Frida Kahlo
Magdalena Carmen Frida Kahlo Calderon. Acının ve gerçeğin devrimci
ressamı. İnişli çıkışlı Özel yaşamı ve politik görüşleriyle aykırı ve ayrıksı
bir kadın. 1907 de Mexico City'de doğdu. İleriki yaşlarında, 6 Temmuz günü
doğmuş olmasına rağmen, Meksika devriminin gerçekleştiği 7 Temmuz'u
(1910) doğum günü olarak ilan edecekti. Altı yaşındayken çocuk felci
geçirdi; bir bacağı sakat kaldı. 19 yaşında geçirdiği trafik kazası ise bütün
hayatını değiştirecekti. Omurgası ve sağ bacağında hiç dinmeyen bir acıyla
yaşamaya devam etti. 32 ameliyat geçirdi. Acılarını unutmak için resim
yapmaya başladı. Resim merakı, Meksikalı Michalangelo olarak anılan
ressam Diego Rivera'yla tanışmasını sağladı. 1929da evlendiler. Aynı yıl
Frida Meksika Komünist Partisine üye oldu. Bir yıl sonra 1933'e kadar
yaşayacakları ABDye gittiler. Fırtınalı bir evlilikti bu. Sağlık sorunlarına
Rivera'nın sadakatsizliği de eklenince 1939 yılında boşandilar, ancak, bir
sene sonra yeniden evlenerek Frida'nin çocukluğunu geçirdiği Mavi Eve
yerleştiler. Frida'nın da evlilikleri sırasında başka erkekler ve kadınlarla
da ilişkisi oldu. Frida, sevgilisi de olan Rus devriminin önde gelen isimlerinden
Lev Troçki'ye düzenlenen suikastin ardından suikastçı ressam Sinueiros'un
arkadaşı olması nedeniyle sorgulandı ve ülkesinden ayrıldı. 1938'de New
York'ta açtığı sergi ona büyük ün getirdi, 1939'daki Paris sergisi ile büyük
övgü aldı. 1953 yılının nisan ayında Mexico City'de bir kişisel sergi açtı;
temmuz ayinda sağ bacağı kesildi. Tam bir yıl sonra, 13 Temmuz 1954'te,
akciğer ambolisinden yaşama veda etti. Ardında bıraktığı son tablo, 'Yaşasın
Hayat' adli bir natürmorttu. Frida'nın 79 tablosundan 50'si bugün, büyük
bir Kahlo fanatiği olan Madonna'nın koleksiyonunda bulunuyor.
James Baldwin
Cinsellik ve kimlik konularını işleyen romanları, insan hakları savunuculuğu
ve irkçiliğa karşı yazılarıyla tanınan James Daldvvin, Hew York'un Harlem
bölgesinde 1924de doğdu. Dokuz kardeşin en büyüğüydü. Dabasını hiç
tanımadı, annesinin o üç yaşındayken evlendiği fabrika işçisinin soyadını
aldi. Lise öğreniminin ardından küçük işlerde çalışmaya, bir taraftan da
yazmaya başladı. The New Leader, The Nation, Commentary ve Partisan
Review gibi dergilerde kitap tanıtım yazıları ve denemeleri yayımlandı. İlk
romanı 'Git Onu Dağda Anlat' 1953le basıldı. Daldwio, Harlem'de genç bir
vaiz olarak yaşadıklarını anlattığı bu kitapla elde ettiği başarıyı, bir eşcinsel
aşk öyküsü olan 'Giovanni'uin Odası' ile pekiştirdi. 19631e yayınlanan
romanı Bir Başka Ülke' eleştirmenlere göre 'edebi bir patlama'ydı. Bir yıl
sonra, öykü ve denemelerden oluşan 'Adımı Kimse Bilmez' ve 'Yerli Bir
Çocuğun Notları' okurlarla buluştu. Oyun ve çocuk kitapları da yazan
Daldvvin, Rosenwald, Guggenheim, Partisan Review ve Ford Vakfı gibi
birçok edebiyat ödülü kazandı. 1970'te John Herbert'in 'Of Fortune and
Men's Eyes' oyununu 'Düşenin Dostu' adıyla Gülriz Sururi-Engin Cezzar
Tiyatrosunda sahneledi. Aynı yıl fotoğrafçı Sedat Pakay bir Daldwin
belgeseli hazırladı. Bugün Amerikan 'kara' edebiyatının, yalnızca romancı
olarak değil, incelemeci ve oyun yazarı olarak da en büyük isimlerinden
biri olan Baldwin, 'Ne Zaman Gitti Tren' romanını İstanbul'da yazmıştı.
James Baldvvin 1987 yılında Fransa'da mide kanserinden yaşama veda
etti.
Pedro Almodovar
1949'da İspanya'da doğdu. Kendi deyişiyle 'aldığı kötü eğitim yüzünden
Tanrı inancını kaybeden 'Pedro'nun yeni ilahı sinemaydı. Henüz on altısında
tek başına ve beş parasız Madrid'e yerleştiğinde tek bir hayali vardı:
Sinema eğitimi alacak ve film çekecekti. General Franco'nun Sinema
Sanatları Okulu'nu kapattırması üzerine hayalkırıklığına uğradı ama
"Madem filmcilik dilini öğrenemiyorum, ben de temel prensiplerini
öğrenirim" diyerek sinema yolculuğunu müjdeleyen başlangıcı yaptı.
6O'ların sonuydu ve diktatörlük tüm ezici gücüyle halkın omuzlarındaydı.
Birçok işte çalıştı. Hem deneyim kazandı hem de çeşit çeşit yaşam öyküsü
biriktirdi. Dram, keder ve mizahla yoğrulmuş bu öyküler ileride onun
sinemasını besleyecekti. İlk filmi 'Pepi, Lucy, Bom' 1980de izleyici
karşısına çıktı. 1988de 'Sinir Krizinin Eşiğindeki Kadınlar' geldi ve
yönetmene Yabancı Dilde En İyi Film Oscar Adaylığının yanında büyük bir
gişe başarısı da getirdi. 1993'te çektiği 'Kika', bir tecavüz sahnesi
yüzünden ABD'de gösterim izni alamadı ama 1999 tarihli 'Annem Hakkında
Her Şey' ödül rekoru kırdı... Cinselliğin kendisi şifadan ama Almodovar'ın
ona yaklaşımı sıradışıydı. Hollyvvood geleneğiyle İspanyol geleneğinin
bir harmanıydı onun tarzı. Luis Dunuel ve Carlos Saura'dan bu yana
İspanya'nın yetiştirdiği en başarili sinemacı olarak anılan Almodovar,
travestilerden nevrotik ev kadınlarına, kabiliyetsiz teröristlerden uyuşturucu
satıcısı rahibelere kadar her çeşit insanı konu ve konuk ediyor filmlerinde.
Almodovar'ın 'Patty Diphusa Hikayeleri' adlı bir de kitabı bulunuyor.
Jodie Foster
1962'de Los Angeles'da doğdu. Asıl adi Alicia Christian Foster. Gösteri
dünyasıyla ilk tanışması, dört yaşındayken rol aldığı reklam filmiyle oldu.
Sekiz yaşına kadar 40'tan fazla reklam filminde göründü. 10 yaşındayken
Napoleou and Samantha' filmiyle sinemaya adım atti. Bunu bir yıl sonra
'Tom Sawyer' adlı film izledi. Foster, 14 yaşındayken Martin Scnrsese'nin
unutulmaz filmi 'Taksi Şoförü'ndeki (Taxi Driver) 'küçük fahişe'
performansıyla Oscar'a aday gösterildi. 1988 yılı Foster için bir dönüm
noktasıydı; Sanıkta canlandırdığı tecavüz mağduru rolü ona ilk Oscar'ını
getirdi. Üç yil sonra 'Kuzuların Sessizliği' ile ikinci Oscar'ini kucakladi.
Ayni yil, başrolünü de oynadiği 'Küçük Adam Tate' filmini yönetti. 1995
yilinda 'Yilbaşi Tatili' ile ikinci kez kamera arkasına geçen Foster
yapimciliğini da üstlendiği 'Nell' ve 1099 yapimi 'Temas' ile Altin Küre'ye
aday oldu. Ayni yil 'Genç Kiz ve Kral' ile 2002 yilinda 'Panik Odasi'ni
filmografisine ekledi. 20051e 'Uçuş Plaui' ile Foster bir filmi tek haşina
götürebileceğini bir kez daha kanitladi. Snn olarak içerideki Adamla
kariyerinin en iyi oyunlarından birini verdi. Sosyal yaşamini sir gibi
saklamayı bilen Foster, yapay yollardan dünyaya getirdiği iki erkek çocuğun
babasinin kim olduğunu açiklamadi. Jodie Foster tek haşina çiktiği zirvede
erkeklere rağmen kalmayı hep başardi. Cinselliğini kullanmadan, hatta
erkek cinselliğine karşi bedeni ve zekasiyla sinema dünyasinin en güçlü
kadinlarindan biri oldu.
 glbt gündeminden 6-13

DOSYA: Fobim var Homo cinsinden

homofobi karşıtı buluşmadan... 15

melek göregenli - Gruplararası İlişki ve Ayrımcılık İdeolojisi Olarak Homofobi 16
aksu bora - Zorunlu Heteroseksüellik Bir İnsan Hakkı İhlalidir 17
erinç seymen - cins(iyet)e ihanet 1 8 - 2 1
şahika yüksel - Ruhsağlığı ile İlgili Destek İsteyen GLB Bireyler ve Aileleri ile Çalışmak 2 2 - 2 6
nesrin yetkin - Homofobi, Terapistler, Homofobi Karşıtı Eğitim 2 7 - 2 9
mahmut şefik nil - Eşcinselliğin 'tedavisi' yok ama homofobiden kurtulmak mümkün! 3 0 - 3 1
kürşad kahramanoğlu - "Oynama şıkıdım şıkıdım..." 3 2 - 3 3
yasemin öz - Homofobi- Ataerki- Futbol 3 4 - 3 5
sema buz - Eşcinsellere Yönelik Sosyal Hizmetler 36
oya aydın - Çalışma Hayatında Eşcinsellik 37
yeşim başaran - "ne yanlış ne de yalnızsınız!" 38
burcu ersoy - Lezbiyen ve Biseksüel Kadınlar Forumu 39
gülsüm depeli - Basın 'eşcinsel mücadelesini' nasıl çerçeveledi? 4 0 - 4 1
murat Cömert - Eşcinsel Arzuyu Adlandırma ve Sınıflandırmaya Tarihsel Bir Bakış 4 2 - 4 5
güzin yamener - Sanatta Homofobik ve Cinsiyetçi Dil ve Göstergelerin Kurulumu 4 6 - 4 8
taner ceylan - Sanat Tarihi Boyunca Homoerotizm 4 9 - 5 1
gözüm abla 52-53

kadın kadına öykü yarışması birincisi: dambırık - ayrı 5 4 - 5 5

uğur yüksel - kutluğ ataman: "Nerede saklıyorsan çıkar ortaya şu çocuğu" 5 6 - 5 9
alışveriş sepeti 60-63
 Kaos GL'den
korku ruhları kemiredursun...

Merhaba,

Uzak kalmamızın nedenleri vardı. Maddi imkansızlıklar içinde çıkardığımız Yaz 2006 sayısına
Ankara 12. Sulh Ceza Mahkemesince matbaadan geldiği gün el konuldu. Hiç kimselere
ulaşamadan dergimiz karanlık odalara tıkıldı. Sözümüz, emeğimiz, görünür olma çabamızdı
'toplatılan' ve 'el konulan'.

Pornografiyi çeşitli meslek grupları ve örgütlülüklerden yazarların kaleminden tartışmayı ve

tanıştırmayı amaçladığımız 28. sayımız 'pornografik' bulundu ve dağıtımı engellendi. Gerekçe
gösterilmeden hem de. Hoş, "Pornografi dosyası altında yazılan bir kısım yazı içerikleri ve
resimlerinin 'genel ahlakın korunması' açısından aykırılık teşkil ettiği anlaşılmakla..." gibi bir
açıklama yazılıydı gelen kağıtta ama hangi resim ya da yazı 'ahlak'ı bozuyordu anlayamadık.
Dahası bu 'ahlak' nasıl bir şeydi? Kimin ahlakıydı? Üstelik birkaç yazı ve bir o kadar görselle
nasıl bozulabiliyordu? Her gün yazılı ve görüntülü medyada karşımıza çıkan pek çok yazı ve
fotoğraf 'ahlak'in ayarını bozmuyordu da Kaos GL'nin dergisi nasıl bir yıkım yaratıyordu bu
'hassas' dengeler üzerinde? Her hafta kapaklarına taşıdıkları kadın bedenlerini birer arzu
nesnesi olarak kullanıp tiraj patlatmaya meraklı dergiler, o da olmuyorsa mutlaka en az bir
tane, erkeklerin bir türlü doyurulamayan arzularına yönelik 'pornografik' görsellerle yayın
yapmaktan kaçınmayan televizyonlar, gazeteler neydi peki? Genel ahlak hangi bedenlerin
teşhirini hiç ses çıkarmayarak meşru kılıyordu ve hangilerini müstehcen buluyordu? Bu sorular
hâlâ yanıt bekliyor...

Derginin toplatılmasından birkaç gün sonra da Gökkuşağı ve Lambdaistanbul derneklerinin

kapatılma girişimi haberi geldi. Bursa Gökkuşağı Derneği'nin Bursa'da düzenlemek istediği
yürüyüşte eşcinsellerin linç edilme tehlikesiyle burun buruna gelmesi ise bardağı taşıran son
damlaydı. Ankara, Bursa, İstanbul, İzmir ve Mersin'de travesti ve transeksüellere yönelik
sürdürülen sistematik saldırıları, keyfi gözaltılar/ ve haksız cezalandırılmaları saymıyoruz bile.

Türkiye'de devletin LGBT örgütlenmelerine karşı takındığı bütün bu engelleyici tavrın nedeni,
hiç kuşkusuz, eşcinsellerden ve eşcinsellikten kormakla açıklanabilir. Yani, 'homofobi' ile.
Mayıs 2006'da Ankara'da ilkini gerçekleştirildiğimiz "Homofobi Karşıtı Buluşma"dan kalanlar
bu dönemde çıkardığımız derginin dosya konusu oldu. Yukarıda saydığımız olaylar olmasa
bile başka şeyler yaşanacaktı ve 'Homofobi' sayısının gerekliliği yine de değişmeyecekti.

Her gün homofobiyle yaşıyoruz çünkü. Başkalarının korkusu ruhlarını kemiredursun, biz olanca
gücümüzle bağırıyoruz, gizli ya da aleni eşcinsel düşmanlığının son bulması için...

Gelecek sayıda buluşmak dileğiyle...

Uğur Yüksel
 Eşcinseller
değil,
değişecek!
6
Ali Erol
Türkiye'nin tek eşcinsel dergisi Kaos GL'nin Yaz 2006
tarihli 28. sayısına, Ankara 12. Sulh Ceza
Mahkemesince matbaadan geldiği gün, 24 Temmuz
günü el konuldu. Pornografinin sorgulandığı ve alanında
uzman kalemlerin yazı ve görüşleriyle katkıda
bulunduğu dergi "pornografik" bulunarak toplatıldı.
Bu karar, Ankara Cumhuriyet Başsavcılığının, Kaos
GL Dergisine 24 Temmuz Basın Bayramı hediyesiydi!
Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı Basın Suçları
Soruşturma Bürosu'ndan Cumhuriyet Savcısı Metin
Sezgin'in 21/07/2006 tarih ve 2006/1708 Basın
Soruşturma sayılı yazılı talebine, Hakim Tekman Savaş
Nemli, "28 sayılı nüshasının 'pornografi' dosyası altında
yazılan bir kısım yazı içerikleri ve resimlerinin 'Genel
Ahlakın Korunması' açısından aykırılık teşkil ettiği
anlaşılmakla TALEBİN KABULÜ ile adı geçen derginin
ilgili sayısının soruşturmaya esas olmak üzere
TOPLATILMASINA ve EL KONULMASINA" karar verdi.
Basın Suçları Soruşturma Bürosu'nun kararında
"'Pornografi' dosyası altında yazılan bir kısım yazı
içerikleri ve resimlerinin 'Genel Ahlakın Korunması'
açısından aykırılık teşkil ettiği" ifadesi kullanılıyor,
ancak, bu ifadede hangi resim ve yazıların hangi
gerekçelerle sakıncalı bulunduğu ve yasaklanması
gerektiği belirtilmiyor.
Kaos GL, derginin matbaadan geldiği gün, henüz
dağıtımı yapılmadan yasaklanmasıyla ilk kez
karşılaşıyor. Eylül 1994'te fotokopi ile yayınına başlayan
Kaos GL Dergisi, 1999'un sonunda yasal kaydını
yaptırdığında, Cumhuriyet Başsavcılığı bilirkişi raporuyla
"pornografik/muzır" bulunmamıştı. Ancak, derginin
yasal kaydının ardından çıkan iki sayısı, Başbakanlık
Küçükleri Muzır Neşriyattan Koruma Kurulu kararıyla
kapalı zarfın içinde dağıtılmıştı. Bu örneklerin haricinde
Kaos GL Dergisi herhangi bir soruşturma ve
uygulamayla yüz yüze kalmamıştı.
Eşcinseller değil 'genel ahlak' değişecek!
24 Temmuz Basın Bayramı'na denk gelen bu "sürpriz"
karar ve uygulama, ifade özgürlüğünü engellemeye
yönelik bir çabadır. Karar, cinsiyetçi ve homofobiktir.
"Genel Ahlak" ablukasıyla boğulmak istenen, açıktır
ki Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı gey ve lezbiyenlerin
ifade özgürlüğüdür.
Bir yıl önce, Kaos Geyve Lezbiyen Kültürel Araştırmalar
ve Dayanışma Derneği adı altında dernekleşen Kaos
GL, en başından bu yana eşcinselliğin sadece
cinsellikle, cinselliğin de sadece pornografiyle eş
görülmesine karşı söz üretip mücadele ediyor. İfade
özgürlüğü kapsamında olması gereken söz hakkı, gey-
lezbiyenler açısından aynı zamanda var oluş
mücadelesi anlamına geliyor. Değişmesi gereken,
eşcinseller değil, "genel ahlak"tır!
Pornografi değil ama pornografiyi eleştirmek ve
sorgulamak yasak!
Bugün, cinsiyetçi bir zihniyetle kadın bedeni üzerinden,
günlük basında sıradan bir ifade ve görüntü olarak
sunulan malzemeler sorun olmazken, gey-lezbiyen
cinselliği üzerinden pornografinin bilimsel, kültürel ve
sanatsal eleştirisi, sorgulanması ve irdelenmesi "genel
ahlak"a aykırı bir yaklaşım olarak değerlendirilip
yasaklanmıştır.
Yazar Ahmet Tulgar, Fatih Özgüven, Güner Kuban,
Hasan Bülent Kahraman, Mehmet Bilal Dede, Meltem
Arıkan, ressam Taner Ceylan, fotoğraf sanatçısı Bikem
Ekberzade'nin de katkıda bulunduğu dergide
pornografinin eşcinsellikle ilişkisi irdeleniyor.
Şimdi, Ankara Cumhuriyet Başsavcılığının talebi ve
Ankara 12. Sulh Ceza Mahkemesinin kararınca,
yazarların, sanatçıların, akademisyenlerin, feministlerin
ve gey-lezbiyen bireylerin kendi durdukları yerden
"pornografi"yi irdelemeleri ve sorgulamaları
yasaklanmış oluyor.
24 Temmuz Basın Bayramı kutlu olsun!
Pornografik dünyaya hoþ geldiniz!
'Ahlaksýz' dergi Kaos GL'nin toplatýlan
Pornograf i baþlýklý 2 8. sayýsýnýn
suç ortaklarý ne dedi?
Fatih Özgüven, Yazar
"Kaos GL'nin son sayýsýnýn yasaklanmasýný þiddetle kýnýyorum ve 'kýnamak' lafýnýn yetmediði bu noktada düþünce özgürlüðüne samimi
olarak inanan herkes ortak bir zeminde birleþmelidir, diye düþünüyorum. Hoþgörüsüzlüðe karþý ortak tavýr zemini...
Türkiye'de pornografi, sinema, tarih ya da baþka bir þey, istediðimiz þeyi tartýþmanýn biçimi bize kolluk kuvvetleri ve yargý tarafýndan
dayatýlmamalýdýr. Homofobinin de sonuçta her türl ü fikre ve yaþama tarzýna 'fobik' yaklaþan bir zihniyetin parçasý olduðu, burada homofobi
olarak tezahür eden þeyin baþka alanlarda baþka þeye duyulan fobi olarak ortaya çýkacaðýný, çýktýðýný unutmayalým. Tam da ayaklarý
üzerinde yeni yeni doðrulmaya baþlayan, iyi bir dergi olan Kaos GL'ye geçmi þ olsun diyorum ve onun böyle bir zemini oluþturacaðýný umut
ediyorum."

Tane r Ceylan, Sanatçý

"Gerçekten mahrem bir alanda geziniyorsanýz, pornografik dünyaya hoþ geldiniz!
Ressam olarak resim yapma eylemim tam da bu tanýmýn içine oturuyor. Kimseyle paylaþmadýðým en mahrem aným. Bu gizemin kýþkýrtýcýlýðý
pornografik olduðu kadar kutsal da."

Adnan Yýldýz, Sanatçý-Yaza r

"Hâlâ lezbiyen sanýlmamak için 'queer' teoriyi ciddiye almaya korkan feministler; geyliði-lezbiyenliði-biseksüellið i bir tercih olarak gören
akademisyenler ve pornografi deyince sadece bedenin metalaþmasý diye kalan yazarlar var."

Meltem Arýkan, Yazar

"Cinselliðinizi yaþayamýyorsanýz, cinsellik etken ve edilgenlik tanýmýnýn içinde kýsýlýp kalmýþsa bedenler sizin için malzeme olmaktan öteye
gitmez ve pornografinin tüketim alanýna ihtiyaç duyarsýnýz."

Övül Durmuþoðlu, Yaza r

"Örtülü olan sanattýr, açýk olansa pornografi. Örtülü olan, izleyiciyle arasýna mesafe koyar; açýk olan , izleyiciyle arasýndaki mesafeyi bertaraf 7
eder."

Anýl Ünver, Kaos GL

"Çeþitli dergilerin satýldýðý bir mekana gidin, kapaklara þöyle bir baktýðýnýzda þehvetli ve seksi kadýn pozlarýyla donanmýþ dergi kapaklarýnýn
çokluðu dikkatinizden kaçmayacaktýr. Sokaklardaki afiþ reklamlarda ise kadýn bedeninin asýl reklam ürününden daha çok ön plana
çýkarýlmasý ya da yüzde 99.9 heteroseksüellere hitap etmesi yine beyin hücrelerimde aðýr tahribat a yol açan sinir durumlarda n biri."

Onur Erol, Kaos GL

"Pornografi, kendini var etme savaþý veren bir alt kültür için önemli bir yer tutuyor . Eðer bazý olgularý tabu yaparsanýz bu tabularýn zaman
içerisinde, yaþamsal dinamiklerin de izin verdiði oranda bir çatlak bulmasý ve kendini ifade etmesi kaçýnýlmazdýr."

Hasan Bülent Kahraman, Yazar-Sanat Eleþtirmeni

"Gitgide yalnýzlaþan, içine kapanan, çevresinden soyutlanan, iletiþim olanaklarý daralan bir insanlýk var karþýmýzda. Bu büyük kitle nasýlsa
kendisine bir yol bulacaktý. Ýçerdiði bütün soðukluk ve donukluða karþýn (çünkü arzuyla aramýzda ekran var) internet bu kapýyý aralýyor.
Böylece içine girdiðimiz çað büyük bir 'röntgencilik' büyük bir 'dikizcilik' çaðýna dönüþüyor."

Akademisyenle r ne dedi?
Melek Göregenli, Sosyal Psikolog
"Bu yaklaþým, homofobinin nasýl bir ayrýmcýlýk ideolojisi olduðunu ve ayrýmcýlýðýn ince hallerinin nasýl hayata geçirildiðini gösteriyor, ayrýca
hep sözü edilen demokratikleþme sürecimizin ne denli içselleþtirilmemiþ olduðu üzerinde bir kez daha düþünmemize yol açýyor. Genel
ahlak yani iktidarýn nasýl düþüneceðimiz, nasýl hayal edeceðimiz ve nasýl yaþayacaðýmýz üzerindeki tasarruf hakký, heteroseksüellere ya
da açýkça farklý cinsel yönelimleri olduðunu ilan etmemiþ olanlara tanýdýðý 'pornografiyi tartýþma hakký'ný eþcinsellere tanýmamaya kalkýþýyor.
Eþcinseller örgütlenebilir , dergi çýkarabilirler hatta heteroseksüellerin fantezilerini süsleme hizmeti kapsamýnda pornografinin nesnesi
de olabilirler ama pornografi üzerine düþünemezler çünk ü bu 'genel ahlak'a karþý isyana kalkýþmanýn belirtisidir ve tehlikelidir. Bu yaklaþým
homofobikti r çünkü insanlarý cinsel yönelimlerinden ötürü kategorize etmekte ve ýslah etmeye kalkýþmaktadýr; ayrýmcýdýr, çünkü düþünme,
eleþtirme ve tartýþma hakkýnýn sýnýrlarýný belirli gruplara yönelik olarak özel olarak belirlemekte, engellemektedir. Ama üzülecek bir þey
yok doðrusu, þimdiye kadar olduðu gibi bundan sonra da bu anlayýþ en azýndan vicdaný olanlarýn nezdinde mahkum edilecektir ve
eþcinseller deðil bu pornografik ayrýmcý genel ahlak anlayýþý deðiþecektir."

Tuðru l Erbaydar, Doç.Dr., Halk Saðlýðý Öðretim Üyesi

"Bu sorun benim gibi cinsel saðlýk alanýnda çalýþanlarýn yýllardýr yaþadýðý sorunlarla özde ayný. Ne zaman HlV'in bulaþmamasý için cinsellikle
ilgili konularý biraz rahat konuþsak ahlak dýþý iliþkileri özendirmekle suçlanýrýz. Ne zaman doðum kontrolü bilgisinin evli olmayan gençlere
verilmesine çalýþsak, bunun fazla ayrýntýsýna girmememiz istenir vb . Bilimsel ve toplumsa l kaygýlarla konuþsak da iki dudaðýmýzýn arasýnda
hep bir iðne var sanki. Keþke her þey çok iyi olsaydý da ben de muhafazakar olsaydým. Bu haliyle muhafazakarlýk sadece statükonun
devamýný istemek anlamýna geliyor."
Ankara'nın İlk travesti ve transeksüel derneği 'Pembe Hayat' 30 Romanya'da 4 Haziran'da 2. GayFest kapsamında yürüyen gey ve
Haziran 2006 tarihinde resmen kuruldu. Adını Alain Berliner'in 1997 lezbiyenler radikal dinci Ortodoks Hıristiyanların saldırısına uğradı.
tarihli "Pembe Hayat" Polisin de dahil olduğu kargaşada yüzlerce kişi gözaltına alındı.
(Mavieen rose) adlı Protestocu 'Yeni Sağ' adlı grup yaptığı açıklamada "Amacımız aile,
filminden alan inanç ve normal bir toplum gibi değerleri savunmaktır.
derneğin sloganı da Homoseksüellerin yürüyüşünün amacı ise homoseksüel yaşam
"Pembe bir hayat biçimini Romanya'ya zorla kabul ettirmektir" dedi. Eşcinsel eylemler
istiyoruz". Dernek; Romanya'da 2002 yılından beri yasal.
lezbiyen, gey,
biseksüel, travesti ve "Vicdani Ret Bir İnsan Hakkıdır" başlıklı
transeksüllerin, yazısı nedeniyle hakkında 'halkı
eşcinsel varoluşlarını askerlikten soğutmak'tan üç yıl hapis
gerçekleştirmelerine istemiyle dava açılan gazeteci Perihan
ve kendilerini Mağden beraat etti. Mahkeme, yazıyı
yetiştirerek toplumsal düşünceyi açıklama ve yayma
barış, huzur ve refahın özgürlüğü kapsamında eleştiri olarak
gelişmesine bireysel, değerlendirdi.
toplumsal, kültürel
hayat ve Mısır'da bir bağımsız milletvekili, 112
davranışlarıyla katkıda meslektaşının eşcinsel sahnelerinde
bulunabilmelerine sansür istediği 'Yakupyan Apartmanı'
destek olmayı filminin mecliste 'görüşüleceğini'
amaçlıyor. söyledi. Milletvekilleri eşcinsellik, terör
ve yolsuzlukları konu edinen filmin Mısır'ın adını lekelediğini iddia
Eşcinselliğin idamla cezalandırıldığı İran'da, travesti ve etti. Alaa el Asvvani'nin aynı adlı romanından uyarlanan film, ülkede
transeksüellerin sorunlarına eğilen bir belgesel filmin gösterimine Haziran ayında gösterime girmişti.
'bir kere' olmak koşuluyla izin verildi. İzin, İslam devriminin lideri
Ayetullah Humeyni'nin çok az bilinen bir fetvasından geldi. Humeyni, Kaos GL Derneği'nin eşcinseller için düzenlediği yaz 'Uluslararası
doğuştan cinsiyetleri kendi görünümleriyle çelişen "hastalar" için Gökkuşağı Yaz Kampı' 3-9 Temmuz 2006 tarihleri arasında Fethiye,
son çarenin cinsiyet değiştirmek olabileceğini söylemişti. Tahran'daki Kabak Koyu'nda gerçekleşti. Kampta Mersin, Aksaray, Ankara,
bir kültür merkezinde davetli 100 kişiye gösterilen 40 dakikalık film, Bursa, İstanbul, İzmir ve Arjantin'den katılımcılar vardı.
İranlıların cinsiyet değiştirme ameliyatlarına bakışını anlatıyor.
Papa 16. Benediktus, İspanya'nın Valensiya kentinde yönettiği
Gazeteciliği, dergi yöneticiliği ve köşe yazarlığının yanı sıra 'Kadının ayinde İspanyol lardan geleneksel aile değerlerini korumalarını istedi.
Adı Yok' adlı satış rekorları Papa, eşcinsel evliliklerinin yasal olduğu İspanya'da yaptığı
kıran kitabıyla da kadın konuşmasına, "Kilisenin hayır demesi gereken birçok konu var"
özgür-leşmesinin simgesi diye başladı. Papa, evliliğin kadın ve erkek arasında yapılması
haline gelen Duygu Asena, gerektiğini vurguladı.
30 Temmuz sabahı yaşama
veda etti. Asena, iki yıldır Gazeteci Abdülbaki Koşar'ı bıçaklayarak öldürdüğü gerekçesiyle
beyin tümörüyle mücadele tutuklanan Ferhat B. Hakkında fezleke düzenlendi. Fezlekede,
ediyordu. şüpheli Ferhat B.'nin 'bir suçun işlenmesini kolaylaştırmak amacıyla
kasten insan öldürmek' suçundan müebbet hapis, 'nitelikli yağma'
HIV/AIDS Önleme ve suçundan da 15 yıla kadar hapis cezasına çarptırılması istendi.
Destek Projesi kapsamında Adli tıp raporuna göre Koşar, 32 bıçak darbesi sonucu hayatını
desteklenen "Gökkuşağı kaybetmişti.
Projesi"nin ilk partisi 29
Temmuz Cumartesi günü ABD Savunma Bakanlığı'na ait bir belgede, eşcinselliğin 'akıl
Blue Bar'da gerçekleşti. hastalıkları' kategorisinde değerlendirildiği ortaya çıktı. Söz konusu
Kaos GL, girişte ücretsiz belgede eşcinselliğin 'zihinsel gerilik ve kişilik bozukluğu' listesinde
kayganlaştırıcı ve yer almasına siyasetçiler de tepki gösterdi. Dokuz Kongre üyesi,
HIV/AlDS'le ilgili bilgilendirici 2003'te yeniden 'geçerli' onayı alan belgenin geri çekilmesi için
broşürler dağıttı. Savunma Bakanı Donald Rumsfeld'e mektup yazdı, bir Pentagon
sözcüsü de 'belgenin yeniden gözden geçirildiğini' aktardı.

"Ben o konuyu cevaplamaya çalıştıkça, konu saçma sapan

güzün madisi
"Homoseksüeller, çocuklukta yaşadıkları sorunlar yüzünden öyleler
ama bu insanlar psikanalizle kendilerini düzeltebilirler."
(Tarkan, psikanalizden sonra bu kadar 'düzelebildi')
büyüyor. Bunu ispatlamak mümkün mü? Ortaya bir iddia atıyorlar
o kadar. Bir de hassas bir konu, iki ucu şekerli değnek. Geylerin
de rencide olmayacağı bir cevap vermek lazım, çıkıp maço bir laf
edeceğim, garip olacak. Hadi herkes memnun olacaksa buradan
cevap vereyim: Ben eşcinsel değilim! Daha ötesinde ne diyebilirim?"
(Özcan Deniz 'Hakkınızda eşcinsel dedikoduları da yapıldı. Var mı
aslı astarı?' sorusuna böyle yanıt verdi. Ama biz asıl o 'maço
yanıt'ı merak ediyoruz.)

Lambdaistanbul, 'Hormonlu Domates
Ödüllerini Eşcinsel Onur Haftası etkinlikleri
kapsamında dağıttı. Medya ve siyaset
dünyasında yılın en homofobik isimlerine
verilen ödüllerin sahipleri bu sene de
törende yoktu!
Lambdaistanbul'un 'Hormonlu Domatesleri
bu yıl yine medya ve siyaset dünyasının 'en
homofobik'lerine verildi.
Lambdaistanbul üyeleri, ödül töreninden
önce yaptıkları basın açıklamasında,
eşcinsel düşmanlığına dikkat çekmek için
Hormonlu Domates Homofobi Ödüllerini
düzenlediklerini belirterek şunları söyledi:
"Tıpkı geçen sene olduğu gibi bu sene de
'sapık', 'çürük', 'teşhirci' yada 'hastalıklı'
olmadığımızı kamuoyuna haykırmak için
burada toplanmış bulunuyoruz. Eşcinsel,
biseksüel, travesti ve transeksüellerin
varlıkları yok sayılmaya ya da yok edilmeye
çalışıldıkça biz sokaklara çıkıp varlığımızı
kanıtlamaya devam edeceğiz. Maalesef
geçtiğimiz sene olduğu gibi bu sene de kimi
kişi ve kurumlar, yaptıkları konuşmalarla ya
da aldıkları kararlarla eşcinsel, biseksüel,
travesti ve transeksüellere saldırmaya
devam ettiler. Hepinizin kabul edeceği gibi
bu saldırıların temelinde toplumun
insanlara dayattığı eşcinsel düşmanlığı
yatmaktadır. Bu düşmanlık gün geçtikçe
şiddet tohumları serpmektedir. Bunu
göremeyen çoğu kişi ve kurum insan
haklarını çiğneyerek toplumu eşcinsel,
biseksüel, travesti ve transeksüel lere karşı
kışkırtmaktadır. Dolayısıyla bu kişiler ve
kurumlar şiddet çığırtkanlığı yapmaktan
çekinmemektedirler..."
and the 'hormonlu domates' goes to...
'Basın' alanında Ali Murat Güven,
Selahattin Duman ve Şükrü Kanber gibi
güçlü rakiplerini geride bırakan Betül Aşık,
eşcinselleri "sefil yaratıklar", "hilkat
garibeleri" olarak tanımladığı ve toplumu
eşcinsellere karşı kışkırttığı için hormonlu
domatese değer bulundu! Aşık, Lambda'nın
internet sitesinde yapılan oylamada 301
oyla ipi göğüsledi!!!
'Kurumlar' dalında Ankara, Bursa ve
İstanbul valilikleri, Kızılay, TSK, RTÜK,
İstanbul Büyükşehir Belediyesi,
Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı ve
Şişli Emniyet Müdürlüğü'nün aday olduğu
listeden Ankara, Bursa ve İstanbul
Valilikleri yılın en homofobik kurumları
olarak Hormonlu Domates'i hak ettiler.
Ankara ve Bursa Valilikleri, bu şehirlerde
yer alan eşcinsel, biseksüel, travesti ve
transeksüel derneklerini ahlaka ve hukuka
aykırı bularak savcılığa suç duyurusunda
bulunmuş, İstanbul Valiliği ise
Lambdaistanbul'un tüzüğünü aynı
İran'daki idamları ve
eşcinselliğin suç olmasını
protesto etmek amacıyla
bir hafta boyunca imza
toplayan Ankara'dan Kaos
GL Derneği ile Pembe
Hayat Derneği, Bursa1
dan Bursa Gökkuşağı
Derneği ve İstanbul'dan
Lambdaistanbul LGBTT
Dayanışma Derneği'nden
eşcinseller ve travestiler,
22 Temmuz'da Ankara
İran Büyükelçiliği ve
İstanbul İran Konsolosluğu
önünde eşzamanlı bir
basın açıklaması yaptı. 19
Temmuz 2005'de İran'da
16 yaşındaki Mahmoud
Asgari ile 18 yaşındaki
Ayaz Marhoni'nin idam
edilmesinin yıldönümü
nedeniyle yapılan basın
açıklamasının ardından,
toplanan imzalar elçilik
kapısına bırakıldı.
gerekçelerle uygun bulmadığını beyan
etmişti!!!
'Sinema/TV dalının adayları da güçlüydü:
Alişan, Kadir İnanır ve Oktay Kaynarca. 38
oy alarak rakiplerini geride bırakan Alişan
büyük ödülün sahibi oldu!!! Alişan oynadığı
gey rolünü unutturmak için "esaslı bir
tecavüz sahnesi çekmek zorunda
olduğunu" söylemişti.
Ve siyasetçiler... Bu dalda adaylar Ayhan
Zeynep Tekin Börü ve Ertan Yülek'ti. 481
kişinin oyuyla en homofobik siyasetçi
seçilen AKP Adana Milletvekili Ayhan
Zeynep Tekin Börü, 'O Bir Hanımefendi'
yarışmasını "eşcinselliğe özendiren" ve
"Türk milletinin etik değerlerine zıt" olarak
yorumlamış ve bu konuda kampanya
başlatmıştı.
Lambdaistanbul, ödülü kazanamayan
adayları şöyle teselli etti: "Ödülü
alamayanlar ise hiç üzülmesinler çünkü
kendileri de ödül almış kadar
homofobiktirler. Sonuçta Hormonlu
Domates almaya aday olmak da önemli bir
homofobi göstergesidir. Dolayısıyla, aynı
kendini eleştirme ve dönüştürme süreci,
ödül alamayanları da beklemektedir.
Umarız bu Hormonlu Domatesler, ödül
sahipleri ve adayları için homofobilerini
kırmaları yönünde önemli bir adım olur."
Hormonlu Domates Homofobi Ödülleri için
709 kişi oy kullanmıştı.
 güzün madisi
"Dünya'da uyuşturucu, esrar gibi maddelerin kullanımı hızla
yayılıyor. Aile değerleri yok ediliyor. Fuhuş, artık normal bir şey
gibi gösteriliyor. Türkiye'de bile zina serbest hale getirildi. Aile
kurumu çökmektedir. Özellikle AB'de boşanma oranı yüzde 70'in
üzerindedir. Evlilik artık bir sözleşme gibi yapılmaktadır. Yine AB'de
gey ve lezbiyen evlilikler serbest hale geldi. AB, bu hükümet
Dağılan Avustralyalı müzik grubu Savage Garden'ın eski solisti Darren
Hayes, iki yıldır birlikte olduğu
erkek arkadaşıyla evlendiğini
açıkladı. Darren Hayes
internet sitesinde yaptığı
açıklamada, Richard Cullen
ile 19 Haziran'da Londra'da
evlendiğini, bunun
yaşamındaki en anlamlı olay
olduğunu söyledi. Eşcinsel
evliliğinin kabul edildiği bir
çağda yaşadığından ötürü
kendisini şanslı hissettiğini
belirten Hayes, "Kalbimin
I güvende ve hoşnut olduğu bir
yerdeyim" diye konuştu.
Kaos GL'li Kadınlar'ın düzenlediği Kadın Kadına Öykü Yarışması sonuçlandı.
Bu sene ilk kez düzenlenen yarışmaya 'kadın kadına yaşanan mutlu aşkların'
anlatıldığı öyküler katıldı. Yarışmada birinciliği 'Ayrı' ve 'Lilith'e Göre Yaradılış'
adlı öyküler paylaştı. İkincilik ödülü 'Roman Ateşi'ne verilirken, üçüncülüğe
de 'Vapurdaki Kadın' adlı öykü değer bulundu. Diğer ödüller için:
www.kaosgl.org.
Son zamanlarda travesti ve transeksüellere yönelik artan şiddet olaylarını
protesto etmek amacıyla 18 Haziran Cumartesi günü Ankara'da buluşan
eşcinseller, travesti ve transeksüellerin hak ve özgürlüklerine saygı
duyulmasını, eşcinsellere yönelik şiddetin önlenmesi istediler.
Lambdaistanbul'un düzenlediği eylemde, Kurtuluş Parkı'nda buluşan grup
Yüksel Caddesi'nde bulunan İnsan Hakları Anıtı'na kadar sloganlarla yürüdü.
Basın açıklamasının okunmasıyla son bulan eyleme İstanbul, Eskişehir,
Bursa gibi pek çok ilden eşcinseller katıldı. Aralarında kadın örgütleri ve
insan hakları örgütlerinden katılımcıların da bulunduğu grup, nisan ayından
beri Eryaman'da, travesti ve transeksüellerin kalabalık gruplar tarafından
planlı ve sistematik şekilde saldırıya uğradığını söyledi.
Avusturya'da eşcinsel çiftlere yönelik düzenlenen ve çeşitliliğin bir simgesi
olan dans turnuvasına bu yıl da Avrupa ve Amerika'dan çok sayıda eşcinsel
çiftin katılması bekleniyor. 6. Uluslararası Eşitlik Dans Turnuvası Viyana'da
23 Eylül 2006 tarihinde gerçekleşecek. Turnuva; Sistadance, Rosa's Tanzbar,
Resis.dance, Rainbow Dancers gibi Viyanalı dans gruplarının oluşturduğu
ortak platform tarafından düzenleniyor.
zamanında bu evliliklerin serbest hale getirilmesini isteyecektir.
Bütün dünya insanları büyük bir buhranın içerisindedir. Birçok
insani temeller unutuldu."
(Saadet Partisi Genel Başkan Yardımcısı 'Prof. Dr.' Numan
Kurtulmuş'a buhran sebebiyle acil şifalar diliyoruz.)
"Kadın kılığında gezen eşcinsel erkekler biliriz. Ben vaktiyle,
kolunda çantasıyla böyle bir köy delikanlısı görmüştüm Tünel'de.
İrkildiğimi hatırlıyorum."
(Televizyon Makinası' starı Hakkı Devrim'in irkilten yorumu.)
İstanbul Maltepe'de 50 kişilik bir grup Tem Otoyolu'nda fuhuş yapan
travestilere karşı eylem yaptı. Eli sopalı grup travestilerin kendilerini tehdit
ettiğini, tartıştıklarında da evlerini basmaya kalkıştıklarını iddia etti.
ABD'de 22 Temmuz'da sona eren "Gaygames"in ardından, benzer ama
'alternatif bir gey olimpiyatı olan "Outgames" Kanada'nın Montreal kentinde
gerçekleştirildi. Outgames'de 100'den fazla ülkeden 15 binin üzerinde atlet
37 dalda yarıştı.
Yargıtay, cinsiyet değiştirmek isteyen bir kadının açtığı davayı, 'erkek dış
genital organlarına sahip olmadığı' gerekçesiyle reddeden yerel mahkemenin
kararını bozdu. Kadının Medeni Yasa'nın 40. maddesi uyarınca, cinsiyetinin
erkek olarak değiştirilmesine izin verilmesi ve bunun nüfus cüzdanına
geçirilmesi istemiyle açtığı davaya ilişkin Yargıtay kararında, davacıya
cinsiyetini değiştirmesi gerekli ilk operasyonun yapıldığı da kaydedilerek
şöyle denildi: "Davacıya cinsiyet değişikliği için ikinci operasyonun da yapılıp
'Sağlık Kurulu Raporu' sunması için imkan tanınması gerekirken, davanın
reddi doğru bulunmamıştır."
Şiddetten Arınmışlık
Antrenmanı 5-11 Haziran
2006 tarihleri arasında
İzmir Gümüldür'de
gerçekleşti. Şiddetsizlik
ilkelerinin güçlendirilmesi
ve ütopyaların
gerçekleştirilmesine
yönelik yapılan çalışmaya
Ankara, Antakya, Antalya,
Diyarbakır, İstanbul ve
İzmir'den sivil toplum
kuruluşları temsilcileri
katıldı. Şiddetsizliğin içselleştirilmesine yönelik antrenmanların yapıldığı
çalışmada antrenör adayları oyunlar ve egzersizlerle şiddetsizliğin ilkelerini
birlikte belirledi.
Çin'de HIV/AIDS taşıyan mahkumların ülkenin güneyindeki Guangdong
eyaletinde yeni yapılacak iki özel cezaevinde toplanacağı açıklandı. Çinli
yetkililer uzun süre ülkede HİV'in varlığını ve vakaları gizlemekle suçlanıyordu.
Devlet medyasına göre, Guangdong'da 20 AİDS hastası ile 500 HIV pozitif
mahkum bulunuyor.
Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi Araştırma Görevlisi Mine Gencel Bek'in
Türkiye'de yayınlanan 4 büyük gazetede 10 ay içinde yayınlanan toplam
18 bin 310 haberi incelediği araştırmada, cinsel yönelimlerle ilgili haberler,
haberlerde kullanılan kavramlara göre kategorize edildi. Buna göre,
'eşcinsellik', haberlerde kullanılma sıralamasında yüzde 42.1 ile ilk sırada.
İkinci sırayı yüzde 16.5 ile lezbiyen, üçüncü sırayı yüzde 15.7 ile travesti,
dördüncü sırayı yüzde 14 ile gey, beşinci sırayı yüzde 10.7 ile transeksüel
alıyor. Biseksüel kavramının kullanılma oranı ise yüzde 0.8.
Cumhurbaşkanı Lech Kaçinski'nin Varşova Belediye Başkanı olduğu
dönemde gençlere kötü örnek olduğu gerekçesiyle iki kez yasakladığı 'Eşitlik
Yürüyüşü', ilk kez yasal olarak Polonya Parlamentosu binası önünde başladı.
Yürüyüşe eşcinsel, lezbiyen, liberal ve insan hakları savunucusu 3 bin
gösterici katıldı. Yürüyüş sırasında göstericileri taşlayan aşırı milliyetçi bir
grup, polis tarafından gözaltına alındı. Yürüyüşe sol görüşlü milletvekillerinin
yanı sıra Avrupa Birliği'ne bağlı sivil toplum örgütlerinden yetkililer de katıldı.
Rusya'da yaşadıkları ayrımcılıkları protesto etmek için yürüyüş düzenleyen
gey ve lezbiyen hakları savunucuları polis ve milliyetçi protestocuların
saldırısına uğradı.
Yürüyüşleri engellenen eylemciler, Moskova Valiliğinin izin vermemesine
karşın protesto eylemini gerçekleştirerek Rusya'daki eşcinsellerin uğradığı
haksızlıklara dikkat çekmeye çalışıyordu. Yürüyüşü örgütleyen Nikolay
Alexeyev tutuklanırken 120 kişi de gözaltına alındı.
2006 MTV Film Ödülleri sahiplerini buldu. Jake Gyllenhaal geceden iki
ödülle ayrıldı. Oscar ödüllü Reese VVitherspoon'u geçerek 'en iyi oyunculuk
Erkek partnerinin sokaklarda tacize uğradığını söyleyen Hollanda'nın
Estonya Büyükelçisi, bu ülkede 'ayrımcılık ve ırkçılık olduğu' gerekçesiyle
tayinini istedi. Hollanda Dışişleri Bakanlığı'nın Kanada'nın Montreal
konsolosluğuna atandığını duyurduğu büyükelçi
Türkiye'den Kaos GL ile İsviçre'den RFSL'nin ortaklaşa yürüttüğü 'LGBT
Yayıncılığında Deneyim Alışverişi' adlı projenin ikinci ayağı 2-6 Ağustos
2006 tarihleri arasında İsveç'in başkenti Stockholm'de gerçekleşti.
Örgütler, Türkiye ve İsveç'teki yayıncılık deneyimlerini paylaştı.

