalenin nerede, hangi tarih ve saatte yapılacağı, ihalenin şekli, girecek kişi veya firma
koşulları.
 İhaleden önce verilecek teknik personel ve ekipman belgeleri. İhale evraklarının nereden
alınacağı, geçici ve kesin teminat miktarları, ilgili kanun hükmü (2886 sayılı ihale
kanunu) yazılır.
İHALE HAZIRLIKLARI
Şahıs veya idareler, yaptırmayı tasarladıkları bir işi müteahhit eliyle yaptırmak için bu işe ait;

Proje, metraj, keşif, şartname, sözleşme taslağı ve diğer bilgileri içeren ihale dosyasını ilgili
birimlerde hazırlatarak yaptırılacak işin gazete ve diğer kurumlarla ilan edilmesi ve ilgili
evrakları isteklilerin incelemesine hazır duruma getirmelidirler.

Yapılacak işler, devlet ihale kanunu 2886 sayılı yasaya uygun olarak şu başlıklarda yapılabilir.
a) Birim Fiyat Usulü
b) Götürü Bedel Usulü
c) Anahtar Teslim Usulü
d) Maliyet + Kar Usulü

İHALE ÇEŞİTLERİ

Birim Fiyat Usulü : Hazırlanmış olan, ilk keşifte her iş çeşidinin birim fiyatı verilerek ihale
yapılır. İşi alacak müteahhit işi % kaç eksik veya fazla yapabileceğini teklif eder. Buna göre
yeniden uygun liste hazırlanır ve hak edişler buna göre yapılır. Bu usule Birim Fiyat Usulü
denir.

Götürü Bedel Usulü : ihaleye çıkartılacak iş, her yapı elemanı için ayrı ayrı ölçülerle
hesapları yapılmayıp iş grubunun bir bütün olarak teklif edilmesidir. Bir binanın kendisi veya
tesisat işlerinin götürü bedel usulü ile teklif edilmesi gibi.

Anahtar Teslimi Usulü : İhale edilen işin, (bütün iş gruplarının) sözleşmeye uygun olarak
yapılıp teslim edilmesi şartıyla yapılan teklif.

Maliyet + Kar Usulü : Malzeme veya işçi piyasasının istikrarlı olmayışı, sürekli zam
yapılması, karaborsanın hakim olduğu ortamda işveren ve yüklenici sürekli anlaşmazlık
içinde olur. Bu durumda önerilir. Sistemin esası;
 Müteahhit yapının inşaat işini yürütecek ve bitirecektir.
 Yapının üretimi boyunca malzeme ve işçilik giderleri işveren tarafından önerilecek
 İş bitiminde veya sözleşmeye göre, yapının mal oluş bedeli üzerinden tespit edilen %
değer, işverevce müteahhide ödenecektir.

İHALE USULLERİ
2886 sayılı Devlet İhale Kanunun 35. maddesine göre ihale usulleri aşağıdaki şekilde yapılır.
a) Kapalı teklif usulü
b) Belli istekliler arasında kapalı teklif usulü
c) Açık teklif usulü
d) Pazarlık usulü
e) Yarışma usulü

a) Kapalı teklif usulü

Bu usulde teklifler yazılı olarak yapılır. Teklif mektubu zarfa konur, üzerine isteklinin adı,
soyadı, tebligata esas olarak gösterdiği açık adresi yazılır. Zarfın yapıştırılan yeri istekli
tarafından imzalanır ve mühürlenir.
Bu zarf, geçici teminat ait alındı veya banka teminat mektubu ve istenilen diğer belgelerle
birlikte ikinci bir zarfa konarak kapatılır. Bunlar ikinci bir zarfa konulur, dış zarfa isteklinin
adı, soyadı, açık adresi ve teklifin hangi işe ait olduğu yazılır.

Teklif mektubunun istekli tarafından imzalanması ve bu mektuplarda, şartname ve eklerin

tamamen okunup kabul edildiğinin belirtilmesi, teklif edilen fiyatın rakam ve yazı ile açık
olarak yazılması zorunludur. Yapılacak indirimin %’si net olarak verilir.

Bu anlatımlardan, her hangi birine uygun olmayan veya üzerinde kazıntı, silinti veya
düzeltme bulunan teklifler red olur ve hiç yapılmamış sayılır.

İhale kanunun, 37, 38, 39, 40, 41, 42, 43. maddeleri kapalı zarf usulünün nasıl yapılacağını
göstermiştir.

b) Belli istekliler arasında kapalı teklif usulü

İhale kanunun 44. maddesine göre ; Uçak, harp mühimmatı, askeri tesisat savunma sanayi,
enerji santralleri, barajlar, demiryolları, karayolları, özelliği bulunan yapım işleri, teknik önem
taşıyan sanat işleri, kentlerin harita, nazım ve imar planları, su, kanalizasyon v.s. işlerinin
ihalesi, diğer ihale usullerinin yerine teknik yeterlilikleri, güçleri idarece kabul edilmiş en az
üç istekli arasında kapalı teklif usulü ile yaptırılabilir.

Bu madde hükümlerine göre yapılacak ihalelerde, ihaleye katılacak isteklilerin isimleri

bildirmek suretiyle ilgili veya bağlı bulunan BAKAN’ın onayı alınmalıdır. Bu ihalede ilan
yapılması zorunlu değildir.

c) Açık teklif usulü :

İhale kanunun 45 ve 46. maddelerine göre, isteklilerin ihale komisyonları önünde tekliflerini
sözlü olarak belirtmeleri suretiyle yapılır. Ancak isteklileri ilanda belirtilen ihale saatine kadar
komisyon başkanlığına ulaşmak şartıyla 38. madde hükümlerine uygun olarak
düzenleyecekleri teklifleri, iadeli taahhütlü mektupla da gönderebilir. Yalnız bu teklif son ve
kesin olarak kabul edilir. İhale kanunun 47, 48 ve 49. maddeleri bu usulle ihalenin nasıl
yapılacağını belirtmektedir.

d) Pazarlık usulü :
İhale kanunun 50. maddesine göre, pazarlık usulü ile yapılan ihalelerde teklif alınması belli
bir şekle bağlı değildir. İhaleler komisyon tarafından işin nitelik ve gereğine göre bir veya
daha fazla istekliden yazılı veya sözlü teklif almak ve bedel üzerinden anlaşmak suretiyle
yapılır.

