You are on page 1of 16

TORK 5T ANDARDI

eiRiNCi ~ TS 22-2
EN 413-2/Mart 1998

BASKI ICS 91.100.10
CiMENTO - HARC CiMENTOSU - SOLUM 2: DENEY METOTLARI
MASONRY CEMENT - PART 2: TEST METHODS M. S. B.

ARGE .AIAESi IASKANLI~t DO~. ". ENF. $UIESI

TORK STANDARDLARI ENSTiTOSO Necatibey Caddesi, 112 Bakanhklar/ANKARA

Bugunku teknik ve uygulamaya dayamlarak naztrlanrms olan bu standard m, zamanla ortaya ylkacak geli$me ve deCli$ikliklere uydurulmasi rnurnkun olduClundan ilgililerin yaytnlan izlemelerini ve standardtn uygulanmasmda karsrlasnklan aksakhklan Enstitumilze iletmelerini rica ederiz.

Bu standard: olusiuran Hazirlrk Grubu Oyesi deClerii uzmanlann emeklerini; tasanlar Ozerinde g6rO$lerini bildirmek suretiyle yardrmct alan blllrn, kamu ve 6zel sektor kuruluslan ile ki$ilerin deClerii katkrlanm sukranla ananz.

~ ~

Kalite Sistem Belgesi

Imalat ve hizmet sektorterinde faaliyet g6steren kuruluslann sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlanna uygun olarak kurmalan durumunda TSE taraftndan verilen belgedir.

TUrk Standardlarma Uygunluk Markasl (TSE Markasl)

TSE Markasl, uzertne veya ambalajtna konulduClu rnallann veya hizmetin ilgili Turk Standardma uygun olduClunu ve mamuUe veya hizmeUe ilgili bir problem ortaya C;lktlCltnda Turk Standardlan EnstitOsij'nun garantisi altmda olduClunu ifade eder.

ITSEK I

Kalite Uygunluk Markasl (TSEK Markasl)

TSEK Markasl, Ozerine veya arnbalalma konulduClu mallarm veya hizmetin henuz TOrk Standardl olmadlQmdan ilgili mnletterarasi veya diQer Olkelerin standardlanna veya EnstitO taraftndan kabul edilen teknik Ozelliklere uygun olduClunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya C;lktlClmda TOrk Standardlan EnstitOsQ'niin garantisi altmda olduQunu ifade eder.

OiKKATI

TS i~areti ve yamnda yer alan sayl tek basma iken (TS 4600 gibi), mamulUn TOrk Standardma uygun OretildiQine dair Oretieinin beyamm ifade eder. TUrk Standard Ian EnstitOsU tarafmdan herhangi bir garanti si)z konusu degildir.

Standard/ar ve standardizasyon konusunda da~agelfif bilgi Enstitiimiizden saglanabilir.

TORK STANOARDLAR1N1N Y).*(IN "KLARI SAKLIDIR.

ICS 91.100.10

TORK STANDARDJ

TS 22·2

EN 413·2/Mart 1998

CNSCZ

- Bu tasan, CEN tarafmdan kabul edilen EN 413·2: 1994 esas ahnarak TSE lnsaat Hazrrnk Grubu'nca TS 22·2'nin revizyonu oJarak hazirlanrms ve TSE Teknik Kurulu'nun 23 Mart 1998 tarihli toplannsmda Turk Standardl olarak kabul edilerek yayrrnma karar verilmlstir.

ics 91.100.10

TORK STANDARDI

TS 22-2

EN 413-2/Mart 1998

iCiNDEKiLER

o· GIRi~ 1

1 - KAPSAM 1

2 - ATIF YAPILAN STANDARDLAR 1

3 - DENEY YAPMAK ie;iN GENEL §ARTLAR 1

3.1 - LABORATUVAR 1

3.2 - DENEY CIHAZLARI ie;iN iMALAT TOLERANSLARI 1

3.3 - KULLANIMDAKi DENEY CiHAZLARI ie;iN TOLERANSLAR 1

4 - STANDARD HARe;: HAZIRLANMASI 2

4.1 - PRENSip 2

4.2 - PLUNGER CiHAZI iLE TAZE HARe; KIVAM TAYiNi DENEYi (REFERANS METOT) 2

4.3 - YAYILMA TABLASI iLE TAZE HARe;: KIVAM TESpiTi {ALTERNATiF METOT) 4

5 - BUNYEDE SU TUTMA 4

5.1 - PRENSip 4

5.2 - NUMUNE HAZIRLANMASI 4

5.3 - CiHAZ 4

5.4 - i~LEM 5

6 - HAVA MUHTEVASI 6

6.1 - GENEL 6

6.2 - BASINe; METODU (REFERANS METOT) 6

6.3 - ALKOL METODU (AL TERNATiF METOT) 9

7 - i~LENEBiLiRLiK {KOHEZYON) 9

7.1 - PRENSip 9

7.2 - CiHAZ 10

7.3 - KALiSRASYON 12

7.4 - i~LEM 12

-- - -- -- ... __ .

