Professional Documents
Culture Documents
გიორგი ლეონიძე
სამგორი
პროლოგი
ხალხური
საოცარი,
ვერცხლის ზარი...
ცისარტყელის მინანქარის?
აქროლება ნიავქარის?!
- არა!
უკვდავების ძახილია
დღე ცისმარი,
დღე ცისმარი...
ხალხის ზარი!..
არა ციდან,
ლაჟვარდიდან, -
რეკავს,
2
სადაც ნანგრევში ქარი უბერავს,
მითხარი, ხავსო,
მითხარ, ფათალო,
აქ უბადალო...
მიამბე, სურო,
წარსულის სულო,
მართლაა იგი?
ნათილისმარი
ნისლის ნაცრეცი,
ქარი, სიზმარი?..
კარი პირველი
წინათქმა
ხასხასებდნენ ივრისპირად,
ვენახები პირმზვარენი...
შრიალებდნენ ნიგვზნარები...
ვერხვნარები
ვერცხლნარევი...
თავი პირველი
”ქართლის ცხოვრება”
სამგორს ზევით,
ივრის პირად,
ჰხედავ ნანგრევთ
შავი ჩრდილით?
- ნაქალაქარს, -
ძველს უჯარმას,
თავმორღვეულ ნაკოშკარებს,
ნაშავდღევარ-ნაპარტახებს!
აქ უჯარმა ბრწყინვალებდა
მოგრაგნილი გალავნებით,
აქ იორი ციმციმებდა
ლაჟვარდით და მარგალიტით.
ხევარდული, მტევანდიდი...
ელვარებდენ პალატები,
სტავრითა და ოქრომკედით...
აქ მეფობდა გორგასალი,
თავი მეორე
ოფლში არ სწურავს!
მკერდზე ირმისტყავაფარებული,
მოგვილოცნია თბილის-ქალაქი
აკვანში თვალებ-ახილებული! -
ციხე-სიმაგრედ გაითვალწინეს,
და არ შეგვარჩენს ამ გამარჯვებას,
მიბრძანებია: ახლო-მახლოდან
აღგვიშენებდე იქ ნარიყალას!
მარნის ბაქანზე სუფრა აკურთხეთ,
თუ მასახელე მე პაჭანიგეთს,
თავდადებისთვის ამიერიდან
თუ დამიმრავლდნენ შენისთანები,
თავი მესამე
და მოწიწებით შებედა
ალერსი დედისებურად:
ხელმწიფის თანამოლაშქრე,
მკლავით და აბჯრით ძლიერი...
დამდაბლებული ღიმილით,
ფილოსოფოსი, რიტორი,
ასომთავრულის მწერალი...
შამბნარიანი ბარდისა;
სიმაგრე შარუბადისა!..
უწამებელი, ურწმუნო?
ეკლებით ამოლურსმულო!
- დაგნატრდები... დაგნატრდები...
- ბაზიერნო, სანადიროდ
გადავიდეთ კვეტერაში!
სიყვარული გამომბარდა!..
თავი მეოთხე
და ნაცელარი ბალახი...
- მოინადირა მთა-ბარი!
ასხივებული ფაფარით!
თოქალთო ოქროქსოილი.
მინდორობს და მონადირობს
- ხელუღირსო ბაზიერო,
ეხვეწება გურანდუხტი,
მედარბაზე ანგელოზი!
მომიძებნეთ და მომთხოვეთ,
- საპოვნელა რა იქნება,
- სათმეულის მარგალიტი?
გამჟღავნება განზრახულის...
და თვალებში აუელვდა
გაზაფხული ზამბახური!
- დედოფალო, მე მახარა
გახარებით დაიძახებს,
ვაშლაქალი, ყელმაღალა...
სიხარულის მეთაური...
სუნთქვა ერთიმეორისა...
ხუჭუჭა, თვალბუდეშური...
ამიერიდან არ დაანებოს!
გვიკავშირდება შიდა-ეგრისი,
- კიდევ?
- რომ შევკრათ კავკასიონი,
არ გადმოვუშვათ დასავლეთისკენ,
მე საიმედოდ არ მეგულება...
ქვეგამხედვარი, თავგაზიდული,
გარდაბანიდან გარდავადგინე!
გადიდებული აზნაურები,
შუქურ-შუქისკენ მიეზიდება...”
- აზნაურებო, თანაშეთქმულნო,
მოყვრობისთვის,
მკლავდაძალული, ხელგაძარცული!
