Kriza bankare në ShBA dhe implikimet e saj

Në këtë pjesë jepet një paraqitje të përmbledhur se cilët janë ndër faktorët kryesorë që kontribuan
në shpërthimin e krizës fiananciare dhe më konkretisht në atë bankare në Shtetet e Bashkuara të
Amerikës. Arsyeja se pse në këtë analizë kemi marrë ShBA-të është sepse duke qënë vendi ku
lindi kriza financiare, pati implikimet më të mëdha dhe sepse shkaqet e krizës dalin më në pah.
Një ndër arsyet e lindjes së kësaj krize dhe përhapjes së saj të gjërë në botë është se bankat
tregtare e zgjeruan aktivitetin e tyre duke marrë përsipër edhe aktivitete të bankës së
investimeve.
Si vazhdim i çështjes së mësipërme në këtë pjesë do të analizojmë më gjërësisht disa nga
instrumentat kryesorë të përdoruara nga bankat si të investimeve ashtu edhe atyre tregtare. Ndër
këto asete përmendim ABS (asetet e garantuara nga letra me vlerë) , CDO (obligacionet e borxhit
të kolateralizuara) , ABCP (asetet e garantuara me letra tregtare) dhe MBS (hipotekat e
garantuara me letra me vlerë) etj.
Kriza financiare tregoi dështimin e ekonomisë së kreditimit që bazohej në modelin e bankave të
investimeve. Kjo krizë shfaqi përdorimin e tepruar të levës financiare së disa prej institucioneve
më të mëdha financiare siç janë edhe bankat e investimeve.

Palët të cilat u përfshinë në krijimin e kësaj flluske janë huadhënësit e hipotekave sub-
prime, bankat e investimeve dhe agjensitë e vlerësimit të kredive. Një seri nxitjesh të
pakordinuara ndërmjet palëve ekzistonin në të gjithë këtë rrjet që i lidhte ato dhe inkurajoj
krijimin e flluskës së shtëpive e cila më pas u përhap gjerësisht në gjithë tregun financiar global.
Kjo krizë është parë si një nga valët më të mëdha të krizave financiare e cila kaloi nga një
ekonomi në tjetrën. Pastabiliteti u përcoll nga një sektor në tjetrin, fillimisht nga tregu i pronave
në atë bankar dhe më pas në tregjet e tjera financiare dhe në të gjitha pjesët e ekonomisë reale.
Gjithçka filloi si pasojë e uljes së çmimit të shtëpive në vitin 2006 ndërkohë që nga viti 1998 deri
më 2005 rritja vjetore e çmimit të shtëpive kishte qënë mesatarisht 10. 4% në vit. Kjo rritje kaq
e madhe e çmimit të shtëpive erdhi si pasojë e rritjes së kërkesës që u mbështet nga huatë e marra
me standarte të ulëta. Dhe në këtë mënyrë filloi një zinxhir problemesh që u përhap në të gjithë
globin duke pasur parasysh se rreth 50% e këtyre letrave me vlerë iu shitën klientëve jashtë
SHBA-ës. Kjo është një nga arsyet se pse kjo rënie nuk u mbajt brenda territorit të ShBA-së.
Treg pas tregu humbën në industrinë e huave hipotekore sub-prime të garantuara, të
kolateralizuara nga obligacionet e borxhit, dhe asetet e garantuara deri më mars 2008 ishin rreth
$945 miliard. Kjo është një nga humbjet më të mëdha financiare në histori.

Krizat financiare janë një rrezik i vazhdueshëm për tregjet financiare në vendet kapitaliste. Një
nga shkaqet kryesore të krizës financiare është mungesa e rregullimit në tregjet financiare që bën
që bilanci i bankave të ekspozohej plotësisht nga flluskat dhe rëniet në tregjet financiare duke
rrezikuar stabilitetin e sistemit bankar. Kriza bankare e cila shoqëroi depresionin e madh u pasua
me një reformin në regullimin bankar me qëllimin që reformat e marra të bënin të pamundur
përsëritjen e të tilla krizave.
Një nga pikët kryesore të këtyre krizave ishte paranadlimi i bankave tregtare ne marrjen përsipër
të një risku të lartë. Reformat u përfshinë në Aktin Galss Steagall i cili filloi të zbatohej në 1933
dhe ai bënte një ndarje të bankave tregtare nga ato të investimeve.
Derregullimi*1i cili filloi në vitet 80 i ekspozoi edhe më shumë bankat nga flluskat dhë rëniet në
tregjet financiare. Bilanci i tyre u bë ekstremisht i ndjeshëm nga këto rënie dhe flluska që
mbërthenin këto asete. Bilanci i bankave u bë një pasqyrë e këtyre flluskave dhe rënieve.
Ndërkohë që bankat tregtare përfshiheshin gjithnjë e më shumë në tregun financiar duke
ndërmarrë përsipër aktivitete që i përkisnin bankave të investimeve. E kundërta ndodhi për
bankat e investimeve duke ndërmarrë përsipër aktivitetin e huadhënies dhe të huamarrjes.
Ky derregullim pati një rezultat të dyfishtë: bankat tregtare lëvizën drejt territorit të bankave të
investimeve dhe e anasjellta. Kjo çoi në një situatë në të cilat bankat tregtare dhe bankat e
investimeve krijuan një kombinim vdekjeprurës të kreditimit dhe riskun e likuiditimit.

