Professional Documents
Culture Documents
com/hayaletgemi
Sayı 57, Kasım/Aralık 2000
ISSN 1301-9708 c i n d e k i l e r
Melih B a ş a r a n
Yazı K u r u l u [üstüçizilmişkişiler]
Sedef E r k m a n Sen Benim Kim O l d u ğ u m u 36. [ s e r d ü m e n ]
Murat Gülsoy Biliyor musun? Dost D ü ş m a n Siyaset içre
Ergun Kocabıyık Nazlı Ö k t e n Cari S c h m i t t
Nazlı Ö k t e n
Canıyla O y n a y a n Yazık
Tasarım
Cenk Büker O r h a n C e m Çetin
Faruk Ulay
Yazışma Adresi
16. [ ç ı k m a z s o k a k ] 49. [şeytanminaresi]
T E K N O F l L T e k n o l o j i T a s a r ı m Ltd.Şti.
Denge Toprağı Dengesiz A d a m
Boğaziçi Üniversitesi, KOSGEB-
M ü g e iplikçi D e r y a Erkenci
T E K M E R , Kuzey Yerleşkesi,
21. [ y a l n ı z l ı ğ ı n o y u n c a k l a r ı ]
Emeği geçen
Şerbetçi 59. [sirenelerinkabusu]
FİGÜR Grafik'e
Yekta Kopan D e n g e Biz D e n g e Siz D e n g e O n l a r
Ferial Başaran'a
Pınar Ö ğ ü n ç
Recep Demir'e
27. [yanlışpusula]
Altuğ Güzey'e
İki K i l o P a t a t e s v e D e m i r A ğ ı r l ı k l a r 62. [ k a r a g ö r ü n d ü ! ]
Batur Şehirlioğlu'na
Bahar T a n y a ş Varlık Abject
Zeynep Terzioğlu'na
v e T i k s i n t i n i n Eril S ö y l e m i
t e ş e k k ü r ederiz.
30. [denizkızlarınınşarkısı] A h m e t Bozkurt
varlık kokar." B
Antonin Artaud B
H e p bir dışkısallık e d i m i s o n r a s ı n d a k u r u l a n o n t i k bir f a r k ı n d a l ı k biçimidir v a r l ı ğ ı m ı z . B u
d ü n y a y a iğreti birer dışkı o l a r a k atılan v a r l ı k J u l i a K r i s t e v a ' n ı n abject o l a r a k d i l l e n d i r d i ğ i
i ğ r e n ç o l a n ı n eril p a r a m e t r e l e r i n i n bir ü r ü n ü d ü r s o n u ç t a . Bir dışkısallık e d i m i s o n r a s ı n d a
a ç ı ğ a çıkan ş e y g e r ç e k t e v a r l ı ğ ı n d ü n y a y a b o ş a l a n ö z s e l g ö n d e r g e l e r i n i n i ğ r e n ç olarak
k u r u l a n v e ö y l e c e t o p l u m s a l v a r l ı ğ a içkin o l a n k ü l t ü r e l k o d l a r a işlenen erilliğin bir v a r l ı k
s o r u s u ( s e i n f r a g e ) o l a r a k o r t a y a k o n m a s ı n ı n ilkselliğine işaret eder. B u s ö y l e d i ğ i m A n t o n i n
dolayımından
" B o k " u bir v a r l ı k olarak k o d l a y a n A r t a u d m e t a f i z i k bir d o l a y ı m içerisinde "Tanrı bir varlık
s o y u t l a n a r a k basit mıdır?" diye sorar. "Eğer öyleyse, o zaman boktur. / Eğer öyle değilse / yoktu?' der. Bu
bir nesnelliğin b a ğ l a m d a A r t a u d ' u i l g i l e n d i r e n ö z g ü r l e ş i m s o r u n u v a r l ı ğ ı n bir b ü t ü n olarak kendisini a ç ı ğ a
ç ı k a r a n ö z g ü l l ü ğ ü n e a b a n a n bir f a r k ı n d a l ı k hâlidir. Z i r a d ı ş k ı l a m a e y l e m i her ş e y d e n ö n c e bir
içerisine i n d i r g e n e n
t e r c i h ve rıza o l m a s ı n ı n y a n ı sıra i m g e s e l bir çekicilik olarak erilliğin içerisindeki o fallokratik
dişilliğin bir b ü t ü n n e s n e l l i ğ e d a y a l ı eril h ü k ü m r a n l ı ğ ı n karşısında d u y u l a n k o r k u n u n o r t a y a ç ı k a r d ı ğ ı bir
y a p ı s ı d a b ö y l e bir
tiksinti söylemi
içerisinde kurulur.