ICS 91.100.10

TORK STANDARDI

TS 22·2

EN 413-21Mart 1998

CiMENTO - HARC CiMENTOSU - BOLUM 2: DENEY METOTLARI

o - GiRi~

Bu standard, duvar i~lerinde baglaYlcl olarak veya siva ve kaplama i§lerinde kullarulacak hare e;imentosunun performanstm de{Jerlendirme amacma yOnelik deney metotlanru kapsar, Bu deney metotlanndan birisi belirlenmis kivarn seviyesinde kohezyon OIe;Umu ile ()ngorulen taze hare; i§lenebilirliginin belirlenmesini saglar.

Bu ozellik, uzun Yillardan beri tariti oldukca zor bir unsur olrnustur. Bu standardda i~lenebilirlik ie;in tarif edilen metot kesin olmayip, ()zellikle ayru kaynaktan annan hare; c;imentosu i§'enebilirligindeki de{Ji~menin takibi ie;in uygun bir i§lemdir.

1 - KAPSAM

Bu standard, hare; c;imentosunun ENV 413-1 (TS 22-1 ENV 413-1)'e uygunlugunu degerlendirmek uzere kulJamlacak deney rnetotlanru kapsar. Deney metotlan, referans rnetotlar ve altematif rnetotlar olarak verilrnistir. Bu standardda, taze hare; krvarm, bGnyede su tutma, hava muhtevasi ve i~lenebilirllk tayini deneyleri yer alrmstrr.

Anlasmazhk durumunda sadece referans deney metotlan kuuaruhr.

2 - ATIF YAPILAN STANDARDLAR

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diger standardlara atn yapilrnaktadrr. Bu atiflar metin iyerisinde uygun yerlerde belirtilmi§ ve a§a{Jlda liste halinde venlmlstlr. Tarih belirtilen atiflarda dana sonra yaptlan tadil veya revizyonlar, atlf yapan bu standardda da tadiJ veya revizyon yapitrnasr sam ile uygulanlr. Atlf yapuan standardrn tarihinin bellrtilrnemesl halinde ilgili standardm en son baskis: kunamnr.

EN,ISO, Adl TSNo Adl
IECvb. No (ingilizce) (Turk-;e)
EN 196-1 Methods of testing cement - Part 1: TS24 cimentolenn Fiziki ve Mekanik Deney
Determination of strength Metotlan
ENV 413-1 Masonry cement - Part 1: Specification TS 22-1 clrnento - Hare <;imentosu - SolUm 1:
ENV 413-1 6zellikler
EN 459·2 Building lime - Part 2: Test methods TS 32 Kiree;ler - Yapilarda KulJamlan • Kimyevi
ve Fiziki Deney Metotlan 3 - DENEY YAPMAK iCiN GENEL ~ARTLAR 3.1 - LABORATUVAR

Aksi behrtllmedtkce. bu standardda veri len butun deneyler ortam slcakllgl (20 ± 2)OC olan ve bagll nemi % SO'den az olmayan bir IAboratuvarda yuri.itUlmelidir.

3.2 - DENEY CIHAZLARI iCiN IMALAT TOLERANSLARI

3.2.1 - Dogrusal Boyutlar

Bu standardda verilen deneylerde kutlarulacak cihazlara ait yizimlerde, temel otcutere ait imalat toleranstan verilmi~tir.

NOT - Di{Jer boyutlar bilgi olarak venlmtstlr.

3.2.2 - KLitie

Aksi betlrtllmedikce, belirlenrnls kOtleler, ± % 1 imalAt toleransiyla saglanmahdlr.

3.3 - KULLANIMDAKi DENEY ciHAZLARI iCIN TOLERANSLAR

Kullanlmdan dolaYI yrpranrms clhazlar ie;in uygulanacak toleranslar, alternatif 6zellikler belirlenmedikye ilgili imalAt toleransmm iki katrru gec;memelidir.

M. S. B.

ARGE DAIRES; BA~KANi.I&1 OOK. v. ENf. ~U8£S'I

1

ICS 91.100.10

TURK ST ANDARDI

TS 22-2

EN 413-2/Mart 1998

4 - STANDARD HAR9 HAZIRLANMASI 4.1 - PRENSip

Han; clrnentosu 1Ie hazrrlanan taze hare; ozethklert. EN 196-1'e gore hazrrlanan standard han; uzerinde bellrlenlr, Ancak han; yapunmda, standard krvam lcln belirlenen miktarcla su kullaruhr,

Istenen batma derintigini sagtamak ie;in referans deney metodu olarak plunger (daldirma) cihazr (Madde 4.2) kullarutrnak suretiyle kivarn 61e;ulUr.

Yayuma tablast deneyi (Madde 4.3), plunger cihazt kutlamlarak yapilan deney metoduna alternatif olarak kultarulabllir. Ancak, belirlenen gerekli batma derinJigine tekabul eden es deger yayrlrna degeri, deneye tabi tutulacak e;imento ile ayru tip clrnento ieln 6nceden tespit edllrnis otrnahdtr.

