Professional Documents
Culture Documents
ETKİSİ
ÖZET ABSTRACT
Bilimsel yönetim kuramı, yönetim biliminde ilk The scientific management theory is imporiani
kuram olması ve yönetime bilimsel anlayış because it contributes to the scientific
getirmesi bakımından önemlidir. understanding and also Us the first approach t o
Yönetsel kuram, yönetime süreç yaklaşımını the management
getirmiştir. The management theory given process
Yönetim süreçleri kuramı, yönetim süreçlerini approach
formüle etmiştir. The management approach theory also gives
Yönetimie klasik bilimsel yaklaşımlar eğitim formula to the process of management Classiçal
yönetimini etkilemiş ve etkilemeye devam scientific approaches to management effects the
etmektedir. adrninistj*ation of education and Us stili goes
on the affect
Klasik yönetim bilim yaklaşımlarını bilimsel Emerson, Horaca Hathowag? Sanford Thompson,
yönetim, yönetsel kuram ve yönetim süreçleri C.Bertrand Thompson'dur. *
olarak inceleyebiliriz.
Taylor, çalıştığı işletmelerdeki ve diğer
BÖLÜM I işletmelerdeki düzensizlik?kötü yönetim ve özellikle
BİLİMSEL YÖNETİM üretimdeki israf ve kayıplar, kişiliğinin de etkisiyle
(Scientific Management) dikkatini çekmiş;inceleme ve araştırmalarını israf ve
kayıplar üzerine yoğunlaştırmıştır. Her çalışanın
1880lerde Frederick W.Taylor'un öncülük ettiği, işletmeye olan maliyetini en küçük (minimum)
işçi düzeyinde üretim sonlularına eğilen teknik düzeye indirirken, aynı kişinin işletmeye sağlamış
ya da ekonomik verimliliği artırmaya yönelik olduğu yararı da en büyüğe (maksimuma ) çıkarmayı
nıikro nitelikli bir yaklaşım olan bilimsel planlamıştır.
yönetimi sonradan bir akım durumuna
dönüşmüştür. Bu kuramın, önemli katkılarıyla Taylor !?BiHmseI Yönetim Nedir? ?? (What is
gelişmesini sağlayan izleyicileri ise Henri Grantt, Scientific Management) başlıklı makelesinde
Frank Gilbreth, Lilian Gilbreth, Haırington
z
Frederick W. Taylor What is Scientific Her iki taraf ortak karara vardığında
Management ? Management Classıcs (Edit bilimsel yöntem oluşur. Bilimsel
Miciıael T. Matteson and John M.Ivancevich ) yöntemin gelişmek zorunda olduğuna
Business Publıcatıons, Inc. Plano,Texas, 1986, s. dikkat çekmekteyim.
3-4
■*a.g.m., s.3-5 Kâr için her iki tarafın zihinsel
davranışındaki bu değişme, bilimsel
PAÜ Eğitim Fak. Derg, 1997, Sayı: 2 Sayfa 93
2-Kollarm hareketi zıt ve simetrik Yönetsel kuram sadece örgüt konularıyla değil,
yönlerde ve eş zamanlı olmalıdır. yönetimin tüm alanlarıyla ilgili ilkeler geliştirmeye
çalıştığından Taylor'a göre daha kapsamlı bir
3«Yumuşak ve sürekli el hareketleri, yaklaşım olmuştur. Yönetim sürecini işlevlerine
zikzaklı yada tek bir doğrultuda, ayıran Fayol "kavramsal bir çatı" oluşturmuş ve bu
giden fakat ani ve keskin yön kavramsal çatının altına 14 yönetim ilkesi
değişiklikler gerektiren hareketlere yerleştirmiştir.
tercih edilir.
2.1-ÖRGÜTSEL EYLEMLER
4-Araçlar,malzemeler ve kontroller
teknisyene yakın ve önünde Taylor 1916 lyılında yayınladığı "Sanayi ve Genel
olmalıdır. Yönetim11 (General and bıdustrial Management)
adlı kitabına herhangi bir işletmede bulunan
5-Ölanak bulundukça araçlar faaliyetleri fonksiyonel olarak sınıflamakla
birleştirilmelidir. başlamaktadır.
