Info Society
vsotiroudas@hotmail.com
«Η συνεργατική μάθηση στην εκπαίδευση
ενηλίκων, ένα παράδειγμα εφαρμογής»
Στη σημερινή κοινωνία που χαρακτηρί-
ζεται από τις ραγδαίες εξελίξεις στην
πληροφορική και τις νέες τεχνολογίες,
παρατηρείται ένα χαρακτηριστικό φαι-
νόμενο στους ενήλικες. Όσο περισσότε-
ρο απομονώνονται από τον κοινωνικό
τους περίγυρο λόγω των εξαντλητικών
ρυθμών εργασίας και των σκληρών
συνθηκών διαβίωσης, τόσο περισσότε-
ρο επιζητούν τη συμμετοχή τους σε διά-
φορες κοινωνικές ομάδες, όπως αθλη-
τικούς και πολιτιστικούς συλλόγους,
ομάδες κοινωνικής δράσης, εκπαιδευ-
τικές ομάδες κλπ.
Μέσα από τη συμμετοχή τους σε τέτοιες
κοινωνικές ομάδες οι ενήλικοι, προ-
σπαθούν να αναπτύξουν το αίσθημα
του «ανήκειν» που είναι ιδιαιτέρως ση-
μαντικό για την ισόρροπη ανάπτυξη του
ανθρώπου.
Ο εκπαιδευτής ενηλίκων επομένως,
έχει την αυξημένη ευθύνη να αξιοποιή-
σει αυτήν την επιθυμία των ενήλικων
εκπαιδευόμενων προκειμένου να επι-
τύχει τους μαθησιακούς στόχους του
εκπαιδευτικού προγράμματος στο
οποίο συμμετέχει.
Όλοι οι μελετητές συμφωνούν και όλες
οι έρευνες αποδεικνύουν, ότι η επίτευ-
ξη των εκπαιδευτικών στόχων επιτυγ-
χάνεται αποτελεσματικότερα, όταν χρη-
σιμοποιούνται ενεργητικές εκπαιδευτι-
κές μέθοδοι στη διδασκαλία. Ο ενήλι-
κας μαθαίνει καλύτερα όταν συμμετέχει
ενεργά στην εκπαιδευτική διαδικασία
και όταν αισθάνεται ότι αξιοποιείται η
εμπειρία που διαθέτει στην εκπαιδευτι-
κή πρακτική.
Παρόλα αυτά, η μετωπική εισήγηση,
εξακολουθεί να αποτελεί τη δημοφιλέ-
στερη εκπαιδευτική μέθοδο. Η ελλιπής
εκπαίδευση στις ενεργητικές μεθόδους
διδασκαλίας, η εξοικείωση των εκπαι-
δευομένων με την παραδοσιακού τύ-
που διδασκαλία, η κατεστημένη πρα-
ON LINE 30
κτική των εκπαιδευτικών οργανισμών
είναι μερικοί από τους λόγους για τους
οποίους η εισήγηση εξακολουθεί να
κρατάει τα σκήπτρα στην εκπαιδευτική
πρακτική.
Συχνά, οι εκπαιδευτές ενηλίκων στην
πληροφορική, λόγω της φύσης του δι-
δασκόμενου αντικειμένου, χρησιμο-
ποιούν στην διδασκαλία τους ενεργητι-
κές μεθόδους, που περιορίζονται όμως
συνήθως στην επίδειξη, τις ασκήσεις,
τις ερωτήσεις-απαντήσεις και την επί-
λυση προβλημάτων. Αποφεύγουν μ’
άλλα λόγια τις πιο περίπλοκες μεθόδους
όπως η εργασία σε ομάδες, η προσο-
μοίωση, η μελέτη περίπτωσης, ή το παι-
χνίδι ρόλων, για τους λόγους που ανα-
φέραμε προηγουμένως.
Ωστόσο, η εφαρμογή πιο περίπλοκων
ενεργητικών τεχνικών, δε θα πρέπει να
αποθαρρύνει τους εκπαιδευτές πληρο-
φορικής, καθώς με μικρή εξάσκηση και
προσπάθεια, μπορούν να εφαρμοστούν
εύκολα στην πράξη.
