BROKERING ÇEŞİTLERİ VE KRİTERLERİ

1. BROKERING

Brokering, uluslar arası denizcilik endüstrisinin önemli bir parçasını oluşturur. Bu operasyon
gemi brokerleri aracılığıyla gemilere yük, yüklere de gemi bulma işlemidir. Brokerler ise gemi
sahipleri ile yükünü gemilere taşıtmak isteyen kiracılar arasında uzman aracılardır.
Bazı brokering firmaları tek departman iken bazı daha geniş brokering firmaları ise bu işte
uzmanlaşarak departmanlara ayrılır. Bu departmanlar kuru yük kiralamasında (Dry Cargo
Chartering), tanker kiralamasında (Tanker Chartering), konteynır kiralamasında (Container
Chartering), satış ve satın almada (Sale and Purchase) ve bazende araştırmada uzmanlaşmaya
göre olur.
Broker Firmaları; denizcilik sektöründeki simsarlık kuruluşlarıdır. Örneğin gemisine yük
arayan gemi işletmecisi ile taşınmasını istediği yüküne gemi arayan yük sahibini buluşturlar.
Genellikle gemi kiralama (chartering) alanında faaliyet gösterirler ve günün rayiçlerine göre
gemi ile yükü buluşturarak charter party sözleşmelerini temin ederler.
Dünyanın en büyük brokering firmaları Londra, Oslo, Pire, Newyork, Houston, Hamburg,
Kopenhang, Singapur, Tokyo, Honkong ve Şangay’da bulunurlar.

1.1. Brokerin Görevleri

Küresel ticaretin aşırı derecede önemli bir bölümünü gemiler yapar ve dünya ekonomisindeki
önemi açıktır ki çeşitli malların önemli bir hacmini her gün ülkeden ülkeye taşır. Bu kargolann
taşınmaya uygun hale getirmek için neler yapıldığını az insan bilir.
Deniz aşırı bir alıcıya yeni sattığımız bir yükü taşıtmak için nasıl gemi bulursunuz ya da alternatif
olmak isterseniz nasıl gemi kullanmak istediğinizi brokerinizle konuşmalısınız.
Brokerin bir kontrattaki rolü, iki taraf arasında aracı olmaktır, gemi sahibiyle kiracı arasında
charter party de, alıcı ile satıcı arasında satın alma ya da satış yeri olmaktır. Broker bir
yöneticinin vekili olabilir ya da iki taraf arasında aracı olabilir.
 O pazarlığın bir çok aşamasına karışacaktır; Taraflara seçenekler sunar, satışın ana şartlarında
arabuluculuk yapar, kontratın ayrıntılarını tamamlar ve pazarlığın takibi yoluyla sonuçlar. Kömür
ya da demir maden filizi gibi ham yüklerin üretimi tamamlandıktan sonra konteynerle taşınırlar.
Mesleğe yeni başlayanların gemicilik nitelikleri taşımasına gerek yoktur ama çalışanlar arasında
bir derece vardır, İrlanda’da ki denizcilik okulunun shipbrokerları kurumunda verilen dersler
sonunda girilen sınavlarla kuruma üyelik kazanabilirsiniz.

