İnverter Devreleri

•İnverterler sabit bir DC kaynaktan değişken genlikli ve

frekanslı AC kaynak sağlarlar.
İnverterlerin en önemli uygulama alanı değişken hızlı
asenkron motor sürücüleridir.

Anahtarlanan I VX İletimdeki
Elemanlar Elemanlar

Q1 + E Q1
Q1 - E D1
Q2 + 0 D2
Q2 - 0 Q2
Hiç biri + 0 D2
Hiç biri - E D1
Her ikisi BNG N q
 Tek Fazlı İnverter
ƒ Aşağıdaki inverter devresi aynı zamanda 4 bölgeli DC kaynak olarak da
kullanılabilir. (±V, ±I 4 bölge olarak adlandırılır.) 4 bölgeli kıyıcı, H-köprü,
yada anahtarlama kuvvetlendiricisi olarak da adlandırılır. Yüksek
performanslı DC motor sürücülerinde kullanılır. Bu tip devrelerin çok
yaygınca kullanılmasından dolayı bir çok yarıiletken üreticileri modül olarak
anahtar üretirler.
ƒ Üreticiler IPM’s (Intellegent Power Modules) de üretirler.
Bunlar güç anahtarları, sürme devreleri ve korumaları da
içerir.
ƒ Tek fazlı inverterlerin uygulama alanları:
1. Statik Frekans Değiştiricileri (SFC): Küçük iş yerlerinde
kullanılır.
2. UPS (Kesintisiz Güç Kaynakları)
Önemli araç ve gereçler için kullanılır. Yani elektrik kesildiğinde
aletin çalışmasını devam ettirir.
Tek Fazlı İnverterin Çalışması
Anahtarlanan IL’nin İletimdeki VL Idc’nin
Anahtarlar yönü Anahtarlar yönü

Q1 Q4 + Q1 Q4 E +

Q1 Q4 - D1 D4 E -

Q2 Q3 + D2 D3 -E -

Q2 Q3 - Q2 Q3 -E +

Q1 Q3 + D3 Q1 0 0

Q1 Q3 - D1 Q3 0 0

Q2 Q4 + D2 Q4 0 0
Idc=0 veya Idc= I IL I Q2 Q4 - Q2 D4 0 0
ƒ Devre yüke +E, -E veya 0 voltu tranzistör bazlarını
anahtarlayarak sağlayabilir. VL’nin ±E ve 0 olduğu zamanı
yüksek frekansta modüle ederek, istediğimiz herhangi düşük
frekanslı dalga şeklini inverter çıkışında elde edebiliriz.
ƒ Örnek olarak ortalama değeri farklı DC elde edelim:
ƒ Q1 ve Q4 iletimde 0 ≤ t ≤ dT
ƒ Q2 ve Q3 iletimde dT ≤ t ≤ T
ƒ 0<d<1

VL ortalama, +E ile –E
arasında değişir.
ƒ Bu durum DC motoru kontrol etmenin bir yolu olarak görülebilir.
ƒ AC çıkış elde etmek için VL’nin ortalama değeri sıfır olmalı ve
darbelerin genişlikleri VL sinüzoidal olacak şekilde
ayarlanmalıdır. Darbelerin frekansı iyi bir sonuç almak için arzu
edilen çıkış frekansından oldukça daha büyük olmalıdır.

