EDATLARSDZLOao

Yarda DOG. Ora Salami BAKIRCI Prof~Dr~ M~ Sadl COGENU

~ )4 ..".~ JP _U\ ~y: ~~ ~ JP_U\

,,~

.. .." ..

EDATLAR SOZLUGU

Yard. Do~. Dr. Selami BAKIRCI Prof. Dr. M. Sadi ~OGENLi

ISBN: .975-94249~3-2

© Copyright: Bu eserin yaYIn hakkt yazarlanna aittir.

Yazarlarln yazrJl izni olmakslzln klsmen de olsa iktibas edilemez ve herhangi bir yontemle 90~altdamaz.

Dizgi Yrd.Do~.Dr. Selami BAKIRCI

Kapak Tasanm ismail BOZTA$

1. Baskl ERZURUM - 2000

,,~

BasI«

Bakanlar Matbaaclflk ltd.$ti.

TIt.: (0 442) 235 48 35 ERZURUM

ONSOZ

Bu cahsmada, yalmz basma bir anlam bUtiinlUgU tasimayan; ancak, birlikte bulundugu bir kelimeye yeni anlam kazandiran veya; soz icinde iki kelimeyi, iki ctimleyi veya cumle unsurlarim, yahut iki yargiyr birbirine baglayan edat ve baglaclan ele aldlk.

Yslm, bitisikveye. tiiremj~halde bulunan bu edat veya baglaclann pek cogu Arapca'da harf olarak tarumlanmaktadir.

Bilindigi gibi edat veya baglaclar yalmz baslarma bir anlam bUtiinlUgU ifade etmezler. Ancak, aralannda baglanti kurdukIan kelime veya kelime guruplannm ya da yapismda bulunduklan cumlelerin anlamlarmm saghkh ve tam olarak anlasilmasi bu tur kelimelerin tamamen kavramlmasma baghdir.

Baglac veya edat olarak ele aldrgmuz bu kelimelerden bir kismi (zamirler veya bazi isim fiiller gibi) Arapca'da harf tamrmna girmiyorsa da, bu kelimeler gerek cumle icerisinde gerekse Turkce anlamlan itibariyle edat veya baglac mahiyeti arz ettigi icin, bunlan da cahsmarmza almak zorunda kaldik,

Calisma incelendiginde gorulecegi uzere, Arapca kelime cerceve icerisinde bashk olarak almdiktan sonra karsisma Turkce karsihklan verilmis, altmda ise ornek climlelerde nasil kullamldigl gosterilmistir, Bununla birlikte soz konusu kelimelerin Turkce karsihklan bunlarla smirh degildir. Daha farkh veya daha uygun karsihklar da kullamlabilir.

Ornekler, Arap gramerinin temel istishad kaynagi sayilmaSl itibariyle, eski Arap siiri, Kur'an, hadis veya haberlerden secilmistir. Butun orneklerin anlamlan verilmis, sayfa duzeninin uygunlugu dusunulerek siirlerin misralan alt alta gelecek sekilde yazilrmsnr. Hadis veya haberlerden ahnrrns orneklere (H) semboluyle isaret edilmistir, Bunlardan baska gramer kitaplarmda veya klasik eserlerde gecen sozlerden de ornekler verilmistir.

Kelimeler Arapca olarak kendi icerisinde alfabetik olmasina ragmen istenen kelimeye daha kolay ulasmak icin aynca bir indeks verilmesi uygun gorulrnustur.

Bu cahsmada tam bir mukemrnelligin saglandigim iddia etmek soz konusu degildir, Ancak, bu alandaki calismalara onemIi bir katkisi olacagi kanaatindeyiz. Varhg; muhtemeI yanhshklan ve bazi teknik hatalan okuyuculann sagduyulanna ve takdirlerine arz eder, bu konuda bize ulastmlacak elestirileri saygi Be karsilayacagmuzi belirtiriz.

Hazirlayanlar

BiBLiYOGRAFY A

Cami'u 's-sevdhid; Muhammed Bakir es-Serif, Kum, 1412/1370.

el-Cena'd-dani Ii huniti'I-me'sni; el-Hasan b. Kasim elMuradi, nsr. Fahruddin Kabave - Muhammed Nedim Fadll, Beyrut, 1992/1413.

Cevahiru'l-edeb fi ms'riteti keldmi'I-ersb (Mu'cemu'lhuruf el-Arabiyye), Alauddin Ali el-irbili, Beyrut, 199111412.

ed .. Dureru'l-Ievtimi' aJa Heai'i'I-hevsmi', Ahmed b. elEmin es-Sankiti, Beyrut, 1994/1414.

Bdovstu'r-rabt fi'l-arabiyyeti'l-mu'aslra, Ahmet Tahir Hiiseyn - Nariman Naill el-Verraki, Kahire, 1984.

Evdahu'l-mesalik tu elfiyyeti 'bni Malik, ibn Hi~am (Ebu

Muhammed Abdullah Cemaluddin), Beyrut,

1998/1418.

Fethu'l-habir fi odevsti't-tetsir; Seyyid Mersa Ibrahim elBeyyumi, Darn Ebi'l-Mecd (Kahire), 1987/1407.

H~iyetu 's-ssbbdn (Serhu 'l-esmtini aJa eltiyyet: 'bni Malik), Muhammed b. Ali es-Sabban, istanbul, tsz.

Hem 'u 'l-hevdmi' fi ~erhi cem'i 'l-cevtimi', Celaluddin esSuyuti, nsr. Abdul'al Salim Mekrem, Beyrut, 1992/1413.

Hisdnetu'l-edeb, Abdulkadir Orner el-Bagdadi, nsr.

. Abdusselam Muhammed Harlin, Kahire, 1989/1409.

Hun1fu'l-amile ti'l-kur'tini'l-kerim, Hadi Atiyye Matar elHilali, Beyrut, 1986/1406.

izahu ~evahId'I-izah, Ebfi Ali el-Hasan b. Abdillah elKaysi, nsr. Muhammed Hammfid ed-De'aci, Beyrut, 1987/1408.

Katru 'n-nedd ve bellu's-ssde; ibn Hisam (Ebu Muhammed Abdullah Cemaluddin), Kahire, 1963/1383.

Kursdstu'z-zeneb fi 'ilrneyi'n-nsbvi ve'I-edeb, Ahmed etTaib Osman-zade, Beyrut, 1998.

Kitdbu me'sni'l-hunii; Ebu'l-Hasan b. isa Rummani, nsr.

Abdulfettah Ismail Selbi, Beyrut, 198111401.

Me'ani'l-miifTedat Ii keJami'l-arab, Seyyid Riza Necefi, isfahan, 1414/1372 hs (/1993).

Mevsti 'stu 'l-hurtif fi 'l-lugati 'l-Arabiyye, Emil Bedi' Yakub, Beyrut, 1988/1408.

el-Minhac, Muhammed el-antaki, istanbul, 1985. Mu'cemu'l-edevdt ve'd-dsmdir Ii'l-Kurdni'l-ketim, Ismail Ahmed 'Ameyre - Abdulhamid Mustafa es-Seyyid, Beyrut, 1986/1407.

el-Mu'cemu'l-mufassal ti'I-i'rsb, Tahir Yfisuf el-Hatib, Beyrut, 1996.

Mu'cemu $ev§hidi'l-Arabiyye, Abdusselam Harun, Misir, 1972.

Mubeyyinu'I-me'sni; istanbul, Teknik Of set, 1376. Mugni'l-lebfb an kutubit-e'tirib, ibn Hisam (Ebu Muhammed Abdullah Cemaluddin), nsr, Muhammed Muhyi Abdulhamid, Beyrut, 1991/1411.

el-Muncid fi'l-huriif, Anton Kikano, Beyrut, 1986.

el-Musezzeb, Mehmed Zihni, istanbul, 1980.

en-Nshvu '$-$an, Muhammed Husni Mugalasa, Beyrut, 19971 1418.

Rastii'l-mebsni' n sedu huniti'I-me'sni; Ahmed

Muhammed el-Harrat, Beyrut, 1985/1405.

$erhu ebyati Mugni'l-lebfb, Abdulkadir Orner el-Bagdadi, nsr. Abdulaziz Rabah - Ahmed Yusuf Dekkak, Beyrut, 19931 1414.

Serhu $afiyeti'bni'l-Hacib, Muhammed b. el-Hasan elEsterabazi, nsr. Muhammed Nuru'l-Hasan ve digerleri, Beyrut, 1982/1402.

Serin: $ev§hidi'l-mugni, Celaluddin es-Suyuti, nsr.

Muhammed Mahmud es-Sankiti, Kahire, 1322 (/1904).

$erhu'l-e$mr1nf ala elfiyyeti 'bni Malik, Hasan Ahmed, Beyrut, 1998/1419.

Seriiu't-tssrih ala 't-tavdfh, Halid el-Ezheri, Daru'l-fikr, tsz. Tehzibu'l-mugni; el-Mecma'u'l-ilmi el-Islami, Tahran, 1413 (/1992).

Mevsu'atu'l-hadis es-Serif, Seriketu Sahr, CD. el-Mevsu'atu's-si'riyye, el-Mecma'us'-sakafi, CD.

Edstlsr Sozlii@

ley! , ... ! (uzak icin unlem)

Ey(yoliin o} yumussk kumlsr/i) ile Ciilacil srssuidski kumsal ceylstul (0 goriincn) sen misin? Yokse Ummii Salim mi?

~I ~~i Jjj rJ ! ~G:. T

Half(ii}t ! Kalk, giine~ dogdu.

I su anda, simdi

''$u anda seni sltkoysn nedir?" dedim. 0 da: "istir''dedi. (H) --4_'_;" ~ ~ Js- ~~1 ;J~I

, '" , '"

Diinya su anda yeni bir yagm e~igindedir.

,;... 0 ,;

t...__;.,;jl I~~ 0i ;. ~~' ;_i cJ~i

Size tesekktir ettiklerinde insanlara dedim ki: "Nimetleri korumakla simdi iyilik yeptuuz"

I-ken, 0 zaman

~I

Edstlsr Sozliigii

2

_ "i\' ,'.. <-I <: ~:--, ',I!' J

c...-o r: ..,,:. J.!.....j ~ ~.

, -. "-! • ' )))

"Sen evin distndsyken ben seni ziysret ettim".

(Seni ziysret ettim, 0 zaman sen evin drsuidsydm.)

I biraz once, demin

., }... , • .". ". tI< ...." '" '"

~\ ui) ~T ~ c:..L Wi Jlli

Biraz once, ben namaz kilsrken, sen bana selsm verdin. (H)

~T C~ ($~\ ~\ ji ~ )oj ~r ~~ ~;U J~

Demin ortaya ctksn Y1JdlZ bstttysa, ondan sonra daha perlsk ytldtzlsr l$Jidayacaktlr.

I bir zamanlar (ara sira)

Bir zaman/ar ihtiysclsr/uue) icin sular iizerindc ytinidiiruiz. Onun cdllcrinde yiinimekle yetinmediniz mi?

1- Tesniye (ikil) anlammi veren zamir olur:

~~l1..; ~\:J)\

, "

3

Edatlar Sozliijfii

2- Mazi fiillerde, tesniye (ikil) alameti olur :

I'_:IL., ~Li I~' 0UUJI

u--'. . .).

"'".. "" ""

OgrencJ1er (iki agrend), babaianna cslisms sazii verdiler.

3- Ref icin irap alameti olur:

lki cocuk etacendirlsr.

Ogretmenier (lki ogretmen), agrencJ1ere elisttrms ysptuiyoriar.

lki agrend bessrdi.

4- Nasb icin irap alameti olur:

Bsbent gordiim.

5- Siirde beyitlerin sonunda isba' (vezin tamamlama) harfi olarak kullamhr:

I:,._J-Jj ~~I We:_; :r lUI ~

'" "" ". ""

~ i : :r-_.JO· .. ~I JIi_j ~ 0~

Dtismsnler, bizim ask: yudumlsmsmtzdsn alkeiendiier ve bogseimtzds kslsui diye de dua ettiler, feiek de "amin" dedi.

6- Nudbede uzatma harfi olarak bulunur:

Edatlar Sozliigii

4

! ~ l_ ... :_-:--::_~.;_ \ J

Vah sevgiJim !

7- Nidada uzatma harfi olarak bulunur :

By iimmetim!

8- Muzari fiillerin sonunda bulunan cemi (cogul) vavlannm diger vavlardan aynlmasi icin aymci bir alamet (ei-elitu'l-teriku) olarak getirilir:

OgrencIJer tembellik etmediler.

I~

Yezdilsr (cril).

i-mi ?, ey (!)

"Biz senin g6gsiinii scmedik ml?"(94/1)

