You are on page 1of 186

UZAKTAN ALGILAMA- I

KOÜ HARİTA MÜH. BÖLÜMÜ ÖĞRENCİLERİNE TAVSİYE EDİLMİŞTİR. EYLÜL 2010


UZAKTAN ALGILAMA

ÖNSÖZ

Uzaktan algılanan görüntüler konusunda, nazari ve en son bilgileri içeren


Türkçe “Uzaktan Algılama” kitabı; “Uzaktan algılamaya giriş”, “Uzaktan algılama
sistemleri ve görüntüler”, “Görüntü kıymetlendirme ve analiz” ve “Uzaktan
algılama uygulamaları” konularını içeren dört bölümden oluşmuştur. Uzaktan
algılamanın geçmişi ve gelişimi, esasları, engelleyici faktörler, görüntülerin
özellikleri, algılama sistemleri, muhtelif sensör ve uyduların olanakları, görüntü
tipleri, görüntülerin kıymetlendirilmesi ve analizi, sivil ve askeri disiplinlere
yönelik uygulama alanları, muhtelif cisimlerin dalga uzunluklarına göre tayfsal
yansıma değerleri, görüntü kıymetlendirilmesine yönelik seviyeleri içermektedir.
Bu kitap, aşağıda belirtilen yayınlardan istifade edilerek hazırlanmıştır.
• The remote sensing tutorial, USA, RST, NASA, Eylül 1999
• Fundamentals of remote sensing tutorial, Canada centre for remote
sensing, 9 Kasım 1998
• Remote sensing tutorial, USA, ERDAS, 1999
• Imagine field guides, USA, ERDAS, 2001
• ArcView Image Analysis, USA, ERDAS, 1998
• Remote sensing principles and ınterpretation, F.Sabins, 1987
• Multispectral users guide. USA, DIA. Agustos 1995
• STANAG: 3769 Minimum resolved object sizes and scales for ımagery
ınterpretation, NATO, MAS, 1990
• STANAG: 3704 Ground resolution target for aerial photography, NATO,
MAS, 1980

Bu kitabın pdf formatındaki metinleri, “UZAKTAN ALGILAMA DOKÜMANI” isimli


bir CD-ROM’a yüklenmiştir.

KOÜ HARİTA MÜH. BÖLÜMÜ ÖĞRENCİLERİNE TAVSİYE EDİLMİŞTİR. i EYLÜL 2010


UZAKTAN ALGILAMA

İÇİNDEKİLER
BÖLÜM-1 1-45
UZAKTAN ALGILAMAYA GİRİŞ
1. UZAKTAN ALGILAMA BİLİMİ 1
A. ENERJİ KAYNAĞI VEYA AYDINLATMA 1
B. YAYIM VE ATMOSFER 2
C. YER YÜZEYİNİN ENGELLEMESİ 2
D. SENSÖRÜN ENERJİYİ KAYDI 2
E. GÖNDERME, ALMA VE İŞLEME 2
F. KIYMETLENDİRME VE ANALİZ 2
G. UYGULAMA 2
2. UZAKTAN ALGILAMANIN GEÇMİŞİ VE GELİŞİMİ 2
3. UZAKTAN ALGILAMANIN ESASLARI 2
a. ELEKTROMANYETİK YAYIM 7
b. ELEKTROMANYETİK TAYF VE ÖZELLİKLERİ 7
(1) ULTRAVIOLE 8
(2) GÖRÜNEN IŞIK 9
(3) INFRARED 10
(a) YAKIN INFRARED 0.72-1.1 µm 11
(b) KISA DALGA INFRARED 1.1- 3.0 µm 12
(c) ORTA DALGA INFRARED 3.0- 5.0 µm 12
(d) UZUN DALGA INFRARED 5.0- 14.0 µm 12
(4) MICROWAVE 13
c. UZAKTAN ALGILAMAYI ENGELLEYEN FAKTÖRLER 14
(1) UZAKTAN ALGILAMAYA İLİŞKİN FİZİKSEL KURAMLAR 14
PLANCK KANUNU 15
WIEN KANUNU 16
STEFAN-BOLTZMAN KANUNU 17
TERS KARE KANUNU 17
LAMBERT’İN KOSİNÜS KANUNU 18
(2) ATMOSFERİN ETKİLERİ 18
(a) DAĞILMA 18
Rayleigh Dağılım 19
Mie Dağılım 19
Nonselective Dağılım 20
(b) Emme 20
(3) DÜNYA YÜZEYİNİN ETKİLERİ 23
(a) EMME 23
(b) GEÇME / AKTARMA 24
(c) YANSIMA 24
d. GÖRÜNTÜLERİN ÖZELLİKLERİ VE ETKİLEYEN UNSURLAR 28
(1) PIXEL 29
(2) TARAMA GENİŞLİĞİ (SWATH) 29
(3) BAND’LAR 30
(4) ÇÖZÜMLEME (Resolution) 32
(a) MEKANSAL ÇÖZÜMLEME 32
ÖLÇEK 33
ANLIK GÖRÜŞ SAHASI (IFOV) 33
UZAKTAN ALGILAMA

İÇİNDEKİLER
(b) TAYFSAL ÇÖZÜMLEME 35
(c) RADYOMETRİK ÇÖZÜMLEME 37
(d) ZAMANSAL ÇÖZÜMLEME 38
(5) PARLAKLIK VE TON (Brightness and Tone) 39
(6) KONTRASLIK ORANI (Contrast Ratio) 40
(7) DETAY AYIRT ETME GÜÇÜ (Resoving Power) 41
BÖLÜM-2 46-94
UZAKTAN ALGILAMA SİSTEMLERİ VE GÖRÜNTÜLER
1. SENSÖR SİSTEMLERİ 46
a. PASİF VE AKTİF SENSÖRLER 46
(1) PASİF SENSÖRLER 46
(2) AKTİF SENSÖRLER 46
b. KAMERA VE TARAYICI SİTEMLER 49
(1) KAMERA SİSTEMLERİ 49
(2) TARAYICI SİSTEMLER 50
(a) ACROSS-TRACK TİPİ TARAYICILAR 50
(b) ALONG-TRACK TİPİ TARAYICILAR 52
(c) CIRCULAR TİPİ TARAYICILAR 53
(d) SIDE TİPİ TARAYICILAR 54
2. MUHTELİF SENSÖRLER VE UYDULAR 55
a. METEOROLOJİ SENSÖRLERİ VE UYDULARI 55
(1) GOES 56
(2) NOAA AVHRR 57
b. YER SATHINI GÖZLEYEN SENSÖRLER VE UYDULARI 57
(1) LANDSAT 58
(2) SPOT 59
(3) IRS-1C / 1D 60
(4) IKONOS 61
c. RADAR SENSÖRLERİ VE UYDULARI 62
(1) UYDU - RADAR SENSÖRLERİ 64
(a) ALMAZ-1 SENSÖRÜ 65
(b) JERS-1 SENSÖRÜ 65
(c) ERS-1 ve ERS-2 SENSÖRÜ 65
(d) RADARSAT SENSÖRÜ 66
(e) SIR-A, B, C SENSÖRLERİ 66
(2) UÇAK VE İNSANLI UZAY VASITALARI - RADAR SENSÖRLERİ 67
(a) AIRSAR 67
(b) IFSAR 67
d. DENİZ ARAŞTIRMA SENSÖRLERİ VE UYDULARI 71
(1) CZCS SENSÖRÜ 71
(2) MESSR, VTIR VE MSR SENSÖRLERİ 72
(3) SeaWiFS SENSÖRÜ 72
e. GEZEGENLERE YÖNELİK SENSÖRLER VE UYDULAR 73
f. DİĞER SENSÖRLER 80
(1) VİDEO KAMERALARI 80
(2) FLIR SENSÖRÜ 80
(3) LASER FLUORO SENSÖRÜ 81
(4) LIDAR SENSÖRÜ 81
UZAKTAN ALGILAMA

İÇİNDEKİLER
3. UZAKTAN ALGILANAN GÖRÜNTÜ TİPLERİ 82
a. HAVA FOTOĞRAFLARI 82
(1) HAVA FOTOĞRAFÇILIĞINDA KULLANILAN FİLMLER 85
(a) SİYAH BEYAZ FİLMLER 85
(b) NORMAL RENKLİ FİLMLER 85
(c) INFRARED RENKLİ FİLMLER 86
(2) HAVA FOTOĞRAFLARININ TİPLERİ 86
(a) DİKEY FOTOĞRAFLAR 87
(b) MAİL FOTOĞRAFLAR 87
b. ÇOK BANDLI GÖRÜNTÜLER 88
(1) MULTISPECTRAL GÖRÜNTÜLER 89
(2) HYPERSPECTRAL VE ULTRASPECTRAL GÖRÜNTÜLER 89
DEVAMLI VERİ TİPİ GÖRÜNTÜLER 92
TEMATİK GÖRÜNTÜLER 92
PANKROMATİK (1 Bandlı) GÖRÜNTÜLER 94
MULTISPECTRAL (2 veya daha fazla bandlı) GÖRÜNTÜLER 94
BÖLÜM-3
95-129
GÖRÜNTÜ KIYMETLENDİRME VE ANALİZ
1. GÖRÜNTÜ KIYMETLENDİRME KRİTERLERİ VE UNSURLARI 96
a. GÖRÜNTÜ KIYMETLENDİRME KRİTERLERİ 96
(1) HAVA FOTOĞRAFLARI İÇİN YER ÇÖZÜMLEME HEDEFLERİ 97
(2) GÖRÜNTÜ KIYMETLENDİRMESİ İÇİN CİSİMLERİN ASGARİ AYIRT
98
EDİLEBİLME ÖLÇÜLERİ VE ÖLÇEKLERİ
(3) GÖRÜNTÜLERİN KIYMETLENDİRMESİNE YÖNELİK SINIFLANDIRMA
103
SEVİYELERİ
b. GÖRÜNTÜ KIYMETLENDİRMENİN UNSURLARI 110
(1) TON 110
(2) ŞEKİL 110
(3) EBAT 111
(4) PATERN 111
(5) DOKU 112
(6) GÖLGE 112
(7) ETRAFI İLE MÜNASEBET 112
2. SAYISAL GÖRÜNTÜLERİ İŞLEME 113
a. GÖRÜNTÜ İŞLEMENİN ÖN HAZIRLIKLARI 115
b. GÖRÜNTÜYÜ GELİŞTİRME 119
c. GÖRÜNTÜYÜ DÖNÜŞTÜRME 123
d. GÖRÜNTÜYÜ SINIFLANDIRMA VE ANALİZ 125
3. VERİYİ BÜTÜNLEME VE ANALİZ 127
BÖLÜM – 4
130-149
UZAKTAN ALGILAMA UYGULAMALARI
1. SİVİL AMAÇLI UZAKTAN ALGILAMA UYGULAMALARI 130
a. ZİRAATE YÖNELİK UYGULAMALAR 130
b. ORMANLARA YÖNELİK UYGULAMALAR 131
c. JEOLOJİK UYGULAMALAR 131
d. HİDROLOJİK UYGULAMALAR 131
e. DENİZLERDEKİ BUZ KİTLERİNE YÖNELİK UYGULAMALAR 131
f. ARAZİ ÖRTÜSÜ VE KULLANIMINA YÖNELİK UYGULAMALAR 131
UZAKTAN ALGILAMA

İÇİNDEKİLER
g. HARİTACILIK UYGULAMALARI 131
h. OKYANUS VE SAHİL YÖNETİMİNE YÖNELİK UYGULAMALAR 131
2. ASKERİ AMAÇLI UZAKTAN ALGILAMA UYGULAMALARI 137
a. HAREKAT VE İSTİHBARATA YÖNELİK GENEL UYGULAMA KATEGORİLERİ 137
b. ASKERİ UYGULAMA ÖRNEKLERİ 137
(1) BATHMETRY UYGULAMASI 138
(2) KAMUFLAJ, GİZLEME VE ALDATMAYI TESBİT UYGULAMASI 139
(3) DEĞİŞİKLİKLERİ TESBİT UYGULAMASI 141
(4) GÖRÜNTÜ HARİTALARI UYGULAMASI 142
(5) GÖREV PLANLAMA UYGULAMASI 143
(6) PERSPEKTİF GÖRÜNÜŞ UYGULAMASI 144
(7) ARAZİ SINIFLANDIRMASI UYGULAMASI 145
(8) AFET DEĞERLENDİRMESİ VE KURTARMA HAREKATI UYGULAMASI 146
EK-A 1-8
TABİİ NESNELERİN MUHTELİF DALGA UZUNLUKLARINA GÖRE TAYFSAL 1
YANSIMA DEĞERLERİ
TOPRAK, YERLEŞİM SAHASI VE SUYUN MUHTELİF DALGA UZUNLUKLARINA GÖRE 1
TAYFSAL YANSIMA DEĞERLERİ
MİNERALLERİN MUHTELİF DALGA UZUNLUKLARINA GÖRE TAYFSAL YANSIMA 2
DEĞERLERİ VE PROFİLLERİ
EK-B 1-7
ASKERİ AMAÇLI GÖRÜNEN BANDDAKİ MİLLİ GÖRÜNTÜ KIYMETLENDİRMESİNE 1
YÖNELİK SEVİYELER
SİVİL AMAÇLI GÖRÜNEN BANDDAKİ MİLLİ GÖRÜNTÜ KIYMETLENDİRMESİNE 2
YÖNELİK SEVİYELER
RADAR GÖRÜNTÜ KIYMETLENDİRMESİNE YÖNELİK SEVİYELERİ 4
INFRARED GÖRÜNTÜ KIYMETLENDİRMESİNE YÖNELİK SEVİYELER 6
EK-C 1-16
GENEL BİLGİ TİPLERİNE TATBİK EDİLEBİLEN UZAKTAN ALGILAMA 1
UYGULAMALARI
BİLGİ GEREKSİNİMLERİNE TATBİK EDİLEBİLEN GENEL BİLGİ TİPLERİ 6
UZAKTAN ALGILAMA

BÖLÜM-1
UZAKTAN ALGILAMAYA GİRİŞ

1. UZAKTAN ALGILAMA BİLİMİ:


Uzaktan algılama, yer sathına fiziksel bir temas olmaksızın cisimlerin
gözlenmesi ve ölçülmesine ilişkin bilgi sağlayan bir bilimdir. Bu bilgi;
yansıyan veya yayılan enerjinin algılanması, kaydı, analizi sonucunda elde
edilmektedir. Bir ağaçın yüksekliğini veya bir gölün derinliğini belirlemek için
bunların yanına gidilmesine ve ölçülmesine gereksinim bulunmaktadır.
Hava fotoğrafları uzaktan algılamanın temel taşlarındandır. Günümüzde
uzaktan algılama verisi, kameralar ve sensörler ile donatılmış uçaklar,
insansız hava araçları ve uydular tarafından sağlanmaktadır. Kameralar ve
sensörler görüntüyü; elektromanyetik tayfda “Tayf görüntü bölgesi” (spectral
Image region) olarak adlandırılan ve kapsamındaki ultra viyole, görünen ve
ınfrared bölgelerinde, yer yüzünden yansıyan ve yayılan enerjiyi ölçerek
oluştururlar.

KOZMİK AC
IŞIN GÜÇÜ
Kısa Uzun
Dalga Dalga
Uzunluğu Uzunluğu

GAMA IŞINI X – IŞINI ULTRAVİYOLE INFRARED MİCROWAVE TV / RADYO

GÖRÜNEN

TAYF GÖRÜNTÜ BÖLGESİ

Şekil-1
Elektromanyetik tayf üzerindeki tayf görüntü bölgesi

Uzaktan algılama sadece hava fotoğrafları ve uydu görüntülerinden ibaret


olmayıp tıbbi taramaları, mikroskobik çalışmaları, sonar ve radarları da
içermektedir. Uzaktan algılama işlemleri, hedefin ve gelen ışının arasındaki
etkileşime bağlı olarak aşağıda şekli ve açıklamaları yapılan 7 unsuru
içermektedir.

A. ENERJİ KAYNAĞI VEYA AYDINLATMA:


Uzaktan algılamanın ilk gereksinimi, aydınlatma için örneğin güneş gibi
bir enerji kaynağı veya hedefin özelliğine uygun elektromanyetik
enerjidir.
UZAKTAN ALGILAMA

Şekil-2
Uzaktan algılama işlemleri

B. YAYIM (ışınım) VE ATMOSFER:


Enerji, kaynaktan hedefe doğru yayılırken atmosferin engellemesi ile
karşılaşır. Bu engelleme ikinci defa hedeften sensöre giderken de
meydana gelir.
C. YER YÜZEYİNİN ENGELLEMESİ:
Yer yüzeyine gelen enerji, yüzeyin ve yayımın özelliğine bağlı olarak
engellenir.
D. SENSÖRÜN ENERJİYİ KAYDI:
Enerjinin atmosferdeki dağılmasını veya hedefden yansımasını takiben
sensör, elektromanyetik enerjiyi toplar ve kaydeder.
E. GÖNDERME, ALMA VE İŞLEME:
Sensörün kayıt ettiği enerji verisi, işlenerek görüntü haline getirileceği
istasyona, ekseriyetle elektronik olarak gönderilir.
F. DEĞERLENDİRME VE ANALİZ:
Görüntü üzerindeki hedefler görerek ve/veya sayısal veyahutta
elektronik olarak değerlendirilir.
G. UYGULAMA:
Elde edilen bilgilerin, muhtelif alanlarda kullanılması veya özel
problemlerin çözümüne yardım edecek hale getirilmesi işlemlerini
içermektedir.

2. UZAKTAN ALGILAMANIN GEÇMİŞİ VE GELİŞİMİ:


Uzaktan algılama teknolojisi, 1858 yılında bir balona konulan kameranın
çektiği siyah/beyaz bir fotoğrafla başlamıştır. LANDSAT uydusunun uzaya
atılmasına kadar geçen süre içinde gelişmiş ve günümüzün ihtiyaçlarına
cevap verecek seviyeye erişmiştir.
UZAKTAN ALGILAMA

Kameralar 150 yıldan daha uzun bir süre uzaktan algılama hizmetinde
kullanılmıştır. Bu kameralar, bir mercek vasıtasıyla elektromanyetik tayfın
görünen bandı kapsamındaki hedefleri gümüş tabanlı bir film ortamına
kaydeden techizatlardır. Filmler üzerindeki hedefler, siyah/beyaz parlaklık
farklarından veya renkli tonlardan istifade ile belirlenmiştir.
Balondan kullanılan kamera deneyimini takiben, 1882 yılında meteorolojik
bir uygulama için kamera ile donatılmış bir uçurtma uçurulmuştur. 1909
yılında uçaktan kullanılan bir kamera ile sinema filmi çekilmiştir. Birinci
dünya harbi esnasında, askeri amaçlı kameralar, uçaklara monte edilmiş ve
geniş yer satıhları fotoğraflanarak kıymetli bilgiler elde edilmiştir. Hava
fotoğraflarının askeri önemini anlayan ülkeler, sadece keşif görevi amaçları
için dizayn edilmiş uçakları envanterlerine ithal etmişler ve ikinci dünya
harbinde askeri istihbaratın %80’nini hava fotoğraflarından sağlamışlardır.
Keşif uçaklarının gelişmesine paralel olarak 1940’lı yıllarda Infrared’e
hassas elemanlar geliştirilmiş ve takiben 1950 yılında üretilen “False color
Infrared” filmler, askeri amaçlar ve bitki haritalarının çıkarılması için
kullanılmışlardır. Atmosferden yapılan uzaktan algılama konusu, uzay
cağının başlarında ortaya çıkmıştır. İkinci dünya harbinden sonra
Almanyadan ele geçirilen V-2 roketleri Viking olarak adlandırılan bir
proğram çercevesinde otomatik still ve sinema kamerası ile teçhiz edilerek
uzaya atılmıştır. Bu roket yörüngeye oturtulmadan 227 km.lik bir yüksekliğe
erişmiştir. Tırmanış esnasında çekilen görüntüler roketin düşmesini takiben
elde edilmiş ve uzaydan alınan ilk resimler olarak tarihe geçmiştir.

Şekil-3
V-2 roketine yerleştirilmiş K-12 kamerası ile çekilen
New Mexico, Arizona, Nevada ve California körfezinin görüntüsü

1 Nisan 1960 tarihinde, Atlas roketi ile insansız TIROS-1 meteorolojik


uydusu uzaya gönderilmiştir. Bölgelerin bulut durumunu ve meteorolojik
haritalarını çıkarmak için geniş sahaları tarayan vidicon kameralarla techiz
edilen bu uydunun, dünyaya gönderdiği ilk görüntü 9 mayıs 1960 tarihinde
alınmıştır. Takiben aynı amaçlara hizmet eden “Nimbus”, “NOAA” ve
“GOES” olarak adlandırılan uydular hizmete girmiştir.
UZAKTAN ALGILAMA

Şekil-4
İlk meteorolojik uydu görüntüsü

1960-1970 yılları arasında uydular ay ve dünya sathının görüntülenmesini


sağlayan sensörlerle teçhiz edilmiştir. 1970’li yıllarda ABD iç işleri bakanlığı
ile NASA teşkili müştereken, sistematik olarak dünya hakkında bilgi
toplamaya yönelik ERTS (Earth Resources Technology Satellites) adı
altında bir proğram oluşturmuştur.
Bu proğram çerçevesinde 1972 yılında Nimbus meteoroloji uydusunun
modifikasyonu ile ERTS-1 uydusu üretilmiştir. 1975 yılında bu proğramın
adı LANSAT olarak değiştirilmiştir. Takiben üretilen Landsat-2 (1975),
Landsat-3 (1978), Landsat-4 (1982), Landsat-5 (1984) uyduları uzaya
gönderilmiştir. Bu uydular genel olarak jeolojik ve bitki örtüsü verilerini
toplayan çok bantlı (Multispectral Scanner: MSS) ve mekansal çözümlemeli
7 bantlı toprak, arazi örtüsü, hidroloji gibi konusal harita (Thematic Mapper:
TM) amaçlı sensörlerle donatılmıştır.
Fransız üretimi SPOT-1 (1986), SPOT-2 (1990), SPOT-3 (1993) uyduları
hizmete girmiştir. Bu uydulara, siyah/beyaz görüntü sağlayan Panchromatic
ve Landsat verilerinden daha fazla detay veren Multispectral sensörler
konulmuştur.
Aralık 1995’de Panchromatic (PAN), Linear Imaging Self-scanning Sensör
(LISS-III) ve Wide Field Sensör (WiFS) olarak adlandırılan sensörlerle
teçhiz edilmiş IRS (Indian Remote Sensing) uydusu hizmete girmiştir.
Eylül 1999’da 1 metre çözümlemeli Panchromatic ve 4 metre çözümlemeli
Multispectral sensörlere sahip IKONOS uydusu uzaya atılarak göreve
başlamıştır.
Uzaktan algılamanın gelişimi; ABD, Fransa, Hindistan, Rusya, Kanada,
Japonya, Almanya ve İsrail’in katkıları ile sağlanmış olup aşağıdaki
tablolarda bunların sadece belli başlılarına kronolojik bir sıra içinde
değinilmiştir.
UZAKTAN ALGILAMA

FOTOĞRAFİK METODLAR
1759 Lambert (Fransız) photogrammetry prensiplerine ilişkin ilk ifadeler
1839 Daguerre and Nepce (Fransız) ilk fotoğraf
1840 Totoğraf kullanarak topografik harita üretimi (Fransa)
1855 Trichromatic renkli görüş denemesi (Maxwell)
1858 Paris’in balondan kamera kullanımı ile fotoğrafının çekilmesi
1862 Single-lens beam splitter tekniği ile multispectral görüntünün analizi.
1860 American sivil harbi esnasında, balondan askeri amaçlı fotoğraf çekilmesi
1870 Basit kimyasal renkli projeksiyon sisteminin geliştirilmesi
1880 İngiltere, Fransa ve Rusya uçurtmadan kamera kullanımı
1895 Fotoğraf kullanımı ile Kanada da Topografik gözlem yapıldı (Seville)
1900 3 mercekli multispectral kamera icat edildi (Ives).
1903 Güvercinlere kamera bağlandı
1909 Uçaktan ilk sinema filmi çekildi (Wilbur Wright)
1915 Birinci dünya harbinde İngiliz kraliyet hava kuvvetleri (R.A.F.) tarafından çekilen
keşif fotoğrafları taktik değişliği çalışmalarında kullanıldı.
1917 ABD muhabere birliği tarafından Meksika harbinde hava fotoğrafları kullanıldı.
1920 Petrol jeoloğları petrol aramada hava fotoğraflarını kullandı.
1923 Zeiss tarafından Stereoplanegraph aleti üretildi.
1924 Çok katmanlı renkli (Multilayered color) film geliştirildi
1930 Yer sathının ilk hava spectrophotography’si çekildi Krinov–Rus)
1930 Yer bilmi ve ziraat amaçları için yoğun hava fotoğrafı kullanıldı.
1931 Stratospheric balonda Infrared’e hassas hava filmi test edildi.
1935 Kodachrome filmler piyasaya sürüldü.
1937 Hava keşfinde renli film kullanıldı.
1938 Multiplex photogrammetric plotter cihazı üretildi (Bausch and Lomb).
1940 Kelsh plotterları kullanılmaya başladı
1940-1943 Kamuflaj tesbiti ve pus’a nüfuz eden Siyah/Beyaz, renkli IR filmler gelişti.
1941 Eardley'in “Aerial Photos: Their Use and Interpretation” dokümanı yayınlandı.
1940-1945 İkinci Dünya Harbi gereksinimlerini karşılamak için hava fotoğrafcılığı ve
fotogrametri büyük gelişme gösterdi..
FOTOĞRAFİK OLMAYAN SENSÖR SİSTEMLERİ
1944 “Manual of Photogrammetry” dokümanının ilk baskısı yayınlandı.
1944 Askeri amaçlı olarak su derinliğinin tesbiti için 2 bantlı hava fotoğrafı kullanıldı.
1947 “Spectral Reflectance Properties of Natural Materials” dokümanı yayınlandı.
1950 Orthophoto haritacılık popular oldu..
1952 Jeolojik haritalama için renkli hava fotoğrafı kullanıldı.
1956 “Spectro-zonal photography for mapping soils”isimli soviet dokümanı
yayınlandı.
1960 Renkli filmler hava fotoğrafcılığı kapsamında kullanılmaya başladı.
1960 Colwell'ın “Manual of Photointerpretation and Ray's Aerial Photographs in
Geologic Interpretation and Mapping” dokümanı yayınlandı
1960 Çok bantlı (multispectral) fotoğrafcılıkta dikkate değer bir faaliyet başladı.
UZAKTAN ALGILAMA

1962 ABD ve Rusya 9 mercekli multispectral kamera üretti; Itek firması 1963 yılında
10 mercekli kamerayı üretti.
1964 NASA, dünya kaynaklarının çok bantlı fotoğrafcılıkla araştırılması proğramına
resmen başladı.
1967 Ultra Viole fotoğrafçılığının kullanılmasına başlandı.
1967 ABD Ordu istihkam Kolordusu tarafından 2 bölümlük “Earth Resources Surveys
from Space” dokümanı yayınlandı.
1968 ASP'nin “Manual of Color Aerial Photography” dokümanı yayınlandı.
1968 Apollo-9 ile çok bantlı fotoğrafcılık tecrübesi yapıldı.
1975 ASP'nin “Manual of Remote Sensing” dokümanı yayınlandı.
FOTOĞRAFİK OLMAYAN SENSÖR SİSTEMLERİ
1800 Sir William Herschel tarafından Infrared tayf bölgesi keşfedildi.
1879 Langley bolometer kullanarak elektriki cisimlerin oluşturduğu ısıyı ölçtü.
1889 Hertz, radyo dalgalarının katı cisimlerden yansımasını tecrübü etti.
1930 İngiltere ve Almanya uçakların bulundukları yerde geceleri meydana getirdiği
termal paternler üzerinde çalıştı.
1940 İngilte ve ABD ikinci dünya harbi esnasında uçakların ve gemilerin radarda
izlenmesi konusunu geliştirdi.
1950 Michigan Universitesi tarafından Infrared sistemler üzerinde geniş bir çalışma
yapıldı.
1954 Synthetic Aperture Radar (SAR) konsepti hazırlandı.
1950 Motorola, Philco, Goodyear, Raytheon firmaları tarafından SLAR ve SAR
sistemleri araştırma ve geliştirme çalışmaları yapıldı
1960 Non-imaging radiometers, scanners, spectrometers and polarimeters
cihazlarının görüntüyü oluşturan muhtelif dedektörleri geliştirildi.
UYDU GÖRÜNTÜLEME SİSTEMLERİ
1891 Rahrmann, foto platformu olarak bir roketin kullanılmasını teklif etti.
1908 Alman Maul, cyro-istikrarlı bir kameranın rokete monte edilmesini geliştirdi.
1946 V-2 rocketi, uzaya atıldı ve fotoğraf çekti.
1957 Rusya, Sputnik-1 uydusunu uzaya gönderdi.
1960 ABD, TIROS-1 uydusunu uzaya attı ve fotoğraf çekti.
1961 Yörüngedeki insansız “Mercury spacecraft MA-4” fotoğraf çekti ve dünyaya
gönderdi. Takiben MA-8 and MA-9 daki Astronotlar tarafından fotoğraflar
çakildi ve dünyaya gönderildi.
1964 TV and diğer sensorler ile donatılmış Nimbus meteorolojik arştırma uydusunun
proğramına başlandı.
1965 Gemini uydusu ile uzayda ilk insanlı uçuş gerçekleştirildi ve bazı renkli
fotoğraflar çekildi.
1965 Gemini uydusu fotoğrafik deneyimlerini geliştirdi.
1965 ABD iç işleri bakanlığı ve NASA, ERTS (Landsat) programına başladı.
1967 Apollo-6 ve 7 dünya yörüngesi etrafında uçuşlara başladı. multispectral
1968 Apollo-9 multispectral fotoğraf çekme deneyimlerine başladı.
1972 ERTS-1 (Landsat) (1972), Landsat-2 (1975) ve Landsat-3 (1978) uzaya atıldı.
1972-73 Astronotlu Skylab uzaya atıldı ve yer araştırma deneyimlerine başladı.
1975 Apollo-Soyuz uzayda uçmaya başladı bazı fotoğraflar çekti.
1978 Seasat-1 uydusu uzaya atıldı. 99 gün sonar düştü
1979 Nimbus-7 uydusu uzaya atıldı.
UZAKTAN ALGILAMA

3. UZAKTAN ALGILAMANIN ESASLARI:


Sensörler vasıtasıyla elde edilen görüntüleri, muhtelif alanlarda uygulamak
için uzaktan algılamayı etkileyen fiziksel ve kimyasal hususların,
görüntülerin özellik ve tiplerinin bilinmesi gerekmektedir.
a. ELEKTROMANYETİK IŞINIM (YAYIM) :
Uzaktan algılamanın temel gereksinimi hedefin bir enerji kaynağı
tarafından aydınlatılmasıdır. Güneş, kısa dalga uzunluğunda bir enerji
yaymaktadır. Bu enerji, elektromanyetik yayım şeklinde olup dalga
teorisinin temel kurallarına bağlı ve sinisoidal tarzda seyahat
etmektedir. Elektromanyetik yayım; yayım istikametine dik yönde ve
değişik büyüklükte bir elektriksel saha (E) ile bu saha ile dik açı yapan
bir manyetik sahayı (M) içermektedir.

Şekil-5
Elektromanyetik yayım
Elektromanyetik yayımın, “Dalga uzunluğu” (wavelength) ve
“Frekans” (frequency) olarak adlandırılan 2 özelliğinin tam olarak
bilinmesi önem taşımaktadır. Dalga uzunluğu, birbirini izleyen dalgaların
tepe noktaları arasındaki mesafe olup “λ” harfi ile tanımlanmıştır. Dalga
uzunluğu; Nanometers (nm: 10-9 m, 10-7 cm ), Micrometers (µm:10-6 m,
10-4 cm), Centimeters (cm: 10-2 m) ve Meters (m) cinsinden ifade edilir.
Frekans, dalganın saniyedeki devir sayısını belirtmekte olup “hertz”
cinsinden ifade edilir ve her bir saniyede geçen bir devire eşittir.
Dalga Uzunlukları
Nanometers Micrometers Centimeters Meters

.003 .03 0 .3 3.0 30.0 300.0 3 30 300 0.3 3 30 3 30 300


Görünen

Gama X- Rays X- Rays Ultra


Rays (Hard) (Soft) violet Infrared EHF SHF UHF VHF HF LF ve MF

1014 1013 1012 1011 1010 109 108 107 106 105 104 103 102 101 1

Frekans (Megahertz) Microwave Radar

Frekans = 3 x 108 (m /s) / Dalga Uzunluğu (m) TV ve Radio


UZAKTAN ALGILAMA

Şekil-6

Dalga uzunluğu ve frekans

Dalga uzunluğu ile frekans arasındaki ilişki aşağıdaki formül ile


tanımlanmıştır. Bu karşılıklı ilişki sonucunda; yüksek enerji veren sıcak
cisimler, kısa dalga boyunda ve yüksek frekansda, düşük enerji veren
soğuk cisimler, uzun dalga boyunda ve düşük frekansda yayım
yaparlar.

c=λxv

λ : Dalga uzunluğu (m)


v : Frekans (saniyedeki devir, Hz)
c : ışığın sürati (3 x 103 m/s)
Uzun dalga uzunluğu Kısa dalga uzunluğu

Düşük frekans Yüksek frekans


Düşük enerji Yüksek enerji
Soğuk cisim Sıcak cisim
Şekil-7
Dalga uzunluğu ve frekans ilişkileri

b. ELEKTROMANYETİK SPEKTRUM (TAYF) VE ÖZELLİKLERİ:


Uzaktan algılama platformlarındaki sensörler, elektromanyetik yayımı
kaydederek görüntüyü oluştururlar. Bu yayımın kategorize edilmesi ile
Elektromanyetik Tayf oluşmuştur. Tayf; gama ve x ışınlarını da içeren
kısa dalga uzunluğu ile, microwave ve TV / radyo dalgalarını kapsayan
uzun dalga uzunluğu arasında yer almıştır. Elektromanyetik tayf
uzaktan algılama açısından önem taşıyan muhtelif bölgelere ayrılmıştır.
Aşağıdaki şekillerde tayfın içerdiği genel bölgeler ile Ultraviole (UV),
Görünen Işık (Visible Light), Infrared (IR) ve Microwave bölgelerinin
dalga uzunluğu ve frekans durumu gösterilmiştir.
UZAKTAN ALGILAMA

YANSIYAN SOLAR IŞIN YAYILAN IŞIN


VEYA TERMAL
PANKROMATİK (S/B)

GÖRÜNEN IŞIK I N F RA R E D
UV MICROWAVE
MAVİ YEŞİL KIRMIZI YAKIN IR KISA IR Orta IR Uzun IR
NWIR SWIR MWIR LWIR

0.2 µ 0.4 µ 0.5 µ 0.6 µ 0.7 µ 1.1 µ 3.0 µ 5.0 µ 14.0 µ

Şekil-8
Elektromanyetik tayf bölgeleri
(1) ULTRAVIOLE:
Çok kısa dalga uzunluğundaki tayfın Ultraviole veya kısa bir deyişle
UV bölgesi, 0.2-0.4 µm dalga uzunluğunda yer almakta ve uzaktan
algılamaya olanak sağlamaktadır. Dünya sathındaki kayalar ve
mineraller gibi bazı materyaller, UV ışınları tarafından
aydınlatıldığında ışık saçma (Fluoresce) veya görünen ışığı yayma
özelliği bulunmaktadır. Bu özellikleri nedeniyle bu tip materyaller
sensörler tarafından algılanarak belirlenirler.

Şekil-9
Ultraviolet bölgesine ilişkin dalga uzunlukları ve frekanslar
UZAKTAN ALGILAMA

(2) GÖRÜNEN IŞIK:


İnsan gözü veya uzaktan algılama sensörleri, görünen ışık
bölgesindeki hedefleri tesbit ederler. Görünen dalga uzunluğu 0.4 –
0.7 µm arasındadır.

Şekil-10
Görünen Işık bölgesine ilişkin dalga uzunlukları ve frekanslar

En uzun dalga uzunluğu kırmızı, en kısası ise menekşe renğidir.


Görünen ışık bölgesindeki renkler ve bunların dalga uzunlukları
aşağıda belirtilmiş olup ana renkler mavi, yeşil ve kırmızıdır. Diğer
renkler bunların kombinasyonundan oluşmaktadır.
Menekşe : 0.4-0.446 µm
Mavi : 0.446-0.500 µm
Yeşil : 0.500-0.578 µm
Sarı : 0.578-0.592 µm
Turuncu : 0.592-0.620 µm
Kırmızı : 0.620-0.700 µm
Mavi renkteki enerji, elektromanyetik tayfın 0.40-0.50 µm dalga
uzunluğunda yer almaktadır. Bu renk; uzun dalga boylarında
görünmeyen gölgedeki metaryali aydınlatma, yeşil bitkilerin içerdiği
klorofil tarafından emilme (klorofilin en iyi emildiği dalga uzunluğu
0.40 µm’dir) ve takriben 40 metre derinliğindeki temiz suya nüfuz
etme özelliklerine sahiptir.
Yeşil renkteki enerji, elektromanyetik tayfın 0.50-0.60 µm dalga
uzunluğunda yer almaktadır. Bu renk; 13 metre derinliğindeki temiz
suya nüfuz etme, temiz ve bulanık su arasındaki kontrastlığı
belirleme, satıhdaki gerilim etkisi nedeniyle sudaki yağı tesbit etme
ve yakın Infrared (NIR) bölgesine göre daha az tarzda bitkilerin
yaptığı yüksek yansımayı belirleme, özelliklerini içermektedir.
UZAKTAN ALGILAMA

Kırmızı renkteki enerji, elektromanyetik tayfın 0.60-0.70 µm dalga


uzunluğunda yer almaktadır. Bu renk; klorofilin emilmesi nedeniyle
(0.66 µm) bitkileri ayırt etme, toprağı ayırt etme ve yerleşim sahası
niteliklerini analiz etme, ölü yaprakların içerdiği kırmızı ve sarı
renkteki pigmentlerin yaptığı yansımayı tesbit ve 8 metre ile limitli
su derinliğine nüfuz etme özelliklerini kapsamaktadır.
İnsan gözü, güneş ışınlarını tek veya homojen bir renkte
görmektedir. Gerçekte bu renk; tayfın ultraviolet, görünen ve
ınfrared bölgelerin yaydığı muhtelif dalga uzunluklarından
oluşmuştur. Güneş ışınlarının bir prizmadan geçirilmesi halinde, bu
renkleri ayrı ayrı görmek mümkündür.

Şekil-11
Prizmadan geçirilen güneş ışınları ve oluşan renkler

(3) INFRARED (KIZILÖTESİ):


Infrared (IR) bölgesi, elektromanyetik tayfın 0.7-100 µm dalga
uzunluğunda yer almıştır. Görünen ışık bölgesinin 100 mislinden
daha geniş bir sahaya yayılmıştır. Bu bölge yayımın özelliğine bağlı
olarak yansıyan (reflected) IR ve yayılan (emitted) veya termal
(thermal) IR olarak adlandırılan 2 kısma bölünmüştür.
0.7-3.0 µm dalga uzunluğunda yer alan yansıyan IR bölgesindeki
ışık veya ısı tarzındaki yayım, görünen ışık bölgesindekine çok
benzemekte ve uzaktan algılama amaçlarına hizmet vermektedir.
3.0-100 µm dalga uzunluğuna sahip termal IR bölgesi, görünen ışık
ve yansıyan IR bölgesinden oldukça farklı özellikleri taşımaktadır.
Bu bölgedeki enerji temelde yer sathından yayılan sıcaktır.
Görünen ışık ile microwave (radar) bölgeleri arasında bulunan IR
bölgesinin bazı özellikleri optik bazıları ise radar enerjisine
benzemektedir. Bölge kendi içinde ayrıca dalga uzunluklarına
dayalı olarak; Yakın Infrared (Near IR: NIR), Kısa dalga Infrared
(Short Wave IR: SWIR), Orta dalga Infrared (Mid Wave IR: MWIR)
ve Uzun dalga Infrared (Long Wave IR: LWIR) olarak 4 kısma
bölünmüştür.
Yakın Infrared ve kısa dalga Infrared yansıyan enerji, Orta dalga
Infrared yansıyan ve termal, Uzun dalga Infrared ise yayılan veya
termal bölge kapsamındadır.
UZAKTAN ALGILAMA

(a) YAKIN INFRARED 0.72-1.1 µm:


Yakın ınfrared bölgesindeki yansıma, yaprak dokusunun
hücresel yapısından kuvvetli bir şekilde etkilenmektedir. Bu
özellik nedeniyle bitkilerin analizinde kullanılır. Suyun emme ve
bitkilerin yansıma özelliği nedeniyle (0.76-0.90 µm) kıyı
haritacağına olanak sağlamaktadır. Ayrıca canlı kütlelerin (0.76-
0.90 µm) belirlenmesinde, iğne ve yayvan yapraklı ağaçların
birbirinden ayırt edilmesine imkan vermektedir.
(b) KISA DALGA INFRARED 1.1- 3.0 µm:
Bitki tipleri arasında kontraslık farklılıkları bu bölgede ortaya
çıkmaktadır. Sınırlı olarak buluta nüfuz eden kısa dalga
Infrared; sulardaki yağın, toprak ve bitkilerin içerdiği nemin
belirlenmesini sağlayan özelliklere sahiptir.
(c) ORTA DALGA INFRARED 3.0- 5.0 µm:
Uzun dalga ınfrared bölgesi kadar sıhatli olmamakla beraber
termal sıcaklıkları tesbit etmektedir. Bu bölge gündüzleri;
yansıyan enerjiyi ve termal yayım karışımını, geceleri; yayılan
ısıyı, metal çatılardan yansıyan enerjiyi, bacalardan çıkan ve
yangınlardan kaynaklanan ısı yayımını ve buhar yansımasını
tesbit eder. Dumana nüfuz etme özelliğine de sahiptir.
(d) UZUN DALGA INFRARED 5.0- 14.0 µm:
Termal analizlerde kullanılır. Bazı bitkilerin yoğunluğu ve örtü
tipini, günlük ve mevsimsel olarak termal atalet gösteren bitkileri
belirme özelliklerini taşımaktadır.

Şekil-12
Infrared bölgesine ilişkin dalga uzunlukları ve frekanslar
UZAKTAN ALGILAMA

(4) MICROWAVE:
Yakın zamanda, uzaktan algılamanın ilgi sahasına giren microwave
enerji bölgesi, elektromanyetik tayfın 0.1-100 cm dalga
uzunluğunda yer almaktadır. Bu bölge, kendi içinde muhtelif
gereksinimler için kullanılan 6 bandı içermektedir.
• Ka-Bandı (0.75-1.1 cm), K-Bandı (1.1-1.67 cm) ve Ku-Bandı
(1.67-2.4 cm): çok kısa dalga uzunluğundadır. Uçaklarda ilk
radar sistemi olarak kullanılmışlardır.
• X-Bandı (2.4-3.75cm): Askeri keşif ve arazi haritacılığı amaçları
için uçaklarda yaygın olarak kullanılmıştır.
• C-Bandı (3.75- 7.5cm): Bir çok uçakta, İnsansız hava araçınnda
ve uzay araçlarında (ERS-1 ve RADARSAT) kullanılmaktadır.
• S-Bandı (7.5-15 cm): Rusların ALMAZ uydusunda kullanılmıştır.
• L-Bandı (15-30cm): ABD’nin SEASAT, Japonların JERS-1
uyduları ve NASA’nın uçaklarında bulunmaktadır.
• P-Bandı (30-100 cm): NASA’nın deneyimsel araştırma sistemi
olarak uçaklarda kullanılmaktadır.

Şekil-13
Microwaves bölgesine ilişkin dalga uzunlukları ve frekanslar

Bölgenin kısa uzunluktaki dalga uzunlukları, termal ınfrared


bölgenin özelliklerini taşırken, uzun uzunluktaki dalga uzunlukları ise
radyo yayınlarına olanak sağlamaktadır. Şiddetli yağmur dışında,
uzun dalga uzunluğundaki microwave enerji; bulut örtüsüne, pus’a
ve toza nüfuz etme kabiliyetine sahip olup kısa optik dalga
uzunluğuna tesir eden atmosferik dağılmadan etkilenmemektedir.
Bu özellik nedeniyle microwave bölgede, hemen hemen tüm hava
ve çevresel koşullar altında, herhangibir zamanda veri toplamaya
imkan sağlamaktadır.
UZAKTAN ALGILAMA

Tüm cisimler belirgin miktarda microwave enerji yaymaktadır. Bu


enerji cismin veya sathın yaydığı sıcaklık ve nem özelliklerine
bağlıdır. Microwave algılama, uzaktan algılamada kullanılan pasif ve
aktif yöntemlerden her ikisinide içermektedir.

c. UZAKTAN ALGILAMAYI ENGELLEYEN FAKTÖRLER:


Enerji kaynağı, hedef ve algılayıcı arasındaki atmosfer ve dünya
sathındaki materyaller, uzaktan algılamayı engellemektedir. Güneşin
sağladığı enerjinin tümü hiç bir zaman algılayıcılar tarafından
kaydedilemez. Bunların yanı sıra mevcut fiziksel kuramların ve etkilerinin
de bu başlık altında incelenmesi gerekmektedir. Gerek fiziksel kuramların
gereksede atmosferin ve dünya sathının uzaktan algılamaya olan
etkilerinin temel bazda bilinmesi; doğru sensörün seçilmesine, daha iyi
görüntünün elde edilmesine ve hedeflerin daha iyi kıymetlendirilmesine
olanak sağlamaktadır.
(1) UZAKTAN ALGILAMAYA İLİŞKİN FİZİKSEL KURAMLAR:
Bilim adamı Kelvin, her cismin birbirinden farklı ve mutlak sıfır
(-273 °C) olarak tanımlanan bir sıcaklığın üzerinde Infrared enerji
yaydığı kuramını ortaya koymuştur. Yayılan solar enerjinin (6000
C0) tümünü emen bunu en iyi şekilde tekrar yayan cisimlere siyah
cisim (Blackbody) denilmektedir. Dünya üzerinde böyle bir cisim
mevcut olmayıp, bulunanlar ise Gri cisim (Greybody) olarak
tanımlanmışlardır.
Fiziksel olarak ışınlar;
• Az yoğun ortamdan (ortam 1) çok yoğun bir ortama girerken,
normale yaklaşır. Diğer bir deyişle geliş açısı (Q1) sapma
açısından (Q2) büyüktür (Q1>Q2). Çok yoğun ortamdan
(ortam 2) az yoğun ortama giderken ise normalden uzaklaşır
(Q2<Q1).
Yansıma
Gelen ışın
Ortam 1

Ortam 2

Ortam 1

Dağılma Emme Yayım

Şekil-14 Yayım

Gelen ışın, dağılma, yansıma, emme ve yayım


UZAKTAN ALGILAMA

• Sathın yapısına bağlı olarak (çok düzgün) aynı açı ile yansırlar
(Q1=Q2).
• Sathın üzerinde değişik yönde dağılırlar (scattering),
• Satıh tarafından emilir. Takiben oluşan enerji ise yayılır.

PLANCK KANUNU:
Planck, sıfır Kelvin derecesinin üzerinde sıcaklığa sahip cisimlerin
yaydıkları enerjinin dalga boyunun, sıcaklığa bağlı olarak değiştiğini
kanıtlamış ve buna ilişkin olarak aşağıdaki eşitliği ve ve dağılım
grafiğini hazırlamıştır. Grafiğin incelenmesi sonuçunda, 300 Kelvin
derecesinde, yani oda sıcaklığındaki cisimlerin yayımının, 9.6
mikron dalga boyunda olduğu ortaya çıkmaktadır. Dünya üzerinde
ortalama sıcaklık 300 Kelvin olduğuna göre, bu sıcaklığa sahip
cisimlerin görüntülenmesi, 9.6 mikron dalga uzunluğunu içeren 8-14
mikron band’ında sağlanmaktadır.
YAYIM WATTS CM-2

DALGA UZUNLUĞU,

Şekil-15
Planck Kanunu grafiği ve eşitliği
UZAKTAN ALGILAMA

WIEN KANUNU:
Sıcaklığı artan cisimlerin yaymakta olduğu enerji miktarında
meydana gelen değişiklikleri araştıran Wien, aşağıdaki grafik ve
eşitlik vasıtasıyla, sıcaklığın artması halinde dalga boylarında yayım
yoğunluğunun arttığını ve tepe noktasına karşıt gelen dalga
boyunun ise azaldığını ispatlamıştır. Sıcaklığı artan cisimlerin
yaymakta olduğu enerji miktarında meydana gelen değişiklikleri
araştıran Wien, sıcaklığın artması halinde dalga boylarında yayım
yoğunluğunun arttığını ve tepe noktasına karşıt gelen dalga
boyunun ise azaldığını ispatlamıştır.

Şekil-16
Wien Kanunu grafiği ve eşitliği

Wien eşitliği veya grafiği kullanılarak muhtelif sıcaklıktaki cisimlerin


yayımladığı enerjinin dalga uzunlukları tesbit edilmektedir. Buna
ilişkin örnekler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

CİSMİN SICAKLIĞI DALGA BOYU


CİSİM + KELVİN (Mikron)
İNSAN 37+273=300 9.6
TANK EKZOSTU 85+273=358 5.8
KAZAN DAİRESİ 480+273=753 3.8
GÜNEŞ 6000 0.5

Keza bu eşitlik vasıtasıyla 3-5 veya 8-14 mikron bant’da çalışan


sensörlerin algılayacağı sıcaklıkları da belirlemek mümkündür.