performansı' ödülünü alan Gyllenhaal, 'Brokeback Dağı'ndaki iki eşcinselin

öpüşme sahnesiyle de rol arkadaşı Heath Ledger'la birlikte, 'en iyi
öpüşme' ödülünü kaptı. Gyllenhall, "Bu, ben ve Heath için büyük bir
onur" dedi.
Her yıl dünyanın farklı bir şehrinde düzenlenen
Kadın olarak emekli maaşı alamadığı gerekçesiyle ülkesi İngiltere'yi 'Oueeruption' buluşmalarının dokuzuncusu bu yıl
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne şikayet eden transeksüel Linda
Grant, açtığı davayı kazandı. Karar, cinsiyet değiştirenlerin sosyal hakları 3-13 Ağustos 2006 tarihleri arasında İsrail'in başkenti
konusunda Strasbourg mahkemesinin ikinci önemli içtihadı oldu. Bugün Tel-Aviv'de düzenlendi. İlki 1998 yılında Londra'da
68 yaşında olan Grant, 26 yaşındayken cinsiyet değiştirme ameliyatı
olmuştu. İngiltere Grant'a 29 bin 849 avro tazminat ödemekle cezalandırıldı. yapılan Oueeruption, dayatılan gey yaşam tarzına
İngiltere'de kadınlar için emeklilik yaşı 60. ve etkinliklerine karşı bir alternatifken sonraki yıllarda
Belarus resmi televizyonunun Letonyalı bir diplomatın eşcinsel ilişkisinin radikal eşcinsel kişi ve grupların da birleştiği bir ağ
yer aldığı gizli kamera görüntülerini yayınlaması iki ülke arasında siyasi halini almıştı.
krize yol açtı. Letonya Dışişleri Bakanı Artis Pabriks bunun diplomatlarını
rezil etmeye yönelik benzeri görülmemiş bir saldırı olduğunu söyledi.
Pabriks, "Bu görüntülerin yayınlanması Viyana Konvansiyonu'na aykırı
çünkü bu, diplomatımızın özel yaşam alanının ihlalidir" dedi.

Birleşmiş Milletlerin düzenlediği AİDS Konferansı 31 Mayıs-2 Haziran

2006 tarihleri arasında NevvYork'ta yapıldı. Katılımcılar, hastalıkla gelecekte
nasıl mücadele edileceğine yönelik bir deklarasyon belirleme konusunda
ilerleme sağladı. Nihai anlaşmanın son taslağında, AİDS hastalığına
yakalanma riski en fazla olan kişileri tanımak için 'savunmasız gruplar'
ifadesi yer aldı. Bu noktada eşcinseller, seks işçileri ve uyuşturucu
bağımlılarından ise özel olarak bahsedilmeyecek. Beş yıl önceki AİDS
Konferansı'nda üzerinde anlaşma sağlanan hedeflerin hemen hiçbirine
ulaşılamamıştı.

Hans Glaubitz, geçen yıl bir Estonya gazetesinin eşcinsel ilişkiyi haber
yapması üzerine başlayan tacizlerin ırkçıların siyah elçilik çalışanlarını
hedef alarak devam ettiğine dikkat çekmişti.

Fransa'da yapılan bir kamuoyu araştırması, seçmenlerin yüzde 60'ının

eşcinsel evliliğine sıcak baktığını ortaya koydu. Fransa'da, uzun süre
birlikte yaşayan eşcinsel çiftlerin, evli heteroseksüel çiftlere tanınan sosyal
ve ekonomik haklardan yararlanma hakkı bulunuyor. Bir kamuoyu
araştırmasına göre, solcu seçmenlerin yüzde 73'ü eşcinsellerin evliliğini
desteklerken, sağcı seçmenlerin yüzde 54'ü buna karşı çıkıyor. Fransa'da
muhalefetteki Sosyalist Parti, gelecek seçimlerin sonucunda iktidara
gelmeleri halinde, 'eşcinsellerin evlenmelerine olanak sağlayan yasal
düzenlemeyi yapacağı' sözünü vermişti.
"Ne hastayız, ne ahlaksız. İnsanız!"
Bursa'da eşcinsellerin ifade özgürlüğünün kısıtlanmasını protesto etmek için yürümek isteyen eşcinsel, travesti ve transeksüeller Bursa
Spor formalı kişilerin saldırısına uğradı. Gökkuşağı Dernegi'nin düzenlediği yürüyüş, vahşi saldırılarla engellenmeseydi eşcinsellerin
özgürleşmesi için Ankara ve İstanbul dışında yapılan ilk eylem olacaktı.

"Buradan çıkış yok, öleceksiniz"

Gökkuşağı Travesti Transeksüel Gey ve Lezbiyenleri Koruma Yardımlaşma ve Kültürel Etkinlikleri Geliştirme Dernegi'nin 6 Ağustos 2006
tarihinde düzenlediği yürüyüş Bursa
Sporlu Esnaf ve Sanatkarlar Dernegi'nin başkanı Fevzinur Dündar'ın örgütlediği saldırganlar tarafından engellenmek istendi. Gerekli izinlerin
alındığı bu 'yasal' eyleme katılan eşcinsel, travesti ve transeksüeller, 250 kişilik grubun taşlı sopalı saldırısına maruz kaldı, polisin saldırganları
dağıtmak için hiçbir 'etkin' girişimde bulunmaması üzerine de yürüyüşü iptal
etti. Basın mensuplarıyla birlikte dernek binasına giden Gökkuşağı üyeleri ile
Kaos GL ve Pembe Hayat gibi diğer destekçi LGBTT örgütleri, basın açıklamasını
burada yaptılar. Dışarıda ise Bursa Spor formalı saldırganlar "Bir avuç dönme,
dua edin polise", "Buradan çıkış yok, öleceksiniz" sloganları atıyordu.
Basın açıklamasında LGBTT demeklerini temsilen Öykü, Ebru ve Buse, eşcinselleri
hedef göstererek Bursa Spor taraftarlarını şiddete teşvik eden Fevzinur Dündar'ı
ve saldırganlara karşı önlem almayan Bursa Emniyet Müdürlüğünü eleştirdi.
Yürüyüşe katılan Lambdaistanbul yaptığı açıklamada güvenlik görevlilerinin,
güvenliği sağlayamayacakları gerekçesiyle yürüyüşe izin vermeyeceklerini,
eylemcilerin ısrarlı olması durumunda onları gözaltına almakla tehdit ettiklerini
söyledi.
Açıklamanın ardından İstanbul ve Ankara'dan gelen eylemciler illerine dönmek
üzere polis koruması eşliğinde Bursa terminaline gitti. Gökkuşağı Derneği'nde
beklemekte olan grup ise ancak akşam saatlerinde polis eşliğinde dernek
binasından çıkabildi.

'Bu suça ortaksınız! 1

Gökkuşağı Derneği saldırganlara gösterilen hoşgörü nün eşcinselleri yok etme
iradesinin bir göstergesi olduğunu ifade etti. Derneğin olaylar üzerine yayınladığı
açıklamada, Bursa Sporlu Esnaf ve Sanatkarlar Derneği Başkanı Fevzinur
Dündar'ın provokatif basın açıklamalarıyla, yürüyüşü gerçekleştirecek grubu
linç çağrısı yaparak alenen suç işlediğine dikkat çekildi. Güvenlik güçlerinin
bu çağrı üzerine Dündar hakkında yasal işlem başlatması gerekirken 'korkudan'
yürüyüşü engelleme girişimlerine seyirci kaldığını belirten Gökkuşağı Derneği,
"Bu anlamıyla mülki amirler de hukuk dışı linç ortamının ortağıdırlar" dedi.
Açıklama şöyle devam etti:
"Bizler temel demokratik haklarımızdan birini kullanırken karşılaştığımız bu
tutumun, devletin LGBTT örgütlenmelerine karşı takındığı engelleyici tavrın
devamı olduğunu düşünüyoruz. Basın bayramı olan 24 Temmuz'da Kaos GL
Dergisi'nin yasaklanması ve toplatılması; Gökkuşağı ve Lambdaistanbul'un
kapatılmak istenmesi; Ankara, Bursa, İstanbul, İzmir ve Mersin'de travesti ve
transeksüellere yönelik sürdürülen sistematik saldırılar, keyfi gözaltılar,
cezalandırılmalar, ayrımcı ve eşitlikten uzak tutumlar olarak ortaya çıkmaktadır.
Ahlaksız olduğu gerekçesiyle kimi kurum ve kuruluşlara, kapımıza gelip bizi
linç etmeye çalışanlara asıl ahlaksızlığın eşcinsel, biseksüel, travesti ve transeksüel
gerçekliğini görmemekte ısrar etmek, var olan ve herhalükarda var olmaya
devam edecek eşcinsel, biseksüel, travesti ve transeksüelleri ikiyüzlü bir yaşama
itmek ve bir linç ortamını yaratmak olduğunu hatırlatmak isteriz."

Yürütmeyeceğiz!'
Maruz kaldıkları saldırıların insan hakları ve demokrasiye karşı saldırı olduğunu
belirten Gökkuşağı Derneği üyeleri, bu insanlık dışı tavrın bayraktarlığını yapan
Fevzinur Dündar hakkında suç duyurusunda bulunacaklarını söyledi. Dündar,
düzenlediği basın toplantısında yürüyüşün iptal edilmesini istemiş, 'linç etme'
tehdidinde bulunmuş ve Bursa halkını olaya tepki göstermeye şöyle çağırmıştı:
"Bursa evliyalar ve padişahlar şehridir. Böyle toplum dışı insanların yürüyüşlerine sahne olacak kadar adının kirleneceği ve kirlenmeyi
hak ettiği bir şehir değildir. Kesinlikle engel olacağız. Bu yürüyüş için kanuni yönden belki bir şey yapılamamıştır. Ama toplumsal açıdan
bizler bunun karşısında olacağız ve gerçekleşmesini engelleyeceğiz. Bursa böyle kimliği belirsiz lanet insanların cirit atacağı bir şehir
değildir. Emniyet yetkililerine, valiliğe ve siyasilere sesleniyorum: Bu insanların linç edilmesini istemiyorlarsa tutum ve hareketlerini
netleştirsinler. Koskoca Bursa'da 300 kişiyi yürütmeyeceğiz. Biz 5 bin kişi olacağız. İstiyorlarsa gelsin, yürüsünler."
Sahip çıkıyoruz!
Bursa Gökkuşağı Derneği ve Lambdaistanbul'un Lezbiyen Gey Biseksüel Transeksüel ve Travesti Dayanışma Derneğinin "ahlaka aykırı"
oldukları gerekçesiyle kapatılması istemiyle il valiliklerinin savcılığa suç duyurusunda bulunması ve Kaos GL Dergisi nin 'Pornografi' başlıklı
özel sayısının "ahlaka aykırı" bulunarak toplatılmasını protesto etmek amacıyla düzenlenen yürüyüş, engellenmeseydi eşcinsellere yönelik
şiddet ve ayrımcılığa dikkat çekmek için İstanbul ve Ankara dışında gerçekleştirilen ilk eylem olacaktı.
Kaos GL ile Pembe Hayat LGBTT Derneği, Gökkuşağı LGBTT Derneği'nin düzenlediği yürüyüşün ilkel saldırılarla engellenmesini protesto
etmek için 8 Ağustos'ta Ankara Yüksel Caddesi'ndeki İnsan Hakları Anıtı önünde bir basın açıklaması yaptı. Amargi Kadın Kooperatifi,
Ankaralı Feministler, Avrupa Kadın Lobisi Türkiye Ulusal Koordinasyonu, Bursa Anti-Otoriter Girişim, Cinsel Eğitim, Tedavi ve Araştırma
Derneği, Cinsel Sağlık Derneği, Feminist Kadın Çevresi, Filmmor, Günyüzü Kadın Danışma Dayanışma Kooperatifi, İnsan Hakları Derneği,
İnsan Hakları Gündemi Derneği, KA.DER, İzmir Kadın Dayanışma Derneği, Kadın Dayanışma Vakfı, Kadının İnsan Haklan - Yeni Çözümler
Vakfı, Kara Haber Video Eylem Atölyesi, Lambdaistanbul LGBTT Derneği, Uçan Süpürge ve Van Kadın Derneği'nin destek verdiği basın
açıklamasında Türkiye'de son yıllarda LGBT bireylere yönelik homofobi ve transfobinin 'görünür' olduğuna ama yaşanan şiddet olaylarının
insan hakları çerçevesinde ele alınmadığına dikkat çekilerek "Yükselen milliyetçilik akımına paralel olarak toplumun farklı kesimlerine
yönelik saldırılar Bursa'da LGBT bireylere karşı şiddete dönüştü" denildi. Açıklama şöyle devam etti: "Türkiye'de travesti ve transeksüeller
medyada sürekli 'olay çıkaran insanlar' olarak sunuluyor. Bursa'daki olası şiddet olaylarının meydana gelmemesi için sağduyulu bir şekilde
hareket edilerek basın açıklaması dernek merkezinde yapıldı. Şimdiye kadar şiddet zanlısı olarak gösterilen travesti ve transeksüellerin
asıl şiddet mağduru oldukları gözler önüne serildi.
Bursa'da yaşanan olaylar sadece lezbiyen, gey, biseksüel, travesti ve transeksüel yurttaşların değil tüm toplumun hak ve özgürlüklerine
yönelik yapılan bir saldırıdır.
Bursa yürüyüşünün engellenmesini ve Bursa'da yaşanan olayları kınıyoruz."

Gökkuşağı Derneği
telefon-faks: 0 224. 225 28 03-04
adres: Orhanbey Mah. Atatürk Cad. Oba İş Hanı No:45 B. No: 703 Osmangazi-Bursa
Fobim var Homo cinsinden
Hayatın her alanında homofobik tutum ve
davranışlarla karşı karşıya kalıyoruz. Cinsel
yönelimimizden dolayı ayrımcılığa maruz bırakılıyoruz.
Homofobiye karşı duramadığımızda, kaygılarımızı
ve öfkemizi içimizde büyütüp kendimize ve kendimiz
gibi olanlara yöneltiyoruz. Oysa bu, ihtiyacımız olan
en son şey!

Peki nedir 'Homofobi1? Homofobi yalnızca

eşcinsellerin derdi mi? Öyle ise nasıl oluyor da
heteroseksüel kadın ve erkeklerin meselesine
dönüşüyor? Ruh sağlığı çalışmalarında ve
uygulamalarında homofobi nasıl yaşanıyor?

'Queer' demeden eşcinsel politikadan söz edemez

hale geldik. Peki nedir bu 'Öueer'? Yeni bir eşcinsel
hayat biçimi midir? Yoksa yeni kavramlar üretmeye
meraklı insanların uydurduğu bir şeyden mi ibarettir?

Türkiye'de homofobinin üzerimize oklar biçiminde

yağdığı alanlardan biri de medya. Geçen aylarda
gerçekleştirdiğimiz 'Uluslararası Homofobi Karşıtı
Buluşma'da bu konu üzerine epey kafa yormuştuk.
Buluşmadan en çarpıcı notlar, homofobinin kaynağı
ve nelere yol açtığı üzerine yapılan sunumlar,
tartışmalar, lezbiyenler ve biseksüel kadınlara yönelik
ayrımcılık ve homofobi...

Ve tabii... şöyle de söylenebilir: Korku ruhu kemirir.

Ya da: Korkunun ecele faydası yoktur da denebilir.

 Homofobiye Karşı
Gökkuşağı
Kaos Gey ve Lezbiyen Kültürel Araştırmalar başlıklı söyleşiye katılan Sosyal Psikolog günlerde.
ve Dayanışma Deneği'nin düzenlediği Melek Göregenli homofobinin köklerini ve
Uluslararası Homofobi Karşıtı Buluşma, 17- Türkiye'deki yansımalarını çarpıcı örneklerle Başak Okuducu, 20, Ankara
21 Mayıs 2006 tarihleri arasında Ankara'da anlattı. Benim gibi insanların olması hem de duyarlı
yapıldı. Ekin Sanat Merkezi ve Kaos Kültür bir şekilde bir araya gelerek eşcinsel,
Merkezi'nde gerçekleşen etkinliklere katılım "Sistemleştirilmiş Bir Düşmanlık Türü Olarak biseksüel, travesti ve transeksüellerin
oldukça iyiydi. Homofobi" ise Türkiye'nin en önemli yaşadıktan sorunların tartışılması ve bu yönde
edebiyatçılarından biri olan Murathan çözümler aranmasını gönnek beni çok mutlu
"17 Mayıs Uluslararası Homofobi Karşıtlığı Mungan'ın söyleşi başlığıydı. Mungan'ın, etti ve kendimi iyi hissetmemi sağladı. Yalnız
Günü" nedeniyle düzenlenen buluşma için Türkiye'de homofobinin hangi yüzlerle olmadığımızı ve gittikçe daha rahat kendimizi
söyleşilerden forumlara, gösterimlerden karşımıza çıktığını anlattığı konuşmasına çok ifade edebileceğimizi çözmek... Aynca kendi
atölye çalışmalarına rengarenk bir program sayıda dinleyici katıldı. içimizde olan homofobiyi yenme açısından
hazırlanmıştı. Etkinlikler boyunca Ankara, toplantıların, film gösterimlerinin ve
yurt içi ve yurt dışından pek çok konuğu Erkek bedeninin görsel estetiği, eşcinsel aşk söyleşilerin oldukça önemli olduğunu
ağırladı. ve erotik fanteziler üzerine odaklanan düşünüyorum.
resimleriyle tanınan Taner Ceylan'ın
Bu etkinliklerden biri de "Medya İletişim "Sanattaki İzler, Kişisel Tecrübeler" başlıklı Mine Yapıcıoğlu, 20, Ankara
Forumu" idi. Forumda; Türkiye'de sunumu ise büyüleyiciydi. Farkında olup anlamadığım bir çok şeyi,
homofobinin en yoğun haliyle yaşandığı beklediğimden daha fazlasını anladım,
alanlardan biri olan medya, enine boyuna Psikolog Mahmut Şefik Nil'in sindirdim.
tartışıldı. "Ruh Sağlığı Çalışmalarında ve moderatörlüğünü yaptığı "Kendime Yolculuk"
Uygulamalarında Homofobi" başlıklı forumda başlıklı atölye, olanaklar ve engeller, Aslı Özden, 26, İzmir
ise Türkiye ve Hollanda'da ruh sağlığı algılamalar ve önyargılar üzerine verimli bir Farklı görüşlere sahip eşcinsellerle bir arada
alanındaki çalışmalar ve sorunlar konuşuldu. keyifli bir çalışmaydı. olmak çok güzel bir deneyim oldu. Özellikle
Taner Ceylan 'in sunumu muhteşemdi. Aynca
Buluşmanın en çok tartışılan forumlarından Buluşmada salonlarını dolduran diğer Murathan Mungan'ın konuşmasını çok
biride "Queer"oldu. Türkiye'de yeni yeni etkinlikler ise film gösterimleri oldu. beğendim. Çok aktivist ve anarşistti. 15
tartışılan Queer kavramı bu forumda farklı
görüş ve yorumlar eşliğinde ele alındı; Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi Cuma Özdemir, 23, Osmaniye
eşcinsel arzuyu adlandırma ve sınıflandırmaya öğrencilerinin çektiği "Kadın Adam" ile "Eksik Uluslararası olmasından dolayı Türkiye
tarihsel bir bakış gerçekleşti. Dilek", Aykut Atasay'ın tartışmalara yol açan eşcinsel hareketinin daha fazla tanınması ve
bol ödüllü filmi "Travesti Terörü", Uluslararası destek olması için çok iyi bir adım olduğunu
Kaos GL dergisinin bir sonraki sayısında Af Örgütü'nün katkılarıyla gösterilen, Diana düşünüyorum.
dosya konusu olarak okurlara ulaşacak olan Volbeda'nınyönettiği "İnsanlıkDışı" (Less
"Homofobiye Karşı Mücadelede Uluslararası Than Human) adlı belgesel 'başka hayatlar'a Anıl Telcioğlu, 22, Ankara
Deneyimler" ise Uluslararası Homofobi Karşıtı en gerçek yerden bakan filmlerdi. Buluşmanın Bu buluşma, homofobinin toplumsal
Buluşma'nın forum başlıklarından bir ilk gününde ayrıca Kaos GL ve Karahaber nedenlerini, toplumdaki cinsiyet algısının
diğeriydi. Homofobinin yalnızca Türkiye'de Vıdeo-Eylem Atölyesi'nin ortaklaşa hazırladığı homofobiyle olan bağını ortaya koyması
görünmediğini bilmekle birlikte, başka "Devrim Beni Aramadı" adlı film de gösterildi. açısından önemliydi.
ülkelerde nasıl yaşandığını ve homofobiyle Yönetmenliğini Oktay Ince'nin yaptığı film
mücadele için ne gibi önlemler alındığını homofobi üzerine eşcinsel ya da Yasemin Öz, 32, Ankara
yeterince bilmiyorduk. Buluşmanın heteroseksüel kişiler ve kuruluşlarla yapılmış Ufuk açıcı ve renkli bir buluşmaydı. Eksik
uluslararası konuklan bu konudaki tüm birikim röportajlardan oluşan bir belge niteliğindeydi. bırakılan bir şey görmedim. Birbirimizin
ve deneyimlerini katılımcılarla paylaştı. deneyimlerinden bir şeyler öğrendiğimizi
Norveç, Danimarka, İsviçre, Britanya, Her sene 17 Mayıs'ta gerçekleşecek sanıyorum. Elinize sağlık.
Kanada, Makedonya, Polonya ve Uluslararası Homofobi Karşıtı Buluşma'nın,
Hollanda 'dan gelen bu konuklar arasında homofobiden arınmış birey ve toplulukların Hasbiye Günaçtı, 45, İstanbul
Norveç İşçi Partisi Milletvekili Anette çoğalmasına katkıda bulunacağına Öğrenmenin, bilgilenmenin sonu yok Benim
Trettebergstuen de bulunuyordu. inanıyoruz. için düşüncelerimi gözden geçirdiğim, yeni
davranış ve stratejiler geliştirmede
"Lezbiyen ve Biseksüel Kadınlar" forumu ise yararlandığım harika sunumlar oldu.
lezbiyenler ve biseksüel kadınlara kapalıydı. Katıldığım için sevindim. Daha çok insanın
İlerleyen sayfalarda Kaos GL'den Burcu, size
Katılanlar ne dedi? ilgilenmesini, katılımını sağlayabiliriz, diye
'içeriden' haberleri verecek, merak etmeyin! düşünüyorum.
Elif Tekneci, 21, İstanbul
Buluşmanın son gününde yapılan ve Farklı alanlarda devamını beklediğim bir N. Pelin Kalkan, 19, Eskişehir
eşcinselliğin büyük şehirlerin dışında nasıl çalışma. Her şey için teşekkürler. Başanlı buldum. Daha çok tartışılabilir, net
yaşandığını konuştuğumuz "Yerel Gey- çözüm yolları bulunabilirdi. Gerçi buna
Lezbiyen Forumu" ise Türkiye'nin dört bir Zehra Bekişoğlu, 23, İzmir uğraşıldı, biraz yüzeysel kaldı gibi ama genel
köşesinden gey-lezbiyenleri bir araya getirdi. Bir arada olmak ve mücadeleye ilişkin çözüm anlamda iyi ki gelmiş, bu organizasyona
arayışları üzerine düşünmek bağlamında katılmışım. Çok daha farklı şeyler
Buluşma kapsamında düzenlenen söyleşileri yararlı olduğunu düşünüyorum. Bu yararlılık düşünüyorum. Her şey için teşekkür ederim.
de büyük ilgi gördü. "Homofobi ve Aynmcılık" -umarım- eylemliliğe dönüşür önümüzdeki

