F T ra n sf o F T ra n sf o

PD rm PD rm
Y Y
Y

Y
er

er
ABB

ABB
y

y
bu

bu
3.0

3.0
to

to
re

re
www.kpss.6te.net kpss bilgi ileti listesi
he

he
k

k
lic

lic
C

C
w om w om
w

w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c

MAKRO KT SAT 1

Ders Notlar stanbul Bilgi Üniversitesi

Nisan-2002

A.S.AKAT

Notlar ndan derlenmi tir. Grafiklerde kayma olabilir. Notlardan

istifade edecek arkada lar z düzenlemesini kendilerince
yapabilirler.

Eksik ve hatalar için listemizi haberdar ediniz.

kpss_iktisat@yahoogroups.com

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-i letme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

 F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y

Y
er

er
ABB

ABB
y

y
bu

bu
3.0

3.0
to

to
re

re
www.kpss.6te.net kpss bilgi ileti listesi
he

he
k

k
lic

lic
C

C
w om w om
w

w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c

MAKRO EKONOM

Kavramlar, Kurumlar, Veriler

Birinci Bölüm
Mikroiktisat tekil hane ve firman n karar sürecini ve bunlar n piyasalarda
kar kl ba lant lar inceler. Makroiktisat çok say da hane, firma ve piyasay e anl
etkileyen ekonominin tümüne ait geli meleri inceler.
Makroiktisad n temel u ra , ekonomik büyüme, i sizlik, enflasyon, faiz haddi,
döviz kuru, d denge ve kamu dengesi aras ndaki kar kl ili kilerin saptanmas r.
Tan gere i, makroiktisat için iktisat politikalar n tasarlanmas ve
uygulanmas çok önemlidir. Tart malar n oda nda kamunun ekonomiye müdahale
biçimler yer al r

Makroiktisad n zorluklar
Makroiktisat ayn anda hem soyut hem de somut olmak zorundad r
Soyut: ekonomilerin davran aç klayan genel model ve teoriler gereklidir
Somut: teorik çerçeve Türkiye, ABD, AB, vs. fiilen varolan somut ekonomilere
uygulanmak zorundad r Halbuki özellikle farkl geli mi lik düzeyindeki
ekonomiler aras nda benzemezlikler ço u kez benzerliklerden fazlad r
Maalesef makroiktisad n temel teorik çerçevesi geli mi ülkelerin kar la
sorunlara çözüm ararken olu mu tur Türkiye'nin geçmi i ve bugünü ise çok farkl r

Temel de kenler
GSMH büyüme h : ekonomik faaliyetteki de imin yön ve hacmi
sizlik: i bulamayanlar n say ve oran
Ödemeler Bilançosu: ekonominin d dünya ile ili kileri
Enflasyon: fiyatlar genel seviyesindeki de im
Faiz haddi: paran n fiyat
Döviz kuru: dövizin fiyat
Kamu maliyesi: vergiler, kamu harcamalar , bütçe dengesi
Para ve mevduat: para arz ve talebinin de imi

Temel kurumlar
Maliye Bakanl : bütçenin haz rlanmas , uygulanmas ve vergiler
Hazine: kamu borçlanmas , d ekonomik ili kiler, mali sektör denetimi
Merkez Bankas : para otoritesi, döviz rezervleri, ödemeler bilançosunun izlenmesi
Devlet statistik Enstitüsü: milli gelir, d ticaret, enflasyon, sanayi üretimi, vs. temel
veriler
BDDK: bankac k sektörü denetiminden sorumlu üst kurul
IFI: Uluslararas mali kurulu lar (IMF ve Dünya Bankas )

Baz tan mlar

Boom: GSMH'da h zl büyüme
Resesyon: GSMH'da k sa süreli eksi büyüme
Depresyon: GSMH'da uzun süreli eksi büyüme
Deflasyon: fiyatlar genel seviyesinde dü
Maliye politikas : bütçe taraf ndan temsil edilen kamunun vergileme ve harcama
kararlar toplam
Para politikas : Merkez Bankas taraf ndan al nan

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-i letme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

 F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y

Y
er

er
ABB

ABB
y

y
bu

bu
3.0

3.0
to

to
re

re
www.kpss.6te.net kpss bilgi ileti listesi
he

he
k

k
lic

lic
C

C
w om w om
w

w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c

para arz miktar ve faiz haddi kararlar

Döviz kuru politikas : döviz kurunda kamu müdahalesi (olmamas dahil)
ticaret politikas : mal ve hizmet ihracat na kamu müdahaleleri

En basit model: çevrisel ak m Makroiktisad n ç noktas ekonominin bütünü

aç ndan gelir ve harcama ak mlar n analizidir in özü asl nda çok basittir
Ekonomideki her harcama mutlaka bir ekonomik aktöre gelir yarat r Ekonomideki her
gelir mutlaka bir ekonomik aktörün harcamas r Buna gelir ve harcama çevrisel
ak deriz

Çevrisel ak n düzgün i leyi ini hangi mekanizmalar sa lar?

Çevrisel ak m ne zaman bozulur? Bozuldu u takdirde tekrar düzgün i leyi i için
neler yap labilir?

Çevrisel ak m emas

Faktör gelirleri (TL)

l Üretim faktörleri (emek, sermaye, i

vs)
Haneler Firmalar

t Mal ve hizmetler 1 1

Harcamalar (TL)

•Varsay mlar:

Gayrisafi Yurtiçi Has la - GSY H

Gayrisafi Yurtiçi Has la (GSY H) ekonomideki
toplam üretim, gelir ve harcamalar ölçer
Bir ülke içinde belirli bir dönemde üretilen nihai
mal ve hizmetlerin toplam piyasa de erine e ittir
Devlet statistik Enstitüsü (D E) taraf ndan
üç ayl k ve y ll k olarak hesaplan r
GSY H ekonominin tüm kanuni üretimini kapsar
Piyasaya ç kmadan hane içinde tüketilen (tar m)
ve yasak mallar (uyu turucu) kapsamaz
Üretimde girdi olarak kullan lan mal ve
hizmetlerin birden fazla hesaba girmesine izin
verilmez (katma de eri ölçer)

Gayrisafi Milli Has la - GSMH

• GSY H ülke içinde belirli bir dönemde üretilen
geliri ölçer
Ancak, ülke içinde üretilen gelirin bir bölümü yurt
nda mukim ki i ve kurumlara aittir: örne in
ar ya yap lan faiz ve temettü ödemeleri
Ayn ekilde, ülkede mukim ki i ve ah slar n yurt

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-i letme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

 F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y

Y
er

er
ABB

ABB
y

y
bu

bu
3.0

3.0
to

to
re

re
www.kpss.6te.net kpss bilgi ileti listesi
he

he
k

k
lic

lic
C

C
w om w om
w

w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c

ndan gelirleri olabilir: örne in yurt d ndan

gelen faiz, temettü ve i çi dövizleri
• Gayrisafi Milli Has la (GSMH) bir ülkede mukim
ki ilerin elde ettikleri toplam gelirdir
• GSY H'ya yurt d ndan net faktör gelirlerinin
eklenmesi ile elde edilir