.... '" ). ""

~~~\J ~\~\ ~~ ~ \J~ ~J f

"G6kJerin ve yerin hiikiimrsnltgm« bskmedilsr ml?"(7/185) LS', 1ST ~ L. :!J':: 0 i :!J" tr 2..JJ':>l:o f

J .. - .r' .r"

"Sana, bebslennuztn ibsdet ettigi seyleri birskmsmizr namezui mt emrediyor?" (11187)

f: 0 \:.: 0 ~. 0 \ • I <- f

.r--' ~ l> .r" err:

: . :

5

Edatlar Sozlii@

Herkesi (gercek: manada bir) adam ve geceleri yanan her stes: de (comert birinin) stes/i) mi samyorsun?

Ali mi yoksa Sait mi bsserdi?

Kisi bir bedende oliimii ve bsyeu birlikte bulundurabilir mi?

y~ y~1 01 U~G.i ~ ;uf L. ~ ;; '.,.-JI J

... " \ r.. '" ~-

Ey komsumuzl Gercekten zorluklsr birbirini . tskip ediyor. Asfb (dagl) durdugu stirece ben de (bursds) kalacaglm.

!} r-- ~ ~ .! ~~ f

$ofor! yava~ siir!

y :;.11:: 1Jt,;:. i : ~f y jJ1.~: ~~

, ,

Halit gidiyor mu?

I zamanmda ( -digi zaman)

~:,~ ~4! ~ ~I !}~Ij J ~:UJI J ~ YJI ~ ;JlI ~~

Onun ssltsnstt zumsnmde, eglence, siddetlc ksdeh erssmde

yenilcnerek seni ziyeret etti.

I asIa (kesinlikIe), ebediyen

Edatlar S6z1iigii

6

'J.if ~~ ~I ~f ~ ;VI) ~ Jl; J

Dedi ki, haYIF, Allah'a ant olsun ki, bundan sonra asIa Allah'a asi olmsyecsgun.t H)

~ ,~f L.:' i.._:;..' ~

- . .J .;---J

,

'" '" .. " ...

~ 'to :':"fi \.,. r4~1 ~:.c.

Kitap (Kur'sa) okundugu siirece, Rabbimizin rshmeti ebediyen onun iizerinde olsun!

I evet, tabi, bay bay!

Sonra dedi ki: ey smcsmui oglu! Sskin surunt (kimseye) bildirme! Ben de ant ictim (ve) deditn ki: evet, bsyir (soylemeyecegim).

Yemedin mi? Eve! (yemedim).

Sait bsssrdi, Evet (bsssrdt).

Yedin mi? Tabi (yedim).

Bana ysrdun et! : Hay hay!

7

Edatlar S6z1ii@

vaktiyle, bir zaman, 0 zaman/an; hani; -ken, - dlgl sirada, bir de baktIm! (unlem sahislara gore degisir), birden (aniden), hemen, eiinktl, ieln (-dlgmdan).

•

'~I

. ~

J .,,, II '" J. , 0

rs~ ~ ~ ~! I)~~I)

"Diistiniin ki, vaktiyJe siz pek szdmtz da (Allah) sizi yogalttl" ( 7/86 )

~y. L. ~f J1 ~:'i ~!

"Bir zaman, vahyedilecek $eyi annene vshyetmistik: "(20/38) i-4..L!. !}\~ ~! ~. ::1\ 01s- )

o zaman hayat (cok) zordu. (H)

!}I~ ~1 ~lk:.~1 ~rlU pI ~ 8"-

Biz dagdaydlk, iste 0 snds (saganak bir) yagmur yagdl.

'" 0 J. 0

::"~I ~1 ~:;. ~~I ~ :?~I)

"Kitapta Meryem'i de an. Rani 0 bir kenara cckilmisti" (19/16)

Arkedssutu evindeyken ziyaret ettim.

~).I ..:.>i~ ~! ft.~ ~I

, "

Ssvs« ba~ladlgl strsds orduya kstildun.

::u~ .> (. ~\ 81 l5i 1'0 ~.~

, ~)) . . .'

Bir ara yazl yazarken, bir de buktun, Hslit beni ziyerete gelmis.

Edatlar Sozliigii

8

l$~\) ~\.)G ~1 ~~I ~ ~i ;- ~s-- \. ~:7

Bir srs bsbcede oynsrken birden bsbsm beni 9aglrdl.

~ 0: ',jo~l) i_;._;:. ~I _)~I

, ,

Allah 'tan heyu: iste ve buns kesin rszt ol! Zorluklar icerisinde, kolsyliklsr hemen ortaya ctksr.

"(Pismenlik) bugiin size tsyds vermeyecek. t;iinkii zulmcttiniz. "(43/39).

"; , ,,'fll'; _'I' ~I' , 'f,

• 6 • ., <U.J .) ............ ..l.-J ~u

r, J -.~~

o "" • J.

, '.' " ~ I'. L.. ~I ~ • " -' , ~I

~ r--: ,)...r--!-~ ~ ,

Arttk onlar Allah 'In kendilerine nimetlcrini isde ettigi durume geldiler. (:iinkii onlsr Kureys (Ksbilesikiir ve (9iinkii) onlsrin benzeri bir beser de yoktur.

Ssit'i dovdiim, fiinkii 0 Iursizhk ysptt.

YaramazlIk yaptJgJ icin oglumu dovdiim.

-dIgI zaman, -digmda, -inee, -se (ise); birden (bir de ne gdreyim), derhal (hemen), bir de baktim ki,

.' \tl'~ 1 J.....A1 ~ : ~\ 'I " I~I

uP _) '-i') ("T' i.P' .)

, , ,

9

Edatlar S6z1iigii

"Kendilerine flYer yiiziinde bozgunculuk yspmsyia" demldigi zaman ... "(2/11)

Neils, onu isteklendirdigin zaman (hep) ister, aza terk edildiginde de kanaatkar olur.

'" '" "'" '" ' ,;. .. "" '#I J ...

oy,.~1 ~I ~ J t~ ~ ~I 1~1

Ogretmen onurlsnduilmedtgt zaman, istenilen sonueu asla vermes.

iyiJigi istediginde hemen ona gayret et.

UU-I • , ~~( ;';1...1 : • 'l~ ;. 'l~ I~I

... r-t"') . ~ " .J

"Onlsnn ksrsilsnnds Allsh'in ayetleri okununcs (bu) onlsrin imsnuu srtmr. "(8/2)

tlk~' ; L. J.:.j t LW 0i ~~Jf I~l

itaat oluntnetu istiyorsan, ysptlsbilccok scy iste.

,II J .. '" ..... 0 ..

". ' 0c:.:.;' I~u ~~ : It;

~ .~. I.s-'

''Bun un iizerine (Musa) aSaSInI btrskti, birden 0, spectk: bir ejderhadl£" (7/107)

J)/.~ ~ I~l r:-~f ::..:. jj ~ ~ r 6:;~ 01J

"Kendi ellerinin one siirdiikleri (giinahlar) yiiziinden onlsrs bir Ienehk issbet edince de derhal onlar iimitlcrini kcsivcrirler. "(30/36)

Edatlar Sozliigii

10

.... ... • >#I I ... ... ..

~, ~ 0~,:I:; y~' ,~~ ~J:U' J1 :.:.,~

Okula geldim, bir de bsktim ki, ogrenciler oyun ssbsstnds oynuyorlsr.

bu/o halde, 0 zaman, 0 anda, 0 vakit, 0 takdirde

~ "'... J... .,

'~f '~1 'J~I~~ ::.,u <.>:iA' J1 ~Ji 01J

"Sen onlsn dogru yols faglrsan da bu helde ssls dogru yols gelmezler. "(18/57)

0/r.t_;J i~! 01 a:'~~ ~ J :.,_jlJ, ili-'f ~ \)li

, ,

"Dediler ki:Biz topluluk oldugumuz bslde, eger onu kurt yerse, 0 ssmsn biz gercekten aciz kimseler ssyiltnz. "(12/14)

(Musa): "Ben bunu, 0 anda sonunun ne olscegmr bilmeyerek ysptun." dedi. (26/20)

,~ -" '~L. J , 'f lSf ,~, -rJy"J:F .

o vsklt ben ssbir ve cshsmsyl« bsssn elde ederim.

J ;~I, ',I' " ,',., '," 'I"..~:'" <.J"I,.;.) ..!.,....o ~ ~ • .r.>- ~ u.

,

Iyilik yaparsan 0 tskdirde inssnlsr sana saygI gosterir.

-medi -mediyse, -mediginde (medlgi za- : ~ '~1 man)

11

Edatlar Sozliigii

c.>'. 11 L. G 0.1 -, '.0,... I I~I

.r-- ) rJ~(-.

0""., J. ,-

I~ ~I u---!~ 0-- I~:;:;

'" "'". '"

Bger ssik: olmsdui ve ssktn da ne oldugunu snlsmedtyssn, kupkuru kayadan daha kstt bir tss ol!

0/ ~~ ,"~I ~ ~ ;J 1~1

J .. "" '" J "" ".'"

4----i_,___s~ '11 ~I ~ ~

Ktliclsrdsn bssks bir binek olmsdtgmds, mecbur kalana, ona binmekten basks cere yoktur.

~l.._. ~ ~ \_. 1~1

, '" '" '"

J. " .A '" 'II ,

~( r-Hr~~

Mslikogullsrtns rsstlsdtgmd«, onlann en erdemli olstuns selam ver.

'" J "" " ...

. .. 81 '':;:' o. <:' ~ C: .. ~ Lo I~I

I."J J"-,:;-rv . ~ ,.

'" '" ""

Ilminle amel ettiginde, insanlann en iyisi olursun.

.. J." ...

~ ~ 0)~ ~:,._..::. J--S.----: ~ J

J~( ~ GI ~~ \_. '~1 ~r

Ben, ortiisiine biinimip biizulmustiir de kendisini korkutuncs yiiregi hoplayan, silalu bulunmayan ve kotiiliikleri iyiliklerinden iistiin olan bir ihtiyst kurusu da degiIim.

I-dlgmda, -se/sa

Edatlar S6z1iigii

12

~T ~f L. ..;_,U \..~1 ~l)

, ,

, L' .

I • -\ " " I 0\.' . I ~

~ .r" o,--:!. .:.r ,-P , "'-!

" ... ""'"

Sen, emrettigini yaptlgJnda, kendisine emrettigin kisinin de onu yaptJgInJ goriirsiin.

Sen kalkarsan ben de kalksnm.

o zaman, 0 takdirde, 0 halde

" . ,..

I~I = ~~I

~ ~

o zaman ben de oraya donerim. (H)

~\ J;- c;f--J j\j~~1 ~ls'- :,i J ~~1~~~~1 ~

Eger nzsklsr akla gelmi~ olssydt 0 zaman (biitiin) hayvanlar cehalctlerinden dolsyt hel§k olurdu.

~J;-~L..L-

, ~ ~.Gf ~~1-

- Hatem bagJ~layacagJm.

- 0 halde (ben de) oziir dilerim.

I-mel-rna... mi?, -saydi ... ya!

"Hala Allah 'a ddniip O'ndan af dilemeyecekler mi?" (5/74)

13

Edatlar S6z1iijfri

"(Inssnlsr) devenin nssil yaratJ1dlgma bskmazlsr mi?" (89/17)

Siikreden bir kul olmsysytm tnt? (H)

~. ~ 'i L. ," ~ ~i

~ ~,

, ,

"J J ., • ...

'I· ~II' '\1 I:.'-I'~'

c:;~ ~A,Q '_ ~~J

inkar ettigin seyin bir ktsmuu yszssydm ve sdsletli ve sleek: goniilliiniin yaptlgl gibi yepssydtn ya!

I-medi/(-memi~) mi?

~~~I ~ IJ~~f

"Yeryiiziinde gezip dolssmsdtlsr tnt?" (40/82)

~ J ' ,!, '..li t' , ~ , " ~ r Yj-

Rabbim! Beni bagl$lamadm ml?(H)

I-memi~/-medi mi?

Size soz vermemis miydim?

I Harf-i tarif

1- Belirlilik edan olarak su anlamlara gelir:

Edatlar Sozlii@

14

a- Ahd-i zikri olur: Daha Once amlan bir seye harf-i tarif ile isaret edilir :

J~~I 0:';~ ~ , ~~) 0:';~ ~h GL~i W--

"Nitekim biz Firavun 11 bir peygsmber gonderdik, Firavun 0 peygambereisyan etti". (73115-16)

b- Ahd-i zihni olur: Basma getirilerek anilan kelime ile neyin kast edildigi bilinir.

'~ .. o agacm sltmds sana bist ederlerken ... "(48/18)

:;,:,L.-II ; - :~5- ~

Odevi yszdin mi? (Hangi Mev oldugu konusanlarca bilinmektedir)

c- Ahd-i harici olur: Basma geldigi cins bir isimden kastedilen bellidir.

11'. ;1 t, , :f ~,

-4:~:t

"HaYIr, IU beldeye (Mekke'ye) yemin ederim ki. ... "(9011)

KA'be.

d- Cins ifade eder. Basma geldigi kelimenin turunu ifade eder.

, ,

~0W~'~

" lnsan(lar) zaYIf olsrsk ysrstildt. ;, (4/28).

2- Basma geldigi kelimeye "bu, su" isaret srfanm kazandinr :

~ .,

~J.:. ~ ,., 1'---.;

.~ 0: .. r~

"Bu gun seain bedeninikurtsrscsgiz. ... "(10/92)

15

Edatlar S6z1iijfii

Bu giin stnsv sonuclsn sctklsmyor.

Isim IU ends (bu ssstte) bsshyor.

3- lsim tamlamasi anlammi veren bir zamirden bedel olur:

( ~\Jt) (.$JL____!\ ~ 0,.\ ~~

"Iste muhekksk ki cermet onun varacagJ yerin ts kendisidir". (79/41)

Hasan, strtmdsn ve kernmdsn doviildii.

4- lsm-i fail ve ism-i meful gibi sifatlann (sibh-i fiillerin) basmda ism-i mevsul «(,.>lJ\) anlamma gelir.

"Ssdsks veren erkekler ve sadaka veren kedialsr. ... " (57/18)

~ yU! ::.J\~ r-w

( r+~; ~I J~~ ~..ul r:,lJ1 0.:) Beni Ma'add'in boynu, Allah 'In peygsmberi kendilerinden olan ksvme egik oldu.

(iL;...:. Y ~ ~.l.J1 ) \~

Muhemmed'i doyen geJdi.

Edatlar Sozliigii

16

5- Zaid olur:

a- Vurgu yapmak maksadiyla ozel isimlerin basma gelir.

... ,J 0..-

..::..>')L._j\ = Lat(tapmak adi), ).J,;:2.. 1\ = Mansur gibi.

. .

b- ("Sl......J1 , ~I gibi ism-i mevsullerin basmda zaid, fakat zorunlu

olarak bulunur.

iyi bilin ki, bilmis olun ki, dikkat edin ~i

(ki)!, me ... mi? yok mu? (olumsuz soru)

"iyi bi/in ki, Alleli'm ysrduiu muhakkak yekuidir. "(21214)

y.,wl ~/.1; JJI )" ~ ~i

" ... ... ......

ooBilmi~ olun ki, aneak Allah.': anmakJa kslpler olgunlsstr. " (13/28)

Bilml« olun ki, aneak Allsli'tn tskdir ettigi oJur ve bicbir kisi ne fayda ne de zarar verebilir.

WI 01;.11 ;. ~~ ~i

, ,

"Dikkut edin! Bu, specik: busrenin fa kendisidir. "(39/15)

• <:-1 jJl ' .~, 0i 0" ! ~i

('"""'~ ~ r.>'-'

, ,

"Allsli'ui sizi bagl~Jamasml istemez misiniz?"(24/22)

17

Edatlar S6z1iijii

"(Firsvun) etratinds bulunan kimselere dedi ki: isitmlyor musunuz?" (26/25)

I·l·;~· 'i \:UI . .J 'I!.._' ~f

. • J 'ri> . ..;-rJ

, , ,

Evde, bizi ksrstlsyscsk bir adam yok mu?

I-me/rna, degil mi? -se ya!

~ ",.. .-

.J.JI ~ ~ w: "if \j~ • f ':11

) • • • I.l •

, ,

"Meger ki, 0 ikisi (crkekle ksdm) Allah in suurlsruu ayakta tutmsyscsklsrmdsn korkmus olsunlar ... " (2/229)

." ". ,." '" ~,

.J.JI ~ . j;W "if 8 (. ) I_,JLi

, " ~ ,

"Bizler tieden Allah yolunda ssvssmsyslun" dediler. (2/246)

~Ji ~f ~ f

. .J

,

Gitmemeni istiyorum.

•

, .". 1 'If

.::..o~;J

Celismels degi! miydin?

Hslit'e ysrdun etsen ya!

-den baska (harie), yalmz, megerki, ancak (fakat), miistesna, harie, sadece, yoksa (aksi takdirde)

I ~~'. i ~ (. ~ 1 d ~ ~ "Senin bize ogrettiginden bssk« bizim hif bir bilgimiz yaktur. "(2/32)

Edatlar S6z1iigii

18

"Muhammed bir peygsmberden bssk» (bir ~ey) degildir." (3/144)

, I~\ ~, \ ~ '~~ \ ~\ a.SJj(.jj d.i ~\

~. • J r J '" .J

"0 zaman biz meleklere: "Adem'e secde edin" demistik, onlar secde ettiler, yalmz iblis etmedi. "(17/61)

,. J.'! 0 til til ... " '" It 0

oW r+-- \~ 0i ':i! ~~ ~ A.1J\ ::r ~ ~~ ~ :;.

'" ~ '" '" '" ...

