Professional Documents
Culture Documents
Finansal tablolar; muhasebe sistemi içinde kaydedilen ve toplanan bilgilerin, belirli zaman
aralıklarıyla bu bilgileri kullanacak olanlara iletilmesini sağlayan araçlardır.
Temel Finansal Tablolar: Ek Finansal Tablolar:
- Bilânço, - Satışların Maliyeti Tablosu, - Nakit Akım Tablosu,
- Gelir Tablosu, - Fon Akım Tablosu, - Kar Dağıtım Tablosu,
- Öz Kaynaklar Değişim Tablosu,
Finansal tablo kullanıcıları,
- Yöneticiler, - Yatırımcılar, - Kredi kurumları, - İşçi ve İşçi Kuruluşları, - Devlet, - Mali analistler,
BİLANÇO: İşletmenin belli bir tarihteki mali durumunu yani varlık ve kaynak durumunu
gösteren tablodur. Bilânço Özellikleri ve içeriği;
1- Bilânço, aktif ve pasif olarak iki bölümden oluşur. Aktifte işletmenin sahip olduğu
ekonomik değerler (VARLIKLAR), pasifte ise KAYNAKLAR (borç ve sermaye) yer alır.
2- Bilanço aktif toplamı ile pasif toplamı birbirine eşittir. VARLIKLAR = KAYNAKLAR,
ya da VARLIKLAR = BORÇ + ÖZKAYNAK.
3- Bilançoda varlıklar likiditeye göre kaynaklar ise vade yapılarına göre sıralanır.
4- Bilançoda aktif ve pasif kalemler brüt tutarları ile kaydedilir.
5- Aktifte, aktif düzenleyici hesaplar pasifte ise pasif düzenleyici hesaplar indirim kalemleri
olarak yer alırlar. Düzenleyici hesapların kullanımı ile aktif ve pasif net değerleri ile
gösterilmiş olur.
6- Aktifte, Dönen Varlıklar ile Duran Varlıklar yer alır.
7- Pasif, Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar (KVYK), Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar (UVYK)
ve Öz Kaynaklardan oluşur.
1
9. Tutarları kesinlikle saptanamayan alacaklar için herhangi bir tahakkuk işlemi yapılmaz. Bu
tür alacaklar bilanço dipnot veya eklerinde gösterilir.
10. Verilen rehin, ipotek ve bilanço kapsamında yer almayan diğer teminatların özellikleri ve
kapsamları ile işletme varlıkları ile ilgili toplam sigorta tutarları bilanço dipnot veya eklerinde
açıkça belirtilmelidir.
GELİR TABLOSU: İşletmenin bir faaliyet dönemindeki faaliyetlerinin sonucunu kar veya
zarar olarak gösteren tablodur.
1- Brüt Satış Karı: İşletmenin ana faaliyet konusuna ilişkin satışlarından elde edilen kardır.
2- Satış İndirimleri: Brüt satışlarından indirilen satış iadeleri ve satış ıskontolarını kapsar.
3- Satışların Maliyeti: İşletmenin dönem içindeki satışlarının maliyetidir.
4- Faaliyet Giderleri: İşletmenin ana faaliyetleri ile ilgili olan ve üretim maliyetlerine
yüklenmeyen AR-GE, P, S& D, ve GY Giderlerinin oluşturduğu gider grubudur.
5- Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar: İşletmenin esas faaliyeti dışındaki olağan
faaliyetlerle ilgili gelir ve karlardan oluşur.
2
6- Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar: İşletmenin esas faaliyeti dışındaki
olağan faaliyetlerle ilgili gider ve zararlardan oluşur.
7- Finansman Giderleri: İşletmenin borçlarından dolayı katlandığı ve varlık maliyetlerine
eklenmemiş bulunan faiz, kur farkları, kredi komisyonları ve benzeri giderlerden oluşur.
8- Olağandışı Gelir ve Karlar: İşletmenin olağan faaliyetleri dışında arızi nitelikteki (duran
varlık satışı gibi) karlar ile olağandışı olay/gelişmeler sonucu ortaya çıkan gelir ve karlardır.