Në përpjekje për të mbajtur aktivitetin tradicional të huadhënies e zgjeruan aktivitetet në fusha

më të gjëra dhe riskoze të huadhënies. Ka evidenca se bankat e rritën aktivitetin e tyre
huadhënës duke i dhënë hua edhe huadhënësve më pak të besueshëm. Mënyra e dytë ishte
ndërmarrjen e aktiviteteve që nuk vendoseshin në bilanc që janë më fitimprurëse. Bankat
tregtare i rritën tarifat e aktiviteteve bazë. Gjithashtu ato rritën pjesmarrjen në tregun e
derivateve në mënyrë dramatike në pak vite.
Basel I ofroj një strukturë e cila bënte kërkesën për kapitalin e bankave më strikt. Në mënyrë që
të reduktojnë kostot e tyre të kapitalit bankat zhvilluan mënyra të tjera për të përfituar.
Bankat iu përgjigjen presionit mbi kërkesat e kapitalit në rrugën me më pak shpenzime.
Ndërkohë që rritja e kapitalit të vet mund të jetë shumë e shtrenjtë instuticionet financiare
preferuan të ulnin ekspozimin e tyre ndaj riskut. Bankat tregtare filluan të kërkonin mënyra të
tjera në mënyrë që të realizonin fitime shtesë duke kaluar në ndërmarrjen e atyre praktikave që
ishin kompetencë e bankave të investimeve. Adaptimi i të tilla teknikave nga bankat tregtare
mori formën e së garantimit të huave hipotekore. Garantimi i huave do të thotë ndarja e
hipotekave subprime në pjesë më të vogla duke i paketuar ato në shumë asete që i shitur si letra
të reja me vlerë. Garantimi i huave lejoj bankat të modifikonin riskun në bilancin e tyre dhe të
realizonin kriterin e kapitalit të kërkuar. Bankat duke përdorur garantimin ato mendonin se ato
mund të përfitonin nga normat e mëdha të kthimit pa u frikësuar nga një rritje në risk. Në
mënyrë sistematike ato e nënvlerësuan rritjen në riskun e likuiditetit.

Bankat e investimeve blenë hipoteka nga bankat tregtare dhe i përdorën ato për të krijuar
produkte që ia shitnin më pas investitorëve që ishin klientët e tyre. Këto derivate ishin vlerësuar
dhe të strukturuar nga "cilësia" e hipotekave, në bazë të renditjes së kredive të huamarrësit.
Huatë me cilësi të ulët paketoheshin në derivate që paguanin norma më të larta interesi. Shumë
nga bankat e investimeve mbajtën nga këto paketa me cilësi të ulët për të marrë shpërblimet e
normave më të larta të interesit. Derivatet e cilësisë së lartë ishin të siguruara ndaj rrezikut të
mospagimit për t'i bërë ato edhe më tërheqëse për investitorët. Derivatet do të fitojnë në vlerë
ndërkohë që huamarrësit do të paguanin kreditë e tyre dhe interesin. Bankat mori kapitalin nga
hipotekat që shitën për të bërë akoma më shumë hua, duke i hedhur këto në tregun e pasurive të
paluajtshme dhe duke e ulur standardet e tyre të kreditimit në kërkim të më shumë huave.