GSMH'n n bile kenleri

Tüketim (C) haneler taraf ndan tüketim amac ile

sat n al nan tüm mal ve hizmetleri kapsar (yeni
konut hariç)
Yat m (I) firmalar, haneler ve devlet taraf ndan
sermaye mallar , binalar (yeni konut dahil) ve
stoklar için yap lan tüm harcamalar kapsar
Kamu tüketimi (G) yerel ve merkezi idare taraf ndan
sat n al nan tüm mal ve hizmetleri kapsar fakat
transfer harcamalar dahil de ildir
Net ihracat (NX) mal ve hizmet ihracat ndan mal ve
hizmet ithalat n ç kar lmas ile bulunur
Temel makro özde lik: Y = C + I + G + NX

Milli Mu hasebe Yöntemleri

ÜRET M HARCAMA GEL R
Ciftcilik ÖZEL N HA TÜKET M ÜCRETLER
Ormanc k Gida-içki Özel Sektör
Balikç k Dayan kl Tüketim Kamu
Tar m Toplam Yar Dayan kl ve MAA
Tasocakc l Enerji-Ulast rma- Özel Sektör
malat Hizmetler Kamu
Elektrik, gaz, su Konut Sahipli i KEND
Sanayi Toplam DEVLET N N HA RANT
nsaat Sanayi Maa -Ücret KAR
Toptan ve Parakende Diger Cari Firma-
Otel ve Lokanta GAYR SAF SAB T Firma kar
Ticaret Toplam Kamu Sektörü FA Z GEL
Ulastirma ve Makine Techizat
Mali Kurulu lar Bina aat
Konut Sahipli i Bina D aat
Serbest Meslek Özel Sektör
zafi Banka Hizmetleri Makine Techizat
SEKTÖRLER Bina+Konut Insaati
Devlet Hizmetleri STOK DE MELER
Kar Amac Olmayan Mal ve Hizmet hracat
TOPLAM Mal ve Hizmet thalat
Ithalat Vergisi NET HRACAT
GSYIH (Al GAYR SAF YURT
Alemden Gelen statistiki Hata
Aleme Giden GSYIH ( statistiki Hata
Dis Alem Net Faktör
GSMH (Al

GSMH: Sektörler itibariyle (1)

( Katrilyon TL) 2000 GSMH % Pay

Ciftcilik 16,6 13,2
Ormanc k 0,4 0,3
Bal kç k 0,6 0,4
Tar m Toplam 17,5 14,0
Tasocakc 1,4 1,1
malat 23,9 19,0
Elektrik, gaz, su 3,7 3,0
kpss bilgi ileti listeleri iktisat-i letme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join
 F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y

Y
er

er
ABB

ABB
y

y
bu

bu
3.0

3.0
to

to
re

re
www.kpss.6te.net kpss bilgi ileti listesi
he

he
k

k
lic

lic
C

C
w om w om
w

w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c

Sanayi Toplam 29,0 23,1

nsaat Sanayi 6,5 5,2
Toptan ve Parakende 20,5 16,3
4,4 3,5
Ticaret Toplam 24,9 19,8
Ulastirma ve Haberle me 17,6 14,0
Mali Kurulu lar 4,7 3,7
Konut Sahipli i 5,8 4,6
Serbest Meslek Hizmetleri 4,4 3,5
zafi Banka Hizmetleri 4,1 3,3
SEKTÖRLER TOPLAMI 106,4 84,7
Kaynak : MB

GSMH: Sektörler itibariyle (2)

(Katrilyon TL) 2000 GSMH % Pay

Tar m Toplam 17,5 14,0
Sanayi Toplam 29,0 23,1
Di er Sektörler Toplam 59,8 47,6
SEKTÖRLER TOPLAMI 106,4 84,7
Devlet Hizmetleri 12,6 10,1
Kar Amac Olmayan Özel 0,5 0,4
Hizmetler
TOPLAM 119,5 95,2
Ithalat Vergisi 5,1 4,0
GSYIH (Al Fiyatlar yla) 124,6 99,2
Alemden Gelen 5,3 4,2
Aleme Giden 4,3 3,4
Dis Alem Net Faktör Gelirler 1,0 0,8
Toplam(Al Fiyatlar yla)
GSMH 125,6 100,0
Kaynak : MB

GSY H: harcama kalemleri (1)

( Katrilyon TL) 2000 GSMH %

ÖZEL N HA TÜKET M 89,1 71,5
Gida-içki 32,6 26,2
Dayan kl Tüketim Mallar 12,7 10,2
Yar Dayan kl ve Dayan ks z Tük. 12,3 9,9
Enerji-Ulast rma-Haberle me 15,8 12,7
Hizmetler 9,5 7,7
Konut Sahipli i 6,2 5,0
DEVLET N N HA TÜKET M 17,5 14,1
Maa -Ücret 12,6 10,1
Diger Cari 4,9 3,9
GAYR SAF SAB T SERMAYE 27,8 22,4
Kamu Sektörü 7,5 6,0
Makine Techizat 2,0 1,6
Bina aat 2,1 1,7
Bina D aat 3,4 2,7
Özel Sektör 20,4 16,4
Makine Techizat 11,8 9,5
Bina+Konut Insaati 8,6 6,9
Ç TALEP (stok de meleri hariç) 134,5 107,9
Kaynak : MB

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-i letme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

 F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y

Y
er

er
ABB

ABB
y

y
bu

bu
3.0

3.0
to

to
re

re
www.kpss.6te.net kpss bilgi ileti listesi
he

he
k

k
lic

lic
C

C
w om w om
w

w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c

GSY H: harcama kalemleri (2)

( Katrilyon TL) 2000 GSMH %

ÖZEL N HA TÜKET M 89,1 Pay
71,5
DEVLET N N HA TÜKET M 17,5 14,1
HARCAMALARI
GAYR SAF SAB T SERMAYE 27,8 22,4
OLU UMU(stok de meleri hariç)
Ç TALEP 134,5 107,9
STOK DE MELER 2,7 2,2
Mal ve Hizmet hracat 30,0 24,0
Mal ve Hizmet thalat -39,3 -31,5
NET HRACAT -9,3 -7,5
GAYR SAF YURT HASILA 127,8 102,6
(GSY H) Hata
Istatistiki -3,3 -2,6
GSYIH ( statistiki Hata Ç k.) 124,6 100,0

Kaynak :MB

Reel ve nominal GSMH

Milli gelir muhasebesi daima cari fiyatla tutulur
Nominal GSMH mal ve hizmet üretimini o
dönemde fiilen geçerli (cari) fiyatlarla hesaplar
Reel GSMH mal ve hizmet üretimini baz al nan
n (sabit) fiyatlar ile hesaplar
GSMH deflatörü nominal milli geliri sabit
fiyatlarla milli gelire dönü türen enflasyon
ölçüsüdür
Halen 1987 y baz al nmakta, yani reel milli
gelir 1987 fiyatlar ile hesaplanmaktad r
Dönemler aras kar la rmalarda reel GSMH
kullan r

Nominal ve reel GSY H

Nominal % GSM Reel %
(Triyon TL) De i ndek Deflat (Trilyon TL) ndek
1987 75 100 75 100
1988 129 72,9 173 69,7 76 2,1 102
1989 227 75,9 304 75,5 76 0,3 102
1990 393 72,9 526 57,6 84 9,3 112
1991 630 60,3 843 59,2 84 0,9 113
1992 1093 73,5 1.46 63,5 89 6,0 120
1993 1982 81,3 2.65 67,4 97 8,0 129
1994 3868 95,2 5.17 107,3 91 -5,5 122
1995 7762 100,7 10.3 87,2 98 7,2 131
1996 14772 90,3 19.7 78,0 105 7,0 140
1997 28836 95,2 38.5 81,2 113 7,5 151
1998 52225 81,1 69.8 75,3 116 3,1 166
1999 77415 48,2 103. 55,8 111 -4,7 148

