Professional Documents
Culture Documents
Journal of Enginering
22 (1), 1-11, 2010 22(1), 1-11, 2010
Özet
Bu çalışmada, altıgen petek (balpeteği) yapılı kompozit levhaların eğilme davranışları incelenmiştir. Kompozit
levhaların yüzey örtüsü, polyester/cam fiberden üretilmiş olup petek hücre malzemesi olarak polyester
emdirilmiş kâğıt ve alüminyum kullanılmıştır. Farklı hücre boyutlarında aynı hacme sahip petek yapılı levhalar
üç nokta eğilme deneyine maruz bırakılarak hücre yoğunluğu ve petek malzemesinin eğilme dayanımına etkisi
araştırılmıştır. Sonuçta levhaların eğilme dayanımı, petek hücrelerin kayma rijitlikleri ve modülü tespit
edilmiştir. Kâğıt hücreli levhaların eğilme dayanımlarının alüminyum hücrelilere göre daha yüksek olduğu
bulunmuştur. Alüminyum hücreli levhalarda yük uygulanan bölge civarında bölgesel hücre ezilmesi ve kayma
hasarları, kâğıt hücreli levhalarda ise bu hasarlara ek olarak bölgesel çatlaklar ve kısmen yüzey örtüsü/hücre
ayrılması gözlemlenmiştir. Petek yapı hücre yoğunluğunun artmasıyla levhaların eğilme dayanımları ve
hücrelerin kayma rijitlikleri artmıştır.
Anahtar kelimeler: Balpeteği kompozit levhalar, Üç nokta eğme deneyi, Kompozit malzemeler.
Abstract
In this study, bending behavior of honeycomb sandwich panels was investigated. Face sheet of honeycomb
sandwich panels was produced from polyester/glass fiber composite. For core materials, polyester impregnated
paper and aluminum were used. Effect of core density and core material on bending strength was examined by
using three point bending test for honeycomb sandwich panels with the same volume but different core
dimensions. The results of bending tests were used to determine the bending strength of panels and shear
stiffness and modulus of cores. It was found that bending strength of paper core was higher than that of
aluminum core. At the near field of the loaded zone, local core crush and shear failure were observed for the
aluminum core panels. However, for the paper core panels, in addition to these failures local cracks and partly
face sheet core debonding were observed. Bending strength and shear stiffness of cores increased with
increasing core density of honeycomb sandwich panels.
Keywords: Honeycomb sandwich panels, Three point bending test, Composite materials.
1. Giriş
Petek yapılı kompozit levhaların üretimi zor hücrelerin alt ve üst yüzey örtüsü ile kaplanması
ve pahalı olmasına rağmen; yüksek enerji sonucunda sandviç kompozit levhalar elde
sönümleme kabiliyeti, hafiflik, yüksek kayma ve edilmiş olur. Yüzey örtüsü olarak genellikle
eğilme rijitliği gibi özellikleri nedeniyle kompozit plakalar kullanılır. Hücre yoğunluğu,
kullanım alanını havacılık, uzay ve otomotiv yüksekliği ve malzemesinin yanında kompozit
endüstrisinde hızla arttırmaktadır. Petek yapılı yüzey örtü malzemesi seçimi petek yapılı
kompozit levhaların hücre kısmını altıgen petek kompozit levhaların kullanılacağı yere göre
ya da balpeteği denilen hafif yoğunluklu kısım tasarımcılar için çeşitli seçenekler sunar. Bu
oluşturur (Şekil 1). Petek hücre boyutları durumda ideal petek yapılı kompozit levha
levhanın yoğunluğunu belirler. Balpeteği seçiminde, belirlenen levhanın mekanik
M. Yavuz Solmaz, Mete Onur Kaman, Kadir Turan, Aydın Turgut
özellikleri ön plana çıkar. Özellikle yüzey örtü çıkarma testi (pull-out) gerçekleştirmişlerdir.