"Kim bunu yaparsa (ana) Allah'tan hie bir ~ey (hi9 bir yar-

dim) yoktur. Meger ki, onlsrdsn, gelebilecek bir tehlikeden dolsyt sskuurus olssuuz. "(3/28)

til .. J J.. It til 11. f •

~\ \.Z' \ I .' 'i ':il ~.' ,~, t,;.)', \ J '. " .lJ\

,.J .Y~ U ..y- r:. r-':! " .:.r: Y": If.. ,

"Onler sneak ''Rabbimiz Allsh'ttr" diyoriar diye bekst» yere yurtlsrtndsn ctksnlimslsrdtr. "(22/40)

"Arttk onlsr, birezi miistesne, iman etmezler. "(4/46)

, J ,-,8" . ;"1 "<-i ~, '.Il~', <«» i ~,

~, -.I J • .r.' 1J..:,..u cr T-P 1J

~ '" II ,,; ... '" '"

"Bundsn debs kii9iigii ve daha biiyiigii de harif olmamak iizere (bepsi) mubskksk spscik: bir kitapta (yazllJ)dlr. "( 1 0/61)

J) (J J", ~ J

0.r-->- ~! ~ t i J-.-S' J

'" '" ... !iii '"

0\ .. L_(, _ _Aj\ ':i! ~i ~

Baban hsystms yemin ederim ki, Ferksddn (sdl: iki ytldiz) harif, her ksrdes ksrdcsinden eyrilscektu:

It !III til II "'" J '"

..:...t,;' (".lJ\ ':il 0'·(" wi ~\ '~' ,.r .~~. ~ ~

Kisi, hsttrelsn harif pek 90k seyi unutur.

19

Edatlar S6z1iigii

Sadece bsssnli filimler odii! slir.

G~ 0:.-~ r ~ J-;.-~\ U J~i ~ ~\J ~\ ~ J:-j ~1 J

Dna derim ki, cekil gil, asIa ysnumzde durma! Yoks« gizlide de sctkta da (dosdogru) miisliimsn ol!

I nereye kadar?, neye? : (loA + Jl): r~! I

_,w tj_; !l;C) !l~~ J

•

} , iG .~I "" :w;U

~ \. '-?J

, , .

Arkanda oyun ve eglence gunu birskmsl Cunku ysnn nereye ksdar vsrscsguu bl1(e)mezsin.

Bu tcmbellik nereye kudsr?

Neye ihtiyscui var?

,.~

-en/-an, -dlgl I-ecegi, bir ~ey(e/i) ki, ki, (muf- ~I

ret-muennes / tekil - disil icin ism-i mevsul)

.. .. '" oJ' '" J '"

4J~ ~ ~\.) \;~ 'jJ

"ipligini cozen ksdin gibi olmsym" (16/92)

'" '" 0 J J '" '" "'... ".. '"

~; _,:--..\ ~I ~; J \; ,; ;...\

r-J 01 J~) 01 ~!~~\ r~

Edatlar Sozliigii

20

Eazib giiniinde sana verilen emsneti, (0 giine) -ulssmts olsan ds, olmasan de- koru.

~I r~ ~, ~ ·.;~II I)~';;r ~J "Alleli'tn yasakladIgI cana kiymsym," (6/151)

" ....;"" , til ) '" It

~ 0lS" ~ l;~~ ~ ~!;~, ~\ ~

"Iste kullsrumzdsn, takva sahibi kimselere verecegimiz cennet budur. "(19/63)

II til ... } '" ...

r~( ~ ~ -=>~ 0T:,.AJ1 \~ 01

"Gercektcn su Kur'tin (inssni) oylc bir sey« dogrultup gotiitiir ki, 0 en dogru (bir yol)dur. "(17/9)

... 0 ... Jo ... J ... til

~~,~~~~~t

"Ki, sebirler erasmde onun benzeri ysrstilmsmisti. "(89/8)

-en/-an, -dIgI, -ecek/-ecegf 0 ki, (mufret - milzekker / tekil - eril icin ism-i mevsul)

... "" "'" 0 ~ "" ""

0)-1 G ~~( ,:?.u, w W.\

"Bizden tsseyi gidcren Allah 'a hamt olsun. "(35/34)

~ ii__j l1J'. J ~ 'J~ ( " \

"':? if ~J _, JU,

... '" ""...... ~

"Dogrusu insanlara (msbet olarak) ilk kurulan ev elbette Mekke'de olsndtr. "(3/96)

~~.? ~ ~( ,:?~, 4.1J1 I~\J

''lnandIgInlZ Allah 'tan korkun. "(5/88)

21

Edatlar Sozliigii

'/I __ "" '" ~ "" ""

.:r-1 Y J--S' .; :;...;i ~ y~ ~

. ' ,

~ '. Li ~\ ~~ ~ ~:UI CJiJ

By Leylti'nm Rabbi! Sen her yerde (hszir ve nezrrlsm; Ve yine Sen, rshmetinde olmsyt arzuladlglmsm.

'.' '.' ~ ~\ .ul All \ \' .:\

U J _r->c.J •• ~ _r.; J

"Huzurune toplsnscsgtntz Allsli'tsn korkun. "(5/96)

J J o.J.u\ "" -t ...

~J~~, ~)

"Benim Rabbim O'dur ki, yesstir ve oldiinir. "(2/258)

.

(,fojJ\ nin cogulu

:~~\I

"0 kstirler, iman eden/ere dedi:"(29112)

~\ ~ ~~:l ~~I ~)i

"Onler, Alleli'tn lsnet ettigi kimselerdir" (4/52)

.

~\ nin cogulu

, f /_ "" "" 0:1 J ""

~~ ~ 0J~LW ~~\ ~\Jji F ~ J

"(Allah), Kendilerinezthsr yaptlglnIZ eslcrinizi sizin snslsrinIZ (yerinde) tutmsdi. "(33/4)

~\ 0-: ~ ~;UIJ

"Adetten kesilmis alan ksduilsr. ... "(65/4)

~l;.J\ ~ 0:) ~;UI Q~w.

Edatlar S6z1iigii

22

Ysrtsmsds bessrtlt olan (bayan)lan gardiim.

, '" '" '" ~ J "'.

\..l~IJ "L.... (,,5:U1 Pi ~ 0~

'" ~ J,.

:_;~r 0~~ ~"All UL.-OL;

Kotiihik yaptlgl fiili bir ise, sevindiren fiilleri binlercedir.

•

~I nin cogulu

: ~;Uf I

"" '" "" J ""'" GIl

~ IJ'~'.~' .u ~~ ~ ~WI ~4 ~"Al'J

"Ksduilsruuzdsn tubus yapanlara ksrsr sshit getirin. "(4/15)

~. " ~r ~ -;U, ;;" ~Ii 'JLS L. ;jt..~ 2.G' J'I ' .' I ~,- ~ ,.r---'. .J ,C:J

''Efendine dan de, ellerini kesen 0 ksdmlsnn zoru neydi, kendisine sor. "(12/50)

'" , '" J 111 ."

~I 4J J~ ~"Al' ~ ~

I::'~( '.1 ,~ 'I ~' ~II' , '!"" r~ r· - ,I . ~

Genein pismenlik etunds kendisine "kcske yepmeseydun" dediji seyden degildir .

.

~I nin ikilisi, (refhalinde)

:s?1 ~ G:,Alw ~\Jj, ~

Peygambere ksrsi ysrdunlssmsk isteyen iki ksdtn kimdi? (H)

~:r. C Gl ~\Jj, o I..LJ I 2.li

"" '" <

','~ III.'.~." '.; ~.II' , ~ ~~.J J u ... .f' Y--!

, "

23

Edatlar S6z1iigii

Senin zemsnui cocuklsrmui iyiligini istedigi ve avlann otlsdIg I lki elin var.

-

~\ nin ikilisi, (nash ve cer halinde)

III

~I

~\ J..i ~, ~~\ ~ (~) ~\ J~~ ;)l5'

Resulullsh (sav) sa bah nsmsztndsn once iki rekst namaz ktIerdt. (H)

Arsnizds viicuduma zarar veren gdzlerimi kmsdtgun zaman (a gozlerim) bana dediler ki: Kalbi(ni) kine.

-

($ lJ\ nin ikilisi, (ref halinde)

l..A)~ti ~ ~~4 ~1.w\J

"Icinizden ikiki$i, tuhus yaparJarsa, onlsre eziyet edin." ( 4/16)

G ~I.w, ~~\ J i.:..u) 01

,

"" " " J J

'v-; '1J 'v-f:,_J JU ~~\ ~f

Bssksnltk ve onde gelmek, gekememezligin seydir. 6yleyse ne bssksn ol ne de bests bulun.

ash alan iki

-

($ lJ\ nin ikilisi, (nash ve cer halinde)

Edatlar Sozliigii 24

"Rsbbimiz, cinlerden ve inssnlsrdsn bizi septuunlsrt (iki ztimreyi) bize gaster." (41/29)

~ ~ ... II '" ""

~~ ··.wIU~ L,.,.'

~ ,., ~~ J

~IJr ~~ ~~:,r::...rls' r:,_.D\ ~

0, seletinin kendisine mires btrskaus oldugu kotiiliikten olsn iki dengiyle geldi.

I Allah'rm !

.J." 0.1 J oJ ... ~ J ~ .J.

I'L:J:;' ~\ ~'y ~\ ~\.,. ~\ Ji

"De ki, miilkiin gercek ssbibi olen Allah 'unl Sen miilkii diledigine verirsin. "(3/26)

o " til ...

! :,.,~\ ~~I

Allsb'im! Sen ons 0 kitsbt (Kur'sn't) agret. (H)

~£j\ l. ~r ~:,J ~I ~ ~J GJ.:-_; ~ J

Allah 'unl Sen olmsssydtn hidsyete eremez, tsssddukts bulunamaz ve namaz (ds) kilamszdtk:

I-medi mi?

"Allah 'In her sey« giicii yettigini bilmedin mi?" (2/ 106)

Sana, bans kersi gelme demedim mi? (H)

25

Edatlar Sozliiitii

YJ~I ~? Ji ~;.if ~ L..jJ ~~ Jf :,

Seveslsrdsn hoslsnmsdtgunt ve gecen seye de pismsn oldu-

gumu gormedln mi?

I hala (daha) .... -medi mi?

UI I~; . tl ~~ . I~

. ~.. . ~~

, "

/. /. "'" oJ

~' .( : ° -, 1(' ° f L:...._ji ~ ,

t!) .. ) ~ )

ihtiyarbgl genylig(im)e $ik§yet cdcrken dedim ki: lbtiysrhk beni (kotiiliik yapmaktan) engellerken haM uysnmsdun mi?

'"

-e, -e kadar, -e dek, -e miintehi (varan), -e ait, Jl

-e dogru, ile, birlikte, -de (leinde), -den, -e

gore; Zamirle birlikte isim fiil olur.

"Kendinizi tehlikeye stmsymiz. "(2/195)

"Donii$iiniiz Allah 'adu. "(5/48).

Ksrdcslerim! Bineklcrinizin gogsiinii (dogru yone) dogrultun. Zits ben sizden bssk« bir ksvme daha meyilliyim.

... ... J J J 0 ....

·'1).1 J' °C °i 0("-;'" 1.1 ;'\.j

,jJ • r'"' --4 ) r~ y>.) .r-r-:

,; '" '" ...

Edatlar Sozliigii

26

"Yiiz1erinizi ve dirseklere ksdar elJerinizi ytksyuuz: "(5/6)

~ ~~\j ~ ~ ~~ L.....J ~f J! ~ ~I_,_f L;: J ~

Ben seni terk etmedim, sksine (sana olan) sevgim daha da srtti. Aynhk ve uzskltk sonsuzs dek degil, kiss stirdii.

'" ~ '" }

• ·::'11 wI 'I '''.1_ ". ~. ~ , •. I.S'. ~ r-'

" ... sonra vsrscsklsri yer Beyt-i stik's miintehidir. "(22/33) a__:jl }. \II •• .r" J

Emir sana eit.

~I~~~!~y.J

''Hurma dsluu kendine dogru silkcle. "( 19/25)

, ,

J?,"u ~I ~ L.l..__:. Jt yP~\lI ~

Eger 0 sevgiye dogru ydneldiysen (ya kendine) yerde bir in ya da goge dogru bir merdiven edin de (bu a1emden) cekil!

~J!~~\~lJ

•

"Birbir1eriyle bss bess ksldikleri vakit ... "(2/76) U rl....J\ \.L...;. \. ~ :1 ~f :.:.._jl;

: ~ J"'o ·f'" ...... t

+: · .; a : J ~L......> 1.S'1

"Keske bizim disi giivercinimiz1e birlikte, $U giivercin1er ve (bir de) bunlsrui yeast (ksdsn) bizim olssydt, bizc yeterdi" dedi.

27

Edatlar Sozliigii

''Allah -ki Ondan besks bicbir term yoktur- clbette sizi ktyemet giiniinde toplsyscsktu; bunds ssls siipbe yoktur. "(4/87)

, "', It .. , "J

I. :' • , (' I\_, ~\s. G J' _ ,

'T-" _,........, .J.Y'--'. _ ) _J-4--J

, ,

I' 'I'· 'I -. il ' ;U _,' i ~ 0---! -.r- - '-?)~ ~

Ben semerine binmisken (deve) der ki, scabs ibn Abmer (bana) biner mi? (Binersc) benden usanmaz.

~I J':.G' L:... " II ~i '. ~/ 11 :_,' 'JU

-" - ~ y _ ,I.,F" ~ . .J

"Rsbbim! Bsns gore zindsn, bunlann benden istediklerinden daha iyidir. "(12/33)

~' ~~ ,-,~I II', ',~ 'i

..r----, ) .: I.S'- ~ r

~' j. II _ ·1\'. "\j , '·i

~/ if I.,F' ~

" ,

Yokss, gen9lige hicbir yol yok (mu?). Oysa onu anmak (dahl) bsns gore icimli (soguk) sudan daha sevimlidir.

Emsneti sl.

I-mcaya kadar, oyle (ta) ki

IJ~':; ~f Jl ~~\.j

Onlsri kelime-i sebsdet getirinceye ksder dsvet et.(H)

~~ ~I J)i ~t Jl ~~

~I ~~ ~~i Jj ~I..u

, ,

Allah, zeterini indirinceye kadar ssbrettin. Bundan dolsyt da zsterin sonucuna siikrettin.

Edatlar S6z1ii@

28

~.JI d;:.; 0f J! » ~j_: 0:)C

, .

Sehire girinocye ksdsr (tam) bir ay yoJculuk yspttk.

• • , J', •

~;YJI 8) y?1 9f J! ~I JS'u J rG:.\'I ~,' ~~f

Koyunlar yeytltr ve ddniis vakti ysklssmcsy« ksdsr otlsrt yerler.

~u. ' ,. f ~f 'I ~'_ il d<-

. ~ IS'. .r r.

Cocuk biiyiidii, oyJe (t8) ki, delikanlt oldu.

I yoksa, yahut, ya da (veya)

~I rf ~i ~f i j

"De ki: (soyleyin], siz mi, yoksa Allah mt daha bilgili?" (21140)

'.' 0' ~'oi :~Iof I .. '.' .V~ ~i :~Iof I .. '.'.0' ~I~oi: ~I i u J~.:..r.? rr ~ 'T! U ~ - rr ~ 'T! U y---!. .r: J r---r

, ". 4: 0~ 0\~1 ~ ~f 4:

"Onlsnn yiiniyecekleri ayaklan au var, yoksa tutscsklsrt olIeri mi var, veya gorecekleri gozleri mi var, yahut isitecekleri kulsklsrt nu var?"(7/195)

~I Jy~ 4' ~- _, ; ~f ~~ i

By Allah '111 Resulii, (namaz) kisslttldt au, yoksa sen mi unuttun? (H)

, , ,

-'>J;i J~l :...;:,_...:.) -'>J;r L._..)

, ,

:~ ~i ~ ~j1 rj._.j f

, . ,

29

Edatlar S6z1ii@

Bilmiyorum, yskmds bilecegimi ssntyorum: Htsnogullsrt erkek midirler, yoksa ksdm mtdulsr?