1.2. Brokerliğin püf noktaları

Brokerlikte bir kez olsun yalan söyleme şansımız veya lüksümüz yoktur. Broker, sözüne
güvenilir, verdiği taahhütlere sadık, mesleğine hakim, dinamik ve geniş müşteri portföyüne sahip
sosyal bir kişi olmak zorundadır. Günümüzde katı bir rekabet ortamında piyasa kurtları
tarafından çoktan pay kapılmış bir marketten pay koparmak için mücadele etmek, dinamikçe
çalışmak ve bunu dürüstçe yapmak başlangıçta göründüğü kadar kolay gelmeyecektir. Ama işi
dürüst olmayan yollarla yapmaya çalışmakta radikal bir yaklaşım olacaktır. Ama bu piyasada
daha ortaya çıkmadan kaybolup yok olmamızı hatta sonumuzu getirecektir.
Broker; mesleki yayınları, genel piyasa şartlarını meslekteki tenkil gelişmeleri, piyasadaki
şirketlerin mali durumlarını yakından takip etmeyebilir. Broker, iş yaptığı şirketlerdeki kişilerle
sağlıklı, seviyeli ve mümkün olduğunca yakın ilişkiler kurmak zorundadır. Brokerliğin beklide
en belirleyici özelliği fedakarlığa en çok ihtiyaç duyulan mesleklerden biri olmasıdır.
İngilizceyi ve charter party’leri çok iyi bilmek gereklidir. Bağlantı aşamasında çok dikkatli
olmak gerekir. Amacımız kendimizin charter party’den çok güzel bir şekilde garantiye alarak hiç
açık vermeden bağlantıyı bitirmek olmalıdır.
“Piyasalar yükseliyor, ben bu kiracıya yapacağımı yapayım” demek, bir in-house brokerin
tercihi olmamalıdır. Çünkü unutmamak gerekiyor ki ileride tekrar bu kiracı ile çalışabileceğini
unutulmamalıdır.

1.3. Brokerin Özellikleri

 Denizcilikte yüklerin taşınmasında gemilerin hacimlerinin ve taşıma kapasitelerinin büyük
olması ve taşınan malların miktarlarının da birim taşıma ücretiyle çarpılması sonucunda
önümüze büyük meblağlar çıkmaktadır. Bu nedenledir brokerlere düşen en önemli görevlerden
biri güven vermek olacaktır. Çünkü bir armatör gemisini her zaman çalışmasını, kar etmesini
ister. Diğer açıdan da yük sahibi de gemiyle taşınacak yüke göre planlar yapmış olabilir.
Sistemin bir yerde aksaması hem taşıyan ve taşıtana mali külfetler getirecek hem de brokerin
piyasadaki güvenilirliğini zedeleyecektir. Bu güveni verirken de bir brokerda bazı özelliklerin
bulunması gerekecektir. Bu özellikleri; denizcilik mesleği açısından, bir hukukçu olarak, insan
ilişkileri açısından ve güvenilirlik ana başlıkları altında inceleyeceğiz.

1.3.1. Denizcilik Mesleği Açısından

Bir brokerin sahip olması gereken özelliklerden biri de denizcilik mesleğinde geçen
kendisiyle alakalı olan terimleri iyi bilmektir. Yüklerin sınıflandırması, yüklerin yükleme
şekilleri, geminin teknik özellikleri, vs gibi konularda iyi bilgi sahibi olması gerekir. Örnek
vermek gerekirse en basitinden kuru yük gemilerinde ambar kapaklarının boyutlarının bilinmesi
gerekir. Eğer brokerin bulduğu yük boyca uzun ise ve ambar kapakları bu yükün yüklenmesine
engel olacak ise bu broker için bir zaman kaybından başka bir şey olamaz. Eğer bir broker
gemiler hakkında veya yükler hakkında bilmesi bilmesi gereken teknik terimler içeren özellikleri
bilirs bunu kendi lehine çevirerek zaman kaybını azaltmış olacaktır. Yükün cinsinide iyi bilmek
zorundadır ki sonuçta yüke göre gemi bulacaktır. Buna da bir örnek vermek gerekirse; bir sıvı
yükümüz olsun. Bu öyle bir yüktür ki sadece krom tanklar içinde yada diğer spesifik tanklar
içinde taşınabilir yük, mesela asit olsun. Brokerin bu özelliği bilmeden tankları asit yükünün
içinde zarar görebileceği bir maddeyle kaplı bir tanka sahip bir gemiye yük buldum demesi ne
kadar komiktir. Elbette bunlar sadece örnekleme yapmak içindir.