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-i letme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

 F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y

Y
er

er
ABB

ABB
y

y
bu

bu
3.0

3.0
to

to
re

re
www.kpss.6te.net kpss bilgi ileti listesi
he

he
k

k
lic

lic
C

C
w om w om
w

w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c

2000 124583 60,9 166. 50,9 119 7,4 159

Kaynak: MB

Uluslararas kar la rmalar

Uluslararas kar la rmalarda GSY H'n n nüfusa
bölünmesi sonucu elde edilen ki i ba na GSY H
kullan r
Mal ve hizmetlerin fiyatlar nda ülkeden ülkeye
görülen farkl klar uluslararas kar la rmalarda
ek sorunlar yarat r
Bir yöntem nominal GSY H'nin cari döviz
kuruna bölünerek dolara çevrilmesidir
Daha gerçekçi yöntem ülkelerde ayn mal ve hiz-
metlerden olu an bir sepetin maliyetine bakmakt r
Sat n Alma Gücü Paritesi (Purchasing Power
Parity - PPP) Dünya Bankas taraf ndan
hesaplan r

Dünya: ki i ba na GSMH

ki i Gayrisafi Milli GSMG- Gayri Safi Milli (1) / (2)

dolar, Gelir PPP (1) ABD % Gelir (2) %
ABD 34.260 100 34.260 100
Japonya 26.460 77 34.210 77
Almanya 25.010 73 25.050 100
Yunanist 16.940 49 11.960 142
Arjantin 12.090 35 7.440 163
Meksika 8.810 26 5.080 173
Rusya 8.030 23 1.660 484
Brezilya 7.320 21 3.570 205
Türkiye 7.030 21 3.090 228
Çin 3.940 12 840 469
r 3.690 11 1.490 248
Hindistan 2.390 7 460 520
Pakistan 1.960 6 470 417
Banglade 1.650 5 380 434
Nijerya 790 2 260 304
Kaynak: World Bank

Fiyat endeksleri
Enflasyon fiyat endeksleri taraf ndan ölçülür
Çok say da ba ms z bölümden olu an bir
bütündeki de imi ölçmek için endeksler
kullan r
Farkl unsurlara belirli a rl klar verilerek bir
sepet olu turulur ve sepetin de eri izlenir
Tüketici Fiyatlar Endeksi - TÜFE - ve Toptan
ya Fiyatlar Endeksi - TEFE - en önemli
endekslerdir
1994 baz y ld r

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-i letme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

 F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y

Y
er

er
ABB

ABB
y

y
bu

bu
3.0

3.0
to

to
re

re
www.kpss.6te.net kpss bilgi ileti listesi
he

he
k

k
lic

lic
C

C
w om w om
w

w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c

Ayl k, y ll k (son oniki ayl k), y l sonu ve

ortalama (son oniki ay y ll k ortalamas ) eklinde
izlenir

TÜFE'nin bile imi

IRLIK (%)
TÜFE 100
da çki 31,1
Giyim 9,7
Konut 25,8
Ev E yas 9,3
Sa k 2,8
Ula rma 9,3
lence 2,9
itim 1,6
Lokanta 3,1
Di er 4,4

TEFE-TÜFE fark
TEFE firma girdileri düzeyinde enflasyonu ölçer
Dört ana kalemi vard r: Tar m (22.2 %), Maden-
cilik (2.5 %), malat Sanayi (71.1 %) and Elektrik-
Gaz-Su (4.2 %)
Di er ülkelerde Üretici Fiyatlar Endeksi kullan r
TÜFE'de tüketicinin sat n ald nihai ürünler,
TEFE'de ara mal ve girdiler vard r
Gömlek, pantalon TÜFE'de, kuma , iplik
TEFE'dedir
TÜFE'nin yar ndan fazlas hizmetler ve kirad r,
TEFE'de hizmet ve kira yoktur
TEFE ne ölçtü ü daha belirsiz bir endekstir

Ayl k TEFE ve TÜFE

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-i letme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

 F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y

Y
er

er
ABB

ABB
y

y
bu

bu
3.0

3.0
to

to
re

re
www.kpss.6te.net kpss bilgi ileti listesi
he

he
k

k
lic

lic
C

C
w om w om
w

w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c

Oca.98 Tem.98 Oca.99 Tem.99 Oca.00 Tem.00 Oca.01 Tem.01 Oca.02

— CPI — WPI

ll k TEFE ve TÜFE

Oca.98 Tem.98 Oca.99 Tem.99 Oca.00 Tem.00 Oca.01 Tem.01 Oca.02

CPI -Annual —WPI-Annual

Ölçme sorunlar
• Sepet gerçek durumu temsil etmeyebilir
-1994 kriz y idi
TÜFE'de kira pay çok yüksektir
Tar m ürünleri TEFE'ye gereksiz volatilite
getiriyor

kame etkisi: nisbi fiyat de ince daha ucuz mal

tercih edilir
Yeni mallar: cep telefonu, bilgisayar yoktur
Kalite art : beraberinde gelen fiyat art ndan
ay rdedilmelidir

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-i letme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

 F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y

Y
er

er
ABB

ABB
y

y
bu

bu
3.0

3.0
to

to
re

re
www.kpss.6te.net kpss bilgi ileti listesi
he

he
k

k
lic

lic
C

C
w om w om
w

w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c

ABD için uzun dönemde TÜFE'nin enflasyonu %

0.5-2 aras nda yüksek gösterdi i hesaplanm r

25
TÜFE, TEFE ve GSMH deflatörü
1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999

TÜFE-ort TEFE-ort. - GSY H DEFLATÖR

REEL EKONOM
Büyüme, Yat m, stihdam kinci Bölüm

Üretim ve büyüme
Ülkeler aras nda hayat standard nda çok büyük
farklar oldu unu kolayca gözlemliyoruz
Keza, ayn ülkenin de zaman içinde hayat
standard nda büyük de meler olabilmektedir
Zenginli in kökeninde ekonomik büyüme ve
verimlilik art lar yatmaktad r
Bugün fakir ülkeler aras nda ki i ba na geliri
zengin ülkelerin 19uncu yüzy l sonundaki düzeyine
ula amayanlar mevcuttur
Baz ülkeler h zla zenginle mi (Japonya), di erleri
ise zaman içinde gerilemi tir
Dünya deneyimi ö reticidir

Türkiye'de ekonomik büyüme

1923 öncesi için güvenilir ve anlaml veri yoktur
1923-2000 aras (78 y l) Türkiye'nin ortalama
GSMH büyüme h % 4.5'tur

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-i letme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

 F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y

Y
er

er
ABB

ABB
y

y
bu

bu
3.0

3.0
to

to
re

re
www.kpss.6te.net kpss bilgi ileti listesi
he

he
k

k
lic

lic
C

C
w om w om
w

w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c

Ancak nüfus da y ll k ortalama % 2.3 artm r

Ki i ba na reel milli gelirin uzun dönem ortalama
büyüme h % 2.1 'dir
Türkiye, Japonya, Kore, Tayvan gibi "ekonomik
mucize" yaratmam r
Arjantin, ngiltere gibi nisbi gerileme ya amam r
Pakistan, Banglade gibi ekonomisi dura an
kalmam r

