Professional Documents
Culture Documents
Serkan TÜRKELİ
İstanbul Teknik Üniversitesi, Bilişim Enstitüsü
serkanturkeli@yahoo.com
ÖZET
Bu çalışmanın amacı örgütlerin dinamik kapasiteye sahip olması için gerekli liderlik
özelliklerinin Türkiye şartlarında belirlenmesidir. Araştırma kapsamında çeşitli kamu
kuruluşları çalışanları, Xing ve Facebook gibi sosyal paylaşım siteleri üyeleri, 400 üyesi olan
Türkiye Kurumsal Yönetim Derneği (TKYD) ve 8000 üyesi olan Türkiye Personel Yönetim
Derneği (PERYON) gibi dernekler vasıtasıyla anket üyeleri ile paylaşılmış toplam 183 geri
dönüş olup 138 uygun doldurulmuş anket veri analizi için kullanılmıştır. Araştırma sonucunda
örgütlerin dinamik kapasiteye sahip olması için Türkeli (2006) çalışmasında belirlenen 37
özellikten 35 tanesine sahip olması değişim katsayılarına (coefficient of variation) bakılarak
saptanmıştır. Ayrıca örneklem üzerinde yapılan keşfedici faktör analizi sonucunda “ortaklaşa
işbirliği yaratımı ve geliştirme”, “dönüşümcü liderlik”, “güven aşılama” ve “yönetime
çalışanları katma” ve “yönetim fonksiyonları” olarak tanımlanabilecek faktörlere yüklendiği
görülmüştür.
1. GİRİŞ
Çalışma kapsamında “Örgütün dinamik kapasiteye sahip olması için gerekli liderlik
özellikleri nelerdir?” sorusuna cevap aranacaktır. Bilindiği gibi dinamik kapasite, stratejik
yönetim alanında çalışan akademisyenler tarafından yoğun olarak tartışılmaktadır. “Dinamik
kapasite; firmanın, hızla değişen çevreyle (içinde bulunulan şartlarla) uyumlu olacak
şekilde iç ve dış yeteneklerini bütünleştirme, inşa etme ve yeniden şekillendirme yeteneği”
olarak tanımlanır (Teece vd., 1997). Liderlik ise daha çok örgütsel davranış çalışan
akademisyenler tarafından yoğun olarak tartışılmaktadır. Örgütsel davranış alanındaki
kitaplarda liderlik başlığını taşıyan bölüm mevcuttur ( Örneğin Robbinson 2005, Eren 2008).
1949 yılına kadar liderlik ile ilgili yazını inceleyen Bentz (1990) 130 farklı liderlik tanımı
olduğunu belirtmiştir. Örneğin, Giampalmi (2000) liderliği insanların tek başlarına
gidemedikleri yerlere (hedeflere) onları taşımak olarak, Stogdill (1974) ise amaç belirleme ve
bu amaçlara ulaşmak için grupları etkileme aktivitesi olarak tanımlamıştır.
Çalışma kapsamında, bir liderin Türkiye şartlarında sahip olması gereken 37 özellik yazın
taramasıyla belirlenmiş (Türkeli, 2006) ve bu özelliklerin dinamik kapasiteye sahip olmak
için ne ölçüde gerekli olduğu çeşitli sektörlerde görev alan çalışanlara bir anket aracılığıyla
sorulmuştur. Toplanan veriler SPSS 17 istatistik programı kullanılarak analiz edilmiştir.
Lider ise yazında birçok tarifi olan (Türkeli, 2006) bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bunlardan bazıları:
“Liderlik etkileme çalışmasıdır” (Cunningham, 1985).
“Liderlik, insanların tek başına gidemedikleri yerlere (hedeflere) onları taşımaktır”
(Giampalmi, 2000).
“Liderlik amaç belirleme ve bu amaçlara ulaşmak için grupları etkileme aktivitesidir”
(Stogdill, 1974).
37 liderlik özelliğinden 12 tanesi kişilik, 6 tanesi değer ve 19 tanesi davranış katmanında yer
almaktadır ( Türkeli, 2006: 63-65).