Homofobi genel anlamıyla eşcinsellere ilişkin olumsuz duygu,
tutum ve davranışlar olarak tanımlanmaktadır. Eşcinsellerin
içinde yaşadıkları toplumlarda karşılaştıkları ayrımcılık,
önyargılar ve kalıp yargılar özellikle eşcinsellerin, cinsel
kimliklerini gizlemeden görünür olmayı daha çok tercih
etmeleriyle neredeyse doğru orantılı olarak giderek artmakta
ve sadece eşcinsellerin değil, adil ve özgür bir yaşamı savunan
herkesin sorunu haline gelmektedir. Eşcinsellere karşı önyargı
ve tutum konuları 1970'li yıllarda sosyal bilimler ve özellikle
psikoloji içinde araştırmacılar tarafından ele alınmaya
başlanmıştır. Psikolojide homofobiye ilişkin ilk
16 kavramsallaştırmalara bakıldığında bu olgunun zihinsel bir
düzensizlik olarak, eşcinseller veya eşcinselliğe ilişkin
irrasyonel korkularla ilişkilendirilerek bireysel bir patoloji
olarak anlaşılmaya çalışıldığı görülmektedir. Oysa bugün
homofobi kişisel bir korku ve irrasyonel bir inanç olmanın
çok ötesinde kültür ve anlam sistemleriyle, kurumlar ve sosyal
geleneklerle ilişkili olarak ele alınması gereken politik bir
alanda oluşan, gruplar arası bir sürece işaret etmektedir.
Homofobi, daha bireysel (kişilik, benlik algısı, bilişsel yapılar
vb.) süreçlerin de etkilediği, eşcinsellerin bir dış grup olarak
kavramsallaştırılması sonucunda oluşan ve belirli stereotiplerin
eşlik ettiği bir gruplar arası ilişki ideolojisi olarak görülebilir;
homofobik ideoloji kendiliğinden kişisel bir özellik olarak
değil, belirli bir sosyo-kültürel bağlam içinde oluşmaktadır.
Kültürel ve bireysel koşullar ve süreçlere dayalı bütün köklerine
rağmen pek çok sosyal psikolog, homofobinin ırkçılık ve
seksizmle bağlantıları içinde anlaşılabileceğini düşünmektedir.
Homofobi bu anlamda seksizmin önemli bir silahıdır.
Heteroseksüellikten farklı cinsel yönelimlere sahip insanlara
karşı şiddet, erkekliğin, bir anlamda cinsiyetçi kullanımıyla
"insanlığın korunması ve kontrolü" için bir mekanizma haline
gelmektedir.
Öte yandan pek çok ampirik çalışmanın bulguları, önyargı
ve negatif stereotiplerin, ideolojilerin kutsamasıyla, dışlanan
gruplara yönelik değişen biçim ve içeriklerde "şiddet"le
hayata geçirildiğini, ayrımlaşmayı kutsayan ideolojilerin
geleneksel değerlerle beslenen yeni bir tür "muhafazakarlık"
olduğunu öngörmemize yol açmaktadır. Genel olarak "sağ"
olarak nitelendirilebilecek dünya görüşlerinin, ayrımcılığı
besleyen değerlere daha yakın olduğunu bilsek de, yani bir
faşizm türünün, "sembolik faşizm"in arka planını oluşturduğu
ve bu dünya görüşünün sadece "sağ" ideolojileri kapsamadığı
düşünülebilir. İnsanlar ya da gruplar arası hiyerarşinin doğal
olduğuna, bazı grupların diğerlerinden adeta doğal olarak
üstün olduğuna ilişkin inançlar -sosyal üstünlük yönelimi-
sembolik faşizmi beslemektedir.
Gruplararası İlişki ve
Ayrımcılık İdeolojisi
Olarak
Homofobi
Melek Göregenli
İnsanların farklılıkları algılaması ve temsil etmesi, dolayısıyla
gruplar arası ilişkilerin oluşmasında önemli bir başka süreç
de, insanların ve grupların farklılıklarının açıklanmasında
kullanılan kategori ve inanç sistemleridir. Sosyal psikolojide
"özcü inançlar" konusundaki ilk tanımlar 1950'li yıllar gibi
oldukça erken tarihlere dayanır. Bir grubun özüne dair inançlar
taşıma, önyargılı kişilik, katı, dikotomik ve belirsizliğe karşı
toleransı düşük bir bilişsel stilin göstergesidir. Özcü inançlar
genel olarak önyargılı tutumlarla birleşir ve önyargılı bilinç
durumunun bir öğesini vurgular: Sosyal kategorilerin doğasına
ilişkin inançlar. Grupları birbirinden değişmez özelliklerle
ayırmaya götüren sınırları güçlendiren ve farklılıklar üzerinde
kurgulanan özcü inançlar, yalnızca ayrımcılığa uğrayan gruba
karşı kullanıldığında ayrımcılık ideolojisini beslemezler, aynı
zamanda ayrımcılık yapan grubun üyelerinin tek tek
kendilerinin ya da grubun kimliğini inşa etme sürecinde kendi
özlerine dair kalıcı inançları da aynı tür ayrımcılığı besleyebilir.
Yani heteroseksüel olmak eşcinsel olmak kadar önemli ve
öz'e dair bir özellik haline gelir ve egemenlik ilişkisi bu öz
etrafında kurulur.
Bütün bu sosyal psikolojik süreçler eşcinsellere karşı ayrımcılığı
anlamamıza yol açmaktadır fakat en az bu kadar önemli bir
başka gerçekliğe daha dikkatimizi yöneltmektedir. Farklı ve
egemen olmayana karşı önyargı ve kalıp yargılardan beslenen
ayrımcılık kendisini sadece homofobi olarak
göstermemektedir. Yapılan pek çok araştırma aynı genel
bulguya işaret etmektedir. Homofobi, genel olarak
cinsiyetçilikle, otoriterlikle, sistemin meşrulaştırılmasıyla yani
kısacası özgürlük ve adil bir hayatın önündeki her türlü
zihniyete dair engelleyici zihniyet yapılarıyla doğrudan ilişkilidir.
Sonuç olarak söylenebilir ki, homofobinin bir gruplar arası
ilişki ideolojisi olarak ele alınması, ayrımcılığı ve şiddeti anlama
sürecinde, hepimize özgürleştirici bir çerçeve sağlamaktadır.
Eşcinselliğe ve eşcinsellere yönelik ayrımcılık ve şiddet
konusu bütün önyargı ve ayrımcılılık türleriyle ortak ve farklı
yönleriyle ele alınmalıdır.
Bu nedenle "Eşcinsellerin özgürleşmesi heteroseksüelleri de
özgürleştirecektir" sloganı, sadece eşcinsellerin özgür ve
mutlu bir dünya çabasını vurguladığı için değil, daha önemlisi,
farklılıklarımızın değil benzerliklerimizin ve özgürlük
ihtiyaçlarımızın öne çıktığı bir hayat tasavvurunda her türlü
ayrımcılığın benzer kaynaklardan beslendiğine işaret ettiği
için önemli ve güzeldir.
Zorunlu Heteroseksüellik
Bir İnsan Hakkı İhlalidir
Yalnızca Eşcinsellere Değil, Heteroseksüellere De Yöneliktir
Aksu Bora
İnsan hakları, hele cinsel yönelimden söz etmekteysek,
bize bir "asgari"yi işaret ediyor gibi görünür: Güvenlik
ve varlığını sürdürme haklarına. Bu dünyada eşcinsel
olarak yaşamak, böyle bir asgarinin pek hafife
alınamayacağını insana öğretir. Bedensel dokunulmazlık
hakkı, hâlâ temel önemdedir.
Tıpkı kadınlar için olduğu gibi, eşcinseller için de insan
hakkı ihlali yalnızca devletin birey ile ilişkisinde ortaya
çıkmaz, yani tek ihlalci, devlet (yani kamu görevlileri)
değildir- aile üyeleri başta olmak üzere, pek çok kişi
hak ihlalcisi olabilir. "Hak" ve "adalet" kavramlarının
daha çok kamusal alanla ilişkilendirilmesine, özel alanın
"doğanın yasaları"na göre düzenlenmesine itirazlarını
yükselten feministlerin açtığı yoldan ilerlerken, bu ihlaller
arasındaki bağlantıları da görmek kolaylaşır. Kamusal
alan/özel alan ayrımının kendisini bir siyasal mesele
haline getirdiğimizde, bu ikisi arasındaki süreklilikler
daha açık hale gelir: Cinsel taciz ve tecavüzün bir
disiplin yöntemi olarak kullanılması gibi süreklilikler.
Bu nedenle, insan hakkı ihlallerinin yalnızca devlet (ve
kamu görevlileri) tarafından gerçekleştirilebileceği,
bireylerin birbirlerine yaptıklarının olsa olsa "suç"
sayılabileceği yolundaki tez, erkek iktidarının gücü,
yaygınlığı ve şiddetini görmediği, bu iktidar ile
devletinkinin nasıl iç içe olduğunu, birbirini destekleyip
g ü ç l e n d i r d i ğ i n i anlamadığı için, eleştirilir.
Kadınlar ve eşcinseller açısından insan haklarının her
birinin yeniden değerlendirilmesi, yeniden müzakere
edilmesi ihtiyacı, bundandır. Bu yüzden gayet tuhaf
bir ifade olan "kadının insan haklan" kavramına ihtiyaç
duyuyoruz. Bedensel dokunulmazlık hakları dediğimizde
"namus" meselesini de görebilelim, erkek doğurana
kadar doğurmaya devam etmek zorunda kalmayı bir
insan hakkı ihlali olarak tanımlayabilelim diye.
Şunu da hatırlamalıyız ki, insan hakları kavramı salt
ihlallerle ilişkili değildir- yani "dokunmama", "yapmama"
kadar "destekleme", "güçlendirme" ayağı da vardır.
Cinsel yönelim konusunun bireysel bir hak meselesi
olmanın ötesinde, toplumsal ve politik bir konu olarak
tanımlanabilmesi de bence bununla ilgilidir. Yani,
zorunlu heteroseksüelliğin yalnızca eşcinsellerin değil
(ki aslında neden onların sorunu olsun?!),
heteroseksüellerin de sorunu olduğunun kabulü, zorunlu
heteroseksüelliğin insanın "yapabilirlikleri"ne bir saldırı,
bunların budanması, örselenmesi anlamına geldiğinin
görülmesi ile ilgilidir.
İnsan Hakları Bildirgesi'nin birinci maddesi, bu hakların
gerekçesini berraklıkla ortaya koyar: "Bütün insanlar
özgür, onur ve haklar bakımından eşit doğmuşlardır;
akıl ve vicdana sahiptirler ve birbirlerine karşı kardeşçe
hareket etmekle yükümlüdürler." Yani biz, insan türü
olarak, bazı kapasitelere sahibizdir, bu kapasitelerin
gerçekleşebilmesi için de belirli koşullarda yaşamaya
hakkımız vardır. Özgür, onur ve haklar bakımından
eşit...
Özgür olmak, canım ne isterse onu yapmak değil ama
tarihsel ve kültürel bir ortamın ürünü olan benim, bu
ortama "hayır" diyebilmem, direnebilmem anlamına
gelir. Aile meclisi kız kardeşimi öldürmeme karar
verdiğinde bunu reddetmem mesela. Yani, ona göre 17
17
biçimlenmem beklenen kalıba sığmamam, taşmam,
hatta belki de kalıbı kırmam. İnsan türü, bu anlamda
özgürlük imkanına sahiptir.
Zorunlu heteroseksüellik, bizi biçimlendiren, içine
sığmamız ve orada kalmamız istenen kalıpların en
önemli bileşenlerinden biridir. İster erkek olalım ister
kadın, ister yoksul olalım ister zengin, ateist, Türk...
karşı cinsten biriyle evlenip çoluk çocuğa karışmamız,
"doğa"nın bir emri olarak görülür, yani tartışılmaz,
değiştirilemez... İçine doğduğumuz, bizi biçimlendiren
tarihsel ve kültürel ortamın belki de ana örüntüsü, bu
"doğallık"tır. Eşcinsel olmayan (yahut bunu fark
etmeyen- bastırabilen) bir bireyin kendini bu "doğal
akışa" bırakması, işten değildir ve o hikayenin içine
girmenin bir "hak ihlali" olduğuna ilişkin hiçbir belirti
de yoktur. Ancak, her bir insan tekinin bedeniyle,
başkalarının bedeniyle, hazla, cinsellikle ilişki
potansiyelleri düşünüldüğünde, tekeşli heteroseksüel
ilişkinin nasıl sımsıkı bir kuşatma, nasıl bir örseleme
olduğu daha iyi anlaşılır (bunu Freud söylemişti vaktiyle:
Uygarlık, sınırsız hazdan vazgeçmek üzerine
kurulmuştur!).
Bence eşcinsel hareket ile feminist hareket insan hakları
kavramının imkanlarını keşfederek, beden politikaları
ile bağını kurarak, radikal ve güçlü bir açılım kazanabilir-
hazdan vazgeçmeden kurulabilecek bir uygarlık nasıl
olurdu?
18
cins(iyet)e ihanet
Erinç Seymen
iktidar kategorilere ihtiyaç duyar, bireylerin ve kitlelerin
amaçlanan toplum düzenine uyarlanabilmeleri ve bu
düzen içinde arzulanan biçimde işlerlik kazanabilmeleri
için sınıflandırılmaları, kategorilere bölünmeleri,
arşivlenmeleri gerekir, iktidar sahipleri ve düzen kurucular
(devlet, dinsel örgütlenmeler ve tüm diğer üst kurumlar)
toplumun yönetimi için nüfus sayımının yeterli olmadığını
gayet iyi bilirler; elbette ki özne cinsiyeti, yaşı, mesleği
vs.nin toplamından biraz daha fazlasıdır, yine de bireyler,
düzenin korunması adına her biriyle teker teker
"uğraşılmasını" gerektirmeyecek şekilde geniş kategoriler
içinde gruplanmalıdır: iktidarın perspektifinden
bakıldığında toplum, yan yana gelmeyi seçmiş insanlardan
çok, bir "tipler tiyatrosu" olarak görünür, ancak "tipleri"
toplumun kendisi icat eder. burada tıpkı hedef kitlesini
belirleyen bir reklamcı gibi düşünmeliyiz: tipler (örneğin
maden işçileri, anneler, eşcinseller...) bireylerin diğerlerine
göre daha çok önem atfedilen niteliklerine (örneğin
meslek, ailevi rol, cinsel pratik) indirgenmesiyle
oluşturulur.(l)
iktidara düşense bu tipleri kendi lehine (ama aslında
onların refahı için) gereçsel leştirmek, denetlemek, onlar
adına toplumsal misyonlar seçmek ve hatta işine
gelmediği zaman onlara karşı tedbir almaktır, toplum
normlar, ideolojiler, ahlaki dogmalar türetir, iktidar odakları
da bunları alıp mutlaklaştırır, stratejik yönetim aygıtlarına
dönüştürür ve propaganda yoluyla istismar eder.(2) bu
noktada toplumun icat ettiği ve kodladığı tipler iktidarın
zayıf hedefleri haline gelir, çoğu birey, toplumun onu
"onun adına" tarif etmesine ve böylece iktidar tarafından
konumlandırılmaya elverişli bir form almasına karşı
direnmek şöyle dursun, kendi kendini bu tip modellerine
uygun şekilde yontar, bu kendini benzer kılma işlemi,
bireyi özgün bir kimlik inşa etme yükünden ve hiç
bitmeyecek içsel keşiflerden, iktidar ve toplumu da
yaşadığı sürece az ya da çok değişen özneyi tanıma
zahmetinden kurtarır, kopyalamalar bazen o kadar başarılı
olur ki, icat edilmiş insan tiplerini doğrularcasına stereotipik
bireyler ortaya çıkar.
toplumda "eşcinsellik" bir cinsel kategori olmanın ötesinde
bir yaşam tarzını çağrıştırır, "eşcinsel" tarihaşırı bir insan
tipidir; ete kemiğe bürünmüş stereotip olarak mumyalanır,
o hep ne olduysa yine o olarak kalacaktır, herkes
eşcinsellerin ne olduğunu bilir, şüphesiz ki cinsel kimlik
herkesin yaşamındaki birincil belirleyicilerden biridir,
ancak eşcinsel bireyin yaşamındaki tek belirleyici öğenin
cinsel kimliği olduğu farz edilir ve biyografisi cinsel
kimliğinden ibaret bir varlık olarak yazılır, yaşamı ne denli
başarı öyküleriyle süslenmiş olursa olsun o, tipler
tiyatrosundaki trajik figürdür, eşcinseller değişmeyen
imgelerine o kadar mahkumdur ki, yaşayan insanlardan
çok birer görüngü gibi algılanırlar, "aramızda" gezinip
durmalarına alışılmış hayaletler, maddeleşmiş fantazmaları
anımsatırlar, bir rönesans tablosundaki eşcinsel ne ise
sokakta karşılaşılan eşcinsel de sanki odur; ikisi de uzakta
ve gerçek dışıdır, nasıl olup da ortaya çıktıklarına akıl sır
erdirilemeyen, halkların şurasına burasına belli sayılarda
serpiştirilmiş mitolojik yaratıklara benzerler, her ne kadar
mevcudiyetlerinden yakınıp dursa da, eşcinseller kötücül
ikonlar olarak iktidar için gayet faydalıdırlar, toplumun
eğitilmesi uğruna birkaçının insan içine karışıp boy
göstermesine destek bile verilir; zira eşcinselin yaşamı
öğreticidir, bu nedenle yaşam öykülerinin halk arasında
-tıpkı fabllar gibi- kulaktan kulağa anlatılması kamusal
anlağın sağlamlaştırmasına katkıda bulunacaktır, iktidar
bir anlamda, ne kadar önlem alırsa alsın toplumun fire
verebileceğini kabul eder ve ibretler aracılığıyla çoğunluğu
etkisi altında tutmaya çabalar.
insanların cinsel yönelimleri genelde iki kategoriye ayrılarak
ele alınır: heteroseksüalite ve homoseksüalite. ancak bu
ayrım ne davranışbilimsel ne de kültürel anlamda bireylerin
cinsel kimlikleri ve cinsel pratikleri hakkında pek bir şey
söylemez; örneğin heteroseksüel birey iflah olmaz bir
sodomist olarak yaşamını sürdürebilir, keza bu dualist
ayrım kendi "normallik" ve "anormallik" öğretilerini
oluşturmakta da yetersiz kalır, temelde hemcinse
yönelimin bir patoloji, karşı cinse yönelimin ise sağlık
belirtisi olduğu varsayılsa bile, heteroseksüel birey hazza
ulaşmak için penetrasyona başvurmaksızın (örneğin
sado-mazohist pratikler dahilinde) sayısız yol seçebilir.
haz ilkesini reddeden ve cinselliğin yalnızca üremeye
yönelik bir biyolojik faaliyet olması gerektiğini savunan
Ortodoks bilim adamı ise her hangi doyuma ulaşım
yöntemine sapkınlık tanısını koyar, öyleyse cinsel açıdan
tam olarak sağlıklı birey "üreyen bireydir".(3) iktidar işte
tam da bu haz ilkesini dışlayan tezi benimseyerek toplumu
yönlendirir: kadınlar ve erkekler zamanı geldiğinde aile
kurmalı ve çocuk sahibi olmalıdır, yaşamın amacı ve
bireyin hazzı araması gereken düzlem budur, zaten tanrı
ve doğa da bizden bunu talep eder. iktidar (gelin artık
şunun adını koyalım: devlet) insan cinselliğinin
haritalanması ve farklı cinsel pratiklerin çözümlenmesiyle
falan ilgilenmez, onu ilgilendiren kişilerin sistem içindeki
rollerini nasıl oynadığı ve cinselliklerinin bu rolleri nasıl
etkilediğidir, aile yapısında erimesi bireyin yönetilmesini
kolaylaştırır, kabile, aşiret ya da devlet, her hangi hiyerarşik
sistemde sıkı bağlarla bütünleştirilmiş bireyler, yığınlar
halindeyken teker teker olduklarından daha kolay kontrol
altında tutulurlar, çiftlerin çocuk sahibi olmaları önemlidir;
ne anne ne de baba çocuğu kolay kolay terk
etmeyeceğine göre aile yapısının çözülmesi nispeten
zordur, bu nedenle aile kurumu devlet tarafından tekrar
tekrar yüceltilir, başka toplumsallaşma alternatifleri
(örneğin komünler) kendi inisiyatiflerini ve kolektif yaşam
metodolojilerini yaratarak bağımsızlaşma tehdidi taşıdıkları
için aile nihai ortaklık modeli olarak gösterilir: her şey
ailede başlar ve ailede biter, her şey aile içindir.(4) eşcinsel
birey bilindik anlamda bir aile kurmaya ve çocuk sahibi
olmaya açıkça uygun görülmediği için düşman ilan edilir.
o sadece bencil zevklerinin peşinden koşan bir bireyci
değil, aynı zamanda sürdürdüğü "tuhaf" yaşam pratiğiyle
bir toplum karşıtıdır, biseksüalite ise eşcinselliğin tersine
doğal bir eğilim değil de, eğilimlerden birinin diğerine
baskın gelemediği bir cinsel kimlik kimlik kargaşası olarak
değerlendirildiği için pek tartışma konusu edilmez.
biseksüel birey "kronik kararsızdır", ne öteki ne beriki
tarafta yer almayı becerebilmiştir, olsa olsa bir geçiş
sürecindedir, evrimini tamamlayarak heteroseksüelliğe
ya da homoseksüelliğe ulaşacaktır.(5)
erkek egemen dünyada tarih boyunca eşcinsel erkekler
inceleme ve seyir nesnesi olarak eşcinsel kadınlara kıyasla
daha çok ilgi gördü, eşcinsellik halk arasında ve tıpta
erkek eşcinselliği üzerinden açıklanmaya çalışıldı, kaldı
ki kadın eşcinselliği, ortada bir phallus olmaksızın
cinselliğin yaşanamayacağına dair yaygın inanç nedeniyle
tam bir muammadır, hatta kimilerince ciddiye bile alınmaz:
phallus yoksa haz da yoktur, o halde kadınlararası cinsellik
konudışıdır. kadın ona maledilen niteliklerle, ikincilliği,
güçsüzlüğü, edilgenliği, muhtaçlığı itibariyle zaten garip
ve açması bir yaratıktır, bir erkeğinse "gerçek bir erkek"
gibi kadınları arzulamaması onu bir karikatüre dönüştürür
ve kadının "seviyesine" indirir, jargondaki sıradan bir
sözcük iken küresel ölçekte neredeyse bütün dillerde
kabul gören "gay" terimi, eşcinsel erkeğe dair stereotipik
imgeyi pek güzel sembolize eder. toplumda erkek güç
ve iktidar sahibidir, dolayısıyla bir despot gibi ciddi
görünerek korku uyandırmalıdır. neşe dişil bir duygulanım
olarak kabul edilir, neşenin ölçüsüz bir şekilde ortaya
19
konması ancak kadınlar için caizdir, bu durumda eşcinsel
erkek yalnızca kadınlardan değil iktidardan da
vazgeçmiştir: "neşeli erkek" belli ki artık mütehakkim
değildir, eril güç erkeğin kadınlar ve diğer erkekler üzerinde
kurduğu tahakkümle ölçülür, erkek insanları dize
getirmeye çalıştığı sürece gülünç olmaktan kurtulabilir,
her daim gücünü gözle görülür biçimde sergilemekle
ilgilenmelidir- dozu kaçmış bir neşe erkeğin itibarını
düşürür, genel kanıya göre eşcinsel erkek olsa olsa
ereksiyon yeteneğini kaybettiği için kadınlara yönelmeyi
bırakmıştır, bu nedenle erkek eşcinselliği yalnızca güç
ilişkileri dahilinde değil cinsel anlamda da edilgenlikle
özdeşleştirilir- eşcinsel erkek zararsızdır.
eşcinsellik her ne kadar cinsel sapkınlık değerlendirmesiyle
ötekileştirilse de, hemcinsler arasındaki ilişkilerin de
yaygın kadın-erkek ilişkisi modelinin dinamiklerine sahip
olduğu varsayımıyla partnerlerden birinin diğerini her
anlamda domine ettiği sonucu çıkarılır, bu önyargı
şüphesiz ki, çiftlerin ortak yaşamlarını ancak eşlerden
birinin üstünlük sağlayarak diğerini egemenliği altına
almasıyla sürdürebileceği dogmasından kaynaklanır, her
toplumsal yapıda olduğu gibi burada da bir yöneten
(erkek) ve bir yönetilen (kadın) olmalıdır, aynı anlayış
çevresinde eşlerden birinin daha kadınsı ötekinin de
daha erkeksi olması beklenir, eşcinsellik sık sık bireyin
"karşı cinse dönüşme" idealiyle açıklanmaya çalışılır. (6)
burada bir çelişki söz konusu değil: eşlerden ikisi de
karşı cinse özenir, ancak güç dengesinin korunması
 adına bir taraf diğerine oranla karşı cinse daha çok
benzemeye başlar.
erkeksi kadınlar ve kadınsı erkekler tedavi olmak üzere
kliniği boylarlar, zira kadının ve erkeğin doğası sözde
pozitivist bir yaklaşımla teorize edildi ve yasalaştırıldı.
sözde pozitivist diyorum çünkü kadın ve erkek psikanaliz
ve darvvin'den önce de aşağı yukarı bugünkü
tanımlanıyordu, doğadaki diğer hayvanlara dair
gözlemlerden hareketle kadının ve erkeğin profilini
çıkarmak hatalı değilse bile eksiktir; insan en başından
beri, yani toplumsallaştığı andan itibaren kurallar, tabular,
kanunlar yazdı ve kendini bunlara tabi kıldı, uygarlık
yapaydır, yani insan yapımıdır ve sonsuz farklı şekil
alabilir, burada büyük bir ikiyüzlülükle karşılaşıyoruz:
insanlık ne kadının ve erkeğin "aslında olduğu şeye" dair
tezlere, ne de herkesin eşit hak ve özgürlüklere
sahibolduğu demokratik toplumsal düzene uygun olarak
yaşamaktadır, bugün uygarlık, sınıfların, ulusların (ya da
konu çerçevesinde erkeklerin) iktidar sahibi olmalarını
kolaylaştıran bir gerece dönüşmüştür, bizi "yasasızlığın
tehlikelilerinden" koruyup mutlu kılma vaadi boşa çıkmış,
yalnızca ayrıcalıkları adaletsizce dağıtan bir sömürü
sistemi yaratmıştır, uygar kadın ve uygar erkek de
düpedüz ilkel kadın ve ilkel erkek gibi eşitsizlikleri
üzerinden formüle edilir, bu formüllere paralel biçimde
statüler belirlenir; herkesin eşit gibi gözüktüğü ama
aslında önceliklerin ve iktidarın daha baştan tartışmasız
erkeklere hediye edildiği bir düzenek içinde toplumsal
20
roller biçilir, dişilik ve erillik- tıpkı heteroseksüellik ve
homoseksüellik gibi- olabildiğince tezat tarif edildiği için
kadın ve erkek birbirlerine yabancılaşarak yaşar, oysa
kadınlar ve erkekler doğanın değil, içinde yaşadıkları
toplumun ürünüdürler, kısmen içgüdüleri, büyük oranda
ise toplum tarafından yönlendirilirler, dolayısıyla kadınlığın
ve erkekliğin kriterleri doğal değil kültüreldir, kadın
kadınlığını, erkek erkekliğini yalnızca toplumun belirlediği
koordinatlar dahilinde kanıtlayabilir, sözkonusu olan,
doğada verilen yaşamkalım savaşı değil uygarlık
sahnesinde sergilenen performanstır, dişil ve eril davranış
normları kültürel olduğu halde, birey karşı cinse "özgü"
jestlerde bulunduğunda hasta olarak yaftalanır, hastalık
bireyin istemediği bir duruma işaret eder, oysa ki
davranışsal bağlamda karşı cinsle benzeşim bir kültürel
çatışma sorunudur; bireyin istekleri toplumun
beklentileriyle örtüşmemektedir.(7) toplum kararlı ve
matematiksel kesinliklerle planlanmış yapısını karı/kocalar,
anne/babalar, norm-al kadın ve erkeklerle korur, normal
bir toplumsal sistem ancak normal bireyler tarafından
işletilebilir, o yüzdendir ki atipik bireyler sağlıklı bir
organizmadaki kanserli hücreler gibi gözükürler, birey
doğumundan ölümüne kadar kendi davranış ve görünüm
gramerini oluşturmadan, normal kadın ve erkek rollerinin
aktörü olarak pekala rahatlıkla yaşayabilir, credo quia
absürdüm, ve diğer normal vatandaşlar nasıl yapıyorsa
siz de öyle davranır ve görünürsünüz, bu sayede ne
kendi başınıza ne de toplumun başına dert açmış
olursunuz, ancak, tabloyu bozan bir şeyler hep vardır,
çünkü bireyler ne kadar normalleştirilse de istisnalar
ortaya çıkar ve kendilerini var etmenin bir yolunu bulurlar.
"queer" tıpkı lezbiyen ve gey gibi eşcinsel jargonuna ait
bir terimdi, ancak, lezbiyen ve gey araştırmalarının
çoğalması ve çeşitlenmesiyle sözcüğün anlamı genişledi,
eşcinsellerle beraber birçok başka minör grubu
kapsayabilme potansiyeline ulaştı. queer'ın ingilizcde
tuhaf, acayip gibi anlamlarda kullanıldığını göz önünde
bulundurursak sözcüğün bu potansiyele ulaşmış olması
şaşırtıcı değil. queer her ne kadar eşcinsel terminolojisine
eklenmişse de doğrudan bir cinsel pratiğe gönderme
yapmaz, normalleşmemiş her birey queerdır ve queer
çalışmalarının ilgi alanına girebilir, eşcinseller aslında
sabitlenmiş imgelerinde, düzcinsellerin anti-tezi gibi
normalleştirilirler. anormalliklerinin evrensel bir profili
çizilir ve her eşcinsel birey bu profilde karakterize edilmeye
çalışılır, birey bu profile uyduğu ölçüde ona rezerve
edilmiş sahada normalleşir. dolayısıyla queer'ın net bir
tanımı yoktur- bilakis bireyaşırı tanımlamalara direnmenin
ifadesidir, bireyin başta cinselliği olmak üzere görünümü,
davranışları, biçemi ve yaşam pratikleriyle normların
reddini imler. queer onu çevreleyen sosyal örgüyle
uyuşmazlık gösteren ya da gösterebilen bireydir, ne o
ne de budur- öznenin biricikliğinin ve kendiliğinin
savunuşudur, kişi kendileştiği (yani stereotipleşmediği)
ölçüde tuhaflasın her birey ancak tek tek etüd edilerek
tanınabiliyorsa, bireyin cinselliğinin referansları da yine
onun kendisinde aranmalıdır, kategorileri kesinleştirmek
ve damıtmaktan hoşlanan rasyonalitenin kararsızlığa,
belirsizliğe tahammülü yoktur, eğer kategoriyle
uyuşmuyorsa birey değişmelidir, bu tür bir rasyonalite
bireye inanmaz; ona göre adeta temsiller bireylerin değil,
bireyler temsillerin uzantılarıdır. queer ise temsillerin
değişmezliğini ve doğruluğunu bozar, kendi içkin nitelikleri
iktidar
dışında temsil edilmesi mümkün olmayandır.
için, toplumun kendisinin bile
acayipliklerine terk ettiği bu
bireyler sosyolojik
fenomenler olmak dışında
yokturlar, zira sistem temsil
edilebilenler için vardır. queer
toplumsal gerçekliğin kıyısındaki gri alanların sakinidir,
istatistiksel bağlamda yüzde 99'luk dilime karşı yüzde
1 'lik "ve diğerleri" payında yer alır. queer majör kimlik
(identity) temel alınarak oluşturulmuş birer karşıt kimlik
(contra-identity) değildir, majörle (x) özdeşleşimin negatifi
alınarak (-x) oluşturulmaz, ancak, bir kimliksizlik (non-
identity) ve nötrlük durumu da değildir. queer özne ayrıksı
ve otantik bir yapıdır, kendi kendini teorize eder ve
yalnızca kendini temsil eder. bireyler ortak kimlik
bileşenlerine sahip olsalar da, bir bütün olarak birbirlerine
eşitlenemezler. bu anlamda queer bir kategori değil,
kategori dışı bireylerin, benzemezlerin teşkil ettiği öbektir. queer kavramı muğlaklıklar, melezlikler, karmaşık
queer varoluş merkeze göre pozisyon almamanın göstergeler ve her çeşit kendiliğindenlikle barışıktır, bu
mücadelesidir, o yüzden de iktidar odaklarının birey yüzden bireyin mutlakçı ve otoriter sistemlere karşı
üzerindeki denetimini zayıflatır, tanımı tamamlanmadığı mücadelesinde son derece etkili bir silah olabilir, bana
ölçüde gücünü koruyan bu kavram bireye dair hep daha kalırsa -ne kadar liberter olursa olsun- kadınların ve
fazla veri edinme ilkesinden beslenir, toplumsal işbirliği erkeklerin "ne olduğuna" dair yazılmış her öğreti
ancak bireylerin birbirilerini yüz yüze ve dolaysız olarak kaçınılmaz olarak cinsiyetçidir, aynı şekilde farklı cinsel
tanıması yoluyla adil ve verimli kılınabilir, o halde etik eğilimleri katışıksız sınıflandırmalara maruz bırakarak,
açıdan doğru olan bireylere ait verileri genelleştirmemektir. soyağacı çıkarmaya çalışan öğretiler de ayırımcıdır, çünkü
queer varsayımlara alerjiktir: eğer her bireyin kendi yaşam her bireyin cinsel pratiği zaten biricik ve farklıdır, eğer
pratikleri içinde incelenmeyi hakeden. eşsiz bir varlık özgürleşmek istiyorsak toplumu kategorilere ve sınıflara
olduğuna inanıyorsak, bireylerin cinselliklerinin de biricik değil, geriye yalnızca bireyler kalana dek bölerek
ve öngörülemez olduğu sonucuna varırız. parçalamalıyız. ancak bu sayede temsiliyetlerden kurtulup
kendimizi gerçekleştirebiliriz, hedef, herkesin kendi
rotasında tuhaflaşarak birbirini sevmesi olmalı.
çocukların, henüz cinsiyet 1 örneğin iktidar açısından eşcinsel bir maden işçisinin bu iki
kodlarının kesinleşmediği, el"belirgin" özelliğinden biri greve gittiğinde, diğeri sokakta sevgilisiyle
ele dolaştığında önem kazanacaktır.

cinsel yönelimlerinin halen 2 anti-semitizmi hitler icad etmedi, o, alman halkında zaten var
kendi keşif menzillerinde olan yahudi düşmanlığını "keşfetti"; zekice manevralar ve ajitasyon
yeteneğiyle ırkçılığı körükledi ve bir ideoloji olarak ulusallaştırdı.
olduğu protoseksüel zaten yahudi soykırımı alman halkının işbirliği ve isteği olmaksızın
gerçekleştirilemezdi.
dönemin, queer kavramına 3 aynı ortodoks bilim adamı rahatlıkla şu sonuca varabilir: tarih
en yakın durumlardan biri boyunca üreme yeteneği olduğu halde çocuk sahibi olmamış ya
da en azından çocuk sahibi olmayı istememiş her birey patolojikti.
olduğunu iddia ediyorum, bu muhafazakarların ünlü totolojik savunusunu hatırlayalım: "herkes
eşcinsel olsaydı insan soyu nasıl devam edecekti?"
dönemde çocuk henüz 21
eğitimden geçmemiş haliyle öğrenildiğini ileri süreceğim, kan bağını ele alalım, kan bağı menfaat
4 biraz daha ileri giderek, ötekini yadsımanın ilk önce ailede

normları ihlal etmeye son sıralamasını kökten değiştirir: öncelik ailededir, onu bireyin akrabaları,
dostları, hemşehrileri, soydaşları ve son olarak ait olduğu ulus izler.

derece yatkındır, yırtıcılığıyla,ailede

menfaat gözetiminin en uç sınırı ulustur, bireyin, yaşamının başında
edindiği kan bağı bilincinin ulusal yayılımı ırkçılığın kökeni

kendisine dayatılan tüm konusunda bir fikir veriyor, bireyin aynı ulus içinde yaşasa dahi,
farklı ırklara karşı düşmanlık geliştirebilmesi bunun kanıtıdır, kan

alışkanlıktan püskürtmeye ve dinibağı bilinci dindaşlık bilincini de geride bırakabilir, zira tarih aynı
benimsemiş uluslar arasındaki savaşların örnekleriyle doludur.

kendi isteklerine sadık ulusal mitlerin hemen hepsi "aynı soydan gelenlerin" kahramanlık
hikayeleriyle başlar, aile kavramının soyutlanarak ulusçu ideolojiyi
kalmaya çabalar, zamanla nasıl beslediği, "vatan evlatları" bir komut üzerine başka vatan
evlatlarını gözlerini kırpmadan öldürdüğünde görülebilir.
kadınlık ve erkekliğin neleri
5 biseksüellerin kimi eşcinseller tarafından "hainler" gibi görülmesi
gerektirdiğini öğrendikten, pek de şaşırtıcı değil bana kalırsa, nitekim heteroseksüel-
homoseksüel kutuplaşması fanatizm üretmekte, tıpkı heteroseksüel
cinsel eğilimlerini kavradıktanbirey gibi homoseksüel birey de cinsel yönelimini övünç kaynağı
("gay pride") haline getirerek misilleme yapma ihtiyacı duyar, her
sonra, isyan etmeyi bir yana iki taraf da saflaşmanın peşindedir, biseksüel ise şüphe uyandırıcı
bırakır ve yalnızca hayatını
bir melezdir.

kolaylaştırmanın yollarını 6 belki de bu nedenle transeksüellik eşcinselliğin kristalize olmuş

hali ve madden gerçekleşmesi biçiminde algılanır.