Στο παράδειγμα που ακολουθεί επιχει-
ρείται να γίνει ο προσδιορισμός των πι-
νάκων της βάσης δεδομένων μιας δα-
νειστικής βιβλιοθήκης, μέσω της πολυ-
επίπεδης συναλλαγής των τριών επιπέ-
δων: του ατόμου, της μικρής ομάδας (ή
δυάδας) και της ολομέλειας (Πολέμη –
Τοδούλου, 2005).
H διδακτική ενότητα διαρκεί δύο ώρες
και απευθύνεται σε μια τυπική, μεικτή,
εικοσαμελή ομάδα ενήλικων εκπαι-
δευόμενων, με διαφορετικό επίπεδο
προηγούμενης εμπειρίας στη χρήση
Η/Υ και ειδικότερα στη χρήση βάσεων
δεδομένων.
Στην ανάπτυξη της μεθοδολογίας, βασι-
κό γνώμονα αποτέλεσε η παραδοχή ότι
μια εκπαιδευτική τεχνική αξιοποιείται
αποτελεσματικά, μόνο όταν προκαλεί
τους εκπαιδευόμενους σε στοχαστική
και κριτική εξέταση, επανεξέταση και
του Βασίλη Σωτηρούδα
ανάλυση των δεδομένων, των πτυχών
και των παραμέτρων ενός ζητήματος
(Μαυρογιώργος).
Τα βήματα της μεθοδολογίας που θα
ακολουθηθεί είναι τα παρακάτω:
1.Στην αρχή της πρώτης διδακτικής
ώρας και μετά τη σύνδεση με τα προη-
γούμενα που ελέχθησαν, παρουσιά-
ζουμε στην ομάδα των εκπαιδευομέ-
νων τη βασική αρχή που ισχύει στη
σχεδίαση βάσεων δεδομένων. Ποιες
δηλαδή πληροφορίες θέλουμε να μας
παρέχει η βάση δεδομένων που πρό-
κειται να αναπτύξουμε. Ανακοινώνεται
επίσης στην ομάδα, ότι προκειμένου η
αρχή αυτή να γίνει κατανοητή, θα εκπο-
νηθεί μία πρακτική δραστηριότητα, που
αφορά στην ανάπτυξη μιας βάσης δεδο-
μένων για τη διαχείριση μιας δανειστι-
κής βιβλιοθήκης. Δίνονται επίσης οι
αναγκαίες τεχνικές λεπτομέρειες για
την υλοποίηση του εγχειρήματος. Με
αυτό τον τρόπο, γίνεται προσπάθεια να
αποσαφηνιστούν οι επιδιωκόμενοι
στόχοι, να γίνει παρουσίαση των ανα-
γκαίων συμβόλων και εννοιών και να
ενεργοποιηθεί το ενδιαφέρον της ομά-
δας, στοιχεία που είναι αυξημένης βα-
ρύτητας στον τρόπο με τον οποίο γίνεται
η παρουσίαση ενός θέματος (Noye, &
Piveteau, 1999). Στην παρουσίαση των
παραπάνω θεμάτων διατίθενται 15’.
2. Εν συνεχεία, οι εκπαιδευόμενοι κα-
λούνται (ο κάθε ένας μόνος του), να
σκεφθούν και να καταγράψουν τις
απόψεις τους στα παρακάτω ερω-
τήματα:
2.1 Ποια θα είναι τα queries1 που θα
παρέχουν τις αναγκαίες πληροφο-
ρίες για την επιτυχημένη διαχείριση
της βάσης δεδομένων μας;
2.1. Ποιες στοιχεία πιστεύετε ότι πρέπει
να έχουμε διαθέσιμα για να μπο-
ρούμε να εκτελέσουμε αυτά τα
ερωτήματα;

Για την απάντηση των δύο αυτών ερω-
τημάτων, διατίθενται στους εκπαιδευό-
μενους 20’. Το σημαντικό στο σημείο
αυτό είναι, να δοθούν ξεκάθαρες οδη-
γίες στους εκπαιδευόμενους για το τι
ακριβώς θα πρέπει να κάνουν και για
ποιο λόγο (Courau, 2000).