9- Olağandışı Gider ve Zararlar: İşletmenin olağan faaliyetlerinden bağımsız, sık ve düzenli
olarak ortaya çıkmayan gider ve zararlardır.
FON AKIM TABLOSU: Bir dönem içinde işletmenin sağlamış olduğu tüm mali kaynakları
ve bunların kullanım yerlerini göstererek bilânço ve gelir tablosunda görülmeyen fon akımını
ortaya koymak amacıyla düzenlenen finansal tablodur.
Fon kaynakları basit anlatımla, her türlü aktif azalışı ile borçlar ve öz sermayedeki artıştır.
Fon kullanımları ise genel olarak aktiflerdeki artış, pasifteki azalıştır.
3
ÖZKAYNAKLAR DEĞİŞİM TABLOSU
Özkaynaklar değişim tablosu, bir işletmenin belli bir dönemde özkaynak kalemlerinde
meydana gelen değişiklikleri gösterir.
Özkaynaklar Değişim Tablosu önceki dönem ve cari dönem verilerini kapsayacak şekilde
düzenlenir. Tabloda; ödenmiş sermaye yedekleri, kâr yedekleri, geçmiş yıllar kârları ve
zararları, dönem net kâr ve zararı her dönem için dönembaşı tutarları, dönem içi değişiklikleri
ve dönemsonu tutarları belirtilerek gösterilir.
KAR DAĞITIM TABLOSU: İşletmenin dönem karının dağıtım biçimini gösteren tablodur.
Kar dağıtım tablosu, kanuni yükümlülüklerin, esas sözleşme gereklerinin ve genel kurul
kararlarının sonucu, dönem karının nasıl ve nerelere dağıtıldığını gösteren bir tablodur.
4
2- YÜZDE YÖNTEMİYLE ANALİZ (DİKEY ANALİZ)
Bu yöntemle, işletmenin bilânço ve gelir tablosu yüzde değerleri ile ifade edilir. Bu
yöntemde tek bir yılın finansal tabloları analiz edilebileceği gibi birden fazla yılın
tabloları karşılaştırmalı olarak ta analiz edilebilir.
Bu yöntemde, işletmenin bilânçosundaki toplam varlıklar %100 olarak kabul edilir. Her
bir varlık kalemi toplam varlıkların yüzdesi olarak ifade edilir. Aynı şekilde toplam
kaynaklarda %100 olarak kabul edilir ve borçların ve öz kaynakların toplam
kaynaklardaki payı belirlenir.
İşletmenin gelir tablosunda ise net satışlar %100 kabul edilir diğer gelir tablosu kalemleri
buna göre belirlenir.
Bu yöntemde, finansal tablolarda incelenecek dönemlere ait bir yıl esas alınır. Bu yıla ait
tutarlar 100 kabul edilerek, diğer dönemlere ait değerler esas alınan yılın aynı değerleri ile
karşılaştırılarak yüzde yöntemine göre oranlanır.
Trend Yüzdesi = [(İlgili kalem cari yıl verisi)/(İlgili Kalem Baz alınan yıl verisi)]X100
5
Oranların Sınıflandırılması
1) Likidite Oranları, 2) Mali Oranlar, 3) Faaliyet Oranları, 4) Karlılık Oranları, 5) Piyasa
Performansını Ölçen Oranlar
Cari Oran (Çalışma Sermayesi Oranı): Dönen Varlıklar ile kısa vadeli yabancı kaynaklar
arasındaki ilişkiyi gösteren bir orandır ve işletmenin genel likidite durumunu
ortaya koyarak işletmenin net çalışma sermayesinin yeterli olup olmadığını ortaya
koyar. Genel kural olarak 2 olması yeterli kabul edilen cari oran, aşağıdaki gibi
hesaplanır:
DönenVarl ıklar
CariOran =
KVYK
Asit- Test Oranı (Likidite Oranı): İşletmenin her 1 TL için ne kadar süratle paraya
çevrilebilen likit dönen varlığı olduğunu gösterir ve aşağıdaki şekillerde
hesaplanır.