Ben'i bir "başkası" olarak k u r a n (Je est u n a u t r e ) A r t h u r R i m b a u d bile, h e p n e f r e t e t t i ğ i bir
o l g u o l a r a k g ö r d ü ğ ü ç ö m e l m e v e o t u r m a e y l e m i n i bir R a h i b i n h a c e t i n i g i d e r i r k e n , g ü n e ş
ışınlarını ş e h v e t l i bir a h t a p o t gibi s o l u y a n cinsel o r g a n ı n ı n nasıl z a m a n s a l v e m e k â n s a l bir
ç e v r e s e l l i ğ i n i ç e r i s i n d e n h a r e k e t e d e r e k " u z a k t a " o l a n a d u y d u ğ u h a z z ı b u y o l l a b e t i m l e r . Tıpkı
'Michel T o u r n i e r ' n i n b u z o r u n l u ç ö m e l m e h a r e k e t i n i t ü m r a h a t s ı z l ı ğ ı n a k a r ş ı n , aslında,
a l ç a k g ö n ü l l ü l ü k e r d e m i y l e d o p d o l u bir h a r e k e t o l a r a k g ö r m e s i y l e a y n ı b a ğ l a m a o t u r a n bir
jedimdir b u . B e d e n i n kutsala a d a n m ı ş l ı ğ ı n d a n h a r e k e t l e d ü ş ü n ü l e c e k o l a n böylesi bir kutsal
^masumluk (sancta simplicitas) g e r ç e k t e toprağın pisliği örten ve aynı zamanda çeken
Haklıdır Borges, h e m
y a p ı s ı y l a cinsel h a z z ı n dışkılama e d i m i s o n r a s ı n d a o r t a y a çıkan d o ğ u r g a n l ı ğ ı n ı n d a bir
aynalar hem de kanıtıdır, işte b u y ü z d e n dışkılama e d i m i a y n ı z a m a n d a s o n s u z bir cinsel h a z z ı n dile g e l d i ğ i
babalık hakkında. t e n s e l l i ğ i n de katıksız ve şiirsel hâli olarak da bir a n l a m a sahiptir.
parçalayarak
dağıttığı erilliğin
toplumsal hayata
Philippe Sollers
imgeselliğin ta i n s a n v a r o l u ş u n u n dilsel içkinliğine mitik bir v e ç h e ekler. Bu mitik tarihsellik içerisinde kutsal
d a ö n e m l i bir rol o y n a r . Z i r a kutsal, b e d e n i n süfli v a r l ı ğ ı n a y e r e l bir kapanmışlık d u y g u s u n u n
k e n d i s i d i r . Y o ğ u n bir
eşlik e t t i ğ i dilsel bir m a h r e m i y e t ekler.
arzu halinin ve
T e n İse a n c a k g ö r ü n ü r o l a n ı n açığa çıktığı bir d ü z l e m d e "öteki bedene" d ö n ü k bir eylemlilik
hazzın sözel olarak
haline kendisini kışkırtan m e t a f i z i k d o l a y ı m ı n v e s ö z e ! İ m g e l e m l e r i n e g e m e n o l d u ğ u ara bir
dolayıma geçtiği d ü n y a d a baskın olan dilsel y a r ı k l a r ı n y a n s ı d ı ğ ı bir u z a m d a v a r l ı ğ ı n soluk alması ( i n s p i r a t i o n )
gibi bir kutsallık d e n e y i m i n e y o l açar. Dili kutsallığın içerisine k a p a t a n i m g e kutsallığı t e n i n
t e n s e l bir u z a m d a dil
sınırları içerisinde t u t a n katıksız i m g e s e l l i ğ i n t a kendisidir. Y o ğ u n bir a r z u halinin v e h a z z ı n
bedenin t ü m sözel olarak d o l a y ı m a g e ç t i ğ i tensel bir u z a m d a dil b e d e n i n t ü m aşırılıklarına bir sınır
a ş ı r ı l ı k l a r ı n a bir s ı n ı r Çizecektir. Dilin sınırları içerisinde çizilebilen bir b e d e n ise en n i h a y e t i n d e kutsallıkla iç içe
g e ç e n Batı g e l e n e ğ i n d e d e ö r n e k l e r i n i b u l a b i l e c e ğ i m i z bakire M e r y e m v e d a h a bir çok tensel
çizecektir. Dilin
h a z z a v e erotik i m g e l e m e d a y a n a n y a p ı s a l bir ö z g ü l l ü k haline sahiptir.
