HESAPLAMALAR

1. KALDIRMA MEKANİZMASI SEÇİMİ

th ⇒ hareket saati

günde 4 saat haftada 6 gün

4x6x52=1248 saat

1 1 − η z mak
th ηikiz palanga = *
z 1 − η mak

orta işletme grubu kaynak / 4 /

Gr= Q =40 000*9.81=392400 N

30000 ≤ Q ≤ 45000 ⇒ kaynak / 1 / den

z=8 sekiz halatlı palanga seçildi.

Şekil 1: Sekiz Halatlı İkiz Palanga

Kaldırılan yük gereğince palanga seçimi kaynak /1/ den alınmıştır.

1
 2. TEL HALAT SEÇİMİ

Vinçlerde kullanılan halatlar standart tip kendir özlü ve kendinden

yağlamalıdır. Aleve sıcaklığa maruz kalmadığı sürece kurumadığından yağlamaya
gerek yoktur. üretimde çeşitli çelik halatlar ile gergi halatlarını kullanmaktadır. Dünya
standartlarında (ASTM, DIN, BS. TIS) göre üretim yapan, hammadde ve proseslerde
uluslararası kalite güvenliği TS-ISO-9002 belgeli ve genellikle yerli fabrikalardan
(Çelik Halat Tel Sanayi A.Ş. –İzmit, Has Çelik Halat San. Tic. A.Ş.- Kayseri) vinçlerin
tip, donanım, çalışma alanı, kaldırma yüksekliği ve kapasitelerine göre genel olarak
6x36 WS, 18x7 Dönmeyen (nuflex) çelik askı halatları ile 6x19 ST ve SE, 8x19 SE
kendir veya çelik özlü askı halatlarını ve 6x12+7, 6x24+7 kendir özlü galvanizli gergi
halatlarını kullanmaktadır.

2.1. Halat Çapı

8 halatlı ikiz palanga için:

1 1 − η z mak 1 1 − 0,98 4
• ηikiz palanga = * ⇒ * = 0,97 ⇒η ikiz palanga=0,97
z 1 − η mak 4 1 − 0,98

Q + G kanca 392400 + 2000

• S max =
2 * z * ηikiz pal .
⇒ 2 * 4 * 0,97
= 50824 ,74 η

• d min = 0,101 * S max ⇒0,101 * 38182 ,98 = 22 ,77 mm

d min = 24mm seçildi.

24 mm standart çapında ve çekme dayanımı 1650 N/mm2 olan 6x19 ilave telli
6x12/6+6F/1 lif özlü çıplak telli çapraz sağ sarımlı SEALE halat seçimi yapılmıştır.
Aşınma ve ezilme mukavemetleri mükemmeldir. Kopma değeri maksimum tel halat
için 263000 N dur. Yaklaşık birim ağırlığı 1,62 kg/m2 ‘dir. Kaynak /1/ den çekilmiştir.

2
 2.2. Tel Halatın Kopmaya Karşı Mukavemeti:

• SH = Tel halat emniyet katsayısı aralığı : (SH =7.....13)

Q*γ*4 50824 ,74 * 4 * γ

• d=
π * σK
⇒21= ⇒γ =14,68 emniyetlidir.
1650 * π

a
• S dinamik = S statik * (1+ )
g

• v=20 m/dk ⇒0,33 m/sn *a=0,16 m/sn2

a
=50824,74 * (1+ g ) ⇒ Sdinamik=51653,68 N

Q*γ*4 51653 ,68 * 4 * γ

• d
π * σK
⇒21= ⇒ γ =14,45 emniyetli
1650 * π

Halat çapı bulunmasında ve mukavemet hesaplarında uygulanan formül ve

sabitler kaynak /1/’den alınmıştır.

3. HALAT MAKARASI HESABI

Makaralar üzerinde halatın çıkmamasını sağlayan muhafazalar mevcuttur.

Halat makaraları rulmanlar ile yataklanmıştır. Kancada emniyet mandalı mevcuttur.

3.1. Halat Makarasının Seçimi:

Dr : Tel halat makarası yuvarlanma dairesi çapı

Da=D2 : Dış makara çapı

D1 : İç makara çapı

dA = d2 : Tel halat makarası yatağı iç çapı

dN = d1 : Tel halat makarası yatağı dış çapı

ba : Makara dış kısmı genişliği

S1 : Kaburga kalınlığı

S2 : Yan kaburga kalınlığı

d2 :Aks çap kalınlığı

3
 k1 : Taşıyıcı yatak boyu

r : makaranın iç yuvarlanma dairesi çapı

x : bronz burç kalınlığı

d3 : Tel halat makarası yatağı bandaj iç çapı

Şekil 2: Döküm Tel halat Makarasının Ölçülendirilmesi

Minimum yuvarlanma dairesi çapı;

Çelik döküm makara seçilmiştir. Akma sınırı 255 N/mm2 dir. D=21 mm halat
çapı için seçimler aşağıdaki gibidir. Halat makarası kaymalı yatak seçilmiştir.

• Dmakara=Km*dH =22*24=528

• D1= 528 mm ≅ 560 mm

Makara çapı 560 mm alındı /1/-/4/

Makara ölçüleri;
• r=12 mm
• a=40 mm
• ba=70 mm

• dA=100 mm

• dN=130 mm

4
 • Dr=D1+dH=560+24=584 mm

• D1=Dr+2*a= 560+2*40=640 mm

• S1=0,01*Dr+10=0,01*584+10=15,84 mm

• S2=0,8*S1=0,8*15,84=12,672 mm

Makara boyutları Güneş Makine A.Ş.’den kaynak /1/ den, kullanılan malzeme
boyut ve sabitler kaynak /4/’ten alınmıştır.

