Zamanin Gizli Sahipleri J Bergier

Jacques Bergier
ZAMANIN GiZLi SAHiPLERi

Cevlren

Vedat GUI,en Oreturk

Ruh va Madele YaYlnlarl iSTANBUL -1981

LES MAiTRES SECRETS DU TEMPS

Her Hokkl Metap~;~;k Tetkikler Va

llrnl Arcsnrmolor Dernegine Aittir.

Kopok Duzenl: Can SOMER

HOsn l1tablat MatbaaSl Cernal Nadir sk. 16 - 18 Cagaloglu - ISTANBUL

1981

iCi,NDEKiLER

1 lscreuer ve Mucizeler , ,.... 5

2 Yolcu Melkisedek .. iI'III ,.. •• " loiII IIo t "t .. 15

3 OIOmsOz imporotor Fo-Hi 23

4 Zaman Uygarllgmln Temeli 32

5 Muso va Zamanda Yolculuk 42

6 Michael Scot 1II - t I" ~ .....• 111110 ••• 49

7 Leonardo Do Vinci . 55

8 Roger Boskovic .. 64

9 Olivier Heaviside 73

10 Zaman Ucurumunun DI~md9 83

1

i~ARETLER VE MuclzELER

«1949 vrhno donmage can ouvorum, Her onerl, her yClrdlm bi· clmi memnunlukla kabul edtlmts olacak .•

1972 mornndo bu kucuk bildiriyi vovuntcvcn b.r Amer.kon dergisidir. Okuyucu belkl bir delinin yalanma yo do bir okrl hcstcarrun sacmalanna onem verdigimden bani pek bon bulocak.

Arno lsln esasl 6yle degil... -

Bu vcpit. aramlZda. dlledlgl gibl yolculuk yapan Zaman'ln GlzII Sahipleri'nin bulundugunu tcrutrnov: ileri suruvor. ilk aglzda. bu Zaman lctnde yolculuk kovrormrun novot-blumden cok once oldugunu g6sterecegiz. Krtobm sonundc, hoyal-bllimin iyice vcrcrlondlgl butun zamansal celi~kileri cozrneve ve aydmlatmayo cohsocogiZ. Bunun dl~mda. hoyal-bilimden soz etmeyecegjz. Arnccr, gercekten, ilgincse de. konumuza girmez.

Arne, hoyol-bilim Zaman Iclnde yolculuklardan soz ettlvse, bunIon ciddi scvmovi reddetmek Icln bu bir nedendir dive dusunmek gerekmezdi. Gercekte patlamadan once hayal .. bilim yazarlannm kafasmda voroldudu bahaneslyle. hidrojen bombcsrmn slyasal ve askeri vcnlcnm ve sonuclonru dut1unmegi istememek daha dogru olurdu,

lste bunun icln belli blr sovrdo bilginin tanlkhgml gostermemlz

garekir.

Boylece. ilkln, 1972'de vetmil$ be~ yaf)mda olen John Bernal.

Londra unlversitesinde fizik protesoru alan bu seckin inson. krlstalbilim konusunda ve hovctm kokOnu aroma konusunda Onemli ve OnlU ccusmolor voptr. UNESCO'nun kuruculcnndcn birf oldu ve bon Glkelerindeki Bilim Akademileri'nin coaunun uyesiydi. S.S.C.B., Macaristan, Po!onyo, Romanya, Bulgariston. Cekoslovakya ve Demokrotik Alman Cumhuriyetl Billm Akademilerl'nin de uyesfydi. 1973'de Leonid Brejnev'in ba~kanltOlnda toplanan DUnya 8an~

-5-

tAMANIN GIZLI SAHIPLERI

Konseyi'nin uzun sure baskoru oldu, bcnston yana direngen dovrums: do ona 1953 Yllmda Lenin Bons 6dulunu kczcndirdr,

Bernar gercekci bilgin orneginin to' kendisidir. 86ylece. The World. the Flesh and the Devil (a) kitobtrun, kencls.ne minnet duyan Arthur Ciarke'la Olaf Stcpledon'u 6zellikle etkileyen kitobrn 1970'deki yeni ve eliyle duzeltllmis boskrsmdc, sunlon vczrvor (say. 58):

«Belki Zaman iclnde yolculuklan. uzay yofculuklan kodar ko-

layla!ltlran bir Zaman kovrormno vcklosrvorduk. belki de sonun-

do voroccknk.s

Zaman icinde, hele gecmj~ yanunde yolcuJuk etrnek gibi 010- nekton aDZ eden bilginler arasmda. boyle bir volculuqun rnumkun oldugu bir evren 6rnegi'ni cizen. lsvec'Il manti kef Godel'i; uzay t;zikcisl ingiliz Bonnor'u. yeni kozmogoniler konusundaki kltobmdo; gecmi~ lclnde bedensel bir volculuqu dogrulamaya olanok veren hesaplar yapan. filozofun yegeni. Frans[z mctemotlkclst Jacques Merleau-Ponty'yi sovrnck gerekir. BOtlin bu kitap boyunco. bu turden boskc dogrulamalarla korsrtosoccqiz.

Bu aroda Zaman volculuklnrmm varhgl ve butunusuvto ocrklanobilen belli bir sovrdo «lsoret» ve «mucize» yi srrulovnrok tse bcstcvcnrn.

Va kronolojik bir duzene gore bunlon degerlendirelim. Once Boskop lnsoru ...

Boskop Transvaal'da, Potchefstromm y6resinde, bir Afrika

koyOdOr. 1913'te burcdn, bilinen hicblr soya uymayan bir iskeletle btr kctctost bulundu, Kafatasmm hocml 1600 cm3'tur; bu, cagda~ Avrupo sovlcnndon cogunun kafatasmdan daha buyuktur. Bu kafotest hacmine sohlp olon hlcbir soy do bilinmiyor.

Gelecekte bu boyuttan knfnlor beklenebilir, antropologlor bunu biliyorlor. Oyleyse. Boskop soyu dive bir soy o'madl~mo gore gelecekteri gelmi~ bir cdomm. Zaman iclnde bir yolculuk sirosmdo, Afrlku'dn alOmO bufdugu dusunulemez mi?

Giysiferi, vcnmdn getirebHdigi metal pcrcnlon, 25000 Yllda. hoydi hoVdi porcolorup gidecek zornorn bulrnus olobilir. Yolnrz iskelet! ve kototost varlrgml surdurmus otmoh,

lklncl bir olcv Antlkitera moklnaslyla ortoya crkrmsnr. Bu mekina daho once cok yoruma yol ccn, arne sorununvnntrhco ele clmok yerinde olur.

-6-

I$ARETlER VE MUCIZELEI1

1900'de. Oniki ada bchkcrlcn hap nrtmoh oldugu tctn her zoman gitmedikleri bir yerde suya dohvorlor. Yetmls metre derinlik .. te, batik b.r gemi buluyor, gemiden mermerden ve tunctcn heykeller, sonra bir nesne crkonvorlor.

Bu garip nesne bircok arkeologca, 6zellikle Yunan V. Stai·s.

Amertkon De Sollo Price, sonra boskc bir Yunanll. George Stamires'ce tarofmdon incelendi.

Prof. Price 1955'te soyiestsmde ~6yle vozivordu :

«Beske yerde bu araca benzeyen blrsev saklanmadl ya do butunmcdr. Bu tur birsev bilimsel ya do yazmsal bir metinde hicbir onmo konusu olmuyor.»

Boskop'taki kofctosr gibi, bu Antlkitera mcktncsi do tektir.

Neden olusuvor? Ancak kan~lk mokinalar, ozelllkle bir bolme makinasmm vordumvlo vcpilcbuen. dlslerden ve di~1i corklardcn olusrno bir butunden, Oysa. geminin battlgl zamonda, iso'dan once 82'de kuskusuz bu makino-aree tipi voktur.

Mokinayo gore, vozilcrm, gezegenlerin. gune~in ve ovm hareketiyle ilgisi vcrdir, Bu vozrlor coktur. bir astroloji aleUnin sOz konusu oldugu do dUl?unUldO.

Biz bosko blr vorsovum ileri sureceqtz: Antikitera nesnesinin ve birka~ yalm gozlemin yardlmlyla, tarihi saptamak _ olasldlf. Hongi .zomanda, hangi Ylhn hangi gununde bulunduqunu ogrenmege cohson bir zaman yolcusu lctn bu aiet, 6yleyse, degerli olabiliyordu.

Bu vorscvim bir boskost kador oklo vokmdrr.

Pierre Duval (1) makinanm su kesin tnrurruru veriyor :

({Oi:;;li corklcr tuncton bir levhayo verlestlrilmistir: levhorun bir vuzunde, montaj pek belirgindir. 6bur vuzunde, daho buloruk gerunuvor: butun aletin ortosmdcn kocamon bir dlngil geciyor ve bu dingilin uzerine daha kuctik bircok di~li corklar dizgesini voneten en bOyuk cork konrnustur. Kendi bosmo lslevebllen derecetendlrtlmi9 uc cember de var. Birinde zodvckin belirtileri; otektnde, vilm ovlon gosterilmi~. BuyOk corko gelen gosterici bir iOne Gune~'in zodyaktaki yer degi9tirmelerini belirtiyordu. Alete yazllml~ vczilcrdan cikon hartler de, zodyak cernbertnde, toklmYlldlzlanyla, bosko

(1) La ScIence devant !'etraoge. CAL 1973.

-7-

ZAMANIN QIZLI SAHIPLERl

ylldlzlorm dOgu9'onm ve botrslcnru okumaya olanok sagllyordu. Arno lUetin arkasmda iyi temrztenmemts ve daha az okunakh boska kadranlar bulunmada; biri uc devingen cemberden: oburu dort cemberden olusrnc. Aynca, herbirininbir saatin ek kadranlarr gibi, ana kadranm Iclne yerle~tirilmi~ kucuk bir ek kcdrcm var. BGyuk kcdrcnlcr hartler ve saYllarla btrllkte. 6= ye avnlan bolmeler tcsrmcdo. KadronJann birinde en ozmdcn su okunabilir gibidir: «Ay falon scotte: Gune~ falan sootte.» Gune~in dogu~lan va botislcn, A,y'ln evreleri belki soz konusu. Ost kadranda. vczrlor daha oak ve Arnerikoh arkeolog De Sofia Price .bnskn gezegenlerin dogu~lannlln, betrslonmn ve tars yOnde devinimlerinin soz konusu olcbildigini du~unuyor.»

Buna tum dletin. kuskusuz iso'dan once I. vuzvum Yuna~nistan'· Indo hie bulunmayan, bir teknik diferansiyel ccrkrm kopsayabildigini eklemek gerekir.

Varllgrnl Araplann bllmls orocag' Antikitera makinasmrn, saatCiligin geli~;mini etkllevebllmls olmcsi olnaidir. Befirli bir scvrdc aglrbo~h bilim ve teknik torthctemce bu vnrsnvrrn ortaya cturmsnr,

, Bu vcrsovrm bu mcklnonm uzayla degiJ, dogrudan dogruya zamanla ilgili oldugunu gosterdiginden, bizim lcln Hgtnctir.

Oouncu tOnlQlmlZ Kolomblvo'nrn aftln blr kusudur, Butun dunyadc, ozellikle Fransc'da, Kolombiya bonkcsmm cltm esvotor koJleksiyonunun arasmda serqilenrnlsti.

8u oltm ekus» un bir kU90 gore gar;p gorunu:;;u vor, ccikco bir ucaga bile benziyor. Alman bilirki~i J. A. Ulrich bunu kesin 010· rak bir tepkili ucok dive torumlodi bile. S. 102 Amerikon scvos ucogina ve lsvec Scab ucagmm son madeline pek yakm.

Ovso, bu kua, cok vnkmdo ocrlmrs, rnllvortorco vrldcn kotan bir Kolombiya mezarmdon geliyor kesinlikle.

Va bosko arkeolojik orcstrrmclcr esnasrnda bu turden hlcblr nesne ~jmdjye kcdcr bulunrnus degildir. Gene, Boskop'taki ketotest ve Alntikitera moklnoei gibi, tek nesne.

Cagda~ gorunumlOdiir, omo, yannm insanlcn lcln, Rolls-Royce'lann kaportasmdaki gQmO~ten Samothrace'IO zaferleri gibi (b). gecmi~in egfenceJi bir kopvcsim otusturmus belki ..

-8-

ISARETLEA VE MUC1ZELER

Bu her ne 01 ursa olsun. strndinln ve gelecegin gecmi~te bulunan bir nesnesidir. Tarih oncesl Kolombiyo'do, tepkili ucaklor yapabilen b'r uygarhgm bulunrncsim ileri surmek, gercekten gOotur. Boyle bir uygarhk, bulgusu hlcblr eski uygarhkta bulunmayan, bityah yataklar yapmok zorunda kolrrus olrnohvor. 6zellikle.

Bu tur «Iscretler» in orneklerl Cogoltllobilir.

Bana 6yle geliyor ki, en ilginclerinden biri, indiano'dd, Owensville'in kucuk bir kentinde oldu. 1939 arallgmda. kuldmmlordo, iri harflerle yazllml~, $U sozler bulundu: «Pearl Harbor'u onrmsovmu». Oysa, Pearl Harbor'un Japonlar'ca bombotonmcs: gunu gunune cncok. iki VII sonra oldu. Su olguyu ocrklovcn oklo vckm bir var-

sOylm bulmak oldukcn guctur_ .

Gecmisin, sirnd: de gorOlen ve slrndl de suren bir gorOntusunun ortovo ClktlQI g6rUldugunden, bosko ilginc tcruklrk.

1954 eylUlOnde, j1ndianapolis'ten. 8, John Mackey, televizyon ohcrsmdcn, olen dedesi George Snots'u gorunce, sosmp ~alml~. GoruntiJ durrnus ve, scnkl, aY91t yansm yo do sonsun, ekranda bu· tun butune toslosrms GorOntu sllinlp gitmiyormu~.

Arnstrrdrm : Bu olay gercekten otmustu, konu srkmtrsi ceken gazeteclnin bir uvdurmcsi degildi.

[ste bircok tcrlhclde rostlcdrqrm. her ne kadar anllan nesne / btr doho bulunmorrusso do, gercege benzeyen daho eski bir olay.

lmpcrotor Neron'a plostik maddeden bir canak sunulmus, Bu canak vere otrhnco, kmtrmvor, orne bukulup blclrnslzleslvorrnus. Sonra ceklc vurularak yeniden duzeltilebllivormus. Roma cam uflevicllert iflOs etmesinler dive Naron, bu nesneyi kendisine sunmus olen kifiliyi oldurtmus.

Bu olcvm ologon ocrklorncst Rornoh blr ustcrun «esneyebilen cam» In gizini bulrnus olacag!lm gosterir. Ama flzlkoslmik olosthklor bu tur bir cornm olmndrqrm dusunduruvor. Cam gercekten, ancak cok vuksek bir srcokhktn yeniden srvuosobllen dokOlmu~ bir slvldlr.Dte yandan Ramah bir ustonm pldstik Qzdekler i!?ini, daho oak ozel bir celik lclnde blcimlenen. plastiklerin bozulmost lctn gerekli vuksek bosmclcn saglayacak buhor ve elektrige de gereksinim gosteren knhplon vnprrus olabilmesi gercege hie benzer gorunrnuvor,

Neron'un plostikten ca!nagl kendi zomanmda yapllmu~ otcmozdr. Bosko yerden geliyordu, Zaman'dan geldigi vorscvmu do cok tutarh oluvor.

-9-

ZAMAN IN GIZL! SAHIPLERI

Naron'un bordag! bulunmuyorsa do, 1938'in ilk kozrlcnndon bu vonc, Bagdaeta bir yirmi kadar elektrik pili bulundu, Bu nesne!er~n de gelecekten geldiklerine inanmak guC gibidir orne, belgeler ve gerekli teknolojik bilgiler cagda~ uvqoruktcn dogamazdl. Bu nesneler gercekten iso'don once II. yuzYllia iso'dan sonro VI. vuzYII arasmda vopnrmsn.

Bu tur bilgiler bosko yerden gelmedir. Bosko gezegenlerden (bkn., bu koJeksiyonda, Les Extra-terrestres dans l'hlstolre cdh kitobrm), ya do gelecekten. Stonehenge'in Ccrncc'm, genellikle de dizi dizi menhirlerin vcpumotonnm nedeni olon bilgiler lcln de durum gene boyle oloccktrr.

Belirtmek gerekir ki insanlar, mil6ttan once 35000'de, gene ZQmonm voprsmo ilgi gosteriyorlordl. Amerikan Marshack'm vurguladl~1 gibi (1), YOSSI tcslor Ozerinde gercekten ay takvimlerini olusturuyora benzeyen gravOrler vordrr, Ve, bunlardan lie yuz yuzYl1 sonra insonlar, Carnac'la Stonehenge kadar gercek bu toston bilgisoyarlan vcptrlor.

Pierre Duval (omtnn voprt. say. 80) bu konuda su sonuco VO~ nvor :

«Bir zamanlann gokbllginleri... rnotemotikci bilglnler, billnrneyen ya do batik bir uygarllQm kolmtrtcn: ya do neolitik Yervuzu'nun barbarh~1 lclnda ba~anslzllgQ ugram[~ kozmik yolcular; yo do OZde~ zomando holklonn suruculer: olon deha sahibi Insonlcr ... Bize kim bunlonn gercekten ne olduklcnru sovtevecek?»

Bu vcrscvirnlor listesine sunu katmak isterim: Carnae'la Sto~ nehenge'm vcprcrlcnno oldugu kodar tarih6neesi insanlanna do bu Zaman konusunda bllgileri iletenler Zaman Yolculan olabilirdi (e).

Torih, bence, volmz UC boyutlu uzaya degil. dorduncu boyutlu Zoman'o do ccrknr oyleyse. Ve buyuk bir sov.do gosteriyi Zaman yolculanna yukluyorum. Geci$lerinin blrcok izini toruvorum. Sbz gelimi bu caga uymaz nesneler. ya do mlkroplorm vnrolduklonru bilen ve bunu yazan. Louis XIV'un hekimlerinden blrlmn, Jean Asdruc'unktler gibi, zamanlanna gore cok ileri bilgileri:n i1etirni.

Belli bir saYldaozelllkle kesin kehaneti Zaman yo!culanylo Ii~kilere vermege de egilimli olocoknm.

(1) bkn .• Science c. CXLVI. 1964. say. 743-745.

-10-

I~ARETLER VE -MUCIZELER

Gelecegin geri geliliiine karliil ozetllkte duvorn va gelecek olovlarr kesinlikle onceden soyleyebilen insonlar oldugunu gerekirse yabona otmoksizm.

Ruslar'm ta:nklanyla Cekoslovckvc'vi istila edlstnden bes ay once, 18 Mart 1968'de, A.vusturyah orustrrmocr Andrew Thomas'o «Oekoetovckvc'do zuhh birlikler ozgurlOk isteklerini ortodon koldrrmak lctn kultcmlmrs olacak» dive yazan Amerikah R.C. Anderson lc in durum lste bu. Ve b,utun siyasol cozumculerln Vorsovn onlosmcsmo bagh Ulkelerin bunu vcpcrmvocoklcnm du~undukleri sircdo.

Cago uymaz nesneler, caga uymoz bilgiler... Boz: fizlkciler daha do ileri gidiyor.

1965 fizik Nobel odulG sahibi, Richard Feynman, pozitronu Zaman lctnde geri cekilen blr elektron dive tonrrnhvor, Bosko flzikcller Zaman icinde bizimkine crania geri ceklten bir evreni ileri surOyorlar. Ve Norbert Wiener, sibernetigin bulucusu, bu udi tcsivon kitapta, gene bu olonogl inceliyor. Hemen hemen 1970'e kadar, fizikciler, Zaman lclnde gecmil?e dogru bir volcutuqun ozdeksel 010n09ml inkor edtvorlordr: boyle bir d6nu9u g6steren denklemler kurulabilseydi, bu ancak soyut btr hesop sokcsi olurdu, diyorlordl.

o zamandon bu yana, fizikcllerln gecmi9 lclnde bu 6zdeksel yorcurugun 01an09101 gitgide kabullendikleri goruluyor.

\

OzGcu olan, gene bu fizikcilerin mcntrksol olarak bu qecrnis

icinde yolculuk etmek olcncqrndon doqcn celisknerl tortrsmck is~ temedikleridir. lste b6ylece uzovflztkcisi ingiliz Bonnor,· evrenin genle~mesi konusundo kitabmdo, bu geriye donO~ olonoglnl turnden kabullenerek, sovle vuzivor :

Gecmi!?e dogru bir yolculukton dogacak olan cettsktlere (poradokslara) gelince, bunIon kurgu-bilim yazarlanna brroktvoruz.»

Bu dO~unceyi savunulamaz buluvorurn. Gecmil? tctnde volculuk bu voprtm, ocrkton aClga gostermek drsmdo, a~llamaga constlQI !?ey gercekle~ebilirse, butun kcvrcrntonrmz bir daha gozden gecirilecek kcvromlordrr.

Olivier Costa de Beauregard'in (1) pek vertnde olorok dedigi Ozere:

(1) Le Second Principe d. fa Science du Temp. (Saull Yaymtan).

-11 -

ZAMANIN GIZLI SAHIPLERI

«Fizik yoluyla incelenmts evren, evrenin Butun'u degildir, oncok bu evren cok doho onernll, ruhsal vcpido, bir ceslt posit ve krsrnl astor sovuocok alan, bcsko bir Evren'in varhgml sokhvor, toruthvor ve ~oyle boyle gosteriyor.»

Kitcbrrmz yermm lnscnlcnrun vclrnzco stmdtki billmsel evrenin degil de. oncak «posit ve krsml astor» olen, turn Evren'in ottg:sine ulcsrms olduklcnru vorsovrvor.

Bu bilgi onlara Zaman Ictnde yolculuk etmek, ve, kuskusuz btrcok gGClUk ve srmrtomovlc, bize gore gecmj~ ve ~imdi olana donrnek olanagml saglar.

Bu kitcbm yazon bu vcrtrun tnscntormm matematik bilgilerinln duzevtne vorrrus olduqunu ileri surrnekten uzcknr, hem bunda go· zu de yoktur. Yolruzco okurlorrru ge!ecekten ge1mif? volculonn, eskiyle ve blztmte, eylemini du!?undureb:len oykulere. orneklere va olgulara voneltmek istiyor.

Yeniden Costa de Beauregard', onotrrn :

«Bu tezln maddesel evrenin vcprsmm kendi kendtne yett,gi 0 dar durumda otmodrqrm. maddenin de krsoco bir dOz yOz'den daho cok bir ters vuz olacoglnl soylemege geldigi, kendiliginden ortoya crknr. Bu tez evrene ili~ki'n ken b.r tlzlkcl gorO!?un cok dar 01· du~unu; yannki Fizik'in cok daho anlo/?llabilir blr bilimin terneltertni atmok icln, diyelim, geni~ onlomda ruhbilimle etkili bir diyaloga girmek zorunda oldugunu gaze aldlglnl du~unmek cnlormno galir.»

Buna su yarmki fizigin etkin yaratmalan do kopsovccoqmr ek~ lemekte sakmca gormeyecegim.

Bu yaratmalar iyice denetlenmts olabilecektir. Benzer blc.mde butun gezegenimizi ortodon kcldrrmck pohcsmo, termonukleer bombolonn vcprrmru denetlemek ornk gaze nlmnblllr.

Ylrdlzlan istedigigibi ovdmtotmcvo ya do karartmaya olanak veren aygltlan. yannki cdrrru vuksek enerjiler fiziginin onunden atan aygltlan kuskusuz denetleyecegiz.

Tam blr kan~ukhga dusme tehlikesini gaze almak pnhnsmo,

Zaman'da yolculugu kuskusuz denetleveceqiz, Su yolculuk Wells'· In cok vokm «zomonda dolosmo bisikleti»nden daha blr konsik ov- 91tl gerektirecek elbet.

Zaman lclnde yolculuk voonrocck bir moklnorun, olobilirse burunduOu yerde kotmosi. yolcuyu gecmi~e yo do gelecege goturup

-12 -

I$ARffiEA VE MUCIZELEA

sonra yeniden Clkl~ noktasma geri getirmesi olcsi gorunOyor - bu do her zaman cnlomsiz olamaz.

Iste bu kitop, geni~ bir okuyucuya seslendiginden, bir motematik kitobJ degildir. Bir gorip olaylar kotoloqu, Charles Fort'un deyimini kullanmak uzere, bir ecborturms rosttcntucr» srrclcmost 01- mak do istemiyor. Bu rcsttcnulcnn kimileri cnlontrrustrr. Bunlonn, on ya do yiiz kat toztosm: srrolcmck olcsi, arna az ilginctir.

Biz gercek kisllerl (Melkisedek drsmdc, 0, efsone ki~jsidir), bize gerek Zaman yolculan olmus gibi gelen~ gerekse kendileriyle Uifiki yo do tlet.stm kurulrnuso benzeyen ki~ileri ortaya koyan belirli bir sovidc oiaYI ele almagl yegledik.

Bu kif1i1eri hemen hemen keyfimizce sectik. Kend,isi de bilinmevenden gelen ve bilmenin bizce olonoksiz oldugu bir gOnde Torih'e gecen. inke imparotoru Manco Capac degil de, soz gelimi. nicln Melkisedek? Klral Arthur degiJ de. rucin olurnsuz Cln lmporotoru, Fo-Hi? Bu vopitm belki bir urkosi olocok, 0 zcmono kadar, kuskusuz belli birkcc k,~jyle yetinmek gerekiyordu.

Iclerlnden kimilerine. Melkisedek'e. imparator Fo-Hi'ye ya da,_ Moyalar'doki Zcrncn'm G;zli Sahipleri'ne tarih verernlvoruz. Bu a~km varhklar yalnlz bilinmezliklerini Tarihe vcnsrtmcvc cchstvorfurmrscosmo, bu bilinmezlik uzay ve zoman tetnde kesinllkle saptanml~ otornodcn geciyor hersey, (Durum isa join de boyle omo, bu

bosko bir konu ... ) ,

Sectigimiz klstler orcsmdcn bozrlonnm degum ve alum torlhlertnl biliyoruz. Boskovlc ya do Heaviside gibi, kimileri de. btllrnler tarihinin uzmonlannca pek tonmrmslcrdrr,

Arne onlardan. burcdo, kuskusuz, bilim torthcuertntn hie onaYlnl kazanmayan bir gorO~ ocrstvto soz edeceqlz. Bilim tcrthctlertne cok yazlk: Onlor. bir zamanlar. Mlslr Piromttleri'nln dogol bir 01- gudan dogmu~ olduklonru. dort yiizlU bicimde kctrlosrrus Idvlardan yapllml~ olduktonru bildirdiler i~te' Sonra Troya'nrn do bir efsane oldug unu, , .

-13 -

ZAMANIN GIZLI SAHIPLfRI

ACIKLAMALAR ,J

o. Evren. insan ve ~eytan.

b. Saroz k6rtezi kcrsrsmdokl bu Semadirek cdcsmdo yapllan deniz snvcsmm orusrm vosotmok icln. heykel.

c. Oornnc (Karnak). Mrsrr'dc, Teb kenti kolrntrlcn uzermde kurulrnus , tapmaklanyla u:nlU koscbo. Stonehenge, ingiltere'de, Salicbury ovasmda, dikili toslorm bulundugu yer. 10. bolumde gecen Mohenlo-Dcro do, Pakrstan'da, arkeolojik sitedir.

-14-

a

YOLCU MELKisEDEK

Melkisedek ilk kez KutsaJ Kitob'm Tekvin bOlu.munde ortaya cikryor. Burada yazllldlr :

«Ve Melkisedek, Salem krch, ekmek ve sorop clkardl. VOce Tcnn'run kdhlni idi. Ve onu mObarek kihp, dedi: «G6kler'in ve Yer'rn sahibi, Yuce Tanrr tcrcftndon (lbrohim] rnuborek olsun, Ve kolkcnIanni duamontcnnm elinden allp eline teslirn eden, Yuce Tann mubarek otsun.» Ve Abram herseydsn kendisine ondahk verdi.» (Tekvin, XIV, 18~20).

Dunyanln yaradlli~Hndan O!ilogJ yukon 2200 VII sonra geciyordu bu. ibraniler'in YJ/dan ve «dunYOlnlO yaratl"~J» ndan ne onlcdrklcn bilinseydi, yarer!! sovrscl bir bilg; olabiJirdi bu. Ne var ki tcrusn.ou yuzYIHar bu iki deyimi ocrklovcrnodr, Bu Metktsedek's bir torih kondurmanm kesinlikle olqnokstz o/dugunu gosterir.

Bununla birlikte, Kutsot Kitcb'm kiso bilgileri i1ginctir. irk kez, inso!nllk tarihinde, tOm-guclU, g6klerin efendisi va Evren';n sahibi, bir Tek Tnnn soz konusudur.