Türkiye: ki i ba na reel GSMH

8.000 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000

1927 1937 1947 1957 1967 1977 1987 1997
Sabit 2000 fiyatlar (PPP USDollars)

Verimlilik ve zenginlik
Zenginli i belirleyen verimliliktir
Verimlilik bir i çinin bir zaman biriminde (saat,
hafta, vs.) üretti i fiziki mal ve hizmet miktar
ölçer
Ki i ba na yüksek milli gelire sahip ülkeler tan m
icab yüksek verimlili e de sahiptir
GSMH'n n h zl büyümesi verimlili in h zl
büyümesi ile özde tir
Verimlilik ne üretildi ine de il, ne kadar etkin
üretildi ine ba r çünkü mühim olan ki i
ba na yüksek katma de er üretebilmektir
sviçre, Danimarka örneklerini hat rlay

Üretim fonksiyonu
• Üretimde kullan lan girdiler ile ürün miktar
aras ndaki ili kiyi üretim fonksiyonu tasvir eder
Y = A F ( L, K, H, N ) Y = ürün miktar A = üretim teknolojisi L = emek miktar K =
fiziki sermaye miktar H = insan sermayesi N = do al kaynak miktar
F girdilerin nas l birle ti ini gösteren üretim
fonksiyonudur
Makroiktisatta ölçe e göre sabit getiri varsay r
Devlet ve büyüme
Uzun dönem büyüme h zlar kamu politikalar ile
çok yak ndan ilgilidir
Baz önemli politikalar unlard r:

Tasarruf ve yat n te vik edilmesi (K)

itim ve insan sermayesinin te viki (H)

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-i letme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

 F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y

Y
er

er
ABB

ABB
y

y
bu

bu
3.0

3.0
to

to
re

re
www.kpss.6te.net kpss bilgi ileti listesi
he

he
k

k
lic

lic
C

C
w om w om
w

w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c

Mülkiyet haklar ve siyasi istikrar (A, F)

Yabanc sermayenin cezbedilmesi (K, A)
Nüfus art n denetlenmesi (L)
hracata yönelik büyüme (A)
Ara rma ve teknolojinin te viki (A)
Fiyat istikrar (hepsi)

Tasarruf ve büyüme

Ki i Ba na GSY H Yat mlar n GSY H

ortalama büyüme içindeki pay
(%) 1960-91 ( % ) 1960-91 ( % )
Güney Kore 7,0 24,0
Singapur 6,7 32,0
Japonya 5,4 34,0
srail 3,3 26,0
Kanada 2,7 24,0
Brezilya 2,6 19,0
Bat Almanya 2,6 27,0
Meksika 2,4 16,0
Türkiye 2,3 20,6
ngiltere 2,1 18,0
Nijerya 2,0 13,0
ABD 1,9 22,0
Hindistan 1,5 14,0
Banglade 1,4 4,0
ili 1,3 20,0
Ruvanda 1,2 4,0

Sermaye birikimi ve mali sistem

Büyüme için sermaye birikimi, sermaye birikimi
için yat m, yat m için tasarruflar yat ma
kanalize edecek olan mali sistem gereklidir
Makroekonominin özü, bir ekonomide tasarruf
yapanlarla yat m yapanlar n ayn ki iler
olmamas yatar
Mali sistem, ekonomideki tasarruf ve yat m
kararlar n e güdümünü sa lar
Mali sistemi üç bölümde ele alabiliriz::

Mali piyasalar
Mali arac kurumlar
Denetleyen kamu kurumlar

Mali sistemin bölümleri

Mali piyasalar: tahvil ve hisse senedi piyasalar r
Piyasada al p sat lan menkul de erlerle çal r
Mali arac kurumlar: bankalar ve yat m fonlar r
Tasarruf yapanla yat m yapan aras nda arac k
yaparlar
Para gibi çok hassas bir ürün söz konusu
oldu undan, dünyan n her yerinde mali sistem s
düzenlemelere tabidir
Kamu kurumlar : Merkez Bankas , Hazine, Sermaye

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-i letme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

 F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y

Y
er

er
ABB

ABB
y

y
bu

bu
3.0

3.0
to

to
re

re
www.kpss.6te.net kpss bilgi ileti listesi
he

he
k

k
lic

lic
C

C
w om w om
w

w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c

Piyasas Kurulu, Bankac k Denetleme ve

Düzenleme Kurulu
Kamu kurumlar mali sistemin düzgün i leyi i
gözetler

Nüfus ve istihdam
Nüfusun çal abilir ya taki bölümüne (15-65 ya
aras ) yeti kin nüfus denir
Emek gücü, issizler de dahil olmak üzere mal ve
hizmet üretimi için emeklerini arzeden insanlardan
olu ur
stihdam art i sizlik emek gücünü verir
Emek gücüne kat lma oran emek gücünün yeti kin
nüfusa oran r
Geli mi ülkelerde emek gücüne kat lma oran daha
yüksektir
Daha çok kad n çal mas temel nedendir
Nüfus art dü ük ülkelerde yeti kin nüfusun
toplam nüfusa oran daha yüksektir

stihdam n yap
Geli mi ülkelerin bir di er özelli i emek
gücünde ücret ve maa la çal anlar n oran n %
90'lara varmas r
ABD, Almanya, vs. sanayi ülkelerinde nüfusun %
10'undan az k sm kendi i inde çal an yada
veren statüsündedir
Türkiye'de istihdam n yap çok farkl r
Ücret ve maa la çal anlar, geçici i çiler de dahil,
istihdam n sadece % 45'ini olu turur
Kendi i inde çal an, aile i letmesinde ücretsiz
çal an ve i verenler ise istihdam n % 55'idir
sizlik kavram n Türkiye'de geli mi
ülkelerden farkl alg lanmas n geri plan budur

Emek gücü (22 milyon)

yeti kin nüfus (41 milyon)

Türkiye: nüfusun da
stihdam (20.4 milyon)
sizler (1.6 milyon)
Emek gücü d nda (19 milyon=

Türkiye'de sivil istihdam

millions %

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-i letme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

 F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y

Y
er

er
ABB

ABB
y

y
bu

bu
3.0

3.0
to

to
re

re
www.kpss.6te.net kpss bilgi ileti listesi
he

he
k

k
lic

lic
C

C
w om w om
w

w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c

Ücretsiz Aile çisi Kendi Hesab na 5,1 5,1 25%

Çal an Ücretli Yevmiyeli veren 7,3 1,8 25%
Toplam Sivil gücü 1,1 20,4 36% 9%
5%
100%
Sektörel millions %
Tar m, Ormanc k, Avc k ve Bal kç k 8,3 0,2 41% 1%
Madencilik ve Ta ocakl malat Sanayi 3,4 0,1 17% 0%
Elektrik, Gaz ve Su aat ve Bay nd rl k 1,3 2,8 6% 14%
leri Toptan ve Perakende Ticaret, 0,9 0,5 4% 2%
Lokanta ve Oteller Ula rma, 2,9 14%
Haberle me ve Depolama Mali Kurumlar
Toplum hizmetleri

sizlik türleri
• ktisatç lar dört i sizlik türünü ay rdederler
Yap sal i sizlik
Gizli i sizlik
Konjonktürel i sizlik
Geçici i sizlik

lki sermaye yada insan sermayesi yetersizli inden

kaynaklan r
sa dönemde sadece makro politikalarla çözülmez
kincisi çok dü ük verimli istihdamd r
Makroiktisatta önemli olan konjonktürel i sizliktir
Büyüme ile birebir ili kisi vard r
Tam istihdam sa lam ekonomilerde bile bir
miktar geçici i sizlik mutlaka olur

Neden i sizlik olur?