malzemesi, petek yapılı kompozit levhaların Hücre kayması ve burkulması, yüzey örtüsü
eğilme dayanımı üzerinde önemli role sahiptir. hasarı ve pimin kompozit levhadan çıkması
Paik ve diğ. [1], deneysel ve teorik olarak sırasında oluşturduğu ezilme hasarlarını lineer
gerçekleştirdikleri çalışmalarında alüminyum olmayan sonlu elemanlar metoduyla
petek hücreli kompozit levhaların dayanımlarını modelleyerek sonuçları deneysel verilerle
tespit etmişlerdir. Basitleştirilmiş teorik karşılaştırmışlardır. Aktay ve diğ. [3], sonlu
bağıntılardan yararlanarak buldukları levha elemanlarda katı modellemeye uygun
dayanımlarını üç nokta eğme, eksenel basma ve homojenleştirilmiş malzeme modeli ve yarı
yanal ezilme deneyleri sonucunda elde ettikleri uyarlamalı sayısal eşleşme (SAC) tekniği
sonuçlarla karşılaştırmışlar ve sonuçları grafikler kullanarak petek yapılı kompozit levhaların
halinde sunarak kompozit levhalarda oluşan ezilme davranışlarını modellemişler ve SAC
hasar karakteristiklerini belirlemişlerdir. modelinin ezilme davranışı ve hasar oluşumunu
Bunyawanichakul ve diğ. [2], hücre malzemesi modellemeye daha uygun olduğunu tespit
olarak kâğıt, yüzey örtüsü olarak ise karbon etmişlerdir.
fiber/epoksi kompozit levha kullanarak ortasında
pim bulunan petek yapılı levhalardan tek pimi
Yüzey örtüsü
Petek yapılı
hücre
2
Petek Yapılı Kompozit Levhaların Eğilme Davranışlarının İncelenmesi
Kıvırma
kalıpları
3
M. Yavuz Solmaz, Mete Onur Kaman, Kadir Turan, Aydın Turgut
Şekil 3. Farklı hücre boyutlarına sahip metal kalıplar ve üretilen petek yapılı hücreler.
Levhaların sıkıştırılması esnasında kalıp ile neticesinde matris malzemesi ile yüzey örtü
levhalar arasındaki sürtünmeden dolayı petek malzemesinin yük altında ideal etkileşimi
malzemesinde oluşacak kesme ve yırtılma sağlanmıştır. Katılaşma sürecini tamamlayan
hasarını önlemek amacıyla kalıp yağlanmıştır. kompozit plaka ile ona yapışmış haldeki petek
Şekil 3’de şerit halindeki levhaların kıvrılma hücre yapısının diğer yüzeyi de aynı işlemler
işleminde kullanılan farklı hücre boyutuna sahip tekrarlanılarak petek hücrelerin her iki tarafı
kalıplar ve üretilen balpeteği hücreler kompozit plakalar ile kapatılmıştır (Şekil 4). Oda
gösterilmiştir. sıcaklığında katılaşma sürecini tamamlayan
Bu çalışmada yüzey örtü malzemesi olarak sandviç yapı tel testere ile petek hücre
cam fiber ve polyester reçineden oluşan boyutlarında kesilerek deney numuneleri
kompozit levhalar kullanılmıştır. Matris hazırlanmıştır.
malzemesi olarak, Erco Polyester E-6 döküm tipi
polyester reçine, sertleştirici (hardener) olarak 3. Üç Nokta Eğme Deneyi
Erco Mek Peroksit– Ece Perox ve hızlandırıcı
olarak da Erco Kobalt Oktaat (%6) - Ece Dryer Üretilen kompozit levhaların eğilme
kullanılmıştır. Karışım oranı olarak 50 gr davranışları üç nokta eğme deneyi ile
reçineye karşılık 4 gr sertleştirici ve 4 gr incelenmiştir. H=5, 15 ve 25 mm olmak üzere
hızlandırıcı seçilmiştir (50:4:4). Matris üç farklı hücre boyutunda üretilen petek
malzemesi içerisine iki tabaka halinde rastgele yapıların resmi ve hücre sayıları ise Tablo 1’de,
dağılıma sahip cam fiber yerleştirilerek ortalama deney numunelerinin boyutları ise Şekil 5’de
ty=2.4 mm kalınlığında kompozit yüzey örtüsü verilmiştir.
plakaları üretilmiştir. Üretilen polyester/cam Eğme deneyleri UTEST (1kN) marka
fiber yüzey örtüsünün fiberin hacim oranı % üniversal çekme/basma test cihazında 0.5
49.32, polyester hacim oranı ise % 50.68’dir. mm/dak. basma hızında gerçekleştirilmiştir.