YOkseklik soz konusu olduguna gore, cagda~ ucandaireciler bu Yuce Tonn'do bir d(jnya~dl~lhYI gormek egiJiminde olocoktcrcn kuskusuz! Arne bu sevlerl brrckolrm.

Yolruzca, gecerkeni su ilginc rosnonnvi befirtelim. Kuzey-Amerika kitosuun bir somurgesinde kurduklan kenti kutsamak cmociv- 10. purltenlertn, Salem cdrru secmeleri butun butune dO(jaldt. Bu kentln buyOcOluk olcylcrrnm, sonra butun Kuzey Ameriko'daki en 6nemli kar~u-bOyuc(j dovalannm merkezi oldugu gercektir. Filistin'deki Sa/em'e gelince, olup olmadlQlnl, nerede bulundugu:nu hie bilmiyoruz.

Melkisedek';n, bosmdon bert, ilginc blr durumu var. Bir peygamber degiJdir. Bir pir hie degildir ...

- 15-


lbrchtm'e gorunuyor. ve, cok sade insan otorok, gunumuzde bile, ounvomn her yerinde biroz gorunmegi surduruvor. 86ylece France-Soir, 26 kosim 1973'te g6rOnu~lerinden birlni cnlonyor, dogrusu oldukcc garip. Gazeteye gore, bir bictm buyucu alan adam ~imdiki holde bir psikiatri hastanesinde oJacok ...

«Prens Charlemagne, Esses ded.rttvor kendisine. Arne hicbir orcstrrmo gercek kimligini soptornogo olanak vermedi. Kim oldugu. nereden geldlgi bilinmiyor. Muritlerinden birine, Cyna adh, tozut .. mueo benzeyen, elli ikilik bir kcdrn ozona gore, bu gizemli ki~i lbrorum'In bir cagda~lndan, Salem krait Melkisedek'ten, dunyaYI duzeltmekle gorevli bir olumsuz rnesihten bcskcs: degilmifil.»

Fczlcsnu ogrenmek, istesek te, htc 01051 degH.· Bu btctrn olay bir buzdoqtrun ucuyla kar~lla~tmlabilir oloydtr. Suyun altmda ka .. Ion butun parco bizim icin her zaman bilinmedik kalacak.

Charlemagne Esses takma cdmm onlorm iyiee ccrktrr, Hitler'e kcrst scvoscn Frunsiz birliginin odr, S. S. Charlemagne'don geliyor.

insanm rohotsrz olmosnu iyi bilirim. Arne bu deliler Napoleon olduklcnru ilen surdukler: icln Napoleon vosornodt demek degildir. Bugi.in, bir Amerikon dinlenme yurdu vordrr ki credo, tic ok I! has .. tOSI kendini isa sorur. Bu bizi lso'rnn varllgmdan ve torihe uygun· lugundan kuskuvc dusurtmez, 1973 kosmundo Melkisedek etsonesinin gene orcrruzdo bulunduquno ve gene isaca bir gue gosterdiOine dikkat edelim yalmzco.

lste, Melkisedek'in donusunun, hie garip yanl olmayan, ama terslne, bir blclrn destnnsi bGyOklUk tcsiycn bosko bir ornegi. Betimlemesi bize bliyOk bir yazar do olen, buyuk bir gazeteci tcrcnndon, Arthur Machen'ce brrckrldr.

Olay 1917'de Galler i.ilkesinde, kucuk bir boukc: kovunde,

Llandrisant'ta gecmi~.

Bircok gunden beri kove vcbcncuor gelmi!?, ve Ffelriadwyr

Molcisidec'in, yani Melkisedek rahipliginin uyesi olduklonm Herl suruvorlormrs 1917 Hozirurundo. Llandrisant'm protestan k.ttsestnde. Kutscl Graol torenrni kutlormslor (a). Bu torentn tcmktorr, Llnndrlsont'to kimsenin bilmedigi, eski Yunanca sozler i~itip tekrcrlcrmslar. Sonra muclzeler otmus kovde. Mucizeler k6ydeki vobcncuorcc bile dogrulanml~. Kilisenin kubbesinde butunon, pml pml buyuk bir gulbezek(*) bolgeyi ovdmtotrrus. ovdrnlrk Qzellikle Ingiliz Yuk-

(*) GOlbezek (Roeac$, gUh;:e) : Cember bi~imlnde dazenlenml,. gUlO andrran mtmarhk susO. Gal ~ekllnde bezeme.

-16 -

'YOLCU MELKISEDEK

sek Komutanllglnln dikkatini cekrnls, komutanhk aydlOligl once AI~ man den.zottuon ictn lr;;lkll bir iscret sonmrs. Askerier. denizc.ler, komsu koylerin lnsonton, geee yansl 20 sulonndo bcstcvcn olaya toruk olmuslcr.

o geee. elf kilometre kcdar bir bolgede, bircok haste, jyile~~ mls, Hele b,r gene kiz, Llandrisant yokmmdaki Croeswen'de, verernden yoton Olwen Phillips. Olmek uzere bulunuvormus ve ertesi sabah, alum belqes.nl imzalamak lcin gelen heklm, kiz: butun butune iyile~mi~ bulmus, Bunun bilimsel bir olnnoksrzhk oldugunu sovlernis ve olovr sonradan bir vtrp dergisine vozrrus: «Olcmczdi :

Verem vucudu tamamen kemirmtstt.» Ovso : gene Olwen, a geee, yaptlQI tcrurm Graal'linkine uyan bir nesne tcsivon uc adamm v.zyonunu g6rmu~. Ve Graal'dan soz edildigini omrunde duvrnurruarrua.

Top cnlsn duymayan saglr bir kcdm Melkisedek rahiplerinin torentertnl kutsooikton srrcdc kllisen.n ccntcnrun calindlgml duyarak iyilel?mi~ gene.

Arthur Machen ivilesen butun hastalann meskaJinin ya do Anhalonium Lewlnil'n.n xarattlklarma benzer vtzvontor (b) gorduklerini soyledikJerini gozlemliyor. Arne, 1917'de, Aldous Huxley'in AIglnln Kapllarl'nl yazmasl ictn kirk YII daho gerekti; Llandnsont'ta birlntn, meskalin yapabilmesi, olosrcrr biraz; LSO'ye gelince, henuz bulunrnus degildi.

Denizciler, kivr-koruvuculcn kuskusuz meskalinin etkisinde degillermi!? orne gene de olev olav yonan gulbezek gormi.i~ler. Blr can sesi de duvrnuslcr: kilisenin kucuk cornm degd; tomklara gore, «meJeklerin surekli korosuna benzeyen» buyuk bir con sesi.

Toruklur, kilisede bile. kay pcpoztrun, ketu turden aklici bir protestanm, sunu dediginii~itmi9Ier: «Melkisedek rahipleridir bunter, kutsal ruhlu lie gunahkdr orcrruzdo. Yoscsrnl Yososm!» Va bu duo srrosmdc. lie ki~j g6rmu~ler: lnsomn uzerlertne cevrtlmts gozlerini alamayacogl kadar 1l?lkil Inson gelgeleri. Ve bu uc kilii kesinLkle seellemeven, erna Graal'm tammlanna uvcn sekllslz bir nesne to~Iyormu~.

Bircok kez Melkisedek sozunun, ve eski Yunanca sozleriln soy~ lendiginj duvmustor,

Arthur Machen yorgJya vnrormyor, ortckloso telepatik sonnlor olduqunu, arne bozi olaylonn gectigini ve b;lgimizi 09tl9ml orum-

-17-

E:2


satmokla yetiniyor. Ve sunu ekl'iyor: «Kipltng'in yatomln ve olumun sahipleri odrm verdigi, kistler gormek hakkma sahip olamadlQlmlz, 'gormemize engel olmakta ozen gosteriyorlar.»

1972'de Flying Saucers Review, 191Tdeki Llandrisant olovrru ele clorck, 1905'teki benzer bir olovi do crurnsetcrck, bize en sonu oklo yak," b.r acrklomo vopryor. 8unlar ucandairelerdi sadece! «Fatimo'daki gibi». dive ekliyor ice i~leyen bir sothklc dergi.

Neden olmcsm? Ame krvomettekt yargl gOnO de neden olmnsm? Geoffrey Ashe, krrot Arthur'un Yuvarlak Mososr'm va bosko A.valon kcnnnlonm (c) bulan ingil'iz arkeolog. yeni kttobmdc, Parmak va AyJda, cagda~ akJlclhgln «bu ancak ... In felsefesi» gibi tomrnlnnmrs olablldigini pek yerinde olarak i1eri suruvor,

Melkisedek'in g6runu~lerj Tarih'ln her cogmda ortoyo crkivor, Orta Cog'do, iron'do, Yakm-Dogu'do. Orto Cog'dan bosloyorck yerlesmlstir efsane. Efsane Melklsedek'in llvcs ve Enok peygamberler (e) gibi, bu dunvodo degi" arne bosko yerde bulunduqunu sovlemlsttr, Va «zaman dl~l» oldugunu sovlemlstlr: yohudi geleneklerin .. de onlctrm bircok kez tekmrlomvor.

lste nedeni. Kutsal Kitap, butun tarih kltoplcnrmz gibi, cizgisel bir kroncloliv. izler: gecmi:;; kendi de gelecekten once gelen ~imdi .. den once gelir. Buna korsrhk Diu" deniz Elyazmalan (d) devrJ hir kronolojiye gore lsler. Dev.rler cncekl devirlerden degi9ik olarak tekrcrtcrur yinelenir. Son devtr, Aydmhk'm Ogullan'yla Koranhklar' .. In Ogullan orosmdokl, kirk Yllhk bir sovosio sonuclcnon ocun dev .. ri otocok. Oc kez, Avdrnhk'm Ogullan kozanmak uzeredlrler. Lie kez Kcrcnhktor'tn Ogullan nerdeyse yenmegi bcscnyortor. Yedrncl kez. Aydmllk'Jn Ogullan, «dunvonm cevresinde Ylldlzlarla bezenmte u .. zovdc», son zaferi koznmvorlor.

Bundan sonra tannsal iyiligin soati gelecek: Tann veniden holkrvlo birle'~,~i kurocok, devirler de sonuclcnrrus olocok. ,

6yle ki «Dogruluk Sahipl~eri'nin Sahibi» ne, Melkisedek'e i1i~ .. kin cesttu imclar. cizgisel bir tarihe vertesttrtlebtltr otmooiktcnndon, pek i9imize yaramazlar.

Benzer bicimde tHO Deniz Elyazmolan'OI. hrrtstlvcnhk cncesi blr anlomda butun yorumlama giri~imleri bose cikrmstrr.

Gorip rohip Trltheme (1) Melkisedek'i bir eldll, yanl Tann'dan a~egl arna meleklerden ustun bir yaratlk olorak gosterir.

(1) bkn.. lei Livre. Maudlt. adh kttabumz.

-18-

YOLCU MELKISEDEK

Bu kategoriyi XII. yuzYllda, ~atvHius'ta, sonra XX. yuzYllda C.S. lewis'te (e) buluruz gene. LewIs, Natvilius'u anorak, bir eldil'iin uzovdo ne de zamando bulunrnus olomcvccoqrru belirtir.

Yahudi Orto Cogi rcbbtn'lertne (f) ya do Kobola crcsnncucnno gore b.Ie Melklsedek'm bircok gorunu9unu, milntm VII. ve XVIII. yuzYIII crosmcc ceuren goruni..i~leri budmr. Gercek her kez Metktsedek'in diledigi gibi bosko verden gelip gene oro yo dondugunu 90S· ternustir.

Bu oiaYI gecm'i~ tclnde bir yolculuk dusunceslnln yohudi ko· kenli oldugu orqusuvlo karl?IIo9tlrmak gerekir; buroya gene doneceg,z.

Melkisedek'in tarihini Hanok'un Kitab.·ylo kcrsrtostrrrnok i1ginctiro i~in s.kic: yam bu kitobm gerceklig,nden pek guvenli olmodlQIrmzdir,

- lste bu konuda Edmond Flag'in, Anthologie Juive'lnde (1), soy.

597'de yaptlQI resrnt cevirl !poyledir :

«HANOK'UN KiTABI, degi~ik bolumlerl, iso'don once 170'le 64 arasmda. Pll.stinli Yahudiler'ce, lbrcnice duzeltilmts alan, oncak Etyopca bit ceviriden de bize utoson uydurma (g) yaplt. Burada Melekler'in D6nQ~Q, nrtmo ve ovdmhk utkesme goturulen Hanak, donme Dinsizler'in gercek Tonrr'nm onunde egilecekleri Yerusolim, Kotuler'In cehennemllk olusu ve Sevg.1i Kullor'in sevinci, nicesi gorOlOr. Bu voprt dogon hlristiyanllQIn ve Kilise 8abaian'nm uzennde derin bir etki birckrr. Aziz irenaeus'un, Aziz Titus Flavius Clemens'· in, TertuU;anus'un, Origenes'in" tcctcntlus'un, Aziz Hltcire'in, Aziz Hieronymus ve Augustinus'un, v.b. run vcprttcnndo blraktlQI btrcok izi soymozsak, benzerleri Veni Ahid'in yozuonndo bulunon Honok'« un Kitobl'nm 70'j cskm methi scyrhr (s. 1'09, 110, 111. 112). Bakimz, Uydurma ep!graflar (g), MesihcUik, Hlristiyanllk."

Buna kursrhk, bircok tcrthcl gercek Etyopca cevirinin hlcblr zaman bulunmadlQLnI ve elimizdeki ingihzce cevirinin ise lsc'dcn sonro XVIII. yOzYliln bir duzrneclliql olduqunu dusunuvor. Bu durumda Hanok'un Kitabl olonco ilgiyi yitirir.

Arne kitap soylendigi kadar eskiyse, cok ilginc bir olovi onla .. nr. Hanok kendisine birkac aYI osivor gibi gelmeyen surelerde yol ..

(1) Flammarion Yaymlan.

-19 -


culuk eder. sonro, gerlye dondugOnde, nice yuzYl1 gecmi~tir. Biz. bu geci~te. Zaman'm gorecel1 kasllmaslnlrl beW bir konmru g6rduk. Bu ozellikle b.rcok Rus orostmcismm tezid.r, Bunda, Znmon iclnde gecmi!?tein gelecege dogru bir volculuqun ilk tosvlrl de gorulebilir.

Arna biz Melkisedek'e donetlrn,

israil'de yapllml~ blrcok kazlya gore, Cagdo!? ckrlci elest.rtnln

bize bu ki:;;iye lllskln onernu bilgiler getirmi~ olecogl dU!1unulmul?

olobilirdi. Hie te ayle degil.

S6z gelimi Upsala Oniversitesinde ders veren Prot, Helmer Ringgren, hlcblr yerde, alan ve zaman ccrsmdcn, Salem kenttmn izinJ mncrncdr, Hie smmcmc olmcksizm Sorem'la Yeruscurn't ozde~le~tlrerek bu sonuca vanyor (1).

ibranice ve Ermenice bilinince, benzerligin korlemesine olmadJQI s6ylenebil~r.

Seckin Prof. R,nggren Melkisedek'in 6yku8unUn mlldtton once X. yUzYllda. kiro! Davud zamomnda dogmu~ oldugunu, ve zomanm siyasal durumunu yonslttlgml de d(j~uni.iyor. Ona gore Melkisedek EI Elyon'un. yerel tonnnm k6hini olarak sovurruetrr.

Bununla birlikte Tekvin EI Elyon'u «gogun ve yerin efendisil dive ifada eder, Yrtd.zlcr'm Yoroucrsr degilse de. en ozmdan -uyan Anatole Fra;nce'mdlr-. gokada (galaktik) impcrutortupumrn onemu bir prokonauludur (h).

Prof. Ringgren'in hak attigi butun sayglYo kcrsrn, tez'j Stonehenge dizilerini Fotih Guillaume'e (I) borclu oldugumuzu iler; surmek kadar oklo yokmdrr. Klrol Davud'un zamanmda Melkisedek'ten soz ed.livorduysu, 1917'de de. 1973'te de soz ediliyordu. Buradan Melkisedek'in Fronce-Soir'ce uvdurutmus oldugu sonucunu cikcromoyacaglz!

H. Ringgren'jn Melkisedek'in od: ustune yaptlgl (anrlan voprtm 73. say.) yorum. dupeduz sccmcdrr. Bu ad: Bilgeler imparatoru anlamina gelirken, 0 bunu «kirohm Sedek'tln dive ceviriyor ve buradon bir «Tann Sedek» in varhgl sonucuno vonvor, Mark Twain Mendelsohn'u - Musa verine - gecirtmek yettiginden Mendelsohn'un Musa'dan geldigini soyluyordu b6ylece!

(1) H. Rlnggren : La religion d'Jsrael, Payot yay. 1966.

-20-

I

YOlCU MELKISEDEK

Cagda~ oktlcrhk bize oyleyse Melkisedek ustune pek birf?eY getirmiyor. Hale, Melkisedek'in votruz Yuce Tann'mn rahibi degil, EI Shaddai'n;n de rohibi olduqunu soyleven degi~ik Yahudi metinleri uzertnde durmuyor. Bununla blrl.kte ilginc olan su var: Ringgren'in kendisine gore Shaddoi Guo ve SnerU tcnnsivnus.

- Bir lskenderlve metni sunu dlvor : «Melkisedek ve Shaddai cdrna gore. yukarda olan a~aglda olen gibidir.»

Gene Ringgren'e gore, Shaddai adl tunc C091OIO sonundan ttlbaren g6runuyormu9- Bu konuda elimizde saglam kovnckco elmodlglnl beraket versin notlo gosterivor.

Melkisedek ne olurso olsun nkilc] eleatirlve gore bile, Tcnn'vi bulan insan olarak gorunuyor. Ringgren Tann'yt beliften ve onlamini bilrnediqimiz VHWH bcs harflerini kullanarak sunu (say. 51) yazivor : «YHWH hozrr nozirdi, arna gorunmuyordu ve Talnn'ydl. ve ona gore lsroll gOCSiizdu.»

Bu dusuncesl, ya do bilgileri olen, bovleslne olaganustG insan. belli soydan degildi kuskusuz, Bulunmayan bir kentin kirou, yeni ve korkunc blr Tann'n," rnhlbi olorok. belirJeyici ozelllk ocrsmdcn, oynca, zaman lclnde pek az gorUien bir horeketliligi vordrr,

Mircea Eliade «Zaman durdur\:Jmu~ orabillr, (i) adh kltobmm bir bclurnunde (1), pek hokh olarak su sozlerl vozivor:

«Burndc sirt efsoneyi onlorno ocismdcn deg'il, ozellikle efsane dusuncestnln sonrckt evriml ocrsmdon do onerntl bir soruna deginiyoruz. Nesnelerin tj) k6keni va ornek olabilen t3ykusGne lllsk.n bllgi, evrenin kaynagl va vcpilcn konusunda korO korune kurgularo do yol ocor. Bu konuvo yeniden donece~iz. Bununlo birlikte su cndan tezi yok hoftzcrun en ustun bllgI dive dG~ilnalmG~ oldu{junu bellrtmemiz gerek. Veniden hatlrlamak yetenegini gostaren ki~i otovtonn kaynagml bilen klslden doha do degerli bOyOsel-dinsel bir guce sahip olur.»

Ve Lovecraft (k) sunu s6yledi : «insane yokl~an tek etkinlik, znmono korst acvostrr.s

voprnrmzm tezt ~u tezdir : Uzak bir gelece~in insanlan bu sova~1 kozondrlor, ve coglmlzll hoberciler ganderebilirler. Melkisedek bu habercilerin IIkidir. boskolonrun ortaya Clkacaglnl gorecegiz.

(1) Aspects du mythe (Collection Idees. Gallimard 1973).

- 21-

ZAMANIN GJZU SAHIPLERI

NOT:

ButUn dinsel du,iinceden ba~,hmsJz olarak, CAL'in Evrensel incil'inin (1) Melklsedek ustune du!?:uncesini anmak ilginc gibi gen .. yor bize : «Melklsedek, klral-rahip, isa'mn kdhince bir simgesidir. Atalar. ve soylar. ustiine Kutsa\l Kitab'm anla,llmadlk suskunlugu (Tek. 14) onun temsil ettigJ gorevin olumsiiz oldugunu uyandlrlyor.

ACIKLAMALAR J

o. Kutsal Tos. lsc'run son yemeginde, icine scrcp k9YuP ictigi tas. iso'YI tutuklamaya gelen askerler, bu test clip g6turmu~lerdir. Tcs. bugun bile. orcnrnoktcdrr: destanlora konu olmustur.

b, Goruntu, GonGI g6zuyle gorme.

c. Kuzey Ameriko'da. Veniel odcsmdo.

c. Yehudi peygamberler.

d. LOt g61u voresi.

e. ingifiz yozon (1898 ~ ... )

f. Vorllkll. saygldeger ktsller. g. Sahte kitabe.

9 Tnrutmo vozrsr, Busko kitoptan clmon yazi. Yozrt. h Konsul yetkisini tcsivun vali.

I. ingiltere klrah (1027/1028-1087). i. Le temps peut etre moltrlse,

I· Oleylarm, olgulonn. gerceklerln de denebilir.

k. lovecraft (Howard Phillips) gizemci Arnenkcn yazar (1890-1937).

- 22-

3

OLUMSOZ iMPARATOR FO-Hi

Melkisedek gibi, 61umsuz Cin imparotoru, Fo-Hi [ctn de, tam ~u torthndtr denemez. Hia klrolhgmda gorOlOyor.

Cin bulmlnln buyuk, ueteuk tek, tcrthclsi Joseph Needham, hersevden once Hia klralllQlntn uydurma oldugunu soyluyor. Sonro iso'dan once 2000'e dogru ortoyo rru cikivor?

Gercekten, vuce bir olgunun soz konusu olduqu her zaman 01- dugu gibi, Zamon ictnde tam yer belirtilmesi pratik olarak olanaksizdrr. ve ancok o!;1ogl yukon olabilir. A~k~n gercekler,n Zaman ekseni uzerlndeki lzdusurnu degi9kendir, tarih kovrcrrumm do sokrrnrnlc ale almak gerekir.

Fo-Hi'nin bize bir bdklreden dogmu~ olduOunu; orne. kend.slnin, tannsal onernl ofmadlgml sovleven C~n kroniklerini hlcbtr degif?ikljk yapmodan kabullenmek de gOetur.

Bu b6kire. hamam yapmaga g!derken, giysilerine Histlr.lmls bir creek bulmus, ve cicegi vernis. Sonre, Zomon'm Efendisi'yle votrrus, Cin gelenegi bu dogumu iso'don once 5oooo'le 3000 Yllion arasmda degigen tarihlere oturtur.

Bozi geleneklere gore. Fa-Hi, yonmdo fil hortumlanyle donanrms DU:nya·dl~1 vorhklorto g6kten gelmi~. ve bu Dunya-dl~1 vorhklnr, Cinli bilginleriln iso'dan once 50000 YII kadar torih blctlklerl, kabortmolar brrckmrslor. Ne vozrk ki Avrupo'da. karbondon voksun, elli bin Yll1lk bir nesnenin torihini saptamak lcln yol bilinmiyor. Milyonlarca YII soz konusu oldugu zaman bozi tarih koyma yOintemleri geregi kadar i~ goruyor omo, karbon 14 yoluylo tarih saptama (a) oncok - 30000 vrlmo kodor, bu srruro voktosildrkco do saglamllQlnt yitirerek uzcnrvor. 0 kadar ki Cinli bilginlerin bu kabartmalar lcin nosu bu - 50000 vrlhk voso vnrdrklcnm geregince bilmiyoruz.

Buno korsihk - nesneler var oldugu lcln, buna gOvenl~yiz -. bcz: YOSSt cckitlor vor ki eksi kirk blnle eksi elli bin yll orosmdo

--23-


tarih b.cebtllrtz. Gercekten burado onemn clan pnrcclorup gitmj~ toslcr degil. ama Cin'de belirlice blr torih verilebilen jeoloj;k yataklarda ele gecmi!? YOSSI cckrllnrdrr.

Bu YOSSI cckrllor rcstlcntrvo yo do Doge'ya borctu o1mayan uc Cizgiyi - genel olarak ikj cizgiyle bir kink cizgiyi - tnsrrlcr. Gelenek bu clzqllere trigramlar odrm verir.

Gelenek sunu dile getirir: «Fo-Hi g6g0n altmdoki hersevt cekip cevlr.vordu. Gokvuzune dogru bokn ve Ylldlzlarla bezenrnls I~II 1~1I1 burclon inceledi, sonra o!?oglya bokti ve Yervuzu'nda gordugO 90- runumlert g6zden gecirdi. Kuslcn ve hayvanlan guzelle~tiren belirtilerl lnceledl, sonro. daha yakmdan kendine ~6y1e bir bakarak. lclnde kozmik simgeler bile buldugu kendi bedenini .lnceledt Butun bunlardan sonra dog ada birbiri peslnden veniden beliren tcnnscl olaylon dile getirecek va hersey! kapsayacak blcimde, bcshco sekiz trigraml (b) ortaya seriverdi (1).»

Bu tr.qromtor lkl ana Cizgiyi kapsorlar: surekli Cizgi Yang" (gok) gosterir ve kmk clzql Yin'j (yer) belirtir.

Bu clzqller DC Lie birlestlrllerek, olUmsuz imparator'un, Zaman'.

In Efend:siinin sekiz triqrorm olan sekiz bagda~lm (kombinezon) "'I

socrornr.

imporator'la hizmetinde bu'unon bllimci mandorinler. evrenin temel vnsckmnr, IrkCI bilim tnrihcilerlnin du~unemediklerinden daha erken bulcb'ldiler, Bu, kuskusuz, Kaliforniyall mektup orkodoslonndan birine, J. E. Switer'e. 1953'te ~oyre yazon. Elnsteln'nln du!?uncesiydi :

« SaYIn Bay.

iki bliyuk eylem. Vunan filozof,larrnca (okllt geometrisinde) bir biclrnsel-mcnnk slternln'n bulunusu, sonra do (Ronesas't(J) duzenli bir deneyimle nedensel baglantllar saglamamn o!anakh oldl;gunun bulunmast ben biliminin evriminin. temeli oldu. Bence, Clnli bilgin" Jerin benzer odlm:arl otmcmrs clrnclcnnden l1a,llocak billey yoktur. Garip olon nokto, bu buluslenn gercekJe!?tirilmi, ~masldlr yalnlzea.

i<:tenlikle slaln,

Albert EiNSTEiN»

(1) lrnparator'un felsefesinin Jorge Luis Borqee'un btr lecpann beneklertnden baslayarak evrenln turn yasalanrun blr btr anlatrldlg! L'ecriture de Dfeu adtl kite .. bmdaki dQ~Qncesine- ne derece yakm olduguna parmak ba6aca~z .

........ 24-

OLOMSUZ IMPARATOR FO-HI

Boskctcn do oldugundOln, Fo-Hi'ntn insonlar arasmda ilk go~ rundugunde ne yaptl91n1 iyiee b.lmek Isterd.k.

Olurnsuz imparator'un, gercekten. tehlikeli zamanlarda bellr-

digi gorulUyor. Bedensel olurne inamlmayan b.r ulkede gorip inane. Gelenek onun vcscrmmn sonunda bosko yere, degi~kelere gore. goksel bir yere ya do b.r adaya cekild.gini cnlotrr. Ycelonrmvor ve crosrro kosestnden dison cikrvormus.

Gorun091erinin herbiri gokten gelme uyarmo ceznsi. kuongao, denen korkunc olayla birlikte olmustu. Bu cezcvi lnsorilorc getiren odur. bu cezalardan biridir ki, mllddm XIV. vuzvrlmdo, Cin teknololislrun vovrlmosnu durdurmuso benzer.

Ne olursa olsun, kesin alan - bLituln tarihsel orosnrrnolcr bunu gosterir -, sonki, Zaman'm kollannda vuzrnek ve dovrcmstm bosko yerden (ya do ortokloso suurcltmm cok dertntiqtnden) galen bilgilere baglamak icln, slmdive kadar insanlann elinde bulunan tek yolun, imparator Fo-Hi'ye yLiklendigidir.

Yi~King, yo do Degi,imler Kitabl SQZ konusudur ...

Gorecegiz. Everefin. Wheeler'in ve Cooper'ln . cchsmolcnndcn ClktlQI qibl, en cagdm? fiziginkinln de olen. Vi King'in temel kurcrru, a~agldaki kurorndrr : Akl!?lnm her noktasmda Zaman, diledigimizce Izleyebildigim"iz ce~ltll koUara aynl1r,

Ve Degi!iimler Kitabl su ya do bu koran tercih etmek, Zaman'·

In 9U ya do bu dcliru izlemek lcln ogutler verir.

Torih bnkimmdcn. iste Yi-Kinq ustune bHdigimiz fley. iso'dan once 1143'te· ortoya ClkIYOr.

