You are on page 1of 14

FİNANSAL (MALİ) TABLOLAR ANALİZİ

Finansal tablolar; muhasebe sistemi içinde kaydedilen ve toplanan bilgilerin, belirli zaman
aralıklarıyla bu bilgileri kullanacak olanlara iletilmesini sağlayan araçlardır.
Temel Finansal Tablolar: Ek Finansal Tablolar:
- Bilânço, - Satışların Maliyeti Tablosu, - Nakit Akım Tablosu,
- Gelir Tablosu, - Fon Akım Tablosu, - Kar Dağıtım Tablosu,
- Öz Kaynaklar Değişim Tablosu,
Finansal tablo kullanıcıları,
- Yöneticiler, - Yatırımcılar, - Kredi kurumları, - İşçi ve İşçi Kuruluşları, - Devlet, - Mali analistler,

Finansal tabloların genel nitelikleri,


1) Yarar Maliyet İlişkisi, 2) Önemlilik, 3) Muhasebe bilgilerinin niteliksel özellikleri
(Anlaşılabilir olma ve ihtiyaca uygun olma), 4) Güvenilir olma (Temsilde doğruluk,
kanıtlanabilir olma, tarafsız olma), 5)Karşılaştırılabilir olma

BİLANÇO: İşletmenin belli bir tarihteki mali durumunu yani varlık ve kaynak durumunu
gösteren tablodur. Bilânço Özellikleri ve içeriği;
1- Bilânço, aktif ve pasif olarak iki bölümden oluşur. Aktifte işletmenin sahip olduğu
ekonomik değerler (VARLIKLAR), pasifte ise KAYNAKLAR (borç ve sermaye) yer alır.
2- Bilanço aktif toplamı ile pasif toplamı birbirine eşittir. VARLIKLAR = KAYNAKLAR,
ya da VARLIKLAR = BORÇ + ÖZKAYNAK.
3- Bilançoda varlıklar likiditeye göre kaynaklar ise vade yapılarına göre sıralanır.
4- Bilançoda aktif ve pasif kalemler brüt tutarları ile kaydedilir.
5- Aktifte, aktif düzenleyici hesaplar pasifte ise pasif düzenleyici hesaplar indirim kalemleri
olarak yer alırlar. Düzenleyici hesapların kullanımı ile aktif ve pasif net değerleri ile
gösterilmiş olur.
6- Aktifte, Dönen Varlıklar ile Duran Varlıklar yer alır.
7- Pasif, Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar (KVYK), Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar (UVYK)
ve Öz Kaynaklardan oluşur.

Bilançoların Düzenlenmesiyle ilgili ilkeler


a) Varlıklara İlişkin İlkeler :
1. Bir yıl içinde paraya dönüşebilecek varlıklar, bilançoda dönen varlıklar grubunda gösterilir.
2. Bir yıl içinde paraya dönüşemeyen, hizmetlerinden uzun süre yararlanılan uzun vadeli
varlıklar, bilançoda duran varlıklar grubunda gösterilir. Dönem sonunda bu grupta yer alan
hesaplardan vadeleri bir yılın altında kalanlar dönen varlıklar grubuna aktarılır.
3. Bilançoda varlıkları, bilanço tarihindeki gerçeğe uygun değerleriyle gösterebilmek için,
varlıklardaki değer düşüklüklerini göstererek karşılıkların ayrılması zorunludur.
4. Gelecek dönemlere ait olarak önceden ödenen giderler ile cari dönemde tahakkuk eden
ancak, gelecek dönemlerde tahsil edilecek olan gelirler bilançoda ayrıca gösterilmelidir.
5. Dönen ve duran varlıklar grubunda yer alan alacak senetlerini, bilanço tarihindeki gerçeğe
uygun değerleri ile gösterebilmek için reeskont işlemleri yapılmalıdır.
6. Maddi ve maddi olmayan duran varlıkların maliyetini çeşitli dönem maliyetlerine
yüklemek üzere ayrılan amortismanların birikmiş tutarları ayrıca bilançoda gösterilmelidir.
7. Özel tükenmeye tabi varlıkların maliyetini çeşitli dönem maliyetlerine yüklemek amacıyla,
her dönem ayrılan tükenme paylarının birikmiş tutarları ayrıca bilançoda gösterilmelidir.
8. Alacaklar, menkul kıymetler, bağlı menkul kıymetler ve diğer ilgili hesaplardan ve
yükümlülüklerden işletmenin sermaye ve yönetim bakımından ilişkili bulunduğu ortaklara,
personele, iştiraklere ve bağlı ortaklıklara ait olan tutarlarının ayrı gösterilmesi temel ilkedir.

1
9. Tutarları kesinlikle saptanamayan alacaklar için herhangi bir tahakkuk işlemi yapılmaz. Bu
tür alacaklar bilanço dipnot veya eklerinde gösterilir.
10. Verilen rehin, ipotek ve bilanço kapsamında yer almayan diğer teminatların özellikleri ve
kapsamları ile işletme varlıkları ile ilgili toplam sigorta tutarları bilanço dipnot veya eklerinde
açıkça belirtilmelidir.

b) Yabancı Kaynaklara İlişkin İlkeler :