Një ndër palët kryesore ne këtë krizë ishin huadhënësit. Ulja e normave të interesit nga FED
ishte një përpjekje për të stimuluar huadhënien. Strategjia ishte e suksesshme sepse për një
1*
Derregullimi është heqja apo thjeshtimi i rregullave qeveritare dhe rregullave që rregullojnë forcat e tregut. Derregullimi ka të bëjë me eleminimin apo
reduktimin e kontrollit qeveritar sesi biznesi bëhet duke lëvizur më shumë drejt një tregu më të lirë.
periudhë 10 vjeçare nga 31 dhjetori i 1997 deri më 31 dhjetor 2007, kreditë totale (duke
përfshirë borxhin total në letra me vlerë dhe huadhënin totale) arritën nga 205. 8% e GDP në
276. 9% të GDP, ose nga 17. 087 trilion$ në 38. 324 trilion$. (bank credit)
Kjo rritje kaq e madhe e kredive nuk erdhi vetëm nga huadhënësit. Do të ishte e pamundur kjo
rritje kaq e madhe e kreditimit nëse huadhënësve do ti kërkohej të mbanin çdo hua në bilancin e
tyre. Si rregull për të rritur sa më shumë huatë, huadhënësit do ti mbanin huatë përkohësisht
përpara se t`ia shisnin ato Bankave të Investimit. Nga ana tjetër Bankat e Investimit do ti
bashkonin ato sëbashku dhe ti rishisnin ato përsëri. Këto paketa u lëshuan me një normë të
fiksuar interesi dhe të tilla ishin ABS (asete të mbështetura nga letra me vlerë) , RMBS
(hipotekat e shtëpive të mbështetura nga letrat me vlerë) , CMBS (obligacionete borxhit të
koletarizuara) , CMO (obligacionet e koleteralizuara hiotekore) , CDO (obligacionet e borxhit
të kolateralizuara) , ABCP (asetet e garantuara me letra tregtare) etj.
Sapo mijëra nga këto hua hipotekore paketoheshin së bashku në këto paketa ato kalonin tek
agjensitë e klasifikimit të kredive. Është roli dhe përgjegjësia e këtyre agjensive të vlerësojnë
riskun e letrave. Këto agjensi punojnë për të vlerësuar riskun e çdo instrumenti borxhi. Pas
analizës. agjensitë më pas vlerësojnë instrumentet e borxhit, niveli më i lartë i renditjes është A
e trefishtë. Vlerësimi me AAA i tregon investitorëve se investimi i tyre është i sigurtë. Por
shumë nga këto paketa u etiketuan më A të trefishtë edhe pse origjina e tyre nuk ishte e qartë për
agjensitë.
Sapo këto paketa vlerësoheshin bankat e investimeve ia ofronin këto klientëve të tyre.
Blerësit e këtyre paketave ishin klientët e bankave të investimeve si: hedge fund, bankat globale
të investimve, fondet e pensioneve, bankat tregtare, agjensitë qeveriate. Huadhënësve nuk i
kërkohej të mbanin asnjë hua nga ato që siguronin në bilancet e tyre duke çuar në këtë mënyrë që
huadhënësit të jepnin hua në mënyrë të pakujdesshme. Pra pikërisht fakti se shumë nga këto
huatë sub-prime kurrë nuk u vendosen në anën përkatëse të bilancit të këtyre institucioneve
huadhënëse që i krijuan ato dhe në këtë mënyrë ato u bënë shumë tërheqëse për bankat e huaja
me një nivel të lartë të investimeve dhe është një ndër arsyet se pse kjo krizë në tregun e huave
kaloi në tregun bankar global është.
Kur humarrësit dështuan në pagimin e tyre, institucionet huadhënëse i duheshin fonde për të
financuar ato me fondet e tyre, duke i çuar në këtë mëyrë asetet në anën e tyre të bilancit. Por
kjo i la shumë banka në një situatë financiare të pafavorshme të pamexhueshme për një periudhë
të vogël kohe.