Pazarlığın ne şekilde yapıldığı ve ne gibi tekliflerde bulunulduğu ve üzerinde ihale

yapılanların neden dolayı tercih edildiği pazarlık kararında gösterilir. Aynı kanunun 51.
maddesinde, hangi işlerin pazarlık usulü ile yapılabileceği maddeler halinde açıklanmıştır.

e) Yarışma usulü :
İhale kanunun 52. maddesine göre, idareler, her türlü etüt, plan, proje ve güzel sanatlara işleri
gerekli görüldüğünde yarışma ile yaptırabilirler. Bu işlerin mesleki kontrollük hizmetleri
projesi uygulanacak olan yarışmacıya pazarlıkla ihale edilir.

İhalenin Yapılaması ve Sözleşmenin İmzası

Belirli saate kadar teklif sahipleri tarafından verilip ihale komisyonuna gelen teklif zarfları,
ihale saatinde komisyon üyeleri tarafından tutanaklara geçirilmek suretiyle sayılır ve sıra
numaralarına göre açılır. Her açılan zarftaki evraklar incelenir, tamam olduğu görülürse
ihaleye katılabilir olarak tutanağa geçirilir.

Eksik görülenler yine tutanak ile ihaleye giremeyeceği yazılır. Bu iş tamamlanınca, her şeyi
tamam olan isteklilerin kapalı olan iç zarfları, isteklilerin önünde açılır ve tutanağa geçer.

Komisyon üyeleri kendi aralarında teklifleri inceler, en uygun teklifin hangisi olduğunu tespit
eder. İhale kanununa göre en uygun eksiltmeyi yapan firmaya ihalenin yapılmasına karar
verilir.

İhalelerde en düşük teklif, daima en uygun teklif olarak kabul edilmeyebilir. Çünkü uygun
teklif, gerçeğe en yakın olanıdır. Önemli olan işi düşük fiyatla ihale etmek değil işin selametle
yapılıp başarı ile sonuçlanması için gereken fiyatla verilmesidir.

Ucuz alınan işde, yüklenici zarar edecektir ve işin kalitesi bozulur. İş zamanında yapılmaz,
gecikmeler olur ve hatta sözleşmenin feshi yoluna gidilir. Buda hem işvereni hem de iş yapanı
bir çok yönden zarara uğratmış olur.

İhaleye karar verilince, durum teklif sahibine yazılı olarak bildirilir ve sözleşmeyi imzalaması
için davet edilir. İhale sonunda işin kendisine verilmesine karar verilmiş olan teklif sahibi
2886 sayılı kanunun 54, 55. maddeleri gereğince geçici teminatı kati teminata çevirmeye
mecburdur. İşi yapmaktan vazgeçerse, geçici teminat 2886 sayılı kanuna göre, 54. madde
gereği devlete gelir kaydedilir.

Sözleşme noter huzurunda imzalanır, gerekli harçlar yüklenici tarafından ödenir.

Kapalı zarf usulü ile yapılan arttırma ve eksiltmelerde ihaleye iştirak ederek talip
çıkmadığında yada taliplerin teklifleri ihale komisyonunca layık görülmediğinde, iş ya
yeniden ihaleye çıkarılır yada hazine (devlet) yararı varsa bir ay içinde pazarlık suretiyle
yapılır. 2886 sayılı kanunun 43. maddesi.

YER TSLİMİ VE İŞ PROGRAMI

Yüklenici ihaleyi alıp sözleşmeyi imzalayınca artık şantiye çalışmaları başlar. Bu noktadan
sonra şantiye şefliği ve kontrollük hizmetleri başlar.

Yer teslim tutanağı :

Sözleşmenin imzasını müteakip, bütün evrak ve işyeri yükleniciye teslim edilir. Bu durum,
tanzim edilecek ortak bir tutanakla tespit edilir. İş böylece işveren bürolarından şantiyeye
aktarılır. Artık iş merkezi şantiye olur.

Şantiye yerinin seçimi :

Şantiye sahası, ya iş alanında ya da bu arsa dışındaki geçici bir saha olabilir. Şantiye yeri,
mevsim koşullarından etkilenmemeli, sel, kayma gibi etkilerden uzak olmalıdır. Mevcut
yollara yakın olmalı. Temiz su ve atık su birimleri sağlanmalıdır.

İş programları :
Sözleşmenin imzalanmasından sonra bir hafta içinde yüklenici adına iş programı
düzenlenerek idareye verilmesi ve onaylatılması gereklidir. Bu programda yapılacak iş
cinsleri sıra ile yazılır. Her işin başlangıcı ve tamamlanacağı tarihler açık şekilde uygun iş
programlarıyla belirtilir. Çizelgelerle belirtilen iş programları, gerçeğe uygun olarak
düzenlenmelidir. İşveren ve yüklenici işin süresine finansman durumlarını buna göre ayarlar.
Aksamalar büyük zarar getirir.

Çubuk diyagramları genelde en çok kullanılandır. Microsoft Project bu konuda geliştirilmiştir.

Modern Planlama, programlama ve Kontrol Teknikleri

İnşaat projelerinin planlanmasında, uygulanmasında ve kontrol edilmesinde CPM ile PERT
kontrol teknikleri geniş ölçüde kullanım alanları bulmaktadır.

CPM, PERT ve sonraları BKN metodları, inşaat işlerinde, endüstride, bir çok alanda insan
gücü, makine, malzeme, para ve zaman gibi kaynakları en ekonomik olarak bir araya
getirmek suretiyle çok büyük yarar sağlamaktadır.

CPM (Kritik Yol/Yörünge Yöntemi)

Her iş veya faaliyet bir çok ok ile gösterilir. Oklar bir düğümde başlayıp başka bir düğümde
biterler.

ÖRNEK
İş Önceki iş A
A Yok 1 4 C 5 E 6
B Yok B
C A, B 2
D
D Yok 3
E C, D

Her düğümün bir numarası vardır.