1. Bir yıl içinde vadesi gelen borçlar, kısa vadeli yabancı kaynaklar grubunda gösterilir.
2. Bir yıl içinde vadesi gelmemiş borçları, bilançoda uzun vadeli yabancı kaynaklar grubunda
gösterilir. Dönem sonunda bu grupta yer alan hesaplardan vadeleri bir yılın altında kalanlar
kısa vadeli yabancı kaynaklar grubundaki ilgili hesaplara aktarılır.
3. Tutarları kesinlikle saptanamayanlar veya durumları tartışmalı olanlar dahil, bilinen ve
tutarları uygun olarak tahmin edilebilen tüm yabancı kaynaklar bilançoda gösterilmelidir.
Bilinen ancak tutarları uygun olarak tahmin edilemeyen borçlar dipnotlarda gösterilir.
4. Gelecek dönemlere ait olarak önceden tahsil edilen hasılat ile cari dönemde tahakkuk eden
ancak, gelecek dönemlerde ödenecek olan giderler bilançoda ayrıca gösterilmelidir.
5. Kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar grubunda yer alan borç senetlerini bilanço
tarihindeki gerçeğe uygun değerleri ile gösterebilmek için reeskont işlemleri yapılmalıdır.
6. Borçlar, alınan avanslar ve diğer ilgili hesaplardan işletmenin sermaye ve yönetim
bakımından ilgili bulunduğu ortaklara, personele, iştiraklere ve bağlı ortaklıklara ait olan
tutarlarının ayrı gösterilmesi temel ilkedir.

c) Özkaynaklara İlişkin İlkeler:


1. İşletme sahip veya ortaklarının işletme varlıkları üzerindeki hakları özkaynaklar grubunu
oluşturur.
2. İşletmenin ödenmiş sermayesi bilançonun kapsamı içinde tek bir kalem olarak gösterilir.
Ancak, esas sermayenin ayrıntıları bilançonun dipnotlarında gösterilmelidir.
3. İşletmede herhangi bir zararın ortaya çıkması, herhangi bir nedenle özkaynaklarda meydana
gelen azalmalar; hem dönemsel, hem de kümülatif olarak izlenmeli ve kaydedilmelidir.
4. Özkaynakların bilançoda net olarak gösterilmesi için geçmiş yıllar zararları ile dönem
zararı, özkaynaklar grubunda indirim kalemleri olarak yer alır.
5. Özkaynaklar; ödenmiş sermaye, sermaye yedekleri, kâr yedekleri, geçmiş yıl kârları
(zararları) ve dönem net kârı (zararı)ndan oluşur. Kâr yedekleri yasal, statü ve olağanüstü
yedekler ile yedek niteliğindeki karşılıklar, özel fonlar gibi işletme faaliyetleri sonucu elde
edilen kârların dağıtılmamış kısmını içerir. Sermaye yedekleri ise hisse senedi ihraç primleri,
iptal edilen ortaklık payları, yeniden değerleme değer artışları gibi kalemlerden meydana
gelir. Sermaye yedekleri, gelir unsuru olarak gelir tablosuna aktarılamaz.

GELİR TABLOSU: İşletmenin bir faaliyet dönemindeki faaliyetlerinin sonucunu kar veya
zarar olarak gösteren tablodur.

1- Brüt Satış Karı: İşletmenin ana faaliyet konusuna ilişkin satışlarından elde edilen kardır.
2- Satış İndirimleri: Brüt satışlarından indirilen satış iadeleri ve satış ıskontolarını kapsar.
3- Satışların Maliyeti: İşletmenin dönem içindeki satışlarının maliyetidir.
4- Faaliyet Giderleri: İşletmenin ana faaliyetleri ile ilgili olan ve üretim maliyetlerine
yüklenmeyen AR-GE, P, S& D, ve GY Giderlerinin oluşturduğu gider grubudur.
5- Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Karlar: İşletmenin esas faaliyeti dışındaki olağan
faaliyetlerle ilgili gelir ve karlardan oluşur.

2
6- Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar: İşletmenin esas faaliyeti dışındaki
olağan faaliyetlerle ilgili gider ve zararlardan oluşur.
7- Finansman Giderleri: İşletmenin borçlarından dolayı katlandığı ve varlık maliyetlerine
eklenmemiş bulunan faiz, kur farkları, kredi komisyonları ve benzeri giderlerden oluşur.
8- Olağandışı Gelir ve Karlar: İşletmenin olağan faaliyetleri dışında arızi nitelikteki (duran
varlık satışı gibi) karlar ile olağandışı olay/gelişmeler sonucu ortaya çıkan gelir ve karlardır.
9- Olağandışı Gider ve Zararlar: İşletmenin olağan faaliyetlerinden bağımsız, sık ve düzenli
olarak ortaya çıkmayan gider ve zararlardır.

GELİR TABLOSU İLKELERİ


1. Gerçekleşmemiş satışlar, gelir ve karlar; gerçekleşmiş gibi veya gerçekleşenler gerçek
tutarından fazla veya az gösterilmemelidir. Belli bir dönemin gerçeğe uygun faaliyet
sonuçlarını göstermek için, dönem başında/sonunda doğru hesap kesim işlemleri yapılmalıdır.
2. Belli bir dönemin satışları ve gelirleri bunları elde etmek için yapılan satışların maliyeti ve
giderleri ile karşılaştırılmalıdır. Belli bir dönemin maliyet ve giderlerini gerçeğe uygun olarak
gösterebilmek için stoklarda, alacak ve borçlarda doğru hesap kesimi işlemleri yapılmalıdır.
3. Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar ile özel tükenmeye tabi varlıklar için uygun
amortisman ve tükenme payı ayrılmalıdır.
4. Maliyetler; maddi duran varlıklar, stoklar, onarım ve bakım ve diğer gider grupları arasında
uygun bir şekilde dağıtılmalıdır.
5. Arızi ve olağanüstü niteliğe sahip kâr ve zararlar meydana geldikleri dönemde tahakkuk
ettirilmeli, fakat normal faaliyet sonuçlarından ayrı olarak gösterilmelidir.
6. Bütün kâr ve zararlardan, önceki dönemlerin mali tablolarında düzeltme yapılmasını
gerektirecek niteliktekiler dışında kalanlar, dönemin gelir tablosunda gösterilmelidir.
7. Karşılıklar, işletmenin kârını keyfi bir şekilde azaltmak veya bir döneme ait kârı diğer
döneme aktarmak amacıyla kullanılmamalıdır.
8. Dönem sonuçlarının tespiti ile ilgili olarak uygulana gelen değerleme esasları ve maliyet
yöntemlerinde bir değişiklik yapıldığı takdirde, bu değişikliğin etkileri açıkça belirtilmelidir.
9. Bilanço tarihinde var olan ve sonucu belirsiz bir veya bir kaç olayın gelecekte ortaya çıkıp
çıkmamasına bağlı durumları ifade eden, şarta bağlı olaylardan kaynaklanan, makul bir
şekilde gerçeğe yakın olarak tahmin edilebilen gider ve zararlar, tahakkuk ettirilerek gelir
tablosuna yansıtılır. Şarta bağlı gelir ve karlar için ise gerçekleşme ihtimali yüksek de olsa
herhangi bir tahakkuk işlemi yapılmaz; dipnotlarda açıklama yapılır.