3.2. Makara Aksının Hesabı

Me
maksimum eğilmenin olduğu yerde; σ= ≤σ em
W

aks çapı daks=90 mm, aks malzemesi seçilmiştir.

π * d3
•W=
32

32 * Me
• d=3 π *σ
em

Re 255
• σ em = = = 127 ,5 N / mm 2
S 2

Q + G kanca
• Me = * l1
4

l1 : makara ekseni ile mesnet arasındaki mesafe

392400 + 2000
• Me = * 80
4

⇒ Me=8874000 Nmm

l1=90 mm

32 * 8874000
• d =3
127 ,5 * π

⇒d=89,16mm ≤ 90 mm

⇒d=89,16mm ≤ 90 mm emniyetlidir.

5
 3.3. Kaymalı Yatak Hesabı:

Kaymalı yatak eksenel doğrultuda gelen kuvvetler karşılığında ezilebilir:

Bronz ve pirinçlerde σ =(5÷ 20) N/mm2

bem

F
* σb = ≤σ bem
L* d

L : yatak uzunluğu

d : aks çapı

103307
* σb = ≤σ bem
100 * 85

⇒ σ b=11,47 N/mm2=σ bem emniyetli

yatak hesabı sabitleri için kaynak /4/ kullanılmıştır.

Yatak malzemesi olarak S80 seçildi.

4. KALDIRMA MOTORU SEÇİMİ

Kaldırma sistemini hareket ettirmek için gereken güç tam yük ivmesiz güç ile
ivmelendirme gücünden oluşmaktadır.

Sistemlerde kullanılan tüm elektrik motorları kısa devre motorlu asenkron

olup sincap kafeslidir. 380 Volt çalışma geriliminde ve yüklü emniyetle kaldırılacak
güçte seçilmiş. Sistemin sağlıklı işlemesi için motor adaptasyonları DIN-IEC
standartlarına uygun adaptasyon şekline göre yapılır. Kaldırma ünitesinde redüktör
ile motor arasında kaplin kullanılarak maksimum torklarda emniyet oluşturulur. IP 44
ve IP 55 koruma sınıflarında olup, çift hız için özel motorlar, ithal motorlar ve yüksek
koruma sınıfları isteğe göre hazırlanmaktadır.

Elektrik motorları bir sargılılarda TEE Watt veya GAMAK, çift sargılılarda
LEROY SOMER ve SEW EURODRİVE kullanılır.

η s= 0,98 : halat sistemini verimi

η TA = 0,98 :tambur verimi

η dk =1 :dişli kutusu verimi

η T= 0,96 : toplam verim

6
 η M= 1000 dev/dk ⇒ 16,67 dev/sn : devir sayısı

( Q + G kanca ) * Vk
• NMOT =
1000 * η TOP

( 392400 + 2000 ) * 4
⇒NMOT = 1000 * 60 * 1* 0,96 * 0,98 * 0,98

⇒NMOT =28,52 kW

30 kW’lık 1000 dev/dk’lık GAMAK GM225 m6 tipi seçildi.

Tahvil oranı;

n M * π * Dr
• i TOP =
i ikiz * VK

1000 * π * 0,25
• ⇒i TOP =
4* 7* 2

=58,9 =1 Top

İTop= 63 seçilmiştir.

Tamburun devir sayısı;

n MOT
• iTOP= n
TAM

1000
⇒ 63= n ⇒ nTAM=15,9 dev/dk
TAM

redüktör seçimi 3 KB tipi ZET redüktörden i=63 dev/dk seçildi.

Kaldırma motoru hesapları kaynak /1/’den, motor standartları için kaynak /

9/’dan redüktör seçimi kaynak /8/’den alınmıştır.

5. TAMBUR HESABI

Tambur çelik çekme malzemeden imal edilir. Tambur çapları seçimi DIN
normuna göre halat çapının minimum 16 katı olarak yapılmaktadır (25 olarak alındı).
Halatın tambura dolanma çapı halat ömrü bakımından önemlidir.

Dt : tambur çapı

7
b : halatlar arası mesafe

a : yiv tepesinin yuvarlanma dairesine uzaklığı

r : yiv radyüsü

e : kenar çıkıntısı

Şekil 4: Tambur Yiv Profili

8
Şekil 5: Halatın Tambura ve Flanşlara Sarılması

9
 Dt tambur çapı tambur eksenine sarılan halar ekseninden ölçülür.

• Dtam= Kt*dh=25x24=5000 mm

• R=0,53*dh=0,53*24=12,72 mm

• B=0,15*dh=0,15*24=3,6 mm

• e=2,5*dh=2,5*24=60 mm

• a=0,125*dh=0,125*24=3 mm

1. Tamburun Boyutlandırılması:

Halat kılavuzu tambur üzerindeki yivlere sarılması için imal edilir. Diğer bir
görevi de alt ve üst kanca blok limitlerinde switchleme vesilesiyle sistemin hareketini
keser. Kılavuz ile tambur aynı malzemeden imal edildiği için ömür olarak arttırılmış
bir değere sahiptir. Kılavuz halatla beraber tambur üzerinde ileri geri hareketi ile
halatın düzün sarılmasını sağlar. Yükün dikey bir pozisyonda kaldırılması sıhhatli bir
çalışma için zorunludur (vinç kaldırma ekseni dışında yük çekilmesi halinde halat
kılavuzu büyük tahribat görür).

Tambur yapımında St37 malzeme seçilmiştir.