Piyasa sisteminde i sizli in neden ve nas l
olu tu u çok tart maya yol açm r
Teorik olarak, i sizlik halinde ücretlerin dü mesi
ve emek piyasas n dengeye gelmesi gerekir
Ama gerçek hayatta böyle olmaz
Reel ücretin dü mesine ra men i bulamayanlar
kal r
Makroiktisat emek piyasas için "esneklik" ve
"rijidite" kavramlar kullan r
Yap kan ücretler (tersi esnek ücretler) yada
yap kan fiyatlar (tersi esnek fiyatlar) makroeko-
nomik dalgalanmalar n aç klanmas nda önemli
rol oynayan kavramlard r

GEL R VE HARCAMA TEOR

lk model: Klasikler ve Keynes Üçüncü Bölüm

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-i letme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

 F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y

Y
er

er
ABB

ABB
y

y
bu

bu
3.0

3.0
to

to
re

re
www.kpss.6te.net kpss bilgi ileti listesi
he

he
k

k
lic

lic
C

C
w om w om
w

w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c

Model ve gerçek
ktisadi olaylar n karma kl teoriyi soyut
modeller üstünde çal maya mecbur eder
Böylece nisbeten basit kavramsal yap lar arac
ile temel ili kiler aç a ç kart r
Gerçe e yakla mak için k tlay varsay mlar
ad m ad m gev etilir
lk modelimizde u varsay mlar yapaca z:

Enflasyon yoktur ve olmas söz konusu

de ildir; yani reel ve nominal ay
gereksizdir
Ekonomi d a kapal r: d ticaret, sermaye
hareketi, döviz kuru yoktur
-Hatta, devlet yoktur

Milli gelir özde li i

• GSY H'n n ayn anda ekonominin toplam gelirini
ve toplam harcamalar yans tt hat rlayal m
= C + I + G + NX
= C + S + T + NX
• Kapal ekonomide Net hracat kalemi dü er
=C+I+G
=C+S+T
• Devleti de soyutlay nca i ler iyice basitle ir
=C+I
=C+S
• Bu basit ili kiden yola ç kaca z

Tasarruf = Yat m
Çevrisel ak n düzgün i leyici için kazan lan
gelirin tümünün harcanmas gerekir
Tüketim her iki denklemde varoldu una göre,
tan m icab bu e itlik yat m harcamalar n tam
tasarruf kadar olmas ile mümkündür
S=I
Halbuki, tasarruf ve yat m kararlar farkl
ekonomik aktörler taraf ndan al nmaktad r
Makroiktisat teorisinin ilk ama en önemli sorusu
budur: bir ekonomide yat m harcamalar n
tasarruflara e it olmas na ne ve nas l temin eder?
ki z t hipotez vard r: Klasik ve Keynesyen

50
Ölçme sorunlar
• Sepet gerçek durumu temsil etmeyebilir
-1994 kriz y idi

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-i letme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

 F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y

Y
er

er
ABB

ABB
y

y
bu

bu
3.0

3.0
to

to
re

re
www.kpss.6te.net kpss bilgi ileti listesi
he

he
k

k
lic

lic
C

C
w om w om
w

w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c

TÜFE'de kira pay çok yüksektir

Tar m ürünleri TEFE'ye gereksiz volatilite
getiriyor

kame etkisi: nisbi fiyat de ince daha ucuz mal

tercih edilir
Yeni mallar: cep telefonu, bilgisayar yoktur

Kalite art : beraberinde gelen fiyat art ndan

ay rdedilmelidir
ABD için uzun dönemde TÜFE'nin enflasyonu %
0.5-2 aras nda yüksek gösterdi i hesaplanm r

25

TÜFE, TEFE ve GSMH deflatörü

1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999
TÜFE-ort TEFE-ort. - GSY H DEFLATÖR

REEL EKONOM
Büyüme, Yat m, stihdam kinci Bölüm

Üretim ve büyüme
Ülkeler aras nda hayat standard nda çok büyük
farklar oldu unu kolayca gözlemliyoruz
Keza, ayn ülkenin de zaman içinde hayat
standard nda büyük de meler olabilmektedir
Zenginli in kökeninde ekonomik büyüme ve
verimlilik art lar yatmaktad r
Bugün fakir ülkeler aras nda ki i ba na geliri
zengin ülkelerin 19uncu yüzy l sonundaki düzeyine
ula amayanlar mevcuttur
Baz ülkeler h zla zenginle mi (Japonya), di erleri

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-i letme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

 F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y

Y
er

er
ABB

ABB
y

y
bu

bu
3.0

3.0
to

to
re

re
www.kpss.6te.net kpss bilgi ileti listesi
he

he
k

k
lic

lic
C

C
w om w om
w

w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c

ise zaman içinde gerilemi tir

Dünya deneyimi ö reticidir

Ki i ba na GSMH: e ilimler

1927 1937 1947 1957 1967 1977 1987 1997

—Japan —Turkey —Germany —Argentina —US —UK

26000
1000
Dünyada büyüme

Ki i 1900 Ki i 1997 Büyü

Reel Reel
ÜLKE DÖNEM (ba lang rala (son) rala (%)
Japonya 1890 - 1.196 6 23.400 2 2,82
Brezilya 1900 - 619 10 6.240 9 2,41
Meksika 1900 - 922 7 8.120 7 2,27
Türkiye 1927 - 1.287 8 6.430 8 2,11
Almanya 1870 - 1.738 5 21.300 4 1,99
Kanada 1870 - 1.890 3 21.860 3 1,95
Çin 1900 - 570 12 3.570 10 1,91
Arjantin 1900 - 1.824 4 9.950 6 1,76
Amerika 1870 - 3.188 2 28.740 1 1,75
ndonezya 1900 - 708 9 3.450 11 1,65
1997 -
Hindistan 1900 537 13 1.950 12 1,34
ngiltere 1870 - 3.826 1 20.520 5 1,33
Pakistan 1900 - 587 11 1.590 13 1,03
Banglade 1900 - 495 14 1.050 14 0,78
1997 US$ Fiyatlar yla (Sat n alma gücü paritesi)

Türkiye'de ekonomik büyüme

1923 öncesi için güvenilir ve anlaml veri yoktur
1923-2000 aras (78 y l) Türkiye'nin ortalama
GSMH büyüme h % 4.5'tur
Ancak nüfus da y ll k ortalama % 2.3 artm r

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-i letme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

 F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y

Y
er

er
ABB

ABB
y

y
bu

bu
3.0

3.0
to

to
re

re
www.kpss.6te.net kpss bilgi ileti listesi
he

he
k

k
lic

lic
C

C
w om w om
w

w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c

Ki i ba na reel milli gelirin uzun dönem ortalama

büyüme h % 2.1 'dir
Türkiye, Japonya, Kore, Tayvan gibi "ekonomik
mucize" yaratmam r
Arjantin, ngiltere gibi nisbi gerileme ya amam r
Pakistan, Banglade gibi ekonomisi dura an
kalmam r
Ayr nt lar bir sonraki tablodad r