Ana çıkışın genliğini modülasyon işaretinin genliğini değiştirerek

kontrol edebiliriz. Bu Darbe Genişlik Modülasyonu (PWM) olarak
adlandırılır. Yukarıdaki kare dalga şeklinden ana harmonik
bileşenini elde etmek için filtre kullanırız.
Genelde yük indüktiftir. Yük indüktansı alçak geçirgen filtre
gibi davranır. Bu durumda yük, ekstra filtreye ihtiyaç
duymaksızın yeterli sayılabilir. Sonuçta yük akımı
sinüzoidaldir.
Tek Fazlı Köprü Gerilim Kaynaklı İnverter
 Devrenin Çalışması
ƒ Devrede Q1 ve Q2 tranzistörleri, baz akımlarını uygulayarak
yada keserek ters olarak 180o aralıklarla iletime veya kesime
sokulurlar. Tranzistör uçlarındaki gerilim düşümlerini ihmal
edersek yükün A ucu bu yüzden sırayla DC kaynağın ya pozitif
ucuna yada negatif ucuna bağlanır. Buna benzer olarak yükün
B, ucu Q3 ve Q4 anahtarlarıyla DC kaynağın pozitif yada
negatif uçlarına bağlanır.Q1 ve Q4 aynı anda
anahtarlandığında DC gerilim (Vd), yük uçlarında görülür.
Benzer olarak Q2 ve Q3 ilettiğinde DC gerilim ters yönde yük
uçlarında görülecektir.
ƒ Eğer tranzistörlerin iletime ve kesime girme süreleri ihmal
edilirse A ve B uçlarındaki gerilimler kare dalga şekillerine sahip
olacaklardır. DC kaynağın orta noktasını kullanmamamıza
rağmen referans olarak almamız uygun olacaktır.
ƒ Bu durumda kutup gerilimleri, VAo ve VBo, Vd/2 genliğine sahip
olacaktır. Yük uçlarının DC kaynağın ortasına göre gerilimleri
kutup gerilimleri olarak adlandırılır.
ƒ Q1 ve Q4 aynı anda iletime sokulup çıkarılır ve Q2 ve Q3 de
aynı anda iletime sokulup çıkarılır. Bu yüzden yük uçlarındaki
gerilim, VAB;
ƒ VAB= VAo-VBo
olur.
ƒ Çıkış gerilimi kare dalga olarak Vd genliğine sahiptir. Saf rezistif
yük için yük akım dalga şekli, gerilim dalga şekli ile aynı olur.
Bu durumda akım ani olarak yön değiştirebileceği için boşluk
diyotlarına gerek olmayacaktır.
 Akım Dalga Şekilleri
ƒ İnverter indüktif bir yükü besliyorsa, akım uygulanan gerilimden
geride olur. Yukarıdaki şekilde inverterin bir R-L yükünü
beslediği durumda yük akımının dalga şekli gösterilmektedir.
Akım exponansiyel olarak değişir ve yük geriliminin polaritesi
değiştiğinde yükün ani güç harcaması negatif olur. Çünkü akım
ve gerilim ters polaritelere sahiptir. Bu durumda indüktif yükte
depolanan enerji boşluk diyotları üzerinden DC kaynağa geri
verilir.
ƒ Eğer inverter ileri güç faktörlü bir yükü besliyorsa bu durumda
yükün enerjisi DC kaynağa geri verilebilir. Bu durum için yük,
inverter çıkış frekansından daha yüksek bir frekansa sahip olan
seri RLC devresinden oluşabilir. Bu durumda yük akımı
yaklaşık olarak sinüzoidaldir ve yük gerilimi yön değiştirmeden
önce akım yön değiştirir.
ƒ Aşağıdaki şekilde gösterildiği gibi gerilimin her bir yarı
periyodundan sonunda öyle bir kısım vardır ki yük gerilimi ve
akımı farklı işaretlere sahiptir. Bu durumda yükteki enerji boşluk
diyotları vasıtasıyla kaynağa geri verilir.
ƒ İleri güç faktörlü yük, tranzistör akımının, gerilimin yarı
periyodundan önce sıfıra düşmesine neden olur ve yük akımı
yön değiştirerek boşluk diyotlarından artarak akmaya başlar.
ƒ Diyotun ileri yöndeki gerilim düşümü tranzistöre küçük bir ters
gerilim uygular. Bu gerilimin uygulanma süresi yarı periyodun
kalan kısmı boyuncadır. Bu yük koşulu için tranzistör kendi
kendine kesime girme kabiliyetine gerek duymaz ve bu yüzden
bu inverter devresinde tranzistörler yerine zorlamalı
komütasyon devreleri gerekmeksizin tristörler kullanılabilir.
Çünkü diyot üzerindeki gerilim düşümü tristöre ters olarak
uygulanır. Bu süre içinde tristörden geçen akım sıfır
olacağından tristör doğal olarak kesime girecektir.
ƒ Bu, tristör yük komütasyonu olarak adlandırılır.
 DC Kaynak Akımı
ƒ DC kaynak akımının dalga şekli yük akımınınkine benzer olur.
Sadece yük akımında pozitif olarak görünen diyot akımları DC
kaynak akımında negatif olarak görünür. Çünkü bu durumda
yük akımı kaynağa geri verilir. Ortalama DC kaynak akımı
invertere verilen ortalama güç ile belirlenir. İnverter hemen
hemen kayıpsız olduğu için ortalama DC akım Watt olarak
ortalama yük gücü ile orantılı olacaktır.
ƒ İnverter AC bir motoru besleyebilir. Motor hızı ani olarak
azaldığında tranzistörler yarı periyotta halen anahtarlandığı
halde boşluk diyotları iletime girecek ve motordaki enerji DC
kaynağa geri verilecektir. Bu durumda ortalama DC akım
negatiftir. Bir DC akü bu gerilimi absorbe edebilir fakat
doğrultucu edemez. Bu yüzden DC link konverterde DC linkteki
kapasitör gerilimi aşırı şarjdan dolayı artacaktır. Bu durumda bu
aşırı enerjiyi harcamak için dinamik Breaking Resistor’ler
kullanılır.
 Frekans ve Gerilim Kontrolü İçin Metotlar
Çeyrek-Kare Dalga
Metodu
İnverter bacaklarının her
ikisi arzu edilen
frekansta bir kare dalga
ile anahtarlanır. Çıkıştaki
ana harmoniğin genliğini
ayarlamak için iki kare
dalga arasındaki faz
kayması ayarlanır.
VL’nin ana bileşeninin
tepe değeri:
AC ve DC Taraftaki Harmonikler Arasındaki İlişki

