Professional Documents
Culture Documents
TÜRK STANDARDI
TURKISH STANDARD
TS EN 1367-4
Nisan 1999
ICS 91.100.15
https://www.tse.org.tr/turkish/abone/Kapak.asp?STDNO=18992 22.05.2003
ICS 91.100.15 TÜRK STANDARDI TS EN 1367-4/Nisan 1999
ÖN SÖZ
− Bu standard, CEN tarafõndan kabul edilen EN 1367-4 (1998) standardõ esas alõnarak, TSE Maden
Hazõrlõk Grubu’nca hazõrlanmõş ve TSE Teknik Kurulunun 12 Nisan 1999 tarihli toplantõsõnda Türk
Standardõ olarak kabul edilerek yayõmõna karar verilmiştir.
ICS 91.100.15 TÜRK STANDARDI TS EN 1367-4/Nisan 1999
İÇİNDEKİLER
1 - KAPSAM............................................................................................................... 1
2 - ATIF YAPILAN STANDARDLAR ......................................................................... 1
3 - TARİFLER............................................................................................................. 1
3.1 - LÂBORATUVAR NUMUNESİ .....................................................................................1
3.2 - KISMÎ NUMUNE .........................................................................................................1
3.3 - DENEY KISMI ............................................................................................................2
4 - PRENSiP............................................................................................................... 2
5 - NUMUNE ALMA ................................................................................................... 2
6 - CİHAZLAR ............................................................................................................ 2
6.1 - NUMUNE BÖLÜCÜ....................................................................................................2
6.2 - DENEY ELEKLERİ .....................................................................................................2
6.3 - TERAZİ ......................................................................................................................2
6.4 - TEK VEYA ÇOK PARÇALI KALIPLAR .......................................................................2
6.5 - TİTREŞİM MASASI ....................................................................................................2
6.6 - ÖLÇME CİHAZLARI ...................................................................................................2
6.7 - HAVA DOLAŞIMLI ETÜV ...........................................................................................2
6.8 - TERMOMETRE..........................................................................................................2
6.9 - DESİKATÖRLER........................................................................................................3
6.10 - TEPSİLER................................................................................................................3
6.11 - KRONOMETRE........................................................................................................3
6.12 - MEKANİK KARIŞTIRICI ...........................................................................................3
6.13 - DÜZ SIZDIRMAZ KAPAK .........................................................................................3
7 - MALZEMELER ..................................................................................................... 3
7.1 - ÇİMENTO...................................................................................................................3
7.2 - SU ..............................................................................................................................3
8 - KISMÎ NUMUNENİN HAZIRLANMASI ................................................................. 3
9- DENEY PRİZMALARININ HAZIRLANMASI.......................................................... 3
9.2-KARIŞTIRMA VE DÖKME............................................................................................5
9.3 - PRİZMANIN DEPOLANMASI .....................................................................................5
10- İŞLEM .................................................................................................................. 6
11-HESAPLAMA VE SONUÇLARIN GÖSTERİLMESİ ............................................. 6
EK A........................................................................................................................... 7
EK B........................................................................................................................... 8
EK C........................................................................................................................... 9
ICS 91.100.15 TÜRK STANDARDI TS EN 1367-4/Nisan 1999
1 - KAPSAM
Bu standard, betonun kuruma çekmesi üzerinde agregalarõn etkisinin tayinine ait bir metodu kapsar.
Bu standard, maksimum agrega tane büyüklüğü 20 mm olan sabit karõşõm oranlõ betonlarõn deneylerini
esas alõr.
NOT 1 - Daha büyük tane büyüklüklüğüne sahip agregalarõn kullanõmõndaki şartlar Ek A'da verilmiştir.
Tane büyüklüğü ve deney betonundaki su muhtevasõ değişimleri için doğruluk verileri
mevcut değildir.
NOT 2 - Kuruma çekmesinin tayini, sadece kaba agrega için veya sadece ince agrega için gerekli
olduğu durumlarda, kullanõlacak diğer bileşen, daha az kuruma çekmesine sahip olduğu
bilinen ince veya kaba agrega olmalõdõr.
3 - TARİFLER
Bu standardda aşağõdaki tarifler kullanõlmaktadõr:
NOT - Lâboratuvar numunesi, genellikle çok aşamalõ bir numune alma metodunda, sondan bir önceki
safhadõr.