Türkiye: büyüme performans

Dönem GSM Nüfus Ki i Ba na Yorum

H GSMH
1923- 4,5% NA NA Nüfus verileri 1927'de
1927- 4,5% 2,3% 2,1% Sava y llar dahildir
1927- 2,6% 1,8% 0,8% Sava y llar dahil
1950
1927- 6,5% 2,1% 4,3% Yeniden in a ve
1939- -6,0% 1,2% -7,2% Sava n ekonomik
1945 6,3%
1945- 2,1% 4,0% faturassonras
Sava
1950 4,8%
1950- 2,4% 2,3% toparlanma darbe,
Demokrasi,
2000
1950- 5,8% 2,8% 2,9% kriz, vs.
DP ekonomiyi
1960 6,0%
1960- 2,5% 3,4% dönü türüyor
Demirel ve planl
1970 4,4%
1970- 2,3% 2,0% ekonomi ve kriz
Popülizm
1980 5,3%
1980- 2,4% 2,8% Özal ekonomiyi d a
1990 3,2%
1990- 2,2% 1,0% aç yoredilen ony l
sraf
2001

Türkiye: ki i ba na reel GSMH

8.000 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000

1927 1937 1947 1957 1967 1977 1987 1997
Sabit 2000 fiyatlar (PPP USDollars)

Verimlilik ve zenginlik
Zenginli i belirleyen verimliliktir
Verimlilik bir i çinin bir zaman biriminde (saat,
hafta, vs.) üretti i fiziki mal ve hizmet miktar
ölçer
Ki i ba na yüksek milli gelire sahip ülkeler tan m
icab yüksek verimlili e de sahiptir
GSMH'n n h zl büyümesi verimlili in h zl
büyümesi ile özde tir

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-i letme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

 F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y

Y
er

er
ABB

ABB
y

y
bu

bu
3.0

3.0
to

to
re

re
www.kpss.6te.net kpss bilgi ileti listesi
he

he
k

k
lic

lic
C

C
w om w om
w

w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c

Verimlilik ne üretildi ine de il, ne kadar etkin

üretildi ine ba r çünkü mühim olan ki i
ba na yüksek katma de er üretebilmektir
sviçre, Danimarka örneklerini hat rlay

Üretim fonksiyonu
• Üretimde kullan lan girdiler ile ürün miktar
aras ndaki ili kiyi üretim fonksiyonu tasvir eder
Y = A F ( L, K, H, N ) Y = ürün miktar A = üretim teknolojisi L = emek miktar K =
fiziki sermaye miktar H = insan sermayesi N = do al kaynak miktar
F girdilerin nas l birle ti ini gösteren üretim
fonksiyonudur
Makroiktisatta ölçe e göre sabit getiri varsay r

Devlet ve büyüme
Uzun dönem büyüme h zlar kamu politikalar ile
çok yak ndan ilgilidir
Baz önemli politikalar unlard r:

Tasarruf ve yat n te vik edilmesi (K)

itim ve insan sermayesinin te viki (H)
Mülkiyet haklar ve siyasi istikrar (A, F)
Yabanc sermayenin cezbedilmesi (K, A)
Nüfus art n denetlenmesi (L)
hracata yönelik büyüme (A)
Ara rma ve teknolojinin te viki (A)
Fiyat istikrar (hepsi)

Tasarruf ve büyüme

Ki i Ba na GSY H Yat mlar n GSY H

ortalama büyüme içindeki pay
(%) 1960-91 ( % ) 1960-91 ( % )
Güney Kore 7,0 24,0
Singapur 6,7 32,0
Japonya 5,4 34,0
srail 3,3 26,0
Kanada 2,7 24,0
Brezilya 2,6 19,0
Bat Almanya 2,6 27,0
Meksika 2,4 16,0
Türkiye 2,3 20,6
ngiltere 2,1 18,0
Nijerya 2,0 13,0
ABD 1,9 22,0
Hindistan 1,5 14,0
Banglade 1,4 4,0
ili 1,3 20,0
Ruvanda 1,2 4,0

Sermaye birikimi ve mali sistem

Büyüme için sermaye birikimi, sermaye birikimi
için yat m, yat m için tasarruflar yat ma

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-i letme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

 F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y

Y
er

er
ABB

ABB
y

y
bu

bu
3.0

3.0
to

to
re

re
www.kpss.6te.net kpss bilgi ileti listesi
he

he
k

k
lic

lic
C

C
w om w om
w

w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c

kanalize edecek olan mali sistem gereklidir

Makroekonominin özü, bir ekonomide tasarruf
yapanlarla yat m yapanlar n ayn ki iler
olmamas yatar
Mali sistem, ekonomideki tasarruf ve yat m
kararlar n e güdümünü sa lar
Mali sistemi üç bölümde ele alabiliriz::

Mali piyasalar
Mali arac kurumlar
Denetleyen kamu kurumlar

Mali sistemin bölümleri

Mali piyasalar: tahvil ve hisse senedi piyasalar r
Piyasada al p sat lan menkul de erlerle çal r
Mali arac kurumlar: bankalar ve yat m fonlar r
Tasarruf yapanla yat m yapan aras nda arac k
yaparlar
Para gibi çok hassas bir ürün söz konusu
oldu undan, dünyan n her yerinde mali sistem s
düzenlemelere tabidir
Kamu kurumlar : Merkez Bankas , Hazine, Sermaye
Piyasas Kurulu, Bankac k Denetleme ve
Düzenleme Kurulu
Kamu kurumlar mali sistemin düzgün i leyi i
gözetler

Nüfus ve istihdam
Nüfusun çal abilir ya taki bölümüne (15-65 ya
aras ) yeti kin nüfus denir
Emek gücü, issizler de dahil olmak üzere mal ve
hizmet üretimi için emeklerini arzeden insanlardan
olu ur
stihdam art i sizlik emek gücünü verir
Emek gücüne kat lma oran emek gücünün yeti kin
nüfusa oran r
Geli mi ülkelerde emek gücüne kat lma oran daha
yüksektir
Daha çok kad n çal mas temel nedendir
Nüfus art dü ük ülkelerde yeti kin nüfusun
toplam nüfusa oran daha yüksektir
Uluslararas kar la rmalar

(Milyon) Türkiy ABD Alma Japon Hindi Turke

e nya ya stan y*
Toplam Nüfus 64 268 82 126 961 64

Eri kin Nüfus 41 175 56 87 587 41

Eri kin 64% 65% 68% 69% 61% 64%

Nüfus/Toplam

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-i letme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

 F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y

Y
er

er
ABB

ABB
y

y
bu

bu
3.0

3.0
to

to
re

re
www.kpss.6te.net kpss bilgi ileti listesi
he

he
k

k
lic

lic
C

C
w om w om
w

w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c

giicii 29 136 41 67 416 22

gücü/Toplam 45% 51% 50% 53% 43% 34%

Nüfus
Kat m Oran 71% 78% 73% 77% 71% 54%

Kad n gücü Oran 36% 46% 42% 41% 32%

Bütün say lar World Bank 1997; son sütun (*i aretli) DIE

stihdam n yap
Geli mi ülkelerin bir di er özelli i emek
gücünde ücret ve maa la çal anlar n oran n %
90'lara varmas r
ABD, Almanya, vs. sanayi ülkelerinde nüfusun %
10'undan az k sm kendi i inde çal an yada
veren statüsündedir
Türkiye'de istihdam n yap çok farkl r
Ücret ve maa la çal anlar, geçici i çiler de dahil,
istihdam n sadece % 45'ini olu turur
Kendi i inde çal an, aile i letmesinde ücretsiz
çal an ve i verenler ise istihdam n % 55'idir
sizlik kavram n Türkiye'de geli mi
ülkelerden farkl alg lanmas n geri plan budur