(i ve j gibi)
W
i j
işin sonundaki j düğüm numarası başlangıçtaki i düğüm numarasından büyük olur. j > i
bilgisayarın tanıması için.

ÖRNEK : Aşağıdaki şebekeyi çiziniz.

İş Önceki iş A
A Yok C
B Yok B
C A, B
D A
D

Çözüm, Yanlış, D hem A’ya hem de B’ye bağlı.

----------
Bu durumda, 3. bir şebeke elemanına gerek vardır. Bu elemana fiktif iş (kukla iş) denilen 3.
bir şebeke elemanına ihtiyaç vardır. Bu işi gerçekleştirmek için zaman ve imkana ihtiyaç
yoktur. Fiktif işin yönü önemlidir. Önceki örnekte fiktif iş yerleştirilirse:

A D

x x : Fiktif iş
B C

ÖRNEK: Aşağıdaki şebekeyi çizin.

i j İş Adı
1 2 A
2 4 B
2 5 D
4 5 X (FİKTİF)
4 8 C
5 6 E
6 8 Y (FİKTİF)
8 10 F
10 11 G
10 15 H
11 15 K
15 20 M

A B C F G
1 2 4 8 10 11

H
X Y
D E H M
5 6 15 20

CPM’de maliyet analizi yapılır. Direkt veya indirekt maliyetleri olan toplam maliyet değerleri
ve buna karşı gelen optimum süreler bulunur. t opt : optimum süre şebekede yapılan işin altına
yazılır.
A
i j
( t opt ) A

Zaman Hesapları

En erken gerçekleşme sürelerinin (zamanlarının) hesabı:

Kural: Her düğüme gelmeden bütün işler bitmeden o düğüme erişilmiş sayılmaz ve ondan
sonraki işlem başlayamaz. O halde bir düğümün en erken gerçekleşme zamanını bulmak için
başlangıç anından itibaren bir seri toplam yapılıp içlerinden maksimumu alınır.
TMAX = TEI EI: i’nin erken tarihi
Kural: Her düğüm üzerine iki gözlü kutular yapılıp 1. göze en erken geçekleşme süreleri
yazılır.

T EI

Bu konuda verilen örneği inceleyelim.

ÖRNEK: TEI T GI
0 0 12 12
i j Süre
A 1 2 12 A
1 2
B 1 3 10 12
X 2 3 0 0 X
C 3 8 13 25 25 27 27
F 8 10 2 B C F
D 1 5 7 3 8 10
10 13 2
E 5 8 1 12 12
D E 1
5
7
7 24
Bu şebekenin en erken gerçekleşme sürelerini hesaplayınız.

TE2 Hesabı → 1 – 2 yolu 0 + 12 = 12 = TE2

TE3 Hesabı → 2 – 3 yolu 12 + 0 = 12

1 – 3 yolu 0 + 10 =10 max = 12 = TE3

TE5 Hesabı → 1 – 5 yolu 0 + 7 = 7 = TE5

TE8 Hesabı → 3 – 8 yolu 12 + 13 = 25

5 – 8 yolu 7 + 1 =8 max = 25 = TE8

TE10 Hesabı → 8 – 10 yolu 25 + 2 = 27 = TE10

Böylece verilen işlerin en erken gerçekleşme süreleri hesaplanmış oldu.

En geç gerçekleşme süreleri (zamanları) hesabı:

Kural: Şebekenin en son düğümünün en son tarihi (en geç tarihi) değiştirilmeden herhangi bir
düğümün en geç başlanabileceği tarih hesaplanır.
Kural: En son düğümden geri gelinerek ve bir seri çıkarma yapılarak ve her düğümde
minimum değer alınarak en geç gerçekleşme süreleri bulunur.
Not: Son düğüm için en geç tarih olarak sabit bir tarih verilmemiş ise son düğümde erken ve
geç saatler işaretlenerek ( TEI SON = TGI SON ) hesaba başlanır.
Verilen örneğin en geç gerçekleşme tarihlerinin hesabını yapalım: TE10 = TG10 = 27 alınır.
TG8 Hesabı → 10 – 8 yolu 27 – 2 = 25 =TG8
TG5 Hesabı → 8 – 5 yolu 25 – 1 = 24 = TG5
TG3 Hesabı → 8 – 3 yolu 25 – 13 = 12 = TG3
TG2 Hesabı → 3 – 2 yolu 12 – 0 = 12 = TG2

TG1 Hesabı → 2 – 1 yolu 12 – 12 = 0

3 – 1 yolu 12 – 10 = 2 min = 0 = TG1
5 – 1 yolu 24 – 7 = 17

BOLLUKLARIN (MARJLARIN) HESABI

t ij
i j

T EI
T GI
T EJ
T GJ

T EI
T GI
T EJ
T GJ

TB: Toplam Bolluk

süre = tij
SB: Serbest Bolluk

AB = Ara Bolluk
süre = tij
BB = Bağımsız Bolluk

TB = TGJ − ( TEI + tij) : Toplam Bolluk

SB = TGJ − ( TEI + tij) : Serbest Bolluk
AB = TGJ − ( TGI + tij) : Ara Bolluk
BB = TEJ − ( TGI + tij) : Bağımsız Bolluk

ÖRNEK: Şebekenin toplam ve serbest bolluklarını bulun.

İş TEI TGI Süre:tij TEJ TGJ TB SB Kritik iş

A 0 0 12 12 12 0 0 Kritik
X 12 12 0 12 12 0 0 Kritik
B 0 0 10 12 12 2 2 -
C 12 12 13 25 25 0 0 Kritik
F 25 25 2 27 27 0 0 Kritik
D 0 0 7 7 24 17 0 -
E 7 24 1 25 25 17 17 -
Kritik işler: TB, 0 veya min olan işler kritik işlerdir. Diyagramda çift çizgi ile gösterilir.

ÖRNEK: Aşağıda verilen şebekenin,

 a) En erken ve en geç gerçekleşme tarihlerini bulun.
b) Toplam ve serbest bollukları hesaplayıp tablo halinde yazın.
c) Kritik işi bulup yörüngeyi çiziniz.