FON AKIM TABLOSU: Bir dönem içinde işletmenin sağlamış olduğu tüm mali kaynakları
ve bunların kullanım yerlerini göstererek bilânço ve gelir tablosunda görülmeyen fon akımını
ortaya koymak amacıyla düzenlenen finansal tablodur.
Fon kaynakları basit anlatımla, her türlü aktif azalışı ile borçlar ve öz sermayedeki artıştır.
Fon kullanımları ise genel olarak aktiflerdeki artış, pasifteki azalıştır.

NET ÇALIŞMA (İŞLETME) SERMAYESİ TABLOSU: Bir faaliyet döneminde net


çalışma sermayesindeki ortaya çıkan artış veya azalışlar ve net çalışma sermayesinin
kaynaklarını ve kullanım yerlerini göstermektedir.
Brüt çalışma sermayesi kavramı, dönen varlıkları ifade etmektedir. Net çalışma sermayesi
kavramı, dönen varlıklar ile kısa vadeli yabancı kaynaklar arasındaki olumlu farkı
anlatmaktadır. Başka bir anlatımla, öz sermaye ve uzun vadeli yabancı kaynaklar toplamı olan
devamlı sermaye ile duran varlıklar arasındaki fark belirlenmektedir.

3
ÖZKAYNAKLAR DEĞİŞİM TABLOSU
Özkaynaklar değişim tablosu, bir işletmenin belli bir dönemde özkaynak kalemlerinde
meydana gelen değişiklikleri gösterir.
Özkaynaklar Değişim Tablosu önceki dönem ve cari dönem verilerini kapsayacak şekilde
düzenlenir. Tabloda; ödenmiş sermaye yedekleri, kâr yedekleri, geçmiş yıllar kârları ve
zararları, dönem net kâr ve zararı her dönem için dönembaşı tutarları, dönem içi değişiklikleri
ve dönemsonu tutarları belirtilerek gösterilir.

NAKİT AKIM TABLOSU: İşletmenin nakit giriş ve çıkışlarını kaynakları ve kullanım


yerleri itibariyle gösteren bir tablodur. Bu tablodaki nakit kavramı nakit ve nakit
eşdeğeri varlıkları ifade etmektedir.
Nakit akım tablolarında sadece nakit giriş ve çıkışlar yer alır.

KAR DAĞITIM TABLOSU: İşletmenin dönem karının dağıtım biçimini gösteren tablodur.
Kar dağıtım tablosu, kanuni yükümlülüklerin, esas sözleşme gereklerinin ve genel kurul
kararlarının sonucu, dönem karının nasıl ve nerelere dağıtıldığını gösteren bir tablodur.

FİNANSAL TABLOLAR ANALİZİ TÜRLERİ


A) Analiz Kapsamına Göre:
1) Statik Analiz: Bir yıla ait finansal tablo verileri üzerinden yapılan analizdir.
2) Dinamik Analiz: Birden fazla döneme ait mali tablolar üzerinden yürütülen analizdir.
B) Analiz Amacına Göre:
1) Yönetim Analizi: İşletme yönetimi tarafından işletmenin başarı düzeyini, performansının,
verimliliğinin ölçülmesi, planlamaya ve kontrole veri sağlamak üzere yapılan analizler.
2) Kredi Analizleri: İşletme içinden ya da dışından kişilerce, işletmenin borç ödeme gücünü
belirlemek için yapılan analizlerdir.
3) Yatırım Analizleri: mevcut ve potansiyel yatırımcılar tarafından yaptırılan ve firmanın
karlılığı, mevcut karlılığının devamlılığı, temettü miktarı gibi konuları içine alan analizdir.
C) Analizi Yapanın Niteliğine Göre:
1) İç Analiz: İşletme içinden kişilerin gerçekleştirdiği analizdir.
2) Dış Analiz: İşletme dışından kişilerin gerçekleştirdiği analizdir.