Kompozit plakaların katılaşması sırasında petek Deney sonucunda farklı hücre yoğunluğuna
hücreler plakaların üzerine yerleştirilerek yüzey sahip numunelerin yük-sehim grafikleri elde
örtüsü ile petek hücrelerin sıvı haldeki matris edilmiştir.
yardımıyla birleşmesi sağlanmıştır. Bu işlem
4
Petek Yapılı Kompozit Levhaların Eğilme Davranışlarının İncelenmesi
Kâğıt
Hücre Sayısı
127 28 11
Yüzey örtüsünün eğilme gerilmesi (σ), petek şeklinde yazılabilir [1,13,14]. Burada; Ey :
hücrelerin ise kayma gerilmesi taşıdığı kabul
edilerek (Şekil 5); levhaların yapmış olduğu Yüzey örtüsünün elastisite modülü, I y : Atalet
toplam sehim miktarı; momenti, P : Uygulanan yük, l : Mesnetler arası
mesafe, A : Petek hücrenin kesit alanı
Pl3 Pl ( A = T W ), Gh : Petek hücrenin kayma
δ= + (1)
48 E y I y 4 A G h modülüdür. Şekil 5’e göre yüzey örtünün eğilme
rijitliği;
5
M. Yavuz Solmaz, Mete Onur Kaman, Kadir Turan, Aydın Turgut
Yük (P)
85 mm 85 mm
y
σ ty
x
T
τ
ty
P/2 l=125 mm P/2 W=45 mm
l
S = Gh A = (4)
⎡⎛ T + t y ⎞
2
t ⎤3
1 l3
D = E y I y = E y 2 W ⎢⎜⎜ ⎟⎟ t y + ⎥ y
(2) 4( − )
⎢⎣⎝ 2 ⎠ 12 ⎥ m 48 D
⎦
şeklinde yazılabilir. Burada; m : Her bir eğilme
olarak yazılır [6]. Pratik uygulamaların çoğunda
numunesine ait yük-sehim sehim grafiğinin
ty
0.02 < < 0.1 oranı geçerli olup, başlangıç eğimidir (
P
). Petek yapılı kompozit
T δ
çalışmamızda bu oran 0.05’tir. T + t y ≈ T kabul levhanın maksimum eğilme dayanımı;
edildiğinde (2) eşitliği aşağıdaki şekle dönüşür
[1,6, 10]. E y M max
σ max = y (5)
D
1
D = Ey I y = Ey W ty T 2 (3)
2 dır. Burada; y : yüzey örtüsü kesitinin tarafsız
eksenden olan uzaklığı olup, M max : maksimum
Yüzey örtüsünün elastisite modülünü
hesaplamak amacıyla çekme numunesi eğilme momenti ise,
hazırlanmış ve deney sonucunda elde edilen
gerilme-şekil değiştirme grafiği Şekil 6’da Pmax l
M max = (6)
verilmiştir. Kompozit malzemenin fiber 4
doğrultusu rasgele dağılımlı olduğundan fiber
takviyesi (1) ve fiber takviyesine dik değerine eşittir. Pmax : Eğilme deneyi sonucu elde
doğrultudaki (2) elastisite modülleri birbirine eşit
olup Şekil 6’daki gerilme-şekil değiştirme edilen yük sehim grafiğindeki maksimum kritik
grafiğinin eğiminden E1 = E 2 = E y = 5500 T + ty T
yük değeridir. y= ≈ şartı yazılarak
MPa olarak hesaplanmıştır. (3) eşitliği 2 2
kullanılarak, petek yapılı kompozit levhaların (5) eşitliği;
eğilme rijitliği D = 684.3 106 Nmm2 olarak
bulunmuştur. Üretilen petek hücrelerin kayma Pmax l
rijitliklerini hesaplamak amacıyla (1) eşitliği;
σ max = (7)
4W T t y
6
Petek Yapılı Kompozit Levhaların Eğilme Davranışlarının İncelenmesi
500
450 1
400
350
2
Gerilme (MPa)
300
250
200 P
150
100
50
0
0 0,015 0,03 0,045 0,06 0,075 0,09
Şekil değiştirme oranı (%)
4. Sonuçlar
7
M. Yavuz Solmaz, Mete Onur Kaman, Kadir Turan, Aydın Turgut
1800
1200
Yük (N)
600
300
y = 503,75x + 65,575, H=25 mm
0
0 5 10 15 20 25
Sehim (mm)
Şekil 7. Alüminyum petek hücreli kompozit levhaların farklı hücre boyutları için yük-sehim grafikleri.