'" J~. • • J

, , ~'\ ': L...l..,I.:JI ~." ~ • f ' - - -'I - • ~I ~. - ,~ ,,,

Jr) .,;;.J ~~ .r: ~ ~ ) ~ ~~..;-..r

"De ki, hi~ korle goren bir olur mu? Ya da karanlIklarla sydmltk bir olur mu?"(13/16)

-miyor ... mu? -medi ... mi? -mez ... mi, (Ay- ~f

nca dikkat cekmek ve soze baslamak icin soylenir).

Hettrlsmtyor musun, ben ve sen bir yolculuktsydtkl (H)

y c.S} ~f

Gormez misin? (Gormtiyor musun?)

y ~~ ~ ~~~I ~;..) ~f~ ~f

-

Yer yiiziiniin yesermis oldugunu gormedin mi?

~~I) ~f ) J:..-if ~~\) \._.f ~)l1 :~f ~.ul) ~f ) ~l._.f

-

Aglatan ve giildiiren, oldiiren ve dirilten ve emri ·emir olan (Allah)'a ant olsun.

Yemin ederim ki sen bsssrdui.

artrk, ise; ama, fakat (lakin), ancak; -e ~i

gelince; lste, bununla beraber (birlikte).

Edstler Sozliigii

30

~~ ~ J).I ~i 0;j::~ 1;:'1 ~~I ~L._j

"Arttk imsn edenler on un Rsblerinden bir gercek: oldugunu bilirler. "(2/26)

1#... ""... ......, ,... .. ... _.

'j.,£. 14. ~I ~I) I~(. .) _,J yQ I)~ ~l.ll ~I)

, ,

"Kstirler ise, ''Allah bu missl ile ne murat etmistir" derler. " (2/26)

J ... ... ... ... J... ...

~:u J~ ~ J~I ~f)

~\_,_jl ~\~ ~ i~~)

Sevssmek ise, sizde (oviiniilecek) hicbir ssvss yok, siz aneak (deve iistiinde cslun satar veys) siiverilerin etrsiinds dolasirSWIZ.

Sonuc ise giize1di.

~f) _;.)-r J~ J;;; ~:.:.r ) ;':')-G ~~ ~~I (. 1~1 Jl..J)'1 ~L_j

... .. J. J...... ... ... ... ... ...

~LAi J.~ JyQ ~j! ;# ~:w ~~I (. 1~1

"Ams, insen, ne zaman Rabbi onu imtihsn edip de kcndisinc iyilikle tnusmele eder ve nimetler verirse "Rsbbim beni seretIi ktldt" der. Fakst ne vskit onu deneyerek rizkuu dsrslttrss "Rsbbim bana ihsnct etti" der. "(89115)

~ :).i (,,>!~i ;U ("S:~.~\ ~i , ~:;, ~ (,,>~I)

''Babam odssmde, sneak kiz ksrdesimin aerede oldugunu bilmiyorum. "

"Yetime geJince (ona) kuhretme. "(93/9)

31

Edatlar S6z1iigii

WI' ~ ,_j '~ ~ .(.:. :- l~~ .. .;. ~L._j

. J . '.? f'" .J J U

II '" , ",; '"

"Iste kimin tsrttlsn aglr gelirse, srttk 0 bosnut bir ya~ayI~tadtr. "(101/6-7)

"Bununls bersber Rabbinin nimetini anlat. "(93/11)

Bundsn boyle, simdl; konuya gelince,

eger -se; -ml ... / yoksa ... -ml?; ... de, ister ... ister, ya ... veya, ya ... ya da

''Eger onlardan bid veya her ikis: senin yetunds ihtiyariIga ererlerse, onlara "of" (bile) deme. "(17/23)

'.~iil'.· ~ 0 c~ 0f ~I ';;i~ 0i ~I ' J G" 11\.i

~ ~ Y'-' ,J ~ , IS'" yo • .r

"(Sibirbezlsr) dediler: Musa! Sen mi etecskstn yokss atanlar biz mi 01aiIm?"(7111S)

_, ... ~ '" '" "" '" ~ J ""'~ '"

.'.' ';j I:..~ ')l; , I~ "~I •. ' . ~ ~ 'C'"G' ~lj

~ J..r:-:- i$ t::'.:r-t ~ ~ ~. •

"Sonra, size bend en bir hidayet(ci rebber) gelir de kim benim hidsyetimin izince giderse sapmaz ve sikmttye diismez." (201123)

"Biz ona dogru yolu gdsterdik; ister sukredici (olsun) ister nenkor. "(76/3)

Edatlar Soz!iigii

32

Ister elms, ister srmut kopsr.

.. " WI "''' .. '"

'_,'I~J J'~I '}}·"~I....ul '~."'J.J '.\

~ y Y-!. • J ('"+!...u... " !" U Y'" .r" U J? J

''Dlger bir grup ts Allah 'm emrine btrsktlrmslsrdtr. 0, bunlars ya azap eder veya tovbelerini kabul eder. "(9/106)

\.S' .0 '.::r..~ ~ :..;~t;

.. """ " ,.... ""

~~IJ ~ ~l_j ~lJ

,

, ;; ~ 7 J ~i IJ" ~

1.,,$, ., .,

Ya benim dosdogtu bir ksrdesim olursun da senden (bana gelecek) iyilik ve kdtiiliiklori anlanm;

Yoksa, beni terk et ve beni diismsn olsrsk bil (ki), ben senden koruneytm, sen de benden korunesui.

~ IL.. ~, JJl".:. ~, :1.\ i'.

r-.J .y-. .

.. '" ,,'"

Beni ya Hslit, ya da Salim ksrstlsyscek:

-in oniinde, ontindetki), karsismdatki), onde, zamir1e birlikte isim fiil olur.

JJ, J J, '\.4f I'A~ 'J'.< 'I, '. "'\ L. f , ,Y) ~ ~ j' u-r-: u,

Cebrsil, geldi ve Hz, Peygamberin oniinde namaz kIldl.(H)

~~~ ~ ~I ~~ ~ ~\..i

J • ",. o~.. 0 ~ G ~ ~ \ ~ J ~) u-:.r: r-

Hz. Peygamberin dniinde onu kiiciik diisurmezlcr. (0) onlsr icin Rsblerinden bir ysrdunci ve bir setsstcidir.

33

Edstler Sozliigii

., " J. '" .,

~UJ\ ~"f ~\:, ~~\ ~lS"

A vukat hakimin oniinde duruyordu.

~\..t ,~'1'1 '. l. .. N\ J.., "l:

~ I.l 1 -fi t,.)"!

, ,

"Fekst insan, oniindekini (ktysmcti) yalanlamak ister" (75/5)

• , , , , 'f--.

~\ ~~ ~"t ~ ~L.J'i\ ~~

Inssn, tsbiettn giicii karllslnda zayIflIgmJ dii~iinsiin.

\.-\..f~

6nde oturdum.

Ogrcncilcr! ilerleyiniz.

-mesi, -mek, ki, diye (lcln), zaid

o <:-1 ~, . \ ' , '~f r-- ~ Jr."'"' J

,

"Ssbretmeniz sizin icin daha iyidir. "(4/25)

Celismsm« sizin icin daha iyidir.

... JJ • J ... '" }. •

~ ~\~~~~~l

'\ I ~I\ ' " ,~,', f -, II . '" ~

)1.:.) .:r*\._j l U ..!.A.J '-.1: .. _ •

Bgcr ebedi oennetlerde ikemet etmek istiyorsan, 0 vakit cebennenden emia olmsmsn gerekir.

til .,,,,11... ., ,,. • ,

as-u..:.. ':1 u;... ':1 w"" ':1 ~ .. , -loS iJf lO. '.

J J,- ~ rY--.I_· ~c:.r:

Edatlar S6z1iigii

34

"Ne bir eltsveris, ne bir dostluk ve ne de bir setsetin bulunmadlgl bir giin gclmeden evvel ... "(2/254)

~~~ :...; ~i ~I ~)

_ _

Gorii~iinii bilmek istiyorum.

"Olur ki, bir ~ey bosunuzs gitmezken 0 sizin icin daha bsyirh olur. "(2/216)

~II~I ~t ~~l) ~ ~ y~1 ~)I ::.r.~II.:~,-»~)

"Sizdcn once kendilerine kitsp vcrilenlere ve size "Allah 'tan korkun" diye emrettik: "(4/131)

.:l'.~~11 -." J ',.'1 ~L (J'I;- ';5-'

_.r--- ~ _.r;-J : 1.1:. • .

Bene birsz para gonder diye bsbsms mektup yezdun.

"Elcilerimiz Lut'e gelince ... " (29/33)

~ L. ~1 ~l..J~ :r;) ~I )

"Inssns, kendi cslismssmdsn basks bir sey yoktur. "(53/39)

rIl •

-digi, -mesini, muhakkak, gercekten (kesin), ~I

ki,

''Allah in her seye ksdir oldugunu bilmiyor musun?" (2/ 106)

.. 0;1 OJ

~; jAkJl IJf ~

_ _

Cocugun bests oidugunu bildim.

35

Edatlar S6z1iigii

Ben, Allah 'tan bsske rab olmsdigui« sebedet cderim ve tekrar dirilmenin hsk oldugun« sebsdet ederim ve (bu hususta) samimiyim de!

" ... Onunla kendi ersstnds uzun bir mesafe olmasuu arzu edecek. "(3/30)

"Onlar, kendilerine ogiit verilen scyleri muhukksk yapsalardi, kendileri icin daha hsyirli olurdu. "(4/66)

'" J. .. '" ""

:, a~;\j y ~ ~i ~~ lS.:i.;

"Bunun iizerine: "Ben gercekten yenik diistiim, ysrdun et, ya Rsbl" diye dua etti. "(54/10)

;.lJI ~! ~I ~ ;___ji ~~

''Bil ki, Allah'tan bssks ilsh yoktur. "(47/19)

'" ). ~/ '" .... 0 .. ..0: IP .. ",. ,

J;I?I ~ ";~\',a:')l1 ~I ~I ::..t;.)1

Stiphesiz ki, ekonomik kslkinms siirekliligi gerektirir.

eger/~ayet ... -se/-sa; degll, yoktur, -me, gercek, (muhaffef - zaid)

Edatlar Sozliigii

36

''Eger kulumuz (Muhammed}'e indirdigimiz (Kur'dnl'dsn stiphe ediyorssniz haydi onun benzerinden siz de bir sure getirin. "(2/23)

Eger seni oldiinirlerse, senin oldiinilmen sana bir sytp degildir. (Hslbuki) nice syip olan dhimler vsrdu:

~1 ~ 0i :.:.,~) 01 ::'_;'i

$ayet kendine iyilik: yepilmesuu istiyorssn, (sen de) iyilik yap.

"Simdi 0, oliir, ya da oldiiriihirse, okceleriniz iistiine (gerisin geri mi) doneceksiniz?" (3/144)

~WJ ~~ ~1 ;. ~1

, , ,

"0 slemler icin ogiitten bsskssi degildir. "(81/27)

~~ I'. 'I~ Cj '.~ ~I~ ~I

~ ~u- ,

, "

"Hie bir can yoktur ki, bsstnds bir koruyucu 01mas111. (86/4)

I:c.f Jj j J;.;..; rf 0)~"; ~ ~; f ':? !~f ~1 Jj

"De ki: Tehdit edildiginizin (ezsbui) yskin mt yoksa Rabbimin ona uzun bir miiddet mi tayin etmis oldugunu ben bilmem. "(72/25)

Kisi, hayat111111 sons ermesiyle Mii olmaz.

37

Edatlar S6z1iigii

" ... ve gercek su ki, sen bundan once (bu beberlcri) elbette bilmcyenlerdcndin. "( 12/3)

Gercekten Orner sdsletlidir.

", "" ... "" d

.)1_rW .)I~ iJl

''Bu ikisi sihirbsedtrlsr. "(20/63)

suphestz, gercekten (muhakkak), ki; evet-

OIl "1» ",

G:. all iJ! .)?J '1

"Tasalanma, #iphesiz Allah bizimle bereberdir. "(9/40)

~H~I~~~~! 'l__j, \ ~L...;,. I- ~ <: i~

~ . )) ~~

" ,

$iiphesiz kim, bir gun kiliseye girerse orada yaban okiiziimin yavrulan(na benzeyen Htristiysn cocuklsri) ve geyikler(e benzeyen Htristiysn ksdmlan) ile ksrstlsstr.

~I ~~I ~!Ji

"De ki: Muhakkak Iiitut'. Allahin elindcdir. "(3/73)

~~iL.~!

Ezberledigim gercekten coktur.

'-'~\.., ~. 6~: if 0 -i U, ~I ~ ~,

., )_r!. .r- \' " .)

,,"" '" "'''

Edatlar S6z1iigii

38

"Onlardan bir gurup vsrdtr ki, dillerini kitaba dogru egip biikerler. "(3/78)

•

. t+.S"\~ ) 1J1 -

Fudsle b. $iireyk ibn Zubeyr'e :

-Allah, beni sana getiren deveyi ksbretsin, dedi. ibn Zubeyr de:

-Evet, 0 deveye binip geleni de, diye cevsp verdi.

~f u, ) ~y. lit J~ ''Ben Yusuf'um, bu da ksrdesim, dedi. "(12/90)

.;.;~ ~c:..J\) lit

Ben ve kiysmct/in kopmsst) su ikisi gibidir. (H)

~~)~~i~i>l) ~u.. lit l,?~ ~\_,._3\ I~

Eger ben kendi menfaatim icin cahsmis olsaydun, benim istedigim seyler icin 90k aglr dsvrsndiguru bulurdun.

I sen (tekil - eril)

39 Edatlar S6z1iigii

"(Allsbunl) Sen yticcsin, bizim dostumuzsun, dedilcr." (34141 )

t '. Ll ~\ ~~ ~ ~~\ ~ .. ,li)

By LeyJii'nm Rabbi! Sen her yerde (Iiszir ve neztrlsm; Ve yine Sen, rshmctinde olmsyi szulsdtgunsm.

, ,

~:u\) ~w.) J8 CJi

, ,

Sen ebeveynin bosnutlugunu elde ediyorsun.

I sen (tekil - di~il) ~i I

~ ~ ~ cJi ~ J~

KIZlm! Sen nssilsm? Dedi. (H)

0G) .)G~ ~\) cJt

.. .. .. .;

~ J. .. ..

t~\ ~ ~J).._.J\ ~ ~

Sen ve giine~ iki kuma (gibi)siniz. Ancsk senin gurup vsktinde dogma iistiinliigiin vsrdtr.

I siz (cogul-eril)

~ Jp:L. ~i ~?-\ \~ i

"Simdi siz, bu sozii mii kii9iimsiiyorsunuz?"(56/SJ)

'I ' •

o~L. ~i ;.LJL.._;;.LJi.ill

, , ,

~\) r0~\ ~J~ ~\ ~

Edatlar S6z1iigii

40

Allah 'a ant olsu ki, siz, evet siz sen ve serette mires ssbibi, ssnceklsrt ve sdetleri beiirgin kisilersiniz.

I siz (ikil, eril-disil)

o _;JWI ~I .;.) ~{

, ,

"Siz (ikiniz) ve size uyanlar iistiin geleceksiniz. "(28/35)

~~I ~ ~\~:J01 ~ ~ ul ~ ) J.: ~{ t._j

Dostlanm! Eger stkinttda bene ysrdim etmezseniz, ikiniz bend en, ben de sizden degilim.