FİNANSAL TABLOLARIN ANALİZ TEKNİKLERİ


• Karşılaştırmalı Tablolar Analizi (Yatay Analiz),
• Yüzde Yöntemiyle Analiz (Dikey Analiz),
• Eğilim Yüzdeleri ile Analiz (Trend Analizi)
• Oran Yöntemi ile Analiz (Rasyolar)

1- KARŞILAŞTIRMALI TABLOLAR ANALİZİ


Bir işletmenin birden fazla dönemlerine ait tablolar karşılaştırılmalı olarak düzenlenir.
Finansal tablo analizi ikiden daha fazla yıllar için yapılırsa ya başlangıç yılı baz yıl olarak
alınır ya da her bir yıl öncesindeki yıl baz yıl olarak dikkate alınır.
Kalemler arsındaki farklar ve değişim yüzdeleri belirlendikten sonra, bu değişimlere sebep
olabilecek nedenler aranır.
Yatay Yüzde = (İlgili kalemde baz alınan yıl verisine göre artış veya azalış/Kaleme ait baz alınan yıl verisi)

2000 2001 Artış/Azalış Tutarı Artış/Azalış Yüzdesi (%)


100 KASA 18.000 28.000 +10.000 55.55
101 ALINAN ÇEKLER 21.600 41.000 +19.400 89,81
102 BANKALAR 27.000 54.000 +27.000 100,00

4
2- YÜZDE YÖNTEMİYLE ANALİZ (DİKEY ANALİZ)

Bu yöntemle, işletmenin bilânço ve gelir tablosu yüzde değerleri ile ifade edilir. Bu
yöntemde tek bir yılın finansal tabloları analiz edilebileceği gibi birden fazla yılın
tabloları karşılaştırmalı olarak ta analiz edilebilir.
Bu yöntemde, işletmenin bilânçosundaki toplam varlıklar %100 olarak kabul edilir. Her
bir varlık kalemi toplam varlıkların yüzdesi olarak ifade edilir. Aynı şekilde toplam
kaynaklarda %100 olarak kabul edilir ve borçların ve öz kaynakların toplam
kaynaklardaki payı belirlenir.
İşletmenin gelir tablosunda ise net satışlar %100 kabul edilir diğer gelir tablosu kalemleri
buna göre belirlenir.

Dikey Yüzde = İlgili kalem verisi/ Baz alınan kalem verisi

Prestij AŞ Karşılaştırmalı Tablolar Analizi


AKTİF 2000 Grup Toplamına Genel Toplama
Oranı (%) Oranı (%)
1. DÖNEN VARLIKLAR
Hazır Değerler 120.000
9,37% 7,02%
Ticari Alacaklar 522.000
40,75% 30,53%
Stoklar 587.000 45,82% 34,33%
Diğer Dönen Varlıklar 52.000 4,06% 3,04%
DÖNEN VARLIKLAR TOPLAMI 1.281.000 100,00% 74,91%
2. DURAN VARLIKLAR
Maddi Duran Varlıklar 398.000 92,77% 23,27%
(-) Amortismanlar 105.000 (24,48%) (6,14%)
Net Maddi Duran Varlıklar 293.000 68,30% 17,13%
Diğer Duran Varlıklar 136.000 31,70% 7,95%
DURAN VARLIKLAR TOPLAMI 429.000 100,00% 25,09%
TOPLAM AKTİF 1.710.000 100,00%

3. EĞİLİM YÜZDELERİ İLE ANALİZ (TREND ANALİZİ)

Bu yöntemde, finansal tablolarda incelenecek dönemlere ait bir yıl esas alınır. Bu yıla ait
tutarlar 100 kabul edilerek, diğer dönemlere ait değerler esas alınan yılın aynı değerleri ile
karşılaştırılarak yüzde yöntemine göre oranlanır.
Trend Yüzdesi = [(İlgili kalem cari yıl verisi)/(İlgili Kalem Baz alınan yıl verisi)]X100

AKTİF 1999 2000 2001 1999 2000 2001


Dönen Varlıklar
Hazır Değerler 10000 13000 11000 100,00% 130,00% 110,00%
Ticari Alacaklar 23000 20000 25000 100,00% 86,96% 108,70%
Stoklar 18000 22000 24000 100,00% 122,22% 133,33%
Dönen Varlıklar Toplamı 51000 55000 60000 100,00% 107,84% 117,65%
Duran Varlıklar
Mali Duran Varlıklar 8000 8000 8000 100,00% 100,00% 100,00%
Maddi Duran Varlıklar 18000 20000 12000 100,00% 111,11% 66,67%
Duran Varlıklar Toplamı 26000 28000 20000 100,00% 107,69% 76,92%
AKTİF TOPLAMI 77000 83000 80000 100,00% 107,79% 103,90%
4. ORAN YÖNTEMİ İLE ANALİZ (RASYOLAR)

5
Oranların Sınıflandırılması
1) Likidite Oranları, 2) Mali Oranlar, 3) Faaliyet Oranları, 4) Karlılık Oranları, 5) Piyasa
Performansını Ölçen Oranlar

LİKİDİTE ORANLARI: İşletmenin kısa vadeli borçlarını ödeyebilme yeteneğinin


ölçülmesinde ve çalışma sermayesinin yeterli olup olmadığının belirlenmesinde kullanılır.
Likidite Oranları kendi içinde üçe bölümlenir: Cari Oran, Asit-test Oranı, Nakit Oranı.

Cari Oran (Çalışma Sermayesi Oranı): Dönen Varlıklar ile kısa vadeli yabancı kaynaklar
arasındaki ilişkiyi gösteren bir orandır ve işletmenin genel likidite durumunu
ortaya koyarak işletmenin net çalışma sermayesinin yeterli olup olmadığını ortaya
koyar. Genel kural olarak 2 olması yeterli kabul edilen cari oran, aşağıdaki gibi
hesaplanır:

DönenVarl ıklar
CariOran =
KVYK

Asit- Test Oranı (Likidite Oranı): İşletmenin her 1 TL için ne kadar süratle paraya
çevrilebilen likit dönen varlığı olduğunu gösterir ve aşağıdaki şekillerde
hesaplanır.

DönenVarl ıklar − Stoklar


Asit − TestOran ı =
KVYK

DönenVarl ıklar − ( Stoklar + GelecekDön emGiderler i )


Asit − TestOran ı =
KVYK

Asit-test oranının 1 olması yeterli sayılmaktadır. Oranın bir olması işletmenin kısa vadeli
yabancı kaynaklarının tamamını nakit ve hızlıca paraya çevrilebilen değerlerle
karşılanabileceğini gösterir.

