Kuliah 14

Tamadun Bumiputera di Malaysia

 Asal-Usul Kaum Bumiputera
(a) Penduduk asal negara ini – Bumiputera @
pribumi.
(b) Terdiri drp org Melayu dan org Asli di
Semenanjung dan pelbagai suku di Sabah dan
Sarawak.
(c) Org Melayu – golongan terbesar mendiami negara
ini kira2 2500SM.
(d) Org Melayu Asli merupakan pribumi di
Semenanjung Tanah Melayu (Melayu-Proto),
banyak persamaan dgn org Melayu.
(e) Mereka terbahagi kpd beberapa kumpulan iaitu
Jakun, Temuan, Semelai dan Org Laut. Bahasa
Melayu).
Orang Asli (di Cameron Highlands) bermain seruling hidung.
 Sistem Kepercayaan
a. Secara umum – masyarakat org asli menganut animisme –
menyatakan semua benda hidup mempunyai roh yg tersendiri.
b. Namun, terdapat perbezaan kepercayaan antara kumpulan2.
c. Suku Negrito (animisme) menyatakan bhw segala benda mempunyai
kuasa dan dunia ini didiami pelbagai jenis dewa dan makhluk yg
mempunyai kuasa.
d. Makhluk2 ini dikenali sbg ‘org hidup’ (tidak mati dan sentiasa
mendiami dunia ini sampai bila2.
e. Org Hidup yg paling berkuasa Tok Pendin dipercayai menjadikan
alam ini.
f. Selain, terdapat beberapa dewa yg bertanggungjawab menurunkan
hujan, membesarkan tumbuhan dan menurunkan taufan.
g. Suku Negrito akan mengadakan beberapa kenduri di kawasan
kediaman – ditujukan kpd dewa2 utk mengelak bala.
h. Suku Senoi pula mempunyai seorg Dewata yg amat berkuasa.
i. Empat dewa utama ialah Engku, Karei, Hilok dan Hiwoh.
j. Suku Senoi – percaya kewujudan jin2 yg berperanan utk menjaya
kehidupan mereka dan menjalankan tugas2 spt menjaga gunung,
batu-batu, pokok2 besar dan sungai.
k. Antara seni kraf yg diwarisi masyarakat Org Asli – anyaman, manik2
dan pertukanagan kayu.
l. Anyaman – kesenian tertua jika
dibandingkan dgn kesenian lain – hampir
keseluruhan masyarakat org2 Asli mewarisi
kesenian ini.
m. Manik2 merupakan barangan yg berbentuk
aksesori yg dipakai oleh kedua2 kaum lelaki
dan perempuan.
n. Pertukangan kayu dihasilkan mengikut
beberapa motif yg biasanya berpandukan
kepercayaan sesuatu kaum. Kerja ini
dilakukan oleh kaum lelaki sahaja.
o. Suku kaum Mah Meru dan suku Jah Hut
mempunyai kemampuan istimewa dlm
ukiran kayu
 