Praktika e garantimit i lejoj bankat të reduktonin në mënyrë të konsiderueshme vlerën e huave

nga bilanci. Duke lënë jashtë bilancit huatë dhe marrja e një rënditje AAA për asetet e
garantuara i lejoj bankat të kursenin kapital dhe përdorimi i tij për hua të mëtejshme, duke e
rritur kështu përdorimin e levës financiare. Asetet e garantuara kërkonin një rregullore mbi
kapitalin më të pakët sesa asetet fillestare duke reduktuar kostot e kapitalit. Kjo ishte një nxitje e
madhe për rritjen e mëtëjshme të garantimit të huave. Duke garantuar hipotekat dhe duke ia
shitur ato institucioneve të tjera financiare, ato dukej sikur ishin në gjendje të gjeneronin
likuiditet për të përballluar kërkesën për detyrime ndërkohë që mbanin një ritëm të shpejtë të
huadhënieve të reja. Bankat tregare në këtë mënyrë u inkurajuan të minimizonin mbrojtjen e
likuiditimit në bilancin e tyre. Duke garantuar hipotekat ato mund të largonin nga bilanci i tyre
riskun e kredive dhe mund të minimizonin sasinë e kapitalit të mbajtur për të mbështetur asetet e
tyre.
Për një periudhë të shkurtër kohe garantimi i hipotekave dukej një mjet i mrekullueshëm që i
lejonte bankat tregtare të gjeneronin më shumë likuiditet dhe të siguronin një normë të lartë
fitimi. Bankat e investimeve dhe ato tregtare si pasojë e hipotekave të mbështetura tek asetet
ishin të paafta të jepnin hua lirisht në tregun e parave. Mungesa e likuiditetit i bëri bankat të
paafta të paguajnë sepse ato nuk mund të rifinanconin obligacionet e tyre.
Rënia e çmimeve të aseteve shkaktoi humbje të mëdha për këto banka. Bashkimi i mungesës së
likuiditetit dhe mungesa e aftësisë për të paguar çoi në falimentimin e bankave të pavarurar të
investimeve të cilat operonin me një normë shumë të ulët të kapitalit.
Në të njëjtën gjendje ndodheshin e dhe bankat tregtare për shkak të riskut të lartë të depozitave të
tyre.

Aktorët e tjerë në tregun financiar

Bankat e Investimeve
Bankat e investimeve janë institucione të cilat kanë një përdorim të madh të levës finaciare pa
një bazë depozitash. Ato kanë një përdorim të madh të levës finaciare me qëllim për të
maksimizuar kthimete tyre sepse pritjete e tyre janë shumë optimiste.
Bankat e Investimeve veprojnë në llogari të qeverisë apo kompanive për të rritur vlerën e tyre,
kapitalin monetar duke vepruar si agjentë sigurues në dhënien e letrave me vlerë.
Bankat e investimeve janë të nevojshme për t`iu dhënë kompanive dhe korporatave asistencë me
blerjet dhe bashkimet. Ato gjithashtu ndihmojnë në tregtinë e mallrave (një produkt për të cilin
ka një kërkesë ose nevojë) , këmbimin e valutave të huaja dhe stokun e kapitalit.
Agjensitë e renditjes së kredive (CRA)
Në mënyrë të papërgjegjshme vepruan edhe agjensitë e vlerësimit të kredive të cilat
mbivlerësuan kreditë. Ato paguheshin nga kompanitë të cilat emëtonin dhe më pas shisnin
huatë. Kjo ishte një arsye që shumë nga fondet e bankave të investimeve ti etiketohej një nivel
më i lartë që ti mbanin klientët e mëdhenj të kënaqur.
Besohej se agjensitë e renditjes së kredive do të garantonin një renditje të drejtë dhe objektive të
bankave dhe produkteve të tyre fianciare. Ishte në interes të këtyre agjensive të vepronin sipas
rregullave ato do të bënin renditjet bazuar tek siguria e produkteve financiare duke çuar në
triumfin e tregut por kjo gjë nuk ndodhi. Kishte një konflikt të madh interesi në agjensitë e
renditjeve. Ato këshillonin institucionet financiare sesi të krijonin produkteve të reja finaciare
dhe më vonë jepnin një rënditje po për këto produkteve. Renditja e kredive mat aftësinë dhe
dëshirën e një huadhënie për të paguar borxhet e tij. Një huamarrje me një renditje të lartë tëq
kreditimit mund të rrisë kapitalin me një kosto më të ulët sesa një huamarrje me një rënditje të
ulët sepse investitorët që marrin përsipër risk presin të kompesohen me norma të larta kthimi mbi
investimet riskoze.
Nxitjet e tyre në vend që të çonin në krijimin e produkteve të pasigurta dhe riskoze. Përssa i
përket shkallës së vlerësimit ajo lëviz nga AAA deri në D (pothuaj me një risk 100%) .