İş i–j TEI TGI tij TEJ TGJ TB SB Kritik iş

A 1–2 0 0 2 2 2 0 0 √ K
B 2–5 2 2 7 9 9 0 0 √ K
C 5–8 9 9 7 16 16 0 0 √ K
D 8 – 11 16 16 5 21 21 0 0 √ K

K 1–3 0 0 3 3 6 3 0 −
L 3–7 3 6 3 6 9 3 0 −
M 7 – 10 6 9 6 12 15 3 0 −
N 10 – 11 12 15 6 21 21 3 3 −
X 7–8 6 9 0 16 16 10 10 −
Y 7–9 6 9 0 14 16 10 8 −
S 1–4 0 0 4 4 6 2 0 −
T 4–6 4 6 5 9 11 2 0 −
U 6–9 9 11 5 14 16 2 0 −
V 9 – 11 14 16 5 21 21 2 2 −

2 2 9 9 16 16
B C
2 5 8
7 7
A D
2 X
0
0 0 3 6 6 9 12 15 21 21
K L M N
1 3 7 10 11
3 3 6 6
S
Y V
4 0
T U
4 6 9 5
5 5
4 6 9 11 14 16 Kritik yörünge
A-B-C-D

Şebekede son düğümün olabileceği gibi, herhangi bir düğümünde en erken veya en geç
gerçekleşmesi yönünden zorunlu (sabit) tarihler mevcut olabilir. Örneğin bir malzemenin, bir
makine veya ekipmanın, bir projenin veya belirli bir insan gücü tahsisinin veya finansman
tahsisinin belirli bir tarihte yapılacağı veya belirli bir tarihten önce yapılmayacağı hususu
kesin olabilir. Bu durumda adı geçen zorunlu tarihin hangi düğüme ait olduğu, erken veya geç
gerçekleşme tarihi olup olmadığı incelenir.
Adı geçen düğümde, en erken veya en geç tarih hesaplanmasında o düğümün erken veya geç
başlama tarihleriyle birlikte göz alınır.
ÖRNEK: Aşağıda verilen proje şartname koşulu olarak en geç 13 haftada
gerçekleştirilecektir. Kritik yolu çiziniz. İş zamanında yapılmazsa çözüm nedir?
İş i–j TEI TGI tij TEJ TGJ TB SB Kritik iş
A 1–2 0 -1 2 2 4 2 0 −
B 2–5 2 4 3 8 7 2 3 −
C 5–8 8 7 4 12 11 -1 0 √ K
D 8 – 10 12 11 2 14 13 -1 0 √ K
X 3–5 8 7 0 8 7 -1 0 √
Y 7–8 10 10 0 12 11 1 2 −
E 1–3 0 -1 8 8 7 -1 0 √ K
F 3–7 8 7 2 10 10 0 0 √ K
G 7 – 10 10 10 3 14 13 0 1 √ K

2 4 8 7 12 11
B C
2 5 8
3 4
A
2 2 D

0 -1
X Y
1 10
14 13
E
8
T G
3 7
2 3
8 7 10 10
TG10 = 13
alınacaktır
1. dereceden kritik yörünge
E - X - C -D
1 ay işin gecikmesi söz konusu, gecikme zammı ile çözümlenir.

ÖRNEK: Verilen CPM şebekesini çözün, kritik yolu bulun, diyagramı gösterin.
a) 3 no’lu düğümde gerekli tasarım en erken 4. ay teslim edilecektir.
b) 5 no’lu düğümde yapılacak malzeme ithalatı en erken 9. haftada gerçekleşecektir.
c) Projenin en geç 12 ayda bitirilmesi şarttır.

İş i–j TEI TGI tij TEJ TGJ TB SB Kritik iş

A 1–2 0 2 2 2 5 3 0 −
B 2–3 2 5 2 5 7 3 1 −
D 3–5 5 7 3 9 10 2 1 −
E 5 – 10 9 10 2 11 12 1 0 −
C 1–3 0 2 5 5 7 2 0 −
F 1–4 0 2 2 2 9 7 0 −
G 4 – 10 2 9 3 11 12 7 6 −
 2+2=4
0+5=5
2 5 5 7
B D E
3 2 3 5
2 2 3 2
7 A 9 10
0 2 2 5+3=8
C TE3 = 4 9
1
5 TE5 = 9

2 9
F G
4 10
2 3 2+3=5
11 12
9+2=11
Kritik iş yok

TG10 = 12
SORU:
1) Gecikme cezası günde 2 milyar ve erken bitirme pirimi 4 milyar ise sonucu
yorumlayın. tij zamanlarını ay olarak değerlendirin. (Not: 1 ay = 30 gün alın.)

ÇÖZÜM:
CPM şebekesine göre işler en erken 11 ayda biter. Bunun karşılığı, 30 gün × 4 milyar = 120
milyar ihale payına eklenecektir.

2) Bolluğu çok olan işleri realize edin, bu konudaki görüşlerinizi verin. G işi için makine
ve ekipman gümrükten çekilecektir. Bu konuda ne yaparsınız.

ÇÖZÜM:
F ve G işlerinde toplam bolluk 7 haftadır.
F işi 7 ay
G işi 9 ay gecikebilir.
Eğer G işi için ekipman gerekli ise, F işi 7 ay olarak düzenlenebilir. Bu sürede G işi için
gerekli ekipman gümrükten çekilir.

ÖRNEK: Verilen CPM şebekesini çözün, kritik yolu bulun.

İş i–j TEI TGI tij TEJ TGJ TB SB Kritik iş

A 1–2 0 -2 2 3 0 -2 1 √
B 2–3 3 0 3 6 3 -3 0 √
D 1–3 0 -2 4 6 3 -1 2 √
E 3–4 6 3 2 8 5 -3 0 √
C 1–4 0 -2 5 8 5 0 3
M 4–6 8 5 2 10 9 -1 0 −
N 6–7 10 9 3 13 13 0 0 −
Q 7 – 10 13 13 4 20 17 0 3 −
S 4–9 8 5 4 12 9 -3 0 −
T 9 – 10 12 9 8 20 17 -3 0 −
X 6–9 10 9 0 12 9 -1 2 −
 a) 2 no’lu düğüm en erken 3. ayda teslim edilecektir.
b) 6 no’lu düğüm en erken 8 ayda bitirilecektir.
c) Program en geç 17 ayda bitirilmesi esastır.

