MIÉRT VAN ITT ILYEN SÖTÉT,
VIRÁG ELVTÁRS?
Szép ilyenkor az őszi temető. Kis kupacokba
gereblyézték a lehullott leveleket, és meggyújtották.
Füstcsíkok szállnak az ég felé, megcsillan az őszi nap
a fehér sírkövekén. Ezt nézi Pelikán József, és egy
pillanatra el is feledkezik Virág elvtársról.
- Hol álljak meg? - töri meg a csendet a
gépkocsivezető.
Halk, elszánt válasz:
- A síremlékemnél.
Ünnepélyes lassúsággal gurul a fekete autó a
napfényes temetőkben. Megállnak. Virág kiszáll, és
leül a síremléke szélére. Pelikán összeszoruló szívvel
nézi a daliás bronzférfit, aki bátor tekintettel néz a
jövőbe, a talapzaton egy márványtábla:
„Egy élet a népért,
Virag Árpád 1907- "
A sofőr cigarettára gyújt, Virág a halántékához emeli a
fekete pisztolyt.
Pelikán odarohan, lefogja a karját.
- Ne... ezt ne, Virág elvtárs!
- Nem érdemes... - motyogja maga elé Világ. - Nem
érdemes...
- Drága jó Virág elvtárs... Énmiattam? - szalad ki a
kérdés Pelikánból.
- Nemcsak maga miatt... - Kinyitja a szemét, leereszti
a fegyvert. - Mi egy életet áldozunk fel magukért, de
maguk nem érdemelnek meg minket... Maguk egy
szívtelen csürhe, és most még enyhén fejeztem ki
magamat!
Leveti a zakóját, gombolni kezdi az ingét, hogy a
fegyvert a szívéhez illeszthesse.
- Ne! - fogja le újra a kezét Pelikán. - Én elismerem,
hogy egy fölöttébb hülye, elmaradott pasas vagyok, de
azért még ne tessék magát megöngyilkolni. Mielőtt
meg tetszik húzni a ravaszt, tessék még egy kis
szemináriumot tartani, hátha megértem, miról van szó.
Chương mười ba - SAO ĐÂY LẠI TỐI THẾ NÀY
HẢ ĐỒNG CHÍ VIRAG?
Nghĩa địa vào mùa thu lúc này thật thơ mộng. Mấy
đống lá khô người ta gom lại rồi châm lửa đốt nhả ra
những tia khói ngoằn nghèo bay lên trời. Nắng thu lấp
lánh đây đó trên các bia mộ bằng đá trắng. Pelikan mải
nhìn cảnh thu mà quên cả đồng chí Virag trong vài
giây phút.
- Cho xe đến chỗ nào ạ? - Giọng người lái xe phá tan
im lặng.
Câu trả lời khẽ nhưng cả quyết:
- Đến phần mộ của tôi.
Chiếc xe hòm đen bệ vệ lăn bánh từ từ trong nghĩa
trang rực nắng. Họ dừng lại. Đồng chí Virag bước
xuống xe rồi ngồi xuống mé phần mộ của mình.
Pelikan lòng đầy cảm thương nhìn bức tượng đồng của
người đàn ông to cao lực lưỡng đang kiên nghị nhìn
thẳng tương lai. Dưới chân tượng là một bảng đá cẩm
thạch với dòng chữ:
"Cả đời vì nhân dân phục vụ,
Virag Arpad, 1907- "
Tay lái xe châm thuốc hút, đồng chí Virag cầm súng
lục nâng ngang thái dương.
Pelikan hớt hải chạy đến giữ tay đồng chí lại.
- Ấy, đừng, đừng đồng chí!
- Không xứng...- đồng chí Virag thẫn thờ lẩm bẩm. -
Hoàn toàn không xứng...
- Ôi đồng chí Virag ơi, tại tôi hay sao mà... - Hắn buột
miệng.
- Không chỉ tại anh... - Đồng chí Virag mở mắt, để
súng xuống. - Chúng tôi hy sinh cả đời chỉ vì các anh,
nhưng các anh thật không xứng với những hy sinh của
chúng tôi. Các anh là đồ bỏ đi. Đấy là tôi còn nói nhẹ
đấy.
Đồng chí cởi áo khoác ngoài rồi bắt đầu cởi khuy ngực
áo sơ mi để chìa họng súng vào đúng tim mình.
- Ấy đừng! - Pelikan lại một lần nữa giữ tay đồng chí.
- Tôi xin thừa nhận tôi là một thằng ngu dốt, lạc hậu,
nhưng xin đồng chí đừng vì thế mà huỷ hoại đời mình.