sınırları içerisinde
Kutsal o l a n ı n s e m l o t i k bir d i z g e içerisinde ö r t ü l d ü ğ ü bir m a s k e d i r b e d e n . Kutsal bir
ç i z i l e b i l e n bir b e d e n
e d i l g e n l i k l e m ü l h e m bir s ü r e k s i z l i ğ e s a h i p o l a n b e d e n m o d e r n d ü n y a d a İkame bir mutlaklık
ise e n n i h a y e t i n d e içerisinde v e h i m l e r l e ö r ü l ü bir t a s a v v u r a sahiptir. Bir a r a - y e r d e , eşikte y u r t l a n a n varlık
k u t s a l l ı k l a iç içe A n t o n i n A r t a u d ' u n bir m e k t u b u n d a d a dile g e t i r d i ğ i gibi y a ş a m a n ı n i n s a n ı n g ö v d e s i n i
y i t i r m e k l e eş d e ğ e r bir z a m a n s a l l ı k t a ş ı d ı ğ ı n ı n ikrarıdır. Z i r a ş i z o i d bir y a n ı l s a m a s o n r a s ı n d a
g e ç e n Batı
b e d e n i ö r t e n tinselliğin ö z n e d e n t e c r i t edilerek s a h t e bir o t a n t i z m içerisinde g ö v d e l e ş m e s i
geleneğinde de "öteki"nin y ü z ü n ü a y n ı l a ş t ı r a r a k İktidarın g ü c ü n ü k u t s a y a n y e n i bir dil ile gerçekleşir.
örneklerini
K a d ı n l a r d a k i orai k a y n a k l ı penis haseti ü z e r i n d e d u r a n M e l a n i e Klein de, orai a r z u l a r ı n
bulabileceğimiz e g e m e n l i ğ i altındaki penisle m e m e a r a s ı n d a g ü ç l ü bir ö z d e ş l i k k u r a n klasik psikanalitik
imgeleme dayanan
yapısal bir ö z g ü l l ü k
haline sahiptir.
64^
kaydeden Klein a ç ı s ı n d a n a n n e y l e hasetli ilişki a y n ı z a m a n d a çok şiddetli bir oidipus
r e k a b e t i n d e o r t a y a k o y a r k e n d i n i . Ç o c u ğ u n ilk n e s n e ilişkisine, y a n i a n n e n i n m e m e s i y l e v e
a n n e y l e ilişkisine ö z e l bir ö n e m v e r e n Klein a y n ı z a m a n d a haset d u y u l a n ilk n e s n e n i n d e
b e s l e y e n m e m e o l d u ğ u n u s ö y l e r . Z i r a bebek b u m e m e d e kendi a r z u l a d ı ğ ı her ş e y i n
b u l u n d u ğ u n u , m e m e n i n sınırsız s ü t v e s e v g i v e r e b i l e c e ğ i n i , a m a b u n l a r ı kendi d o y u m u için
a l ı k o y d u ğ u n u z a n n e d e r . A r z u l a n a n bir ş e y i n bize ait değil d e o n a h a z v e r d i ğ i i n a n c ı n ı n y o l
açtığı bir d u y g u o l a n h a s e t i n o i s t e n e n ş e y i s a h i b i n d e n çekip a l m a y a y a d a b o z m a y a ,
k i r l e t m e y e y ö n e l d i ğ i n i b e l i r t e n Klein, a ç g ö z l ü l ü k t e n farklı o l a r a k h a s e t i n öncelikle a n n e y e v e
Ç o c u ğ u n ilk n e s n e
m e m e s i n e k ö t ü l ü k a t f e t m e k , k ö t ü dışkıları v e b e n l i ğ i n k ö t ü parçalarını a n n e y l e v e m e m e y l e
ilişkisine, y a n i a n n e n i n bağlantılandırmak o l d u ğ u n u öne sürer..