aramaya, adapte olmaya
başlar, yetişkinlik birçok
bakımdan özgürlük savaşının uyum
gerilemesi anlamına gelir.
7 unabomber şöyle bir saptama yapar: "toplumumuz sisteme
uymayan herhangi düşünce ya da davranış şeklini 'hastalık' olarak
addetmeye meyillidir ve bu makul bir tutumdur, çünkü birey sisteme
sağlamazsa bu onun acı çekmesine sebep olduğu gibi sistem
için de sorunlar çıkarır, nitekim bireyin manipüle edilerek sisteme
uydurulması 'hastalığa deva' gibi görülür." unabomber manifesto,
155. paragraf.
 Ruhsağlığı ile İlgili
destek İsteyen
GLB Bireyler ve
Aileleri ile Çalışmak
Şahika Yüksel
Sinsi travma-kültürel travma
Türkiye, homofobinin ağır yaşandığı, gey-
lezbıyen-biseksüel (GLB) bireylerin kimliklerini
görünmez tutarak yaşamak zorunda kaldığı bir
ülke. Bu eğilim iniş-çıkışh olup zaman içinde
görece azalmaktadır. 2006 yılında yapılan iki
çalışma da bu eğilimin halen ne denli yüksek
olduğuna .şaret etmektedir. Bu çalışmalardan biri
Lambdaistanbul tarafından yapılan bir toplumsal
tarama, dıgerı ise CETAD (Cinsel Eğitim Tedavi ve
Araştırma Derneği) eğitimine katılan ve seks
terapisti olmak için eğitim alan uzmanlar arasında
yapılan çalışmadır.
Homofobinin varlığı, hele ağır derecede olması,
daima açılma sürecini zorlaştırır, geciktirir ve
kişiyi travmatize eder. Deprem, kaza, tecavüz gibi
belirli etkenlerin kişiyi travmatize ettiği ve
ardından gelişen farklı sorunlar ve ruhsal
hastalıklar .yi tanımlanmış ve çok araştırılmıştır.
Kültürel travma kavramı daha az bilinmektedir.
Çocukluk çağından başlayarak etkileyen, etkisi
zaman içine yayılan, çoğunluğun kör kaldığı
açıkça tanımlanmamış
sınırları belli bir travmatik olayın olmadığı kültürel
travmalara örnek olarak ırkçılık, bir toplumda
azınlık olarak yaşamak, heteroseksüel olmamak
sayılabilir. Kültürel travmalar da diğer akut
travmalarda olduğu gibi kişinin kendini güvens.z
hissetmesine sebep olur. Daha fenası, başı ve
sonu olmadığı ve tüm grup tarafından paylaşıldığı
ve kuşaklar arası taşındığı için zaman olarak
belirsizlik taşır. Kişi tehlikeli olan ve olmayanı
birbirinden ayırt edemez. Ona bağlı irili ufaklı
ayrımcı davranış ve tutumlar, bulunduğu kültürde
yaygın olup tüm bireyleri etkiler. Bu nedenle
kültürel travmalara aynı zamanda 'sinsi travma
adı da verilir. Daha açık bir örnekle ifade edersek,
insanların çoğunluğu heteroseksüel olup
heteroseksüel olmayan kişilere karşı homofob.k
tutum kamuoyunda egemen olduğundan,
doktorlar, psikologlar, gazeteciler, öğretmenler,
hakimler, polisler ve benzer meslek gruplar, da
aynı anlayışı benimser.
GLB kişiler aynı heteroseksüel kişiler gibi farklı
Ayrıca, heteroseksüellerden farklı olarak GLB1 ler
kendilerini kabul etme ve açığa çıkma sürecinde
kendi istekleri veya ailelerinin baskıları ile destek
ararlar. Bu yazıda, İstanbul Üniversitesi İstanbul
Tıp Fakültesi Psikiyatri Kliniği'ne başvuran bir
grup eşcinsel kişinin özellikleri ve onlarla çalışma
modeli aktarılacaktır.
Cinsel kimliğini eşcinsel olarak ifade eden, 1999-
2005 yılları arasında kliniğimizde görülen 76 kişi
değerlendirmeye alındı. 16 kişi lezbiyen, diğerleri
erkek idi. Görüşülen kişiler en sık yirmili yaşlarında
olmak üzere, yaşları 16-40 yaş aralığında
değişiyordu. Çoğunluğu analı babalı büyümüştü,
ortalama iki kardeşleri vardı. Çoğunluk bekardı;
ikisi boşanmış olan altı kişi de evlenmişti. Önemli
bir bölümü hâlâ ana babaları, orijinal aileleri ile,
duygusal ve ekonomik açıdan onlara bağlı ve
bağımlı olarak yaşamaktaydı. Kendi cinsinden
bir eş ile yaşayanlar ise sadece iki kişiydi. Bize
ulaşan her dört kişiden üçü lise ve yüksek okul
mezunu, grubun önemli bir bölümü (yüzde 40)
halen öğrenci idi. Farklı iş alanlarında çalışan
üyeler işlerini düzenli olarak sürdürüyordu.
Cinsel Öykü
Görüştüğümüz GL kişilerin kendi cinsel
yönelimlerini erken yaşlarda, sıklıkla ergenlik
öncesi veya ergenlik devresinde keşfettiği
anlaşıldı. Cinsel yönelimler hakkında doğru bilgi
sahibi olmadan, kendi kimliklerini tek başlarına
yalıtılmış ve zor yaşadıklarını öğrendik. Bu gizlilik
özellikle doğal destek grupları olan en yakınları
olması beklenen ailelerine karşı oluyor. Ailelerine
kendilerini sahte bir kimlikle tanıtmanın yükünü
yıllarca taşıyorlardı.
Cinsel Kimlik ve Aile
Ailelerin konu ile ilgili bilgi sahibi olmasının uzun
bir zaman aldığı anlaşıldı. Gördüğümüz üç kişiden
birinin ailesi çocuklarının cinsel kimliğini
bilmiyordu. Aile öğrendiğinde onların da cinsel
kimlik konusunda doğru bilgi sahibi olmadıklarını
görüyoruz. Dahası, doğru olmayan olumsuz
bilgileri veya beklentileri vardı. İlk öğrendiklerinde
çocuklarını yakından tanımaya hazır olan aile
üyesi çok azdı. Aile onların "düzelmeleri", "normal
olması için" psikiyatrlara, psikologlara koşuyor.
Altı kişi, bize başvurduktan ve destek aldıktan
sonra cinsel kimliklerini ailesine açıkladı. Ailelerde
sıklıkla ilk öğrenen kişi, anne veya kız kardeş gibi,
bir kadın üye olmuştu. Babalar genel olarak bir
başka aile üyesi eşliğinde geliyordu. Lezbiyen
babalarından kızlarına eşlik eden olmadı. Bazen,
aileden daha anlayışlı olan amca, dayı, teyze gibi
bir kişi daha eşlik edenler grubuna geliyordu. Bu
kişiler aileye konuyu benimsemekte yardımcı olan
ve sözü geçen bir kişi oluyordu.
Aile gencin cinsel kimliğinin değişmesi için onu
doktora, özellikle psikiyatra götürüyor ve gerçekçi
olmayan beklentiler içine giriyordu. Tedavi
kurallarını ve mahremiyeti bozucu davranışlarda
bulunuyorlardı. Bir grup aile -ki bu grup çocukları
ile yakın ilişkide olan, onları disipline sokmak için
genel olarak şiddet kullanamayan ailelerdi-
çocuklarına karşı üzüntülerini ya da
depresyonlarını bir silah gibi kullanabiliyorlardı.
Bazıları intihar bile edebiliyordu. Genelde bir
23
terbiye yöntemi olarak şiddet kullanabilen bir
diğer grup aile dövüyor, okula yollamamakla
tehdit ediyor, göz açtırmıyordu. Durumun
değişmeyeceğini bilen daha sınırlı bir grup aile
ise "Ben şimdi ne yapacağım. Çevreye nasıl
anlatırım, çocuğu nasıl korurum, kısaca bir ana
baba olarak ne yapabilirim" sorusunu soruyordu.
Bazı aileler oğullarının düzelmesi ve 'erkek olması'
için onu bir aile dostu eşliğinde ücretli bir cinsel
ilişkiye zorluyordu. Bu zorunlu cinsel deneyim
ailenin beklediği amaca hizmet etmiyor, tersine
çok ağır bir deneyim olarak yaşanıyordu.
Niye Destek Aradılar?
Takdim edilenler, yardım arayan bir grup.
Türkiye'de yaşayan GLB'yi temsil edici özelliği
yok. Benim deneyimlerim bir kliniğe ulaşan kişileri
kapsamaktadır. Yardım için başvurmayan veya
farklı nedenlere ruhsal sorunlarla gelip kendilerini
heteroseksüel kimlikle sunan GLB kişiler bu
değerlendirmenin dışında kalmaktadır. Bu grup
bir büyük kentte bir üniversite kliniğine başvuranlar
için bir örnek olarak kabul edilebilir. GLB kişilerin
 ruh sağlığı kliniklerine başvuru zamanı ve sebebi
farklı olabilir. En sık başvuru nedeni kendilerini
anlamak, tanımak, kabul etmek, açılma sürecinde
yaşadıkları zorluklardır. Bir diğer geliş nedeni aile
zoruyla veya aileyi ikna edebilmek içindir. Tabii
ki aynı heteroseksüel kişiler cinsel yönelimlerinden
bağımsız olarak farklı ruhsal hastalıklar ve
sorunlarla da gelebilmektedir.
Uzmanlar Kim?
Aileler gibi uzmanlar da genel homofobik anlayışın
egemen olduğu bir toplumda yaşamaktadır.
Uzmanların ikilemi; ailelerin cinsel kimlikler
hakkında eğitim almamış ve konuyla ilgili
bilgilerinin sınırlı ve yetersiz olmasıdır.
Kendi sosyal çevrelerinde heteroseksüel
olmadığını bildikleri tanıdıkları olmayan ve nasıl
davranıp konuşacaklarını bilemeyen kişilerdir. İyi
niyetli olanlar bile utangaç, çaresiz, yetersiz olarak
yaşayabilirler. Lambdaistanbul'un 2006 yılında
yaptığı anket çalışmasına katılanların 178'i sağlık
uzmanı veya psikologa başvurmuştur. Bu kişilerin
24
yüzde 67'si görüşmeleri sırasında profesyonellerin
olumsuz bir yaklaşımıyla karşılaştığını bildirmiştir.
Homofobik toplumlarda GL bireylerin kendilerini
sahte bir kimlikle takdimi beklenir. Herkes karşıt
cinsel olarak kabul edilir. Eşcinsel kimlik gelişimi
karşıtcinsel kimlik gelişiminden farklı olarak kendi
kimliklerini kabul etmek için farklı bir süreçten
geçer. GL kimlik gelişimini açıklayan farklı yazarlar
var. Çalışmalarımızda V. Cass'ın (1979) kimlik
basamakları formasyonu kullanmaktayız. Bu
basamaklar kimlik şaşkınlığı, kimlik karşılaştırması,
kimlik, kimlik toleransı, kimlik kabulü, kimlik gururu
ve sonunda kimlik bütünleşmesi.
Nasıl bir danışmanlık ve tedavi anlayışı?
Eşcinsel kişiler tek tür özel bir grup değildir. Cinsel
kimliklerinin ortak olması dışında kişilikleri,
beklentileri, ilişkileri geniş bir yelpaze içinde
değişir. Toplumun tüm katmanlarından olabilirler.
Tedavide o kişinin özelliklerine göre uygun olan
tedavi yöntemi seçilir. Bu yazıda, cinsel yönelimleri
nedeniyle yaşanan zorluklarla çalışma ilkeleri
aktarılacaktır. Temelde kişinin kendini kabule
dayanan (gay affirmative) tedavi anlayışı
benimsenerek kişinin kendini keşfetmesinin ve
içselleştirdiği homofobi ile başa çıkma yolları
araştırılır.
Psikolojik bilgilendirme:
Kültürel travmalar homofobik durumlarda da çok
kıymetli bir destek aracı. Toplumda farklı yerlerde
bu bilgiler doğru olarak iletilebilir. Bilgi daima aynı
ama biçimi ve düzeyinde fark var. Uygun
durumlarda eşcinsel grupları, yayın organlarını
kaynakları farklı organizasyonlar tanıtıyor. Diğer
yandan, doğru olmayan hatalı bilgilerini
getirenlerde bu bilgilerin geçerliliği tartışılabiliyor.
Genel bilgilendirmeye yaşam devresine ve kişinin
takdim ettiği soruna göre farklılıklar getirilebiliyor.
Sık rastlanan hatalı düşünceler:
Kimse beni sevmez, benim duygusal sürekli ilişkim
olamaz, yalnız kalmaya mahkumum, cehenneme
gideceğim, ailemi rezil ediyorum, benim hiç ilişkim
olmadı, o halde değişebilirim, kuvvetli isem
değişebilirim, evlenirsem geçer, küçükken
tecavüze uğradım o nedenle oldu, utanılacak bir
durumdayım... Bu tür olumsuz düşüncelerin eşlik
ettiği ağır kaygı bozuklukları veya depresyonlar
ve intihar girişimi olabilir. Danışmanlık ve tedavi
aşamalıdır. İlk adım; açıklıkla, kişinin değerleri,
deneyimleri ve yönelimi ne olursa olsun benim
kendisini kabul ve değerlerimde bir fark
olmayacaktır. İkinci adım; kendine neyin yakın
olduğunu tanıması için farklı deneyimler
yaşamaları bir zorunluluk olabilir. Yaşamları
boyunca bir den fazla başarılı ilişkiler olabilir ve
bu farklı devrelerde farklı cinsiyetlerle olabilir.
Son adım; ne olduğunu anlamak için zamana
ihtiyacının olduğu. Kendini keşfetmesi için
danışmanlık verilecek. Kendisinin farklı
kompartımanlarını tanımak için zamanı olmalı.
Hangi cinsel yönelime yakın, erotik ve duygu
olarak açıklıkla bakabilmeli.
Benliğe yabancı eşcinsellik (egodistonik
homoseksüel I i k):
Ruhsal Hastalıklar Sınıflamalarından eşcinsellik
çıkarılırken önce bir geçiş devri oldu. Eşcinseller
"istemediği halde" eşcinsel olanlar ve isteyerek
eşcinsel kimliği benimseyenler olarak iki gruba
ayrıldı. Benliğine yabancı olarak eşcinsel olanlar
bir süre sınıflamalarda hastalık olarak devam etti.
Bugün bu anlayış ruhsal hastalıklar
sınıflamalarında yer almıyor. Ama cinsellikleri ile
ilgili zorluk yaşayan bazı eşcinseller kendilerini
bu biçimde takdim edebilmektedir. Sınıflamalarda
yer almayan benliğe yabancı eşcinsellik
konusunda içselleştirilmiş bir anlayış veya gerçekçi
olmayan beklentinin başvurularda ve ailelerinde
değiştirilmesi gerekmektedir. Dahası bu anlayışı
benimseyen uzmanlar da bulunmaktadır.
Eşcinsellik bir kerede kabul edilen bir durum
değil. Gelgit içinde yaşanır ve kabul edilmeden
önce sıklıkla bir benliğe yabancı devreden
geçerler. Bu konuda direnç gösterenlere bu
bilginin farklı biçimlerde tekrar tekrar verilmesi
sıklıkla gerekmektedir.
Z a m a n içinde gelişmeler
80'lerde gelenlerde kendilerini reddetmek veya
düzeltme ile ilgili talepler çok netti. Bazen bizim
cinsel kimlik konusunda bilgilendirmemizi "ama
siz çok ilericisiniz, kimse bunu kabul edemez"
diye geldikleri uzmanları suçlayanlar oldu. Bizler,
uzmanlar da kişilere önce değişmeyeceklerini
ispat etmek için kendimizi mecbur hissediyorduk.
Küçük ağrılı uyaranlar, paket lastiği, keyif alınca
imajı değiştir gibi kaçınmayı cinsel isteği uyaran
uyaranlardan uzaklaştırmaya yönelik önerilerimiz
oluyordu. Doğrudan cinsel kimlik sorunu ile
gelenlerin sayısı sınırlı idi. Cinsel kimlikleri GLB
olup onu benimsemiş-onunla barışık yaşayan
ama bir ruhsal sorunlarla gelen eşcinsel sayısı
çok azdı. Arada tek tük adli vaka olarak yollananlar
olurdu. Daima lezbiyen sayısı düşüktü. Başvuru
sayısı arttıkça, kendilerini benimsemelerini
kolaylaştırmak amacıyla, 90'larda başvuranların
sayısında görece bir artış oldu. Bir bölümü
durumun değişmeyeceğinin farkında idi. Bu
devrede sosyalleşme konusunda zorlukları ön
planda idi. Kendilerini az çok kabul edenler de
sevgili dışında GLB tanıdığı, eş dostu yoktu. Bu
devrede 1990-1995 yıllarında açık kapı grupları
yaptık. 15 günde bir yapılan bu gruplar sadece
erkeklerden oluşuyordu. Lezbiyen başvuru hâlâ
çok azdı. Grup önerisi endişe ile karşılansa da
kendilerine benzer özellikleri olan kişilerle tanışmak
ve sorun paylaşmak çok iyi geliyordu. Aralarında
dayanışma destek sistemi geliştirdiler. Gruplarda
biz onların öykülerini, sorunlarını ve durumlarını
öğrendik. Onlar birbiri ile tanışma, paylaşma ve
kendilerini kabul süreci ivme kazandı. 2000'lerde
biz artık suni bir grup oluşturmak zorunda değiliz.
Kaos GL ve Lambda'nın kurulması bizi çok
rahatlattı. Gruplara gerek kalmadı onlara dergiyi
ve web adreslerini verebiliyoruz.
Sonuç olarak
Türkiye'de bir ruh sağlığı merkezine gelen GLB
kişilerin, kendileri fark etme yaşları ile bir kimseye
açılma-paylaşma yaşları arasındaki uzun bir
zaman geçiyordu. Özellikle önergenlik ve ergenlik
devresini çok yalnız ve korku ve depresyon içinde
geçirenler ve intihar girişimleri öğrenildi.
Ailelerin zorlayıcı, bazılarında fiziksel şiddete
25
varan baskıları ve değiştirmek için çabaları ve
verilen bilgiyi reddetmeleri erkeklerin zorla ücretli
ilişkiye bir aile yakını tarafından zorlamalarının
öyküleri öğrenildi. Bir bölüm eşcinsel erkek de
kimliklerini yok etmek için kadınlarla ilişki
deniyordu. Bu zorunlu deneyimler sıklıkla
sertleşme güçlüğü gibi bir cinsel işlev
bozukluğuna, kadınlardan iğrenme ve kaçınma
davranışlarına ve genelde cinsel isteksizliğe neden
oluyordu. Evlenmiş olan kişiler dahil karşı cinsle
keyifli cinsellik yaşadığını bildirenler nerede ise
yoktu. Bir örnek olarak şunu aktarmak isterim.
Yirmili yaşlarında, eşcinsel fantezileri olan bir
erkek ilk cinsel deneyimini duygusal olarak
anlaştığı bir genç kadınla yaşamıştı. Bir kez
beraberlikten sonra kadın arkadaşından tiksinme
ve kaçınma başlamıştı. Bir diğer erkek kendini
karşıt cinsel yapmak için zorladığı öpüşmeyi
"tükürük alışverişi" olarak aktarıyordu.
Doğrudan biz tedavi ve danışmanlık verenleri
ilgilendiren bir husus; Ailelerin çocukları gelmeden
bizlerle özel görüşme yapma ve onlarla nasıl
 konuşacağımıza ilişkin yönlendirme manüplasyon
girişimleri, psikososyal destek verenlerin bu
konuda çok dikkatli çalışması gereğini öne
çıkarıyordu.
Türkiye'de GL kişilerin evlenerek cinsel kimliklerini
sakladıkları ileri sürülmektedir. Bizim
başvurularımızın ailelerinin de evlendirme baskısı
vardı. Bize gelenler arasında az sayıda evli kişi
bulunuyordu. Evlilerin az sayıda olmasının
nedenini toplumsal bir tarama yapmadan
açıklamak bir spekülasyon olacaktır. Başvuranların
yaşlarının genç olması veya evlenmiş olanların
bize başvurmadığı düşünülebilir. Sınırlı sayıda, 6
evli veya dul kişi ile görüştük. Bunlardan sadece
ikisi bir devre karşı cins ilişkisinden keyif aldığını
belirtti bu nedenle görüşülenlerin sadece ikisini
biseksüel olduğunu söyleyebiliriz.
Kendilerini karşı cinsel olmaya özendirme çabaları
arasında karşı cinsle sınırlı veya tam cinsel ilişki
deneyimlerinin sık olduğu görüldü. İki cinsle de
keyifli cinsel yaşamı olduğunu belirten iki kişinin
26
biseksüel olduğu düşünüldü. Halen evli olanlar
dâhil diğerlerinin karşı cins deneyimi doyum verici
olmadığı anlaşıldı.
Bu grupla çalışırken çok kıymetli deneyimlerimiz
oldu. Bize "ben normal olmak", "karşı cinsel
olmak" istiyorum, "GL kimliği kabul edemem"
diye başvuran kişilerin yargılamayan, bilgi veren
bir anlayışla çalışıldığında değiştiğini gördük. Bu
değişme bir iki görüşmede, çok kısa zamanda,
bile olabiliyor. 1995 öncesi, kendilerini yargılayan,
yalıtılmış yaşayan erkek başvuruların yal itilmişliğini
azaltmak, kendilerini kabulünü kolaylaştırmak
amacıyla grup tedavisi uyguladık. Bu gruplar aynı
zamanda self-help grup özelliğini taşıyordu. GLB
yayınların, Türkçe internet sitelerin yaygınlaşması
ile grup yapılması bırakıldı ve kendileri bu
kuruluşlara yönlendirildi. Bu denli önemli bir
alanda kısa sürede değişme beklenemez. Bize
başvuru aşamasının, aslında kendi cinsel
yönelimini tanıyan ama onu "bir uzmana
doğrulatarak" rahatlamaya daha hazır ve yakın
olanların, seçilmiş bir grubun, bize ulaştığı
düşünülebilir. Bir diğer önemli kazanım kendini
bilen kabul eden ama aileye "uzman aracılığı" ile
kabul ettirme ihtiyacı olanların kendilerini
onaylatması. Bu grupta aile rahatlıkla kabul
etmese bile bize gelerek aileye olan
sorumluluklarını yerine getirmiş ve değişmezliğini
ispat etmiş oluyorlardı. Suçluluk duyguları ve
depresyonları azalıyordu.
Öneriler:
Toplumsal düzeyde, eşcinsellerin varlığını
görmezden gelen toplumlarda homofobik
anlayışla mücadele etmek ruh sağlıkçılarının
sorumlulukları arasında. Bireysel düzeyde aileler
ve eşcinsel bireylerle kendilerini keşfetmelerine
ve kabul etmelerine fırsat veren bir yaklaşım
sunulmalıdır. Bu yalıtılmayla aynı zamanda, ergen
ve genç erişkin GLB kişilerde kaygı bozukluğu,
depresyon, madde alkol bağımlılık riski, intihar
girişimlerinin karşı cinsel akranlarından daha sık
olduğu bildirilmektedir (1999 New Zeland study).
Sayılan ruhsal hastalıklarla yal itil m işlik, kişinin
kendisini olumsuz değerlendirmesine, kabul
edememesinin kısaca kendi içselleştirdikleri
homofobinin ilişkisini dikkate almak ve gerekli
önlemler almak koruyucu ruh sağlığı açısından
gözden kaçırılmamalı.
Kaynaklar:
CassV. 1979 Homosexual Identity Formation: A Theoretical
Model, Journal of Homosexuality.
V4(3)
Fergusson DM, Horvvood J, Beautrais AL 1999 Is Sexual
Orientation Related to Mental Health Problems and
Suicidality in Young People. Archive General Psychiatry 56,
876-880
Lambdaistanbul, 2006, Bir Alan Araştırması: Eşcinsel ve
Biseksüellerin Sorunları, Lambdaistanbul Eşcinsel Sivil
Toplum Girişimi
Yetkin N. 2006 Terapistler, Homofobi ve homofobiye karşı
eğitim 17-20 Mayıs, 2002 Uluslararası II Buluşması (bu
kitapta yer alıyor)
 Terapistler,
Homofobi Karşıtı Eğitim
"Cinsel yönelimimiz ne olursa olsun, hepimiz az ya da çok homofobiğiz.
Çünkü hepimiz eşcinselliğe karşı
yaygın olduğu bir t o p l u m d a y e t i ş t i k . Hepimiz bu homofobinin izlerini
düşüncelerimizden, duygularımızdan ve dilimizden temizlemek zorundayız."
Dr. Nesrin Yetkin
1960'lardan beri kullanılan "homofobi" sözcüğünü,
eşcinselliğe, eşcinsellere karşı yanlış ve eksik
bilgilenişten kaynaklanan, genellemelere dayanan, yeni
bilgi ve anlayışlarla karşılaşıldığında değişmeye açık
olmayan, olumsuz veya düşmanca tutum, bir önyargı
olarak tanımlayabiliriz. Sözcük anlamsız korku gibi bir
izlenim yaratsa da özünde "cinsel yönelim nedeniyle
ayrımcılık" anlamını taşır.
"Homofobik inanışlar" da tüm önyargılar gibi toplumun
her kesiminde, öğretmenlerde, medya üyelerinde,
politikacılarda, psikologlarda, doktorlarda, psikiyatrlarda
yaygındır ve değişime dirençlidir.
Lambdaistanbul, Mart 2006'da İstanbul'da cinsel
yönelimini eşcinsel/biseksüel olarak tanımlayan 393
kişi ile yapılan bir anketin sonuçlarını, "Eşcinsel ve
Biseksüellerin Sorunları" adıyla yayınladı. Bu önemli
çalışma Nisan-Ağustos 2005 tarihleri arasında yapılmış.
Burada kendilerini eşcinsel/biseksüel olarak tanımlayan
kişilerde de eşcinselliğe karşı birçok olumsuz düşünce
ve duygular olduğunu görüyoruz. Cinsel yönelimini
eşcinsel/biseksüel olarak tanımlayan 393 kişinin yüzde
51 'i geçmişte cinsel yönelimiyle ilgili olumsuz duygulara
kapılmış ve yüzde 5'i hâlâ böyle duygular taşıyor.
olumsuz değer yargılarının
Bunlar arasında, cinsel yöneliminin ne olduğundan 27
emin olamama, kendi cinsiyetinden kişilere duyduğu
ilginin cinsellikle alakasız olduğunu düşünme, yalnız
kalmaktan korkma, cehenneme gideceğini düşünme,
aynı cinsiyetten insanların cinsel beraberlik
yaşayamayacağını düşünme, aynı cinsiyetten insanların
duygusal beraberlik yaşayamayacağını düşünme, cinsel
yönelimini düzeltebileceği bir kişilik özelliği olarak
görme, geçici olduğunu düşünme, lezbiyenliği cinsel
fantezi olarak görme, geyliğin erkekliğe sığmadığını
düşünme, biseksüelliğin, eşcinsellik gibi olağan bir
varoluş biçimi değil kararsızlık ve/veya doyumsuzluk
olduğunu düşünme, istemediği halde kendini
heteroseksüel ilişkiler yaşamaya zorlama,
eşcinsel/biseksüelliğini unutmaya çalışma,
eşcinsel/biseksüelliği anlaşılmasın diye eşcinsel
olduğunu bildiği insanlardan uzak durma, diğer
eşcinsellere nasıl ulaşacağını bildiği halde tanışmayı
erteleme gibi olumsuz duygu ve düşünceler var.
Cinsel yönelimimiz ne olursa olsun, hepimiz az ya da
çok homofobiğiz. Çünkü hepimiz eşcinselliğe karşı
olumsuz değer yargılarının yaygın olduğu bir toplumda
yetiştik. Hepimiz bu homofobinin izlerini
düşüncelerimizden, duygularımızdan ve dilimizden
temizlemek zorundayız.
 Bu alan araştırmasında, katılımcıların yüzde 55'i psikolog
veya psikiyatra başvurmuş. Bunların yüzde 33'ü
başkaları istediği için, yüzde 17'si
eşcinsel/biseksüelliğinden kurtulmak için ve yüzde
47si cinsel yönelimi hakkında kafası karışık olduğu
için bir profesyonele başvurmuş.
178 katılımcının yüzde 67'si başvurduğu
psikolog/psikiyatrın olumsuz bir yaklaşımıyla
karşılaştığını bildirmiş.
Başvurulan psikolog/psikiyatrların;
Yüzde 29'u heteroseksüel olmaya zorlamış; bu hem
olanaksız hem de etik değil.
Yüzde 29'u anlatılan her şeyi cinsel yönelime
bağlamış; cinsel yönelimi ile sorunu olsun ya da
olmasın, her bireyin yaşamında elbette başka sorun
alanları da vardır.
Yüzde 22'si ilaç tedavisine zorlamış, elbette herkesin
ilaç tedavisine ihtiyacı olabilir, ama cinsel
yöneliminden ötürü değil.
Yüzde 57'sinin eşcinsellikle ilgili bilgisi yetersizmiş.
Ve en vahimi yüzde 30'u eşcinselliği hastalık olarak
görüyormuş; yani ya mesleğinin tanı sınıflamalarının
28 30 yıl kadar gerisinde kalmış, ya da ciddi homofobik.
Örnek olarak yer verilen bazı olumsuz yaklaşımlar,
doğru mesleki uygulama açısından da, etik açıdan da
son derece uygunsuz.
Aslında heteroseksüel olduğumu, babamın ilgisizliği
nedeniyle bir erkeğe ihtiyaç duyduğumu söyledi.
Psikolog eşcinseldi, benimle beraber olmak istedi.
İçine nasıl alıyorsun, nasıl tatmin oluyorsun?' dedi.
Beni hipnozla heteroseksüel yapmaya kalktı.
Bana sormadan anneme lezbiyen olduğumu söyledi.
Geylerin gideceği yer cehennemdir, ibadet et' dedi.
Annemin yanında geneleve gidip antrenman
yapmamı önerdi.
Hetero porno film ve dergi almamı söyledi.
Vajina resimleri gösterdi, AİDS olma riskiyle korkuttu.
215 erkekten 27'si eşcinsel/biseksüel olduğu için
askerlikten muaf olmak için rapor alma girişiminde
bulunmuş. Bunların 6'sı psikiyatri servisine sevk
alamazken, 21 kişi psikiyatrik muayene sürecinde yasa
ve insanlık dışı muamele ya da kötü muameleye maruz
kalmış, 7 kişinin de rapor talebi geri çevrilmiş. Bu
muayene ve inceleme sürecinde kişilerin yüzde
62'sinden 'anal muayene', yüzde 29'undan 'cinsel ilişki
sırasında çekilmiş fotoğraf istenmiş, yüzde 57'si
görevlilerin aşağılayıcı ve alaycı davranışları ile
karşılaştığını bildirmiş.
Burada psikiyatri/psikoloji mesleki uygulamasında
hizmet alan eşcinsel/biseksüeller açısından hem yetersiz
hem de etik açıdan uygunsuz bir tablo ortaya
çıkmaktadır. Bu tablonun olumlu değişimi için, eşcinsel
sivil toplum kuruluşları ile profesyonellerin iletişiminin
arttırılması kadar, profesyonellerin eğitiminde homofobi
ile uğraşılmasının da gerekli olduğunu düşünüyorum.
Biz CETAD (Cinsel Eğitim Tedavi ve Araştırma Derneği)
olarak 2001 yılından beri, profesyonellere yönelik,
birbirini izleyen modüller halinde bir eğitim programı
uyguluyoruz.
"Cinsellik" kavramının işlendiği 3 günlük 1. modülümüz,
cinsellik alanında çalışan herkese açık olup, tüm
hekimler, psikologlar, rehber ve danışmanlar,
pedagoglar, sosyal hizmet uzmanları, hemşireler,
öğretmenler ve diğer disiplinlerden kişilerin katılımına
açık. "Cinsel İşlev Bozukluklarının tek tek ele alındığı
6 günlük 2. modülümüze yalnızca klinisyenler
katılabiliyor. "Cinsel Terapi" öğretilen 9 günlük 3.
modülümüze ise yalnızca psikiyatri asistan ve uzmanları
ile klinik deneyimi yeterli psikologlar katılabiliyor. Bu
programın 1. modülünde 4 saat boyunca 'Cinsel
İnanışlarımız' konusunu işliyoruz. Katılımcılardan bu
dersin öncesinde ve sonrasında, tamamı yanlış
cümlelerden oluşan 30 başlıklı bir cinsel inanışlar
listesini " 1 . Hiç katılmıyorum"dan "5.Tamamen
katılıyorum"a kadar değişen beşli bir derecelendirmeyle
doldurmaları istendi. Bu listedeki 24 cümle genel
cinsellikle, 6 cümle ise homofobiyle ilgiliydi. 130 ön
test ve 91 son test sonuçlarını değerlendirdik.
Eğitim öncesinde mit listesini dolduran 130 kişinin,
genel cinsellikle ilgili 24 mite verdiği yanıtların ortalaması
1.6 iken, 6 homofobik mite verdikleri yanıtların
ortalaması 1.9 bulundu; bu iki grup yanlış inanışa
verilen yanıtlar arasındaki fark anlamlıydı. (.000) Cinsel
terapist olmak için ücretli bir eğitim almayı seçen özel
grubumuzun toplumda yaygın olan cinsellikle ilgili yanlış
inanışları pek paylaşmadığını, ama eşcinsellikle ilgili
yanlış inanışlarının görece daha fazla olduğunu
söyleyebiliriz.
Altı homofobik cümle içinde "Eşcinsellik bir psikiyatrik
hastalıktır ve tedavi edilmelidir", üzerinde en az
durulması gereken homofobik inanıştı. Cinsel terapist
olmak isteyen katılımcılarımız, hem psikiyatrik tanı
sınıflamaları konusunda yeterince bilgiliydi, hem de bu
konuda homofobik değildi. Diğer beş homofobik cümle,
'Eşcinsellerin çok fazla psikiyatrik sorunları vardır',
'Cinsel yönelim, istemli bir seçimdir, değiştirilebilir',
'Eşcinsel erkekler arasındaki tek cinsel ilişki, anal
birleşmedir', 'Eşcinseller, uzun süreli ve doyumlu
beraberlikler kuramaz', 'Eşcinsellik doğaya aykırıdır'
yanlış inanışlarının üzerinde ise epey durulması
gerekiyordu.
40 kişilik başka bir psikiyatri asistanları grubuna verilen
farklı bir eğitimde ise, "Eşcinsellik bir psikiyatrik
hastalıktır, tedavi edilmelidir", en çok üzerinde durulması
gereken homofobik yanlış inanış oldu. Her iki grup da
tüm psikiyatrları temsil edemez, ama CETAD eğitimi
katılımcılarının görece daha az homofobik oldukları
düşünülebilir.
Homofobiye karşı eğitimde; temel olarak doğru
bilgilendirme ve normalleştirme yapıyoruz. Bunun için
tersine çevirme, rol oynama, model oluşturma gibi
teknikler kullanıyoruz. Interaktif eğitim modelimizde,
tartıştığımız başlıca 'Homofobik mitler ve gerçekler'
şöyle:
1. Eşcinsellerin cinsel kimlikleri anatomik
cinsiyetlerine uygundur.
2. Eşcinsel yönelim bir psikopatoloji değildir.
Eşcinsellerde daha fazla psikopatoloji olduğuna dair
bir kanıt yoktur.
3. Eşcinsel yönelimli bireylerin psiko-sosyal profili,
en az heteroseksüeller kadar heterojendir.
4. Cinsel yönelim, salt heteroseksüalite ile salt
homoseksüalite arasında bir spektrumdur. Cinsel
kimlikten farklı olarak, yaşam boyunca değişiklik
gösterebilir.
5. Eşcinsel yönelim, keyfi, ahlaki veya istemli bir
seçim değildir. Heteroseksüel yönelimden farksız bir
durumdur.
6. Erkekler arasındaki eşcinsel beraberliklerde,
anal ilişkiden başka cinsel etkinlikler de yer alır. Anal
cinsel birleşme, heteroseksüeller arasında da
uygulanır.
7. Eşcinseller sevgi ve dostluk içeren, uzun süreli
ve doyumlu ilişkiler kurabilirler.
8. Kişilerin cinsel yönelimi, örnek oluşturma veya
rehberlikle, kalıcı ve anlamlı bir biçimde değiştirilemez.
9. Eşcinsellik doğaya aykırı değildir. Birçok hayvan
türünde görülür. Eşcinsellik de tüm insan cinselliği
gibi, doğal olmaktan çok insani bir durumdur.
30 yanlış cinsel inanış için, eğitim öncesinde 130 kişinin
ortalaması 1.8, eğitim sonunda ise 91 kişinin ortalaması
1.2, aradaki fark anlamlı bulundu. (.000) Genel cinsellikle
ilgili 24 yanlış inanış için, eğitim öncesinde 130 kişinin
ortalaması 1.6 eğitim sonrası 91 kişinin ortalaması 1.2,
aradaki fark anlamlı bulundu. (.000) Eşcinsellikle ilgili
6 yanlış inanış için eğitim öncesinde 130 kişinin
ortalaması 1.9, eğitim sonrası 91 kişinin ortalaması
1.2, aradaki fark anlamlı bulundu. (.000) Eğitim
sonrasında mit listesini dolduran 91 kişinin, genel
cinsellikle ilgili 24 mite beşli derecelendirmeyle verdiği
yanıtların ortalaması da, 6 homofobik mite verdikleri
yanıtların ortalaması da 1.2 ve tabii bu iki grup yanlış
inanışların ortalamaları arasındaki fark anlamsız bulundu.
(.096) Genel cinsellikle ilgili ve homofobik mitlerde
eğitim etkinliği aynıydı.
Eşcinsel ve biseksüellerin salt cinsel yönelimleri
nedeniyle karşılaştıkları baskı ve maruz kaldıkları şiddeti 29
doğuran şey homofobi; eşcinsel/biseksüel bireylere
duyulan öfke, nefret, tiksinti tanımlamasının ötesinde,
bu kimliği ötekileştiren her türlü yaklaşımı içerir.
Eşcinsel/biseksüel bireylerin sorunları, eşcinsel
olmalarından değil, eşcinsel/biseksüelliği normalize
edemeyen, ötekileştiren bir sistem içinde yaşıyor
olmalarından kaynaklanır. Cinsellik politikasıyla ilgilenen
herkesin, eşcinsel örgütlerinin ve mesleki derneklerin,
her ortamda, toplumun her kesiminde, eşcinselliğin
"normalleşmesi" için ellerinden gelen her katkıyı
yapmaları gerektiğine inanıyorum.
'Psikiyatr, Cinsel Eğitim, Tedavi ve Araştırma Derneği
(CETAD) Başkanı
 Eşcinselliğin ' t e d a v i s i ' yok a m a
homofobiden kurtulmak mümkün!
Mahmut Şefik Nil*
"Homoseksüalite çok eskiye dayalı bir sorundur ve
hâlâ hakkında birçok görüş ileri sürülmektedir.
Homoseksüalitenin tabiatı hakkında da birçok farklı
görüşler ortaya atılmıştır. Hemen bütün görüşlerde
homoseksüalitenin patolojik bir durum olduğu
konusunda fikir birliği vardır." (1)
Yukarıdaki cümleler Psikiyatrist Prof. Dr. İsmail Çifter'in
1987 yılında yayınlanmış olan "Psikiyatri" adlı kitabından
alınmıştır. Çifter'in bu kitabı, ruh sağlığı alanında eğitim
alan kişilere kaynak olmak üzere yazılmış kitaplardan
30
biridir. Çifter'in, kitabında eşcinselliği eski ve 'hemen
bütün görüşlerde patolojik' (hastalıklı) bir durum
olduğunda ittifak edilen bir sorun olarak ele aldığını
görmekteyiz.
Bilindiği gibi 1973 yılında Amerikan Psikiyatri Derneği
(APA) eşcinselliği ruhsal hastalıklar sınıflamasından
çıkartmıştır. Kitabın yazım tarihi açısından baktığımızda,
APA'nın eşcinselliği bir ruhsal hastalık olarak kategorize
etmeme kararını almasının üzerinden yaklaşık olarak
on yıl geçtiğini, ancak, psikiyatri alanında eğitim alan
öğrencilerin ders ve kaynak kitaplarından biri olan bu
kitapta dilin değişmediğini görebiliriz.
Aynı dönemde yayınlanmış bir diğer kitaptaki ifadeler
Çifter'in cümleleri kadar yumuşak değildir:
"Tiksindirici davranış tedavisi uygulamasında: sapık
davranışları ve eylemleri olan hasta bu sapık doğrultuda
hayallere dalmışken veya hikayeler dinlerken veya
resimlere bakarken veya yaşarken, diğer bir anlatımla
sapık bir uyarıya maruz kalmakta iken tiksindirici uyarı
verilir.
Tiksindirici uyarı: elektrik akımı, pis bir koku, diğer
kişilerin bu sapık eylemi gözetlemekte olması, bileğe
geçirilmiş bir lastik halkanın gerilip bırakılması veya
sapık davranışın yapılması sırasında kusma, yüksekten
düşme, bıçakla kastre (hadım**) edilme tehdidi gibi
tiksindirici veya endişe yaratıcı bir hali hayal etmek
olabilir." (2)
Yukarıda iki paragrafını örnek olarak aldığımız kitap
1986 yılında Nobel Kitabevi tarafından basılmıştır.
Cümleler, bir işkencenin detaylarını değil "sapık" bir
davranış olan eşcinselliğin tedavisine dair "yöntem ve
önerileri" içermektedir. Türkiye'de uzun yıllar
eşcinsellikle ilgili bilimsel kaynakların çoğunda benzer
bir dilin kullanıldığını ve tedaviye yönelik olarak çeşitli
önerilerde bulunulduğunu kaynakları incelediğimizde
kolaylıkla görebiliriz. Ancak, bu yaklaşım ve kullanılan
dilin sadece Türkiye'ye özgü olduğunu söylemek
mümkün değildir. Bu durumun, ruh sağlığı alanındaki
literatürde tarihsel olarak geriye gittiğimizde genel bir
bakış açısı olduğunu görebiliriz.
APA'nın sınıflandırması ve 1994 yılında yayınlanan DSM
IV'de eşcinselliğin bir hastalık olarak yer almamasından
itibaren Türkiye'de de yaklaşım değişmeye ve farklı bir
söylemle ele alınmaya başlanmıştır. Ancak, yaklaşım
değişikliği sürecini takip ettiğimizde geçişlerde
uzmanların da zorlandığını gözlemek mümkündür.
Örneğin Orhan Öztürk'ün "Ruh Sağlığı ve Hastalıklar"
adlı kitabı DSM IV sınıflandırmasına dayanırken,
eşcinsellikle ilgili açıklamalar yapılırken "bilgi verici
olması" açısından bir önceki sınıflandırma referans
gösterilmiştir.
 Ruh sağlığı alanında bireyin kendisinin de memnun olmadığı bir hastalık
olarak algılamanın yaygın olarak sürdüğü fikrindeyim.
dikkatimizi çeken Bizzat görüştüğüm bir psikoterapistin "Gizil
değişimlerden biri de Heteroseksüel" diye bir kavram ileri sürdüğünü görmek
beni hiç şaşırtmamıştı. Kullandığı ilaçların yan etkisi
söylemle ilgili olan
olarak aldığı kilolar nedeniyle kendine olan özgüvenini
değişimdir. Homofobi, cinsel iyice yitiren bir danışana rastlamak ya da aileyi
ayrımcılığın travmatize edici bilgilendirirken "Çocuğunuz yeterince istiyorsa başarırız"
diyerek ailede yeni bir parçalanma ve travmaya neden
etkileri, cinsel yönelim gibi olan uzman cümlelerine tanıklık etmek de beni
kavramlar da eski şaşırtmıyor.

kaynaklarda bulunmamakta,
İleri bir tarihte olacağını düşündüğüm bir diğer gelişme
ancak günümüze doğru de eşcinsel yönelimle ilgili olarak yanlış ve kendi
yaklaşıldıkça önce fantezilerinden hareketle yanıtlar oluşturarak bireylerin
ruh sağlığını tehlikeye atan, travmatize eden uzmanlara
akademisyenlerin
karşı yasal yaptırımlarla ilgili düzenlemelerdir. Henüz
araştırmaları ve doğal olarak bu alanda yasal olarak böyle bir yaptırım imkanı doğmuş
kaynak kitap ve değildir. Ancak, gözden kaçırılmaması gereken,
neredeyse tüm ruh sağlığı alanı hizmetleri, yapılan
yayınlarında, ardından da ruh açıklama ve tedavi girişimleri ile ilgili olarak da yasal
sağlığı alanında çalışanların düzenlemeler bulunmadığıdır.

vakaların analizinde ve
yaklaşımlarında görünür
olmaya başlamıştır.
Bir sürecin içinde olduğumuz oldukça net bir şekilde
ortadadır. Ülkemizde bu konuda yapılmış bir araştırma
var mı bilmiyorum, varsa da ben henüz inceleme imkanı
bulamadığımdan sadece tahmin, tanıklık ve
gözlemlerimden yararlanarak diyebilirim ki klinik
uygulamalarda eşcinselliği tedavi etme iddiasında olan
ruh sağlığı uzmanlarının sayısı azımsanmayacak kadar
yüksektir.
Genel olarak hipnoz, psikoterapi, davranışçı teknikler,
depresyon ve anksiyete üzerinde etkili olan ilaçların
da yardımıyla girişilen bu dönüştürme tedavilerinin
sonuçları ile ilgili bir açıklama da yoktur. Ancak kliniğe
eşcinsel yönelimin değişip değişmeyeceği sorusu ile
gelen anne-babalar ya da doğrudan eşcinsellerin
kendisine sağlıklı ve bilimsel yanıtlar oluşturabilen
uzman sayısı giderek artmakla birlikte henüz azınlıktadır.
Genel olarak bakıldığında eşcinselliği bir yönelim olarak
değil de patolojik bir süreç sonucunda kazanılmış ve
Kanaatimizce, her bireyin doğru ve kaliteli bir ruh sağlığı 31
hizmetinden yararlanma hakkını daha işlevsel
kullanabilmesinin yolu uzmanların kendilerini
sorgulayarak geliştirmeleri ve ruh sağlığı hizmetlerinden
yararlanma olasılığı bulunan her kişinin doğru
bilgilendirilmesinden geçiyor. Bu süreçte gönüllü
uzmanlarca oluşturulan girişimler ivmeyi artırıcı olmakla
birlikte ruh sağlığı uzmanlarınca kurulmuş olan oda ve
sivil toplum örgütlerine de çok fazla iş düşüyor. Özellikle
yazılı-görsel basın yayın organlarında çıkan ayrımcı ve
insanların ruh sağlığını tehdit eden, yanlış bilgilendiren
açıklamalara ve devlet eliyle gerçekleştirilen yasal
olmayan müdahalelere karşı bir araya gelinmesi de
öncelikli konulardan biri olarak görünüyor.
*Psikolog
**Parantez içindeki ifade bana aittir.
(1). Psikiyatri, Prof. Dr. İsmail Çifter, Şenal Basım Yayın
Co. Ltd., Ankara, 1987
(2). Psikiyatrik Bozukluklar ve Tedavileri, Doç. Dr. Oğuz
Arkonaç, Nobel Tıp Kitabevi, İstanbul, 1986