Trước khi kéo cò, xin đồng chí bổ túc cho tôi một bài
để tôi có chăng hiểu được vấn đề.
- Az igazságról - mondja Virág. Szavai mint
kalapácsütések csapnak a temető csendjébe. - Az
igazságról, amelyet lábbal taposnak.
A válasz halk, de védekező:
- Én igazán nem akartarn lábbal taposni. Csakhogy én
a saját szememmel láttam...
Virág keserűen felnevet.
- A saját szemével látta?! Ezen lovagol maga?! Amit a
vaksi szemével lát, a botfülével hall, a tökfejével
gondol? Hát az fontosabb, mint az igazság, amit a mi
nagy céljaink elérésére alkalmazunk?
Kitépi a karját Pelikán markából, megkerüli önnön
síremlékét, hogy ismét homlokához emelhesse a
fegyvert. Pelikán utánaveti magát, de ő elsiklik előle,
kereng a szobor körül, ketten kenngélnek körülötte.
- Ne még, Virág elvtárs. Engem csak az tévesztett
meg, hogy ismertem Dániel Zolit... Ez megzavart. Ha
nem ismertem volna, sokkal könnyebben tudnék
tanúskodni az ő bűnössége mellett.
Keserű kacaj csap az égre:
- Bűnös? Hát mutasson nekem egyetlen embert ebben
a tetves országban, akiről öt perc alatt nem tudom
bebizonyítani, hogy bűnös. Magáról is, magamról is,
mindenkiról!
Pelikánt teljesen megzavarják ezek a szavak.
Megrendül.
- Lehet, hogy igaza van, Virág elvtárs... De tessék már
eltenni azt a pisztolyt.
A másik kezd életre kapni.
- Nem moralizálni kell, hanem cselekedni! De nézzük
tovább… - Ráfogja a pisztolyt Pelikánra. - Én most
szitává lőhetném magát.
A másik bólogat:
- Ez igaz.
- Kiverhetném az összes fogát.
- Azzal már el tetszett késni.
- Vấn đề ở đây là sự thật - Lời đồng chí gõ choang
choang từng tiếng một vào im lặng của nghĩa địa. - Sự
thật đang bị người ta chà đạp.
Tiếng hắn biện bạch lí nhí:
- Thực tình là tôi không có ý chà đạp. Nhưng khổ cái
là chính mắt tôi nhìn thấy thế...
Đồng chí Virag cười chua chát.
- Chính mắt anh nhìn thấy à?! Anh tưởng ai cũng là trẻ
con cả à? Anh có mắt cũng như mù, có tai như điếc, có
óc mà không biết nghĩ! Anh tưởng là những cái anh
nhìn, anh nghĩ quan trọng hơn sự thật cần thiết cho sự
nghiệp của chúng ta hay sao?
Đồng chí giằng tay ra khỏi tay Pelikan rồi vòng sang
bên kia phần mộ để chĩa súng vào thái dương mình.
Pelikan vội vã nhảy theo định ôm lại, nhưng ông ta né
được và tiếp tục chạy. Cứ thế hai người đuổi nhau
vòng quanh phần mộ.
- Đồng chí hãy khoan đã. Khổ là tôi biết rõ Daniel Zoli
quá nên không nhận ra được sự thật. Chỉ có mỗi điều
này làm tôi không yên tâm. Nếu như tôi không quen
biết gì thì tôi đã dễ dàng chỉ ra tội anh ta rồi.
Một tiếng cười cay đắng vang lên:
- Tội ư? Anh thử chỉ cho tôi bất kỳ người nào trong đất
nước chết tiệt này mà chỉ trong năm phút tôi không
chứng minh được là có tội. Bất kỳ là ai, kể cả anh, kể
cả tôi!
Pelikan bị những lời này làm cho hoang mang cực độ.
Hắn run rẩy.
- Có thể là đồng chí nói đúng, nhưng xin đồng chí hãy
cất khẩu súng ấy đi.
Đối thủ của hắn dần tỉnh lại.
- Bây giờ phải hành động chứ không phải lúc nói
suông. Nhưng ta phân tích tiếp...- Đồng chí chĩa súng
vào Pelikan. - Anh có thể bị bắn tan xác ngay lập tức.
Hắn gật lấy gật để:
- Dạ, đúng thế ạ.
- Hoặc tôi có thể đập trụi răng của anh.