და მეერთგულე ბიზანტიონის!
უთვისტომოა, გადმოხვეწილი,
მეფის მეაბჯრე-მეხვაშიადემ,
თავი მეხუთე
განძა-ცისკარას ქორწილი,
ცრემლები გადამალული...
მეფე-პატარძლის წინაშე
მიზანში ამოღებული,
პირიმზე მინაზებული,
ესვრიან აზნაურები, -
თერგაული და მთვარელი...
უმზერენ სეფე-ქალები
გავარვარებულ თვალებით.
ესვრიან ერისთავები
ნისლაურა და დავალი,
პიტიახშთ ჩამომავალი...
ესროლა ბივრიტიანმა,
ჭაბუკო გადალერწმულო!
...................................
დაუთმია განთიადსა...
ის უჯარმის სასახლეში
აწყდებოდა ქარაშოტი,
- ვარსკვლავები და ელვანი,
და ღაწველვარი
მწვერვალი,-
დაიძახებს მეციხოვნე...
კარი მეორე
თავი პირველი
ქვაბ-საკიდელით მიეშურება;
2
თბილისის ტყეში დაჩნდა კრამიტი,
დაჩუქურთმული კამარედები...
დასავლეთიდან, ინდოეთიდან.
“ქართლის ცხოვრება”
აქ მებადურ ტყლაპაურას
მოურეკა ანგელოსმა!
აქ ციბალი მეშუშპარე
- „აგდი-გოგდი,
შენთვის მოვკვდი!”
აზნაური სავატელი
“არანანო” საწნახელში...
აქ ხახარე ტატანელი, -
ხმავერცხლურად მოწკრიალე,
ხალხს,
საძირკვლის საღვთო...
ხორაგი...
ცეცხლმოჩუხჩუხე ქვაბები...
ათასწლოვანი ამბებით...
რიჟრაჟის ნაშუქალები...
მე სიყვარული დამწამდა...
თუ მათ არ მივეთვალები...
ბუდეშურული თვალები...
10
ღაწვ-ელვარე პატარძლებო,
დაგინახეთ დაუთვალი.
- იათამზე, იათამზე,
- ბუდეშურა, ბუდეშურა,
- ნინორე და გარიელა,
სანამდის არ წაიშლება,
და ოსტატებს შთაგონება!
თავი მეორე
შუბით და ფარით,
მაგარი მშვილდით,
ყელს შეაფრინდა:
თავი მესამე
ეგებებოდნენ თბილისელები
კარი მესამე
თავი პირველი
შეჰყვარებია თავგამეტებით...
ხუროთმოძღვარი დაუშრომელი...
და გუჯარი წყალობისა
გადულოცა ხუროთმოძღვარს.
წამოსწევია სამგორზე
ნიავი სამინდორული.
უზანგების ძგარაძგური...
თავი მეორე
1
მეფე რას ჰფიქრობს ამხედრებული,
ქართლის გზა-სავალს,
თვითარსებობა გაუძლიერე
................................
შემოესმა ნამგალური,
ბაგა-ბუგი, ჟრიამული.
მოძახილი ენაჭრელი...
ხელეურის ბღუჯეული;
დარჩეული თავთავები,
მტკავლის ტოლა, უჩვეული...
გადაგვაშორე სულთამხუთავი!
ფიქრში სევდაშერეული,
- დესპანია სპარსეთიდან,-
თავი მასამე
ვერმაძღრისობა სისხლისა,
ღვინო და ელვაქალები...
ოქროთი გაიჟღინთება!
რკინის დედაა ის მიწა,
იქ იჭედება ფოლადი;
ნავთსადგურებში ხომალდი.
იქ კეისარმა დაგვასწრო,
გადმოიბირეთ ოქროთი
ვახტანგის აზნაურები!
გაგვიხსნას ნაგზაურები!
და თუ სპარსთაგან შევიმუსრებით,
და ღვთიშობელი პირმშვენიერი!
კარი მეოთხე
თავი პირველი
მოლაშქრე და მონადირე,
აბჯრიანი გოლიათი,
უცდომელი მშვილდოსანი,
მეშურდულე, მეშუბარი...
გვერდფიქალა, დევისთვალა,
ქედუხრელი, უტეხარი, -
ნაპრალების ანაგლეჯი!
იყურება ბუმბერაზი,
და ათასივე შეფიცულია...
”გაგვმარჯვებოდეს!”
დაშნა დაუშვეს.
თბილისისაკენ გამოქროლილი...