Uzatılan bütün mikrofonlara "Eşcinsel
değilim" diye feryat figan eden Tarkan,
Bulgaristan'da yayınlanan 'Eva' adlı dergiye
verdiği röportajda hakarete varan
açıklamalar yaptı. Birkaç yıl önce basına da
yansıyan 'plaj hatırası1 fotoğraflarıyla
"görünen köy kılavuz istemez" dedirten ve
sonrasında kameraların karşısına çıkıp
"Yaşadıklarım kimseyi ilgilendirmez"
sözleriyle takdirimizi kazanan Tarkan, yıllar
sonra bakın neye dönüştü: "Arkadaşlarla
birlikte bir çıplaklar plajına gittik. Aramızda
kızlar da vardı, ancak, onlar karenin dışında
kaldı. Herhalde Türkiye'de böyle şeylerden
32 hoşlanırlar, bilmem. Resimler yayınlandıktan
sonra hemen basın toplantısı düzenleyip
'Tamam, homoseksüelim, madem ki böyle
hoşunuza gidiyor' dedim." İlginç, değil mi?
Ama Tarkan bununla kalmadı, korkusunu
dindirmek için daha ilginç özlü sözler sarf
etti. "Homoseksüeller, çocuklukta
yaşadıkları sorunlar yüzünden öyleler ama
bu insanlar psikanalizle kendilerini
düzeltebilirler" gibi hakarete varan
açıklamalar yaptı. On yılı aşkın bir süredir
özgüveni gasp edilmiş eşcinsellerin kendileri
ile barışmaları ve özgüvenlerini geri
kazanmaları için mücadele eden Kaos GL
Derneği olarak Tarkan'ın bu sözlerini
kınıyoruz!
Tarkan eşcinsel olmayabilir. Eşcinsel olsa
bile 'açılmak' zorunda değil. Ama
eşcinselliğe dair bir türlü kurtulamadığı
homofobisiyle binlerce eşcinsele dil
uzatması da gerekmiyor. Çok mu zor "Ben
eşcinsel değilim, ama eşcinsel kadın ve
erkekler de kendi cinsel yönelimlerini
özgürce ve inkar etmek zorunda kalmadan
yaşayabilmeler" demek? Ya da ne kadar
imkansız olabilir ki "Psikanalizle
düzelebilirler" gibi talihsiz bir sözün ağzından
çıkmasını engellemek?
Kaos GL
"Oynama şıkıdım
şıkıdım..."
Kürşad Kahramanoğlu
İngilizcede 'outing' yani, 'ifşa etmek' diye tercüme
edebileceğimiz kavram en çok eşcinsellik için kullanılır.
'Out' yani dışarı kelimesinden üretilen 'outing' fiili, yani
'dışarı çıkarma-ifşa etme' yine İngilizcedeki 'closet'
yani 'dolap' kelimesi ile bağlantılıdır. Gizli eşcinsellerin
dolapta, karanlıkta saklandıkları veya saklanmaya
zorlandıkları metaforu kabul edilir ve kendini deklare
eden veya başkaları tarafından eşcinselliği ilan edilen
insanların 'out' oldukları, yani artık cinselliklerinin
gizliliklerinin kalmadığı ifade edilir. Ben tutarsa 'açık'
kelimesinin 'out'un Türkçe karşılığı olabileceğini
düşünüyorum. Mesela bu şöyle kullanılmalı: "Tarkan
eşcinsel ama açık değil". Sakın yanlış anlaşılmasın bu
bir örnek, ben şahsen Tarkan'ı tanımam, hiç
karşılaşmadık, sadece Londra'da binlerce Kıbrıslıtürk
kız çocuğun çığlık çığlığa bağırdığı bir konserine
götürülmüştüm. Tarkan'ın cinselliği hakkında birinci
elden hiçbir bilgim yok. Ne var ki bu konu gündemden
düşmüyor.
Dünyada bir insanı açığa çıkartma konusunda dört
ana yaklaşım mevcut:
1. Cinsellik çok kişiye özel bir şeydir ve ifşa edildiğinde,
özellikle az gelişmiş toplumlarda bireyin ödeyeceği
bedel ağırdır. Bu nedenlerle bir insanın eşcinselliğinin,
özellikle de diğer şahıslar tarafından açıklanması doğru
değildir.
2. Dünyamız değişmektedir, birçok ülkede eşcinsellik
suç olmaktan çıktığı gibi artık kabul de görmektedir.
Hatta aynı cinsten evlilik mümkün olduğu gibi artık
'eşcinsel kamuoyu', 'eşcinsel oy potansiyeli', 'pembe
ekonomik güç' gibi kavramlar da gelişmektedir.
Öyleyse bir insanın eşcinselliğini deklare etmekte bir
sakınca yoktur.
3. İkinci şıkta belirtilen değişim ancak topluma yön
veren ve kamuoyu yaratabilen liderlerin çabaları ile
mümkündür. Eğer bu insanlar eşcinsel iseler ve yazımın
başında belirttiğim dolabın karanlık bir köşesinde
oturuyorlarsa, özellikle de gerek ifşa edilmek korkusu
gerekse de cinsellik konusundaki cahillikleri yüzünden,
veya ticari hesaplar nedeniyle korkup susuyor veya
abuk sabuk şeyler söylüyorlarsa, o zaman bu insanların
açığa çıkarılmaları caizdir.
4. Dördüncü yaklaşım ise aslında yaklaşım bile değil
sadece bu konuları yok saymaktır. Bugün ülkemizde
özellikle sağın ama solun da, hükümetin ve
parlamentonun da, entelektüellerin ve sanatçıların da
yaptığı budur.
Varlığını, hele de içimizde olduğunu kabul etmezsek
yok demektir yaklaşımı şarklı olmanın en kınanacak
özelliğidir! Yok saydığımız için hasıraltı edilen 'öteki
cinsellik'e karşı ayrımcılık yapmak ise yüz kızartıcı bir
insanlık suçudur.
Ünlü sanatçılar ve açıklık:
Örnekler çok ama ben bu yazımın çerçevesi içinde
eşcinselliklerinin açığa çıkarılması veya çıkması ile
yüzleşmiş iki örnek vermek istiyorum:
1) Sir Elton Hercules John:
Kısaca hepimizin Elton John olarak tanıdığı, 250
milyondan fazla plak satmış, ülkesinin devlet başkanı
Kraliçe Elizabeth tarafından 1998 yılında asilleştirilmiş,
VVatford Futbol Kulübü başkanlığı ve sahipliğini yapmış,
dünyanın yardım kuruluşlarına en çok destek veren
sanatçılarından biri olmuş, sadece ülkesinin değil
bütün dünyanın tanıdığı ünlü ve tüm zamanların en
başarılı müzisyenlerden biri. 1947 doğumlu olan
Elton'un eşcinsel olduğu özellikle de eşcinsel
çevrelerde ta baştan beri biliniyordu. Gerek kendiyle
verdiği mücadele gerekse de sadece plak satışlarında
gözü olan çevresindekilerin telkin ve baskıları ile
başlarda hep saklanan, açık olamayan Elton, ilk defa
1976'da 'Rolling Stone' dergisine verdiği söyleşide
biseksüel' olduğunu kabul etmişti. Ne var ki ticari
plak dünyası ile 70'li ve 8o'li yıllardaki tutucu Thatcher
İngilteresi, Elton John'u 1984'te hem de Sevgililer
Günü'nde Renate Blauel adlı bir Alman kadın ile nikah
masasında gördü. 4 yıl sürdürmeye çalıştığı evliliğinin
arkasından biseksüel filan değil gey olduğunu açıklayan
Elton boşanıp 1993'te tanıştığı sevgilisi David Furnish'le
21 Aralık 2005'te evlendi. Elton John, dünyanın en
ünlü ve başarılı sanatçılarından biri olmayı, kendisiyle
barışık ve mutlu bir şekilde eşi ile birlikte yaşamayı
sürdürüyor. Tam bir megastar!
2) Jason Sean Donovan:
1968 doğumlu Jason Donovan, her ne kadar Elton
kadar şöhretli değilse de, plakları 30 milyondan fazla
satmış bir şarkıcıydı ve başarılı bir aktör olmaya adaydı.
Daha 11 yaşında Avustralya televizyonunda bir dizide
rol almış, 1986 yılında Kylie Minogue'un sevgilisi Scott
rolü ile 'Neighbours' dizisinde ünlenmişti. 1992'de
İngiltere ve Avustralya'daki gey toplumu içinde eşcinsel
olduğu dedikoduları ayyuka çıkmıştı. Devrin radikal
mizah dergisi 'The Face', saç rengiyle dalga geçen
bir yazı yayınlayınca çok kızmıştı Jason. Saçının, limon
suyuyla biraz rengi açılmıştı o kadar, yoksa o
gençliğinde sörf yapan hakiki bir erkekti ve ona gey
demek bir hakaretti! 'The Face' dergisini mahkemeye
verdi, şöhretin ve paranın bulabileceği en pahalı
avukatlarla mahkemeyi kazandı. Dergi Jason'a ödediği
tazminattan sonra iflas edip kapandı. Jason yıllarını
ciddi uyuşturucu sorunlarıyla ve homofobik olmadığını
ispatlamaya çalışarak geçirdi. Bu arada geyliğini
tedavi(!) ettirmeye çalıştığı haberleri bütün gey
dünyasında dolaştı. Jason Donovan bugünlerde ucuz
barlarda şovlara çıkarak para kazanmaya çalışıyor!
Tarkan'cığıma
Tarkan'cığım, her ne kadar yüz yüze tanışmadık ise
de ben seni çok sever ve beğenirim. 1994 yılının
yazında tatil için geldiğim Bodrum'daki barlarda yerli
yabancı herkesin 'Oynama şıkıdım şıkıdım' ile
eğlendiğini gördüğümden beri birçok yerde karşıma
çıktın. İnsan hakları savaşları için turladığım Latin
Amerika ülkelerinde Türk olduğumu öğrenen insanlar
Tarkan'ı tanıyıp tanımadığımı sordular. Genellikle
dışarıya kapalı Küba'da bile gittiğim diskotekte yegane
duyulan Türk müziği senin sesinden geliyordu.
Plaklarını alırım, şarkılarını dinlerim, cinselliğin bu
bağlamda beni ilgilendirmiyor ama biliyorum ki senin
gey olduğunu iddia eden resimler Türk medyasında
çıktığı zaman bunlara verdiğin cevaplar cinselliği ile
boğuşan binlerce Türk gencine cesaret ve umut
vermişti. Ardından dalga geçer gibi koluna takıp
herkese sergilediğin kız arkadaşın bu senin
33
cesaretinle güçlenen genç insanları yıktı.
Bilmem biliyor musun, ülkemizde gençler arasında
intihar nedenlerinin başında cinsellik sorunları geliyor.
Eğer geysen lütfen açıkla, değilsen bilmediğin
konularda niye konuşuyorsun? Geysen ve kendinle
barışık yaşayamıyorsan hiç olmazsa abuk sabuk
konuşma ve eğer çevrende "Geyliğini tedavi ederiz"
diyenler varsa onlara inanma, bu ne mümkündür ne
de gerekli. Bulgaristan konserinden sonra söylediklerin
ve sergilediğin saldırganlık, bilimsel gerçeklerden çok
sanki kendi boğuştuğun iblisleri yansıtıyormuş izlenimi
veriyor.
Seni seven, beğenen, biraz da bu işlerden anlayan bir
abin olarak verdiğim iki örneği aklında tutmanı ve daha
nice milyonlar satan plağa imza atmanı dilerim.
Bu yazı 6 Ağustos 2006 tarihli Birgün gazetesinde
yayınlanmıştır.
 Homofobi-Ataerki-Siddet
"Bursa'daki yürüyüşü engelleyenlerin futbol
taraftarı olması tesadüf müdür sizce? Futbol
endüstrisi öyle bir boyuta geldi ki, bazı futbol
takımları büyük çaptaki fabrikaların
yapamadıkları ciroları yapıyor. Futbol
yoluyla sınıfsal olarak ezilmiş erkeklerin
erkeklikleri kışkırtılıp sisteme cengaver
olarak geri dönmeleri sağlanıyor."
Yasemin Öz
Bursa'da 6 Ağustos günü yapılması planlanan Cinsel
34 Yönelime Yönelik Ayrımcılığa Karşı Buluşma yürüyüşü
öncesi, Bursa Spor taraftarlarının üye olduğu bir
internet sitesinde yürüyüşün engellenmesi planları
konuşuldu ve yürüyüşün olacağı gün de Bursa Spor
taraftarlarının saldırılarından yürüyüşe katılanları
koruyamayacağını söyleyen güvenlik güçleri, güvenlik(!)
gerekçesiyle yürüyüşü engelledi.
Sınır ötesi harekat yapacak kadar donanıma sahip
Türkiye Cumhuriyeti devleti, yürüyüş yapmak isteyen
bireyleri taraftarlardan koruyamayacak kadar aciz
midir gerçekten, bilemiyoruz. Ya da güvenlik
sağlamanın yolu saldırganı değil mağduru engellemek
midir? Var olma amaçları güvenliği sağlamak olan
güvenlik güçleri bile Anayasa ile teminat altına alınan
en temel hakların kullanımını sağlayamayacak ise bunu
hangi makam yapacaktır? Neyse, soru sormanın pek
de anlamı yok, cevabını alamayacağız nasıl olsa. Eğer
bu haklar bir avuç "ibnenin-dönmenin" (kadın
eşcinseller kadın olduklarından bahisleri gereksiz)
hakkı ise bunları görmezden gelebiliriz!
Bursa Spor Esnaf ve Sanatkarlar Derneği Başkanı
Fevzinur Dündar yürüyüş öncesi eşcinselleri Osmanlı
payitahtı ve evliyalar şehri Bursa'da yürütmeyeceklerini,
yürürlerse onları linç edeceklerini açık bir şekilde beyan
etti. Bu satırları okuyan ve Kaos GL Dergisi'nin bir
önceki sayısını genel ahlaka aykırı bularak toplatma
kararı alan sayın savcıları, bu yazıyı bir suç duyurusu
kabul ederek, henüz hakkında soruşturma başlatılmadı
ise Fevzinur Dündar hakkında, Türk Ceza Yasası'nın
tehdit suçunu düzenleyen 106., hakaret suçunu
düzenleyen 125., suç işlemeye tahriki düzenleyen 214.
ve halkı kin ve düşmanlığa tahrik veya aşağılama
suçunu düzenleyen 216. maddeleri uyarınca
soruşturma başlatmaya davet ediyorum. Eğer
soruşturma başlatılmış ise de soruşturmanın bu
maddeler kapsamında yürütülmesini talep ediyorum.
Umarım içeriğinin ne olduğunun yasal bir tanımı
yapılmayan ve hatta yeni Türk Ceza Yasası ve Basın
Yasası'nda kullanımı terk edilen genel ahlakı korumaya
gösterilen duyarlılık, Anayasa ile teminat altına alınmış
temel hak ve özgürlükleri 06.08.2006 tarihinde Bursa'da
ihlal edilen LGBTT bireyler konusunda da gösterilir.
Ve hatta umarım yürüyüşün gerçekleşmesi için
görevlerini gerçek anlamda ifa etmeyen güvenlik güçleri
ile, Fevzinur Dündar ile birlikte hareket eden Bursa
Spor taraftarları hakkında da soruşturma başlatılır da
bu yazı olmayacak dua muamelesi görmez.
Homofobi, yani eşcinsellik düşmanlığı ataerkil sistemi
oluşturan ana ayaklardan hiç kuşkusuz biridir. Ataerki,
erkeklerin kadınlara tahakküm etmesi amacıyla doğmuş
ise de günümüzde ataerkiden arınmış bir ilişki biçimini
yeryüzünün hemen hiçbir yerinde görmek mümkün
değildir. Ataerki, erkeklerin kendileri dışındaki her şey
üzerinde tahakküm kurması şeklinde sonsuz tezahür
yaratmıştır. Ataerkinin ilk tehdidi kadınlara ve farklı
cinsel yönelimlere yöneliktir. Kadınlar erkeklerin
hizmetkarları gibi görülürken, toplumsal erkekliği
bünyesinde barındıramayan, reddeden farklı cinsel
yönelimler de erkekliğe bir tehdit olarak algılanıp
cezalandırılır. Ataerki günümüzde, erkeğin kadın
üzerindeki tahakkümü, kadının her türlü ev içi ve cinsel
hizmette kullanılması, kadın bedeni üzerindeki söz
sahipliği, namus bekçiliği ile sınırlı bir tanımı çoktan
aşmıştır. Ataerki eşcinsel düşmanıdır, ataerki ırkçıdır,
kendi ırkından olmayan erkeklere düşmandır, kendi
sınıfından olmayan erkeklere düşmandır, kadınlar
üzerinde kurduğu kölelik ilişkisini ekonomik yolla diğer
erkekler üzerinde de kurar, kendisi gibi düşünmeyeni
yok eder, doğaya düşmandır, tüm canlıların nükleer
tehdididir. Ataerki yalnız kadınlara değil farklı cinsel
yönelimlere ve hatta erkeklere karşı da bir tehdit iken,
gerçekte gezegen nüfusunda pek az insanın çıkarına
hizmet eden ataerkiye karşı tüm ezilenlerin ve özgürlük
hareketlerinin birleşip bu azınlıktan nasıl olup da
kurtulamadığını merak eder dururuz değil mi? Oysa
böyle bir durum gerçekleşmez çünkü ataerki tüm
ilişkilere sızmıştır ve her yerde kendini başka biçimde
üretmekte ve sonsuzluğunu garantilemeye
çalışmaktadır. Ataerkiden bir şekilde ezilen bir birey,
başka bir biçimde çıkar sağlamakta ve onun taşıyıcısı
olmaya devam etmektedir.
Ataerkinin bu kadar tahakküm kurabilmesinin ana
nedenlerinden biri de savaş kültürüdür ve binlerce
yıllık insanlık tarihi boyunca en özenle korunan kültür
belki de savaş kültürüdür. Bu savaş kültürü tüm ilişki
biçimlerine sızmıştır. Aile, eğitim, ordu, din, devlet
aracılığıyla öğrendiğimiz şiddet biçimleri artık herkesin
biraz kanıksadığı, herkesin biraz uygulayıcısı olduğu
bir hal almıştır. En birincil kişisel ilişkilerden en uzaktaki
kurumsal ilişkilere kadar şiddet her yerde boy
göstermektedir ve meşrudur. Ataerkinin beslendiği
bu savaş kültürünün yansımalarını görmek için yok
saydığımız orta yoğunluktaki iç savaşa veya
ortadoğudaki savaşlara kadar gitmek gerekmez.
Herhangi bir aile içindeki eşlerin birbiriyle ve çocuklarla
kurdukları ilişkilere veya herhangi bir futbol maçındaki
taraftar davranışlarına bakmak yeterli olur. Her yerde
bu savaş kültürünün izlerini görebiliriz eğer bakmaya
başlarsak. Keza, Türkiye özelinde savaşmak öylesine
ayrı bir öneme sahiptir ki, üniversiteye gelene kadar
sürekli bize öğretilen tarihimiz savaşlar tarihidir ve
atalarımızın savaşmak dışında kültürel anlamda ne
yaptıkları hakkında hemen hiç bilgimiz yoktur. Biraz
mimariye dair fikrimiz vardır, neyse ki bunca savaş ve
yıkıma karşın bir kısmı ayakta kalmıştır. Atalarımızın
edebiyat, müzik, resim ve heykel (zaten günah) gibi
kültürel alanlarda ne yaptığını pek bilmediğimiz gibi
dünyaca ünlü tasavvuf felsefesine dair de pek bir şey
öğrenmeden bitiririz okulları. Çünkü düşünmemiz
gerekmez, önemli olan kaç savaşta ne kahramanlıklar
yapıldığının öğrenilmesidir, temel kültürümüz savaştır,
savaşmayı öğrensek yeter. Zaten kaçınılmaz olarak
her Türk asker yani erkek doğar, savaş kültürü Türklükle
özdeşleşecek kadar bizi yansıtır. Bir yanıyla da orduya
yalnızca heteroseksüel erkekler kabul edildiğinden
Türklük kavramı kadınları ve farklı cinsel yönelimleri
baştan dışarıda bırakır. Durum böyle olunca da spor
karşılaşmalarına cenge gider gibi gideriz, sporseverler(!)
askeri kıta mantığıyla örgütlenir ve bu gönüllü erkeklik
kıtaları toplumsal erkekliğe karşı gelen farklı cinsel
yönelimler sokağa çıkmak isterse, onlara karşı vazife
başında erkeklik görevlerini gönüllü olarak yerine
getirirler.
Toplumsal erkeklik kadınların kamusal alana
çıkmasından hoşlanmaz. Kadınlar başka erkekler
tarafından fethi mümkün namus tarlaları olduklarından,
kadın bedeni de vatan toprağı gibi düşman ayağının
basamayacağı bir yerde, dikenli tellerin gerisinde
bulunmalıdır. Toplumsal erkeklik, doğuştan bu vasfa
sahip oldukları halde bunu utanmazca reddeden farklı
cinsel yönelimden gelen insanların da kendisini
soytarıya çevirip sokakta dolaşmasına izin vermez.
Bütün alanların tek hakimi kendisi olmalıdır,
kendisinden başka olanın varlığına izin vermez, onun
kendisiyle aynı sokakta yürümesine tahammül edemez.
Bin türlü konuda çatışan erkeklerimiz konu kadınlar,
35
eşcinsellik, namus ve vatan savunması olduğunda tek
yürek olurlar.
Bursa'daki yürüyüşü engelleyenlerin futbol taraftarı
olması tesadüf müdür sizce? Futbol endüstrisi öyle
bir boyuta geldi ki, bazı futbol takımları büyük çaptaki
fabrikaların yapamadıkları ciroları yapıyor. Futbol
yoluyla sınıfsal olarak ezilmiş erkeklerin erkeklikleri
kışkırtılıp sisteme cengaver olarak geri dönmeleri
sağlanıyor. Aşağılanmışlıklarının, başarısızlıklarının,
dünyanın hakimi olacaklarını sanıp bir gün
olamayacaklarını öğrenmenin acısını futbol yoluyla
çıkarıyor, savaşma güdülerinin tatminini futbol yoluyla
sağlıyorlar. Böylece hem sağlam birer ataerki savunusu
oluyorlar hem de sistemi futbol endüstrisi yoluyla
besliyorlar. Bu arada uyuşturuluyor olmaları, kendi
hayatlarını dahi sorgulamıyor olmaları da cabası.
Futbolun yükselen trend olması tesadüf mü gerçekten?
Yoksa erkekliği beslerken erkekleri uyuşturmanın bir
yolu mu? Bu uyuşturulmuş ve şiddetleri kışkırtılmış
erkeklerin farklı cinsel yönelimdeki insanların
yürüyüşünü engellemesi, onları linç etmesi için ilave
bir telkine gerek var mı?
Ataerki ve futbol bütün şiddetiyle homofobinin
hizmetinde.
 Eşcinsellere Yönelik
Sosyal Hizmetler
Sema Buz
Eşcinseller, her birey veya çiftin yaşayabileceği genel
sorunların yanı sıra, eşcinsel olmalarından kaynaklı ek
güçlüklerle de karşılaşabilmektedirler. Eşcinsellerin
mali sorunlar, iş-ev dengesini kurmadaki sıkıntılar,
eşler arasındaki iletişim problemleri gibi genel
sorunlarının yanı sıra açılma (coming out) ile ilgili
sorunlar, eşcinsel aileler için yasal danışmanlık ihtiyacı,
çocuk vesayeti gibi konularda da özel gereksinimleri
bulunmaktadır.
Eşcinseller reddedilme, yanlış anlaşılma, baskı ve
kınama ile karşılaşabilirler. Bu durum barınma, istihdam,
sağlık bakımı, sosyal hizmetlere ulaşımlarını engelleyen
bir ayrımcılık yaratmaktadır. Toplumlardaki
heteroseksist anlayışın genel kabul görmesi ve
homofobik tutumların güçlü olması, eşcinsellerin
giderek toplumdan izolasyonunu beraberinde
getirmektedir. Bu anlamda eşcinsellere yönelik sosyal
hizmet uygulamaları birey düzeyinden politika düzeyine
kadar pek çok alanda paralel yürütülmesi gereken bir
nitelik taşımaktadır. Burada eşcinsel bireyin yaşadığı
sorunun çözülmesi yönünde bireye yönelik danışmanlık
yapmadan başlayarak, eşcinsellere ya da yaşadıkları
36
sorunlara ilişkin destek grupları oluşturma ve
eşcinsellerle ilgili politikaları etkileme ve değiştirme
yönünde savunuculuk yapmaya kadar çoklu
müdahaleyi bir arada uygulama gereksinimi ortaya
çıkmaktadır.
Eşcinsellere yönelik yürütülen sosyal hizmet
çalışmalarında vurgu yapılan iki temel nokta
bulunmaktadır:
1. Uygulamacının (sosyal hizmet uzmanının)
eşcinsellere yönelik tutum ve becerilerinin farkında
olması ve kendi homofobisiyle yüzleşmesi,
2. Kurumların eşcinsellere sağladığı hizmetler ile ilgili
düzenlemeler.
Bu iki konu çok önemlidir. İlk maddeyle ilgili olarak
sosyal hizmet uzmanlarının cinsiyet rolleri, önyargıları,
kabulleri, eşcinsellikle ilgili kendi duygu, düşünce,
tutum ve sosyal hizmet değerleriyle yüzleşmesi
gerekmektedir. Homofobik tutumların farkına varmadan
ve bunu düzeltmeden sağlıklı bir yardım ilişkisinin
kurulması mümkün değildir. Bunu yapma yönünde
eşcinsellerle çalışacak sosyal hizmet uzmanlarının
öncelikle eşcinsel yaşam hakkında bilgi edinme ve
anlayış geliştirme ihtiyaçları vardır.
İkinci maddeyle ilgili olarak eşcinsellere yönelik sosyal
hizmet kurumlarının verecekleri hizmetler konusu çok
önemlidir. Bazı hizmetlerin var olan sosyal hizmet
kurumları çerçevesinde verilmesi mümkün iken, bazıları
için ayrı hizmet düzenlemeleri yapılması
düşünülmektedir. Aslında buradaki temel tartışma,
var olan sosyal hizmet kurumları işleyişine eşcinsellere
yönelik hizmetleri de yerleştirme noktasındadır, "ve
eşcinseller" vurgusu yerine "eşcinseller bizzat ana
hizmet akışı içinde" olmalıdırlar.
Sosyal hizmet eğitimi açısından bakıldığında yurt
dışında da Türkiye'de de eşcinsellikle ilgili eğitim
içeriğinde çok az bilgi verildiği görülmektedir. Aslında
bu tüm sosyal alanla ilgili okul ve meslekler için
geçerlidir. Bundan korkmamak gerekir. Eşcinseller
konusunda profesyoneller arasında bile
büyük bir inkarın olduğu görülmektedir.
Bununla başetmenin en iyi yolu
eşcinsellerin algı, ilgi ve deneyimlerini
öğrenmeye çalışmaktır. Bu alanda sosyal
hizmet eğiticileri; danışmanları, öğrencileri
ve uygulamacıları homofobik olmayan bir
perspektifle eğitmelidir.
Sosyal hizmet uzmanlarının eşcinseller konusunda
bilgi eksiğini tamamlamasının ardından eşcinsellere
yönelik toplumda var olan kaynakların yanı sıra olası
kaynaklar ve gerektiğinde havale edebilecekleri
sistemleri öğrenmeleri gerekir. Sosyal hizmet uzmanları,
eşcinsellerin karşılaştığı özel sorunlar hakkında diğer
grupları eğitebilirler. Sosyal hizmet uzmanları eşcinsel
hakları için savunuculuk yaparlar. Sosyal hizmet
kurumlarının ayrımcı olmaması için yüzleştirme, eğitim,
ihtiyaç duyulan hizmeti sağlama yönünde baskı
uygulayabilirler. Türkiye'de eşcinsellerin toplumda
kabul görmesi, onlara yönelik sosyal hizmetlerin
planlanması, kuruluşları ve politikaları bu açıdan
güçlendirmek, yeni bir aile türü oluşturduğu kabul
edilen eşcinsel çiftlerin yasal hakları, evlat edinme ve
diğer sosyal haklarını hayata geçirme konusunda
farkındalığın artmasına ve tüm bunlara yönelik kapsamlı
düzenlemelere ihtiyaç bulunmaktadır. Bunları yaparken
homofobik olmadan, bireyi güçlendirme amacı
taşıyarak ve haklar perspektifine dayalı bir bakış açısı
oluşturabilmek büyük önem taşımaktadır.
Kaynakça:
SHERNOFF, Michael J. "Family Therapy for Lesbian and Gay
Clients" Social Work, V.29, No.4, July/August 1984
SHEAFER, W. Bradford ve HORESHI, R. Charles. "Techniques and
Guidelines for Social Work Practice" Sixth Edition, Allyn Bacon
Publishing, 2002
ZASTROVV, Charles ve Karen KIRST-ASHMAN. Understanding
Behavior and the Social Environment. Nelson-Hall Publishers,
Chicago 1990
Çalışma Hayatında
Eşcinsellik
Oya Aydın*
Eşcinselliğin görünmezliği çalışma yaşamında başat bir olgu
olma özelliğini sürdürür; zira görünürlük çoğunlukla çalışma
hayatını sona erdirir.
Çalışma yaşamını düzenleyen temel yasalarda durum
görmezden gelinmektedir. Sosyal Sigortalar Yasası, 1
Temmuz 2007'de yürürlüğe girmesi beklenen yeni Sosyal
Güvenlik Yasası, Sendikalar Yasası ve 4857 sayılı İş Yasası
bu konuda olumlu ya da olumsuz herhangi bir kurala yer
vermemiştir.
İş Yasası 2003 yılında yürürlüğe giren yeni bir düzenleme
olmasına karşın bu konudaki suskunluğunu korudu. Kadınlara
ancak,
yönelik cinsel taciz özel olarak düzenlendi;
cinsel yönelim ayrımcılığı, Ceza
Yasası'na konulmadığı gibi, İş
Yasası'na da konulmadı. Üstelik
Avrupa Birliği çalışma yaşamı
konusunda ayrımcılığı, özellikle cinsel
yönelim ayrımcılığını önleme
yönündeki politikalarının gereğinin
yapılmasını Türkiye'den beklerken.
Bu renk vermeyen görünmezliğin gerisinde, egemen
erkekliğin çırılçıplak, fütursuz sergilenişi vardır. İşçi imgesi,
sert yumruğu sıkılı bir erkektir hâlâ. İş yerlerinin en popüler
fıkraları, eşcinselleri, onların deyişiyle "ibneleri" konu edinen
fıkralardır. Eşcinsellerin de geçinmek ve dolayısıyla çalışmak
zorunluluğu, işyerlerinde yaygın eşcinsel varlığı anlamına
gelmektedir. Peki bu tarz egemen erkeklik karşısında,
eşcinseller çalışma yaşamında nelerle karşılaşmaktadırlar?
Suskunluk bu alanda da devam etmektedir. Elbette en
önemli deneyim, elden geldiğince cinsel yöneliminin açığa
çıkmasını engelleme. Açığa çıktığında çoğu zaman
kendiliğinden, hiçbir tazminat ve benzeri hak talep etmeden
iş yerini terk veya işten çıkarılma durumunda, bunu sessizce
kabullenme ve hak arama yoluna gitmeme.
Bu deneyimden ötürü, eşcinsellik nedeniyle yapılan ayrımcılık
kolay kolay hukuksal sürece ulaşamaz. Bu nedenle
mahkemelerin konuya ilişkin genel bir tutumundan söz
edecek veriye henüz sahip değiliz. Birkaç ay önce basına
yansıyan bir olayda, eşcinsel bir işçinin iş akdinin feshi kararı
tartışmasında, işverenin, işçiyi eşcinsel olduğu için değil,
aynı işyerinde çalışan sevgilisiyle ilişkisini iş düzenini bozacak
biçimde yansıtmasından dolayı işine son verdiği
savunmasının mahkemece kabulü, aynı zamanda eşcinsel
olmanın işten haklı çıkarma sebebi sayılmadığı biçiminde
yorumlandı. Bu olumlu örneğin, cinsel yönelimi nedeniyle
iş akdine son verilen işçilere, hak arama yoluna başvurma
konusunda cesaret vereceği düşünülebilir.
Kamu görevlileri ile ilgili durum da eşcinselliğin gizlenmesi
ve hak aramama tutumu yönünden özel sektörden pek farklı
sayılmaz. Ancak, kamu görevlileri ile ilgili hukuksal
düzenlemelerde eşcinsellik pek çok kurumun disiplin
yönetmeliğinde ahlaka aykırılık olgusu çerçevesinde
değerlendirilir. Bazı disiplin yönetmeliklerinde, eşcinsellik
normal dışı, ahlaki olmayan olarak görülmekte ve yaptırımı
meslekten çıkarma biçiminde gerçekleşmektedir.
Milli Eğitim Bakanlığı İlk ve Orta Tedrisat Muallimlerinin Terfi
ve Tecziyeleri Hakkında Kanun'un 27. maddesinde, yaptırımı
meslekten çıkarma olarak düzenlenen "gerek talebeye karşı
gerekse hariçte muallimlik sıfatı ile telif edilmeyen iffetsizliği
sabit olan" düzenlemenin, "hariçte muallimlik sıfatı ile telif
edilmeyen iffetsizlik" ibaresi, eşcinsel olduğu söylenen ya
da bir biçimde böyle olduğundan şüphe edilen tüm
öğretmenlere istisnasız uygulanmaktadır. Meslekten çıkarılan
bu öğretmenlerden açtığı davayı kazanan yoktur. Oysa bu
düzenleme Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin 8.
maddesinde düzenlenen özel yaşam hakkına doğrudan
müdahale sayılır. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi benzer
durumlarda verdiği kararlarda, cinsel hayata, ancak kamu
37
düzeni ve korunan diğer menfaatlerle uyuşmazlık halinde
müdahale edilebileceğini kabul etmektedir. Bu durumlar da,
kişilerin istismarı ve özellikle çocuklara yönelik istismar
durumu ile silahlı kuvvetlerde düzenin sağlanması açısından
getirilen sınırlamalardır. Ancak, kişinin cinsel eğilim nedeniyle
idari görevlerden alınması, mahkeme tarafından ilgilinin özel
hayatına dokunur nitelikte bulunmuştur. (Örneğin, 27.9.1999
tarihli Lusting - Pream et Beckett, Smith et Grady/ Birleşik
Krallık)
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Anayasa'nın 90. maddesi
gereği, iç hukukta, yasalara öncelikle uygulanacağından,
cinsel yönelimi nedeniyle ayrımcılığa uğrayanlar bu
sözleşmenin 8. maddesine dayanarak hak arayabilirler. Her
ne kadar Anayasa'da açıkça cinsel yönelim ayrımcılığına
karşı bir madde bulunmasa da, Anayasa'nın 10. maddesinde
düzenlenen eşitlik ilkesi de, ayrımcılık durumunda ileri
sürülebilecek bir kuraldır.
Avrupa Birliği'nin 1997 Amsterdam Anlaşması çerçevesinde
çıkardığı ayrımcılığa karşı direktiflerden birisi, cinsel yönelim
ayrımcılığı konusundadır. Üye ülkeler ve aday ülkelerin
istihdamda her türlü ayrımcılığa karşı tedbir almaları
gerekmektedir. Bu direktiflerin, Türkiye hukukuna somut
olarak yansıması, eşcinselliği yaptırıma bağlayan
düzenlemeleri etkisiz kılacağı gibi, ayrımcılığa uğrayan
eşcinsellerin, sessizliklerini bozarak hak arama mücadelesine
de destek verecektir.
*Avukat
 "ne yanlış ne de yalnızsınız!"
Yeşim Başaran
"Kendi var oluşumuzu gerçekleştirmememiz için yüzde 23'ümüze
fiziksel şiddet, yüzde 87' imiz ise sözlü saldırı, yok sayma, dışlama,
ilişkinin kesilmesi gibi sosyal şiddet türleri uygulanmakta."
Lambdaistanbul Eşcinsel Sivil Toplum Girişimi'nin "Ne Yanlış Ne
de Yalnızsınız!" isimli kitabı yayınlandı. Bu kitapta İstanbul'da 393
eşcinsel/biseksüelle yapılan yüz yüze görüşmeler yer alıyor. 2005
yılı Nisan ve Ağustos ayları arasında gerçekleştirilen bu araştırmada
151 kadın ve 242 erkeğe toplam 65 soru soruldu. Lambdaistanbul
gönüllüleri olarak soruların hazırlanmasından anketin
gerçekleştirilmesine, istatistik grafiklerinin çizilip yorumlanmasından
sonuçların bir araya getirildiği kitabın hazırlanmasına kadar her
aşamada çalıştık. Araştırma konusunda bir geçmişi olmayan bizler
çeşitli akademisyenlerin de desteği ve yönlendirmeleriyle bu uzun
soluklu çalışmayı hayata geçirmeyi başardık.
Bu çalışmayı rakama indirgenmiş çeşitli istatistik sonuçlardan çok
393 kişinin bizimle söyleşmesi olarak görüyoruz. Bir araştırma
tekniği olarak anketin sınırlayıcı özelliklerini bilerek yola çıkmıştık.
Soruların ve soruların soruluş tarzının çıkacak sonuçları
etkileyebileceğinin ve sınırlayabileceğinin farkındaydık. Ancak, her
alanda yaşadığımız sorunların bir araya getirildiği bir ilk çalışmaya
ihtiyacımız olduğu için bunu bir başlangıç araştırması olarak gördük.
Sorduğumuz soruların her biri için ileride çok daha detaylı çalışmalar
yapılması gerektiğini düşünüyoruz. Araştırmamız travesti ve
transeksüelleri kapsamadı. Çünkü eşcinsel/biseksüellerin sorunları
ile travesti/transeksüellerin sorunlarını, kaynakları her ne kadar aynı
38
olsa da, kategorik olarak aynı başlıkta toplayamayacağımızı,
travesti/transeksüeller için farklı sorular içeren bir çalışma yapılması
gerektiğini düşündük.
Soruları hazırlarken en çok dikkat ettiğimiz konulardan biri, bu
sorularla karşılaşan insanların yaşadıkları sorunların ağırlığı altında
ezilmek veya bu sıkıntıları hak ettiklerini düşünmek yerine kendilerini
güçlü hissetmelerini sağlamaktı. Daha önce bizlerle yapılan
araştırmaların bazılarında soruların alt metinlerinde eşcinsel
olduğumuz için yaşadıklarımızı hak etmiş olduğumuz gibi izlenimler
vardı. Bunun nedeni, soruları hazırlayanların bakış açılarıydı.
Karşılaştığımız olumsuz yaklaşımlardan biri de yaşadığımız sorunların
değil, nasıl insanlar olduğumuzun mercek altına alınmasıydı. Bu
yanlış yaklaşımlardan öğrendiğimiz kadarıyla doğru olduğuna
inandığımız sorularla insanların kapısını çaldık.
Görüştüğümüz kişilerin yüzde 56'sı eşcinsel/biseksüellikle ilgili
yeterli, gerçekçi bilgiye ulaşamadığı için cinsel yönelimi ile ilgili
olumsuz duygulara kapıldığını ifade etti. Gerçekten de kendi geçmişi
düşünüyorum da, eşcinsellikle ilgili elime ne geçse okurdum ve
genelde de kendimle özdeşleştiremezdim. Şu an okumakta
olduğunuz Kaos GL dergisini bulana kadar. Çoğu kişinin ne kadar
da özeldir bir kitapçıdan Kaos GL dergisini ilk satın aldığı an.
Eşcinselliğin toplumda bu kadar dışlanırken, nasıl bir hayatımız
olacağını tahayyül etmek gerçekten çok zor. Ankete katılanların
yüzde 58'i cinsel yönelimi nedeniyle yalnız kalmaktan korktuğunu
söyledi. Yüzde 40'ı ise kendini istemediği heteroseksüel ilişkiler
yaşamaya zorladığını belirtti. Yüzde 48'i geçmişte ya da hâlâ diğer
eşcinsellere nasıl ulaşacaklarını bildikleri halde tanışmayı ertelediğini,
yüzde 32'si ise cinsel yönelimi nedeniyle cehenneme gideceğini
düşündüğünü ifade etti.
Araştırmamızda insanlara cinsel yönelimlerini kimlerden gizlediklerini
de sorduk. Görüştüğümüz kişilerin yüzde 65'i cinsel yönelimini
annesinden, yüzde 73'ü de babasından gizliyor. Yüzde 17'si
kardeşler dahil olmak üzere çekirdek ailesindeki bireylerin tamamına
açık olduğunu söylerken yüzde 39'u çekirdek ailenin tamamından
cinsel yönelimini gizlediğini söyledi. Yüzde 89'u ise akrabalarının
tamamı veya bazılarından cinsel yönelimini gizlediğini belirtti. Yüzde
82'si okuldaki çevresinin tamamı veya bazılarından, yüzde 88'i de
iş hayatındaki çevresinin tamamı veya bazılarından cinsel yönelimini
gizlediğini ifade etti.
Açıklık durumlarının yanı sıra açıldıkları zaman aldıkları tepkileri de
sorduk anket katılımcılarına. Yüzde 66'sı "emin misin?" sorusuyla,
yüzde 52'si "psikiyatra/psikologa görün" önerisi veya zorlamasıyla,
yüzde 75'i "hiç onlara benzemiyorsun" yorumuyla karşılaşmış.
Görüştüğümüz insanların yarısı ise açıldığı zaman konunun
geçiştirilmesiyle karşılaştığını söyledi.
Bu sonuçlara bakarak tüm dünyanın eşcinsel olmamamız için
ortaklaşmış olduğunu görüyoruz. Çevremizdeki herkes sözbirliği
etmişçesine eşcinselliği yok etmeye, bizi heteroseksüel yapmaya
çalışıyor. Bunun sonucu olarak, ankete katılanların yüzde 63'ü karşı
cinsten sevgilisi varmış gibi rol yapmak zorunda kalmış. Yüzde 70'i
ise "evlen artık" baskısıyla veya zorla eş bulunması gibi baskılarla
karşılaşmış. Görüştüğümüz 242 erkeğin yüzde 10'u ise kendi iradesi
dışında geneleve götürülmüş.
Kendi var oluşumuzu
gerçekleştirmememiz için yüzde
23'ümüze fiziksel şiddet, yüzde
87'imiz ise sözlü saldırı, yok sayma,
dışlama, ilişkinin kesilmesi gibi
sosyal şiddet türleri uygulanmakta.
Çevrelerindeki insanlara açıldıklarında "psikiyatra/psikologa" görün
önerisi veya zorlamasıyla karşılaşanların oranının yüzde 52 olduğunu
söylemiştim. Hayatının herhangi bir döneminde psikologa/psikiyatra
gittiğini söyleyen 178 kişinin (katılımcıların yüzde 45'inin) yüzde
33'ü kendileri ihtiyaç duydukları için değil, sırf başkaları istedi diye
gitmişler. Psikiyatr veya psikologa gidenlerin yüzde 67'si görüştükleri
uzmanların kendilerini heteroseksüel olmaya, ilaç tedavisine
zorladığını, eşcinsellik hakkında yanlış bilgiler vermek gibi olumsuz
yaklaşımlar sergilediklerini anlattı.
Türkiye'de 20 yaşını geçmiş olan her erkek askerlik yapmak
zorundadır, kimi istisnalar dışında. Eşcinsellik de bunlardan biri.
Fakat askerlik yapmak istemeyen eşcinsel/biseksüeller insan hakları
ihlali olan çeşitli aşamalardan geçmek zorunda kalabiliyorlar.
Askerlikten muaf olmak için başvuran 27 erkeğin yüzde 62'sinden,
eşcinselliklerini ispat etmek amacıyla anal muayeneden geçmesi,
yüzde 29 undan ise cinsel ilişki sırasında çekilmiş fotoğraf istenmiş.
Yüzdelerin bu kadar yüksek olması cinsel yönelimlerimiz nedeniyle
karşılaştığımız durumların ne kadar da ortak olduğunu, çevremizdeki
insanların ne kadar da aynı yöntemlerle bizi varoluşumuzdan
uzaklaştırmaya çalıştıklarını gösteriyor. Bu yöntemlerin özelliği
herkes tarafından sürekli tekrarlanıyor olması. Tüm bu süreci tersine
çevirmek için ortaya çıkmış olan GLBTT hareketinin de tekrar tekrar
yılmadan çalışması gerekiyor.
Bir sonraki aşama için elimizde bu verilerle eğitim, askerlik, tıp gibi
alanlarla ilgili kurumların kapılarını çalmaya ne dersiniz?
Uluslararası Homofobi Karşıtı Buluşma'da
'Lezbiyen ve Biseksüel Kadınlar Forumu'
Yıllar önce bu forumu yapmak bir hayaldi
ama gerçek oldu. Simdi önümüzde duran
engelleri aşmamız neden mümkün olmasın
Burcu Ersoy
"Lezbiyen ve Biseksüel Kadınlar Forumu", 17-21 Mayıs alınmamamız', aslında var oluşumuzun alaya alınmasına
2006 tarihlerinde düzenlenen Uluslararası Homofobi Karşıtı kadar varan bir şiddeti içermesine rağmen, fiziksel şiddete
Buluşma'nın dördüncü gününde ortalama otuz kadının maruz kalmıyor ya da erkek eşcinsel/biseksüellere göre
katılımıyla gerçekleştirildi. Buluşmanın yurt dışından gelen daha az karşılaşıyor olmamız kamusal alandaki
konukları arasında bulunan Norveç İşçi Partisi Milletvekili görünmezliğimize dayanıyordu. 'Ciddiye almak' durumunda
Anette Trettebergstuen, Danimarka Gey Lezbiyen Ulusal kalan insanlardan bize yönelen fiziksel saldırı, sözlü ve cinsel
Örgütü LBL'den Inge-Lise Paulsen, Kanada Manitoba tacizlerinden söz ettik. Bir boşanma davasında 'lezbiyen
Üniversitesi'nde hukuk profesörü ve Kanada'nın LGBT anneye kız çocuğun velayeti verilmez' diye çıkan Yargıtay
organizasyonu EGAL üyesi Karen Busby de foruma katıldılar. kararını, sevgilisi kocası tarafından öldürülen bir lezbiyenin
gazetelerden okuduğumuz haberlerini hatırladık beraberce.
Forumun programına göre, Inge-Lise Paulsen'ın "Lezbiyen
Görünürlüğü", Ayşe Sargın'ın ise "Pornografi, Cinselliğimiz Forumun sonlarına doğru, örgütlenme sorunumuz üzerinde
ve Heteroseksizm" başlıklı birer sunum yapması durduk. Tüm bu yaşadıklarımıza karşı, bir araya gelişlerimizin
bekleniyordu. Ancak, Inge-Lise'nin sunum yapmaktan sesimizi duyuracak politik bir duruşa dönüşememesinin,
vazgeçerek akışın karşılıklı diyalog biçiminde sürdürülmesini eşcinsel/biseksüel kadınlar olarak kendi sözümüzü üretip
teklif etmesi üzerine, Ayşe'nin de onayıyla sunumları iptal haklarımızı savunduğumuz bir örgütlenmenin eksikliğinin
39
ettik. Inge-Lise, artık burada değil ama forum kapsamında nedenlerini sorguladık. Mevcut eşcinsel/biseksüel
katılımcılarla paylaştıklarıyla bize sesini duyurabildi. Ama organizasyonlar içindeki kadınların azlığını, seslerinin
Ayşe burada ve onun sunumunu dinleme fırsatını kaybetmiş yalnızlığını dinledik bazılarımızdan.
değiliz, buradan açık bir çağrı olsun bu!
Birbirinden ayrılan görüşlerimize rağmen, vardığımız noktada,
Herkesin kendini kısaca tanıtmasının ardından Türkiye'de bir araya gelmemizi engelleyen unsurlar ve karşılaştığımız
eşcinsel/biseksüel kadınlar olarak yaşadığımız sorunlar sorunlar konusunda ortaklaşıyor, benzer yaşamlarımızla
üzerine konuşmaya başladık. Söz alan kadınlar kendi aynı yerde buluşuyorduk. Belki de bu tür paylaşımları daha
yaşamları üzerinden, iş yerinde, okulda, evde karşılaştıkları çok gerçekleştirebilir ve bir araya gelişlerimizin olanakları
problemlerden bahsettiler. Yurt dışından
gelen konuklarımız kendi ülkelerindeki
deneyimlerini aktardılar. Türkiye'de şu
andaki hükümetin eşcinsellere yönelik
politika ve tutumlarından başlayarak
mevcut yasal durumun bizlere nasıl
yansıdığından söz ettik. Ailelerimiz
karşısında cinsel yönelimimizin kendimiz
tarafından zorunlu baskılanışı, mecbur
bırakıldığımız 'orada farklı, burada farklı'
yaşayışlarımızdan yola çıkarak 'lezbiyen
görünürlüğü' sorununa değindik.
Toplumun eşcinselliğe bakışı, erkek
eşcinseller ve kadın eşcinsellere yönelik
farklılaşan homofobik tutumlardan
bahsettik. Homofobinin yarattığı,
eşcinsellere uygulanan şiddeti içeren
olayların, erkeklere yönelmiş halinin göz
önünde ve can alıcı bir şekilde gündemde
olmasına karşın, bizlerin 'şanslı', 'rahat'
ya da 'sorunsuz' görülmemizin nedenlerini
tartıştık. Kadın eşcinsel/biseksüelliğinin
yok sayılması, geçici, cinsel fantezi unsuru
vs. olarak algılanması nedeniyle 'ciddiye
 Basın 'eşcinsel mücadelesini'
nasıl çerçeveledi?
Gülsüm Depeli*
Bugün Arendt'in nostaljik, yaratıcı kıvılcımlar saçmakla
birlikte muhafazakAr bir bakışla anımsadığı Antik
Yunan 'arenalarından şüphesiz çok uzağız. Arenalar,
meydanlar, sokaklar, gerçekliklerini kaçınılmaz olarak
teknolojik dolayımlanma yoluyla ispat ediyor artık.
Üstelik meydanları sadece yaşam zorunluluklarından
azade olmakla 'özgürlüğünü' kazanmış 'erkekler'
doldurmuyor şimdi. Özel alana hapsedilmiş olan
kadınlar ve eşcinsellerle, çağdaş köleler olarak işçiler
ve memurlarla, etnik ve dinsel topluluklarla, çevreci
gruplarla meydan artık daha dinamik ve çekişmeli.
Bu makalenin 'öznesi' olan eşcinsel hareketin tarihsel
süreci de 'çatışma arenası'ndaki görünürlüğü ile
başlatılmalıdır şüphesiz. Türkiye'de eşcinsel hareketi
1990'ların başlarından itibaren kendi iç kamusalını
oluşturmaya başlamış, özellikle büyük şehirlerde
buluşma ve tartışma grupları olarak çoğalmıştır. Dergi,
40 fanzin ve bültenler, geniş katılımlı buluşmalar ve
konferanslar da süreci beslemiştir. Böylelikle içerde
oluşan bu kamusal güç, hareket alanını genişletmeye
yönelmiş, soru ve sorgulamalarıyla heteroseksüel
topluluğu bazen diyaloga çağıran, bazen de onların
'söylemsel' konumlarına meydan okuyan bir noktaya
gelmiştir. Aslında 10 yılın üzerinde bir dönemi kapsayan
bu kısa ve hızlı özet, eşcinsel hareketin, toplumsal,
kültürel, politik arenada, kendi söylemsel
konumlanışıyla birlikte 'çekişmeye' katılmasının tarihine
işaret etmektedir.
Bugün prensipte herkesin katılabildiği kamusal çekişme
arenalarından söz ettiğimizde kaçınılmaz olarak
medyanın bizzat kendisi ve kurumlarından da söz
ediyoruz aslında. Bilgi kaynakları aslında daha ağsal
olmakla birlikte, meydanların dinamizmini izlemek
konusunda genellikle kayıtsız davranamayan
medyadan söz ediyoruz. Gerçek ve 'söylemsel'
meydanları 'ekranların', 'çerçevelerin' içinden akıtan,
evlerimize taşıyan medyadan...
Eşcinseller temkinli olmayı da elden bırakmayarak,
'sözlerinin duyulabilirlik sınırlarını medya ile
genişletmeye yönelmiştir. Görünürlük anlamında 1
Mayıs 2001 tarihi somut ve sembolik sonuçları
açısından büyük önem taşımaktadır: Kaos GL kendi
pankartıyla yürümek üzere alanlara çıkmıştır. Hacimli
ve heterojen kalabalığın eşcinsel oluşturanlarından
olarak, başkalarıyla bir aradalık kurma ilkdeneyimi,
söylemsel buluşma, kimi alt söylemlerle çekişme, bıyık
altlarıyla çatışma pratikleri etrafında daha detaylı
okunabilir şüphesiz. Eşcinsellerin 1 Mayıs yürüyüşünü
haber yapmayan televizyon ve gazete neredeyse
yoktur. Bu haberlerin içerikleri elbette ayrıca analiz
edilebilir; görünürlük arenasına bakanların 'gözlükleri'
ve 'görme pratikleri' üzerine bir soruya cevap aranabilir.
Ben bu soruyu daha yakın dönemin olaylarını
medyadan izlerken yanıtlamaya çalışacağım.
Son iki yıldır Türkiye'nin AB'ye uyum çerçevesinde
geçirdiği dönüşümlerin meydanlardaki aktörlerinden
birisi olmuştur eşcinsel hareketi, ve meydan, Meclis'in
kapısına kadar genişlemiştir. Geçtiğimiz yıl Kaos GL'nin
ilk eşcinsel 'derneğ' olarak kurulması süreci ise,
tökezlenerek de olsa atlanan bir basamak olarak
yaşanmıştır. Basının bu süreci ve olayları nasıl
yansıttığına bakıldığında gazetelerdeki tartışmalar
ilginç konumlara işaret etmektedir. Bu bağlamda,
'görünür' olanın 'nasıl görüldüğü ve gösterildiği'
üzerinde durmak anlamlı olacaktır.
Söylediğim gibi, medya meydanlara kayıtsız kalamaz.
TCK Alt Komisyonu çalışmaları esnasında Kaos ve
Lambda'nın Meclis'e yaptığı yürüyüş bazı İslami basın
kuruluşları da dahil birçok gazetede haber olmuştur.
Gazetelerdeki haber metinlerinin kurgusu ise beklendiği
üzere birbirine göre farklılıklar içermektedir.
Liberal basında olayın içerik olarak yer yer
magazinselleştirildiği gözlenmektedir. Kimi başlıklarda
eşcinseller "yasadan korunma talep eden, itilip
kakılmak, seks işçisi olmak istemeyen mağdurlar"
olarak çerçevelenmiş, hak mücadelesinin aktif özneleri
konumları arka plana itilmiştir. Bu arada "Travesti
Hülya da oradaydı", "Travestileri kadın polisler aradı"
gibi bilgiler daha temel haber bilgilerine yeğ tutulmuştur.
Eşcinsellerin konuyla ilgili 25 Mayıs 2004 tarihli ilk
yürüyüşlerini haber yapan birçok gazete, taleplerinin
karşılık bulmaması üzerine tekrarladıkları 8 Temmuz
2004 tarihli eylemi haber yapma gereği duymamıştır.
Dolayısıyla liberal basın, konuyla ilgili olarak
bilgilendirmeye devam etme, olayların gelişimini takip
etme sorumluluğu göstermemiştir. Aynı gündemin
konularından olmakla birlikte, Kaos GL'nin Temmuz
ve Ekim 2005 aralığında dernekleşme sürecinde
yaşadığı olaylar ve tartışmalar da daha az haber
olmuştur.