0 -2 3 0 6 3 8 5 10 9 13 13
A B E M N
1 2 3 4 6 7
2 3 2 2 3

D
TE2 = 3 X TE6 = 8 Q 4
4
S 4
C
5
T
9 10
4
12 9 20 17
Kritik yörünge
B-E-S-T TE10 = 17

SORU:
1) Gecikme cezası günde 3 milyar ve erken bitirme pirimi 6 milyar ise sonucu
yorumlayın tij zamanlarını, ay olarak değerlendirin. (1 ay = 30 gün)

ÇÖZÜM:
CPM şebekesine göre işler en erken 20 ayda biter. 3 ay gecikme cezası,
3 × 30 = 90gün × 3milyar
= 270milyar ceza ihale priminden kesilecektir.

2) Bolluğu çok olan işleri realize edin, bu konudaki görüşlerinizi verin.

ÇÖZÜM:
İşlerin bollukları şebekede gözükmemektedir; yoktur. İşler ceza ödemesi ile tamamlanır.

PERT YÖNTEMİ
(Programme Evaluation And Review Techniqal)
Kontrol ve Değerlendirme Tekniği Programı

CPM ile benzerdir, ağ diyagramıdır. CPM’in mantık bağıntıları benzer gözükmektedir.

1. Genel Kavramlar
CPM yönetiminde, tüm faaliyetlerin süreleri bilinmektedir. Bazı yatırımlarda tüm faaliyetlerin
süreleri PERT yönteminde tam olarak bilinemez. Belirsiz olan faaliyetler kritik yol üzerinde
değilse ve bu işlerin büyük bollukları var ise gene CPM uygulanabilir. Fakat süreleri belirsiz
olan faaliyetler kritik yol üzerinde ise artık şebekenin son tarihi bile belirsizdir. O zaman CPM
yerine PERT yöntemi kullanılması şarttır. PERT’de belirsiz süreler olasılık teorisine göre
hesaplanmakta ve düğümler ile projenin toplam süresinin % kaç olasılıkla tamamlanacağı
hesaplanmaktadır. PERT yöntemi genellikle uzun zaman alan karmaşık ve yapımcıların pek
deneyimli olmadıkları işlerde veya çevresel etkilerin büyük olduğu işlerde kullanılabilir.
Örnek: Askeri araştırmalar, uzay çalışmaları, nükleer çalışmalar, büyük inşaat yatırım
işlerinde kullanılmaktadır.

2. Belirsiz Faaliyet Sürelerinin Tahmini

Pert yönteminde faaliyetler
te “Beklenen tamamlanma süresi ile hesap yapılır”
Faaliyetlerin Belirsizlik Derecesi:
σ te : Standart sapmalar veya
Vte : Varyanslara göre belirlenir.
Beklenen tamamlanma süresi, faaliyetin %50 olasılıkla tamamlanacağı süre demektir.
Pert hesabında, her zaman veya süre için hesaplanan varyanslar bunların belirsizlik
derecelerini gösterir.olasılık hesabı teorisine göre beklenen tamamlanma süresi te’nin
saptanabilmesi için faaliyetin ‘3’ ayrı süresinin tahmin edilmesi gerekir.

ta : En erken tamamlanma süresi (iyimser süre)

tb : En geç tamamlanma süresi (kötümser süre)
tm : En muhtemel tamamlanma süresi
te : f (ta, tb, tm)

ta : faaliyetin en erken tamamlanacağı süredir. Bunun tahmininde tüm etkenlerin faaliyete iyi
yönde etkiyecekleri kabul edilir.
tb : tüm etkenlerin faaliyete en elverişsiz biçimde tesir edeceği göz önüne alınarak saptanan en
geç tamamlanma süresidir. Burada tüm olumsuz etkenler dikkate alındığında faaliyet bu süre
sonunda %100 olasılıkla tamamlanır.
tm : Uygulamadaki deneyimler dikkate alınarak normal koşullarda faaliyetin bitirebileceği
süreye en muhtemel tamamlanma süresi denir.

olasılık
β eğrisi : Faaliyetin tamamlanmasına
ait olasılık dağılım eğrisi

te

süre (zaman)
ta tm tb

Bu eğrinin max değeri tm süresinden geçer.

Pert hesabında yukarıda gösterilen olasılık dağılım eğrisinin ‘β eğrisine’ uyduğu
varsayılmaktadır.
Pert yönteminde kullanılacak faaliyetin beklenen süresi te değeri 3 süreye bağlı olarak;
t + 4t m + t b
te = a
6
 tb − ta
σ te =
6
2
 tb − ta 
Vte = σ te = 
2

 6 
β dağılım eğrisi simetrik ise o zaman t a + t b = 2t m 'dir. Eğri çan eğrisi olur ve beklenen süre
en muhtemel süreye eşit olur.

ÖRNEK:

İş ta tm tb te Vte
A 4 4 4 4 0
( 4 / 6 ) = 0.45
2
B 4 6 8 6
Varyans büyürse
( 4 / 6 ) = 0.45
2
C 4 5 8 5.33
belirsizlik artar.
D 4 6 10 6.33 1
( 8 / 6)
2
E 4 8 12 8 Şebekenin = 1.78
Kurulması ve
Kritik Yörüngenin Tayini
CPM’e benzer şebeke kurulur. CPM’deki süreler yerine bu kez beklenen tamamlanma süresi
ile buna ait varyans birlikte yazılır.

Wij
i j
t e / Vte

Şebekenin ilk düğümü (başlangıçtan) başlayarak bütün düğümlerin en erken tamamlanma

zamanları (gerçekleşme tarikleri) aynen CPM’de olduğu gibi hesaplanır. Başlangıçtan itibaren
her düğümde bir şarj toplama yapılıp maksimumu alınır.