1.3.2. Hukuk Açısından

 Brokeri bir hukukçu olarak incelemek gerektiğinde, kendisini ilgilendiren hukuk maddelerini,
uluslar arası antlaşmaları çok iyi bilmesi gerekmektedir. Sonuç olarak tüzel yada özel kişiler
arasında antlaşmalar yapılmakta ve ortaya hukuki ilişkiler de çıkmaktadır.

Tarafların bir araya getirilmesini takiben sözleşmenin akdi sonrasında brokerin söz konusu
sözleşme ile olan bağlantısı sona erer. Sözleşmenin kuruluşuna kadar geçecek olan zaman dilimi
içerisinde görevini yerine getirmesi bakımından brokere atfedilecek olan kusur ve ihmal
kanaatimize göre faaliyetin gereği gibi icra edilmesinden kaynaklanan hallere ilişkindir. Bununla
ise kastetmekte olduğumuz taraflar arası ilişkide bir tarafın menfaatini diğerine feda etmek, diğer
bir ifadeyle taraflı olarak davranmaktır. Bu gibi durumlarda hem ücret ve masraf talep etme
hakkını kaybedecek, hem de kusuru ispat edilebildiği ve bunun yanında zarar ile brokerin
davranış tarzı arasında nedensellik bağı kurulabildiği takdirde, tazminat ödemek durumda
kalabilecektir. [5]
Özellikle şirketlerin kendi bünyelerinde bulunan in - house brokerler armatörlerini ileride zor
duruma sokmayacak antlaşmaların altına imza atmalıdırlar. Aksi halde bu hukuki antlaşmazlıklar
yüzünden şirketler büyük meblağlarda zarar edebilirler.
Ayrıca hukukun insan hayatını düzenleyen yazılı kuralla olduğunun da düşünürsek ve dünya
ticaretinin dilinin de İngilizce terimlerin ve charter party türlerinin iyi bilinmesi gerçeği ortaya
çıkmaktadır.

1.3.3. İnsan İlişkileri Açısından

İnsan yaratılış itibariyle sahip olduğu harikulade özeliklerle diğer varlıklardan kolaylıkla ayırt
edilebiliyor. Tabiat sanki bütünüyle insanın hizmetine sunulmuş bulunmakta. İşletmecilik
ihtisasıyla uğraşan akademisyenlerin görüşü de insan faktörünün öneminin işletmelerde en üst
düzeyde olduğu doğrultusunda. Siz işyerinizi ne kadar çok teknolojik cihazla donatırsanız
donatın, o donanımı faaliyete ve dolayısıyla paraya dönüştürebilecek kalifiye elemana sahip
değilseniz, yapmış olduğunuz masraf tam anlamıyla bir sıfır. Sizinde iyi bildiğiniz gibi
teknolojiyi harekete geçiren insandır. İşte tam bu bağlamda kalifiye, eğitimli eleman ihtiyacı
kendini göstermekte.
 Batılı ülkelerde insan faktörü, insan kaynakları adı altında tamamen ayrı bir branş olarak
toplanmış, firmaların neredeyse en önemli departmanı haline gelmiştir. Hatta bununla
kalmayarak üniter yapıya sahip büyük kuruluşlar çalıştırdıkları elemanlarını sürekli olarak kendi
bünyelerinde eğiterek değişen koşullara uyum sağlamalarını kolaylaştırmaktalar. Aynı zamanda
elemanlarının verimliliklerini arttırmak amacıyla bir çok sosyal ve motivasyon paketleri
sunmaktadır. Zira insan faktörünün verimli olması direkt olarak işletmenin verimliliğine etki
etmekte.
Brokerlik yani arabuluculuk adından da anlaşılacağı üzere iki tarafın arasında anlaşma
sağlanması işidir. Yani en az üç kişiden bahsetmekteyiz. Burada devreye giren insan ilişkileri bu
işin ana detaylarından birini ve belki de bu işin en zor yanlarından biridir. Bir şekilde teknik
detayları en iyi şekilde kusursuz öğrenebilirsiniz. Hatta bu konuda uygulamaların nasıl
yapılacağını da bilebilirsiniz. İş uygulamaya gelince bunun bu kadar kolay olmadığı bir
gerçektir.
Brokerin sahip olması gerekli olmazsa olmazlarından biri de insan ilişkilerinde iyi niteliklere
sahip olması gerçeğidir. Hem toplum bilimini iyi bilmeli hem de piskolojiden aynı zamanda
anlamalıdır. Sonuçta ilişki de olacağı kişilerin de insan olduğunu düşündüğümüzde, gerekli
teknik bilgilere sahip olsa bile karşıdaki grup yada kişiye sahip olduğu bilgileri aktarma
becerisine sahip değilse karşısındaki kişiden güven beklemesi bir hayalden öteye geçemez.
Öncelikli olarak siz kendinize güven duymalısınız ki karşınızdakine de bunu gösterebilirsiniz.
Karşınınızda ki insana güven verebilmek içinse bir brokerin sahip olması gereken özellikler
vardır. Bunlar;