Eşcinsel hareketinin talepleri
ve AB süreci başlamındaki
tartışmalarda, popüler
yönelimlerden birinin de
eşcinsel evlilikleri olması
ilginçtir. Kanımca, geleneksel
olarak düzenleyici bir
kurumu, özgürlükçü bir
hareketin üzerine giydirmenin
sakıncaları vardır.
Ozgürleştirici ve eleştirel bir
açılım sağlamaktan ziyade,
karikatürize edici bir etkiye
yol açabilir, dahası toplumda
homofobik bariyerleri
yükseltmeye yol açabilir, dahası
toplumda homofobik bariyerleri yükseltmeye yol
açabilir. Liberalizmin konvansiyonel olan ile özgürlükçü
olan arasındaki ezeli gerilimi...
Sol basında konuya ilişkin haber ve değerlendirmeler
sayıca çok azdır. Basındaki söylemsel çekişmenin
merkezini zapt edenler, bir tarafta liberal sağ ve liberal
sol, diğer tarafta ise İslami ve muhafazakar sağ basın
olarak yerleşmiştir. Sol basın bu konuda maalesef
ancak cılız bir periferi unsuru olarak yer bulmuştur.
Bu süreci hiçbir şekilde konu edinmemiş olan bir tek
gazetenin, sol yönelimli basın içinden çıkması ifade
edilmesi gereken bir ayrıntıdır.
Liberal ve sol basında eşcinsellerin mücadelesi ağırlıkla
haber olarak yer bulmuş, gündem köşe yazılarına
ancak sınırlı sayıda taşınmıştır. İlk bakışta önemli
görünmeyen bu bilgi bir karşılaştırmaya olanak vermesi
açısından önemlidir. Sağ ve İslami basının güçlü
temsilcisi konumundaki iki gazetede olaylar adeta bir
perdenin arkasından izlenmektedir. Sol ve liberal
basındakinin tersine bu gazetelerde, stratejik olarak,
tartışmanın doğrudan göndergesi olarak olayın kendisi
hiç haber yapılmamış, üstelik konu çok saldırgan bir
üslupla 'köşelerdeki tartışma arenasına çekilmiştir.
Bir gazetenin, okur kitlesini haberdar etmediği bir konu
üzerinde bu denli hırçın laflar sarf ediyor olması, sağ
ve İslami söylem ile hayaletleri bağlamında, biraz da
psikanalitik aroma eşliğinde analiz edilmelidir belki.
Sendromlu konumlanış, kaçamaklı üslup ve homofobik
ifadelerle dolu metinlerdir bunlar. Somut göndergesi
olmayan tartışma nedensizce dağılmaktadır;
eşcinsellere karşı milli birlik çağrısından, AB'nin
'ahlaksızlığına karşı hayıflanmaya uzanan bir hatta
hırçınlaşmaktadır. Konu başörtüsü ve zina
tartışmalarıyla bitişmekte, daha sofistike düzlemde
ise 'ahlak' ve 'hukuk' ayrımı tartışmalarına
bağlanmaktadır. 'Kamusal alan'ı yakın zamanda
'başörtüsü' sayesinde keşfetmiş İslami basının en
41
sağlam kozu olarak gene 'halk' çıkar karşımıza. Bu
bağlamda, "Ama halka sormadınız!", "Cesaretiniz
varsa referandum yapın bakalım halk eşcinsellere
maruz kalmak istiyor mu?" gibi sorularla meydan
okumaları çığırtkan olmakla birlikte manidardır.
Eşcinsel mücadelenin basın tarafından nasıl izlendiği
konusunda, mevcut analizlere bakıp sonuçlara
ulaşmaya çalışmak sabırsızlık olacaktır, zira süreç
devam etmektedir. Medya kamusalındaki çatışmalı
konumlanışlara bakıp, tüm toplumun konuyla ilgili
tutumu hakkında fikir sahibi olmaya çalışmak da
sorunlu bir sorgulama olurdu ki, bu çalışmanın amacı
değildir zaten. Fakat medya metinlerinin söylemi ile
toplumun söylemi arasındaki ilişki, teorik çekişme
arenasının da sıcak konusudur ve güncelliğini
korumaktadır. Öte yandan, metin ve toplum ilişkisini
sorgulayan bugün sadece teorisyenler değildir; bazı
yeni kamusal mücadele grupları da gündemlerine
almıştır aynı tartışmayı. Bizim gibi ağırlıkla "medyadan
beslenen" bir toplumda, mücadelenin bilgi ve etkileşim
ağlarını genişletebilmek bağlamında, hem aktif medya
kullanımı, hem medya metinlerine müdahil olma
stratejileri geliştirmek önemlidir.
*Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi
 Eşcinsel Arzuyu Adlandırma ve Sınıflandırmaya
Tarihsel Bir Bakış*
"Lanetli Livatacı",
"Hastalıklı Homoseksüel"
"Gururlu Gev"
"Kararsız Kvir/Kuir/Q"
Murat Cömert
Bu sunumun ana amacı "Queer" kavramının kuramsal ya da
pratik açıdan içeriğini tartışmaktan çok, eşcinselliğe tarihsel
süreç içinde verilen adların geçirdiği "evrim"in incelenmesidir.
Bu yanıyla, sunumum dilbilimle tarihin kesiştiği bir alanı
hedeflemektedir. Temel içeriği, yani eşcinselliği ele alması
açısından da doğal olarak Gey-Lezbiyen Çalışmaları ve
"Queer Theory" alanlarını doğrudan ilgilendirmektedir.
Eski dönmelerde dili anlamaya yönelik birtakım çalışmalarda,
örneğin Eski Mısır ve Yunan uygarlıklarında sözcüklerin,
özellikle de adların ve özel adların yapısıyla ve kökenleriyle
42
ilgilenilmiştir. Nesnelere ve kişilere verilen adların niteledikleri
varlıklarla mistik bir biçimde ilintili olduğu, yani "elma"
sözcüğünün içerisinde "elma" olma durumu ile ilgili bir "öz"ü
barındırdığı düşünülmüştür. Bu düşüncenin altında yatan,
dilin kutsal bir el tarafından yaratılıp insana verildiği inanışıdır.
Çeşitli kültürlerde bu türden bir özcü yaklaşıma, nesnelerle
adlarının arasında var olduğu düşünülen yakınlığa, sıkça
rastlanmaktadır. Eski Türk geleneklerinde özellikle erkek
çocukların bir tür "yiğitlik" gösterisinden sonra, o yiğitliği
anıştıran bir adla anılmasını hatırlamak için Dede Korkut'un
adını anmak ve "soy soyladı, boy boyladı..." koşuk ifadesini
akla getirmek yeterlidir sanırım. Buradaki "soy" aslında
bugünkü biçimiyle "söz"dür, "soylamak" da "söylemek" ile
karşılanmaktadır. Burada adlandırmak ile konuşmak arasında
bir bütünlüğün var olduğu düşünülmüştür.
Eski Yunan filozofu Eflatun'un idealar kuramında ise başka
türlü bir özcü yaklaşım vardır. Aslında insan dilinin gerçeği
anlamada ve aktarmakta yetersiz olduğunu söyler. Ama
Kratilos (Cratylos) adlı diyalogunda, nesnelerin ve insanların
doğru verilmiş, doğalarından kaynaklanan adlarının olduğuna,
ama bunlara başkalarınca -daha az bilge olanlarca, örneğin
kadınlar tarafından- doğru olmayan adların da verildiğini
söyler (Hektor'un oğlunun iki adından biri olan "Astianaks",
içindeki "anaks", yani "kral" sözcüğü yüzünden doğru olandır;
o halde ona Troya'nın erkeklerince verilmiştir. Demek ki,
ikinci adı olan "Skamandrios" kadınların ona verdiği yanlış
addır).
Geçen yüzyıl içinde geliştirilen biçimiyle dilbilim bu konuya
tam karşıt bir noktadan bakmaktadır. Saussure ve onun
izinden giden dilbilimciler bize böyle bir doğal adlandırma
sürecinin bulunmadığının, tam tersine, dildeki sözcüklerin
biçimsel yapılarıyla ifade ettikleri nesneler arasındaki bağın
tamamıyla "keyfi, ihtiyari" (arbitrary) bir ilişki olduğunun altını
çizerler. Bunu da, örneğin Türkçedeki "elma" sözcüğünün
Ingilizceye "apple", Almancaya "apfel", Fransızcaya "pomme",
Yunancaya "milo" ve diğer pek çok dile çok daha farklı
biçimlerde çevrilebildiği gerçeğiyle kanıtlamaktadırlar.
Hayvanların çıkardığı doğal seslerin bile farklı dillerde
öykünülme biçimleri çok farklı olabiliyorsa, adların keyfi bir
biçimde verildiğini kabul etmek çok zor olmasa gerek (Kuşların
"cik-cik" sesi, Ingilizcede "chirp", Japoncada "pii-pii", Tagalog
dilinde ise "tiririt" olarak yansılanmaktadır).
Ancak, insan zihninin sıkça yaşadığı bir yanılsama sonucunda,
nesneler, kişiler ve insan toplulukları, onları tanımlamakta
kullanılan adların ve sınıflandırmaların içerdiği dar alana
hapsediliyorlar; öyle ki, farklı özellikleri ve kişilik yapıları olan
"kadınlar"dan, "Türkler"den, "azınlık üyeleri"nden, ya da
"eşcinsel bireyler"den bahsederken bile akla gelen tek tip
bir "kadın", "Türk", "ekalliyet" ya da "eşcinsel" oluyor. "Türk
Kadınını Güçlendirme Vakfı" gibi çoğul anlamlı tekil ifadeler
(1 kadın=tüm kadınlar), ya da Denktaş'ın sıkça ve
küfürmüşçesine tekrarladığı çoğulu simgeleyen tekil "Rum"
(=tüm Rumlar) sözcüğü de bunu doğrulamaktadır. Kabaca
"Batı" olarak adlandırdığımız geleneğin tarihinde de bu tür
tipleştirme, özcü bir yaklaşımla, geniş ve kendi içinde çeşitlilik
gösteren toplulukları "ideal" (değişmez, her özelliği bilinebilir)
bir tekil kişide canlandırma oldukça alışılageldik bir
uygulamadır. Eşcinsellik özelinde, bu yaklaşımı başlıkta anılan
sıfat tamlamalarıyla incelemenin yararlı olacağını düşündüm.
Tarihsel süreç içinde eşcinsel edimlere ve bu edimleri
gerçekleştirenlere toplumdaki (erkek)egemen düzenin nasıl
yaklaştığını bu şekilde ifşa etmek olasıdır.
Lanetli Livatacı
Bu terimin Batı dillerindeki biçimi "Damned/Cursed Sodomist"
(İng.), "Sodomiste Damnée" (Fr.) gibidir; burada aslolan
"Sodomist" sözcüğünün içerdiği anlam ve geldiği kökendir.
İncil ve Tevrat'da bahsi geçen Sodom ve Gomorra kentlerinin
günahkarlıklarına ve kenttekileri uyaran Lut peygamberin
sözünü dinlemeyen, hatta ona gönderilen erkek melekleri
ısrarla "tanımak" isteyen halkın uğradığı lanete yapılan bir
göndermedir, burada söz konusu olan.
Türkçeye Arapça yoluyla geçen geleneksel biçim aslında
kişiler için "luti" olmuştur; "livata" ise kabaca eşcinsel edim
olarak algılanabilir. Ancak, bu terimlerin kafa karıştıran bir
yanı, edim yani fiiliyat üstündeki vurgudan kaynaklanır; işin
aslında "eşcinsellik etmek" diye bir fiil, yani tanımlanmak
istenen edimin biçimsel karşılığı dilde yoktur, kavramsal
olarak da muğlaktır. Tevrat ve diğer dinsel metinlerde de bu
belirsizlik, neyle uğraşıldığının tam bilinmiyor gibi görünmesi
durumu geçerlidir: üstü kapalı olarak, "kadınla birlikte olurmuş
gibi hemcinsiyle birlikte olan erkekler" türünden tanımlamalar
kullanılmıştır bu kitaplarda, yani bir günahı, yasak bir edimi
gerçekleştiren bir "aktör" (agent) vardır ortada. Ama edimin
tam ne olduğu da açıkça ifade edilmemesi, erkekler arasında
doğabilecek duygusal yoğunluğu bol her ilişkiye kuşkuyla
bakılmasını doğurmuştur, öncelikle de bu yakınlığı
yaşayanlarda. Bu arada, havada kalan tanımların doldurduğu
boşluk, erkek eşcinselliğinin en temel yaşanma biçiminin
"anal ilişki" olduğunu varsayan egemen düşünce tarafından
doldurulmuş, "sodomi" sözcüğünün bir anlamını penis-anüs
ilişkisi oluşturmuştur. Türkçede de hukuk dilinde "Fiil-i Livata"
bunu ifade eder. Bu noktada diğer bir sorun ortaya çıkıyor:
anal ilişki bir kadınla erkek arasında yaşandığında da
sodomiden bahsedilmektedir. Avrupa ve ABD'deki birtakım
sodomi yasaları da, bu yüzden faillerin cinsiyeti üzerinde
durmayıp edimi temel almışlardır.
Fakat, diğer bir gariplik de sodomi kanunlarının ve tarihsel
olarak terimin kullanıldığı bazı belgelerin, aslında çok daha
geniş bir alanı kapsayan cinsel edimleri topyekun bir
yaklaşımla, şemsiye terim olarak sodomi kapsamında
toplamalarıdır. Yani buna göre oral seksten sadomazoşist
sekse uzanan geniş bir yelpazede ele alınabilecek tüm
"Ortodoks olmayan" cinsellik biçimleri ve "misyoner" harici
tüm cinsel pozisyonlar böyle adlandırılmaktadır. Türkçedeki
"ters ilişki"nin içerdiği anlam çeşitliliği ve belirsizliğini anımsatan
bir terimdir sodomi. Ters olan, "düz" olmayan her şey olabilir,
yani kesin bir tanım olması gariptir.
Ortaçağ Yahudi-Hıristiyan geleneğinin ideolojisine göre
aslında kutsal evlilik düzeni içinde olmayan, olsa bile Tanrı'ya
hizmet edecek kullar üretmek amacının dışına çıkılarak, zevk
amacıyla girişilmiş her türlü cinsel edim, sodomi olarak
adlandırılabilmiştir. Zevke yapılan bu vurgu, Adem ve
Havva'nın yasak meyveyle, yani zevkle olan deneyimleri
yüzünden insanın acılarla dolu yeryüzünde geçirmek zorunda
olmasına, İlk Günah'a bir göndermedir. Bu yanıyla, Ortaçağ
düşüncesi bir açıdan oldukça eşitlikçi bir tezi savunur; zevk
herkesi cezbeder, ama cinsel zevk almayı istemek her
biçimiyle günahtır, dolayısıyla herkeste bir sodomist tohumu
vardır. Bu tohum, kul nefsine hakim oldukça derinlerde
sessizce oturur, ama içki, oburluk, kumar, yalancılık, küfür
gibi diğer günahlara kulak verdiği anda yeşeriverir. Yeşerip
dal verse de tövbe ve imanla kökü kurutulabilir, der dini
Ortaçağ düşüncesi; imana gelen kişi artık sodomist sayılmaz
(Yine de pek çok erkek o kadar kolay kurtulamamıştır kazığa
oturtulma ya da yakılma cezasından). Diğer bir deyişle,
pozitivizm ve mantıkçılık öncesi Batı düşüncesinde
"günahkar", genel bir tiplemedir, Sodomist çok da özelleşmiş
bir tip değildir. "İçmiştim, sarhoştum" ya da "üstüme kötü
bir cin çöktü, beni buna o zorladı" türünden itirafların o
dönemde oldukça olabilir gözükmesi, ancak özcü olmayan
bir mantıkla açıklanabilir. Karısıyla sodomi suçu işleyen
erkeklerin de diğerleri gibi yakıldığı durumlardan
bahsedilmektedir.
Kadın eşcinselliği tüm bunlardan anlaşılacağı gibi, aynı
düzlemde ya da ciddiyette bir sorun olarak algılanmamış
ama yine de bastırılmıştır. Cadılıkla suçlanıp yakılan kadınların
bir kısmı aleyhinde toplanan "deliller" cinselliklerine aittir.
Yine de "giren çıkan yoksa sorun da yoktur" zihniyetiyle,
lezbiyenlik çoğu yerde sodomi kapsamında ele alınmamıştır.
Örneğin Britanya kraliçesi Viktorya erkekler arasında eşcinsel
ilişkileri suç haline getiren yasa çıkartılırken, yasa kapsamına
lezbiyenliğin alınmasını reddetmiştir, çünkü böyle bir şeyin
var olduğuna dahi inanmak istemez!
Hastalıklı Homoseksüel
43
Bu terimin ortaya çıkışı, endüstri devrimini yaşamış ve
kartezyen mantığı en ileriye taşımış bir toplumun oluşmasından
sonra, 19. Yüzyılın sonlarında psikolojinin kendini bir bilim
dalı olarak ortaya koymasıyla gerçekleşmiştir. Her olgunun
altında keşfedilebilecek ve mantıksal olarak kavranabilecek
bir gerçeğin var olduğuna tüm kalbiyle inanan bilim adamı
tayfası, insan cinselliğinin çok kesin hatları olan bir kuramını
elde edebileceklerine yemin edebilir durumdaydı. Cinsellikle
ilgili pek çok farklılıklar da işte bu dönemde "hastalık" (araz)
kapsamında ele alınmaya başladı. Fiziksel antropolojinin
temellerini oluşturan bazı ırk araştırmalarının kullandığı türden
bir "eşcinsel fizyonomisi"ni tanımlamaya kalkışanlar oldu.
Bu tanımlardan bazıları geleneksel anlamda efemine olmaktan
çok düşük zekalı bireylerin fizyonomisini tanımlar gibi
görünmektedir. Bugün toplumumuzda da efemine olarak
algılanıp psikiyatrlara götürülen bazı kimselerin aslında zeka
geriliği yaşıyor olması belki bununla açıklanabilir. Bu tabloda,
ne yaptığını tam bilmeyen, cezai ehliyeti olmayan, dolayısıyla
tam ve sağlıklı olmayan bir tipleme ile karşılaşılmaktadır.
Buradaki mesele, eşcinselliğin günahtan çıkarılması, kişinin
elindeki "günah işleyebilme" lisansının ondan koparılıp
alınmasıdır. Bu "illet", herkesin başı üstünde sallanan bir
Damoklesin kılıcı değildir artık, ama kimin içinde beslediği
ilk bakışta belli olunmayan, ama anlaşılıp kovuşturulması,
toplumdan uzaklaştırılması gereken bir akıl hastalığıdır. Kişi
tedavi edilmiyor olabilir, ama sorun bir biçimde ortadan
kaldırılır: ağır ilaçlar ve şok verme yoluyla, iğrendirme
 yöntemleriyle cinsellikten soğutulur. Batı'da, 60'ların sonlarına
kadar eşcinselliği anlaşılan bireylere ailelerinin de izniyle
psikiyatrik "tedaviler" uygulanmıştır, bunlara dünyanın değişik
yerlerinde devam edildiği de yakınlarda tekrar gündeme geldi
(Suudi Arabistan'da "ele geçirilen" bir grup eşcinsele
uygulanan erkeklik hormonu "tedavisi" gibi).
Gururlu Gey
Irkçılık karşıtlığı, feminist savaşım, savaş karşıtlığı, hippilik
gibi sivil itaatsizlik hareketleriyle birlikte, daha önce gizli
olarak örgütlenen eşcinseller ve diğer cinsel azınlıklar, 60'lı
ve 70'li yıllara damgasını vurdu. O güne kadar ancak dışarıdan
incelenen, araştırılan birer nesne olarak görülen ve davranılan
kadınlar, siyahlar ve eşcinseller ilk defa yaygın bir biçimde
bu duruma isyan ettiler, tam bir eşitlik ve özgürlük düşünü
ilk defa açık olarak ifade ettiler.
Aslı "gay" olan sözcüğün en belirgin olarak bilinen anlamı
ilginçtir, heteroseksist toplumda yarattığı tepki de! En yakın
zamanlarda yaygın olarak kullanıldığı biçimiyle "neşeli",
"tasasız" anlamına gelir. "Neşeli" olmak, depresifliği, akıl
hastalığını dışlayıcı bir unsur gibi görülebilir. Eşcinseller artık
bu sözcük sayesinde kendilerine dayatılan günahkar ya da
hasta olma suçlamasını bir kenara itebilmişlerdir.
Heteroseksüelliğin normalliğini savunan kişiler içinse sözcüğün
bu biçimde "rehin alınması" büyük bir sıkıntı yaratmıştır:
temelinde mutsuzluk içerdiğini düşündükleri bir cinselliğin
44 ellerinden alınan en şen şakrak sözcükle tanımlanması
tahammül edilemez bir küstahlık olarak görülmüştür.
Burada gözden kaçırılan, gay sözcüğünün daha gizli, argoda
kullanılan bir anlamı olduğudur. 19. yüzyılın sonlarında beliren
yan anlam, "ahlaki kısıtlamalara aldırmayan" kişilerin
durumunu betimlemekte kullanılmış, 19. yüzyılda ise "gey
yaşam" fahişelik ve diğer evlilik dışı ilişkileri tanımlayan bir
yumuşatılmış deyim (hüsnütabir, euphemism) halini almıştır.
Burada ortaya çıkan ilginç görüntü, 20. yüzyıla kadar tamamen
marjinalleştirilmiş eşcinsel erkeklerin kendilerini yalnızca
kadınsı davranışlar ve fuhuş ortamı içinde ifade edebilmiş
olmalarıdır. Günlük yaşamı içinde bu görüntüye uymayan,
ama bu çevrelere gizli olarak girip çıkan erkekler arasında
da herkes tarafından anlaşılamayan gizli ve özel bir dille
iletişim kurulmuştur. "Gay" de bu dilin o zamanki temel
sözcüklerindendir: bir konuşmanın herhangi bir yerinde "dün
geceki parti ne kadar neşeli (gay) idi" diyen adam karşıdakine
bir tür kod gönderiyor, eğer bu kod anlaşılmışsa karşıdaki
de "ama benim gittiğim parti sıkıcıydı (drag); herkes kraliyet
ailesindenmiş (loyalty= queen=kraliçe yani eşcinsel) gibi
davrandı" gibi aynı özel dile ait sözcüklerle yanıt veriyordu.
Denebilir ki, özgürleşme hareketleriyle birlikte bu kodlama
da bir bakıma kenara bırakılmış, kendi içine kapalı bir dilin
terimleri dışarıdakilere ifşa edilmiş, böylece ortada utanılacak
ya da ayıplanacak bir şeyin olmadığı vurgulanmak istenmiştir.
Son zamanlarda Türkiye'de bazı televizyon programlarında
eşcinsel argosuna ait sözcüklerin ("koli"=cinsel ilişki, ilişkiye
girilen kişi "madi"=kötü) "rahatça" kullanılması eşcinsellerin
dışa açılma isteğini yansıtıyor olabilir.
Gey teriminin kullanılmasında en etkili iki noktadan biri,
medikalleştirmeye yani eşcinselliğin hastalık gibi
gösterilmesine karşı duruştur; önerilmiş ve kullanılmış çoğu
terim psikolojik bir soyutlamaya dayanır (örneğin, "uranist").
İkinci olarak da, diğer pek çok terimin aksine, gey herhangi
bir cinsel edime doğrudan göndermede bulunmaz.
"Sodomisft"teki "sodomi" edimini temel alma, ya da
"homoseksüel" derken seks üstüne yapılan vurgu bu sözcükte
yoktur. Ama her terimin bir sınırlılığı vardır, bir tür dışlayıcılığı
da içinde barındırır. Gey için de böyle olduğu, kadınları baştan
dışarıda bıraktığı, belli bir sınıftan ve ırktan, burjuva erkekleri
tanımladığı yolunda şikayetler giderek artmaktadır; üstelik
bu tür bir tabakalaşmanın henüz yeni başladığı yerlerde,
örneğin Türkiye'de de.
Kararsız Kvir/ Kuir
Özellikle 90'larda Kuzey Amerika'da yayılan bu sözcük,
İngilizce yazılışıyla "queer", tam ya da doğru olmayan bir
şeylerin varlığına dikkat çeker. Sözlüklerde "eğri, yamuk,
yana kaymış" gibi anlamlar verilmektedir. "Bir terslik, bir
acayiplik var bunda" derken kullanılan bir sıfat olan sözcük,
gey teriminde olduğu gibi, zamanla ad halini de almıştır.
Gey'den farklı olarak, bu sözcük yakın zamanlara kadar bir
aşağılama olarak eşcinsellere yöneltilmiştir. Sokakta yürüyen
birine "queer" diye bağırmak etkili bir hakaret biçimi olarak
görülmüştür. Ancak, siyahların kendilerine yöneltilen "nigger"
("negro"dan bozma aşağılayıcı terim) sözcüğünü alıp, içerdiği
olumsuzluğu boşaltarak, hatta tersine çevirerek
kullanmalarındaki gibi bir "ıslah etme" (reclaiming) durumu
queer için de geçerli olmuştur. Burada "ıslah etme"den kasıt,
size yöneltilen bir silahı ele geçirmek, o silahı size saldırmak
isteyenlerin üstüne doğrultmaktır. Bu noktada gey
sözcüğünden ayrılır, çünkü gey terimini yaygınlaştırmaktaki
amaç eşcinselliğin toplumla uyumunu sağlamakken queer
ile toplumsal olana karşı bir diklenme görülür. Siyahların
"black is good" (siyah güzeldir) ve geylerin "gay is good"
(gey güzeldir) sloganlarındaki toplum tarafından benimsenme
isteğine queer'de rastlanmaz. Bunun da tarihsel nedenleri
vardır.
Queer'in başkaldırısında en önemli etken AIDS salgınıyla gey
hareketinin aldığı derin yaradır. 80'lerin sonunda en ağır
darbesini vuran hastalık, batı toplumlarında eşcinsellere
yönelik önyargıların hızla yıkılmakta olduğu bir dönemin
hemen peşinde, yani gey hareketin en başarılı olduğu zaman
diliminde geldiği için bir anda şok etkisi yarattı. Geyin
güzelliğini simgeleyen alımlı, erkeksi, başarılı ve entelektüel
genç adamlar neredeyse toplu bir biçimde öldüler; güzellikleri,
işleri ve paraları bir anda ellerinden alınan geyler için
öncekilerden de karanlık bir dönem başladı. ABD'de anti-
komünizm ve tutuculuk üzerinden politika yapan Ronald
Reagan'ın başkanlığına ve Britanya'daki muadili Margaret
Thatcher'ın başbakanlığına denk gelen bu dönem, hastalıkla
savaşmakta kasıtlı olarak yavaş davranıldığı, hastalığa karşı
bilinen etkili ama pahalı ilaçların parasız ve ucuz ilaç dağıtımı
uygulamalarına sokulmadığı bir zaman olarak tarihe geçmiştir.
İşlerinden ve evlerinden atılan, uçaklara hatta hastanelere
bile alınmayan AIDS hastalarının durumu Ortaçağ veba
salgınında kentlerden kovulan vebalılarınkinden daha iyi
değildi. Bu uygulamaların dolaylı bir soykırım olduğu bilincini
yaratmak ve bir an önce sağlıkla ilgili yeni politikaların kabul
edilmesini sağlamak için oluşturulan aktivist gruplar (Act Up,
Queer Nation) kendilerine özgü, sert mesajlar ve görüntüler
içeren sokak eylemleri düzenlediler. Daha önce görülmeye
alışılmış şık ve seçkin geylerin yerini, özellikle maddi ve
toplumsal konumu en altta olan, varoşlarda yaşayan, her
renkten ve ırktan, kimi mülteci ya da göçmen pek çok insan
aldı.
Hiçbir zaman tam olarak kesinleşmek, durağanlaşmak
istemeyen bir oluşumdur queer. Ancak, terimin beklenmedik
bir biçimde çok geniş bir kültürel alanda kabul görmesi,
adeta moda haline gelmesinin içerdiği bütün bu eleştirel
duruş üstünde yıpratıcı bir etkisi de olmuştur. Terimin LGBTT
gibi kısaltmaların yerine kullanılması uygun bir sözcük olarak
algılanmaya başlanması, aslında bu kısaltmalara gerek
duyulmasına karşı geliştirilmiş bir düşünce olmasıyla çelişkili
görünmektedir. Yine de, önceden kestirilemeyen bir alanı
kapsıyor olması açısından, kullanışlı bir kavram olarak
algılanabilir.

AIDS'in aslında sanıldığı gibi bir eşcinsel hastalığı olmadığı, Kaynakça:

her türlü cinselliği yaşayan insanlara bulaşabildiği düşüncesi
de konunun bir başka boyutudur. Kişinin kendini gey ya da
düzcinsel olarak görüp görmediğinin bir önemi kalmamıştır;
arada bir "gey takılan" bir adam da, onunla birlikte olmuş
düzcinsel kadın da, onun kan verdiği bir çocuk da bu hastalığa
yakalanmış, hasta ve insan hakları çiğnenmiştir. Bu durumda
AİDS'le mücadele etme ortak paydasında bir araya gelen
bireylerden başlayarak, daha geniş çevrelerde cinsel kimliklerin
yetersizliği üstüne düşüncelerin yayıldığı söylenebilir. Kadın
eşcinselliğinin erkeklerinkinden giderek koparıldığı,
biseksüelliğin, transeksüelliğin ve diğer cinselliklerin içinde
kendine fazla yer bulamadığı bir gey/düzcinsel ayrımının
yarattığı parçalanmaya karşı queer, bir tür birleştirici üst
kimlik olarak önerildi.
Aries, P. ve A. Bejin. 1985. VVestern Sexuality: Practice and
Precept in Past and Present Times. Blackwell.
White, E. "The political vocabulary of homosexuality". L.
Burke, T. Crovvley ve A. Girvin, The Routledge Language
and Cultural Reader'de. 189-196.
http://classics.mit.edu/Plato/cratylus.html. Erişim tarihi: 22.
06.2006. Eflatun (Plato). Cratylus. Ing. Çev: Benjamin Jovvett.
45
http://faculty.washington.edu/smcohen/320/cave.htm Erişim
tarihi 22. 06. 2006
Cohen, S. Marc. 2006. The Allegory of the Cave