Asit-test oranının 1 olması yeterli sayılmaktadır. Oranın bir olması işletmenin kısa vadeli
yabancı kaynaklarının tamamını nakit ve hızlıca paraya çevrilebilen değerlerle
karşılanabileceğini gösterir.
Nakit Oranı (Disponibilite Oranı veya Hazır Değerler Oranı): Faaliyetlerden sağlanan fon
girişlerinin durması ve alacakların tahsil edilememesi durumunda, işletmenin kısa vadeli
borçlarını elindeki mevcut hazır değerler ile ödeme gücünü yansıtmaktadır. Nakit Oranının
0.20’nin altına düşmemesi genel bir kural olarak istenir.
Stok Bağımlılık Oranı: Asit-test oranının 1’den küçük olması durumunda; borçların geri
ödenmesinde işletmenin stoklara olan bağımlılığının ölçümünde kullanılan bir orandır. Stok
bağımlılık oranı, işletmenin kısa vadeli borçlarının geri ödenmesinde, hazır değerleri ve diğer
süratle paraya çevrilebilir varlıkların dışında, stokların yüzde kaçının satılması gerektiğini
gösterir.
6
FAALİYET ORANLARI: İşletmenin faaliyetlerinde kullanılan varlıkların etkili biçimde
kullanılıp kullanılmadığı hakkında bilgi veren oranlardır.
Stok Devir Hızı: Belirli bir dönem içinde stokların kaç defa yenilendiğini gösterir.
Örnek: Satışların maliyeti 12,000,000 TL, Dönem başı stok 2,800,000 TL ve Dönem sonu
stok 3,200,000 olduğu bir işletmede
12 ,000 ,000
S .D.H = = 4 olur.
( 2,800 ,000 + 3,200 ,000 ) / 2
Burada stokların yılda 4 kez devrettiği anlaşılmaktadır. Stoklar ay esasına göre 12/4= 3 ayda
bir, gün esasına göre 360/4=90 günde bir devretmektedir ya da yenilenmektedir.
Alacak Devir Hızı: Alacakların tahsil yeteneğini gösteren orandır. Ticari alacakların kalitesi
ve likiditesi hakkında bir bilgiye ulaşmak için kullanılan önemli bir orandır.
ADH =Kredili Net Satış Tutarı/Ortalama Ticari Alacaklar
Kredili satışların net bilinmemesi durumunda, net satışlar tutarı da esas alınabilir. Alacak
devir hızı işletmenin likidite durumunun ölçülmesinde tamamlayıcı oranlardan birisidir.
Örnek: Belirli bir dönemde işletmenin kredili satış tutarı 12,000,000 TL. dönem sonundaki
ticari faaliyetlerden doğan alacak senetlerinin borç kalanı 700,000 TL alıcılardan doğan
alacaklar hesabının borç kalanı 1,300,000 TL ise alacakların devir hızı oranı nedir?
12 ,000 ,000
ADH = = 12
(700 ,000 +1,300 ,000 ) / 2
360
Alacaklar ınOrtalamaT ahsilatSür esi = = 30 gün
12
Net İşletme Sermayesi Devir Hızı: Net çalışma sermayesinin yeterli olup olmadığı hakkında
bilgi verir.
Net çalışma sermayesi devir hızının düşük olması, işletmenin aşırı net çalışma sermayesine
sahip olduğunu, stok ve alacak devir hızının yavaş olduğunu gösterir. Net çalışma sermayesi
devir hızının yüksek olması, işletme net çalışma sermayesinin verimliliğinin yüksek
olduğunu ifade eder.
Dönen Varlıklar Devir Hızı: Dönen Varlık Devir Hızı = (Net Satışlar/Ort. Dönen
Varlıklar)
7
Oranın yüksek olması, dönen varlıkların verimliliğinin yüksek olduğunu gösterir. Düşük
olması ise, işletmede dönen varlıklarda bir aşırılık olduğunu gösterir.