1
ICS 91.100.15 TÜRK STANDARDI TS EN 1367-4/Nisan 1999
4 - PRENSiP
Deneye tâbi tutulacak agrega, çimento ve su ile karõştõrõlõr ve belirlenmiş boyutlardaki prizmalara
dökülür. Prizmalar õslatõlõr ve bunu takiben (110±5)°C'da kurutulur ve daha sonra õslak hal ile kuru hal
arasõndaki boy değişimi belirlenir. Betonun kuruma çekmesi, agregadan kaynaklanõr ve prizmalardaki
ortalama boy değişimi, nihaî kuru uzunluğun yüzdesi olarak ifade edilir.
5 - NUMUNE ALMA
Deneyde kullanõlacak lâboratuvar numunesi, TS EN 932-1'e göre alõnmalõdõr.
6 - CİHAZLAR
Aksi belirtilmedikçe, bütün deney cihazlarõnõn genel özellikleri prEN 932-5'e uygun olmalõdõr.
6.3 - TERAZİ
En az, % 0,1 doğrulukta tartõm yapabilen ve en az 5 kg kapasiteli bir terazi.
NOT - Ölçme sayaçlarõ yerine alternatif ölçme cihazlarõnõn kullanõlmasõ mümkünse, paslanmaz çelik
bilyalar veya diğer parçalarla kombine edilebilecek girintilerle donatõlmõş ve en azõndan aynõ
fonksiyona sahip olmak şartõ ile meselâ, doğrusal ayarlanabilir diferansiyel transduser gibi
cihazlar kullanõlabilir.
6.8 - TERMOMETRE
50°C-105°C arasõnda etüv sõcaklõğõnõ 0,5°C doğrulukla ölçebilen bir termometre
2
ICS 91.100.15 TÜRK STANDARDI TS EN 1367-4/Nisan 1999
6.9 - DESİKATÖRLER
200 mm x 50 mm x 50 mm boyutlarõnda üç beton prizmayõ alacak yeterli büyüklükte olan ve desikant
olarak susuz silika jeli kullanõlan.
6.10 - TEPSİLER
Hava dolaşõmlõ etüvde zarar görmeden ve kütle değişimi olmadan õsõtõlabilen tepsiler.
6.11 - KRONOMETRE
Zaman periyodlarõnõn toplam aralõğõnõ ±1 dakika doğrulukla ölçebilen zaman ölçme cihazõ.
7 - MALZEMELER
7.1 - ÇİMENTO
ENV 197-1'nin 42,5 kalite sõnõfõnõn CEM1 tipine uygun çimento.
7.2 - SU
Damõtõk veya deionize su.
8.2 - Kõsmî numune, düz bir tepsiye yayõlõr ve (50+2)°C'a ayarlanmõş etüvde (Madde 6.7) en az 16
saat süreyle kurutulur.
8.3 - İnce taneli agregalarõn (kum) toplam elek üstü ve iri taneli agregalarõn her iki kismî numunesinin
elek altõ ve elek üstü malzemesinin tamamõ atõlõr.
3
ICS 91.100.15 TÜRK STANDARDI TS EN 1367-4/Nisan 1999
Bileşenler Kütle(g)
Çimento 550+5
İri taneli agrega ve ince taneli agregalar (kum) Çizelge 2’de belirtilen sõnõrlara ve Şekil 1'de gösterilen
tane büyüklüğü dağõlõmõ eğrisine uygun olmalõdõr.
Elek göz açõklõğõ Elek altõ alt Tercih edilen Elek altõ üst
mm sõnõrõ,% elek altõ,% sõnõrõ,%
16 76 82 92
14 65 69 83
12,5 60 64 78
11,2 56 60 76
10 50 55 70
8 41 46 61
5,6 32 38 52
4 26 30 43
2 20 22 33
1 14 17 25
0,5 10 12 18
0,25 5 8 12
0,125 0 2 6
4
ICS 91.100.15 TÜRK STANDARDI TS EN 1367-4/Nisan 1999
9.2-KARIŞTIRMA VE DÖKME
9.2.1 - Beton, küçük, uygun bir lâboratuvar mekanik karõştõrõcõsõ kullanõlarak üç prizma elde edecek
şekilde karõştõrõlõr. Başlangõçta, çimento ve ince taneli agrega(kum) en az 2 dakika karõştõrõlõr.