3. ARAŞTIRMA YÖNTEMİ
Bu bildiri kapsamında araştırma yöntemi olarak anket kullanılmıştır. 400 üyesi olan Türkiye
Kurumsal Yönetim Derneği (TKYD) ve 8000 üyesi olan Türkiye Personel Yönetim Derneği
(PERYON) gibi dernekler vasıtasıyla anket üyeler ile paylaşılmış toplam 183 geri dönüş olup
138 uygun doldurulmuş anket veri analizi için kullanılmıştır. Anketlerde 1-5 tipi Likert ölçeği
kullanılmıştır (1 En az, 5 en çok). Elde edilen verilerin analizi için SPSS 17 istatistik
programı kullanılmıştır. Liderlik özelliklerine verilen cevapların samimiyet (sincerity) ve
kararlılık derecesini belirlemek amacıyla değişim katsayısı kullanılmıştır (Shechtman ve
diğerleri 2006). Liderlik özelliklerinin gruplarını/kümlerini saptamak amacıyla faktör analizi
kullanılmıştır
4. BULGULAR
Anketi eksiksiz dolduranların yaklaşık %45’ini kadınlar oluştururken, deneklerin eğitim
düzeyi de yüksek görünmektedir. Büyük çoğunluğu lisans mezunu olup, yüksek lisans
yapanlar toplamda üçte birden biraz fazladır. Deneklerin üçte birine yakın kısmı 10 yıldan
fazla tecrübeye sahiptir, üçte birinden biraz fazlasının ise 3 ila 7 yıllık bir tecrübe birikimi
bulunmaktadır. Genellikle deneklerin 20-29 yaş arası genç çalışanlardan oluştuğu, 35 yaş ve
üzeri çalışanların deneklerin %20’sini oluşturduğu saptanmıştır.
Ortalamaları farklı olan değişkenleri karşılaştırmak için sapmanın hangi değişkende daha
büyük olduğunu anlama adına sadece standart sapmaya bakmak yetmeyecek, değişim
katsayısına bakmak da gerekli olacaktır. Değişim katsayısı değişkenlerin yayılımlarının
karşılaştırılmasına yardımcı olur ( Bedian ve Mossholder, 2000).
Tablo 1 incelendiğinde dinamik kapasite için “İş vakti dışında astlarına babacan davranma”
ve “Politik kurnazlık” dışındaki liderlik özellikleri denekler tarafından daha kararlı şekilde
gerekli görülmektedir.
Toplanan veriler ışığında yapılan analizlerde kuramsal olarak belirlenen ve dinamik kapasite
ile ilgi kurulması istenen liderlik özelliklerinin keşfedici faktör analiz sonuçları ışığında
“ortaklaşa işbirliği yaratımı ve geliştirme”, “dönüşümcü liderlik”, “güven aşılama” ve
“yönetime çalışanları katma” ve “yönetim fonksiyonları” olarak tanımlanabilecek faktörlere
yüklendiği görülmüştür.
Tablo 2’de yer alan liderlik özelliklerinin değişim katsayısı değerlerine bakıldığında samimi
ve kararlı değerler olduğu görülmektedir.
5. SONUÇ
Bu çalışmada dinamik kapasite sahip olmak için gerekli liderlik özellikleri belirlenmeye
çalışılmıştır. Türkeli (2006) belirtilen 37 liderlik özelliklerinden 35’si kararlı şekilde dinamik
kapasiteye sahip olmak için kararlı şekilde gerekli görülmektedir. Bu özellikler yapılan faktör
analizi ile 5 gruba ayrılmıştır. Dinamik kapasite için liderin “ortaklaşa işbirliği yaratımı ve
geliştirme”, “dönüşümcü liderlik”, “güven aşılama” ve “yönetime çalışanları katma” ve
“yönetim fonksiyonları” altında gruplanan özelliklere sahip olmaları gerektiği saptanmıştır.
Faktör analiziyle elde edilen 5 grup incelendiğinde Türkeli(2006)’da bahsedilen kişilik, değer
ve davranış modeline büyük ölçüde uyduğu görülmektedir. Liderin sosyal inşasında kişilik,
değer ve davranış katmanları oluşurken bunların ara ve/veya ortak katmanları olması yine
beklenilen bir sonuçtur. Dolayısıyla gruplar içerisinde iki katmandan özellik olması bu
özelliğin bu iki katmanın ara ve/veya ortak katmanında yer almasından kaynaklanmaktadır.
Örneğin dinleme Allen (1995)’te bir kişilik özelli olarak görülürken, McKechnie ve diğerleri
(2007)’de davranış olarak görülmektedir. Bu durum katmanlar arasında ara geçiş bölgeleri
olduğunu desteklemektedir.