 Öncelikle kendi işine yarayacak her türlü teknik bilgiye sahip olacaktır.
 Bu bilgileri karşısındaki insana gösterebilecek hünere sahip olması, topluluk ise topluluk
davranışlarının, tepkilerinin neler ve nasıl olabileceğini; eğer bir insan ise insanların
belirli şartlar altında nasıl davranacağını iyi bilmelidir.
 İnsanları etkileyebilmek için iyi bir diksiyona, toplulukları etkilemek içinse dış
görünüşüne dikkat etmeli, hitabet sanatına hakim olmalıdır.
 Dakik olmalıdır.
 Piyasasında portföyler oluşturması ve bu portföylerle ilişkilerine devam ettirmesini
gerekmektedir.
  Brokerliğin etik değerlerine uygun davranmalıdır. Bu değerler;
 Broker görevini yerine getirirken açık sözlü, doğru olmalı ve yanlış sunumlar yapmaktan
özenle kaçınmalıdır.
 Hiçbir broker yetkisi olmadan yükü veya gemiyi sirküle edemez. Broker kendine yarar
sağlamak için yetkisi olmadığı halde yetkisi varmış gibi görünemez.
Armatör Broker’i “Firm” olarak aynı anda sadece bir yük için çalışabilir. Kiracı Brokeri’de
yine aynı şekilde yükünü “Firm” olarak aynı anda bir gemiye verebilir.

Broker sahip olduğu yetkiyle yüküne veya gemisinebirden fazla “Firm Offer” alabilir. Ancak
“Firm Offer” vermek isteyen diğer kişilere başka teklifler almış olduğunu bildirmek zorundadır.
Bunlardan sadece biriyle belli zaman aralığında çalışabilir.
Net olmayan bir teklif için anlaşma kanalı oluşturulmasına gerek yoktur. Broker kendisine
gemi veya yük sunulan kanallara güvenmelidir. Ancak bağlı bulunduğu makam bunlardan
hangisini kullanılarak anlaşma yoluna gidileceği konusunda brokeri yönlendirir.
Tanınmışlı ve güvenilirliği henüz detaylı olarak bilinmeyen bir kaynaktan alınan iş
sunulmadan önce brokerin ciddi bir araştırma yapması ve araştırma sonucunda anlaşma yapmayı
düşündüğü kişiye aktarması beklenir.

1.3.4. Güvenilirlik Açısından

Aslında bu özellik bir broker de olması gereken yukarıda saydığımız denizcilik mesleği,
hukuki ve insani ilişkiler yönünden saydığımız özelliklerin bir bütünüdür. Gerekli bir denizcilik,
hukuk bilgisine sahip broker bildiklerini gösterebiliyor ve zamanında uygulayarak sonuç
alabiliyorsa bu onun güvenilebilir bir broker olduğunu göstermektedir. Yaptığı işler ileride
anlaşma yapacağı kişiler için bir referans olacaktır.