SENSÖRÜN KELVİN SANTİGRAD


ÇALIŞTIĞI BANT DERECESİ DERECESİ
3-5 965 - 579 (+692) – (+306)
8-14 362 - 207 (+89) – (-66)
UZAKTAN ALGILAMA

STEFAN-BOLTZMAN KANUNU:
Cisimlerin radyometrik sıcaklıkları üzerinde araştırma yapan
Boltzman; cisimin sıcaklığının 2 katına çıkması halinde, enerji yayım
kabiliyetlerinin 16 misli arttığını, bulundukları zemin ile hemen
hemen aynı sıcaklığa sahip olan ağaçlar gibi doğal bitkilerin yayım
kabiliyetlerinin farklı olduğunu ve bulundukları zemin ile farklı
sıcaklıklara sahip fabrika, uçak, gemi, tank ve araç gibi insan yapısı
olanların kontrastlık nedeniyle görüntülenebildiğini ispatlamıştır.
Infrared görüntüler üzerinde çalışanlara, hayati öneme haiz bilgileri
ortaya koyan Boltzman, bu amaç için aşağıdaki eşitliği meydana
getirmiştir.
W= σ T4
W= Radyometrik Sıcaklık
σ = Boltzman Sabiti (5.66961x10-8)
T = Cismin Mutlak Sıcaklığı
Bu eşitlik, gri cisimlere uygulanmak üzere Kirchoff’ kanununu
içerecek tarzda düzenlendiğinde eşitlik,
W= e T4 şekline dönüşmektedir.
Buradaki “e” sembolü cismin yayım kabiliyetini göstermektedir.

TERS KARE KANUNU:


Bir kaynaktan alınan radyasyon, aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi
kaynak ile alıcı arasındaki mesafenin karesi ile ters orantılıdır.
Örneğin kaynaktan 500 fit uzaklıkta 1 birim IR enerji algılanıyorsa,
1000 fit uzaklıktan olan algılama 1/4 birime, 2000 fit uzaklıktan olan
algılama ise 1/16 birime düşmektedir. Bu özellik planlayıcı ve
kıymetlendirmecilere, IR sensörlerle algılanacak görüntülerin alçak
irtifadan yapılmasını dikte ettirmektedir.

Şekil-17
Ters Kare Kanunu
UZAKTAN ALGILAMA

LAMBERT’İN KOSİNÜS KANUNU:


Lambert, muhtelif kaynaklardan algılanan radyasyon miktarının,
sensörün optik ekseni ile normal arasındaki açının kosinüsüne eşit
olduğunu ispatlamıştır. Şekil-18’de görüldüğü gibi, aynı güçe sahip
ve hedefe dik veya muhtelif açılarla bakan sensörlerle yapılan
uygulamada, açı büyüdükçe algılamanın azaldığı görülmüştür.
Hedefe 0 derece ile bakan sensör (A), 10 watts x Cos 00 (1)= 10
watts algılarken, Hedefe 60 derece ile bakan sensör (B), 10 watts x
Cos 600 (0.5)= 5.00 watts, Hedefe 75 derece ile bakan sensör (C)
ise, 10 watts x Cos 750 (1)= 2.58 watts algılama yapmaktadır.
Bu husus, azami algılamanın yapılabilmesi, yani çok iyi bir
görüntünün elde edilebilmesi için sensörün hedefe göre dikey
konumda olmasını gerektirmektedir.

Şekil-18
Lambert’in Kosinüs Kanunu

(2) ATMOSFERİN ETKİLERİ:


Solar enerji sensöre, atmosferin içinden geçerek ulaşmaktadır.
Atmosfer içindeki partiküller ve muhtelif gazlar bu enerjinin
yayılmasını etkilemekte, diğer bir deyişle engellemektedir. Bu
etkileme, saçılma (scattering) ve yutulma (absorption) tarzında
olmaktadır.

(a) SAÇILMA:
Atmosferde mevcut olan partiküller ve gaz malekülleri enerji
yayımını etkileyerek onun orijinal istikemetini değiştirir.
Meydana gelen saçılma; yayımın dalga boyuna, partikül ve
gazların çokluğuna ve ışının atmosferde kat ettiği mesafeye
bağlı olarak değişmektedir. Atmosferdeki saçılma; “Rayleigh”,
“Mie” ve “nonselective” olarak adlandırılan tarzlarda
olmaktadır.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 18 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Şekil-19
Atmosferin dağılma etkisi
Rayleigh Saçılma:
Yayılan enerji, atmosferin üst kısımlarında, dalga boyundan daha
küçük partiküllerle karşılaştığında, meydana gelen bir saçılma
tipidir. Bu partiküller; toz zerrelerini, nitrojen ve oksijen
moleküllerini içermektedir. Bu bölgede kısa dalga enerjisi uzun
dalga enerjisine göre daha fazla dağılmaktadır.
Güneş ışını atmosferden geçerken görünen ışık bölgesinin en kısa
dayga boyuna sahip olan mavi renk, aynı bölgedeki daha uzun
dalga boylarını içeren yeşil ve kırmızı renklerden daha fazla
dağılma meydana getirmektedir. Bu özellik, gökyüzünün mavi
renkte görülmesini sağlamaktadır.
Güneş doğumu ve batımı zamanında ışık, öğle zamanı na göre
dünyanın küreselliği nedeniyle daha fazla yol kat etmekte ve kısa
dalganın hemen hemen tamamı dağılmaktadır. Böylece uzun
dalga kapsamındaki kırmızı renğin çok büyük bir kısmı atmosfere
nüfuz ederek gökyüzünün kızıl renkte görünmesini sağlamaktadır.

Dönüş Yönü
Gün batımı
Kuzey
Kutbu
Güneş

Gün doğumu

Şekil-20
Uzun dalga kapsamındaki kırmızı rengin atmosfere etkisi

Mie Saçılma:
Yayılan enerjinin dalga boyu, hemen hemen aynı ebatlardaki
partiküllerle karşılaştığında, meydana gelen bir saçılma tipidir.
Toz, polen, duman ve su buharı bu dağılmaya neden olan
unsurlardır. Uzun dalga boyunu etkileyen bu dağılım, atmosferin
alt kısımlarında, bulutlu hava şartlarında ve pek çok partikülün
bulunduğu yerlerde oluşmaktadır.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 19 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Nonselective Saçılma:
Yayılan enerji, dalga boyundan daha büyük partiküllerle
karşılaştığında meydana gelen bir saçılma tipidir. Su damlaları ve
büyük toz parçaları bu tip saçılmaya neden olmaktadır.
Dalga boyları takriben eşit olarak dağıldıklarından sis ve bulutlara
sebep olurlar. Mavi, yeşil ve kırmızı ışığın eşit miktarda dağılması
ve bunların birleşimi sonuçunda beyaz renk oluştuğundan, bulutlar
ve sis beyaz renkte gözükmektedir.

Şekil-21
Nonselective dağılım ve Atmosferin emmesi
(b) Yutulma:
Saçılmanın zıttı olan bu doğa olayı etkisiyle, muhtelif dalga
boylarındaki enerji, atmosferdeki moleküller tarafından emilir ve
sonuçda enerji belirli miktarda kaybolur.
Ozon, karbon dioksit ve su buharı atmosferin yutulma yapan 3 ana
öğesidir. Bu ana öğelerin yanısıra karbon monoksit,
diazotmonoksit ve metan da belirli oranlarda emme yapmaktadır.
Ozon, güneşin yayımladığı zararlı ultraviolet ışınları yutmakta ve
dünya üzerinde koruyucu bir katman meydana getirmektedir. Bu
katmanın olmaması halinde, güneş ışınlarının direk etkisi altında
kalan insan derisi yanmaktadır.
Bitkilerden kaynaklanan korbon dioksit, elektromanyetik tayfın
termal ısı ile ilgili olan uzun ınfrared bölgesinde güçlü bir tarzda
emilmektedir.
Atmosferdeki su buharı, uzun dalga Infrared ve kısa dalga
microwave bölgelerinde (22µm-1µm) oldukça fazla emilmektedir.
Alçak seviyelerdeki mevcut su buharı miktarı, senenin farklı
zamanlarına ve farklı coğrafik bölgelerine göre değişmektedir.
Örneğin çöl bölgelerinin üzerinde enerjiyi emen su buharı miktarı
oldukça az iken, tropik bölgelerde bu miktar oldukça yoğundur.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 20 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

IR görüntülerini en fazla etkileyen su buharının muhtelif iklim


bölgelerine ve irtifalara bağlı olarak yapılan incelemeleri
sonucunda; 3.5 g/m3’ lük su buharını içeren atmosfer kuru ve
hemen hemen tam geçirgen, tropik bölgelerdeki 19 g/m3’lük su
buharına sahip atmosfer ise, nemli ve geçirmeyen olarak
değerlendirilmiştir.

SU BUHARI MİKTARI (g / m3)


ORTA ORTA
İRTİFA TROPİK PARALELDE PARALELDE KUTBİ YAZ KUTBİ KIŞ ABD
(Km) BÖLGE YAZ MEVSİMİ KIŞ MEVSİMİ MEVSİMİ MEVSİMİ STANDARDI
0 19 14 3.5 9.1 1.2 5.9
1 13 9.3 2.5 6.0 1.2 4.2
2 9.3 5.9 1.8 4.2 0.94 2.9
3 4.7 3.3 1.2 2.7 0.68 1.8

Bunun sonucu olarak; açık ve nemli havalar için 3-5 µm


bandında, puslu ve kuru havalar için 8-14 µm bandında çalışan
sensörler ideal olarak kabul edilmiştir. Bu verilerin ışığı altında,
Infrared görüntü algılanacak bölgelere ait engelleyici hususlar
ile, mevsimsel iklim incelenmeli ve alınacak sonuçlara göre
sensör seçilmelidir.
Muhtelif gazların, tayfın çok özel bölgelerinde elektromanyetik
enerjiyi emmeleri hususu, uzaktan algılama amaçları için
ınfrared bölgesinde değerlendirildiğinde, 3-5 µm ve 8-14 µm
dalga boylarındaki atmosferik pencerelerde en iyi algılamanın
yapılacağı sonuçuna erişilmektedir. Üreticiler bu gerçekten
hareketle IR sensörleri, 3-5 veya 8-14 mikron dalga boylarında
çalışacak şekilde imal etmişlerdir.
AKTARIM (%)

Emilen
MICROWAVE
GÖRÜNEN

INFRARED
uv
ENERJİ

Güneş
Dünya

Dalga uzunluğu (µm)

Şekil-22
Muhtelif dalga uzunluklarındaki atmosferin emmesi

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 21 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Aktarım Yüzdesi

Dalga Uzunluğu (Micrometers)


Aktarım Yüzdesi

Dalga Uzunluğu (Micrometers)


Aktarım Yüzdesi

Dalga Uzunluğu (Micrometers)

Şekil-23
Elektronik tayfda muhtelif gazların ve su buharının yaptığı emme, atmosferik
aktarım ve algılamaya olanak sağlayan atmosferik pencereler

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 22 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Özet olarak Uzaktan algılamada, elektromanyetik tayfın en etkin


dalga uzunluklarını kullanmak büyük önem taşımaktadır. Tayfın,
insan gözünün de algılayabildiği görünen ışık bölgesi, içerdiği
atmosferik pencere ve güneş enerjisini tepe noktada kaydetmesi
yönünden önem taşımaktadır. Dünya tarafından yayılan en iyi ısı
enerjisi termal Infrared bölgedeki, takriben 10 µm dalga
uzunluğundadır. Microwave bölgesinde ise, 1 mm dalga
uzunluğunun ötesindeki büyük bir pencere, uzaktan algılamaya en
iyi imkanı vermektedir.
(3) DÜNYA YÜZEYİNİN ETKİLERİ:
Atmosfer tarafından dağıtılmayan veya emilmeyen enerji, dünya
yüzeyine ulaştığında önemli derecedeki bir engelleme ile karşılaşır.
Enerji dünya yüzeyine çarptığında ve geldiğinde (I); emilme
(Absorption: A), Geçme veya aktarma (Transmission: T) ve
yansıma (Reflection: R) olarak adlandırılan 3 tip etkiye maruz
kalmaktadır. Gelen enerji yer yüzeyinde 3 tip etkiden biri veya daha
fazlası ile karşılaşmaktadır. Bunlardan her birinin etkileme oranı;
enerjinin dalga uzunluğuna, yüzeydeki materyale ve şartlara bağlı
olarak değişmektedir. Yansıyan veya emilen enerji, algılayıcılar
tarafından yapılan ölçümlerle ve kaydedilen sayısal numaralar (DN)
vasıtasıyla direk olarak kontrol edilebilmektedir. Farklı materyaller,
farklı miktarlardaki enerjiyi yansıtır, emer ve aktarır. Bu farklılıklar,
görüntüdeki farklı özelliklerin belirlenmesine olanak sağlamaktadır.

Yansıma
GELEN ENERJİ

Emme

Geçme

Şekil-24
Dünya yüzeyinin 3 tip engellemesi
I: Gelen eneji A: Emilen enerji
T: Geçen / aktarılan enerji R: Yansıyan enerji

(a) EMİLME:
Güneş ışınları hedefe çarptığında, materyalin kimyasal bileşimi
veya molekülleri kapsamındaki atomların çekimi nedeniyle
emilir. Elektromanyetik tayfın emilen bu kısmı algılayıcıya
dönmez. Emilen tayf (absorption spectra) olarak adlandılan bu
tip dalga uzunlukları, görüntülenen saha hakkında birçok bilgiyi
içermektedir.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 23 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

(b) GEÇME / AKTARMA:


Yansımayan veya emilmeyen enerji, materyalin bir uçundan
girip diğer uçuna doğru gitmektedir. Elektromanyetik tayfın bu
kısmı algılayıcıya dönmemektedir.
(c) YANSIMA:
Enerjinin tümü veya bir kısmı yüzeye çarptığında yön
değiştirerek tekrar atmosfere döner. Yansıma olarak
isimlendirilen bu husus sensörler tarafından algılanarak
kaydedilir. Hedefe çarpan enerji; düzgün yansıma (specular
reflection) ve dağınık yansıma (diffuse reflection) şeklinde
olmaktadır. Yüzeyin ayna gibi düz olması durumunda, gelen
enerji yüzeye vurduğunda, normal ile yaptığı açıya eşit bir açı
ile yansır. Gelen enerji düz olmayan yani pürüzlü bir yüzeye
çarptığında ise, gayri muntazam ve muhtelif yönlerde
yansıyarak atmosfere geri döner. Dünya yüzeyindeki pek çok
özellik ya düzgün veyahutta dağınık yansıma yapmaktadır. Bu
yansımalar gelen ışının dalga boyuna ve yüzeyin yapısına
bağlı olarak değişmektedir. Şayet dalga boyu yüzeyi oluşturan
varyasyonlardan veya zerrelerin ebadından daha küçük ise
dağınık bir yansıma meydana gelir. Örneğin ince taneli kumlar
uzun dalga boyundaki microwave bölgede oldukça düzgün,
görünen ışık bölgesinde ise tamamen kaba tarzda
görünmektedir.

Şekil-25
Düzgün ve dağınık yansıma
Yaprakların kimyasal yapısındaki klorofil, kırmızı ve mavi dalga
boylarında enerjiyi, güçlü bir tarzda emerken, yeşil rengi
yansıtmaktadır. Yaz aylarında yaprakların azami klorofili
içermesi nedeniyle bunlar bize, yeşilimsi renkte görünürler.
Sonbaharda yapraklardaki klorofil daha azdır ve daha az
emme ve kırmızı dalga boyunda daha fazla yansıma yaparlar.
Bunun sonuçu olarak kırmızı veya sarı renkte görüntü verirler.
Sağlıklı yapraklar dahili yapısı nedeniyle, yakın ınfrared dalga
boyunda mükemmel bir dağınık yansıtıcı işlevini yapmaktadır.
İnsan gözü yakın infrared bölgeye hassas ise, bu tip
yapraklara sahip ağaçlar, bize oldukça parlak bir görüntü
sunarlar. Bu özelliği göz önüne alan fen adamları, yakın
ınfrared bölgedeki bu yansımayı ölçerek ve analiz ederek
bitkilerin sağlıklı veya sağlıksız oluşunu belirlemişlerdir.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 24 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Yüksek
Kısmen sağlıklı
Bitkiler

Sağlıksız
bitkiler

YANSIMA ORANI

Alçak
Sağlıklı yeşil
bittkiler
Yakın IR Kısa dalga IR
Görünen
Şekil-26
Sağlıklı ve sağlıksız bitkilerin yaydığı tayf sinyalleri
Su; uzun dalga boyu görünen ışık ve yakın ınfrared bölgelerinde,
kısa dalga boyu görünen ışık bölgesine göre daha fazla emme
yapmaktadır. Böylece su, kısa dalga boylarında yaptığı güçlü bir
yansıma nedeniyle mavi veya mavi-yeşil renkte, kırmızı veya
yakın ınfrared dalga boylarında ise daha koyu renkte
görünmektedir. Su gövdesinin yukarı tabakalarında katı partiküller
veya tortusal maddeler (S) varsa, daha iyi yansıma yapmakta ve
daha parlak bir görüntü vermektedir. Su içinde asılı gibi duran bu
maddeler, birbirine benzer iki doğa olayının etkisi ile, sığ fakat
temiz suların karıştırılmasına sebep olmaktadır.
Su yosun içeriyorsa, yosundaki klorofil, mavi dalga boyunu daha
fazla emer ve yeşil dalga boyunu yansıtır. Bu özellik suyun daha
yeşil görünmesine neden olur. Su yüzeyi düzgün veya dalgalı
veyahutta yüzer maddeleri içeririyorsa, suyun rengi ve
parlaklığının değerlendirilmesi oldukça zordur.

Şekil-27
Yaprakların ve suyun muhtelif dalga boylarındaki
emme ve yansıma özellikleri

Yukarıda belirtilen yaprak ve suyun farklı dalga boylarında


yaptıkları emme, yansıma ve geçirme özelliği, dünya üzerindeki
mevcut tüm metaryaller için kendilerine özgü tarzda farklılıklar
göstermektedir.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 25 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Bu önemli özellik, materyallerin elektromanyetik tayfa olan tepkisi


(spectral response) ve meydana getirdiği tayf sinyalleri (spectral
signature) vasıtasıyla birbirlerinden ayrılmalarına olanak
sağlamaktadır. Materyallerin birbirinden ayrılmasını dolayısıyle
tanınmasını sağlayan tayf tepkileri ve tayf sinyalleri konusunun
daha iyi anlaşılması, aşağıda verilen 2 örnek ile açıklanmıştır.
ÖRNEK 1: Su ve bitkiler elektromanyetik tayfdaki muhtelif dalga
boylarına farklı tepkiler vermekte ve birbirinden farklı sinyaller
yayımlamaktadır.
Yansıma Oranı (%)

Bitki

Su

Dalga uzunluğu (µm)

Şekil-28
Bitki ve suyun tayf tepkileri

ÖRNEK 2: Çam ormanı, otlak, kırmızı toprak ve çamurlu suyu


içeren 4 genel satıh materyalli bu örnekte; kayanın, yeşil bitkilere
nazaran bazı dalga boylarında daha fazla enerji yansıttığı, diğer
dalga boylarında ise daha fazla emme yaptığı görülmektedir.
Temelde, çeşitli tipdeki yüzey materyaleri, onların yaptığı farklı
yansımalardan istifade edilerek tanınmaktadır. Bu farklılıkları,
dalga boyunun bir fonksiyonu ve aydınlatmanın yoğunluğu olarak
olarak ölçmek için bazı uygun metodlar bulunmakta ve
kullanılmaktadır.
Yansıma oranı

Çam Ormanı
Otlak
Kırmızı Toprak

Çamurlu Su

Dalga uzunluğu (µm)

Şekil-29
Çam ormanı, otlak, kırmızı toprak ve çamurlu suyun yansıma sinyalleri

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 26 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Yansıma oranı (0.85 mm)


Otlak

Çam Kırmızı
Ormanı Toprak

Çamurlu

Yansıma oranı (0.55 mm) mm)

Şekil-30
0.55 ve 0.85 micrometer dalga uzunlukları üzerindeki yansıma oranı plotu

Bu dört materyalin meydana getirdiği sinyal eğrileri, dalga


uzunluğu ve yansıma oranını içeren grafikler üzerinde
gösterilebilmekte ve dalga uzunluğuna göre plot
edilebilmektedir. Görünen ışık ve yakın ınfrared bölgelerini
içeren şekil-29’daki grafik ve şekil-30’daki plot üzerinde yapılan
analizlerde aşağıdaki sonuçlara ulaşılmaktadır.
• 4 materyalin birbirinden ayrıldığı ve tanınabildiği dalga
uzunlukları; görünen ışık bölgesinde 0.55 micrometer,
yakın ınfrared bölgesinde ise 0.85 micrometer’dır.
• 4 materyalin iki dalga uzunluğundaki yansıma oranları,
aşağıdaki tabloda belirtilen değerlerdedir.

YANSIMA YÜZDESİ
DALGA UZUNLUĞU ÇAM KIRMIZI
(micrometer) ORMANI OTLAK ÇAMURLU SU
TOPRAK
0.55 25 35 53 15
0.85 57 80 43 5

• 4 materyalin en fazla yansıma yaptığı dalga uzunlukları,


aşağıdaki tabloda belirtilen değerlerdedir. (*) Çam ormanı,
otlaktan biraz daha az yansıma yapmaktadır.

DALGA UZUNLUĞU
MATERYAL TİPİ (micrometer)
ÇAM ORMANI 0.8-0.95 (*)
OTLAK 0.8-0.95
KIRMIZI TOPRAK 0.59
ÇAMURLU SU 0.57

• Görünen ışık bölgesinde (0.6 micron) kırmızı toprak,


bitkilerden ve sudan daha fazla parlaklık , yakın ınfrared
bölgesinde (1.2 micron) ise bitkiler daha fazla parlaklık
vermektedir.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 27 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Bu analizler, örneğin çok bandlı (mutispectral) görüntülerin


içerdiği ikiden fazla dalga uzunlukları kullanılarak yapıldığında,
metaryallerin birbirinden ayrılması daha kolaydır.
“Tabii nesnelerin muhtelif dalga uzunluklarına göre tayfsal yansıma
değerleri” ile ERDAS IMAGINE yazılımının “Interpreter” düğmesi
kapsamındaki JPL, USGS ve ERDAS dosyalarında detayları bulunan
“Toprak, yerleşim sahaları ve suyun muhtelif dalga uzunluklarına
göre tayfsal yansıma değerleri” ve “Minerallerin muhtelif dalga
uzunluklarına göre tayfsal yansıma değerleri ve profilleri” ne ilişkin
bilgiler, dokümanın EK-A’sındadır.

d. GÖRÜNTÜLERİN ÖZELLİKLERİ VE ETKİLEYEN UNSURLAR:


Elektromanyetik enerji, fotoğrafik veya elektronik olarak tesbit
edilmektedir. Uzaktan algılamada fotoğraf ve görüntü terimlerini
birbirinden ayırt etmek önem taşımaktadır.
Fotoğraflar, 0.3-0.9 µm dalga uzunluklarında, görünen ve yakın ınfrared
bölgelerindeki elektromanyetik enerjinin bir film üzerine kaydedilmesi,
takiben yapılan kimyasal işlemler sonuçunda bir hassas ortama
basılması ile elde edilmektedir. Görüntüler ise, algılayıcı techizat veya
dalga uzunluğu ne olursa olsun, elektromanyetik enerjinin analoğ olarak
kaydedilmesi, sayısal hale dönüştürülmesi sonuçunda meydana
gelmekte ve bilgisayar ortamında gösterilmektedir. Uzaktan algılama
açısından görüntü, coğrafik bir sahayı temsil eden, sütun ve sıraların grid
tarzı düzenlenmesinden oluşan bir veridir.

Şekil-31
Görüntü ve yapısı
Sensörler, hedefden dağılan veya yayılan devamlı enerji verisini, analoğ
sinyaller olarak kaydetmektedir. Bu devamlı nümerik tarzdaki veri,
takiben birbirinden ayrı resimsel yapıdaki nümerik değerlere dönüşür.
Nümerik değerler sayısal numaralar (DN) olup, pixel olarak olarak
depolanır.
Fotoğraf ve görüntülerin özellikleri ve bunları etkileyen unsurlar; pixel,
tarama genişliği, band, çözümleme, parlaklık ve ton, kontraslık oranı,
mekansal çözümleme ve detay ayırt etme güçü ana başlıkları altında
açıklanacaktır.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 28 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

(1) PIXEL:
Resim elemanı olarakta ifade edilen pixel, sayısal formatta sunulan
ve ekrana getirilen görüntünün eşit ebat ve şekildeki en küçük
kısmıdır. Diğer bir deyişle görüntü pixel gridlerinden oluşmuştur.
Pixeller, her bir sahanın parlaklığını nümerik değer veya sayısal
numara(DN) olarak belirtmektedir.
Her bir pixel için sensör tarafından ölçülen bir sayısal numara değeri
bulunmaktadır. Veri, sensör seviyesinde veya masa tipi bir techizat
tarafından taranarak pixellere bölünür ve her biri nisbi parlaklığını
temsil eden sayısal bir numaraya atanır. Bilgisayar farklı farklı
parlaklık seviyesindeki her bir sayısal değeri resim olarak
görüntüler. Sayısal değerlerin resimsel hale dönüşmesinde
süphesizki bazı detaylar kaybolmaktadır. Küçük ebatlardaki pixeller,
detayların daha kolay görünmesine olanak sağlamaktadır.

Şekil-32
Pixel

(2) TARAMA GENİŞLİĞİ (SWATH):


Dünya üzerindeki yörüngelerinde uçan uydu sensörlerinin yer
yüzeyinde gördüğü ve algıladığı sahanın tam genişliğini ifade eden
bir terimdir. Diğer bir deyişle sensörlerin kaydettiği sinyalleri temsil
eden pixellerden oluşan bir bir matriksdir. Uyduların yörünge
irtifaları farklı olduğu için yer yüzünde kapladığı genişlikler de
farklıdır.

Şekil-33
Tarama genişliği

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 29 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Örneğin Landsat uydusunun tarama sahasının genişliği 185 Km.


İken IRS-1C/D uydusunun ki ise 140 Km.dir. Her bir uyduya ilişkin
tarama genişlikleri Bölüm-2’de detaylı olarak belirtilmiştir.

(3) BAND’LAR:
Kanal olarakta isimlendirilen band, yansıyan ışığı veya yayılan ısıyı
(mavi, yeşil, kırmızı, yakın ınfrared, ınfrared, termal vb.) gösteren
elektromanyetik tayfın özel bir kısmına ilişkin bir veri dosyası
değerleridir. Pixellerin bir araya gelmesinden bandlar, bir veya
daha fazla bandın bir araya gelmesinden görüntüler oluşmaktadır.
3 ana renği kullanan saysal bilgi bandları, birleştirilebilmekte ve
görüntülenebilmektedir. Her bir band bir ana renk tarafından temsil
edilmektedir.

Visible

Gamma Ray Ultraviolet TV/Radio


X-Ray Infrared Microwave

Şekil-34
Bandlar

Elektromanyetik tayfda muhtelif dalga uzunluklarına göre dizilmiş


olan bandların bitki, su, toprak, jeoloji, kültürel ve askeri alanlardaki
kullanımları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

UYGUN BANDLAR VE DALGA UZUNLUKLARI (µm)


UYGULAMA ALANLARI
UV MAVİ YEŞİL KIRMIZI YAKIN IR KISA IR TERMAL IR
0.3-0.4 0.4-0.5 0.5-0.6 0.6-0.7 0.6-1 1-3 3-14
BİTKİLER
Ürün tipi • • • •
Canlı bitki yoğunluğu • •
Donmuş, böcekli, • • • •
kuraklık, tuzluluk, yangın
Tarımsal sınırlar • •
Tarımsal hasat • • •
Orman tipi • • • •
Kesilen / yeni dikim ağaç • • •
Sulak arazi haritacılığı • • • • •
Çiflik arazisi haritacılığı • • • •
Kumul hareketleri • •
Çölleşme • • • •

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 30 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

UYGUN BANDLAR VE DALGA UZUNLUKLARI (µm)


UYGULAMA ALANLARI
UV MAVİ YEŞİL KIRMIZI YAKIN IR KISA IR TERMAL IR
0.3-0.4 0.4-0.5 0.5-0.6 0.6-0.7 0.6-1 1-3 3-14
SU
Su derinlikleri • • •
(Bathymetry)
Temiz suya nüfuz • • •
Temiz su derinliği • • •
Kanallarda seyrüsefer • • •
yönetimi
Su altı hasar tesbiti • • • •
Su kalitesi / yosun vb. • • • •
Canlı bitkilerin durumu
Mevcut durum haritacılığı • • • •
Havzadan dışarıya akan • • • •
su ayağı / dikey ve yatay
su hareketleri
Yakın sahildeki su kirliliği • • • •
Kara / su sınırları • • •
Su taşkınları • • • • •
Sulama sisteminin • • • •
etkinliğini belirleme
Kar örtüsü • •
Kar özellikleri • • •
Kar / bulut ayırımı •
Su yüzeyindeki yağ • • •
sızıntısının tipi
Su yüzeyindeki yağ • •
sızıntısının kalınlığı
Deniz buzları haritacılığı • • •
TOPRAK
Toprak tipi • • • • • •
Toprağın rutubeti • •
Toprağın tuzluluğu • • • •
Toprak erezyonu • • •
Gömülü özellikler • • •
JEOLOJİ
Maden haritacılığı • • • • • •
Hidrokarbon yatakları • •
Çölleşme / tuzlanma • •

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 31 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

UYGUN BANDLAR VE DALGA UZUNLUKLARI (µm)


UYGULAMA ALANLARI
UV MAVİ YEŞİL KIRMIZI YAKIN IR KISA IR TERMAL IR
0.3-0.4 0.4-0.5 0.5-0.6 0.6-0.7 0.6-1 1-3 3-14
KÜLTÜREL
Yerleşim özellikleri • • •
Gelişmiş / gelişmemiş • • •
yolları belirleme
Yerleşim, ticari ve • • • •
endüstriyel sahaları tesbit
Yerleşim / kırsal sahaları • • •
tesbit
Kara taşımacılığı ana • • •
yollarını belirleme
Parklar ve dinlenme • • •
sahaları
Atık saha yönetimi • • • •
ASKERİ
Bitkisel kamuflajı tesbit • • • •
Kar kamuflajını tesbit • • •
Çöl kamuflajını tesbit • • •
Trafik, manevra analizi • • •
Pist nitelikleri • • •
Atma / çıkarma bölgeleri • • •
Arazi analizi • • • •
ASKERİ
Yangın haritacılığı • •
Arazi örtü haritası • • • • •

(4) ÇÖZÜNÜRLÜK (Resolution):


Çözünürlük terimi; bilgisayar ekranında gösterilen pixellerin
miktarını veya yeryüzündeki bir sahanın görüntü dosyası
kapsamında temsil ettiği pixeli ifade etmektedir. Uzaktan algılanan
görüntülerden çıkarılacak bilginin kalitesini belirten çözünürlük;
Mekansal (spatial), Tayfsal (spectral), Radyometrik (Radiometric)
ve Zamansal (Temporal) olarak adlandırılan birbirinden farklı
özelliklere sahip 4 tipe ayrılmıştır.
(a) MEKANSAL ÇÖZÜNÜRLÜK:
Sensörün en küçük hedefi ayırt etme kabiliyetinin ölçüsünü
veya herbir pixelin temsil ettiği yer yüzündeki bir sahayı ifade
eden bir terimdir. Düşük mekansal çözünürlük değeri
hassasiyetin daha iyi olduğunu belirtmektedir. Örneğin 10
metrelik mekansal çözünürlük değeri, 20 metrelik mekansal
çözünürlük daha fazla detay vermektedir.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 32 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Sensörler kendine özgü ve birbirinden farklı mekansal


çözünürlük değerine sahiptir. Gereksinimler göz önüne
alınarak, sensörlerin birbirinden farklı olan mekansal
çözünürlük değerleri mukayese edildiğinde, zamana ve/veya
proje maliyetine ilişkin tasarruf sağlanacaktır. Örneğin;
pankromatik görüntüler, ormanlık sahalar içindeki ağaç tiplerini
tanımada, yaprak tiplerini (iğne veya yayvan) çözümleyen
yeterli detay sağlanmalı veya ağaçların tepelerinin yukarıdan
görünüşlerine ilişkin özellikler kapsanmalıdır. Çok bandlı
(Multispectral) görüntülerdeki ağaç tipleri ise, muhtelif tayf
bandlarının düşük mekansal çözünürlüklerinin ölçülmesinden, diğer
bir deyişle mekansal özelliklerden istifade edilerek tesbit
edilmektedir.
Sensör ile görüntülenen hedef sahası arasında, bir mesafe
bulunmaktadır. Hedefden çok uzaktaki bir sensör geniş bir
sahayı kapsarken, muhtelif özelliklerin tanınmasına ilişkin
detayı sağlayamamaktadır. İnsanlı bir uydudan yer yüzüne
bakıldığında tüm dünyayı görmek mümkün iken, bir evi
ayırtetmek olanaksızdır. Diğer tarafdan şehrin üzerinde alçak
irtidadan uçan bir uçaktan bakıldığında ise evleri veya
arabaları ayırt etmek olanak dahilindedir. Bu farklılık benzer
tarzda uydu görüntüleri ve hava fotoğrafları arasında da
bulunmaktadır. Sensörlerin mekansal çözünürlüğü; ölçek, ve
anlık görüş sahası (Instantaneous Field Of View: IFOV) ile
ilişkilidir.
ÖLÇEK:
Büyük ve küçük ölçekli görüntü ifadeleri, mekansal
çözünürlüğe işaret etmektedir. Ölçek, harita üzerindeki bir
mesafe ile yeryüzünde ilişkili olduğu gerçek mesafenin oranını
göstermektedir. Büyük ölçekli olarak uzaktan algılanan
görüntülerde herbir pixel, yeryüzündeki küçük bir sahayı temsil
etmektedir. Küçük ölçekli görüntülerdeki herbir pixel ise,
yeryüzündeki büyük bir sahaya karşı gelmektedir. 10 veya 20
metre çözümlemeli SPOT uydusu görüntüleri büyük ölçekli
görüntülere, AVHRR meteoroloji uydusunun sağladığı 1.1
Km.lik mekansal çözümleme, küçük ölçekli görüntülere ilişkin
örneklerdir.
Ölçek ve mekansal çözünürlük her zaman aynı şeyler değildir.
Bir görüntü, daima aynı mekansal çözünürlüğe sahip
olmasına karşın farklı ölçeklerde sunulabilmektedir.
ANLIK GÖRÜŞ SAHASI (IFOV):
Anlık görüş sahası, bir dedektörün çok kısa bir zaman
parçasında görmüş olduğu sahanın ölçüsüdür. Diğer tarafdan
mekansal çözümleme, sensörün anlık görüş sahası olarakta
ifade edilmektedir.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 33 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Bununla beraber anlık görüş sahası, her zaman bir pixel


tarafından belirtilen saha ile aynı değildir. Örneğin Landsat
MSS sensörü , 79 x 79 metrelik anlık görüş sahası
sağlamaktadır. Bu sensörün herbir geçişinde 11.5 metrelik bir
bindirme olduğundan, her pixel gerçekte yuvarlak olarak 57 x
79 metrelik bir sahayı temsil etmektedir. Bununla beraber anlık
görüş sahası, mekansal çözünürlük ile aynı değildir. Bir pixel
kapsamına girmeyen bölünmüş hedeflerde, toplam görüş
sahasında bu hedefe ilişkin pixel sayısının bilinmesi önem
taşımaktadır.
Pasif sensörlerin mekansal çözünürlüğü, kendine özgü anlık
görüş sahasına bağlıdır. Anlık görüş sahası; sensörün gördüğü
koninin açısını (A), kısa bir zaman biriminde belirgin bir
irtifadan yer yüzünde gördüğü sahayı (B) içerir. Bu görünen
sahanın ebadı, anlık görüş sahası değeri ile sensörün hedeften
olan yüksekliğinin (C) çarpımından elde edilir. Çözümleme
hücresi (resolution cell) olarak adlandırılan bu saha, sensörün
azami mekansal çözünürlüğünü ifade etmektedir.

Şekil-35
Anlık Görüş Sahası (IFOV)

Birbirine benzer özellikteki cisimleri tesbit etmek için, cismin


ebadının genel olarak çözünürlük hücresinin ebadına eşit
veya daha büyük olması gerekmektedir. Şayet cismin ebadı
çözünürlük hücresinden daha küçük ise, cismin tesbiti
mümkün olmayabilir. Bununla beraber karayoları, akarsular
gibi zemin ile kontrastlık meydana getiren hedefler tesbit
edilebilmektedir. Şayet cismin ebadı, çözümleme hücresinin
ebadı ile aynı ise ve yanında daha parlak veya daha hakim bir
cisim bulunuyorsa tesbiti mümkün olmayabilir. Çok büyük
cisimlerin tesbit edilebildiği görüntüler “düşük çözünürlüklü”,
küçük cisimlerin tesbit edilebildiği görüntüler ise “yüksek
çözünürlüklü” olarak sınıflandırılmışlardır. Çok fazla detay
gereksinimi nedeniyle askeri amaçlı sensörler yüksek
çözümlemeli, ticari sensörler ise metre veya kilometre
değerindeki çözünürlükleri sağlayacak tarzda üretilmişlerdir.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 34 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Şekil-36
Düşük veya kaba (sol) ve yüksek veya hassas çözümlemeli )sağ) görüntüler

(b) TAYFSAL ÇÖZÜNÜRLÜK:


Tayfsal çözünürlük, sensörün elektromanyetik tayfda belirgin
dalga uzunlukları arasında yapabileceği kayıda işaret
etmektedir. Örneğin landsat TM sensörünün birinci bandı
(band 1) tayfın görünen ışık bölgesinde ve 0.45-0.52 µm dalga
uzunlukları arasındaki enerjiyi kaydetmektedir. Belirgin bir
kanal veya bandda kaydedilen enerjinin dalga uzunluklarının
arası geniş ise tayfsal çözümleme düşük (kaba), dar ise tayfsal
çözümleme yüksektir (hassas veya ince).
Landsat 7 uydusunun pankromatik bandı (Siyah/Beyaz) 0.52-
0.90 µm dalga uzunlukları arasında, aynı uydunun mavi bandı
0.52-0.60 µm, yeşil bandı 0.63-0.69 µm, kırmızı bandı ise
0.75-0.90 µm dalga uzunluklarında algılama yapmaktadır.
Mavi, yeşil ve kırmızı bandların her birinin dalga uzunluğu
aralığı, pankromatik bandın dalga uzunluğu aralığından daha
dardır. Bu sebepden, bunların tayfsal çözümlemesi
pankromatik banda göre daha hassastır.

Pankromatik görüntü Multispectral görüntü


Pan : 0.51-0.73 µm Band 2 (Mavi) : 0.52-0.60 µm
Band 3 (Yesil) : 0.63-0.69 µm
Band 4 (Kırmızı) : 0.75-0.90 µm
Şekil-37
Tayfsal çözümlemeye ilişkin görüntü örnekleri

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 35 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Görünüş farklılıkları, uygulamada ne tip görüntünün


kullanılacağının kararlaştırılmasına yardım edecektir. Farklı
dalga uzunluklarının verdikleri tepkilerin karşılaştırılması
sonucunda, görüntüdeki farklı özellik sınıfları ve detaylar ayırt
edilebilmektedir. Su ve bitki gibi geniş sınıflar, genelde
görünen ve yakın ınfrared bölgelerini içerecek tarzda, çok
geniş dalga uzunluğu aralığı kullanılarak belirlenmektedir.
Farklı ağaç türleri veya kaya tipleri gibi özel sınıfları, bu geniş
dalga uzunluğu aralığını kullanarak ayırt etmek kolay değildir.
Bunları belirlemek için daha hassas dalga uzunluğu aralığına
gereksinim duyulur. Bu nedenle, sensörlerin yüksek tayfsal
çözümleme sağlaması arzu edilmektedir.
YANSIMA YÜZDESİ

KİREÇTAŞI
ARKOZ

BAZALT

DALGA UZUNLUĞU
Şekil-38
Farklı kaya tiplerine ilişkin tayfsal çözümleme

Siyah / beyaz filmler, elektromanyetik tayfda, görünen ışık


bandının tümünü veya daha ötesindeki dalga uzunlukları
üzerindeki enerjiyi kaydederler. Görünen ışık bölgesindeki
muhtelif dalga uzunlukları münferit olarak ayrılmadıkları için,
tayfsal çözümleme oldukca düşüktür.
Renkli filmler elektromanyetik tayfın görünen ışık bölgesindeki
yansıyan enerjiye hassas olup, tayfsal çözümlemeleri
yüksektir. Bunun nedeni bölgedeki mavi, yeşil ve kırmızı band
uzunluklarının herbirine ayrı ayrı olan hassasiyettir.
Birçok uzaktan algılama sistemindeki çok bantlı (Multispectral)
sensörler, ayrı dalga uzunlukları kapsamındaki enerjiyi, farklı
tayfsal çözümlemede kaydederler. “Hyperspectral” olarak
olarak çağırılan gelişmiş çok bantlı sensörler enerjiyi, yüzlerce
banda alırlar. Bu sensörler, elektromanyetik tayf kapsamındaki
görünen, yakın infrared ve orta infrared bölgelerine ilişkin
enerjiyi dar tayf bandlarında kaydetmektedir. Her bir dar
bandın sağladığı tayfsal veriye dayalı olarak elde edilen çok
yüksek tayfsal çözümleme, farklı hedeflerin kolayca birbirinden
ayrılmasına olanak sağlamaktadır.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 36 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

0.4 µm 0.7 µm

Mavi + Yeşil + Kırmızı Siyah / Beyaz Film

0.4 µm 0.5 µm 0.6 µm 0.7 µm

Mavi Yeşil Kırmızı Renkli Film

Şekil-39
Siyah / beyaz ve renkli filmlerin tayfsal çözümlemesi

(c) RADYOMETRİK ÇÖZÜNÜRLÜK:


Radyometrik çözünürlük, sensörün parlaklık farklılıklarına olan
hassasiyetini belirtmektedir. Görüntü sistemlerinin radyometrik
çözümlemesi, enerji kapsamındaki çok ince farklılıkları ayırt
etme kabiliyeti olarak da tanımlanmaktadır. Yansıyan veya
yayılan enerjideki farklılıkları ortaya çıkaran sensörlerin
radyometrik çözümlemesi hassasdır. Radyometrik çözümleme
ile ilişkili olarak görüntü verisinin değerleri, sayısal numaralarla
(DN) ifade edilmektedir. Bu numararalar ikili (binary) sayı
sisteminde ve 2’nin üsleri “bit” (1 bit=21=2) tarzında
düzenlenmiştir. Örneğin bir çok sensör dolayısıyla görüntüler,
8 bit’lik (28=256) veriye sahiptir. Bu veri her pixel için 0-255
değerlerini içerir. 7 bit’lik (27=128) verinin her pixeli ise, 0-127
değerlerini içermektedir. Bit değeri düşük ise radyometrik
çözümleme de düşük olacaktır.
Sensörler, elektromanyetik enerjiyi, sahip olduğu bit değerleri
arasında ölçmektedir. Görüntü verisi genelde, gri tonlarda
görüntülenmektedir. 0-255 değerleri arasındaki 8 bit’lik veride
0 (sıfır) değeri siyah, 255 değeri ise beyaz renği temsil
etmektedir.

Şekil-40
8 (sol) ve 2 bit’lik görüntüler

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 37 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

8 bit’lik ve 2 bit’lik görüntülerin karşılıklı olarak yapılan


mukayesesinde, radyometrik çözümleme nedeniyle, 8 bitlik
görüntü, 2 bitlik görüntüye nazaran daha iyi detay
sağlamaktadır.

(d) ZAMANSAL ÇÖZÜNÜRLÜK:


Zamansal çözünürlük, özel bir sahaya yönelik olarak sensörün
algıladığı görüntünün sıklığına işaret etmektedir. Değişikliklerin
tesbitinde önemli bir faktör olarak kabul edilen bu çözümleme
tipi, görüntüleme faaliyetleri arasındaki zamanı belirtmektedir.
Sensörler, belirgin bir zaman periyodu içinde, aynı hedef
bölgesi üzerinde bulunacak şekildeki bir yörüngede
uçmaktadır. Her uydunun aynı hedef üzerinde bulunacağı
zaman periyodu farklıdır. Örneğin bu süre; Landsat uydusu için
16 gün, Spot uydusu için 26 gün ve NOAA AVHRR meteoroloji
uydusu için ise 12 saattir.
Zamansal çözünürlük, uydu / sensörün kapasitesine, tarama
genişliğine ve irtifaya bağlı olarak değişmektedir. Aynı bölgenin
tekrar görüntülenmesi için geçen zaman süresinde, özelliklerin
taysal durumu değişmekte ve bundan istifade ile meydana
gelen değişimler belirlenmektedir. Örneğin ilkbahar ve
sonbahardaki ağaçların durumu, sel, heyalan, yangın vb. tabii
afetler, yerleşim sahalarındaki gelişmeler muhtelif zamanlarda
çekilen görüntülerin mukayesesi sonuçunda tesbit
edilebilmektedir. 1993 yılı temmuz ayında Missisipi nehrinin
taşması ile bölgede büyük bir hasar meydana gelmiştir. Aynı
bölgeye ilişkin Mayıs 1989 yılında çekilmiş olan görüntü ile sel
felaketini takiben Temmuz 1993 yılında çekilen görüntü
karşılaştırtırıldığında, meydana gelen hasar ortaya
çıkmaktadır.

Mayıs 1989 Temmuz 1993


Şekil-41
Sel felaketinin boyutlarını gösteren görüntüler

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 38 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Gereksinime uygun sensör ve görüntünün seçimine ışık tutan


mekansal, tayfsal, radyometrik ve zamansal çözümleme özelliği
şematik olarak, aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.
79 m

Mekansal Çözünürlük 79 m
1 pixel = 79 m x 79 m
Radyometrik Çözünürlük
8-bit (0-255)

Tayfsal Çözünürlük
0.52-0.60 µm

Gün 1

Gün 17 Zamansal Çözünürlük


16 günde bir aynı saha
Gün 31

Şekil-42
Landsat TM uydusunun Band 2’ sine ilişkin 4 tip çözümleme

(5) PARLAKLIK VE TON (Brightness and Tone):


Uzaktan algılama sistemleri, cisimlerin kendine özgü dalga
uzunluğu bandlarında yansıttığı, yaydığı veya dağıttığı
elektromanyetik enerjinin yoğunluğunu tesbit etmektedir. Gelen
elektromanyetik yayımın yoğunluk farkı, görüntüler üzerinde
parlaklık farkları olarak yer almaktadır.
Kaynaktan gelen ışığın yoğunluğu “photometer” veya “lightmeter”
denilen aletlerle ölçülmektedir.
Parlaklığa ilişkin farklılıklar, “gray scale” (gri ölçek) test şeritleri ile
değerlendirilmektedir. Pratikte birçok foto kıymetlendirmeci,
siyahdan beyaza doğru yayılan ve muhtelif tonlardan oluşan
parlaklığı ölçmeden, deneyimlerine dayanarak görüntüleri “açık”,
“orta” ve “koyu” tonda olarak tanımlamaktadır.
Temelde hava fotoğraflarındaki cisimlerin tonu, atmosferik
engelleme ve filmin tayfsal hassasiyetine rağmen, cismin gelen
ışını yansıtma kabiliyetine göre belirlenmektedir. Diğer dalga
uzunluğu bölgelerinden elde edilen görüntülerin tonu, cismin diğer
fiziksel özelliklerinden etkilenerek meydana gelir.
Infrared görüntülerde ton, cisimden yayılan sıcaklığa göre
değişmektedir. Radar görüntülerinde ise ton, gönderilen enerji
hüzmesinin cisme çarparak yayılması ve bunun antenler
tarafından algılanma yoğunluğu ile ilişkilidir.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 39 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

(6) KONTRASLIK ORANI (Contrast Ratio):


Kontraslık oranı, görüntüdeki parlak ve en koyu kısımlar
arasındaki orana işaret eden ve aşağıdaki eşitlik ile tanımlanan bir
terimdir.
B max
CR =
B min

B max = Azami Parlaklık


B min = Asgari Parlaklık

Görüntülerdeki kontraslık oranları; yüksek, orta ve düşük olarak


ifade edilmektedir. Parlaklık derecesi 0-10 değerlerine göre
düzenlenmiş şematik bir örnek, aşağıda gösterilmiştir.
Görüntü Parlaklığı

Mesafe
Şekil-43
Yüksek, orta ve düşük kontraslık

Bu şekil göz önüne alınarak 3 tip kontraslık için aşağıdaki


eşitliklerde belirtilen değerlere ulaşılmaktadır.

9
Yüksek kontrast: CR = = 4.5
2
5
Orta kontrast: CR = = 2.5
2
3
Düşük kontrast: CR = = 1.5
2
Şayet; asgari kontraslık (B min) sıfıra eşitse kontraslık oranı (CR)
sonsuz, asgari kontraslık (B min) azami kontraslık (B max) değerine
eşitse konrastlık oranı birimseldir.
Keza kontrastlık oranı, cismin parlaklığı ile bulunduğu zeminin
parlaklığı arasındaki oranıda belirtmekte olup cisimlerin
tanınmasında hayati rol oynayan önemli bir faktördür.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 40 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Düşük kontraslık oranına sahip görüntüler, hemen hemen grinin


yeknesak tonlarını içerirler. Düşük kontraslık aşağıda belirtilen
nedenlerden kaynaklanarak ortaya çıkmaktadır.
• Görüntülenen cisim ve zemininin, hemen hemen yeknesak
tarzda elektromanyetik bir yayım yapması,
• Atmosferin, elektromanyetik enerji yayımının kontrastlığının
düşük olması. Bu tarz düşüklük, elektromanyetik tayfın kısa
dalga uzunlukları kısmında meydana gelmektedir,
• Arazinin tesbiti için yeterli hassasiyete sahip olmayan uzaktan
algılama sistemleri,
• Doğru olmayan kayıt teknikleri.
Günümüzdeki sayısal yöntemler vasıtasıyla, yukarıdaki nedenlerin
meydana getirdiği düşük kontraslık belirgin ölçüde giderilmektedir.