I siz (cogul-disil)

(Ksdmlsrs) dedi ki: Siz kimlerdensiniz? (H)

Siz (ksdtnlsr) ayniIglmlzl siislediniz. Her siis sahibinin bir isi vsrdtr.

l-dIgI, gercekten, ancak

"Ilahmtzm tek bir ilsh oldugu bene vahyolunuyor" (18/110)

41

Edatlar S6z1iigii

; ~'- ' ': , ~ -, , -". '.' ~ 'j:; I. ~f 'r-w" ~ <: ~:- '. t ;

~ ~'-' ~ .... - IoQoI ~ uu

C.r ,- u, '

Bger ben onu senin korkundan yaptlglm1 biliyotsan (onu) bizden uzeklsstu. (H)

"Bilin ki, gercekten diinya beyetr bir oyun, eglence, siis ve kendi srstuzds oviinme (ysnsikhr. "(57/20)

Bil ki ilim gercekten tsydslidir.

~~ ~ L. r~'J\ 0-: ~~ J ~~ ~i Wi ~ :.:.ii_j

Bende, onda olmayan giinler vsrdtr. Bunun iizerine dedim ki, bil ki sen sneak dii~ goniyorsun.

supheslz, muhakkak (kesinlikle), gercekten, ancak,sadece

~ ~ y,. ~iJl ~ WI

H$iiphesiz Allah ksttnds olen SlZ111 icin daha bsytrhdtr." (16/95)

~\;:'i~\WI

$iiphesiz miisliiman imishimetun karde~idir.(H)

:;.)~ 0J~~ WI

"Muhakkek; size vsdedilen kesinliklc dogrudur. "(51/5)

Edatlar Sozliigii

42

Gereekten yalan zsrsrltdu:

"Ancsk miiminler ksrdcstirler. "(49/10)

~~~\ r!~;;~ ~;~; QJ

Ben sncsk yiiksek shleki tamamlamak icin gonderiJdim.(H)

~ =, ".' c.:_jl WI

._ ~.:.r--" _ ,

, ,

~~~\~U~~~

oio, sneak iiziintiilii ya$ayan, durumu siirekli degi$en ve iimidi az olan kisidir.

Ssir sneak Hessndir.

Hasan aneak ssirdir.

"Ysptikleri, ssdece bir biiyiicii hilesidir. "(20/69)

I evet, oyle

Hiiseyin bsssrdi mt ? Evet (bsssrdt).

'~I :_ i~;' , (-- , ~ ",I ~1'_ ',; ~~~:. '. i~: ')

.u, : _ v.r.-'...lJ J'!'> .7U<-........,..-::- v--:.

43

Edatlar S6z1iigii

(0 ksdinlsr) diyorlar ki.Uzerine ihtiysrlik yokmii$, pek ya$lsnmtsstn; Ben de "Oyle!" dedim.

nerede? nereden? nereye ... -se, nasIl? na- Ji

srl da! ne faydasi var?!, ne zaman?

"Nerede onlara ogiit almak?"(44/13)

\.u ~ Ji ~:;. 4 Jl;

"Ey Meryem! Bu sana nereden geliyor dedi. "(3/37)

e:r:,J ~ Ji

Nereye otururssn rahat edersin.

~Y ~ WI ~~ ~ Ji Jl;

"Ohlmiinden sonra, Allah bunlsrt nestl diriltir acaba? dedi." (2/259)

~ ~lj~l) ~ ~ ~>f Ji

lsinle egitim arasmda nasli bessrtyorsun?

llJ 6 c. ~ ~ ';,f ~~ ll:U' JL._;:.f ~ 'f

), - i

Senin sbdini nsstl boss ctksrutm veya sana verdigim sozde nssil dunnsm.

0~~ Jf WI ~fl;

''Allah onlsrt kahretsin! NaslI ds haktan betils dondiiniliiyorlarr'(9/30)

Edstlsr S6z1iigii

44

"Bu hsttrlemsnm one ne faydasl var?P'(89123) Y:.:..~Jr

Ne zemsn geldin? Ne zemen dondiin?

°Ji

veya, yoksa, yahut, ya ... ya ... , ister ... ister ... ,

ve, ise, -mcaya kadar, -se ... de

''Bir vey« birksc giin ksldik. "( 18/19 )

~~ ji ~~ C~,,,; ji ~~ ~ ~f ::..;~

Onun cocuklugutidski srzusu hakim vey« avukat olmektt.

• > J "j <. " i '..u. J:: J ._ (-C", • i G' ' ~ ~'-P..,I J .s <.S"""'" r -, J ,J

., .... -# ...

"Biz mi yokss siz mi hidsyette veya spsctk bir saptkltktedir. " (34/24 )

iJ~ ji ~1 r+-- ~ ~J

"Onlsrdsn hie bir giinahkara yahut hie bir nsnkore boyun egme. "(76/24)

j...:;. ji y~ ~I~J ::.,.. ji l;..) ~1 ;lJ1 ~ jr A J\..._s- l__. J

-' II '" J -' ".. ~ 0 ....... tI

~~ l,. ~~~ ~~ 'jy~

"Allah bir insanla encek vahiy yoluyla vey» perde erkssuidsn konusur, yuhut bir elci gondcrir izniyle one diledigini vehyeder. "(42/51)

45

Edstlsr S6z1iigii

Kelime: Ya isim, ya fiil, ya ds harftir.

o "0 tI J "'" tI I... ", ..."

:P :'f J ~~. :1; I_;";" J~ W~ 1p0 ;...fJI;'f ~81 J~ :;

(Msluun) srtmsst icin inssnlsrdsn mal isteyen etes istemis (gibi)dir; Ister sz yspsin isterse 90k yspstn. (H)

r' ~G :;'?f :'f r .~:! ~~

"Ister srslsrmds Iuikmet, Ister onlsrdsn yiiz cevir. "(5/42)

~l5' :'f ~I) J'

Ister rsbip ister kahin ol!

~; :rli I_?';; :'f :;')_:.5 rJ ~ ~WI ;. !·.ii. 01 ~ C ~ ~

"Heniiz dokunmsdsn ya da mehir kesmeden ksdtnlsrt bosemtsssntz size bir giinah yoktur. "(2/236)

L> _;'I jJ ~ J:>~ \II ~ L. !J~

tI ... ",; '"

'I;; :: ,., G\ . f u\ ' ,

cr+r= .Y"). J J . J c.S.r-""

, , ,

($undan) kesinlikle emin 0/ ki, sklr bssmds olup te, (srzulsdtklsruu) umsrsk, ya da (istemediklerinden) korksrsk gece ksrsnltklsnnds yiiriiyen kl$i icin yer yiiziinde dsrhk yoktur.

L_j rL.._j_1 \J...J. ~ ~f ~l;

-:. ~,'., .of;· - -: 'J'I

...lA__t .d. 4 a 'J ~~ ,.

, "

Keske bizim disi giivcrcinimizle birlikte, $U gtivcrcinler ve (bir de) bun/arm yensi (ksdsrt) bizim olseydi, bize yeterdi, dedi.

Edatlar Sozlii@

46

Leyla, beaim sbldksu: oldugumu iddis ediyormus: Iyilikleri bana, kotiihikleri ise ona olsun.

~ II '.1 • f • f" ~ II ~ 'I ." {,

..s-- !.J J ~ J '-:-. " . .:r-. 6 • .)1

, ,

" ".}; , ,;

.;--! L..a-I ')'1 J L-. \' I ...::.r ~ L.LJ I L.._t

, ,

Isteklerimi elde edinceye kudsr zorluklert kolsylssttrsceglm; Zeten srzu ve istekler ssdece ssbirlt kisilere boyun eger.

KOliiliik yapan (suclu) oziir dileyinceye kadar cezslsndmltr.

~~ Ji J.~ ~>t.:;

Olse de yeses» da onu mutlaka dovecegim.

I 0 kimseler, onlar, ~unlar ~ ~ J f I

"Iste siz 0 kimselersiniz ki, onlsrt seversiniz, hslbuki onlsr sizi sevmezlcr. "(31119)

- ~ ,

y~I~~Ji~

o ogrenciler geldiler.

. ~ "" ... ".

y~I~~Jf~~

, ,

$u ogrenci/ere selsm verdim.

onlar (0 kimseler), sunlar (su)

L._j;_ ;) ~;:_jl ~ ~:IJf

"Onlsr gercek miiminlerin ta kendiloridirler. "(8/4)

47

Edatlar S6zlii@

~ ) ~\ ~l...Jf r~\ ~ Jf

J "" "'" '"

I - ~i -. ._ . ~II' ! . -

..r:-- ~ ~ . .;::; ~ _"

Peygamberin ysrdunctlsrt olen JU kavim, benim de iliski kurdugumds kendilerine d6necegim kavmimdir.

Gjl;~i 0y~UJ\ ~ J!

, , ,

$u gelenler srksdeslsrumedtr.

o~ ~ ~t ~

i~te siz, (i~aret ismi, 90~ul) : ~ .J \

~ ulkt. r ~:Ic. r-s:r lJ;:,. ~Jf J

'tile size onlar bskktnde spscik: bir delil verdik: "(4/91)

Ii/lu, -SI olan (sahip) (disiller icin)

''Bger onlar (ksdutlsr) yiiklii (gebe) iselet; yiiklerini btrskmcaya ksder netskslsruu verin. "(65/6)

Orsds ksnsth stlsr verdi. (H)

Nezsketli bayanlar geldiler.

~~\ ~';Jt ~ :;- ~

(Hz. Peygamber), yuvsst olen (hayvan}lan oldilrmeyi ysssklsdt. (H)

Edatlar Sozliigii

48

I-mel-rna ... mi? (olumsuz soru)

J;.::; ~J JJ~ ~ ~ JJI 0i J~ ~ji

"Onlar bilmiyorlar mt ki Allah, ne gizlcrlerse ne sctklerlsrss (hepsini) bilir. "(2177 )

Stikredici bir kul olmsyeytm au ?! (H)

" :,,, J.". 0 c. 'I ), 0" 0.;). .;

~ CP.- vP J 'i ,:_r-.>- J ~

E~yalar(m sekli) bozuldugunds tyjrkinle~tigini gormiiyor musun? Oysa yerin giizelligi degl$tiginde olur.

I-medi mi? degil mi?

~~ ~IJ ~I~I ~ jl:. ~ IJ~ (Jji

"Onlar (Allsh'ut) goklerdeki ve yerlerdeki miilkiine bakmsdiler ml?"(71l85)

,{' ~:__ 'II L._,,:). j , ~. , '.'. '...u '?~! ., <.?, t::::.r- ~,~

Sevgim, Buhturf'nin diysrt $am 'da dolsstrken vstsmm senin topreguids degif miydi?

I-iDee mi? ( i~iD mi?) ~Ji I

49

Edatlar Sozlufii

\~ Jf ri.i 4-:1:: r !:' ",f ~ ;~.,a: ~t:..f \.jJf

"Bssuuzs bir bela gelince (geldigi ifin) mi siz on un iki kstitu (Bedir'dc) onlsrut bsslsnns getirmis oldugunuz bslde yine "bu nereden bsstmizs geldi? .. dediniz. " (3/165)

I-II/Iu, sahip, erbab (cogul)

"Dediler ki: Biz kuvvetliyiz ve cetin sava~ erbsbtytz:" (27/33)

"Ancsk sagduyu sshipleri ogUI shr" (13/19)

~) Cr-- ~~\ 'JlJf Jl; J

. ' ,

Kureys 'ten olen hiikiimet erbebt dediler ki: Pshshhk (90k) arttJgl zaman (sltm) sstun bize eittir.

.~ \ '.1' f • , r: yJ ~

Onlar iyilik ssbipleridir.

I degil mi ?

~Jfl

~ ., l'..f· , ", f

.. )"4 .r: if ~J

.' ,

Bedir ehlinden degiJ mi(yd)i? (H)

Edatlar Sozlii@

50

I yani; (ey) .. !

Bende cevher, yen! slttn vsr.

~J.:. ~i iit ~~~ ~") ) ~t ~ !l~l ~ .~ ) 'q f)

, , ,t..?"

(Sevgilim!) Bana g6z ucuyla beksrsk "yen! sen suclusun" diyor ve bana dsrtltyorsun. Fakat ben sana hir; dsttlmtyorum.

~\ f')~ ~ ¥ iii P ;Jf

, , ~'. \ I I ,',;'-' ~..LJ 0it--' ...:..o .... ~ ~~

, .

Abdel, kusluk vsktinde, uguldayan giivercinlerin aglamalaruu duymsdui mt?

Halit! fakir/ere sadaka ver.

~_'-i

hangilhangisi ... -se, hangi?, hangisi?, her ~

hangi, nerede, nasIl?, ne ... , ne?, net, hem de

nasil ... ! ey! (begeni ve hayret ifade eder), -en/-an

Hangi kitsbi okurssn ondan istifade edersin.

:;L...f :;U o)u, ~i J;-

'" '" ~.;

Hangi ucskls yo1culuk edersen ben de (onunla) yo1culuk ederim.

51

Edatlar Sozlu@

"Hsngis! ile 9agmrsaDlz 9agmn, nibsyet en giizel isimler O'nundur. "(171110)

Hangi islam daha heytrltdtr Y (H)

;. , '. ~,~ ~ I" . ~'\,

~ ;A---JU ~ .;- <I ., '-"$

, , ,

, , , ~

\: If ~ ;!.L_j ~ 4$f J

A11ah'Im! Eger sttedersen tsmsmtnt sttedersin. Hangi ku1 sana ksrs: giinsh islemez ki?!

Bssksn olan hanginiz?

"iki guruptan bangisi (korkudsn) emin olmaya daha 1aYIkorr: (6/81)

" '" "'- ~ oJ

~ ~ ~j::a. :'f ~ ~j::a. e ~f ~

Hsngisine uysltm, sunlsrs au yoksa sualsrs mi? (H)

~~ :u ~ o~~ ~f ~

. '

"0, seni diledigi her bangi bir surette terkip edendir. "(82/8) if:-)~ ,,'~, ~I 0-- ::,k~' ,:'<;,. ~

"" t1" '" "

Ordumuz, vetsn/tmiz): her hangi bir dI$ ssldtrtdsn korur.

::., j..i J:'~f ~~ ~ '-$)JJ ~ J

. ' ,

''Hi9 kimse nerede olecegini bilmez. "(31/34)

Edatlar S6zliigii

52

"0 zulmedenler, yskmde nssil bir inkilsp He ssrstlscsklsruu bilecckler. "(26/227)

NaSII uyudun ? Cok iyi uyudum.

Neyin neden oldugunu hJ1(e)mezsiniz. (H)

• ',. ,. ,:~~ .... t

~li..:.>.rP~":'>.rP ~..., ..,.

, .. "'"

Ne oldun ? Ysrgu: oldum.

, I:'" ~ i.JJ" I " -. .,'

. ..;-oj ~ ~ ..:.JJr

. ' ,

Abdullah'a ugradIm, ne adam!

Umitsizlik gercek. 6liimdiir. Hem de nasII bir 6liim!

~I ~)J :s?1 ~t ~ r)C.J1

Ey Peygamber! Allah' In seldmeti ve rahmeti senin iizcrine olsun.

"Sonre her milletten Rahman 'a en 90k ksrsr geleni syirscagIz" (19/69)

53

Edatlar S6zlii@

Melikogullerms rastladlgmda, onlsnn en erdemli olsntns se-

lam ver.