Karõşõma, iri taneli agrega ilave edilir ve karõşõm, homojen oluncaya kadar, kuru halde karõştõrõlõr. Daha
sonra, su ilâve edilir ve (2-3) dakika karõştõrõlõr.
9.2.2 - Beton, tek veya çok parçalõ kalõba dökülür ve kalõptaki beton yaklaşõk iki eşit kalõnlõkta
tabakaya ayrõlõr ve tam bir sõkõşma temin edilinceye kadar, titreşimli masada sõkõştõrõlõr. Tam bir
sõkõşma elde edilemezse, deney iptal edilir.
9.3.2 - (24 + 2) saat sonra, prizmalar numaralanõr ve takip eden ölçümler esnasõnda prizmanõn üst
tarafõ belirgin olacak şekilde işaretlenir.
9.3.3 - Prizmalar kalõptan çõkarõlõr. Hiç bir bölme kullanõlmadõysa prizmanõn uçlarõndaki oyuklara, çapõ
8 mm olan paslanmaz çelikten bilyalar çimentolanõr.
NOT - Çelik bilyanõn uçlarõnõn çimentolanmasõ için yeterli miktarda çimento/su şerbeti bulunmalõdõr.
Güvenli bir prizlenme sağlamak için her çelik bilyanõn yarõdan fazlasõ şerbetin içerisine
batõrõlmalõdõr.
5
ICS 91.100.15 TÜRK STANDARDI TS EN 1367-4/Nisan 1999
9.3.4 - Prizmalar, daha sonraki (24 + 2)saat süre için (20 + 2)°C sõcaklõğõnda, %95'den daha fazla
bağõl neme sahip bir nemlendirme ortamõnda bekletilir veya prizmalarõn üzerine, nemli ve kaba bir
kendir kumaş örtülür ve polietilen örtü ile kaplanõr. Daha sonra, çelik bilya, yarõm küre başlõklar veya
bölmelerin üst yüzeyleri temiz bir şekilde yõkanõr.
10- İŞLEM
10.1 - Bütün ölçmeler (20+2)°C'da yapõlmalõdõr. Madde 10.2 ve Madde 10.3'de belirlenmiş sürelerden
sonra her prizma Madde 6.6'da belirlenmiş ölçme cihazõ yardõmõ ile, prizmalar (üst kõsmõ işaretlenmiş)
çerçeve içerisine yerleştirilerek ve prizmanõn yavaş yavaş döndürülmesi esnasõnda en küçük gösterge
değerine ayarlanmak sureti ile ölçülmelidir. Her ölçmeden önce ve sonra ölçme cihazlarõnõn
uzunluklarõ referans çelik çubukla karşõlaştõrõlmalõdõr. Göstergedeki fark, 0,002 mm'den daha fazla ise
prizmalar yeniden ölçülmelidir. Prizma ve referans çelik çubuk arasõnda ölçülen uzunluk farkõ, 0,002
mm hassasiyetle kaydedilmelidir.
10.2 - (48 ± 2) saat içinde sõkõştõrmalar tamamlandõktan sonra, prizmalar (20 ± 2)°C'deki suda, (120 ±
2)saat süre ile bõrakõlõr. Daha sonra prizmalar sudan alõnõr ve çelik bilyalar, yarõ küresel başlõklar veya
bölmeler temiz, kuru bir bezle temizlenir.Prizmalar (105 ± 2)°C'daki etüv içerisine, (madde 6.7)
yerleştirilmeden önce her prizmanõn uzunluğu Madde 10.1'de tanõmlandõğõ şekilde ölçülmeli ve
referans çubuk arasõndaki uzunluk farkõ (w) kaydedilmelidir. Prizmanõn bütün yüzlerinin hava ile
temasta olmasõ sağlanmalõdõr.
10.3 - (72 ± 2) saat sonra prizmalar etüvden çõkarõlõr ve (24 ± 2)saat süreyle desikatörde soğutulur ve
uzunluk, Madde 10.1'de belirlendiği şekilde ölçülür ve her prizma ve referans çubuklar arasõndaki
uzunluk farkõ (d) kaydedilir.