Zyiv : tambur üzerindeki yiv sayısı

Lyiv : yiv açılmış tambur üzerine sıralanabilecek maksimum halat

uzunluğu

hk : makara takımının yerden olan yüksekliği

ZTOP.HAL : tambur üzerinde kalacak halat uzunluğu

İs :halat iletim oranı (8 halatlı ikiz palanga için 4)

+2 :ek sarım sayısı

* Yiv sayısı;

i ikiz * h K
* Zyiv=
D TAM * π

4* 8
Zyiv= + 2 = 18 ,97
0,6 * π

10
 ⇒20 yiv alındı çift sayı olmasından kaynaklanır.

*Yiv adımı;

S=dH + (1,..,3)=dH+2=24+2=26 mm

*Yivli kısmın uzunluğu;

Lyiv= b=Z*S=20*24=480 mm

Şekil 6: Tambur Halat Sarılış Profili

*Tambur uzunluğu;

*LTAM= 2*c+2*b+a

*a=0,41b=0,41*506=196,8 mm ≅ 197 mm

*c=0,34*b=0,34*506=1632 mm =163 mm

⇒ LTAM= 2*163+2*480+197=326+960+197=1483 mm

*Yivli kısma sarılan halat uzunluğu;

*LH=ZTOP.HAL.*Hk+(4,...,8)=4*8+6=38 mm

5.2. Et Kalınlığının Bulunması

δ =0,7*dH ⇒ 0,7*21=16,8 mm

11
tambur malzemesi ve kullanılan boyutlar sabitler kaynak /1/’den alınmıştır.

5.3. Tamburda Oluşan Gerilmelerin Kontrolü:

Tambur üzerinde üç çeşit gerilme oluşmaktadır.

5.3.1. Halatın Sarılmasından Oluşan Bası Gerilmeleri:

0,85 * Fs
* σ1 =
hy * δ
σ 1,1* ( Q + G kanca )
* Fs = =
z * ηs z * ηs

η s : halat tamburunun verimi (0,98)

1,1 * (392400 + 2000 )

* Fs = ⇒Fs=55336,73 N
8 * 0,98

0,85 * 55336 ,73

* σ b1 = ⇒ 195,98 N/mm2
12 * 20

Re 235
* σ bem = = = 117,5N / mm 2
S 2

*σ b1 = 195,98 N/mm2 > 117,5 N/mm2 emniyetsiz

emniyetli et kalınlığı için;

0,85 * Fe 0,85 * 41572 ,7

*δ = h * σ =
20 * 117 ,5
y bem

⇒δ =20,01 mm

⇒δ =21 mm seçildi.

δ = et kalınlığı

5.3.2. Sarılmış Tamburda Oluşan Bası Gerilmesi:

0,5 * Fs
* σ b2 =
δ* h

0,5 * 55336 ,73

⇒σ b2 = = 86 ,46N / mm 2
16 * 20

σ b2 =86,46 N/mm2≤ 117,5 N/mm2 emniyetli

12
5.3.3. Yük ve Döndürme Momentinin Oluşturduğu Gerilme:

5.3.3.1. Halat Yükünün Neden Olduğu Eğrilme Gerilmesi:

* Me=Fs*LR=55336,7*812=44933424,7

32 * Me * D1
* σ e=
π * (D14 − D 42 )

*D1=Dr-dH=600-24=576 mm

D2=D1-2*δ =576-2,21=534 mm

32 * ( 44933424 ,7) * 576

⇒σe = π * (576 4 − 534 4 )
= 9,166 N / mm 2

σ e * D Kb * Ky Rm Kb * Ky
* σ em = * = 0,5 * *
S Kç S Kç

*Kb=0,6

*Ky=0,78

*Kç=1,93

*S=2

* Rm=450 N/mm2

450 0,6 * 0,78

σ em = 0,5 * * = 27 ,19N / mm 2
2 1,93

*σ e=9,166 N/mm2 ≤ 27,19 N/mm2 emniyetli.

5.3.3.2. Döndürme Momentinden Dolayı Oluşan Kayma Momenti:

32 * Mt * Dt
* τK =
π * ( D14 D 24 )

Fs * Dt 55336 ,73 * 600

* Mt = = = 16601019 N
2 2

32 * 16601019 * 600
⇒ τK = = 3,527N / mm 2
π * ( 576 2 534 2 )

13
 τ D Kb * Ky Rm Kb * Ky
* τ em = * = 0,29 * *
S Kç S Kç

450 0,6 * 0,78

⇒τem = 0,29 * 2 * 1,93
= 15 ,77 N/mm2

*τ K=3,527 N/mm2 ≤ 15,77 N/mm2 emniyetli.

5.4. Tambur Milinin Hesabı:

Maksimum eğilme gerilmesinin olduğu yerden mil hesabı yapılır;

Mil malzemesi St70 seçilmiştir.

Rm=687 N/mm2

Me
*σ = σ em
W

F 1 392400 + 2000 + 1000

* Me = * = * 1483
2 2 4

⇒Me = 146594550 Nmm

σ* D Kb * Ky Rm Kb * Ky
* σ em = S * Kç
= 0,5 *
S
*
Kç

*Kb=0,65

*Ky=0,78

*Kç=1,3

*S=2

687 0,65 * 0,78

⇒σ em = 0,5 * 2 * 1,3
= 68 ,25 N/mm2

π * d3
*W =
32

32 * Me 32 * 146594550
* d tambur = 3 π * σ = 3 68,25 * π
em

⇒ dtambur= 279,68

14
 ⇒ dtambur= 280 mm alındı.