Bu biçimde tabandan gelen radikal bir politik hareketin tek *Sunumun başlığında yer alan "Günahkar Livatacı" ve "Marazi
derdi cinsel roller ve kimliklerle değildi elbette. Cinselliğin Homoseksüel..." tanımlamalarının yerine koyulan ifadelerle
kişinin özeli olduğu, yatak odasında ya da özel seks birlikte ilginç bir görüntü ortaya çıkmıştır. Tamlamaları
kulüplerinde yaşanması gerektiği, kamusal alana ve politikaya oluşturan sözcüklerin ilk harflerine bakıldığında LL, HH, GG,
bulaşmaması gerektiğini savunan neo-liberal yaklaşımlarla KK görülmektedir ki bunun da EŞ-cinsellikteki "aynı"lığı
da savaşmıştır. Aslında bu açıdan eşcinsel hareketinin yansıttığı varsayılabilir...
tarihindeki diğer radikal örneklerden çok da farklı değildir.
Daha önce de amaç küçük bir gettoya sıkışıp kalmak
olmamıştı ama gelişmeler geyleri (ve diğer herkesi) hür birer
vatandaş yapmak yerine, istediğini satın alma özgürlüğüne
sahip tüketiciler haline getirmişti. Hak ihlallerini sorgulayıp
hesap sormak yerine haklarını satın almak zorunda kalan
ikinci sınıf vatandaşlar olarak kalmaya karşı queer kuramı da
birtakım yöntemler geliştirme çabasına girmiştir.
Queer'in kararsızlığı ya da belirsizliği, kişilerin bu konuda
çelişki yaşamalarından, bir karara varamamalarından değil,
böyle bir karara varmak istememelerinden kaynaklanır. Kimlik
politikalarına dayalı gey hareketinin en çok eleştirilen
yanlarından biri olan kendini tanıma/bilme, içinde yatan esas
kimliği keşfetme gibi özcü düşüncelere dayanmasıdır.
Kimliklerin herhangi bir özden kaynaklanmayıp, kurgulanmış
kavramlar olduğunu savunan queer kuramı bu açıdan oldukça
büyük bir tartışma yaratmıştır.
 Sanatta Homofobik ve
Cinsiyetçi Dil ve
Göstergelerin Kurulumu
Güzin Yamaner*
Ünlü yazar Jean Cocteau, "Onsuz yapamadığımız
bir şeydir sanat, ama neden onsuz yapamadığımızı
bir bilsem!" der. Bu, modern adamın(!) tipik,
kendinden hoşnut görünmeyen ama aslında
kendisini son derece entelektüel bulan tavrının
ifadesidir. 20. yüzyıldaydık yazarımız bu lafı
e t t i ğ i n d e . Şimdi bir yüzyıl daha d e v i r d i k .
Kuşkusuz, o zaman da şimdi de sanat var
hayatımızda. Hem de sanatçının hayatının tamamı
sanat. Sanat, sanatseverler için de çok önemli
bir araç. Ama sanatla sıkıntımız var. Tüm 20.
yüzyıl boyunca da hep sıkıntımız oldu sanatla.
46
Hangi sanat, ne için sanat? "Dükkanı kapatıp
nereye gitsek?" deyip durduk. Ama bu arada
Cocteau gibi de dünyaca ünlü birer sanatçı olmayı
ihmal etmiyordu modern sanatın kurucuları. Hani
sıkıntıları vardı?
Yani sanat epeydir huzursuz. Belli ki bir vebal
almış. Sanatın ruhu o yüzden huzursuz. Bunu da
yalnızca biz biliyoruz. Onlar durumdan bihaber!
Yani huzursuzluğun vebalinden! Devam ediyorlar
sanatla ilgili dertlerine deva aramaya. İçlerinden
biri daha bir şeyler düşünüyor. Örneğin, Ernst
Fischer, "kendini aşmak, tüm insan olmak"
istediğimize kanaat getirmiştir. İşte sanat, her
şeyden daha güçlü olarak, insanı tüm yapabilen
bir yeti olarak çıkarılıyor karşımıza. Neyse, şimdi
bırakalım ünlü adamları. Bakalım büyük sözlere.
Sanat gerçeği yansıtır, varlık nedeni daima
değişebilir ama bu sanata asla zarar vermez...
S a n a t l a , insan d ü n y a y ı tanır ve d ü n y a y ı
değiştirebilme gücü bulur...
İşte efendim, sanat böyledir de, şöyledir de...
Birçok babamız, erkek kardeşimiz, sevgilimiz
s a n a t ı n k a m u s a l a l a n ı n d a isim y a p m ı ş ,
aforizmalarını neşretmişlerdir. Böyle genel bir
sanat anlayışı vardır. Bir de genel insan anlayışı!
Bu sanat ve insan, cinsiyetsizlerdir belli ki. Hiçbir
ahkamda cinsiyet bir kategori değildir henüz.
Sanat, güçlendirir sanatçısını. Doğaya üstün kılar.
Belki de en önemlisi sanat toplumsal bir şeydir.
En öznel sanatçı bile toplum içindir aslında.
Madem ki sanat bu kadar önemlidir toplumsal
hayatın içinde, insan için, öyleyse sanatın empoze
ettiği her şey de çok önemlidir. Bu bir! Bu birinci
nokta bizim için neden önemli? Çünkü
sanatın bir dili var, görsel
ya da yazılı. Ve o dil,
cinsiyetçi ise tüm sanat
olgusu cinsiyetçi. O dil
homofobikse tüm sanat
olgusu da homofobik.
Sanat gerçekten de çok
önemli bir kurum ve
ürettiği dili, donup
büyüyen, sarmalanan bir
cinsiyet üstünlüğü üretir
daima. O da,
heteroseksüel erkeği
baştacı eden bir dildir.
Gerisinin hakları gasp edilir. Kadınların,
heteroseksüel olmayan erkeklerin, heteroseksüel
olmayan kadınların daha çok gaspı söz konusudur.
Ünlü adamları(!) bırakalım diyordum ama birini
daha analım izin verin. Cezanne,
"Sanatçı duyusal algıları kaydetme aracıdır...
Kuramlar kişiyi soysuzlaştırır... Biz titreyen bir
kaosuz" der. Bunları üretebilen bir zihniyet, nasıl
olur da İnsanı sadece heteroseksüel bir erkeğin
patronluğuna verir ve sanata da onu özne/bekçi
diye koyar? Aynı Cezanne, "İnsan o r t a d a
olmamalı" der. Bizler, bu ülkede eğitilmiş
sanatçılar olanlar, yıllarla eğitiliyoruz, adımızın
başındaki eğitimli sanatçı lafları için. Ama hep
ortada eğitiliyoruz. Ve bu içimize siniyor. Çünkü
soyut bir sanat lafıdır gidiyor. Sanat şudur, sanat
budur... Sanat ve insan... Kim bu insan? Cinsiyeti
ne? Sanatçı işte! Bu kadarı yeter deniyor tanım
için. Sanatçının tanımı burada başlayıp burada
bitiyor: İnsan!
Kendi yaptıklarım da, çok güvendiğim sanatçı
dostlarımın ürünleri de, altında başkasının imzası
olsa, kesinlikle tüm cinsiyetçi ve homofobik
tasarımlardan kurtulmuş ürünler değil. Eğer başka
birinin gözüyle baksam, bulacağım sonuç bu.
Ortada durup, tarafını bulabilmeye çalışmak hiç
de kolay değil. Böylece, yeniden üretip duruyoruz.
Burası karanlık bir nokta.
Kutsal Kitap'taki Eyub bölümünde; "İnsan ki
kadından doğmuştur, günleri kısadır ve sıkıntıya
doğar" denilir. Yani insanın yeterince kederi vardır.
Ömrünün sınırlı olması ve b i r ç o k sorunla
boğuşmak zorunda oluşu gibi, bunların başında
bir kadından doğmuş olmak onu mazur görmemiz
i ç i n sıkı bir g e r e k ç e d i r . Burası d a i k i !
İşte, sanat bu kadar önemli. Ve kadından doğmuş
olmak bir özür. İnsan, kadın-erkek diye ayrılmıyor.
Çünkü erkek var zaten ortada. Öyleyse, bu erkek
denilen cinsin dışında kalanların kendi kodları
nerden doğuyor? Heteroseksüel erkek olmayan
sanatçılar diyorum yani. Onlar neye göre sanat
üretiyorlar? Dillerini kendileri mi kurdular? Var
olan dil o n l a r ı d ı ş l ı y o r ç ü n k ü . T ü m ü y l e
cinsiyetçilikten ve homofobiden arınmış bir dil
olabilir mi? Var olan dil, daima birinci sınıf bir
cinsiyeti yüceltiyor. Diğerlerini, ikinci, üçüncü
derken aşağılıyor. İşte önce onların, aşağı
görmelerin örnekleri. Yani cinsiyetçiliği üreten
dilin sanatsal örnekleri.
Ünlüler ünlüsü Shakespeare'in Hamlet'i; "Ey ruh
düşkünlüğü, senin adın kadın olmalı!" der. Biliriz
hani H a m l e t ' i n t r a j i k y a ş a m ö y k ü s ü n ü ;
kayınbiraderiyle bir olup kocasını öldüren ve
krallığı da aşkı da kazanmayı isteyen annesinin
tavrı karşısındaki sözleridir bunlar. Bir de
Hamlet'in aşkına bakışı vardır. Hamlet ona deliler
gibi aşık Ophelia'yla ilişkisinde nasıl bir duruş
sergiler? Ophelia'nın aşkı nedeniyle bedenini
Hamlet'e açması, ama o Hamlet'in bunu, düşük
ahlakla değerlendirmesi çok bildiğimiz bir şey.
Ve bu ağır ithamla başlayan sürecin sonunda
Ophelia'nın ölümü, aslında bir töre ve namus
cinayetidir ve ağır biçimde şiddet temellidir.
Benzer biçimde Othello'nun Desdemona'sının
ölümü de öyle! Desdemona, "Efendimiz neden
böylesiniz bana karşı?" diye sorar. Othello da,
"Sus alçak kadın, elimden gelse şimdi yok ederim
seni" diye haykırır ve yapar da. Bu da bir töre ve
namus cinayetidir. Karşımıza çıkan şey, şiddet
temelli bir eylemdir.
Edebiyat ve sanat dünyasının epey başlarından
bir örnek seçtim. Bu iki örnek, kadının namusuna,
sadece erkeğine o da evlilik akdi içinde bağlı
kalmasına ilişkin örneklerdi.
Şimdi uzun bir sıçrama yapalım. 1980'lerin gözde
ismi Boris Vian'a g e l e l i m . "Mezarlarınıza
Tüküreceğim!" Soğukkanlı biçimde işlenen kadın
cinayetlerinin, kara derili insanların kaderinin
anlatıldığı metinlere ulaşalım. 20. yüzyıl sonunda
çok genç bir yazarın kaleminden çıkan "Amerikan
Sapığı"na g e l e l i m . Yüzyılın en önemli yüz
kitabından biri seçilen "Amerikan Sapığı"na
bakalım.
Kadın eşcinselliğini, iki kadının kendi iradeleriyle
birbirleriyle yaptığı cinselliği tam bir aşağılama
zemini olarak gören ve dünya edebiyatının gelmiş
47
geçmiş en büyük şiddetini üreten satırları içeren
"Amerikan Sapığı". Kadınların, aptal, marka ve
para düşkünü, para için kadın kadına seks yapan
budalalar olarak gösterildiği bir roman. Ve bunun
karşılığında kadınlar, ölümün dehşetini belli bir
süre algılayamayacak kadar ahmaklar. Ta ki iş
ciddiye binene kadar. O zaman da, onların
çaresizliğiyle, hayvansı aşağılanmalarıyla alay
ederek arınırız yazarın kaleminin buyruğuna göre.
"Amerikan Sapığı", tam bir 'anti-katharsis'dir. Bu
tür bir kavramı, eleştiri tarihinin kullandığını
sanmıyorum. Anti-kahraman ya da 'distopya'yı
biliyoruz. Kahraman ve ütopyanın karşılığı olarak
bu kavramlar var. Ama tam bir ruhsal arınma
demek olan ve bir sanat yapıtının temel hedefi
olan katharsis daima olumludan yanadır. Olumsuz
olandan yola çıkıp, erdemin kazancını gösterir
kanıtlar bize. Ki, evlerimize yine oyumuzu
erdemden yana kullanarak gidelim istenir. Ama
"Amerikan Sapığı", bizi anti-katarsis'e mahkum
kılan iki genç kadının üç kuruş para, marka viski
yudumları ve çikolata parçaları için birbirlerinin
cinsel organlarına talep edilen en kaba biçimde
dokunmalarıyla bize bu dünyanın en iğrenç
aşağılaması gibi gösterilir. "Vay be, bunu bile
yapıyorlar, öyle mi?" deyip midemizin bulanması
beklenir. Roman salt eşcinsel d o k u n u ş u n
 aşağılanması değil, benzer biçimde
fahişeliğin/fahişelerin her türlü şiddete tabi
tutulacağının da kanıtını üretir, hem de onlarca
kez yeniden tekrarlar bunu.
Son derece entelektüel Shakespeare dönemi
dramatik metin kurgularına da baktık. Uzun bir
adım atıp, 20. yüzyılda üretilen ve aktif erkek
cinselliğinin/cinsel organının yapabildiklerini de
gördük. Bu organın işlem gösterdiği alanlar ise,
kadınlar ve diğer erkeklerin bedenleridir. Bir
biçimde sözlü edebiyatın, deyim yerindeyse halk
edebiyatının bir parçası olan asker şarkılarını da
biliyoruz. Bunu da 70'ler feminizminin sıkı
takipçileri, Firestone'lar, Millet'ler dünya
kamuoyuna etkili kitaplarında sundular,
belgelediler.
Asker baladlarında, askere gidebilen asker, yine
bizim romanlarda gördüğümüz gibi, kadınlara ve
diğer erkeklere güçlü cinsel organıyla yapmadığını
bırakmayan bir yiğittir. Düşmanı, düşmanının
tarlalarını, fahişeleri, kadın ya da erkek zavallıları
önüne katıp onlara o güçlü cinsel organıyla
dünyanın kaç bucak olduğunu gösteren bir savaş
galibidir bizim asker. Bu asker, 70'ler
feminizminde, vajinasını kullandıran kadına,
anüsünü kullandıran erkeğe ve kadınının vajinasını
48
kullandıran erkeğe yönelik bir galip; yani,
fahişelerin, homoların ve pezevenklerin galibi
olarak ifşa edildi.
Şimdi, feminizmin ve eşcinsel kurtuluş hareketinin
karşısında yine aynı asker var. Bu kez, Irak'ta ya
da Balkan'larda. Değişen ne? Şimdilerde feminist
politika, 70'lerdeki kadar cesur ve atak mı ifşa
edebilmede?
Hem asker türküleri, hem entelektüel edebiyatın
aldatma/bedenini öylesine açıverme şüpheleriyle
dolu kadınlarına ithaf edilen replikleri dillerde,
sahnelerde.
Başka suçlular dolu ortalık. Shakespeare
yanlarında çok masum kalır. Ki biz Shakespeare'i
her şeye rağmen çok severiz. Kim mi o diğer
suçlular peki? Çok! Henry Miller'lar, Norman
Mailer'lar... Bunlar da, şiddeti kol gezdiren ünlü
kalemler! Ya, Shakespeare gibi yine de hiç
vazgeçemeyeceğimiz Genet? Genet'de eşcinsellik
bir özyıkım aracı mı? Tıpkı kendini yıkmak için
daha da yemek yiyen bir obez gibi, Genet'de de
eşcinsellik, dibine dibine düşülen bir kuyu mu?
Erkeğine, "Demek ki aynı yaştayız. Desene hiç
zevki çıkmayacak" diyen diğer erkek, yaş,
baskınlık-çekiniklik, güzellik-çirkinlik gibi birçok
ikiliğin düşük olanını seçerek mi başa çıkıyor bu
zor hayatla! Hani şu, sanatçının kaos hayatıyla.
Sanatçı için kaos her yerde. Hayatta kaos hep
bizimle. Peki ışık nerede? Düzen yani! Ya da
düzen iyi mi?
Bunların cevabını b i l m i y o r u m . Bilmeye de
çalışmıyorum. Ama paylaşmak istediğim şey şu:
S a n a t , g e r ç e k t e n de,
gerçeküstü, modern ya da
postmodern olsun,
topluma ayna tutan çok
önemli bir zemin. Bir yol
g ö s t e r i c i . Bir rehber.
Kitlesel bir eylem aracı.
Bu k a d a r ö n e m l i bir
belirleyici, cinsiyetçiliği,
eşcinsellik yıkımını üretip
durdukça, toplumsal algı
da bunu üretip duruyor.
Kuşkusuz bu üretimde tek suçlu sanat değil. Ama
sanat onlardan biri. Ben de bu camianın içindeyim.
Bu birlikteliklerde sanatın üstüne düşen suç payını
dile getirmek benim görevim. "Avignon'lu Kızlar"ı
bilirsiniz! Ünlü Picasso'nun ünlü kızları! O kızlar,
"sıradan bir fahişedir". "Modern Sanatın Öyküsü",
kızları böyle tanımlar. O kızlar, sıradan fahişeler,
tüm 20. yüzyıl boyunca, müşteriye kendilerini
sunan en teşhirci beden ve yüz ifadeleriyle süzülüp
duruyorlar.
Sanat, cinselliğin işte böyle net bir pazarı!
Kuşkusuz, cinselliksiz bir hayat/sanat tasarımı
değil hayalim. Aşk, cinsellik, tutku ve haz iyidir.
Ama baskın erkeksi normun yapabildiği şeylerin
nesnesi olmak benim/bizim itiraz ettiğim/iz. Ve
de, kendimizi de c i n s i y e t ç i ve h o m o f o b i k
k u r g u l a r d a n arındırabilmek i ç i n , özeleştiri
mekanizmalarımızı oluşturma yolunda duyarlı
olmamız.
Daha iyi bir dünya için!
'Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kadın
Çalışmaları Anabilim Dalı
Sanat Tarihi Boyunca
Homoerotizm
Taner Ceylan
Sanat Tarihi üzerinden, insanlık tarihine ait birçok okuma yapılabilir. Sözden daha
yoğun olan görsel veri, sanatta sıkıştırılmış olarak sunulur. Onu doğru açmak ve
genişletmek gerekir. Eşcinselliğin tarihi de sanat tarihi içinde yazılmış hatta gizlenmiştir.
Ancak, bu tarihte lezbiyenliğe yer yoktur. Kadınların yakın geçmişe kadar vatandaş
statüsüne sahip olmadıklarını hatırlamak gerekir.

Başlarda erkeğin idealleştirmesi yine özünde erkeklere yarayan bir olgudur. İlk
olmasa da en kesin veriler Helenistik dönemin eserlerindedir. İ.Ö 400. yüzyılda 70
bin nüfuslu Atina'da, felsefe, bilim ve sanatın temelleri atılır. Platon tarafından ise
erkekler arasındaki ideal aşk tanımlanır: "Genç erkek, tanrının güzelliğini paylaşır,
yaşlı ise bilgeliğini; gencin güzelliği yaşlıdan yansır ve ideal yakalanır."

Sokrates Platon u, Platon Aristo'yu, Aristo da Büyük İskender'i eğitir. Sonunda

İskender ile Efestion arasında tarihin en büyük eşcinsel Aşk'ı yaşanır. Böyle bir bellekle
Praksiteles, Myron, Polikleitos gibi heykeltıraşlar tarihin en yetkin erkek figürü
heykellerini yaratırlar. Bu heykeller tanrılar, krallar ve atletler diye kabaca üç kategoride
toplanabilir. Ayrıca sanatın ve zanaatın tüm dallarında bu yaklaşım kendini gösterir
ama hepsinin özünde erkek bedenine duyulan aşkın ve erkin yüceltilmesi söz
konusudur. Ne var ki bu kısa dönem, önündeki iki bin yıla referans oluşturur.

İskender'in imparatorluğunun sınırlarını Hindistan'a kadar genişletmesi, peşinden

gelen dönemleri de etkiler. Platonik aşkın kuralları, tanımı konmayan eşcinselliğin
makulleştirilmesi görevini görür. Etrüsk, Hint, Japonya'da özellikle Samuraylar, Roma,
Bizans ve Osmanlı bu geleneği sürdürürler. Ancak, sanatta Helenistik dönemdeki
olağanüstü yetkinlik bir daha yakalanamaz, ama bahsi geçen uygarlıklarda minyatürler
bu dünyaya ait ipuçları barındırırlar.

Bizans'ın çöküşünden sonra Ortaçağ Avrupası'nda Büyük Kari hüküm sürer. Capitula
Angilramni -kilisenin ve devletin kanunları- bu dönem yazılır. 840'ta Karl'ın ölümünden
sonra Benediktus Levita, Capitula Angilramni'yi kendine mâl etmekle kalmaz 'kaybolan
kanunlar' diye yeni maddeler ekler. Bu maddelerde ilk kez eşcinselliğin 'günah' olduğu
yasallaşır. 1277'de 'sodomi', Müslümanların Hıristiyanlara zorla uyguladığı bahanesiyle
haçlı seferlerine neden gösterilir. Sodomi, erkekler arasında 1532'de suç olarak
resmileştirilir ve cezası yakılarak ölüm olur. 18. yüzyılın sonunda Benedictus Levita'nın
belgelerinin sahteliği anlaşılır ama ne var ki 2000e yakın erkek, sodomi iddiasıyla
yakılmıştır. Özellikle Zürih, Amsterdam, Londra ve Prusya bu katliamın merkezleri
olmuştur. İnsan bedeninin yanarken çıkardığı nemli ısıya verilen Almanca tanım scvvül,
bugün yine Almancada da eşcinselin karşılığı olan schvvul olur. Bu karanlık dönem
yine Avrupa minyatürlerinde kendisini gösterir; hizmetkarıyla birlikte yakılan şövalye
resimleri çarpıcıdır.
 Dünya1 nın yuvarlak
olduğunun ve Güneş'in
etrafında döndüğünün
anlaşılması kiliseyi de
merkezden uzaklaştırır.
Rönesans'ın başlamasıyla
insan tekrar merkeze
oturmaya başlar. Neo
Platonik okul 16. yüzyılda
Marcilio Ficino tarafından
tekrar öğretilmeye
başlanır. Rafaello,
50 Perugino gibi sanatçılar
Ficino'nun etrafında
toplanıp yetişmeye
başlarlar. Eski Helen uygarlığının estetik normları tekrar hatırlanır.
Donatello, Rönesans'ın kapılarını açan en önemli yapıtlardan birisi
olan Aziz George heykelini yapar. Yine de sanat, dine hizmet eder
ama tüm dini kahramanlar -aziz Sebastian, Yahya ve diğerleri-
eşcinsel aşkın sembolleri olarak betimlenirler. Michelangelo,
Leonardo, Dürer gibi ustaları takiben gelen Barok dönemin ressamları
bu aşkı aleni olmasa da daha da belirgin hale getirirler. Bronzino
ve Carravagio bunlara en iyi örnektir. Yine bu dönem eşcinsel çiftler
miras hukukundan faydalanmak için birbirlerini evlat edinme yoluna
giderler.
17. yüzyılda din sanat
ve toplum üzerindeki
etkisini yitirir. Erkekler
özellikle aristokrat
kesimde ilişkilerini
açıkça yaşarlar,
sanatçılar da
sanatlarında şifreleri
ortadan kaldırırlar,
gerek kalmamıştır.
Fransız İhtilali ile birlikte
ideal erkek güzelliği
David gibi ressamlar
tarafından ideolojik
kahramanlara bürünür.
Neo klasik dönemin
başlamasıyla, özellikle
Victoria İngilteresi'nde
eşcinselliğin suç olması
sebebiyle Girodet, Guerin,
Jean Borç gibi sanatçılar
tutkularını kurtarılmış bölge
olan mitolojiden almayı
yeğlerler.
Modern zamanlarda sanayi
devrimiyle birlikte,
'homoseksüel' kavramının
konmasıyla "öteki" de
tanımlanır ve asıl sanatta
"öteki"nin yeri olmaz. Sanat
tarihi koleksiyonerler
tarafından belirlenmeye
başlanır. Sanat kara paranın aklama
aracı olur. Belirgin sanat akımları
Empresyonizm, Sembolizm,
Ekspresyonizm, Kübizm, Fütürizm
homoerotizmden yoksundurlar. Yine
de Cailebotte, Ferdinant Hodler öne
çıkmayı başarırlar. Fotoğrafın keşfiyle
Gloden ve Plüschovv fotoğraflarıyla
ilk eşcinsel pazarı oluştururlar.
Sürrealizmin başlamasıyla Jean
Cocteau bağımsız bir sanatçı olarak
homoerotik çalışmalarını yaratır ama
ancak yıllar sonra kamuyla
buluşurlar. 1950'lerde artık eşcinsel
pazarda pornografik ürünler
bulunmaktadır ama sanatta Andy VVarhol
gelene kadar fotoğraf dışında hareket olmaz.
Pop sanatın rahatlığıyla VVarhol'un
çalışmalarında bedenler patavatsızca tüm
cinselliklerini sergilerler. Akabinde beklenen
gerçekleşir ve homoerotizm, sanata en kalın
damardan David Hockney ile girer. Gilbert ve George da bu dönemde
büyük boy baskılarla ortaya çıkarlar. Amerikan dışavurumculuğunun
kilometre taşları Rauchenberg ve Jasper Jones aşkları ile tarih olurlar
ve bu, yapıtlarına yansır. 'Yanık Yatak' bu aşkın sembolü olur. Yine
Bacon, sevişen figürleriyle tarih yazar. Tabii tüm bu modern ikonalar Günümüze yaklaştıkça iki
güncel sanat eğitiminde heteroseksist bir yaklaşımla özünden isim en belirgin olanlarıdır.
koparılarak öğretilir. 60'lardan itibaren Tom of Finland'ın çalışmaları Bunlardan ilki Maplethorpe;
80'lerde fotoğrafları
yasaklanır ve dünya çapında
üne kavuşur. 90'lardan 51
itibaren de Pierre ve Gilles,
Camp akımının en göz alıcı
homoerotik örneklerini
verirler.

Türkiye'de görsel sanatlarda

kitleler üzerinde geniş etki uyandırsa da sanatta önemli bir etkisi
olmaz. Ama AİDS'in olur! 80'lerde Reagan yönetiminin duyarsızlığı
AİDS'in sanatta yansımasını güçlendirir. Gran Furry tasarımcı grubu
Venedik bienaline kadar yükselir, David Woynarowick, Mark Morrisroe
gibi isimler çıkar. Diğer taraftan Avrupa'da ise Salome, performansları
ve tuvalleriyle legal bir düzeye kavuşur.
böyle bir belleğin olmayışı,
bir ressam olarak daha
eğitimim sırasında kalın
duvarlarla karşı karşıya kalmama neden oldu. Profesörlerin
tepkilerinden sonra sanat ortamında da durum farklı değildi. Engeller,
reddedilmeler sergilerimi alternatif mekanlarda açmamı gerektirdi.
Usulca oluşan izleyici kitlem, bugünkü makulleşme sürecimi de
kolaylaştırdı. 2003'te öğretim görevlisi olduğum Yeditepe
Üniversitesi'nden "Aileye Mahsus" başlıklı sergide yer alan "Taner
Taner" isimli resmim nedeniyle istifa etmeye zorlandım. Bu durumun
sanat dünyasının büyük tepkisini çekmesiyle,
resimlerimin ciddiyetini tasdik etmiş oldu.
Akabinde İstanbul Bienali'ne kabul edilişim
ve yurtdışından gelen tekliflerle
gerçekleştirdiğim sergiler, otoriteler
tarafından artık yaptığımın göz ardı
edilemeyeceğine kesinlik kazandırdı.
Yine de tarih içerisinde görülüyor ki erotizm
cinsiyetler arasında homojen bir dağılıma
sahip olmamıştır. Helenistik dönemin dışında
sanatın en belirleyici isimlerinin eşcinsel
olmasına rağmen heteroseksist yaklaşımlar
sebebiyle homoerotizm daima minör sanat
olarak kalmıştır.

Yatağımda huzur içinde uyurken telesekreterime
bırakılan mesajla kendime geldim. Metalik bir ses
"Eğer kabul edersen Gözüm Abla, bu ayki
konumuz homofobi." diyordu. "Kendisini
'Görevimiz Tehlike' dizisinde sanan bu zevzek
de kim?" diyerek yaptığım incelemeler sonucunda
52 Kaos'tan arandığımı keşfettim.
'Ayol durup durup yeni bir şeyler icad ediyor
bunlar.' diye düşünmedim desem yalan olur.
Neydi geçen aylardan birinde de queer midir
nedir bir gavur markasını güzelim Türkçemize
sokmaya çalışmışlardı. (Çok daha önce de K-
Gey diye bir şey vardı...) Ben daha bu queer
nedir demeye kalmadı o laf unutuldu gitti. Hani
derin bir oh çektim çekmesine ama şimdi de
homofobi diye bir şey tutturdular. Bunun bir
sonunun olmadığını hissediyorum.
Ama ben gene de çocukluğumdan beri eşsiz bir
kişilik özelliğim olduğu için iftihar ettiğim
sorumluluk bilincimle yazımı yazmaya karar
verdim. Tabi önce anlamam gerekiyor nedir bu
homofobi... Kimlere sorsam da cahil görünmesem
kaygısı ile araştırmalarıma başladım.
Meğerse homofobi bir korku türüymüş. Fikrimi
sorarsanız homo bir kere oldukça kaba bir tabir.
Başka bir şey bulamamış gibi başına homo
koymuşlar. Demek şimdinin modası da bu
canlarım.
Modası diyorum çünkü rahmetli babam elimden
tutup Çamlıca Kız Lisesine kaydımı yaptırdığı
zaman mahallemizde ince, uzun, sarışın bir
nazenin yaşardı. Hikmetine vakıf olmaktan Allah
beni korusun diye hep dua etmişimdir ama bu
nazenine "Kız Hasan" lakabını takmışlardı.
Ayol Hasan da Hasan yalnız. Resmen bir içim su
bir oğlan. O sıralar hasan ben yaşlarda, bugünlerin
moda tabiri ile, bir "çıtır". Yaşı 16 ya var ya yok.
Bu oğlan mahallede ne zaman yürümeye kalksa
insanlar fısıldaşır, başı ile onu gösterir, kıkırdar
dururdu. Ama Hasan'ın takdir ettiğim bir özelliği
vardı. O hiç istifini bozmaz kırıta kırıta mahalle
meydanından bir kuğu gibi süzülüp geçer giderdi.
Ben Hasan'la bırakın konuşmayı göz göze bile
gelmekten korkardım. Rahmetli babam öyle açık
bir dille bana yasak getirmişti ki bunu hayal bile
edemezdim. İçin için Hasan'la konuşmayı hayal
eder dururdum.
Bir akşam matematik hocamız Ekrem Bey beni
integral çalıştırma vaadiyle kandırıp okulda
kalmamı istemişti. Ben de çocuksu bir masumiyet
ve coşku ile kabul etmiştim. Ama gaddar ve
ruhsuz adam iç bunaltıcı integral konularını adeta
bir morona anlatır gibi tekrar tekrar gözüne
sokarak ilk genç kızlığımın onarılmaz bir yarasını
açmıştı. Kalemi bile elime değmedi hüsranı ile
eve dönerken vapurda Kız Hasan ile
karşılaşmıştım.
Babamın koparacağını vaat ettiği organlarım
aklıma gelince oldukça ürkmüş olmama rağmen
Kız Hasan'a "Merhaba" diyebilmiştim.
Bu merhabanın ardından Kız Hasan'la mahallede
yan yana görünmemeye özen göstererek
konuşmaya başladık. Hasan bana birçok
maceralarını anlatıyordu. Mermerci Salih Amca,
Fırıncı İzzet Abi, Bakkal Hıdır sünepe sünepe
adamlar olmaktan çıkıp birer seks makinesine
dönüşüyordu gözümde. Fakat bir bahane bulup
dükkanlarına gittiğimde hiç de Hasan'ın anlattığı
şeyleri yaşayamıyordum. Hatta kazara Hasan
oradan geçerse önce bu adamlar bir espri yapıyor
ya da Hasan'a küfrü basıyorlardı.
Önceleri Hasan'ın beni kandırdığını düşünsem
de bir gün Mermerci Salih'in dükkanında
yaşadığım bir mermer oyma dersi ile birlikte
gerçeği anlattığından emin olmuştum. Mermer
oyma derslerimizin ince nakışlar bölümüne
vardığımızda Salih'e benim arkamdan da küfür
edip etmediğini sormuştum. Salih "Haşa!" diye
bağırmıştı. "Sümme haşa! Senin arkandan ne
küfür ettim ne de alay ettim." Nedenini
sorduğumda benim hiçbir şey belli etmediğimi
söylemişti. Ben çok bozulmuştum. Demek
kısmetim bundan dolayı kapalıydı diye
düşünmüştüm.
Yıllar geçmiş, yaşımız büyümüştü. Kız Hasan,
önce "Karı Hasan", ardından "Avrat Hasan"
lakapları ile anılmaya başlamıştı. Sonra bir
ecnebileştik "Efemine Hasan"a dönüştü. O
zamanlar geyleri bir hamlede tedavi edebilen
psikanalistler de yok ki Hasan tedavi olup
kurtulsun ve şarkıcılığa başlasın. E benim de
yüreğim incedir bilirsiniz. Tüm bunlara
dayanmadığı için Fransa'ya tahsile gitmeye karar
verdim. Uçakta yanıma oturan bir kızla tanıştım.
Ayol kız dediğime bakmayın, kaos'un topu bir
araya gelse bu kız hepsini bir hamlede döver,
pestillerini çıkarır bir köşeye atar... Öyle heybetli
bir şey. Bir de celalli ve geveze ki anlatmak 53
mümkün değil.
Bu haspam Egeliymiş. Adı da Mine imiş.
Anlattığına bakılırsa babası onu erkek gibi
yetiştirmiş. O yüzden ona "Efe Mine" derlermiş.
O an anladım ki efemine hem kadın için hem de
erkek için kullanılıyor. Erkeğin efeminesi kötü bir
şey, kadının efeminesi iyi bir şeymiş.
Ay daldan dala atladık. Nerelere geldik? Ne
diyorduk? Homo kaba bir tabir efendim. Tabirler
önemlidir. Buna daha narin bir şey bulmak lazım.
Ne olduğunu bilmiyorum. Eğer bir gün bu homo
kısmını sindirebilirsem fobi kısmını da ayrıca ele
almayı ve eğer ömrüm yeterse ya da bir
psikanalize girer tedavi olup bu illetten arınırsam
homofobi ile ilgili de yazmak isterim. Ama şu an
fobik bir duygu beni homolar hakkında yazmaktan
ya da düşünmekten alıkoyuyor. O yüzden bu
sayıda atfınızı rica ederek Gözüm Abla köşesini
boş bırakıyorum.
Hepinizi öptüm canlarım.
 Kaos GL'li Kadınlar'm düzenlediği 'Mutlu Aşk Vardır!' başlıklı
'Kadın Kadına Öykü Yarışması' sonuçlandı. Yalnızca kadınların
katılımına açık olan yarışmaya Dambırık rumuzuyla katılan "Ayrı"
ve Tibith rumuzlu "Lilith'e Göre Yaradılış" adlı öyküler birinciliği
paylaştı. İşte yarışmanın birincisi 'kadın kadına mutlu aşk' öyküsü...
AYRI
Dambırık
Kız arkadaşım ablasının yanına gitti, bir aylığına. Hazal için
hazırladığımız kırmızı, lacivert, mor, yeşil, sarı ve turuncu
kıyafetleri götürmek için. Tabii, Hazal'ın yeryüzündeki ilk
ayında annesine destek olmak, bir yandan da bir gün biz
de çocuk doğurmak cesaretini gösterirsek diye biraz deneyim
kazanmak için.
Altı yıldır hiç bu kadar ayrı kalmamıştık. En fazla beş gün.
Yan yana geçirdiğimiz hiçbir gün üzerimde ağırlık
yapmadığından, bu ufak ayrılıklar nefes alma fırsatları
olmaktan çok, büyük bir özlemle kavuşmamızı beklediğim
tuhaf aralıklar gibiydi benim için. Bu aralıklar, birbirimize
bağlı mıyız, yoksa bağımlı mı tartışmalarını getirirdi ardından.
Yanlış anlamayın, yaşama karşı yeterince büyük bir açlığım
olduğunu hissediyorum. Onlu olan her şey kadar onsuz olan
her şeyle de yaşamasını biliyorum, ya da en azından öyle
sanıyorum. Ama ya kendimizi kandırıyorsak? Birlikte olmamız
54 çok güzel ve neden bunu yaşamayalım, diye düşünürken
ya birbirimizsiz yaşamayı unutuyorsak? Önümde tek tek
üzerlerine çentik atılmak için bekleyen her gün benim için
bir sınav olacak. Daha doğru bir tanımlamayla, aslında bir
sınav olduğu düşüncesi kendimi kaybetmemek için güç
almamı sağlayacak. Kendi kendimle yarışacağım. Çok hoş...
Kendi irademle yarışarak ayakta kalma gücü toplayacağım.
ikinci gün
Bugün uyandığımda tişörtlerini kokladım bebeğimin. Kimisi
parfümüyle teninin sıcaklığının buluştuğu noktada
salınıyorken, kimisi de sabahları uyandığında saç diplerine
yapışan ekşimsi, şekerimsi kokuyla sarmalanmış.
Koklamazsam ne yapacağımı bilmiyordum. Çünkü ben her
sabah zaten onu koklayarak uyanıyorum. Kedi yavrularının
koklayarak annelerinin varlığını yanlarında hissetmeleri gibi.
Günün geri kalanını bu refleksimi sınavda bir tam puan
almam mı yoksa sınıfta kalmam anlamına mı geldiğini
çözümleyerek geçirdim. Önümdeki 24 günün ağırlığına
yoğunlaşmak yerine başka bir güç alma noktasıydı bu. Hem
24 gün dediğin ne ki, bu yaşlarda zaman daha hızlı geçiyor
zaten, öyle değil mi?
üçüncü gün
Tam da beklediğim gibi... Hazal'ın biçimsiz yeni doğmuş
bebek suratına ağızları açık bakarak ve ihtiyaçlarını nasıl
anlayacaklarını, nasıl karşılayacaklarını bilmemenin acemiliğini
aşmaya çalışarak geçmiş ilk iki gün. Sonra benim fıstık
kavanozum, ablasının yorgunluğuna ve kendi derdine
düşmüşlüğüne aldırmadan, yeğenine teyzesinin biseksüel
olduğunu ve bir kadın sevgilisi olduğunu söyleyip
söylemeyeceğini sormuş. Ablası da zihninde ilişkimizi saygın
bir noktaya getirme çabaları gösteriyor olmasına rağmen,
henüz bizim ilişkilerimize heteroseksüel ilişkiler kadar paye
vermediğinden "Yaşayın tabi canım, ama etrafa söylemeye
ne gerek var" noktasında olduğu için, Hazal'ı bizim
ilişkimizden
korumaya çalışmış. Baktığım yerden ben bir komedi
görüyorum. Ama onlar günlerdir doğru dürüst uyumamış
olmanın yarattığı ciddiyetten olsa gerek aşamadıkları bir
sorun içinde olduklarını sanıyorlar. Serseri sevgilime bu
tartışmalar için daha zaman olduğunu söyledim. Umarım
Hazal'in etrafındaki dünya yumuşar kısa bir sürede.
dördüncü gün
Bugün iş çıkışı sinemaya gittim. Tek başıma. Çok sevdiğim
bir şeydir bu benim. İzlediğim filmin her anını kendi içimde
yaşattığım, çıkışında ise beni götürdüğü yerlerde kendi
başıma dolandığım bir ritüel. Kızdım kendime sonra, sahi
bu kadar sevdiğim bir şeyi nasıl unutmuşum yıllardır. Sonuçta
bunu sevgilimle beraberken de yapabilirim. Her anımızı
birlikte geçireceğiz diye bir sözleşme yok ki ortada. Sanki
bu konuşulmamış bir kuralmış gibi mi yaptık acaba? Yoksa
günlük koşuşturmacadan unuttum mu sevdiğim başka
başka şeyleri?
altıncı gün
Rekorumu kırdım. İlk beş gün geçti. Aklıma beraber olmaya
başladıktan sonra ayrı kaldığımız ilk beş gün geldi. Henüz
çok güvensizdim ilişki içerisinde. O güne kadar
yaşadıklarımdan dolayı güzel bir ilişkinin imkansız olduğunu,
bunu bekleyerek yaşamanın da manasız olduğunu
düşünüyordum. Aslında bu cümlenin ikinci kısmı için
düşüncelerim hâlâ aynı. Güzel bir ilişki yaşayacağım diye,
"bay veya bayan doğru"yu beklemek, hayat önünden
geçerken yanlış durakta yanlış bir otobüsü beklemek gibi
aslında. Ama ilk kısmına artık katılmıyorum. Bu hayatta güzel
bir ilişki yaşanabilirmiş. Bunu şimdi söylüyorum tabii. Eskiden
aşkı yanlış tanımlıyor, yanlış algılıyormuşum. Sevginin ispatı
acı çekmekti benim için. Ne kadar acı çekersem o kadar
gönlü zengin, sevebilen, dolayısıyla duyarlı biri olurum
zannediyordum. Ayrıca aşk acısı denince akan sular duruyor
ya. Tüm hayatını çevrendeki insanlarla bu minvalde ağlayarak
ilgi toplayarak geçirmek mümkün. İnsanlar bu duruma prim
verebiliyorlar, onun kalbi kırık dokunmayın, gibi. Bence bu
aslında yaşamla nasıl mücadele edebileceğini bilmediğin
bir noktada başkalarına dayanarak kendi varlığının
sorumluluğundan kaçmak aslında. Şimdi böyle söylüyorum
tabii. Eskiden aşkı yaşamak için korkmak, huysuzlanmak,
acı çekmek gerekir sanırdım. İlişkimize bir şey olacağından
ne kadar korkarsam, ilişkimize o kadar değer veriyorum
anlamına gelirdi benim için. O nedenle ilk ayrı kalışımızda
ilişkimize bir şey olacak diye ödüm kopmuştu. Gerekçem
hazırdı. Birlikte yaşadığımız hayatta kalan bendim. O da
başka bir şehirdeki arkadaşlarını ziyarete gitmişti. Ben bizim
hayatımızı düşünerek, anarak yaşayacağım, o ise başka
hayatların içindeyken bizimkinin güzelliğini unutacak,
yaşadıklarımız onun için anlamsızlaşacak ve döndüğünde
"Bitirelim" diyecekti. Ayrıldığımıza neredeyse inandım ve
bütün gecelerim uykusuz geçti. Zaten biliyordum güzel bir
ilişki diye bir şey olmadığını, nereden girdim yine bu işin
içine, diye kendime söylene söylene, kendime acıya acıya
geçirdim o beş günü. Ne kadar komik gözüküyor şimdi.
Onun bana ait olmasını istemiş olduğumu, bana ait olmazsa
beraberliğimiz biter diye düşünmüş olduğumu görüyorum
şimdi. Gerçekten komik.
onuncu gün
Bugün miting kararı aldık. İnanamıyorum; eşcinsel, biseksüel,
travesti ve transeksüeller olarak ilk defa miting yapacağız.
RTÜK eşcinsel aşkın gösterildiği dizilerin ve filmlerin sansürlü
hallerini bile beğenmeyip kanallara ceza yağdırınca büyük
bir ses çıkarmamız farz oldu. Bugüne kadarki en kalabalık
eylemimiz 300 kişi olmuştu. Her eyleme başka başka insanlar
geldiği için aslında yeterince kalabalık olduğumuzu biliyoruz.
Ama herkes aynı anda aynı yerde olmadı hiç işte. Yirmi
günümüz var. Ne kadar çok insana ulaşıp mitinge katılım
sağlarsak o kadar çok şey söylemiş olacağız, kendimize
inancımız, birbirimize güvenimiz o kadar pekişecek. Çok
önemli ve tarihi bir olay bu miting. Ama bebeğim kaçırıyor
bu tarihi günü. Onun şehrimize döneceği günden bir gün
önce çıkacağız alana.
on dördüncü gün
"Çocukları yalanlarla kandırmayın!" Mitingin başlığı bu.
Başlığı bulur bulmaz sabahlayarak afişleri, broşürleri
hazırladık. Artık onları elden ele dağıtmaya, herkesi bu
mitingde buluşmaya çağırmaya başlayabiliriz. Tüm bu
koşuşturmada ayrı kalmaya dair vermeye çalıştığım sınav
aklımdan çıkmış. Fıstık kavanozumu unuttuğumdan değil.
Bilakis böylesi yoğun çalışma zamanlarında eksikliğini daha
fazla hissediyorum. O olsa sanki işler daha kolay olacakmış
gibi. Ayrıca yaşadığım heyecanı onunla paylaşmak
heyecanımı artırıyor her zaman. Sanki her güzel şeyi ilk
haber vermem gereken kişi oymuş gibi. Ama yokluğunda
hissettiğim özlem acıya dönüşmüyor böyle zamanlarda.
Sanki onu da yaşatıyormuşum gibi geliyor yaptıklarımın
içinde. Burada olsa o güzel ağzının nasıl kulaklarına
varacağını, bulduğumuz her yeni sloganda nasıl sevinçten
zıplayarak alkışlayacağını gözümün önüne getiriyorum.
Hazal'a iki kadın olarak yaşamı paylaştığımızı söyleyip
söylememe karmaşası da iyice büyümüş, bizim mitingle
beraber. Bu konu geçer gider sanmıştım. Ama ablası çocuk
sahibi olmadan önce söylemeyeceği şeyler söylemeye
başlamış. Hazal'dan önce mitingimizi kesinlikle
destekleyecekse, şimdi Hazal'ı koruma kaygısıyla
yaklaşıyormuş. Fıstık kavanozum mitingin başlığından da
hareketle Hazal'ı yalanlarla koruyamayacağını, eşcinselliğin
bu yaşamın bir gerçeği olduğunu, toplumun bakış açısı ile
yeterince kirlenmemiş bir çocuğun hepimizden daha kolay
bu gerçeği algılayabileceğini anlatıyormuş inatla. Hâlâ
diyorum, bu tartışma için biraz erken değil mi? Daha 14.
günü bebeğin.
on sekizinci gün
Dün akşam barları ve kafeleri gezen gruba katıldım.
Kıyafetlerimizin üzerine sansür karşıtı yazılar ve şekiller
yapıştırdık. En zevklisi de sansürlenen veya
sansürlenmedikleri için kınananların ceza almasına neden
olan sahnelerden fotoğrafları yapıştırmak oldu. Sansüre
karşı ayaklı televizyon kanalı olduk yani. Her gittiğimiz
mekanda müziği değiştiriyoruz. Arkadaşlardan biri bu miting
için bir şarkı besteledi, onu koyuyoruz teybe. Şarkımız
çalarken de dans ederek insanlara mitinge çağrı broşürlerini
dağıtıyoruz. Çok çok eğlenceli ve ilham vericiydi. İnsanların
eyleme gelmeye korkmamaları için broşürlerimize "katıldığım
ilk eylem" anıları koyduk. Pek çok insan kısa kısa ilk hangi
eyleme katıldığı, nelerden korkarken nelerle karşılaştıklarını
anlattılar broşürün içinde. İnsanların ilgisi müthiş. RTÜK ve
miting hakkında sohbet ederken herkes bana sevgilimin
nerede olduğunu soruyor. Bu soruyu nasıl karşılayacağımı
bilemiyorum. Bu bizim çok fazla yapışık ikizler olduğumuz
anlamına mı geliyor, yoksa insanların sevgililerin yapışık
ikizler olmalarını bekledikleri anlamına mı? Başka konularda
da fark ediyorum bunu. Örneğin arkadaşlarla bir masada
otururken, aramızdaki boş sandalyeye oturmak zorunda
kalan bizden özür diliyor, bizim hiçbir zaman "yan yana
oturacağız işte" gibi bir diretmemiz yokken. Yani biz mi
evlendik, insanlar mı bizi evlendirdi, çok emin olamıyorum.
Bebeğim de bulunduğu şehirdeki dernekle iletişime geçmiş,
onlar da buradaki mitinge gelmek için hazırlık yapıyorlarmış.
Şarkımız her gün yerel bir radyoda çalınıyor, insanlar mitinge
davet ediliyorlarmış. Farklı şehirlerde olmamız da güzelmiş
yani.
yirmi altıncı gün 55
İşte büyük gün geldi çattı. Tüm hazırlıklarımız tamam, sadece
fıstık kavanozumu artık çok fazla özlemeye başladım. Sanırım
telefon hatlarında da bir sorun olduğu için konuşamadık
birkaç gündür. Neyse, her şeyi öylesine büyük ve güzel
yaşamalıyım ki bebeğime de taşsın her biri. Mekana uğrayıp
bayrak, pankart gibi gerekli malzemelerimizi alıyoruz. Beni
ve yanımdaki herkesi miting coşkusu çoktan sarmış. Şarkılar
söylüyoruz bağıra bağıra, sloganlar atıyoruz; "Ayşe Fatma'yı,
Ahmet Mehmet'i, birbirlerini sevebilmeli". Gerçekten kabımıza
sığamadığımız bir an. Miting alanına geldiğimizde o da ne,
fıstık kavanozum elinde gökkuşağı bayrağıyla bana el salıyor.
Nasıl da özlemişiz birbirimizi. Bebeğin halası bebeğe
bakmaya geldiği için, fıstık kavanozum ilk uçakla mitinge
gelmiş, bağlantıya geçtiği diğer insanları da getirmiş. Birçok
örgüt gelmiş, oldukça kalabalığız. Ellerimizde gökkuşağı
bayrakları, bebeğimle kol kola girmiş beraber hoplayıp
zıplıyoruz. Ellerimizdeki, RTÜK'ün yaptığı kısıtlamaların ve
verebileceği zararların yazılı olduğu broşürleri insanlara
dağıtıyoruz. Gerçekten de mitinge ilgi çok büyük. Ne mutlu
bize.
Üç-dört saat süren mitingin ardından, biraz yorgun,
çoğunlukla aşık, bebeğim ve arkadaşlarımızla beraber
dinlenebileceğimiz bir yerlerin yolunu tutuyoruz. Böylesi
güzel bir mitingde bebeğimle ve diğer insanlarla yaşadığım
paylaşım sonrasında kendimi çok iyi ve şanslı hissediyorum.
Sanki o hayatımda hep vardı ve sanki onca gün biz ayrı
değilmişiz gibi hissediyorum. İyi ki varız. Onunla ve beraber
yaratıklarımızla gerçekten de gurur duyuyorum. Daha nice
beraber yaratacak olduklarımıza... Merhaba...
 "nerede saklıyorsan çıkar ortaya şu çocuğu"
56
'Karanlık Sular', Kutluğ Ataman 'ın ilk filmi. Reha Erdem'in 'A Ay'
filmi gibi neredeyse bir şehir efsanesine dönüşen film, yalnızca
Batı standartlarındaki teknik kalitesiyle değil, korku-gerilim türünü
gizemli ve karanlık bir İstanbul hikayesiyle birleştirmesiyle de
dikkat çekiyor.