7000
5000
y = 2200,2x - 93,737, H=15 mm
Yük (N)
4000
3000
0
0 5 10 15 20 25
Sehim (mm)
Şekil 8. Kâğıt petek hücreli kompozit levhaların farklı hücre boyutları için yük-sehim grafikleri.
Hücre boyutunun artmasıyla hem kâğıt hem yanı sıra petek hücre ile yüzey örtüsünü
de alüminyum hücrelerin kayma modülleri birleştirmek amacıyla kullanılan yapıştırıcının,
azalmıştır. En yüksek kayma modülü H=5 mm yük temas yüzeyi etrafında oluşan hücre
de 51.66 MPa olarak kâğıt için elde edilmiştir. ezilmesi, kayma davranışı vb. hasar tipleri
Aynı hücre boyutuna sahip kâğıt hücrelerin oluşumu üzerine önemli etkisi vardır. Çalışmada
kayma modülleri Al göre daha yüksektir. kompozit plakanın petek yapı ile katılaşma
Petek yapılı kompozit levhaların eğilme öncesi birleştirilmesi sağlanmış, dolayısıyla da
dayanımlarının yanı sıra oluşan hasar tiplerinin cam fiber/polyester plaka ile petek yapının
de belirlenmesi önemlidir. Hücre malzemesinin etkileşimi hasar tiplerini etkilemiştir.
8
Petek Yapılı Kompozit Levhaların Eğilme Davranışlarının İncelenmesi
200
180
160
140 y = 7081,7x - 3,1071
Gerilme (MPa)
120
100
80
60
40
20
0
0 0,005 0,01 0,015 0,02
Tablo 2. Farklı hücreli petek yapılı kompozit levhaların eğilme dayanımları ve hücre kayma rijitlikleri.
H m (N/mm) Pmax (N) σ max (N/mm2) S (N) Gh (N/mm2)
Bölgesel Hücre
hücre ezilmesi kaymaları
Şekil 10. H=25mm için alüminyum petek hücreli kompozit levhanın hasar aşamaları
Şekil 11. H=15mm için kâğıt petek hücreli kompozit levhanın hasar aşamaları.
Bölgesel
hücre / yüzey
ayrılması
Şekil 12. H=5mm için kâğıt petek hücreli kompozit levhanın hasar aşamaları.
5. Tartışma
Petek yapılı kompozit levhalar gittikçe artan reçine emdirilmiş petek yapılı kompozit
kullanım alanlarıyla günümüzün mühendislik levhaların üç nokta eğme deneyi ile eğilme
yapılarındandır. Hücre boyutu, et kalınlığı ve dayanımları, petek hücrelerin ise kayma
yüzey örtü malzemesi petek yapılı kompozit rijitlikleri tespit edilmiştir. Deney sonucunda
yapıların kullanım yeri ve amacına uygun olarak alüminyum ve kâğıt hücreli levhalarda oluşan
optimum özelliklerde belirlenmesi gereken hasar mekanizmaları incelenmiş ve elde edilen
parametrelerdir. Bu çalışmada H=5, 15 ve 25mm sonuçlar aşağıda sunulmuştur:
hücre boyutlarında alüminyum ve polyester
10
Petek Yapılı Kompozit Levhaların Eğilme Davranışlarının İncelenmesi
11