Nakit Oranı (Disponibilite Oranı veya Hazır Değerler Oranı): Faaliyetlerden sağlanan fon
girişlerinin durması ve alacakların tahsil edilememesi durumunda, işletmenin kısa vadeli
borçlarını elindeki mevcut hazır değerler ile ödeme gücünü yansıtmaktadır. Nakit Oranının
0.20’nin altına düşmemesi genel bir kural olarak istenir.

Haz ıazırDe ler ( Kasa + Bankalar + NakdeE şakd erVarl ırVar )


NakitOran ı =
KVYK

LİKİDİTE YARDIMCI ORANLARI

Stok Bağımlılık Oranı: Asit-test oranının 1’den küçük olması durumunda; borçların geri
ödenmesinde işletmenin stoklara olan bağımlılığının ölçümünde kullanılan bir orandır. Stok
bağımlılık oranı, işletmenin kısa vadeli borçlarının geri ödenmesinde, hazır değerleri ve diğer
süratle paraya çevrilebilir varlıkların dışında, stokların yüzde kaçının satılması gerektiğini
gösterir.

Stok Bağımlılık Oranı = (KVYK-Hazır Değerler)/Stoklar

6
FAALİYET ORANLARI: İşletmenin faaliyetlerinde kullanılan varlıkların etkili biçimde
kullanılıp kullanılmadığı hakkında bilgi veren oranlardır.

Stok Devir Hızı: Belirli bir dönem içinde stokların kaç defa yenilendiğini gösterir.

S.D.H = (Satışların Maliyeti)/Ortalama Stok


Ortalama Stok=(Dönem Başı Stok+Dönem Sonu Stok)/2

Örnek: Satışların maliyeti 12,000,000 TL, Dönem başı stok 2,800,000 TL ve Dönem sonu
stok 3,200,000 olduğu bir işletmede

12 ,000 ,000
S .D.H = = 4 olur.
( 2,800 ,000 + 3,200 ,000 ) / 2

Burada stokların yılda 4 kez devrettiği anlaşılmaktadır. Stoklar ay esasına göre 12/4= 3 ayda
bir, gün esasına göre 360/4=90 günde bir devretmektedir ya da yenilenmektedir.

Stok Yenileme Süresi: Stok Yenileme Süresi= 360/SDH

Alacak Devir Hızı: Alacakların tahsil yeteneğini gösteren orandır. Ticari alacakların kalitesi
ve likiditesi hakkında bir bilgiye ulaşmak için kullanılan önemli bir orandır.
ADH =Kredili Net Satış Tutarı/Ortalama Ticari Alacaklar

Kredili satışların net bilinmemesi durumunda, net satışlar tutarı da esas alınabilir. Alacak
devir hızı işletmenin likidite durumunun ölçülmesinde tamamlayıcı oranlardan birisidir.

Alacakların Ortalama Tahsilat süresi Oranı: Ortalama Tahsilat Süresi = 360/ADH

Örnek: Belirli bir dönemde işletmenin kredili satış tutarı 12,000,000 TL. dönem sonundaki
ticari faaliyetlerden doğan alacak senetlerinin borç kalanı 700,000 TL alıcılardan doğan
alacaklar hesabının borç kalanı 1,300,000 TL ise alacakların devir hızı oranı nedir?

12 ,000 ,000
ADH = = 12
(700 ,000 +1,300 ,000 ) / 2
360
Alacaklar ınOrtalamaT ahsilatSür esi = = 30 gün
12

Net İşletme Sermayesi Devir Hızı: Net çalışma sermayesinin yeterli olup olmadığı hakkında
bilgi verir.
Net çalışma sermayesi devir hızının düşük olması, işletmenin aşırı net çalışma sermayesine
sahip olduğunu, stok ve alacak devir hızının yavaş olduğunu gösterir. Net çalışma sermayesi
devir hızının yüksek olması, işletme net çalışma sermayesinin verimliliğinin yüksek
olduğunu ifade eder.

NÇSDH=(Net Satışlar)/(Ortalama Net Çalışma Sermayesi)

Dönen Varlıklar Devir Hızı: Dönen Varlık Devir Hızı = (Net Satışlar/Ort. Dönen
Varlıklar)

7
Oranın yüksek olması, dönen varlıkların verimliliğinin yüksek olduğunu gösterir. Düşük
olması ise, işletmede dönen varlıklarda bir aşırılık olduğunu gösterir.

Duran Varlıklar Devir Hızı: Duran Varlık Devir Hızı = (Net Satışlar/Ort. Duran Varlıklar)

Oranın düşük olması duran varlıkların yeteri kadar verimli kullanılmadığını ve duran
varlıklardan istenilen gelirin elde edilemediğini gösterir. Oranın yüksek olması ise, işletmenin
duran varlıklardan verimli olarak fayda sağladığını gösterir.

Aktif Devir Hızı: İşletmenin sahip olduğu tüm varlıkların verimliliğini ölçmede kullanılan
bir orandır. Oranın düşük olması işletmenin tam kapasite ile çalışmadığını gösterir.
Aktif Devir Hızı = Net Satışlar/Ort. Toplam Aktif

Öz sermaye Devir Hızı: Özsermayenin (özkaynağın) ne ölçüde verimli kullanıldığını


gösteren bir ölçüdür.
Özsermaye Devir Hızı = (Net Satışlar)/Özsermaye

Oranın yüksek olması, işletmenin özsermayesini verimli olarak kullandığını gösterir. Ancak,
oranın çok yüksek olması işletmenin özsermayesinin yeterli olmadığını ve daha çok yabancı
kaynak kullandığının göstergesidir.