6. Kısıtlar
Araştırma kapsamında ortaya çıkan en önemli kısıt yeterince kişiye anketin ulaşmasına
rağmen örneklem olarak alınabilecek verinin azlığıdır. Anketin elektronik ortamda
doldurulması istenmiş ve sonrasında e-posta ile araştırmacıya ulaştırılması istenmiştir. Bu
yöntemle geri dönüş yapanlar çalıştığı örgüt e-postası kullanıyor ise örgütün internet
sayfasından, kullanmıyor ise sosyal paylaşım sitelerinden ( Xing, Facebook) kontrol
edilmiştir. Ancak genellikle çalışanların doldurduğu düşünülürse çalışma hayatının temposu
düşünüldüğünde anketlere verilen cevapların ne kadar sağlıklı doldurulduğu önemli
kısıtlardandır. 138 kişilik örnekleme bakılarak bir genelleme yapılması çok mantıklı
görünmemektedir. Ancak, bu çalışma dinamik kapasiteye sahip olmak için liderliğin gerekli
olduğuna dair ipuçları içermektedir. Gelecekte bu alanda yapılacak çalışmalara katkı
sağlayacağı düşünülmektedir.
KAYNAKÇA
Allen, M. 1995. Listening: The Forgotten Skill: A Listening: The Forgotten Skill: A Self
Teaching Guide.New York: John Wiley & Sons.
Armstrong, C., & Shimizu, K. 2007. A Review of Empirical Research on the Resource-Based
View of the Firm. Journal of Management, 33: 959-986
Aycan, Z. 2000. Akademisyenler ve Profesyoneller Bakış Açısıyla Türkiye’de Yönetim,
Liderlik ve İnsan Kaynakları Uygulamaları, Türk Psikologları Derneği Yayınları
Barney, J. 1986. Strategic Factor Markets: Expectations, Luck, and Business Strategy.
Management Science, 32(10), 1231-1241.
Barney, J. B. 1997. Gaining and Sustaining Competitive Advantage, Addison- Wesley Pub.:
Reading, Massachusetts.
Bass, B. M. 1990. Bass & Stogdill’s handbook of leadership: Theory, research and
management applications. New York: Free Press.
Bedeian, A. G.,ve Mossholder, K.W. 2000.On the use of coefficient of variation as a measure
of diversity. Organizational Research Methods, 3, 285-297.
Bentz, V.J.1990. Contextual Issues In Predicting High-Level Leadership
Performance: Contextual Richness as a Criterion Consideration in Personality
Research with Executives, (Bass, 1990’dan alınmıştır.)
Cunningham, C. 1985. Training and education approaches for parents of children with
special needs. British Journal of Medical Psychology, 58, 285 - 305.
McKechnie D.S., Grant J., Bagaria V.2007. Observation of listening behaviors in retail
service encounters. Managing Service Quality, 17 (2), pp. 116-133.
Graebner, M. E. 2004. Momentum and Serendipity: How Acquired Leaders Create Value in
the Integration of Technology Firms. Strategic Management Journal 25(8/9): 751-777.
Hamel, G.2000. Leading the revolution, Boston: Harvard Business School Press.
Kelley, K. 2007. Sample size planning for the coefficient of variation: Accuracy in parameter
estimation via narrow confidence intervals. Behavior Research Methods.39(4),755-766
Levinthal, Daniel A. 1995. “Strategic Management and the Exploration of Diversity.” In:
Resource-Based and Evolutionary Theories of the Firm: Towards a Synthesis. Montgomery,
Cynthia A. (ed.) Dordrecht: Kluwer Academic Publishers.
McGahan A.M. ve Porter M.E. 1997. “How much does industry matter, really?,”
Strategic Management Journal, Vol.18, s.15-30.
Pasa, S.F.2000. Türkiye Ortamında Liderlik Özellikleri , Akademisyenler ve Profesyoneller
Bakıs Açısıyla Türkiye’de Yönetim, Liderlik ve İnsan Kaynakları Uygulamaları, Türk
Psikologları Dernegi Yayınları, 225-241
Prahalad, C.K. ve Hamel, G. 1990. The Core Competence of Corporation. Harvard Business
Review, 68(3), 79-91.
Shechtman, O., Anton, S., Kanasky, W. F., Robinson, M.E. 2006. The Use of the Coefficient
of Variation in Detecting Sincerity of Effort: a Meta-analysis. Work, 26(4):335-341
Stogdill, R.M. 1974. Handbook of leadership: A survey of the literature, New York: Free
Press
Teece, D., G. Pisano and A. Shuen, 1997, "Dynamic Capabilities and Strategic
Management.", Strategic Management Journal, (18:7),pp.509-533
Türkeli, S.2006. Öğretilebilir Liderlik Modeli ve Türkiye Özel Sektör Uygulaması ,İTÜ FBE
Yüksek Lisans Tezi