Csltsken olsm odiillendirdim.

Her haJiikarda

I evet

: ~! I

~.:_ I ~\ s : I' \ ~ IY'"' • v'> ) I.$~ If

"Deki: "Evet, Rsbbim'e ant olsun ki, 0 elbette bir bskiksttir. " (10/53)

. ., i, ,'" , " • I 'J IJ' ~ ~ Y_;) 1.$.

Evet, bu mescidin sshibi (Allah 'a) yemin ederim, dedi. (H)

I bkz, ($~

I (ey) ... !

Rsbbimiz ~6yle der: (Ey) mclekleriml Kuluma bekm! (H) ~~~0\' .~i ~~f

.. .... } ..

,.J ,. ,,'_ I:'_~~"

~ -,r-. ~. t"-r ~. ~,-.J

Ey Na'man (vsdisil'nin daglan, Allah sskms sabli riizglinfll btrskm, onun giizel kokusu safve temiz olarak bana ulsssm!

Edatlar Sazliijfii

54

I":~' II 'I'. i ' !of \:J.I :..,~ lJi ~ If r-' '!"! . .

Ogrenciler! Sizler gelecegin iimitlerisiniz.

sana (seni), send en (nasb halinde kullamlan munfasil zamir, eril/disil- tekil), sakm (isim fiil)

"Ancek sana kulluk eder ve ysltur senden yard tm dileriz" (l/5)

~l:. ~i ~i ~:,1.._J~ ~') J 1 ii ~ ,!lGI ". C I .~ I ';; f

~ , .. .:r:-' '->,', J

(Sevgilim!) Bana gaz ucuyla bsksrsk, yani "sen suclusun" diyor ve bana dsnltyorsun. Fakat ben sana hi9 dsrilmtyorum.

Yalan soylemekten sskm.

sizi(e) (nash halinde kullarnlan munfasil zamir, erilcogul), sakmnnz! (isim fiil)

"Biz, onlsri da sizi de nztklsndmrtz. "( 17/31 )

. ':UI " '. <. ' '~<--\.i'l .:r ~ _r::.>- J (- -.

Kotii bir cevrede yetismi« giizel bir ksdindsn sskuumzt (H).

r-+J J~t :'i ~:,i ~G ~ L.

, '" , ,; ..-: J J"

liG\ .. ~L..j'I· • '. ~L..j'1 •• J (- -. r--' (- ..

55

Edstlsr S6zliigii

Ben kendilerine "sskunn, yine sskuun ve biz de sskutslun" demedikce, benim aZI dislerim hicbir ksvtni tsutnedt.

size(i), ikinize/i (nash halinde kullamlan munfasil zamir, eril/disil- ikil)

.. J. '" _ "" >II oj. ""

W"l.tl 'J ~ ) jS:. all ~( :.:._w

(Hz. Aise) ''Bunun iizerine, Aziz ve Celil alan Allsli'e hamd ediyorum, siz (ikiniz)e degil, dedim. "(H)

~.C 'I \.J"'\_;, ~ J 01

~ -.~.

'·l_/)I 'I I~II ~' • I o u--- . . cr+«

Benim lkinize alan sevgim siiphcsiz coktur. Sizin sevginiz de az (ve) kit degildir.

sakmnnz! (isim fiil), (nash halinde kullamlan munfasil zamir, disil- cogul), sizi(e)

Kendilerine nimet verilenlerin nankorlugunden sakrmmz! (H)

I ne zaman? ,ne zaman ... -se

~G:; ~~( ~tJl ~ W)~

, ,

"Scnden kiysmetin ne zsmsn vuku bulscsguu sorerlsr." (7/187)

Edatlar S6zliigii

56

Benimle kendisi srssmdski bir SIr bskkmds sevgiliye dedim ki, "Giden ki$i scele olersk ne semen donor?"

~~ ~~ lJ")lJ ~~f

Beni ne zaman srerssn ysntnds bulursun.

bize, bizi, (Nasb halinde kullamlan munfasil zamir)

"Onlsr bize tspmtyorlsrdt. "(28/63)

Hz. Peygember bizi istiyor. (H)

U? :;~~ ~;S-J

'WI"' • ,'~. ~\\ ~ , "'!~ ... '. ......... ~ fo...:---->'"

. '

Peygamber olen Mubsmmed'in bizi sevmesi, bsskslsrins ksr$1 bize iisttinhik olsrak yeter.

ona (onu), (Nasb halinde kullamlan munfasil zamir, eril-tekil)

.. ., ~. ~ J.

0)~ 0~1 ~ 01 ~ ')~\J

"Allah 'a siikrcdiniz, eger yalmz O'n« kulluk ediyorssmz." (2/172)

~\ y\~f ~, ~l..S \~l ~ C:L. ott! ~;..L

57

Edatlar S6z1ii@

Fetih(ler) bana zenginlik elbisesini giyindirdiginde, benim ons olan giysilerim de secilmis 6vgiilerdir.

onu, ona, (nasb halinde kullamlan munfasil z~mir, disiltekil)

1A4! JJ, JYJ )"~ 0:,!5- ::,.. ~..(;:. ~ ~~ L. of;, ~ ~~ L.

"'" '" '" "" ",; "', '"

Hz. Peygamber (s.a. v.) 'in onu 90k snmssindsn dolsyt Hz. Hatice 'yi klskandlglm kadar hicbir ksduu kisksnmsdun. (H)

'" 0> J ...

~y:J~~~~Jl

1A4! JJ, :- ~:. ~i ~

Bobiirlcndigi zaman ben (dahi) nefsime ktztyorum. Oyleyse Allsli'tn ona kizmesmdaa nestl emin olurum!

onlarr, onlara, (Nasb halinde kullamlan munfasil zamir, eril-cogul)

, , ,

, , \j\ ' (' .'.' ~ , , ~

~-.Jr-~Jf~

"Biz, sizi de onlsrt da rtzrklsndmriz. "(6/151)

~14 .s~ r:,.._j i~ ff

, . '

, ":: ~'" \;\ '.';iJ, :._ I ~ ~ - . .:.r ..r----

Bir kavmin 6nderlerinin rehberligi ile dogru yol bulunur. Allah onlsri kuisysne lanet etsin.

(Hz. Peygamber) onu onlsre yedir, dedi. (H)

Edatlar S6z1ii@

58

onlari (onlara), 0 ikisini/e (nasb halinde kullamlan munfasil zamir, eril/disil-ikil)

~ . ~ i;, '!' , <:-~ , ,. ; j ': ' , ~ ,,_ _. oU ~ <..,I-Y ~ Y

iki elbiscmi onun icin ctkerdun ve onlsrt ona giydirdim. (H)

j ~ .1,) ~ L.+-:-~ J

, ,

Onlann (a ikisinin) ana alan asin sevgisinden dolayi onlan kmadi. (Onlar da) an un 0 ikisine (kendilerine alan) kininden dolayi da onu yerdiler.

onlara, onlarr (nasb halinde kullarulan munfasrl zamir, disil-cogul)

::,A~l ~) ~ Q\ ~, ;i;:.)f .. , C>~ ~-i j 0tS-- :; J~

, ,,, , .; ttl

Dedi ki, kimin ii9 kiz 90cugu olursa '" Allah 'In onlara olan merbsmetinden dolsyt 0 sdsmt cennete koyar. (H)

~ t',LI' ~I""'" ...i': ,1.lY' ~ U ~ ~ )

, f'. J ~ J " J. 0 '.

~! ~~lt!~b!

Ksdinlsr bilmediklerinden ssmyorlsr fa: ben geldigimde ssdece onlsrt istiyordum.

beni (bana) (nasb halinde kullamlan munfasil zamir)

,'\,1-, 'tOi ° • ',~<:-I' .. f' '. o.t 1 , 'J;~ 4i-,)v-:-,y~ ~'yy_) ...

, ,

59

Edatlar Sozliigii

"Rsbbim! Dileseydin onlsn ds beni de daha once heldk: ederdin. "(7/155)

... ~ .; ~"\.;I ~( :. ~~~;

.. j .. '-i' .. "

Onun beni ksst ettigini zsnnettim .... (H)

Senin beni tehdit ettigini heber sldun. Beni iste bu ksbretti.

ey! (Eril icin, nida ile birlikte dikkat cekme)

"Ey iman edenlerl Yepmeyeceguuz seyleri nicin soylersiniz?" (61/2)

Ey insan! Dilini koru, seni tsurnesm! (Zira) 0 bir ytlsndtr.

ey! (disil icin, nida iIe birlikte dikkat cekme)

i~.: 6\1 ~I ~i lt "Ey buzurs ksvusmus ruh (insan)/ ... "(89/27) ~1~i~~1

~f~I~V

Ey nefis! Ssbret! Zira ssbtr en giizeldir.

I ant olsun ki

Edstlsr Sozliigii

60

~ y?-ti ~:'" ~i 0i ~I ~i ~

Allah 'a ant olsun ki, kiltcuru cekip on un boynunu vurmsyt diisundiim. (H)

" ,; J,. ~

-I WI " ,.'.r.y .ill I ' °i ~ J. ~ <JJY , ~

Allah 'a ant olsun ki, ysnsmsds mutlsks bsssnli olscsgun.

I"'~ .. :~i

hangi... -se, hangisi, her hangi... -se, her Io4J

hangi, hem de nasil!

Hsngi deri dsbsklsmrss temiz olur. (H)

;.:. J ,;:' f ~lW yL:s- Wi

"" ,. ~ ""

Hangi kitsbt 9aiI$lrSan ondan ysrarlsnusm.

:p- 01J~ ;U : - :-:-.i ~ r.yl ~i

''Bu iki miiddetten hangisini odcrsem, demek ki bana ksrsr bir husumet yok. "(28/28)

);11 ::,... 46- lits-- ..0) ::,... ;j;U 4i ~L. oi:;'1 ~i

,,; .; " "" ,

Her hangi bir ksduun ii9 90cugu oliirse, cocuklsr (onun icin) cehenneme perde olurlsr. (H)

Her hangi bir adam gordiim.

!,-,~I ~i "-' ~f

. ,,_. .

. '

Onu begendim, hem de nssit!

". ~f .ii' ...l.p.---.r-~

. '

61

Edatlar Sozlii@

Ey etendim gonliimii gercektcn (cok) yordum. Hem de nasIl yorma, (bir bilsen) !

I ant olsun, vallahi

r+-J:wJ l:_j r~1 ~~ JlLi l.?/LJ~ ~I ~~~J ~

Onlsn sradtgumzd« kavmin bir kisau dedi ki, "evet" (onlsrdan bsberimiz var). Bir ktsmt da "Allah 'a ant olsun ki, biz bilmiyoruz" dediler:

Muhammed'in netsi, kudretinde olana ant olsun ... (H)

a.:.:..S:J I -.: ° f

. ~

Kiibe'y« ant olsun ...

nereye?, nerede?, nerede ... -se,

"(0 bslde) nereye gidiyorsunuz?"(81/26) ~~I U"I l ~ 'I <of

. 1 J.r-----' cY-.

~lA._j1 ' 0, ~ .. /. I~ 'I" °'\11

" ~.~ r..r--" J

Isteyen Allah olunca kafI$ nereye? Esrem (Ebrehe) ise galip de gil maglup olmustur.

YoJculuk nereye?

Edatlar Sazlii@

62

• ... ,J ...

~ ~f-J\ Ja-f 4 rsj~ ~f

Ey sehir bslki! Sizin ilim sdsmlsruue nerede? (H)

'" • 'II J }.

~\ ~f (.,~, 1'_::'1\ . c: '··f ,.', r.Y-"u-- ~rJ!

Nerede 1$ bol olurss oraya giderim.

I bkz. ~i

, -Of ,-:".. ~I I

: c....:..; = \08 .·oJ

- VM

nerede ... -se, nereye ... -se, nerede

. ~fl

• M

"Nerede olurssmz olun, saglam ysptlttus kslelerde bulunsanIZ ds aliim size ulsstr. "(4/78)

r1~ i:.:,1 JJ\ tJ ~w ~ 8-- ~f

, .; ...,.

Nerede olurssk olalun, Allah yolunda kuisytcmm kmsmssindan korkmsyiz. (H)

.}t ~ ~j?t ~ ~t

. '

rIi j.J ~_,1.; J1

. "

Nerede bir arzuya serildtyssm beni sotlsrs biiriir oldu ..

, " •• ' :"\'. I~' Ii '.'" ,.~ "~ '-Of

~I...o..!"u ~JU ~.r 1 oI.>.-r ~

, , ,

Nereye yiinelsen Osmsnli tarihi ksrsuis ciksr.

... J J " , ""- J.

'v . «: • t ~'. ,-:"'f ~J J;;"

l.J Y _r:.., .. .... rJ!

, - .,r-'

"Sonra onlara: "Ortak kostuklsruuz nerede?" denir. (40/73)

63

Edatlar Sozlu@

4..J

•

He (-leIla, sebebiyle, birlikte), -de/-da, -e/a, sebeb(iy)le, yiiziinden, -den/-dan, ieln, - e ant olsun, -e bedel, -e karsihk, yerine, hakkmda, zaid (anl am katmaz, fiili gecisli yapar)

~ II . '~II ill I ~J" ~J", r

''Rahman ve Rahim alan Allah 'In sdiyls"

, ~~ ~G501 '0 J!C' ~ , • ;', .r.-"'!-

"Kitsbi elleriyle yazarlar" (2/79)