Türkiye: nüfusun da
stihdam (20.4 milyon)
sizler (1.6 milyon)
Emek gücü d nda (19 milyon= Emek gücü (22 milyon)
yeti kin nüfus (41 milyon)

Türkiye'de sivil istihdam

millions %
Ücretsiz Aile çisi Kendi Hesab na 5,1 5,1 25%
Çal an Ücretli Yevmiyeli veren 7,3 1,8 25%
Toplam Sivil gücü 1,1 20,4 36% 9%
5%
100%
Sektörel millions %
Tar m, Ormanc k, Avc k ve Bal kç k 8,3 0,2 41% 1%
Madencilik ve Ta ocakl malat Sanayi 3,4 0,1 17% 0%
Elektrik, Gaz ve Su aat ve Bay nd rl k 1,3 2,8 6% 14%
leri Toptan ve Perakende Ticaret, 0,9 0,5 4% 2%
Lokanta ve Oteller Ula rma, 2,9 14%
Haberle me ve Depolama Mali Kurumlar
Toplum hizmetleri

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-i letme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

 F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y

Y
er

er
ABB

ABB
y

y
bu

bu
3.0

3.0
to

to
re

re
www.kpss.6te.net kpss bilgi ileti listesi
he

he
k

k
lic

lic
C

C
w om w om
w

w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c

sizlik türleri
• ktisatç lar dört i sizlik türünü ay rdederler
Yap sal i sizlik
Gizli i sizlik
Konjonktürel i sizlik
Geçici i sizlik

lki sermaye yada insan sermayesi yetersizli inden

kaynaklan r
sa dönemde sadece makro politikalarla çözülmez
kincisi çok dü ük verimli istihdamd r
Makroiktisatta önemli olan konjonktürel i sizliktir
Büyüme ile birebir ili kisi vard r
Tam istihdam sa lam ekonomilerde bile bir
miktar geçici i sizlik mutlaka olur

Neden i sizlik olur?

Piyasa sisteminde i sizli in neden ve nas l
olu tu u çok tart maya yol açm r
Teorik olarak, i sizlik halinde ücretlerin dü mesi
ve emek piyasas n dengeye gelmesi gerekir
Ama gerçek hayatta böyle olmaz
Reel ücretin dü mesine ra men i bulamayanlar
kal r
Makroiktisat emek piyasas için "esneklik" ve
"rijidite" kavramlar kullan r
Yap kan ücretler (tersi esnek ücretler) yada
yap kan fiyatlar (tersi esnek fiyatlar) makroeko-
nomik dalgalanmalar n aç klanmas nda önemli
rol oynayan kavramlard r

GEL R VE HARCAMA TEOR

lk model: Klasikler ve Keynes Üçüncü Bölüm

Model ve gerçek
ktisadi olaylar n karma kl teoriyi soyut
modeller üstünde çal maya mecbur eder
Böylece nisbeten basit kavramsal yap lar arac
ile temel ili kiler aç a ç kart r
Gerçe e yakla mak için k tlay varsay mlar
ad m ad m gev etilir
lk modelimizde u varsay mlar yapaca z:

Enflasyon yoktur ve olmas söz konusu

de ildir; yani reel ve nominal ay
gereksizdir
Ekonomi d a kapal r: d ticaret, sermaye
hareketi, döviz kuru yoktur
-Hatta, devlet yoktur

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-i letme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

 F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y

Y
er

er
ABB

ABB
y

y
bu

bu
3.0

3.0
to

to
re

re
www.kpss.6te.net kpss bilgi ileti listesi
he

he
k

k
lic

lic
C

C
w om w om
w

w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c

Milli gelir özde li i

• GSY H'n n ayn anda ekonominin toplam gelirini
ve toplam harcamalar yans tt hat rlayal m
= C + I + G + NX
= C + S + T + NX
• Kapal ekonomide Net hracat kalemi dü er
=C+I+G
=C+S+T
• Devleti de soyutlay nca i ler iyice basitle ir
=C+I
=C+S
• Bu basit ili kiden yola ç kaca z

Tasarruf = Yat m
Çevrisel ak n düzgün i leyici için kazan lan
gelirin tümünün harcanmas gerekir
Tüketim her iki denklemde varoldu una göre,
tan m icab bu e itlik yat m harcamalar n tam
tasarruf kadar olmas ile mümkündür
S=I
Halbuki, tasarruf ve yat m kararlar farkl
ekonomik aktörler taraf ndan al nmaktad r
Makroiktisat teorisinin ilk ama en önemli sorusu
budur: bir ekonomide yat m harcamalar n
tasarruflara e it olmas na ne ve nas l temin eder?
ki z t hipotez vard r: Klasik ve Keynesyen

Faiz haddi
Klasikler: faiz haddi
Klasik yakla m milli gelirin (Y) harcama kararla-
ndan ba ms z ekilde sabit oldu unu kabul eder
Üretimi sermaye, emek, teknoloji, vs. (üretim fonk-
siyonu) belirler
Yat mlar faiz haddinin (i) azalan bir fonksiyonu-
dur: faizler dü ünce yat m harcamalar yükselir
• Tasarruflar faiz haddinin artan bir fonksiyonudur:
faiz yükselince tasarruflar artar
S = S( i )
Tasarruf arz ve yat m talebi borçverilebilir fonlar
piyasas nda biraraya gelir
Faiz haddindeki de meler ekonomiyi dengeye
getirir

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-i letme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

 F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y

Y
er

er
ABB

ABB
y

y
bu

bu
3.0

3.0
to

to
re

re
www.kpss.6te.net kpss bilgi ileti listesi
he

he
k

k
lic

lic
C

C
w om w om
w

w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c

Borçverilebilir fonlar piyasas nda

Tasarruf
TL 1,200 trl.
denge
Borçverilebilir Fonlar (trilyon TL)

Tam istihdam kurald r

Modelin anlam çok aç kt r
Çevrisel ak m daima düzgün i ler çünkü
tasarruflardaki bir art yada yat mlardaki bir
azal halinde faiz haddi dü ecek ve tasarruf-
yat m e itli i sa lanacakt r
Bu durumda çevrisel ak mda bir düzensizlik
nedeni ile üretilebilecek milli gelirin talep
yetersizli i yüzünden üretilememesi diye bir
durum söz konusu de ilidir
Ekonomi daima emek dahil tüm kaynaklar n tam
kullan ld bir dengededir
Eksi büyüme yada yayg n i sizlik gibi durumlar
varsa nedenleri ba ka yerlerde aranmal r

Keynes: eksik istihdam

Keynes için üretim fonksiyonu sadece ekonominin
üretim kapasitesini s rlar; her hangi bir anda
üretilen miktar ise talebe ba r
Keynesyen modelde Y sabit de il de kendir
Yat m harcamalar müte ebbislerin y rt ,
teknolojik de im gibi d sal nedenlerin etkisinde
sal bir veri kabul edilir
I=I
• Tasarruflar milli gelirin artan bir fonksiyonudur
(Y - C) = S = S ( Y )
Her yat m harcamas düzeyine, ona e it tasarrufu
sa layacak milli gelir düzeyi tekabül eder
Denge noktas nda pekala i sizlik olabilir