Investitorët besonin në ato agjensi të njoftonin publikun për instrumenta apo sigurimet që nuk
ishin të besueshme. Por shumë investitorë filluan ti trajtonin renditjet i një rekomandim për
bleerjet dhe shitjet dhe përdornin rënditjen e kredive në vend që të kishin kujdes.
Basel II inkurajon bankat e investimeve të përdorin renditjen e kredive për të përcaktuar
investimet e lejueshme dhe kërkesat për kapitalin.
INOVACIONET FINANCIARE
Fundi i Aktit Glass Steagall përmisoi teknologjinë e shërbimeve financiare duke favorizuar
krijimin e sasive të mëdha të keditimit dhe kjo falë inovacioneve financiare.
Derivatet kredive dhe garantimi i huave janë dy inovacionet kryesore financiare dhe që
konsiderohen si ndër shkaqet kryesore të krizës bankare. Inovacionet financiare çuan në krijimin
e produkteve të strukturuara, garantimi i shumë huave dhe në zgjerimin e pjesmarrëvse në
tregun financiar. Bankat përdoren garantimin për të reduktuar kostot e financimit, për të
devirsifikuar portofolet e tyre, si një burim të ardhurash dhe kufizuar riskun.
Rritja e garantimeve të huave dhe tranferimi i riskut kanë ndryshuar sjelljen e bankave.
Rritja e volumit të këtyre instrumentave në tregjet financiare u rrit shumë që nga fillimi i viteve
2000 deri në shpërthimin e krizës. Rritja më e madhe ndër këto produkte të garantuara janë MBS
(hipotekat e garantuara) , ABS (asetet e garantuara) , CDO (obligacionet e borxhit të
kolateralizuara) . Emetimi i ABS u rrit rreth 130% nga viti 200 deri në 2007, MBS u rriten me
rreth 200%, CDO rreth 219% nga 2004 deri në 2007.

Në fillim të viteve `90 u krijua një tip i ri huaje hipotekore: hipotekat sub-prime. Hipotekat sub-
prime i jepen atyre klientëve me më pak pikë sesa pikët e dëshirueshme për të marrë hua ose
klientëve me të ardhura nën nivelin e kërkuar për tiu aprovuar huaja. hipotekat subprime nuk
janë të këqinja nësë huadhënësit janë të kujdesshëm se kujt po ia japin huanë. Pa një kujdes të
tilla hua mund të bëhen shumë riskoze. huamarrësit e huave subprime janë më të prirur të mos
paguajnë huatë e tyre, siç ka bërë pjesa më e madhe për dy vite me rradhë.

Bibliography

Economic Synopses (2009) : Commercial Bank Lending Data during the Crisis: Handle ëith
Care.. Federal Reserve of Saint Louis. nr, 36

BahenaA. (2009) : Ëhatroledidcreditratingagencies (CRAs) playinthefinancialcrisis? University

ofIoëa.

De Grauëe P. (2008) : The Banking Crisis: Causes, Consequences and Remedies. CEPS Policy
Brief, nr. 178.

Tiller B. (2009) : The Subprime Crisis and the Effects on the U. S. Banking Industry.

Lapavitsas C (2009) : The Roots of the Global Financial Crisis. CDPR. nr. 28

He Zh., Khang I. G., Krishnamurthy A. (2009) : Balance Sheet Adjustment.

Turner (2009) : The Turner Revieë. A regulatory response to the global banking crisis.

FED (2011) : Statistical Release H. 8.

Ondo-Ndong, S., Rigot S. (2009) : Controlling global leverage: a neë challenge for regulatory
authorities.