4.2 - PLUNGER CiHAZI iLE TAZE HARe KIVAM TAViNi DENEVj (REFERANS METOT)

4.2.1 - Cihazlar

Kan~tlflci ve yardrrncr krsirnlan, EN 196-1'de tarif edilen sekllde olmaho.r.

Plunger clhazi 6 Ie;:iileri $ekil 1 'de verilenlere uygun olrnahdrr.

Alt tabla (1) sekll, hare kabirun (8) plunger (7) altma merkezi sekilde yertestirtlrnesini saglamaya uygun olrnandrr. Plunger, hare;:tan etkilenmeyen ve korozyona dayanlkll yanm kure !?ekJinde alt uca sahip olmahdrr. Cubuk (6) ve plunger (7) toplam kutlesl (90 ± 2) 9 olmatrdir. Serbest birakma mekanlzmasi (5) plunger'i ba~tangte;: konurnunda tutar. Ba~langu; konumu, deney baslanqrcmda (Madde 4.2.2) plunger alt ucunun, hare ust yOzunden (100 ± 1) mm yukanda olrnasidrr.

Slkl!?ttrma yubugu ($ekil 2), metal tabaka ne kaplanrms geyirimsiz malzemeden yapllml~ yuvartak c;:ubuktur ve kOtlesi (250 ± 15) g'dlr.

4.2.2 - lslem

Han; EN 196-1'de tarif edllen i$lem kuJlamlarak hazrriamr, ancak kullarulacak su miktan gerekli krvarm saglayacak sekilde belirienen miktar olmahdrr,

Deney baslarnadan once plunger ucu nemli bez ite silinir.

Harem kanstmlma lslernlnln tamarntanrnasmdan hemen sonra hare kabr, iki tabaka halinde, her tabaka sikrsnrma c;:ubugu ite hafifye 10 kez vurulmak suretiyle slkl$ftrrlarak hare; ile doldurulur.

Yertestlrrne i$lemi sonrasr, tasan hare krsrru siynlarak ahrur, Bu i$lem kanstirma i$leminin tamamlanmastndan itibaren 1 dakika lcerlslnde tarnarnlanmandrr. Han; kabrrun alt tablaya yerle$iirilmesini takiben, serbest birakrna vldasi gev~etilerek plunger, ba~langle;: konumundan serbest birakihr, Bu i$lem, hare kanstmlmasmrn tamamlanmasmdan itibaren (150 ± 15) s ic;:erisinde yapnrnahdrr, Plunger'in han; lcenslne batma derinliOi skaladan okunur.

Standard kivarna sahlp hare;: iyin gerekH batma derinligi (35 ± 3) mm'dir. Denenen harcta bu degerin ahnarnamasr, yani istenen hare krvarmrun saQlanamamasl durumunda deneye, farkll su miktan kullanllarak yeniden hazrrlanacak harclar uzertnde (35 ± 3) mrn batma derinliOi, art arda yapilacak iki deneyden de ahruncaya kadar devam ediJir.

Deney sonucu standard kivarn iyin tespit edilen su miktan, gram cinsinden, batma derinligi lse milimetre cinsinden kaydedilir.

2

3

JCS 91.100.10

TORK STANDARDJ

TS 22-2

EN 413-2/Mart 1998

1) Taban plAkasl

2) Destek

3) Tutucu

4) Ycntendirtcl yuvalar

5) Serbesttik mekanlzmasi

6) Aluminyum alc;um c;ubuQu (2 mm aranklarta mc;u e;:izgiJi)

7) Plunger

8) Hare kabi (sizdrrmaz)

(Olc;uler mm'dir)

..

o o

....

2

12,510.25

_l
I
I
~
+1
I 0
0
N
j
I I I
I I -
..
I 1 0
1 - ...J lei, ,
040:tO ,5

1

~EKiL 1 - Krvam 01c;urnii Iyin KuUantlan Plunger Cihazl

~EKiL 2 - Slkl~tlrma <;ubuQu

ICS 91.100.10

rORK STANDARDI

TS 22-2

EN 413-2/Mart 1998

4.3 - YAYILMA TABLASI iLE TAZE HARe KIVAM TESpiTi (AL TERNATiF METOT)

4.3.1 - Cihaz

Deneyde EN 459-2 Madde 5.5.2.1.2'de tarit edilen yaYllma tabtasi kullarnhr.

4.3.2 - Kalibrasyon

Yayilrna tablasi deOeri, denenecek clrnento ile ayrn cins hare; e;imentasu kullarularak Madde 4.2'ye g6re, krvarn 61e;Osu plunger'a gore kalibre edilir. Plunger cihazmda (35 ± 3) mm batma derinliOine tekabill eden yaYllma tablasmda hare; yaYllma degerini tespit etmek uzere en az Oe; e;ift deney (her e;ift deneyden biri plunger cihazmda digeri yayilrna tablasrnda) yaprhr. Tespit edilen bu yayrlrna degeri gerekli uygun krvarn degeri olarak kutlaruhr. Plunger cihazt degerine ka~1 gelen yaYllma tablast degerleri her dart haftada bir yeniden belirlenmelidir.