Soylu bir C;nli. bey Wen. bnskoldm giri:;;imindeln 6turu impora-· tor'co cezaevine konrnustur, Cezaevinde, 610msuz imparator'un trigramlannt incelemeqe koyulur. Bunion oltrms dort heksagroma ovmr, her biri rein bir ccrklorno vapor. Bu lste gOclendiginden, cezaevinden cikmov: boscnr, imparator'a om bes VII sonra kendisini bcsonvo ulcsnron konh bir scvos ocor. Arne kesin bosondon az on· ce .010r, dogw;,ton olorok Ktrcl oduu olrrustrr.

Oglu, Tan. [rnporctor'u oldurdukten sonrc.: Chu beyi odrru al~ rmsnr. Kirk VII sonra, sivil bcns blr kez verleslnce, yeniden bobosrrun i$ini ele olrr. bunu elstemlestlrlr ve Chu'nun Kitabl do denen, Deg=,imler Kltabl'nI vovrrnlor.

Kontucvus kitobr, GC ornek crkorocok derecede, tutkuyla tnceleyecek. B6ylece yeni mntemotijitn ve bflgisayar sisteminin temellerinl olusturon ikili hescbi bulmak lcln Leibniz. bundan yararlanacok.

- 25-


C. G. Jung, kitabl inceledikten sonro, kitabm bir gecerii ogOt~ lerden bir,ev crkormok yolu oldugu sonucuna vorir.

Jopcn Buyuk Amiralligi Pearl Harbor'u nuzrrlcmck lcln Vi-King'· ten yararlanacok. Ve intelligence Service'in bir askeri uzmoru, Blofeld, Cinliler'in Yi-King'ten yararlandlgml biJdiginden, Cln ordutonn.n koran do lclnde olmak uzere, butun strute]l uzmnnlortru scsirtan 1962 Cin-Hindistan scvosrrun tum gelif}imjni onceden kestirebillyor.

Bugun Btrlesik-Devletler'de hekimler bozi zihin hcstcnklonnm torusiru ve iyile~tirilmes~ni gercekle1?tirmek Icln Vi-King'i kuuornyorlor.

Deneysel alanda, Vi-King, kesenkes, i!? gorGyor. .

Bosko bir alonda, zamonm lnsonco ilk fethini olusturuvor. ViKing oltmis dort heksogramlo bunlonn vorurnlcnru kapsayoln bir yaPit olarak gorOIGyor.

lnson. vusomdc. hir karar ya do bir seclrn korsrsrndo koldl mr, Ilk i~ durumo uygun galen heksoqromm hcnqlsl olduqunu soptornokttr. Bu orncclo havoya para pcrcclcn, cubuklor yo do, geleneksel olornk, boz: bitki saplon otrhr,

Jung'a gore. yazglYI etkHeyen ve, nesnelerin baOda~lml sayesinde, heksagrq~m secmeQe, qlanak sagloyon insan ~ihri d~...9_il.dir. Arne haber verici nesnelerin dUl?u~uyle sorgu soranm icinde bulunmu~ oldugu durum orasllndo e~zamanla9tlrma vardlr. Bu JU_!!Q'M 10 bOyuk fizikci. Nobel 6dOlu a1m19. Wolfgang PeuJj'ee ayn~" zornondo artaya kanan GnlD e$ zaman (senkronizasyon) kU(OOOldJr

Bunu sergilemek lcln matematikten vazgecmek bu kuramo ihanet etmektir. Artrk bunu s.nayacaglz.

,Gecmi9ten gelecege. zaman akl~1 boyunca, bazi olaylar birblrini etkiler. Bu kuramlara gore. kldsik gerekirci ldetern]j!DistL_'yo-do---. olaslcl, nedenselliktir (sebepliliktir).

Arno bozi olovlcr, bir gemin;n suda yarattlQI dalgolann bcsko gemileri, ya do bu gemilerin meydano getirdigi dalgalon bozabildikleri gibi. bu zaman akl~lyla doloyll otorok to birbirini etkilerler.

BUjnu bir 6ykGyie daha ocik bettrtmeqe cohsnhrn.

1951 'de. C. G. Jung. kendls.ne bogaz agnsl cektigini sovleyen bir hastaYI kabul eder. Jung bu agnmn volmzco psikosomatik ogn oldugunu dO~unOr, orne gene de tipscl bir muayene vcptrrmosuu soyler hcetosmc.

- 26-

OLUMSOZ IMPARATOR FO-HI

Bu mU9ter;niVl gidi~inden bir vonm-soct sonra, Jung konsindan bir teleton ohr. Kuslor penceresinde bol sovido toplcnmrs oldugundan, daho 6nceden dedesi. sonra bobcsi otdOgu zaman do olan olay bm;;gosterdig:nden, kadmcaglz sosmp koumsrrus, JU),1g dilinin dondugu kadar konsmi avutur.

Arna, bu telefon konusmosi srrosmdo. hosto cokton olmustur: evine yaya olarak d6nerken odorru bir entcrktus clip gbturmu9tur.

Ahsrlcn montrklc, ne kuslorm toptonrnosrrun 610me neden 01-

dugu, ne de oturnun kuslorm birikmesine yol actlgl s6ylenebilir. iki olay e, zamanda olmustur. (Synchronel.

Olaylar, Zaman okismo dikey olarak birbirini atkilem.slerdir. Benzer btclmde, Jung'a gore, sorqudon gecirilen habS{ verici

nesnelerin dU!?U9uyle -soru soran ki~in;n durumu eszornonn durum-

tordir.

Vi-King zaman eksenine bir ceslt dikey bir ok verlestlrir ve

sonra zamanm degi9ik yon degi!?tirmeleri arasmda secrnen'n uygun oldugu oku gosterir. Sonuc olarak, blr tsoretlesme panosu.

Bu yorum miladlmlzrn 1060 yrlmda Shao Yunq'o (c) yapllmlt;J oldu. Leibniz'in 1679'da tekrar bulduqu lkilt sovuornovi do, Yi~King'ten sonra ortaya crkoron odur. vclruzcc I ve 0 rckornlcnm kullnnan; bilgisayarlan olanaklt kuon. bu sovrlornndrr,

Sho Vung, OlUmsOz imparator Fo-Hi'nin bir gorun(j~unun hemen ordmdcn gelen bir cagda, C'n blllminin 9afiHrtici bir i1eri otrhrn yaptrgl zomanda YO~lyordu. Bu cogln bOZI kltuplort. ozelllkle Shen Gua'inrn (c) Du~ Kaynagl Ostune Denemeler buqunku Cin rellmlnce

tekror ortaya crkorildr.

Shen Gua, milodlmizin 1045 vihndo. 8i Sheng'ce (d) elde dl-

zilen harflerle busrrncrndm bulunusunu onlotrr.

Gene bu cago dogru, Cinliler scsuos: GOney Kutbunun 200 gG~ neyindeki yanmkureT1in tckrmvrldrzionru incelemek icin Oogu Hindiston'a blr blllrn kurulu gonderdiler. Bu - kurul yeni Ylldlzlan; yo do Nova'lan inceledi. ve Yunan biliminin ortik hicbir lse yaramadlQl strode cagdo~ radyocu-gokbilimciler gene Cinl'iler'ce clkarllmu; Nova'lar.n Ustelerini ku!lomyoriar. Elimize uloscn yazll1 torrnuller 1044'den kalmadtr. Cinliler bilimsel uygulamalar lcln olduqu kadar askeri kullorumlr tuzeler yapmak icin de baruttan yorarlomyorlar.

Ku~kusuz gene bu cok zengin alan 1044 vrlmdo, bjr biHmden, bir deneyimden degH, ancak 1000 Ylilna dogru gorundugu siro, Im~ parotor Fo-Hi'ee cezclcndrmrrus kozmik bir buyOden gelen means-

tik pusula gorunuyor.

- 27-


Gene bu cagda, depremlerin yogunlugunu oicmege ve yonDnu scptorncqo uygun blr alet ortaya crkrvor. Bu iCi bilyo dolu. Ictnden dort conover bosrrun flrladlQI bir vozodur, Depremin scremtrlnn, boslardon biri vosrtosrvto yonu saptoyon bllyalan cikorttmvor. Bilyalann vazonun dismdo dolal?tlQI uzakhk yogunlugu 61cmege olanak veriyor. Bu hem alabildigine ozcnco, hem de kesin dogru bir ('ilettir.

Kimya sonayii gene bu donernde bellriyor, XI. vuzvrldo, Kaynayan deniz dibi adh bir vcprt, tuz sanayileriini ve uygu!amolannr konu edlnlvor,

Gene bu donemde, bircok uygulamaylo birlikte celtk ortaya cikrvor,

Cinliler bu ora gezegeni orcstmvorlor : miladlml~1n 1100'Ie 1450 vruon arasrnda, donanmalan dunvcnrn en guClu dononmcsrdrr, bozi gemiler binlerce lnsoru chp g6turebiliyor, Madagaskar'o ya do Kerneatko'ya Indlrlvortnr. XIV, yuzYlldo, kestetrnek lc.n on seklz Cin ckrru voprlrvor Afrtko'vo.

Derken hosnutsuzluqunu gosteren Olumsuz imparator'un ortoya cikrsrndon sonro, hersey duruyor. Bu birden durus loin vcprlon oklo vokm ocrklornclcr oz doyurucu sevlerdlr,

Cin blllmini cok iyi bilen Joseph Needham, su nedenl iteri suruvor : Cin'de gercek emekciler yoktu, smrtlorm sovost do ilerlemel!1in horekete gecirici gucuydu; Cin'de blt.rnsel gelil?menin durusu bundon oluvordu.

Arne bu ociktcmc bona bir marksiste vokrsmcz ve olabHdigince az bilimsel geliyor.

Bu aroda CinJi bir dostun yaptl91 boskn bir,QClklama do. beni pek doyurmuyor. Dedi ki bona : XV. vuzvrldo, kopruler OlumsGzler'le lllskllertnl kesti.»

Bona doho fazlost s6yIensin isterdim.

Cin'de gorip bir ge!i$me olrnustu. Avrupc'vi bulorun Clnll'ler 01- duguna dikkot etmek gerekir, yoksa tersi degil. Bu bulgu yolculugu lsc'dcn once 13S'den 126'ya kadar suren ka~if Zhang Quian'o boreludur.

Cin bilimleri isa'dan once 140'da, Wei 80 Ycnq'm cchsmckm. ve 0(:: like B1r1l91' adh el kltobrvlo bcsicvcn simya gibi bilimlerden ya rn rlon ryorla rdr,

Magnetik pusula, okupunktur, etsonetertn getirdi?H inson 01- mayan voronklorto scvoslcnn ovkusu de bu gizli bilimlerden doguyor. Bu vcrctrktorm bozrtcn «bos cuval» cdnu olmrstrr, bu bildi~imiz hlcblr !?eye uymaz.

- 28-

OLOMSOZ IMPARATOA FO-HI

Zamanlann ba~langlclndan bcsicvcrc«. imparator Fe-Hi bu «bofi cuvcucr»t ctrrus glbldlr, «cuvouor do yerlerine donduler». Nereye? Gelenek bunu s6ylemiyor.

Yl-Kmq'ce y6netlierek, Cin uygarllglnln ba~langlclnl bulmaga cohson Xu Lu Zhei'!nln (mllodlmlzm '1029-1 081'1) cousmotcnru gene bu glzli bilimlerin cercevesine verlestlrmek gerekir. Ba~langlC miladmuzm - 129600 vumo kadar uzoruvor. Neden bu rakam? Bu uzun kronoloji konusunda ociklcmolor, ozellikle arkeolojik ociktcmctor edinmek rsterd.k, Elimizde bu korutlor bulunmodrqmdcn, Zaman'm Efendlsi'nll~ volruz gelec~kte degil, gecmi~te de dola~tlgml, bu - 129600 Yllilk tonhm de kend.sinm varabildigi son srrun gosterd;g.ni tasorlayabiliriz.

Keshi1 alan. onun. bu akmdan ve gecmi~ten tosillere ili~kin bitgiyi, bize ancak. Boucher de Perthes'le (e) XIX. yuzYllda gelen bilgiyi getirdlgidir.

imparator Fo-Hl'ce saglanan, muodurnzm 1000 Yllindan beri de Cin belgeleri crosmdo saklanan gizli bilgder lcinde. fosiller uzerine tosvir ve ccrklomclcr bulunur.

Doha do once. iso'dan once 260 vumo dogru Cin vczrm, neolitik nesnelerin, ozetltkte kirrruz: ve kara boyama bir Cinicil,gin torumtorrm kapsar.

Needham pek yerinde olarak ~6yle belittiyor :

«Kimsenin, gecmi~ eskivi kapsayon Zhou Qin ve Han yazmlonndc bulunon butun mettnleri, bu g6ru~ ccrsmdon incelemls g6run· memesi. pek gariptir.»

Imparator Fo-Hi'nin tarihsel d6nemde ortaya cskrslonmn torihi gibi, Cin'de torih oncesinin ne olduqunu bilmek cok ilginC olurdu dogrusu. Hem. bu konuda consmclcnn yapllmuii, arna bizlere ulosmcrnis olmosi do, tomamen mumkundur,

Olumsuz [mporotor'un gorunmelerinin Cinliler'in 6zenle scklodrklon donernsel olmayan ve beklenmedik bcsko olovtortc. ornegin ozanca «Ziyaret(:i Ylldlzlar», yoni Nova'iar dediklerinin ortaya crkrsivlo rustlosrp rosttosrnodiklonru, ozetllkle, bilmek yerinde olur.

Cin kroniklerine gore busko yerlerden gel me. oldukco kotcboIlk zlvoretcltertn cesitlt gorunuf?lerinin imparator Fo-Hi'nin geci~~ lerine denk dU9UP dU9medigini de ogrenmek yerinde olurdu.

Ne olursa olsun, onernll olen, gercekte Fo-Hi'ce kurutrnus ve bes bin YII surup gitmi~ olan uygarllQIn uzoyla degil. Zaman'le ilgili bir uygarllk olduqudur, _~itekim Cinliler Oklit lsl bile olsa, htcbtr 'zaman geometriyi bulmcdrlor. Geometri kendilerine bon mlsvonerle-

- 29-

ZAMANI~.i GIZL! SAHIPLEAI

rince ogretilmi!? oldu, Matematikleri, pek ileri olmcklo birlikte, doho cok ceb.rsel matemotikti. Buna korsrhk, rnilodm 1. vuzvumcon coslayarak, bir scotcihk okrmeu ortaya crkordrlcr, 0 zaman bu zcmondir do Zaman', olcrnek icin bcsko ustaca yollar butmaktan geri kolmocucr.

Gercekten Zaman ontan hie kuskusuz Uzay'don daha cok ilgilendiriyor. Oe bin YIII cskrn zamandan kulcn, erne yen;ligin son noktasmdaki Cinli bilginlerin buqun yeniden ele ctdrklon kurornlormdcn bozilun, Uzaym olmadlgml, nesnelerin de kesenkes, uydurma ora ... h~a birbirlerine etki edebi&diklerini ortaya d6kGyor. Needham ~6yle vuzrvor :

«San guo dcnernlnden bcsloyoruk, fizik iI;~ki olmadan verine getiriten, buyuk uzay orcnkn, uzaktan etkiye il.skln ilginc onermeler bulunur.»

Belki onern vermediklerinden, C;nliler uzcyi vonsizlosnrmorun (notrtesttrrnentn) koloy olduqunu dusunuvortcr, oysa zaman onlora daha temelli, daha onernli gorOnuyor.

Cin i!?i gbrkemli scotcrhk aygltlannda oldugu gibi Yl-Klnq'de de, Zaman'a kors: osm blr ilginin belirtisi 96rulur.

Milodlmlzln 240 vumdon kalan, Wang Bi'nlin Yi-Kinq ustune

Yorumlan'nm bildirdigi sev:

«Tao de Guon'm {fl genel cnlcrru, dive vczrvor. ,i'nsanlar ne ce .. zalar, ne de adli zorlcmclcrto yonetilebilirj arna insan, gelecegi inceJeyerek, bir etki yaratabilir ve yodunda gitmeyen her,eyi degiftire .. cek bicimde araya girebUrr.»

GeleceiU kestirmek ve gelecege egemen olmak, zomom ege .. menliglnin cltmc almak; lste, Cin uygarhgmm boslonqrcmdon beri gorulen orncclcn. bunlordrr.

Buna korsmk, bu uygarllk, Kozrnos'o pek az i1gi duyuyor. Doha ilginc oleru do sudur ki Cinliler. bu konuda, cok iteri gidiyorlar. iso'dan once 1000 vihndon boelcvcrok, Yunanhlar'm lnondrklonnm terstne, Dunvc'run cevres.nde krista1 kure olmcdrqrru, uznvm olobildigine yaYlldlgml ve uznvrn, belki de. tcinde oturulan bosko YlldlZ~ Ion kapsadlglnl biliyorlor.

Bununla birlikte, mllddmuzm 1000 vrlmo dogru. bir ozelligini incelemek uzere atmosfere tuzeler yollodrktonndc bile, ne Kozmos'un bulunusuvlo ne de som(jrgele~tirili!?iyle hie ilgilenir gorOnmuyorlor Cinliler.

- 30-

OLUMSUZ IMPARATOR FO-HI

Vazll! belgelerinde bu konudo pek OZ kovnokco var, ovso, ornegin, 1090'dan boslovcrck, astronomik soati bylesi bir ovnnnh llncelikte tasvir ediyorlar ki 0 zamandan berl bu soat yenilenebildi durmodon.

Cinliler'in kuskusuz gok haritolon ve bir uzaysol koordinot dlzgeleri var cmo, uzayo kors: ilgileri zomono kors: ilgilerinin yanmda devede kulok bile degildir.

NOT:

Bize, bu kltebm son bolumi.inde, zaman yo!culuklarman. hele de gecmi', icinde gezileri'" do~urduklan garlpliklerl, blitun butune 6z· gun gelen blr blclmde, aClk.famaga olanak vereceginden, okuyucudan epamon kavramml belleginde tutmcsmt isteyecegiz.

ACIKLAMALAR ~

o. Karbon izotobuyla toslonn ya9lnl soptama.

b. Cizgi de denebilir.

c. Cin filozofu (1011-1077).

c. Cin gokb;Hmcisi, mcternctlkclst, ansiklopedicisi (1030-1096).

d. Cin mctbcccrsi.

e. Franslz tarihcisi (1788-1868). f. Arulun kitap.

- 31

4

ZAMAN UVGARLIGIN IN TEMELi

Zaman'nn srrn 12 Ternmuz 1562'de Mexico City'de (a) vokrldr, ispanya Krolmcn Yucatan'la Guaternulq'mn ta~ralarinda sopkmhgJ ortadan koldrrmoklo gorevli Fransisken keslst, Diego de Landa, Zcmcn'm Sirianni kapsayan «Maya Elyozmalarmm» oslmm, bir .odun YIQlm uzertnde, yakllmasJnI buyurdu

Toruktor otes.n ilkin yanmak istemedigini onlctmor. ,A,te!?in cevresinde toplanon yerliler kalabailglnm orovo girmege kalktlQI zennedildi bir an; askerler otes acacaglz dive g6zdogl verdiler. Yerlller geriye cekildt, otes de tutustu. 0 zamandan bu yana, Maya lrnpcrotorluqunun birkoc izi gene bulundu, cagda~ crcstrrmnlcr, hele Rus cmstrrrnctcn do, bu uygarllgo b.r 191k sacabildi. Arne Zornon'm smon'run ozD yak oldu.

Mayalar'm Zaman'm homojen oldugunu du~Qnmediklerini biliyoruz. Kimi Zamandilimferinin bozi bozt 6zellikleri vorrms, klmmin vokmus, 13 cuma gibi, boz: gOnleri ugursuz sayan bos halk inoncr gibi bir~ey.

Mayalar'o gore, Zcmon'm, gecmi~ ve gelecek dive, iki vektoru degil, otn vektoru vordr. Yi-King'in belirttigi ve Zaman lctnde volculuklann gecici gariplikferini ortadan koldrrmckto istmlze yarayacak olon Zcmon'rn «kollarr» run burada. yeniden, ortaya clktlQlm goruyoruz.

Maya Sirianni cozmek lcln elimizde oak kaynak bulunmuyar.

Yolmz uc elvozmost var.

Doha cok kltoplcnrmztn birindeki bir bolumler dizisini ondrron ve, yetmlsbes sayfo tutan, hlrlncisl, Dresde'debulunuyor. lklnclsl Madrit'tedir; yOz on iki sovfodrr arne, ba!?1 ve sonu eksiktir, ocrkco. Paris'teki Bibllothsque Nationale'm orslvlerinde Leon de Rony torafmdon sonundo. koHl durumdo, yirmi dort scvto ele gecmil? oldu.

- 32 .;_

ZAMAN UYGARLll"iININ TEMEU

Yetenekli bir gene Rus, Yuri Knorozov okumaya dogru ilk cdimtan otn, Bu ccnm cnu, glZli tutuiun cvicn lVJaYOIar o.on resrru uzmcrucnn, oze.ukre cnc 1 nornsonun kuskusuz xorkunc ntsrrunc ugrotn, Rus bilgmi maya vczrsmm h,yerogllTierden oiustuqunu, yani tipkt iVllSlr yazisl glbl, tam oltabe arrosmc gore olmaolglnl gosteren, tnoncmci biigller toplcdr, Bizde ikmci donem orta ogretlm 09 retrnent.qme yorayan orr diploma tc.n, cousmctormm sonUCUI11U cexrne cek.ne bir uruversrte junsme sunou, JUri kesm kurcnrn vererek, bu COIHj»maYI dupeduz .kmc. donem bir orto bgretml rem be.i.msenen duzeyin ustunde oulup kend.sme hemen bitim ve insan bilirrueri doktoru unvomru verdi.

Yetenekli insan hell1uz yosorken tomnrrusu, oz buiunur tiiey! RUB . akodemi uveterln.n, bu konudo, bonn meslekdoslormdcn kuskusuz daha ccik dusunceu olduklon gercektir (1).

Sovyet hlyeroglif okumctcnndcn crkcntoblten ogelerin azhgl, ote yandan ancak scvrscl, ama cok ilglnc benrtuer tosivon bet.ril bir soyrdokt dikrne tosm okunmnsr, uzaydan daha cok Zaman'a egemen olmoga ccnson bir uygorhgl gbstermege oianak veriner,

Zamanlann boslonqrcmo, msurun Yervuzunde gbruldugu torihe smr tarihi venliyor. lsu'dcn once 3113'dekl blr yazlto gore, bu tarih -5.041.738 Vilma, en ileri ontropoto]t oroatrrmotcnrun bddirdigine hemen hemen uyon rakarna baglanlyor.

Uzun sure Mayalar'!n tarihlerini geli~;guze, koyduklan snruldt erne, resmi bilginler bile Moyolor'm Zaman vetenegine sahip oldukIanni kabul etrneqe bcshvorlnr, B6ylece, Brown Oniversitesinden, Prof. Charles H. Smiley. Sovyet cohsmulonndon yararlanarak. Dres deki elvozmosuun bir bolumunun okunusunu Journal of the Royal Astronomical Society of CanadaJdo yaYlnladl. Bu b6IUm hersevden once milddtrmzm ilk bin vrhndo gozlemlenebilir seksen gune, tutul .. mosmm Iisteslni lcerlvor. Sonro miludrrruzm 42 ve 886 Yillannda olebilecek tutulmalann tahminleri. Bu tahminler dogru tchm.nlerdir, olaylorlo do kcmtlonrmslordrr. Demek oluyor ki Mayalor ya teleskop kuttoruvorlcrm - erne teleskoplan yoktu - ya do ileri matematik islernin. cok iyi biliyorlordi - pek 6yle gorOnmuyor. Dogrudan dogruya bulus ve gozlemle Zaman yeteneg,ni kczcnmolon. uygarlikla~ nna ozgu gibidir.

(1) Zaitzev «Ounya-dlljl Isa- tezl, kltabrrn ; Les extra-terrestres dans I'Hlstoire'- 10 onceden blldirdiglm tez lOin boylece blr doktora kazandr. Fransa'da, boyle blr konu ortaya at)II~~ bile olsa eonuc boyle olarnazdr.

- 33-

Fa 3

ZAMAN1N GIZLI SAH1PLEAI

ispanyolca bir cevirtslne sahip oldugumuz, bir Fronsizco cevlrisini de Benjamin Peret'nin (b) verrn.s olduqu, ispanyollar'm Arnerikc krtosmc geli~ini on yuzYl1 onceden ve ovnnnhco onlatan Chilam Bolam adh kutsal kitapta, gene bu Zaman yetenegini buluvcruz.

Diego de Landa clnovetler.ru i~;Jedigjnde otuz sekiz ya~lndaydl.

AClmaslzlIgl lsponvollcr't bile urkuttu, isponyo'ya cagnllp Fronsiskenter'in torikat mahkemesinin kcrsrsmo crkcnldr. Arna scvunmosrbylesine ustoco oldu ki ternlze ciktp tekrar p.skopos olorok Meksiko'ya dondu.

1616'da vozucn ve 1863'te ele geeen, cmlcnm birokn. Elyazmasmdo bir Maya olfabesi vordrr. D,ego de Landa Maya vozrsmm 01- fabe strcsmo gore oldugunu sovluvor, harflerin vozihstcnru do veriyor. Bu vanfl~ ve bu uydurma yazllHj~ crosnrmotcn birkac yuzYl1 gec.ktlrdt. Doha sonra, DolO dilci, Benjamin Lee Whort (c), maya vozrsimn hiyerogliflerden olustuqunu g6stermege kolkn arna, Eric Thomson susturdu onu.

Maya vozrsuun hiyeroglif duzeninde olduqunu gostermek teln Knorozov gerekti. Berekat versin, Eric Thomson'un gucu Sovyetler Birligi'na kador uzcnrrnvordu

Kimdi Moya'lar? ..

Ne zaman btlmmez, Kuzey'den geldiler. Dillerinde, aynr sozcuk «kuzey» i ve «gecm.f1» i g6sterir. Son orcenrmotcro gore, Olmekler'den onced.rler, va en czmdcn mllndumzdcn on bin YII onceden kclmodifier. Belki de daha fazlo.

Miladlmlzln 1000 Vilma dogru, bilinmez neden, kentlerini birokip gittiler. Cengel'de bu kentlerin kimileri tekrar bulundu, kimileri de bulunmolcnm bekliyor. Hava totoqrou ve uydu fotogrofl Yucoton'lc Guatemala'do henuz vonlonnc vcnlmorrus on binlerce piramiti ortaya crkorduor.

Bulunnn ve krsmen ele gecirilen kentler ortoyo garip sorunlar crkcnvor. Ornegin. Palenque.

Buroda, ay cvmc bir 29,53059 gunluk sOre cviron b.r av takvimi buluvoruz. Garip bilgl. Sir atom saati sayesinde elde edilen en yeni rakamlar, bu sovrdo, ancak bir 0,00027 gunluk sapma veriyor.

Ve bu sonuc ne teleskopu ne de bilgi~ayan alan bir ulusco bulunmus oldu. Bundan sonra, bovlesl b.r saYI dizgesiyle bulunan torthlerln uvdurmo, yo do vorscvrmsol olduklcnru s6ylemekte insan duroksrvor.

-- 34 ~

ZAMAN UYGARLIOININ TEMELI

PaJenque'de. buyuk bir piromitin tepesinde, Vazltlar Tapmagl bulunuvor, Bu yazltlardan biri ozelllkle blr gosterge tablosunu orumsotrvor. Kadranlar, aynca kuskusuz elektrik dugmeleri. Bu «g6ster~ ge tablosu»nda ne pohcsmo olurso olsun bir uzay erect gosterge tablosunun kopvosrru gbrmek istedik. Bu vorsovrm Erich VOl1 Dentken'in ununu ve dunyallglnl sagladl. Arne belki de bir 2 VC'n~n (e) 968terge toblosu soz konusuydu ancak!

8elirli bir sovrdo vozito gore. gene bu eski zamonda, dokuz yer .. a It I dunyasl soz konusudur. Bu dunyolonn birinde tonn Hun Ahov vosor. bu tcnn, bir vczito gore, Venus gezegenjnde de seltanat aurermis. Anlo anlayobilirsen ...

Maya sovuorno sistemi doyurucu btclmde cozuldu sovilrr. Moyalor. lumbozsuz uzay oroci biciminde bir tsorette gosterilen sitm kuttoruvortordr hesap!annda.

Tokvimler~ni yirmi saYIII bir sovrlorno sisteminden boslovorok turet.vorlordr. Bu takvimde, OYlni gun ancak her elli iki vildo bir ye~ niden geliyordu. VII 23 orohktc, kl~ gundbnOmunde boshvor va usnQldaki aylardan otusuvordu: yeni gune~, kuyular, tohurntor, beyez, geyik, otestn yaYllmasl. san gune~, davul. buyuk yagmur, frrtmc gu~ rOitlisu, bilinmeyen term. yagmurlar. av tenner, vcroso. btl.nrneven tonn. son ay.