(7) DETAY AYIRT ETME GÜÇÜ (Resolving Power)


Detay ayırt etme güçü ve mekansal çözünürlük ifadeleri birbiriyle
yakın ilişkilidir. Daha önce de açıklandığı üzere mekansal
çözünürlük, görüntüde birbirine çok yakın olarak bulunan 2 cismi
birbirinden ayırt edilmesini belirtmektedir. Cisimler birbirine
çözünürlük limitinden daha yakın ise, bu cisimler tek bir cisim
olarak görünürler.
Mekansal çözünürlük, sistem tarafından üretilen görüntülere,
detay ayırt etme güçü ise bir görüntü sistemine veya bu sistemin
kısımlarına uygulanmaktadır. Örneğin kamera sistemi
kapsamındaki mercekler ve filmler, detay ayırt özelliklerine sahip
olup diğer faktörlerle birlikte fotoğraflara ait çözümlemenin
belirlenmesinde kullanılmaktadır.
Mekansal çözünürlük ile ilişkili olan “detay ayırt etme güçü”;
“Hedef Çözünürlük” (Resolution Target) panolarının veya “Anlık
Görüş Sahası (IFOV)” eşitliğinin kullanımı ile hesaplanmaktadır.
Bu konuyu daha iyi anlamak için ilk aşamada, uzaktan algılama
sensörleri ile benzer tarzdaki insan gözünün yapısı ve onun detay
ayırt etme güçünün bilinmesi gerekmektedir.
Işık, insan gözüne saydam tabaka (cornea), göz sıvısı (aqueous
humor) ve mercek vasıtasıyla girmektedir. Renk hücrelerinden
oluşan gözün renkli kısmı (iris), ışığın şiddetine göre büyüyüp
küçülme kabiliyetindeki göz bebeğinin (pupil) kontrolunu
sağlamaktadır. Kameralardaki diyaframa benzeyen göz bebeğinin
büyüme / küçülme oranı 16 / 1’dir. (Azami büyüklük, asgari
büyüklüğün 16 katıdır). Bunun yanı sıra göz, 100.000 / 1 parlaklık
aralığında işlev yapmaktadır. Düşük ışık şartlarındaki tam açılma
hali hariç, göz bebeği küçülerek ışık hüzmesini merkez noktasına
ayarlamaktadır.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 41 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Yakına bakışlarda, cismin derinliğini arttırmak için göz bebeği


otomatik olarak küçülür. Işık, iki bitişik ortamdan geçerken bükülür
veya kırılır (refraction). Kırılma değeri, iki ortamın birbirinden farklı
olan kırılma indislerine (n) bağlı olarak değişmektedir. Büyük fark
kırılmanın büyüklüğüne işaret etmektedir. Gözün azami ışık
kırılması; hava ile (kırılma indisi n=1) göz merceği arkasındaki
saydam sıvı (vitreous humor, kırılma indisi n=1.3) arasında
olmaktadır. Nisbeten önemsiz kırılma indisine sahip göz merceği,
yakın ve uzak görüşü düzenleme veya odaklama açısından
önemli rol oynamaktadır.

Ağ Tabaka Mercek
(Retina)
Saydam tabaka (Cornea)

Sarı Nokta Görüş hattı (LOS) Göz sıvısı (Aqueous Humor)


(Fovea)
Göz bebeği (Pupil)
Saydam sıvı
(Vitreous Humor) Renkli kısım (iris)
( n=1.3)

Optik Sinir

Şekil-44
İnsan gözünün yapısı
Sarı noktadaki algılayıcı sinir hücrelerinden en büyüğünün çapı,
gözün detay ayırt etme güçünün belirlenmesinde rol oynayan
önemli bir faktördür. Gözdeki en büyük algılayıcı sinir hücresinin
çapı (AHÇ) yani görüş alanı 3 µm, saydam sıvının kırılma indisi
(SSKİ) n=1.3’dür. Algılayıcı hücrenin etkili çapı (AHEÇ) aşağıdaki
eşitlik kullanılarak hesaplanmaktadır.
AHEÇ = AHÇ x SSKİ
= 3 x 1.3
= 3.9 ≅ 4
Algılayıcı sinir hücrelerinin bulunduğu ağ tabaka ile mercek arası
yani görüntü mesafesi (GM) takriben 20 mm veya 20.000 µm.dir.
Algılayıcı hücrenin etkili genişliği diğer bir deyişle detay ayırt etme
güçü (DAEG) aşağıdaki eşitlik ile tesbit edilmektedir.
AHEÇ
DAEG =
GM
= 4 = 1
20.000 5.000
Gözden cisme kadar olan mesafe diğer bir deyişle cisim mesafesi,
görüntü mesafesi ile orantılıdır. Bir cismin genişliği, cisim
mesafesinin 1/5000’i ise görüntünün şekli algılayıcı hücrenin
genişliğini (çapını) tam olarak doldurur.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 42 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Bu nedenle, birbirine yakın olan cisimlerin göz tarafından ayırt


edilebilmesi için, görüntünün diğer bir algılayıcı hücre üzerine
düşmesi gerekmektedir. Bunun için iki cismin arasındaki mesafe,
cisimden göze kadar olan uzaklığın yani cisim mesafesi 1/5000
oranından büyük olmalıdır. Gözün detay ayırt etme güçü, gözün
daha önce açıklanan özelliklerinden istifade edilerek hazırlanmış
olan Hedef Çözümleme panosu kullanılarak belirlenmektedir.
Yüksek kontrastlı olarak düzenlenmiş olan ve aşağıdaki şekilde
gösterilen panoya, 5 metre uzaklıktan bakıldığında; normal bir
göz, 1 mm genişlikte siyah ve beyaz hatlardan oluşan ve
“A. HEDEFLERİ AYIRT ETME” kısmındaki “5 hat-çifti. Cm-1”
grubunu ayırt edebilmekte ve ”B. HEDEFLERİ TESBİT” kısmındaki
0.2 mm genişliğindeki dikdörtgeni tesbit edebilmektedir.

7 Hat-çifti. Cm-1

-1
6 Hat-çifti. Cm

-1
5 Hat-çifti. Cm

-1
4 Hat-çifti. Cm

3 Hat-çifti. Cm-1

A. HEDEFLERİ AYIRT ETME B. HEDEFLERİ TESBİT

Şekil-45
Yüksek kontrastlı hedef çözümleme ve tesbit panosu
Düşük kontrastlı olarak düzenlenmiş olan ve aşağıdaki şekilde
gösterilen panoya, 5 metre uzaklıktan bakıldığında; zeminin gri
tonda olması nedeniyle normal bir göz, 1 mm genişlikte siyah ve
beyaz hatlardan oluşan ve “A. HEDEFLERİ AYIRT ETME” kısmındaki
“3 hat-çifti. Cm-1” grubunu ayırt edebilmekte ve ”B. HEDEFLERİ
TESBİT” kısmındaki 0.6 mm genişliğindeki dikdörtgeni tesbit
edebilmektedir.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 43 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

-1
7 Hat-çifti. Cm 0.2 mm

-1
6 Hat-çifti. Cm 0.4 mm

-1
5 Hat-çifti. Cm
0.6 mm

-1
4 Hat-çifti. Cm 0.8 mm

-1
3 Hat-çifti. Cm 1.0 mm

A. HEDEFLERİ AYIRT ETME B. HEDEFLERİ TESBİT

Şekil-46
Düşük kontrastlı hedef çözümleme ve tesbit panosu

Yüksek ve düşük kontrastlıktaki hedef panolarında, hedefleri ayırt


ile tesbit etme değerleri arasında fark bulunmaktadır. Tesbit’e
cismin ebadının yanı sıra, şekli, kontrastlığı ve bulunduğu zemin
bu farkı meydana getirmektedir. Örneğin hedef çözümleme
panosundaki hatların yerine noktalar konulsaydı, en küçük
noktanın belirlenmesi için gerekli gerekli olan çap değeri 0.2
milimetreden daha büyük olacaktı.

Diğer tarafdan gözün detay ayırt etme güçü, dedektörlerde de


kullanılan ve aşağıda verilen “Anlık Görüş Sahası (IFOV)”
eşitliğinden istifade ile hesaplanabilmektedir. Örnek İşlemler için
yarıçap (r) 5000 mm, görünen saha uzunluğu (L) 1 mm olarak
alınmıştır.
L
IFOV = rad
r
1 mm
= = 0.0002 rad = 0.2 mrad
5000 mm

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 44 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Şekil-47
Açısal detay ayırt etme güçü
Yukarıdaki şekilde gözün anlık görüş sahasının, hedef
çözümlemesi ile olan ilişkisi gösterilmiştir. Buradaki açısal detay
ayırt etme güçünün ölçü birimi radyandır.
Dairedeki 57.290 derecelik bir açının gördüğü yay (BC veya L)
dairenin yarı çapı (r) ile eşittir Bir dairede 57.290 derecelik açı
360 / 57.29 = 6.28 değerini vermektedir. Daireni çevresi ise 2 π
yani 2 x 3.14 = 6.28 değerindedir. Her iki değerin birbirine bölümü
6.28 / 6.28 = 1 radyandır. Diğer tarafdan 1 radyan, 10-3 mrad’a
eşittir. Eğer dairenin yarı çapı (r) 1000 birim ise 57.29 derecelik
açının gördüğü yayın değeri 1 mrad’dır.
Özet olarak bir gözün detay ayırt etme güçü, ya hedef çözümleme
panosu veya anlık görüş sahası eşitliği kullanılarak
belirlenebilmektedir.
Detay ayırt etme ve mekansal çözümleme konusu için, hatırda
tutulması önem taşıyan husular, aşağıda belirtilmiştir.
• Bir sistemin detay ayırt etme güçü, teorik olarak gerçek
durumu nadiren yansıtmaktadır.
• Tek başına çözümleme, özel bir uygulama için uygun
görüntünün kararlaştırılmasında yeterli değildir.
• Çözümleme, iki cismin birbirinden ayırt edilebilmesi yani ayrı
ayrı görünebilmesi için cisimler arasındaki asgari uzaklıktır.
Görüntünün çözümlemesi ve ölçeği bilindiğinde, tesbit edilecek
en küçük cismin ebadı da tahmin edilebilmektedir.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 45 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

BÖLÜM-2
UZAKTAN ALGILAMA SİSTEMLERİ VE GÖRÜNTÜLER

1. SENSÖR SİSTEMLERİ:
Sensör sistemleri algılama esaslarına göre “Pasif” ve “Aktif”, yapısı ve
işlevlerine göre de “Kamera” ve “Tarayıcı (scanner)” sistemler olarak
sınıflara ayrılırlar.
a. PASİF VE AKTİF SENSÖRLER:
Daha önce açıklandığı üzere güneş, enerjinin veya ışımanın temel
kaynağıdır. Güneş, uzaktan algılamanın gereksinim duyduğu enerjinin en
uygununu sağlamaktadır. Bu enerji; ya görünen dalga uzunluğundaki
bölgede yansıyan, ya da termal ınfrared dalga uzunluğundaki bölgede
emilen ve tekrar yayılan enerjinin tesbitine olanak sağlamaktadır.
(1) PASİF SENSÖRLER:
Pasif sensörler, tabii enerjinin mevcut olduğu zamanlarda algılama
yapma kabiliyetindedirler. Tüm yansıyan enerji, güneşin dünyayı
aydınlattığı sürelerde meydana gelmektedir. Diğer bir deyişle,
güneşin geceleri algılamaya uygun yansıyan enerjisi yoktur. Bu
özelliklerden istifade ederek algılama yapma kabiliyetine sahip olan
kameralar vb. Sensörler, pasif sensör sınıfına girerler.

Şekil-48
Pasif sensörün çalışma konsepti

(2) AKTİF SENSÖRLER:


Bu tip sensörler, algılama için gerekli enerjiyi, güneşe bağlı
olmaksızın kendi kaynağından sağlamaktadır. Sensör hedefe kendi
kaynağından enerji gönderir ve takiben hedefden yansıyan enerjiyi
tesbit eder ve ölçer. Aktif sensörlerin en büyük avantajı, mevsimllere
bağlı olmaksızın her havada ve her zaman algılama yapmasıdır.
Bununla beraber, hedefi aydınlatmak için büyük miktarlardaki enerji
üretimine gereksinim duyulmaktadır.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 46 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Aktif sensörler, microwave bölgede olduğu gibi güneş enerjisinin


yetersiz olduğu dalga uzunluklarında veya aydınlatılmış hedeflerin
daha iyi kontrol edilmesi için kullanılırlar. “Laser fluorosensör” ve
“Synthetic aparture radar” bu tip sensör örneklerindendir.

Şekil-49
Aktif sensörün çalışma konsepti

Microwave algılama, uzaktan algılamada kullanılan pasif ve aktif


yöntemlerden her ikisinide içermektedir. Tüm cisimler belirğin
miktarda microwave enerji yaymaktadır. Bu enerji cismin veya
sathın yaydığı sıcaklık ve nem özelliklerine bağlıdır. Pasif
microwave algılayıcılar tipik bir “Radiometers” veya “Scanners”
olup aynı tarzda çalışmaktadırlar. Antenleri içermeyen bu
algılayıcılar, görüş sahaları kapsamındaki ortamdan yayılan
microwave enerjiyi kaydetmektedirler. Pek çok pasif microwave
sensör düşük mekansal çözümleme sağlamaktadır.

Şekil-50
Pasif Microwave algılayıcı ve özellikleri

1. Atmosferden yayılan enerji


2. Satıhdan yansıyan enerji
3. Satıhdan yayılan enerji
4. Satıh yüzeyinden aktarılan enerji

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 47 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Uzaktan algılanan pasif microwave verisi; meteoroloji, hidroloji ve


okyanus coğrafyası (oceanography) alanlarına ilişkin uygulamalarda
kullanılmaktadır. Bu uygulamalar ile; atmosferin içerdiği su ve ozon,
topraktaki nem denizlerdeki buz kütleleri, satıh rüzgarları ve petrol
sızmalarından meydana gelen kirlilikler belirlenmektedir.
Aktif microwave algılayıcılar, microwave enerjiyi kendi kaynağından
sağlayarak hedefi aydınlatmaktadır. Bu algılayıcılar, görüntü
sağlayan ve görüntü sağlamayan olarak 2 kategoriye ayrılmıştır.
Görüntü sağlayan Aktif microwave algılayıcıların en çok bilineni
RADAR (Radio Detection And Ranging)’ dir. Bu sensörlerin
çalışması, kendi bünyesinden bir microwave sinyali hedefe
göndeme ve takiben hedefden geri dönen sinyalleri kayıt etme
tarzındadır.
Görüntü içeren radarlar ilk olarak II nci Dünya harbinden sonra
askeri arazi keşfi ve gözetleme amaçları için geliştirilmiş ve SLAR
(Side-Looking Airborne Radar) olarak isimlendirilmiştir. Takiben
daha yüksek çözümleme sağlayan SAR (Synthetic Aperture
Radar)’lar üretilerek hizmete girmiştir.
Microwave bölgede ve aktif olarak çalışan bu sensörler her havada,
gündüz veya gece görüntü algılama kabiliyetine sahiptir.

Şekil-51
Aktif Microwave algılayıcı

Görüntü sağlamayan, aktif microwave algılayıcılar kapsamında,


“Radar Altimetre” ve “Scatterometer” techizatları bulunmaktadır.
Radar Altimetreleri, uçaklara ve uydulara takılarak topografik
haritacılıkta arazi ve deniz sathı yüksekliklerini ölçme işlevini
yaparlar. Ölçme işlemi; Altimetreden altındaki hedeflere microwave
palslar gönderilmesi, bu palsin gidiş ve sensöre dönüşü arasındaki
zamanın hesaplanarak yüksekliğin belirlenmesi şeklindedir.
Scatterometer techizatı, hedeflerden dağılarak geri dönen enerji
miktarının kantitatif ölçüsünü çıkarmak için kullanılmaktadır. Geri
dönen enerji, sathın yapısına ve microwave enerjinin hedefe
çarpma açısına bağlı olarak değişmektedir.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 48 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

b. KAMERA VE TARAYICI SİTEMLER :


Geçmişte ve günümüzde uzaktan algılama, kamera ve tarayıcı (scanner)
olarak adlandırılan sistemlerle sağlanmış ve sağlanmaktadır.
(1) KAMERA SİSTEMLERİ:
İnsan gözü organic bir kameradır. Gözün inorganik bir modeli olan
kameralar, dünya sathının uzaktan algılanması için kullanılan
sensörlerin en basiti ve eskisidir.
Buna rağmen günümüzde uçak, helikopter vb. vasıtalarda halen
görev yapmakta ve özellikle çok hassas çözümleme
gereksinimlerini, başarılı bir şekilde karşılamaktadır. Kameralar,
sensor terminolojisi açısından “framing” ve “vidicon” olarak 2 atrı
tipe ayrılmışlardır.
Pasif optik sensor sınıfına giren framing kameralar; dünya sathı
üzerindeki bir sahanın (A), mercek, obturatör ve diyaframdan
oluşan bir objectif (B) ile, çerceve tarzındaki bir anlık (enstantane)
ve devamlı birbiri üzerine bindirmeli görüntülerini, odak düzlemi
(focal plane) üzerindeki bir film üzerine kaydederler.

Odak sathı (C)

Objektif (B)

Dünya üzerindeki bir saha (A)

Boyca
bindirme
Uçuş istikameti
Şekil-52
Kamera sistemi

Bu kayıt, araziye yönlendirilen kameranın ışığın arzu edilen


fasılalarla girmesini sağlayacak tarzda ayarlanmış opturatörün
açılması ile başlar ve odak sathı üzerindeki filmin üzerinde son
bulur. Vidicon tipi televizyon kameraları görüntüleri manyetik teyp
gibi fotoğrafik hassasiyetteki ortamlara kaydederler.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 49 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Frame ve vidicon kameraların en önemli özelliği; birbirini izleyen, üst


üste bindirmeli ve stereoskopik görüşe olanak sağlayan görüntü
pozlarını çekmesidir. Bu bindirmelerden istifade edilerek, hedeflerin
3 boyutlu görünmeleri ve incelenmeleri “sterescope” aleti ile
sağlanmaktadır.

(2) TARAYICI SİSTEMLER:


Birçok elektronik tarayıcı sistem, dar anlık görüş sahasına (IFOV)
sahip dedektör kullanarak, arazi üzerindeki 2 boyutlu nesneleri
süpürme tarzı bir tarama ile görüntülemektedir. Araziden yayılan
veya yansıyan elektromanyetik enerji foton’ları,(ışık enerji birimi),
tarayıcı sistemin dedektörü tarafından algılanır, elektriki sinyallere
dönüştürülür ve takiben manyetik bir band üzerine kaydedilir.
Tarayıcı sistemler, hem uçaklara hemde uydu platformlarında
kullanılmakta ve aynı prensiplere göre çalışmaktadır. Farklı dalga
uzunluklarında veri toplayan tarayıcı sistemler, yaygın olarak
“Multispectral Scanner (MSS)” olarak anılmaktadır.
Sistem tiplerine bakılmaksızın tarayıcılar, fotoğrafik kamera
sistemlerine göre bir çok avantaja sahiptir. Fotoğrafik sistemler
görünen ve yakın ınfrared bölgelerini, çok bandlı tarama sistemleri
ise bu bölgelere ilaveten termal bölgeyi de kapsamaktadır. Tarama
sistemleri fotoğrafik sistemlerden çok daha yüksek tayfsal
çözümleme sağlamaktadır. Çok bandlı fotoğrafik sistemler her bir
tayf bandı için ayrı mercek düzeneğini kullanmaktadır. Bu husus,
farklı bandların kayıt edilmesi ile mekansal ve radyometrik
çözümlemenin mukayesesinde sorunlara neden olmaktadır.
Tarayıcı sistemler, tüm mekansal bandları aynı anda ayrı optik
sistemleri vasıtasıyla algıladıklarından, bu sorunları asgari seviyeye
indirgemiştir.
Tarayıcı sistemler, kullanılan mode veya metoda bağlı olarak;
“Across-track scanner”, “Along-track scanner”, “Circular scanner” ve
“Side scanner” olarak adlandırılan 4 tipe ayrılmıştır.

(a) ACROSS-TRACK TİPİ TARAYICILAR:


Bu tip tarayıcılar, dünya yüzeyinin 2 boyutlu nesnelerini,
sensör platformunun hareket istikametine dik gelen hatlar
tarzında tararlar. Sensörün bir tarafından diğer tarafına doğru
olan her bir hat, sensörün içerdiği dönen bir ayna (rotating
mirror) tarafından taranır.
UV, görünen, yakın ınfrared ve termal enerji kendine özğü
dalga uzunlukları içinde daha hassas kısımlara ayrılmıştır.
Dedektörler, bu ayırışımı kendi başlarına tanınabilecek tarzda
kaydetmektedir. Dedektörler muhtelif miktardaki özel dalga
uzunluklarını algılayan hassas hücre yapısına sahiptir. Bu yapı
nedeniyle, eletromanyetik tayfdaki farklı dalga uzunlukları,
tanınabilecek şekilde hassas hücrelere kaydedilirler.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 50 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Sensörün anlık görüş sahası (IFOV) ve uçan platformun


yerden yüksekliği, yerdeki çözümlenebilecek hücreyi (ground
resolution cell) dolayısıyle mekansal çözümlemenin
belirlenmesini sağlar. Açısal görüş sahası (Angular field of
view), döner aynanın taramasını, açı cinsinden belirten bir
değer olup bir tarama hattının kaydını ve taranan bölgenin
genişliğinin (swath) tesbitine hizmet etmektedir.

Motor Döner ayna


(Her bir hat için tarama oranı =2 x 10-2 sn.

Anlık görüş sahası Dedektör


(IFOV, 1 mrad)

900
Tarama genişliği
(Swath) Açısal Yükseklik
görüs 10 Km
sahası

Tarama istikameti

Uçuş

Çözümlenen yer hücresi istikameti


20 Km.
10 x 10 m
2000 (cell)
Şekil-53
Across-track tipi tarayıcı
Yukarıdaki şekilde belirtilen ve uçaklarda kullanılan across tipi
tarayıcının 1 mrad ’lık anlık görüs sahasını (IFOV) içeren
dedektörü, 10 Km. yükseklikten 10 x 10 metre ebadlarındaki
bir yer hücresini çözümleyebilmektedir. Yer yüzünde taranan
genişlik (swath), dedektörün açısal görüş sahasına ve yerden
olan yüksekliğine bağlı olup aşağıdaki eşitlik vasıtasıyla
hesaplanmaktadır.
ACISAL GORUS SAHASI
Tarama Genişliği (Swath) = tan x X YUKSEKLIK
2
Uçaklar, olanaklar ve gereksinimler nedeniyle büyük açılarda
(90-1200) tarama yapmaktadır. Uyduların daha geniş sahaları
kaplamaları için çok yükseklerden uçması gerekmektedir ve bu
yüzden de tarama küçük açılarda (10-200) olmaktadır.
Sensörden yerden yüksekliği, tarama genişliğinin ortasından
kenarlara doğru yerdeki çözümlenebilen hücrenin, olduğundan
daha büyük algılanmasına, dolayısıyle görüntülerdeki
geometrik bozulmalara neden olmaktadır. Across tipi
tarayıcıları etkileyen diğer bir faktörde “Dwell time” olarak ifade
edilen ve yerdeki çözümlenebilen bir hücrenin, dedektörün
anlık görüş sahası (IFOV) tarafından taranması için gerekli
olan zamandır. Bu zaman aşağıda verilen eşitlik ile
hesaplanmaktadır.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 51 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

HERBIR HATTI TARAMA ORANI


Dwell time =
HATTAKI HUCRE SAYISI
2 x10 -2 sn.
= = 1 x 10 –5 sn. Hücre –1
2000 hucre
Bu tip tarayıcılarda, döner ayna kullanılmasından Dwell time
süresi kısadır. Bu süre sensörün tayfsal, mekansal ve
radyometrik çözümlemesini etkilemektedir. Diğer taraftan bu
kısa süre; sensörün sinyalleri zayıf olarak algılamasına,
dolayısıyle nesnelerin tesbitini güçleştirmektedir.

(b) ALONG-TRACK TİPİ TARAYICILAR:


Bu tip tarayıcılar, dünya yüzeyinin 2 boyutlu görüntülerini,
sensör platformunun hareket istikametine paralel gelen hatlar
tarzında tararlar. Across–track tipi tarayıcılardaki döner ayna
yerine, bunlarda bir mercek sistemi kullanılmaktadır. Tarama,
odak sathına doğrusal dizinler (linear array) tarzında
yerleştirilmiş dedektörler tarafından yapılmaktadır. Böylece yer
yüzündeki nesneler, uçuş istikameti boyunca süprülerek
kaydedilmektedir. Bu özelliğe dayanarak bu tip tarayıcılara
“Pushbroom scanner” da denilmektedir. Her dedektör kendi
başına yerdeki bir çözümleme hücresinin enerjisini ölçer.
Tarayıcı sistemin mekansal çözümlemesi, dedektörün ebadına
ve anlık görüş sahasına (IFOV) bağlıdır. Herbir tayfsal band
veya kanal, ayrı doğrusal dizin tarafından kaydedilir.

Dedektör dizini

Odak sathı

Mercek

Tarama istikameti Yükseklik


10 Km.

Çözümlenen yer hücresi


10 x 10 m
Uçuş istikameti
Şekil-54
Along-track tipi tarayıcı

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 52 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Doğrusal dizindeki dedektörleri içeren Along–track tipi


tarayıcıların, Across–track tipi tarayıcılara göre çeşitli
avantajları bulunmaktadır. Along–track tipi tarayıcılar, yerdeki
çözümleme hücresinden yayılan enerjiyi uzun zaman
periyodunda (Dwell-time) aşağıda belirtilen eşitliğe göre
ölçerler.
HUCRE EBADI
Dwell Time =
HIZ

10m hucre -1
= = 5 x 10-2 sn hücre-1
200 m sn -1

Bu süre nesneyi belirlemek için daha fazla enerjinin


algılanmasına ve radyometrik çözümlemenin gelişmesine
olanak sağlamaktadır. Keza zaman periyodunun artması, her
bir dedektör için daha küçük anlık görüş sahası ve daha dar
band genişlikleri sağlar. Böylece radyometrik çözümlemenin
etkisinde kalmaksızın hassas mekansal ve tayfsal çözümleme
sağlanır. Bu tipdeki dedektörler, mikroelektronik teçhizatlar
olup genelde küçük, hafif ve daha az enerjiye gereksinim
duyarlar. Diğer tarafdan hareketli parçaları olmadığından daha
güvenilir ve uzun ömürlüdürler.

(c) CIRCULAR TİPİ TARAYICILAR:


Bu tip tarayıcılar, dikey eksene yerleştirilmiş bir motor ve ayna
vasıtasıyla, araziyi dairesel olarak süpürerek görüntülerler. Bu
süpürmenin sadece ön kısmı kaydedilerek görüntüler
oluşturulur. Tarayıcının avantajı, arazi ile arasındaki mesafenin
sabit ve yerde çözümlenen hücrelerin aynı ebatta olmasıdır.
Dezavantajı ise, görüntüleme techizatının doğrusal (linear)
veriye göre dizayn edilmesi nedeniyle görüntü üretimi
öncesindeki oldukça fazla olan tekrar formatlama işlemleridir.

Motor

Tarayıcı Ayna

Dedektör

Tarama istikameti

Çözümlenen yer hücresi Uçuş istikameti

Şekil-55
Circular tipi tarayıcı

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 53 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Circular tipi tarayıcıların “Dwell-time”ı, across-track tipi


tarayıcılarla mukayese edilebilecek tarzda kısadır. Keşif
amaçları için genellikle helikopter ve alçak irtifadan uçan
uçaklarda kullanılırlar.
Tarayıcı aynanın dönüş ekseni, ilerideki bir noktayı gösterecek
tarzdaki bir açıya bağlı olarak düzenlenmiştir. Bu özellik,
uçağın ileri hareketi ile değişen araziyi en iyi şekilde gösterme
olanağını sağlamaktadır. Bu tarayıcıların sağladığı arazi
görüntüleri, pilotların kabindeki bir ekran üzerinden gerçek
zamanlı olarak izlemesine olanak sağlar ve onların yapacağı
seyrüseferi kolaylaştırır.

(d) SIDE TİPİ TARAYICILAR:


Daha evvel açıklanan 3 tip tarayıcı pasif olarak çalışırken bu
tarayıcı aktif olarak çalışmaktadır. Hem uçaklarda hemde
uydularda kullanılmaktadır. Genelde araziyi yanca görecek
şekilde uçan platformlara takılırlar.
Daha önceki parağraflarda belirtiği üzere her hava şartında
görev yapmaktadırlar. Kendi kaynağından yer sathına
gönderdiği enerjinin, geriye dönen kısmının bir anten
tarafından algılanması esasına, diğer bir deyişle radar
prensibine göre çalışmaktadırlar.

Anten

Gönderilen
enerji palsi

Tarama istikameti
Çözümlenen
yer hücresi
Uçuş istikameti

Şekil-56
Side tipi tarayıcı

Bu tarayıcıların bellibaşlılarından; “SLAR” ve “SAR” olarak


adlandırılanları uçaklarda, “SIR” ve “RADARSAT” olarak
adlandırılanları ise uydularda kullanılmaktadır. NASA tarafından
2000 yılı şubat ayında uzaya gönderilen mekik kapsamındaki en
son teknolojiye göre üretilmiş bu tip bir tarayıcı, hassas
çözümlemeli olarak dünya karalarının % 80’nin radar görüntülerini
algılamıştır. Önümüzdeki günlerde bu görüntüler, askeri ve sivil
alanda yaygın olarak kullanıma girecektir.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 54 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

2. MUHTELİF SENSÖRLER VE UYDULAR:


Görüntüler, kameralarla techiz edilmiş uçaklar veya sensörleri içeren uydular
tarafından sağlanmaktadır. Uydu sistemleri, aşağıda belirtilen avantajlara
sahiptir.
• Toplanan sayısal veri, radyo veya microwave muhabere kanalları
vasıtasıyla süratle yer istasyonlarına aktarılır ve manyetik teyplarde
depolanır. Takiben bilgisayar kullanımı ile kolayca işlenir ve analiz edilir.
• Bir çoğunun dünya üzerindeki yörüngesi aynı olduğu için, zaman
periyodu içinde bölgede meydana gelen değişikliklerin tesbitine olanak
sağlar.
• Uzaya atılma masrafı hariç, sağladığı görüntülerin maliyeti, uçak
görüntülerine göre daha ucuzdur.
• Çok istikrarlı bir geometri sağladıklarından, görüntülerin bozulma ve
kayma şansı azdır.
Uydu görüntü sistemleri ile uçak görüntü sistemlerinin karşılıklı mukayesesi
sonuçunda her iki sistemin avantaj ve dezavantajları aşağıdaki tabloda
gösterilmiştir.
ÖZELLİKLER UÇAK GÖRÜNTÜ SİSTEMİ UYDU GÖRÜNTÜ SİSTEMİ
İRTİFA Oldukça alçak (1-30 Km) Çok yüksek (175-1500 Km)
TARAMA GENİŞLİĞİ Dar (1-15 Km) Geniş (60-200 Km)
Geniş sahalar birçok şeritle kaplanır Geniş sahalar tek görüntü ile
kaplanabilir
ÇÖZÜMLEME Yüksek Düşük
İrtifa ve optik techizata bağlı olarak Yörünge ve optik techizat sabit
değişir olduğundan değişmez
AYDINLATMA Geniş sahalarda değişir Güneşe senkronizeli olan tiplerinde,
geniş sahalar değişmez
HEDEFTE TEKRAR Kısa ve esnek Dakika / saat Yörüngeye bağlı olduğundan uzun
BULUNMA ZAMANI Gün
CEVAP VEREBİLME Düzenlenebilir ve esnek Yörüngeye bağlı olduğundan sabit
KABİLİYETİ
UÇUŞ YOLU Değişebilir Yörüngeye bağlı olduğundan sabit

Görüntü algılama ve muhtelif veri sağlayan sensörler kullanım amaçlarına


göre; “Meteoroloji sensörleri ve uyduları”, “Yer sathını gözleyen sensörler ve
uyduları”, “Radar sensörleri ve uyduları”, “Deniz araştırma sensörleri ve
uyduları”, “Gezegenlere yönelik sensörler ve uyduları” olarak 5 genel
kategoriye ayrılmıştır. Ayrıca; “Video”, “FLIR”, Laser fluorosensör” ve “Lidar”
olarak adlandırılan “Diğer sensörler”de uzaktan algılama amaçları için
kullanılmaktadır.

a. METEOROLOJİ SENSÖRLERİ VE UYDULARI:


Hava durumu ve tahminleri, uzaktan algılamanın askeri olmayan ilk
uygulamasıdır. ABD’nin 1960 yılında uzaya gönderdiği TIROS-1
(Television and Infrared Observation Satellite) ilk meteoroloji uydusudur.
Meteorolojik bilgilerin önemini benimseyen ülkeler, takip eden yıllarda
uzaya bu amaça yönelik olarak birçok uyduyu göndermişlerdir.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 55 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Bu paralelde ABD; 1975-1994 yılları arasında GOES-1 (Geostationary


Operational Enviromenta Satellite), GOES-7, GOES-8 ve NOAA AVHRR
(Advanced Very High Resolution Radiometer) serisi meteoroloji
uydularını uzaya göndererek kullanmaya başlamıştır. Meteoroloji
uydularının kullandığı sensörler ile, yer sathını gözetleyen uyduların
sensörleri mukayese edildiğinde; bunların taramasının diğer bir deyişle
kaplama genişliğinin çok büyük, mekansal çözümlemenin kaba ve
zamansal çözümlemenin daha kısa olduğu görülür.

(1) GOES:
Meteoroloji ve hava tahminleri için 1975 yılından beri kullanılan
GOES serisi uydular ve sensörleri, ekvatordan 36.000 Km.
yükseklikteki bir yörüngede uçmakta ve dünyanın hemen hemen
1/3’ nü gözetlemektedir. Atmosferik sıcaklık, rüzgar, nem ve bulut
örtüsüne ilişkin bilgileri ve görüntüleri sağlamaktadır. Gelişmiş en
son teknolojiyi içeren GOES-8 meteoroloji uydusu, dünyayı hemen
hemen gerçeğe yakın zamanlı olarak gözetlemekte ve bölgeleri 15
dakikada bir görüntülemektedir.

MEKANSAL ÇÖZÜMLEME (Spatial Resolution) Band1: 1 Km. Band2, 3, 4, 5: 4 Km.


TAYFSAL ÇÖZÜMLEME (Spectral Resolution) 0.52-12.5
RADYOMETRİK ÇÖZÜMLEME (Radiometric Resolution) 10 Bit
ZAMANSAL ÇÖZÜMLEME (Temporal Resolution) 15 Dakika
TARAMA GENİŞLİĞİ (Swath) 200 B- 1650 D (izlanda- Bering Boğazı doğusu)
YÖRÜNGE YÜKSEKLİĞİ (Km) 36.000 Km.
DALGA UZUNLUĞU
BANDLAR KULLANIM ALANLARI
(µm)
Band 1: Görünen 0.52-0.72 Bulut, kirlilik ve pusu belirleme, muhtelif fırtınaları tesbit.
Band 2: Kısa IR 3.78-4.03 Gece oluşan sisleri tesbit, gündüz esnasında; su, kar ve buz
içeren bulutları ayırmak, yangın ve yanardağ olaylarını
belirleme, gece döneminde deniz sathı sıcaklığını tesbit
Band 3: Orta IR 6.47-7.02 Orta seviyelerdeki nemi tahmin ve atmosferik hareketleri
izlemek
Band 4: Termal IR 10.2-11.2 Rüzgarların sürüklediği bulutları, muhtelif fırtınaları ve
şiddetli yağışları tesbit.
Band 5: Termal IR 11.5-12.5 Alçak seviyelerdeki nemi tesbit, deniz sathı sıcaklığını, toz
ve volkanik külleri belirleme

Şekil-57
Dünyanın ve florida sahillerindeki bir tayfunun görüntüsü

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 56 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

(2) NOAA AVHRR:


Bu uydu ve sensörü, hem meteorolojik hemde küçük ölçekli
dünyaya ilişkin gözlem ve keşif yapma olanaklarına sahiptir. Elde
edilen bilgiler direkt olarak yerdeki bir istasyona aktarılmaktadır.
Diğer tip yer sathını gözetleme uydularına göre mekansal
çözümlemesi kaba olmasına karşın bölgesel, deniz sathı sıcaklığı,
tabii bitkiler ve ürün kontroluna ilişkin olarak geniş bölgeleri
kapsayan bilgi ve görüntüleri sağlamaktadırlar.

MEKANSAL ÇÖZÜMLEME (Spatial Resolution) 1.1 Km.


TAYFSAL ÇÖZÜMLEME (Spectral Resolution) 0.58-12.5
RADYOMETRİK ÇÖZÜMLEME (Radiometric Resolution) 10 Bit
ZAMANSAL ÇÖZÜMLEME (Temporal Resolution) 12 Saat
TARAMA GENİŞLİĞİ (Swath) 2700 Km.
YÖRÜNGE YÜKSEKLİĞİ (Km) 833 Km.
DALGA UZUNLUĞU
BANDLAR (µm) KULLANIM ALANLARI

Band 1: Görünen 0.58-0.68 Sağlıklı bitkileri belirleme, bulut, kar ve buzu tesbit
Band 2: Yakın IR 0.72-1.1 Su, bitki ve ziraai araştırma
Band 3: Orta IR 3.55-3.93 Kar ve buzu belirleme, deniz sathı sıcaklığı, yanardağ ve
orman yangını faaliyetleri
Band 4: Termal IR 10.3-11.3 Deniz sathı sıcaklığı ve toprak nemi
Band 5: Termal IR 11.5-12.5 Deniz sathı sıcaklığı ve toprak nemi

Şekil-58
Hava durumu ve deniz sathı sıcaklıklarını içeren görüntüler

b. YER SATHINI GÖZLEYEN SENSÖRLER VE UYDULARI:


Meteoroloji uyduları ve sensörlerinden yer sathına ilişkin olarak
sağlanan görüntüler ve bilgiler gereksinimleri karşılayamamıştır. Bu
sebepten, sadece dünya sathının incelenmesine yönelik ihtiyaçı
karşılayan ve birçok tayfsal banda sahip bir çok uydu uzaya atılmıştır.
Daha uzun ömürlü olarak proğramlanan bu tip uydu ve sensörleri,
halihazırda çok iyi mekansal ve zamansal çözümleme ve yeterli tarama
genişliği verecek kabiliyettedir. Bunların belli başlılarına ilişkin bilgiler
aşağıdaki parağraflarda ifade edilmiştir.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 57 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

(1) LANDSAT:
ABD’nin NASA (National Aeronautical and Space Administration)
teşkili tarafından 1972 yılında başlatılan bir proğramla, yer sathını
gözetleme amaçlı Landsat-1, 2, 3 uyduları uzaya gönderilmiştir.
Bu uydular ömürlerini doldurduğundan yerlerini Landsat- 4, 5 ve 7
uyduları almıştır. Landsat 4 ve 5 uyduları; “Multispectral Scanner:
MSS” ve “Tematic Mapper: TM”, 1999 yılında hizmete giren
Landsat 7 uydusu ise, yer gözetlemesine ilaveten “Enhanced
Tematic Mapper: ETM” sensörleri ile donatılmıştır.
Genel olarak MSS görüntüleri; bitki tiplerinin ayırımı, sağlıklı
bitkileri belirleme, toprağın nemi, kar, bulut ve buzun ayırımı ve
kaya tiplerinin belirlenmesinde kullanılmaktadırlar. TM görüntüler
ise; yukarıda belirtilen kullanım alanlarının sınıflandırılması ve
değişikliklerin ortaya çıkarılmasını sağlamaktadırlar.

SENSÖRLER LANDSAT 4-5 LANDSAT 4-5 LANDSAT 7


MSS TM
MEKANSAL ÇÖZÜMLEME (Spatial Resolution) PAN: 30 m. 28.5m. PAN: 15 m.
MS: 79 m. MS: 30-60 m.
TAYFSAL ÇÖZÜMLEME (Spectral Resolution) 0.50-1.10 0.45-12.50 0.45-12.50
RADYOMETRİK ÇÖZÜMLEME (Radiometric Resolution) 6 Bit 8 Bit 8 Bit
ZAMANSAL ÇÖZÜMLEME (Temporal Resolution) 16 Gün 16 Gün 16 Gün
TARAMA GENİŞLİĞİ (Swath) 185 x170 Km. 185 x170 Km. 185 Km.
YÖRÜNGE YÜKSEKLİĞİ (Km) 900 Km. 705 Km 705 Km
BANDLAR DALGA UZUNLUĞU KULLANIM ALANLARI
(µm)
LANDSAT 4-5 MSS
Band1: Yeşil 0.50-0.60 Sağlıklı bitkile ve su havzalarını belirleme
Band2: Kırmızı 0.60-0.70 Bitkileri ayırma, toprak ve jeolojik sınırları kararlaştırma
Band3: Yakın IR 0.70-0.80 Ürün rekolte tahmini ve toprak/ürün ve arazi/su tasnifi
Band4: Yakın IR 0.80-1.10 Bitkileri gözleme ve pusa nüfuz etme
LANDSAT 4-5 TM
Band1: Mavi 0.45-0.52 Toprak/bitki ayırımı, Bathmetry/sahil haritacılığı, kültürel / iskan
özellikleini tesbit
Band2: Yeşil 0.52-0.60 Yeşil bitkileri haritalama ve kültürel / iskan özellikleini tesbit
Band3: Kırmızı 0.63-0.69 Bitki türlerini ayırmak ve toprak/ürün ve arazi/su tasnifi
Band4: Yakın IR 0.76-0.90 Canlı ve sağlıklı bitki maktarı, toprak/ürün ve arazi/su tasnifi
Band5: Orta IR 1.55-1.75 Bitki ve topraktaki nem, kar, buz ve bulutlu sahaları ayırma
Band6: Termal IR 10.40-12.50 Bitki ve sağlıksız ürünleri ayırma, haşarat ilacı uygulama, ısı
yoğunluğu ve termal kirlenme
Band7: Orta IR 2.08-2.35 Jeolojik kaya tiplerini ve toprak sınırlarını ayırmak, torak ve
bitkilerdeki rutubeti belirlemek
LANDSAT 7
Band1: Mavi 0.45-0.515
Band2: Yeşil 0.525-0.605 Landsat 4 ve 5 kapsamındaki MSS ve TM bandlarının
Band3: Kırmızı 0.63-0.69 uygulandığı alanlarda kullanılır.
Band4: Yakın IR 0.75-0.90
Band5: Orta IR 1.55-1.75
Band6: Termal IR 10.40-12.50
Band7: Orta IR 2.08-2.35
PAN 0.52-0.90

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 58 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Şekil-59
Landsat uydusu Pan ve MSS görüntüleri
(2) SPOT:
Fransız uydusu SPOT-1, 1986 yılında uzaya atılmıştır. Along-track
tipi ve “High Resolution Visible” olarak adlandırılan tarayıcı sensörleri
içermektedir. Bu sensör, sıralı dizinli (linear array) dedektörleri
içermektadir. Pankromatik görüntüler 6000 dedektör tarafından, 3
banda sahip Multispectral görüntüler ise her bir bandına yönelik
olarak tahsis edilmiş 3000 dedektör tarafından sağlanmaktadır. En
son teknolojileri içerecek tarzda dizayn edilmiş ve “High Resolution
Visible Infrared: HR VIR” sensörünü içeren SPOT-4 uydusu ise 1998
yılında hizmete girmiştir. SPOT sensörleri ayrıca bindirmeli
stereoskopik (3 boyutlu) görüntü algılama kabiliyetine de sahiptir. Bu
özellikten istifade ile, arazinin topoğrafik durumunu yansıtan sayısal
yükseklin modelleri (DEM) üretilmektedir.

SENSÖRLER SPOT PAN SPOT XS SPOT4


MEKANSAL ÇÖZÜMLEME (Spatial Resolution) 10 m. 20 m. 10 ve 20
TAYFSAL ÇÖZÜMLEME (Spectral Resolution) 0.51-0.73 0.50-0.89 0.50-1.75
RADYOMETRİK ÇÖZÜMLEME (Radiometric Resolution) 8 Bit
ZAMANSAL ÇÖZÜMLEME (Temporal Resolution) 26 Gün 26 Gün 5 Gün
TARAMA GENİŞLİĞİ (Swath) 60Km. 60Km. 60 Km.
YÖRÜNGE YÜKSEKLİĞİ (Km) 832 Km.
BANDLAR DALGA UZUNLUĞU KULLANIM ALANLARI
(µm)
SPOT PAN
PAN 0.51-0.73 Bitki ve kereste yönetimi, güzerğah ve yerleşim analizi , sel ve
erozyon analizi / yönetimi, yer altı suları ve havza analizi
SPOT XS
Band1: Yeşil 0.50-0.59 Sağlıklı bitkileri belirleme
Band2: Kırmızı 0.61-0.68 Bitki türlerini ayırma, toprak ve jeolojik sınırları nitelendirme
Band3: Yakın IR 0.79-0.89 Canlı ve sağlıklı bitki maktarı, toprak/ürün ve arazi/su tasnifi
SPOT4
Band 1: Yeşil 0.50-0.59
Band 2: Kırmızı 0.61-0.68 Spot kapsamındaki PAN ve XS modları görüntülerinin
Band 3: Yakın IR 0.79-0.89 uygulandığı alanlardadaha hassas olarak kullanılır.
Band 4: Yakın IR 1.58-1.75
PAN 0.61-0.68

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 59 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Şekil-60
SPOT uydusu pankromatik ve Multispectral görüntüleri

(3) IRS-1C / 1D:


1995 yılında uzaya gönderilen IRS (Indian Remote Sensing) isimli
Hint uydusu, hem Landsat MSS/TM sensörlerini hemde SPOT HRV
sensörlerini kapsayan 3 sensöre sahiptir. Bu sensörler; tek bandlı
ve yüksek çözümlemeli pankromatik, 4 bandlı orta hassasiyette
çözümlemeli LISS-III ve kaba çözümlemeli WiFS olarak
adlandırılmıştır. SPOT uydusu gibi bindirmeli stereoskopik görüntü
algılama kabiliyetine de sahiptirler. Sağladığı görüntüler genel
olarak; bitkilerin ayırımı, arazi örtüsünün sınıflandırılması ve tabii
kaynakların planlanması amaçları için kullanılmaktadır. Özellikle
pankromatik görüntülerin 5.8 metrelik mekansal çözümlemesi,
askeri amaçlar için de kullanılmasına olanak sağlamaktadır.

SENSÖRLER PAN LISS-III WiFS


MEKANSAL ÇÖZÜMLEME (Spatial Resolution) 5.8 m. 23 m. 188 m.
(SW: 70 m),
TAYFSAL ÇÖZÜMLEME (Spectral Resolution) 0.50-0.75 0.52-1.70 0.79-0.89
RADYOMETRİK ÇÖZÜMLEME (Radiometric Resolution) 8 Bit
ZAMANSAL ÇÖZÜMLEME (Temporal Resolution) 24 Gün 24 Gün 5 Gün
TARAMA GENİŞLİĞİ (Swath) 70 Km. 142 Km. 774 Km.
YÖRÜNGE YÜKSEKLİĞİ (Km) Km.
DALGA UZUNLUĞU
BANDLAR (µm) KULLANIM ALANLARI
PAN
PAN 0.50-0.75 Ulaşım ağları, büyük gemiler, parklar, açık alanlar veiskan
sahalarının belirlenmesi
LISS-III
Band1: Yeşil 0.52-0.59 Landsat ve Spot uyduları sensör bandlarının uygulandığı
Band2: Kırmızı 0.62-0.68 alanlarda kullanılır.
Band3: Yakın IR 0.77-0.86
Band4: Kısa IR 1.55-1.70
WiFS
Band1: Kırmızı 0.62-0.68 Landsat ve Spot uyduları sensör bandlarının uygulandığı
Band2: Yakın IR 0.77-0.86 alanlarda kullanılır.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 60 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Şekil-61
IRS uydusu pankromatik ve Multispectral görüntüleri

(4) IKONOS:
ABD uydusu IKONOS, Eylül 1999 tarihinde Athena II roketi ile
uzaydaki yörüngesine oturtulmuştur. Pankromatik ve multispectral
görüntülerin 1 m. ve 4 m. Mekansal çözümleme sağlaması, büyük
ölçüde askeri amaçlara yönelik kullanımına yol açmıştır.