Në këtë grafik jepet aktiviteti i tregut të garantimeve në sistemin bankar të ShBA-ve dhe
shprehet në miliard dollar sesa janë asetet e garantuara duke u përqëndruar vetëm në katër prej
këtyre inovacioneve fiannciare që u trajtuan më sipër siç janë: ABS (asete të mbështetura nga
letra me vlerë) , RMBS (hipotekat e shtëpive të mbështetura nga letrat me vlerë) , CMBS
(obligacionete borxhit të koletarizuara, CDO (obligacionet e borxhit të kolateralizuara) .
Nga grafiku shihet qartë se që pas vitit 2007 ka një rënie shumë të madhe të përqëndrimit të tyre
në treg dhe kjo kryesisht është më e dukshme për RMBS duke shprehur efektin shumë të madh
që pati flluska e shtëpive në tregun bankar. Një rënie shumë e madhe është edhe për CDO dhe
CMBS, Ndërsa përsa i përket ABS ka një rënie të tyre por kjo rënie nuk është shuëm e madhe
krahasuar me asetet e tjera të përmedura.
Grafiku i paraqitur në vijim jep sasinë totale të huave të lëshuar nga bankat tregtare duke
përfshirë: huatë e pronave të paluajtshme, huatë individuale, huatë tregtare dhe industriake dhe
hua të tjera. Huadhënia u rrit gjatë muajve të fundit të 2008. Por si është e mundur një gjë e tillë
ndërkohë që sistemi bankar po pësonte më egërsisht pasojat e krizës. Kjo vjen për shkak të të
dhënave sepse kur shumë banka apo kompani sigurimi apo institucione tjera falimentuan ato u
blenë nga banka të tjera të mëdha dhe në këtë mënyrë u bashkuan huatë totale ndërkohë që në
ekonomi nuk vihet re asnjë ndryshim.
Gjithashtu huatë e lëshuara nga sistemi bankar përbëjnë vetëm 35% të huave gjithsej të lëshuara
ndërsa huadhënësit e tjerë finaciarë kanë një peshë më të madhe dhe aty vihet re një kontraktim
më i madh i huadhënies.

Asetet totale të bankave tregtare në sistemin bankar të ShBA-ve nga viti 2000 në 2010 me një
normë mesatare prej 9% në vit. Sistemi bankar u rrit shumë pak në vitin 2008 me rreth 7% duke
kaluar në nivelin negativ në vitin 2009.

Por ky trend i aseteve të bankave tregtare tregon vetëm një pjesë të historisë. Huadhënia në
dekadat e fundit është llogaritur rreth 52% të aseteve bankare në mesatare (huadhënia konsiston
në huatë neto dhe kontratat e qerave) . Kjo tregon se ndryshimet në asetet e bankave nuk japin
një pamje të qartë me atë se çfarë po ndodh me kreditimin e bankave.
Rritja e huave neto pasqyron asetet e bankave gjatë 2007 (huatë neto janë diferenca e huave
totale me rezervat për mbulimin e humbjeve të huave) .
Rritja e huave është më e dobët se rritja e aseteve pas vitit 2007, ra nën 3% në 2008 dhe nën 6%
gjatë 2009.
Dy nga format kryesore të huadhënies janë huadhënia bankare në formën e huave tregtare dhe
industriale dhe huatë për blerjen e pronave të paluajtshme.
Këto 2 forma të huadhënies janë një burim i kreditimit për bizneset e të gjitha përmasave,
veçanërisht për biznesin e mesëm dhe të vogël. Huatë tregtare dhe industriale u kontraktuan me
një normë prej 20% në 2009. Ndërsa huatë për pronat e paluajtshme janë pozicionuar më mirë
sesa huatë tregtare dhe industriale duke rënë vetëm me 4%.
Por konkluzioni i përgjithshëm është që kreditimi ka rënë në sektorin bankar amerikan.

Të gjithë grafikët dhe të dhënat e paraqitura më sipër japin një paraqitje të aseteve të paraqitura
në bilancet e bankave. Por treguesit e përdorur nuk tregojnë të gjithë kanalet e kreditimit të
bankave. Disa kredi nuk paraqitn në bilancin e bankave ndërsa të tjera janë hequr.
Një mënyrë e kësaj është përdorimi i linjave të kreditimit. Linjat e kreditit të bankave janë
përdorur nga klientët për të mbështetur kreditimin dhe për të siguaruar aftësinë paguese në tregun
e letrave tregtare, siguruar avantazhe nga mundësitë e investimeve.
Bankat garantojnë një numër të madh të huave që ato lëshojnë duke shkaktuar një nënvlerësim të
shumës së kredive që lëshohet. Si asetet e garantuara ashtu edhe letrat e kredive ranë në vlerë
gjatë 2009 me një normë 4%. Me rënien e huave të cilat janë të vendosura në bilancnë 2009,
është e qartë se rënia e kredive që nuk vendosen në bilanc vjen si pasojë e pakësimit të kreditimit
nga bankat dhe zëvëndësuesve të kredive.
Treguam tashmë se ka një rënie të kreditimit në të gjithë sistemin bankar dhe kjo mundtë
tregohet edhe me dy tregues të tjerë siç janë: kreditë tregatre që maten me huatë e vendosura në
bilanc dhe kreditë që nuk pozicionohen në bilanc. Aktiviteti total bankar është një shumë e
kredive totale si ato të regjistruaar në bilanc dhe ato të lëna jashtë tij.