3 X  X=X 
TXE =  ∑ t e 
 X =0  max
5
7
En erken tamamlanma süresine ait varyansta başlangıç noktasının varyansı sıfır alınmak ve
bir seri toplama yapmak suretiyle bulunur.
 X=X 
VXE =  ∑ Vte 
 X =0 
Burada dikkat edilecek husus X düğümünün TXE değeri (en erken gerçekleşme tarihi) hangi
yoldan gelinip bulunduysa gene bu yoldan gelinerek bir seri toplama yapılarak adı geçen
TXE’nin varyansı olan VXE bulunmalıdır. Şebekenin son düğümünde sabit bir tarih yoksa;
TARALI ALAN
( TS ) OLAS. = alınır.
TOPLAM ALAN
Ayrıca TG,son’a ait olan varyans; VG,son = 0 alınıp geriye doğru dönüş yapılır.
Böylece aynı CPM’de olduğu gibi her düğümün en geç gerçekleşme tarihi hesaplanır.
(CPM’den bilindiği gibi son düğümün geç tarihinden bir seri çıkarma yapılıp ve her düğümde
min değerler alınarak TXG değerleri bulunur.)
 TX,G = TG,son − ∑ t e  min
TXG’nin varyansı olan VXG’de gene son düğümden başlayarak ve bir seri toplama yapılmak
suretiyle bulunur. Burada dikkat edilecek husus X düğümünün en geç gerçekleşme tarihi olan
TX,G hangi yoldan, geri gelinip bulunmuş ise VXG değeri de bu yoldan gelinerek ve bir seri
toplama yapılmak suretiyle bulunmalıdır.
VXG = ∑ Vte

Şebeke Çizimi:
T XE
T X G
T JE
T JG
V X E
T XG
V JE
T JG
Wij
X j
t e / Vte
Aynen CPM’de olduğu gibidir. Yalnız bu kez düğümlerde 2 göz kutu yerine 4 gözlü kutu
vardır. Bu kutulardan üsttekilere en erken ve geç gerçekleşme tarihleri alttakilere ise bu
tarihlere ait varyanslar yazılır.

Kritik Yolun Tayini:

Kritik yörünge ve faaliyetlerin tayini aynen CPM’de olduğu gibi bulunur. Buradaki işlemler:
- Düğümlerin bolluğuna bakılır yani o düğümün erken ve geç tarihleri arasındaki bolluk
araştırılır.
BX = TGX − TEX
Bollukları sıfır olan düğümler kritik yol üzerinde bulunurlar.
- Kritik yörüngenin geçtiği düğümlerde:
Erken varyans + Geç varyans; VXE + VXG = Vson,E’dir.

PERT’in önemi:
Herhangi bir düğümün programdaki gerçekleşme zamanından farklı bir TS zamanında
olasılığı.
Beklenen gerçekleşme süresi

TARALI ALAN
( TS ) OLAS. =
TOPLAM ALAN
σTx σTx

TS TX
Pert programındaki herhangi bir X düğümünün TX gerçekleşme süresi yeniden işin TS
zamanında gerçekleşmesi olasılığı, olasılıklar teorisine göre hesaplanır. TX ve σTx değerlerine
göre normal dağılım eğrisi göz önüne alınırsa eğri max TX’den geçer ve eğri simetriktir. σTx
(standart sapma) değerine göre eğri dikleşir veya yatıklaşır. σTx küçükse eğri diktir. Yani
TX’in varyansı küçük, sapma olanağı az olup, TX hesabında doğruluk yani gerçekleşme
olasılığı fazladır.
Düğüm noktasının TS zamanında gerçekleşmesi araştırılıyorsa, bunun gerçekleşebilme olasılık
yüzdesi TS’nin solunda kalan taralı alanın ağri altında kalan toplam alana bölünmesiyle
bulunur.
Normal dağılım eğrisi olasılıklar teorisinde sonsuz terimli serilerle hesap yapılır. Pratik
amaçlarda bu eğrinin belirli bir alanının bilinmesi yeterlidir.
Beklenen tamamlanma süresi TX, standart sapması σTx olan bir düğümün TS süresinde
tamamlanma olasılık yüzdesi aşağıda tanımlanan ‘z’ parametresine bağlı olarak ilişikteki
tablodan elde edilir.
T −T
Z= S X
σTx

NORMAL DAĞILIM EĞRİSİ YAKLAŞIK DEĞERLERİ

Z OLASILIK (%) OLASILIK (%) Z

-2 2 98 2
-1.5 7 93 1.5
-1.3 10 90 1.3
-1.0 16 84 1.0
-0.9 18 82 0.9
-0.8 21 79 0.8
-0.7 24 76 0.7
-0.6 27 73 0.6
-0.5 31 69 0.5
-0.4 34 66 0.4
-0.3 38 62 0.3
-0.2 42 58 0.2
-0.1 46 54 0.1
0 50 50 0

Ara değerler için enterpolasyon yapılır.

Belirli bir % ihtimalinde işlerin ne vakit biteceği:
TS = TX + ( σ Tx ) ( Z ) denklemiyle bulunur.

UYGULAMA
ÖRNEK 1:
Bir düğümün beklenen gerçekleşme zamanı TX = 100 gün, bu düğümün varyansı VX= 225’tir.
a) %100 olasılıkla
b) %50 olasılıkla
c) %31 olasılıkla
Gerçekleşme zamanlarını bulunuz.

ÇÖZÜM:
σTx = VX = 225 = 15
TS − TX
a) %100 olasılıkla? → Z = Normal dağılım yaklaşık değerleri
σTx
TX : Beklenen tamamlanma süresi
TS : Belirlenen tamamlanma süresi
σTx : Standart sapma

%100 için tablodan Z ≅ 2.0

Belirli bir (%) ihtimalde işlerin ne vakit biteceği :
TS = TX + ( σ Tx ) ( Z )
TS = 100 + ( 15 ) ( 2 ) ≅ 130gün
b) %50 olasılıkla, Z = 0
TS = 100 + ( 15 ) ( 0 ) ≅ 100gün
c) %31 olasılıkla, Z = -0.5
TS = 100 + ( 15 ) ( −0.5 ) ≅ 92.5gün

d) Aynı düğümü 90 günde ve 80 günde tamamlayabilmenin olasılıkları nedir?