İnverterde bir enerji depolanmasının ve herhangi bir kaybın

olmadığını varsayıyoruz. Bu yüzden:

E’nin sabit olduğunu varsayarsak; idc(t)’nin frekans spektrumu,

V (t).iac(t)’nin E sabiti ile skalalanmış frekans spektrumu ile aynı
olacaktır.
 Genel olarak V(t) ve i(t), ana bileşen artı harmonik serileri
cinsinden yazılabilir (yani Fourier Serisi):

ve

Bu yüzden;

Bu sonuç, AC taraftaki her bir gerilimin harmoniği AC taraftaki her

bir akım harmoniği ile etkileşime girerek, (N+M) toplam ve
(N-M) fark frekanslarda DC akımda iki bileşen ürettiğini gösterir.
ƒ Aynı frekanstaki akımlar ve gerilimler arasındaki etkileşim, DC
akımda; DC bileşen ve iki kat frekansta (2N) bir bileşen üretir.
Bu da bize tek fazlı bir inverterin DC linkinde niçin çok büyük
2. harmonik akımı mevcut olduğunu açıklamaktadır (AC
taraftaki akım ve gerilimin ana bileşenleri arasındaki
etkileşimden dolayı (N=M=1)).
ƒ Sistemdeki aktif güç akışının, DC gerilim sabit olduğundan
dolayı sadece DC link akımındaki DC bileşenden dolayı
oluştuğunu not ediniz. Bu da sadece AC tarafta aynı
frekanstaki akım ve gerilim bileşenleri arasındaki etkileşimden
oluşmaktadır.
ƒ AC taraftaki farklı frekanslardaki (N≠M) akım ve gerilim
bileşenleri arasındaki etkileşim, inverterin DC ve AC tarafları
arasındaki enerji osilasyonundan sorumlu DC tarafta iki
harmoniğe neden olur. Bu durumda net enerji akışı yoktur.
Çünkü;
ƒ Burada γN N. harmonik frekansındaki yük faz açısıdır.
ƒ Örnek : İnveterin AC tarafında
ana harmonik ve 18. ile 20.
harmonikleri olduğunu göz önüne
alın. Diğer tüm harmonikleri ihmal
edin. Bu durumda AC taraftaki AC side harmonics DC side current
harmonics
gerilim ve akım harmoniklerinin
Voltage Current
etkileşiminin DC taraftaki akım
harmoniklerine yansımasını 1 1 0 (dc) * 2
bulunuz.
1 18 17 19

1 20 19 21

ƒ * gerçek güç akışını 18 1 17 19

göstermektedir.
18 18 0 (dc) * 36

18 20 2 38

20 1 19 21

20 18 2 38

20 20 0 (dc) * 40