Mayalar ortalama bir gun uzunluquno dayanarak, cok uzun zoman oonemlertnt oltrrus dart bin YII kadar geriye g6turebiliyorlardl. Arna rnetm ~ 4.041.738'den 6teye gec1lemedigini gaster.yorso, msonlann ortaya cikrsmdon onceki zomon'i orosnrrncdrktonndundtr bu

kuskusuz.

Zaman, her ay aym olmayan rengiyle bettrtenmisttr. Elli iki VII sonra gelen blr gunun ille de benzer rang.j yoktur. Zomon'm bozi renkleri iyi, bozucn kotudur.

insan incelemek uzere kendini zcrnon'rn okismo brrckmcc do, .volruz gecmi91e gelecegi degil, otekl dart yanlinli de gorur.

Mayalar'!n efsane kohramanlan, ozell.kle beyaz rankli ve bir lrl burunlu Quetzalcoatl, bilinmez nereden gelirler.

Maya imparatorlugunu mllddirmzm 1028 yrhndo istila eden Quetzalcoatl'm simgesi (d). tuylU Yllandlr. Zoferleri gibi, geli9i de onceden bltdlrllrnistir. Maya geleneklerinde slmd! bile kendisinden

-- 35-

ZAMANIN GIZL! SAHIPLEAI

soz edilir. cunku bu dil. soz gelimi. sumercenln yo do h.tltcenln tersine. gunumuzde gene konusulmcktcdrr. Maya ge!enegi s.mdl de elimizdeki vozrh metinlerin ozrvlo kar~lla~tlrmaga cohstyoruz. Bu geleneq.n isponyolca vozrhslcr: orcukstz bulunmustur, Bovlece, 1942'de, Morida'do, Chi 10m Bolam krtcbmm tamamen bilinrneven bir parcosi eJe gecti. Arne, gunumuzde b.Ie maya dilbilgisi son derece guC surup gidiyor.

Soz geJimi fiiller bir lsln nesnesiyle oznestru ovru ondo gosterirler, bu bokrmdcn tam cevin butun butune olonokeizdrr. Yuri Knorozov Ohnorn Balam kitaplanndan birini dogrudan dogruya moyacadan ruscaya cevirdl. Ruscaya cevirmenln bir boti djl~ne cevirmeden daha kotoy oldugunu, ancak bu cevirinin, ortrk pek pek yakja~lk cevin oldugunu b,ldiriyor. Torthce sonuncu, 1942'de bulunan Ohilcm Bolam kHOb11 cestcnsi blcimde kehcnetten ve tonhsel 6ykuleri icerir. Bunu lIyeda ve Tevrct-lncil kunsum olarak tcrumtomck, gercegi pek scptirmck degildir. Mayalar henuz yoscvcn ki9ilerdir;· usteuk, topiuluktcn cogalmado. isponyollar 15.19'10 1605 arasmda 23 milyondan toztosuu cldurduklerlnden. kurtutmus olmoktan yana talihleri vordrr, Kurtulanlar ispanyol bcskrsmm korkusuyla soktcnrms, bircok sirn biJiyorlar. Belgeler. vcvcs yavo9 gizli koselerlnden crkiyor. Kentlerin yerleri vcvcs vovos bulunmustur.

Bir gun tum sir bizee blllnrnis olacak.

$.mdiye kadar en verimH kent Bonompck'trr. Bu kentin bize cok ~ey ogreten, ogretecek cok ~eyi de olan fresklerle kopl! uc buyuk odou, koea bir topmagl vcrdir.

Bonompok. maya dll.nde : «toblotorto dolu duvarlar» cnlormno gelir. Kent bir dereceye kodar yenidir, rnllcdrrruzm 800 vilmocn kotrncdrr. Tomcmlcnmcrrustrr. Mayalar'. obur kentleri brrokrp gitmege zorloyan benzer nedenler bu kentin vcprrruru yanda brrckrms.

Bonampak freskleri bize maya toplutuklonru, 0 ddtnemde kopon sovosr, ve Zorncn'm simgelerini gosterir.

Kent 1946'do. rustqele, bulunmus oldu. sovrsrz fresklerine gore. buntcnn islnin ustosi bir insorun vonetlmjnde gercekle~tirmj~, imece blr vopit olduqu du~(jnuJjjr genellikle. R6nesans'Jn Isfikleri biraz benzer blclmde islivor. Bu bilinmeyen dahi renklendirilme j~ini sonra orkcdcstonno brrokcrok. fresklerin toslagJnI sivoh murekkepIe kendi cizrnls gibidir.

- 36-

ZAMAN UYGARLIOININ TEMELI

Ovle gbrunuyor ki Bonampak'a oteki kentlerin blroklldlQI vrktm d6neminde boslcnrms, sonra Kuzey'den gelen ve ikincisini yapmak uzere ilk maya irnporotorluqunu tuylu vrlon odmo vrkon Ouetznlcootl'm istilds: sirosmdo surdurulrnus oldu. Ve ovle gbrunOyor ki bu iki olay 6nceden kestirtlrnlstl. Bitirilmeyecegi bllinen btr kenti pek: neden kurrnoqo boslornou? Sir kez daha yazgl, ve kehonetlerin onlorm SO~ runu ortaye crkivor.

Ba~ka kentlerde olduqu gibi. Bonampak'ta do. fresklerin vikrlmrs, heykellerin porcotonrms. dikme toslonn ola!7aQf edltmls, tepenin butun butune yere g6mulmu~ olduqunu belirtelirn. Kuskusuz. brroktldrktcn sonra kente gelen istilocllann tozlosuu ogrenmesi istenmiyordu.

Chilam Balam kitaplan maya rahiplerinin vclmz istil61an degil, dogal vikrmlon, ozellikle siklonlan ve deniz bcskmlonru do onceden bildikleri qerceqine dovorur. Bu Qi1gorulen vczqmm damgastnm belirtileri olarak g6rulmu~tu, hicbir durumda do 6nlenemez bir yazglyl degi$t;remiyorlardl.

Chilom Bolam kitaplannm maya vozrsrru b.lrnevip soziO gelenekleri iyi kotu ispanyolca saptayan crdino dusulrnus insanlarca duzenlenrnls oldukloriru belirtmek gerekir. Bunter ven.den bulup sokrnerniztn qerekeceqi maya kitnplcndir. Henuz ancak uydu fotograflanndan torudrqmuz bu scvrsrz kentlerin birinde gomulu. durup durmadalar belki.

Maya rahiplerinin Zcmon't bulmak icin uyguladlgl y6Intem tam olarak neye dovoruvordu?

Sir vorsovrnn ortaya otrncpo colrsncuqrm.

1965'e dogru New York'to yirmi vosmdo zihin bokmundcn cok ketD durumda {(zeka bolumleri 50'nin oltrndovdr» arna oloqonustu blr yetisi : tam orltmet.k zaman yeta'negi olon iki iklz bulundu. lclerlnden birine : 4 $ubot 1648 hangi gundu dive sorulduqun-

do, otekt hemen : cuma dlye korsrhk veriyordu. Ve buna 2003 hangi gOn olacak dive sorulunco, ilki : ccrsornbn kar~llIglnl vcorstmvorcu.

Denet!emeler cocuklorm hlcblr zaman vonrtmodiktunru ortaya crkordr.

Bunun uzerine bircok bilimsel sorusturmc vcpildr, bosuno. ve seck.n bir hekim, Le Mende gazetesindeki bir vozrdo i=:;;i aClga vurdu sonunda:

«Bu soruya billrnin verecek kar~illgl yoktur. Ama bu Maltin des MagJciens'e (e) bosvurrnck icln bir sebep degildir.»

~ 37-

ZAMANIN GIZLI SAHIPLEAI

Resmi bilginferi krzdrrrnok pchcsmo, Matin des Magisiens'in vontemine, gercek olaylara. fontastik gercekcilik dedigime dayanan sezgisel vorsovimtcro bosvurocoqim.

[kizlerden biri sorguya cekildiginde. kar~ililk verenin.oteki olrnost olovmo onem vermiyelim, Krso mesafeli bu telopotlnim heps) telepatik te otmayan. blrcok ocrklomcs: olobilir.

ikizlerde aritmetik zaman yetenegl vordr, Bazi g6zlemcller on- 1arda cok krsc zaman yete,negini soptcdrror. B6ylece. ikizler uzov fethinden soz edildigini hie duvrnuso benzemlvorlordr, Arno kendilerine : «Sputnik nedir?» dive sorulunco. yalmzca 4 Ekim 1957 gunuvle kar?llIk vermekle kalmadrlar, ustehk bu qunden onceki, Sputnik'ten soz aeon' bircok gazete vozrsnu do ezbere sovrp doktuler. Dnrusmok icnl1 sanki zaman'da geriye donebiliyorlarml$ gibi.

Bu ozel yetenek ikizlerdeki blr beyin cnorrnclliqinden dogmu~ olmulrdrr.

Maya rahiplerinin bosko rchipterln beynini ameliyat ettiklerini bitlvoruz. Delgi cmellvcn aletleri ve ccrlrrus kafataslarr bulundu. Maya rahiplerinin zaman yetenegini gostermege uygun boyunsal blr cerrahhk crnellvonm bildiklerini dusunmek bona b6ylece orcs: 90- runuvor,

New-yorklu ikizin durumunda. olay balki dogu~la ilgjli bir degistmden ileri qelmlstir. Maya rahiplerinin bu blcim degi~imleri krsktrtcblldlklerine, hele boson gosteren deneklerin de gelecekle ilg:1i 01- dugu kadar gecmi~le de ilgili bilgiler verebildiklerine. yaptlQlmlz gibl, sovutco ve iki bovuto gOre degil de. zomcn't blrcok gercekHgi lclnde olgfladlklorrna inondnn.

Kendilerine vopilon omeliyatlarr bosonvo ulcsmrs olen, bozi rnhlpler, zaman'da yer blie degi,tirebiliyorlardl, belki. Yozrh beige ne vnzrk ki guvenemiyecegimiz kadar belirsiz ve ozdrr.

Bu zomon yetenegi vclmzco gecmi~ ve ge!ecekle ilgili b; Igiyi degil, zaman yapisl ustune de bilgi veriyordu ovtevse. Bu olgunun insanlrk tarihinde tek olgu olduqu goruluyor.

NaSII bir colde ya do denizde bir insan. bir kervnru ya do bir yelkeni gormege cclrsmok icin gazlInu dort ccorok ufkun cevresini tcrovrp bcshco dart ,noktaya, kuzey, ganey, dogu ve botivo gore baknbllirse, bir maya roh.bl de zaman'rn citl vonunun cevresini ayle tarayabllir. 0 andaki rengi gorebilir, bu rengin iyi mi kotu mu oldugunu crkarabilir. Zaman ekseninin dikeyinde olusmus olaylan da kestirebilir.

-38 -

ZAMAN UYOARUOININ TEMELI

lste ke!?i!? Diego de Londc'run ortodon koldlrdlQI buyuk sir bu oldu.

Ve bu srrn !?imdi bilenler. bunu krskoncltklo sakllyorlor. XX. vuzvrlm bcslonqrcmo dogru. Yucatan'da. bir kOpte bcsko b.r maya elvozmcsr, 0 zomona kador bilinmeyen, dorduncusu bulundu. Ne var ki ornegi ya do totoqrof crkonlomcdcn once, biunmeven ki~iler gelip onu vokulcr,

istilolar srrosmdo. maya rahipleri saglam bilgiler verd.ler, bu bilgil~r de henUz soyglya deger bilgiler gibi gorunuyor. ispanyoUar kuskusuz cok sevl yok eUiler. lsttlolcnn ardmdan bcsqosteren clcek hastahgl solqrru do kendilerinden cok Mayalar'l hoklcdi (1). Ne var ki hersey yok ctmcdr.

ispanyollar'tn «cok uzun zomcndir kestlrllen» geli~inin daha bcslcqrcmdo. onlernler olmrmstr. B6ylece Uxrnol piramitinin tepesnde kurutom tapmak basamoklan ancak bir insan boyunda alan bir merdivenle crkilob.len topmcktr. Buraya nrmonmok lcln, volrnzco rohiplerin gosterdigi ozel bir gue gerekiyordu.

Son zamanlarda sovyet bilgini Vladimir /t,!eksandrovic Kuzmitzef Uxmal pircrnitinin tepesine Clkmagl bcsordr, ~unu onlcuvordu :

«Tropikal gUlne~inin 96z kornostmci aydmhgmda, goruf?um birden sislendi. Kalbirn corpivordu, ornrumde bllrnedlqlrn bir yorgunluk bastl uzenme, Su merdiven sonsuzdu giblme geliyordu. Merdivenin go· ge uzcndrqmo neden inontldlgml onlodrm.»

Merdivenin tam tepesinde. insnno benzemeyen, ziyaretcilere ocrrnostz bakan. toston bir figur butunmoktodir. Yandaki buyuk vnzolor ilke olarak kurban clevini kabul etmelidir.

Diego de Londa piramitlerin tepesindeki topmoktordo ele gecirdigi butu/n belgeteri, bunion otese vererek yok etti, Arna bilinmeyen piramitler, tum kentler. ve hatta verolti dehlizlerinde soklcnrms belgeler var.

Meksika hukumeti bu sarunla ugra~lyor, en cok do eski maya vopitlcn kccckcrhqrm onlemege cohsrvor.

Bize Zaman veteneqinl ccrklovon lsleml tcrumck 0lan091 verecek olon bir belgeyi bir gun bulcccqumzt dUf?unmek vosck degildir.

(I) Bu salqmdir ki Wells'e Dunyalat Sava,,'nda Merihliler'j mikroplarla ortadan kaldrrtmak du!?Uncesini estnletu,

- 39-

ZAMAN IN GIZU SAHIPLERI

Bu Islemtn varllgmm vcrsovrrm kabul ed.lirse, 0 zaman ortaya bir sorun crknr: bizlrn pek usteslnden gelemedigimiz blr i9i maya roh.pleri nosu becerebu.vortcrdrz

Anatomik beyin inceleme y6ntemlerimlzle. rodvo-lzotopto beyin mncelemesiyle ve hatta, eiektro-ansefalogram!anmrzla bile boyle bir i~i gercekle9tirmekte yaya kalacaglz. Neol.tikten gelen Mayalar, bunu nusil buldu!ar?

Tek gecerli vcrsovrm. onlonn bunu bulmadrkfan. ancak bu isin kendiierine bgretildigidlr.

Kim ogretmi!?t? Oralara yolculuk eden ve oralarda denemeler vopon Zaman'rn Gizli Sqh.plerl. Dunya-dl!?liann vorsovrrm kadar, bu vorscvrrnm yabana do atrlmad'QI kadar oklo vokm bir vnrsovrrndrr bu.

Ve bona bir maya mezannda bulunmus bir elektro-ansefalogram g6sterilmi~ olrncdrkco, bu vorsoyrrm destekleveceqtm.

NOT

rViayalar'da deigi (Unel~vatl ic:n bu bo:umde soylcd[gim okuvucuya gcrip ge!ebmr. Bunun icln Prof. Marcel Hornet've borclu olen, Khadat dergisinfn yitik 'L~~garhklaraavnlml~ 4. saYlsmda do eikcn cok gtizel bir tncelemeden blr clmn verecegim burado.

Ch!,mu~lar Peru yakasmda, Maycrar'mk~ne cok yakmdan bogh blr impurntorluqu olusturuyor.ordr, Bazllcn Chimular'm maya Imporatoriugunun kaynagl oldugunu. klmllerl de ontcnn bir somurge 01 .. dugunu du,uniir. Ne otu,sa olsun, tiP yontemleri benzer yontemler orabmyordu.

lste Prof. Homet'm yazdlQI :

«lste, bir seramikte. kofust trrosn va agzJnda koca bir top yaprok, uvumuso benzeven bir cdornm uzerine egilen bir adam. Ayaktaki adam el.nde hafifce cukurtcstmtrms T btctmrnce bir bleak tutmodo. Uzomp votcn, cigned,gi bu koka yapragl (f) demetiyle aClyl duvmozrmso benzeyen cdorru ameliyat etmek uzere oldugu dusunulebilir. Cerrah bovlece kofctnsmdo bir delik ncor: kafatasmda oldugunu bildigi uru vovos vovns cikcnr, deligi yeniden kcpovip daglar. Bu islem icln, beyin anatomisini lvlce bilmek gerektiginden, sosrlccck

-40-

ZAMAN UYGARUCININ TEMELl

~ey gibi gelebilir vnpilun. Va bununla birlikte Cuzco'daki delgi ornellvon gecirmi9 kototosrlcnru ince!eyen bugunku hekimler, su noktoda aym korudcdrr: Chimu cerrohlcnnm bircok hostost bircok kez delgi ameliyatl gecirdi, ve ... her kez, vosodr,»

ACIKLAMALAR ::

o. Bkz. Ta:nnlann Arabalan.

b. Fral1SIZ yazan (1899-1959).

c. Amerikall dilbil.mci (1897-1941).

c. Ucok.

d. Dogaya can veran tonn, kus-vrlcn.

e. Buvuculerin Sabahl. Dilimize Evrenin Sahip!eri olarak cevrttmtstlr, f. Kokorun ouvulevlcl etkisi dusunulrnustur.

- 41-

5

MUSA VE ZAMANDA VOLCULUK

Zaman'do volculuqun ilk tasviri bir kurqu-bllim ovkusunde bulunmaz ve caglmlza ili~kin degildir. Totmud'un porcust alan yasal sovrlrnovon Yahudi gelenekleri derlemesinde. Haggoda'da bulunur.

Edmond Fleg'in l'Anthorogie Juive'ine gore odim andlQlmlz bu metin kuskusuz iso'don sonra V. vuzvrlo kadar uzorur. Bu, Kilise yosalan dl~tl:1da kolan inanan!ann evetlemek zorunda olmodrklnn bir metindir. Dchn cok ahloksal bir byku soz konusudur diyeJim.

«G6klere doqru yukseld,g; saotte Musa, Tonn'vr, kutlu olsun, oturrnus ve Tevrotrn harfler!ne kUCUk toclcr (tsorener ve susler) kondurmokla ugro!?lr buldu. «Dunvorun Efendisi, dedi, bona tocsiz horfler vermekten senl kim enqellivor?» - Tann korsihk verdi : ~(BUi;'1Ca ve bunco kw~agm ardmdan, blr adam dopocok ve edt Akiba ben Jozef olacak; bu kucuk cizgilerin herb.r.ne gore de, yeni yeni yorumlar getirecek.» - «Dunvurun Efendisi, dedi Musa, izin ver de onu bir goreyim») - «Oerive donup qit.» - Musa kolktp gitti ve Aklbu'mn okulunda, sekiz srrorun orkosmo oturdu : ne vor ki burada sovleneni hie onlcrruvordu ve gucu zovrthvordu. Akiba dersrnl verirken de, ogrencileri kendisine sordu : «Rabbi bunu nereden biliyorsun?» - 0 kar~lIlk verdi : «Musq'run Sino'da aldlQI biro dersten,» 0 zaman Musn'nm gonlli votrstr, Yeniden kutlu olsun, Tann'~ run kcrsrsmo crktr, ve ona dedi : «Dunvorun Etendtst, elinde onun gibi bir insan var. Tevrot'nu benimle mi gondermek istiyorsun?» _ Ve Tann kendisine korsrnk verdi : «Sus. cunku bu benim bileceqirn is.» (Menachoth, 29 b.)

Bu. bona 6yle geliyor ki gelecek icinde slmdive d6nu!?lu bir yolculugu anlatan ilk metindir. Hicb.r vozmdo, bildlqtmce, Wells'jln Zaman'. bulma makinasl'ndan once. bu tur bir metin bulunrnuvor.

- 42-

MUSA VE ZAMANDA YOLCULUK

Wells zaten bu metnln btr cevlrislnl, Zangwill'j;nkini okumus olabilirdi, cunku Zaman'. bulma mukinosr, bir metinden, yazarlann ve Tcnn'run ortaya koydugundan, toztosim Clkarmoga couson kurallaro bagll bllq.nlerin kendilerini begenmeleri uzerlnde Haggada gibi olay eder.

Demek oluyor ki Akiba harflerin suslertnin bir vorurnunu veriyor. Wells'in vcprtmdo. bir Zaman yolcusu tnscnsim bir dost cevresinde actlgmdo, lclerinden biri boglnr :

«Arno Sokrates'in ya do Platon'un kendi agzlndan demek Yunonca ogrenebilecekti insnnl»

Va boskost karf?t!lk verir :

«Kendlni smcvdo gOmletmenin en iyi yolu. Almanlar vunoncovi boyle geli~tirmif?ler!»

Zoman'do yolculuk dusuncestm cctkco belli ettlqlnden. Hagga· do'run metni cok ilginctir. Yolculuk buvusuz. mokinoarz. kudreti mut- 10k Tann'nm vordirruvlo tamamlamr.

Su metin iso'dan once II. vuzvrldon ya do III. vuzvildcn boslovorok yehudi dusuncesivle cok iyi bogdo!?lr. Needhom'm (1) pek hckh olarak belirttiqi uzre :

«Ibronner zomona gercek bir deger vereeek ilk Bntrlrlnr. bir epiphania, bir theophania (a) gibi Zaman Ictndekl olaylonn kcvdtru tutacak ilk ktsller oldulor.»

Ve Needham su onemll ve genellikle bllrnediqtmlz uyando bulunuyor :

«Miladlmlzdan boslovorok villari saymak ohskcnhqmm ancak lso'don sonra 525'te Denys Ie Petit'ce (b) vcpilmrs onerlden kaldlgml biliyoruz; buna korsihk, doha az bildigimiz, lsc'nm dojnrmundan once uzovrp giden Villar dtzlslnln oncok mllddrrmzm XVII. vuzvrhndo benimsetllrnls olduqu, Bossuet'nin de (c) 1681 'de bunu kullanacak kuskusuz ilk kj~i olduqudu r.» .

Zoman'do yolculuk dusunceslnin neden bu kadar uzun zaman sonra boti dusunceslnde dogmaga ba!?ladlQlnI bu belki ociklor, iso'dan bas bin VII once, ,Moyolar, daha elli milyon vrl kodar geriye do{lru hesoplarlarken, Hindular a!?agl yukon kirk milyon vrllrk domernlerl incelerlerken. Batllllar, lncll'e gore, evrenin vcrctrhsrm mlladlmlzln bcelonqrcmdcn ovrron sekiz bin vilhk gibi dar zaman cer-

ceveslnde uzun sure knpoh koldrlor. .

(1) La science chinoise et "Occident, Seuil Yay., eay. 211.

- 43-

ZAMANIN GIZl[ SAHIPLERI

. Buna kcrsuik Yahudiler mildttan sonra V. yuzYlldaki bu metria ulcsmok lcln, Zaman'do yolculuk ustune rnllddrrruzdcm once II. vo do III. vuzvrldon boslovorck dusunrnuss benzivorlor.

Yahudi Zcrnnn't devresel, ama geriye dcnusumsuz olmuso benzemiyor hie. Hiristiyan zcrnoru yazarlara ve Kilisa'n.n tutumuna gore boza:n devresel, bazon do dogrusal ve geriye donusurnsuz oldu.

Siger de Brabant (c). 1277'ye dogru tarihin 36000 Vtl sonra yeniden ba~loyacagl ve tum ovrmnlonvtn tekrortcncccqi kurormru yoyar; tckrmvtldrztcnvto gezegenler yeniden i!k verlerinl olacoklor. insanlor yeniden ovru devri surdureceklermls

Hrristivon dusuncesinde hicblr verde bir devirden dogruca otekine b.r gec;~ vorsovrrruno ruatlunrmvor,

Yehudi gelenegiyle hmsttvcn gelenegi orosmdo an sonu pek az llettslm oldu. Yahudi metinterlvnn ortak dilde vovmlorust yalnrzca zomornrruzdo boslor. tam olmoktan do uzoktrr. Arne, Haggada'dan bu yana, bu metinlerde Zamanda yolculuk kcvrnrru buJunur, genel~ likle de Musa'ya ya da tarihsel buvuk kisilere kondurulmustur. Bununla birlikte, ince ve kill kirk yaron tortrsmolonndo. Tolmud'cular bile, zamansal gariplikleri dlle dolo magi gaze alamazlar. Hieblr zomon Tonn'run kendisinin gecmi~i degl~tirip degi~tiremiyecegini ogrenmek sorunu tortrsilrrns. ya do ortaya ctrlrms bile olrnoz, soz gelimi.

iso'dan once I. vuzvrtdo bilgeler gerekirci!ik sorununu, ve tannsal gucun. cok dar bulduklan smrrlonru tortrsrvortor. Gercekten her yll BrJyuk BOgl9'to (Kippur). evrenin yazglsi belirlidir ve Tann'run kendisi bile bunu de~i9tiremez, Tann yazglYI ertesi VII, Yohudi Yrlbosisr'ylo Buyuk Bag'!? arasmda cizecek ancak. iste 0 zaman yalvarmak ve merhametli olmak gerekir.

Mantlga uygun olarak - Talmud'culann mcnttqo dQ~kun olup otmodiklcnru do Tann bilir -, Tann Zaman'do yol-culuga izin verdiglne gore, gecmi!?i degi~tirmek zorunda koloccktr. Arna sorun ortaya konmus degildir; tamamiyle mcnuk ve gerekircilikle kozcrulrrus bir evren lsteneceqe benzer.

Miladlmlzm It. vuzvrlmm bostonqrcmdo, rabbi Eliezer sovte diyecek: «Bir mucize bir korut degildir.)} Mucizeler ve Zomon'dn yolculuklar, metlnlertn kendileri Ozerinde son derece sokmrmh dovrcndiklcn buvuculere kondurulur.

Mucizeler, gecmi~e donusler gercekten olulerin dirltislne, bu son derece yasok olano, yol ccnbilir gibidir. Butun bunlar tannsal

- 44-

MUSA VE .. ZAMANDA YOLCULUK

mutlok-qucun suurtcnm belirtir. Bu suurtor Abraham ibn 8aud'un krtobmoo, VOce incnc'to torumionrmsnr.

Tann oiabiliri kesinlikle olobilir olarak vorcttr, mutlak bir ecrkhklu do, oncok, nesnei 'olcrok gerekli 010.11 bznel olabiliri torur .. CunkG insonm bosmo gelen bOtunOyle her zaman Tcnn'co tstenmts deg.ldir.»

Bu Tann'ca istenmeven. orne ki~inin 6zguriuguna bagll olovlor arasma, Zaman'do votcutuqu katmak gerekir belki. Bununla bjrlikte lnscn lcin enstlemezrnie gibi konu hie lslenmls deglldir. Bireak olay gibi, Buyukler'e, daho cok Eski BuyUkler'e cvnlmrsnr, zamanda yolculuk.

Zohar (d), Eski Buyukler'den birini, cok guzel biclmde tammlar: «GJ'zli Kitap'tan Eskiler'h1. Eskisi'nin, bilinmeyenler'in Bilinemevenl'nln. Gizllrer'in Gizlisi'nin yanm yamalak belirlenebilir olduqunu ogrendik. Yalmzca biliniyor ki bu Yosulor'm Yushst, Eskiler'in Eskist'dir. K.:;;iligi voptrktonndon oz bucuk g6ruluyor. 0 «ok harmomili ve nur yuzlu Etendi» dir. Ates demetierinden otusrnus bir tahta kUM rulrnustur.»

Bu metin elimtzdeki blr Zaman sahibinin en iYI tnrurmru vertr, Milddlmizin X. vuzvnmdcn soaro, Diaspora - dagllml~ yahudi holkt - duzenn olarak zlvcretcller kabul etmeqe bcslcr. Zlyaretci LIe degi~ik efsanenin ccikco blr yogunlo!?masl olen efsonelerde tcrnrnlcnrrusttr :

- Bir ctes crobcsmdo, g6ge cikon Peygamber ilyas efsanesi;

- isa soz konusu olduqundcn Yahudilerce tabu scvrlcn, arna

gene de Ztvoretci efsonesinin vopismo giren, ,gezgin Vahudi efsanesi;

- Degj~jk donemterde ziyorete geten, sonra yeniden gecmi-·

stne donen Muse efsanesi.

Bu ztvoretcl efsanesi bugu~n bile 6ylesine conhdir ki bozi bayramlarda, aile sotrcsmrn cevresinde bir yer ovnhr ono. S6z gelimi Paskalyalar'da. Bu yere : Peygamber ilyas'ln veri denir.

1920'de, Polonyo Wolyn'sinde (e). Krzernleniec'te bunu gordum.