Duran Varlıklar Devir Hızı: Duran Varlık Devir Hızı = (Net Satışlar/Ort. Duran Varlıklar)
Oranın düşük olması duran varlıkların yeteri kadar verimli kullanılmadığını ve duran
varlıklardan istenilen gelirin elde edilemediğini gösterir. Oranın yüksek olması ise, işletmenin
duran varlıklardan verimli olarak fayda sağladığını gösterir.
Aktif Devir Hızı: İşletmenin sahip olduğu tüm varlıkların verimliliğini ölçmede kullanılan
bir orandır. Oranın düşük olması işletmenin tam kapasite ile çalışmadığını gösterir.
Aktif Devir Hızı = Net Satışlar/Ort. Toplam Aktif
Oranın yüksek olması, işletmenin özsermayesini verimli olarak kullandığını gösterir. Ancak,
oranın çok yüksek olması işletmenin özsermayesinin yeterli olmadığını ve daha çok yabancı
kaynak kullandığının göstergesidir.
Varlıkların yüzde kaçının borçlarla finanse edildiğini gösteren oran olarak yorumlanabilirken,
aynı zamanda kaynak toplamı içersinde yabancı kaynakların payını gösteren bir orandır.
İşletmeler genellikle kaldıraç etkisinden yararlanarak firma değerlerini artırmaya çalışırlar.
Oranın genelde 0,50 olması, Türkiye gibi sermayesi yetersiz olan ülkelerde 0,60 olması uygun
kabul edilebilir. Ancak bu düzeyden sonra borç yükünü artırmak işletme riskini artırarak
işletmenin Finansal sıkıntı içine girmesine neden olabilir.
Oranın 1 olması istenir. Oranın birden yüksek olması işletmeyi borç baskısından kurtarır
işletmenin rahatlamasına neden olur.
8
KARLILIK ORANLARI: İşletmenin emrine verilmiş olan öz ve yabancı kaynakların,
verim derecesinin ölçülmesinde kullanılan oranlar bu grupta toplanmaktadır.
Karlılık oranları ile, işletmenin geçmişteki kazanç gücü ve faaliyetlerinin
etkinlik derecesi değerlendirilir.
a) Fiyat / Kazanç Katsayısı: Hisse senedinin piyasada gerçek bir fiyatla işlem görüp
görmediğini gösterir. Yatırımcı katsayısı yüksek çıkan hisse senetlerini tercih
etmeyecektir.
Fiyat/ Kazanç Katsayısı; Hisse Senedinin Piyasa Fiyatı / Hisse Başına Kazanç
9
Defter Değeri: Özsermaye/Çıkarılmış Hisse Senedi Sayısı
TİCARİ ARİTMETİK
Paranın Zaman Değeri: Bugün sahip olunan paranın gelecekteki paradan daha değerli
olduğunu ifade eder.
Faiz: Elinde parası olanın parasını ödünç vermesini, elinde parası olmayanın bugün itibariyle
bu paraya sahip olmasını sağlayan unsurdur (yani paranın fiyatıdır).
Faiz Oranını Etkileyen Faktörler: 1) Enflasyon, 2) Likidite, 3) Ödenmeme Riski, 4) Vade
Riski
Faiz Türleri: Basit Faiz ve Bileşik Faiz
BASİT FAİZ: Bir yıla kadar olan işlemlerde genellikle kullanılan faiz türüdür ve bunda faiz
tutarı sadece anapara üzerinden hesaplanır.
Basit Faizde Gelecek Değer: Ödenecek faizin anaparaya eklenmesi ile bulunacak değerdir.
Gelecekteki toplam tutarı (anapara + faiz tutarını) görmek için aşağıdaki formül kullanılır.
Basit Faizde Şimdiki Değer (Bugünkü Değer) Gelecekteki bir değerin bugün itibariyle kaç
TL’ye eşit olduğunu bulmaya şimdiki değer (bugünkü değer) denir. Şimdiki değer gelecekteki
değerin tam tersidir.