MALİ YAPI ORANLARI

Finansal Kaldıraç Oranı: FKO = (Toplam Yabancı Kaynaklar)/Aktif(Pasif) Toplamı

Varlıkların yüzde kaçının borçlarla finanse edildiğini gösteren oran olarak yorumlanabilirken,
aynı zamanda kaynak toplamı içersinde yabancı kaynakların payını gösteren bir orandır.
İşletmeler genellikle kaldıraç etkisinden yararlanarak firma değerlerini artırmaya çalışırlar.
Oranın genelde 0,50 olması, Türkiye gibi sermayesi yetersiz olan ülkelerde 0,60 olması uygun
kabul edilebilir. Ancak bu düzeyden sonra borç yükünü artırmak işletme riskini artırarak
işletmenin Finansal sıkıntı içine girmesine neden olabilir.

Finansman Oranı: FO = (Özkaynaklar)/(Toplam Yabancı Kaynaklar)

Oranın 1 olması istenir. Oranın birden yüksek olması işletmeyi borç baskısından kurtarır
işletmenin rahatlamasına neden olur.

Duran Varlıklar/Özkaynaklar Oranı


Oran, Duran varlıkların yüzde kaçının Özkaynaklar ile finanse edildiğini gösterir. Oranının
genelde 1’den küçük olması istenir. Oranın 1’den büyük olması duran varlıkların
finansmanında özkaynakların yetersiz kaldığı ve yabancı kaynakların kullanıldığı anlamını
taşır.
Aynı şekilde Duran Varlıklar/Devamlı Sermaye oranı da, işletmenin duran varlıklarının
yüzde kaçının devamlı sermaye ile finanse edildiğini gösterir.

Otofinansman (İç Kaynaklar) Oranı


İşletmenin oto finansman yoluyla sağlamış olduğu fonların oransal ifadesi için kullanılır. Şu
formülle bulunur:
Otofinansman Oranı= (Kar Yedekleri-Geçmiş Yıl Zararları)/Ödenmiş Sermaye

8
KARLILIK ORANLARI: İşletmenin emrine verilmiş olan öz ve yabancı kaynakların,
verim derecesinin ölçülmesinde kullanılan oranlar bu grupta toplanmaktadır.
Karlılık oranları ile, işletmenin geçmişteki kazanç gücü ve faaliyetlerinin
etkinlik derecesi değerlendirilir.

1- Gayri Safi Rantabilite = Brüt Satış Karı/Net Satışlar


Satılan malların satış fiyatı ile maliyeti arasındaki farkı yansıtan brüt satış karının net
satışlardaki yerinin önemlilik derecesini yansıtır.

2- İş Hacmi Rantabilite = Faaliyet Karı/Net Satışlar


İşletmenin esas faaliyetlerinden ne ölçüde karlı olduğunun göstergesi olarak kullanılır.

3- Net Rantabilite = Net Kar/Net Satışlar


İşletme faaliyetlerinin net karlılığını gösterir. Oran net karın, net satışlar içindeki yüzdesini
göstermektedir.

4- Mali Rantabilite =Net Kar/Öz kaynaklar


İşletme sahipleri tarafından sağlanan kaynağın bir birimine düşen kar payını göstermektedir.
Bu oranın yeterli olup olmadığının değerlendirilmesi alternatif yatırımların karlılıkları da göz
önünde bulundurularak yapılır.

NetKar NetSat NetKar


x =
NetSat . Özkaynak Özkaynak

Net kar Özkaynak


Marjı Devir Hızı

PİYASA TEMELLİ ORANLAR: İşletmenin piyasadaki performansını


değerlendirmek amacıyla kullanılan oranlardır. Özellikle sermaye piyasasında
işlem gören işletmelerin mali tablolarının yorumlanmasında kullanılacak
oranlardır.

a) Fiyat / Kazanç Katsayısı: Hisse senedinin piyasada gerçek bir fiyatla işlem görüp
görmediğini gösterir. Yatırımcı katsayısı yüksek çıkan hisse senetlerini tercih
etmeyecektir.

Fiyat/ Kazanç Katsayısı; Hisse Senedinin Piyasa Fiyatı / Hisse Başına Kazanç

b) P/D= (Hisse Senedinin Piyasa Fiyatı/ Hisse Senedinin Defter Değeri )


P / D değeri küçük olan hisse senedi yatırımcı tarafından cazip görünür.

9
Defter Değeri: Özsermaye/Çıkarılmış Hisse Senedi Sayısı

TİCARİ ARİTMETİK
Paranın Zaman Değeri: Bugün sahip olunan paranın gelecekteki paradan daha değerli
olduğunu ifade eder.
Faiz: Elinde parası olanın parasını ödünç vermesini, elinde parası olmayanın bugün itibariyle
bu paraya sahip olmasını sağlayan unsurdur (yani paranın fiyatıdır).
Faiz Oranını Etkileyen Faktörler: 1) Enflasyon, 2) Likidite, 3) Ödenmeme Riski, 4) Vade
Riski
Faiz Türleri: Basit Faiz ve Bileşik Faiz

BASİT FAİZ: Bir yıla kadar olan işlemlerde genellikle kullanılan faiz türüdür ve bunda faiz
tutarı sadece anapara üzerinden hesaplanır.

I=Pxixn Basit Faiz (I) = Anapara× Faiz Oranı× Süre (Vade)

Anapara = P, Faiz oranı = i, Süre (vade) = n


Vade (süre)
1 yıl ise n=1
6 ay ise n = 1/2
4 ay ise n = 1/3
3 ay ise n =1/4
1 ay ise n =1/12 olacaktır.

Basit Faizde Gelecek Değer: Ödenecek faizin anaparaya eklenmesi ile bulunacak değerdir.
Gelecekteki toplam tutarı (anapara + faiz tutarını) görmek için aşağıdaki formül kullanılır.

