12.05.

200
9
Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Mühendilsik
Fakültesi Makina Mühendisliği bölümü Hasar Analizi
dersi sunumu
|


|



 





MUTLU ERTUĞUŞ - 2005010605038
FATİH ÇAĞLAYAN - 2005010605014
Ë
 FREN DİSKİ
ł Ford Transit ticari araçta kullanılmış
fren diski
ł Gri dökme demirden imal edilmiş
ł Ne kadar süre kullanıldığı konusunda
bilgi yok
ł Ağır hasar nedeniyle kullanılamaz hale
gelmiş
ł Yüzeyde aşınma ve çatlaklar mevcut
•arça malzemesi olarak gri dökme
demirin seçilmesinin nedeni, ısı
iletiminin ve titreşim sönümleme
özelliğinin iyi olmasıdır. Malzeme pik
döküm ile üretilmiştir. Bu yöntemin
seçilmesinde, malzemenin C oranı etkili
olmuştur. Gri dökme demir perlitik bir
malzemedir. Malzemenin perlitik
seçilmesi, fren sırasında ortaya çıkan
ısının hızlı bir şekilde iletmesini ve
diskin hızlı bir şekilde soğumasını
sağlamaktadır.
Aynı zamanda lamel grafitli dökme demir
olarak da bilinen gri dökme demir, Fe-C-
Si alaşımıdır. Genellikle %2.5-4.5 C ve %1-
3.5 Si içerirler. %0.25'e kadar S içerebilir.
Kükürtün bundan daha yüksek oranlarda
bulunması, demire istenmeyen sertlik
kazandırır. İşlenebilirlik önemli
olduğundan dolayı • miktarı %0.15'in
altında tutulur. Normal çalışma
koşullarında fren diski, balatanın kauçuk
yada asbest bazlı yüzeyi ile temas
etmelidir.
Ancak incelediğimiz örnekte fren diski,
balatanın aşınması sonucu metal yüzey ile
temasa geçmiştir. Bunun sonucunda ise
fren diskinde hasar oluşmuştur. Metal
yüzeylerinin sürtünmesi sonucu aşınma
gerçekleşmiştir. Aşınma sonucu çatlak
ortaya çıkmış ve etkiyen dinamik yüklerin
de etkisi ile ilerleyerek parçanın çalışamaz
hale gelmesine neden olmuştur.
 HATALAR
Tasarım sırasında hata yapılmamıştır.
Malzeme içinde hata bulunmamaktadır.
İmalat sırasında hata meydana
gelmemiştir.
Montaj aşamasında hata yapılmamıştır.
Uygun çalışma şartları sağlanmamıştır.
Bunun sonucunda hasar meydana
gelmiştir.
 FREN BALATASI
ł İncelenen fren balatası Ford Transit
ticari araçta kullanılmıştır
ł •arçanın kullanım süresi ile ilgili bilgi
mevcut değildir
ł Balatalar, fren mekanizmasında esas
aşınan parçalardır
ł Balataların malzeme seçimi balatanın
fonksiyonunu yerine getirirken
minimum malzeme kaybına uğraması
yönünde olmalıdır.
 Frenleme esnasında hareketli kütlelerin
kinetik enerjisi, sürtünme yoluyla ısı
enerjisine dönüşür. Bu ısı enerjisi, fren
balatalarının aşırı sıcaklıklara maruz
kalmasına neden olmaktadır. Balataların
frenleme etkinlikleri zamanla
azalmaktadır. Bu nedenle frenlerin
performansında azalma, hızlı balata
aşınması ve ses ortaya çıkmaktadır. Fren
balatalarının ömrü, kullanım şartlarına
göre değişkenlik gösterir.
 Ancak her 25 bin km'de bir balataların
kontrol edilmesi gerekir. Genellikle fren
balatalarının aşınmaya uğrayan kısmı,
grafit tozu, pirinç tozu, bakır tozu ve
asbest malzemelerinin karışımından elde
edilir. Ancak son yıllarda asbestin
kullanımı, insan sağlığına verdiği
zararlardan dolayı azaltılmıştır ve farklı
malzeme arayışına gidilmiştir. Fren
balatalarının gövde kısmı ise döküm
yöntemi ile üretilmiş metal plakadan
meydana gelir.
Balataların belirli aralıklarla kontrol
edilmesi önemlidir. Ancak incelediğimiz
örnekte bu kontroller düzenli olarak
yapılmamıştır. Bu nedenle, balatanın
aşınmış olduğu tespit edilememiş ve
gerekli önlemler alınamamıştır. Araç
sürücüsü, fren pedalı düşmesi ve ses
şikayeti dolayısıyla servise gelmiştir.
Yapılan kontrol sonucunda, fren diskinin
çatladığı ve balataların işlevsiz hale geldiği
tespit edilmiştir. Sonuç olarak disk ve
balatalar değiştirilmiştir.
 HATALAR
Tasarım sırasında hata yapılmamıştır.
Malzeme içinde hata bulunmamaktadır.
İmalat sırasında hata meydana
gelmemiştir.
Montaj aşamasında hata yapılmamıştır.
Çalışma şartlarında sorun olmamıştır
ancak zamanında bakım yapılmamıştır.
Hasar bu sebeple meydana gelmiştir.
 HASAR Tİ•LERİ
ł Distorsiyon hataları
ł Kırılma
ł Yorulma
ł Korozyon
ł Gerilmeli korozyon çatlaması
ł Korozyonlu yorulma
ł Hidrojen gevrekleşmesi
ł Sünme
ł Sürtünme ve aşınma
Abrasiv aşınma: Birbirine göre izafi hareket
yapan iki cisim arasına çevre etkisiyle yabancı
sert parçacıkların girmesi ve bu parçacıkların
yumuşak yüzeye gömülerek sert yüzeyden sanki
eğelercesine veya zımparalarcasına malzeme
kaldırmasıyla kendini gösteren bir aşınma
türüdür.

Adhesiv aşınma: Birbirine temas eden

cisimlerin temas yüzeylerinin, bir normal
kuvvet etkisi altında izafi hareket yapmaları
sırasında görülen aşınmadır.
 KAYNAKÇA
ł www.metaldunyasi.com
ł tr.wikipedia.org
ł www.otoresim.net
ł www.scribd.com