4.3.3 - i,lem

Her deney ba~langlcmda yayrlrna tablasi yOzeyi ve kalrp ie; yuzO temiz ve kuru olmalrdrr. Deneyden oncekl bir saatlik sure ie;erisinde kullarulmarms ise, bos yayrlrna tabtasma bir kae; defa dO~u~ yaptmhr. Tabla (8) ile mesnet (6) arasrnda herhangi bir SIVI veya kirlilik bulunmamahdrr (EN 459·2 ~ekil 7).

Hare; yaYllma capiru belirtemek icin, kahp, yaYllma tablasmm (Madde 4.3.1) kuru ve ternlz yOzeyinin ortasma yerle~tirilir. Kallp, han; (Madde 4.2.2'ye g6re hazrrtanan) He iki tabaka halinde doldurulur. Doldurma i~lemi esnasmda kahp ve uzertne oturtulan doldurrna hunisi , tabla yilzeyine tam oturur ve tern as eder sekilde bir elle srkica tutulur. Kaubm harela uniform ~ekilde doldurulmasrru sa{Jlamak lcln, her hare; tabakasi sikrstrrma e;ubugu (~ekil 2) ile hafife;e 10 darbe vurularak stkrstmlrr,

Doldurrna hunisi, geeiktirilmeden ahrur ve kahp ust yGzeyinden tasan fazla hare; siyntarak temizlenir. Yayrlrna tablast uzerine sizan su veya artrk hare; varsa temizlenir. Harem yerlestirilrne lslernlni takibeden 10 s - 15 s it:;:erisinde kahp yavasca ve d[j~ey sekltde yukan ceklllr. Bu i~lem harem kanstmlrna lslernlnln tamamlanmasmdan itibaren (150 ± 15) s icerisinde yapllml~ olrnalunr, Yayrlrna tabtasma, saniyede bir kez olmak uzere 15 kez dil§O yaptmlarak serbest kalan harem yaYllmasl temin edilir. DO~G i§leminin ardmdan yaYllml~ hare; tabsxast e;api kumpasla birbirine dik iki dogrultuda 1 mm hassasiyetinde OIe;OIUr. Alman me;Um ortalarnasi yayurna deQeri olarak mililetre hassasiyetinde kaydedilir. Bu yaYllma de{Jerini saQlayan kansirn suyu miktan, hare; lcensindekl hare; t:;:imentosu kotlesine oranlanarak kaydedilir.

5 - SUNYEDE SU TUTMA 5.1 - PRENSip

Standard kivama sahip taze hare, filtre kagldl tabakasi uzerinde, tarif edilmi~ sartlarda su emilmesi lslernlne tabi tutulur. Harem bOnyede su tutma degeri, su emilmesi i~lemi sonrasi, hare; blinyesinde muhafaza edilen su rnlktandrr ve ilk su rnuhtevasma oran olarak ifade edilir.

5.2 - NUMUNE HAZIRLANMASI

Madde 4.2 veya Madde 4.3'de tarif edilen metatla kivam tayin edildikten sonra hare, kansnrma kabl h;:erisinde bOnyede su tutma deneyinde kullamjrnak uzere 15 s sllreyle, dO~uk tuzda yeniden kanstrnnr, Kansnrma lslerninin biti~iyle, su emilme i~leminin baslarnasr arasmda 10 dakikadan fazla sUre gee;mi~ ise, deney ie;in yeni hare; hazirlanrr.

5.3 - CiHAZLAR

5.3.1 - Rijit kahp, $ekil3'de gosterildigi sekude, ie; yaPI (100 ± 1) mm, ie; derinligi (25 ± 1) mm alan.

5.3.2 - Metal mastar, $ekil 3'de g6sterildigi gibi.

5.3.3 ·2 kg'lIk kUlle.

5.3.4 - Rijit plaka, bosluksuz (su emmeyen) (110 ± 5) mm cap ve (5 ± 1) mm kalmllglnda.

5.3.5 - Seyrek dokunrnus pamuk bez (HUbent) (100 ± 1) mm capmda iki adet dairesel veya bir kenan (100 ± 1) mm alan iki adet kare seklltl,

5.3.6 - Terazi, 0,1 g hassasiyetli 2 kg kapasiteli. 4

5

res 91.100.10

TORK STANDARDI

TS 22-2

EN 413-21Mart 1998

5.3.7 - Suzgec kagldl; sekiz adet (100 ± 1) mm ~ph dairesel seklltl. Suzgee kagldl 180 91m2 - 200 91m2 kutleye sahip, kuru olmah, geemeyen dane anma eapl 5 um ve her dairesel kisrm kalmhgl, 0,40 mm olmalrdtr, KuJlanllml!i suzgec; kaQltlan yeniden kullantlrnarnahdtr.

5.3.8 - Palet blcak (spatula), kesici krsrm (150 - 200) mm uzunlukta ve (20 - 30) rnm geniljlikte olmandir.


,
J I .. -----,111--- -+-tt---'-lll:l

a) Kailp

b) Mastar

Boyut ve toleranslar mm cinsinden verilmlstir.