MEKANSAL ÇÖZÜMLEME (Spatial Resolution) PANKROMATİK: 1 m, MULTISPECTRAL: 4 m


TAYFSAL ÇÖZÜMLEME (Spectral Resolution) 0.45-0.90
RADYOMETRİK ÇÖZÜMLEME (Radiometric Resolution)
ZAMANSAL ÇÖZÜMLEME (Temporal Resolution) 2.9 Gün
TARAMA GENİŞLİĞİ (Swath) 13 Km.
YÖRÜNGE YÜKSEKLİĞİ (Km) 681 Km.
DALGA UZUNLUĞU
BANDLAR (µm) KULLANIM ALANLARI

Band 1: Mavi 0.45-0.52


Band 2: Yeşil 0.52-0.60 Landsat , Spot ve IRS uyduları sensör bandlarının
uygulandığı alanlarda kullanılmaktadır.
Band 3: Kırmızı 0.63-0.69
Band 4: Yakın IR 0.76-0.90
PAN 0.45-0.90

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 61 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Şekil-62
IKONOS uydusu pankromatik ve Multispectral görüntüleri

c. RADAR SENSÖRLERİ VE UYDULARI:


Diğer uzaktan algılama sistemleri gibi radar görüntüsü sağlayan
sensörler hem uçaklara, hemde uydulara takılmaktadır. Aktif olarak
görev yapan bu sensörlerin uydularda kullanılanları, uçaklarda
kullanılanlarına göre, geometric sorunları daha azdır.
Uydulardan sağlanan radar görüntüleri, Coğrafik Bilgi Sistemi (CBS)
uygulamalarına çok kıymetli ilave bilgiler sağlamaktadır. Dünyanın çok
geniş veya hemen hemen tümünü içeren görüntüleri sağlladıklarından
araştırmalar için önemli bir kaynaktır. Son on yılda ise, radar
görüntülerinin önemi ve uygulama alanları daha da artmış olup bunlara
ilişkin avantajlar aşağıda belirtilmiştir.
• Kullandıkları microwave dalgalar nedeniyle radar sensörleri, hemen
hemen tüm hava şartlarında, gündüz ve gece atmosfere nüfuz eder.
Pus, hafif yağmur, kar, bulut ve dumana rağmen veri sağlamaktadır.
• Belirgin şartlar altında hiç bir nemi içermeyen kıraç satıhlara nüfuz
ederek bunların özelliklerinin ortaya çıkarılmasına olanak verir.
• Sulara nüfuz etmemesine karşın, su sathının dalga girdap gibi su
tabanındaki nesneleri etkileyen faaliyetlerin tesbitine imkan sağlar.
(Su tabanındaki nesneler hakkında doğru bilgilerin sağlanması, çok
dikkatli ve hassas çalışmayı gerektirmektedir)
• Araziden olan gerçek yükseklikleri ölçme kabiliyetine sahip
olduklarından, mükemmele yakın 3 boyutlu stereo ve sayısal
yükseklik modellerinin (DEM) yapımına olanak sağlarlar.
Radar görüntülerinin en önemli özelliklerinden birisisi de arazi
yüksekliklerinin tesbit edilmesidir. Arazi yükseklikleri, “Stereo” ve
“Interferometry” olarak adlandırılan 2 metodla belirlenmektedir. Stereo
metodu ile yüksekliklerin tesbiti işlemleri, hava fotoğraflarında
uygulanan fotoğrametrik hesaplamalara benzer tarzda ve analogdur.
Bu işlemlere, “Radargrammetry” denilmektedir.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 62 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Şekil-63
Stereo radar çifti görüntüsü
Çok gelişmiş olan Interferometry metodu ise, elektromanyetik
dalgaların “Phase difference” özelliğine dayalı mesafe ölçümünü
içermektedir. Daha açık bir ifade ile, “Phase difference (A)”, aynı
uzunlukta ve frekansda, başlangıç noktaları birbirinden hafifçe farklı
olan 2 dalga boyu arasındaki farktır.

Şekil-64
2 elektronik dalga arasındaki Phase difference özelliği

Interferometric radar sistemleri; yukarıda açıklanan metoda uygun


olarak aynı uçuş platformu üzerine, aynı sahayı gören, birbirinden ayrı
olarak yerleştirilmiş 2 adet radar sensörü anteni ve küresel yer konum
sisteminden (GPS) oluşmuştur.

Şekil-65
Interferometric radar sisteminin esası

Radar sensörü antenleri tarafından algılanan iki görüntüye ilişkin dalga


uzunlukları arasındaki farklar, yörünge bilgisi ve her bir pixelin yükseklik
değeri otomatik olarak hesaplanır. Takiben iki görüntünün
birleşmesinden 3 boyutlu radar görüntüsü meydana gelir.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 63 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Şekil-66
3 boyutlu radar görüntüsü
Radar verisi; CBS amaçlarına yönelik olarak kendi başına veya
meteoroloji ve yer sathı görüntüleri ile birlikte de kullanılabilmekte ve
aşağıda belirtilen alanlarda uygulanmaktadır.
• JEOLOJİ: Kısmen arazi sathına nüfuz etme özelliğine dayanarak
jeolojik haritalama, mineral tesbiti ve arkeoloji.
• SINIFLANDIRMA: Görünen / Infrared veri ile birleştirilerek
kereste ve ürün rekoltesi, bitki örtüsünü sınıflandırma.
• BUZUL JEOLOJİSİ: Kutup böllgeleri ve okyanuslardaki buzul
değişiklikleri.
• OŞİNOGRAFİ: Okyanuslardaki rüzgarlar, dalgaların ölçümü,
hava durumu ve gel / git olayları.
• HİDROLOJİ: Topraktaki nemin ölçümü ve kar dağılımını
haritalama.
• GEMİ SEYRÜSEFERİ: Gündüz ve gece her havada, kutup ve
buzulları içeren okyanuslarda gemilerin emniyetli olarak hareket
etmelerini sağlama.
• DENİZLERDEKİ PETROL ARAŞTIRMALARI: Petrol arama
faaliyetleri için hava ve deniz durumunu belirleme.
• KİRLENME: Su sathındaki petrol sızıntılarını belirleme ve
yayılmayı izleme.

(1) UYDU - RADAR SENSÖRLERİ:


Uzaktan algılama uyduları; ya radar sensörlerini de içerecek tarzda
muhtelif amaçlı sensörleri, ya da sadece radar sensörleri ile
donatılmışlardır. Aşağıdaki tablolarda bunların belli başlıları ve
özellikleri belirtilmiştir.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 64 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

(a) ALMAZ-1 SENSÖRÜ:

FAALİYETİ 1991-1992
YÖRÜNGE YÜKSEKLİĞİ -
ÇÖZÜMLEME 15 m.
ZAMANSAL ÇÖZÜMLEME -
TARAMA GENİŞLİĞİ 20-45 Km.
KAPLAMA GENİŞLİĞİ 40 x 100 Km.
SENSÖRLERİ Single polarization SAR, muhtelif IR,
Radyometrik ses tarayıcı
YER İSTASYONLARI Rusya
BANDLARI C (3.9-6.2 GHZ) Dalga Uzunluğu: 3.8-7.6 cm.

(b) JERS-1 SENSÖRÜ:

MİLLİYETİ Japon
FAALİYETİ 1992, Gayri Faal
YÖRÜNGE YÜKSEKLİĞİ 568 Km.
ÇÖZÜMLEME 18 m.
ZAMANSAL ÇÖZÜMLEME 44 Gün
TARAMA GENİŞLİĞİ 75 Km.
KAPLAMA GENİŞLİĞİ 75 x 100 Km
SENSÖRLERİ SAR ve 4 bandlı optik sistem
BANDLARI L (3.9-6.2 GHZ) Band1: 0.55-0.60 µm, Band21: 0.63-0.69 µm
Band3: 0.76-0.86 µm, Band4: 0.76-0.86 µm

(c) ERS-1 ve ERS-2 SENSÖRÜ:

FAALİYETİ ERS-1: 1991, Faal ERS-2: 1995, Faal


YÖRÜNGE YÜKSEKLİĞİ -
ÇÖZÜMLEME 12.5 m.
ZAMANSAL ÇÖZÜMLEME 35 Gün
TARAMA GENİŞLİĞİ .
KAPLAMA GENİŞLİĞİ 100 x 100 Km
SENSÖRLERİ ERS-1: SAR Image Mode, SAR Wave Mode, Wind Scatterometer,
Radar Altimeter, Along Track Scanning Radiometer-1
ERS-2: SAR Image Mode, SAR Wave Mode, Wind Scatterometer,
Radar Altimeter, Along Track Scanning Radiometer-2 ve
ilaveten Global Ozone Monitoring Experiment
KULLANIM ALANLARI ERS-1: Bulut üstünden dünya sathının haritası, Fiziksel okyanus
özellikleri ve hava durumu, Kutup bölgeleri buz paternleri
haritası, Modelleme için veri tabanı bilgisi ve satıhdaki
yüksekliklerde meydana gelen değişiklijkler
ERS-2: ERS-1’ in kullanım alanlarına ilaveten atmosferin
kimyayasal yapısı ve Sayısal yükseklik modeli (DEM)
BANDLARI C (3.9-6.2 GHZ) Dalga Uzunluğu: 3.8-7.6 cm.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 65 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

(d) RADARSAT SENSÖRÜ:


FAALİYETİ 1995, Faal
YÖRÜNGE YÜKSEKLİĞİ 175-1500 Km.
ÇÖZÜMLEME 10-100 m.
ZAMANSAL ÇÖZÜMLEME 3 Gün
TARAMA GENİŞLİĞİ Dar band: 1-15 Km. Geniş band: 60-200 Km.
KAPLAMA GENİŞLİĞİ 50 x 50 – 500 x 500 Km
SENSÖRLERİ Sensör, 7 mode’da ve farklı çözümlemelerde veri toplamaktadır:
1. Fine Beam Mode: 8 m. 2. Standart Beam Mode: 25 m.
3. Wide Beam Mode: 30 m. 4. ScanSAR Narrow Beam Mode: 50 m.
5. ScanSAR Wide Beam Mode:100 m. 6. Low Beam Mode: 35 m.
7. Extended High Beam Mode: 25 m.
KULLANIM ALANLARI Kutup bölge, ormanlık arazi nehirlerin yönetimi
BANDLARI C (3.9-6.2 GHZ)

Şekil-67
RADARSAT uydusu tarafından algılanan radar görüntüsü

(e) SIR-A, B, C SENSÖRLERİ:


SIR-A, B SIR-C
FAALİYETİ 1981, 1984 1994
YÖRÜNGE YÜKSEKLİĞİ 225 Km.
ÇÖZÜMLEME 25 m. 25 m.
ZAMANSAL ÇÖZÜMLEME - -
TARAMA GENİŞLİĞİ SIR A: 50 Km. 15-90 Km.
SIR B: 10-60 Km.
KAPLAMA GENİŞLİĞİ 30 x 60 Km. Değişken
SENSÖRLERİ Sensör, 7 mode’da ve farklı çözümlemelerde veri toplamaktadır:
1. Fine Beam Mode: 8 m. 2. Standart Beam Mode: 25 m.
3. Wide Beam Mode: 30 m. 4. ScanSAR Narrow Beam Mode: 50 m.
5. ScanSAR Wide Beam Mode:100 m. 6. Low Beam Mode: 35 m.
7. Extended High Beam Mode: 25 m.
KULLANIM ALANLARI Çöldeki kuru nehir yatakları Bitki tipleri, toprağın nemi, Okyanus
faaliyetleri, Volkanik ve tektonik
faaliyetler, erezyon ve çölleşme
BANDLARI L (0.39-1.55 GHZ) L (0.39-1.55 GHZ) Dalga Boyu: 76.9-19.3 cm.
Dalga Boyu: 76.9-19.3 cm. C (3.9-6.2 GHZ) Dalga Uzunluğu: 3.8-7.6 cm.
X (5.209-10.90 GHZ) Dalga Boyu: 5.77-2.75 cm.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 66 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

(2) UÇAK VE İNSANLI UZAY VASITALARI - RADAR SENSÖRLERİ:


Uçaklara yerleştirilen ticari ve askeri amaçlı radar sensörleri uzun
yıllardan beri kullanılmaktadır. Bu sensörler genelde; SLAR (Side
Looking Airborne Radar) ve SAR (Synthetic Aperture Radar) olarak
adlandırılmış olup bir çok tipleri üretilmiştir. Son yıllarda bu
sensörler insanlı uzay vasıtalarına da konulmuş ve çok geniş
sahaların radar görüntüleri çekilmiştir. Onlarca tipi bulunan radar
sensörlerinin belli başlılarından olan 2 tipine ait bilgiler ve özellikleri
aşağıda belirtilmiştir.

(a) AIRSAR:
Uçaklarda kullanılan AIRSAR sensörü, NASA_JPL tarafından
1983 yılında üretilerek hizmete girmiştir. Bu sensör;
Microwave bölge kapsamındaki C, L ve P bandlarında
algılama yapmaktadır. Sensörün anlık görüş sahası (IFOV) 10
metre, tarama genişliği ise 12 Kilometredir. Kardaki nemi
ölçme, bitki örtüsünü sınıflandırma ve toprağın rutubetini
belirleme alanlarında kullanılmaktadır.

(b) IFSAR:
Bilim adamlarının bitkiler ve hayvanlar üzerindeki çalışmaları,
toprak tipleri, buzullar, nehirler ve erezyon nedeniyle
dünyadaki değişiklikleri tesbit, uygun inşaat sahalarının
bulunması, pilotların doğru ve sıhhatli seyrüsefer yapmaları ,
askeri hedeflerin ortaya çıkarılması ve yapılacak taarruzun
planlanması için, yükseklik bilgisini içeren topoğrakik
görüntülere gereksinim bulunmaktadır.
Bu ihtiyaçları karşılamak için; ABD NASA / NIMA, Almanya ve
İtalya müşterek bir proje oluşturmuş ve Interferometry
prensiplerine dayalı olarak çalışan IFSAR (Interferometric
Synthetic Aperture Radar) radar sensörleri ile donatılmış
“Shuttle Endeavour” isimli insanlı bir araçı uzaya göndermiştir.

Şekil-68
Shuttle Endeavour uzay aracı

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 67 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Bu araç, “Shuttle Radar Topography Mission (SRTM) olarak


isimlendirilen ve dünyanın topografik radar görüntü ve
bilgilerini sağlamak için 11-23 Şubat 2000 tarihlerinde uzayda
görev yapmış ve dünya karaları ve sularının büyük kısmını
görüntülemiştir.
Paraleller

Meridyenler
Kara Su
Şekil-69
Shuttle Endeavour uzay araçının dünya sathında kapsadığı alanların
Harita üzerindeki görünümü

Şekil-70
Shuttle Endeavour uzay araçının dünya sathında kapsadığı alanların
küresel görünümü

Topografik radar görüntülerini algılamak için bu görevde,


geliştirilmiş SIR-C ve X-SAR sensörleri kullanılmıştır. Uzay
araçı; ana radar anteni (gövdeye bağlı), harici anten grupları
(60 metre uzunluğundaki kafes direk üzerinde) ve muhtelif
elektronik techizat ile donatılmıştır.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 68 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Harici Radar
antenleri

Kafes Direk

Ana Radar
antenleri

Şekil-71
Uzay aracı ana ve harici radar anten grubları

2 grub anten, interferometry esaslarını sağlamak için aynı


sahayı görecek tarzda birbirinden hafifçe farklı yerlere
konulmuştur.

Şekil-72
Aynı sahayı gören anten grubları

Her iki radar anten grubunun içerdiği sensörler ve elektronik


techizata ilişkin bilgileri aşağıdaki tablolarda gösterilmiştir.

ANA RADAR ANTEN GRUBU-


Dalga Tarama
SENSÖRLER Uzunluğu Genişliği Çözümleme İşlevi

C Band Radarı 5.6 Cm. 225 Km. Düşük Radar sinyallerini gönderme
X Band Radarı 3 Cm. 50 Km. Yüksek ve algılama
İrtifa ve yörünge Uzay araçının irtifa ve yörüngesini tesbit eder ve gerekli düzeltmeleri
elekronikleri sağlar.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 69 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

İrtifa ve yörünge C Band radar anteni


tesbit elekronikleri

X Band radar anteni

Şekil-73
Ana radar anten grubu

HARİCİ RADAR ANTEN GRUBU-


Dalga Tarama
SENSÖRLER Uzunluğu Genişliği Çözümleme İşlevi

C Band Radarı 5.6 Cm. 225 Km. Düşük Sadece ana radar anten
grubunun gönderdiği sinyalleri
X Band Radarı 3 Cm. 50 Km. Yüksek
algılar
GPS antenleri Grubda bulunan iki adet GPS, uzay vasıtasının konum bilgilerini sağlar.
Light Emitting
Diode (LED) Hedef izleme ve her iki anten grubunun birbiri ile ilgili durumlarını ölçme
Targets
Kafes Direk 60 metre uzunluğunda olup, ucuna yerleştirilmiş anten grubunu
uzay aracına bağlar.

Kafes direk
LED Targets
C Band radar anteni

GPS anteni
X Band radar anteni

X Band radar elektronikleri


GPS anteni

Şekil-74
Harici radar anten grubu

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 70 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

d. DENİZ ARAŞTIRMA SENSÖRLERİ VE UYDULARI:


Dünya sathının 2/3 ünden daha fazla alana yayılmış olan okyanuslar,
küresel iklim üzerinde önemli rol oynamaktadır. Ayrıca bünyesindeki
yaşayan varlıkların çokluğu, kirlenme ve insanlardan kaynaklanan
zararlardan etkilenen tabii kaynakları nedeniyle su kütlelerinin kendine
özgü bir şekilde araştırılması gerekmektedir. Her nekadar meteoroloji
ve yer sathını gözleyen sensörler vasıtasıyla bu ihtiyaç karşılansa da,
önemi nedeniyle okyanusları inceme amaçına yönelik sensörler
üretilmiştir. Bunların belli başlılarının imkan ve kabiliyetleri aşağıdaki
parağraf ve tablolarda belirtilmiştir.
(1) CZCS SENSÖRÜ:
CZCS (Coastal Zone Color Scanner), denizleri araştırmak üzere
1978 yılında Nimbus-7 uydusu ile uzaya atılan ilk sensördür. Bu
sensörün asıl kullanım amaçı; okyanusların özellikle sahil
bölgelerindeki rengini ve sıcaklığını belirlemek, suyun üst
seviyelerindeki kirlenmeyi ve kapsadığı maddeleri tesbit etmektir.
Elektromanyetik tayfın görünen, yakın ınfrared ve termal
bölgelerinde algılama yapan bu sensörün uydusu, 1986 yılnda
işlevini tamamlamıştır.

YÖRÜNGE YÜKSEKLİĞİ 955 Km.


ZAMANSAL ÇÖZÜMLEME (Temporal Resolution) 6 Gün
MEKANSAL ÇÖZÜMLEME (Spatial Resolution) 825 m.
TARAMA GENİŞLİĞİ (Swath) 1566 Km.
BANDLAR DALGA UZUNLUĞU (µm) KULLANIM ALANLARI
Band1 0.43-0.45 Klorofili emme
Band2 0.51-0.53 Klorofili emme
Band3 0.54-0.56 Canlı varlıklar
Band4 0.66-0.68 Klorofil yoğunluğu
Band5 0.70-0.80 Satıh bitkileri
Band6 10.5-12.5 Satıh sıcaklığı

Şekil-75
Denizdeki canlı bitki ve organizmalarının yoğunluğunu belirten
CZCS sensörü görüntüsü

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 71 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

(2) MESSR, VTIR VE MSR SENSÖRLERİ:


1987-1990 yıllarında okyanusları gözetlemek amacıyla uzaya
gönderilen MOS ve MOS-1b uyduları; 4 bandlı “MESSR”
(Multispectral Electronic Self-Scanning Radiometer), 4 bandlı
“VTIR” (Visible and Thermal Infrared Radiometer) ve 2 bandlı
“MSR” (Microwave Scanning Radiometer) olarak adlandırılan 3
sensörü içermiştir. MESSR sensörünün tayfsal dalga uzunlukları
Landsat MSS sensörüne benzer değerleri içermektedir. Bu özelliği
nedeniyle algıladığı görüntüler, deniz araştırmasının yanı sıra yer
sathına ilişkin uygulamalarda da kullanılmaktadır.

MESSR VTIR
YÖRÜNGE YÜKSEKLİĞİ 900 Km. 900 Km.
ZAMANSAL ÇÖZÜMLEME (Temporal Resolution) 17 Gün 17 Gün
MEKANSAL ÇÖZÜMLEME (Spatial Resolution) 50 m. 900-2700 m.
TARAMA GENİŞLİĞİ (Swath) 100 Km. 1500Km.
MESSR SENSÖRÜ
BANDLAR DALGA UZUNLUĞU (µm) MEKANSAL ÇÖZÜMLEME TARAMA GENİŞLİĞİ
Band1 0.51-0.59 50 m. 100 Km.
Band2 0.61-0.69 50 m. 100 Km.
Band3 0.72-0.80 50 m. 100 Km.
Band4 0.80-1.10 50 m. 100 Km.
VTIR SENSÖRÜ
BANDLAR DALGA UZUNLUĞU (µm) MEKANSAL ÇÖZÜMLEME TARAMA GENİŞLİĞİ
Band1 0.50-0.70 900 m. 1500 Km.
Band2 6.0-7.0 2700 m. 1500 Km.
Band3 10.5-11.5 2700 m. 1500 Km.
Band4 11.5-12.5 2700 m. 1500 Km.

(3) SeaWiFS SENSÖRÜ:


“SeaStar” uzay vasıtasında kullanılan SeaWiFS (Sea- Viewing
Wide-Field-of View Sensör) okyanusları incelemeye yönelik olarak
dizayn edilmiş, gelişmiş bir sensördür. Sahip olduğu 8 bandın
herbiri çok dar band aralıklarında çalışmaktadır. Bu özelliği
nedeniyle; okyanuslardaki canlı organizma faaliyetleri, iklimsel
durum ve kapsadığı karbon, sülfür ve nitrojenin belirlenmesinde
kullanılmaktadır.

YÖRÜNGE YÜKSEKLİĞİ 705 Km.


ZAMANSAL ÇÖZÜMLEME (Temporal Resolution) 2 gün
MEKANSAL ÇÖZÜMLEME (Spatial Resolution) 1.1 – 4.5 Km.
TARAMA GENİŞLİĞİ (Swath) 2800 – 1500 Km.
BANDLAR DALGA UZUNLUĞU (µm) BANDLAR DALGA UZUNLUĞU (µm)
Band1 0.402 – 0.422 Band5 0.545 – 0.565
Band2 0.433 – 0.453 Band6 0.660 – 0.680
Band3 0.480 – 0.500 Band7 0.745 – 0.785
Band4 0.500 – 0.520 Band8 0.845 – 0.885

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 72 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

e. GEZEGENLERE YÖNELİK SENSÖRLER VE UYDULAR:


Güneş sistemi kapsamındaki gezegenler ve onların uyduları hakkında
bilgi sahibi olmak arzusu çok eski devirlerde başlamıştır. Galileo 1610
yılında kullandığı basit bir teleskopla ayda bulunan kraterleri ve Jupiter
gezegeninin bir uydusunu keşfetmiştir. Son 50 yılda bu gezegenlerin
uzaktan algılama sistemleri ile sistematik olarak incelenmesi ve
görüntülenmesi için çok büyük adımlar atılmıştır.
Teleskopla başlayan ve halen içinde bulunduğumuz uzay çağında, güneş
sistemi kapsamındaki gezegenleri ve onların uyduları üzerinde yapılacak
bilimsel çalışmalarda kullanılan görüntüler, uzaktan algılama teknikleri ile
sağlanmıştır. Bu görüntüleri elde etmek amaçıyla; Başta ABD NASA,
Rusya olmak üzere muhtelif ülkeler değişik sensörlerle donatılmış insanlı
veya insansız uydu ve vasıtaları uzaya göndermiştir.
Dünya sathını görüntüleyen ve elektromanyetik tayfın muhtelif
bölgelerinde algılama yapan sensörlerden pek çoğu, gezegenler ve
yörüngelerindeki uydular, astoroidler ve kuyruklu yıldızların
görüntülenmesinde kullanılmıştır. Bunlara ilaveten uydular ve uzay
vasıtaları; gezegenlerin kendilerine özgü satıh ve atmosferini belirlemeye
yönelik olarak “Alpha-particle spectrometer”, “Mass spectrometer”,
“Magnetometer”, “ Far UV spectrometer” olarak adlandırılan sensörler ile
fiziksel ve kimyasal ölçümler için özel olarak dizayn edilmiş teçhizatlarla
donatılmıştır.
Güneş sistemi kapsamındaki belli başlı gezegenlerin ve dünyamızın
uydusu ay’a ilişkin genel bilgiler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

EKSENİNDEKİ
GÜNEŞE YÖRÜNGESEL ÇAPI (Km)
GEZEGEN DÖNÜŞ UYDULARI
UZAKLIĞI PERİYODU
PERİYODU
(Km) (Yıl)
(Gün)
MERCURY 58.050.000 0.24 58.6 4.880
VENUS 108.450.000 0.62 243R 12.105
DÜNYA 150.000.000 1.00 1.00 12.757 AY
MARS 228.600.000 1.88 1.03 6.786 DEIMOS, PHOBOS
JUPITER 780.450.000 11.86 0.41 143.797 IO, EUROPA, GANYMEDA,
CALLISTO
SATURN 1.430.850.000 29.46 0.43 120.659 MIMAS, ENCELADUS,
TETHYS, DIONE, RHEA,
TITAN, HYPERIOR,
LAPETUS, PHOEBE
URANUS 2.970.000.000 84.01 0.72 51.121 MIRANDA, ARIEL, UMBRIEL,
TITANIA, OBERON
NEPTUNE 4.605.000.000 164.80 0.73 49.560 TRITON, NEREID, 1889N1
PLUTO 5.916.000.000 247.68 6.4 2.288 CHARON

UYDU DÜNYADAN UZAKLIK (Km) ÇAPI (Km)


DÜNYA UYDUSU AY 384.000 3475

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 73 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Genel olarak gezegenlere yönelik olarak kullanılan sensörlerin;


metodları, elektromanyetik tayf bölgesi, bilgileri, değerlendirme alanları
ve görev vasıtası aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

METOD ELEKTROMANYETİK BİLGİLER DEĞERLENDİRME GÖREV


TAYF BÖLGESİ ALANLARI VASITASI
GAMMA-RAY, GAMMA IŞINLARI Gama tayfı K, U, Th isotopları Apollo 15, 16
SPECTROSCOPY Venera
X-RAY, X-IŞINLARI Dalga boylarının Satıhdaki mineraller / Apollo,
FLUORESCENCE özelliği Kimyasal bileşikler Viking Landers
SPECTROMETRY
ULTRAVIOLET ULTRAVIOLE Güneş yansıması Atmosferik terkip. Mariner, Pioneer,
SPECTROMETRY tayfı Hidrojen, Helyum, Voyager
Karbondioksit
PHOTOMETRY ULTRAVIOLE, GÖRÜNEN Kontrastlık derecesi Sathın tabii yapısı, Yer konuşlu
terkipi teleskop,
Pioneer
MULTISPECTRAL ULTRAVIOLE, GÖRÜNEN, Tayfsal ve mekansal Sathın özellikleri, Pek çok görev
IMAGERS INFRARED terkipi
REFLECTANCE GÖRÜNEN, INFRARED Yansıyan solar Satıh kimyası, Teleskop, Apollo
SPECTROMETERS yayımın tayfsal mineroloji, işlemler
yoğunluğu
LASER GÖRÜNEN Yayılan ve yansıyan Satıh reliefi Apollo 15, 16, 17
ALTIMETERS sinyaller arasındaki
zaman farkı
POLARIMETER GÖRÜNEN Satıh polarizasyonu Satıh dokusu, terkipi Pioneer, Voyager
IR RADIOMETER INFRARED Termal yayın Satıh ve atmosferik Apollo, Mariner,
(TARAYICILI) yoğunluğu sıcaklık, terkipi Viking, Voyager
MICROWAVE MICROWAVE Pasif microwave Atmosfer / satıh Mariner, Pioneer
RADIOMETER emme sıcaklığı ve yapısı Venus
BİSTATİC RADAR MICROWAVE Sathın yansıma Satıh yükseklikleri Apollo 14, 15, 16
profilleri Viking
IMAGING RADAR MICROWAVE Tarama genişliği Topografya Magellan,
yansımaları Dünya sistemi
LUNAR SOUNDER RADAR Çok frekanslı Satıh profili ve Apollo 17
Doppler shift’leri görüntüleri, iletkenlik
S-BAND RADYO Tek frekanslı Doppler Yer çekimi verisi Apollo
TRANSPONDER shift’leri
RADIO RADYO Frekans ve yoğunluk Atmosferik yoğunluk Flybys ve Orbiters
OCCULTATION değişikliği ve basınç

Dünyamızın uydusu ay ve gezegenlere ilişkin olarak uzaya gönderilen


uydular / uzay araçları ve kapsamlarındaki uzaktan algılama sensörlerine
ilişkin bilgiler, aşağıdaki tablolarda belirtilmiş ve algıladıkları muhtelif
görüntüler takip eden şekillerde gösterilmiştir.

DÜNYA UYDUSU AY
ÜLKE TARİH UYDU / UZAY ARACI SENSÖR
1860 TELESKOP
SSCB 1959 LUNA 3 (İLK GÖRÜNTÜ) KAMERA
USA 1961-1965 RANGER TV KAMERA
SSCB 1. 4. 1966 LUNAR ORBITERS 2 x 70 mm KAMERA (S/B FİLM)
USA 20. 7. 1969 APOLLO 11 (İNSANLI İNİŞ) TV KAMERA
USA 1970 APOLO 12, 14, 15, 16, 17 YUKARIDAKİ TABLODAKİ TÜM SENSÖRLER
USA 1994 CLEMENTINE UV, GÖRÜNEN, YAKIN IR, LIDAR

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 74 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

GEZEGEN ÜLKE TARİH UYDU / UZAY ARACI SENSÖR


MERCURY USA 1973-1975 MARINER 10 TV VIDICON KAMERA
VENUS USA 1967-1974 MARINER 5 UV SENSOR / KAMERA
USA 1978 PIONEER VENUS UV SPECTROMETERS,, IR RADIOMETER,
RADAR ALTIMETER
SSCB 1975-1982 VENERA 7, 8, 9, 10, 13 FOTOGRAFİK KAMERA,
GAMMA RAY SPECTROMETER
SSCB 1983 VENERA 15, 16 RADAR SENSÖRÜ
USA 1990 MAGELLANS MULTIMODE RADAR MAPPER (SAR)
MARS USA 1965-1971 MARINER 4, 9 TV KAMERA, IR RADIOMETER,
IR INTERFEROMETER SPECTROMETER,
UV SPECTROMETER
USA 1976 VIKING 1, 2 TV KAMERA
USA 1997 PATHFINDER LASER ALTIMETER, TERMAL EMISION
SPECTROMETER, MAGNETOMETER /
ELECTRON REFLECTOMETER
JUPITER USA 1973-1997 PIONEER 10, 11 TV KAMERA
USA 1995 VOYAGER 1, 2
USA GALILEO
SATURN USA VOYAGER 2 SPACE TELESCOPE IMAGING
SPECTROMETER
URANUS USA VOYAGER 2 HUBBLE SPACE TELESCOPE
NEPTUNE USA VOYAGER 2 HUBBLE SPACE TELESCOPE

Şekil-76
Dünya uydusu Ay yüzeyine ilişkin algılanan ilk görüntüler

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 75 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Şekil-77
Apollo uzay araçları tarafından çekilen Ay yüzeyine ilişkin görüntüler

Şekil-78
Mercury gezegenine ilişkin görüntüler

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 76 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Şekil-79
Venus gezegenine ilişkin görüntüler

Şekil-80
Venus gezegenine ilişkin topografik görüntü haritası

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 77 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Şekil-81
Mars gezegenine ilişkin görüntüler

Şekil-82
Çok yakından algılanmış Mars gezegeni görüntüsü

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 78 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Şekil-83
Jupiter gezegenine ilişkin görüntüler

Şekil-84
Saturn gezegenine ilişkin görüntüler

Şekil-85
Uranus gezegenine ilişkin görüntüler

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 79 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Şekil-86
Neptune gezegenine ilişkin görüntüler

f. DİĞER SENSÖRLER:
Uzaktan algılamada yaygın olarak kullanılmayan muhtelif tipde sensörler
mevcuttur. Bunların belli başlıları özet olarak aşağıdaki parağraflarda
açıklanmıştır.
(1) VİDEO KAMERALARI:
Video kameraları, klasik hava fotoğraflarından veya sayısal
görüntülerden daha kaba mekansal çözümleme sağlamaktadır. Bu
kameralar ucuz olup, zamanlı ve kayıt edilmiş görüntüleri içerirler.
Bu özellikleri nedeniyle, yangın ve sel baskını gibi tabii afetlerde,
ürün değerlendirmesinde, çevresel hasarların kontrolunda ve polisin
gözetim ve araştırmalarında kullanılmaktadır. Video kameralar,
elektromanyetik tayfın görünen, yakın ınfrared bazen orta infrared
bölgelerinde kayıt yapmaktadırlar. Kasetlere kaydedilen görüntüler
süratle ekranlarda tekrar gösterilebilmektedir.
(2) FLIR SENSÖRÜ:
İleri bakışlı infrared (Forward Looking Infrared: FLIR) sensörler,
across-track termal görüntüleme sensörleri gibi çalışmaktadır. Yer
sathının mail görünüşünü sağlamak üzere dizayn edilmişlerdir.
İnsanlı veya insansız uçak veya helikoptepterlerin ön ilerisindeki
sahaları görüntülemek için genelde harici olarak payloadlar içine
yerleştirilmiş olarak bu vasıtaların ön tarafına monte edilirler. FLIR
sensörleri, oldukça yüksek mekansal çözümlemeli görüntü
sağladıklarından, askeri açıdan düşman derinliklerindeki riskli

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 80 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

hedeflerin tesbitinde, arama ve kurtarma harekatlarında, trafik ve


suçluların takibi vb. polis gereksinimleri ve orman yangınları gibi
olaylarda kullanılmaktadır.

Şekil-87
Insansız hava araçında kullanılan FLIR sensörü

(3) LASER FLUORO SENSÖRÜ:


Yeryüzündeki bazı maddeler, üzerlerine gelen enerjiyi aldıklarında
kendiliklerinden çeşitli renklerde ışık saçmaktadır (flüorişi). Bu
yayım basit bir yansıma değildir. Bu özelliğe sahip maddeler
başlangıçta kendilerine gelen enerjiyi emerler. Takiben
birleşimindeki moleküllerin artan faaliyetleri sonuçunda çok uzun
dalga boyunda yayım yaparlar. Bu tip yayımı ölçmek için dizayn
edilmiş Laser Fluoro sensörleri; Klorofil taşıyan bitkileri
haritalamada, tabii kirlilik ile petrol sızıntıları gibi hususları içeren
okyanus uygulamalarında kullanılmaktadır.

(4) LIDAR SENSÖRÜ:


Lidar (Light Detection And Ranging) sensörleri, radar sensörlerine
benzer tarzda aktif görüntüleme teknolojisine göre çalışmaktadırlar.
Sensörden gönderilen laser ışın palsleri, hedefe çarparak yansır ve
bu yansıma ise sensör tarafından algılanır ve kaydedilir. Sensör,
hedefe gönderilen ve kendisine dönen enerjinin mesafesini hesap
ederek cismin yüksekliğini tesbit eder. Lidarların bir tipi olan “Laser
Profilometer” sensörü, örneğin ormandaki ağaçların tepe
yüksekliklerini yer sathına göre, su derinliklerini su sathına göre,
mesafesini ölçmektedir. Keza Lidar sensörleri; dünya atmosferinin
muhtelif katmanlarındaki partikülleri belirleme, havanın yoğunluğunu
ve cereyanlarını tesbit etmek için de kullanılmaktadır.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 81 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

3. UZAKTAN ALGILANAN GÖRÜNTÜ TİPLERİ:


Elektromanyetik tayfın UV, görünen ve yakın ınfrared bölgelerinden, fiziki bir
temas olmaksızın algılanan görüntüler; fotoğrafik veya sayısal ortamlara
kaydedilir. Bu kayıt ortamlarına dayanarak görüntüler, “Hava Fotoğrafları” ve
“Çok Bandlı Görüntüler olarak adlandırılan 2 tipe ayrılırlar.
Hava fotoğraflarının elde edilmesinde ve kıymetlendirilmesinde klasik
metodlar kullanılmaktadır. Uzaktanan algılanan görüntülerin başlangıçı olan
hava fotoğraflarının temini için kullanılan kameralar, banyo/baskı işlemleri ve
kıymetlendirme teknikleri güvenilir ve ekonomiktir. Mekansal detayların,
tayfsal bilgiden çok daha kritik olduğu durumlarda, hava fotoğraflarının
kullanımı daha avantajlıdır. Keza hava fotoğraflarının mekansal
çözümlemesi, elektronik sensörler ile elde edilen verilere göre daha kabadır.
Elektromanyetik enerjinin sayısal olarak toplanması ve kaydı oldukça
yenidir. Çok büyük imkan ve kabiliyete sahip, ticari çok bandlı görüntüleme
uydularının ve sensörlerinin ortaya çıkması, bilgisayar teknolojisini etkilemiş
ve kabiliyetlerinin artmasına neden olmuştur.
a. HAVA FOTOĞRAFLARI:
Hava fotoğraflarının özellikleri ve kıymetlendirilmesine ilişkin teknikler
uzaktan algılanan görüntülerin temelini oluşturmaktadır. Hava
fotoğrafları, muhtelif kameralar, filmler ve filitreler kullanılarak elde
edilmektedir. Çözümleme ve ölçek hava fotoğraflarının ana
özelliklerindendir. Kameralarda kullanılan filmler elektromanyetik tayfın
0.3-0.9 µm dalga uzunluklarına hassas olarak üretilmişlerdir. Hava
fotoğrafları; istikrarlı sabit kanatlı uçaklara, uzay vasıtalarına ve nadiren
helikopterlere takılan kamaralar vasıtasıyla sağlanmaktadır. Dünyanın
herhangi bir kısmının, herhangi bir zamanda, çok detaylı fotoğrafını temin
etmek için ekseriyetle uçaklar kullanılmaktadır. Çekilen hava fotoğrafının
ölçeği ve kalitesi; uçağın yüksekliğine, fotoğraf tipine ve kullanılan
fotoğrafik donanımın olanaklarına bağlıdır. Uzaktan algılanan hava
fotoğraflarının aşağıda belirtilen 3 ana dejavantajı bulunmaktadır.
• Algılamada, elektromanyetik tayfın sadece 0.3-0.9 µm dalga uzunluğu
kullanılmaktadır.
• Hava durumu, ışık şartları ve atmosferik olaylardan etkilenmektedir.
• Görüntü sayısal olmayan film ortamına kaydedildiği için fotoğraflar
uzun sürede ve masraflı olarak elde edilmektedir. Keza bilgisayar
ortamına aktarmak için sayısallaştırma işlemine gereksinim
bulunmaktadır.
Fotoğrafın kaplama alanı, kameranın odak uzaklığına, uçuş platformunun
yüksekliğine, filmin format ebadına bağlı olarak değişmektedir. Uzun
odak uzaklı kameralar detaylı küçük sahaları, kısa odak uzaklılar ise az
detaylı geniş sahaların fotoğraflarını sağlarlar. Uçuş platformunun
yüksekliği fazla ise, elde edilecek fotoğrafın kapladığı saha büyük,
detaylar ise azdır.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 82 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Hava fotoğraflarının mekansal çözümlemesi veya detay ayırt etme güçü


aşağıdaki faktörlerden etkilenmektedir.
• Atmosferik dağılım
• Uçağın titreşimi ve hareketi (görüntü hareketinin senkronizesi (IMC)
ve kamera sehbalarının 3 eksende sağladığı istikrar ile belirgin ölçüde
giderilmektedir)
• Merceğin detay ayırt etme güçü
• Filmin detay ayırt etme güçü
Merceğin detay ayırt etme güçü, merceğin kalitesine ve ebadına bağlı
olarak değişmektedir. Merceğin bu güçü, göz için kullanılan Şekil-45’deki
hedef çözümleme ve tesbit panosunun fotoğraflanması ile
belirlenmektedir. Bu panonun üst tarafında bulunan “ 7 hat-çifti cm-1” ve
“0.2 mm” değerleri fotoğraf üzerinde tesbit edilebiliyorsa, bu değerler
merceğin azami detay ayırt etme güçünün ölçüsüdür.
Filmin detay ayırt etme güçünü bir çok faktör etkilemekle beraber,
bunların en önemlisi emülsiyon tabakasında bulunan granüllerdir. Bu
granüllerin ebadı, emülsiyon üzerindeki dağılımı, gerek görüntünün
kaydını, banyo işlemlerini ve baskı ile elde edilecek hava fotoğrafını
etkilemektedir.
Granüllerin ebadı ve dağılımı, film üreticileri tarafından düzenlenmekte
olup filmin sürati olarak adlandırılmıştır. Büyük granüllere sahip filmler
süratli, diğer bir deyişle ışığa daha hassastır. Filmlerin detay ayırt etme
güçü, yüksek ve düşük kontrastlı hedef çözümleme ve tesbit panolarının
(Şekil-45 ve 46) kullanımı ile belirlenmektedir. Yüksek kontrastlık oranına
sahip hedeflere ilişkin detayların ayırt edilmesi düşük kontrastlı hedeflere
göre daha iyidir.
Dünya üzerindeki hedeflerin pek çoğu düşük kontrastlıktadır. Üreticiler
her iki kontrastlık değerine cevap verecek tarzda film üretmektedirler.
Yaygın olarak kullanılan kodak firmasının panchromatic X (siyah / beyaz)
hava filminin detay ayırt etme güçü; yüksek kontrastlıktaki hedefler için
“300 hat-çifti mm-1” düşük kontrastlıktaki hedefler için ise “80 hat-çifti
mm-1” dir. Kamera sisteminin toplam çözümlemesi mercek ve filmin detay
ayırt etme güçünün bileşiminden oluşmaktadır. Bunun tipik değerleri 25-
100 hat-çifti mm-1’dir
Hava fotoğrafları; “yer çözümlemesi” (ground resolution) ve “yer asğari
ayırımı” ( Minimum ground seperation) olarak ifade edilen iki unsur ile
ilişkilidir. Yer çözümlemesi, cisimlerin ayırt edilebileceği hat çiftlerini, yer
asgari ayırımı ise cisimler arasındaki asgari ayırt edilebilme mesafesini
ifade etmektedir.
6100 metre yükseklikten ve odak uzaklığı 152 mm olan ve 20 hat-çifti
mm-1’lik sistem çözümlemesine sahip bir kameranın yer çözümleme ve
yer asgari ayırım değerleri aşağıdaki eşitliklerin kullanımı ile
hesaplanmaktadır.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 83 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

H
Rg =
Rs x f

Rg : Yer çözümlemesi, hat-çifti mm


H : Kameranın hedefden olan yüksekliği, m
Rs : Sistemin çözümlemesi, hat-çifti mm
f : Kameranın odak uzaklığı, mm
6100
Rg = = 2.0 hat-çifti m-1
20 x 152

SİSTEMİN
FİLM ÇÖZÜMLEMESİ
-1
( RS, hat- çifti mm )
ODAK UZAKLIĞI ( f, mm )

MERCEK

UÇUŞ YÜKSEKLİĞİ
( H, m)

YER ÇÖZÜMLEMESİ
-1
( Rg , hat- çifti mm )

YER ASGARİ AYIRIMIİ


(1 / Rg / 2 )
YER
Şekil-88
Hava fotoğraflarını yer çözümlemesi ve yer asğari ayırımını ilişkin çizim

Bu örnekte yerde çözümlenen hedefin aralığı çok yakın olarak bulunmuş


olup fotoğraf üzerinde 2.0 hat çifti m-1’ in ayırt edilebileceğini göstermektedir.
Fotoğraf üzerinde ayırt edilebilecek yerdeki iki cismin arasındaki asgari
mesafe aşağıdaki eşitliğin kullanımı ile belirlenmektedir.

1.00 hat - çifti Rg


Yer Asgari Ayırımı =
2

1.00 2
= = 0.25 m
2

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 84 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

(1) HAVA FOTOĞRAFÇILIĞINDA KULLANILAN FİLMLER:


Hava fotoğrafçılığında; siyah beyaz (Panchromatic), normal renkli
(normal color) ve Infrared renkli (false color ınfrared) olarak
isimlendirilen 3 tip film kullanılmaktadır.
(a) SİYAH BEYAZ FİLMLER:
Siyah beyaz fotoğraflar, pankromatik veya ınfrared’e hassas
filmler tarafından sağlanmaktadır. Hava fotoğrafçılığında çok
yaygın olarak kullanılan bu filmler, elektromanyetik tayfın
Ultraviole (UV), görünen bölgelerine hassas olup buradaki
hedefleri kaydetmektedir.
UV bölgesine yönelik olarak kullanılan siyah beyaz filmlerle
birlikte, görünen bölgeye ilişkin enerjiyi engellemek diğer bir
değişle emmek için filitreler kullanılmaktadır. UV fotoğrafları,
atmosferin dağıtma ve emme özelliği nedeniyle yaygın olarak
kullanılmaktadır.
Siyah beyaz infrared filmler; özellikle yakın ınfrared (NIR)
bölgeye, ayrıca UV ve görünen bölgelere de hassastır. Infrared
yansımaya olan hassasiyetleri nedeniyle bu tip filmler, bitki
örtüsünde meydana gelen farklılıkların tesbitinde fayda
sağlamaktadır.
Çok iyi detay ayırt etme kabiliyetine sahip olan siyah beyaz
filmler, fotoğrafın kenar kısımlarında daha iyi sonuçların
alınmasına olanak vermektedir. Diğer tarafdan bu filmlerin
maliyeti ucuz ve banyo işlemleri kolaydır.

Şekil-89
Siyah beyaz filmlerden basılan kaydedilen hava fotoğrafları

(b) NORMAL RENKLİ FİLMLER:


Normal renkli filmler, gözümüzün tabiatta gördüğü renkleri
aynen gösterirler. Gerek normal renkli, gerekse de infrared
renkli filmlerin emülsiyonu, ışığın farklı aralıklarına hassas olan
3 katmanı içermektedir. Normal renkli filmler, elektromanyetik
tayfın görünen bölgesindeki kırmızı, yeşil ve mavi renklere
hassastır.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 85 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Bu özellikleri nedeniyle, siyah beyaz filmlere nazaran foto


kıymetlendirmeciye daha tabii bir ortam sağlarlar. Bu
fotoğraflardaki aşırı gölgeler ve renkler, cisimlerin daha kolay
tanınmasına olanak vermektedir.
Fotoğrafın kenar kısımları, siyah beyaz fotoğraflara göre daha
zayıftır. Bu filmlerin maliyeti pahalı, banyo işlemleri uzun ve
depolanmaları limitli şartlara bağlıdır.

Şekil-90
Normal renkli ve ınfrared renkli filmlere ilişkin fotoğraflar

(c) INFRARED RENKLİ FİLMLER:


Renkli ınfrared filmler, görünen bölgedeki kırmızı ve yeşil
renkler ile yakın ınfrared dalga uzunluklarına hassastır. Bu
filmler, ınfrared görüntülerin daha net görünmesini sağlamak
için mavi ve UV dalga uzunluğuna yönelik filitreye sahiptir.
Fotoğraf üzerinde, çok yüksek yakın infrared yansıma veren
yeşil ve canlı bitkiler kırmızı renkte, diğer tarafdan düşük yakın
infrared yansıma nedeniyle; kırmızı nesneler yeşil, yeşil
nesneler mavi ve mavi nesneler ise siyah renkte görünürler.
Renklerin bu değişikliğinden istifade ile, gizleme veya aldatma
için yapılan kamuflajı ortaya çıkarmak mümkündür. Bu özellik
nedeniyle bu filmler, aynı zamanda kamuflaj tesbit (CD) olarak
da bilinirler. Banyo işlemleri uzun ve maliyetleri pahalı olup
depolanmaları limitli şartlara bağlıdır.

(2) HAVA FOTOĞRAFLARININ TİPLERİ:


Kameralar, istenen görev tipine bağlı olarak uçak platformlarına, yer
sathına muhtelif bakış açıları ile monte edilirler. Bu özelliğe
dayanarak hava fotoğrafları genelde “Dikey” ve “Mail” olarak 2 tipe
ayrılırlar.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 86 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

(a) DİKEY FOTOĞRAFLAR:


Dikey fotoğraflar, optik ekseni yer sathı ile 900’ lik açı yapacak
şekilde yerleştirilen kameralarla sağlanmaktadır. Tek mercekli
frame kameralarla algılanan dikey fotoğraflar, uzaktan algılama
ve haritacılık amaçları için kullanılmaktadır. Bu kameralar
geometrik bozulmayı asgariye indirmek için veriyi, yüksek
süratte, ardışık ve bindirmeli olarak kaydederler.
Dikey fotoğraflarda; her bir poza ilişkin coğrafik koordinatın
anında tesbiti, uçağın yer sürati ile film süratinin senkronizesi,
uçağın yunuslama, sapma ve yatış hareketlerinden doğan
hataların giderilmesi büyük önem taşımaktadır. Bu tip sorunlar,
uçağın seyrüsefer sisteminden istifade ve kameralara eklenen
ilave teçhizatla belirli ölçüde giderilmektedir.
Geniş arazi yüzeylerinin dikey fotoğraflar ile kaplanması
gereksinimi, arazi üzerinde yan yana birden fazla şerit
halindeki, mozaik olarak adlandırılan uçuş görevleri ile
sağlanmaktadır.
Stereoscope aleti ile hedeflerin 3 boyutlu incelenmesi ve
mozaik görevindeki pozlar ve şeritler arasındaki kopmaları
önlemek için; pozlar arasındaki boyca bindirme oranı % 51-60,
yanca bindirme oranı ise % 10-30 limitleri içinde olmalıdır.
Dikey fotoğraf; hesaplanması oldukça basit olan hemen hemen
sabit ölçeğe sahiptir. Bir haritaya benzemeleri nedeniyle
birbirleri ile karşılaştırılabilirler. Üzerlerinde ölü sahalar yoktur
ve ölçüm işlemleri kolaydır. Belirli bir uçuş yüksekliğinden
çekilen dikey fotoğrafların arazide kapladığı alan mail
fotoğraflardan daha azdır.