3. Ολοκληρώνοντας την καταγραφή
των απόψεών τους, οι εκπαιδευό-
μενοι, καλούνται να σχηματίσουν 4
ομάδες των 5 ατόμων. Τα κριτήρια
για τη διαμόρφωση των ομάδων τί-
θενται από τον εκπαιδευτή. Το σκε-
πτικό είναι να δημιουργηθούν ομά-
δες μεταξύ αγνώστων και ανομοιο-
γενείς όσον αφορά το γνωστικό επί-
πεδο. Προκειμένου να καταστεί
εφικτός αυτός ο σχηματισμός των
ομάδων, γίνεται αξιοποίηση όλων
των διαθέσιμων πληροφοριών που
αντλήθηκαν κατά τις προηγούμενες
διδακτικές ώρες. Οι εκπαιδευόμε-
νοι ενημερώνονται ότι οι 4 ομάδες
θα αντιστοιχούν στους πελάτες,
στους προμηθευτές, στους διαχειρι-
στές και στους υπεύθυνους της βι-
βλιοθήκης. Με βάση τις απόψεις
που είχαν καταγράψει στα δύο ερω-
τήματα που τους είχαν τεθεί προη-
γουμένως, θα πρέπει τώρα να συ-
ζητήσουν μεταξύ τους και να κατα-
γράψουν τους πίνακες2 αλλά και τα
πεδία που πιστεύουν ότι θα πρέπει
να περιλαμβάνουν οι πίνακες αυτοί
και οι οποίοι θα είναι αναγκαίοι για
τη διαχείριση της δικής τους ομάδας
ανθρώπων. Για την εκπόνηση της
δραστηριότητας αυτής, τους ανα-
κοινώνεται ότι θα έχουν στη διάθε-
ση τους 25΄. Προκειμένου η εκπό-
νηση του συγκεκριμένου εγχειρή-
ματος να είναι επιτυχής ελήφθησαν
υπόψη αρκετοί σημαντικοί παράγο-
ντες. Οι οδηγίες για το σχηματισμό
των ομάδων, αλλά και για το τι θα
έπρεπε να κάνουν οι ομάδες για
ποιο λόγο και σε πόσο χρόνο, οφεί-
λουν να είναι συγκεκριμένες και
αναλυτικές, προκειμένου να μη δη-
μιουργούν αίσθημα ανασφάλειας,
άγχους και φόβου στους εκπαιδευ-
όμενους, αλλά αντιθέτως να προκα-
λούν ένα ενθαρρυντικό περιβάλλον
εργασίας, μια δημιουργική πρό-
κληση για ανταλλαγή γνώσεων και
εμπειριών (Rogers, 1999). Η σύνθε-
ση των ομάδων γίνεται με τέτοιο
τρόπο ώστε να αποφευχθεί το φαι-
νόμενο της προσκόλλησης μεταξύ
τους μελών που γνωρίζονται ή
έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά (π.χ.
αυξημένη εμπειρία στη διαχείριση
βάσεων δεδομένων) (Κόκκος,
2005), προκειμένου οι ομάδες να
βρίσκονται στο ίδιο κατά το δυνατό
σημείο εκκίνησης στην εκπόνηση
της δραστηριότητας. Ο χρόνος που
διατίθεται στις ομάδες για την εκπό-
νηση της δραστηριότητας, υπολογί-
ζεται με βάση την πολυπλοκότητα
του εγχειρήματος αλλά και το γνω-
στικό επίπεδο των ομάδων ώστε να
είναι επαρκής για την ολοκλήρωση
της προσπάθειας (Jaques, 2004).
Είναι προφανές ότι κατά τη διάρκεια
της εργασίας των ομάδων, ο εκπαι-
δευτής παρεμβαίνει είτε βοηθητικά
είτε ενθαρρυντικά όποτε κρίνεται
αναγκαίο.