კლდეზე გამაგრდით!
და ვარსკვლავი ბნელწითელი
საგანძურით, ტაძრეულით...
დარჩეული ბუმბერაზნი
გაამაყდა წინა-ციხე,
10
გაუზრდია თვალსაცქერა,
ნადირის რძენაწოვარი,
თმადაგრუზულს, სახელმწიფურს,
სეფე-დროშა გორგასალის...
თავი მეორე
და ფურცელი ვერხვისა.
ცხენმხედარის დგრიალი...
”ქორბეღელას” ფერხისა...
შელანძღული კოშკები...
ხავსიანი ყორენი...
მეშურდულენი, მეშვილდისრენი. -
ხელთ მაშხალებით
და ლამპარებით...
ცეცხლის შუბებით...
ნათლის ფარებით, -
წინაპარები...
ყივის ლაშქარი, -
შეიგვიანეს კავკასიანთაც,
და ქართლის
თავი მესამე
ძველებურადვე, უშიშარადვე!
ელვარე, ჩამომწყაზრული...
პირიმზესთან დანაჯარი...
შეტორტმანდა პიტიახში:
ხევისთავები, ხევისბერები,
და ომიდან არ გამოიტანოს
სამშობლო...
მამა...
ბივრიტიანი...
თავი მეოთხე
წინამავალი, მეუკანოე,
მოკინკლავე და მიმტევებელი
მსხვილბარკლიანი ბუმბერაზები...
ბრბო მოლაშქრეთა არევ - დარევით...
და ცა ჯანღებით შემოყრილია...
მეწინაურედ, მიმსვლელ-მცემელად,
პიტიახშები, ერისთავები,
ხევისთავები, სპასალარები,
ხმალშემოხსნილი, ყელსაბლიანი.
თავი მეხუთე
ნურავისამც ნუ გაუგონია
საშინელი და მძიმე ამბავი!..
ღალატისათვის ნუ მინახულებ...-
ფეხქვეშ მოექნა...
ო, პიტიახში სულთამხუთავი!
კარი მეხუთე
თავი პირველი
”ქართლის ცხოვრება”
ასწია შუბი,
დაიძრნენ რაზმები,
მოჰქრიან რაზმები აწყვეტილ ავშარით.
ამაღლდნენ ორბივით...
დროგამოშვებით,
თავი მეორე
აქ არი საზღვარი!
ვინ გადალახავს?
თავი მესამე
ცხენიდან გადაიხარა,
გახარებულმა ქალებმა
გორგასლიანთა შესაფიცარი...
და პერანე შავლალიანს
ლომშერი და ჯუანშერი...
სისხლშესვრილი კაცი...ცხენი...
და სიკვდილთან ბუღრაობენ
შაჰან-შა და კეისარი:
ელდასავით წამოვიდა
მეშუბართა დასტიდარი...
მუზარადის ნალეწები,
ბუმბერაზი უებარი,
და უეცრივ, ხეებიდან
შემმუსვრელი და მოძალე.
შუაღამისას კივილი:
თუ სიხარულად გინდოდი?! -
მთვარემ ნათელით მობლარდნა
დანაბინდარი მინდორი...
თავი მეოთხე
შარაველის დანაკისრალს.
ხმალამართულ წინამძღვარით!
საიღლიედან
არ დაცემულა ფერნამკრთალევი,
არ დარჩენილა დაუკაფავი...
ფარებისაგან შეკრულ საკაცით
გამწარებული ბივრიტიანი
ბრძოლას ნუ მოშლით,
მოდით ანდერძზე!
უცვეთელა; ცეცხლუწველა,
თავი მეხუთე
თანამოლაშქრე აზნაურებით!
შაბადინი და არიშაული!
- ეკვეთა! დასჭრა!
დაოთხებული ცხენები,
დაგიჟებული ცხენები...
უჰაერობით დაიხრჩო.
- რა ვიცოდით.. რა ვიცოდით!..
თავი მეექვსე
შავთმა-ნაწნავებჩაშლილი...
უცისკროვნესი ქალწული...
ღვთაებრივი, არაკული,
სისხლიანი ხელმანდილი.
თბილისისკენ გამზირალი,
თავმოსხლილი... თავდაფქული..
ბინდდება და სამგორ-ველზე
თბილისისკენ გამზირალი!
კარი მეექვსე
თავი პირველი
ციხისმცველები და მსახურები...
მტერზე მივიდეთ!
წინ!