T −T
TS = 90 gün → Z= S X
σTx
90 − 100
Z= = −0.67
15
Enterpolasyon:
Z = -0.60 %27 olasılık
Z = -0.70 %24 olasılık
0.10 birimde 3 birim
0.07 birimde x = 2.1 birim → 27 – 2.1 = 24.9
Z = -0.67 için %24.9 OLASILIK

80 − 100
TS = 80 gün → Z= = −1.33
15
Enterpolasyon:
Z = -1.3 %10
Z = -1.5 %7
0.20 birim 3
0.03 birim x = 0.45 → 10 − 0.45 ≅ 9.5
Z = -1.33 için olasılık : %9.5
ÖRNEK 2:
a) Aşağıdaki Pert şebekesinin hesabını yapınız, kritik yörüngeyi bulunuz.
b) Son düğümün %80 olasılıkla bitirilebileceği tarihi hesaplayınız.

A D
5 20
3 - 4 - 11 1-4-7
1-8
-9 G
B E H Q
0 10 30 35 40
1-2-9 1-1-1 2-3-4 1 - 9 - 11
M 2 - 3 - 10
C F
15 25 Ta − Tm − Tb
4 - 5 - 12 1-2-9

İş Ta Tm Tb Te σ σ2= V
A 3 4 11 5 1.33 1.78
D 1 4 7 4 1.00 1.00
G 1 8 9 7 1.33 1.78
B 1 2 9 3 1.33 1.78
E 1 1 1 1 0 0
H 2 3 4 3 0.33 0.11
Q 1 9 11 8 1.67 2.78
C 4 5 12 6 1.33 1.78
F 1 2 9 3 1.33 1.78
M 2 3 10 4 1.33 1.78

t a + 4t m + t b
Te =
6
2
t −t t −t 
σ= b a V=σ = b a  2

6  6 
a)
5 5 5-5=0 9 9 9-9=0
1.78 5.56 ≠ 8.23 2.78 4.56 ≠ 7.34
A D
5 20
5 / 1.78 4/1

G 7 / 1.78 TE,son = TG,son

0 0 3 12 12 − 3 = 9 ≠ 0 13 13 13 - 13 = 0 16 16 16 - 16 = 0 24 24
0 8.23 1.78 2.89 ≠ 8.23 5.34 2.89 → 8.23 5.45 2.78 → 8.23 8.23 0
B E H Q
0 10 30 35 40
3 / 1.78 1/0 3 / 0.11 8 / 2.78

M 4 / 1.78
6 6 6-6=0
1.78 6.45 = 8.23 9 9 9-9=0
C F 3.56 4.67 = 8.23
15 25
6 / 1.78 3 / 1.78

Kritik yol → ∗1 )BX = TGX − TEX Kritik yol : C - F -M - H - Q

∗ )VXE + VXG = Vson,E
2
 c) %80 olasılıkla biteceği tarih
%80 olasılık (tablo) Z = ?
Z = 0.8 %79 olasılık
Z = 0.9 %82 olasılık
0.1 birim 3
x 1 → x = 0.033

%80 olasılık z = 0.833 olacaktır.

T −T
Z = S X , σTx = VTx = 8.23 ≅ 2.87
σTx
TS = TX + ( σ Tx ) ( Z )
TS = 24 + ( 0.833) ( 2.87 )
TS ≅ 26.4
O halde %50 olasılık beklenen tamamlanma; TX = 24
%80 olasılıkta bitirilebilecek zaman; TX = 26.4

ÖRNEK 3:
a) Şekilde verilen Pert şebekesini çözünüz, kritik yolu çiziniz.
b) Son düğümün 4 hafta erken gerçekleşme olasılığını bulunuz.
c) Son düğümün 0.30, 0.50 ve 0.80 olasılıkla gerçekleşeceği tarihleri hesaplayınız.

A C
4 6
1-1-1 2-5-8
2-8
- 14 K
0-0-0 X
B
1 2 10
2-4-6
3-5-7 D L
- 20
E
8 8 - 14
5-5-5

İş Ta Tm Tb Te σ σ2= V
A 1 1 1 1 0 0
C 2 5 8 5 1 1
K 2 8 14 8 2 4
B 2 4 6 4 4/6 0.44
X 0 0 0 0 0 0
D 3 5 7 5 4/6 0.44
E 5 5 5 5 0 0
L 8 14 20 14 2 4
a)

1 10 10 - 1 = 9 6 15 15 - 6 = 9
0 5 1 4
A C
4 6
1/0 5/1

K TE = TG
X 0/0
8/4
23 23
4.88 0
0 0 B 4 4 4-4=0
1 2 10
0 4.88 0.44 4.44 4.88
4 / 0.44

L
D 5 / 0.44 14 / 4

E
8
5/0
9 9 9-9=0
KRİTİK YOL : B - D - L 0.88 4 4.88
 b) 4 hafta önce bitirme olasılığı:
TS = 23 – 4 = 19 hafta
T −T 19 − 23
Z= S X = = −1.81
σTx 2.21
V = σ2 → σ 2 = 4.88
σ = 2.21

Z=-2 %2 olasılık
Z = - 1.5 %7

0.5 birim 5
0.19 birim x ≅ 1.9 olasılık %3.9

Z = - 1.81 için olasılık : %3.9 ≅ %4

c) %30 olasılık;

Z = - 0.6 %27
Z = - 0.5 %31
0.1 birim 4
x 3 x = 0.075 ise − ( 0.6 − 0.075 ) = − ( 0.525 )
TS − TX T − 23
Z = - 0.525 → Z = = −0.525 = S
σTx 2.21
TS = 23 − ( 0.525 ) ( 2.21)
TS = 23 − 1.2
TS = 21.8 hafta
TS − TX
%50 olasılık şebekeden, Z = → TS = TX
σTx
TS = TX = 23 hafta

%80 olasılık
Z = 0.8 %79 olasılık
Z = 0.9 %82 olasılık
0.1 birim 3 birim
x 1 birim x = 0.033 ise Z = 0.8 + 0.033