'Lola+Bilidikid' ise şimdiye kadar kötü kopyalarla elden ele

dolaşan bir başka 'Kutluğ Ataman efsanesi'ydi. Nihayet temiz
bir kopyasını izleyebileceğimiz film, 'yönetmenin kurgusuyla'
DVD'de!

1998 yapımı 'Lola+Bilidikid', Murathan Mungan'ın "Aşkın

Gözyaşları ya da Rapunzel ile Avare" öyküsüne benzer bir tat
bırakan, içinde pek çok öyküyü de barındıran bir film: "Yaban
topraklarda yaşamaya çalışıyoruz" diyen Türkiyeliler, 'itibarımız
önemli' diyen donuk burjuva sınıfı, Türkiyelilerden nefret eden
naziler, aile içi tecavüz, geyler, travestiler, parklar, tuvaletler ve
Berlin geceleri.... Bu kadar çok öyküyü bir araya getirip de
bütünlüklü bir film ortaya çıkarabilmek kolay iş değil. Kutluğ
Ataman öyle düşünmese de, doğru düzgün bir eşcinsel sineması
geleneği olmayan Türkiye'de L+B bugüne dek yapılmış en iyi
'eşcinsel filmi'.
Kutluğ Ataman'ın filmleri de yavaş yavaş DVD raflarında yerini almaya başladı.
'İki Genç Kız'dan sonra, Ataman'ın ilk filmi 'Karanlık Sular' ve bir eşcinsel
filmi klasiği haline gelen 'Lola+Bilidikid' de satışta! Kutluğ Ataman'la
'Lola+Bilidikid' ağırlıklı bir sinema sohbeti gerçekleştirdik.

Söyleşi: Uğur Yüksel

'Yönetmenin kurgusu' alt başlığıyla sunuldu L+B DVD'si. Tabii ki değil. Hangi konuyu anlatırsanız anlatın, her şeyden
Sinemada izlediklerinden farklı bir şey mi görecek önce ev ödevinizi çok iyi yapmanız gerekir. Yani araştırıp
seyirci? Yoksa bu kurgu, filmi daha da özgürleştiren bir bulacak ve o hayatın içine dalacaksınız. Yoksa her şey
şey mi oldu? fantezi noktasında tıkanıp kalır. Ama şunu da belirteyim:
güzel ve tutarlı bir eşcinsel filmi yapmak için mutlaka
Hikaye ana hatlarıyla aynı kalsa da anlatılış şekli değişmiş eşcinsel olmanız, veya kadınları anlatan bir film için mutlaka
oldu. Bu filmi yapalı çok zaman geçmişti. Benim kadın olmanız gerekir diye bir şey iddia edemeyiz. Önemli
yönetmenlik ve kurgu anlayışım o zamandan bugüne olan, konuştuğumuz konular hakkında yeterince bilgili
değişti. Buna göre uyarladım. Filmi ilk yaptığımda bir gün olup olmadığımız.
gelir yönetmen kurgusu yaparım düşüncesiyle bu hakkı
muhafaza etmiştim. Şimdi bunu kullanma ihtiyacını
hissettim. Film eskisine göre çok daha hızlı akıyor şimdi. "Fil Adam görünümlü bir toplumumuz
Lola+Bilidikid'in Türkiye'de yeterince tartışılmadığını, var"
konuşulmadığını düşünüyorum. Sinema çevresi ve
eşcinsel gruplar bu filmin farkına vardı mı? Sahiplendiler Filmde de görüyoruz ki Batılı bir ülkede olmak baskıyı
mi? azaltmıyor. Türkiye'de kadınlara ve eşcinsellere davranış,
onları algılayış biçimi Batılı bir ülkeye gidildiğinde de
57
Türkiye'de bu film ilk çıktığı vakit eşcinsellik konuları henüz pek değişmiyor. Erkeklik denilen şey orada da kırılmıyor.
tabu konulardı. Şimdi de bu çok değişmiş değil ama gene Bunu engelleyen ne?
de o zamanlar durum çok daha vahimdi. Şöyle söyleyeyim:
İnsanlar gündüz sinemada bu filmi görmeye çekmiyorlardı, Kültürün kendine olan güvensizliğinden dolayı korkakça
gişe önünde görülürler diye. Gece gidiyorlardı. Sanırım davranıp değişime açık olmaması, toplumun kendi
bugün sinemalara tekrar çıksa çok daha fazla ilgi toplar. fertlerine güven duymaması ve buna bağlı olarak otoriter
Tabii bir de eşcinsel örgütlerinin o zaman pek bir gücü, eğilimlere yönelmesi... Bütün bunlar sayabileceğim
varlığı yoktu. Kaos GL vardı ama bu kadar organize değildi. nedenlerden sadece birkaçı. Hâlâ töre cinayetlerinin,
Bu örgütlerde eşcinsel özgürlükleri savunan yöneticiler azınlıklara karşı korkuların, ırkçılığın ve milliyetçiliğin olduğu
bile isimlerinin açıkça basına çıkmasından haklı olarak bir ülkede homofobinin tamamıyla ortadan kalkmasını
çekmiyorlardı. Haliyle, isteseler bile tam anlamıyla henüz tahayyül edemeyiz.
sahiplenemediler, sahiplenemezlerdi. Şimdi yavaş yavaş
bunların değiştiğini görüyoruz. İnsanlar göreceli olarakLola gerçek bir travesti değil bence. Pek çok öyküden
daha serbest, en azından büyük şehirlerde. Lola+Bilidikid
bildiğimiz ve büyük kentlerde de olsa asıl yereldeki pek
bütün bu zorluklara rağmen Türkiye'deki eşcinsel hareketi
çok eşcinselin "eşcinseller kadın ve erkek rollerini
için çok şey başardı, ama abartmayalım: Bir filmle dünyaoynamak zorundadır" algısıyla yola çıkmış sanki. Bili ile
değişmez. tanışıp ona aşık olduktan sonra da bu rolü üzerinden
atamamış. Film boyunca Bili'ye karşı koyusu ve 'olduğu
Türkiye sinemasında travesti ve transeksüellerin öyküsü gibi olmak' isteği de bu rolden artık sıkıldığını gösteriyor.
ilk kez anlatılmıyordu. Atıf Yılmaz'ın 'Gece, Melek ve Lola benim için bir erkeğe aşık bir erkek. Sizce?
Bizim Çocuklar'ı, sonra Orhan Oğuz'un 'Dönersen Islık
Çal'ı... Ama L+B, travestilerin 'gerçek' olabileceğini Bu filmi yaptığım zaman, Türkiye'de birçok travestinin
anlatmayı başaran ilk film oldu. Ve siz L+B'nin o aslında travesti olmaması gereken, gey erkekler olarak
filmlerden asıl farkını "Benim eşcinsel olmam" diye yaşamaları gerekirken gerek toplumdaki baskı gerek kendi
açıklamıştınız. Buna ben de inanıyorum ama bu yeterli içselleştirmiş oldukları homofobi yüzünden, yani "ibne
mi sizce? olmak ayıp, ben kadın olmalıyım" içgüdüsüyle, gerekse
de sadece fuhuş yoluyla hayatlarını kazanabildikleri ve

bu yüzden kadın kılığında sokağa çıktıkları bir zamandı.
Bu hâlâ böyle olmasına rağmen belki şimdi yavaş yavaş
değişiyor. İtalya, İspanya, Yunanistan gibi ülkelerde de
bu böyleydi ve izlerine hâlâ rastlamak mümkün. Biz farklı
değiliz. Belki bir gün bir tarihçi bu sosyal olgunun tarihini
araştırıp yazacaktır. Lola, özellikle gey kardeşi Murat'la
karşılaştıktan sonra onun etkisiyle içinde bulunduğu bu
durumdan yavaş yavaş sıyrılıp kendini bulmakta olan,
değişen, değiştiği için de Bili karakteriyle çelişen bir
karakter.
Filmde gördüğümüz travestiler şov yaparak geçinen
kişiler. Türkiye'de bugün bile travesti ve transeksueller
için böyle bir şeyin gerçekliği yok. Bunun nedeni ne
sizce?
Tek tük de olsa örnekleri yok değil ama haklısın. Avrupa
ülkelerindeki "drag" geleneği bizde sadece Huysuz Virjin
tarafından başarıyla sürdürülüyor ama gel gör ki Huysuz
Virjin "Gey değilim" diyor. Olabilir. Zenne geleneğimiz var
ama drag'de olduğu gibi gey kültürün parçası değil ya da
öyle değilmiş gibi yaşanıyor. Bizdeki travestilik aslında
tam anlamıyla travestilik değil çünkü kıyafet
değişiminin ötesinde, bazen ameliyat-öncesi
transeksüellik (mesela hormonla göğüslerin
büyütülmesi vs.) de olabiliyor. Bütün bunların
ayrı ayrı incelenip insanların anlaşılması gerekiyor.
Ben, eğer bir gün gelir Türkiye demokrasiyi ve
insan haklarını içselleştirmiş bir toplum olursa,
ki er veya geç olacaktır, o zaman her şeyin daha
az çetrefilli ve anlaşılabilir olacağına inanıyorum.
Halihazırda Fil Adam görünümlü bir toplumumuz
var. Sadece gey+lezbiyen+trans topluluklar için
değil her konuda Fil Adam görünümlü. Ama
yavaş yavaş iyileşiyor. Benim anladığım travestilik
insanların karşı cinsin kıyafet kodlarını
benimsemesi, bundan haz duymasıdır ki bunun
için gey olmak gerektiğini düşünmüyorum. Düz
erkek, düz kadın, ya da lezbiyen de olabilirsiniz.
Bunlar ayrı ayrı şeyler. Erkekten kadına geçmiş
transeksüel lezbiyenlerin olabileceği gibi...
Türkiye bunları nasıl anlar? Zamanla. Göre göre,
duya duya, konuşa konuşa, ve tabii ki yargı
yoluyla değil saygı yoluyla. Önce bunlar bir
hallolsun, shovv'lara nasıl olsa sıra gelir.
"Ortaya çıkın ve var olmaya
başlayın"
Türkiye sinemasında eşcinsel kültür ve yaşama
dair en iyi örnekleri vermiş yönetmen sizsiniz.
Gerek 'Karanlık Sular1 gerek 'Lola+Bilidikid'
olsun ve tabii ki 'İki Genç Kız', içeriden bakmayı
bilen birisinin dilini taşıyan filmlerdi. Ama siz bu iki film
için "eşcinsel sineması örneği" nitelendirmesinden
özellikle kaçınıyorsunuz? Eşcinsel sineması nedir ki bu
iki filmi dışarıda tutuyorsunuz?
Bilmem. Zaten benim için de sorun bu olduğu için tam
cevap veremiyorum. 1980'li yıllarda batıda gey filmi
yapmak ve hatta gey festivallerin oluşturulması bir
mücadelenin sonucu olarak başarıldı. Gel gör ki 2006'da
bu festivaller birer gettoya dönüştü, yanı ne kadar güzel
bir film yaparsan yap, sen git gey film festivalinde göster
diyebiliyorlar. Yani duvarı inşa ederken, biz güvercinler
için güzel güzel güvercinlikler yaptılar, hatta yaptık. Ama
şimdi görüyoruz ki bu güvercinlikler tünemek için; duvarı
geçmek için değil. Duvar hâlâ orada. İşte bu yüzden ben
yaptığım filmlere etiket takmak istemiyorum. Kişiler olarak
gey olduğumuzu, Kürt, Arap, Türk olduğumuzu açıkça
söyleyebilmeliyiz, ama yarattığımız eserleri
sınırlandırmamız, paketleyip bir şekilde sınırlandırmamız
acaba gerekiyor mu? Bunu yaparak kendi kendimize bir
tuzak mı hazırlıyoruz yoksa?
Video yerleştirmeleriniz sinema filmlerinizden daha çok
konuşuldu, Türkiye'de olmasa da yurt dışında ödüllere
boğuldu. Mutlu musunuz, kızgın mı?
Tabii ki çok mutluyum. Ben hiçbir zaman kendimi herhangi
bir ülke sınırları içine hapsetmedim. Benim yayın alanım
dünya. Bu en başından beri böyle oldu. Sanat, sinema,
benim için fark etmiyor. Sesimi duyurabiliyor muyum,
yayın yapabiliyor muyum, dünyaya müdahale yapabiliyor
muyum, etkili olabiliyor muyum, beni ilgilendiren bu. Dünya
olarak baktığımda hem sinema alanında hem de sanat
alanında kendi sesimi duyurabildim. Bu beni mutlu ediyor.

Türkiye'de kimilerince pornografik olarak nitelendirilen

'Ruhuma Asla' yada 'Peruklu Kadınlar' video
çalışmalarınız da bir şekilde Türkiye'deki eşcinsel kültüre
gelip dayanıyor.

Evet.

Eşcinsel kimliğiyle açık yaşayan bir sanatçısınız. 'Ünlü',

'tanınmış' isimlerin kimliklerini açıklamalarının doğru
olduğunu ve bunun bir şeyleri değiştirebileceğine
inanıyor musunuz?
Tabii gereksiz yere kendinizi tehlikeye atmadan, ama riske
Tabii ki. Size şu kadarını söyleyeyim, şimdiye kadar kimse girerek.
benim suratıma tükürmedi, benim yüzüme kötü bir şey
söylemedi. Ama gün geçmiyor ki genç bir erkek veya Şimdi sırada 'Palto' var. Nasıl bir çalışma bu?
kadın beni sokakta durdurmasın ve yaptığım işler için 59
bana teşekkür etmesin, onların hayatını nasıl etkilediğimi Çocuk filmi. Komik. Eğlenceli. Şimdiye kadar yaptığım en
bana anlatmasın. Ben başta kendimi riske atıp kim apolitik iş.
olduğumu açıkladım. O zamanların Türkiye'sinde zor oldu
ama oldu. Kimseye nasıl yaşaması gerektiğini söyleyemem. Ve son bir soru: Murat ve annesi bugüne neredeler ve
Ama tavsiye edebilirim: ortaya çıkın ve var olmaya başlayın. ne yapıyorlar?

Annesi Almanya'da oturuyor ve Lola'yı özlüyor, ama

Murat'ı da çok seviyor ve onunla gurur duyuyor. Murat'ı
sana sormalı: Nerede saklıyorsan çıkar ortaya şu çocuğu.

Kutluğ Ataman Filmografisi

2 Genç Kız, 2005
The 4 Seasons of Veronica Read, Video Art, 2002
Ruhumu Asla - Never My Soul, Video Art, 2000
Semiha B. Unplugged, Video Art, 1999
Peruk Takan Kadınlar, Video Art, 1999
Lola+Bilidikid, 1998
Karanlık Sular, 1994
Spikes and Heels, 1994
La Fuga, Kısa, 1988
Hansel and Gretel, Kısa, 1985
 Giovanni'nin Odası
James Baldwin.. Rahibinden Satılık Kilise
Çeviri: Çiğdem Öztekin, küçük İskender
YKY, Roman Sel Yayıncılık, Deneme
Amerikalı David'in Paris'te İtalyan "Ben kariyerimi yalnızlık sektöründe
garson Giovanni ile yaşadığı eşcinsel yaptım." "Hayat kurtlanmış arınmalarla |
ilişkinin sonuçlarına ya da onarılır; ancak, bileklerdeki kesikler
sonuçsuzluğuna dair bir anlatı, için dikiş ipliği yerine sevdiğinizin bir
Giovanni'nin Odası. David'in saç teli lazımdır." "Tiryakinin izmariti'
toplumsal değer yargılarının baskın olmaz." "İstanbul, yedi tepeli değil,
çıkmasıyla bu ilişkiden kaçıp, evli bir yedi ölümcül günahlı şehir." "Şarap:
erkek olarak "güvenli" bir hayat İçinde en ucuz serapları barındıran
sürmek için eski sevgilisi Hella'ya meyve suyu." "Kedi: Doğadaki salt
sığınması ve böylece bu üç ben, toplumsal bozukluğun aynası
kahramanın trajik sonlara doğru yol yani." "Hayatta kalış, ölümden tasarruftur." "Hayvanlar birbirilerine
alışı... Yok olmaya mahkum bir aşk aşık olmazlar. Çünkü böyle formalitelere ihtiyaçları yoktur."
üçgenini anlatan, tutku, pişmanlık ve özlem dolu bu roman, "Oybirliğiyle yalnızız." küçük İskender, son kitabı "Rahibinden
yayımlanmasının hemen ardından eşcinsel edebiyatta bir dönüm Satılık Kilise" ile yeniden okuyucularıyla buluşuyor. Şairin
noktası olmuştu. Etkisi bu kadarla kalmadı: Yazar Baldvvin, "beyaz takipçilerine duyurulur.
eşcinsel erkekleri yazan siyah bir yazar" olarak şimşekleri üstüne
çekti. Bugün Amerikan 'siyah' edebiyatının en büyük isimleri
arasında gösterilen James Baldvvin'in bu kitabı, özellikle 1950'li Bir Delinin Güncesi
yılların Avrupası için şaşırtıcı ve etkileyici bir roman. Konu olarak,
yaşamın acımasız gerçeklerini, bu gerçeklerin çarklarında öğütülen Aslı Erdoğan
insanları ve bütün bunların nedeni olarak gördüğü beyaz erkeklerin Everest, Deneme
biçimlediği hastalıklı toplumu seçen Baldvvin için Giovanni'nin
Odası manifest bir anlam taşır. Edebiyat tarihçilerine göre, Merkezin, tüm merkezlerin dışına
anlatılan hikayede Baldvvin'in İsviçreli sanatçı Lucien kaçan, yalnızca kendi çekim
Happersberger ile yaşadığı ilişkinin izleri vardır. Ancak, yazar - alanlarında savrulan, sık sık kendi
muhtemelen- kendi hayatıyla roman arasında kurulacak kara deliklerine düşen yazılardı bunlar.
benzerliklerden sakınmak için, ilk romanından farklı olarak, beyaz Hayatta her şeyi acemice yaparı, ölçü
insanlardan oluşturmuş roman kişileri kadrosunu. ve stratejiden anlamayan, bir türlü
"dediğim dedik (köşe yazılarına çok
yakışan "kodum mu oturturum!" tavrı)
olamayan, travmalarını fazlaca ele
Dünya Üzerinde En Etkin veren birinden beklendiği gibi... Aslı
100 Eşcinsel Erdoğan'ın köşe yazılarını bir araya getirdiği kitabı "Bir Delinin
Paul Russel .. Güncesi" sessiz, sert ve hüzünlü bir kitap. Erdoğan, hem çok
60 Çeviren: Oya Özdilek, gerçek hem de absürd bir dünyadan bildiriyor.
Neden Kitap, Araştırma
Manevralar
Vassar College'da öğretim üyesi Cynthia Enloe
olarak görev yapan Paul Russel,
"Dünya Üzerinde En Etkin 100 Çeviren: Serpil Çağlayan,
Eşcinsel" adlı kitabında, dünyaca ünlü İletişim Yayınları, İnceleme
isimlerin kimliklerini ortaya çıkarmak
yerine eşcinsel kültüre katkılarını Daha çok feminist çalışmalarıyla
araştırıyor. İki bin dört yüz yıllık insanlık bilinen Enloe'nin "Manevralar"ı,
tarihini başlangıcından itibaren ele savaştan çok savaş imgesinin ve
alan kitap, eşcinselliğin yüzlerce yıllık söyleminin kadın dünyasındaki
panaromasını sunuyor. Russel, Oscar VVilde'dan Büyük İskender'e, yansımalarının peşine düşüyor.
Leonardo Da Vinci'den VVilliam Shakespeare'e, Floranca Askerlik yapan kadınlar, askeri
Nightingale'den Ailen Ginsberg'e kitlelerin her daim gözünün harekatlarda zarar gören kadınlar;
önünde olmuş kişilerin eşcinsel kimliği nasıl etkilediklerine bakıyor
bu kitapta. tecavüze uğrayan, işkenceye maruz
kalan, hemşirelik ya da aşçılık yapan
kadınlar... Cynthia Enloe, 'Kadın
Yaşamının Militarize Edilmesine
Patty Diphusa Yönelik Uluslararası Politikalar' alt başlığını taşıyan çalışmasında,
Pedro Almodovar kadınların hayatlarının nasıl militarize edildiğini göstermeye
Çeviren: Bülent Levi, çalışıyor ve uluslararası örneklerin izlenmesinden hareketle,
aslında aynı tahakküm pratiklerinin hâlâ var olduğunu savunuyor.
Doğan Kitap Kitap bunun yanı sıra, uluslararası politikaların ordularla ilişkisini
de araştırıyor.
"Yarattığım çok sayıda kadın karakter
arasında Patty en sevdiklerimden biri.
O kadar yaşama isteğiyle dolu ki hiç
uyumuyor; saf, şefkatli, grotesk, Susma Cesareti
kıskanç ve narsist; tüm insanlarla ve Yusuf Eradam
zevklerle dost; her şeyin iyi yanını Nar Yayınları, Deneme
görmeye hazır. Olayların sadece
yüzeysel kısmı üzerinde kafa yorarak, Sylvia Plath'tan Nilgün Marmara'yı,
onlardan en iyi sonuçları elde edebilen Gaspar Noe'nin Dönüş Yok'undar
biri. Patty yalnızlıktan ve kendinden kaçıyor, bunu da büyük bir Ang Lee'nin Brokeback Dağına geniş
mizah gücü ve sağduyuyla yapıyor." Pedro Almodovar "Patty bir coğralyada gezen Yusuf Eradam'ın
Diphusa"sını böyle anlatıyor kitabında. Franco sonrası yeni kitabı çeşitli yayınlarda da yer
İspanyası'nda tabuları yıkarak kült filmlere imza atan Almodovar'ın almış yazılarından oluşan bir seçki
çift cinsiyetli yapısının, bölünmüş kimliğinin bin yansıması belki gibi. Kendine özgü dilinde okumalar
de bu kitap. yapan Eradam, okuduklarınızı ve
gördüklerinizi yeniden tartışmaya
çağırıyor sizi.
kitap Pedal Çeviren Kadınlar
Rae Stathopulu
Çeviri: Müfide Pekin, Metis,
Roman
Türkiyeli Rum bir ailenin İstanbul'dan
İmroz'a, 50'li yıllardan 70'li yıllara
uzanan hikayesi. Çoğu mensubu göç
ederek aramızdan ayrılan bir
cemaatin gündelik hallerini,
muhabbetlerini, eğlencelerini,
kaygılarını, oyunlarını, tabularını,
özlemlerini anlatıyor Rea Stathopulu,
yer yer on yaşlarında matrak bir kız
çocuğunun günlüklerinden, yer yer
yetişkinler dünyasının ta içinden.
Uluslararası politikadaki en ufak bir
çalkantının özel hayatlarda birebir
karşılık bulduğu, siyasi süreçlerin insanın mahremiyetine karıştığı
bir tarih ve coğrafya. Bir yandan da, o hayli tanıdık aile, komşu,
mahalle dengelerinin kâh ıstıraplı kâh esprili incelikleri...

Su Perisi - Erotik Öyküler

Francesca Lia Block
Çeviren: Ülkü Hastürk,
İstiklal Kitabevi, Hikaye
Uçlarda yaşayan Şair Sylvie'nin, sörfçü
Tom Mac'in, aktör olmak isteyen
Elvis'in ve çok özel yetenekleri olan
Plum'un birbiriyle bağlantılı, şiirsellikle
i bezenmiş, benzetmelerin yoğun
Ajda'nın Elmasları olduğu bu öyküler erotik olanın hazzını
okuyucuya yaşatıyor. 'Su Perisi',
Mehmet Murat Somer erotizmi merkeze almasına rağmen
Merkez Kitapçılık, Roman pornografinin tuzağına düşmeyen,
daha çok modern hayat durumlarını
"Kim yaptı aceba?" anlatan öykülerden oluşuyor.
"Ben!" dedi İsmet Gürkan. "Ben yaptım."
Bu sefer gözler ona döndü. Sözlerinle Sarıl Bana Hayallerim Üşümeden 61
"Ay pek nüktedansınız!" diye Ponpon bir kahkaha koparınca
yabancı bakışlar dağıldı. Bahar Özdemir, Sinemis Yayınları, Roman
Eliyle de İsmet Gürkan'ın eline vurmuştu hafifçe.
"İnanmak istemiyorlarsa inanmazlar" diye düşündü İsmet Gürkan. Kile biçim verirken kendini ve ruhunu
Kimseyi inandırmak zorunda değildi. biçimlendirmeyi unutmuş bir adam,
"Şimdi iki iş çıktı başıma! Hem Ajda'nın elmasları, hem de doktoru [hayatının bir dönemecinde ummadığı
öldüreni bulmak zorundayım!" bir duyguyla karşılaşır. Bu duygu onu,
hayatını sorgulamaya zorlar. Hayatındaki
Mehmet Murat Somer'in Hop-Çiki-Yaya kahramanları geri döndü. her şeyi düzene soktuğunu düşünen bir
Önceki seride kendine azımsanmayacak bir hayran kitlesi edinen kadın, en yakınları tarafından sırtından
Ponpon, "Ajda'nın Elmaslarında başrolde. Burçak ise Rio de burulunca hayatını yeniden kurmak
Janeiro'da. Ama Kibar Gönül ve düşük belli jeanler giyen Hasan, lorunda kalır. Bunu yapması için her
Ponpon'u yalnız bırakmıyor. Aşk, nefret, cinayet, ölüm, seks, leyi unutması gerekmektedir. Tabii
gerilim, ihtiras, komedi 32 kısım tekmili birden, hem komik hem yapabilirse... Eşcinsel bir genç, hayata
heyecanlı bir macera... ve kurulu toplumsal düzene karşı
mücadele etmeye çalışırken babasıyla
arasındaki uçurumdan çıkmak için
Ne Anlatayım Ben Sana! debelenmektedir. Bahar Özdemir,
"Sözlerinle Sarıl Bana Hayallerim
Ece Temelkuran Üşümeden"de yıkılan üç hayalin enkazında kalanların öyküsünü
Everest Yayınları, anlatıyor.
Deneme
"Kaç kişi sustuk biz? (...) Bazen e(ı Toprak Ana-Emma
uzak halk kendimizinkidir bize. Martin Duberman
Okyanus aşırı bir memlekettir
bazen Türkiye. Bu toprağın yeniden Çeviren: Osman Akın hay,
bizim toprağımız olmasını istiyorsajc Agora Kitaplığı, Oyun
eğer yeniden birleştirmemiz
gerekiyor tepelerimizin hikayelerini Martin Duberman'ın "Toprak Ana-
Söküldüğümüz yerlerden, 'çilemiz] Emma"sı, Rusya'da doğmuş bir Yahudi
çözüp çözüp yeniden örmemiz olan ve sonrasında anarşizm ile
gerekiyor kendimizi. Yoksulluğun" feminizm tarihinin önemli aktörlerinden
vahşetiyle sertleşen hikayeleriyle| biri olacak Emma Goldman'ı hikaye
neresinde bıraktıysak o sahneye eden bir oyun. Zorunlu askerliğe karşı
dönüp yeniden takip etmemiz çıktığı için Rusya'dan sınırdışı edilen
gerekiyor film şeridini. Korkup- Goldman, tarihe geçen "Dans
gözümüzü kapattığımız sahnelere dönüp bu kez gözlerimizi dört edemeyeceksem bu benim devrimim
açıp bakmamız gerekiyor." Ece Temelkuran, F tipi cezaevlerini, değildir" sözünün de sahibi. Duberman'ın oyunu, anarşist, kadın
açlık grevlerini, ölüm oruçlarını anlatıyor. Bu suskunluğu kıracak ' hakları savunucusu, feminist, serbest aşk taraftarı, 'Mother Earth'
yeni bir dil bulmak için... dergisinin yaratıcısı, Lenin'in eleştiricisi ve Yahudi Goldman'ı
anlatıyor. Oyunda Goldman'a Alexander Berkman eşlik ediyor.
 albüm
Kusursuz 19
Demet Akalın
Seyhan Müzik
Yeşilçam Şarkıları 1
Demet Akalın, mankenlikten
"Aşkın Kanunu" - 2 müziğe geçerken pop müziğin en
"Artık iyi kadın şarkıcılarından biri
Sevmeyeceğim" olacağını tahmirVetmiyordu
Kolektif herhalde. Aslında hiçkimsenin
Kalan Müzik aklına gelmemişti bu. Ama Akalın,
riski seven ve pop müziği çok da
ciddiye almadan, "Ben muhteşem
Bazen mutlu sonlarıyla bir
bir şarkıcıyım" demeden yoluna
masalı anlatan, hayatın
devam etti ve özellikle bir önceki
içinde de şaşırtıcı biçimde
albümü "Bana Ne" ile kendini
gerçek olan Yeşilçam
kanıtladı. Şimdi de beşinci albümü "Kusursuz 19" ile tekrar
filmlerinin unutulmaz
karşımızda. Doğal olarak şarkıları da gey barlarda...
şarkıları dönemin ünlü sanatçılarının yorumlarıyla iki albümdei bir
araya geliyor. Yer aldıkları filmlerde gizli bir başrol oynayan bu
şarkıları tebessümle, belki de hıçkırıklara gark olarak
dinleyeceksiniz. Behiye Aksoy'dan Semiramis Pekkan'a, Sevim Riot City Blues
Şengül'den Sadri Alışık'a mendil ıslatan ya da gülümseten Primal Scream
Yeşilçam Şarkıları'ndar'AbidikGubidik", "Feride", "Sarmaşık Sony BMG
Gülleri", "Kulakların Çınlasın"
gibi birçok şarkı kulaklarınızda Son 15 yıldır alternatif müziğin \
ve yüreğinizde çınlayacak. dans müziğinin önemli grupları
arasında yer alan İngiliz Primal
Scream'ın "Riot City Blues" adlı'
onuncu stüdyo abümü Sony-BMC
etiketiyle piyasaya çıktı. 1984
62 The Greatest Hits yılında kurulan grup bugün bile çok
Nina Simone konuşulan '91 tarihli albümleri
SONY BMG "Screamadelica" ile, müzik
dünyasının en prestijli ödüllerinden
1959 yılında Gershwin'in "I biri olan "Mercury Music Prize"ı
Love You Porgy" şarkısıyla kazanmıştı. Müzik dünyasının en ilginç gruplarından biri olan
çıkış yapan ve "My Baby Just Cares For Me" adlı şarkısıyla Primal Scream, 20 yılı aşan kariyerleri boyunca hayranları
ününü pekiştiren Nina Simone gelmiş geçmiş en usta tarafından merakla takip edildi. Toplam 10 şarkının bulunduğu
yorumculardan biriydi. Tuğrul Eryılmaz'ın deyimiyle onun sesi albümdeki tüm şarkılar grubun kendi üretimi. Albümde Will
"insan sesi"ydi. Adını Fransız aktris Simone Signoret'den alan Sergeant, Warren Ellis ve Alison Mosshart da konuk sanatçı
ve İspanyolcada 'küçük' anlamına gelen 'Nina'yı da ön ad olarak olarak yer alıyor.
kullanan Simone'un ölümünden sonra yayınlanan "The Greatest
Hits", 22 eserden oluşan bir koleksiyon. Heredeyse her biri birer The Eraser
otobiyografi niteliğindeki şarkılarında Simone, yaşadığı toplumla Radiohead
bire bir bağlantılı, ırk ayrımından doğan gerilim ve huzursuzluğu,
cinsiyet politikalarına olan yaklaşımını ve elbette aşkı anlatıyor.
Birçok müzik dergisi ve eleştirmeni tarafından 'yaşayan en büyük
Muhteşem vokalleriyle bu albümü ilk kez dinleyecek olanlar grup' olarak nitelenen Radiohead'in solisti ve kurucu üyesi Thom
kuşkusuz Nina'nın bütün Yorke bu kez tek başına. Tüm şarkılarını kendisinin bestelediği
albümlerine arşivlerinde yer "The Eraser" adlı albüm için Yorke, 'sürekli grup üyeleriyle birlikte
açacak! olmaktan sıkıldığını, artık bazı şeyleri keyif aldıkları için değil de
yapmak zorunda oldukları için yaptıklarını fark ettiğini' söylüyor.
The Very Best of Biraz arayı açıp yalnız kalmak isteyen Yorke, dağılacakları
Roberta Flack yolundaki dedikoduları ise kesin biçimde yalanlıyor. "The Eraser"in
prodüktörlüğünü daha önce Radiohead'in "Kid A" ve "Amnesiac"
Roberta Flack albümlerinde de çalışan Nigel
BALET Godrich yapıyor. Yorke, "The
Eraser"daki Dr. David Kelly için
4 Grammy Ödüllü kadife ses yazdığı 'Harrowdown Hill' adlı
Roberta Flack'in unutulmaz şarkı için de 'Bugüne dek
parçalarından oluşan yeni bir toplama albümü müzikseverlerin yazdığım en öfkeli şarkı" dedi.
beğenisine sunuluyor. Hâlâ bu muhteşem ses ile tanışmayanlar Dr. David Kelly, Irak'ın kitle imha
için hararetle tavsiye edeceğimiz albümde yer alan efsanevi silahları bulundurduğuna dair
parçalardan birkaçı şöyle: Donny Hathavvay ile düet yaptığı kanıtların düzmece olduğunu
"Where is the Love", Maxi Priest ile düeti "Set The Night To basına sızdırmış, ardından gelen
Music", Peabo Bryson ile düeti "Tonight, I Celebrate My Love", baskılar üzerine intihar etmişti.
"Oasis" ve tabii ki "Killing Me Softly With His Songs"...
Sev Beni
DVD
Fucking Âmâl Kiss Kiss Bang Bang
Yönetmen: Lukas Moodysson Yönetmen: Shane Black
Oyuncular: Alexandra Dahlström, Oyuncular: Robert
Rebecka Liljeberg, Erica Carlson Dovvney Jr., Val Kilmer,
Danimarka-isveç, 1998,1994,84' Michelle Monaghan
ABD, 2005,102'
Moodysson'in filminin özgün adı,
kibarda, "Kahrolası Amal" olarak Cannes'da yarışma dışı
çevrilebilir Türkçeye. 16 yaşındaki gösterilen bu kurnaz ve
güzel Elin'in, sıkıntıdan patladığı, | sinsi kara film parodisi,
heyecan ararken bütün delikanlıları hem gelmiş geçmiş
perişan ettiği Amal kasabası detektifleri ve onların
sahiden de kahrolası bir yerdir. klişelerini bolca kullanıyor
Kasabaya yeni taşınan Agnes, Elin'e hem de akla sığmayan
aşık olmasıyla yaşamına eşcinselliği dahil eder... "Daima Lilya"tesadüfler, imkansıza yakın
(Lilya 4 Ever) ve Türkiye'de gösterimi ve hatta DVD'si de aksiyon sahneleri ve
kahraman detektiflerle bu
yasaklanan "Yüreğimde Bir Delik" (A Hole in My Heart) filmleriyle
de tanınan Lukas Moodysson'un ilk filmi "Sev Beni", 1999'da ögeleri ti'ye alıyor. Hırsızlık
yaparak geçinen Harry, bir
detektif rolü almak üzere
Hollywood'da oyuncu
Donnie Darko: seçmelerine katılmak
Yönetmenin Kurgusu durumunda kalır. Eşcinsel
Donnie Darko: Perry lakabını taşıyan bir özel detektif de Harry'ye rolü için yardım
Director's Cut edecektir. Bu arada, Harry'nin oyuncu olmayı aklına koyan lise
Yönetmen: Lukas aşkı Harmony de ekibe katılır. Kahramanlık taslamanın
Moodysson Harmony'nin kalbine giden yolu açacağını düşünen Harry, birden
Oyuncular: Jake Gyllenhaal, kendini klasik detektif filmlerinde bolca rastlanan kovalamacalar 63
Holmes Osborne, Maggie ve cinayetlerle dolu dolambaçlı bir olayın tam ortasında bulur.
Gyllenhaal Val Kilmer'ı eşcinsel rolünde izlemek için bile arşivinizde yer açın
ABD, 2001,112' bu filme!

80'lerin sonunda geçen öyküde, Donnie Darko adında 16 yaşında Ateş Parçası
bir genç, gerçek olmayan görüntüler görmeye başlar. Özellikle Yönetmen: Atıf Yılmaz
de tavşan kostümlü bir adam belirir bu görüntülerde sık sık. Oyuncular: Türkan Şoray, Kartal Tibet, Hulusi Kentmen,
Çevresiyle uyum sorunu yaşayan Donnie Darko, ailesinin ve Sedef Ecer
okulun kendisi için çizdiği yoldan ayrılıp, esrarengiz görüntünün Seslendiren: Nevin Akkaya
izinden gitmeye başlar... 80'lerin gençlik filmleri ile bilimkurgu Türkiye, 1971
ve korku filmlerinin tüyler ürpertici bir karışımı olan bu film, son
dönemin en ilgi çekici bağımsız yapımlarından biri. Yönetmenin Bir şirkte palyaçoluk yapan Azize'nin tek isteği, çalıştığı sirkteki
ilk filmi olan "Donnie Darko", David Lynch'in izinden giden, küçük kızın sağlığına kavuşması için gereken parayı toplamaktır.
yıllarca konuşulacak ve şimdiden kültleşmiş bir yapıt. Brokeback Bir gün rastlantı sonucu çok zengin ve sosyetenin en ünlü
Dağı'nın Jack Twist'i Jake Gyllenhaal da Donnie Darko rolünde isimlerinden biri olan Tarık ile
harikulade! tanışır ve o andan itibaren Azize,
Tarık'ın başına olmadık işler açar.
Bu durumdan sıkılan Tarık ne
V For Vendetta yapsa Azize'yi kendinden
Yönetmen: James McTeigue uzaklaştıramaz. Bir süre sonra
Oyuncular: Natalie Portman, Azize'nin, açıksözlülüğü,
Hugo VVeaving, Stephen ReaJ çocuksu tavırları ve saflığı Tarık'ı
ABD-Almanya, 2006,132' etkiler ve aralarında büyük bir
aşk başlar. Azize'nin bütün hayatı
Tarihte olaylar farklı gelişmiş, sihirli bir değnek değmişçesine
yok edici bir savaş dünyanın değişir. Bu durumu
yüzünü değiştirmiştir. Yüzyıllar kabullenemeyen Tarık'ın eski
boyu ibarelleşmenin simgesi nişanlısı bu aşkın önündeki tek
olan İngiltere artık uzun bir süreden beri totaliter ve faşist rejimle engeldir... Geçtiğimiz aylarda
yönetilmektedir. Ne siyasi ne de kişisel özgürlüklerin olduğu bu kaybettiğimiz usta yönetmen Atıf
ortamda aniden ortaya çıkan ve zaman zaman absürdlük Yılmaz'ın klasikleşmiş
derecesinde saçma terörist eylemlere kalkışan esrarengiz bir filmlerinden "Ateş Parçası",
figür her şeyi değiştirecektir. Özgürlüğün anlamını bilmeyen genç Türkan Şoray'in da en güzel
bir kadını da... Amerika'da 80'li yıllara damgasını vuran neo- filmlerinden. Istırap çeke çeke
karamsar grafik romanlarının en çok bilinen yazarlarından Alan izlemek isteyenlere!..
Moore'un yarattığı o meşhur dünya etkileyici bir yıkımla sinemada!
 Gelecek sayıda...
Kaos GL'nin 30. sayısı iki ayrı dosyayla birlikte geliyor: "Yurtdışında
Eşcinsel Hareket ve Deneyimler" ile "Türkiye'de Feminizm ve Eşcinsellik".

"Yurtdışında Eşcinsel Hareket ve Deneyimler"

Geçen mayıs ayında Ankara'da gerçekleştirdiğimiz Uluslararası Homofobi

Karşıtı Buluşma'nın başlıklarından biri de "Uluslararası Deneyimler"di.
Homofobinin yalnızca Türkiye'de olmadığını bilmekle birlikte, dünyada
homofobinin yaşam alanlarına nasıl sirayet ettiği ve homofobik
tutum/davranışlar karşısında ne gibi önlemler alındığı konusunda yeterince
bilgi sahibi değildik. Buluşma'da Norveç, Danimarka, İsviçre, Britanya,
64 Kanada, Makedonya, Polonya ve Hollanda'dan aktarılan deneyimleri 30.
sayıda okuma fırsatı bulacaksınız.

Kaos GL'nin İsveç'in en büyük ve köklü eşcinsel örgütlenmesi RFSL ile

ortaklaşa gerçekleştirdiği "GLBT Yayıncılığında Deneyim Paylaşımı"
başlıklı çalışmanın ayrıntıları, ayrıca Stockholm Pride'ından "oradaydım"
fotoğrafları ve dünyadan Pride haberleri de yeni sayıda sizi bekliyor.

"Türkiye'de Feminizm ve Eşcinsellik"

Kaos GL dergisinin 30. sayısında ayrıca, Türkiye'de feminizm ile eşcinsel

hareketinin ilişkisini de irdeleyeceğiz. Türkiye'de kadın örgütleri ile
eşcinsel örgütleri aynı dünyayı isterken niye bir araya gelemiyorlar?
Ortak söylemin ortak eyleme dönüşememesinin nedenleri neler? Kadın
örgütleri ve feministler, eşcinsellik ve eşcinseller hakkında ne düşünüyor?
Feministler bugüne dek eşcinsellerle hangi alanlarda dayanışma içinde
oldu?.. Bütün bu soruların yanıtları Kaos GL'nin yeni sayısında...

Görüşmek dileğiyle...