5.5. Tambur – Motor Redüktör Oranı:

n2 1000
*i = ⇒ 50 = n ⇒nTAM=16,66 dev/dk
n1 2

z2 z4 z6 z2 z4 z6
*i = * * ⇒50 = * *
z1 z 3 z 5 z1 z 3 z 5

5.6. Tamburun Dişli Çarka Tespiti:

Tambur, güç kaynağı tarafından indirekt olarak tahrik edildiği taktirde, tahrik
momentini küçültmek veya kaldırılacak yükün kapasitesini arttırmak
hedeflenmektedir. Bunun içinde dişli çark mekanizmaları devreye girer. Dişli çarkın
tambura bağlanmalarını yönlendiren faktörlerin başında tamburun fonksiyonu
önemlidir. En kullanışlı bağlantı şekilleri arasında yer alan konstrüksiyon çeşitleri;

Şekil 7: Dişli Çarkın Tambura Tespiti

Redüktörle tambura bağlanması;

Şekil 8: Redüktörle Tamburun Bağlanması

15
 6. KANCA SEÇİMİ

6.1. Kanca Seçimi

DIN standartlarına göre CK 22 ve üzeri malzemeden imal edilir. Kanca

üzerinde bulunan eksenel rulman ile gaga 3600 kendi ekseni etrafında dönme
kabiliyetine sahiptir. Kanca bloğu kapak ve malzemeleri dökme demirden imal edilir.

DIN 15401’den kanca blok malzemesi ST 50 seçilmiştir.

Şekil 11: Kanca Bloğu Resmi

6.2. Kanca Seçimi:

Resim 16: Kanca

Kanca dövme çelikten imal edilmiş olup, eksenel rulmanı üzerinde sonsuz
dönme hareketi yapılabilmektedir.

16
 DIN 15401’den 3.grup kanca ölçüleri alınmıştır. 40000 N kaldırma kapasiteli.
Kanca malzemesi C22 seçilmiştir.

Kanca ölçüleri;

a1= 224 mm e1= 517 mm

a2=180 mm e2=567 mm

a3=252 mm e3=447 mm

b1= 200 mm H1=250 mm

b2=170 mm H2= 212 mm

kanca hesap ölçüleri

r1=25 mm d1= 150 mm

r2= 40 mm d2=125x14 r6=326 mm

r3=130 mm re=500 mm r7=280 mm

r4=335 mm li=Hi=905 mm r8=500 mm

r5=475 mm m=112 mm

kanca boyutları

Şekil 12: Kanca Kesiti

17
6.3. Kancanın Mukavemet Kontrolü:

6.3.1. Çubuk Kısmının Mukavemet Kontrolü:

6.3.1.1. Çubuktaki Çekme Gerilmesi;

Q
σç =
* π * d 24 ≤ σ em

Re 300
* σ em = = = 150 N/mm2
S 2

Rm=500-650 N/mm2 (çekme mukavemeti)

Re=300 N/mm2 (akma sınırı)

*d4=d5=d3*0,8*125=100 mm

*S=2

4 * 392400
*d4= ⇒ d4=57,71 mm
150 * π

57,71≤ 100 mm emniyetli

d4=125 mm

d5=125 mm

d3=100 mm

h=14

6.3.1.2. Kesme Kuvveti:

h:hatve Rd+25x14 için h=14 mm

Q
* τK = π * d * h ≤ τ em
4

Q
* d4 = h * π * τ
em

0,82 * R m
* τ em =
S

0,82 * 600
* τ em = ⇒ Rm=246N/mm2
2

18
 294300
* d4 = = 36,27
14 * 246 * π

36,27≤ 100 emniyetli

6.3.1.3. Dişlerde Yüzey Basıncı Kontrolü:

i:minimum diş sayısı

d3=100 mm d5=125 mm

4* Q
P= ≤ Pem
i * π * ( d 24 d 32 )

Pem=(40 N/mm2 .... 60 N/mm2)

4 * 392400
i= ⇒i=2,22 adet
40 * π * ( 125 2 100 2 )

6.3.1.4. Somun Boyu Tespiti:

isomun= i*h =2,22*14

=31,08 mm≅ 32 mm alındı.

6.3.2. Kıvrılmış Kısımların Mukavemet Kontrolü:

6.3.2.1. (1-2) Kesitinin Mukavemet Kontrolü:

F Me
σ MAX1 = + ≤σ em
A Wl

F Me
σ MAX2 = + ≤σ em
A W2

Şekil 13: 1-2 Kesitinde Gerilmelerin Değişimi

19
Trapez kesit için gerekli boyutların hesabı;

b1 + 2b 2 H1 200 + 2 * 170 250

e1 = * ⇒ *
b1 + b 2 3 200 + 170 3

e1=121,60 mm

e2=H1-e1=250-121,60

e2=128,4

trapez kesitin atalet momenti

b12 + 4 * b1 * b 2 + b 22
I= * H13
36( b1 + b 2 )

200 2 + 4 * 200 * 170 + 170

I= * 250
36( 200 + 170 )

I=240357545 mm4

I 240357545
W1 = = = 1976624 ,54 mm3
e1 121,6

I 240357545
W2 = = = 1871943 ,5 mm3
e2 128 ,4

Kesit ağırlık merkezine etki eden moment kuvvetinin değeri ;

a   224 
Me = Q *  1 + e1  ⇒ 392400 *  + 121,6 
2   2 

=91664640 Nmm

Kesit Alanı;

b1 + b 2 200 + 170
* A = H1 * ⇒ 250 * = 46250 mm2
2 2

392400 91664640
* σmax 1 = 46250 + 1976624 ,54 ≤ σem = 150 Nmm2

⇒54,858≤ σ em emniyetlidir.