%80 olasılık Z = 0.833

T −T T − 23
Z = S X → 0.833 = S
σTx 2.21
TS = 23 + 1.84
TS ≅ 24.8 hafta
 İNŞAAT YAPI SEKTÖRÜNDE KALİTE YÖNETİMİ, KALİTE GÜVENLİĞİ VE
KALİTE KONTROL MÜHENDİSLİĞİ UYGULAMALARI

Günümüz mühendislik uygulamalarında, toplam kalite anlayışının sonucu olarak iki farklı
kontrol mühendisliği ortaya çıkmıştır. Bunlar, kalite güvenliği ve kontrol mühendisliği
(Quality Assurance and Quality Control Engineers) birimleridir. Günümüzde, her iki
mühendislik, birbirlerini tamamlayarak, firmaların yönetim organizasyonlarında vazgeçilmez
unsurlar olarak yerlerini almışlardır. ISO 8402 standardında tanımlandığı gibi, kalite
güvenliği bünyesinde kalite yönetimini ve kalite güvenliği parametrelerini taşır. ANSI/ASQC
Q94 – American National Standardında kalite yönetimi ve kalite sisteminin gerekleri net
olarak ifade edilmiştir. Kalite güvenliği sistemi, proje yönetimi, kontrol üniteleri, planlama,
mühendislik, tasarım, satın alma, imalat ve yönetim birimleri gibi tüm proje aktivitelerini
kapsar. Proje kalite güvenliği üç aşamada gerçekleştirilir.

I. Aşama, firmanın kalite kitapçığının (Quality Manual) hazırlanmasın kapsar. Burada

firmanın organizasyonu ve yönetim birimlerinin organizasyonu ve yönetim birimlerinin
sorumlulukları net olarak ifade edilerek, firma prosedürleri ve uygulanacak çalışma
yöntemleri kaynaklarıyla verilir.

II. Aşama, firma kalite kitapçığında verilen kalite sistem prosedürlerinin net olarak ortaya
konulmasıdır. Firma bünyesinde yer alan her bir proje birimine ait prosedürler ayrı başlılar
halinde içindekiler listesiyle, ISO 9001 standardındaki önerilere uygun olarak hazırlanır. Her
grup kendi sorumluluğunu taşıyan prosedürleri takip ederek, işlerin konumuna göre
değerlendirerek, kalite güvenliği mühendisleriyle koordineli çalışırlar.

III. Aşama, firmaların yapmış oldukları işlere bağlı (inşaat, mekanik, elektrik, havalandırma
mühendislik hizmetleri) her iş grubunu, imalat çalışmaları ve test yöntemlerine göre
detaylandırarak iş talimatnamelerinin hazırlığını kapsar. Her yapılan iş aktivitesi için kontrol
test kayıtları hazırlanır. Aktivitelerin bitiminde bu kontrol kayıtları işveren ve yüklenici
tarafından imzalanarak saklanır. Kalite güvenliği mühendisleri bu aşamaların hazırlanması ve
düzenli takip edilmesinden sorumludurlar ve kalite güvenliğinin saha çalışmalarında etkin
olmasın sağlayabilmek için her aşamayı kalite kontrol mühendisleriyle beraber saha
aktiviteleriyle takip ederler. Bu takip çalışmaları, ISO 10011 standardına göre auditler
yapılarak değerlendirilir. İşlerin çalışma periyoduna bağlı olarak bir audit programı işverene
sunulur. Auditler işveren grubu olabileceği gibi firmanın kalite güvenlik grubu da olabilir.
Yapılan auditlerde bulunan uygunsuzluklar raporlandırılır (Non – conformance report) ve
gerekli görülmesi durumunda firmanın II. Ve III. Aşamada yer alan prosedür ve
talimatnameleri gözden geçirilerek doğrulama raporları (corrective action records) hazırlanır.
Bu auditlerde sahada tutulan her türlü kayıt ve dokümanlar ISO 9001 standardına uygun
olarak incelenir. Saha aktivitelerinin, kalite güvenliği prosedürlerine uygun olarak yapılması
ve denetlenmesinden kalite kontrol mühendisleri sorumludurlar. kontrol dokümanlarının
takibi ve düzenli olarak saklanması yine kontrol mühendislerinin görevidir. Kalite güvenliği
mühendisleri firma içinde, imalat ve kontrol mühendisliği gruplarının denetçileri
konumundadırlar.
UYGULAMA:
Şekilde verilen Pert şebekesinin 2 no’lu düğümü makine ithali nedeniyle en erken 6. haftada
başlayacaktır. Buna göre Pert hesabını yapıp kritik yolu çiziniz. Ayrıca tüm projenin
tamamlanma süresini 3 hafta azaltabilmenin olasılığını araştırınız.

( TE2 ) Z = 6 6 6 0 K
0 11.56 11.56
B
2
10 - 20 - 30
0 2 A 20 / 11.11 37 37
0 12.01 6 11.56 0
2-4- 5
1 4 / 0.4 C 4
4-6-8
6 / 0.45
12 12 0
0.45 11.11 11.56 25 / 11.11
D E K
8
6 - 8 - 10 15 - 25 - 35

İş ta tm tb te σ σ2= V
A 2 4 6 4 0.67 0.45
B 10 20 30 20 3.33 11.11
C 4 6 8 6 0.67 0.45
D 6 8 10 8 0.67 0.45
E 15 25 35 25 3.33 11.11

Not : 2 no’lu düğümde sabit tarih 6 alındığından sabitin varyansı olmaz (değişmez), sıfırdır.

Kritik yol:
Vson,E = VX,E + VX,G olmalı
Vson,E = 11.56
Kritik yol : A C E işleri

TS = 37 – 3 = 34
T −T 34 − 37
Z = S X == = −0.88 Tablodan enterpolasyon → %18.6
σX 11.56

2 – 3 işleri arasındaki C işinin, 11 haftada en erken bitirilme olasılığı:

( TS ) C = 11 ( TX ) C = 12
11 − 12
Z= = −1.490 → Tablodan → %7
0.45