Orada Zivoretcl'vi. hep ovm kif?iyi. ozel hlcbir ~eyi olmovcn giysili bir cdcrm buyur eden evler coktu. Adam uzaktan geldigini, sonra gene uzcqo doneceqini sovtuvordu ..

vozik ki, yeni cogda ya~adlglmlzdan, resmini cekmegi kimse

dusunmedil

Son ziyareti, bildigim kodonvlo, Sekiz' GUn sovcsmdcn az once,

israil'de, Sadef'te olmustu.

-45-


1933'te olen, Yahudi pevqcmberler.n en sonuncusu, Gustav

Meyrink (f), Ve,U Vuz kltobmdo (1) Ziyaretci'den hayranhkla soz etti :

«GonGI evrenme ocuon kopirun onohtcnm temizledi. Bu anahtar Tufan'dan bu yana poshdrr (2) ... Onu insanlar crcsmdo bir insan dive goruyorsan, nenuz uvcnmcrms olduqundondrr, Ama onu vrldrzlor arasmda blr tsoret, tckrmvrldulcn orcsmdo bir simge 010- rok gorursen, mucizeler vorotrcrsi dive secilen kisi olduqunu bil o zaman.»

Ve en sonu. butun gizemei ogretileri ozetleven ve butun gOetenn onchtcnru veren su iki sozcuk: «Uvoruk durrnok, herseydir.»

Zorncrundo. 1925'e dogru, Amsterdam'do, Prag'da ve Karpatlor'da gbruldOgO gibi Ziyoretci'nin blrcok torurruru verir Meyrink. Bu yOzO postonmovlo vesile donrnus. eski tuneo benzeyen bir cdcmdir, Sonra sectlemeven, bozulan bir yQz. Sozun kisos: vclruzco uvonmrs inson Icln geee gogunde gorOlebilen, yeni bir zodyak belirtisi. Yani sircdon kis.ninkinden ustun bir erinc durumuna arisen inscn lcin.

Meyrink'e gore, bu durumlann. bircok oscrnost vordir:

«ilk osnmo once deha odiru chr. Otekiler kctcbohkco blllnmeyen ve otdctrci g6runu~ler verine geeen oscrnclcrdir. Sir adam, eliy~ Ie Trovn'vt kazmak yurekliligini g6stermi~ oluncaya dek, Troya do bir V0lJ111sama olarak gbrOnmu9tu.»

Ziyaretci. Yesil Yuz, gnostik (g) anlamda, blr eon, yani btr Ebedl, Zaman .hakimiyetine sohip olan bir kisi olucoktr. BuyucQ Simun ana rostlorms ve onun uzerine bir vcprt koleme olmrsti: yaZlk ki bize ulosrms olmayan, Bir Ses'in ve Bir Ad'm Vahiyi.

Kendisi, bu vnpm torumlomok icin, sovle der: «Bu vozucn guelu Yuce'den, sonsuz GOc'ten geliyor. lste bunun icln muhOrlu. gizli, ortOlu. Hersey'in K6kLi'nO temellerinde bulunduqu yere konrnus olacak.»

Bu voprnn blrcok ornegi iskenderiye kitaphgmm yangmmda yak oldu, otekller turtstlvontorco vokrldr,

(1) Fransizca cevtrlsl Emile Paul'den, Paris.

(2) Bu imgede William Blake'Ia (g) blr yakmlrk gorulebilir: cAlglmn kaprlan ternlzlenmtsu ... " Aldous Huxley'in, 'Blake'tan etkllenrnls oldugunu kabul ettigi btr kitap, Algl'n.n Kapllarl, yazdlQI bfllnlyor. Ama Meyrink'i tarurnrs oldugu g6rUlmUyor.

- 46-

MUSA VE ZAMANDA YOLCULUK

lso'nm oturnunden sonra on yedi yll YaklnwDogu'da doloscn gnostik g6cebe, Buyucu Slmun konusunda, kuskulu bir dogrulukto, blrcok garip 6ykQ biliyoruz.

Somiriyeli'ydi, az ornek chnocok bir vcsom suruvor ve Tyr'deki bir genelevden ClkarttlQI bir vosmovt kend.ne esltk ettiriyordu. Mucizeler vorotrcrsrvdr. Resullerin i,leri (h) ontotir:

«Sornirlye kentinde, buyu yapon ve Samiriye holktru hayrete dUf1uren, Simun odindo btr adam vordr, Bir Tann kulu deniyordu ve en gencinden en YOf?hsma, herkes, ona gonul bagllyordu.»)

Ziyaretci'ye gelince, XX. yuzYllda Sadef'te olduqu gibi. X. vuzvalda Floransa'da do gorulen, zornururruzo gelme Musa oldugu sovlenen bu ki~i. ilginc olan nokta, oktor gibi degil, srrcdon gozlemci gibi dovrnmvor. i~e kOrlfi1yora benzem.vor, he Ie, bir sofraya oturunco, konuerncktcn cok d.nliyor.

Su zlvcretct efsanesi qunurnuzde cok conli yo so r, bazan yepyeni kthklcro do bunJnur. Noel 8ehr'in rorncru, Haya,let Boksor boyledir, burodo 6yku, belki bilincsizcesine, z.voretcrntn yeni halk destorn. ve James Bond'vori cosusluk romorn bicimlnde ontotrton bykusudur. NQ~I Behr oak seton Kremlin'e Mektup'u vozrrus olrnnk- 10 unlu, bir halk vozonotr ustelik.

Hayalet boksor, ikmct Dunvn scvosrnco Almanya'da, tutukluIon kocirtrnck icln toplamo kamplanna girer ve gorevi kendisini yakalamak olen Gestapo seftnin kesik bosnu Hitler'e gonderir• Kitobm sonundo, bir kampa doner, bcsmo bir yehudi toren sohru geclrtr, sonro 61u yakma tmruno dogru ilerleyen bir Yehudi kuvruQuna girer. .t!joel Behr Yehudi Ziyaretci'nin efsanesini Cogdo~laFitlrdlgml, bu etsanenin buyuklOgOne vorosrr, Meyrink'in de du~un· mUf} olacagl bir son verdigini onlcd: rm?

Ne olursa olsun, bu efsanenin canllllQInI\n tomcrnlovrct bir kcrutrdrr,

Amo yetersizdi r.

Ziyaretci etsanesinin hlcblr zaman Mesih'inkiyle konsmudrquu

belirtmek yerinde ~olur. Mesihler, gercek yo do votcncr, Diasporo'do bol olrnustu. Ziyoretcl hlcbtr 'gey ortaya atmazken, onlar kurtulusu vadediyorlardl.

Bu Mesihler'den, oykusu pek kesinlikle bn.nen en yenisinin

cdr, Sabbatay Sevi'ydi. 1626'da dogdu. 1676'da do 6ldu. TOrkler'le

- 47-


Muslumanlar'r oldugu kcdor, bOyuk bir say Ida Yahudi'yi de kcndirmagi boscrdi. ama mucizeler yaratmakta yaya kaldl. Sonunda islamligl benimsedi. Mesihler'In vosorm konusundo soglam ovnntrlor bll.n.vor. Zivoretcl, duzenf olcrok, en ozmdon on vuzvildo bir ortaya cikon bu Zaman'a bagh oimavan ki,i konusunda hicblr ~ey

bilmiyoruz. "

Ve bu bolurnu bcsloton metin bize bu Zomon'do yer degi~tirmek. sonrodan Clkl~ noktasma donrnek uzere gelecege blr akin yapmak yeteneginin ilk tcnrrrum ver.vor,

ACIKLAMALAR ;

o. Tannlann bedenli olarak g6rulme:eri, lso'run gorunmesi, 6 oeak gununde kutlcnon hrristivcn yortusu (epiphanio); Apollon'un do .. nu~un(j kutlama boyrorm (theophania).

b. Denys Ie Petit. kilise vozon (500--545).

c. Bossuet (Jacques Bemigne) dtnbntmcl Fronsiz yazan (1627-1714)

c. Siger de Brabant. Filozof. Resmi Paris universiteal protesoru

(1235-1281 ).

d. Kobalo'yr olusturon iki kitaptan biri.

e. Ukranya'nm kuzev-c-butrsr.

f. Gustav Meyrink, Avusturyalr romonct (1868-1932).

g. William Blake. ingiliz ozorn ve ressorru (1757-1827).

g. Soltrk bilginin anllk sezlslerls kcvrcnobtleceql lnonci.

h. Bkz. Kitabl Mukoddes. Resullerin lsleri. (VIII-g).

- 48-

6

MicHAEL SCOT

Melkisedek icln oldugu gibl, Michael Scot'o do· kesin bir torih bicrnek guctur. Buna kursthk, tarihsel Y090ml inkar ediimez.

ilk resmi belirtisi 121Tde Toleco'dc olur, SHim doktorudur orne, hangl un.verstteden bilinmiyor. Dogum torihi ve veri ustune, Boylan ustune hlcblr bilgimiz yok.

1236'da, Sicilya'da, imparator Frederic ll'njn sarayma bogll blr ozonm vcprtr, 61umunu bildiriyor. Hakkmdo bilinen hersey bu ka- > dcrdrr,

Arne, 1217 ve 1236 arasmda, buyuk bir buyuculOk ununu kozcmvor, Oyle bir rsrk cevresi yaYlyor ki varllgl kcrsrsmdo olaylor her zaman olduklanndan bcsko turlu oluvoro benziyor, Pcris'e geldig~nde Notre~Dame'Jn kulelerinin sorsrtmoqo ba~ladlgl bile soy .. leniyor.

Toledo'da EI-Biruni'nin (0) verkure ustune incelemesini cropcodon ceviriyor. 1220'den 1227'e kadar, paponm hizmetindedir. 1224'te, Papa ona irlonda'da Coshel bcspiskoposluqunu oneriyor, ama Scot istemiyor.

1227 nisanmda, Papa Gregoire IX Cantenbury bcspiskoposluguna Michael Scot.'a bir burs baglanmaslnl 6neriyor. «Derln bilgisi ~aliHlacak derecededir, usteuk butun dilieri, 6zellikle lbrcnlce ve Aropco blliyor.»

Bundan sonro Michael Scot, sorovmt bulundurduqu Sicilyo'da imparator Frederic lI'nm hizmetine geciyor. Frederic II, daha sonra Bavyerah Louis II gibi > dupeduz mevrozluvdu: ve, on un gibi. sanatlon ve bilimleri yOreklendiriyordu. Ozell.kle, bugun ostrolof ve simya gibi, bntm-otesner denen alanda •.•

Michael Scot onun dcrnsrnom, Dante de lnterno'sundo (b) ana, buyuk bGyuculer orosmdo yer verir. OnO pek buyuktur.

-49 -

F. : 4


Resmi biiim konusundo, Scot ibranice ve AJ"opcadan bosloycrnk lOL,nce cevlrdlQi Anstoteles'In ortaya cikcncrtcnmn ilkl olcrak kouyor.

Ama ba~ka konu vor. Sicilya d6nemi srrosmdo, resmen kabul edildlgi gibi bilim alanmdan otrncdrklcn sovlenerneyen uc kitap voYlmlcnlyor. Aglrbof?1J Encyclopedia Britannica soz uzotrruqmdcn, tutarslzitgmdan ve elestlricl dusunce voksunluuundon oturu Michael score sitern eder.

Gercekten, bu ccik yurekli insan herkesin olmadlQlnl bildigi metct~lerin donu,umiine lncnrmyor.

uunvc'rnn (3une~'in cevres.nde dondugune. dunvcnm kozmosco yarotllml:;; enerjiYI emdlg,ne de lnoruvor, OySQ, -herkes bunun dogru almedlgm) biliyor.

Ilk kitnbr, Liber introductorius, (c1). gokbilimle astrolojiyi mcaler ve Scot'un Qzgun cclrsmctcnrn ortoya otar. Copernicus bunu, kozmik I~mlan ve meskQn gezegenleri de doha sonra tcmrmsnr.

[kmct kitobr, Liber Particularis. (c2) Zomon'm dogaslOlp olcusunu, sonsunuktc baglntllonm lnceter. Burada tamomen deli de olsc, yerli yerinde sorulor soran Frederic H'yle kar~lhkll bir konusmodn bulunur. Bu kitapto Zaman iclnde yolculuga imolar do vcrdtr.

En son uzertnde doha cok durulmcst gereken Physionomia' .. drr (e 3). Burada Scot temel soruvu sorar: «Guo nedlr?»

Ve kar~)Jllk vertr: «Zahmete deger alan tek gue zihnin, zihin uz .. rindeki gucudi.ir. Sonsuz buyLik madde kiltlelerinin denetimi hic;bir ,ey degildir. Gercek gile, kendi istemini ba,ka zihLnlere kabul at .. tirmektir. -Ancok boylece Insanlara egemen o(unabiiir.»

Sonra cvnntrlcro girer. insanlann en gizli dusuncelerlnln yuzlerinden, dovrcrnslormdon. tepkilerinden nosu Clkanlabild;gini g6stenr. Dusfennden bcslovcrok daha do cogunu:n bilinebildigini ocrklar. Ve bu 1230'0 dogru ileri suruluyor! Ve dU91eri yonetmek yolu-

_nu aean g;zli scncn ortaya sermeae bcslor. imparator, dedigine gore. bu temel bilgiyi kendine saklomak istedigi, onu daha ileri gitmekten yosokladlgl lcln de. durur sonra.

Arno Physionomia'ya gore. Scot'un Sigmund Freud'un yedi

yuzYl1 sonro kavrayabildigi ilkeyi bulmus oldugu belli gibidir: gor~ , mek icin gozleri ve i~ttmek icin kulaklan olen ki~i ollimlulerin hiebir sevi gizleyemedigini hemen kavrar.

Aynca, Michael Scorm tpnotlzmovrve beyin vrkomuvi bllip uyguladlQl, bu konulorda zomorurmzm bilgin!erinden doho ileri gittigi de bellidir.

- 50-

MICHAEL SCOT

Scot «Zahmete deger olan tek gucun» uygulamasmo. bir dO· ~~ncenin bcsko bir dusunce uzerlndekl denetirrune utosrrus glbidir.

Hitier Haushofer'den (C) bu tekrukler uzermoe b.rkcc ders olrmsn omo, bu tekn.klere oncok krsrnen sahip oluyordu. Scot tam teknige vorrms g6runuyor. Ne vczik kl eurmzde ne notlan vor, ne de Frederic ll'ye verdigi derster uzennde saglam bilgller.

Doha yukanda sozunu ett~gimiz ucunun drsmdo, bcsko blrcok voprt bize kadar uicsmcrrusur, Buntar doho cok s.mvovro ilgli.dir· ler. amo Michael Scot'un oimolcn kesmnkte belli deglidlr. Jacques Sadoul'~n Tresor des A~chim,istes'inde gosterdlgi glbi, simvn yaplt· tcnrun gercek yazarlan .httrnomto kirnuktenru sckuyorlordt .

.

Arne, dusuncenm denetimi konusunda, bize ancak Phvsionomia

kcuvor.

Ve efsane var. Michael Scot'un efsanesi hemen hemen cok zengindir. Butun buyusel gucler kondurutur uzerine. Oluienn dtrtlrnesl, vosorrun yapay yaradlll~l. elementler.n donusumu, tkl.mlertn denetimi.

Gercekten onun loboratuvar denemeleri ustune hrcotr ~ey bilmiyoruz. GOne~'i ve viknzlon gozluyor. trpsul denemeyi uyguluyormus, BU;'I1dan yana guvenliyiz. Hepsi bu kadar.

Arno efsanesine bel ba91anll~azsa bile, Michael Seot'un oleganustu yaradl1l91 ovlece duruvor. Ve bununla blrlikte, inson onun uzenne, bir kez daho sovte demek istiyor :A.te~ olmayan yerden duman cikrncz ...

Korkunc yetenekli. zcmonmo gore lleri bir motemotlkcl olrnufio benziyor. Cagmm konusulduqwtu duydugu butun dllleri biliyordu. hem de pekiyi... Arap bilginlerin.n cohsmclcn icin oldugu kador Aristoteles tc.n de, oropccdcn ve lbrornceden cevtnlen, ortacagllk her dueuncevl damgaladl. Elim.zde kendisinden ibn Rust'un Aristoteles ustune Yorumlan'nm bir cevirlsi bulunuyor.

Gelecegi goruyordu. oylesi bir kes.nlikle goruyordu ki buyQ· culLik unu b6ylece clip yurum(j~ oldu. Ancak sozcugOn yeni ontornmda, vildrz fuhru yerle~tirmi~e benzemiyor hicbir zaman.

SimyaYI uyguluyordu, Felsefe T091'na (d) do utosrmso benziyor. ButUn bunlar geni~ bir kulturu gerektirir. Oyso, incelemeleri ustune hicbir gey bilmiyoruz. Su lskocvou (kendi soylediginden biliniyor vclmzco, ama sovlon belki lskocvoh deg;ldir, yo da zomorunm lskocvc'smdon degildir). umulmodik bictmde ortaya crkivor, sonro

- 51-


birden, korutsiz, universtte ve kilise tokirmnm srrurstz gOe oldugu bir donernde diploma II bilgin olarak kabul edllmisttr. Avnco, sopik ya do kutsola scvqistz orcenrmolor bahanesiyle Kilise onunla hie ne kavga Clkarmaga ccusrvor ne de kendlsln: sikrstmvor.

Pcpo'run hizmetine girmi~ olduktan sonra, [mporotor'un korurncsi clune g,rmekte sckmrrnh davrandlgl gercektir. Deli rnl, bu imparator? Deli mi 0 kadar? Selki zornonmdo degeri biltnrnernls votruzcc. Saiki sirudon kisilerln sohip otrncdrktcn bilgilerle denges.nl yitirmifi..

Bu koruma ultmdc, bOyOk vcprtlonru tomornuvor. insanlan

uzaktan etki oltmo alacak ve kendi lstemlertnt onloro csuovccok brr vonterm ortaya koyan - hie dagilse bunu ilert suren - sostlccak rctup Tr.theme taraftndan ccnsmoicnrun bir bolumu uygulanmil? gib.dir.

Sonre Kare sova~1 «beyin Vlkama» devtmlnt birden holkrn anloyabilecegi duruma girinceye kador dusunceler uzerindekl bu gucten soz ed,ldigi ortrk duyulmuyor. 0 zcmcndon beri, belirli bir savide aglrboEjl1 bilgin (Sargant. cohen-seotl konuya egilmi~tir.

Komuntst ulkeler va 'Cin Halk Cumhuriyeti bu vonteml butun bOtune ikullcnrms olmakla suclcndr, Vietnam snvcsmdcn bild.gimiz bUlJ1U dogrulamlyor. Amer.kcn tutsaklan turpctonmrs, kimi zaman iskence g6rmu~lerse de. kendilerine hlcblr zaman boscnh beyin Ylkama uygulanmadl.

Cin Halk Cumhuriyeti de bu y6nteme sahibe benzsm.vor: On Ylldlr tuttuklcn, kendilerine etkili hicblr beyin vrkorncnm uygulan~ rrus olmadlQI Avrupch ve Amerikalt tutsaklan brroku

Arne, her ulkede, Michael Scot'uln gizlerine iliskin orcsnrmoterm, yeni silahlann bulunusundo bile kesin bir ustunlUgu vordir,

Gercekten. dusrncnm zihnlne dogrudan etki edilebilirse bir

atom bombasma ne gerek vcrdir?

M;chael Scot'un bize ociklovccck daha birgeyi vcr mO lskocya'i.1ln ve A.vrupa'nln bircok kitaphgmda onun Ozerinde bir Ylgm ornstrrmo yapan John Biehan (1), bunu dusunuvordu,

(1) Arastumalanrun halka Indirilmi~ bir Ozetlni LeI troll otages romanmda bulabillriz.

-- 52-

,

1 I

MICHAEL SCOT

Sir gun, Sicilya'da, Scot'un yeni elyazmalannm bulunmcsr hesaptan crkcnlrms deqildlr. Slcllvn'rnn Scot'tan Aleister Crowley'e kodar. buvuculere g6sterdigi sevginin nedenlerini orcstnrnck gerekirdi de ...

Ovtevse Scot, nereden geldigi ve nereye gittigi bilinmeyen, kuskusuz, geleeegimizJe ilgili alan blr sirnn sahibi, her~eyi bilici bir lnsondrr.

Arna bize onda .. gelecegin bir yolcusunu gosteren blriclk neden bu degildir.

Zamon'o korst ilgisi, kehanette bulunma yetenegi, insanllgm gecmi$i uzerinde onemll bilgileri, srrcdon ktsue-tn bilg.si olmayan Zamon'la bir ill~kin;n bulunduqunu scndmyor,

Onemli resmi. evrensel tarih olorundc. Scot'un XIII. vuzvtlm Hirtsttvon Akdeniz insanllgma bcsko uygarllklan tnrutrrus olmak gibi pek onemlt veteneql olrnus olacak. Hersevden. once Vunan uygarIlgl ve dusuncesi : Aristoteles'j getiriyor. Hrristlvonhklo cagda!?, ama degi~ik, Arap uygarllgl : Arap bilginlerinin voprtlcnru ceviriyor.

Michael Scot'un R6nesans'm nedeni oldugunu soylemege kalkmovohm - socmo olurdu bovlesl -. Tarihte, nedensell.k kcvrorm pek blrsev demek onlnrnmo gelmez, hele lsln tclne Zaman konsmca. Ve sonro bireysel eylemler, Dzellikle kultur alanmda, diston gelme, daha genel bir dalgayla, ve kendilerini kobultenrneqe hozir blr toprak uzerlnde yaYlldlklannda ancak boson gosterirler. Charles Fort (e) sovre diyordu:

«Buhorh makinalar buharh makinalar zorncm gelince gelirler.» Scot Ronesans'o vclmzco onernll blclmde kntkido bulundu.

Bu uygarllgl bosko uygarllklara ve bosko zornonlcro vukseltmekle gorevli olmusso, gorevinin iyiee verine getirilmi~ oldugu soylenebilir.

Ve bu qorevin onemlni inkor etmeden (kirnse, gene de. onu eski, az bulunur metinleri aramakla, bunion cevlrmekle gorev'endlrllrnemtstl. Papa Gregoire IX'un bir vcrdrrrn drsmdc do, FrederiC 11'nin yanma kcprlonmcdcn once hlcblr zaman porcco vordirn gormu~e benzemlvor), Michael Scot'un rolu onlovcbtlene ozellikle blr insan varhglOln bosko bir mscn varllgl lizerlndekl tum ruhsal ustlin" liigtinun ssrnm ocrnok olmus gibidir. Bu konuda, bugGn ondan doha ozmt biliyoruz.

Max Weber'den bert (f) bu etkiye tanrr verglsi (Ohortsmntlque) egemenlik adl vertltvor. Bu hemen hemen esrardaki uvusturucu etkiye yak," blrseve benziyor.

- 53-

ZAMANIN GIZL! SAHIPLERI

Almanya'da, [klncl DOnyo ,Sava~I'ndan biraz once ve sovcs Sl-

~

rcsmdo bu tann verqisi etkinin en ozindon iki ogretisi verdi.

Biri ozel mcnosnrtonvto SS',lerin Korc Torikctr'ndo.

Oteki, ustel.k ters bir omnclo, Hitler'e kors: crkcn Stefan Ge~ orge'un «Kozrnlk Merkezler» inde.

Sonuelcn bokrmmdon, bu iki e9 ogretinin h.cbiri, bize ulosrms degildir. Bu i:nsanllk Icin belki iyidir, arna XIII. yOzyllda birinin bizim bilrnediq.mizt, ya do ornk bilmedigimizi bildigini diisunrnek ilginc ve etkilevicidir .

. Ve Michael Scat'tan vovrlon, Dante'yi de etkileyen poriltr, onun tOmbiliciligi, Zamon'a korsi ilgisi, gelecegin ruhbltmsel y6ntemleri uzennde bilqisl. butun bunlar biz! srrodon bir hoberclvle degil, onun gibi Zaman'm Gizli Sahibiyle islmiz olduqunu dU9unmege goturur.

ACIKLAMALAR •

o. EI-B:runi, b.Iimcl ve ansiklopedici arap yazan (973-1048). b. Cehennem.

c3. Liber introdustorius, giri!? kitobr: liber pnrtlculcrtus, ozel kitap;

Physlonomia, vuz bil.ml, s.mc'vo bakarak ruh analizi yapan billm.

c. Haushofer (Karl) Alman generali (1869-1946).

d. Fe!sefe test. simyadaki sthtru t09' Ikslr.

e. Amer.kch. Bkz. Evrenin Sahipleri. i!gili botumler.

f. Weber Max, dinler top!umbilimi ustune orosttrrnclcn bulunan Alman lktlsctcrsi (1864-1920).

-54-

7

LEONARDO DA ViNCi

Va yazglma gozya~u dokecek olen klrallarla blriikte, ya~1I ve onunu ole~ cegim. Ben Leonardo Da Vinci·yim. Manly Wade Wellman, Zo.man'da Degi~5klik.

Cok onemli bilginler gefecegin sezgisel o,lglslOo, onun dogal kehanetine «Leonardo do Vinci etklsi» demegi onerdtler. Gelece· gin yolcusu Leonardo do Vinci konusu kurgu-bilimin klosik bir konusudur ve buna bosvurcn bir virrni kodar 6yku roman scvtltr en

ozmdon.

Burada okuyucudon benimle bir an oyun ovncmosnu ve su

Leonordo·ll\.:-n gel:ecekten getdtgi v·orsoYlmlOi ciddiye a·~maslnl Iste-

yecegim.

Ve Coleridge' in (a) sozunu ettigi bu <dnam[mazhglO ertelenme-

si» yle, okuvucu, sorunrn. zoronm kopotrrus olacak.

Bu yo!?om oykusu, hem, onemll eksiklikleri icerse bile, Leonordo'nun vosom 6ykOsu konusunda herkesin uzerinde anla~tlgl belli bir sovroo saglam noktn var.

Leonardo do Vincl 1452'de doguyor ve 2 MaYls 1519'da bu dun-

yadan gOcOyor. Yolruz esclnsel degiL ovnco do kcdmtordcn nefret eder va ureme surectntn dusuncesl bile onu igrendirir.

Ressamdlr, biraz heykelcidir, Qzellikle mOhendistir. Kendisine cccnrms 010111 en iyi. voprt 1892'deki blr Franslz kltobrdrr : Gabriel 5eailles'ce, Leonardo da Vinci, sanatel ve bilgin.

Gelecek sayfolorda. kurgu-bilim 6ykUlerine degil. arne daha cok Leonardo do Vlnci'nin kendisinin gunlUkleri ve Not Defterleri sove-. slnde. iyiee ortoya konrnus gercekiere ba~vuracaglz. Ve, scrunm, yepyeni sonucloro varacaglZ.

- 55-


Leonardo. hersevcen once ilk cevrebilimci olnrok gOrunuyor.

Cevrebilim. degi~ik voscrn blcirnlerlndek; ili!?kin,n ve icbagm bilimi. buqun yol actlgl olonco soemallklarakar~m.yararli.belki kendi vosormrruz icln kqcrmlmoz bir b.lirndir. Leonardo da Vinci, ilkin. cevrebilimsef bir sistem tasvir ediyor.

Temel dU$unce ono suyun devretmesiyle gelmi~tir. Dna gore. toproqm koru., her vosormn kaynagl, b.tki, hovvon ve butun yaratrktcnn temel ve gerek!i ogesid;r. Not Defterleri'nde ve vczrlonndo durmadan bu dusuncevo doner,

Bu sonuca nosi I vorrms oldugu dusunufmeksfzln, biliyor ki in. san % 90 sudan olusmustur, Ve bu dogrudur.

Ona gore. su bo!?langrc ve sondur. Sir tufanlar dizisi toscrhvor. ilk kurqu-b.ttm 6ykQsO olcrck du~i.inebilecegimiz blcirnde, birini de tcsvtr ediyor. Bu su du!?uncesi oz dusuncesl, dusunceslnrn temel diregid;r. Ozerine Leonardo'nun onlovrsm: gosterir bir b:lgiyi dayondlrabilecegimiz belli tek oge gene budur. Gercekten, Freud'un cozumlemetert Meyer Schapiro ve boskc seckln ps.konollstos butun butuns cUrutOlmu9 de oldu (1). Bu Bertrand Russerr.n lcburkucu sozunu crumsotir: «Psikanalizde, gercek psiko-iollstlerin inandlQt, imgelem de hcstolnnn inandlgl sevctr.»

Biz. Leonardo'nun kendlslnln ne dQ~(jnebildig;ni bilmiyoruz.

Kendinden rostlcntrvc bagll falan ya do fifon scnot koruyucusu drve soz ederken kendisini. votmzco asker! muhendis olarak tnrurnlor. Restm yaptlQI. taslak Cizd:gi olgusu ona onemstz gelir. Sanki. geld;gi yerde herkes dogol olarak resim vapor ve taslak clzerrnls ve, 50- nuc olarak. bu konularda yetenegin oneml vokrnus gibi.