1.4. Brokerlık Türleri

1.4.1. Bağımsız Olarak Hareket Eden Broker (Independent Broker)

 Bu türde broker her hangi bir taşıyana bağlı olmadan piyasada müstakil bir şekilde faaliyette
bulunmakta ve yukarıda izah edilen şekilde gemi ve yük tarafını bir araya getirmektedir.Bu tür
brokerler piyasada competitive broker olarakta bilinmektedir.
Broker taraflardan hiç birine ticari mümessil, ticari vekil, satış memuru veya müstahdem ya
da acente gibi bir sıfatla daimi surette bağlı olmaksızın, ücret karşılığında, ticari işlere yönelik
sözleşmelerin akdi hususunda taraflar arasında aracılık yapmayı meslek edinmiştir.
Bu şekildeki bir statüyü haiz olan bağımsız brokerin taraflardan her hangi birini temsil etmek
yetkisi bulunmamakta, yükümlülüğü bir taraftan aldığı bilgi ve teklifleri diğer tarafa nakletmekte
sınırlı kalmaktadır.
1.4.2. Özel Yetkili Broker (Exclusive Broker)

Uygulamada bazı taşıyanlar işletmekte oldukları gemilerin charter bağlantıları için belirli bir
brokere özel yetki vermekte ve söz konusu gemiler ancak bu brokerler aracılığı ile tahsis
edilebilmektedirler. Aynı durum taşıtan, yükleten ya da gönderilen bakımından da söz konusu
olabilmektedir. Bu şekilde çalışan brokerlara in house broker de denmektedir.
Bazı hallerde ise taşıyanlar kendi broker şirketlerini kurmak ve bu şirkete özel yetki vermek
yoluna da başvurmaktadırlar.
Bu tür brokerliğin hukuki mahiyeti kanaatimize göre yukarıda incelenen bağımsız brokerin
mahiyetinden farklıdır. Zira özel yetkili broker ile taşıyan arasında daimi bir ilişki
bulunmaktadır. Bu sebeple kanaatimize göre broker ile taşıyan arasında bir hizmet akdinin
varlığının tespit edilmesi ve buna bağlı olarak özel yetkili brokerin aracı acente olarak
nitelendirilmesi gerekmektedir. Ticaret Kanununa göre acentelik konusunda hüküm bulunmayan
hallerde tellaklık hükümleri, buradan yeterli sonuca ulaşılmakta ise vekalet hükümleri
uygulanacaktır.
Sözleşmenin yapılması bakımından aracı acentelerin müvekkillerini temsil etme yetkileri
bulunmamaktadır. Diğer bir ifade ile incelenen tür broker de müvekkilini temsilen sözleşme
yapamamaktadır. Dolayısıyla özel yetkili broker belirli bir taşıyana tabi olarak faaliyet gösteren
ve belirli bir gemi için aracılık etme tekeline sahip bulunan bir aracı acentedir. Bu sebeple
bağımsız broker gibi özel yetkili brokerin de karşı taraftan almış olduğu bilgi ve teklifleri
müvekkiline iletmesi ve bunların cevaplarını da aynı şekilde diğer tarafa ulaştırması
gerekmektedir.
 Özel yetkili broker (aracı acente) müvekkilini (taşıyan) temsilen bir sözleşme yaparsa,
müvekkil bu durumu öğrenir öğrenmez üçüncü şahsa akde icazet vermediğini derhal
bildirmediği takdirde, icazet vermiş sayılmaktadır. İcazet verildiği hallerde ise acente
sözleşmeden bizzat sorumlu olacaktır.