Şekil-91
Dikey ve mail hava fotoğrafları
(b) MAİL FOTOĞRAFLAR:
Mail kameralar, uçağa optik ekseni ufukla bir açı yapacak
şekilde takılır. Bu nedenle kamera, uçağın yanındaki araziyi
perspektif olarak görmektedir. Mail fotoğraflar ufuk
görüntüsünü içeriyorsa “Yüksek Mail”, içermiyorsa “Alçak Mail”
olarak adlandırılırlar.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 87 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Dikey fotoğraf ile karşılaştırıldığında, mail fotoğrafın her pozu


daha geniş sahayı kapsamaktadır. Düşman derinliğine
girmeden hedeflerin uzaktan algılanmasına olanak
vermektedir. Sabit ve belirlenmesi kolay olmayan bir ölçek
nedeniyle ölçümleri yapmak zordur. Kameraya yakın sahadaki
yüksek nesneler arkalarındaki alçak nesneleri örttüğünden
fotoğrafda ölü alanlar bulunmaktadır.

b. ÇOK BANDLI GÖRÜNTÜLER:


Uzaktan algılama ile sayısal sayısal görüntü temin eden günümüzün
uyduları; birçok dalga uzunluğunda ve frekensta, çok geniş sahalardaki
veriyi kaydetmekte ve bunları elektronik olarak yer istasyonlarına süratle
aktarmaktadır. Yer istasyonları kendilerine gelen bu veriden görüntüleri
üretmektedir. Bu üretim için merceklere, opturatöre, veya fotoğrafik
işlemlere gereksinim bulunmamaktadır. Son yıllarda işlem kabiliyetleri
geliştirilen bilgisayarlar, çok bandlı görüntülerin ekonomik yönetimini ve
süratli olarak üretimini desteklemektedir. Çok bandlı görüntüler, iki veya
daha fazla tayfsal bölgeden veya bandlardan aynı zamanda toplanan veri
olarak tanımlanmaktadır.
İnsan gözü gerçekten 3 bandlı bir sensöre benzemekte olup
elektromanyetik enerji bölgesindeki kırmızı, yeşil ve mavi ışığa karşı
hassastır. Renkli filmlerde, insan gözü gibi bu renkleri tesbit etmek için 3
farklı emülsiyon tabakasını içermektedir.
Tayfsal veri; “Multispectral”, “Hyperspectral” ve “Ultraspectral” olarak 3
tipe ayrılmıştır. Multispectral sensörler geniş band aralığında onluk,
Hyperspectral sensörler dar band aralığında yüzlük ve Ultraspectral
sensörler ise çok dar band aralığında binlik bandları kapsamaktadır.

Dalga uzunluğu
(micrometers)

MULTISPECTRAL Ağaçlar, çimenler ve yollar gibi ana


Geniş band aralığında özelliklerin tayfsal tanınmasını sağlar
Tayfsal çözümleme orta

HYPERSPECTRAL Materyal ve çevre koşullarının


Dar band aralığında tayfsal ayırımınıı sağlar
Tayfsal çözümleme yüksek

Materyalin detayları, su buharı ve aerolların


ULTRASPECTRAL tanınmasın ve ayırımını sağlar
Çok dar band aralığında
Tayfsal çözümleme çok yüksek

Şekil-92
Multispectral, Hyperspectral ve Ultraspectral bandlar

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 88 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

(1) MULTISPECTRAL GÖRÜNTÜLER:


Multispectral sensörler 70’den biraz daha fazla bandı içerecek
tarzda dizayn edilmişlerdir. Halihazırda bu sensörler on banddan
biraz daha azına sahiptir. Örneğin Landsat Tematic Mapper (TM)
sensörü 7 bandı içermektedir. Hedefin özelliğine göre bu bandların
tamamı veya bazıları seçilerek algılama yapılır.
Çok bandlı görüntüler; yakın ınfrared (NIR), kısa ınfrared (SWIR),
orta ınfrared (MWIR) ve uzun ınfrared (LWIR) dalga uzunluklarında,
insan gözünün göremediği özellikleri içerirler ve onların ayırt
edilmesine olanak sağlarlar. Karışık toprak çeşitleri, bitkiler ve su
gibi özellikler emme yaptıklarından, ınfrared bandlarda kolayca
tesbit edilirler. Araç, uçak, ısınan baraka ve endüstriyel tesisler gibi
ısı yayan hedefler uzun infrared bandda yapılacak bir algılama ile
ortaya çıkarılabilir. Uçağın veya uydunun yerden olan yükseklikleri
bu algılamada sorun teşkil etmemektedir.

(2) HYPERSPECTRAL VE ULTRASPECTRAL GÖRÜNTÜLER:


Hyperspectral sensörler, tayfsal bandın yüzlercesinde veri
toplamaktadır. Binlerce çok dar bandı içeren Ultraspectral
görüntüler, araştırma ve geliştirme maksatları için kullanılmaktadır.
Çok büyük seviyedeki bu tayfsal hassasiyet, özel materyalin
tanınması ile aerosol, gaz zerreleri ve akışkanların bileşiminin analiz
edilmesini sağlamaktadır. Sensör bandlarındaki bu artış, daha
yüksek tayfsal çözümleme ve dar aralıklı sinyaller arsındaki
farklılıklar nedeniyle, nesneleri belirleme şansını arttırmıştır.
Gerek Hyperspectral gerekse de Ultraspectral uzaktan algılama,
“imaging spectroscopy” (Işın analizi uygulanan görüntüleme) olarak
çağırılmaktadır. Spectroscopy, multispectral görüntüleme ve
spectroscopy tekniği birleştirilerek meydana gelmiştir. Son
zamanlarda kanıtlanan bu teknik ile, kamuflaj ağları, boyaları içeren
özel hedeflerin tesbiti daha doğru olarak yapılmaktadır.
Aşağıdaki şekil ve açıklamalar; multispectral, hyperspectral ve
ultraspectral görüntülerin imkan ve kabiliyetlerin tam olarak
anlaşılmasını içeren bir örnektir. Yapraklı bir bitkinin, üç görüntü
tipindeki yansıması birbirinden farklıdır. Landsat TM sensörü
tarafından algılanan çimenin; 6 bandı içeren multispectral
görüntüdeki yansıma sinyalleri 6 veri noktasını, 0.4-2.6 µm dalga
uzunluğunda algılama yapan hyperspectral görüntüde 220 veri
noktasını kapsamaktadır. Herbir hyperspectral bandın veri noktaları,
0.01 micrometer aralığında ve 220 banddan birini temsil etmektedir.
Bu özellik, türlerin ve materyalin tanınmasına olanak sağlamaktadır.
Ultraspectral görüntü bandlarına ilişkin yansıma sinyalleri ile
multispectral görüntüye ait yansıma sinyalleri karşılaştırıldığında;
yakın infrared ve kısa infrared dalga uzunluklarındaki 1.3, 1.9 ve
2.6 µm noktalarında, multispectral görüntünün 6 veri noktası, suyun
emmesine karşılık verememektedir.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 89 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

ULTRASPECTRAL
YAPRAK SİNYALLER
PİGMENTLERİ HÜCRE YAPISI SU İÇEREN BÖLGE
YANSIMA (%)

MULTISPECTRAL
SİNYALLER

DALGA UZUNLUĞU
HYPERSPECTRAL
SİNYALLER

DALGA UZUNLUĞU

GÖRÜNEN YAKIN IR KISA DALGA INFRARED

Şekil-93
Multispectral, Hyperspectral ve Ultraspectral yansıma farklılıkları

Hyperspectral görüntülerin kullanılma amaçı, elektromanyetik


tayfdan ölçülen yeryüzü ve atmosfer hakkında doğru bilgileri elde
etmektir. Tayfsal bölgede yansıyan, emilen, aktarılan ve dağılan
enerjinin binlerce tipi bulunmaktadır. Herbir nesne kendine özgü
yansıma ve aktarma kabiliyetine sahiptir. NASA / JPL tarafından
ER-2 ile uçurulan, görünen / ınfrared görüntüleme spectrometer
(AVIRIS) sistemi aynı anda 224 tayfsal görüntüyü kaydetmiştir. Bu
konuda yapılan laboratuvar çalışmaları, algılanan görüntülerin
doğruluğunu kanıtlamıştır. Bu tip görüntüleme konseptinin şematik
görünüşü aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.
YANSIMA

SATHIN VE ATMOSFERİN ANALİZİNDE


KULLANILAN HERBİR MEKANSAL UNSUR, ATMOSFER
TAYFDA DEVAMLI SİNYALLER VERİR
DALGA UZUNLUĞU
YANSIMA

TOPRAK

DALGA UZUNLUĞU

SU
YANSIMA

DALGA UZUNLUĞU

AYNI ANDA ALINAN 224


TAYFSAL GÖRÜNTÜ
YANSIMA

BİTKİ

DALGA UZUNLUĞU

Şekil-94
Hyperspectral görüntüleme konsepti

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 90 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Hyperspectral ve ultraspectral kuralları termal bölgedeki (8-14 µm)


yayılan ısının belirlenmesinde, uygulanmaya konmuştur. Henüz bu
konudaki gelişmeler istenen seviyeye ulaşmamıştır. Buna rağmen
bu konu, termal ısı ve soğuk paternlere sahip olan materyalin
tanınması ve haritalanması için gelecek vaad etmektedir.
Mekansal sinyal dosyaları, diğer kaynaklardan veya görüntülerin
analizinden meydana getirilmektedir. Bu dosyalar; kamuflaj,
ağlarını, boyaları, metalleri, akışkanları, su buharını ve diğer
metaryallerin tanınmasında yaygın bir tarzda kullanılmaktadır.
Hedef sahası içinde veya onun sathında ne yoktur tarzındaki bir
sorunun cevabı, yapılacak analizler ile ortaya çıkarılmaktadır.
Uzaktan algılamada paha biçilmez bilgiler sağlayan hyperspectral
ve ultraspectral görüntüler ile arazideki bitki örtüsü ve mineral yapısı
tesbit edilebilmektedir. Bunlara ilişkin örnek görüntüler ve tayfsal
yansıma grafiği aşağıdaki şekillerde gösterilmiştir.

Boş tarla

Arpa

Çayır

Patates

Çayır

Yonca Arpa Yulaf Çayır

Canola Patates Ispanak Boş

Dalga Uzunluğu (µm)

Şekil-95
Bitki örtüsü ve mineral haritaları (Hyperspectral ve Ultraspectral)

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 91 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Görüntüler; veri tipine bağlı olarak “Devamlı Veri tipi” (Continuous)


ve “Tematik” (Thematic veya Discrete) olarak 2 kısma ayrılırlar

DEVAMLI VERİ TİPİ GÖRÜNTÜLER:


Bu görüntüler, bir bölge üzerinde devamlı tarzda değişen yükseklik,
ısı, mahsülün durumu gibi belirgin karekteristikleri veya özellikleri
ölçen veriyi içermektedir.
Devamlı tip veri, bir renk tonundan diğer renk tonuna kademeli
olarak geçen görüntüyü temsil eder. Bu veri tipi, doğasından dolayı
nicel ve ölçülen özellikleri içermektedir.
Devamlı veride, arazi örtüsünün yansımayı temsil eden pixel
değerleri ölçülebilmektedir. Bu veri hem tek bantlı hemde çok bantlı
olabilir. Çok bantlı devamlı tip verideki her bir pixel, çoklu değere
sahiptir.

Şekil-96
Devamlı veri tipi 3 bantlı görüntü

TEMATİK GÖRÜNTÜLER:
Tematik veri, bir görüntüdeki sınıflandırma bilgilerini belirtir. Farklı
toprak veya arazi örtüsü tiplerini içeren sınıf bilgileri, tematik veriye
örnek olarak gösterilebilir. Bu veri, görüntüyü oluşturan
sınıfandırılmış pixelleri veya bunların atanma sonuçlarını verir. Bir
görüntü sınıflandırıldığında, pixeller tayfsal benzerliğe dayalı olarak
gruplanırlar. Yeni gruplar veya pixellerin sınıfları, daha sonra arazi
örtüsünün ne olduğunu belirten bir sınıf ismine atanır. Tematik veri
genel olarak; arazi örtüsü sınıfları, toprak tipleri, sayım bilgileri ve
değişikliklerin tesbiti gibi devamlı değişen özellikler için
kullanılmaktadır.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 92 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Devamlı verideki banda dayalı bir pixel, çoklu değere sahiptir.


Yapılan işlemler sonucunda elde edilen tematik verideki her bir pixel
ise, bir değeri içerir. Bu sebepten tematik veri sadece bir katmanı
içerir.

Şekil-97
Tematik görüntü

Ayrıca görüntüler; band veya katman miktarına bağlı olarak


“Pankromatic” (Panchromatic, 1 bandlı) ve “Multispectral” ( iki veya
daha fazla bandlı) 2 kısıma ayrılırlar.

Pankromatik
(1 band)

Multispectral
(2 veya daha fazla band)

Şekil-98
Band veya katman miktarına göre veri sınıfları

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 93 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

PANKROMATİK (1 Bandlı) GÖRÜNTÜLER:


Pankromatik görüntüler, sadece bir katmana sahiptir.
Elektromanyetik tayfın bir kısmını (genelde görünen) algılarlarlar.
Görüntüler gri tondadır. Şayet pixeldeki sayısal numara (DN) değeri;
yüksekse (DN=255) nesneler beyaz, düşükse (DN=0) nesneler
siyah renkte görünür. Yüksek ve düşük sayısal numaralar
arasındaki değerler, nesneleri grinin farklı tonlarında gösterir. Siyah
beyaz fotoğraflar bunu açıklayan en iyi örnektir.

Şekil-99
Pankoromatik (siyah beyaz) görüntü

MULTISPECTRAL (2 veya daha fazla bandlı) GÖRÜNTÜLER:


Tarayıcı sensörler, elektromanyetik tayfdaki bandların 2 veya daha
fazlasını algılayarak bu tip görüntüyü oluştururlar. Bu görüntüler,
kırmızı, yeşil ve mavi renk bandlarını yani katmanlarını içermekte
olup her bir katman bir renge tahsis edilmiştir.

Şekil-100
3 renk bandından oluşturulmuş multispectral görüntü

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 94 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

BÖLÜM-3
GÖRÜNTÜ KIYMETLENDİRME VE ANALİZ
Uzaktan algılama verisinin çok iyi kullanımı, kıymetlendirme kriterlerinin
bilinmesi ve unsurlarının uygulanması ile, görüntülerden anlamlı bilgiler elde
edilebilmektedir. Uzaktan algılamanın 7 unsurundan birini ve en önemlisini teşkil
eden görüntünün kıymetlendirilmesi ve analizi sonuçunda muhtelif hedeflerin
tanınması ve / veya onlara ilişkin ölçümler yapılabilmektedir. Uzaktan algılanan
görüntüler kapsamındaki hedefler, aşağıda belirtilen niteliklere sahip herhangibir
özellik veya nesneden oluşmuştur.
• Hedefler nokta, çizgi veya alansal niteliktedir. Örneğin; bir kuyu nokta, uçak
pisti, köprü veya demiryolu çizgi ve bir göl alansal nitelikteki hedeflerdir.
• Hedefler, çevresindeki diğer özelliklere göre farklı kontrastlık meydana
getirdiklerinden birbirinden ayırt edilebilirler.
Foto kıymetlendirmeci; analoğ formattaki hava fotoğraflarındaki hedefleri, klasik
yöntemle yani el ile veya sayısal numaralarla (DN) temsil edilen, pixellerden
oluşan sayısal formattaki görüntülerdeki hedefleri ise, bilgisayar kullanımı ile
otomatik olarak değerlendirmektedir.

Şekil-101
Analoğ formattaki Siyah beyaz hava fotoğrafı ve
bilgisayar ekranındaki sayısal formattaki görüntü
Analoğ veya sayısal formattaki görüntüler, ya siyah/beyaz veya renkli olarak
elde edilmektedir. Uzaktan algılama verisi sayısal formatta ise, sayısal işlemler
ve analiz, kıymetlendirmecinin el ile müdahalesi olmaksızın bilgisayar kullanımı
ile otomatik olarak yapılmaktadır. Bununla beraber sayısal yöntem, klasik
yöntemle yapılan kıymetlendirmenin tamamiyle yerini alamamakta onun destek
ve yardımına ihtiyaç duymaktadır.
Klasik yöntemle yapılan kıymetlendirme ve analizin tarihi eski olup, uzaktan
algılanan hava fotoğrafları ile başlamıştır. Sayısal işleme ve analiz ise oldukça
yeni olup, uzaktan algılamaya sayısal kayıt tekniğinin girmesi ve
bilgisayarlardaki gelişmeler sonuçunda ortaya çıkmıştır. Klasik veya sayısal
tekniklerle yapılan kıymetlendirmeler, kendilerine özgü avantaj ve
dezavantajlara sahiptir. Genel olarak sayısal kıymetlendirmede özel ve ekseriya
pahalı teçhizata gereksinim duyulurken, klasik kıymetlendirmenin ihtiyaçı azdır
ve birkaç ucuz teçchizata dayanmaktadır.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 95 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Klasik kıymetlendirme ekseriya tek kanallı bir veri veya bir görüntünün analizi ile
sınırlı iken, çok bandlı görüntünün sayısal kıymetlendirmesinde, güçlükler
bulunmaktadır. Bilgisayar ortamında muhtelif tarihlerde algılanmış kompleks
veya birçok bandı içeren görüntülerin işlenmesi ve analizlerinin yapılması
olanak dahilindedir. Bu özellik nedeniyle sayısal analizler, klasik analizlere göre
daha hızlı ve gerçeğe yakın zamanlıdır. Klasik yöntemle yapılan kıymetlendirme
kişisel bir işlem olup, elde edilen sonuçlar değişiktir. Sayısal analizler, sayısal
numaralara dayandığından çok daha gerçekci ve sonuçları ise çok daha
doğrudur. Uzaktan algılanan görüntülerin analizinde kullanılan kıymetlendirme
yöntemleri birbirlerinin karşıtı değildir. Her iki yöntemin kullanılması daha doğru
sonuçların alınmasını sağlamaktadır.

1. GÖRÜNTÜ KIYMETLENDİRME KRİTERLERİ VE UNSURLARI:


Görüntülerdeki muhtelif hedefleri ortaya çıkarmak, kıymetlendirmecinin bilgi,
maharet ve tecrübesine bağlıdır. Bu hedefler; nokta, çizgi ve alan tarzındaki
tabii veya suni özelliklerdir. Hedefler enerjiyi yansıtma veya yayma tarzlarına
göre de tanımlanırlar. Yansıyan veya yayılan enerji ölçülür ve sensör
tarafından kaydedilir ve sonuçda bir hava fotoğrafı veya uydu görüntüsü
olarak ortaya çıkarlar.
Çevremizde her gün gördüğümüz ve tanıdığımız nesneleri, görüntü üzerinde
kıymetlendirerek tanımak oldukça zordur. Bunun sebebi gerçekte 3 boyutlu
olan nesnelerin, dikey görüntü üzerinde yüksekliği içermeyecek tarzda 2
boyutlu olarak yer almalarıdır. 2 boyut veren görüntüler üzerinde aşina
olmadığımız şekiller ve kaybolan bazı detaylar kıymetlendirmeyi
güçleştirmektedir. Eğer bu görüntüler; birbirleri ile bindirmeli yani
stereoskopik (3 boyutlu) tetkike imkan verecek tarzda ise, “Stereoscope”
aleti ile hedeflere bakıldığında onların yüksekliklerini de görmek mümkündür.
Kıymetlendirmeciler görüntülerdeki hedefleri; “Görüntü Kıymetlendirme
Kriterleri” ve “Görüntü Kıymetlendirme Unsurları” na dayanarak ortaya
çıkarmaktadır. Bunların yanı sıra kıymetlendirmecilerin, hedef tip ve
sistemlerinin tüm fonksiyonları ve tanınmalarına yönelik anahtar niteliğindeki
ip uçları hakkında da bilgi sahibi olması gerekmektedir.

a. GÖRÜNTÜ KIYMETLENDİRME KRİTERLERİ:


Göz ile aynı benzerlikleri taşıyan hava kameraları, vidicon tipi TV
kameraları ve sayısal sensörlerin detay ayırt etme gücüne diğer bir
deyişle mekansal çözümlemesine ilişkin olarak kabul edilen ve
uygulanan standartlar bulunmaktadır. Hedef çözümleme konusu ile
benzerlik gösteren “Hava Fotoğrafları için Yer Çözümleme Hedefleri”
(STANAG 3704: Ground Resolution Targets for Aerial Photography),
“Görüntü Kıymetlendirmesi için Cisimlerin Asgari Ayırt Edilebilme Ölçüleri
ve Ölçekleri” (STANAG 3769: Minunum Object Sizes and Scales for
Imagery Interpretation) ve “Görüntülerin Kıymetlendirmesine Yönelik
Sınıflandırma Seviyeleri (V NIIRS, C NIIRS, R NIIRS, IR NIIRS, MS IIRS)
başlıklı standartlar bunların başlıcalarındandır.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 96 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

(1) HAVA FOTOĞRAFLARI İÇİN YER ÇÖZÜMLEME HEDEFLERİ:


Hedef çözümleme panolarının kullanımı ile kameraların kalibresi,
kullanılacak filmin içereceği hat çifti sayısı ve hangi ölçülerdeki
hedeflerin ayırt edilebileceği tesbit edilir. Gözün özelliklerinden
yararlanılarak yapılmış olan hedef çözümleme panoları, aşağıda
belirtilen hususları içermektedir.
• Dikdörtgen şeklindeki üç yatay ve üç dikey eleman grubundan
oluşurlar. Eleman grubları, test edilecek sistemin
gereksinimlerine cevap verecek miktardadır.

2G

2G

5G

Sekil-102
Üç yatay ve üç dikey eleman grubu
• Bir dikdörtgen elemanın genişliği (G), üst ve altındaki boşluğun
genişliğine eşittir. Boyu ise genişliğinin 5 katıdır.
• Hedeflerin aydınlatılması; yüksek (Asgari 9:1) veya düşük
(Tercihen 1.6:1) oranında düzenlenir. Buradaki 1 değeri siyah
zemine işaret etmekte olup yansıma değeri 0.1’den daha büyük
olmamalıdır.
• Bir elemanın genişliği ile bir boşluğun toplam genişliği (2G),
milimetreye düşen hat olarak ifade edilir.
• Uçuş hattına ; yatay olan elemanlar dikey, dikey olanlar ise
yatay detay ayırt etme güçünü belirtir.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 97 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

• Uçak kameraları tarafından çekilen aşağıdaki şekilde gösterilen


hedef panosun görüntüsü, film üzerinde incelenir ve gözün ayırt
edebildiği grub belirlenir.

Şekil-103
Hedef Panosu
• Kameranın yerden yüksekliğine, odak uzaklığına ve hedefin
ebadına bağlı olarak kullanılacak filmin 1 milimetresinin içereceği
hat adedi tesbit edilir. Örneğin; 20.000 fit irtifadan, 24 inç odak
uzaklığına sahip bir hava kamerası ile çekilen hedef
panosundaki, 1 fit ebadındaki bir cismin (hedefin) net bir şekilde
görülebilmesi için, filmin sahip olacağı mm/hat aşağıdaki eşitliğin
kullanımı ile belirlenir.
X1 = U1
X U
X1= Görüntünün ebadı (mm. Hat)
X= Cismin ebadı ( 1 fit)
U1= Görüntü mesafesi (Odak Uzaklığı)
U= Cismin Mesafesi (20.000 fit)
1 fit = 304.8 mm, 1 inç = 25.8 mm
X1 24 x ( 25.4)
=
1 x (304.8) 20.000 x (304.8)
1 x 304.4 x 24 x 25.4 6096000
X1 = = = 32.8 = ∼ 33 hat milimetre
20.000 x 304.8 185806.08

(2) GÖRÜNTÜ KIYMETLENDİRMESİ İÇİN CİSİMLERİN ASGARİ


AYIRT EDİLEBİLME ÖLÇÜLERİ VE ÖLÇEKLERİ:
Görüntü kıymetlendirilmesi için cisimlerin asgari ayırt edilebilme ölçü
ve ölçekleri isimli STANAG 3769’daki değerler; “Cisimlerin asğarı
ayırt edilebilme ebatlarına” dayandırılmış ve laboratuvarlarda
yapılan testler sonuçunda ortaya konulmuştur. Bu amaçla, hava
fotoğrafları üzerindeki hedeflerin asğari ayırtedilebilme ebatlarına
bağlı olarak belirlenmesi için; “Tesbit” (Detection), “Tanıma”
(Recognation), “Teşhis” (Identification) ve “Teknik Analiz”
(Technical Analysis) olarak adlandırılan 4 kıymetlendirme seviyesi
oluşturulmuştur.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 98 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Bu kıymetlendirme seviyeleri kapsamındaki herbir hedef tipinin ayırt


edilebilmesi için konulmuş asgari ölçü ve ölçekler, foto
kıymetlendirmecilerin yapacağı analizlerde baş vuracağı temel
kaynaktır. Foto kıymetlendirmeci, bu temel kaynaktan istifade ederek;
kullanılacak görüntülerin çözümlemesini, görüntü üzerinde hangi tip
hedefleri ve hangi seviyelede analiz edebileceğini
kararlaştırabilmektedir. Hedeflerin belirlenmesine yönelik 4 tip
kıymetlendirme seviyesinin tanımları aşağıdaki parağraflarda
açıklanmış olup, hedef tiplerin ayırt edilebilmesine yönelik ölçü ve
ölçek değerleri ve bazı uyduların sağladığı çözümlemelerle
karşılaştırılması tablolarda gösterilmiştir.
TESBİT: Bir cismin varlığının tanınmadan ortaya çıkarılmasıdır.
TANIMA: Görüntüdeki bir grubda bulunan bir özelliğin veya cismin
kimliğinin belirlenmesidir. Örneğin tank, köprü, uçak gibi.
TEŞHİS: Görüntü üzerindeki bir özelliğin kesin olarak tipinin
saptanmasıdır. Örneğin T-54 tankı, MIG-21 uçağı gibi.
TEKNİK ANALİZ: Görüntü üzerindeki bir özelliğin, cismin veya
hedefin ölçülerinide içerecek şekilde tam olarak açıklanmasıdır.

GÖRÜNTÜ KIYMETLENDİRMESİ İÇİN CİSİMLERİN ASGARİ AYIRT EDİLEBİLME


ÖLÇÜ VE ÖLÇEKLERİ (STANAG 3769)
ASGARİ AYIRT EDİLEBİLME
EBAD VE ÖLÇEKLERİ
HEDEF TİPİ KIYMETLENDİRME
SEVİYESİ CİSMİN ASGARİ FOTOĞRAFIN ASGARİ
EBADI (CAE) ÖLÇEĞİ (FAÖ)
TESBİT 6m 1: 180.000
KÖPRÜLER TANIMA 4.5 m 1: 140.000
TEŞHİS 1.5 m 1: 50.000
TEKNİK ANALİZ 0.3 m 1: 9.000
TESBİT 3m 1: 90.000
MUHABERE TECHİZATI
TANIMA 1m 1: 27.000
(RADAR)
TEŞHİS 0.3 m 1: 9.000
TEKNİK ANALİZ 10 mm 1: 400
TESBİT 3m 1: 90.000
MUHABERE TECHİZATI
TANIMA 1m 1: 27.000
(RADYO)
TEŞHİS 0.15 m 1: 4.500
TEKNİK ANALİZ 10 mm 1: 400
TESBİT 3m 1: 90.000
İKMAL DEPOLARI TANIMA 0.5 m 1: 18.000
(POL VE ORDONATIM) TEŞHİS 0.15 m 1: 4.500
TEKNİK ANALİZ 25 mm 1: 750
TESBİT 6m 1: 180.000
ASKERİ BİRLİKLER TANIMA 2 m 1: 64.000
(BARAKALAR VE YOLLAR) TEŞHİS 0.5 m 1: 18.000
TEKNİK ANALİZ 150 mm 1: 4.500
TESBİT 6m 1: 180.000
HAVA MEYDANLARI TANIMA 4.5 m 1: 140.000
TEŞHİS 3m 1: 90.000
TEKNİK ANALİZ 150 mm 1: 4.500

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 99 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

GÖRÜNTÜ KIYMETLENDİRMESİ İÇİN CİSİMLERİN ASGARİ AYIRT EDİLEBİLME


ÖLÇÜ VE ÖLÇEKLERİ (STANAG 3769)
ASGARİ AYIRT EDİLEBİLME
EBAD VE ÖLÇEKLERİ
HEDEF TİPİ KIYMETLENDİRME
SEVİYESİ CİSMİN ASGARİ FOTOĞRAFIN ASGARİ
EBADI (CAE) ÖLÇEĞİ (FAÖ) (1)
TESBİT 1m 1: 27.000
ROKETLER VE SAHRA TANIMA 0.5 m 1: 18.000
TOPLARI TEŞHİS 0.15 m 1: 4.500
TEKNİK ANALİZ 40 mm 1: 200
TESBİT 4.5 m 1: 140.000
UÇAKLAR TANIMA 1.5 m 1: 50.000
TEŞHİS 0.15 m 1: 4.500
TEKNİK ANALİZ 40 mm 1: 200
TESBİT 3m 1: 90.000
KOMUTA
TANIMA 1m 1: 27.000
VE KONTROL
TEŞHİS 0.3 m 1: 9.000
KARARĞAHLARI
TEKNİK ANALİZ 75 mm 1: 2.300
TESBİT 3m 1: 90.000
GÜDÜMLÜ MERMİLER TANIMA 1.5 m 1: 50.000
(SSM / SAM) TEŞHİS 0.15 m 1: 4.500
TEKNİK ANALİZ 40 mm 1: 200
TESBİT 15 m 1: 500.000
GEMİLER TANIMA 4.5 m 1: 140.000
(SU YÜZEYİNDE) TEŞHİS 0.15 m 1: 4.500
TEKNİK ANALİZ 40 mm 1: 200
TESBİT 2.5 m 1: 75.000
NÜKLEAR SİLAH TANIMA 1.5 m 1: 50.000
KISIMLARI TEŞHİS 0.3 m 1: 9.000
TEKNİK ANALİZ 10 mm 1: 400
TESBİT 1.5 m 1: 50.000
ASKERİ VASITALAR TANIMA 0.5 m 1: 18.000
TEŞHİS 0.15 m 1: 9.500
TEKNİK ANALİZ 40 mm 1: 200
TESBİT 3m 1: 90.000
KARA MAYINLARI TANIMA 1.5 m 1: 50.000
TEŞHİS 0.3 m 1: 9.000
TEKNİK ANALİZ 75 mm 1: 2.300
TESBİT 30 m 1: 900.000
LİMANLAR TANIMA 6m 1: 180.000
(TESİSLİ VE TESİSSİZ) TEŞHİS 1.5 m 1: 50.000
TEKNİK ANALİZ 0.4 m 1: 11.000
TESBİT 15 m 1: 500.000
SAHİLLER VE PLAJLAR TANIMA 4.5 m 1: 140.000
TEŞHİS 0. 5 m 1: 90.000
TEKNİK ANALİZ 150 mm 1: 4.500
TESBİT 15 m 1: 500.000
DEMİRYOLLARI VE TANIMA 4.5 m 1: 140.000
TESİSLERİ TEŞHİS 1. 5 m 1: 50.000
TEKNİK ANALİZ 0.4 m 1: 11.000
TESBİT 6m 1: 180.000
KARA YOLLARI TANIMA 4.5 m 1: 140.000
TEŞHİS 1.5 m 1: 50.000
TEKNİK ANALİZ 0.4 m 1: 11.000

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 100 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

GÖRÜNTÜ KIYMETLENDİRMESİ İÇİN CİSİMLERİN ASGARİ AYIRT EDİLEBİLME


ÖLÇÜ VE ÖLÇEKLERİ (STANAG 3769)
ASGARİ AYIRT EDİLEBİLME
EBAD VE ÖLÇEKLERİ
HEDEF TİPİ KIYMETLENDİRME
SEVİYESİ CİSMİN ASGARİ FOTOĞRAFIN ASGARİ
EBADI (CAE) ÖLÇEĞİ (FAÖ) (1)
TESBİT 60 m 1: 1.800.000
İSKAN SAHALARI TANIMA 15 m 1: 500.000
TEŞHİS 3m 1: 90.000
TEKNİK ANALİZ 0.75 m 1: 23.000
TESBİT Uygulanmamaktadır Uygulanmamaktadır
ARAZİ TANIMA 91 m 1: 2.700.000
TEŞHİS 3m 1: 90.000
TEKNİK ANALİZ 0.75 m 1: 23.000
TESBİT 7.5 m 1: 200.000
DENİZALTILAR TANIMA 4m 1: 126.000
(SU YÜZEYİNDE) TEŞHİS 0.15 m 1: 4.500
TEKNİK ANALİZ 25 mm 1: 750
(1) Fotoğrafın Asgari ölçeği (FAÖ) gereksinimleri, yerdeki cisimlerin asgari ayırt edilebilme
ölçülerine, sadece görüntü sisteminin toplam ayırt etme kabiliyeti 30-35 hat/mm arasında
olduğunda yaklaşık ve eşit olur. Farklı ayırt etme sistemine sahip sensörler için bu gereksimler
aşağıdaki eşitlikler vasıtasıyle hesaplanır:
a. FAÖ = 1 / Cismin asgari ayırt edilebilme ebadı x Sensör sisteminin çözümlemesi
b. Fotoğraf ölçek paydası = 304.8 x Yedeki cismin ayırt edilebilme ölçüsü (fit) x Sensör
sisteminin çözümlemesi (hat / mm)

HEDEFLERİN KIYMETLENDİRME SEVİYELERİ İLE


UYDU GÖRÜNTÜLERİNE İLİŞKİN ÇÖZÜMLEMELERİN KARŞILAŞTIRILMASI
UYDU GÖRÜNTÜLERİ ÇÖZÜMLEMELERİ
HEDEF TİPİ KIYM. SEVİYESİ CİSMİN
ASGARİ LANDSAT SPOT IRS-1C / 1D IKONOS
EBADI PAN MS PAN MS PAN MS PAN MS
15 m 30 m 10 m 20 m 5.8 m 23 m 1m 4m

TESBİT 6m • • •
KÖPRÜLER TANIMA 4.5 m • •
TEŞHİS 1.5 m •
TEKNİK ANALİZ 0.3 m
TESBİT 3m •
MUHABERE
TECHİZATI TANIMA 1m
(RADAR) TEŞHİS 0.3 m
TEKNİK ANALİZ 10 mm
TESBİT 3m •
MUHABERE
TECHİZATI TANIMA 1m •
(RADYO) TEŞHİS 0.15 m
TEKNİK ANALİZ 10 mm
TESBİT 3m •
İKMAL TANIMA 0.5 m
DEPOLARI
TEŞHİS 0.15 m
TEKNİK ANALİZ 25 mm
TESBİT 6m • • •
ASKERİ TANIMA 2 m •
BİRLİKLER
TEŞHİS 0.5 m
TEKNİK ANALİZ 150 mm

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 101 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

HEDEFLERİN KIYMETLENDİRME SEVİYELERİ İLE


UYDU GÖRÜNTÜLERİNE İLİŞKİN ÇÖZÜMLEMELERİN KARŞILAŞTIRILMASI
UYDU GÖRÜNTÜLERİ ÇÖZÜMLEMELERİ
CİSMİN
HEDEF TİPİ KIYM. SEVİYESİ ASGARİ LANDSAT SPOT IRS-1C / 1D IKONOS
EBADI PAN MS PAN MS PAN MS PAN MS
15 m 30 m 10 m 20 m 5.8 m 23 m 1m 4m
TESBİT 6m • • •
HAVA TANIMA 4.5 m • •
MEYDANLARI
TEŞHİS 3m •
TEKNİK ANALİZ 150 mm
TESBİT 1m •
ROKETLER
VE SAHRA TANIMA 0.5 m
TOPLARI TEŞHİS 0.15 m
TEKNİK ANALİZ 40 mm
TESBİT 4.5 m • •
UÇAKLAR TANIMA 1.5 m •
TEŞHİS 0.15 m
TEKNİK ANALİZ 40 mm
TESBİT 3m •
KOMUTA
VE KONTROL TANIMA 1m •
KARARĞAHLARI TEŞHİS 0.3 m
TEKNİK ANALİZ 75 mm
TESBİT 3m •
GÜDÜMLÜ
MERMİLER TANIMA 1.5 m •
(SSM / SAM) TEŞHİS 0.15 m
TEKNİK ANALİZ 40 mm
TESBİT 15 m • • • • •
GEMİLER TANIMA 4.5 m • •
(SU YÜZEYİNDE)
TEŞHİS 0.15 m
TEKNİK ANALİZ 40 mm
TESBİT 2.5 m •
NÜKLEAR SİLAH TANIMA 1.5 m •
KISIMLARI
TEŞHİS 0.3 m
TEKNİK ANALİZ 10 mm
TESBİT 1.5 m •
ASKERİ TANIMA 0.5 m
VASITALAR
TEŞHİS 0.15 m
TEKNİK ANALİZ 40 mm
TESBİT 3m •
KARA MAYINLARI TANIMA 1.5 m •
TEŞHİS 0.3 m
TEKNİK ANALİZ 75 mm
TESBİT 30 m • • • • • • • •
LİMANLAR TANIMA 6m • • •
TEŞHİS 1.5 m •
TEKNİK ANALİZ 0.4 m
TESBİT 15 m • • • • •
SAHİLLER VE TANIMA 4.5 m • •
PLAJLAR
TEŞHİS 0. 5 m
TEKNİK ANALİZ 150 mm
TESBİT 15 m • • • • •
DEMİRYOLLARI TANIMA 4.5 m • •
VE TESİSLERİ
TEŞHİS 1. 5 m •
TEKNİK ANALİZ 0.4 m

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 102 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

HEDEFLERİN KIYMETLENDİRME SEVİYELERİ İLE


UYDU GÖRÜNTÜLERİNE İLİŞKİN ÇÖZÜMLEMELERİN KARŞILAŞTIRILMASI
UYDU GÖRÜNTÜLERİ ÇÖZÜMLEMELERİ
HEDEF TİPİ KIYM. SEVİYESİ CİSMİN
ASGARİ LANDSAT SPOT IRS-1C / 1D IKONOS
EBADI PAN MS PAN MS PAN MS PAN MS
15 m 30 m 10 m 20 m 5.8 m 23 m 1m 4m

TESBİT 6m • • •
KARA YOLLARI TANIMA 4.5 m • •
TEŞHİS 1.5 m •
TEKNİK ANALİZ 0.4 m
TESBİT 60 m • • • • • • • •
İSKAN SAHALARI TANIMA 15 m • • • • •
TEŞHİS 3m •
TEKNİK ANALİZ 0.75 m
TESBİT -
ARAZİ TANIMA 91 m • • • • • • • •
TEŞHİS 3m •
TEKNİK ANALİZ 0.75 m
TESBİT 7.5 m • • •
DENİZALTILAR TANIMA 4m • •
(SU YÜZEYİNDE)
TEŞHİS 0.15 m
TEKNİK ANALİZ 25 mm

(3) GÖRÜNTÜLERİN KIYMETLENDİRMESİNE YÖNELİK SINIFLANDIRMA


SEVİYELERİ:
25 yıl önce ABD’de bilim adamları ve ehil foto kıymetlendirmecilerden
oluşan, “Imagery Resolution Assessment and Reporting Standards:
IRARS” olarak isimlendirilen bir komite, görüntü kıymetlendirilmesinin
niceliğini veya uygun kullanımını standart hale getirmek için
görevlendirilmiştir. Laboratuvarlarda binlerce görüntü üzerinde yapılan
uzun incelemeler sonuçunda “National Imagery Interpretability Rating
Scale: NIIRS” isimli ve temelde askeri hedeflere yönelik standartlar
meydana getirilmiştir. Gelişen teknoloji karşısında NIIRS standarları
güncenleştirilmiş ve diğer alanlara ve farklı görüntü tiplerine yönelik
standartlarda hazırlanarak uygulanmaya başlamıştır. Halihazırda
kullanılan 5 tip sınıflandırma ve bunlara ilişkin görüntü tipleri aşağıdaki
tabloda belirtilmiştir.

SEVİYE AÇIKLAMA VE
SINIFLANDIRMA TİPİ GÖRÜNTÜ TİPİ
ADEDİ YAYIN TARİHİ
GÖRÜNEN (V) NIIRS Görünen Band, Pankromatik 9 (1-9) Askeri amaçlı / 1994
SİVİL (C) NIIRS Görünen Band, Pankromatik 10 (0-9) Sivil amaçlı / 1995
RADAR (R) NIIRS SAR 10 (0-9) Radar amaçlı / 1992
INFRARED (IR) NIIRS Termal Infrared 9 (1-9) Infrared amaçlı / 1996
ÇOK BANDL (MS)I IIRS Görünen, yakın IR ve kısa dalga 7 (1-7) NIIRS standartlarına
IR bandları içeren Multispectral dayandırılmıştır / 1995

Görüntü kıymetlendirmesine yönelik sınıflandırma seviyeleri, görüntü


analizcileri için bir görüntünün potansiyel kıymetlendirmesi hakkında nicel
olarak karar verebileceği seviyeleri belirtmektedir.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 103 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Örneğin görüntü analizcisi; 2 nci seviyedeki bir görüntü üzerinden hava


meydanındaki büyük bir hangarı tesbit edebilirken, 8 nci seviyede ki
görüntüden ağır bombarduman uçağındaki percinleri teşhis edebilmektedir.
NIIRS seviyeleri, görüntü kıymetlendirmesine tesir eden ana faktörler göz
önüne alınarak hazırlanmıştır. Görüntünün çözümlemesi, “Yer Çözümleme
Mesafesi (GRD)” veya “Yer Örnek Mesafesi (GSD)” olarak ölçülmektedir.
Mekansal çözümleme tek başına görüntünün sınıflandırma seviyesinin
belirlenmesini sağlamamaktadır. Diğer tarafdan, görüntünün keskinliği,
sinyal gürültü oranı ve kontrastlık NIIRS’ i etkileyen diğer unsurlardır. Optik
kalite ve odak düzlemi parametreleri gibi sisteme, güneş açısı ve
atmosferik pus gibi algılama şartları ve çoğaltmada kullanılan filmin kalitesi
ve bilgisayar ekranındaki görüntü yönetiminin kalitesi de, bu etkenlerin belli
başlılarındandır. Görüntü kıymetlendirmesi için, yerdeki cismin örnek
mesafesi (GSD) tek başına kullanılacak iyi bir ölçü değildir. Aşağıdaki
şekildeki tüm görüntüler aynı mekansal çözümlemeye (GSD) sahip
olmalarına karşın NIIRS kapsamındaki kıymetlendirilebilme ölçüleri
farklıdır. Aynı sahaya ve aynı Yer Örnek Mesafesi (GSD)’ne sahip olan 4
görüntüden; üstteki iki resim, pankoromatik (siyah / beyaz) band da, alttaki
iki resim ise Çok bandlı (Multispectral) olarak algılanmışlardır. Soldaki
pankromatik ve çok bantlı görüntüler iyi kontrastlık derecesine ve düşük
sinyal gürültü oranına sahip iken, sağ tarafdaki görüntüler ise düşük
kontrastlık derecesine ve yüksek sinyal gürültü oranına sahiptir Bu
özellikleri nedeniyle sağdaki görüntülerin soldaki görüntülere göre
kıymetlendirme seviyeleri düşüktür.

Şekil-104
Mekansal çözümleri aynı, kıymetlendirme seviyeleri farklı olan görüntüler
Çok bandlı görüntülerin kıymetlendirilmesine yönelik sınıflandırma
seviyeleri (MS IIRS), NIIRS standartlarına göre hazırlanmasına karşın
bazı farklılıkları içermektedir. Bunun nedeni; NIIRS’in elektromanyetik
tayfın 0.4-0.7 µm’lik görünen bandına, MS IIRS’in ise 0.4-2.5 µm’lik
bölgesine dayandırılmasıdır.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 104 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

NIIRS; askeri amaçlı ve muharebe düzeni kapsamındaki hava,


elektronik, güdümlü mermi ve denizdeki hedeflere göre düzenlenmiştir.
Bu askeri hedefleri içermeyen MS IIRS’e; askeri, iskan / endüstriyel /
muhabere hatları, bitkiler / ziraat, arazi ve su kaynakları konularını
kapsayan 5 kategori eklenmiştir. Elektromanyetik tayfın muhtelif
bölgelerinin kombinasyonunu içeren çok bandlı görüntülerde,
özelliklerin veya cisimlerin en iyi ayırımı bandların seçimi ile
sağlanmaktadır. Bu seçimde bir kaç temel kural bulunmaktadır.
Bandların seçimi materyalin ayırt edilebileceği özelliğe ve bulunduğu
çevreye bağlıdır. Bu seçim cismin özelliğine, mevkiine, mevsimlere,
algılama zamanına ve göreve göre değişmektedir. Geriye ise görüntü
analizcisinin bilgi ve mahareti kalmaktadır.
Azami mekansal kontrastık için seçilen bandların renkleri,
kıymetlendirmeyi önemli derecede etkilemezler. Bu hususa ilişkin örnek
6 görüntü aşağıdaki şekilde gösterilmiştir. Kırmızı, yeşil ve mavi 3
bandın farklı kombinasyonlarından elde edilen 6 görüntünün renkleri
birbirinden farklıdır. Bu görüntülerdeki büyük binalar, mekansal olarak
ağaçlardan , su reservinden veya betondan ayırt edilebilmektedir.
Beton ise, kurumuş çimenden çok farklı bir görünüş vermemektedir.

RGB: Kısa IR, Yakın IR, Kırmızı RGB: Yakın IR, Kısa IR, Kırmızı RGB: Yakın IR, Kırmızı, Kısa IR

RGB: , Kırmızı, Yakın IR, Kısa IR, RGB: , Kırmızı, Kısa IR, Yakın IR RGB: Kısa IR, Kırmızı ,Yakın IR

Şekil-105
3 tayfsal bandın farklı kombinasyonundan oluşan 6 seçenek
Görüntü kıymetlendirmesine ilişkin 5 tip sınıflandırma seviyesinden,
“Çok bandlı görüntülerin kıymetlendirilmesine yönelik sınıflandırma
seviyelerine (MS IIRS)” ait detaylar ve örnek görüntüler aşağıdaki
tabloda ve şekillerde gösterilmiştir. Diğer 4 tipe ilişkin detaylar ise
EK-B’deki tablolarda sunulmuştur.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 105 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

ÇOK BANDLI GÖRÜNTÜ KIYMETLENDİRMESİNE YÖNELİK SINIF SEVİYELERİ


( Multispectral Imagery Interpretability Rating Scale (MS IIRS)
SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 1
• İskan sahaları ve kırsal alanları ayırt etmek
• 404700 metre kareden daha büyük sulak alanları teşhis
• Menderesleri tesbit
• Sahilleri tasvir etmek
• Sular üzerindeki büyük karayolu ve demiryolu köprülerini tesbit
• Kar veya buzla kaplı sahaları tasvir etmek

SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 2
• Çok hatlı otoyolları tesbit
• Şeritler halinde döşenmiş mayınları tesbit
• Su akış istikametini tesbit
• Kesilen ağaç kerestelerini tesbit
• Ekili araziyi tasvir etmek

SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 3
• Bitki / toprak arasındaki nem farkını tesbit
• İskan sahalarındaki büyük cadde paternlerini teşhis
• Golf sahalarını teşhis
• Sahillerdeki su ceryanlarını teşhis
• İskan sahalarındaki ikamet, ticari ve endüstriyel sahaları ayırt etmek
• Su reservlerindeki azalmayı tesbit

SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 4
• Tank, sahra topçusu ve kundağı motorlu topların mevzii durumunu tesbit
• 2 şeritli kaplanmış veya kaplanmamış yolları ayırt etmek
• Yol pistlerin bakım veya geliştirilebilme olanaklarını tesbit
• Toprak veya kaya kaymalarının tek şeritli yolları kapatma durumunu tesbit
• Açık sulardaki 15-20 fit uzunluğundaki küçük deniz vasıtalarını tesbit
• Cesna, piper Cub, Beechcraf tgibi hafif uçakların kullanabileleceği yol şeritlerini teşhis

SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 5
• Park sahasındaki otomobilleri tesbit
• Amfibik çıkarma harekatı için uygun plajları teşhis
• Pancar tarlarındaki sulama arklarını tesbit
• Askeri tesislerde aldatıcı boya ile kaplanmış bina ve yapıları tesbit
• Askeri birlikleri, kereste kum ve çakıl gibi kullandığı inşaat materyalini tesbit

SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 6
• Tanklarda kullanılan kamuflaj netlerini tesbit
• Uzun çimenler arasındaki ayak izlerini tesbit
• Seyrüsefer yapılan kanallardaki işaret ve dubaları tesbit
• Son zamanlarda yerleştirilmiş mayın tarlalarını tesbit
• Mülteci kampları veya iskan sahalarındaki münferit binaları saymak

SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 7
• Tanklar ve sahte olarak yapılmış 3 boyutlu tankları ayırt etmek
• 55 galonluk varilleri münferit olarak teşhis
• plajlardaki kumlar veya çakıllar üzerindeki fok gibi küçük memeli hayvanları tesbit
• Su altındaki iskele ayayaklarını tesbit
• Tarladaki ekili mahsul sıaralarını ayırt etmek

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 106 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Şekil-106
MS IIRS seviye 1
San Francisco, Amerika (10 Mayıs 1973), Landsat Multispectral Scanner (MSS)
False color infrared kombinasyonu

Şekil-107
MS IIRS seviye 2
Bimini adası, Bahama (30 Ocak 1983), Landsat Tematic Mapper (TM)
Sol görüntü: tabii renk kombinasyonu, Sağ görüntü: kısa dalga ınfrared kombinasyonu

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 107 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Şekil-108
MS IIRS seviye 3
Phoenix, Amerika (3 Nisan 1986), SPOT
False color infrared kombinasyonu

Şekil-109
MS IIRS seviye 4
Detroit, Amerika (21 Agustos1991), M7
Sol görüntü: tabii renk kombinasyonu, Sağ görüntü: kısa dalga ınfrared kombinasyonu

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 108 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Şekil-110
MS IIRS seviye 5
FT. Bragg, Amerika (23 Kasım1991), M7
Sol görüntü: tabii renk kombinasyonu, Sağ görüntü: kısa dalga ınfrared kombinasyonu

Şekil-111
MS IIRS seviye 6
NAS Mirimar, Amerika (17 Şubat1992), M7
Sol görüntü: tabii renk kombinasyonu, Sağ görüntü: kısa dalga ınfrared kombinasyonu

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 109 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Şekil-112
Seviye 7
Sayısallaştırılmış hava fotoğrafları (Nisan 1986, Eylül 1992)
Sol görüntü: Red River Arsenal ABD Sağ görüntü: Massachusetts ABD
False color infrared kombinasyonu

b. GÖRÜNTÜ KIYMETLENDİRMENİN UNSURLARI:


Görüntü kıymetlendirme unsurları; hedeflerin tanımasına ve onlara
ilişkin bilgilerin çıkarılmasına yardım eden anahtarlardır. Hedefler ve
onların bulundukdaki zemin ile meydana getirdikleri farkllığın
belirlenmesine dayanan, klasik yani görerek yapılan kıymetlendirme;
“Ton (Tone)”, “Şekil (Shape)”, “Ebat (Size)”, “Patern (Pattern)”, “Doku
(Texture)”, “Gölge (Shadow)” ve “Etrafı ile münasebet (Association)”
olarak adlandırılan 7 unsurdan istifade edilerek yapılmaktadır. Günlük
yaşantımızın bir parçası olan bu unsurların özellikleri ve her birine
ilişkin örnek görüntüler aşağıda belirtilmiştir.
(1) TON:
Ton, görüntüdeki cismin parlaklık veya renğini ifade etmektedir.
Genel olarak hedefler veya özelliklerin ayırt edilmesinde kullanılan
temel bir unsurdur. Tondaki değişiklikler, cisimlerin ayırt
edilmesinde kullanılan şekil, doku ve patern unsurları ile de
ilişkilidir. Örneğin görüntü üzerindeki göller koyu tonda, yerleşim
sahaları ise daha açık tonda görüntü verirler.
(2) ŞEKİL:
Şekil, cisimlerin kendine özgü yapısını veya dış hatlarının
görünüşünü ifade etmektedir. Kıymetlendirmenin ayırt edici ip
uçlarını veren bir unsurdur. İskan sahaları kapsamındaki
hedeflerin dış hatları düzgün, ormanlık sahalarınki gayri
muntazam ve yarış yapılan sahaların ki ise ovaldir.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 110 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Şekil-113
Farklı tonları (sol) ve şekilleri (sağ) içeren görüntüler

(3) EBAT:
Ebat veya ölçü, görüntüdeki bir cismin ölçeğe bağlı bir
fonksiyonudur. Hedefin belirlenen ebadları, görüntüdeki diğer
hedeflerden ayırt edilmesini sağlayan önemli bir unsurdur. Bir
iskan sahasında tesbit edilen büyük ebatlardaki yapılar, bir fabrika
veya depolama tesisidir. Küçük binalar ise insanların barındığı
evlerdir.