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-i letme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

 F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y

Y
er

er
ABB

ABB
y

y
bu

bu
3.0

3.0
to

to
re

re
www.kpss.6te.net kpss bilgi ileti listesi
he

he
k

k
lic

lic
C

C
w om w om
w

w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c

Gelir-harcama modeli
Tasarruf gelirin tüketilmeyen k sm r
Dolay ile tüketim fonksiyonu asl nda tasarrufu
belirler
• Dengede, ekonomideki toplam harcama (H)
toplam gelire e it olmak zorundad r
H = (a + PY) + I = Y
• Bu denklemi aç nca
Y = (cc + I) x 1 / (1 - P )
Milli gelir otonom harcamalara ve tüketim e ilimi
taraf ndan belirlenir
1 / (1 - (3 ) = Çarpan Katsay r

Say sal örnek

• Tüketim fonksiyonunun iki parametresi
oc= 10 TLve (3 = 0.6
• Çarpan katsay
1 /( 1 -0.6 ) = 2.5
I = 20 TL ise, Y = 75 TL; C = 55 TL; S = 20 TL
Tersinden gidip Y = 100 TL haline bakal m: bu
durumda C = 70 TL ve S = 30 TL buluruz
Yani 100 TL gelir üretildi inde sadece 90 TL
harcama yap lmaktad r: ürettiklerini satamayan
üreticiler mutlaka üretimi dü üreceklerdir
Y = 50 TL olsa, C = 40 TL ve S = 10 TL ç kar
Yani 50 TL gelir üretildi inde 60 TL harcama
gelmektedir; üretim art kaç lmazd r

Harcanan gelir H
75 TL
Gelir-harcama dengesi

1 daralt aç k
1—" H = C + 20

geni letici aç k A^^ C = 10 + 0.6 Y

100 TL
75 TL
50 TL
Uretilen gelir Y

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-i letme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

 F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y

Y
er

er
ABB

ABB
y

y
bu

bu
3.0

3.0
to

to
re

re
www.kpss.6te.net kpss bilgi ileti listesi
he

he
k

k
lic

lic
C

C
w om w om
w

w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c

Kim hakl ?
Uzun dönemde milli gelir verimlilik ve onu
belirleyen üretim faktörleri taraf ndan k tlan r
Bunlar de meden sadece toplam talepte art
olmas ekonominin daha fazla üretim yapmas na
sa layamaz
sa dönemde durum farkl r; toplam talep
yetersiz kal rsa ekonomi kapasitesinin alt nda
üretim yapabilir
Bu takdirde talep art geliri de yükseltecektir
Klasik model uzun döneme ve genel duruma,
Keynesyen analiz ise u yada bu ekilde çevrisel
ak n k ld resesyon ve depresyon dönem-
lerine tekabül etmektedir

Modele devlet giriyor

imdi modeli gerçekli e do ru bir ad m daha
yakla rmak için devleti ekleyebiliriz
Devlet milli gelir özde li ine vergiler (T) ve kamu
harcamalar (G) ile dahil olur

=C+I+G
=C+S+T
• Tasarruf-yat m e itli ini kullanarak
I = Y -C -G
I=S
S = ( Y -T -C ) + ( T -G )
• Kamu ve özel tasarruflar ay redebiliriz
Sp = ( Y — T — C ) = özel tasarruf Sg = ( T — G ) = kamu tasarrufu

Tasarruf: özel ve kamu

• Özel tasarruf: gelirden vergiler ve tüketim
kt ktan sonra kalan bölümdür
Sp = ( Y -T -C )
• Kamu tasarrufu ikamu harcamalar yap ld ktan
sonra kamuya kalan vergi gelirleridir
Sg = ( T -G )
( T - G ) kamu bütçesi dengesidir: e er bütçe aç
varsa Sg negatif olacakt r
Tasarruf daima yat ma e ittir ama bütçenin
dengesine göre özel tasarruf yat ma e it, küçük
yada büyük olabilir
S = I + ( G -T )
• Tan m icab , kapal ekonomide kamu aç özel
tasarruflarla kar lan r

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-i letme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

 F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y

Y
er

er
ABB

ABB
y

y
bu

bu
3.0

3.0
to

to
re

re
www.kpss.6te.net kpss bilgi ileti listesi
he

he
k

k
lic

lic
C

C
w om w om
w

w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c

•Geli mi ülkeler vatanda lar daha çok vergi ödüyor •ABD'de vergi AB'den daha
dü üktür •Türkiye'de vergi gelirleri geli me düzeyine göre dü üktür

Dünyada vergi gelirleri

Vergi gelirleri GSMH oran %
Fransa 38,8
ngiltere 33,7
srail 33,4
Almanya 29,4
Bulgaristan 25,1
r 22,6
Brazilya 19,7
Yunanistan 19,7
ABD 19,3
Kanada 18,5
Rusya 17,4
Pakistan 15,3
Türkiye 15,2
Endonezya 14,7
Meksika 12,8
Hindistan 10,3

Türkiye: kamu maliyesi

Konsolide bütçe: merkezi hükümet, yerel idareler
ve ek bütçeye tabi kurumlar (üniversiteler, fonlar,
vs)
Maalesef Türkiye'de hükümetlerin bütçe d nda
önemli miktarda harcama yapma gelene i vard r
(görev zararlar , kamu i letme zararlar , vs.)
Devletin ekonomideki pay ölçmenin bir yolu
milli gelir serilerinde kamu tüketimi kalemine
bakmakt r
Kamu tüketimi devletin tüm mal ve hizmet
sat nalmalar kapsamaktad r
Fakat faiz, sosyal güvenlik kurumlar na ödemeler,
te vikler, vs. eklindeki transfer harcamalar
hariçtir

Bütçe kalemleri
• Faiz d denge:
Gelirler - Faiz d harcamalar
• Toplam harcama:
Faiz d harcama + faiz ödemeleri
• Genel bütçe dengesi:
Gelirler - Toplam harcama
Türkiye'de çok uzun süredir konsolide kamu
bütçesi aç k vermektedir
Buna kar k, faiz d denge her zaman ekside
de ildir
Önce kamu gelir ve harcamalar n GSMH'ya
oran na bakaca z
Sonra her iki kalemin da görece iz

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-i letme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join

 F T ra n sf o F T ra n sf o
PD rm PD rm
Y Y
Y

Y
er

er
ABB

ABB
y

y
bu

bu
3.0

3.0
to

to
re

re
www.kpss.6te.net kpss bilgi ileti listesi
he

he
k

k
lic

lic
C

C
w om w om
w

w
w. w.
A B B Y Y.c A B B Y Y.c

Bütçe gelirlerinin da

% 1995 2000
Toplam Bütçe Gelirleri 100,0 100,0
Gelirden al nan vergiler 30,7 31,4
Gelir vergisi 23,4 18,9
Kurumlar vergisi 7,3 12,5
Servetten al nan vergiler 0,6 1,0
Mal ve hizmet. al nan vergiler 30,5 34,0
KDV 16,3 15,0
Petrol tüketim vergisi 7,3 9,8
Diger vergiler 6,9 9,2
ticaretten al nan vergiler 13,8 12,8
Di er vergiler ve gelirler 24,4 20,7

kpss bilgi ileti listeleri iktisat-i letme bölümü http://groups.yahoo.com/group/kpss_iktisat/join