ÖZENDİRİCİ ÖDEME SİSTEMİ İşgöreni Fayol'a göre bütün örgütsel eylemler 6 gruba
güdüleyebilmek için uygun bir özendirici ayrılabilir. * °
ücret ödeme sistemi devreye sokulmalı ve iş
standartlarını aşan işçiler "parça başı TEKNİK EYLEMLER
Üretim, yapım ve yeni durumlara uyarlanma gibi planlamayı,planlamanın göstergesi olan eylem
eylemleri içerir. Üretim, imalat v.b. planını ve içeriğini şu şekilde ifade etmektedir: ^
"Yönetim demek geleceğe bakmak
TİCARÎ EYLEMLER demektir" diyen atasözü iş dünyasının
Alını» satım, değiştirmek gibi işler bu grup planlanmasına ait önemli fikirler verir
çalışmalarım oluşturmaktadır. ve gerçek odur ki birşeyi önceden
tahmin etme yönetimin tamamı değilse
MALÎ EYLEMLER bile onun önemli bir bölümüdür.Tahmin
Örgüt içinde gerekli olan parasal kaynakların zaten kendi başına bir
oluşturulması ve örgütün amaçları doğrultusunda eylemdir.Planlamanın en başta gelen
ussal bir biçimde kullanılması,yeni< kaynakların göstergesi eylem planıdır. Eylem planı,
bulunması için gerekli girişimlerde bulunma. bir seferde ve aynı zamnda elde edilen
planlanmış sonuç,izlenmesi gereken
GÜVENLİK EYLEMLERİ İnsan ve madde eylem yolu, başvurulması gereken
kaynaklarının çeşitli tehlikelere karşı basamaklar ve kullanılan metodlardır.
korunması için gerekli önlemlerin Eylem planı şunları içerir;
alınması.örgütleri çevreleyen çevrenin doğal,
sosyal, ekonomik, hukukî tehlike ve risklerin 1-Firmanın öz kaynaklan
örgütü etkileyebileceğini ;bu riskleri önlemek (binalar,aletler ham maddeler,
amacıyla yönetimin gerekli tedbirleri alınmasını personel, üretim kapasitesi, satış
öngörür. yerleri, halkla ilişkiler v. s.)
haftalık, günlük ve özel planlar, Bunların her biri sağlanması için yürütülen faaliyetleri içermektedir.
tek program olmakla biriikte.ana plana rehber
olurlar2 * Kumanda, şu bölümlerden oluşuyordu:2^
ETKİSİ
Bilimsel yönetim ilkelerinin kullanılışı eğitim -** a.g.e., s.65'ten Lane, Comin and Monahan s. 12
kuramlarıyla iş çevreleri arasındaki ilişkilerin ^ Bursaİıoğlıı ag.e., s.23fteıı Morphet E.L.,Johns
gözden geçirilmesini ve eğitim kurumlarının iş R.L.,Edu£âtionaI Administratioıı,Prentice -Hail,
çevrelerinin gereksinmelerine uygun Englewood Cliffs? 1959,s.lO5
53
programlarla eğitim-öğretim yapmasını zorunlu ag.e.,s.23
54
kılmıştır.Eğitim ve iş çevreleri ortak amaçlan a.g.e.? s,23?den Callahan Edııcatıon and The Culf
olduklarını anlamışlar ve aralarındaki işbirliğini of Efficieııcy Chicago:Universıty of Chicago Press,
1962, s.20-25
4
°Ziya Bursalıoğiu Eğitim Yönetiminde Teori ve ^^ Kaya a.g.e., s.66'dan Morphet,T.Reller and R.