Şekil-114
İskan sahasındaki büyük ve küçük ebatlı yapıları (sol)
ve bina, caddelerin paternini (sağ) içeren görüntüler
(4) PATERN:
Patern, cisimlerin görünebilen ayırt edilebilme düzenini belirtir.
Tekrarlanmış benzer tonlar ve doku, cismin ayırtedilebilen
paternine yardımcıdır. Muntazam aralıklarla ekilmiş meyve
ağaçları, iskan sahalarındaki caddeler ve muntazam aralıklı
binalar paterne ilşkin örneklerdir. Diğer tarafdan bir güdümlü
mermi mevziinin arazideki yerleşim paterni, onun tipinin
belirlenmesini sağlayan bir ip uçudur.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 111 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

(5) DOKU:
Doku, özel bir görüntü sahasındaki ton değişikliklerini ve tanzimi
ifade eder. Kaba doku benekli tondadır ve küçük sahalarda gri
tonların derecesi zıt tarzda değişir. Düzgün dokudaki ton
değişikliği çok azdır. Tarlalar, asfalt ve çimenlik sahalar gibi
özelliklerin dokusu, düzgün olup yeknesak bir görüntü sağlar.
Ormanlık sahalar gibi kaba satıhlı hedefler veya gayri muntazam
yapılar, kaba dokuda bir görüntü verirler. Radar görüntülerinin
kıymetlendirilmesinde doku, özelliklerin ayırt edilmesinde önemli
rol oynayan bir unsurdur

Şekil-115
Düzgün ve kaba dokudaki hedefleri (sol)
ve cisimlerin gölgelerini (sağ) içeren görüntüler

(6) GÖLGE:
Özellikle dikey görüntüler üzerindeki cisimlerin gölgesi, onların
nisbi yüksekliğini ve profil görüntüsünü sağladıkları için
kıymetlendirmeye yardım eden bir unsurdur. Örneğin dikey bir
görüntüdeki bir köprünün tipi, gölge yardımıyle kolayca tesbit
edilebilmektedir. Bununla beraber gölge, bazı durumlarda
cisimlerin görünüşünü kapattığı için kıymetlendirme olanağını
azaltmakta veya yok etmektedir. Özellikle radar görüntülerinde
topoğrafik yapının veya yeryüzü şekillerinin kıymetlendirilmesinde
fayda sağlayan bir unsurdur.

(7) ETRAFI İLE MÜNASEBET:


Etrafı ile münasebet, ilgi sahasındaki hedefe yakın özellikleri veya
tanınabilen diğer cisimler arasındaki ilişkinin göz önüne alınmasını
ifade eden bir unsurdur. Okullar, oyun ve spor sahaları bir ulaşım
şebekesi (karayolu, demiryolu vb.) ile münasebetlidir. Keza göller;
sandallar, marina ve bitişiğindeki dinlenme yerleri ile ilişkilidir.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 112 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Şekil-116
Göl ve ilişkili olduğu cisim ve mahalleri içeren görüntü

2. SAYISAL GÖRÜNTÜLERİ İŞLEME:


Günümüzün gelişen teknolojisi, uzaktan algılanan verilerin pek çoğunun
sayısal formatta kayıt edilmesini sağlamış, kıymetlendirme analizlerine
ve sayısal işlemlerin bazı unsurlarına bağımlı hale getirmiştir. Klasik
kıymetlendirmenin veya hedeflerin otomatik olarak sınıflandırılmasının
daha iyi bir tarzda yapılması için; formatlama, verinin düzeltilmesi ve
geliştirilmesini içeren sayısal görüntünün işlenmesi hususu tamamiyle
bilgisayarlar vasıtasıyla yapılabilmektedir. Uzaktan algılanan sayısal
görüntüleri işlemek için veri; kayıt edilmeli ve bilgisayarda kullanılabilecek
bir formatta diskte veya CD’lerde depolanmalıdır. Görüntü verisinin
işlenmesini sağlayan uygun donanım ve yazılımları içeren bilgisayarlar “
Görüntü Analiz Sistemleri” olarak anılmaktadır. Halihazırdaki görüntü
işleme yazılımlarından “ERDAS Imagine” yazılımı bunların belli
başlılarındandır.

Şekil-117
Görüntü analiz sistemi

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 113 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Görüntü analiz sisteminde kullanılan sayısal görüntünün işlenmesi


“Görüntü işlemenin ön hazırlıkları”, “Görüntüyü geliştirme
(Enhancement)”, “Görüntüyü dönüştürme (Transformation)” ve
“Görüntüyü sınıflandırma ve analiz” olarak ifade edilen 4 safhada
yapılmaktadır.
Görüntü işlemenin ön hazırlıkları safhası, ana verinin analizi ve bilgi
çıkarılması için başlangıçta yapılacak işlemleri içermektedir. Bu safha
genel olarak “Radiometric düzeltme” veya “Geometric düzeltme” yi
kapsamaktadır. Radiometric düzeltme; sensörün düzensiz algıladığı ve
istenmiyenleri ayıklama veya atmosferik parazitleri azaltma işlemleridir.
Böylece sensör tarafından ölçülen yansıyan veya yayılan enerjinin doğru
olarak temsil edilmesi sağlanır. Geometric düzeltme ise, meydana gelen
geometric bozulmaları giderme, verinin gerçek dünya koordinat sistemine
(meridyen ve paralel) dönüştürme işlemlerini kapsar.
Görüntüyü geliştirme safhası, klasik kıymetlendirme ve analize yardım
etmek için görüntünün görünüşünü daha iyi hale getirmeye yönelik
işlemleri kapsar. Bu safhada; değişik özelliklerin ayırt edilmesi için
mevcut tonların arttırılması sağlayan “Contrast streching” ve özel
mekansal paternleri geliştiren veya maskeleyen “Spatial filtering”
işlemleri yapılır.

Şekil-118
Orijinal (sol) ve geliştirme işlemi uygulanmış (sağ) görüntüler
Görüntünün dönüştürülmesi safhasındaki işlemler, görüntüyü geliştirme
safhasındaki işlemlere benzemektedir. Bununla beraber, görüntü
geliştirme sadece bir kanallı (bandlı) veriye uygulanırken, görüntünün
dönüştürülmesi işlemleri çok banlı görüntülere tatbik edilmektedir.
Çıkarma, ekleme, çarpma ve bölme gibi aritmetik işlemlerin icra edilmesi
sonuçunda, orijinal bandlar çok daha iyi görünüş veren veya bazı
özelliklerin ön plana çıktığı yeni bir görüntüye dönüşür.
Görüntüyü sınıflandırma ve analiz safhasında; sayısal tanıma ve verideki
her bir pixeli sınıflandırma işlemleri yapılır. Sınıflandırma çok bandlı veri
setlerine (A) tatbik edilir ve bu işlemle görüntüdeki herbir pixel parlaklık
değerlerinin istatistiki özelliklerine bağlı olarak özel bir sınıfa veya bir
konuya (B) atanır. Sayısal sınıflandırma için değişik metodlar mevcut
olup “Supervised” ve “Unsupervised” olarak adlandırılan sınıflandırmalar
yaygın olarak kullanılmaktadır.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 114 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Şekil-119
Veriyi sınıflandırma
Yukarıda özet olarak ifade edilen 4 safhaya ilişkin detaylı bilgiler
aşağıdaki parağlarda açıklanmıştır.

a. GÖRÜNTÜ İŞLEMENİN ÖN HAZIRLIKLARI:


Görüntü işlemenin ön hazırlıkları, bazen görüntünün restorasyonuna
ve rektifiyesine işaret etmektedir. Genellikle verinin sensör ve
platformdan kaynaklanan radiometric ve geometric bozukluklarının
düzeltilmesine gereksinim bulunmaktadır. Radiometric düzeltme
ihtiyaçları; görüntü alanındaki aydınlatma farklılığı, görünüş
geometrisi, atmosferik şartlar ve sensörün yarattığı parazit’ten
(gürültü) kaynaklanmaktadır. Bu sorunların herbiri veriyi algılayan
sensör ve platformun özelliklerine, algılama esnasındaki şartlara
bağlıdır. Veriler arasındaki karşılaştırmayı kolayca yapabilmek için
mutlak yayım veya yansıma birimleri olarak bilinen verinin
değiştirilmesine ve/veya kalibre edilmesine gereksinim duyulmaktadır.
Optik sensörler tarafından sağlanan görüntüler arasında aydınlatma
ve geometrik farklılıklar; geometrik model ilişkileri, görüntülenen
dünya sathı, güneş ve sensör arasındaki mesafelere dayanılarak
düzeltilmektedir. Bu düzeltme için; farklı tarih ve zamanlarda farklı
sensörler tarafından algılanan görüntülerin karşılaştırılmasına veya
tek düze aydınlatma şartlarını içeren bir sensörün sağladığı mozaik
tarzındaki çoklu görüntülere ihtiyaç duyulmaktadır.

Şekil-120
Bir sensör tarafından algılanmış mozaik tipi görüntü

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 115 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Daha önceki kısımlarda açıklandığı gibi dağılan enerji, atmosferin


engellemesi ile karşılaşmaktadır. Bu dağılmanın engellenmesi
sonuçunda sathın aydınlanması azalır veya engellenir. Atmosfer
ayrıca, hedefden yayılan sinyallerin sensöre ulaşmasını da
engellemektedir. Değişik metodlar kullanılarak atmosferin
engellemesinden kaynaklanan yetersizlikleri ve bozukluklukları
düzeltmek olanak dahilindedir. Gözlenen parlaklık değerlerinin
(sayısal numara) incelenmesini içeren metod vasıtasıyla, örneğin
gölgeli sahalar veya büyük göller (A) gibi çok koyu tondaki hedefler
kullanılarak bunlara ilişkin asğari değerler (B) karşılaştırılabilir.

Şekil-121
Gözlenen parlaklık değerleri
Düzeltme işlemi, herbir banddaki tüm pixel değerlerinden, belirlenen
herbir bandın gözlenen asğari değerinin çıkarılması ile yapılmaktadır.
Bu metod, özelliklerin yapacağı yansıma faraziyesine dayanmaktadır.
Şayet atmosfer açık ise dağılma sıfır olmayacak bir değerde çok
küçüktür. Şayet gözlenen değerler sıfırdan çok büyükse, sorun
atmosferik dağılmadan kaynaklanmıştır.
Görüntüler üzerindeki parazitler (gürültüler), sensörün gayrimuntazam
algılama veya cevap verme kabiliyeti ve/veya veri kaydı ve
aktarımındaki hatalar nedeniyle meydana gelmektedir. Görüntüler
üzerindeki bu parazitler, şeritler (bandlar) ve düşen hatlar şeklindedir.
Bu parazitler, görüntünün geliştirilmesi veya sınıflandırma safhalarına
ilişkin işlemlere geçmeden önce giderilmelidir.

Şekil-122
Şeritler ve düşen hatlar şeklindeki parazitleri içeren görüntüler

Landsat MSS’in ilk görüntüleri üzerinde şerit halindeki parazitlere


rastlamak olağan idi. Bu sorun, yörüngedeki değişiklikler ve MSS
sensörünün 6 dedektörünün cevap verme süresinin uygun
olmayışından kaynaklanmaktaydı.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 116 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Dedektörler arasında yapılan nisbi düzeltme işlemleri sonucunda, bu


sorun giderilmiştir. Düşen hatlar şeklindeki parazitler, tarama hatları
boyunca kaybolan veya eksilen veri nedeniyle meydana gelmektedir.
Bu hatlar yerine pixel değerlerini içeren hatların girilmesi ile sorun
çözümlenmektedir.
Uzaktan algılama görüntülerinin nicel uygulamaları için veri; satıhdan
yansıyan ve yayılan gerçek enerjiyi temsil eden ve birimsel ölçümlerin
yapılmasına olanak veren sayısal numaralara dönüştürülür. Bu
dönüşüm, sensörün cevap verme kabiliyeti ve analog sinyal tarzına
ilişkin detay bilgileri kullanılarak sağlanmaktadır.
Geometrik bozukluklara; sensör optiklerinin perspektifi, tarama
sisteminin hareketi, platformun hareketi, platformun yüksekliği, hızı,
arazinin reliefi, dünyanın kavsi ve dönüşü, sebep olmaktadır. Bu
varyasyonların pek çoğu “Sistematik” veya ”tahmin edilebilen”
bozulmalar, sensörün ve platformun hareketini ve platform ile
dünyanın geometrik ilişkini kapsayan doğru bir modelleme ile
düzeltilebilmektedir. “Sistematik olmayan” veya ”Rastgele” meydana
gelen bozulmalar ise, modellenemez ve bu yöntem ile düzeltilemez.
Bu yüzden görüntüler, “Geometric Registration” diye tanımlanan
işlemlerle, bilinen yer koordinat sistemleri ile techiz edilir.
“Geometric Registration” işlemleri; görüntünün sıra ve sutünlarına
ilişkin koordinatların, meridyen ve paralel tarzındaki yer koordinat
sistemine adaptasyonunu içerir. Bu işlemler için, görüntü (A) üzerinde
kolayca ayırt edilebilecek özelliklere sahip (Yol kavşakları gibi) “Yer
kontrol noktaları (GCP)” (A1, A2, A3, A4) tesbit edilir. Bir harita (B)
üzerinde, bu noktaların (B1, B2, B3, B4) karşılıkları belirlenir. Harita
üzerindeki bu noktaların koordinatları tesbit edilerek, görüntüdeki
karşılıklarına ithal edilir. “Görüntü-Harita rektifikasyonu (Image-to-
Map Registration)” olarak adlandırılan bu işlemler sonuçunda
görüntü, doğru ölçüm yapılabilen gerçek dünya koordinat sistemine
sahip olur. Bu işlemler görüntü işleme yazılımına sahip bilgisayarlar
vasıtasıyle süratle yapılabilmektedir. Geometric registration işlemleri;
coğrafik koordinatları kullanmaksızın veya kullanarak, “Görüntü-
görüntü rektifikasyonu (Image-to- Image Registration)” olarak
adlandırılan, iki görüntü arasında da yapılabilmektedir.

Şekil-123
Geometric registration işlemleri

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 117 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Yer koordinat sistemini içermeyen orijinal görüntüler “Örnekleme


(Resampling)” olarak adlandırılan geometrik düzeltme işlemleri ile
düzeltilmektedir. Örnekleme işlemi, bir raster matrisden alınan
pixellerin diğer bir matrise uydurulmasıdır. Bu işlemlerle, orjinal
görüntüdeki sayısal pixel değerleri, coğrafik koordinat cinsinden
hesaplanarak yeni pixel değerleri belirlenir. Örneklemede; “Nearest
neighbour”, “Bilinear interpolation” ve “Cubic convolution” olarak
tanımlanmış örnekleme metodları kullanılmaktadır.
“Nearest neighbour” metodu örneklemesinde, orijinal görüntüden
alınan pixeller sayısal olarak düzeltilmiş görüntüdeki en yakın pixel
mevkiilerine apadte edilir. Basit bir metod olup orijinal değerler
değişmemektedir. Bununla birlikte sonuçda, bazı pixellerin değerleri
çift olarak ortaya çıkmakta bazıları ise kaybolmaktadır. Bu metod
genelde, arazi örtüsü tipleri vb. hususları içeren tematik veride
uygulanmaktadır. Bu metodun dejavantajı ise, görüntülerin parçalı
veya eşit dağılmamış ışığı ve gölgeleri kapsamasıdır.

Düzeltilmiş görüntü

Orijinal görüntü

Şekil-124
Nearest neighbour metodu örneklemesi
“Bilinear ınterpolation” metodu örneklemesinde, orijinal görüntüden
alınan 4 pixelin ağırlıklı ortalaması alınır ve yeni pixel mevkiilerine
apadte edilir. Ortalama işlemleri sonuçunda orijinal pixeller değişir ve
görüntü çıktısının tamamiyle yeni olan sayısal değerleri üretilir. Bu
husus arzu edilmemekle beraber, tayfsal tabana dayalı sınıflandırma
gibi uygulama ve analizlerde en iyi sonuçu sağlar.

Düzeltilmiş görüntü

Orijinal görüntü

Şekil-125
Bilinear Interpolation metodu örneklemesi

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 118 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

“Cubic convolution” metodu örneklemesinde ise, orijinal görüntüden


alınan 16 pixel blokununun ağırlıklı ortalama mesafesi hesaplanır ve
yeni çıktı pixel mevkiine apadte edilir. Bilinear ınterpolation ve Cubic
convolution metodları tamamiyle yeni pixel değerlerini üretmektedir.
Bu iki metodun kullanımı ile elde edilen görüntüler, daha keskin bir
görünüş verirler ve nearest neighbour metodunda meydana gelen
parçalı ve eşit olarak dağılmamış ışık ve gölgeleri içermezler.

Düzeltilmiş görüntü

Orijinal görüntü

Şekil-126
Cubic convulation metodu örneklemesi

b. GÖRÜNTÜYÜ GELİŞTİRME:
Geliştirme işlemleri, görüntünün daha anlaşılmasını ve klasik
kıymetlendirmesini kolaylaştırmak için yapılmaktadır. Sayısal
görüntülerin avantajı, görüntüdeki sayısal pixel değerlerinin ustalıkla
yönetilmesine olanak sağlamasıdır.
Her nekadar aydınlatma ve atmosferin etkileri ve sensörün özellikleri
radiometric düzeltme ile giderilse de, görüntü görerek yapılacak
kıymetlendirmeye tam olarak hazır değildir. Uydu platformlarındaki
uzaktan algılama sensörleri, hedef/zeminin yaydığı enerjiyi
birleştirecek tarzda dizayn edilmişlerdir. Orman, çöl, kar ve su gibi
muhtelif aralıklardaki hedeflere, elektromanyetik tayfın verdiği
cevaplar çok değişiktir. Bu sebepden tüm hedeflerin optimum
parlaklığını ve kontrastlığını sağlayan generik radiometric düzeltme
yoktur. Böylece, herbir görüntü için parlaklık değerleri aralığının ve
dağılımının ayrı ayrı ayarlanması gerekmektedir.
Ham görüntülerde, sayısal değerlere (umumiyetle 8 bit veya 256 renk
seviyeli) ilişkin uygun aralıkların küçük bir kısmını içeren faydalı
bilgiler bulunmaktadır. Kontrastlığı geliştirmek , orijinal değerlerin
değiştirilmesini kapsamaktadır. Daha uygun aralıkların kullanılması
ile hedef ve onun bulunduğu zemin arasındaki kontrastlık farkı
arttırılmaktadır. Kontraslığın geliştirilmesi konusunun daha iyi
anlaşılmasına ilişki anahtar, görüntülere ait histogram konseptinin
bilinmesidir.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 119 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Şekil-127
Görüntü ve histogramı
Histogram, görüntü kapsamındaki parlaklık değerlerini belirten bir
grafiktir. Parlaklık değerleri (0-255) grafiğin x ekseni, bu değerlerin
herbiri için oluşan frekanslar ise grafiğin y ekseni üzerinde
gösterilmiştir. Histogram üzerinde grafiksel olarak gösterilmiş
görüntüye ait sayısal değerlerin aralıkları, arzu edilen şekilde
düzenlenerek, görüntünün kontraslık durumu geliştirilmektedir.
Görüntünün kontrastlığını ve detaylarını geliştirmek için bir çok farklı
teknik ve metod mevcuttur. Bunlardan en basiti “Linear contrast
stretch” olarak bilinmektedir.
Linear contrast stretch metodu, görüntünün asgari ve azami parlaklık
değerlerine ait alt ve üst sınırların bir histogram üzerinde
gösterilmesini sağlamaktadır. Yapılan uygulama sonuçunda görüntü
tüm mesafeyi dolduracak tarzda esner. Aşağıdaki örnek histogramda
asgari değer 84 azami değer ise 153’dür. İkisi arasındaki 69 seviyelik
fark, 256 seviyelik tüm aralığın 1/3’ünden daha azdır. Linear stretch
uygulaması ile, bu küçük seviye farkı doğrusal olarak 0-255 değerleri
arasını tam dolduracak tarzda yayılır.

Orijinal

Stretched

Şekil-128
Linear contrast stretch

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 120 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Bu kontraslık geliştirilmesi ile görüntüdeki açık tondaki sahalar daha


açık tonda, koyu sahalar ise daha koyu tonda görünecek duruma
gelir. Böylece meydana çıkan detaylar nedeniyle görüntünün
kıymetlendirmesi de kolaylaşır.

Şekil-129
Aşırı kontrastlıktaki orijinal görüntü (sol) ve
Linear contrast stretch uygulanarak kontraslık seviyesi geliştirilmiş görüntü (sağ)

Şayet girdi aralıkları muntazam dağılmamış ise, “Linear contrast


stretch” metodu uygun bir gelişme sağlamayabilir. Bu durumda
“Histogram-equalized stretch” metodunun tatbiki ile daha iyi neticelere
erişilir. Bu uygulama ile, detaylar daha iyi gelişmekte ve histogramın
sadece özel kısmındaki bir sahanın kontraslığıda geliştirilebilmektedir.
Örneğin; şayet görüntü bir nehir ağızını içeriyor ve bu sulardaki
birikinti veya tortuların incelenmesi isteniyorsa, Histogram-equalized
stretch metodu bu isteği karşılamaktadır. Suyun histogramdaki
değerleri 40-76 dır. Bu değer 0-255 aralığını tam dolduracak şekilde
görüntü esnetilir. Sonuçda tüm sahaya ilişkin detaylar kaybolurken,
suyu içeren sahanın detayları, birikinti veya tortuları belirtecek tarzda
gelişir.

Orijinal

Stretched

Şekil-130
Histogram-equalized stretch
“Spatial filtering”, görüntünün geliştirilmesi için kullanılan diğer bir
metoddur. Görüntüdeki özelliklerin kendilerine özgü mekansal
frekanslara dayalı olarak, göze batacak veya gizlenecek tarzdaki
görünümlerini sağlamak için mekansal filitreler (Spatial filtering)
kullanılmaktadır. Mekansal frekans , görüntünün dokusu konsepti ile
ilişkilidir.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 121 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Küçük alanlar üzerinde birbirini tutmayan ton değişikliklerini içeren


kaba dokulu sahalar, yüksek mekansal frekansa sahiptir. Küçük ton
değişikliklerini içeren düzgün dokudaki sahalar ise, düşük mekansal
frekansa işaret etmektedir.
Filitreleme işlemi, görüntünün geliştirilmesine yönelik olarak;
görünüşü keskinleştirme veya yumuşatma ve özelliklerin kenarlarını
keskin hale getirmek için yapılmaktadır. Matriks tarzındaki pixellerin
merkezindeki pixele bir ağırlık değeri verilir ve otomatik hesaplamalar
sonucunda bu değer azalarak veya artarak görüntününün gelişmesi
sağlanır. Örneğin özelliklerin kenarlarını belirginleştirmek için
kullanılan “Convulation kernel” tekniğinde kullanılan 5x5’lik matrisin
merkezindeki değer 3 ise, uygulama sonucunda 2’ye düşer. Keza
görüntünün görünüşünü keskinleştirmede bu değer 3’den 4’e
yükselmektedir. Böylece görüntüdeki farklı özelliklerin geliştirilmesi
veya gizlenmesi sağlanmaktadır.

Şekil-131
Filitreleme işlemi
“Low-pass filter” tekniği, radar görüntüleri gibi benzer tondaki tek düze
görüntü sahalarını geliştirmek ve görüntü üzerindeki parazit vb. küçük
detayları azaltmak için kullanılmaktadır.

Şekil-132
Low-pass filter uygulanmış görüntü

“High-pass filter” tekniği ise, “Low-pass filter” tekniğinin zıttına,


görüntünün keskinleştirilmesini ve detayların daha iyi bir şekilde
ortaya çıkmasını sağlamaktadır.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 122 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

“Directional veya Edge detection filters” tekniği, yollar veya tarla


sınırları gibi doğrusal özelliklerin daha belirgin olarak görünmesini
sağlamak için kullanılmaktadır. Bir istikamete yönelmiş özelliklerin
geliştirilmesi amacıyla düzenlenmiş bu filitreler, doğrusal jeolojik
yapının tesbitinde faydalı olmaktadır.

Şekil-133
Directional veya Edge detection filter uygulanmış görüntü

c. GÖRÜNTÜYÜ DÖNÜŞTÜRME:
Görüntüyü dönüştürme (Image transformation); çok bandlı bir
görüntünün veya farklı zamanlarda aynı bölgeyi içerecek şekilde
algılanan 2 veya daha fazla görüntü bandlarının yönetimini
kapsamaktadır. Her iki tarzda da, iki veya daha fazla kaynaktan alınan
verilerden yeni bir görüntü üretilir. Böylece, muhtelif özelliklerin veya ilgi
alanlarını kapsayan yeni görüntünün, orijinal görüntülerden daha iyi
olarak görünmesi sağlanır.
Temelde görüntünün dönüştürülmesi, aritmetik işlemlere dayanmakta
olup, “Image subtraction” olarak adlandırılmış bir teknikle yapılmaktadır.
Bu teknik, farklı tarihlerde algılanan görüntüler arasındaki meydana
gelmiş değişiklerin ortaya çıkarılmasını sağlar. Geometrik olarak
rektifiye edilmiş iki görüntüden birincisindeki pixelin parlaklık değeri,
ikincisindeki aynı pixelin parlaklık değerinden çıkarılır. Takiben 0-255
renk seviyesinin ortalaması olan orta gri tondaki 127 sabit değeri
eklenerek uygun farklıklıktaki yeni görüntü üretilir. Bu tip görüntü
dönüşümü, yerleşim sahalarındaki değişikliklerin ve yok olan orman
alanlarının belirlenmesinde kullanılmaktadır.

Şekil-134
Image subtraction

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 123 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Görüntülere çok yaygın olarak uygulanan dönüştürme tekniklerinden


biriside “Görüntünün bölünmesi veya tayfsal oranlama” (Image division
or spectral raioning) olarak anılanıdır. Tayfsal oranlama uygulaması ile,
değişik satıh örtülerinin tayfsal değerlerine dayanılarak, gizli kalmış
özellikler, göze batacak tarzda ortaya çıkarılabilmektedir. İki farklı tayf
bandından alınan verinin tayfsal oranlama ile görüntünün
geliştirilmesine yönelik konsept aşağıdaki örnekde açıklanmıştır.
Sağlıklı bitkiler; elektromanyetik tayfın yakın ınfrared bölgesinde güçlü
bir yansıma yaparken, göünen kırmızı band da ise güçlü bir emme
yapmaktadır. Toprak ve su gibi diğer satıh örtüsü özellikleri ; yakın
infrared ve görünen kırmızı bandlarda hemen hemen birbirine yakın
değerlerde yansıma yaparlar. 7 bandlı Landsat MSS görüntüsünde;
yakın-infrared 0.8-1.1 µm, Band 5 deki kırmızı kısım ise 0.6-0.7 µm
dalga uzunluklarına sahiptir. Yakın infrared band değerlerinin kırmızı
band değerlerine bölünmesinden ortaya çıkan oran; bitkiler için 1.0
değerinden daha büyük, toprak ve su için ise takriben 1.0’dır. Bitkilerin
diğer satıh örtüsünden olan bu oransal farklılığı, onların tanınmasında
önem taşıyan bir özelliktir. Diğer tarafdan sağlıksız bitkilerin yakın
infrared bölgedeki yansıması yeşil bitkilere göre daha düşüktür. Bu
hususa dayanarak canlı (yeşil) bitkiler ile sağlıksız veya kamuflaj için
kesilmiş bitkileri birbirinden ayırt etmek olanak dahilindedir.
Bitkilerin durumlarına ilişkin analizlere yönelik olarak; muhtelif
sensörlerin tayf bandları arasındaki farkları ve bunların tümünü göz
önüne alarak daha kompleks tayfsal oran uygulamaları yapılmaktadır.
Bunlardan yaygın olarak kullanılan ve gelişmiş olanı, “Normalized
Difference Vegatation Index” (NDVI) isimli yöntemidir. AVHRR
(Advanced Very High Resolution Radiometer) ve benzeri sensör
görüntülerinin içerdiği, kıtalar ve küresel seviyedeki bitkilerin durumu,
NDVI yönteminin uygulanması ile tesbit edilebilmektedir.

Şekil-135
Kanada (sol) ve Cebelitarık bölgesindeki (sağ) bitki örtüsü görüntüleri
(Cebelitarık görüntüsündeki parlak sahalar, sağlıklı bitkileri göstermektedir)

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 124 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

NDVI değerlerini hesaplamada, farklı bandların sayısal numara (Digital


Number: DN) değerleri kullanılır. Bir DN değeri, veri bandındaki bir
pixelin sayısal değeridir. Bu değer, atmosferin ve yer sathının ne kadar
enerji emdiğini ve sensöre ne miktar yansımayı gönderdiğine bağlı
olarak değişmektedir. Hesaplama, NDVI = (IR - R) / (IR + R) formülüne
göre yapılmaktadır. Burada IR infrared bandı R ise görünen kırmızı
bandı belirtmektedir. Hesaplamalar sonuçunda bitkiler için 0.1-0.6 pixel
değerleri elde edilmektedir. Yüksek değer, yoğun bitki örtüsüne işaret
etmektedir. Bulutlar, kar ve su görünen tayfın kırmızı bandında çok
kuvvetli yansıma yaparlar ve negatif (-) index değeri verirler. Kayalar,
çıplak arazi ve insan yapısı nesnelerin index değeri takriben sıfırdır.
Çok bandlı verinin farklı bandları, birbiri ile oldukça ilişkili ve benzer
bilgileri içerirler. Örneğin Landsat MSS’in 4 ve 5 nci bandlarında (yeşil
ve kırmızı), aynı tipdeki satıh örtüsü tiplerine ilişkin yansımalar, hemen
hemen birbirine eşit ve benzer görüntüdedir.
Çok bandlı veri setlerinin istatistiki özelliklerine dayalı görüntü
dönüşümü; veri bandlarının azaltılmasını veya bandlar arasındaki
ilişkiyi kullanan metodlarla sağlanır. Bu dönüşüm metodlarından biriside
“Temel elemenların analizi” (Principal component analysis) dır. Bu tarz
dönüşümün amaçı veri setindeki bandları azaltmak ve böylece daha
fazla bilgi sağlamaktır. Örneğin 7 bandlı Tematik Mapper (TM) veri
setindeki ilk 3 band, tüm bilginin %90’nını içermektedir. Bu 3 bandın
bilgileri kullanılarak dönüştürülen görüntü, daha kolay ve etkin
kıymetlendirmeye olanak sağlar.

Şekil-136
Temel elemanların analizi (bandları indirgeme)

d. GÖRÜNTÜYÜ SINIFLANDIRMA VE ANALİZ:


Görüntüyü sınıflandırma, bir görüntü veri setinden anlamlı sayısal konu
haritalarını üretme işlemidir. Klasik anlamda görüntüyü sınıflandırmak
ve analiz etmek için, kıymetlendirme unsurları kullanılmaktadır. Sayısal
görüntünün sınıflandırılmasında ise, bir veya daha fazla tayf bandındaki
sayısal numaralarla temsil edilen tayfsal bilgiler kullanılır. Bu tipdeki
sınıflandırma “Spectral pattern recognition” olarak bilinmektedir. Su,
iğne veya yayvan yapraklı ağaçlar, mısır ve buğday gibi özel sınıflar
veya konular, görüntüdeki pixel değerlerine atandırılarak istenen
sınıflandırma yapılır. Sınıflandırma sonuçunda elde edilen görüntü,
pixellerin oluşturduğu bir mozaik’i (B) içermekte ve “Thematic map”
olarak anılmaktadır.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 125 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Şekil-137
Sayısal görüntüyü sınıflandırma ve thematic map (B)
Sınıflandırma ve analiz için, “bilgi sınıfları” ve “tayfsal sınıflar”
arasındaki farkın bilinmesi gerekmektedir. Bilgi sınıfları; farklı ürün
çeşitleri, orman tipleri ve kaya tipleri gibi jeolojik yapı bilgilerini
kapsamaktadır. Tayfsal sınıflar ise, verinin farklı tayfsal bandlardaki
parlaklık değerlerini temsil eden pixel gruplarını içermektedir.
Sınıflandırma, verideki tayfsal sınıflar ile ilgi duyulan özelliğe ait bilgi
sınıfının karşılaştırılması ile yapılmaktadır.
Görüntüyü sınıflandırmada; tek bir görüntü veri seti, muhtelif
zamanlarda algılanmış birçok görüntü veya yükseklik değerleri gibi
ilave bilgilerden istifade edilir. Sınıflandırma için yaygın olarak
kullanılan “Supervised classification” ve “Unsupervised classification”
olarak adlandırılmış 2 metod bulunmaktadır.
Supervised sınıflandırma, analizcinin kontrolunda uygulanan bir
metoddur. Bu metodda, analizci tarafından tanınan veya hava
fotoğrafları, yer bilgileri veya haritalar gibi diğer kaynaklardan
sağlanan bilgilerin yardımı ile tesbit edilen paternleri veya arazi örtüsü
özelliklerini temsil eden pixeller seçilir. Tesbit edilen paterne göre
bilgisayar benzer özellikleri ortaya çıkararak sınıflandırmayı yapar.
Birkaç özelliğin sınıflandırması istendiğinde bu metod kullanılmalıdır.

A= Su
B= Ziraat
C= Kaya

Şekil-138
Supervised sınıflandırma

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 126 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Unsupervised sınıflandırma, görüntüdeki veriye aşina olunmadığı


zamanlarda kullanılan bir metoddur. Başlangıçta arazi örtüsü tipinin
bilinmesi gerekmemektedir. Yapılacak ilk iş, sınıf sayısının
belirlenmesidir. Düşünülenden daha fazla sınıf adedi verilmesi daha
iyi bir sınıflandırma için uygun bir usuldur. Bu sınıflandırma, veri
bandlarındaki yansıma değerlerine bağlı olarak ve benzer pixellerin
otomatik olarak tesbit edilmesi sonuçunda ortaya çıkmaktadır.
Takiben bu pixeller sembollere, değerlere veya etiketlere atanır ve
istendiği takdirde, aynı tip sınıflar birleştiirilerek işlem tamamlanır.

Sayısal Numaralar
(DN)

Tanıma sınıfları
A= Su
B= Ziraat
C= Kaya

Algoritma

Tayfsal Sınıflar

Şekil-139
Unsupervised sınıflandırma
Supervised sınıflandırma, unsupervised sınıflandırma sonucunda
üretilen veri setlerini de kullanabilmektedir. Özellikle çok büyük veri
setlerinin sınıflandırılmasında her iki sınıflandırma metodunun
beraberce kullanılması en iyi neticeyi vermektedir. Müşterek
kullanımda unsupervised sınıflandırma ile temel sınıflar ortaya
çıkarılırken, takiben yapılacak supervised sınıflandırma ile
unsupervised sınıflandırma ile tesbit edilmiş sınıfların alt kısımları da
belirlenmektedir.

3. VERİYİ BÜTÜNLEME VE ANALİZ:


Hava fotoğraflarının uzaktan algılamanın analoğ veri kaynağı olduğu
dönemlerde, bunların muhtelif kaynaklardan sağlanan veriler ile
bütünleştirilmesi sınırlıydı. Günümüzde, birçok sensörden algılanan
sayısal formattaki veriyi bütünleme, kıymetlendirme ve analiz için
kullanılmakta ve fayda sağlamaktadır. Veriyi bütünleme temelde, daha iyi
ve/veya daha fazla bilgi temin etmektedir. Veri bütünlemede;
“multitemporal” (farklı zamanlarda algılanan görüntüler), “multiresolution”
(farklı çözümlemedeki görüntüler), “multisensör” (farklı sensör
görüntüleri) ve “multi-data” (farklı veriler) bir araya getirilmektedir.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 127 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Şekil-140
Veri entegrasyonu
Farklı zamanlarda algılanan görüntülerin bütünleştirilmesi ile, dönem
içersinde meydana gelen değişiklikler tesbit edilmektedir. Muhtelif
çözümlemelere sahip görüntülerin biraraya getirilmesi ile, çeşitli
uygulamalara imkan sağlanmaktadır. Yüksek mekansal çözümlemeli bir
veri ile, düşük mekansal çözümlemeli bir verinin bir araya getirilmesi
sonuçunda; görüntüdeki mekansal detaylar keskinleşmekte ve
özelliklerin ayırımı kolaylaşmaktadır. Örneğin SPOT görüntülerinden 10
metre çözümlemeli pankromatik bir görüntü ile 20 metre çözümlemeli
çokbandlı bir görüntü bütünleştirildiğinde, elde edilen yeni görüntünün
mekansal çözümlemesi 10 metre olmakta ve detaylar gelişmektedir.

Şekil-141
Bütünleştirilmiş 10 ve 20 metre Bütünleştirilmiş çok bandlı optik veri
çözümlemeli SPOT görüntüsü ve radar görüntüsü

Farklı sensör verilerinin birleştirilmesi ile; ilave bilgiler, arazi örtüsü


tiplerini daha kolay ayırt etme ve özelliklerin bünyesel detaylarının ön
plana çıkması sağlanmaktadır. Çok bandlı optik veri ile radar sensörü
görüntülerinin bütünleştirilmesi bu olanağı gösteren iyi bir örnektir.
Birçok sensör verisinin birleştirilmesinde, herbir verinin aynı coğrafik
koordinat sistemine göre rektifiye edilmesi gerekmektedir. Rektifikasyon
aynı zamanda diğer yardımcı veri kaynaklarının, uzaktan algılama
verisine entegre edilmesine de imkan vermektedir.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 128 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Sayısal Yükseklik Modeli (DEM) veya Sayısal Arazi Modeli (DTM);


münhanilere ilişkin sayısal yükseklik verisi ile uzaktan algılanan
görüntüntünün bütünleştirilmesinden oluşmakta ve arazinin model
tarzındaki gerçek durumunu ve eğim değişikliklerini yansıtması açısından
büyük önem taşımaktadırlar. Bu modeller, bir tarafdan sınıflandırmanın
doğruluk seviyesini arttırırken, bundan istifade ile oluşturulan “3 boyutlu
perspektif görünüş”, arazinin muhtelif yönlerden analiz edilmesini
sağlamakta ve sivil / askeri amaçlı muhtelif uygulamalara temel teşkil
etmektedir.

Şekil-142
3 boyutlu perspektif görünüş

Yukarıda açıklanan farklı tiplerden ve farklı kaynaklardan sağlanan


verilerin birleştirilmesi hususu, bütünleme ve analizin can alıçı noktasıdır.
Bu veriler sayısal ortamda rektifiye edilerek; haritaları güncelleştirme,
sayısal toprak tipleri haritası, arazi örtüsü sınıfları, orman türleri, yol
şebekesi gibi uygulamalar için Coğrafik Bilgi Sistemleri olarak
adlandırılan veri tabanlarında depolanırlar.

Şekil-143
Coğrafik Bilgi Sistemi (GIS)

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 129 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

BÖLÜM – 4
UZAKTAN ALGILAMA UYGULAMALARI

Uzaktan algılama sensörleri, özel amaçlar için dizayn edilmiştir. Optik sensörler,
tayf bandlarındaki verileri algılarken, radar sensörleri microwave band
kapsamındaki verileri algılarlar. Herbir uygulamanın kendine özgü; tayfsal,
mekansal ve zamansal çözümleme gereksinimi bulunmaktadır.
Tayfsal çözümleme, elektromanyetik tayf üzerinde kaydedilen verinin band
aralığına veya mesafesine işaret eder. Bandların hassasiyeti hedeflere göre
değişmektedir. Örneğin bitkilere karşı, görünen dalga uzunluğundaki
pankromatik band hassas değilken, Infrared band hassastır.
Mekansal çözümleme, görüntüdeki detayların görünebilirliğini ifade etmektedir.
Sulak alan haritaları, fiziki coğrafyayı içeren bölgesel haritalardan daha hassas
mekansal çözümlemeye ihtiyaç gösterirler.
Zamansal çözümleme ise, görüntüler arasındaki algılama fasılasını
belirtmektedir. Tekrarlanan ve sık sık meydana gelen petrol sızıntısı, orman
yangını ve denizdeki buz kütlelerinin hareketi, zamansal veriye dayalı
uygulamalarla belirlenmektedir. Ürünleri tanıma ve sulak alanların yönetimi gibi
konuların uygulanması için mevsimsel görüntülere, jeolojik yapıyı haritalama
uygulamaları için ise sadece bir kere algılanan görüntülere ihtiyaç
duyulmaktadır. Diğer tarafdan, görüntünün işlenmesi ve süratle kullanıcıya
ulaştırılmasında zaman önemli bir kriterdir. Sensörlerin dünya üzerindeki aynı
noktayı tekrar algıladıkları zaman periyodu (revisit time) da uygulamaları
etkileyen diğer bir faktördür. Optik sensörler, hedeflerin görünüşünü etkileyen
bulutluluk şartları ile sınırlıdır. Dünya üzerindeki tropik bölgeler için bulutluluk
hemen hemen daimi bir etkendir. Diğer tarafdan kutup bölgeleri için solar
aydınlatmanın zamanı, göz önüne alınacak bir faktördür. Radar sensörü ise,
buluta ve sise nüfuz ettiğnden her hava şartında, gündüz ve gece görüntü
sağlayan güvenilebilir bir veri sağlamaktadır.
Uzaktan algılama verilerine dayalı muhtelif uygulamalar için genelde birden
fazla sensörün algıladığı görüntüye ihtiyaç duyulmaktadır. Muhtelif veri
kaynaklarının kombinasyonundan oluşturulan yeni veri, uygulamanın daha
başarılı olmasını sağlamaktadır.
Sivil ve askeri kesimin gereksinimlerine yönelik uzaktan algılama uygulamaları
birbirinden farklıdır. Bununla beraber askeri ihtiyaçlara ilişkin uygulamalar bazı
sivil uygulama konularını da içermektedir.

1. SİVİL AMAÇLI UZAKTAN ALGILAMA UYGULAMALARI:


Sivil disiplinlerin ihtiyaçlarına yönelik olarak aşağıda belitilen uygulamalar
yapılmaktadır.

a. ZİRAATE YÖNELİK UYGULAMALAR


(1) Ürün tiplerini haritalama
(2) Ürün yönetimi ve hasar değerlendirmesi

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 130 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

b. ORMANLARA YÖNELİK UYGULAMALAR


(3) Kesilen ve tekrar ormanlaştırılan sahaları haritalama
(4) Orman tiplerini belirleme
(5) Orman yangınlarını haritalama
c. JEOLOJİK UYGULAMALAR
(1) Jeolojik yapıyı haritalama ve arazi analizi
(2) Jeolojik birimleri haritalama
d. HİDROLOJİK UYGULAMALAR
(1) Sel baskınlarını haritalama
(2) Toprağın nemini belirleme
e. DENİZLERDEKİ BUZ KÜTLELERİNE YÖNELİK UYGULAMALAR
(1) Buz tipi ve yoğunluğu
(2) Buz kütlelerinin hareketi
f. ARAZİ ÖRTÜSÜ VE KULLANIMINA YÖNELİK UYGULAMALAR
(1) Arazi kullanımındaki değişiklikler
(2) Arazi örtüsü ve canlı bitkileri haritalama
g. HARİTACILIK UYGULAMALARI
(1) Planimetry
(2) Sayısal yükseklik modelleri
(3) Topoğrafik ve tematik haritalama
h. OKYANUS VE SAHİL YÖNETİMİNE YÖNELİK UYGULAMALAR
(1) Okyanus özellikleri
(2) Okyanusun rengi ve birikintilerin yoğunluğu
(3) Petrol sızıntılarının tesbiti

ZİRAATE YÖNELİK UYGULAMA ÖRNEKLERİ

Şekil-144
Ürün tipleri haritaları (sol 2 şekil)
fırtına nedeniyle hasara uğramış ürün bölgesi (Sağ)

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 131 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

ORMANLARA YÖNELİK UYGULAMA ÖRNEKLERİ

Şekil-145
Yol boyunca kesilen ağaçları gösteren radar ve optik sensör görüntüleri

Şekil-146
Orman örtüsünü içeren radar görüntüsü ve orman tipleri haritası

İğne yapraklı ağaçlar Kuru yer örtüsü


Çalılık Islak yer örtüsü
Çakıl Su
Yayvan yapraklı ağaçlar Derin veya temiz su

Şekil-147
Hyperspectral görüntü ve arazi örtüsü haritası

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 132 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Şekil-148
Devam eden yangın ve yanmış ormanlar

JEOLOJİK UYGULAMA ÖRNEKLERİ

Şekil-149
Radar görüntüsü üzerindeki taş tabakaları ve jeolojik yapı haritası

HİDROLOJİK UYGULAMA ÖRNEKLERİ

Hava NOAA
Fotoğrafı Görüntüsü

Radar
Görüntüsü

Şekil-150
Sel baskınına ilişkin muhtelif sensör görüntüleri

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 133 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

DENİZLERDEKİ BUZ KÜTLELERİNE YÖNELİK UYGULAMA ÖRNEKLERİ

Şekil-151
Buz kütlelerini içeren görüntüler
ARAZİ ÖRTÜSÜ VE KULLANIMINA YÖNELİK UYGULAMA ÖRNEKLERİ

Sınıflandırılmış arazi kullanımı görüntüsü Arazi kullanımındaki değişiklikler

Şekil-152
Arazi kullanımına ilişkin görüntüler

TM ve radar görüntülerinden oluşturulmuş Radar görüntüsü üzerindeki Tropik arazi örtüsü


arazi örtüsü (ürün dağılımı)

Şekil-153
Arazi örtüsüne ilişkin görüntüler

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 134 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Şekil-154
Kanadanın sınıflandırılmış arazi örtüsü haritası
HARİTACILIK UYGULAMA ÖRNEKLERİ

Radar görüntüsü ve planimetrik veri (yol şebekesi)

3 boyutlu sayısal yükseklik modeli

Radar görüntülerinden oluşturulmuş stereo çift

Şekil-155
Muhtelif haritacılık uygulamaları

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 135 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Radar görüntüsünden oluşturulmuş Topografik yapının perspektif görünüşü


Topografik harita

İskan sahası orthofoto haritası


Şekil-156
Muhtelif haritacılık uygulamaları

OKYANUS VE SAHİL YÖNETİMİNE YÖNELİK UYGULAMA ÖRNEKLERİ

Deniz yüzeyindeki dalgalar Akdenize ilişkin rekli veri

Radar görüntüsü üzerindeki sahile yayılmış petrol sızıntısı

Şekil-157
Muhtelif okyanus ve sahil yönetimi uygulamaları

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 136 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

2. ASKERİ AMAÇLI UZAKTAN ALGILAMA UYGULAMALARI:


Uzaktan algılanan görüntülerin askeri amaçlara yönelik olarak uygulanması
konusu üzerinde, ABD Savunma İstihbarat Kurumu (DIA) yıllarca araştırma
yapmıştır. Kullanıcıların gözlemleri, harekata yönelik olarak yapılan testler
ve değerlendirmeler sonuçunda anılan kurum, 1992 yılında harekat ve
istihbarat ihtiyaçlarına cevap verecek ugulamaları 13 ana kategoriye
ayırmıştır. Takiben bunları detaylandırarak, EK-C’de sunulan “Genel bilgi
tiplerine tatbik edilebilen uzaktan algılama uygulamaları” ve “Bilgi
gereksinimlerine tatbik edilebilen genel bilgi tipleri” olarak isimlendirilen
tabloları hazırlamış ve kullanıcıların istifadesine sunmuştur.
a. HAREKAT VE İSTİHBARATA YÖNELİK GENEL UYGULAMA
KATEGORİLERİ:
• Geniş saha araştırması
• İhtimaliyet planlaması
• Uyuşturucuya karşı koyma
• Terörizme karşı koyma
• Cari harekat
• Felakete yardım
• Çevresel izleme
• Hidroloji
• Haritacılık, deniz haritacılığı ve geodesy
• Görev planlama ve tatbikat
• Stratejik endüstri ve tabii kaynakları izleme
• Hedefler
• Antlaşmaları izleme

b. ASKERİ UYGULAMA ÖRNEKLERİ:

Uzaktan algılanan çok bandlı görüntüler, 1980 yılı ortalarından beri


harekat ve istihbarata yönelik olarak muharebe şartlarında, tatbikatlarda
ve ve eğitimlerde kullanılmaktadır. Gereksinimlerin artması nedeniyle
uygulama tipleri ve miktarları günden güne artmıştır. Siyah/beyaz ve
renkli görüntülerden elde edilemeyen bilgiler, çok bandlı görüntülerin
tayfsal olanaklarının kullanımı ile sağlanmıştır. Askeri olarak birçok
uygulama örneği mevcut olup bunlardan başlıcaları aşağıda listelenmiş
ve takip eden parağraflarda açıklanmıştır.
• Bathymetry
• Kamuflaj, gizleme ve aldatmayı tesbit
• Değişiklikleri tesbit
• Görüntü haritaları
• Görev planlama
• Perspektif görünüş
• Arazi sınıflandırması
• Afet değerlendirmesi ve kurtarma harekatı

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 137 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

(1) BATHMETRY UYGULAMASI:

Halihazırdaki bathmetry (deniz derinlikleri) verisi geniş alanlarda sık


sık kullanılmamaktadır. Buna rağmen çok banlı görüntülerden elde
edilen bathymetry verisi, harp planlamaları için ilave desteği
sağlamaktadır. Sahillerdeki nisbi derinlikleri, kayalık bölgeleri, su altı
engellerini ve berrak sularda 40 metreye kadar olan derinlikleri
içeren bathymetry haritaları hazırlanabilmektedir. Bulanık sular ve
su altındaki bitkiler, su derinliğinin doğru olarak belirlenmesini
engelleyen unsurlardır.
Bathymetry haritaları, su derinliklerini farklı tonlarda ve birim
değerleri ile gösteren kitabeleri içerecek tarzda düzenlenmektedir.
Genelde görünen bandlardan (örneğin Landsat 3, 2, 1) istifade
edilerek oluşturulurlar. Bunun nedeni mavi ve yeşil bandların ve
azami bilgi içeren band kombinasyonlarının suya nüfuz etmesidir.
Suyun bulanık olması nedeniyle su derinlikleri belirlenemiyorsa, tabii
renkli band (true color) kombinasyonlarının kullanılması faydalı
olmaktadır. Su ve karanın birleştiği sahillerin tam olarak ortaya
çıkarılması için yakın ınfrared (NIR) band tercih edilmelidir. Diğer
tarafdan günümüzde gelişen ve oldukça mesafe kateden radar
görüntüleri de bathmetry amaçları için kullanılmaktadır.