P = S/[1+( i x n)] Şimdiki Değer = Gelecek Değer/[1 +(Faiz Oranı x Vade)]
Basit İskonto
Senedin vadesinden önce paraya dönüştürülmesine iskonto ya da senet kırdırılması denir.
İskonto tutarının peşin değer üzerinden hesaplanmasına iç iskonto yöntemi denir.
İskonto tutarının senedin vadeli değeri üzerinden hesaplanmasına dış iskonto yöntemi denir.
Ülkemizde senet İskontosunda Dış İskonto Yöntemi kullanılır. İskonto hazine bonosu ve
finansman bonosunda da kullanılır. Vade gün olarak verilmişse n = Kalan Gün Sayısı / 365
olarak hesaplanır.
10
BİLEŞİK FAİZ: Her devre kazanılan faizin anaparaya ilave edilerek her devre değişen
sermayeler üzerinden faiz hesaplanmasına denir.
Bileşik Faizde Gelecek Değer:
Bileşik Faizde Şimdiki Değer (Bugünkü Değer) Şimdiki değer gelecekteki değerin tam
tersidir.
Bileşik Faiz İç İskonto Bileşik faizde sadece iç iskonto hesaplanır ve o da bileşik faizde
şimdiki değerden başka bir şey değildir.
P = S /(1+ i)n
Not: Yıldan daha kısa süreli hesap açtırıldığında yıllık nominal faizlerin üzerinde faiz
gerçekleştiriliyorsa bu faize efektif faiz (gerçekleşen faiz ) denir.
Anüite: Belirli bir zaman sürecinde eşit aralıklarla verilen ya da alınan eşit ödemeler dizisine
denir. Ödemelerin ve vade aralıklarının eşit olması durumunda faiz değişmiyorsa anüite söz
konusudur.
Anüitenin Gelecekteki Değeri (AGD)
A = Her ay yatırılan eşit tutar, i = Faiz oranı, n = Vade(süre)
Devamlı Anüiteler
11
Bu anüitelerde vade olmadığı için eşit ödemeler sonsuza ( ∞ ) kadar devam eder. Dolayısıyla
devamlı anüiteler aşağıdaki formülle hesaplanır.
ABD= A / i
Geciktirilmiş Anüitelerin Bugünkü Değeri
Bazı durumlarda anüiteler belirli bir vade sonunda başlayabilir. Bu tür anüitelere geciktirilmiş
anüiteler adı verilir. Özellikle uzun vadeli işlemlerde görülür.
Kar veya zarar, maliyet veya satış fiyatının % si olarak verilir. Maliyet üzerinden % ile kar
veya zarar ifade edildiğinde maliyet fiyatı “100” kabul edilir. Kar payı toplanarak, zarar payı
çıkarılarak satış fiyatı bulunur.
Örnek: 5.000 TL maliyetindeki bir mal maliyet üzerinden % 25 karla satılmaktadır. Buna
göre satış fiyatı ve kar tutarı nedir?
Maliyet Fiyatı Kar Satış Fiyatı
100 TL 25 TL 125 TL Olduğuna göre şu denklem oluşturulur;
Maliyet Fiyatı Satış Fiyatı
100 TL 125 TL
5.000 TL X
Satış Fiyatı = (5.000x125)/100 =6.250TL
Örnek: Satış üzerinden % 20 karla 9.000 TL’ye satılan malın maliyet fiyatı ve kar tutarı
nedir?
Satış Fiyatı Kar Maliyet Fiyatı
100 TL 20 TL 80 TL Olduğuna göre şu denklem oluşturulur;
Satış Fiyatı Maliyet Fiyatı
12
100 TL 80 TL
9 .000 TL X
Maliyet Fiyatı = (9.000x80)/100 =7.200TL
Örnek: Satış üzerinden % 10 zararla 4.000 TL’ye satılan bir malın maliyet fiyatını ve zarar
tutarını hesaplayınız?