- Dạ thưa, cái này thì đồng chí chậm mất rồi ạ.
- Forró kályhára ültethetném... nyakig vízbe
állíthatnám... villanyt vezethetnék a heréibe ...
Pelikánnak élénk a fantáziája; feljajdul. Virág
folytatja:
- Vagy egyszerűen nem adnék magának enni...
- Ez lenne a legszörnyűbb...
- De én sose bántottam magát, Pelikán. Mert én olyan
elvtársnak tartottam, aki önként, a maga akaratából,
sőt örömmel teszi meg, amit eléje tűzünk. De
csalódtam magában, Pelikán. Ezért hagyok itt most
mindent.
Ismét maga felé fordítja a pisztolyt. Pelikán elé áll,
most nagyon ünnepélyes.
- Nem fog csalódni bennem, Virág elvtárs!
Virág visszadugja a pisztolyt a hóna alá, és könnyes
szemmel magához öleli Pelikánt.
- Köszönöm, Pelikán elvtárs. A hitemet adta vissza.
Frissen, ruganyosan megy vissza a kocsihoz. Beülnek,
távolodik a temető. Virág dudorászik. Egyszerre
megszólal Pelikán.
- De hát, ha Dániel Zoli bevallotta...
- Most meg mit akar megint?
- Nem beszélhetnék én ővele? Tanúskodok én, ne
tessék izgulni... de mégis... Ha ővele is beszélhetnék...
mégiscsak más volna...
- Ne nyafogjon annyit... - inti le Virág. - Ha csak erre
vágyik, találkozni fog Dániellel.
És már súg is valamit a sofőr fülébe. Behajtanak egy
udvarba, beszállnak egy nagy, rácsos liftbe.
Felmennek egy vasfolyosón, lemennek egy
vasfolyosón, aztán Virág kinyit egy különleges zárat,
különleges kulccsal.
- Tessék. Itt van a maga Dánielje.
- Tôi có thể cho anh ngồi lò lửa... dầm anh xuống
nước... hoặc giả châm điện vào hai hột cà của anh...
Trí tưởng tượng của Pelikan chợt hoạt động: hắn kêu
oái, giật người. Đồng chí Virag tiếp tục:
- Hoặc tôi cho anh nhịn đói...
- Ôi thế thì chịu sao nổi...
- Nhưng tôi không bao giờ hại anh, anh Pelikan ạ. Vì
tôi nghĩ rằng anh là một đồng chí đáng tin cậy sẵn
sàng tự ý, tự nguyện làm bất kỳ gì được giao. Thế
nhưng anh làm tôi thất vọng quá. Vì thế tôi chẳng còn
thiết gì nữa.
Nói xong đồng chí lại cầm súng chĩa vào mình.
Pelikan bước đến trước mặt đồng chí Virag giọng
nghiêm trang quả quyết.
- Tôi xin hứa sẽ không làm đồng chí phải thất vọng!
Đồng chí Virag đút khẩu súng lục vào bao đeo dưới
nách rồi rưng rưng nước mắt ôm Pelikan.
- Cảm ơn, rất cảm ơn đồng chí Pelikan. Đồng chí đã
trả lại niềm tin cho tôi đó.
Đồng chí nhanh nhẹn quay lại xe ô-tô. Họ lên xe,
nghĩa địa dần xa. Đồng chí Virag cất giọng ca khe khẽ.
Pelikan bỗng cất tiếng.
- Thế nhưng, nếu Daniel khai...
- Anh lại muốn gì nữa đấy?
- Cho tôi nói chuyện với anh ta có được không ạ? Xin
đồng chí đừng lo, tôi sẵn sàng làm
chứng...nhưng...nhưng nếu như tôi được nói chuyện
với anh ta thì cũng khác hơn...
- Thôi đừng kèo nhèo nữa...- đồng chí Virag gắt hắn. -
Nếu anh chỉ có mỗi nguyện vọng này thì đấy, anh sẽ
được gặp hắn.
Nói rồi đồng chí quay sang thì thầm gì với tay lái xe.
Họ đến một sân trong rộng, sau đó bước vào một chiếc
thang máy có lưới sắt bao quanh. Họ đi lên một hành
lang sắt rồi lại đi xuống một hành lang sắt, sau đó
đồng chí Virag móc một chiếc chìa khoá đặc biệt mở
một cánh cửa đặc biệt.
- Đây, Daniel của anh đây.
Pelikán belép. Bent koromsötét. Pelikan bước vào, bên trong tối đen như mực.