Uygulama Ankara: PEGEM, No: 1, 1991, John, Educational Âdministration: Conceptsş
s.21'den Grusky-Miller, s.2 Practices and Issues Eııglewood Cliffs,NJ,
49
ag.e., s.21'den Gross. s. 145-148 :Prentice-Hall,1959,s.lO5
56
50 Kayaa.g.e., s.21 a.g.e., s.66!daıı Callahan, s. 19-25
PAÜ. Eğitim Fak. Derg. 1997, Sayı: 2 Sayfa 102
BÖLÜM V
Gulıck ve Urwıck tarafından öne sürülen yönetim SONUÇ
ilkelerinden bazılarını., bugün eğitim örgütlerinde
uygulamak kolay değildir. Bunlar özellikle Klasik görüşlerin birdenbire iş çevreleri ve
davranış bilimcilerinin savundukları görüşlere belediyeler tarafından olduğu kadar okul
aykırı düşmektedir.^8 yönetimlerince de benimsenmesi duygusal olmaktan
çok, büyük üretim artışına ve verime neden
"Örgüt iyelerini yapıya uydurma" olmasıdanch^ *
fikri altında, genellikle yöneticilerin
rol savunması eğilimi Taylor- un bilimsel işletmecilik ilkeleri okulların
bulunmaktadır. Eğitim örgütlerinde, sadece yönetimini değil, amaç ve programlarını bile
örneğin okulda, her bilim ve her etkilemiştir.Okul yöneticisi verim uzmam,okullar
alanda yetişmiş üyeler çalıştığından, fabrika ve öğrencilerde ham madde olarak, kabul
böyle örgütlerin havası demokratik edilmiştir. Eğitime bir yatırım olarak bakılmaya
olmalıdır. başlanmış ;entellektûel eğitimden üretici yetiştiren
eğitim anlayışına geçilmiştir.
Gene eğitim örgütlerinde karar
sürecine katılma eylemi, örgüt Fayol'un yönetime süreç yaklaşımı eğitim
amaçlarının gerçekleşmesi yönetiminde yöneticinin görevlerini tanımlamada
bakımından büyük önem yararlı olmuştur.
taşımaktadır. Halbuki bu yazarların
öngördüğü" tek adam Klasik yönetim ilke ve yöntemleri eğitime ve eğitim
yönetimi",böyle bir katılmayı yönetimine uygulanırken eğitimin sosyal ve
gereksiz saymaktadır, psikolojik yönü unutulmuştur.Eğitim kurumlarının
kendine özgü yanlan dikkate alınmamıştır. Klasik
"Emir birliği" kavramı, büyük görüşleri eğitime uygulayan eğitim yöneticileri doğal
çapta eğitim örgütlerinin işleyişini gruplar görmezlikten geldikleri için çatışmalara
ağırlaştırmaktadır.
neden olmuşlardır.
"Dar kontrol âiaaıf?ııııı
SON SÖZ
uygulanması ise, özellikle büyük
Yönetime klasik bilimsel yaklaşımın etkileri fabrika,
çaptaki eğitim örgütlerinin merkez
işletme ve eğitim yönetiminde günümüzde bile halâ
birimlerinde iletişim ve
devam etmektedir.
koordinasyon problemlerini
artırmaktadır.
KAYNAKLAR
Örgüt ortamı ve liderlik gibi insan öğesine ilişkin
sorunlara gereken önemi vermedikleri AKAT, Üter. ÜNER, Nurel, İşletme Yönetimi İzmir,
görülmektedir. 69 Halbuki eğitim örgütlerinin Doğruculuk Matbaacılık, 1993 ALPUGAN,
başarısında, böyle soranlara eğilen yöneticilerin Oktay ve Diğerleri, İşletme Ekonomisi
rolü büyük olmaktadır. ve Yönetim, İzmir, Beta Basım ve
Yayın, 1987 AYDIN, Mustafa Eğitim
Ayrıca bu yazarların ortaya koydukları "örgüt Yönetimi, Ankara,
kalıpları" da, eğitim örgütlerinde hızla gelişen Hatipoğiu Yayınlan, No :46, 1991
uzmanlaşmanın koşullarına cevap verecek BARANSEL, Atilla, Çağdaş Yönetim Düşüncesinin
"esneklik" te değildir. Evrimi (Klasik ve Neo-klasik Yönetim ve
Örgüt Teorileri) İstanbul, İstanbul Ünv.
İşletme Fakültesi Yayınları, No: 101, 1979
uo
a.g.e., s.26 BAŞARAN, İbrahim Yönetim, Ankara, Gül
69
a.g.e., s.27!deıı Mc Cleaıy -Hencley, s. 107 Yayınevi, 1989
7ö
ag.e., s.27?deıı Unvıck L, Scientific Principles
and Organization Instıtute of Management, New ^Kayaag.e., s.65
York. 1938 72
a.g.e., s.67
PAÜ. Eğitim Fak. Derg. 1997, Sayı:2 Sayfa
104