memesiyle ve anneyle
Ne F o u c a u l t ' n u n , b e d e n s e l pasifliği s ö y l e m s e l bir d i z g e içerisinde ele aldığı g e n e a l o j i k
i l i ş k i s i n e ö z e l bir ö n e m ( s o y k ü t ü k s e l ) y o r u m l a r ı ne de D e l e u z e ' ü n Logique du Sens (Anlamın Mantığı) adlı y a p ı t ı n d a
v e r e n Klein aynı geliştirdiği, d ü ş s e l v e i m g e s e l bir a n l a m ı o l a n f a n t a z m l a r ı n b e d e n i ö r t e n d e l i n e m e z m a d d i l i ğ i
ü z e r i n e k u r u l u o l a n b e d e n f o r m ü l a s y o n u b u d ü n y a y a ait o l a n bir dilin ü r e t t i ğ i v e h i m l e r i n
zamanda haset d u y u l a n
sadik s a y ı k l a m a l a r ı v e o n u n y e r e l k a p a n m ı ş l ı ğ ı ü z e r i n e bir ş e y s ö y l e m e z . F a n t a z i n o s y o n u n u n
ilk n e s n e n i n d e t ü m düşsel v e i m g e s e l a n l a m l a r ı n ı s a f dışı t u t a r a k o n u m a d d i l e ş t i r e n D e l e u z e bir t ü k e t i m
besleyen m e m e n e s n e s i o l a n y ü z ü n m a h r e m i y e t i n i n dilin m e k a n a bağımlı gösterimsel hükümranlığının
inkarında (verleugnungj gövdeleştiğini hesaba katmaz. Nasıl Merlau-Ponty'nin katıksız
o l d u ğ u n u söyler. Zira
fenomenolojisinde beden şeylerin algılanmasıyla eş-zamanlı bir a l g ı l a n m a sonrasında
bebek bu m e m e d e
o r t a y a ç ı k m a k t a y s a f a l l o g o s a n t r i k bir i m g e s e l l i ğ i n s a f p ü r ü t e n l i ğ i n e dahil o l a n a r z u n o s y o n u
kendi arzuladığı her d a b i l i n ç - d ı ş ı n ı n v e o n a e g e m e n o l a n eksiklik d u y g u s u n u n bir s o n u c u d u r . O n u n için a r z u h e p
bir t a m a m l a n a m a m ı ş l ı k i ç e r i s i n d e b i l i n ç - d ı ş ı n d a n çıkarak ödipal k a r m a ş a y a dahil o l m a k
şeyin bulunduğunu,
ister. B u n d a n d o l a y ı d a a r z u h e p d ü ş s e l l i ğ i n v e f a n t a z m l a r ı n ağır bastığı bir u z a m d a f a l l u s
m e m e n i n sınırsız süt ve
o l m a k l ı ğ ı t a t m a k ister. Ö d i p y e n y a p ı l a r ı n e g e m e n l i ğ i n d e n t ü r e y e n bir a r z u da zaten
sevgi verebileceğini, Ikodsuzlaştırılmış içkinliklerin, d e s p o t i k bir iktidar k u r g u s u n d a n t a ş a n n a z l a r ı n ı politik bir
b a ğ l a m d a libidinal akışkanlıklar içerisinde t ü k e t i r .
ama bunları kendi
d o y u m u için IV
bağlantılandırmak
o l d u ğ u n u öne sürer.
6 5 ^
ettiğine göre Medine'ye gelen Urani'lerin Medine'nin havası onlara dokununca Hz.
M u h a m m e t ' i n o n l a r a M e d i n e dışına çıkıp s a ğ m a l d e v e l e r i n s ü t l e r i n d e n v e s i d i k l e r i n d e n
i ç m e l e r i n i e m r e t t i ğ i hadis gösterilebilir.