Cevrebllim bugulrlun blr billm.dlr Qstelik vonrun do olobilir. Suyun devretmesi ancak krso zaman once cnlosum, gene de, cagda~ sanayi etkinlikleri nedeniyle, devretmenin simorcen iyice bozulrnus olmamastndan korkulabilir. Bunun lcln deniz suyunu belki atom enert.st yardJmlyla tuzsuzlcstrrorok, tath su aCIQtnl kapatmak du~unUlebilir.

Cagda~ ugra~llar, Leonardo'nun cohsmolcnvto gittikce btrtestyorlar. Kendisinin somut tasanJarmdan bczrlcn blze kolrmstrr. 8oy-

(1') Meyer Schapiro : Journal of the History of Ideas, cut. XVII, No.2, Nisan 1956 say. 147-178.

-56-

LEONARDO DA VlNCI

lece, Floransa'yla Piza crosmdckl bitip tukenmez bir sovcsi sonuclondrrrnok lcln, PizQ'YI Irmogmdan 6ylece yoksun birakarak, Arno'yu tersine akltmagl dU:;;Unmu9tu. Cok daha sonra, MISlr'l yenmek lcln, Nil'j tersine okrtmnk dusunuldu'

Suyun devretmesi kehonetlere neden olur .. Amo boslonqrctc, Leonardo kehanetlerde bulunur. Milano'do ele gece'i1, ve 1494'den kolan bir dizi not, su od: tos 1(: Kehanetler.

Ozellikle Hirtstlvonhk gibi, her dusmoru uzoklustrrrnnk icln, Leonardo sovle yazar:«Burada hoyvanlara vcprlrms olacak olen vrrtrcrhktoroon soz edrvorum.» Arne bu dupeduz soz ebelig;ne vorosrr, degersiz bir onlemdir. Ne ince organ tetkiki korsrsmdo ne de tesrlh (b) kcrsrsmdo kill krpirdcmovon bir b.lqin nlcin hayvanlann gelecekteki yazglslyla bu kadar Hgilenmi$ olsun?

Gercekten, cntoncblllrse. ccikcn qorutebrttr ki, 1974'te, bu kehamet dupeduz toplama knmplcnnm ayrmtllt bir torumrdm

Okuyucuyu bu torumdcn uzak tutmcjj: yegliyorum, arna bu tarum taslaklarla dolu dart bir sayfadan ve ince bir vozrvlo doldurulrnus parcalardan olusmo butunde. Codice Atlantico'do bulunur. Bu sayfalar 6zel!ikle muhendls icin moternottqin 6nemi ustune belli bir sovido dusunceden bcsko. Leonardo'nun az klslse' korusmt kopsor. Leonardo bir matematik vorctrcrst degildir, rnotemct.qin buluslnnru geli9tirtmedi. Ama onda, daho sonra Albert Einstein'da oldugu gib~ mctemotiqe kolay bir uygulama getirme gibJ $a~lrtlcl bir yetenek vordir. Ve kenditni her zaman bir muhendis ve blr pratisyen olarak

gorur.

Resimle sanotlara rnuhenulsln y6ntemlerini uygulamagl bile deneyecek.

leonardo cagmda gercekle9tirilemeyen, ama tumuvle mnntiksal makinalar clzdi. Mak;nalannt yapmak lcln onda eksik olen tek f;ey. bilyall votoktrr. Cagda~ teknololintn, ozellikle ucck ve otomobil konulannda. Leonardo'ya en cok bilyall yatagl borclu olduqunu s6ylemek te bir socmouk olur.

Buluslcn kafaYI kcnstmr: Hersevden once. zomcnmdc boskclcnrun tcscrlcdrklan makinalara nvkm olarak, kuslcnn ucusuno bekarak, kanat cirpmovon, uccn makinalon. OnunkHer hem helikopterlere, hem havada 05111 duran teknelere (c). hem de plonorlere benzer. Kendlter.ni ileri salmok icln bir fuze rompos: ya do kend.lerini cek-

- 57-

ZAMANIN GIZLI SAHIPLERf

mek lctn bir ucok edinmek kosuluvlc, planorler bugOn gercekle~tirilen crcclcrdir. Plonorlerin lk.nct Dunvc Savofjl'\nda ovnodrkton buyuk rolu biliyoruz. Almanlar kirk tonluk bir tonk. tosrvobuenln: vcprrnsn,

Su son zamanlarda israil'in sesten hrzl: bir planoru bulrnus 01- dugu sovlenivor, Ve havado aS11i durnn teknelerin vonru ve onernl uzer.nde fikir birligi var. XVI. yuzYJldaki bir lnsorun bunion bu kadar iyi b!lmi~ olmosi f?Ol;ilrtlcldlr ustellk!

Leonardo do Vinci'de, aynco, tankler, pcrosutler. deruzolnlon buluyoruz. Cok tehlikeli olduklan lc.n de, yok etrnls olocogl cohamalardan soz ediliyor.

Bona izin verllstn de klslsel bir oVku cnlotcvrm burado. He .. nri Viord'ia blrl.kte Televizyon Icln kcterne nhnrrus, OlabiHr'in SJnlrlara adll dlzide. Ailtmci krtn sova, adlt kestmde, icinde ozel blr gaz kansrrm sayesinde, dalglC elbisesi olmadan, korkunc derinliklere dalma olonaghll tanrmladlQI bir etvozrnusrm Leonardo do Vinci'nin yok etmls olduqunu du~unmu~t(jm. Bolurnun metnini blr pazartesiye erteledim.

Ertesi gun. bulunrnus ofdugunu sandlglm bu elynzmosuun, dupeduz vorotoudunu, ve Tormo'dc, blr sergide scklcnmrs olduqunu gazetelerden ogreniyordum.

Leonardo do Vinci'y!e her ili~ki, olumden sonro bile, nosu do

bozuyor Zornon'r! .

Leonardo kurbogo-odamlan, dclqrc elbiseleri, sovcs aY9ltlan, toplar, makinah tutekler de cizdl. Yonrun bir sanat koruyucusuna, DUk Ludovico Sforza'ya (c) yazdlQI bir vozroc, sunlon srronvor.

«OnlO Beyfendi, fisekc! ustolan olcuktcnm ve scvos oletleri!nde cok bcson gosterdiklerini Ilerl suren herkesin ccnsmcsrm derinligina inceledim, emrinize gizli buluslnr sunmoga hozmm.»

Cogunu bir bir ortaya dokuyor ;

- Cok hafif ve oak dcvcrukt, kopru,

- Surlan vikmck Ic.n bir dizi ccrpismo silohl,

- Sir Ylgm kOcuk kOeuk tos cton, dusmcm Ylldlran blr-dumcn

do solon bir blctm bombordrmnn.

- GOrultusOz ocuobnan gizli btr geeit,

- ArkaJan'1da butun ordulorm ilerleyi~ler;ni gizleyebildiklerl

ortulO vagonlar.

-58-

LEONARDO DA VINCI

Yozi aynco, noktust noktcsmo. bOyuk kundakh vovlcn, rncncrmklcn, doldurulmcsi kolay toplnn tasvir ediyor.

Ve Leonardo ekllvor : «Boris zcmorundo, kim lcm olursa olsun heykeller yapabillr ve resimler clzebll.rim. Ozel olarak S;Z9, OnlO Beyfendi. bcboruz prensin ve unlU Sforza otteslrun olumsuz cmsmo tuncton bir at yapmagl bneriyorum.»

Leonardo boylece btrkcc sonrlo reslm ve hevkelctlik dehcsrru ortaya dokuvor, orne askeri rnuhendislikle jlgili esslz nitelikleri uzerinde ovnntrhco duruyor. Bununla birllkte - ve bu dupeduz ortaya konmus g;bid;r -, Hlcblr zaman ogrenim yapmadl.

Gene yoksul Horonsob. okumo, yazma ve c6rku (d) ogrendi.

Daha sonra, Verrocchio'nun (e) Clragl olmustur, ve 0, zaman doho cok votruz sonotci bir ortam!a g6ru:;;ik. Bununlo birhkte mcternotiql iyi biliyordu. Fizik ve kimya ustune de saglom bilg:leri vordir,

Ve sudan daha okrcr, pml pml bir dille konusuvort

Butun bunion nerode ogrendi? Va de: butun bunlon ne zaman ogrendi? .

Ozeltikle Leonardo do Vinci'yi inceleyen sanat tonhcltert. sonra filozoflar, srkmtrsim ontomovorok yan clztvorlor bu soruna. BoYIeee Sir Kenneth Clark, leonard.o do \/inci'sinde (Pelican Book) Laonardo'nun cok okuouaunu, bu yolla do bifgilerini top'cdrqrru du~anuyor. Clark'm bilirnleri torurncdrqt iyi onlosrhvor.

Tek b~~!na matematik ogrenmek, gC!C mu gue. hemen hernan olonoksizdrr. vclruz Romanujan'mki Qibi (bokuuz Le Matin des Magici~ ens (f) ), birknc ornek biltvoruz.

bte yandan Leonardo. Arkhtrnedes'in vuncncc yazllml~ olon cnhsmclonru der.nlernesine blltvor. Sir Kenneth Clark sovle verseylyor: «Bunu lotince cevirilerden ed.nrnis olmnh.» Ama bu torth bekrmmdon korutlcnrrus degildir, Ve sir Kenneth Clark, tutarslzlIgl 0(1- lcmoksrzm, Leonardo'nun ancak 1494'de kendi kendine Idtinceyi 6grendigini ekliyor.

Olay'ara iyi bakarak lnsan, Leonardo do Vinci'nin e,siz bilgile~ rlnin boskc bir ya~amda ed~nHmi$ olabildigi sonucuna varmak ZO~ rundcdtr: voscrmndo bu bilginin edimine gerekli firsot ve zaman icln yer yoktur.

Sir Kenneth Clark biliyor kl «Leonardo do Vinci'nin vcsorru he-

nuz toptonmcmrs olan biiyuk bir pulz'dur (g). bulunacak cok ~ey kchvor. Bunun icin alabildigine derin bir bilgi gereklidir.»

- 59-

ZAMANIN GIZL! SAH1PLERl

Leonardo d<;J Vinci'vl Incelevenlenn hicb'rl, Ine yozrk, bu alabildigine derin bilgiyi ed.nmise benzemiyor. lclertnden cogu, gene, ne pek merak etmise benziyor, ne de oman omen soru sormuso. 86ylece Sir Kenneth Clark bile. kitabmda (say. 121). Leonardo'nun Not De-fterlerj'nde Leonardo'nun vovcslotrlrms harek~tle ovncnlcn filimJer hozrrlorms oJmasmdan ileri gelmi~ otobilecek olen uccn kuslonn taslaklarrnrn bulunduqunu sovluvor, Ve bundon 9u sonuca vanvor «Kuskusuz Leonardo'nun 96z ve beyin sinirleri oiagandl~lydl ve ona hrzotesl hareketler gormek ve duzenlemek olcnojnm verivordu.»

lnson soyunda, hlcblr zaman, bu denli duyarlr ve hizl: duyu organlanyla donotrlrms blr ki~i gorulmedL

Ve kamu cnlovrst Leonardo do Vmcrnln vovoslotrlrms hareketli filimler gorebilmi~ olduqunu djj~jjnmege engel olur. Arno, boyle bir inscn lcrn, kamu anlaYI~1 yeter mi?

Buna korsilrk. Leonardo'nun gar;p. cnlosilmcz vonunde Sir Kenneth Clork'ia uvuscburvoruz. «Not Defterleri'nde ve vnzucnndn bize dusuncesmden saglam izler kohr. Hicbir inscn keres: bu kadar lz tnrckrnodr, Ve bununla birlikte, bu buyuk gerecte hemen hemen hir insan coskusunun gorgesi yoktur. Sevgilerinden, begenilerlnden. saglrgmdan, gunluk olaylor ustune dusilncestnuen yona hicbir ~ey bllmivoruz.»

Bu bosko b.r zomomn. belki bosko bir soyun cnlovrsrdrr, lnscnlor ustune onun bize aktanlan birkac dusuncesi insanlara korsr en derin kucurnseme duyduguinu gosterir. Dna gore, insanlar bos inoncndrrtor. kendilerini su saves denen hayvanca, igrenc ve aptalca lse kcptrnrlor, ve dogaya egemen olacak gucten yoksun gorOnurrer.

Kryamet'i de, volmzco su Krvorneti'nl degil, otes Klyameti'ni de bildirir. Bu vczilcrdn bulunan taslaklar korkunctur. Ve Leonardo do Vinci emindir ki uygarflk, zaman zaman, bozulrnustur. Ve emindir ki uygarlrk gene bozulocoktrr, Ve lclnde ya~adrgJ zamanm suresinl biliyor gibidir.

Sovcston igrenir, ama zomcmrun slldhlonru geli~tirmekte duraksomaz. Bununla birlikte belli bir noktaya kadar duraksomaz. Bu uygarllQI cok erken, zomanrndan once ortadan kotdrrmck olaslllg. iclndevmielerceslne, bozi cok otdurucu buluslcn yok etmlse benzer.

Matematik konusundo dusunoelerl zamanma gore alabildigine ~a1,llrtlcldlr:

- 60-

.. , LEONARDO DA VINCI

«Gercekligi vclruz matematik saglar. Sir sorun tlztkotes, ternsmaya va dinsel dclcstorc uygun olur olmaz. bunun lncelenmes.m brrakmak gerekir, cunku 0 zaman bu gercek bilimsel bir sorun degil, ancak tannbilimsel tornsmolcr benzeri bir gevezeliktir.»

Zamanma gore garip. gelecekten gelmi9 te sonucbtlen gerceklik, Ba~ka ilginc nokta. Cok zaman, vczuonm y6ntemlice duzenle .. mek lcln trrsut bulcmcdrqtm sayler. Butun zcmcru orcmcqo ve bUgi toplcrnoqo cynlrrustrr. Onun butun ya90moykusunO yazonlar bu tutkuvu, bu bilgi ocllgmi dile getirdiler. Bunu, bu bilgiyi ne yaptl? Kimsa bunu bilmiyor.

A.rna bu bilgiyi ilettiyse, bosko verde ya do vcnndc, birine, zc-

mnnmm en saglam goru~ll.Her;nden birine iletti. .

Bazl torthcller sentez cnlovrst yak dive Leonordo'yu elesttrlrler, Bu Leoncrdo'nun bir bilgiin degil, bir rnuhendts olduqunu unuttuklan lclndtr. Kendisi genel dueunceterte olay eder. VaptlQI g6zlemlerden, ornegln. ken dolosrrmndon bcslovcrck, onu sonuc cikormrs olmomnklc elestirrnek te bir zrrvchknr.

Muhendisin i!?i vopucbturtn. ve bog lent! kurmanm i~jdir. Muhendis yeni bilimlerin bulunrnolcnru aramaz. Doha onceden bulunan pcrcotcn toplar, yazi makinastnl yo do tepkili motoru kurar boyleceo Bu cohsrnu, belirteyim ki, resmi daireler buluslcnn ille de yeni olmolan gerektigini ileri surduklerlnden, ortaya bulus belgesi 50- runlon crkonr, Bbylece Hermann Oberth (9). buyuk fuzeler uzrnoru, 1930'da bir ostronet (h) bulus belgesini tescll ettirmek istedi. Bulus belgesi dairelerinin uzrncnlon, isteglni gari cevirdiler, cunku dedlklerine gore bu ancak eski butustorm yeni bir duzenlemesivmls : Su gecirmez alovera havuzlan daha 6nceden denlzctntordo vorrms, talon tilom. Leonardo do Vinci'yi oldugu gibi, genel dusuncelerden yoksun dive elestlrltmla olabilecekti, Oberth.

Leonardo do Vincj'nin hangi omcci izledigi. nrtik sorulabilir. Kursrhk bana kolay gibi geliyor:

Onun lc!n bu dunvo sanki yeniymifil gibi. dunvormz ustune mumkUln cok ~ey ogrenmege cchsivor.

Bu aroda gecimini saglamok va yosonuru kazanmak zorundcdrr, Askeri muhendlsllk bilgileri ona gecimini saglayamadlgt lcln de, istemeye istemeye, resim vcpmotrdir.

En vokm orkcooslcnndon birl, Fro Pietro Della Novellara sunu vozivor :

- 61-

ZAMANIN GIZU SAHIPLERI

«Hababam geometriye cousivor. ve nrcclonru ortrk sevmiyor.» Va : «Matemct.k cchsmokm onu resimden ovlestne uzoklcstrrdt ki bir frrcorun g6runu~u bile onu otkelendtrtvor.»

Gene bu 1502 vilmdo. Leonardo, Cesare Borqlc'run hizmetine girerek resmin koleliqinden kacmagl du~uinuyor. Bu ora a denli giw rift bir hukumete korsi su.kost giri9imine kunsmrsnr ki onu bundan I kurtarmak bir "turlu boscnlornodr. Gercek olan, 31 arahk 1502 gunu, Leonardo'nun en iyi orkcdcsr. Vitellozzo Vitelli, Cesare Borgia'nm emriyle bogozlanml9tlr.

Leonardo kocivor, gene Floransa'ya slQlnlyor ve ftrcolcnru ~Iine almak zorundcdrr. OC VII boyunca. Ylgmla resim vcpiyor. Sonra yeniden orcstrrmolonno, bilgi avma dohvor.

iste 0 zaman sagdan sola yazdlgl blr suru not tutuyor. t Dostum Jacques Couelle, Onlu rnimor. Leonardo'nun tersjnden vczrncsmin nedenlnm basit olduqunu dusunuvor : oS11 cousmolonru boyle bir YIQIn 6rnekle cogaltarak, yaymak istedigi metinler ve taslaklar hozirhvormus.

Bunu vopn rru? Bilgilerini ilettl mi? Kimse bunu bllmivor. Hicbir zaman iskence g6r:mu9 olmuso benzemiyor, anotomik cousmolcnru durdurduysa do bu. Papa Leon X'un oldukco dostco bir uvonsi uzennedtr, Butun ccrmlcmo cuhsmolcnru, ozetlikle Floransa'do, Santa Maria Nuovio hastanesinde izledi.

ovtevse notlonru boyle terslnden tutmosi kuskusuz ne dU9uncesini saklamak lclndir. ne de iskenceler korkusundan oturudur,

Hem, btrsev gizlemek tsternts olsovdr, matematik oyunlannm en ilgino ctoru olarak gordugu sifrell voztvlo, bilgilerinde:n kolayca vcrorlonnb.lmls otoccktr, Oysa. hicbir zaman bunu vcprnodr, En tehlikeli buluslon yak ediyor, tum geriye kclorn do cvnntrhcc vozrvordu.

Leonardo do Vinci'nin butun ka~}tlarlinln bulunmus olduqu kesin degildir. ama bildigimiz kogltlar yer degil?t;ren... Zaman lclnde yer degifitiren bir ki~iyi du~u)nmegi gerektirir veterlnce.

NOT:

Bir on yll koder once, i.talyaJdol yay.mel Sansoni,'yle birlikte,

Ilk fosikOI fasikUl scnlcn ansikloped~vi cikcrdim. Yaymcllikta bu blr devrim oldu. Ku,kusuz buna ,U ad. vermlstim : II. Leonardo.

- 62-

LEONARDO DA VINCI

ACIKLAMALAR ::

o. ingiliz OZOnl, elestlrrnen. filozof (1772-1834).

b. Eskilerin tesrih dedikleri.

c. ingilizlerin «novercrctt», Arnenxoulcnn «sled» dedikleri tekneler.

C. Sanet koruyucusu. Milano dOkO (1451-1508).

d. icmde, birbirine paralel olarak bulunan dort maden cubuga onar tone toparlak gecirilmi!? olan bir cerceveden olusmo. voun hesap

aleti.

e., Heykelci. ressam (1435--1488). f. Buyuculerin Sebohl.

g. ingilizce. Bilmece. Muamma.

g. 1894 dogumlu. Alman muhendlsi,

h. Gezegenler crest tcsrt. Cevirimizde, yer ver, uzay croci dive de

kutlandik.

- 63-

8

ROGER BOSKOviC

ilk kez, Le matin des magiciens'de (a), Roger -Boskovlc'In Galecek'ten gelen bir yolcu oldugu vcrsovnmm yaymoga ba~ladlm. Bosko bir vozrdo (1) yeniden bu konuya dondum va 0 gun bu gundur, gene bu konudo bosko onemh - kismen de benee yapllml~ ccusmctcr yovmlondr, bzellikle Pierre Duval'in La science devant I'etrange (b) adIJ kitabmda (Cal vovmlon. 1973), «Boskovlc, bilgin ve kccik».

Pierre Duval. benden oak lotmce okumak ustunlugune sohip olen seckin bir bilginin altmda yazi yazdlQI takma addlr.· Cevirileri Boskovlc'In geleeekten gelme olduqu ya do gelecekten gelme kisllerle ili9kili olduqu vcrsuvrrruru yaymak ccrsmdon benee cok vororh oldu.

Pierre Duval sovle vczrvor: «Cizvitler'in Chantilly'deki (c) kitapIlk memuru orsivlertnt kcnstrrmok ve burada 1763'ten kalma Theoria philosophiae naturalis'in (C) bir ornegini, her halde Fronso'do bulunan tek nuahovt bulmak inceligini gosterdi. Bu volruzco Chantilly KitapllQmln damgaslnl degil, ingiltere eleilig~nilnkini de ta~Hdlglndan pek elden ele gecmige benzeyen, voklosrk uc yi.iz sayfalrk kucuk bir k.tcpnr.»

Boskovlc ustune kesinlikle bilineni krsoco 6zetleyelim.

Onu ne zaman italyall olarak :nitelesem, Hrrvotlcr'm tusrnmo ugruyorum. Kuskusuz, Boskovic, ha?inligiyle tnrunnn bu holkm gurur duymak zorunda kaldlQI tek unlu kisidir, Arno gercekte, Ruggiero Gioseppe Boskovic (iki kucuk edt ltotvondrr, ya do ltotvonlcsuntrrusnr) 18 MaYls 1711 'de Dubrovnik'te dogduyso do, butun vcscmini Milano'da gecirdi ve oroda 61dLL Ya1lnlz 1740'da Cizvitler'i ya-

(1) Bakrrnz Bergler : g Un mutant au XVIII. sleele : Roger Boscovleh., PEanete no 17'de, ternmuz-aqustoa 1964, say. 3043.

-64-

ROGER BOSKOVIC

soktcdrklon siro itolyo·YI terketti. 0 zaman Fransa'ya gitti, ve Deniz kuvvetinde optik muduru oldu.

1726'da Cizvit Torikon'nc girdi. va tarikatm unlvers.teslnde metematik proresoru oldu, Cizvit sosyetesinden, olaylonn gOIOnc yonunu g6rmek yetenegine clobildiqine soh.p, cok tnth vnzivordu, Voltaire de kend.sinl ~6yle tanimllyordu:«V,rgilius'un agzmda Newton zekdsr.»

Arkeolol.vle. fizikle. kimyayla ilgilendi. En degi~ik. cok clondo do. volruz zomorundo degil. zcmomrmzdcn do ilerdeydi.

lste tutcrsiz dusunce dizileri iclnde yaptlgl, orne turnden yeni

alan blrkoc onerrne, soz gelimi:

- uluslcrcrosr bir jeofizik vumm ocumosr,

- Sitmanm yaYllmasmda sivnatnektertn sorurnluluqu,

- Koucuqun gecerli kuttcmhston - bcsko bir Olzvit'ce, dostu

La Oondnrrune'ce (d) uygulonlma kanan dusunce.

- Gune:;;imizden bcsko Ylldlzlann cevresmde gezegenlerin vcrotusu,

- Ruhu bedenin belirli bir bolgesinde svurtondrrrno olcncksiz:llgl.

- Hnreketln «nicelik tanesi» nin dOnyada korunmosi, ancak 1958'de ortayo konrnus alan. «Planck degi~mezi» dive de tcmnon yasa (e).

Cok yczdr, Bu kitaplann, 175S'de crkon en ilginci, Theoria phllosophiae naturalis'tir. Bu vcprt Le moun des magiciens'de vozcn konusunda yaptlQlm uyanYI kesenkes dogrular: «Degifimi, insan ml? Zomon Yolcusu mu? Bu garip Slrb'm arkasma g~lenmj, dunya .. dl'~1 ml?»

Sirp verine, biliyorum. Hirvct demem gerekirdi.

Boskovlc't daha on yJI inceledikten sonra, Rus ve Yugoslav Boskovtc uzmanlanyla il_if?ki kurrnus olduktan, az yukanda sozunu ettigim incelemeleri de ortovo crkorrrus olduktan sonra, gelecegin yolcusu Boskovic vcrsnvrrrunc, buqun, geregi~nce egiliyorum.

~imdi ovnnnlorc girelim.

Boskovlc kcrut gostermeden gercekleri dile getirdlgi Theoria'· smo numorclcnrrus bir dizi onertvte boslor, Bu, kuskusuz, onsucn bilimsel yontem degildir. Arna bilgisinin kaynaklanm ociklcvcbltrnege Iyice giri!?mi~ olccokti belki.

- 65-

F. 5


imdi, onermeler zamanmm. kimi kez zamOnlmlZIn bile bilgilennden hoyd. haydi ilerdedirler. Gune~ 'fijlnlmlannln bcskrsmrn bir etklsly,e kuyruklu YIJdlzlar olgusunu ociklovcn PhSlica XXIV onermes, gabl, yudmrm, bulutlarla toprck orosmcokt b.r elektrik bosolmost oicrck sosteren Phsica XXXIV onerrnest gibi.

- Bu onermelertn cogunu pek ilerj buluyoruz. Hele sovucmo konusunda, ve her~eVi yaratma rcencntrsmm sahip oldugu olasJllk konusunda, yeter ki kendis, ne zaman brrokusm.

BoskoviC yazlyor :

«V,rgilius'un bir ~iirini olusturcn butun harfler bir sepete doldururup yanyana getjrilmek uzere iclnden hartler c~kanilr ve bu I~lem uzun uzun surdurulurse, belirli b.r say' sonuncc gene Virgiliusun dizesme dank gelen duzen bulunur.»

XIX. yuzYJI(ja William Gibbs. XX. yuzYllda Borel (f) benzer sonuco vorducr emu, Bcskovlc bunu 1758'de vczryordu,

Cagda~ sayJlarnalan bildirdigi gibi. baglOtlhg. de biJdiriyor. Hem de benrsiz bictmde degil. $oyle vczrvor:

«MutJak yer belirlemelerini (modes existendi locales). uzokhktcn ya do buyuklukleri torurnck bizim iein olosi deglldir. Ne bizi evrsrue ovru cnda clip g6turen hareketi bilebiliriz ne de hareketin dusunce.ertrntzds degi~jklik yarotmayan artl~lanyla ozohslcnru. Uzay ic.n soyledigimizi. Zurncn tern pek guCluk cekmeksizin s6yJeyemevrz, CogurJlluk, Zcmon'rn yerel b.r 61cusunun ovru Zaman'm boskn bir an Ina iletilebildigine inanmosm: Bunun bcsko bir (6Ieu) 01- dugunu iyi g6rur arne bunu, eslt sovilcn [Znrnon'm olcusO) bir hareket vuzunden eslt sayar. OYSO, icinde olcunun bir uzunluk bicusu ve bir Zaman alcusQ olmus olduqu yeri b61mek ve her iki alcuyu bir ucuncusuyle korsrlcstrrmok icin bunion bosko bir yere iletmek olcnnkaizdrr.s

Bu, 1758'de, Einstein'co 1905'te blldlr.len SIOJrIt baglntlllktt. lncnumoz nmo, bu boyle. Hem bu daha bir ba~longIC. CQinkO Boskov:c j~i surduruyor ve kuskusuz kendi zcmorundnn do zcmorurruzdon da degiJ, belki gelecekten' gelen bcsko olosrhklnn cnlcnvor,

Boylece, ortaya bir vorscvrm otmayan arna volruz gercekleri dila getiren kisinin saki;nligiyle de. nebizim uzay, ne de blzlm Znrnon'don olmayan evrenJere ulosrnok, ken madden in lcinden geemek, ovru anda bircok yerde bulunmak olaSIIIQmdan. bizim evrentmJzIO orr atom olacogl evrenlerin varhglndan soz edlyor ...

- 66-

ROGER BOSKOVIC

Ve Zamon'da yolculuktan.

Boskovic'in yazdlgmdan sonra 1ne $i$irmege gerek var ne de genelle!?tirmege. Yclruzco onu okumall.

Anlamaga vordim etmek Icln okuyucuyo, matematik yetisinden yoksun bulunduqumdcn (bu kuskusuz bir ihanettir). Elnstein'n.n kurcmmrn «mntemottkslz» ocrklcmolon g,bi. Boskovic'in kurorm uzerinde genel bir dusunce vereceqim.