Aşağıdaki örnek uygulamanın kitabesindeki renk kodlarına karşılık


olarak gösterilen derinlik değerleri, gerçeği kesin olarak
yansıtmamakla beraber, deniz harekatını planlayanlar bu haritaları
başlangıç ve destek amaçları için kullanmaktadırlar.

TAHMİNİ
DERİNLİKLER

0-1 m 6-9 m

1-2 m 9-12 m

2-4 m >12 m

4-6 m

Şekil-158
İran’ın Bander Abbas bölgesine ilişkin olarak hazırlanmış bathmetry haritası

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 138 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

(2) KAMUFLAJ, GİZLEME VE ALDATMAYI TESBİT UYGULAMASI:

Bu uygulama için; elektromanyetik tayfın yakın ınfrared (NIR), Kısa


dalga ınfrared (SWIR) bandları ve çoğu kez de görünen bölge
bandlarının kombinasyonu kullanılır.
Önemli askeri hedeflere; kamuflaj ağları, canlı ve kesilmiş bitkiler ve
aldatıcı boya tatbik edilerek, görüntü kıymetlendirmecisi yanıltılmaya
çalışılır. Kamuflaj ağları, NIR ve SWIR band kombinasyonları
kullanarak ortaya çıkarılır. Bunun nedeni kamuflaj ağlarının bu
bandlarda farklı yansıma yapmalarıdır. Aşağıdaki şekil; ağlar ile
kamufle edilmiş 5 cismin, 5 metre yer çözümlemesine sahip
pankromatik, tabii renkli, NIR ve SWIR band kombinasyonlarındaki
görünüşlerini içermektedir. Bu cisimler; pankromatik ve tabii renkli
görüntülerde ayırt edilemezken, NIR ve SWIR bandlı görüntülerde
ise kolayca tesbit edilebilmektedir.

Pankromatik Tabii renkli kombinasyon

NIR kombinasyonu SWIR kombinasyonu

Şekil-159
Ağlarla kamufle edilmiş cisimlerin muhtelif bandlar ve
kombinasyonları üzerindeki görünüşleri

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 139 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Gizlemede kullanılan bitkilerin stres durumu, gizlenen cismin tesbit


edilmesine olanak sağlamaktadır. Toprak ile örtülmüş beton
sığınaklar veya gömülü cisimlerin üzerinde yetişen bitkilerin içerdiği
nem, çevredeki bitkilere göre daha farklıdır. Kesilen veya kırılan çalı
ve ağaç dalları ile cisimler gizlenmektedir. Bu bitkilerin içerdiği nem,
canlı bitkilerden farklı olup SWIR kombinasyonu görüntülerde, bu
fark ortaya çıkarılabilmekte ve gizlenen cisim belirlenmektedir.
Kıymetlendirmeciyi yanıltmak için askeri vasıtalar, ekseriya aldatıcı
görünüş veren ve NIR band’daki bitkilerin yaydığı sinyalleri taklit
eden ınfrared yansıtıcı boyalarla boyanır. Araçların motor kaputları
gibi düz satıhların yaptığı yansımalar, bulunduğu zemine göre farklı
bir görünüş meydana getirirler. Bu özellikteki boya tatbik edilmiş
cisimleri; NIR kombinasyonu görüntüler üzerinde belirlemek çok
zordur. SWIR band kombinasyonunu içeren görüntülerde ise, cisim
ve zemini arasındaki kontraslık farkı nedeniyle tesbitleri kolaydır.
Aşağıdaki şekil, pankromatik, tabii renkli, NIR, SWIR ve termal
görüntüler üzerindeki ınfrared yansıtıcı boya tatbik edilmiş bir tankı
içermektedir. Tabii renkli görüntüde, güneşin meydana getirliği
parıltı nedeniyle tank ayırt edilse bile teşhis kesin değildir. Bu tank,
NIR görüntüde ayırt edilemezken, SWIR görüntüde ise kolayca
tesbit edilebilmektedir. Termal görüntüler üzerinde, çalışan bir
tankın tesbiti, meydana getirdiği ısı nedeniyle oldukça kolaydır.

Pankromatik Tabii renkli kombinasyon NIR kombinasyonu

SWIR kombinasyonu Termal kombinasyonu

Şekil-160
Infrared yansıtıcı boya kullanılarak gizlenmiş bir tankı içeren
muhtelif bandlardaki görüntüler

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 140 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

(3) DEĞİŞİKLİKLERİ TESBİT UYGULAMASI:


Farklı zamanlarda algılanan iki veya daha fazla görüntünün
kullanımı ile, arazi örtüsünde meydana gelen değişiklikler ortaya
çıkarılabilir. Çok geniş sahalardaki en son faaliyetin araştırılması
veya iki tarih arasında meydana gelen değişikliklerin belirlenmesi
için kullanılan yararlı bir uygulamadır. Değişikliklerin tesbiti,
yansıyan veriye dayanmakta ve farklılıklar otomatik olarak ortaya
çıkarılmaktadır. Geniş sahaların araştırılmasına yardım için
kullanılan bu uygulama; tesisleri, kara yollarını, demir yollarını,
köprü inşaatlarını ve arazi örtüsündeki değişiklikleri kapsamaktadır.
Değişikliklerin tesbit edildiği görüntüde genel olarak göze batan iki
ayrı renk ve düşük tonlardaki renkler bulunur. Farklı zamanlarda
algılanan iki görüntünün birleştirilmesinden meydana gelen ve
değişiklikleri içeren görüntüde; kırmızı renk ile temsil edilen cisimler
veya sahalar; 1 nolu görüntüde mevcut iken, 2 nolu görüntüde
yoktur. Cyan renk ile temsil edilenler ise; 1 nolu görüntüde mevcut
değilken, 2 nolu görüntüde mevcuttur. Düşük seviyeli renk tonları
ise herhangibir değişikliğin olmadığına işaret etmektedir.
Değişiklikleri tesbit uygulamasına ilişkin olarak hazırlanmış ve
aşağıdaki şekilde gösterilen örnek, ulaşım şebekesi üzerinde
meydana gelen değişiklikleri ve hedeflerin izlenmesini içermektedir.
Görüntülerin sağ üst köşesindeki küçük daire içindeki yol kavşağı; 1
nolu görüntüde inşaa halinde iken, 2 nolu görüntüde
tamamlanmıştır. Bu değişiklik görüntü işleme yazılımı (ERDAS
İmagine) kapsamındaki bir aletin kullanımı ile otomatik olarak tesbit
edilmektedir. Büyük daire içerisine alınmış olan hava meydanında
(a) ile işaretlenmiş ve kırmızı renkte temsil edilmiş nesne bir binanın
inşaa edildiğini, (b) ile işaretlenmis ve cyan renk ile temsil edilen
husus ise, pist sathının yeniden kaplandığını ifade etmektedir.
1 nolu görüntü 2 nolu görüntü

Değişiklikleri içeren
görüntü

Şekil-161
Yol kavşağı ve Hava meydandaki değişiklikler

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 141 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

(4) GÖRÜNTÜ HARİTALARI UYGULAMASI:


Askeri amaçlı uzaktan algılama uygulamalarından çok yaygın
olanlarından biriside, görüntü haritalarıdır. Topografik haritaların
olmadığı veya çok eski bigileri içerdiği durumlarda hazırlanır. Bu
haritalar topoğrafik haritanın güncelleşmesini sağladığı gibi, ilgi
sahasına ilişkin muhtelif sembol ve işaretleri, koordinat sistemlerini,
ölçek, kitabe ve kuzey oku vb. grafiksel özellikleri de içermektedir.
Görüntü haritalarının kenar bilgileri genelde topografik haritalarla
aynı olmakla beraber ilaveten sensör, platform, görüntünün
algılandığı tarih, band kombinasyonu, ikaz edici notlar, yükseklik
diagramı ve arazi örtüsünü belirten renk kodları ile de techiz
edilirler. Görüntü haritalarının ölçeği, görüntünün sahip olduğu
çözümlemenin karşıtı olan ölçeğe göre belirlenmektedir. Örneğin 30
metre çözümlemeli çok bandlı Landsat görüntüsünden oluşturulan
görüntü haritası 1: 100.000 ölçeklidir. Bu görüntü ile 10 metre
çözümlemeli pankromatik SPOT görüntüsünün birleştirilmesinden
meydana getirilen görüntü haritası 1: 50.000 veya 1: 25.000 ölçekli
olmaktadır.

Şekil-162
Görüntü haritası

Görüntü haritalarının hazırlanmasında ilk aşamada; ham görüntü


rektifiye edilerek dünyadaki gerçek konumuna getirilir ve
vurgulanacak özelliklere bağlı olarak tabii renkli, NIR veya SWIR
band kombinasyonları düzenlenir. Takiben tüm kullanıcıların
ihtiyaçını karşılaması için UTM grid ve coğrafik koordinatlarla teçhiz
edilirler.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 142 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

İstenmesi halinde görüntü haritasına; muhtelif kenar bilgileri, sayısal


arazi yükseklik verisinden (DTED) istifade ile münhaniler ve
mukayeseli bir kullanım için raster hale getirilmiş topografik haritalar
eklenebilir.

(5) GÖREV PLANLAMA UYGULAMASI:


Uzaktan algılanan çok bandlı görüntüler, kara ve hava harekatı
görevlerini planlamak ve desteklemek amacıyla yıllardan beri
kullanılmaktadır. Başlangıçta görüntü çıktılarının üzerine el ile
yapılan işaretlemelerle oluşturulan görev planlama materyalleri,
günümüzde “otomatik görev planlama sistemleri” vasıtasıyla
yapılmaktadır. Sahradaki birliklerin bu tarz uygulamayı içeren basılı
materyale olan gereksinimleri halen devam etmektedir. Geçmişten
günümüze kadar “Target Illustration Sheet (TIS)”, “Air Target
Mosaic (ATM)” ve “Automated Target Graphic material (ATGM)”
olarak adlandırılmış görev planlama uygulamaları yapılmıştır.
Bunlar; hedef bölgesinin gerçek durumunu yansıtan Siyah beyaz
veya tabii renkli bir görüntüyü ve üzerine işaretlenmiş dönüş,
kontrol, nişan noktaları, hedefin tali kısımlarını ve kıymetlendirme
bilgilerini içerecek şekilde düzenlenmiştir.
Görev planlama uygulaması, tanımlanan bir yerden yapılacak hava
taarruzunun irtifasını, azimuth’unu ve taarruz istikametini içerecek
tarzda düzenlenmiş bir perspektif görünüşü de kapsamaktadır. Keza
bunlar kara harekatı için kara silahlarının direk atış yapacağı
sahalar ve özel harekat amaçlarına göre de düzenlenmektedir.
Perspektif görünüş uygulaması, uçağın taktik ve kabiyetlerini
yansıtacak bir kullanım için hazırlanır. Helikopterlere yönelik olarak
hazırlananlar ise jet uçaklarına nazaran daha farklıdır. Kara
kuvvetleri piyade ve zırhlı birlikleri için bu uygulama yer
seviyesinden itibaren 1-3 metrelik görüşe olanak sağlayacak
tarzdadır. Bu uygulamaya ilişkin olarak hazırlanmış örnek görüntü
aşağıdaki şekilde gösterilmiş olup bir nüklear takat kaynağı
bölgesini ve bir bakış noktasından bu tesisin ve çevresinin
perspektif görünüşünü kapsamaktadır.

Bakış noktası

Şekil-163
Perspektif görünüşü de içeren Görev planlama uygulaması

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 143 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

(6) PERSPEKTİF GÖRÜNÜŞ UYGULAMASI:


Perspektif görünüş, çok bandlı sayısal görüntü, sayısal arazi
yükseklik verisi (DTED) ve sayısal yükseklik modeli (DEM)
kullanılarak hazırlanmaktadır. Görüntü, arzu edilen bir yükseklik ve
mesafeden sayısal arazi verisi ile çakıştırılır. Bu uygulama, muhtelif
kullanım amaçları için oluşturulmaktadır. Taktik uçakların ve
helikopterlerin hava görev planlaması ve hedef gereksinimlerini
destekleyen belirgin bir formata sahip hedef grafikleri tarzında
üretilirler. Perspektir görünüş, keza kara kuvvetleri silahlarının
yerleştirilmesi, atış alanlarının tanımlanması, zırhlı ve tekerlekli
askeri araçların harekatı ve pusu kurma amaçlarına da destek
sağlamaktadır.
Birçok perspektif görüş materyali, kullanıcının görmek istediği
gerçeği yansıtacak tarzda tabii renkli olarak hazırlanmaktadır. Arazi
örtüsü özelliklerinin ortaya çıkarılması arzu ediliyorsa, uygulama için
SWIR band kombinasyonu kullanılır. Arazinin gerçek görünümü ve
arazi örtüsü amaçları için ise, nadiren NIR bandlardan istifade edilir.
Perspektif görüşte istikamet ve mevkiye dayalı arazinin özellikleri
vurgulanmak isteniyorsa, görüntünün dikey abartısında gerekli
düzenlemeler yapılır. Standart yer isimleri ve hedef tanıma bilgileri,
kullanıcının istifadesine, tüm koordinat bilgileri veya oluşturulan
sahnenin merkez noktası koordinatı olarak sunulur. Sahnenin orijin
noktasının koordinatları, gözlemcinin yerleştirildiği mevkii olup;
ayrıca hedefe olan mesafe, azimuth, araziden olan yükseklik (AGL)
ve uygulanan dikey abartı bilgilerinide kapsar. Taarruz edilecek
düşman füze mevkileri vb. muharebe düzeni kapsamındaki hedefler
için, perspektif görünüş uygulamasına, askeri semboller ve diğer
uygun bilgiler eklenir. Perspektif görüş uygulanmasına ilişkin olarak
hazırlanmış hava meydanı örneği aşağıda sunulmuş olup, arazi
özelliklerinin ortaya çıkması arzu edildiğinden, tabii renkli bir görüntü
kullanılmış ve gerekli bilgilerle donatılmıştır.

Şekil-164
Sayısal arazi yükseklik verisi (DTED)

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 144 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Şekil-165
Çok bandlı görüntü ve DTED’den oluşturulan Perspektif görünüş

Gözlemci irtifaı : AGL: 3600 fit


Hedef mesafesi : 13.4 nm Tolicha
Dikey abartı : 2.0 x Meydanı
370 21’ 762” N
116049’ 852” W

GÖRÜNTÜ BİLGİLERİ
M7 çok bandlı
Mayıs 1993, GSD: 5m
Kırmızı : 0.91-1.02 micron
Mavi : 0.59-0.63 micron
Yeşili : 0.49-0.53 micron
YÜKSEKLİK BİLGİLERİ
DTED, Seviye 1

Şekil-166
Bir meydana ilişkin olarak hazırlanmış perspektif görünüş

(7) ARAZİ SINIFLANDIRMASI UYGULAMASI:


Bu uygulama; görüntü verisindeki farklı arazi tiplerinin ve arazi
örtüsünün gruplar halinde ve atanan renklerde sınıflandırılmasını
içermektedir. Sınıflandırma sonuçunda meydana getirilen oluşum,
tematik görüntü olarak adlandırılmaktadır. Muharebe sahası
istihbarat hazırlıkları kapsamındaki bu uygulamadan istifade
edilerek; harekat alanındaki gerçek arazi örtüsü, hidrolojik yapı,
ulaşım şebekesi, yollar dışı hareket ve en uygun yaklaşma (taarruz)
istikametine yönelik ilave katmanlar oluşturulabilir ve faydalı bilgiler
ortaya çıkarılabir.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 145 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Çok sayıdaki arazi örtüsü sınıfının ortaya çıkarılması, görüntüye ve


kullanılan diğer kaynaklara bağlıdır. Genelde arazi örtüsü 5-7 sınıfa
ayrılır ve bitki sınıfları, toprak tipleri, hidroloji, toprağın nemi ve
bunlardan iki veya daha fazlasından oluşturulan kombinasyonları
kapsar. SWIR kombinasyonu görüntülerden meydana getirilen bu
uygulamada, kenar bilgileri esas olarak görüntü haritaları ile aynıdır.
Her bir sınıf için kullanılacak renk kodu, sınıflandırma işlemi
esnasında uygulayıcı tarafından belirlenir.

LEJAND SEYRÜSEFER AMAÇLARI İÇİN KULLANILAMAZ


ÖLÇEK : 1:25.00
Bulut
Bulut Gölgesi
Orman-düz arazi
Orman-yüksek arazi
Çıplak arazi
Çayır / açık arazi
Su

Şekil-167
Arazi sınıflandırması yapılmış görüntü

(8) AFET DEĞERLENDİRMESİ VE KURTARMA HAREKATI


UYGULAMASI:
Çok bandlı görüntüler, tabii afetlerin değerlendirilmesine ve
kurtarma / tahliye harekatına olanak sağlamaktadır. Askeri teşkiller
açısından bu uygulamanın amaçı; orman yangınları, tayfunlar,
petrol sızıntıları, depremler, sel baskınları ve yanardağ patlamaları
gibi tabii afetlerde, olayın boyutlarını değerlendirmek ve mahalli
yönetimlere kurtarma ve rahliye konusunda destek sağlamaktır.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 146 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Konuya ilişkin 3 örnek uygulama, aşağıdaki parağraflarda


açıklanmış ve şekillerde gösterilmiştir.
Aşağıdaki şekildeki 2 görüntü, 1993 yılında California bölgesinde
çıkan yangın bölgesini göstermektedir. Landsat’ın 3-2-1
bandlarından oluşan, üstteki tabii renkli görüntü üzerinden, yangın
sahasını ve sınırlarını belirlemek zordur. Landsat’ın 7-4-2
bandlarından meydana getirilen, alttaki SWIR kombinasyonu
görüntüde ise, yangın sahası kırmızı renkte, canlı bitkiler ise yeşil
renkte bariz olarak görülmektedir. Yangının kapsamı ve yerleşim
sahalarına yönelen tehdit, görüntünün analizi sonuçunda ortaya
çıkarılabilmektedir.

Yangın
Sahası

Pasifik

Yangın
Sahası

Pasifik

Şekil-168
Yangın bölgesi hasar değerlendirmesi

Aşağıdaki şekildeki 3 görüntü, Körfez harbi esnasındaki petrol


kuyularındaki yangını göstermektedir. “a” ve “b” ile belirtilmiş
pankromatik ve tabii renkli band kombinasyonundaki görüntülerde,
yangından meydana gelen duman bir çok petrol kuyusunun üzerini
kapatmış olup bunların adedi tesbit edilememektedir. Landsat band
6 (LWIR), band 5 (SWIR) ve band 4 (NIR) kombinasyonundan
oluşan “c” işaretli görüntüde ise, yanan kuyular net bir şekilde
görünmektedir.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 147 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Şekil-169
Petrol kuyuları yangınını içeren görüntüler

Aşağıdaki şekildeki 3 görüntü ise, sel nedeniyle meydana gelen


hasarı kapsamaktadır. Landsat pasif, ERS-1 aktif sensörleri ve her
ikisinin birleştirilmesinden oluşmuş yeni görüntü üzerinden sel’in
yayıldığı alan ve meydana getirdiği hasar tesbit edilebilmektedir.
“a” ile işaretli görüntü, sel baskınından önce algılanmış, Landsat
TM görüntüsüdür. “b” ile işaretli olan görüntü ise, sel baskınını
takiben çekilen ERS-1 radar görüntüsüdür. Bu görüntü üzerinde sel
kontrol bölgesi açık olarak görülmektedir.
TM ve radar görüntülerinin birleştirilmesinden meydana gelen ve “c”
ile belirtilmiş görüntü ise arazi kullanımı verisi ve sel baskını
sonuçlarını müştereken kapsamaktadır.

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 148 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

Vaca
Dağları

Sacramento
Nehri

Landsat TM görüntüsü 16 Ekim 1992

Sel
kontrol
Bölgesi

ERS radar görüntüsü 16 Ocak 1995

TM / ERS görüntüleri kombinasyonu

Şekil-170
Sel baskını değerlendirmesine ilişkin görüntüler

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 149 K ASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

EK-A

TABİİ NESNELERİN MUHTELİF DALGA UZUNLUKLARINA GÖRE


TAYFSAL YANSIMA DEĞERLERİ

YANSIMA YÜZDESİ

İĞNE YAPRAKLI YAYVAN

Siyah Toprak
Dağ tepeleri

Kuru verimli
ORMAN YAPRAKLI ORMAN

Kalker, Kil
Dalga

Kuru kum

Kumlu tın
Taze Kar
İç Sular

Yaş Kil,
Uzunluğu

Toprak
(µm) KIŞ YAZ KIŞ YAZ
(1) (2) (3)

0.40 15.0 83.0 35.7 11.8 6.4 2.2 1.7 3.3 3.9 5.1
0.45 9.1 82.0 47.5 15.0 6.8 2.3 1.8 4.1 4.8 6.2
0.50 7.0 79.8 55.8 18.6 7.7 2.6 1.6 5.0 6.0 8.3
0.55 5.4 77.5 62.2 23.2 9.0 2.9 3.1 8.8 13.4 16.8
0.60 6.0 75.6 66.7 27.3 9.8 3.0 2.8 7.8 10.1 19.6
0.65 2.7 73.5 69.7 28.1 10.7 3.6 2.2 7.7 8.4 19.3
0.70 1.7 71.0 71.8 29.0 16.5 4.1 5.9 14.0 17.6 31.5
0.75 1.1 68.5 73.2 30.6 20.4 4.6 14.4 23.9 39.7 46.0
0.80 0.9 68.5 74.4 31.8 24.4 5.9 17.2 28.4 51.6 54.0
0.84 0.8 63.0 75.3 34.1 27.0 7.1 18.9 30.5 54.2 56.4

(1) Kuru çimenli çayırı da içerir (2) Islak çimeni de içerir (3) Olgunlaşmış tarla mahsüllerini de içerir

TOPRAK, YERLEŞİM SAHASI VE SUYUN MUHTELİF DALGA UZUNLUKLARINA GÖRE


TAYFSAL YANSIMA DEĞERLERİ

YANSIMA DEĞERLERİ
DALGA UZUNLUĞU YERLEŞİM
(Micron) TOPRAK SAHASI SU
0.485 71 103 67
0.56 30 45 22
0.66 33 51 17
0.83 64 42 10
1.65 104 58 4
2.215 39 35 3
11.45 144 146 128

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 1 KASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

EK-A
MİNERALLERİN MUHTELİF DALGA UZUNLUKLARINA GÖRE
TAYFSAL YANSIMA DEĞERLERİ VE PROFİLLERİ

ANHYRITE SO-1A APETITE P-1A AZURITE C-12A


DALGA
UZUNLUĞU
125-500 45-125 >45 125-500 45-125 >45 125-500 45-125 >45
(mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm)
(mm)
0.40 44.63 61.1 79.59 28.36 46.6 64.96 7.73 10.6 23.33
0.45 48.63 64.68 81.91 48.16 62.38 73.22 14.45 20.4 35.97
0.50 50.57 66.48 83.24 54.4 67.3 76.09 18.47 25.51 40.29
1 66.58 80.08 88.86 64.31 76.82 82.72 5.94 11.91 35.69
1.5 64.69 78.87 87.78 75.91 83.51 84.71 17.13 29.83 55.92
2 55.46 71.68 83.78 67.76 78.58 82.72 18.75 34.95 57.73
2.5 45.99 63.09 78.22 62.36 73.54 80.6 8.76 20.65 44.9

BARITE SO-3A BORAX B-6A CALCITE C-3A


DALGA
UZUNLUĞU
125-500 45-125 >45 125-500 45-125 >45 125-500 45-125 >45
(mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm)
(mm)
0.40 82.65 85.94 88.9 90.67 89.26 86.19 46.5 56.05 67.95
0.45 86.36 88.74 90.78 91.44 89.71 87.42 56 63.66 73.32
0.50 87.65 89.8 91.4 91.99 90.18 88.67 62.92 69.16 76.38
1 90.78 92.27 93.8 80.41 87.11 88.66 84.95 82.39 84.68
1.5 89.28 91.81 93.62 27.46 51.55 63.02 81.59 81.36 84.4
2 85.49 90.18 93.15 9.7 27.11 37.13 70.8 75.15 81.99
2.5 84.66 90.55 94.14 4.37 15.05 23.78 37.05 50.99 68.74

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 2 KASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

EK-A
MİNERALLERİN MUHTELİF DALGA UZUNLUKLARINA GÖRE
TAYFSAL YANSIMA DEĞERLERİ VE PROFİLLERİ

CHALCOCITE S-8A CHLORITE PS-12C CRYOLITE H-1A


DALGA
UZUNLUĞU
125-500 45-125 >45 125-500 45-125 >45 125-500 45-125 >45
(mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm)
(mm)
0.40 7.01 7.4 3.42 15.52 17.31 32.28 85.49 89.24 88.11
0.45 6.98 7.55 3.02 17.84 21.57 38.28 86.28 89.93 89.57
0.50 6.66 7.15 2.78 20.77 26.62 44 86.86 90.7 90.86
1 6.41 6.34 2.31 17.97 24.43 44.08 87.58 91.43 93.19
1.5 5.97 5.67 2.43 32.84 45.72 62.63 86.76 90.94 92.9
2 6.17 5.57 3.68 42.15 55.79 69.52 85.68 90.86 92.39
2.5 7 5.94 5.17 26.38 36.05 54.99 83.84 89.87 91.08

DIOPSIDE IN-9B DOLOMITE C-5A EPIDOTE SS-1A


DALGA
UZUNLUĞU
125-500 45-125 >45 125-500 45-125 >45 125-500 45-125 >45
(mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm)
(mm)
0.40 7.57 14.97 22.98 8.58 12.23 25.39 3.24 6.18 19.79
0.45 10.55 21.12 28.85 9.66 13.89 28.08 4.53 13.03 31.37
0.50 13.32 25.71 32.22 10.81 16.31 31.54 7.78 21.17 38.78
1 13.72 29.73 37.26 50.61 61.26 72.83 21.12 39.97 49.75
1.5 33.83 50.04 43.79 52.05 64.28 74.51 37.51 52.47 53.08
2 34.48 51.18 44.29 51.82 63.96 74.93 50.42 59.02 54.27
2.5 28.26 46.69 43.78 31.68 44.96 65.19 39.59 54.04 53.86

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 3 KASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

EK-A
MİNERALLERİN MUHTELİF DALGA UZUNLUKLARINA GÖRE
TAYFSAL YANSIMA DEĞERLERİ VE PROFİLLERİ

FLUORITE H-2B GALENA S-7A GRAPHITE E-1A


DALGA
UZUNLUĞU
125-500 45-125 >45 125-500 45-125 >45 125-500 45-125 >45
(mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm)
(mm)
0.40 56.72 64.47 56.09 17.91 17.05 16.05 4.58 3.7 4.71
0.45 58.71 66.17 57.28 15.71 15.05 14 3.91 3.37 4.32
0.50 59.07 66.89 57.57 14.4 13.75 12.78 3.74 3.23 4.2
1 66.38 71.12 57.43 12.57 12.02 10.7 4.11 3.54 4.65
1.5 65.34 70.54 56.28 11.92 11.46 9.81 4.76 4.07 5.21
2 61.43 69.33 55.54 11.93 11.29 9.74 5.24 4.43 5.68
2.5 60.19 69.84 56.04 12.36 11.7 10.25 5.78 4.9 6.22

GYPSUM SO-2B HALITE HALITE HEMATITE O-1A


DALGA
UZUNLUĞU
125-500 45-125 >45 125-500 45-125 >45 125-500 45-125 >45
(mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm)
(mm)
0.40 91.09 89.96 92.08 83.78 85.7 85.52 6.85 6.38 4.59
0.45 92.16 90.95 93.04 85.45 87.3 87.14 6.91 6.56 4.57
0.50 92.87 91.47 93.98 86.62 88.58 88.25 6.66 6.35 4.51
1 85.03 86.9 93.57 89.35 91.73 90.85 10.3 11.65 29.5
1.5 42.78 55.6 75.12 88.74 91.57 90.19 8.04 9.54 25.95
2 24.25 36.85 59.62 86.38 90.71 86.81 7.75 9.46 26.55
2.5 8.5 16.29 37.37 86.94 92.03 87.51 8.16 10.1 28.8

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 4 KASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

EK-A
MİNERALLERİN MUHTELİF DALGA UZUNLUKLARINA GÖRE
TAYFSAL YANSIMA DEĞERLERİ VE PROFİLLERİ

ILLITE PS-11A KAOLINITE, WELL KERNITE B-2A


DALGA
UZUNLUĞU
125-500 45-125 >45 125-500 45-125 >45 125-500 45-125 >45
(mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm)
(mm)
0.40 - - 22.26 - - 74.24 87.44 88.65 88.76
0.45 - - 27.58 - - 81.68 89.74 90.71 91.34
0.50 - - 31.79 - - 85.33 91.02 92.35 92.52
1 - - 59.35 - - 94.29 88.57 91.84 92.86
1.5 - - 71.97 - - 92.94 52.71 61.29 73.3
2 - - 73.06 - - 86.02 28.77 37.14 52.92
2.5 - - 62.43 - - 49.22 27.66 36.4 51.5

LABRADORITE TS-2A LEPIDOLITE, YELLOW MAGNESITE C-6A


DALGA
UZUNLUĞU
125-500 45-125 >45 125-500 45-125 >45 125-500 45-125 >45
(mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm)
(mm)
0.40 59.75 70.56 76.85 19.33 28.23 45.63 63.95 68.52 78.99
0.45 64.24 73.75 78.88 42.77 52.3 62.34 70.29 74.81 82.36
0.50 70.39 77.24 80.22 60.12 67.42 69.53 76.44 80.67 84.45
1 66.52 75.78 80.81 65.82 72.5 74.33 86.28 87.71 87.94
1.5 59.58 71.72 79.55 77.94 81.82 78.06 70.51 77.14 85.25
2 66.52 75.88 80.22 72.52 78.15 76.97 50.96 60.17 78.49
2.5 68.92 77.62 80.68 26.25 37.1 55.31 33.46 43.62 68.52

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 5 KASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

EK-A
MİNERALLERİN MUHTELİF DALGA UZUNLUKLARINA GÖRE
TAYFSAL YANSIMA DEĞERLERİ VE PROFİLLERİ

MAGNETITE O-4A NEPHELINE TS-16A ORTHOCLASE TS-12A


DALGA
UZUNLUĞU
125-500 45-125 >45 125-500 45-125 >45 125-500 45-125 >45
(mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm)
(mm)
0.40 6.26 5.88 4.59 61.49 70.63 73.6 63.63 74.62 77.48
0.45 5.99 5.58 4.33 65.54 73.93 76.29 69.08 78.97 79.54
0.50 5.8 5.51 4.22 68.05 76.01 77.84 72.32 81.72 80.72
1 4.7 4.45 3.7 72.18 79.36 82.31 76.32 85.53 82.39
1.5 6.6 6.26 4.61 72.49 79.98 83.21 77.78 86.38 82.52
2 8.89 8.42 5.66 60.65 72.21 80.26 78.96 86.87 82.47
2.5 10.26 9.68 6.48 46.99 62.65 75.61 77.99 86.44 82.77

PYRITE S-2A QUARTZ, ROCK SANIDINE TS-14A


DALGA
UZUNLUĞU
125-500 45-125 >45 125-500 45-125 >45 125-500 45-125 >45
(mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm)
(mm)
0.40 9.26 9.07 5.29 79.53 82 78.7 - - 48.25
0.45 11.25 10.95 6.24 79.91 82.55 79.55 - - 54.02
0.50 14.26 13.9 7.51 80.54 83.06 80.07 - - 57.81
1 14.41 13.42 7.37 83.59 84.02 80.28 - - 72.53
1.5 13.25 13.02 12.25 83.97 84.25 80.04 - - 74.49
2 12.72 12.25 9.83 84.4 84.88 80.31 - - 74.36
2.5 12.93 12.47 10.53 84.41 85.88 81.41 - - 70.22

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 6 KASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

EK-A
MİNERALLERİN MUHTELİF DALGA UZUNLUKLARINA GÖRE
TAYFSAL YANSIMA DEĞERLERİ VE PROFİLLERİ

SERPENTINE PS-20A SIDERITE C-9A SODALITE TS-10A


DALGA
UZUNLUĞU
125-500 45-125 >45 125-500 45-125 >45 125-500 45-125 >45
(mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm)
(mm)
0.40 34.51 50.17 63.09 10.35 11.32 16.46 38.17 48.66 59.65
0.45 33.37 50.81 63.72 14.76 16.93 23.73 37.79 49.64 63.68
0.50 47.27 61.48 67.36 19.63 22.49 30.4 31.8 45.08 63.34
1 54.44 67.96 70.7 8.76 9.61 32.34 58.69 67.47 76.03
1.5 58.52 70.88 74.28 21.54 33.31 49.19 63.71 71.52 78.06
2 33.29 53.56 68.01 54.42 61.14 53.79 67.1 75.02 79.5
2.5 8.1 24.12 47.74 30.69 43.24 49.87 56.39 67.14 75.95

SULFUR E-2A TALC PS-14A TITANITE NS-7A


DALGA
UZUNLUĞU
125-500 45-125 >45 125-500 45-125 >45 125-500 45-125 >45
(mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm)
(mm)
0.40 6.91 4.21 3.77 82.13 83.32 81.56 12.2 26.19 56.6
0.45 25.04 43.27 51.57 86.06 86.58 84.07 33.76 52.11 71.43
0.50 82.69 88.5 86.17 87.63 88.09 85.52 51.89 67.34 77.96
1 92.84 93.08 88.71 74.85 79.58 81.64 71.82 82.2 86
1.5 92.68 93.15 88.93 90.88 89.74 87.68 57.34 72.2 83.45
2 93.03 93.71 89.34 85.13 86.38 85.53 64.63 77.72 83.98
2.5 94.79 95.45 90.76 57.4 64.84 70.41 46.76 64.32 79.62

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 7 KASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

EK-A
MİNERALLERİN MUHTELİF DALGA UZUNLUKLARINA GÖRE
TAYFSAL YANSIMA DEĞERLERİ VE PROFİLLERİ

TOPAZ NS-6A VERMICULITE PS-18A ZIRCON NS-9A


DALGA
UZUNLUĞU
125-500 45-125 >45 125-500 45-125 >45 125-500 45-125 >45
(mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm) (mm)
(mm)
0.40 49.52 55.92 50.9 49.16 43.74 54.86 12.9 21.1 26.13
0.45 49.8 56.31 50.92 56.46 51.67 60.56 17.16 28.16 33.57
0.50 49.99 56.33 50.71 62.12 57.31 65.26 19.4 31.66 38.12
1 50.88 57.47 49.9 72.39 71.42 76.85 45.08 60.86 66.37
1.5 51.19 58.1 48.95 65.01 70.3 76.46 38.2 58.23 69.54
2 50.54 58.56 48.36 48.12 57.63 68.8 59.15 72.26 73.73
2.5 20.46 39.19 45.11 25.85 42.73 53.81 56.29 70.04 72.82

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 8 KASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

EK-B

ASKERİ AMAÇLI
GÖRÜNEN BANDDAKİ MİLLİ GÖRÜNTÜ KIYMETLENDİRMESİNE YÖNELİK SEVİYELER
( Visible National Imagery Interpretability Rating Scale (NIIRS)
SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 1
• Orta büyüklükteki liman tesisini tesbit ve/veya büyük bir hava meydanındaki pist ve
taksirutları belirlemek
SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 2
• Hava meydanındaki büyük bir hangarı tesbit
• Büyük sabit radarları tesbit (AN/FPS 85, CUBRA, DANE, PECHORA, HENHOSE)
• Askeri talim sahalarını tesbit
• Yol paternine dayalı SA-5 güdümlü mermi mevziini teşhiş ve tüm mevziin
konfigurasyonunu belirlemek
• Deniz tesislerindeki büyük binaları tesbit (Atelyeler, İmalat binaları)
• Büyük binaları tesbit (Hastahane Fabrika)
SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 3
• Tüm büyük uçakların kanat yapısını teşhis (Düz, Ok, Delta) (707, CONCORD, BEAR)
• Radarları ve SAM mevzilerindeki güdüm sahalarını teşhis
• Helikopter iniş sahalarını tesbit
• Mobil güdümlü mermi üslerindeki destek vasıtaların varlığını/yokluğunu tesbit
• Limandaki büyük harp gmilerinin tipini teşhis (Kruvazör, yardımcı ve ticari gemiler)
• Trenleri veya demiryolu üzerindeki katarları tesbit
SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 4
• Tüm büyük avcı uçak tiplerini teşhis (FENCER, FOXBAT, F-15, F-14))
• Büyük münferit radarları antenlerini tesbit (TALL KING)
• Paletli vasıtaları, sahra topcusu büyük nehir geçme techitatı grup halindeki tekerlekli
vasıtaların genel tiplerini teşhis
• Açık güdümlü mermi silo kapısını tesbit
• Orta büyüklükteki deniz altıların baş şeklini tesbit (ROMEO, HAN, Type 209, ECHOII)
• Demiryolu rayları, münferit vasıtaları, kontrol kulesi, makas kontrol noktalarını teşhis
SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 5
• Vasıtaya veya treylere monteli radarları teşhis radarları antenlerini tesbit (TALL KING)
• Taktik SSM sistemlerini tipini teşhis (FROG, SS-21, SCUD)
• Kamufle edilmemiş SS-25 güdüm sistemlerindeki TEL ve ve güdüm destek venlerini
ayırmak
• KIROV, SOVREMENNY, KIEV, SLAVA, MOSKVA, KARA VEYA KRESTA sınıfı harp
gemilerindeki hava arama radarlarını (TOP STEER veyaTOP SAIL) teşhis
• Münferit demiryolu vasıtalarının tipini (Gondol, düz kutu) ve/veya lokomotif tiplerini
(buharlı, dizel) teşhis
SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 6
• Küçük ve orta helikopter modellerini ayırmak (HELIX A/B/C, HIND D/E, HAZE A/B/C)
• EW/GCA/ACQ Radarlarının anten şekillerini teşhis (parabolik, dikdörtgen, köşeli)
• Orta ebatlardaki paletli vasıtaları teşhis
• SA-6, SA-11ve SA-17 güdümlü mermileri birbirinden ayırmak
• SA-N-6 ve SLAVA sınıfı harp gemilerindeki dikey lançerleri teşhis
• Otomobillerin sedan veya station wagon tiplerini teşhis

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 1 KASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

EK-B

ASKERİ AMAÇLI
GÖRÜNEN BANDDAKİ MİLLİ GÖRÜNTÜ KIYMETLENDİRMESİNE YÖNELİK SEVİYELER
( Visible National Imagery Interpretability Rating Scale (NIIRS)

SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 7
• Av uçaklaarını teşhis (FULCRUM, FOXHOUND)
• Limanları gemilerdeki bordo iskelesini, elektronik venlerdeki havalandırma bacalarını
teşhis
• Vasıtalara monte edilmiş antitank güdümlü mermilerini tesbit ( BMP-1 üzerindeki
SAGGER)
• Güdümlü mermi depo kapılarındaki menteşe mekanizmasını ve kontrol silolarının
detaylarını tesbit
• KIROV, KARA, KRIOV tipi harp gemileri üzerindeki münferit torpito tüplerini teşhis
• Demiryolu bağlantılarını teşhis
SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 8
• Bombarduman uçakları üzerindeki perçinleri teşhis
• Horn ve W tipi antenleri tesbit (BACKTRAP ve BACKNET)
• Elde taşınan SAM’ları teşhis ( SA-7/14, REDEYE, STINGER)
• Güverteye monteli vinçlerin kablolarını tesbit
• Vasıtaların ön çamındaki silecekleri teşhis

SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 9
• Uçak gövdesine bağlanmış slotları ayırtetmek
• Anten kanopileri hat bağlantısını sağlayan küçük seramik izalator fincanlarını teşhis
• Vasıtaların plakalarını teşhis
• Güdümlü mermi kısımları üzerindeki vida ve civataları teşhis
• 1-3 inç çapındaki halatların örgüsünü teşhis
• Demiryolu bağlantı materyalini tesbit

SİVİL AMAÇLI
GÖRÜNEN BANDDAKİ MİLLİ GÖRÜNTÜ KIYMETLENDİRMESİNE YÖNELİK SEVİYELER
(Civil National Imagery Interpretability Rating Scale (NIIRS)
SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 0
• Engeller veya çok zayıf çözümleme nedeniyle görüntü kıymetlendirilememektedir
SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 1
• Arazi kullanımı sınıflarını birbirinden ayırt etmek (İskan, ziraii, orman, su ve çıplak arazi)
• Orta ebatlarladaki liman tesislerini tesbit
• Büyük meydanlardaki taksirut ve pisti ayırt etmek
• Büyük sahalardaki drenaj paternlerini teşhis
SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 2
• 160 acre’den daha büyük sulama yapılan tarlaları teşhis
• Büyük binaları tesbit (Hastahane Fabrika)
• Büyük otoyol sistemleri üzerindeki yonca yaprağı gibi yol paternlerini teşhis
• Buz kırıcı deniz vasıtalarını tesbit
• 300 fitden daha büyük gemilerin dümen suyunu tesbit

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 2 KASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

EK-B

SİVİL AMAÇLI
GÖRÜNEN BANDDAKİ MİLLİ GÖRÜNTÜ KIYMETLENDİRMESİNE YÖNELİK SEVİYELER
(Civil National Imagery Interpretability Rating Scale (NIIRS)
SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 3
• 160 acre’den daha büyük tarlalarda sürülme izlerini tesbit
• İskan bölgelerindeki münferit binaları tesbit
• Demiryolu hatları üzerindeki tren katar halindeki demiryolu araçlarını tesbit
• Seyrüsefer yapılabilen dahili su yolları üzerindeki mavunaları teşhis
• Tabii ormanları ve meyva bahcelerini birbirinden ayırt etmek
SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 4
• Ambarlar, silolar ve evleri gibi çiftlik binalarını teşhis
• Demiryolu tasnif sahalarındaki demiryolu hatlarını saymak
• Yerleşim sahalarındaki basketbol, tenis ve voleybol sahalarını tesbit
• Demiryolu rayları, münferit vasıtaları, kontrol kulesi, makas kontrol noktalarını teşhis
• Çimenlik arazideki jip izlerini tesbit
SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 5
• Münferit demiryolu vasıtalarının tipini (Gondol, düz kutu) ve/veya lokomotif tiplerini
(buharlı, dizel) teşhis
• Vasıta depolama binalarını tesbit
• Kamp ve eğlence mahallerindeki çadırları teşhis
• İğne yapraklı ve yayvan yapraklı ağaçları birbirinden ayırt etmek
• Otlaklardaki fil, gergedan ve zürafa gibi büyük hayvanları tesbit
SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 6
• Narkotik madde içeren bitki örtüsünü tesbit
• Mısır, soya fasulyası ürünleri ve buğday, yulaf gibi küçük taneli tahılları ayırt etmek
• Otomobillerin sedan veya station wagon tiplerini teşhis
• Yerleşim sahalarındaki münferit telefon / elektrik direklerini teşhis
• Çıplak arazi üzerindeki ayak izlerini tesbit
SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 7
• Pamuk tarlalarındaki yetişmiş pamuğu teşhis
• Münferit demiryolu bağlantılarını teşhis
• Merdivenlerdeki basamakları tesbit
• Orman kesimi sonuçundaki ortaya çıkan kütük ve kayaları tesbit
SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 8
• Domuz yavrularını saymak
• Asfalt kaplı satıhlar üzerine çizilmiş işaretleri teşhis
• Otobüs/kamyonların plakalarını teşhis
• Münferit çam fidanlarını teşhis
• Su reservelerindeki münferit zambakları teşhis
• Vasıtaların ön çamındaki silecekleri teşhis
SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 9
• Buğday, yulaf ve arpa gibi küçük ürünlerin başaklarını teşhis
• Tel örgü çitlerindeki münferit tel örğülerini teşhis
• Demiryolu bağlantı materyalini tesbit
• Çam ağaçlarındaki iğne yapraklı dalları münferiden teşhis

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 3 KASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

EK-B

RADAR
GÖRÜNTÜ KIYMETLENDİRMESİNE YÖNELİK SINIF SEVİYELERİ
(Radar National Imagery Interpretability Rating Scale (IIRS)
SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 0
• Engeller veya çok zayıf çözümleme nedeniyle görüntü kıymetlendirilememektedir
SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 1
• Park sahalarındaki uçakları tesbit
• Sık ağaçlık sahalarda büyük seyreltmeyi tesbit
• Liman tesisindeki iskele ve atelyeleri tesbit
• Birbirinden ayırt edimeksizin karayolu veya demiryolu gibi ulaşım şebekesini tesbit
SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 2
• Büyük bombarduman ve nakliye uçaklarını tesbit (BLACKJACK, CAMBER, COCK,
707, 747)
• Büyük array tipi antenlere sahip radarları teşhis (HEN, HOUSE, DOG HOUSE)
• Askeri tesislerdeki bina paternlerini ve mevzii konfigurasyonunu tesbit
• SSM lançer mevzilerini tesbit (ICBM)
• Şilep veya tanker gibi büyük ticari gemileri tesbit
• Atletizm stadyumlarını teşhis

SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 3
• Orta büyüklükteki uçakları tesbit (FENCER, FLANKER, CURL, COKE, F-15)
• Yuvarlak binaya monte edilmiş 12 metre capındaki çanak anteni içeren ORBITA
mevziini teşhis
• Askeri tesislerdeki araç koruma duvarlarını tesbit
• SAM, SSM veya ABM sabit güdümlü mermi mevzilerindeki araç ve techizatı tesbit
• Orta ebaddaki şileplerin güverte üstü yapısını tesbit
• Orta ebaddaki (6 hatlı) demiryolu tasnif sahasını teşhis

SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 4
• Büyük ebatlı helikopter ve orta ebaddaki sabit kanatlı uçakları ayırt etmek HALO,
CRUSTY)
• Tesisler ve komuta postaları arasındaki kablo hatlarını tesbit
• Motor bakım tesislerindeki münferit vasıtaları tesbit
• Güdümlü mermi üstlerindeki yapılardaki kayar çatıların açık veya kapalı olduğunu ayırt
etmek
• Kare tarzında başı bulunan ROPUCHA sınıfı çıkarma vasıtasını (LST) teşhis
• Demiryolu / karayolu ilişkin tüm köprüleri tesbit

SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 5
• Tüm orta sınıf helikopterleri ayırt etmek (HIND, HIP, HAZE, HOUND, PUMA, WASP)
• Gelişmiş TWIN EAR antenini tesbit
• Nehir gecme techizatını ve orta/ağır zırhlı araçları ayırt etmek (MTU-20, T-62 MBT)
• SS-25 RTP güdümlü mermi sistemindeki güdüm destek techizatını tesbit
• SSN tipi harp gemilerinin baş şekli, uzunluk / genişlik farkını ayırt etmek
• Demiryolu vagonları arasındaki mesafeyi tesbit ve vagon adedini belirlemek

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 4 KASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

EK-B

RADAR
GÖRÜNTÜ KIYMETLENDİRMESİNE YÖNELİK SINIF SEVİYELERİ
(Radar National Imagery Interpretability Rating Scale (IIRS)
SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 6
• Sabit kanatlı av uçaklarını ayırt etmek (FENCER, FLANKER)
• BAR LOCK / SIDE NET radar mevziilerindeki antenleri ayırt etmek
• Kücük askeri destek vasıtalarını ayırt etmek (UAZ-69, UAZ-469 araçları ve T-72, T-80
tankları)
• KRESTA II (CG), KRESTA I (CG), YANKEE I, DELTA I, KIRAV II (FFG) sınıfı harp
gemilerinden havalanan helikopterleri ayırt etmek
• Düz veya gondol tipi vagonlar üzerindeki yükü tesbit
SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 7
• Küçük avcı uçak tiplerini teşhis (FISHBED, FITTER, FLOGGER)
• Taretli, paletli Zırhlı personel taşıyıcı ve orta tankları ayırt etmek (BMP-1/2, T-64)
• SA-2 mevzilerindeki lancer üzerindeki güdümlü mermiyi tesbit
• KRIVAK I/II tipi harp gemilerinin baş tarafına monteli güdüm sistemini ve KRIVAK III
tipi harp gemilerini baş tarafına monte edilmiş silah taretlerini ayırt etmek
• Yerleşim sahaları veya askeri tesislerdeki sokak lambalarını tesbit

SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 8
• HIND ve HIP tipi helikopterleri ayırt etmek
• FAN SONG E güdümlü mermi kontrol radarı ve FAN SONG F radarındaki parabolik
çanak antenleri ayırt etmek
• SA-6 güdümlü mermi mevziindeki techizatı teşhis
• Demiryolu tank tipi vagonları üzerindeki havalandırma kapaklarını teşhis

SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 9
• Büyük uçaklara uygulanmış ana modifikasyonları tesbit ( Atış, pod)
• EW, GCA ve ACQ radarlarındaki anten şekillerini teşhis
• Tekerlekli veya paletli zırhlı personel taşıyıcıları üzerindeki taret ve silahları teşhis
(BTR-80, BMP-1/2, MT-LB, M-113
• SA-3 güdümlü mermisi üzerindeki ileri kanatçıkları teşhis

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 5 KASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

EK-B

INFRARED
GÖRÜNTÜ KIYMETLENDİRMESİNE YÖNELİK SEVİYELER
(Infrared National Imagery Interpretability Rating Scale (NIIRS)
SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 1
• Büyük meydanlardaki pist ve taksirutları ayırt etmek
• Sık ağaçlık sahalarda 1 kilometre kareden daha büyük seyreltmeyi tesbit
• Açık denizlerdeki uçak gemisi, super tanker ve KIROV tipi gemileri tesbit
• 1 kilometre kareden daha büyük bataklıkları tesbit

SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 2
• Büyük uçakları tesbit (C-141, 707, BEAR, CANDID, CLASSIC)
• Yerleşim sahalarındaki hastahane ve fabrika gibi büyük binaları tesbit
• Sık, seyrek ağaçları ve açık alanları ayırt etmek
• SS-25 üslerindeki bina ve yolları teşhis
• Askeri ve ticari limanları ayırt etmek

SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 3
• Büyük ve küçük tip uçakları ayırt etmek (C-141, 707, BEAR, A300, AIRBUS / A-4,
FISHBED, L-39)
• Termik takat kaynaklarındaki kazan dairesi, baca faaliyetlerini teşhis
• Büyük hava erken ihbar radarlarını tesbit
• Büyük askeri garnizonlardaki eğitim sahalarında kullanılan vasıtaların izlerini tesbit
• SA-5 lgüdümlü mermi kompleksindeki tesisleri teşhis
• 200 metreden daha büyük şilep ve tankerleri ayırt etmek

SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 4
• Küçük av uçaklarının kanat konfigurasyonunu teşhis (FROGFOOT, F-16, FISHBED)
• İskan sahalarındaki 50 metre çapından daha küçük transformotorleri tesbit
• Elektronik tesislerdeki 10 metre çapından daha büyük dome’ları tesbit
• Askeri garnizonlardaki vasıtaların termik faaliyetini tesbit
• Askeri garnizonlardaki SS-25 MSV’nin termik faaliyetini tesbit
• Büyük ticari gemilerdeki kapalı ambar kapaklarını teşhis

SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 5
• Tek ve ikiz kuyruklu av uçaklarını ayırt etmek ( FLOGGER, F-16, TORNADO / F-15,
FLANKER, FOXBAT)
• Tenis kortlarını teşhis
• Büyük Radyo role metal kafes direklerini teşhis
• Koruma duvarları içindeki zırhlı vasıtaları tesbit
• SA-10 mevziindeki elektronik kuleyi tesbit
• 200 metreden daha büyük ticari gemilerin baca tipini teşhis (kare, yuvarlak, oval)

SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 6
• Dizel lokomotiflerinin termik faaliyetini teşhis
• FIX FOUR ve FIX SIX mevzilerindeki anten şekillerini ayırt etmek
• Tank ve zırhlı personel taşıyıcılardaki termik faaliyeti ayırt etmek
• 2 raylı ve 4 raylı SA-3 lançerlerini ayırt etmek
• Denizaltılardaki güdümlü mermi tüpü kapaklarını teşhis

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 6 KASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

EK-B

INFRARED
GÖRÜNTÜ KIYMETLENDİRMESİNE YÖNELİK SEVİYELER
(Infrared National Imagery Interpretability Rating Scale (NIIRS)
SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 7
• MIG-23 FLOGGER uçaklarının yer taarruz ve önleme tiplerini ayırt etmek
• Otomobillerin sedan veya station wagon tiplerini teşhis
• Radyo role kulelerindeki 3 metre çapından daha küçük çanak antenleri teşhis
• SA-6 mevzilerindeki güdümlü mermi aktarma vinçlerini teşhis
• 2 raylı ve 4 raylı SA-3 lançerlerini ayırt etmek
• İskelelerdeki bağlama techizatını (baba) tesbit

SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 8
• Radar antenlerinin dikey ve yatay desteklerini teşhis
• Tank taretleri kapalı kapılarını tesbit

SINIFLANDIRMA SEVİYESİ 9
• Av uçakları üzerindeki giriş panellerini teşhis
• BIRDS EYE ve BELL LACE antenlerini ayırt etmek
• Zırhlı vasıtalar üzerindeki taret kapaklarının menteşelerini teşhis
• SA-2/CSA-1 güdümlü mermileri sistemindeki komuta güdüm antenlerini teşhis

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 7 KASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

EK-C
GENEL BİLGİ TİPLERİNE TATBİK EDİLEBİLEN UZAKTAN ALGILAMA
UYGULAMALARI
UYGULAMA GENEL BİLGİ TİPLERİ
1. ANTLAŞMALARI İZLEME • Kimyasl ve biolojik silah üretimi,
depolanması ve testi
• Klasik silah üretimi
• Klasik kuvvetler
• Güdümlü füzeler kolaylıkları
• Orta menzilli nüklear güdümlü mermiler
• Güdümlü mermi taşıyıcıları ve lançerler
• Nüklear denizaltılar
• Bombardıman üsleri nüklear başlık
depoları
• Nüklear silah üretimi, depolama ve test
• Stratejik güdümlü mermi üretimi
2. SİLAHLARIN KONTROLU • Kimyasal ve biolojik silahların üretimi,
depolanması ve testi
• Klasik silahların üretimi
• Güdümlü füzeler
• Orta menzilli nüklear füzeler
• Güdümlü füze taşıyıcıları ve lançerleri
• Nüklear enerji üretim merkezleri
• Nüklear başlık depolama sahaları
• Nüklear silahların üretimi, depolanması
ve testi
• Stratejik füze üretimi
• Silah sevkiyatı ve depolama
3. SİLAH ETKİNLİKLERİ • Endüstriyel tesisler
• Askeri techizat
• Askeri tesisler
• Oşinografik faktörler
4. BELİRTİ VE İKAZLAR • Askeri techizat
• Askeri tatbikatlar ve intikaller
• Askeri tesisler
5. İHTİMALİYET PLANLAMASI • İniş pistleri ve yol şeritleri
• Meydanlar
• Helikopter iniş ve atma bölgeleri
• Endüstriyel tesisler
• Ulaşım hatları
• Askeri tesisler
• Oşinografik faktörler
• Denizaltı ve satıh gemileri dağılma yerleri
• Topoğrafik faktörler
6. HEDEF TESBİT VE İSTİHBARAT • Meydanlar
• Endüstriyel tesisler
• Ulaşım hatları
• Askeri techizat
• Askeri tesisler
• Oşinografik faktörler
• Topoğrafik faktörler

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 1 KASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

EK-C
GENEL BİLGİ TİPLERİNE TATBİK EDİLEBİLEN UZAKTAN ALGILAMA
UYGULAMALARI
UYGULAMA GENEL BİLGİ TİPLERİ
7. MUHAREBE SAHASI • İniş pistleri ve yol şeritleri
İSTİHBARAT HAZIRLIKLARI • Helikopter iniş ve atma bölgeleri
• Ulaşım hatları
• Askeri techizat
• Askeri tesisler
• Oşinografik faktörler
• Demiryolu techizatı ve kolaylıkları
• Topoğrafik faktörler
8. TATBİKAT DESTEĞİ • Helikopter iniş ve atma bölgeleri
• Ulaşım hatları
• Oşinografik faktörler
• Topoğrafik faktörler
9. HARİTALARI • Ulaşım hatları
GÜNÇELLEŞTİRME • Oşinografik faktörler
• Topoğrafik faktörler
10. HARİTA DESTEĞİ • Ulaşım hatları
• Oşinografik faktörler
• Topoğrafik faktörler
11. GÖRÜNTÜ HARİTALARI • Ulaşım hatları
ÜRETİMİ • Oşinografik faktörler
• Topoğrafik faktörler
12. AMPİBİK TAARRUZ • Helikopter iniş ve atma bölgeleri
PLANLAMASI • Ulaşım hatları
• Oşinografik faktörler
• Topoğrafik faktörler
13. TAARRUZ VE DARBE GÖREV • Meydanlar
PLANLAMASI • Endüstriyel tesisler
• Ulaşım hatları
• Askeri techizat
• Askeri tesisler
• Demiryolu techizatı ve depolama
14. HAVA ULAŞTIRMA GÖREV • İniş pistleri ve yol şeritleri
PLANLAMASI • Meydanlar
• Helikopter iniş ve atma bölgeleri
15. UÇUŞ EĞİTİM YARDIMCILARI • Helikopter iniş ve atma bölgeleri
• Ulaşım hatları
• Helikopter iniş ve atma bölgeleri
16. ELEKTRONİK VE MUHABERE • Topografik faktörler
PLANLAMASI
17. DENİZALTI VE SATIH • Askeri tesisler
MUHAREBE PLANLAMASI • Oşinografik faktörler
18. DENİZ SİLAH ATIŞ DESTEĞİ • Oşinografik faktörler
• Topoğrafik faktörler

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 2 KASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

EK-C
GENEL BİLGİ TİPLERİNE TATBİK EDİLEBİLEN UZAKTAN ALGILAMA
UYGULAMALARI
UYGULAMA GENEL BİLGİ TİPLERİ
19. DENİZ GÜDÜMLÜ FÜZE • Ulaşım hatları
DESTEĞİ • Oşinografik faktörler
• Topoğrafik faktörler
20. OŞİNOGRAFİK • Oşinografik faktörler
ARAŞTIRMALAR
21. BARINAK, LİMAN VE DEMİRLEME • Ulaşım hatları
KAPASİTESİ ANALİZİ • Oşinografik faktörler
22. LOJİSTİK İSTİHBARATI • Ulaşım hatları
• Oşinografik faktörler
• Topoğrafik faktörler
• Maden çıkarma sahaları
23. NÜKLEAR, BİOLOJİK VE • Kimyasl ve biolojik silah üretimi,
KİMYASAL SİLAH ANALİZLERİ depolanması ve testi
• Nüklear silah üretimi, depolanması
ve testi
• Stratejik füze üretimi
• Güdümlü mermi üretimi ve test
kolaylıkları
• Test kolaylıkları ve atış sahaları
24. MOBİL GÜDÜMLÜ MERMİ • Ulaşım hatları
SAHASI LİMİTLERİ • Topoğrafik faktörler
• Bitki analizi
25. ÖZEL HAREKATLAR VE • Uçak pistleri ve yol şeritleri
ÖZEL HARP DESTEĞİ • Meydanlar
• Helikopter iniş ve atma bölgeleri
• Ulaşım hatları
• Askeri techizat
• Askeri tesisler
• Oşinografik faktörler
• Topoğrafik faktörler
26. ARAŞTIRMA VE TAHLİYE • Topografik faktörler
GÖREVİ PLANLAMASI • Helikopter iniş ve atma sahaları
27. BÜYÜKELÇİLİK TESİSLERİNİ • İniş pistleri ve yol şeritleri
KORUMA VE GİZLİLİK • Helikopter iniş ve atma bölgeleri
PLANLAMASI • Ulaşım hatları
• Oşinografik faktörler
• Koruyucu kamuflaj faaliyeti
• Topoğrafik faktörler
28. MUHARİP OLMAYAN • Uçak pistleri ve yol şeritleri
UNSURLARI TAHLİYE HAREKATI • Meydanlar
• Helikopter iniş ve atma bölgeleri
• Ulaşım hatları
• Oşinografik faktörler
• Topoğrafik faktörler

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 3 KASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

EK-C
GENEL BİLGİ TİPLERİNE TATBİK EDİLEBİLEN UZAKTAN ALGILAMA
UYGULAMALARI
UYGULAMA GENEL BİLGİ TİPLERİ
29. EMNİYETLİ SAHA ANALİZİ • Uçak pistleri ve yol şeritleri
• Ulaşım hatları
• Nüfus dağılımı
• Topoğrafik faktörler
• Bitki analizi
30. ÖZEL FAALİYET BÜROLARI • Endüstriyel tesisler
DESTEĞİ • Ulaşım hatları
• Askeri tesisler
31. ZİRAAT ANALİZİ • Bitki sulama
• Bitkisel üretim
• Ürün depolama
• Bitki stresi
• Hastalık ve zarar yönetimi
32. ORMANCILIK • Kenevir üretimi
• Yangın analizi
• Orman envanteri
• Bitki haritacılığı
• Hastalık ve zarar yönetimi
• Tekrar ormanlaştırma
33. ÇEVRESEL PLANLAMA • Toprak yönetimi
• Ulaşım hatları
• Yağmur gölleri
• Topoğrafik faktörler
• Su yönetimi
34. ÇEVRESEL TAHRİP • Asit yağmuru
• Hava kirliliği
• Yağmur ormanları
• Yağmur gölleri
• Toprakları koruma
• Toprak harfiyatlı madencilik
• Termal kirlenme
• Toksit atıkları
• Su kirlenmesi
35. UYUŞTURUCUYA KARŞI KOYMA • Uyuşturucu hava koridorları
DESTEĞİ • Uyuşturucu ürün analizi
• Uyuşturucu ekim özellikleri
• Uyuşturucu üretim tesisleri
• Uyuşturucu nakli ve depolama tesisleri
36. FELAKETE YARDIM • Tabii felaket hasar değerlendirmesi
• Ulaşım hatları

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 4 KASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

EK-C
GENEL BİLGİ TİPLERİNE TATBİK EDİLEBİLEN UZAKTAN ALGILAMA
UYGULAMALARI
UYGULAMA GENEL BİLGİ TİPLERİ
37. EKONOMİK ANALİZ • Meydanlar
• Su baskınlarını kontrol projeleri
• Endüstriyel tesisler
• Maden çıkarma sahaları
• Stratejik kaynaklar
• Ulaşım
• Su kaynakları
38. BÖLGESEL ETÜDLER • Endüstriyel tesisler
• Ulaşım hatları
• Maden sahaları
• Topoğrafik faktörler
• Bitki analizi
• Stratejik kaynaklar
39. LASER, MICROWAVE VE IŞIN • Test kolaylıkları ve menziller
HÜZMESİ ANAZİ
40. MÜHENDİSLİK ÇALIŞMALARI • Sel baskınlarını kontrol projeleri

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 5 KASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

EK-C
BİLGİ GEREKSİNİMLERİNE TATBİK EDİLEBİLEN
GENEL BİLGİ TİPLERİ
GENEL BİLGİ TİPİ KLASİK KUVVETLER
İLGİLİ UYGULAMALAR Antlaşmaları izleme
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Silahların kontrolu ve antlaşmaları izleme ile ilgili özel askeri tesisleri
teşhis
• Stok seviyeleri ve seviyelerdeki değişiklikleri belrlemek için materyel
ve techizat stoklarını analiz
• Depolanan silahlar ve hasarları ile ilgili faaliyeti analiz
• Birlik hareketleri ve tesislere yerleşim faaliyetini analiz
• Taktik birliklerin toplanma sahalarını tesbit
GENEL BİLGİ TİPİ NÜKLEAR DENİZALTILAR
İLGİLİ UYGULAMALAR Antlaşmaları izleme
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Denizaltı üslerinde ve inşaa tesislerindeki nüklear denizaltıların
adedini ve tipini teşhis
• Denizaltı inşaa ve tamir tesislerindeki termal sinyalleri analiz
GENEL BİLGİ TİPİ NÜKLEAR ÜRETİM
İLGİLİ UYGULAMALAR Silahların kontrolu
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Üçüncü Dünya ülkelerindeki Takat kaynakları dahil nüklear reaktörleri
ve ilgili tesisleri teşhis
• Nüklear tesisler ile ilgili yeni inşaatları tesbit
• Mevcut nüklear tesislerdeki göze batan faaliyeti tesbit
GENEL BİLGİ TİPİ SİLAH SEVKİYATI VE DEPOLAMA
İLGİLİ UYGULAMALAR Silahların kontrolu
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Klasik silah üretim tesislerini teşhis
• Silah üretim tesisleri ile ilişkili depolama sahaları ve ulaşım şebekesini
teşhis
• Depolama sahalarının depolama seviyesini analiz
• Depolama sahaları ile ilişkili demiryolu, gemi ve kara nakil vasıtalarını
teşhis
GENEL BİLGİ TİPİ KİMYASAL VE BİOLOJİK SİLAH ÜRETİMİ, DEPOLANMASI VE TESTİ
İLGİLİ UYGULAMALAR Silahların kontrolu, Antlaşmaları izleme
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Kimyasal ve biolojik döküntüleri birimsel tayf sinyallerden tesbit
• Kimyasal ve biolojik tesislerin hacimli depolama kolaylıklarını teşhis
• Kimyasal ve biolojik harp materyani teşhis
GENEL BİLGİ TİPİ KLASİK SİLAH ÜRETİMİ
İLGİLİ UYGULAMALAR Silahların kontrolu, Antlaşmaları izleme

BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Tank, uçaksavar, zırhlı araç , cephane ve patlayıcı madde üreten
tesisleri teşhis
• Askeri silah depolama kolaylıklarını teşhis
• Depolama seviyesini belirlemek için depolama kolaylıklarını analiz
GENEL BİLGİ TİPİ GÜDÜMLÜ FÜZELER
İLGİLİ UYGULAMALAR Silahların kontrolu, Antlaşmaları izleme
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Füze üretim tesislerini teşhis
• Üretim tesisleri ile ilgili depolama kolaylıklarını teşhis
• Depolama kolaylıklarındaki depolama seviyesi analizi
• Depolama sahası ile ilgili nakliye kolaylıklarını teşhis
(Demiryolu, gemi, vasıta)
• İntikal sahaları ve bombarduman üslerindeki güdümlü füze faaliyetini
tesbit

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 6 KASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

EK-C
BİLGİ GEREKSİNİMLERİNE TATBİK EDİLEBİLEN
GENEL BİLGİ TİPLERİ
GENEL BİLGİ TİPİ ORTA MENZİLLİ NÜKLEAR FÜZELER
İLGİLİ UYGULAMALAR Silahların kontrolu, Antlaşmaları izleme
BİLGİ • Gizlenmiş silah depolarının mevkiini tesbit
• Kamuflaj, gizleme ve aldatma önlemlerini tesbit
GEREKSİNİMLERİ • Nüklear başlık depolarını tesbit
• Güdümlü mermi üretim tesislerini teşhis
GENEL BİLGİ TİPİ GÜDÜMLÜ MERMİ TAŞIYICILARI VE LANÇERLERİ
İLGİLİ UYGULAMALAR Silahların kontrolu, Antlaşmaları izleme
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Güdümlü mermi taşıyıcıları ve lançerlerin mevkii ve üretim
tesislerini teşhis
GENEL BİLGİ TİPİ NÜKLEAR BAŞLIK DEPOLAMA (BOMBARDUMAN ÜSLERİ)
İLGİLİ UYGULAMALAR Silahların kontrolu, Antlaşmaları izleme
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Ağır bombarduman üslerini teşhis
• Ağır bombarduman üslerindeki nüklear başlık depolama
sahalarını teşhis
• Depolama sahalarındaki faaliyetin seviyesini analiz
GENEL BİLGİ TİPİ NÜKLEAR SİLAH ÜRETİMİ, DEPOLAMA VE TEST
İLGİLİ UYGULAMALAR Silahların kontrolu, Antlaşmaları izleme
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Nüklear silah üretim ve ilişkili depolama tesislerini teşhis
• Askeri garnizonlar, üsler ve intikal birlikleri ile ilişkili nüklear
silah depolarını teşhis
• Nüklear ve nüklear ile ilişkili göze batan ve gizli faaliyetleri
teşhis
• Test sahalarındaki yeni kraterleri teşhis
• Test hazırlıklarını tesbit
• Test alanlarındaki nüklear radyasyon kirliliğini tesbit
GENEL BİLGİ TİPİ STRATEJİK GÜDÜMLÜ MERMİ ÜRETİMİ
İLGİLİ UYGULAMALAR Silahların kontrolu, Antlaşmaları izleme
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Özel sahalardaki roket motorları ve harp başlığı üretim
tesislerini teşhis
• Üretim tesisleri ile ilişkili depolama sahalarını teşhis
• Özel sahalar dışındaki diğer üretim faaliyetlerini tesbit
GENEL BİLGİ TİPİ ASKERİ TATBİKATLAR VE İNTİKAL
İLGİLİ UYGULAMALAR Belirti ve ikazlar, Antlaşmaları izleme
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Askeri tesislerde, demiryolu sahalarında ve meydanlarda artan
kıta toplulukları ve faaliyeti tesbit
• Garnizonlardaki techizat hareketlerini tesbit
• Eğitim ve manevra sahalarında artan faaliyetin seviyesini tesbit

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 7 KASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

EK-C
BİLGİ GEREKSİNİMLERİNE TATBİK EDİLEBİLEN
GENEL BİLGİ TİPLERİ
GENEL BİLGİ TİPİ ULAŞIM HATLARI
İLGİLİ UYGULAMALAR Amfibik taarruz planlaması, Taarruz ve darbe görev planlaması,
İhtimaliyet planlaması, Felakete yardım, Büyükelçilik tesislerini
koruma ve gizlilik planlaması, Tatbikat desteği, Çevresel planlama,
Görüntü haritaları üretimi, Muharebe sahası istihbarat hazırlıkları,
Lojistik istihbarat desteği, Haritaları günçelleştirme, Harita desteği,
Mobil güdümlü mermi sahası limitleri, Muharip olmayan unsurları
tahliye harekatı, Barınak/liman/ ve demirleme kapasitesi analizi,
Emniyetli saha analizi, Özel faaliyet büroları desteği, Deniz
güdümlü füze desteği, Özel harekatlar ve özel harp desteği,
Hedef tesbit istihbarat
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Kamuflaj faaliyetleri analizi
• İnşaat faaliyetleri analizi
• Otoyol küprülerini teşhis
• Demiryolu köprülerini teşhis
• Sular üzerindeki geçiş yerlerini teşhis
• Asli ve tali karayollarını teşhis
• Yol satıh malzemesinin analizi
• Demiryollarını teşhis
• Dahili su yolları ve kanalları teşhis
GENEL BİLGİ TİPİ UÇAK PİSTLERİ VE YOL ŞERİTLERİ
İLGİLİ UYGULAMALAR Hava ulaştırma görev planlaması, İhtimaliyet planlaması, Büyükelçilik
tesislerini koruma ve gizlilik planlaması, Ulaşım sahası istihbarat hazırlığı,
Uçuş eğitim yardımcıları, Muharip olmayan unsurları tahliye harekatı,
Emniyetli saha analizi, Özel harekatlar ve özel harp desteği
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Sınırları ve ebatları teşhis
• Değişimi analiz
• Buz ve kar analizi
• Toprağın içerdiği nem analizi
• Yüzeydeki gayri muntazamlıkları tanıma
• Satıh materyalini analiz
• Bitki analizi
• Giriş ve çıkış rotalarını tanıma
GENEL BİLGİ TİPİ MEYDANLAR
İLGİLİ UYGULAMALAR Hava ulaştırma görev planlaması, Taarruz ve darbe görev planlaması,
İhtimaliyet planlaması, Ekonomik analiz, Uçuş eğitim yardımcıları, Muharip
olmayan unsurları tahliye harekatı, Emniyetli saha analizi, Özel harekatlar
ve özel harp desteği, Hedef tesbit ve istihbarat
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Pistlerin, taksirutların ve park sahalarının adet, istikamet ve satıh
materyalini tanımak
• İnşaat faaliyetlerini tanıma
• Uçaksavar (AAA) ve satıhtan havaya atılan güdümlü mermi (SAM)
savunmasını tesbit
• Hangarlar, tamir kolaylıkları ve diğer ana binaları teşhis
• POL tanklarını ve yakıt kolaylıklarını teşhis
• Güç kaynaklarını teşhis
• Uçak dağılma sahaları ve sığınakları teşhis
• Hava trafik kontrol harekat binaları / bunkerleri, radar ve muhabere
elektroniğini de içeren komuta kontrol kolaylıklarını teşhis

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 8 KASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

EK-C
BİLGİ GEREKSİNİMLERİNE TATBİK EDİLEBİLEN
GENEL BİLGİ TİPLERİ
GENEL BİLGİ TİPİ HELİKOPTER İNİŞ VE ATMA SAHALARI
İLGİLİ UYGULAMALAR Hava ulaştırma görev planlaması, Ampibik taarruz planlaması,
İhtimaliyet planlaması, Büyükelçilik tesislerini koruma ve gizlilik
planlaması, Uçuş eğitim yardımcıları, Ulaşım sahası istihbarat hazırlığı,
Muharip olmayan unsurları tahliye harekatı, Araştırma ve kurtarma
görev planlaması, Özel harekatlar ve özel harp desteği
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Sınırları ve ebatları teşhis
• Değişimi teşhis
• Engelleri tesbit
• Satıh yoğunluğu analizi
• Yüzeydeki gayri muntazamlıkları tanıma
• Satıh materyalini analiz
• Bitki analizi
• Giriş ve çıkış rotalarını tanıma
GENEL BİLGİ TİPİ ASKERİ TESİSLER
İLGİLİ UYGULAMALAR Denizaltı ve satıh muharebe planlaması, Taarruz ve darbe görev
planlaması, İhtimaliyet planlaması, Belirtiler ve ikazlar, Muharebe
sahası istihbarat hazırlıkları, Özet faaliyet büroları desteği, Özel
harekatlar ve özel harp desteği, Hedef tesbit ve istihbarat, Silah
etkinlikleri
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Muharebe sahası analizi (patlama)
• Muharebe sahası analizi (termal ışın)
• Kamuflaj perdesini teşhis
• İnşaat faaliyeti analizi
• Aldatmayı teşhis
• Yanıltıcı boyayı teşhis
• Materyal tiplerini analiz
• Tabii bitki kamuflajını analiz
• Denizaltı inşaatı tamir alanlarına ilişkin termal sinyalleri teşhis
• Termal sinyalleri analiz
• Bitki analizi
GENEL BİLGİ TİPİ ASKERİ TECHİZAT
İLGİLİ UYGULAMALAR Taarruz ve darbe görev planlaması, Belirti ve ikazlar, Muharebe sahası
istihbarat hazırlıkları, Özel harekatlar ve özel harp desteği, Hedef tesbit
istihbarat, Silah etkinlikleri
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Hava muharebe konuş ve kuruluşu tesbit
• Muharebe sahası analizi (patlama)
• Kamuflaj perdesini teşhis
• Sahte tesisleri teşhis
• Yanıltıcı boyayı teşhis
• Elektronik konuş ve kuruluşu tesbit
• Harekli techizatı teşhis
• Kara muharebe konuş ve kuruluşu tesbit
• Güdümlü mermi konuş ve kuruluşu tesbit
• Tabii bitki kamuflajını analiz
• Deniz muharebe konuş ve kuruluşu tesbit
• Satıhdan havaya güdümlü mermi (SAM) konuş ve kuruluşu tesbit
• Uzay sistemlerini teşhis

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 9 KASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

EK-C
BİLGİ GEREKSİNİMLERİNE TATBİK EDİLEBİLEN
GENEL BİLGİ TİPLERİ
GENEL BİLGİ TİPİ ENDÜSTRİYEL TESİSLER
İLGİLİ UYGULAMALAR Taarruz ve darbe görev planlaması, Ekonomik analiz, Bölgesel etüdler,
Özel faaliyet buro desteği, Hedef tesbit ve istihbarat, Silahların etkinlikleri
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Muharebe sahası analizi (patlama)
• Muharebe sahası analizi (termal ışın)
• Kamuflaj faaliyeti analizi
• Kamuflaj perdesini teşhis
• İnşaat faaliyeti analizi
• Aldatmayı teşhis
• Yanıltıcı boyayı teşhis
• Materyal tiplerini analiz
• Maden çıkarma ve üretim tesislerini teşhis
GENEL BİLGİ TİPİ GÜDÜMLÜ MERMİ ÜRETİM VE TEST TESİSLERİ
İLGİLİ UYGULAMALAR Nüklear, Biolojik ve kimyasal silah analizi
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Atmosferik hareketi tesbit
• İnşaat faaliyetini analiz
• Yakıt lekelerini analiz
• Saha kraterlerini analiz
• Materyal tiplerini analiz
• Termal sinyalleri analiz
• Bitki stresini analiz
GENEL BİLGİ TİPİ DEMİRYOLU TECHİZATI VE KOLAYLIKLARI
İLGİLİ UYGULAMALAR Taarruz ve darbe görev planlaması, Muharebe sahası istihbarat
hazırlığı
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Tasnif sahaları, tamir kolaylıkları ve aktarma noktalarını teşhis
• Sahte ve kamufle edilmiş demiryolu vasıtalarını teşhis
GENEL BİLGİ TİPİ OSİNOGRAFİK FAKTÖRLER
İLGİLİ UYGULAMALAR Amfibik taarruz planlaması, Denizaltı ve satıh muharebe planlaması,
İhtimaliyet planlaması, Büyükelçilik tesislerini koruma ve gizlilik planlaması,
Tatbikat desteği, Görüntü haritaları üretimi, Muharebe sahası istihbarat
hazırlıkları, Lojistik istihbarat desteği, Haritaları günçelleştirme, Harita
desteği, Deniz top atışı desteği, Muharip olmayan unsurları tahliye
harekatı, Oşinografik araştırma, Barınak/liman ve açık deniz kapasitesi
analizi, , Deniz güdümlü füze desteği, Özel harekatlar ve özel harp desteği,
Hedef tesbit istihbarat, Silah etkinlikleri
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Bathymetry analizi
• Plaj sınırları ve ebatları analizi
• Plaj kompozisyonunun analizi
• Plaj uyumluluk analizi
• Plajlardaki dağılım ve depolama sahalarını tesbit
• Plaja çıkış rotalarını teşhis
• Denizlerde ışın saçan canlıları analiz
• Akıntı ve girdap analizi
• Tabii ve insan yapısı engelleri teşhis
• Sahillerdeki mayınları tesbit
• Petrol sızıntılarını analiz
• Buz kütlelerinin mevkii, yapısı, kalınlığı ve sıcaklığını teşhis
• Su berraklığını tesbit
• Deniz suyu tuzluluğunu analiz

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 10 KASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

EK-C
BİLGİ GEREKSİNİMLERİNE TATBİK EDİLEBİLEN
GENEL BİLGİ TİPLERİ
GENEL BİLGİ TİPİ TOPOGRAFİK FAKTÖRLER
İLGİLİ UYGULAMALAR Amfibik taarruz planlaması, İhtimaliyet planlaması, Elektronik ve muhabere
planlaması, Büyükelçilik tesislerini koruma ve gizlilik planlaması, Tatbikat
desteği, Çevresel planlama, Görüntü haritaları üretimi, Muharebe sahası
istihbarat hazırlıkları, Lojistik istihbarat desteği, Haritaları günçelleştirme,
Harita desteği, Mobil güdümlü mermi sahası limitleri, Deniz top atışı
desteği, Muharip olmayan unsurları tahliye harekatı, Bölgesel etüdler,
Emniyetli saha analizi, Deniz güdümlü füze desteği, Araştırma ve kurtarma
görevi planlaması, Özel harekatlar ve özel harp desteği, Hedef tesbit
istihbarat
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Muharebe sahası analizi
• Bitki tiplerini teşhis
• Drenaj paternini teşhis
• İnsan yapısı toprak özelliklerini teşhis
• Yaprak tipi ve yoğunluğu analizi
• Yürüyerek geçilebilen yerleri tesbit
• Çimenleri teşhis
• Seviye ve Meyili teşhis
• Satıhdaki yer sularını teşhis
• Buz ve karı teşhis
• Giriş ve çıkış rotalarını teşhis
• Arazi şekillerini teşhis
• NBC kirliliğini tesbit
• Direk yangınları teşhis
• Meyvelik serbest aralıklı ağaçları teşhis
• Toprak kaymalarını tesbit
• Toprağın nemini analiz
• Toprak tiplerini analiz
• Stresli bitkileri analiz
• Ağaç tiplerini ve yoğunluğunu teşhis
• Su akışını ve gövdesini teşhis
• Sulak alanları teşhis
• Bitki analizi
GENEL BİLGİ TİPİ KORUYUCU KAMUFLAJ FAALİYETİ
İLGİLİ UYGULAMALAR Büyükelçilik tesislerini koruma ve gizlilik planlaması
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Kamuflaj perdesinin etki analizi
• Bozucu boyanın etki analizi
• Kesilen tabii bitkilerin etki analizi
GENEL BİLGİ TİPİ TEST KOLAYLIKLARI, ATIŞ SAHALARI
İLGİLİ UYGULAMALAR Laser, microwave ve ışın analizi, NBC silah analizi

BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Tesisin sınırlarını teşhis


• Test hedeflerinin görüş hattını teşhis
• Test binaları ve bunkerlerini teşhis
• Elektriki takat hatları ve kapasitesini tesbit
• Yanık ve patlama izlerini analiz
• Test hazırlıklarını teşhis
• Test sahasındaki yeni kraterleri teşhis
• Test sahasındaki nüklear radyasyon kirliliğini tesbit
• Yeni inşaatları tesbit

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 11 KASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

EK-C
BİLGİ GEREKSİNİMLERİNE TATBİK EDİLEBİLEN
GENEL BİLGİ TİPLERİ
GENEL BİLGİ TİPİ BİTKİ ANALİZİ
İLGİLİ UYGULAMALAR Mobil güdümlü mermi sahası limitleri, Bölgesel etüdler, Emniyetli
saha analizi
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Ağaçların tipi ve yoğunluğunu teşhis
• Yaprakların tipi ve yoğunluğunu teşhis
• Çimen, çalılık ve makileri teşhis
• Ürün tiplerini teşhis
• Meyvelik ve serbest aralıklı ağaçları teşhis
GENEL BİLGİ TİPİ ÜRÜN SULAMA
İLGİLİ UYGULAMALAR Ziraat analizi
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Sulama metodlarını teşhis (sıralı veya merkezi gibi)
• Sulanan arazileri teşhis
• Su nakil sistemlerini teşhis (borular ve kanallar gibi)
• Sulama suyunun kaynağını teşhis
GENEL BİLGİ TİPİ ÜRÜN İSTİHSALİ
İLGİLİ UYGULAMALAR Ziraat analizi
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Ürün tipi ve sahayı teşhis
• Toprak tipini teşhis
• Toprağın içerdiği nemi teşhis
• Meyvelikleri veya serbest aralıklarla dikilmiş bitkileri teşhis
• İstihsal analizi ve tahmini rekolte
GENEL BİLGİ TİPİ ÜRÜN DEPOLAMA
İLGİLİ UYGULAMALAR Ziraat analizi
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Ürün tipi ve sahayı teşhis
• Ürün tipi ile ilgili depolama kolaylıklarını teşhis (silo, ambar,
açık saha)
GENEL BİLGİ TİPİ ÜRÜN STRESİ
İLGİLİ UYGULAMALAR Ziraat analizi
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Ürün tipini teşhis
• Toprak tipini teşhis
• Nemli toprağı teşhis
• Haşere istilasını teşhis
• Bitki stresi analizi
GENEL BİLGİ TİPİ BİTKİ ZARARLILARI ANALİZİ
İLGİLİ UYGULAMALAR Ziraat analizi, Ormancılık
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Ağaç tipleri ve yoğunluğunu teşhis
• Bitki stresi ve stres paternlerini analiz
GENEL BİLGİ TİPİ HAŞHAS ÜRETİMİ
İLGİLİ UYGULAMALAR Ormancılık
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Yeni düzeltilmiş sahaları tesbit
• Milli ormanlar içindekdeki küçük ürün sahalarını teşhis
• Tabii bitki kamuflajını ve kamuflaj perdelerini tesbit
• Bitki analizi

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 12 KASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

EK-C
BİLGİ GEREKSİNİMLERİNE TATBİK EDİLEBİLEN
GENEL BİLGİ TİPLERİ
GENEL BİLGİ TİPİ YANGIN ANALİZİ
İLGİLİ UYGULAMALAR Ormancılık
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Ağaç tiplerini, yoğunluğunu ve sahayı teşhis
• Yangının sebep olduğu hasar sahasını teşhis
GENEL BİLGİ TİPİ ORMAN ENVANTERİ
İLGİLİ UYGULAMALAR Ormancılık
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Ağaç tiplerini, yoğunluğu ve sahayı teşhis
• Stresli bitkileri teşhis
GENEL BİLGİ TİPİ TOPRAK YÖNETİMİ
İLGİLİ UYGULAMALAR Çevresel planlama
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Geniş alanlardaki arazi kullanımını teşhis
• Su ceryanlarını ve gövdesini teşhis
• Arazi formlarını teşhis
• Sulak alanları teşhis
• Ağaç tiplerini ve yoğunluğunu teşhis
• Yaprak tiplerini ve yoğunluğunu teşhis
GENEL BİLGİ TİPİ SU YÖNETİMİ
İLGİLİ UYGULAMALAR Çevresel planlama
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Buzul, buz kitleri ve su havzalarını teşhis

GENEL BİLGİ TİPİ ASİT YAĞMURU


İLGİLİ UYGULAMALAR Çevresel Tahrip

BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Arazi örtüsü kapsamındaki bitki stresini tesbit ve tanıma


• Suyun akış yönünü ve suda yaşayan bitkilerin stresini ve
ölümünü analiz
GENEL BİLGİ TİPİ HAVA KİRLİLİĞİ
İLGİLİ UYGULAMALAR Çevresel Tahrip
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Atmosfere gönderilen endüstriyel atıkları tesbit, teşhis ve tipini
analiz
• Orman yangın ve volkanik püskürtmeler gibi tabii ve
insanlardan kaynaklanan duman ve kirlenmeyi tesbit, teşhis ve
tipini analiz
GENEL BİLGİ TİPİ SU KİRLİLİĞİ
İLGİLİ UYGULAMALAR Çevresel tahrip
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Kirlenmiş su akışı ve havzasını teşhis
• Endüstriyel atık, toksit madde vb su kirliliği kaynaklarını teşhis
• Su tasfiye kolaylıklarını teşhis
GENEL BİLGİ TİPİ YAĞMUR ORMANLARI
İLGİLİ UYGULAMALAR Çevresel tahrip
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Su ceryanını ve su gövdelerini teşhis
• Suyun temizlik analizi
• Bitki analizi
• Kaynağın mevkii ve kirlenme tipini teşhis

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 13 KASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

EK-C
BİLGİ GEREKSİNİMLERİNE TATBİK EDİLEBİLEN
GENEL BİLGİ TİPLERİ
GENEL BİLGİ TİPİ YAĞMUR ORMANLARININ TAHRİBATI
İLGİLİ UYGULAMALAR Çevresel tahrip
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Ağaçların tipi, yoğunluğu ve tropikal yağmur ormanlarını teşhis
• Arazi üzerindeki orman örtüsünü uzaklaştırmayı teşhis
• Arazi üzerindeki orman örtüsünü uzaklaştıran nedenleri analiz
GENEL BİLGİ TİPİ TOPRAKLARI KORUMA
İLGİLİ UYGULAMALAR Çevresel tahrip
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Toprak tiplerini ve içerdiği nemi teşhis
• Arazi şekillerini teşhis
• Drenaj paternlerini teşhis
• Sulama metodlarını teşhis
• Ürünleri ve ürün ziraati metodlarını teşhis
GENEL BİLGİ TİPİ TERMAL KİRLİLİK
İLGİLİ UYGULAMALAR Çevresel tahrip

BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Su akışı ve gövdesini teşhis


• Suyun termal seviyesini teşhis
• Bitki streslerini analiz
• Termal kirliliğin kaynaklarını teşhis
GENEL BİLGİ TİPİ TOKSİT ATIKLAR
İLGİLİ UYGULAMALAR Çevresel tahrip
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Toksit madde atık sahalarını teşhis
• Su akışı ve gövdesini teşhis
• Toprak tipleri ve içerdiği nemi teşhis
• Bitki streslerini teşhis
• Toksit atıklarla ilişkili tayfsal sinyalleri analiz
GENEL BİLGİ TİPİ UYUŞTURUCU DURUMU
İLGİLİ UYGULAMALAR Uyuşturucuya karşı koyma desteği
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Kokainli bitki ekim sahalarının mevki ve üretim tesislerini teşhis
• Askeri ve askaeri olmayan faaliyet ve techizatı teşhis
GENEL BİLGİ TİPİ UYUŞTURUCU HAVA KORİDORU
İLGİLİ UYGULAMALAR Uyuşturucuya karşı koyma desteği
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Sık ormanlık bölgelerdeki izole edilmiş hava koridorları ve iniş
sahalarını tesbit
• Hava koridorları ve iniş sahalarındaki faaliyeti teşhis
GENEL BİLGİ TİPİ UYUŞTURUCU ÜRETİM TESİSLERİ
İLGİLİ UYGULAMALAR Uyuşturucuya karşı koyma desteği
BİLGİ • Uyuşturucu bitki üretimi yapılan nehir ve dere kenarlarındaki
kimyasal kirlenmeyi tesbit
GEREKSİNİMLERİ • Bitki stres sahalarını teşhis
• Su ve hava kirliliğine maruz kalan kaynakları ve mevkiileri
teşhis

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 14 KASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

EK-C
BİLGİ GEREKSİNİMLERİNE TATBİK EDİLEBİLEN
GENEL BİLGİ TİPLERİ
GENEL BİLGİ TİPİ UYUŞTURUCU BİTKİ ANALİZİ
İLGİLİ UYGULAMALAR Uyuşturucuya karşı koyma desteği
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Haşhas, Marijuana ve kokain ekim sahalarını teşhis
• Uyuşturucu bitkilerin üretim seviyesini analiz
• Yokedilen uyuşturucu ürün sahasını teşhis
GENEL BİLGİ TİPİ UYUŞTURUCU MADDE NAKLİ VE DEPOLAMA SAHALARI
İLGİLİ UYGULAMALAR Uyuşturucuya karşı koyma desteği
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Uyuşturucu bitki ziraatinin yapıldığı sahalardaki hava koridoru
ve iniş yerlerini teşhis
• Uyuşturucu bitki ziraatinin yapıldığı sahalardaki, nehir yükleme
kolaylıklarını teşhis
• Hava koridorları ve nehir kolaylıkları civarındaki bina,
sundurma ve açık depolama sahalarını teşhis
• Hava koridorları ve nehir kolaylıkları ile ilişkili faaliyet seviyesini
teşhis
GENEL BİLGİ TİPİ TABİİ AFET HASAR DEĞERLENDİRMESİ
İLGİLİ UYGULAMALAR Felakete yardım
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Depremlerden kaynaklanan arazi çatlaklarını teşhis
• Sel sahalarını teşhis
• Yerleşim sahalarındaki hasarı teşhis
• Ulaşım şebekesindeki hasarı teşhis
• Su ve güç kaynaklarındaki hasarı teşhis
GENEL BİLGİ TİPİ ULAŞIM
İLGİLİ UYGULAMALAR Ekonomik analiz
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Yolcu ve yük istasyonları, tasnif sahaları ve tamir kolaylıklarını
içeren demiryolu tesislerini teşhis
• Su yolları teminalleri, inşaa sahaları, kuru doklar, nehir ve
okyanus feribotları ve dahili su yollarını teşhis
• Yük ve yolcu otobüs terminalleri, ulaşım kolylıkları ve tamir
tesislerini teşhis
GENEL BİLGİ TİPİ SU KAYNAKLARI
İLGİLİ UYGULAMALAR Ekonomik analiz
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Kuyu, pınar, nehir, dere, göl ve tuzlu su girişlerini içeren su
ikmal kaynaklarını teşhis
• Endüstriyel atık, toksit madde vb su kirliliği kaynaklarını teşhis
GENEL BİLGİ TİPİ YERLEŞİM PLANLAMASI
İLGİLİ UYGULAMALAR Ekonomik analiz, Çevresel planlama
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Drenaj paternlerini teşhis
• Yabani hayatı teşhis
• Su akışı ve gövdesini teşhis
• Arıtma kolaylıklarını teşhis
• Arazi şekillerini teşhis
• Yaprak tiplerini ve yoğunluğunu teşhis
• Toprak tiplerini ve içerdiği nemi teşhis

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 15 KASIM 2001


UZAKTAN ALGILAMA

EK-C
BİLGİ GEREKSİNİMLERİNE TATBİK EDİLEBİLEN
GENEL BİLGİ TİPLERİ
GENEL BİLGİ TİPİ MADENCİLİK
İLGİLİ UYGULAMALAR Ekonomik analiz, lojistik istihbaratı
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Demirli ve demirli olmayan cevheri çıkarma faaliyetlerini teşhis
• Kömür, linyit ve turba madencilik faaliyetlerini teşhis
• Metalik olmayan mineral cevheri, ve madencilik faaliyetini
teşhis
• Taş, kum ve çakıl çıkarma galerini teşhis
GENEL BİLGİ TİPİ STRATEJİK KAYNAKLAR
İLGİLİ UYGULAMALAR Ekonomik analiz, Bölgesel etüdler
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Metalik ve metaelik olmayan minarellerin reservlerini ve
gelişmeleri teşhis
• Demirli olmayan metal üretim tesislerini teşhis
• Petrol reservlerini ve gelişmeleri teşhis
• Petrol rafinerilerini ve depolama sahalarını teşhis
• Kömür reservlerini ve gelişmeleri teşhis
GENEL BİLGİ TİPİ SEL BASKINLARINI KONTROL PROJELERİ
İLGİLİ UYGULAMALAR Mühendislik çalışmaları
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Drenaj paternini teşhis
• İnsan yapısı toprak özelliklerini teşhis
• Yaprak tipleri ve yoğunluğunu teşhis
• Değişimi ve meyili teşhis
• Arazi şekilleri ve yerleşim sahalarını teşhis
• Ağaç tipleri ve yoğunluğu teşhis
• Topografik ve toprak tipi analizi
• Su cereyanını ve gövdeleri teşhis
GENEL BİLGİ TİPİ NÜFUS DAĞILIMI
İLGİLİ UYGULAMALAR Emniyetli saha analizi
BİLGİ GEREKSİNİMLERİ • Geniş sahalardaki arazi kullanımı analizi
• Yerleşim, banliyo ve kırsal alanlarını teşhis
• Yerleşim birimlerinin yoğunluk analizi

İŞLEM ŞİRKETLER GRUBU UZALG 16 KASIM 2001

You might also like