- Miért van itt olyan sötét, Virág elvtárs? - Tại sao ở đây tối thế?

- Mert ez egy sötétzárka, Pelikán. Csak - Vì đây là khám kín. Các anh cứ nói chuyện với nhau
beszélgessenek. đi.

És fémes döndüléssel bezárul a zárkaajtó. Cửa xà lim loảng xoảng đóng lại.

Pelikán csak áll a sötétben, erőlteti a szemét, de hiába. Pelikan đứng trong bóng tối căng mắt nhưng không
nhìn thấy gì cả.

- Van itt valaki? - kérdi bizonytalanul. - Có ai ở đây không? - Hắn ngập ngừng hỏi.

Csend. Không có tiếng trả lời.

- Dániel elvtárs! Dániel Zoli, itt vagy? - kérdi - Daniel Zoli, cậu có ở đây không đấy? - Hắn hỏi to
hangosabban. hơn một chút.

Megszólal egy hang: Có ai đó lên tiếng:

- Ki az? - Ai đấy?

Pelikán megismeri, megörül. Pelikan nhận ra, mừng rỡ.

- Én vagyok, Pelikán. Pelikán Jóska, a gátőr. - Tớ đây, Pelikan đây. Pelikan canh đê đây.

Újra csend, Pelikán előrenyújtott kézzel, botorkálva Tất cả lại yên lặng, Pelikan đưa tay quờ quạng theo
elindul a hang irányába. Valamit felborít. hướng giọng vừa nói. Hắn làm đổ cái gì đó. Tiếng kêu
Csörömpölés. loảng xoảng.

- Vigyázz: balra... - irányítja Dániel. - Erre, Jóska... - Cẩn thận! Sang trái một tí...- Daniel hướng dẫn bạn. -
erre. Lại đây, Joska...lại đây.

Már közelró1 hallani a másik ember lélegzését. A Đã có thể cảm thấy hơi thở của người đứng gần. Tay
gátőr ujja hegyével megérez egy emberi arcot. gã canh đê sờ xoạng khuôn mặt quen thuộc. Hai người
Szótlanul összeölelkeznek. Aztán Dániel: ôm nhau không nói một lời. Cuối cùng Daniel lên
tiếng:

- Hát te? - Sao cậu...?

És Pelikán: Pelikan hỏi lại:

- Hát te? - Thế cậu...?

- Mi van a Dunával? - Tình hình sông Đu-na thế nào?

- Árad, a fene egye meg. - Mẹ kiếp, nước lên cao quá.

- Téged mikor gyűjtöttek be? - Họ tóm cậu khi nào?