Boskovic, 1758'de vovmlonon bu kitopto, uznvm, Zomon'm, hareketin, kesintili. tanelerden olusmo olduklonrn vorsovrvor. Horekete ve maddeye gelince. bu kurorru. XX. vuzvrhn bcsmdo gene buluyoruz: bu Plonck'm «kucntc» lor kurcrmdir, XVIII. yuzYllda cciklcnml~ olmost olcnuksrzdir. Ama gene de ccrklcnrrusnr,

Zaman ve uzaya gelince, bu geleceg;n bilimindedir. Boskovic'in kendisinin bundcn ClkardlQI sonuclor do 1974'deki fizigin en ileri dQ~Qncelerini cok eskiden cson bir osmhktu sonuclordrr.

«Arne soz gelimi. kendisiyle uzaktan hlcblr ili~igimizin olmadlgl duzenimtzden forkll blr olaylar ... ya da Zaman duzeni bulunabilir. Zlhln bunu kovrcmcqo kalkmakta korkunc guCluk ceker, ve bu duzenln mevcudiyetini pek az kabul edeb.ltr.»

«Herseyden once oyru maddesel nokta Zaman'tn bir si.ireyle aynlan bircok orundo cvn: uzay noktasma bitlsikse, ovru yerde·bir gerileme olocak.»

«Kendimize yeteri kador bir luz verebllseydik ... hie bir gucllikIe korsucsrncdcn kapall kopucr arasmdan gecmek ve en kalln duvarlar lc.nden okiverrnek bizim icin rnumkun olccckn.»

«ounes'm ve sobit butun vndiztcnn vclruz bir ust duzenln tek bir parcacigi olrnnlon ... Daha do sonsuz bir duzene bagll bulunmalon rnurnkun olabilecekti; bu ovru duzentn btrcok porcccrqmm butunrnost da murnkun olabilecekti.»

Sir kurgu-bilim -voprtmm degil. ancak XVIII. yuzYllm ortasmda cikon bilimsel bir vcprtm olmtrlon 010:(1 birkoc sozle, Boskov.c uzayzaman sistemimizin otestndekt evrenlerl, Zaman'do vclculuqu, duvar-geceni. gune~ sisternimlzin ancak bir otomu olabildigi evreni kafosmda blr bir ccnlondirdi.

Ve bcsko bircok olnsrhk hctrrhvor. Bugunku bilimden kcc on YII, knc yuzYl1 ilerde?

- 67 _.

ZAMANJN GIZlf SAHIPLERI

Boylece mad de «tcneteromn, U2:oY tanelerinin ve Zaman tonelenn.n sekiz tOrliJ (ik.nin kubu) dirzenlenebildtklertnl du~unuyor. Bu do, onnegin. bir nesne icin ovm cnda uzaym iki yerinde bulunmak treplicouo) olcsrhqmo gider. Arne Boskovrc bu olgunun b.unen dogaaa olmadlgml du~unuyor.

~azl erenlere. gunumuzdeyse Padre Pio'yo kondurulon ikiyerde ya do cokyerde burunrno yetenekler konusunda kuskusuz pek kuskUIU ormus olccokti, Gercektir ki, bugunkO katolik kilisesi de, Padre Pio'yo korsr, pek kusku icmdedlr.

Emstem'do ve hcttn Newton'da bile Boskovic'teki kador tahayyul yetenegt guClU, atakltk bulunmaz.

Hemen hemen aym cagda. Gauss 6klit dl~1 geomatrileri buluyor orne. ccnsmcrcnm yaymlamagJ gaze olcrruvor... Oysa Boskovic insanlann korusmdun 'do Kilise'!nin ctorozundon do korkmuyormuscosmn, rahat rahat gelecegin gerceklerini s6ylUyor. Ve. budolalora kar~1 kimi zaman crncnsizso bu, ne eCI cekrnls ne de paranovak bir ki~i olmcstndcndir.

Zamanma gore. hersevt bildigi. hersevi okudugu. hersevl inceledigi oldukco tez onlos.hr. Her konuda ozellikle irmoklcnn klYllan cemdrrrncsmt onlernek konusundo, Roma'daki Saint-Pierre'in kubbes.ni onarmak. ya do arkeolojik kentleri bulmak. ya do artmov: lyl- . test.rmek konusunda sorguya cekiyorlar kendisini.

Beden voprst bnkrrmndcn onu hoyd: haydi bir blclm Arcrnls, bir soroy rahibi, copkm, kcdrn bcsonlcn konusundo agzi pek sik. gibi gosterebiliriz. Kimi kez diplornotnr, gizli Isler g6revlisidir. Va daha cok, pek resmi bilgin. 26 hoztron 1760 gunu. Royal Society'n.n uyesl olmustur, de:ndigine gore, guzel lotince bir ~ijrle de tesekkur eder (g).

Dogumunun ve olumunun torlhlert de pek duzrne olabilir. Medeni hal, 0 donernde. soptcnrrus deg;ldir. Cizvttler koleline glri1?i srrosmdo kimlik belgeleri g6steri'mi~se de, bunlar belki pek yakm-.

dan incelenmernek ozelligini tcsivorlordr. Onemli ki~ilerin evlilik

dl~1 dogmu~ cocuklonrun durumunda do boylesi oluvordu,

Olurn belgesi de, 0 donemde, yersiz scptcnrrusn.

Boskovlc'In en iyi voscm 6ykOsunu yazon. Bn. Elisabeth Hill, Dna uygU:i1, dogum belges; degiJ, orne volruz Dubrovnik'tekl vottlzlerin kutugOnde bir koyrt bulunduqunu belirtir.

Vazar aynca. oldi.igunde, butun cenaze olovrnrn engellenmi~ bulundugunu, mezonrun do yok oldugunu ortovc ctor, Ne otopsi

-68- \

ROGER BOSKOVIC

belgesi vordrr kuskusuz. ne de b.r zamanlar Boskovic'ln gecirm;~ oldugu tibbl incelemeyi gosterir konnti,

Yolmzco Milano'da topraga verumts oldugu, bir de 13 subot 1787 gunG sobchm 11'inde bu dunvcdcn gocup gittigi bili:niyor.

OlUmunden sonra b.rcok ov-gu vozrst cikrrus. Ycztlorm hepsi, ahmaklarla doldurulmus olorak gordugu bir toplum lclnde voscrken gosterdigi 6fkeciligi, klzgmllgl uzerlnde durur Fronsiz .A.kademisi'nde onun ovgOsunO yapon, g5kbilimci Lalande {g), ketu huyu uzerlnde, sunu sayler :

«Bu kend.slnde tOnldlQlmlz tek kusurdur, ama bu kusur buyuk bir mscru yqratan her turlLi yetenekle giderilmililti.»

Zagreb bahcelerinde Boskovic'e ovrrlon orut, . heykelci ivan Mestrovic'inbelirttigi uzere, bir gorOntu: «uzoy cogl goriintusih> tcmde horeketslzlesmls bir yuzu gosteren hevkeldlr, Ay'tn kroter-

•

ler.nden birine de edt verildi.

Boskovlc'In Lalande'o ormnqon edilmis b!r kltobm bir nOshaSI vcrdir. R. B. lmzcsi Roger Bacon'unkine cok benzer. Rene A!leau buna dikat etrnis amo, ben bundan hleblr sonuc crkorrmvorurn.

Ne olursa olsun. bu gibi bilgiJer, blllmsel du~gucOndeki b6ylesi bir ntcklrk ne olrsrtmis, ne de dogal, sevlerotr.

Boskovlc'In degi~mi$ (mutant) bir insan olmus olmosi, kuskuSUZ, rnumkundur. Ba!7ka yerlerden gelen bilgileri yaymaklo gorevli olmus olmcsi do mumkundur. Les extrc-terrestres dans I'Histof,re'· do (1). Boskovic'j uzaydan gelen '0 bilgi vovicrlon crosmo soktum.

Arno buqun, onda gelecegin bir yotcusunu g6rmege daha e91-

, ,

lim duyuyorum. Gelecekten geldigi:ne, gelirken de Tarih'i degi!?tir-

medigini bildigine gore, ortatlgl velve!eye vermeden bilgilerini yayabiliyor 6yleyse.

Boskovic Voltolre'i. Lalonde'r, Benlomtn Franklin'i, bu aroda daha cok su ilginc sotrrlon voznn, tormcsonluqun O~reti ustcst scsirnc: Baron De Gleichen'i. yokluyor srk srk:

«Genellikle, gercekOstCme korsr. her insandaki dogu~tan egi~ lim, lrnkdnsrzlrkloro korsi kisisel begenim. her zamanki kuskucutugumdan huvlcnrsim, bildlgimiz seve kcrst umursornczuerrnto bilmedigimiz seve kcrs: sayglm, lste bani dussel alanlarda dotosmcec

surukteven nedenler.»

Londra'da. Boskovic College Invisible'le slrnvccrlcn voktuvor, ve lllskltere girebiliyor, ve Cavendish'Ie bilgiler cnsvertstnde bulunabiliyor (bkz. Les extro-terrestres dans I'Histolre).

- 69-

ZAMANIN GIZLl SAHIPLERI

Schllernonn'm bir yOzY11 sonro, Iclnde Trovc'vt bulacagl kentleri tum b.r kis.set ilgiy!e inceleyerek, Avrupn ve Asyo'do dolcsrvor.

Bilgilerini yaymak tutkusu evlesinevdt ki 1768 hozlrorundo, arabasmdan inerken boccqrm krrrrus olduqundon, derslerini yatagmda vermegi surdurdu, ogrenc;lerinJ de odosmo kabul ettl. Esrarengiz bir merhem surerek, bccopmo bakan Brukselll bir buyucuydu. Bu buyucu, Voge!s cdrndo birl. bir sevgi tozu sayesinde, uzaktan lvllestlrrneyl surduruvor, Boskov.c de, sonunda, bccoqrm kestirmekten kurtuluyor.

8acoglnm ovkusunu, Olzv.tler'In Kallforniya'dan uzcklcstmhp

ottlmosi konusunda (1). donuste kendisine bilgi veren La Condamine'e onlctrvor.

[ste 1758'de, Boskovlc bildlginin b.r b6!Omunu, 1763'deki yeni bir bnski rein dOzelUigi Theoria, Philosophia naturalis'inde vcvmhyor. Latince vozrvor, ve ingilizce bir cevirisi 1922'de crkivor. Fransizco ceviri yoktur.

Theorlc'rnn burada sirojonobnecek kador onemli. ilginc bir suru vchlvl kapsadlQI bellidir. lste cogdQ:;; bilimlerin en onernf filozoflanndan blrinln. Loncelot Law Whyte'm Clkardlgl liste. Bu liste butun butune benimkini icermiyor ama, 0 kadar llqlnctlr ki insan Lancelot Law Whvte'ln ne bir kurgu-bilim yazon olduqundcn kusku erieb.lir. ne de Matin des mcqtclens'nln ozune korsi duyarll oldu£lundan.

$unu vozrvor :

«Theorlc sureklilik. geometri, anla~lIabilirlilik konusunda par- 10k parca!an kapsor. Kendi orclonndo tepki qostermeven ve etkilesmeden birbirleri arasmda dalgalanon evrenler, en vuksek kenlikto madde blc.mlerl, sonsuz evrenler, strurh noktolor. lc vcpuor, knrmnstk molekOI olonlon, zincirleme tepk.ler, otosihk. evrenln hieblr zaman benzer duruma donemedlq: dusuncest, ve oronlrhqm, grovitasyonel kLitIenin ve horeketstz kutlenln 6nemi konusundo.»

iste. bu konulcrm cogu tam cagda9 motemct.k fizigin en ileri alanlanno iliskindir. Kesi~en, pek hokhco do, kurgu-bilimde «porelei evren» ler dive de ornlcn. evrenler gibi, boztlcn, fiz;ge gore hayIi ileridirler. (Gereekten, kurqu-billrn arakesitler, Wells'in yazdlgl

(1) Kaliforniya'dakl Ctzvrtler XIX. yOzyllm basrna kadar gizlilik lclnde vasevacaklar. YOzYl1 daha sonra, Johnston Me Culley admda blr Arnertkah bu direnme konusunda zayrf bir roman yazacak. Ve bu romandan cok parlak sessiz blr film cekilecek kit kahramanr bOtOn dunyada un salacak : ZOITO.

-70 -

ROGER BOSKOVIC

glbi. «blze kend: evrenimizdeki elterlrmzle ovokicnrmzdcn doha yakm olan» bu evrenler orcsmdo rastla~ma ve degme noktalarl tosarlcrken, sonsuzluk bir yana, poraleller «rstlosmoztor.)

Young, Faraday .. Maxwell ve Kelvin gihi. fizigin cok buvuk klslleri BoskoviC'j en buvuk haberci olarak gorurler. Elementlerin periyodik toblosunu kendisine borclu pldugumuz bOyOk Rus ktmvccrsi Mendeleef. onu Kopernik'ie kcrsrlostmr.

Belli bir sure tclnde kuramlan unuturluqo gomOhJyor arna, bir Boskovic cog! dogmak uzeredlr, Gitg;de sikco Nietzsche'nin su yarglslnl oruvoruz: «Boskovic'in kurorru duygulorlo ilgili en onemll boscrrdir ki gercekle!?rni~ olur blr gun su vervuzunde.»

Boskovlc'in bcsvurduqu kaynaklar kuskusuz orustmldr. Hlcb:r zaman bulunorncdr, Kuskusuz Leibniz'le Newton'u okudu arne, cok ocrk bir g6ru~1U olon Newton'da, bizim dunvorruzlo birlikte vosovcn bcsko evrenlere, ya do Zaman'da volculujio. ya do cok yerde bulunuso illskln imdlor bulmak olcncksrzdtr.

BoskoviC bilgi yaymak gorevini otrnrs gibidir. Locelot Law Whyte onu etkileyen unlu klsllerln rblr llatesjnl cikorrrus, ingiltere' edina Priestley, Young, Davy, Faraday, Clerk. Maxwell, Kelvin, H.J. Thornson. Fransa lcln: Clairault, Lalande, Laplace. Gay-Lussac, Ampere. Cauchy, Segui, Sa;nt-Venant. Bosko yerlerden: Fechner. Weber. Helmotz, Hertz, Lorentz, Bu liste incelenirse, Boskovic'in boscnvo ula~tlgl s6ylenebilir.

Arna bilgilerini nereden ohvordu? BiI!mler stmd.ve kadar yaptrklort geli$megi ovru hrzlo surdururlerse, Boekovlc'ln Theorlc'srrun XXIII. yuzylldaki bilimlerin durumuna uygun geldigi sovlenebulr (1).

0, «blzim Zaman'm dl~nna yerle,til1iJmi~ bir Zaman» dan, vanl ,.mdlde, gecmif;;te, gelecekte olmayon anlardan lolu,mu, zaman dan soz ediyor. Bu zaman dl,1 Zaman, blzim insansal Zaman'da yolcu1uk etmek lcln I,ine yarad. ml? Boskovtc gelecekten gelmek icitn bu zcmcru kullcndi mr?

Bu bir olosrtrktrr dive dusunuvorum, Kuskusuz bir kesinlik degildir. Sir zamanlar yaptlQlm gibi. Boskovlc'ln, bosko yerden. bir garaktik uygarllgmdan gelme bilgileri olrnus olmcsi vorsovmu do ilerletilebilir. Arne Boskovie kadar olaganustu bir olguyu kovnoklor ve drs etkiler yoluyla mcnnksolco ccrklomok bana buqun cok gue. ustetik olonoksrz geliyor.

(1) Yugoslavya arstvlertnde Boskovtc'tn Theorla'dan daha blr onernll. bugGne

kadar au yuzune crkrnarrus metinleri var gibidir.

-71-

-72-

ZAMANIN GIZLf SAHIPLERI

Duval ndtru daho once ettigim kitapta, pek yerinde oJarok ,?oyIe vczivor: «Deha gercek gonul gozuy!e goru!? yetilerinden galir. Soz gelimi, yannbilimciler cok zaman ~a~lrtlcl bir aldatmaca tosrdrkco, kendisine blr biclrn dahiligi kondurmaktan edemlveceqlmlz Jules Verne'de gelecek ong6ruliiu olaga:nustu olobillvor : OlaganustOleri selomlayallm.

«Bosko durumlarda do, sorun daha gar:iptir: kimi klsrlere kendi

/

zaman!onnda bulomodrklon bilgileri ortovo atmok olanoglnl veren

veteneqe ne demeli? Bozt knlmnlcnru bulablldikleri gizli ve eski bil-

o giden mi soz edeceglz? Bu ister istemez sacma degildir ve eski haritalann ve Hapgood'co lncelenrnls portulcnlnnn (h) ortaya Clkardlgl sorunu gordOk.

eArnn yazan saygldeger. resmt, herkesce tcrunon bir bilgin olunco, kend.likler.nden qellvorlurrmsccamo, kovnoklcnrn do bildirmeden ortayo scsrrtrcr 6neriler otmco ne demefi? Boskovlc'in durumu budur.»

lste saygT gosterdigim, sokimrnu bir durum. Arne bana ayle gew Hyorki ortrk bozt durumlarda sokrrum yetmiyor; osmhk gerek. lste bunun lcln, iy;ce du~QnQp tosmdrkton sonro, slmdi Boskovic'j zoman Volculan'nm arasma koyuyorum.

ACIKLAMALA.R :

b. Buvuculenn Sobohi.

b. Garip knrsrsmdo bBim.

c. Fransa. Paris vnkmlcn,

c. Oogol Felsefe Kurcmr,

d. La Condamine (Charles Marie de). Frcns.z dogabilimcisi ve [eodeisti (1701-1774).

e. Planck, Max (1858-1947). Alman flzikclsl. Kuantum kurornrmn

oncusu, «Planck degh;imezh}'m bulucusu.

f. Borel (Emile), Fronsrz rnotemctikclel {1871-1956.} g. Adlyla omlon kurum. fngiltere.

g. Lalande (Joseph Jerome Lefrancois de, Frcnsiz g6kbiiimcisi) (1732-1807).

h. Llmonlcrm yerini gosterir harita.

,

---

9

OLiviER HEAVisioE

lnscnlordon uzok. orkocoston. sonro herkesce olcvo alman, herlanan ve kimi zaman dls bllenen, zornorurun biliminden ilerda bilginin kchrorncru. Jules Verne'ce Capitaine Nemo, Robur Ie Con~ quercnt'do halka mal edllrn.s., klosik bir kohrcmcndrr. Bu tureen be!1i bir sovido gercek ilginC kistler tonmrrustrr, bu kj~iier kimileyin o kadar cok tuhcthklo cevrturter ki insan 0 zaman caglanna gore yer degi~tirmil? klsllert, gelecegin volculcnrn dusunebllecektl.

Bu kitapto. cellsklleri g6ze butrci alan iki kil?iyi ele ohvorum. Bir yanda, zomcrundo hayranllkla korsrlonon, kaymak tabakadan, kodrnkmn sevqll.sl, guClu blr tarikata. isa Torlkctrno bagll herkesce ton man biigin Roger Boskovic.

Ote yanda, tek bosmo vcsovon. bilim dunvosindon ve krsocosi herkesten kopmus, motemctik sayesinde bile, kendini torunp duru-. munu ortaya sermejie varamayan, alabildigine yoksul ve kimi zoman, ya~amak lcln, merhametli bir postccmm kendisine getirdigi bir parco ekmegi kabul edebtltrceslne yuzustO brrckrlrrus Olivier Heaviside.

13 Mcvrs 1850'de dogdu ve 3 9ubat 1925'de ingiltere'de. Torquey'de otdu. Pratik butuslor olonmdc. Atlcntlk'I gecen teleton kobtosunu ona borc1uyuz. Telefon kab!olannm lcinde olup biten olgulara iIi~kin incelemeleri, gercekten, kablolar ve ora istasyonlar yapmaga 6ylesine olanak saglodl ki lletislmler Atlantik'i, sonro bosko okyanuslan osobtldl.

Arna kahramanm ologo nustu vorum ocrklornnk icln ortaya dokmem gereken daha cok obur iki bulustur.

-73 -


Birtncisi crtik aydmlanan, arno tam bir ceyrek yuzyll dunvodckt butun bilgin1erin knfnairu kurcalayan blr gizi tcerlr, Telsiz telgrafm, televizyonun ve rodorm, gorOnmeyen isrk olorok tcrumlcvoblleceqlmiz hertz dalgalon (0) denen dalgalardan yararlondlgr biliniyor. Bu dalgalor gorDlenin smm. kizrl-otesl dalgalardan daha uzundurlar, ne var kl, elektromagnetik tayf sOrekli oldujnmdon. tam ho,ngi noktodo krztl-otesmtn kesildigi ve hertz dalgasmrn bo!?ladrgl s6ylenemez.

h~i kolovlostrrrnok icln, milimetre uzuniuqunun 1/10'nin oltrndo krzu-otesindevtz. ustunde de T.S.F. dalgalarr (b) bcshvor diyelim.

Kendllerint btllrntn degerinden huylandrracak derecede, bilglnferi dusunduren giz. a~agldaki gizdir: bu dalgalar r$ilk gibi, duz cizgi uzerlnde yayrllyorlar. Oyleyse vervuzunun egrilerinden oturu durdurulmus olobifeceklerdi. Gercekten Havre'daki bir teneri New York' ton goremiyoruz. Yervuzunun egriligi 1~lk dalgalanm kesiyor.

6yleyse hertz dalgolonnrn hem anakaralar orosmdo. hem de ocik denizde gemilerle hcberlesmek lcm yararfl olomoyacagl kesindi.

Bu dalgalan ilk bulan ve geli9tiren Hertz, kendisine bulusunu teclmsetlestlrrneqi oneren btr muhendise. bu konuda I?U kar~llrgl vertvor: hesap hertz dolqolonrun uzun uzoklrklor Icln butun pratik kullanrm olanoglnl elemeue izin verlvorrnus.

Soz konusu muhendls. T.S.F. ortaya crkrnca ve televizyonun dogdugu gorulunce, mektubu Karlsruhe muzeslne crmcqcn etti. mektup oroda gene gorOlebilir.

Arna kurama Innnmovon Marconi. XIX. vuzvnm sonunda, ingiltere'yle Amerika arasrnda hobertesmeqi bosordi. Bu matematikee otonoksiz. arna gereekce doqruvdu.

Wells, bu aroda, hertz dalgolarrnm Av'Io Yervuzu orosmdo hebertesrnek lcln kutlonurme oloblleceqlnl (Ayda ilk Insanlor'da) iyi kestirdi. Olen su: astronotlarrn uydumuzdaki ilk odrmlonru. televlzvondo, gorduk.

DOz Cizgi uzerlnde vovrlcn dolgalor ingiltere'den Blrleslk-Devletler'e ncsil gidebiliyordu?

Dalgolann yeryuzunun Iclnden gectikleri sonudi: deneyim bunun yanfl~ oldugunu gosterdi. Dalgalarrn okyanuslarm suyunun lclnden gectikferi de dO~(jnuldu: denevtm gene bunun boyle olmadrgrnl g08- terdi. DalgaJar belki dordOncu boyutu lzlivorlor, ya do ruhculonn astral evreninden geciyorlardi.

-74 -

OLIVIER HEAVISIDE

Bu son vorsovrm 0 kadar oak boson kozondi kl, 1920'de, bQyuk bulucu Edison 61ulerle boberlesmak lcln bir rodyo-telefon bulmagl onerio yapmaga hozulcnrn,

Bilimin ana ilkeleriyle rncntrk cotrsivordu. Aynca g6ruldugune gore bes ve elli metre uzunluk crosmdo, krso dalgalar dedigimizle, Frcnsc'don Avusturalya'ya ya do Rusyo'dan Ate~ Ulkesi'ne hcberlesmek Icin pek az gue gerekiyorduancak: kuci..ik bir portatif batarya yetiyordu haydi haydi. Sir cep ldmbosrmn gOcu ...

Seyyaleden astral bedenden. evrensel ruhtan ve boskcco sevlerden s6z edildi gitgide. Ne o!ursa olsun telepatiyle ocrklnndr, dolgalar hersey olabifdigi lcln sdclqolorto buvu» de dli~unuldi.i.

o zaman Heaviside ortaya ciktr. Kendini tcrutmok icin, 1910'dan 1920'ye, on VII cohsti. G6gun 1~lk dalgalannr qeclrten ama hertz dalgalannr vonsrton. gorOnmeyen bir ovnovt banndlrdlgml dusunuyordu. Dalgalar. ordrstk vonsrmotcrto, belirli bir noktadan, Yeryuzu'nun herhangi bir noktasrna ulusoblllvordu bu aynodon.

Heaviside'dan ayrrco, Harvard'lJ bir bilginin. Kennely'nin de yaymit? oldugu dusunce, aldl yurudu.

eimdi iyonosfer dediqimlz (c). Heaviside ovnosr. gercekten vordrr, lvonoster I!?IQI. slcakllQI ve krso dalgalan gecrrtir. astronotlarlo hobertesmemlzt, gune~ dtzqestnm bosko gezegenlerinden radar karsrhklon alabilmemizi, ve ilke olarak, Ylldlzlara bildiriler gonderebil. memizi saglor.

Ve bu susrlocok bulus Devonshire'm bir ciftligine cekllmls, 10- borctuvorsrz, hersevden yoksun bir Heaviside'ca gercekle~tirilmi~ oldu.

Oteki bulus daha ilginctir. Bunu mntemetlqe bcsvurrncdon. metemctlce 'ihanet etmegi kabul!enerek uciklcrnoqo earl~acaglm.

SOl konusu simgesel hescour.

Matematik hersevden once bir turutlorno blllmldlr. Torutlrmrrus olmayan hlcblr sev kabul edilrnis olamaz. En belli gibi gorunen gercekler bi Ie.

Ornegin, aritmetikte bilmeyenin g6zlerine en opccik gelen: blr bir daha iki eder, henuz tcmttonnus degildir.

Arne lei de dl~1 do olmovon, icinden butun bir koreyl bile doldurobilen, 1 + 1 =2'nin tcnrtlonmorrus oidugUli1U gosteren sosrrucr, korkunc egriler bulundu.

-75 -


Bu bokrrndon, Raymonde Oueneau'nun gOClu sozunu, htcblr zoman unutmoyallm: «1 + 1 =2 gerceginin butun torutlomoton ruzgann hmm hesabo katmaz.» Benzer biclmde, 9U en opccik goriinen. iki tek sovmm toplnrrunm bir cltt sovi eder, ornegin, 7 +3= 10 eder geroegini matematik olorok tanltlamagl dunvodo boscrcrnodrk.

Bu matematik kcvrorruru herkes olduqu gibi kabul etrnlstt, To kif Heaviside, 1890'da tcrutlcmosiz matematik olen kendi simges~ hesobim onertnceve kodor. Heaviside ~6yle konusuvordu. dedigime gore bu gercektir.

Va transatlantik telefon koblolon, cesttll tronstormotorter. elektroteknik aygltlar gibi, onun hesabma gore kurulmus dizgelerin i!?ledigi anlamda, bu gercekti.

Arne bllqlnlere gore, bu volruz ve vclmz buyuydQ. Bunun uzerlne Heaviside'm cchsmclon reddedilmek!e yetinildi. Bilimde, buvuculere yer yoktu.

Sonunda, kotii vcsormru kazanmok lcln her olanaktan yoksun blraklldl znvoln, Saglr olrnustu ovnco, saglrllk onu daha once, 1874'e kadar memur oldugu Telefon Ortakhgl'ndaki tslne donmekten ohkoyuyordu. Van yogu olmadan. onlosnmodon. vcsormm surdurdQ.

1892'de, biraz para toplovip Electrical· Papers (Elektrikle ilgill cohsmclor) dive bir kitap, korkunc bir deha bellrtisl kitap yaymlatmay I boscrdi. Doha sonra, giderlerine gore vovm yapma voltcnrn bulornndt. Su aroda bozon lie pens. vobonc. ulke icln bir pul paraSIn! biriktirmegi bosonvordu. Boylece. 1905'ten sonro, Einstein'o mektup yazacak, ona r;;oyle divecek:

«Bilmemenize korsm, !?U ge7.egendeki inscn kmnnlonndcn doho oz cptolsrruz. Hescplcnruzm bosonvo utosmosi Icln, lste vopoblleceginiz ~ey ... »

Einstein bir motemottkcl degil. erne bulus belgelerinde uzlosml~ blr muhendisti. Ne var ki hayranllkla kcrsrhvordu motemotlqt. Va simgesel hesubi onlcmcrun hlcblr zaman usteslnden gelemedi.

Cok daha ilerde, Hecvtstde'm olurnunden sonro, gercek degil?ik bir Inson, 6zellikle sibernetigi - arna bu cchsmolonmn en solda sitmdrr - bulmus oldugu lcln toruncn, buyuk matematikci Norbert Wiener, Heovislde'rn rnctemotlqinln keidlslnln bile bilmedigi usa yoktn bir temel olduqunu, bu motemotlql XIX. vuzvilm untO Franslz' motemcttkclsl Fourier'nin cchsrnolonno baglamanln uygun olduqunu gosterdi.