~EKiL 3 - Bunyede Su Tutma Cihazl

5.4 - i~LEM

Kuru ve bos kalip (Madde 5.3.1) 1 9 (u), sekiz adet kullarulrnarms suzgee; kAQldl ise 0,1 9 hassasiyetle tartrlrr (v).

Kahp, hare; ile 10 tabaka halinde palet ble;ak ucu kullamlarak kahp yuzeyinden tasacak sekilde doldurulur, kahp ust yOzeyi srynlarak fazla hare ahrur ve yuzey mastar kuuanuarak tesviye edilir. Tesviye, mastann yuzeye 45° egimli olarak, ileri geri hareketle katrp ust yOzeyinin bir ucundan digerine kadar hareket ettirilmesi ve tek harekeUe daha yatay acida geriye dogru yuzeyin duzeltilmesiyle yapurr,

Kahp ve lclndekiler 1 9 hassasiyetle tartrhr (w). Hare; yOzeyi iki tabaka halinde seyrek dokunrnus bezle kaplanarak bez tebakasi uzerine de sekiz adet dairesel filtre kAgldl yertestirllir, Suzgec; kAOltlan uzerine bosluksuz (su emmeyen) pJaka oturtulur ve kahp bu ~ekilde ters e;evrilerek duz bir yuzey Ozerine yerleljtirilir.

Ters cevrilrnis kahp tabarn Ozerine de 2 kg'lIk kutle konur. 5 min. ± 5 s'lik sOre sonunda 2 kg'lIk kutle kaldrnlrr ve kalip normal konuma getirilir. Kallp ust yOzeyindeki bosluksuz (su emmeyen) plaka, sOzgec;: kagltlan ve bez alrmr. Daha sonra suzqec kAQltlan 0,1 9 hassasiyetle tartrhr (x).

Deneyde kullarulan hare kutlesi (w - u) ve hare; ki.itlesi ieerlsindeki mevcut su kutlesi (z)

z = y (w - u)

1350+450+y

(1)

tormulu kultamlarak hesaplarur.

ICS 91.100.10

TORK STANDARDI

TS 22-2

EN 413-21Mart 1998

Burada;

u : Bo~ kahp kutlesi, 9

w : Kahbm, letndekilerle birlikte toplarn ki.itlesi, 9

y : Harcta, (35 ± 3) mm batma derinliginde kivam saglayan su kutlesl, 9

dlr.

Filtre kagltlan tarafmdan emilen su kutlesi; X - v harcta kutlamlan toplam su kGtlesine oranla bGnyede kalan su a~aglda verilen formOlle hesaplarur.

R = [z - (X - v)11 00 z

(2)

Burada;

v : Sekiz adet filtre kagldlnm su emme oncesi toplam klitiesi,g

X : Sekiz aoet filtre kagldmln su emme sonrasi toplam kutlesi, 9

z : Su emilmesi oncesinde, narc lcerlslnde mevcut su kutlesi, 9

drr,

Blinyede tutulan su miktan olarak, iki deney sonucu ortalarnas: en yakm % 1 hanesine yuvarlatllarak verillr, iki deney sonucunun, ortalamadan saprnasmm % 2 veya daha fazla olmasi durumunda deney yeni iki hare; numunesi uzerinde tekrarlamr.

6 - HAVA MUHTEVASI

6.1 - GENEL

Hava rnuhtevasmm tayin edHmesi lcln bu standardda iki deney metodu vernrnlstlr. Bunlardan basmc metodu (Madde 6.2) referans metot ve alkol metodu (Madde 6.3) alternatif metotdur. Bunlann dl~Jndaki bir deney metodu, On denemelerde referans deney sonucuna benzer deger vermesi durumunda kullamlabilir.

Bu deney, Madde 4.2.2'ye uygun kivarna sahip taze hare; harmam uzerinde yaprhr,

6.2 - SASINe;;: METODU (REFERANS METOT)

6.2.1 - Prensip

Taze hare; hava miktan, basmc tatbik edildiginde hare; hacminde meydana gelen azalrnarun tespltl yoluyla belirlenir.

6.2.2 - Cihazlar

Deney clhazr (~ekil 4), hacmi 0,75 litre ± 0,05 litre veya 1,00 litre ± 0,05 litre 1) olan metal silindir numune katn ve bir kapak dOzeninden otusur. Numune kabr (1) ve kapak (2) ketepcelerte (3) birbirine srkrca baglanarak birle~im yen hava gee;irimsiz hale getirilir. Vana (7) yardrrmyla numune kabl ie;erisine, hare; uzerine su doldurulur ve ayru anda stkrsan hava tahliye edlllr, Vana kapatrhr ve numunenin uzerine pompa (4) yardirmyla hava bas lOCI uygulamr.

Basmc gOstergesi (8) hava miktanm % 0,5 hassasiyetle gOstermeye yeterli olmehdrr, 6.2.3 - Kalibrasyon

Hava miktan ole;umO ie;in kullarnlan cihazlann farkh imalatC;llar tarafmdan, farkh detaylarla imal edHmeleri nedeniyle, cihazlann kalibrasyonu a~agldaki temel prensipler gozoniinde tutularak kullanma klavuzuna gore yaprlrnahdir.

a) Kalibrasyon smr hava miktan i9in kontrol edilmelidir.

b} Kalibrasyon % a lie % 25 hava miktan arasmda yakla~lk eslt arahkn lie; degerde kontrol edilmelidir.