392400 916640
σmax 2 = − ≤ σem
46250 1871943 ,5

⇒ σmax 2 = −40 ,4 ≤ σem emniyetlidir.

20
6.3.2.2. (3-4) Kesitin mukavemet kontrolü;

Şekil 14: 3-4 Kesitindeki gerilmelerin değişimi

F * tan α Me
* σ max 3 = 2 * A + W ≤ σ em
3

F * tan σ Me
* σ max 4 = - W ≤σ em
2* A 4

α =halat açısı

α =450 –60 0 arasında değişmektedir. α

F 392400
* Me = * tan α * e 1 = * tan 45 0 * 121,6
2 2

⇒Me=23857920

I 24035745
* W3 = e = 121,6
= 1976624 ,54 mm2
3

I 240357545
* W4 = e = 128 ,4
= 1871943 ,5 mm2
4

392400 * tan 45 0 23857920

* σ max 3 = + ≤σ em
2 * 46250 1976624 ,54

⇒σ max3=16,31≤ 150 N/mm2 emniyetli

392400 * tan 45 0 23857920

* σ max 4 = - ≤σ em
2 * 46250 1871943 ,5

⇒ -8,5 N/mm2 ≤ 150 N/mm2 emniyetlidir.

21
 Kanca standartları Güneş Makine San. A.Ş.’den, kullanılan malzemenin
akma sınırı ve dayanımları kaynak /2/’den alınmıştır. Hesaplamalar için kaynak /1/
formülleri kullanılmıştır.

7. TRAVERS KONTROLÜ

7.1. Kanca traversinin Mukavemet Kontrolü

Şekil 15: Kanca Traversine Etkileyen Yükler (Kısa Şaftlı Kanca Traversi için)

L=350 mm d=80mm

d1=150 mm b=350 mm

7.1.1. Kanca Traversinin Eğilmeye Karşı Mukavemet Kontrolü:

Travers malzemesi St50 seçilmiştir.

Re=255 N/mm2 akma sınır

S=2

Re 255
σ em = = = 127 ,5 N/mm2
S 2

Kanca traversler iki mesnet üzerine oturtulmuş ve ortada yüklü kirişler gibi
eğilmeyle momenti ortadadır.

22
 1 350
*Mmax= Q * = 392400 *
4 4

⇒ Mmax=34335000

ortadaki mukavemet momenti;

1
*W = * (b-d1)H2
6
M max
*σ = ≤ σ em
W

34335000
σ=
⇒ 1
* ( 350 150 ) * H 2 ≤ 127,5
6

⇒H=89,88 mm ≅ 90 mm

7.1.2. Travers Muylusundaki Eğilme Momenti:

Travers muylusu da eğilmeye göre hesaplanır. Muylunun travers gövdesine

birleştiği yerdeki moment muylu için en büyük momenttir.

et=kanca blok laması ve iç taraftaki koruma saçı toplam kalınlığı.

Q et
*Ml= +
2 2

Muylunun mukavemet momenti;

π * d3 π * ( 80 3 )
Wl = =
32 32

⇒Wl=50264 mm3

Ml
* σl = ≤σ em
Wl

Ml
⇒ = 127,5
50264

⇒6408660 N

23
 Q e2
*Ml= *
2 2

392400* e t
⇒ 6408660=
4

⇒ et=65,32 mm ≅ 66 mm

7.1.3. Muylu ve Aksı Arasındaki Yüzey Basıncı:

Q
*P= 2 * d * e ≤ Pem
t

392400
⇒ ≤ Pem
2 * 80 * 66

⇒ 37,16 ≤ 127,5 N/mm2

travers hesabı ve malzeme seçimi kaynak /1/’den, kullanılan malzemenin

sınır dayanımları kaynak /2/’den alınmıştır.

8. TEKERLEK VE RAYLARIN HESABI

Şekil 16: Tekerleklere Etkiyen Yükler

Çalışma sınıflarına göre malzeme değişikliği gösteren tekerlekler çelik döküm

veya çelik malzemeden imal edilir. Aşınmaları aza indirmek için sadece dişli grubuna
işlem uygulanır. Sistemin kullanım amacına göre tahrik grubu göbekten veya dişli
tekerler ile yapılır.

24
 Şekil 17: Ray ve Ölçülendirilmesi

8.1. Kedi Tekerlek Hesabı

DTEKİ :kedi tekerlek çapı

PTEKİ : tek tekerlek yükü

∑W : motor tekerlek yükü

kem= 30 N/mm2 : teker ve ray arası müsaade edilen yüzey basıncı

b=45 mm : ray genişliği

r=4 mm : ray köşe başı yuvarlaklığı

d=50 mm : muylu çapı

f=0,05 : ekzantirisite

µ =0,07...0,09 :rayla teker arası sürtünme katsayısı

DIN 15074’den seçilen KS-22 rayı A-45 simgelidir.

b=45 mm, r=4 mm, kem=30 kg/cm alınır.

25
Tekerlek malzemesi orta işletme şartları için GG30 seçildi.

Gerekli tekerlek çapı;

Q + W ARABA 392400+ 30000

*∑W=Q+WARABA ⇒ PTEK= = = 105600N
4 4

PTEK 105600
*DTEK= = =95,13 mm
(b − 2 * R ) * k em (45 − 2 * 4)30

⇒ DTEK=250 mm

DTEK= 250 mm seçilir.

DIN 15046 standartlarından D=250 mm seçilmiştir. En küçük teker çapı.

*Tekerlek boyutları ; 250 mm için.