-76 -

OLIVIER HEAVISIDE

Bu cchsrno Wie:ner'in Onunu butun dunvovo yaydl. Ama Henvlside'm ortaya koydugu sorunu cozemedt.

Matematik kurononm izlemeksizin ncsn bir matematik buldu 01 Hlcbir zaman hlcbir cciklcmo voprlmodr. ~unu onerlvorum :

Heaviside yarmjarm matematigini biliyordu. Doha bulunrnorms olan kurollordan yararlonan tcmtlcrnclcnru cnlomoksmn, kuskusuz. Amo sonuclcnru btlerek,

Kuskusuz bona bol keseden otrvorsun denecek. Arne gercekler hak verecek belki bona. 1925'te, olumunde, Heaviside hicbir zaman dogru durust dokumu vopilmorrue alan belgelerle dolu lie koca 50ndrk btruktr, Bunlann lncelenrnest blze belki gelecek~en. ya do Dew vonshire vclrnzrrun boglantl kurduqu 0 garip dunvcdcn gelme bil-. gileri ogretecek.

Rene Thorn gibi, cagdof1 buyuk mctemotikcller •. rnctemutikcilerln hicbtr zaman birsey butcmodrklonru dusunuvortcr : pek pek onceden dogada voroloru buldurtuvortcrrrus

Heovtstde'm simgesel hesobi daho onceden verdi. Amo nerede?

Ama ne zaman?

Radar sorunlcnru cozrnek lcin, Delta ulcsnrom, yani bir noktadan bosko noktaya bulunmost otcncketz iletifiim dedigimizle ilgili sorunlar icln bu simgesel hesobi kullanmak trrsctrru buldum.

Bilimsel vonterne ohsrk otcn icin, Heovlstde'm simgesel hesobmi kullonmo duyulur olmanm gue oldugu bir titreme verir.

Yalnlz omeksemeler duzenlenebulr. Ornegin Frcnsizco adlanndan bostovorok kimyasal elementlerin donernu bir tablosunu voptrglmlzl ve bu toblonun i,?ledigini vcrsovcnm.

Yo 2'yle 3 orcsmdc bir ilk saYI bulunsun.

Va vclmz gezegenlerhn buzi birlesmelert srrosmdc gecerli 010- 'cok olon bozi matematik torrnuller bulunsun.

Bu tur vorscvirnlordo Heovlside'm simgesel hesobmo bokmco kafa kcnsir, Bu buvudendlr,

80z1 6Z91 durumlarda Norbert Wiener'in dehcsmm bir ccrklomoSIn! bulamadlQI bir buyu.

Ama Heaviside'm kotosi ncsu ccusrvordu? Ona SOl sovlemek hokkl verilmedigine. bilimsel dergilere yolladlQllll basmak kabul edilmedigi!ne' gore, kimse bunu bilmiyor. Bulustcnndcn bczucn, hele iyonosferinki uzerlne dikkati cekmegi ba~ardlk orne, bize brraktlgl belgeler uzerlnde onemli ve tam inceleme vcprlmcdi gene de.

-77 ~.

ZAMANIN GIZU SAHIPLERI

Bcz: mektuplannda sovte yazlyor : «Ben buren degifim», ya do: «Ben gelecekten geliyorum.»

Hie degif1iklik yopmcdcn bu sozlerl kabul etmeli mi? Heaviside'rn cchsmckmnm crcstmlmcai vcpihrso. onun, gelecage, motemouqtn ve genel olcrok bilimin gelecegine ulosrms oldugu zor yadsrnabilecek gibime geliyor.

Hangi mucizeyle? Bilmiyorum.

Her holde bir yerden ociklomnstz olcvloro. tcnrtlcmosc matematik sorulanna ili~kin onerrneler chvordu. Bunda onemu olorun gercekler oldugunu bHiyordu arne, bunu tcrutlcmok lcin htcblr olenagl yoktu.

Lovecraft (e)' Gumu!? anahtar'da, ozel vosormru ~oyle dile getirir : «Yoksultuk, aCI ve surqun.» Kural Heaviside'o oldugu gibi uvgulanabilir.

1925'e, olumune kocor. hayro1nllga dager bir inotla, hepsi gercek gorulen matematik ya da fizik olovtonru aClklamaYI surdurdu, lste, Einstein'dan oak once. ustelik bosko kcmttcro gore, kutlerun hrzlo birlikte ortrstru ongoruyordu (d).

Tcrutlomotor almadan bile, motemottqe kctkrlon degerlidir. Sir torutlcmcsmo bcslumok ic~n kimi kez bir teoremin terimini bilmek yeter. Bosko durumlarda. bir problemin krsmr bir cozumu gercek, cozume gidebilir.

Heuvisida'tn vcpin, ycscrken ve olumunden sonrc, gur bir kaynok oldu, Bosurnorrus cchsmotcn hangi garip oleyl a ~imdiye kadar incelenmedi?

Sir Heaviside'lo bir oku hcstcst arastndaki ovnmm ne oldugu- ' nu sormakta hokhvrz, Arne kar~lllk kolnvdrr. bir kenti elektrikle beslemek Ictn. Hecvlstde'm hesaplonna gore bir ctternctorte bir dog'tier dizge, XIX. yuzYllm sonundan bu yana yapJlon :;;ey duzenlentvorso, her evin de elektrtqi verso. bu, Heovtstde'm deli olmadlQI icindir. Avnco. deneysel fizik olorundc, hakll olduqu tctndtr.

Simgesel hesobm bczi matematik sorunlarm cozurnum; verdigi, fizikte oldugu 9ibi matematikte de kullorulcn knnsik Islernlen kolaylo~tlrdlgl soptcruvorsc, simgesel hesabm bulucusunun deli 01- madlQI lclndtr,

Sir yandan deliligi ve scvrklcrnovr, ate yandan ustun bir zekorun ktvilcrrnlcrtru, bazan, nest I oyrrmch? Arormzdo degi~mil? lnson-

- 78-,

OLIVIER HEAVISIDE

lor ya do gelecegin volculcn butunuvcrsc, kendimizden daha zeki makinalar yaparsok, bu degi~ik lnscnlcnn, bu yolculann ya do bu makinalann dedigine gore. sovrklomo scyrtcnlo. Mevrink'in (e) 80- zunO attigi, ilk osomostrun do hemen deha odiru aldlgl olcege yerlesenl birbirinden nosil cvrrcblllrlz?

Sorun gorundugunden daha konsiknr. Rene Clairin filminin, Son Milyarder'in senaryosundan cikonlon bir 6yk(t belki bunu aydmlotoblllr.

Kuctik bir Avrupa kayO aman oman bir ekonomik srkmti tclndedir. Pornrun ortrk degeri voktur, osevinde hesap bir plhcle 6denir vel para dive size. yumurtolar verilir. Tum ekonornt uzmanlan sacIanni boslcnm volortor erne. bosuno. Bu ora. ulke bir zorboca yonetilmektedir.

Bir gun bir avize kopar ve zorbanm kellesine duser, Se:ninki ccrpmorun etklslvle, dahi, ya do lnsonustu olmasa do. deli olur. Ne olurso olsun. 0 zaman. ekonomik bunohm ustune, IiiIP dive dOt;;unerek. lclni doker:

«eok kolay. Hemen crkcrccojitm bir yasa, hersevl. kokunden cozecek : bundan boyle ve su andan tezl yak buten sakalillar krso bir don g iyecekler.»

Vasa uygulo1i'llnca. butun ekonomik srkmtrlcr yok otur, Para

yeniden degerlenir, ekonomik mutluluk yeniden verlesir. Para ~i~kinligi yak olur, fiyatlar yeniden denetlenmtettr.

Zorbanm kccrk oldugunu mu s6yleyecegiz? Yoksa corpmorun ana bir ustun-vetenek verdiqini, bovlece ie1eyiei bizce cnlcerlmoz alan, yeni ekanomik ve toplumsal yasa dizgelerini bulundurdugunu mu sovleyecegiz?

Rene Clair'in, korsurk vermedigi sorun. gorundugUnden. doha kaygt vericidir. Cunku b6ylece kczorulrme toplumsal dehcsmm zorbo olmak sonsi vcrdir, yoksa sckcllucro krso don giydirtmenin o zomona kador lcinden crkilmcrms ekonomik sorunlan cozdurecegini ncsil bcskolonno lncndircccktr?

Heavislde tam filimdeki Cllgln-dahi dururnundaydl, 'oma zorba degildi.

Bu gosterir ki tcrnsmovc deger bile olmayan onerileri Cllgm ..

IIklara benziyordu.

- 79·-

ZAMANIN GIZlI SAHIPLERI

Ve bunun!o birlikte Norbert Wiener, matematik olcndo. Heavislde'in hokh olduqunu tcmtlodi. Buyuk kentlerde alternotif ckrmlo elektrigin dogltlml, transatlantik telefon kablosu, osm uzakllktan telefon, Heovlslde'm cohsmclonnm bosko bcskc yirmi pratik uygulornosi kendisinjn hokh olduqunu gosterir (1).

Hcvir, Heaviside deli falan degildi. Yannlordan gelme bilgileri vordi ya do kendisi de yannlardan geliyordu.

Valin genelle9tirme yoluyla edtnmenrn olcncksiz oldugu bilgller. Simgesel hesap konusunda Hertz soyle demletir. «Forrnuller ozet bir besinle omurterlm surdururler, Biz onlardan kendilerine varmedigimizden toztostru olobtllnz.»

Bununla birlikte Heaviside'm matematik kotosivlo yaydlQI bu dU§iunceyi ben pek gizemli buluyorum.

o bilgilerini kendisine gore, drsto alan, kendi hescbrmo, seve seve de yannlara verlesnreceptm bir kaynaktan ctrvordu,

Baskerville'lerin k6peginin bir zamanlar dola~tlgl 0 Devonshire fundaJlgtndc, komsulormdon biri; dupeduz gelecegin bir inscru 01- mu~ olmodrkco ...

/

Norbert Wiener ustune not

WJener'in adimn kendis:ne pek blr,ey demek olmadlgl okuyu .. 00, benim onu degb~ik lnscn darak niteledigime belkl ,a!1.rdl. Hele degi,ml, lnscnlen varatanlann kurgu-bilim yazarlan oldugunu <iii .. ,unurse.

Sibernetigl bu:an. ve, XX. yuzyilia birlikte doga.n. yak,nda da olen bu karanllk lnseru anmak ic:in klsa blr nottan COk daha fazlasl gerekirdi.

(1) Alternatif akllmla sUrekli skim konusunda. slzlere.$u e.ykOya aniatmanrn sevincine dur dlyemem : Edison sUrekli akirn yanhsrydr, cunkU altarnatlf akim a<;l. smdan gerekll hesaplan anlanuyordu. Westinghouse (f) alternalif akun yanhslydl: ger~l. 0 da, hasaplan anlarmyordu ama, Heaviside glbl,- rnatemankctlera gOveniyorduo Allernatif akrmm kendisinl tahtah k~ye gonderecegini g6rerek. Edison alter. natlf aklmla carl~n elektrikli btr sandalye yapip bum..! New York beledlyeslne ar. magan etti. Ilk suclu alum yolunu boylar boylamaz, Edison ortakllQI maklnanrn fatOQraflnl gazetelerde eu altyazlyla yaymla<:ll! : .. Olum evlerlnize glrsln i6tiyor musunuz? Alternatif skim kullanm ; OldurOrl.

- 80-

f

· / I

OLIVIER HEAVI~IOE

Bununlablrllkte birkoc bellilik noktasl :

- Sekiz ya~mda, ba.baslmn call!,ma odcsmde, glzD gizli, bilgin ruhbilimcilerin babasma verdigi cnhsmolcn okuyor.

- On ulnsmdo, bilim doktorudur.

- Virmisinde, her konuy['o Ugili otuz be, ciltlik koca bir an-

siklopediyi yazlyor tek bnsmu,

Gercekte, ansiklopediyi yonetmekle gorevlendirilmifti ama, " orkadat;,larmlO yazdlklan onu doyurmuyordu:

Butun vnsorm boyunca bu essiz yetenegi surdurecek ve geli~tirecek. Romanlar, kurqu-biltm ovkuleri ve, kuskusuz, !iJa~llasl bir ilgi uvonoircn matematlk ccusrnclon gibi, bir vosorn oykusu brrcktt :

Eski-harika. COCjL:lk, ve bir ikinci cut : Ben bir matemotikciyirn.

Uzmanlara gore Heaviside'tn simgesel hesobim dogrulayan,

onun dehcsrru korntluyon ozetllkte Fourier donusumlerivle (1) ilgiJi cousmolcndrr.

Pek blrsev bilmeyen lcln, adl daha cok $U yeni bilimle sibernetikle blrlesmlsttr.

Yurekll bons SaVO$CISI olduqundcn, dehcsrru Birleslk Devletler'in cetrefil cskert-scnovil hizmetine vermek istemedi. 0 zaman fioyle der :

«Sekiz ya,mda bir oglum var. Okulda, kendini kendinden daha kabaca yurnuroaklara dovdur,ttirse, one, boks dersleriyle bir c;ift eldi,ven verecegirn. Arna makinah tufek tutu,~ulrmavocaglm eUne, c;iinku yeterince kafas. yak. Buldugumu size vermek sekiz ya!?mdaki bir bacaksizi bir makinalJ U.ifekle silahlandlrmaktan kolu olurdu, cunku siz bocakslzdan daha a'z uyantkslnlz!»

Sonunda Meksika'ya goc edip verlestl. Fronso'do de ya~"iOdl.

College de France'do ders te verdi, kendisini aroda ziyoret etmek onurunu kazandlm.

(1) Fonkslyonlar hesabmda yakla~lIk yOntem.

-81-

F. 6

ZAMANIN GIZLI SAHiPLERI

ACIKLAMALAR ..

I

o. Hertz, Heinrich (1857-1894). Alman tlztkcisl. Elektromagnetik

dalmda bulgulanyla unlD. ,.

b. T.S.F .• elektromagnetik dalgalannozelligindetn yararlanarak cclison telsiz tetgrafm sirngesi.

C. G6kbilim deyimi. Hava rnotekuuenntn ileri derecede lyonlosrme olarak bulunduqu, elektrik iletkenligi kazandlgl vuksek otrnosfer b61gesi (vervuzunden 80 krn).

c. Skz. II. b6lum. k.

d. Onlu torrnul.

e. Skz. V. bolum, f.

f. Westinghouse (George). bulucu, Amerikan sonayicisi, Westing~

house Electric corporotton'un kurucusu (1846-1914).

- 82-

10

ZAMAN UCURUMUNUN DI$INDA

«Ne 6nemli butuslcr , lcln, ne Bilim'in en vuksek cmcci ugruna klrnse.. eski filozoflann voptiklcn gibi. au tur kurguIan kuskusuz benimsemeyecek. Arno bunIon alayo yormanm ve bun lara hepten yararslz goz'Jyle bckmorun doqru olrnoSI pek kes'n degildir. Su kurgulann du-

sunce cemberimizin olcmru geni~letip

geni91etmediklerini ve dusuncetenmtztn

degi~ke:nlig:ni cogaltarak, bovtece deneme verilerinin bilglsini llerletip ilerletmediklerini kim bilir.»

BOLTZMANN, Gazlar kurarm Uzerine

dersler. 1902.

Biz «loman veteneqi» nden, gectni~ lclnde yolculuk etmekuecmiste dolosmok ve gecmi:;;ie ttetlslrnde bulunmak, sonra gecmi~ten geri gelmek gucCmO cnhvoruz. Bu son b6IUm bu 010n091 bilimsel bir goru9 ocismdnn inceleyecek.

Okuyucuya pek zor geleceginden, bu isi, motemctlqe bcsvurmadon yapacaglz.

Zamon'do volculujiun. kuskusuz kurulmosi gee kalan ve fizik:e ruhb.limini birlestirecek olen bir bilimle ccrklcnrrns olocoqi kesindir. Bununla birlikte slrndikl bilimin blze, ozelllkle Zaman'tn hokkobnzhgt konusunda saglayabildigi sonuctcr. yabana ctihr sonuclor degi1dir.

Sir on kadar YI!dan bu yona, g6k «hazneleri»nde degil, ancak Ylgma donorurnlon denen. bir blclm «laman cekmecelerl»nde par-

- 83-

-_ 84-

. ZAMANIN G12L1 SAHIPLERI

ccciklcr saglomagl bcscnvoruz. Parcaclklar burada son -derece hrz- 10 donuvortor, Zaman'lan do goz~emci~ninkinden dafla oglr oglr gecivor, Boylece ologon Zomcn'dn cok ccbuk dogllml~ olocak alan degj~ken porcociklor saklanabildi.

Cenevre Nukleer Arcstrrmo Merkezinde, Birle~ik-Devletler'de va S.S.C.B.'nde bu Ylgma doncmmlcn var. Bunlar alabildigine pchoh. orna bozi orusurmolor lcln gerekli araclardrr.

Zaman yetelnegi uzerlne, bilim b.ze simdiden iki onernn bilgi verebiliyor:

Bir vondon Zaman'do yolculuk Uzay'da sonsuz yer degi!?tirmeleri lcerir. Zaman uzaya eslt olurso. btr saniyeden 00 yuz bin kilometreye, rsiklo bu sOrede olmmrs yola estt olduqu anlamma gelir bu.

Buradan 2000 YIII~dan XIII. vuzvrlo kadar bir volculuqun uzovdo sonsuz bir yer degi~tjrirnine denk o!acagl sonucu cikor.

6te yandan, Zamanda yolculuk etmek lcin, korkunc enerji nicelikleri gerekir. Bu nicelikler, zoten hesaplanabildi. Bundan, Zcman'da bir yolculuk koltuqunun srrcdon bulucunun krr evinin bodrumunda vopobueceot koltuk olrnodtq: sonucu crkor. Ay'a ulosobuen bir uzay crcci bile bovtestru hucreainde duzenleyemeyecekti. Cocuklara gore Cizgi filimlerine ve kurgu-bilime brrckrlmos: gereken beylik duvqulondmci sozlerdir bun!ar. Geroek dunvcdo. Ay'da insanlor yurUtmegi bosorrrus olan Amer.kcluor vurdir volmz. S.S.C.B, teknolojik ve teknik gucune korsm. b6ylesinin Ostesinden geleme. mlstlr,

Benzer blcirnde, gelecegin butun uzamlannda, volruz birkcc uygarllk gecmi!? tctnde bir volculuqun buyuk enerji giderini rohotco korsrlovobilmek zorundodir, K6klu neden otmoksizm 6yleyse hicbir zaman bu volculuqo giri~ilmemelidir.

Zaman turistlerini, «Zaman polisi»ni, yenilik volcutuklonm. sunu bunu brrnkohrn 6yleyse. Ay'da ya do Mars'ta ilginc seyler olmadlQI kadar, gelecegin buyuk uvqorlrklon yo do bcsko gezegenlerce yer degi!?tirmesi oncvlcnrrus ve duzenlenmts olmayon Zaman yolcusu yoktur.

Su volculuqo gerekli bOyuk enerji qiderlerl evrende izler brrokabilir. Kendi hesobunc kuasarlor'm, bir gQne~ sisteminden daha buvuk olmoyan erne ener]l vonunden on bin g6kadaYI 090n, uzovm bu lfiilkll kaynaklannm, zornon yolcularmm cikrs noktcst olduklorrm du~(jnQyorum.

ZAMANUCUAUM"LJNUN 'DI$INDA

Ote yondan- ve bu cok onemlidir - bir guoler cloru uzovdc ve Zaman'do yer degifijtirirkenkendi koynak eksenlermde degi,?mez kour,

Vani : Surekli bir rnlknotrst ya .do bir elektrik kondonsotorunu du~(jnelim. Bu duzenqeler blr gueler oloru dedigimiz ~eyi voronrtorken uzovi egerler. Bu gueler oloru maddesel olmayan olondir, kendisini voroton duzenqeve bag!! degildir. Bovlece, yuk kondonsotorleri vopumco. degi~ik radyo porcolon gibi sctrsi vcprlobiltvor.

Sonuc olarak, Dunvu'run Gunes'in cevresinde saniyede otuz kilometre yer degi~tirmesi sirosindo. ttpki bnsko yer degi~tirmelerinde oldugu gibi, siirekli bir mlknotrsrn magnetik olonmm ve bir kondcnsotorun elektrik clorurun Dunvo'run yorunqeslne g6re geride kolmolon ckte uygUtn gibi otccokn.

ovso, hie te ayle degil.

Bu ovqrtlcr, arne cok vovusco ve bosko nedenlerden elektrik ve magnetik vuklerinl yitirirler. Benzer bicimde, bir uzay orucmdc, mtknonstor ve kondansat6rler, orocm yer degi~tirmesi, sirosmdo enerjilerini yitirmiyorlor. Bu hlcblr zaman ncrklcnrnndr, Bu bagmtlIlk kurcrrurun ters.nl gosterir, ama daho aZI olrnaz dogrusu.

Dunya yer degi,tirm,i$ o:acagl icln, bir Zaman yo[cus~"un kendini bo, uzayda bulmasma nedenler olmadlQI sonucu crkor.

Zamon'da votculuqo buyuk itirazlardan biri bence bovtece ortodan kalkmH} g6rCmuyor.

En unlu itiraza, filozoflar ve bozt bilgin!erce oldugu gibi, kurgu-bilimce de ocrklonon kl6sik zaman celiskisine gelelim: bir Zo. man yolcusu gelir, kendi oz dedesini 61dOrOr ve yok olurrnus.

Bu kamu cnlcyrsmm. turlu bicirnde cozmege call~tlglmlz bir itirozrdrr. Yeni gibime gelen bir dusuncevle, bunu kesin olorok curutmege ccnsocoqrm.

Bu kitap boyunca, Zaman ekseninde degil. ancak bu eksene dikey olarak otuscn, eszornon olqusundon, cok kez soz ettik. Suyun yuzune cikon bir denlznltmrn sirf hareketinin yanunde degil, bcsko yonlerde de dalgalar olusturrncs: gibi, ·e~zamanllk neden sonuc bagtonntormdon olmayan olgular orcsrndo baglantllar, vctruz Zaman eksenine g6re duzenlenmis baglantllar kurar.

Jung'un gene bize verdiqi, bcsko bir 6rnegi ele alai im, Bir psikoterapatik ivilestlrrne srrosmdo. hasta bir kcdin gelip onu bulur, cozumlernentn etklnllqlne hie inonmudiquu. iyiee de cesareti kmlml~ oldugunu sovler.

- 85 ........


Jung, hcstosmo ne diyecegini· pek bilmediginden, onu divona uzcnip dG~lerjni cnlotmcpo cagrnr. Hostomn: «Bu geeS. d(j~i.imde bir bokboceql gordUm.p» dive ba~ladlgl anda camda hafif bir nkrrtl isitlllr. Jung pencereyi ocor ve odaya voldizl: guzel bir bokb6cegi girer.

Haste bunun ovla bir etkisinde kolrms ki iyile~mi~!

Du~ 6ykusuyle bokboceqintn ucusu orosmdo blr sebep sonue ili~kisj kurmak olonoksrzdrr, 6ykunun b6cegi getirmi~ olmosi olenoksrzdrr. Eszcrnnnlrk vcrdrr: iki paralel olayrn ckrsr, hastanrn yasomrvto b6cegin ucusu, porcociktonn degil de, bu kez, olaylonn gravitasyonuyla birbirini cektiler, b6ylece kesisttler.

iste daha yukanda sozunu ettlqim, uydurma cekingenlik gostermeden, Zoman'da Yolculuk'un I. Yososi dudiveceqlrn dU$Once :

Gecrnlste bir yolcu::ugun etkilerl kend;lerini nedensel deg·iI de eszcmcn biclrnlnda duyurturlar.

86ylece gecmige dolan bir yolcu, nedensel geli!?ime konarnodikco dedesini 6ldtiremez. Zornon'm ckrsmdc. dikine olarak, Roger Boskovic'tn sozum; ettigi ve ne sirndiden, ne gecmi~ten. ne de ge~ lecekten olmayan bu b61gelerde discn ctrlrrus olccokn. Bcsrno gelecek otoru bona sormovrruz. bunu sovtemekte aklo kcrov: secertmt

Buna kar~I"k. yolcunun gecmi~e okrm eszomonsct etkiler dogurocoktr. Zcmon'rn bcsko b6lgelerinde, onunkine benzer eylemler, 0- nunkine oranla hafif blr zaman uvrrmrvlo ortaya crkocokn,

Yoni, Yolcu bir Meryem'den dogmw;; olduqunu ve yen; bir din kurduqunu bildirirse. bir Meryem'den dogma. yeni dinler kurmo, gi~ bl. benzer olaylor, hemen hemen ovru anda, soz gelim; Peru'do, ya do Cin'de, ve daha bircok yerde ortaya crkocoku.

Bu bene temel gorunuyor. Bu dusuncs votrnzco zamansal goriplikleri elernekle kolmaz, aynca cok uzok ve aralannda baglantl olmayan. hem. ovru ando, ovru alfabeyi geli!iitiren - 6rnegin Poskalya cdcsrvlo Mohenjo-Daro - vo do : Ben Avruooco Hechler ve Kukulkan'rn Mayalar'o geli$i gibi cok benzer olaylann veri olan uygarhklar arasrndaki 0 zcrnono kadarki gizemli baglantllan do ccrktcr.

Gelecegin bilirni butun bunion ocrklcvocck. Buqunden tezt yak, bunun matematiksel cciktcmosmm yapllabildigini, ancak bunu gerceklestlrmenln vertnln burosi olmcdrqrm dusunuvorurn, Zamon'do

- 86-

ZAMAN UCUAUMUNUN DI$INOA

yolculugun bir rrmcklo rrrncqm tum cevresinin vcprsrm de~jil?tiren btr borcllo degil, ancak bu irmcktckt motorlu bir geminin ters-ckrntido Ilerlevlstvle korstlcstmlrms olabildigini sovlevellm yalnrzco.

Geriye son bir sorun kohvor: Zaman yo!cusu Zaman' In okrsim degi~tiremez, ancok okl$1 volruzco dikey olarak etkilerse, gelecekten gelme bilgiler getirebilir mi? Bu ol,abilir gibidir, 6nceki bolurnlerde sozunu ettiqirnlz yolculardan bozuonrun cmccrrun do gene bu 01- dugu ortada. Ne var ki bu i~ son derece gue olrnohdrr.

Bu sorunun matematik ovnntrlon rcln, bu vcpm okurnorun cok yuksek bir duzevde matematik bilpller istediqini kendisine bildirerek okuyucuyu, Costa de Beauregard'm quzellm kttobi ~e second .principe de 10 science du temps'a (a) (Seuil Yovmlort) yollayabiliriz.

Zamon'da yolculuk, pek aglr bir enerji gideri gerektiren, olaylcnn, biigilerin ve tcrumotonn. gectni9 lctnde, gozlenmesi vo do ilk bilgisi, ancak bilimsel nedenler ya do kacmrlmaz yollar lcln yopllmr~ olrnohdrr.

Uygarllglmrz Av'm du!?ktnkllQI ve az ilgi doquron, dusunsel 01- dugu kador bilimsel kesnru surdurrnekten vazgecti.

Gelecegin uygarllkion, benzer btclmde, birkac deneysel yolculuktan sonra, onemtl tsler, ya do buyuk tarihsel olaylann dogrudan dogruy.o gozlemi Icln Zaman'da yolculuklannt sokh tutrnus olobilecekler.

Arne, Helsenberq'ln (b) gosterdigi uzre, gozlemci g6zlemlenen olguyu ne yaplp edip degi~tirebilmelidir. lste bunun lcin gercekligi dogrulanabilir olaylordan Zaman'do Yolculuklor'in ve Zorncn'm Gizli Efendileri'nin vorolusunu ctkcrcbilivoruz.

ACIKLAMALAR ~

a. Zaman Biliminin lklncl llkesl.

b. Heisenberg. Werner (1901- ). A.lman tlzlkcls! 1932'de Nabe!'i

kozonmrs.

- 87-

UBiz, zaman

.,. yetenetillden, gecmis h;inde yolculuk etmek, gec;mi,te delasmak ve g~mi,le' ileti,imde bulunm4k vesonra g~mi,teD gerigelmek giicii.Dii Rn.hyornz. Zamanda yolculUk uzaydasonsuz ye.r deti,tirmeleri ieerir. Zamanda yoleuluk it;dD kork,unc en,erji

• li·kl· .• _11-=_ "~I

moo . . en gel'IC1UT.-

•

150TL

Zamanin Gizli Sahipleri J Bergier

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Zamanin Gizli Sahipleri J Bergier

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Jacques Bergier