Kalibrasyon deneyi, b)'de verilen 09 farkh hava miktan i9in Oe;er kez yapilarak belirli hava oram Iym gostergeden okunan degerin duzeltrne katsayrsi tespit edilir ve Madde 6.2.4'de tarif edilen hava orarn tespiti deneyinde okunan degerler bu faktor kullamlarak diizeltilir.

ImalAtC;1 prospektiisiinde clhazla i1gili vertlen ozellikler yukarda verilenleri karsilarmyorsa bu cihaz bu deney arnaciyla kullamlrnamahdrr,

1) 1.00 litre hacminde kap kullamtrnasr durumunda harman hacmini biiyOtmek gerekebilir. 6

ICS 91.100.10

TURK STANDARDI

TS 22-2

EN 413-2/Mart 1998

6.2.4 - i,lem

Numune kabr, hazrrlanan harcla kanstrrrna i§leminin hemen archndan vakit geeirilmeden doldurulur. gekil 2'de gosterilen slkl~trrma c;ubuOu kuUanrlarak srkl~tmlrr. Harern kaptan tasan kisrm sryrrlarak alrnrr. Madde S.4'de tarif edildigi sektlds kap ust yuzeyi tesviye edilir.

Numune kabrnrn ust kenarlan temiz nemU bir bez veya sunger yardlmlyla sllinlr.

Kapak (2) metal silindir numune kab: uzenne oturtulur. Kelepceler (3) kapatilarak kapak ve kap, birbirine srkrca, blrtesirn yerlnden hava kacagl olmayacak tarzda birlestirillr.

Vanalarrn her ikisi (5) ve (7)J'de aClk tutulur.

Vana (7) kullanrlarak pipet yardrmryla, hare; numune ve kapak arasrndaki tum hava tahliye vanasi (5)'nden bosahncaya kadar su enjekte edilir (Vana (5)'dan gelen su hava kabarctksiz olana kadar su enjekte i§lemine devam edilir).

Bastnc gtlstergesi ba§langre eizgisine gelinceye kadar hava pompalanmasrna devam edilir.

Birkae saniye ioerislnde basmcta dusrne meydana gelmesi durumunda, basrnc gtlstergesi ilk konumuna gelinceye kadar bas inC; verilmeye devam edilir. Basmc gostergesinin lsaret eizgisini gec;mesi durumunda, ayar vanasi (6) krsrnen acilarak gOsterge isaret eizgisine gelinceye kadar basrnc dG§uriiIOr.

Vanalann her ikisi reS) ve (7)]'de kapaturr, Duzettrne vanasi (6) acrlarak basrncrn dengelenmesi saglamr. Gostergenin Uzerine hafiflfe vurularak ibre sablt konuma getinlir ve hava miktarr gtlstergeden okunur. Okunan bu deger, Madde 6.2.3'de tarif edildigi sektlde tespit edilen fakttlr kullarularak dUzeltilir.

Deney tamamlandrktan sonra, her iki vana (5 ve 7) ac;rlarak numune kabl (1) ic;erisindeki basmc yavasca bosattilrr ve deney tekrartamr,

7

ICS 91.100.10

TURK ST ANDARDI

TS 22-2

EN 413-2/Mart 1998

5 _---H-+-+-tt-I 4--------hi1----h

1-~-~

1) Numune kabl

2) Kapak

3) Kelep~e

4) Pompa

5) SOljaltma vanast

6) Ayar vanasi

7) KGresel vana

8) aasmc g()stergesi

9) Sasine hGcresi

:jEKiL 4 - Hava Ol~r Cihazi f?ematik G5sterimi

8

rORK STANDARDl

lCS 91.100.10

TS 22-2

EN 413-21Mart 1998

Duzeltilmi§ iki okuma degerinin aritmetik ortalamas: hesaplarur, Iki deger ortalamadan % 10'dan fazla sapma glisteriyor ise yeni iki numune i.izerinde deney tekrarlanarak yeni ortalama de{Jer hesaplamr. Deney sonucu olarak hava miktan % 0,5 hassastyetle kaydedilir.

NOT - Farkh imalat~llar tarafmdan imal edilmi~ cihazlarda yukarda tarif edilen islemlerde farklrhklar mevcut olabilir. Bununla birlikte kalibrasyon i§,lemi j~in Madde 6.2.3'de verilen imalatc;a kulamrn krlavuzuna uyulmahdrr.

6.3 - ALKOL METODU (AL TERNATiF METOT)

6.3.1 - Prensip

Hare hava muhtevasi hava bosluklannm SIVI ile yer deOi~tirmesi yoluyla haeimdeki azalmanm tespiti ile belirJenir.