J

~~~ 0~~~:;U

"Firsvun ordusuyls onl. an tskip etti. "(20/78)

::'1' . lz..j.1 J J. ~

r.J~ . cy·

. "

"Ey Nuh! Selsmetle in!"(11/48)

~\ rs-~~~~i r!'·il:. ~l

"Siz buzaglya tutunmskls (onu tsnrt edinmckle) siiphesiz kendinize kdtiihik ettiniz. "(2/54)

L...;jL.......l J~\ J.~'., " ,

r ; ~ ~ rY-J

"0 gun gok yuzu beyaz bulutlar ile ysrilecek: "(25/25)

, , J

<..I"'~lJ~~~P

, , '" '"

Dogruluk ve samimiyetle cahsiyoruz.

Edatlar Sozliigii

64

"Andolsun ki siz zaYlf iken Allah size Bedir'de (kesin) bir zafer verdi. "(3/123)

'" .. '" J, ...

. c: 'j \' ·.Il-...J GLJ'-I\' . ~ ~))f; 1 ~

E-~) ~~G~)~

Bagdat'ta nicin ikemct (edeyim)? Orada benim ne bir bannsglm ve ne de disi ve(ya} erkek bir devem vsrl

'- ,~

!l:)l.H ..;._.~ ~:,;J\ ~\ ~>

, ,

Arepcs'yr Atatiirk Universitesinde 6grendim.

"Onlar gayba inamrlar"(2/3)

"Onlsrt ssdece gercek bir sebeple ysrstttk. "(44/39)

'" ... It t. J. .-

"';.L...-..t \..i,.l;:. i ~

"Onlsrdsn her birini gtinsh: sebebiyle cezslandtrdtk. "(29/40)

J .,..... ...

~;~~~t;

"Giinahlan yiiziinden onlert he18k ettik. "(6/6)

~)

"De ki, kininizden (kshrolup) 6liin!" (3/119)

.ill \ ~~ I'. • ~' •• ' w

. ~.~.

, , ,

. }

\ e » I. ! YY-r

''Bir puisrdtr ki, ondsn encsk Allsb'ui kullsrt icerler. "(76/6)

, }~, of

o~~

65

Edstlsr Sozlii@

Elinden tuttum.

"Ya1an soyledikleri iein on1ara sctklt bir azap vsrdtr. "(2/10)

frW\ 0J.;L..~ ..1JL-!

... ... ... '"

Allah 'a ant olsun ki, yoksuls ysrdun edecegim.

r\).\ f-:~I~ r\).\ ';+.1\ ''Haram ay, haram aya bedeldir; (denktir). "(21194)

, J ,; ." .... '" J

0~~~~\\#~\

"Yspnus oldugunuz (iyi) islere kursihk cennete giriniz." (16/32)

"Dogru yo1 kar!/bgmda saplkbgl ssttn sldilsr. "(2/175)

I ',;-- I~\~' :' --J I ~

.r-:-:J • _rJr~ :~ •

~. J ",; J

L.i 4---S"~ J uL:..:'; o~ l.j)'1 I ~

Keske benim, onlsnn yerine, (stlsrtne) bindikleri zaman eth ve binici olarak diismsns ssldtren bir ksvmim olssydi.

.~~ ~l-..I ·-IL··~

~. ~ : ~Y v,

I, t.:.___ljl ,- ~L ~ - .

.... ").~

Eger ksduilsr hskkmd« bana (bir $ey) sorsrsstuz, $iiphesiz ki ben ksdtnlarm bsstshklsruu cok iyi bilen bir doktorum.

(1.'t:...1Jl-.-.I ~(--

~ '-s-'J

, - ,

"$ahit olsrsk Allah yeter. "(48/28)

:~I - , '0f i';,,_ ~u___,;!.U~ - 'If

I..S' ~ ~ :_ : _..r-'

Edatlar Sozliijii

66

"(Allah) oliileri tekrsr diriltmeye ksdir degJ1 midir?" (75/40)

( , . "----' oJ t. ~

~ .

"Onu bir bilene sor. "(25/59)

''Allah nurlsruu giderdi. "(2117)

):.0.: =-! ~I L.

. '

I ne kotii! (ne fenal)

~I

"Icinde ebedi kalacagm1z cehennemin kspilsnndsn giriniz" denildi. Kibir taslayanlann karargiih1 ne kotii!" (39/72)

,; .. '" J. 0

~L;ll ~J Jl 0 :; ~

Vststuns kotiiliik yapan hain ne kotii kisidir!

Yelsncihk ne kotii shlskttr!

~~I ~ 4f~ 3Sl;.1 ~ ~ ~~i

"'.. '" "" ... ""

(Allah 'un) biytmetten sana slgmmm, 0 ne kotii arkad8$ (ve yol-

dssuu! (H)

Dfinya De kotii anne ve bizde 0 ennenin ne kotii ogullanYlz!

° °

:.,...:; nin muennes/disil hali, bkz. ~

67

Edatlar S6z1ii@

I ne kotii sey

J J $.. •

. « ~~\ ""' ~ ("" tS ~ (""""~ ... r-f ..

" ,

"Insncuuz size ne kotii $ey emrediyor. "(2/93)

.. .

~~

Ne kotii $ey soylcdin ! (H)

Yspttgm ibmslkdrhk: ne kiitii bir sey!

~I

I evet

Cslistm mt? Evet (celistun).

yeter (kifi)

~I

Ben 61diiriicii kspksrsyt (oliimii) ictim. Bu ssrsp bana yeter! (Evet) yeter!

•

'''-i

S6yledigin sana yeter.

heniiz,bundan sonra, daha sonra, sonunda ~

Edatlar S6zliigii

68

Oldu mu, olmsdt mi? dedi. 0 da heniiz oltnsdt, dedi. (H)

~~i J\) ~ ~ ~ :;.i

''Ama bundan sonrs, sizden kim inkdr ederse ben onu szsplsndmnm," (5/115)

One daha sours Mckke'dc rsstledun. (H)

~~~\J ~ -.>~~\ ~ ~ J ~

J It "" "'... • ... '"

s..;,.i ~\ ,~ (.J .)1 ~J

o (kurt) sizlsndt, otekiler de stzlsndt. Soars 0 vszgecti, daha sonrs dtekilcr de vaz gecti. Stzlsnms fayda vertneyince en giizel $ey (disini stkrp) sebretmektir.

, , .

~ ~ J J.; ~ ';~\ ~

"Oniinde de sonunde da emir Allah 'uidir. "(30/4)

Budsn boyle, simdi, konuya gelince,

I-den sonra, arkasmdan

~I

"Benden sonrs neye ibadet cdcceksiniz?" (2/133)

,'~W ;U ~~ ~~ :;- ~L 01

.,.... -, .

"Bundsn sours sana bir $ey sorsrssm srtik bene srksdsslrk etme. "(18/76)

69

Edat1ar S6z1ii@

(Hz. Peygsmber) sa bah nemezindsn sours giine~ dogana ksdsr namaz ktlmsyt yasak1adl.(H)

Umitsizligi iimide btrsk, nice aCI ceken/Ier) vsrdir ki; (isinin) ko1ayiIgI zorluktsn sonra(ya) takdir edilmistir.

~.;Jl ~41~ ~ 0i ~ ~~ J1 ~

Cinayet hsberlerini dinledikten sonrs odssms cikti.

I-dlktan sonra, -misken

;;;; ~~ ~, ~ :!U~~W

"Apscik ortaya etktiktsn soars (flkmliken) hakikat konusunda seniale miicsdelc ediyorlsr. "(8/6)

<JJ 0...",. /.

~ Lo~ 0-~ ~ ~~ 'f ~~ :;.

Kim nsmsztnds supheyc diiserse selem verdikten sours iki secde (daha) yspstn. (H)

u-)~ LJ:,~p ,'.~ ~J.iU ' 0, i'. .' • ~

y .J'-r;.J'

(Halite el-) Miiktefi'nin miiberek bir devlcti vsrtd) ki), insan- 1ar orsds oldiikten sours (da) yssedilsr.

Edatlar S6zlii@

70

I bundan sonra, arkasmdan, sonra

0;"'~O~ ~~ ~W

." ~ '" '"

"Artsk bundsn sours hangi sdze insnscsklsr?" (77 /50)

"lciaizden kim bilmeyerek bir Ienshk yapJP ds srkssmdsn tevbe etmis ve diizelmisse, siipbesi» ki 0, cok yarhgaYJcJdJr, cok esirgeyicidir. "(6/54)

l;~~ ~~ ~ :; 0ls- ~l

, ,

Eger scnden sonrs sana aglayan s6ylediginde dogru olssydt, g6z ya~/an asIa kurumszdi.

I bir kisrm, bir takim, bazr

"Yoksa siz Kitsbtn bir kismme instup bir ktsmuu inkar mt ediyorsunuz?" (2/85)

'." ~'~ ~ ~·j_1 J'II'- :' .. a' "1\ 0~ \.....s:lJU 'J~ ~

~ ..r !.Y'" • ~ ~ .• ; ; ! . , .

.11,))'1

Genfligin, hak arama yolundaki csltsmslsrtnde bir tskun sstnhklsrt irtiksp etmis olmssuu inksre mahal yoktur.

71

Edstlsr Sozlu@

BaZI kopekler; FIrat nebrine dsldiklermde one hicbir gun zersr ver(e)mezler.

bilakis, aksine, oyle degil, hatta (bile, dahi), hayir, belki de, fakat (ama, ancak, lakin), dogrusu

\:;..r 'i: ~:.X·f.illl I'.. . 'I:'~~ '. -: III ~~ ~ '" . .r: Y, ':?"; -.s: ~ v-: .Y JA-' J

"Allah yolunds oldurulmii$ olsnlsr icin "oliiler" demeyin. BiIskis onlsr diridirler. " (2/154)

~ ~;Ij~~ ~~ L..J ~fJi~~I~~J~

Ben seni terk etmedim, sksine (sana olan) sevgim daha de srttt. Aynhk ve nzekhk sonsuza dek degil, kiss siirdii .

• J '" ... • .J. ,.J J. '"

~A ~I ~ ,~:I ~ ~~).i 1_,Jl.iJ

"Kslplerimiz perdelidir" dcdiler. Oyle degi/, Allah onlen kiiIiirleri yiizunden rsbmetinden kovmustur. "(2/88)

~r ~ Ji rGJ~~~)

"Onlar dott syskl: hayvan gibidir. Hstts daha da septkttrlsr. " (71179)

''Bir gun yahut bir giinden sz ksldim" dedi. (Allah) "bsyir, yiiz YIl ksldtn" dedi. "(2/259)

0J~~ rji ~ ~ ~)~r ~~ Wi \)W

Edatlar SiJzlil@

72

"Gozlerimiz (sarho$ giJzil gibi) dondiirtilmilstiir. Belki de biz biiyiilenmisler ziimresiyiz" diyeceklerdir." (15/15)

0;'1~! ~ ~~i ~

"Fsket onlenn ~ogu bilmezler. "(16/75)

~~\l1 0;~ ~ ~;.s-

"HaYJr, do/rusu onlsr shiretten korkmszlsr. "(74/53)

I-SIZ/SiZ, -meden

~I

~Lil ~ J 01~! ~ ~I J:..

. . '

Kul, ezensu: ve ksmetsis namaz ktldi. (H)

.. .. "J....

Y I_'_;" ~ ~I lij t;;___;

" .... .;

~l;.JI ~ ~ _:ill Js,. Ui

Al~agl cevspstz bsrskmsk, one sdvmekten dabs aglrdlr.

.. ~ " I ..

J:_';" ~ ~T J _.; ,-",WI J5'

." .... ",,"

Biitiin inssnlsr karkusuz bir sekilde giiven icinde yessrlsr. c"!~ Sl, "'II 0~ Co I~ 0Co~ :_;"

~ ·rr- «s"" s-:

, .. ...; ..

(Siz ikiniz) bugiin dii$iinmeden yspttklsruuz« pismsn olscsksuuz.

I birak, bos ver! ; nasIl?

llil

+~I~ICo ~

Allsli'm size bildirdig! $eyleri (bir tsrets) tnrskin (H)

73

Edatlar SozIii@

li--JCL... ~~ ~t.:...__;j\ ~l_; ~ r-s 4-JtS-- J_j-<.;\ ~

(O kihclsr, diismsnlann) ketateslsrutu), bcyinleri dtssn cikmts bir sekilde (kcsip) bttsktyor; KoIlan{na gelince, onlsrt bir tarafa) birsk, sanki onlar hiy ysrstilmsnus gibi.

::r.JIi~\ U! ~~\ 8)-f

, ,

Ogrencilere iyilikte bulundum, serserileri bOI vert

Baban nasIl?

.-

evet (tabi, elbette) (olumsuz cilmlelerden son- ~

ra); hayrr (olumlu cilmlelerden sonra)

"Su hak degil mi?" dedi. Onlsr da "Rsbbitnize andoisun, evet (hak) "dediler. (6/30)

"Ben sizin Rabbiniz degil miyim?" "Evet (Rabbimizsin)" dediler. (71172)

• (-~'~W ~" I; 'I~ ~u, 8V ~ , <<-- ' . ..u, JLi

~ I.,?UJ ~ if ': Jr-',J-, J

"Kiiiiedenler "0 saat bize gelmeyecek" dedi. Sen de de ki:

"Hsytr, Rsbbime andoisun ki 0, mutlaka size geleccktir. " (34/3)

Edatlar Sazliigii

74

Hsytr, sana syetlerimiz gelmisti de sen onlsrt yslsnlsmtstm. (39/59)

Leyl§, beaim kendisini sevmedigimi iddia ediyortmus). On geccye ve teke ant olsun ki, haYIT (seviyorum),

~I

I ne ile?, neye?

Hsysttn ne ile son bulacagl bskkmde bilgim yok. Hayat agacuun ohim meyveleri verdtr. .

. Insen neye instur?

sayesinde, sebebiyle, -dlglDl, ne ile?,gibi

"Sen Allah/tan bir esirgeme ssyesindedirki onlsrs yumussk davrandm.;'(3/1S9)

'" ... . ...

• '_"\.L o_ • --:_ ,'" ;,

~. __ ~ "'Q~;_J

"Sozleriudei: dotuneleri sebebiyJe .. " (4/15~)

~,~ ~I tJ'/' ~ .~~~I~.

.... . .

J. ,-_ -;. _,. -"... ...

J~' -. Lw ·LJ,.t ':l' ':U

-? ;~. )~

75

Edatlar Sozlii@

Aile (dedigin) onlsrdtr. Ne kendilerine emsnet edilen SIr srsIsnnde yaYIlJI, ne de bir cinayet isleyen i~lediji cinayet sebebiyJe perissn olur.

Peygamber'in soyledijini ona bsber verdim. (H)

~ ~~f ~ Ju.;

Ne ile emrolundun? dedi. (H)

Geregi gibi yalJ~.

-dIgI esnada, (-ken); ancak (fakat), zaten, su ~

kadar var ki, -dIgI i~in

~~W0r~~I~~~f

Bana ysrdun ettijin esnsd« so rona cevap vereyim.

~- :~II ~ :- :~! Ji ~ ~~1 ~:;:.

Ksrdeslerim ctkn, sncsk ben evde ksldtm.

" • ...t! 0 0 ........

• "- '. ?f ~ 1 .... /:'\ ' , ·r \Si

..r-~ o" 1./ _. . .r- ~

. ' ,

Ben Arsplsnn en fasihiyim, zsten ben Kurey~'tenim.(H)

~ ~ Y~\\)) ~i 4. ~~I ry- 0At .. 11 0J~'l\ ~

Bizler (ehl-i kitaba nazaran) en sonrs gelmislerken ktysmet giiniinde (teziletoe) en bss« gececek' olanlanz. $u ksdsr vsr ki, bizden once onlara kitsp verildi. (H)

Edatlar S6zlii@

76

~f" .: "1'1' J .,J ...__.".!J J ! _

... _.

J ~ 0f ~ 01 ~l._,.,.r

Eger ohirsem, bene aglamandan korktugum ifin ben bunu kssten yspttm.

arasmda, arasmdaki, -in arasmdaki, ara

... ....

o"'\, ~I ' .• '0 .r, 0,'

Jr J 1ft! ~ (""" J

Sam (tepesi) He Merve (tepesi) erssmds dolssmsdi. (H)

~~f ~ i;..~1 :./:JI ~

Bsbs elmsyr cocuklsn sraslnds payla~tJr(h.

\ ~', .• ' ~I ._, ~ , •. I ~' W

6 _. J Ii;!.. ~ (""" 1.1, .) _

\ . 7 ' I. '~ I ~ . i: ~" 'I' ,

~ ~ r..s--- 1.,1, .... "J--"

Ey Allshtm! Sen sevgiyi benimle onun srssmd« esit psylsstu» msdtyssn, (hi9 degilse) beni onun sevgisine kaI$l daha dsysrukh fa!

.~_;... ,., '~-~II ,,'. J'I J ·1.:.~~ ~ 1ft! or. t'~ . ..:;..~

"" ".,

iki omuzu arsslndllki peygamberlik tmiiutine bsktun. (H)

~~IJ ~jll ~ :.; !I~I rfZ

K6y ile sebir srssIDdaki farJdar yok oluyor.

$oyle boyle,

77

Edatlar Sozlu@

Aciklsm« net mi? $oyle boyle a91k.

~I

I L...:;

bkz. ._.