S = P x[1+ (i x n)] G. Değer = Anapara x [1 +(Faiz Oranı x Vade)]

S=Gelecek Değer, P= Şimdiki Değer (Anapara)

Basit Faizde Şimdiki Değer (Bugünkü Değer) Gelecekteki bir değerin bugün itibariyle kaç
TL’ye eşit olduğunu bulmaya şimdiki değer (bugünkü değer) denir. Şimdiki değer gelecekteki
değerin tam tersidir.
P = S/[1+( i x n)] Şimdiki Değer = Gelecek Değer/[1 +(Faiz Oranı x Vade)]

Basit İskonto
Senedin vadesinden önce paraya dönüştürülmesine iskonto ya da senet kırdırılması denir.
İskonto tutarının peşin değer üzerinden hesaplanmasına iç iskonto yöntemi denir.
İskonto tutarının senedin vadeli değeri üzerinden hesaplanmasına dış iskonto yöntemi denir.

Basit İç İskonto Basit Dış İskonto

P = S/[1+ (i x n)] P = S x[1 – (i x n)]

Ülkemizde senet İskontosunda Dış İskonto Yöntemi kullanılır. İskonto hazine bonosu ve
finansman bonosunda da kullanılır. Vade gün olarak verilmişse n = Kalan Gün Sayısı / 365
olarak hesaplanır.

10
BİLEŞİK FAİZ: Her devre kazanılan faizin anaparaya ilave edilerek her devre değişen
sermayeler üzerinden faiz hesaplanmasına denir.
Bileşik Faizde Gelecek Değer:

S = P x(1+ i)n G. Değer = Anapara x (1 +Faiz Oranı)Vade

Bileşik Faizde Şimdiki Değer (Bugünkü Değer) Şimdiki değer gelecekteki değerin tam
tersidir.

P = S /(1+ i)n Şimdiki Değer = Gelecek Değer / (1 +Faiz Oranı)Vade

Bileşik Faiz İç İskonto Bileşik faizde sadece iç iskonto hesaplanır ve o da bileşik faizde
şimdiki değerden başka bir şey değildir.

P = S /(1+ i)n

Devre (Vade) Uzunluğu Yıldan Kısa Olması Durumu


Bileşik faizde devre uzunluğunun yıldan daha kısa olması durumunda devre faiz oranı, yıllık
nominal faiz oranının (piyasa faiz oranı) yıl içindeki devre sayısına bölünmesiyle bulunur.
i = j /m (i= devre faiz oranı, j = yıllık nominal faiz, m = devre sayısı)

Not: Yıldan daha kısa süreli hesap açtırıldığında yıllık nominal faizlerin üzerinde faiz
gerçekleştiriliyorsa bu faize efektif faiz (gerçekleşen faiz ) denir.

r = [1+(j /m)]m -1 Efektif Faiz = [1+(Nominal Faiz /Devre Sayısı)]Devre Sayısı -1

(r= efektif faiz)

Anüite: Belirli bir zaman sürecinde eşit aralıklarla verilen ya da alınan eşit ödemeler dizisine
denir. Ödemelerin ve vade aralıklarının eşit olması durumunda faiz değişmiyorsa anüite söz
konusudur.
Anüitenin Gelecekteki Değeri (AGD)
A = Her ay yatırılan eşit tutar, i = Faiz oranı, n = Vade(süre)

AGD= A x [(1+ i)n -1] / i

Anüitenin Bugünkü Değeri (ABD)

ABD= A x [(1+ i)n -1] / [i x (1+ i)n]

Devamlı Anüiteler

11
Bu anüitelerde vade olmadığı için eşit ödemeler sonsuza ( ∞ ) kadar devam eder. Dolayısıyla
devamlı anüiteler aşağıdaki formülle hesaplanır.

ABD= A / i
Geciktirilmiş Anüitelerin Bugünkü Değeri
Bazı durumlarda anüiteler belirli bir vade sonunda başlayabilir. Bu tür anüitelere geciktirilmiş
anüiteler adı verilir. Özellikle uzun vadeli işlemlerde görülür.

ABD= A x [(1+ i)n -1] / [i x (1+ i)n+g] (g=gecikme süresi)

Enflasyon Oranı ve Faiz Oranı İlişkisi


Enflasyon: Zaman içerisinde mal ve hizmet fiyatlarının ortalama düzeyinin yükselmesidir.
Reel Getiri Oranı (Gerçek Getiri Oranı); para arz edenin satın alma gücündeki artıştır.
Irving Fisher nominal faiz, reel faiz ve enflasyon arasındaki ilişkiyi şöyle özetlemiştir;

(1+Reel Faiz Oranı)= [(1+Nominal Faiz Oranı)/(1+Enflasyon Oranı)]


Veya

Reel Faiz Oranı= [(Nominal Faiz Oranı – Enflasyon Oranı)/(1+Enflasyon Oranı)]

Maliyet ve Satış Fiyatı Nedir?


Birim malın satışındaki para miktarına fiyat adı verilir. Alış fiyatı, satış fiyatı, maliyet fiyatı
gibi çeşitleri vardır. Bunların hesaplanması aşağıdaki şekilde olmaktadır.

Satış Fiyatı = Maliyet Fiyatı + Kar ya da

Satış Fiyatı = Maliyet Fiyatı - Zarar

Kar = Satış Fiyatı - Maliyet Fiyatı

Kar veya zarar, maliyet veya satış fiyatının % si olarak verilir. Maliyet üzerinden % ile kar
veya zarar ifade edildiğinde maliyet fiyatı “100” kabul edilir. Kar payı toplanarak, zarar payı
çıkarılarak satış fiyatı bulunur.