*DTEK= 250 mm *d2=280 mm *d11=250 mm

*b1=55 mm *d3=50 mm *d14=28 mm

*b2= 90 mm d4=60mm *d15=18 mm

*b3=50 mm d7=200 mm *e=15

*c=15 mm d8=175mm *l1=115

l2=115

* cıvata sayısı 4 M16

*Ray boyutları;

*k=b=45mm *h1=55± 1mm *r5=4mm

*b1=125 mm *h2=24 mm *Jx=91cm4

*b2=54 mm *h3=20 mm *ex=3,31 cm

*b3=24 mm *r1=4 mm *Wz=27,5 cm3

*f1=14,5mm *r2=3 mm *Jy=169 cm4

*f2=11 mm *r3=4 mm *Wy=27 cm3

*f3=8mm *r4=5 mm *22,2 kg/m

KS22 = A45 DIN 15074 standartları

26
 8.1.1. Araba Yürütme Direnci

W 422400
*W= * (μ * d + 2 * f ) = * ( 0,08 * 50 + 2 * 0,05 )
D TEK 250

⇒ W=6927,3

8.1.2. Yürütme Motoru Hesabı

η =(0,80,....,0,90) arasında η =0,80 seçilmiştir.

W yür * Varaba
*Nyür= 1000 * η * 1,2
top

692753 * 16
⇒Nyür= 1000 * 0,80 * 60 * 1,2 = 2,77kW

8.1.3. Tahvil Oranı

V YÜR 16
⇒ nm= π * D ⇒ 0,25 * π = 20 ,38 dev/dk
TEK

Elektrik motoru seçimi ZET REDÜKTÜR motorlu redüktörler 3kW ve 1420

dev/dk’lık KU tip motorlu redüktör seçilmiştir.

Çevrim oranı i=30’dur.

8.2. Köprü Tekerlek Hesabı

DTEK2 : köprü tekerleği çapı

PTEK2 : tek köprü tekerleği yükü

∑W : raya etkiyen toplam tekerlek yükü

kem=30 N/mm2 : köprü tekerleğiyle ve ray arası müsaade edilen yüzey

basıncı

b=45 mm : ray genişliği

r=4 mm :ray köşe başı yuvarlağı

27
 d=50 mm : muylu çapı

f=0,05 : ekzantirisite

µ =0,7...0,9 : rayla teker arası sürtünme katsayısı

gerekli tekerlek çapı;

*∑W=Q+WARABA+Wköprü

Q + W ARABA Wköprü 392400 + 30000 150000

⇒ PTEK = + = + = 248700 N
2 4 2 4

PTEK 248700
* D TEK = = = 224,05 mm
( b − 2 * r ) * k em (45 − 2 * 4) * 30

⇒DTEK= 400 mm

DTEK= 400 mm seçildi.

Arabanın iki tekeri serbest döner diğer iki teker ise dişlilerle tahrik
edilmektedir. buna göre DIN 15046 standartlarından D=400 mm seçilmiştir.

Buradan DIN 15074’den seçilen serbest dönen dişlisiz tekerlekler

• 2 TEKERLEK S250x95 DIN 15074 (GG30)/Rg9 DIN 15075’den dişli

çemberli tahrik tekerlekleri

• 2 TEKERLEK SG250X95 DIN 15075 (GG30)/Rg9 tekerlek dişli çemberli

DINI15082’den seçildi.

• 2 DİŞLİ ÇEMBER 250 G DIN 15082 (GG30) alındı.

Tekerlek boyutları 400 mm için;

*DTEK= 400 mm *d2=440 mm *d11=320 mm

*b1=65 mm *d3=80 mm *d14=35 mm

*b2= 110 mm d4=95mm *d15=23 mm

*b3=65 mm d7=270 mm *e=15

d8=210mm *l1=140

l2=140

28
M 20 4 adet cıvata bağlantısı var.

29
 8.2.1. Araba Yürütme Direnci:

W 572400
*W = * (μ * D + 2 * F) = * ( 0,9 * 50 + 2 * 0,05 )
D TEK 400

⇒W=64538,1 N

8.2.2. Yürütme Motoru Hesabı:

η =(0,80,...,0,90) arasında η =0,80 seçilmiştir.

W yür * Varaba
* N yür = 1000 * η * 1,2
top

6927 ,3 * 20
⇒N yür = 1000 * 0,80 * 60 * 1,2 = 3,46 kW

8.2.3. Tahvil Oranı:

n MOTOR 695
*i = = = 34,01
n TEKER 20,38

Elektrik motoru seçimi ZET REDÜKTÖR 5,5 kW ‘lık 1420 dev/dk motor için
seçilmiştir.

Çevirim oranı i:40 alınmıştır.

9. REDÜKTÖRLERİN SEÇİMİ

Bütün dişliler kapalı bir döküm kutu içinde yağ banyolu olarak çalışmakta ve
kademe yataklarında rulman bulunmaktadır. Redüktör dişlileri zor şartlarda çalışacak
şekilde indüksiyonla sertleştirilmiştir. Bununla beraber redüktörün daha rahat
çalışması, daha az aşınması için dişliler helis dişli veya planet dişli olarak imal edilir.

Redüktör giriş ve çıkışları göbekten yapılmakta ve kayıcı mil ile

birleşmektedir. Redüktör içi dişli aksamı sementasyon çeliğinden üretilip yüzey
sertleşme ve taşlama yapılmaktadır. Ters momentlere karşı dayanıklı olarak imal
edilir.

30
 Bir çok sistemde fren grubu motorun arkasında kullanılır, bazı fren grupları
imalata bağlı olarak redüktörün arkasında konur. Bu durum diğer aksanlara orantılı
olarak motorun soğutmasına engel olmaz, motor verimi önemlidir.