\~ ~:! I

I -ken

~I!.._' 'I:::'; ~I ~I'" ~ ,J '~" ..;-r) IT " .~ Yo. • yo •.

o (Peygembcr), cuma gunu butbe okurken birden bir adam (iceri) girdi. (H)

~ 0: ';:'~IJ i;.._.;.. illl !~I

J ;, '. "I ~ I J, ~ 'I , ~", i ~ '::---" .,;..I J ~ ,). r- ..... 4",,=.~. _oJ.

Allah'tan hsyir iste ve buns kesin razl ol! Zorluklar verken, kolsyhklsr hem en donup gelir.

Ji('~; ~I I'Q~·'j J_ '.:, r- .' ., -.;:...A.JJ

,

Hatip konusurken durdum.

Edatlar Sozliigii

78

Fiili mazide muennes (disil/tekil) alameti olur.

•

~

"Bir ksrtnce ($oyle) dedi:'{27/18)

ben (m) ( zamir, tekil) Fiili mazide.

IJft ::r.~1 ~l;..1 ~

"Sonre ben de 0 inkar edenleriyskslsdtm. "(35/26)

(:alI$mama ksrsihk: odiillendirildlm.

sen (n) (zamir, disil - tekil) Fiili mazide.

:~

"Sen giinahkarJardan oldun." (12/29)

sen (n) (zamir, eril - tekil) Fiili mazide .

..... sen daha once isyan etmi$tin"(10/91)

79

Edatlar SozIii@

'. ~ 'I' ~~" - ',/ .J1t"""" .:r~'- ~

Uykusuzluktsn yorgundun.

Fiili muzarilerde muzarat harfi olur

l- Muhatab (eril/disil-tekil/ikil/cogul, sen) sahislan:

Sen (eril) biliyorsun, bilirsin

Siz ikiniz(eril/di~il) biliyorsunuz

Siz(eril) biliyorsutnuz

Sen (disil) biliyorsun

, I' : 0' •• -

Siz (disil) biliyorsumuz

2- Mufred muennes (disil-tekil/ikil, 0) sahsislan:

o (disil) biliyor, bilir

f

o ikisi(di~il) biliyorlsr

~I

I ant olsun, yemin ederim

"Allsb'« ant otsun, biz geroektcr: spsctk: bir sspikhk icindeydik: "(26/97)

Edatlar Sozlii@

80

~40 '11 ~ ~~~~ ~w

Allah 'a ant olsun ki, faiI$maya ssbtrls devsm edecegim .

......::.. ~ .: .. -i., l.J,l; /

.' .r.?~~ )

II ... ........,;

J J ... ... ." ...

J~ if:J) ~ ~l ;D\3

Hicbir neden olmadan bend en iliskisini kesen kisi! Allah 'a ant olsun ki, sen benim ruhumdan elbette sorumlusun.

I:-Je WI !J/~T :UJ JJu II~

• J' y

"Allah'a yemin ederiz ki, Allah seni gercekten bizden iistiin kilmtsttr. II (12/91)

I bir kez daha, bazen

~/f aJu~?J~) ~~~)

"Sizi (yinc) oraya dondiirecegiz ve bir kez daba ondan pkaracaglz." (20/55)

)~I :;.. ~ ~\l1 ~:; ~:G,.) ) ~~t ) aJu ~ ~:,:.._JI )

Giivenin serinligini ssvsstn sicsklrgmds ve oliimii bazen arkamda ve (bszen de) omimde buldum.

I bkz. ~liL..

I altmda

81

Edatlar SozJii@

~~I ~ (~) :s?1 ~~

Hz. Peygamber (sa v) 'e agaclD eltmd» bist ettik.

Uzengisinin golgesi a/and a, ytldtslsrr ksybolmus goren nice sunsrtk zslimler gordiik.

10' bu (su)

~I

-'~~~t.

I..S"'" .r » r. .: ,J

"Ey Muse! 0 sag elindeki nedir?" (20/ 17)

I ~ ~ \1 'I ". ttl ~ h' -~, . ~ ~'.<-- 1'1". f I' . 'f 'JI;

..:,..\.::-" JJ'''! J~ ':i ~ ..lj J o_p!.. J ......... l <..J" ~ y.l ...

.. "'.. .. "t# ..

EbO Fires pek cok siir soylemistir. Bu siirler er-Rumiyytit diye sdlsndmlmtstu:

r~I~~~~~~1

, ' ,

~., ~11 !ll~ ~~ ~ J.il J

A$k ~U ytldtzlsrm dogu$unda ve oliim ise su saba riizgannIn esintisindedir.

IbkZ.~

~ su, (bu) (tekil-disil, ism-i isaret)

Edstlsr Sozlii@

82

Ons lu resimleriyspttlsr. (H)

$u bsbcedir.

$u ytiksek bir binsdtr.

Nsstlsuuz? (H)

I bkz. ~~

~I

83

Edatlar Sozliiiii

orada (oraya), buraya (burada), OraSI

!II "" '" ". ...

~I ~j ~ I}) ~t;

"Nereye doaerseais Allah in yiizii (ktblesi) orsdsdu: "(2/115)

:Jj J Jt_. ~ J ~~

. Orsds benim melun ve cocugum olscsk: (H) -

- -·'.JI-~8h :.r.r r . .J J

"Otekileri de bursy» ysnsstirdik. "(26/64)

Iste orsst bir mescittir. (H)

sonra, daha sonra, tekrar, yine, bilahare, sonunda

'" J

.~

,; ,,}. J. J., J. J '"

. J_.'~ .wl-.·~ ~~~.' c.~ -. ~<'t.:;..t; uy=-J' _ •• ~r~~~~r.

"0 sizi diriltti, soars sizi yine 0 oldiirccek; tekrsr sizi 0 diriltecek ve yine ya1111z O'ns dondilnileceksiniz. "(2/28)

~_,__J. I~ ~i ~i I~! ~I)

SabahladIglmda, kendimi arzu ve istck ssbibi olsrsk ssbsbladlglml goriiyarum. Dsb« sours ak$amladlglmda (bunlsrt)

terk etmis olsrsk skssmlsrun.

Edatlar Sozliigii

84

~;Ji ~ ~;'ji ~ ~~I ~~:'i

Aga9 yaprak sctt, sours cicck set), daha sonrs meyve verdi.

~ It ,.... j

;:'1 w;:. ~~GJi ~

uBi/ihare onu bssks ysretthsl« iasa ettik. "(23114)

~ ,... ... J.". ,-

~~g:" ~IJ~ ~ ~ t_S

"AZ1C1k bir tsydsdtr. Sonunda vanp slg111acaklan yer cebennemdir. "(31197)

"Yine bsyu; ileride bilccekler onlar. "(78/5)

I sonra

~I

oJ. J. It " ...

" ... ,'- ,~,.~ .. ' ' ..

~ l~~l" .. 4.'

Bene kiitreden al9ag111 ysnuidsn gcciyordum da (oradan) gekip gittim, sonrs da beni kast etmiyor (ilgilendirmiyor) dedim.

I orada (surada)

~I

j-I P ~i 1))5 Jl".! il

Orsds, kendini iyilik yapmaya sdsmts adamlar verda:

85

Edatlar Sazlii@

o .-

biiyiik, yiiziinden (sebebiyle), hie (kolay) ~

Eger affetseydim mutlsks biiyiijii(nii) affederdim .

. Biiyiik bir is.

~~i~l~i~~

Onun yiiziinden neredeyse hayat{im)a son verccektim .

. , ~ ~

~ ~IJ.... /.;. J5' ~i

" .

Bilmis olun ki, onun dismds her ~ey hif!ir. (H)

I evet

~I

J '" J '"

~1~1,~:J~I:'l

, " "

. " .J' . '1'1'" » ;» • ,

~. _r--A--J ~. l ,,-,,I a ,

Uceyr'in kizt, "Eve!" dediginde degiJ, "Heyu" dediginde dogtu sayler.

Evet, kesinlikle bsyremt kutlsyecsgun.

Edatlar Sozlii,@

86

I bkz.~t_;..

I bkz.~t_;..

tenzih etmek (ha~a), hari~, -in dismda (den baska), (Allah) esirgesin (saklasm)

. ..

~ J.l,;..:;; J

"(0 ksduilsr) "Allah's tenzih ederiz" dediler. "(12/31)

~u ~G- ~ :)1 ~f ~Gf : ~I J.?~ JLi

Hz. Peygsmber ~oyle dedi: Fetuns harir, bsns en sevimli kisi Osame'dir.(H)

Ben Kureys (Ksbilesialin dljlDdaki inssnlsnn (bizden) a~agI oldugun« insntrtm. Zirs biz, biitiin hsytrl) isler bsktmmdsn inssnlsnn en iistiiniiyiiz.

.lJG:. u.~ pi Jl:.:JI !l)

. '

Hslit'in dljlndaki isciler I$i btrakttlar.

~ 0~ ~I k__:.~ ~ ~~j___JI G~~ ~ \~~

87

Edstlsr Sozlii@

Peygsmberin ksvmi harif, ~iinkii onlardan bszilsrt deniz (gibi}dir ki, kovslsr (dshp su almakla) onu bulsndutehnez.

r~· ~~ :'ls-- L. ~ ~""" I~\'; ~f 01 ~f)f JU

(Hz. Peygsmber), onu, miisliiman olsa nsstl goriirsiiniiz? dedi, onlar da: "Allah esirgesin, 0 miisliiman olamaz" dediler. (H)

I-ir/er -imez I-emez

Biitiin halk isitir isitmez ...

I ne giizel! (ne iyi! ne ho~!)

tI ....,; ....

'(. .':1 ~ '··_11 I~

r .J 'i.S~ - .r.--' .

tI"" ,;

~\. : j~ ~~ ~I~~

Yiice bir makama (ctkmsk: isteyen) diiskiin biriyle ysrismsy: srzu eden kisi icin sebtr ne giizeJ bir huydur!

~~ ~ il lA. ,_ ' W::JI I~ ,-~ -r c, .

Hiirriyet icin miicedele ne giizeJ bir yoldur!

I ne zamana kadar?

~~~l~~f~G

Senin ihmalkarbgma ne zamana kadar ssbredecegim ?

~,

-e kadar (-e dek), -(I)ncaya kadar, -mek i- ~

Edstlsr S6zlii@

88

ein, batta, tiki, -mca, dabi (bile), hatta ... de/da, nihflyet (sonunda), -medikee, ki

"Bir siireye kadar onlsrdsn yiiz cevir." (37/178)

~t ~ 0~~ ~ ~~~I C;.t :P

"Babam bana izin verinceye ksdsr bursdsn (bu ycrden) ssls aynlmayaeaglm" (12/80)

rt ~ ($~~I J;, ~d

Bsssrth oluncaya ksdsr, cshsmema sebirls devsm edecegim.

~~ :;- rsj;:;' ~ ~~lA; 0~1;' ~J

"Onlsr, sizi dininizden dondiirmek icin sizinle saves: siirdiiriirler" (2/217)

Sagiam bir viieudu koruysbilmen Icin spore dcvsm et.

e:;t ~ ~IJ:UI y?L

Iyilesmem irin ilsct icccegim.

0:lj~1 ~G( ~l Ii... 01 IJft ::r-..JI J~ w );)~ :!lj~ I~l ~

, , ""

"Hatta 0 kiitredenler sana geldikleri zaman seninle cekismeye kslkissrsk: ''Bu (Kur'sn) eskilerin masallanndan bssks bir ~ey degiidir" derler. "(6/25)

'II """..-: }.

~I r)\.5' F .fo- ~~t; :!l)~1 ~ rl ~ ~f .)lJ

''Bger milsriklerden biri send en aman dilerse ona aman ver. TIki Allsb'm kelamuu dinlesin. "(9/6)

89

Edstlsr Sozlii@

"Kotiiliikleri ysptp ysptp ds onlardan her hangi birine oliim geJince "Ben hskiksten simdi tevbe ettim" diyenlerin tevbesi degiJ. "(4/18)

- J. ,.. "J. "" , • J. ",._.... J.., b -

", I "-I' :'1 J' "II J.' -- I_I)" 1"·'_11 I 'I ". ",

.......... y... ,y..~) y/ .JA-! ~ y' j) ~~) ~\..oM, reo •

, , ~I ~ ~

"Onlsre oyle yoksulluk ve stkmttlsr gelip cstu ki, peygamber/Ieri) dahi meiyetindekilerle birlikte: "Alleli'tn ysrduiu ne zaman?" diyordu. "(21214)

" '/I '" "'''" ..... 0

~. , , .', ,. <" ~I :I!

j~-.r-. I,,$"'"

, , of J ... 0 .. lSi " ,,~

ol_L_j ~ I • j ~ ~1j....JIJ

Yiikiinii hstitletmek icin mektubu ve aZlgl stti. Hatta ayak-

ksbtlsruu da aft I.

Ordu geldi, hatta yayalar de.

"Gittiler. Nihayet bir oglen cocugun« rast geldikleri zaman 0, hem en onu oldiirdii, "(18174)

G ~ Wl ';~ ;;,. ..b.! ::r.. ~\. j:; L. J

... tI " '"

"0 ikisi: "biz bir imtihan icia giinderildik:" demedikce hif kimseye (sihir) ogretmezlerdi"(21102)

, ... ,. J" "

a,;.L-..":,., J~I ~ ~~I ~

, ,

~ ~l ~LJ l__. J ~y.._; ~

Ystunds ssdece birszctk (mal) var iken cdmertlikte bulunmadlkra, tsel« oland an vermek comertlik degildir.

Edatlar Sozlii@

90

;j~ 1=4) jl ;;. ~~ J.,i; f

Sen bunu soyler misin ki, Zeyd de soylesin.

yeter/ yetisir (-e kifi), sadece

''Bana Al1ah yeter, O'ndan ba~ka hit; bir tannyok. "(9/129)

Sana bir dirbem yeter.

''Bger sana bilekerhk yspmeyt dilerlerse, muhakkak ki Allah sana yetisir." (8/62)

Sadece bir a vel gordiim.

I-dlgma gore

Anlatlldlglna gore.

I bkz.~t_;..

eevresinde (etrafmda), yaklasrk

91

EdatJar S6zJii,@

(:anagJD etralinda kabagl ara~tlTlyordu,(H)

I eevresine/de, etrafma/da

~.JI Jj? :;UI 0)~

OnJar Medine 'nin cevresine bendek ksstyorlart, 'di). (H)

~~~I~I)~I) ~:,_ill ) l$W r;..ill Jj?

Giines ile panJdayan sy, her ikisi de ytldtzlsrm etralinda agIsstrlsr. Kutup ytldisr da .. ,

-digi yerde(n)/yere, -ecegt yere; nereye, nerede(n) ... se; -digi takdirde

"~:. 'A 0' I' ~, I'.~. ~,~ ~~"I '.1' 0, 'Ii o_ COl "T " ~~ ..l,&.)~~J~ ~JjJ-':"" ~ r~ ~

"By Adem! Sen esinle bersber cennette yerJe$, ondan dilediginiz yerden bol boJ yiyin" (2/35)

Susmsnm gerektigi yerde konusms.

,; ... .." ,;,; tI ~,; J.

, ,~, m ~ l:: ~; I ~ , " ' LA,,;' L....1. ., « ~ ~ * ~ J ~ -,) '-; cr

Ilscuu, faydab olsceguu blldigi yere koyan sctkstli bir doktor (gibi) ol. (H)

, ,

o J';'Y ~~ 1;.a:..IJ

"Emrolunecsguue yere gecip gidin. "( 15/65)