1.4.3. Özel Yetkili Brokerin Bağımsız Brokerden Farkları

Özel yetkili broker bir firma çatısında maaş, artı prim sisteminde sadece firmanın gemilerine
bakarken bir bağımsız broker kendi adına çalışan genellikle gemilere göre yük veya yüklere göre
gemi arayıp bu tarafları birleştiren kişidir.
Yani özel yetkili broker elindeki gemiye göre yük bulurken, bağımsız broker ise internet
ortamında özellikleri verilen bir yüke uygun yine internet ortamında özellikleri verilen bu yüke
uygun gemiyi buluyor desek daha doğru olur.
Gemiler ve yüklerin buluşup, tarafların anlaşmasından sonra her iki brokerin yaptığı tüm işler
aynıdır. Bağımsız brokerin diğer farkı ise onlar bu işin uzmanı diye tabir edildikleri için
evlerinden herhangi bir internet bağlantısı sayesinde özel yetkili broker gibi maaş artı prime olta
atmak yerine daha büyük balıklar tutabileceği, daha geniş denizlere açılan brokerler olup kendi
adına bağımsız çalışabilen brokerlardır.

1.5. ÇALIŞMA ŞEKİLLERİNE GÖRE BROKER ÇEŞİTLERİ

1.5.1. Satış ve Satın Alma Brokering(Sale and Purchase Brokering)

Satış ve satın alma brokerleri var olan veya yeni yapılacak gemilerin alış ve satışlarının
işlemlerini yürütürler. Bu tür brokerler gemi sahipleriyle o günkü trendi, piyasa ve fırsatlar
hakkında tartışırlar, bunun yanında satış raporlarını, gemi değerlerini, nakliye hesaplamasını
sunarlar, mali açıdan tavsiye verirler ve daha iyi olanaklar bulmak için uğraşırlar.
Bir gemi satıldığında, satış ve satın alma brokerleri fiyat konusunda anlaşmak, diğer
konularda da anlaşılabilir yol bulmak için hem satıcının hem de alıcının tarafındadır.
 1.5.2. Yük Brokering(Dry Cargo Brokering)

Kuruyük brokerleri tipik olarak kuruyük gemilerinin kiralanmasında uzmanlaşmış kişilerdir.

Bu tür brokerler gemisine yük bulacak gemi sahiplerine ve yüküne gemi bulacak kiracılara gore
belirlenir ve gemi sahiplerine göre davranır. Bu tür brokerler piyasanın yönünü ve değerlerini
çok iyi bilirler, ellerinde gemi ve yükler için önemli veritabanları bulunur. Müşterilerine tam
olarak bir işten en fazla karla ve en az harcamayla nasıl kar edebileceklerini tavsiye edebilirler.
İşlerin bu bölümü capsize, panama ve handysize olarak kuruyük gemilerinin ana bölümlerine
ayrılırlar. Herbir sector bu sektörlerin birinde uzmanlaşmak için farklı yükler, ticaret rotaları,
gemi sahipleri, kiracılar ve kuruyük brokerleri içerir.

1.5.3. Tanker Brokering(Tanker Brokering)

Tanker brokerleri, kuruyük brokerlerine gore tamamen farklı beceri ve bilgiye sahip olması
beklenen ve tanker brokeringte uzmanlaşan kişilerdir. Tanker brokerleri kuruyük brokerleri gibi
kendi arasında uzmanlaşarak alt bölümlere ayrılabilirler. Bunlar: Ham Petrol(Crude Oil),
Gaz(Gas), Petrol Ürünleri(Oil Products) ve Kimyasal Tankerler (Chemical Tankers) ’dir .
Tanker brokerleri anlaşmaları görüşmede charter partiler olarak bilinen denizcilik
kontratlarını kullanırlar.
Ham petrol tankerleri için navlun ve kira bedeli (zaman esaslı kira ise) dünya ölçeğine gore
yılda bir kez evrensel hesaplamalar esas alınarak değer biçilir.

Aşağıdaki gemilerin yıllara göre tonaj artışı ve azalmasını gösteren tabloda da kuruyük
gemileri ve tankerlerin broker için ne derece önemli olduğunu anlayabiliriz.