G ö v d e s i n e h a p s e d i l m i ş t o p l u m u n , t ü m k u t s a n m ı ş l ı ğ ı n a r a ğ m e n k a z a n d ı ğ ı gizil g ü c ü v e
d o ğ a ü s t ü bilincini g ö v d e s i n d e n sildiğini, ö l d ü r d ü ğ ü n ü s ö y l e y e n A n t o n i n A r t a u d gibi D e l e u z e
v e G u a t t a r i ' n i n " o r g a n s ı z g ö v d e " n o s y o n u d a b e d e n i n farklılaştığı ö d i p y e n bir o r t a m d a
L a c a n i y e n psikanaliz a n l a y ı ş ı n ı n d a y a t t ı ğ ı s e m i o t i k h e g e m o n y a d a artık b ö y l e bir s ü r e ç
s o n r a s ı n d a ifşa o l m u ş t u r . Julia K r i s t e v a ' n ı n , s e m i o t i k bir ilişki içerisinde a n n e b e d e n i y l e
lörtüşen k i m l i ğ i n b u b e d e n d e n k o p m a s ı şartıyla o l u ş t u ğ u n u belirttiği k i m l i k l e r i m i z Lacan'ın
Gövdesine
d a ö n g ö r d ü ğ ü şekilde h e p "öteki"nin g ö l g e s i n i n e g e m e n o l d u ğ u y a y g ı n bir k a s t r a s y o n
hapsedilmiş
eşliğinde kurulur.
toplumun, tüm
Tıpkı Derrlda'nın "aşırılmış soluğu" gibi tensel bir metafizik dolayımın tek fallik
kutsanmışlığına (fallogosantrikl i m g e s i o l a n b e d e n şiirin ve kutsalın birbiriyle iç içe g e ç t i ğ i bir m e k a n d a
rağmen kazandığı libidinal bir süreklilik ve m e v c u d i y e t ( p r e s e n c e ) içerisinde o l u ş u r . Dilin eşiği içerisinde bizi
b e k l e y e n insan h a y s i y e t i n o s y o n u d a çok farklı a ç ı n ı m l a r a g e b e bir ara y e r d e d u r m a k t a d ı r .
gizil g ü c ü v e
Kimlik formlarının tanınmasıyla eş-zamanlı bir s ü r e ç t e ilerleyen haysiyet modern
d o ğ a ü s t ü bilincini z a m a n l a r d a gittikçe h a y a t a içkin bir k a v r a m haline g e l m i ş t i r . D o l a y ı s ı y l a kimlik v e t a n ı n m a
gövdesinden politikasını da i n s a n ı n diyalojik ö z ü n e içkin bir sözellik olarak ele a l m a k gerekir. Z i r a
Igelenekselliğiyle m a l u l şeref k a v r a m ı n d a n t ü m e v r e n s e l c i politikalara içkin o l a n m o d e r n
sildiğini,
haysiyet kavramına yüklenen anlam m o d e r n düşünüş tarzının temel parametrelerinden
öldürdüğünü b i r i n i o l u ş t u r a n H e r d e r ' i n k ü l t ü r e l a i d i y e t n o s y o n u n u ifade e d e n otantiklik d ü ş ü n c e s i gibi s a f
söyleyen Antonin bir y e r e l b a ğ l a m a v u r g u y a p m a k t a d ı r .
anlayışının dayattığı
semiotik hegemonya
d a a r t ı k b ö y l e bir
süreç sonrasında
ifşa o l m u ş t u r .
a d l a n d ı r ı l m ı ş bir g ö s t e r g e olarak y e r i n i alır. H a y s i y e t n o s y o n u d a b ö y l e bir s ü r e c i n ü r ü n ü
olarak m e r k e z i n e d i l g e n l i ğ i n d e birleşen t ü m farklılık biçimleri gibi b u f a r k l ı l ı ğ ı n d a n d o l a y ı
z a t e n bir dile sahiptir. S a h i p o l d u ğ u b u dilselliği a n o k r a n i k d u r u m u n d a n d o l a y ı kendi
içerisinde t ü k e t e n m o d e r n h a y s i y e t k a v r a m ı b ö y l e c e m e r k e z s i z l e ş e n d ü ğ ü m n o k t a l a r ı n ı n
"farka" dayanan söylemsel yapısını da devam ettirir. Zira postmodern dünyada
jmahremiyetine a n c a k bir "ev" dolayımında sahip olan bedenin "fark" nosyonunun
d ö n ü ş t ü r d ü ğ ü bir a n l a m haritası içerisinde u l a ş m a s ı da saf o l m a y a n bir dil s a y e s i n d e
gerçekleşmiştir.
Modern haysiyet
o an y o k o l u p
g i d e c e ğ i n e dair
bir d u r u m a y o l a ç a r .