Satış Fiyatı Zarar Maliyet Fiyatı
100 TL 10 TL 110 TL Olduğuna göre şu denklem oluşturulur;
Satış Fiyatı Maliyet Fiyatı
100 TL 110 TL
4.000 TL X
Satış Fiyatı = (4.000x110)/100 = 4.400TL
Örnek: Maliyeti 2.500 TL olan bir mal 3.250 TL’ye satılmıştır. Maliyet üzerinden % kaç kar
yapılmıştır?
Maliyet Fiyatı Satış Fiyatı Kar
2.500 TL 3.250 TL 750 TL Olduğuna göre şu denklem oluşturulur;
Maliyet Fiyatı Kar
2.500 TL 750 TL
100 TL X
Kar = (100x750)/2.500 =%30
Örnek: Maliyet fiyatı 4.500 TL olan bir mal maliyet üzerinden % 25 karla satılacaktır. Peşin
satışta % 8 indirim yapılacaktır. Malın peşin satış fiyatı kaç TL’dir?
Maliyet Fiyatı Kar Satış Fiyatı
100 TL 25 125 TL Olduğuna göre şu denklem oluşturulur;
Maliyet Fiyatı Satış Fiyatı
100 TL 125 TL
4.500 TL X
Satış Fiyatı = (4.500 x 125)/100 = 5.625TL
Satış Fiyatı İndirim İndirimli Satış Fiyatı
100 TL 8 92 TL
Satış Fiyatı İndirimli Satış Fiyatı
100 TL 92 TL
5.625 TL X
Peşin Satış Fiyatı =(5.625 x 92)/100 = 5.175TL
Birim fiyatı belli bir karışım elde edebilmek için karışıma girecek malların her birinden ne
13
miktar alınacağının hesabına birleşim denir.
Birleşimde takip edilecek esas yol şu olmalıdır; düşük fiyatlı mal, ortalama fiyatla satıldığı
zaman meydana gelecek kar, yüksek fiyatlı mal ortalama fiyatla satıldığı zaman meydana
gelecek zarara eşit olmalıdır.
Örnek: 38 TL ortalama fiyatlı bir karışım elde edebilmek için kilosu 30 ve 40 TL olan
mallardan ne miktarda karışım yapılmalıdır?
Bunun için; küçükten büyüğe ya da büyükten küçüğe doğru fiyat sıralaması yapılır. Her malın
fiyatının verilen ortalama fiyatla farkı alınarak öteki fiyatın hizasına yazılır. Böylece her
maldan kendi hizasındaki miktar kadar alım yapılır. Bulunan sayılar arasında kısaltma
yapılabilir.
Fiyat Ortalama Fiyat Miktar
30 2
38
40 8
Tabloda da görüldüğü gibi 30 TL fiyatlı maldan 2 birim, 40 TL fiyatlı maldan 8 birim
alınmalıdır.
Kısaltma yapıldığında 30 TL fiyatlı maldan 1 birim, 40 TL fiyatlı maldan 4 birim alınması
halinde ortalama fiyat 38 TL olacaktır.
Örnek: Kilosu 18, 20, 25, 30 TL olan dört cins maldan ne miktar karıştırılırsa ortalama fiyat
23 TL olur?
Bunun için; küçükten büyüğe yada büyükten küçüğe doğru fiyat sıralaması yapılır. Her malın
fiyatının verilen ortalama fiyatla farkı alınarak öteki fiyatın hizasına yazılır. Böylece her
maldan kendi hizasındaki miktar kadar alım yapılır. Bulunan sayılar arasında kısaltma
yapılabilir.
Fiyat Ortalama Fiyat Miktar
18 7
20 2
23
25 3
30 5
Tabloda da görüldüğü gibi 18 TL fiyatlı maldan 7 birim, 20 TL fiyatlı maldan 2 birim, 25 TL
fiyatlı maldan 3 birim, 30 TL fiyatlı maldan 5 birim alınması halinde ortalama fiyat 23 TL
olacaktır.
14