- En csak tanú vagyok. - Ebben némi szégyenkezés - Không, tớ chỉ là nhân chứng thôi. - Pelikan ngượng
csendül. ngùng nói.
- Tanú? Milyen tanú?
- A te ügyedben. Én nem akartam. De azt mondták:
muszáj.
Kis szünet. Aztán Dániel folytatja:
- Értem. Hát akkor tanúskodj.
- Én már tanúskodnék, de amilyen marha vagyok,
sehogyan sem hiszem el az egészet. Azért is kéne,
hogy veled beszélgessek.
Tompa, színtelen a válasz:
- Hát beszélj.
- Én nem tudok mit mondani. Te beszélj. Tudniillik én
nem hiszek el semmit, amit rólad el kell mondanom.
- Tényleg nem hiszed el? - éled fel Dániel hangja.
- Hát persze... - mondja Pelikán egyszerűen. - Elég
régen ismerlek, vagy mi a fene?! Most én nyomjalak a
víz alá? Szóval, beszélj. Ha tőled hallom, én elhiszem.
Csend.
Dániel feláll, járkál a cellában, aztán töprengve
megszólal.
- Nézd, Jóska... Én nem véletlenül kerültem ide... Az
ember úgy is lehet bűnös, hogy nem is tud róla.
- Értem - bólint Pelikán a sötétben. - Illetve nem
értem. Én ott voltam a Dunán. És ott nem voltak
semmiféle békaemberek, sem ürgebőrbe bújtatott
titkos iratok. Egyszerűen vízbe rántott az a nyavalyás
harcsa.
Dániel megint fáradtan kérdez vissza:
- Fontos ez?
- Nem fontos?
- A fontos az, hogy én bűnös legyek. - Mintha egy kéz
legyintene a sötétben. Mély sóhajt hallani. - Könnyebb
volt harcolni a barikádokon. Az igazság az, hogy mi
csak figurái vagyunk egy rettenetes sakkjátszmának.
Van egy cigarettád?
- Sao lại nhân chứng? Nhân chứng gì cơ?
- Nhân chứng trong vụ của cậu. Tớ không muốn.
Nhưng họ bảo là bắt buộc.
Họ im lặng một lúc rồi Daniel tiếp tục.
- À, hiểu rồi. Thế thì cậu cứ làm chứng tự nhiên.
- Tớ sẵn sàng làm chứng, nhưng khổ cái là tớ ngu đần
đến nỗi không thể tin được tí nào vụ này cả. Chính vì
thế mà tớ muốn nói chuyện với cậu.
Câu trả lời uể oải:
- Thế cậu cứ nói đi.
- Tớ không biết nói cái gì. Cậu phải nói mới đúng, vì
thực tế tớ hoàn toàn không tin những điều tớ phải nói
về cậu.
- Thật là cậu không tin à? - giọng bạn hắn chợt hy
vọng.
- Là cái chắc... - Pelikan chân thành nói. - Tớ quen cậu
từ lâu, đúng không nào?! Giờ chả nhẽ lại hại cậu à?
Thế nên cậu nói đi. Cậu nói gì tớ cũng tin.
Không có tiếng trả lời.
Bạn hắn đứng dậy, đi đi lại lại trong khám rồi nghĩ
ngợi nói.
- Joska, cậu thấy đấy... Tớ phải vào đây không phải là
ngẫu nhiên... Người ta nhiều khi không biết vì sao lại
có tội.
- Tớ hiểu - Pelikan gật gù trong bóng tối. - Nói cách
khác là tớ không hiểu. Tớ cũng ở đó với cậu bên bờ
sông Đu-na mà có thấy người nhái, người ếch hay tài
liệu bọc trong da chuột đồng nào đâu. Chỉ có cậu bị
con nheo bỏ mẹ đó nó kéo ngã xuống nước thôi.
Bạn hắn lại mệt mỏi hỏi lại:
- Cái này có quan trọng gì cơ chứ?
- Sao lại không quan trọng?
- Quan trọng nhất là tớ phải là kẻ có tội. - Dường như
có ai phảy tay trong bóng tối kèm theo tiếng thở dài. -
Đấu tranh trực diện với quân thù sao mà dễ thế. Nói
trắng ra thì chúng ta chỉ là những con tốt đen trong
một ván bài khủng khiếp. Cậu có thuốc không?
Pelikán ad neki egyet, és nagyon élénken kérdi: Pelikan chìa cho bạn một điếu rồi nhớn nhác hỏi:

- Te is csak figura vagy? Akkor mit szóljak én? - Tüzet - Cậu cũng chỉ là tốt đen thôi à? Thế thì còn kể gì đến
ad. - Nekem valami rossz érzésem van... Nem lesz tớ. - Hắn châm lửa. - Tớ cảm thấy có điều gì không
ebből baj? ổn ... Có chắc là sẽ không có can hệ gì từ vụ này
không?

Dániel mélyet szív a cigarettából, a felparázsló tűz Daniel rít một hơi thuốc dài, đầu điếu thuốc cháy soi
megvilágítja nyúzott arcát. Fáradtan elmosolyodik. rõ một bộ mặt phờ phạc. Ông ta cười gượng gạo.

- Remélem, túléljük. - Hy vọng là chúng ta sẽ thoát.

Ebben a pillanatban nyilik az ajtó, a keretében Virág. Đúng lúc đó cửa xà lim mở và đồng chí Virag hiện ra.

- Befejezték? - Xong chưa?

Pelikán némán kezet fog Dániellel, kimegy az ajtón. Pelikan lẳng lặng bắt tay bạn rồi đi ra.

Kinn Virág átfogja a vállát. Ra đến ngoài đồng chí Virag quàng vai hắn.

- Most már jelenthetem Bástya elvtársnak? - Bây giờ tôi đã báo cáo đồng chí Bastya được chưa?

Fáradt bólintás: Hắn gật đầu mệt mỏi:

- Mindent jelenthet. - Báo gì cũng được.

Virág már a fekete autóból feltárcsázza Bástya Đồng chí Virag gọi điện cho đồng chí Bastya ngay ở
elvtársat. De a tábornok házon kívül van. trong xe, nhưng vị tướng không có ở cơ quan.

- Utánamegyünk! - mondja diákos izgalommal. - Volt - Ta đi thẳng đến đó! - đồng chí hồi hộp nói như một
már hajtóvadászaton? học sinh trước kỳ thi. - Anh đã đi săn bao giờ chưa?

- Még sosem - mondja Pelikán. - Chưa bao giờ. - Pelikan trả lời.

- Nem baj. Ezt is el kell kezdeni. - Không sao. Món này cũng phải quen đi là vừa.