10.4 - Kuru durumda ölçmeden sonra çelik bilyalar, yarõm küre başlõklar veya bölmeler arasõndaki
prizmalarõn gerçek uzunluklarõ, mm doğrulukla ölçülmeli ve kuru haldeki uzunluk (l) kaydedilmelidir.
w - d
S = x 100
l
11.2 - Agreganõn kuruma çekmesi üç sonucun ortalama değeri olarak % 0,001 doğrulukla verilmelidir.
11.3 - Tek tek prizmalarõn kuruma çekmesi değerleri 0,006 mm ve ortalama kuruma çekmesi
değerinin %12'si arasõnda bir dağõlõm gösterdiğinde, deney yetersiz kabul edilir ve yeni prizmalar
kullanõlarak yeni bir deney daha yapõlõr.
12 - DENEY RAPORU
Bu standarda göre, kuruma çekmesinin belirlendiğine dair belge, deney sonuçlarõna eklenmelidir.
6
ICS 91.100.15 TÜRK STANDARDI TS EN 1367-4/Nisan 1999
EK A
(BİLGİ İÇİN)
7
ICS 91.100.15 TÜRK STANDARDI TS EN 1367-4/Nisan 1999
EK B
(BİLGİ İÇİN)
KESİNLİK
B.1 - 1985'te bir agreganõn kombinasyonu ile 10 ayrõ lâboratuvarda bir seri deney yapõlmõştõr. Gerekli
üç tane sõnõfõnõn her bir partisinden, temsilî numune (lâboratuvar numunesi) alõnmõştõr. Her tane
sõnõfõndan toplam 20 lâboratuvar numunesini elde etmek için, benzer metot 19 defa tekrarlanmõştõr.
Her tane sõnõfõndan rasgele seçilen ikişer adet lâboratuvar numunesi katõlan her laboratuvara
gönderilmiştir.Her laboratuvar numunesinden iki adet deney kõsmõ hazõrlamak için, aynõ temsilî
numune alma metodu kullanõlmasõ ve takiben her partideki her tane sõnõfõndan bir deney kõsmõ
kullanõlarak prizma seti oluşturulmasõ istenmiştir. Bu deneylerden elde edilen bilgiler TS 5822( ISO
5725)’deki prensiplere göre değerlendirilmiştir. Bir laboratuvardan alõnan prizma setinin sonuçlarõ
normal dağõlõm dõşõ kaldõğõndan değerlendirme dõşõnda bõrakõlmõştõr.
B.2 - Çizelge B.1'de verilen kesinlik değerleri, bir partideki üç prizmanõn kuruma çekmesinin ortalama
değeriyle ilgili deney sonucundan elde edilmiştir. r1,R1 ve R2 nin tarifleri prEN 932-6'da verilmiştir.
Ortalama r1 R1 R2
Çekme (S) (%) (%) (%)
(%)
0,1150 0,0107 0,0251 0,0252
Bir çalõşma peryodundan diğer çalõşma periyoduna etüvün performasõndaki dalgalanmalarla ortaya
çõkan her değişiklik veya bir deneyden sonraki deney de ortaya çõkabilecek bütün uzun vadeli
değişiklikler, Çizelge B.1'e göre R1 ve R2 üzerine etki eder, ancak r1 in üzerinde bir etkisi olmaz.
B.3 - Çizelge B.1'de verilen kesinlik değerleri sadece % 0,115’lik basit çekme seviyesini esas
almaktadõr. Deney metoduyla yakõn ilgisi bulunan diğer doğruluk değerleri için sonuçlarõn seviyesi ile
orantõlõ olarak kesinlik katsayõsõ değişir, kabulü ile % 95 güven sõnõrlarõ ± deney sonucunun yüzdesi
olarak hesaplanabilir.
B.4 - Çizelge B.1'deki R2/ 2 'e esas alõnarak ve 0,115'in yüzdesi olarak ifade edilen %95 güven
sõnõrlarõ ± deney sonucunun % 15,5’i şeklinde hesaplanmalõdõr.
8
ICS 91.100.15 TÜRK STANDARDI TS EN 1367-4/Nisan 1999
EK C
(Bilgi İçin)
BİBLİYOGRAFYA