ვის გულშიაც
უკანასკნელად უალერსებდა.
თავი მეორე
გაშფოთებული მეშვილდისრენი.
და შეიხვეწა ნარიყალაში
სამასიოდე მეციხოვნეთი...
შემოეზღვავა, შემოემკერდა!
რა დაინახეს მოღალატენი, -
.................................
...................................
იხვეწებოდნენ მანდილოსნები,
გადმოჩეხილი ნარიყალიდან
7
ხმლით მოსჭრა ნაწნავი ცისკარამ განძას
თავი მესამე
”ქართლის ცხოვრება”
სიკვდილის ცხენმა მოჰქროლა თბილისს,
თავისმკვეთელნი... თვალისმთხრელები...
მოვა...
ის მოვა!
ქართლის სისხლ-ხორცის
ის
აინთო საკელაპტრენი,
ხელთანთებული სანთლებით...
ჭაბუკებს ასმევდნენ,
ის მტერს ჰრეკავდა,
ის მთებს დრეკავდა
და მოვიპოვებთ თავისუფლებას!
გადაუჭირეს არტაშანები.
ეს არ იქნება უკანასკნელი!
სპარსეთისაკენ, სპარსეთისაკენ,
და ოქროცმული უფლისწულები...
იხედებოდა თბილისისაკენ
შვილიშვილთაგან მოსაგონებლად.
შემოგითვლიდა შესანდობარსა,
7
ვერ დამალა, ჟამმა გრძელმა,
- მე ვნახე და მე ვიპოვე
თავი მეოთხე
აქ დაეცა წინამძღვარი!..
თბილისისათვის ატირებული?!
თავი მეხუთე
და გამოვიდა გაფეთებული.
გახეტებული იარებოდა,
თმაგაწეწილი და ფეხშიშველი.
თავდასასხმელად ჩასაქოლავად
- მე მოვკალ მეფე!
გაგა ვარ,
მხედავთ?!
- შეჩვენებული, ამოსაფხვნელი!..
თავი მეექვსე
და ნატამალი მარმაშენისა...
ისე მწყურიხარ,
როგორც ნაკადულს ზღვა მოსწყურდება!
უსაღვთოესი, შუქბრწყინვალებით.
ზე აიხედა თავზარცემულმა,
4
ორი ძუძუღა დარჩა ქანდაკის...
თავი მეშვიდე
მე ბრძოლას ვუცდი!
საიქიოში
და ემთხვეოდა, ეკითხებოდა:
ან ხეხილი შვილიდარი?
გორგასალის შვილდისარი?
- გულს მიფქვავს
და მკერდს მინესტრავს
აბოლილი, ნაცარყრილი...
ეული და უთავისო;
და პასუხად ღვთისავარი,
3
ძმათსაფლავის ხსენების დღეს
გამოვიდა სამგორ-ველზე,
დაიძახა: - გამობრძანდი,
მე გულისთქმამ მომიტაცა!
გვეხვეწება: ნუ შეარჩენთ,
შურისგების მოლოდინში
ისარივით დავიხვეწე!
თავი მერვე
..........................
აჯანყდა
და აღსდგა ერი:
- გორგასალის ნაბოძარი!
მოჰყიოდა ღვთისავარიც:
- აჰა, ხმალი,
ხმალსა ხელი!
გორგასალის პირმშოება? -
გასარეკად აემზადა:
და სახელი მარადისი!
ხმალდაბღუჯული, არწივთვალება,
თავი მეცხრე
ტანდაღრეკილი, ნაღარ-ნახეთქი
და დასუნთქული შხამიან ქარით,
ხე დაგესლილი, ბუნება-მკვდარი,
- გაგას შემინდეთ,
შეუნდობელსა! -
გულშემზარავი ისმის ძახილი...
ამრეზილი და გულდაბზარული
თავი მეათე
- თქვენთვის ვცხოვრობდით,
თქვენთვის ვკვდებოდით,
ჩვენთან იყავით...
არ დაგვივიწყოთ! -
თქვენ აქ რა გინდათ,
ათას-ხუთასი წელიწადია,
ამ დღეს ველოდით!
რა დაგრჩენიათ დასანატრელი?
- გასჭერ ხეობა! -
იბრძვის წერაქვი,
და თუ ვეღირსე მე ამ სანახავს,
კრწანისმა.
Back:
http://www.scribd.com/doc/34203622/
and
http://www.scribd.cჲm/kavta
or
http://kavtaradze.wetpaint.com/