6.3.2 - Cihazlar

6.3.2.1 - oicmo silindir, yakla§,lk 50 mm caph, 500 mm kapasiteli ve 5 ml bOlilmli.i.

6.3.2.2 - Lastik tapa, liI~u silindire uygun.

6.3.2.3 - Huni; lile;:uli.i silindire uygun ve ol~OH.i silindiri hare ile doldurmayi saglayan parca.

6.3.2.4 - Kansrrn, haclrnce % 60 alkol (etanol) ve % 40 su kansuru,

NOT - Etanol yerine yeterli miktarda oktanol da kullanllabflir. 6.3.3 - i,lem

Huni yarmrruyta yakla~lk 200 ml hacminde hare, lil~om silindir icerislne yerJe~tirilir. Hare tabakasi lcerlslnde bosluk katmamasma dikkat edilir. Hare yi.izeyinin dilzelmesini ve hapsolmus hava kabarcrktannm cikmasim saglamak ie;in silindire vurulur. Hare; haemi (Vm) rnt hassasiyetinde kaydedilir. Oie;OIii silindir icerislndekl hare; tabakasi uzenne, SOD ml lsaret e;izgisine kadar alkol su kansrrm dikkatlice ilave edilir.

OIc;:O silindiri a{Jzl Ia.stik tapa ile kapatrhr, Silindir, ie;indekilerJe birlikte 20 kez alt Ost edilerek e;evrilir ve harem alkol - su kansirm lceristnde tamamen daQllmasl saglamr. Kansrm 5 dakika sarsrlrnadan bekfetiferek harem cokelmesl saQlanlr ve SIVI seviyesi mililitre hassasiyetinde okunur. lslerne art arda iki okuma arasrnda 1 mf'den fazla fark C;:lkmaymeaya kadar devam edilir. Okunan SIVI seviyesi (Vv) yardlmlyla hare; numune hava miktan (A), a~agldaki formi.il kullamlarak hare; ilk haemine oranla % 0,1 hassasiyetle hesaplarnr.

A = [(500 - Vv) I Vm] 100

Burada;

Vm : hare haemi, (ml)

Vv : hare ve srvmm, kanstirma sonrasi toplarn haemi (ml)

lki hava muhtevasi degerinin ortalamasi % 0,5 hassasiyletle hesaplarur, Hava muhtevasi degerlerinin ortalamadan sapma oraru % 10'dan fazla ise deney iki yeni numune uzerinde tekrarlarur ve yeni ortalama hesaplanrr, Hava rnlktan deney sonueu en yakm % 0,5 hanesine kadar yuvarlatilarak verilir.

7 - i~LENEBiLiRLiK (KOHEZYON) 1.1 - PRENSip

Kohezyon, standard kivarna sahip hare Ozerinde i~lenebilirliQi tahmin etmek lcin OI<;ulUr.

oleum, onceden tespit edilmi~ sartlarda, akl~ sureslnin islenebilirljk o[~er kultarularak belirlenmesiyle yaprltr. Kohezyonu yi.iksek harem akl~ suresi de yi.iksektir.

9

res 91.100.10

TURK STANDARDt

TS 22-2

EN 413-21Mart 1998

7.2 - CiHAZ

7.2.1 - i,lenebilirlik Ol~er (~ekiI5)

a) Iy boyuttan; uzunluk (180 ± 1) mm, geni~lik (90 ± 1) mm ve yukseklik (90 ± 1) mm alan paslanmaz malzemeden irnal edilmi~ dikd5rtgen sekilli kap (5). Kuyuk boturn (7) icerisinde taban uc kenanna paralet sekllde, tabandan (30 ± 0,1) mm yukseklikte yatay bir referans yizgi (8) mevcuttur.

b) Kama ~ekilli bolrne parcasi (2). B61me parcasi uzerinde referans yizgi bulunan yuzey ile (38 ± 1)° ayl teskil eder ve kap ucuna (50±1)mm mesafede yerlestlrilmlstlr. Pares kap dl~ kisrru uzerinde bulunan du~ey yuvalar (4) yardrrruyla yukan dogru hareket ettirilebilir. Yuvalar kap uzun yi.izeylerinin dl~ yanlanna monte edllrnistlr,

c) Anma gucu 50 W alan elektrikli vibrator. Vibrator eksantrikligi ayarlanabitir iki kutlenin donen bir eksen etrafma monte edilmesiyle, yeterli seviyede tltresirnt saglayacak sektldedlr.

7.2.2 - Katl blok, en az 30 kg ki.itleye sahip, di.izgun ve yatay yuzeyli (beton vb. malzemeden imal edilmi~) blok. Bu blok, uzerine, deney cihazrrun dort Ulstik mesnet (3) ile monte edilmesi iyin kullarnlrr,

7.2.3 - Slkl~tlrma <;ubugu (~ekil 6) paslanmaz celikten, kullarulan kisrrn <;ap! (6 ± 0,5) mm alan ve kuresel u<;lu cubuk. Cubuk toplam kutlesi (200 ± 10) 9 olmalrdrr.

7.2.4 - Zaman ayartayicr, 0,1 s hassasiyetli.

7.2.5 - EI kuregi.