4. Προκειμένου να παρουσιαστεί το
αποτέλεσμα της εργασίας των ομά-
δων στην ολομέλεια, ζητείται από τις
ομάδες να ορίσουν ελεύθερα έναν
εκπρόσωπο, ο οποίος θα αναλάβει
να γράψει στον πίνακα το αποτέλε-
σμα της ομαδικής εργασίας. Ο χρό-
νος που διατίθεται για την παρουσί-
αση είναι 25’, που σημαίνει πρακτι-
κά 5’ για κάθε έναν εκπρόσωπο
ομάδας. Καθόσον διαρκεί η παρου-
σίαση από τον εκπρόσωπο της κάθε
ομάδας, ζητείται από τα υπόλοιπα
μέλη των ομάδων να μη διακό-
πτουν αλλά να αφήνουν το κάθε μέ-
λος να ολοκληρώνει την αποτύπω-
ση των αποτελεσμάτων της εργασί-
ας της ομάδας του.
5. Στα τελευταία 10’ της 2ης διδακτικής
ώρας επιχειρείται να γίνει μία σύν-
θεση των αποτελεσμάτων της εργα-
σίας της κάθε ομάδας στην ολομέ-
λεια, διαδικασία που είναι αναγκαία
Info Society
για την ολοκλήρωση της ομαδικής
εργασίας (Courau, 2000), προκειμέ-
νου η κεντρική εμπειρία να μην πα-
ραμείνει στα όρια της κάθε ομάδας
ξεχωριστά (Πολέμη-Τοδούλου,
2005). Με βάση τα αποτελέσματα της
εργασίας των ομάδων, δίνεται η ευ-
καιρία να γίνει μια αναφορά σε ορι-
σμένες βασικές έννοιες όπως το
«πεδίο κλειδί», οι «σχέσεις», η «κα-
νονικοποίηση» κ.α., αναγκαίες για
το επόμενο στάδιο του σεμιναρίου
που είναι η υλοποίηση πλέον της
εφαρμογής στην Microsoft Access.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Coourau S., (2000), Τα βασικά «εργαλεία» του εκ-
παιδευτή ενηλίκων. Αθήνα. Μεταίχμιο
Jaques D., (2004), Μάθηση σε ομάδες. Αθήνα.
Μεταίχμιο
Κόκκος Α., (2005), Μεθοδολογία Εκπαίδευσης
Ενηλίκων. Τόμος Β: Εκπαιδευτικές Μέθοδοι.
Πάτρα. Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο
Μαυρογιώργος Γ., Θεμελιώδεις Αρχές για τη
Χρήση των Εκπαιδευτικών Τεχνικών: Ένας Άλ-
λος «Δεκάλογος». Ανακτήθηκε Νοέμβριο 18,
2008, από http://www.adulteduc.gr
Noye D., & Piveteau J., (1999), Πρακτικός οδηγός
του εκπαιδευτή. Αθήνα. Μεταίχμιο
Πολέμη-Τοδούλου Μ., (2005), Μεθοδολογία Εκ-
παίδευσης Ενηλίκων. Τόμος Γ: Η Αξιοποίηση
της Ομάδας στην Εκπαίδευση Ενηλίκων. Πά-
τρα. Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο
Rogers A., (1999), Η Εκπαίδευση Ενηλίκων.
Αθήνα. Μεταίχμιο
Σύντομο Βιογραφικό Σημείωμα
O Βασίλης Σωτηρούδας είναι Καθηγητής
Πληροφορικής Δευτεροβάθμιας Εκπαί-
δευσης, Μεταπτυχιακός φοιτητής στην
«Εκπαίδευση Ενηλίκων» στο ΕΑΠ, Αξι-
ολογητής έργων πληροφορικής του Δη-
μοσίου στην Κοινωνία της Πληροφορίας
Α.Ε., εγγεγραμμένος στο μητρώο εκπαι-
δευτών πληροφορικής του Ε.Κ.Δ.Δ.Α,
του Ε.ΚΕ.ΠΙΣ., του Ε.Κ.Τ, του Διαβαλκα-
νικού Ινστιτούτου Δημόσιας Διοίκησης,
του ΥΠΕΠΘ. Μέλος της Ε.Π.Υ, της Πανελ-
λήνιας Ένωσης Καθηγητών Πληροφο-
ρικής, της Επιστημονικής Ένωσης Εκ-
παιδευτών Ενηλίκων, της Πανελλήνιας
Ένωσης Εκπαιδευτών Ενηλίκων.
31 ON LINE