Şekil 19: Çift Çıkışlı Redüktör

* Hareket motorları redüktörlü olup;

Kedi tekerlekleri hareket motoru;

ZET REDÜKTÖR motorlu redüktörler 3kW ve 1420 dev/dk’lık KU tipi motorlu

redüktör seçilmiştir.

Çevrim oranı i=30’dur.

*Köprü hareket motoru için ise;

ZET REDÜKTÖR 5,5 kW’lık 1420 dev/dk KU tipi motorlu redüktör seçilmiştir.

Çevrim oranı i=40 alınmıştır.

* Kaldırma motoru redüktörü;

1000 dev/dk sayısında motor için 30 kW gücünde 3KB tipi i=1/63

redüksiyona sahip ZET REDÜKTÖR (çift çıkışlı) seçimi yapıldı.

31
 10. RULMAN HESABI

L10h : nominal ömür (kren ve yük kaldırma makinelerinde

20000-30000 saat)

n :devir sayısı

C : dinamik yük sayısı

C0 : statik yük sayısı

P : eşdeğer yatak yükü

p : ömür denklemi üssü

bilyalı yataklar için p=3

makaralı yataklar için p=10/3 alınır.

P=FR*x+FA*γ

FR : yükün radyal bileşeni

FA : yükün eksenel bileşeni

x : yatağın radyal bileşeni

γ : yatağın eksenel bileşeni

10 6 CP
L 10h = *
60 * n P

L 10h * 60 * n * P 3
*C = 3
10 6

10.1. Kanca Traversindeki Rulman

FR=0

FA=Q+GKANCA=392400+2000=394400 N

P=FA=394400 n

N=4 dev/dk

32
 25000 * 60 * 4 * 394400
*C = 3
10 6

⇒ C=716672,36 N

⇒C=716,7 kN

SKF rulman katoloğu açısal temaslı rulmanlar çift sıralı seri,d=150mm iç çaplı

Tandem yapıda birleştirilmiş 724000N dinamik yük taşıyan 7330BCB numaralı

rulman seçildi.

Rulman değerleri;

d=150

D=320

C=724000

C0=800000

10.2. Kedi Tekerleklerindeki Rulmanlar

yataktaki rulman sayısı = 2

nK=30

FA=0

Q + G KEDİ 392400 + 30000

* FR = =
2*4 2*4

* FR = P = 52800

30000 * 60 * 30 * (52800 ) 3,3

* C = 3,3
10 6

⇒C=176848,64 N

33
 Rulman değerleri:

SKF rulman kataloğu açısal temaslı rulmanlar çift sıralı seri, d=50 mm iç çaplı
Tandem yapıda birleştirilmiş 199000N dinamik yük taşıyan 7310 BECB numaralı
ralman seçildi.

SKF 22310 E oynak makaralı rulman seçilmiştir.

Rulman değeri:

d=50

D=110

b=40

c=199000

C0=224000

10.3. Köprü Tekerleklerindeki Rulmanlar

yataktaki rulman sayısı = 2

nKT=40

FA=0

Q + G KEDİ + G KÖPRÜ 392400 + 30000 + 150000

* FR = =
2*4 2*4

*FR=P=71550 N

30000 * 60 * 40 * (71550 ) 3,3

* C = 3,3
10 6

⇒C=261479,5 N ≅ 261,5 kN

Rulman değerleri:

SKF rulman kataloğu açısal temaslı rulmanlar çift sıralı seri, d=80 mm iç çaplı
Tandem yapıda birleştirilmiş 374000N dinamik yük taşıyan 7216 BECB numaralı
ralman seçildi.

34
 Rulman değeri:

d=80

D=170

b=58

c=374000

C0=455000

10.4. Tamburun Yataklandığı Rulmanlar

yataktaki rulman sayısı = 2

nKT=50

FA=0

Q + G KEDİ + G KÖPRÜ 392400 + 30000 + 150000

* FR = =
2*4 2*4

*FR=P=71550 N

30000 * 60 * 50 * (71550 ) 3,3

* C = 3,3
10 6

⇒C=279772,05 N

Rulman değerleri:

Tambur mili çapı 280 mm dir. Fakat rulman takılacağı kısımdaki mil çapı
bilyanın dayanağı olması için çap düşümü yapıldı. Ve 240 mm seçildi.

SKF 7248 BCB numaralı rulman seçilmiştir.

Çift sıralı rulman tipidir.

Rulman değeri:

d=240 mm

D=300 mm

35
b=75 mm

c=880000 N

C0=1800000 N

11. DOLU GÖVDELİ KİRİŞ HESABI

Köprünü oluşturduğu I profili TS 910/1 –ST 37 geniş profil seçilmiştir.

11.1. Eğilme Momenti

Şekil 20: Daimi Yük Gg’nin Eğilme Momenti

Sistemin ağırlığının eğilme momenti;

qe * x
* Mgx = (L-x)
2

*x=L/2 için kiriş noktasındaki maksimum eğilme momenti;

q e * L2
* Mg1 =
8

*L= 20m=20000mm

100
* qe = = 6,25kN / m
16

36
*Köprü ortasındaki tahrik sisteminin eğilme momenti;

G KEDİ * L
* Mg 2 =
2*4

* Yükün köprü ortasında doğurduğu eğilme momenti;

Q*L
* Mg 3 =
2*4

*Maksimum eğilme momenti;