7.2.6 - Metal mastar ($ekil 3).

10

ICS 91.100.10

TORK STANDARDI

TS 22~2

EN 413-2/Mart 1998

Boyut ve toleransJar mm cinsinden venlrnlstlr.

1

1.30

[]U

t

4

5

... 0

... 10

o - en

/ 102

3

.;o Q)

1) VibratOr referans hat (8) ihtiva eden yOzey dl~ krsrruna monte edilmi~.

2) Hareketli (SbkOJOp takrlabilir) parca

3) 4 IAstik rnesnet

4) Yuva

5) Kap

6) Geni~ bOlum

7) Kuc;uk bolurn

8) Referans hat

9) Doni.i~ yani.i

~EKiL 5 - 1~lenebilirlik Olc;er

M.S. B. .

ARGE DA1REst BA~KAN\"I@I 11

OOK. ve ENF. $U JESl

ICS 91.100.10

TORK STANDARDI

TS 22·2

EN 413·2/Mart 1998

Boyut ve toleranslar mm cinsinden verilmistir,

Yuvorlotllml;l uC

.. .0
.. 0
v ..
... ID

142
269 §EKIL 6 • Slkl§;tlrma C;:ubuQu

7.3 - KALiSRASYON

Kalibrasyon, deneyin yapllacaQI yerde yaprlrnandrr,

EN 19S·1'de tarif edilen metot ve kan§;tlnci kullarularak, 27,0 9 su, (1350 ± 5) 9 CEN standard kumu lcerisine homojen sekilde kanstmlrr. 1~lenebilirlik Olc;er i~ yuzeyinde bulunacak herhangi bir yag katmtrst temizlenerek yOzey tamamen kuru hale getirilir. Kansrrrn tarnamlanrrus islak kum, geni~ bOlOm (6) icerislne yakla~lk olarak e~it kahnhkta dort tabaka hajlnde yerlesfirillr. Her tabaka srkrstrrma c;ubuQu (Madde 7.2.3) yardlmlyla Slkl~lrIhr. Cubuk vurus doQrultusu, harekeUi kama ~ekilli parcarun eQimli yuzeyine paralel sekllde ayanarur. Kap tamamen dolunca yuzey metal mastar yardlmlyla, yavas hareketlerle duzeltillr, Hareketli parca yukanya doQru e;ekilerek ahrur, ayru zamanda, zaman ayarh mekanizma ile birlikte vibrator de cansrnaya baslar. Hareketli parcanm allOdlgl andan itibaren rslak kum tabakast ilk krsmmm referans c;izgiye (8) ula§tlgl ana kadar gec;en akl~ sUresi 0,1 s hassasiyetle belirlenir.

Vlbratcr frekansr, on adet birbirini takip eden akl§ sOresi ortalamasmm 7 s • 8 s arasmda olmasi temin edilecek §ekilde ayarlarnr. Bu on adet akl~ suresl degerinin standard sapmasi 0,5 s veya daha dO§Uk otmalrdrr.

7.4 - i§LEM

AklClhk tespitl deneyine baslanrnadan Once deney iI;in hazirlanan hare kivarm Madde 4.2 ve Madde 4.3'e g()re ayartarur ve gerekiyorsa Madde 4.2'ye uygun olarak (35 ± 3) mm batma derinligi saglanacak su mlktan tespit edilir.

Aklclllk deneyine, standard kivarna sahip hare; harman: hazirlandiktan hemen sonra bastanumaudtr.

1§lenebilirlik 61~U aleti hareketli (sokUlOp takllabilir) parca (2) monte edilrnis ~ekilde ve kap if; krsrm kahp yagl ile hafife;e yaglanarak deneye hazirlarur,

Kanstmlma i~lemi tarnamlanmrs hare, kabm geni§ b()l!.imUne (6) esit dort tabaka haltnde Madde 7.2.3'de tarif edilen srkistrrma e;ubugu He Slkl~tlnhrak yertestirilir.

SLkl~lrrna lslemlnde cubuk vurrna dogrultusu, hareketli parcarnn egimli yOzeyine paralel olarak tatbik edliir. Kap hare; ile tasar ~ekilde doldurulur ve metal bir mastar ile mastar du~ey sekllde tutuiarak kap ust yuzO yatay kesme sekllnde yavas hareketle srynlarak fazla hare krsrru anrur, Hare kanstrrrna i§lemi tarnarnlandrktan 2,5 dakika sonra hareketli parca almrms ve deney surest ba~latllml~ olmandrr. Deney sureslnin baslarnasiyla birlikte vibrator de cahsrnaya baslar. Vibrasyonla birlikte akisa gee;en hare; kUtlesinin ilk krsrru referans e;izgiye ula§tLgl an ile ba~langl~ arasmda gec;en sure 0,1 5 hassasiyetle belirlenir. Bu sure akis sOresi olarak kaydedilir. Bir hare; iein ayn ayn hazrrlanmrs iki taze hare numune uzerinde yapuan iki deney sonucu ortalamast dakika hassasiyetiyle deney sonucu olarak verilir.

12

You might also like