Örnek: 5.000 TL maliyetindeki bir mal maliyet üzerinden % 25 karla satılmaktadır. Buna
göre satış fiyatı ve kar tutarı nedir?
Maliyet Fiyatı Kar Satış Fiyatı
100 TL 25 TL 125 TL Olduğuna göre şu denklem oluşturulur;
Maliyet Fiyatı Satış Fiyatı
100 TL 125 TL
5.000 TL X
Satış Fiyatı = (5.000x125)/100 =6.250TL

Örnek: Satış üzerinden % 20 karla 9.000 TL’ye satılan malın maliyet fiyatı ve kar tutarı
nedir?
Satış Fiyatı Kar Maliyet Fiyatı
100 TL 20 TL 80 TL Olduğuna göre şu denklem oluşturulur;
Satış Fiyatı Maliyet Fiyatı

12
100 TL 80 TL
9 .000 TL X
Maliyet Fiyatı = (9.000x80)/100 =7.200TL

Örnek: Satış üzerinden % 10 zararla 4.000 TL’ye satılan bir malın maliyet fiyatını ve zarar
tutarını hesaplayınız?
Satış Fiyatı Zarar Maliyet Fiyatı
100 TL 10 TL 110 TL Olduğuna göre şu denklem oluşturulur;
Satış Fiyatı Maliyet Fiyatı
100 TL 110 TL
4.000 TL X
Satış Fiyatı = (4.000x110)/100 = 4.400TL

Örnek: Maliyeti 2.500 TL olan bir mal 3.250 TL’ye satılmıştır. Maliyet üzerinden % kaç kar
yapılmıştır?
Maliyet Fiyatı Satış Fiyatı Kar
2.500 TL 3.250 TL 750 TL Olduğuna göre şu denklem oluşturulur;
Maliyet Fiyatı Kar
2.500 TL 750 TL
100 TL X
Kar = (100x750)/2.500 =%30

Örnek: Maliyet fiyatı 4.500 TL olan bir mal maliyet üzerinden % 25 karla satılacaktır. Peşin
satışta % 8 indirim yapılacaktır. Malın peşin satış fiyatı kaç TL’dir?
Maliyet Fiyatı Kar Satış Fiyatı
100 TL 25 125 TL Olduğuna göre şu denklem oluşturulur;
Maliyet Fiyatı Satış Fiyatı
100 TL 125 TL
4.500 TL X
Satış Fiyatı = (4.500 x 125)/100 = 5.625TL
Satış Fiyatı İndirim İndirimli Satış Fiyatı
100 TL 8 92 TL
Satış Fiyatı İndirimli Satış Fiyatı
100 TL 92 TL
5.625 TL X
Peşin Satış Fiyatı =(5.625 x 92)/100 = 5.175TL

Karışım ve Birleşim Hesaplamaları


Bir malın değişik kalitelerinden belli miktarda alıp karıştırarak yeni kalitede bir mal elde
edilmesine karışım denir. Karışımın birim fiyatına ortalama fiyat denir.
Örnek: Kilosu 5 TL olan fasulyeden 10 kg, 6 TL olan fasulyeden 8 kg, 7 TL olan fasulyeden
2 kg alınarak bir karışım elde edilmiştir. Karışımın ortalama fiyatı ne kadardır?
ÇÖZÜM:
Fiyat Miktar Tutar
5 x 10 = 50
6 x 8 = 48
7 x 2 = 14
Toplam 20 112
Ortalama Fiyat = 112/20 =5,6TL

Birim fiyatı belli bir karışım elde edebilmek için karışıma girecek malların her birinden ne

13
miktar alınacağının hesabına birleşim denir.
Birleşimde takip edilecek esas yol şu olmalıdır; düşük fiyatlı mal, ortalama fiyatla satıldığı
zaman meydana gelecek kar, yüksek fiyatlı mal ortalama fiyatla satıldığı zaman meydana
gelecek zarara eşit olmalıdır.
Örnek: 38 TL ortalama fiyatlı bir karışım elde edebilmek için kilosu 30 ve 40 TL olan
mallardan ne miktarda karışım yapılmalıdır?
Bunun için; küçükten büyüğe ya da büyükten küçüğe doğru fiyat sıralaması yapılır. Her malın
fiyatının verilen ortalama fiyatla farkı alınarak öteki fiyatın hizasına yazılır. Böylece her
maldan kendi hizasındaki miktar kadar alım yapılır. Bulunan sayılar arasında kısaltma
yapılabilir.
Fiyat Ortalama Fiyat Miktar
30 2
38
40 8
Tabloda da görüldüğü gibi 30 TL fiyatlı maldan 2 birim, 40 TL fiyatlı maldan 8 birim
alınmalıdır.
Kısaltma yapıldığında 30 TL fiyatlı maldan 1 birim, 40 TL fiyatlı maldan 4 birim alınması
halinde ortalama fiyat 38 TL olacaktır.

Örnek: Kilosu 18, 20, 25, 30 TL olan dört cins maldan ne miktar karıştırılırsa ortalama fiyat
23 TL olur?
Bunun için; küçükten büyüğe yada büyükten küçüğe doğru fiyat sıralaması yapılır. Her malın
fiyatının verilen ortalama fiyatla farkı alınarak öteki fiyatın hizasına yazılır. Böylece her
maldan kendi hizasındaki miktar kadar alım yapılır. Bulunan sayılar arasında kısaltma
yapılabilir.
Fiyat Ortalama Fiyat Miktar
18 7
20 2
23
25 3
30 5
Tabloda da görüldüğü gibi 18 TL fiyatlı maldan 7 birim, 20 TL fiyatlı maldan 2 birim, 25 TL
fiyatlı maldan 3 birim, 30 TL fiyatlı maldan 5 birim alınması halinde ortalama fiyat 23 TL
olacaktır.

14

You might also like