*Mgmax=Mg1+Mg2+Mg3

6250 * ( 20 ) 2 30000 * 20 392400 * 20

⇒ MgMAX = + +
8 8 8

⇒MgMAX=136,500 N

Mg1= 312500

Mg2=75000

Mg3=981000

11.1.2. Kedi Hareketinin Doğurduğu Eğilme Momenti:

37
 Şekil 21: Hareketli Yük Gp’nin Eğilme Momenti

Ftb b 2
* Mp MAX = * (L )
2*L 2

*b=2000 mm=2 m L=20

* bir tekerlek basıncı;

Q + G KEDİ 392400 + 30000

* Ftb = = = 105600 N
4 4

105600 2
* Mp MAX = * ( 20 )
2 * 20 2

⇒ 50160 Nm

* sistem ağırlıklarından meydana gelen yatay eğilme momenti;

Mg1 312500
* Mg1 ' = = = 22321,42 Nm
14 14

Mg 2 75000
* Mg 2 ' = = = 10714 ,28 Nm
7 7

Mg 3 981000
* Mg 3 ' = = = 140142,85 Nm
7 7

Φ * Mg MAX + Φ * Mp MAX Mp MAX '+Mg 1 '+Mg 2 '+Mg 3 '

*σ = + ≤σ em
Wx Wy

*Wx=27,5 cm3=2750m3

*Wy=27 cm3=2700m3

Re 235
* σ em = = = 117,5 N/mm2=117500 N/mm2
S 2

1,2 * 1368 ,5 + 1,4 * 50160 3,6 + 22,321 + 10,714 + 140 ,142

⇒σ = + ≤σ em
2750 2700

⇒σ =6,87 kN/m2

38
11.2. Şekil Değiştirme

Şekil 22: Daimi Yük ve Hareketli Yükün Sehimi

δ g=ağırlığın sehimi

δ p=hareketli yük sehimi

L 2000
* δ em = = = 2 cm
1000 1000

*Ix=99180 cm4

Gg 5 * L3 0,625 * 2000 5 * 2000 3

* δg = * = *
E * Ix 384 21 * 10 6 * 99180 384

⇒δ g=0,062 cm

F tb
δp = * (L-b) *[3L2-(L-b)2]
4 8 * E * Ix

405600
⇒δ p = 6
* (2000-200)*[3*20002-(2000-200)2]
4 8* 2 1* 1 0 * 9 9 1 8 0

⇒δ p=1,66

*δ g+δ p≤ δ em

⇒0,062+1,66=1,722 ≤ 2 emniyetli.

N= Motor gücü kW

Y=Yük kaldırma hızı, m/s

QT=Toplam yük

xtop=Topram verim

39
xtop=xs.xtam.xdiş...../1/......17,2)

xs=Halat sisteminin verimi

xtam=Tambur verimi

xdiş=dişli kutusu verimi

xtop=0,98.0,98.1=0,96

1490500 + 490 ,5 )5
N= =4262 kW
60 .1000 .0,96

N=42,62.1,36=57,96 HP............../1/.........(7,3)

N=60 HP gücünde n=1000 d/d’lık motor seçildi. /6/

12. FRENLEME VE ÇÖZME SİSTEMİ

12.1. Fren Seçimi

FN= Fren pabuçlarında meydana gelen fren kuvveti

MF=Fren momenti
μ =Fren tamburu ve fren balatası arası sürtünme katsayısı

ν =Fren emniyet katsayısı

I= Balata uzunluğu

b=balata genişliği

P=yüzey basıncı

D=kasnak çapı

Nc=frenlenen güç

V=çevresel hız

MF=ν .Mmot.µ 2........./1/........(8.1)

N 30 / 1,36
Mmot=9550. =9550. = 210 ,66 Nm
n 1000

ν =0,5........1,5...../1/

40
 µ =0,98........./1/

MF=0,5.210,66.0982=101,15 Nm

MF
FN= ................./1/..............(8,2)
D.μ

DIN 15435’e göre kasnak çapı D=150 mm olan çift papuçlu fren seçilmiştir. /
1/

µ =0,4......./1/

101,15
FN = = 1685 ,83
0,15 .0,4

FN
P= ............/1/...........(8,3)
B.1

b=200......./1/

1=350...../1/

1685 ,83
P= = 0,024 N/mm2
200 .350

PEM≤ 0,6 N/mm2

p<pem emniyetlidir.

12.2. Frenlenen Güç

2.μ.p.1.b.v
NL= ................/1/..............(8,4)
1000 .1,36

π.D.n
V= ...................../1/............... .(8,5)
60

π.0,15 .1000
V= = 7,85 m/s
60

2.0,4.0,024 .0,350 .0,200 .7,85 -8

NL= = 775 ,7.10 HP
1000 .1,36

12.3. Isı Zorlamasının Kontrolü

1000 .NL
P.V = ................./1/..........(8,6)
2.μ.6.1

41
 1000 .775 ,7.10 8
P.V = =0,101 N/m.s
2.0,4.0,350 .0,200 .1,36

P.v≤ 2(1,2÷ 2,5) emniyetlidir.

12.4. Fren Gevşeticisinin Seçimi

AL=Gevşetme işi

λ =Hava aralığı

=Gevşetme stoğu

FN=Gevşetme kuvveti

T=Toplam kuvvet iletim oranı

1 1
İ= ................... .............../ 1 /
8 15
1
İ=
10

Fr .i
Fz= μ .......... .......... . / 1 / .......... .......... ........( 8,7 )

Fr=p.b.1............/1/............................(8,8)

Fr=0,024x350x200=1680 N

λ =1...........3 mm........../1/

h=2.λ (1/i).1,1............./1/...............................(8,9)

AL=2.Fz.λ /µ kol ............/1/...............................(8,10)

µ kol =0,9.........../1/

AL=2.186.6.1=373,3 N.m

42