Pakaian Tradisional Bisaya, Sabah

Pakaian Tradisional kaum Bajau
 Bumiputera di Sarawak
a. Bumiputera Sarawak – Kaum Iban (Dayak), Melayu,
Melanau dan peribumi lain yg tidak begitu ramai spt
Kenyah, Kayan, Murut, Kelabit, Bisaya, Penan dan Punan.
b. Mereka dikelaskan berdasarkan kawasan pertempatan
iaitu:
i. Penghuni kawasan pantai
ii. Penghuni lembah sungai
iii. Penghuni pedalaman (kawasan bukit)
c. Org Iban – suku kaum terbesar – merupakan satu puak
bangsa keturunan Melayu asli krn bahasanya sama
bunyinya dgn bahasa Melayu.
d. Pada abad ke-14 Sarawak dipercayai berada di bawah
penguasaan Kesultanan Brunei dan Agama Islam
disebarkan di kawasan persisiran pantai dan jalan
perdagangan utama di muara sungai.
e. Jadi, penduduk bumiputera spt Melayu, Melanau, Kedayan
– mendiami kawasan tersebut menerima Islam.
 Seni Bumiputera di Sarawak
a. Suku Melanau (cabang dari suku Kayan) – bahasa dan adat
resam mereka hampir sama dgn bahasa dan adat resam Kayan.
b. Suku Iban masih mewarisi tradisi yg kekal hingga sekarang –
menyimpan pasu atau tempayan tembikar yg disebut ‘tajau’ –
merupakan harta simpanan bagi setiap keluarga.
c. Menjadi pusaka dan kemegahan turun-temurun.
d. Jalinan manik yg menarik dan pengeluaran pelbagai jenis
tenunan yg mempunyai bentuk tersendiri adalah hasil kerajinan
masyarakat Iban.
e. Rumah panjang merupakan suatu rumah tradisi – mempunyai
corak dan kehidupan yg tersendiri.
f. Sebuah rumah panjang dibahagi kpd beberapa bilik – setiap bilik
didiami oleh sebuah keluarga.
g. Semua bilik mengadap suatu ruang luas – ‘ruai’ membolehkan
penghuni2 rumah panjang membuat kerja spt menganyam bakul,
mengukir kayu dan menyambut tetamu.
h. Ada juga rumah panjang yg mempunyai 160 bilik.
i. Setiap rumah panjang mempunyai seorg ketua digelar ‘tuai
rumah’.
 Bumiputera di Sabah
a. Di Sabah – suku kaum Dusun-Kadazan adalah golongan peribumi yg
terbesar.
b. Dipercayai – bumiputera Sabah berasal drp kelompok Austrinesia yg
berhijrah ke Borneo dr Tanah Besar Asia.
c. Selain Suku Dusun-Kadazan, Suku Murut dan Bajau juga besar.
d. Bhs yg digunakan adalah terdiri drp kelompok bhs Melayu –
Polinesia.
e. Zaman Paleolitik – mereka sudah menetap di Sabah. Berdasarkan
peninggalan di Pulau Burung (Labuan) dan juga penemuan beberapa
brg Zaman Paleolitik Akhir di Lembah Pedas.
f. Pada zaman pra-kolonial – bumiputera Sabah tertumpu di kawasan
persisiran pantai Barat, di muara sungai serta bukit2 di kawasan
pedalaman.
g. Penempatan tradisional – berkait rapat dgn corak kegiatan ekonomi
mereka.
h. Penduduk bumiputera Sabah mengkin telah berdagang dgn Cina
sejak abad ke-7M.
i. Pd abad ke-15, sebahagian besar drp Sabah terletak di bwh taklukan
Sultan Brunei.
j. Dipercayai Agama Islam tersebar dikalangan beberapa golongan
bumiputera spt Bisaya dan Bajau pada zaman itu.
 Seni Bumiputera di Sabah
a. Terdapat 83 jenis tarian tradisi dlm 23 kelompok
masyarakat di Sabah.
b. Seni kehidupan dan kemasyarakatan peribumi yg
istemewa dan menarik ialah tamu, kampung air dan
pesta menuai.
c. Tamu – pertemuan di antara pembeli dan penjual brg2
di sesuatu tempat yg dikhaskan.
d. Antara brg yg dijual – pelbagai jenis sayur dan
buah2an, ikan, ubi kayu, binatang ternakan.
e. Di kawasan perumahan tepi laut – terdapat kelompok
rumah2 yg didirikan da atas permukaan air.
f. Corak kehidupan ini digelar kampung air.
g. Merupakan sederetan rumah2 yg bersambung2 antara
satu sama lain dgn titi papan menganjur sampai
beratus2 meter.
h. Penghuni kampung air terdiri drp pelbagai
kaum.
i. Pesta menuai – hari perayaan utama dan
penting bg masyarakat Kadazan dan Dusun.
j. Mereka percaya kpd semangat padi dan
upacara mengerjakan sawah padi –
berdasarkan kepercayaan tersebut.
k. Di tengah kawasan sawah terdapat batu
besar yg dinamakan “watu pesumpahan” –
mengingatkan perjanjian antara org2 yg
mula2 membuka sawah dgn penunggu
sawah agar tidak menganggu mereka.
 Sosio-Ekonomi Bumiputera di Sarawak
dan Sabah
a. Terdiri drp suku kaum berbeza – taraf ekonomi dan
kebudayaan juga berbeza antara kumpulan yg lain.
b. Kaum Iban atau dayak laut dikatakan berpindah
masuk ke Sarawak pd abad ke-19 dr kawasan
Kapuas di Kalimantan.
c. Mereka menetap di kawasan Hulu Batang Lupar
dan Batang Saribas.
d. Pada tahun 1859 – terdapat kaum Iban di kawasan
Sg Kanowit – mengusahakan pertanian pindah.
e. Saribas dan Rejang – menanam padi sawah.
f. Kaum Bidayuh (Dayak Darat) tinggal di kawasan
Lunda, Bau, Kuching dan Seria sejak awal lagi yg
merupakan petani pindah yg menanam padi huma.
g. Kaum Melanau banyak menetap di kawasan
hilir sungai Igan, Oya, Mukah, Balingian, Tatau
dan Kemena telah lama dan terkenal sbg
pengeluar sagu di Sarawak. (Kaum Bisaya).
h. Kayan dan Kenyah berasal dr kalimantan byk
tertumpu di lembah2 sungai Rejang, Balui dan
Kemena (kegiatan ekonomi sama dgn org Iban.
i. Kaum Murut dan Kelabit – dikenali sbg
penanam padi yg paling produktif di Sarawak
j. Kaum Punan hidup berselerak di hulu Sungai
Rejang dan Baram. Masih mengekalkan corak
hidup berpindah randah.
k. Kebanyakan memburu, memungut hasil hutan
dan menganyam tikar
l. Suku Kaun Dusun-Kadazan dan kelompok2 kecil
dibawahya spt Lotud, kaum Sungai dan Rungus
pd asalnya adalah golongan petani yg mendiami
kawasan dataran dan tanah subur sekitar lembah
sungai.
m. Mengusahakan tanaman padi sawah, buah2an
dan pertanian pindah di kawasan berbukit di
Daerah Kudat dan Bengkoka serta di Tanah
Sungai Sugut dan Kinabatangan.
n. Suku Murut tinggal di pedalaman
o. Sumber ekonomi bergantung kpd tanaman padi
lalang.
p. Persisiran Pantai Semporna dan Kota Belud –
Suku Bajau secara tradisi terkenal sebagai pelaut.
q. Penangkapan ikan – sumber ekonomi utama.
r. Kota Belud – mereka menanam padi
dan penternak.

r. Bajau – terkenal sbg penunggang

kuda yg termasyur di Asia Tenggara –
penternak binatang utama di Sabah.

r. Kedayan, Bisaya, Illanum, Suluk,

Tidung – tertumpu di pantai barat.
(pertanian dan nelayan)